Wikipedia astwiki https://ast.wikipedia.org/wiki/Portada MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Medios Especial Alderique Usuariu Usuariu alderique Wikipedia Wikipedia alderique Ficheru Ficheru alderique MediaWiki MediaWiki alderique Plantía Plantía alderique Ayuda Ayuda alderique Categoría Categoría alderique TimedText TimedText talk Módulu Módulu alderique Accesoriu Accesoriu alderique Accesoriu definición Accesoriu definición alderique 0 1345 3699197 3673694 2022-07-24T17:40:46Z Limotecariu 735 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20220606132508}} {{Ficha xenérica}} Los '''alimentos''' son les sustancies que un [[ser vivu]] toma pa la so [[nutrición]]. == Llistáu alfabéticu d'alimentos == {{Llista de columnes|4| * [[ablana]] * [[aceite]] * [[aceituna]] * [[acelga]] * [[aguacate]] * [[albaricoque]] * [[alcachofa]] * [[altimora]] * [[almendra]] * [[amasuela]] * [[anchoa]] * [[andarica]] * [[anguila]] * [[angula]] * [[apiu]] * [[arándanu]] * [[arbeyu]] * [[arenque]] * [[arroz]] * [[atún]] * [[avena]] * [[ayu]] * [[bacalada]] * [[bacaláu]] * [[banana]] * [[barbo]] * [[batata]] * [[berberechu]] * [[berenxena]] * [[berriu]] * [[besugu]] * [[bocarón]] * [[bonitu]] * [[breca]] * [[breva]] * [[brusel]] * [[bugre]] * [[cabritu]] * [[cacagüesa]] * [[cacáu]] * [[café]] * [[calabacín]] * [[calabaza]] * [[calamar]] * [[cámbaru]] * [[cangrexu]] * [[caracol]] * [[carambelu]] * [[cardu]] * [[carpa]] * [[castaña]] * [[caviar]] * [[cebolla]] * [[cebolleta]] * [[cecina]] * [[cenahoria]] * [[centén]] * [[centollu]] * [[cereza]] * [[chicharru]] * [[chicolate]] * [[chirimoya]] * [[chirivia]] * [[chirla]] * [[choclu]] * [[chorizu]] * [[ciruela]] * [[cocu]] * [[cogorniz]] * [[col de Bruxeles]] * [[col llombarda]] * [[col]] * [[coliflor]] * [[coneyu]] * [[congriu]] * [[coríu]] * [[cuayada]] * [[dátil]] * [[dorada]] * [[endibia]] * [[escanda]] * [[escarola]] * [[espagueti]] * [[espárragu]] * [[espinaca]] * [[faba blanca]] * [[faba pinta]] * [[faba verde]] * [[faba]] * [[faisán]] * [[fariña d'arroz]] * [[fariña d'avena]] * [[fariña de centén]] * [[fariña de maíz]] * [[fariña de soya]] * [[fariña de trigu]] * [[fiambre]] * [[fidéu]] * [[figu]] * [[fuagrás]] * [[formientu]] * [[fresa]] * [[fresón]] * [[gallu]] * [[gamba]] * [[gansu]] * [[garbanzu]] * [[gochu]] * [[granada]] * [[güeva]] * [[güevu]] * [[guinda]] * [[llagosta]] * [[llámpara]] * [[llebre]] * [[lleche]] * [[llechuga]] * [[llenteya]] * [[llimón]] * [[llinguáu]] * [[llubina]] * [[macarrón]] * [[maíz]] * [[malta]] * [[mandarina]] * [[mandioca]] * [[mangu]] * [[mantega]] * [[margarina]] * [[mazana]] * [[melaza]] * [[melón]] * [[membriellu]] * [[merluza]] * [[meru]] * [[miel]] * [[mora]] * [[morciella]] * [[mortadela]] * [[moscancia]] * [[moxón]] * [[nabu]] * [[naranxa]] * [[nata]] * [[navaya]] * [[niésperu]] * [[nuez]] * [[ostra]] * [[palomba]] * [[palombeta]] * [[pan]] * [[panceta]] * [[panoya]] * [[pastia]] * [[pataca]] * [[paté]] * [[pavu]] * [[pepinu]] * [[pera]] * [[perca]] * [[perceba]] * [[perdiz]] * [[pescadilla]] * [[pexe espada]] * [[piescu]] * [[pimientu]] * [[piña]] * [[piñón]] * [[pistachu]] * [[pita]] * [[pitu]] * [[pixín]] * [[plátanu]] * [[pomelu]] * [[puerru]] * [[pulpu]] * [[quesu]] * [[quivi (fruta)|quivi]] * [[rábanu]] * [[raya]] * [[remolacha]] * [[repollu]] * [[rodaballu]] * [[sabadiegu]] * [[salchicha]] * [[salchichón]] * [[salmón]] * [[sandía]] * [[saramollete]] * [[sardina]] * [[sargu]] * [[sémola]] * [[seta]] * [[soda]] * [[soya]] * [[soya (vexetal)|soya]] (vexetal) * [[soya (pexe)|soya]] (pexe) * [[soyu]] * [[tapioca]] * [[tocín]] * [[tomate]] * [[trucha]] * [[uva]] * [[vieira]] * [[xabalín]] * [[xamón]] * [[xampiñón]] * [[xarda]] * [[yogur]] * [[yuca]] * [[zucre]] }} == Ver tamién == {{commonscat|Food}} * [[Adobíu]] * [[Especie (sustancia)|Especies]] * [[yerba comestible|yerbes comestibles]] * [[Aditivu]] * [[Gastronomía]] * [[Oligoelementu]] * [[Vitamina]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Alimentos|*]] [[Categoría:Llistes]] 6t6dpct4vhojcf7ryohgi5mlzexnlw6 0 1683 3699201 3461012 2022-07-24T17:42:14Z Limotecariu 735 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20210314195616}} {{Ficha xenérica}} L''''Aziliense''' ye la tradición cultural anterior a la llegada del [[Neolíticu]] a la fastiella cantábrica de la [[Península Ibérica]]. Los yacimientos más representativos d'esti horizonte cultural son: *Anton Cova *Cueva de la Paloma *Cueva de los Azules Per tol cantábricu alcuéntrense grupos con una economía d'ampliu espectru mui desendolcada. *La '''[[caza]]''' céntrase nel [[ciervu]] y el [[xabalí]] o [[gochu xabaz]] lo que indica un avance de les viesques per tol territoriu. *La '''[[pesca]]''' desendólcase como actividá estacional, el [[salmón]] sedría una de les especies de mayor importancia. Les téuniques de secáu y afumáu permitiríen conservar abondes cantidaes de pescáu pa los meses d'escasez [[iviernu|ivernal]]. El consumu de [[moluscos]] y [[equinodermos]] costeros aumentará la so relevancia na dieta centrándose en [[moxones]] y [[oricios]] *No tocante a la '''[[recoyeta]]''', los frutos secos tuvieron gran importancia na dieta, anque esti estremu nun pue ser confirmáu ya que falten testimonios direutos. Hai más datos de presencia humana na zona costera que na interior. Al norte de [[Provincia de Lleón|Lleón]] llocalizáronse dalgunos yacimientos cavernarios con presencia [[Epipaleolíticu|epipaleolítica]] bastante temprana. Estos grupos azilienses crearon les condicioones soioeconómiques dominantes hasta finales del V mileniu. *La so '''[[industria]]''' ye probe, los arpones nun pasen de ser pequeñes astilles, lo mesmu que los buriles y los raspdores. Pero lo que a simple vista podría paecer un retrocesu cultural productu de simpleza mental, escuende un criteriu racional na fabricación de les industries. Lo que pretendien al crear estos útiles yera algamar ferramientes práutiques y lo cierto ye que pasie a lo tosco del so fináu l'oxetivu propuestu superábase con creces, nun podemos confundir por tantu lo cenciello colo simple. En resume, na industria aziliense prima lo qu'en [[Prehistoria]] nómase "El criteriu racional de la téunica epipaleolítica"" <gallery> File:France - Ariège - Grotte du Mas d'azil4.JPG File:Harpon 2010.0.3.5. Global.JPG File:Pointe 228.2 La Tourasse (3).jpg File:Galet peint MHNT.PRE.2006.0.93.jpg </gallery> ===Ver tamién=== *[[Mesolíticu]] *[[Asturiense]] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Mesolíticu]] [[Categoría:Prehistoria d'Asturies]] [[Categoría:Historia d'España]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] keryd6m8m6dpakcscii1pqcgsry20mf 10 5022 3699526 2342079 2022-07-25T09:49:36Z YoaR 37624 etiquetes en femenín wikitext text/x-wiki <br clear="all" /> {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse; margin:0 auto;" |- style="text-align: center;" | width="30%" |{{#if:{{{predecesora|}}}|Predecesora|Predecesor}}:<br />'''{{{predecesor|{{{predecesora|&nbsp;}}}}}}''' | width="40%" |'''{{{títulu|{{{cargu}}}}}}'''<br />{{{periodu}}} | width="30%" |{{#if:{{{socesora|}}}|Socesora|Socesor}}:<br />'''{{{socesor|{{{socesora|&nbsp;}}}}}}''' {{#if:{{{títulu2<includeonly>|</includeonly>}}}{{{predecesor2|}}}{{{socesor2|{{{socesor2|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}{{#if:{{{predecesora2|}}}|Predecesora|Predecesor}}:<br />'''{{{predecesor2|{{{predecesora2|}}}}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu2}}}'''<br />{{{períodu2|{{{periodu2}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}{{#if:{{{socesora2|}}}|Socesora|Socesor}}:<br />'''{{{socesor2|{{{socesora2}}}}}}''' {{#if:{{{títulu3<includeonly>|</includeonly>}}}{{{predecesor3|}}}{{{socesor3|{{{socesor3|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}{{#if:{{{predecesora3|}}}|Predecesora|Predecesor}}:<br />'''{{{predecesor3|{{{predecesora3|}}}}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu3}}}'''<br />{{{períodu3|{{{periodu3}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}{{#if:{{{socesora3|}}}|Socesora|Socesor}}:<br />'''{{{socesor3|{{{socesora3}}}}}}''' {{#if:{{{títulu4|}}}{{{predecesor4|}}}{{{socesor4|{{{socesor4|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor4}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu4}}}'''<br />{{{períodu4|{{{periodu4}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor4|{{{socesor4}}}}}}''' {{#if:{{{títulu5|}}}{{{predecesor5|}}}{{{socesor5|{{{socesor5|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor5}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu5}}}'''<br />{{{períodu5|{{{periodu5}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor5|{{{socesor5}}}}}}''' {{#if:{{{títulu6|}}}{{{predecesor6|}}}{{{socesor6|{{{socesor6|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor6}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu6}}}'''<br />{{{períodu6|{{{periodu6}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor6|{{{socesor6}}}}}}''' {{#if:{{{títulu7|}}}{{{predecesor7|}}}{{{socesor7|{{{socesor7|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor7}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu7}}}'''<br />{{{períodu7|{{{periodu7}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor7|{{{socesor7}}}}}}''' {{#if:{{{títulu8|}}}{{{predecesor8|}}}{{{socesor8|{{{socesor8|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor8}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu8}}}'''<br />{{{períodu8|{{{periodu8}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor8|{{{socesor8}}}}}}''' {{#if:{{{títulu9|}}}{{{predecesor9|}}}{{{socesor9|{{{socesor9|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor9}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu9}}}'''<br />{{{períodu9|{{{periodu9}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor9|{{{socesor9}}}}}}''' {{#if:{{{títulu10|}}}{{{predecesor10|}}}{{{socesor10|{{{socesor10|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor10}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu10}}}'''<br />{{{períodu10|{{{periodu10}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor10|{{{socesor10}}}}}}''' {{#if:{{{títulu11|}}}{{{predecesor11|}}}{{{socesor11|{{{socesor11|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor11}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu11}}}'''<br />{{{períodu11|{{{periodu11}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor11|{{{socesor11}}}}}}''' {{#if:{{{títulu12|}}}{{{predecesor12|}}}{{{socesor12|{{{socesor12|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor12}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu12}}}'''<br />{{{períodu12|{{{periodu12}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor12|{{{socesor12}}}}}}''' {{#if:{{{títulu13|}}}{{{predecesor13|}}}{{{socesor13|{{{socesor13|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor13}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu13}}}'''<br />{{{períodu13|{{{periodu13}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor13|{{{socesor13}}}}}}''' {{#if:{{{títulu14|}}}{{{predecesor14|}}}{{{socesor14|{{{socesor14|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor14}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu14}}}'''<br />{{{períodu14|{{{periodu14}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor14|{{{socesor14}}}}}}''' {{#if:{{{títulu15|}}}{{{predecesor15|}}}{{{socesor15|{{{socesor15|}}}}}}| {{!}}- style="text-align: center;" {{!}} width="30%" {{!}}Predecesor:<br />'''{{{predecesor15}}}''' {{!}} width="40%" {{!}}'''{{{títulu15}}}'''<br />{{{períodu15|{{{periodu15}}}}}} {{!}} width="30%" {{!}}Socesor:<br />'''{{{socesor|{{{socesor15}}}}}}''' }}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}} |}<noinclude>{{documentación}}</noinclude> f6bkv6q8qvnhoyrcsnl8gd3l0v12jwh 0 8055 3699319 3679318 2022-07-25T06:38:04Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''George Walker Bush''' {{audio|1=En-us-George Walker Bush.ogg|2=(Pronunciación)}} (nacíu'l [[6 de xunetu]] de [[1946]] en [[Connecticut]], [[Estaos Xuníos]]) foi'l 43 [[Presidentes de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos|Estaos Xuníos d'América]]. Enanties yera'l Gobernador del estáu de [[Texas]]. Miembru tradicional del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]], foi empresariu na industria petrolífera y del deporte profesional, como Manager xeneral del equipu de beisbol de los [[Texas Rangers (beisbol)|Texas Rangers]]. Bush foi elixíu 46ᵘ Gobernador de Texas en [[1994]], y reelixíu en [[1998]]. Ganó la nominación del Partíu Republicanu a les eleiciones presidenciales de [[2000]], y foi elixíu Presidente nunes eleiciones xenerales mui reñíes y non faltes de polémica. Foi reelixíu nes eleiciones de 2004 cuando se disputaba la Presidencia col [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu demócrata]] de [[John Kerry]]. So pá, [[George H. W. Bush]] tamién foi Presidente de los Estaos Xuníos cuatro años y ocho más, vicepresidente. El so hermanu, [[Jeb Bush]] ye'l Gobernador de [[Florida]] d'anguaño. So güelu, [[Prescott Bush]], foi senador. Tien amás dos hermanos más pequeños, [[Marvin Bush]] y [[Neil Bush]], los dos empresarios. Él y [[John Quincy Adams]] son los únicos fíos de Presidentes qu'acceden a la presidencia. == Educación y mocedá == [[Archivu:Bush_daughters.png|thumb|George y Laura Bush coles sos fíes Jenna y Barbara en 1990.]] Nació en [[New Haven]], [[Connecticut]] y crióse en [[Midland]], [[Texas]] y [[Houston]]. Tres graduase na ''Philips Academy'' en xunu de [[1964]], Bush gradúase n'[[historia]] na [[Universidá de Yale]] y con un posgráu n'[[Arte]] en [[1968]]. Bush ye seleicionáu pola sociedá secreta [[Skull & Bones]]. En mayu de 1968, alístase na ''Texas Air National Guard''. En [[1973]] va a la [[Harvard Business School]] onde estudia un Master n'Alministración d'Empreses ([[MBA]]) en [[1975]]. Dos años dempués casa con [[Laura Welch]], bibliotecaria demócrata de [[Midland]]. Tienen dos fíes ximielgues, Barbara y Jenna, nacíes en [[1981]]. El [[4 de setiembre]] de [[1976]], na redolada de la casa de branu de la so familia en [[Kennebunkport]], [[Maine]], la policía arrestólu por conducir baxo los efeutos del [[alcohol]]. Bush describió esos díes enantes de la so conversión relixosa nos sos 40 como una dómina "nómada" y una "mocedá irresponsable", y almitió que bebía de más daquella. Bush diz que dexó la bébora en [[1986]] y que la responsabilidá del cambéu ye, en parte, d'un aconceyamientu que tuvo en [[1985]] col reverendu [[Billy Graham]]. == Vida profesional == === Negocios === Bush entamó la so carrera na industria petrolífera en [[1979]] cuando entamó [[Arbusto Energy]], una empresa d'esploración de [[petroleu]] y gas. En 1984 Bush vendió la compañía yá renomada ''Bush Exploration Co.'', a ''Spetrum 7'', otra petrolera de Texas. En cumplimientu de los alcuerdos de venta, Bush convirtióse en CEO. Spectrum 7 perdió ingresos y foi absorbida por ''Harken Energy Corporation'' en [[1986]], onde Bush convirtióse en Direutor. N'abril de 1989, Bush aconceyó a un grupu d'inversores d'ente los collacios íntimos de so pá, incluyendo'l so compañeru de fraternidá [[Roland W. Betts]]. El grupu mercó'l 86% de los Rangers por 75 millones de [[dólar]]es. Como Manager xeneral de los Rangers, Bush asistió a les rellaciones del equipu colos medios y a la construcción d'un nueu estadiu. La so posición pública dio-y reconocimientu por toa Texas. === Carrera política === Bush entamó la so carrera asistiendo a so pá nes campañes al Senáu de [[1964]] y [[1970]]. Tres dexar la Guardia Nacional en [[1972]], foi direutor políticu pa la campaña del senáu n'[[Alabama]]. En [[1978]] presentóse a la ''Cámara de los representantes'', pero perdió col demócrata [[Ken Hance]] (agora republicanu). [[Ronald Reagan]] sofitó al oponente de Bush nes primaries republicanes. En [[1994]], Bush garró una escedencia nos Rangers pa presentase a [[Gobernador de Texas]] escontra la demócrata [[Ann Richards]]. El [[8 de payares]] de [[1994]] ganó a Richards con un 53% de los votos frente al 46%. En [[1998]] Bush presentóse a la reeleición y algamó una victoria clara, col 69% de los votos, convirtiéndose nel primer Gobernador de Texas elixíu dos vegaes consecutives. A lo llargo'l gobiernu de Bush, fizo significativos camudamientos na xusticia criminal, lleis civiles y financiación pa los escolinos. Bush tomó una llinia dura tocántenes a la [[pena de muerte]] y recibió munches crítiques de los sos opositores, la tasa d'encarcelamientu foi de 1014 internos por 100.000 en [[1999]], la segunda mayor. == Campañes Presidenciales == === Campaña de 2000 === Na campaña de [[2000]], Bush declaróse "[[Conservadorismu compasivu|conservador compasivu]]". === Campaña de 2004 === [[Archivu:Bush_43_10-19-04_Stpete.jpg|thumb|right|George W. Bush falando nun mítin de campaña en 2004.]] Nes eleiciones de 2004, Bush algamó 31 de 50 estaos y 286 votos eleutorales. == Etapa como Presidente == === Política exterior y seguridad === En 2002, Bush refugó'l [[tratáu de Kyoto]] por consideralu perxudicial pa la medría de la economía norteamericana. Tres los [[ataques terroristes del 11 de setiembre de 2001]], el Departamentu d'Estáu punxo como prioridá [[oriente prósimu]]. === Terrorismu === El [[11 de setiembre]] de [[2001]], [[Al-Qaida]] secuestró cuatro grandes aviones de pasaxeros y estrellólos escontra les [[torres ximielgues]] del [[World Trade Centre]] de [[Nueva York]] y escontra'l [[el Pentágonu|Pentágonu]] en [[Washington DC]]. 2.500 fueron los muertos pol ataque. [[Archivu:Bush Ground Zero.jpg|thumb|left|200px|Discursu de Bush colos trabayadores de la Zona cero en [[Nueva York]], [[14 de setiembre]] de [[2001]]: "Pueo escuchavos. El restu del mundu siéntevos. Y la xente que tiró estos edificios mui pronto sentirámos a toos nós."]] El [[7 d'ochobre]] de [[2001]], con sofitu internacional, Bush llanzó la "guerra escontra'l terrorismu" en xeneral, y dirixida haza'l réxime [[talibán]] d'[[Afganistán]] en particular, onde s'escondía [[Osama bin Laden]] máximu dirixente d'[[Al-Qaeda]], un [[Yeme|yemenín]] nacíu n'[[Arabia Saudita]]. Estaos Xuníos invadió Afganistán. Irónicamente, dende la cayida de los talibán, los suministros d'opiu medraron significativamente. Como rempuesta a l'esmolimientu por [[terrorismu]], Bush retiró'l Tratáu sobro misiles anti-balísticos de [[1972]] pa promocionar un nueu sistema de defensa de misiles. La Sociedá Americana de Física criticó esti cambéu teniendo dubies sobro la efectividá. Baxo'l mandatu de Bush, el gastu militar total medró hasta un nivel comparable al de la [[Guerra fría]], lo que llevanta insinuaciones de que si'l so primer oxetivu ye alimentar la industria militar de la que'l presidente [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhower]] alvirtió en [[1961]]. === Iraq === Poco depués del 11 de setiembre l'alministración Bush promovió una aición urxente n'[[Iraq]], anunciando qu'Iraq tenía [[armes d'esfaimientu masivo]], que [[Sadam Husein]] yera una amenaza pa la seguridá mundial, desestabilizaba Oriente Prósimu, emburriaba'l [[conflictu palestino-israelín|Conflictu árabe-israelín]] y financiaba terroristes. Los críticos dixeron que los intereses económicos nos recursos petrolíferos iraquinos yeren el motivu real. El [[13 de payares]] de [[2002]] baxo la [http://www.un.org/spanish/docs/sc02/scrl02.htm resolución 1441], [[Hans Blix]] y [[Mohamed ElBaradei]] dirixeron a los inspeutores d'armamentu de la ONX n'Iraq. El [[Secretariu d'Estáu]] [[Colin Powell]] encamentó evitar una guerra ensin l'aprobación clara de la ONX. L'alministración trató d'algamar una resolución del [[Conseyu de seguridá]] de la ONX autorizando la fuercia militar según el capítulu VII de la [[Carta de les Naciones Xuníes]] pero, vista la vigorosa oposición de naciones clave, incluyida l'amenaza de vetu de [[Francia]], descartóse esa opción y, con un pequeñu grupu de países, preparóse pa [[Invasión d'Iraq de 2003|la guerra]]. La invasión d'Iraq entamó'l [[20 de marzu]] de [[2003]]. Bush declaró la victoria'l [[1 de mayu]] de [[2003]] pero'l despliegue d'Estaos Xuníos continúa en [[2005]] pesie a la captura de Hussein por culpa de la resistencia iraquina. [[Archivu:Bush-USS-Lincoln.jpg|thumb|300px|Discursu de George W. Bush a los marines y a la nación dende la cubierta del [[USS Abraham Lincoln (CVN-72)|USS Abraham Lincoln]] na costa de [[San Diego (California)|San Diego]], [[California]]. [[1 de mayu]] de [[2003]].]] El [[30 de setiembre]] de [[2004]] l'informe final del ''Grupu d'investigación d'Iraq'' concluyó que ''"nun alcontraron evidencies de que Sadam Husein tuviere un stock d'armes de esfaimientu masivo en 2003"''. L'informe de la comisión del 11-S nun alcontró evidencies creyibles de que Sadam Husein tuviere armes d'esfaimientu masivo. Amás, la comisión del 11-S concluyó que pesie a los contautos ente Iraq y [[Al Qaeda]] en [[1996]], nun surdió ''"nenguna rellación de collaboración"''. [[Archivu:George W Bush on the deck of the USS Abraham Lincoln.jpg|thumb|left|El Presidente Bush con traxe de vuelu na cubierta del USS Abraham Lincoln.]] == Ver tamién == * [[Gobiernu y política de los Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|George W. Bush|George W. Bush}} * [[s:es:Discursos del Presidente George W. Bush|Discursos presidenciales en Wikisource]] {{Socesión | títulu = [[Presidentes de los Estaos Xuníos d'América|Presidentes de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[2001]] - [[2009]] | predecesor = [[Bill Clinton]] | socesor = [[Barack Obama]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1946||Bush, George W.}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] sg80assxddshq2gugrgkva559wblqj5 0 8617 3699517 3268433 2022-07-25T08:26:46Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{revisáu|t=20191031182055}} {{llocalidá}} '''Mutriku''' ye un [[conceyu]] de la provincia [[País Vascu|vasca]] de [[Gipuzkoa]] ([[España]]). == Barrios == * [[Astigarribia]]: 42 hab. * [[Artzain Erreka]]: 4 hab. * [[Galdona]] o ''Galdonamendi'': 98 hab. * [[Ibiri]]: 65 hab. * [[Laranga]]: 161 hab. * [[Mijoa]]: 153 hab. * [[Mizkia]]: 5 hab. * [[Olabarrieta]]: 39 hab. * [[Olatz]]: 46 hab. == Xeografía == {{Allugamientu xeográficu | Noroeste = [[Ondarroa]] y [[mar Cantábricu]] | Norte = [[Mar Cantábricu]] | Nordeste = [[Mar Cantábricu]] | Oeste = [[Berriatua]] y [[Ondarroa]] | Este = [[Deba]] | Suroeste = [[Markina-Xemein]] | Sur = [[Mendaro]] | Sureste = }} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{entamu}} {{Conceyos de Gipuzkoa}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Gipuzkoa]] 0grgjt14po0hgmvbv2lm6rsrsa9rl89 0 17123 3699341 3581805 2022-07-25T06:40:52Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''Thomas Jefferson''' {{nym}} foi'l tercer [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente de los Estaos Xuníos d'América]], ocupando el cargu de [[1801]] a [[1809]]. Foi tamién vicepresidente ente [[1797]] y [[1801]], gobernador de [[Virxinia]] ([[1779]]-[[1781]]), y autor cabezaleru de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos]], asina como fundaor de la '''Universidá de Virxinia'''. == Biografía == '''Jefferson''' ñació en [[Shadwell (Virxinia)|Shadwell]] ([[Virxinia]]) el [[2 d'abril]] de [[1743]], según el [[calendariu xulianu]] que ye'l que taba daquella n'usu nel [[Imperiu Británicu]], o el [[13 d'abril]] d'acordies col [[calendariu gregorianu]], adoutáu nos dominios británicos en [[1752]]. Ñacíu nuna familia acomodao, foi'l tercer fíu de diez (dos d'ellos ñacieron muertos). So má yera Jane Randolph, prima de [[Peyton Randolph]], y so pá yera Peter Jefferson, dueñu d'una [[llantadera]] o [[plantel]] nomada ''Shadwell''. Dempués de qu'un [[fueu]] afarare el llar de la familia en Shadwell, Peter Jefferson mudose cola so familia a Edge Hill, Virxinia. En [[1752]], Jefferson entamó a dir a clas nuna escuela llocal dirixida por [[William Douglas]], un reverendu [[Escocia|escocés]]. A los nueve años d'edá, escomencipió a estudiar [[llatín]], [[griegu clásicu]] y [[francés]]. En [[1757]], cuando tinía catorce años, morrió so pá. Jefferson heredió unos 5.000 [[acre]]s (20 km²) de tierra y docenes d'esclavos. Ellí edificó'l so llar, qu'aportaríen a conocelu pol nome de [[Monticello]]. Dempués de la muerte de so padre, foi alumnu na escuela del reverendu [[James Maury]] ente [[1758]] y [[1760]]. La escuela allugábase en ''Fredericksburg'', a unos 19 quilómetros de Shadwell, y Jefferson agospiose na casa de la familia ''Maury'' demientres esi tiempu. Nesta etapa recibió una educación en materies clásiques y estudió [[historia]] y [[ciencies naturales]]. Jefferson ingresó na universidá ''[[College of William and Mary]]'' en [[Williamsburg]] a los 16 años d'edá y pasó ellí dos años, ente [[1760]] y [[1762]]. Entró na facultá de [[filosofía]] y estudió [[matemátiques]], [[metafísica]] y [[filosofía]] col Profesor [[William Small]], que lu introduxo nos escritos de los [[Empirismu|empiristes]] británicos, incluyendo a [[John Locke]], [[Francis Bacon]] ya [[Isaac Newton]]. Tamién perfeicionó los sos conocimientos de [[francés]] y [[griegu clásicu]], tocaba el [[violín]] y lleía a [[Tácito]] y [[Homero]]. Yera un alumnu qu'allampaba por deprender, amosó tener muncha curiosidá en tolos campos del saber y, según la tradición familiar, estudiaba quince hores diaries. Tres llicenciase en [[1762]] con honores, estudió drechu col so collaciu y mentor [[George Wythe]], y foi almitíu na abogacía en Virxinia en [[1767]]. En [[1772]], Jefferson casose con una [[vilba]], [[Martha Wayles Skelton]] (1748-1782). Tovieren seis fíos: Martha Jefferson Randolph (1772-1836), Jane Randolph (1774-1775), un fíu que ñació muertu o que morrió al pocu de nacer (1777), Mary Wayles (1778-1804), Lucy Elizabeth (1780-1781), y Lucy Elizabeth (1782-1785). Martha Wayles Skelton morrió el [[6 de setiembre]] de [[1782]], y Jefferson enxamás tornó a casase. Afítase que, arriendes, tuvo a lo menos siete fíos más con [[Sally Hemings]], una de les sos esclaves. Foi delegáu continental del congresu, gobernador, secretariu del [[Estáu]] y [[Presidente de los Estaos Xuníos]]. '''Partíu Políticu''': [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos]]. '''Vicepresidentes''': [[Aaron Burr]], [[George Clinton (Vicepresidente)|George Clinton]]. '''Presidencia''': [[4 de marzu]] de [[1801]] – [[3 de marzu]] de [[1809]]. Morrió en [[Monticello]] ([[Virxinia]]) el [[4 de xunetu]] de [[1826]]. == Idees polítiques == '''Thomas Jefferson''' afitaba que tolos homes yeren igualmente llibres ya independientes, y teníen drechu a la vida, la llibertá, les mesmes posibilidaes p'alquirir propiedaes y la obtención de la felicidá y la seguridá. Esto ye lo que s'escribió nel primer artículu de la [[Declaración de Drechos de Virxinia]] redautáu por él mesmu en [[1776]]. La sofitu de la democracia ''jeffersoniana'' consiste en: :* [[democracia participativa]] :* [[separtación de poderes]] :* [[separtación Ilesia-Estáu]] :* el gobierno tien de protexer la llibertá de los individuos :* llibertaes d'[[llibertá d'espresión|espresión]] y de [[llibertá de prensa|prensa]] [[Claudio J. Katz]] afitaba que Thomas Jefferson yera parte d'una corriente del lliberalismu que yera [[anticapitalismu|anticapitalista]] (''Thomas Jefferson's Liberal Anticapitalism'') aportando a proponer que los ciudadanos foren autoemplegaos enantes qu'aceutar el trabauo asalariáu<ref>Ver [http://web.archive.org/web/20040819193818/http://www.luc.edu/depts/polisci/faculty/katz/Jefferson.ajps.doc ''El anticapitalismu lliberal de Thomas Jefferson'' por Claudio J. Katz (n'inglés)]</ref>. Según Kantz, Thomas Jefferson, entá sofitándose nel [[iusnaturalismo]] (o drechu natural) de [[John Locke]] pa definir el conceutu de propiedá sobro la tierra, redefinió dalgunos argumentos pa finar enfocando el so puntu de vista sobro la propiedá de la tierra, haza un modelu sofitáu na ocupación personal o familiar, faciendo una crítica a los sistemes agrarios sofitaos en faciendes y llatifundios propiedá de grandes terratenientes, arriendés, custionaba la especulación financiera y los derechos de patentes<ref>Sobro la contradicción ente llibertá creativa y derechos de patentes según Jefferson, ver [http://algarcia.blogspot.com/2005/10/carta-de-thomas-jefferson-isaac.html ''Carta de Thomas Jefferson a Isaac McPherson'']</ref>. Dalgunas vegaes denomose al so modelu económicu, republicanismu agrariu o [[lliberalismu agrariu]], na mesma llinia de la tradición del [[republicanismu federal]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Thomas Jefferson}} * [http://www.fmmeducacion.com.ar/Historia/Documentoshist/1776declavirginia.htm Declaración de derechos de Virxinia] {{es}} {{socesión | predecesor = [[John Adams]] | socesor = [[James Madison]] | títulu = [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[4 de marzu]] de [[1801]] - [[3 de marzu]] de [[1809]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1743|1826|Jefferson, Thomas}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] h0um7fyrfu3uif5rsdw4pd66mfyhtjf 0 17331 3699192 3668429 2022-07-24T17:37:29Z Limotecariu 735 wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | regnum = [[Animalia]] | superphylum = [[Protostomia]] | phylum = [[Mollusca]] | classis = [[Bivalvia]] | ordo = [[Mytiloida]] | superfamilia = [[Mytiloidea]] | familia = '''Mytilidae''' | familia_authority = [[Constantine Samuel Rafinesque|Rafinesque]], 1815 | subdivision_ranks = genus | subdivision = * ''[[Adipicola]]'' <small>Dautzenberg, 1927</small> * ''[[Amygdalum]]'' <small>Megerle von Muhlfeld, 1811</small> * ''[[Arcuatula]]'' <small>Soot-Ryen, 1955</small> * ''[[Aulacomya]]'' <small>Mörch, 1853</small> * ''[[Botula]]'' <small>Mörch, 1853</small> * ''[[Brachidontes]]'' <small>Swainson, 1840</small> * ''[[Crenella]]'' <small>T. Brown, 1827</small> * ''[[Dacrydium (mollusc)|Dacrydium]]'' <small>Torell, 1859</small> * ''[[Geukensia]]'' <small>Van de Poel, 1959</small> * ''[[Gregariella]]'' <small>di Monterosato, 1884</small> * ''[[Idasola]]'' <small>Iredale, 1939</small> * ''[[Ischadium]]'' <small>Jukes-Browne, 1905</small> * ''[[Limnoperna fortunei|Limnoperna]]'' <small>Rochebrune, 1882</small> * ''[[Lioberus]]'' <small>Dall, 1898</small> * ''[[Lithophaga]]'' <small>Roding, 1798</small> * ''[[Megacrenella]]'' <small>Habe and Ito, 1965</small> * ''[[Modiolula]]'' <small>Sacco, 1898</small> * ''[[Modiolus (genus)|Modiolus]]'' <small>Lamarck, 1799</small> * ''[[Musculus]]'' <small>Roding, 1798</small> * ''[[Mytilus]]'' <small>Linnaeus, 1758</small> * ''[[Perna]]'' <small>Philipsson, 1788</small> * ''[[Rhomboidella]]'' <small>Monterosato, 1884</small> * ''[[Septifer]]'' <small>Recluz, 1848</small> * ''[[Solamen]]'' <small>Iredale, 1924</small> * ''[[Stenolena]]'' <small>Dall, Bartsch, and Rehder, 1938</small> * ''[[Vilasina]]'' <small>Bartsch, 1960</small> }} El '''moxón'''<ref>{{DALLA|moxón}}</ref>, '''morción'''<ref>{{DALLA|morción}}</ref>, '''moxigón'''<ref>{{DALLA|moxigón}}</ref> o '''vexigón'''<ref>{{DALLA|vexigón}}</ref>, familia '''''Mytilidae''''', ye un moluscu bivalvu de gran interés económicu y gastronómicu n'[[Asturies]]. Como otros '''bivalvos''', son animales filtraores que viven fixaos nel sustratu y roquéu marín. Dalgún de los sos depredadores naturales son la [[estrella de mar]] y dalgunos cascoxos marinos. Dende hai años, deteutárense'n dellos ríos de la cuenca [[mediterraneu|mediterranea]], la presencia d'una especie foriata denomada '''moxón cebra''' -''Dresissema polymorpha''-, que ta colonizando los banzaos a gran velocidá. ==Usos== [[Image:Mejillones salsa.jpg|thumb|220px|left|Moxones en salsa]] [[Imaxe:Cooked mussels DSC09244.JPG|200px|right|thumb|Moxón cocíu]] Na gastronomía de dellos países vémoslu davezu cocíu, nesi intre, les [[valves]] ábrense per aciu del calor, dexando allupar el conteníu del moxón. Cuando se sirve, suel dir acompangáu de delles salses (vinagreta, mahonesa), y ye abondo popular na gastronomía del Norte de la [[Península]], sobro too n'[[Asturies]], Les '''Xornaes Gastronómiques de [[Tapia|Tapia de Casariego]]''', au les especialidaes del moxón pasen por ser de les más afamaes del Norte. D'esta miente, tenemos el afamáu '''moxón en mueyu verde''' o '''a la mariñera''', magar que tamién suel facese namái al [[vapor]] o vafu, acompangáu de [[llimón]], otra mena de preparalu ye'l '''Tigre''' nel que se maza la carne pa dempués entemecela con otros ingredientes ([[ayu]], [[pimienta]], [[esguila|esguiles]], [[fariña]], [[pimentón]], [[pan]] rallao) y salsa bexamel, enllenando dempués la cónxara, pa yá no cabero empanala y freíla. ===Envasaos=== La normativa de la [[Xunión Europea|Comunidá Europea]] afita tres menes comerciales de moxones envasaos en función de les talles de so carne, y mídila en rellación col númberu de pieces por quilogramu. Esta clasificación ye: *Grande, hasta 110 pieces por [[quilogramu|kg]] *Medianu, hasta 140 pieces por kg *Pequeñu, hasta 300 pieces por kg Pue alminitse una [[tolerancia]] nel tamañu grande hasta un 5 por 100 de pieces del tamañu medianu. De la mesma mena, almítese una tolerancia nel tamañu medianu hasta un 10 por 100 de pieces nel tamañu pequeñu. ==Xéneros== * ''[[Adipicola]]'' <small>Dautzenberg, 1927</small> * ''[[Adula]]'' <small>H. Adams and A. Adams, 1857</small> * ''[[Amygdalum]]'' <small>Megerle von Muhlfeld, 1811</small> * ''[[Arcuatula]]'' <small>Soot-Ryen, 1955</small> * ''[[Botula]]'' <small>Mörch, 1853</small> * ''[[Brachidontes]]'' <small>Swainson, 1840</small> * ''[[Crenella]]'' <small>T. Brown, 1827</small> * ''[[Dacrydium (mollusc)|Dacrydium]]'' <small>Torell, 1859</small> * ''[[Geukensia]]'' <small>Van de Poel, 1959</small> * ''[[Gregariella]]'' <small>di Monterosato, 1884</small> * ''[[Idasola]]'' <small>Iredale, 1939</small> * ''[[Ischadium]]'' <small>Jukes-Browne, 1905</small> * ''[[Lioberus]]'' <small>Dall, 1898</small> * ''[[Lithophaga]]'' <small>Roding, 1798</small> * ''[[Megacrenella]]'' <small>Habe and Ito, 1965</small> * ''[[Modiolula]]'' <small>Sacco, 1898</small> * ''[[Modiolus (genus)|Modiolus]]'' <small>Lamarck, 1799</small> * ''[[Musculus]]'' <small>Roding, 1798</small> * ''[[Mytilus]]'' <small>Linnaeus, 1758</small> * ''[[Perna]]'' <small>Philipsson, 1788</small> * ''[[Rhomboidella]]'' <small>Monterosato, 1884</small> * ''[[Septifer]]'' <small>Recluz, 1848</small> * ''[[Solamen]]'' <small>Iredale, 1924</small> * ''[[Stenolena]]'' <small>Dall, Bartsch, and Rehder, 1938</small> * ''[[Vilasina]]'' <small>Bartsch, 1960</small> == Referencies == {{llistaref}} {{entamu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Mytilidae]] bquhoknspkobzctdyt8rb5t8msovuwy 0 17423 3699308 3664988 2022-07-25T06:36:38Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{1000}} {{Persona}} '''Abraham Lincoln''' {{nym}} [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]], y el primeru en selo pol [[Partíu Republicanu]]. Recuérdase-y por restaurar la unidá federal de la nación al vencer a los [[Estaos Confederaos d'América]] y por finar cola [[esclavitú]] nos Estaos Xuníos. Sicasí, los partidarios de los derechos de los estaos, siguen viendo a Lincoln como un gobernante autoritariu que suspendió les llibertaes civiles y desanició'l supuestu drechu llexítimu a dixebrase del estáu. == Vida y política == Abraham Lincoln nació nuna familia de colonos [[cuáqueru|cuáqueros]]. Demientres la so infancia y la so mocedá, marcaes pola probitú de so familia, percorrió'l [[Mississippi]] y vivió de cerca les condiciones infrahumanes qu'adolecíen los esclavos prietos. Tenía ventitrés años cuando dexó la granxa onde trabayaba pa combatir como soldáu rasu na guerra escontra los indios. Mentanto, emprencipió la so formación autodidacta y hacia [[1836]] llogró llicenciase en [[derechu]]. Dos años enantes, la so actitú contraria a la esclavitú conduxéralu a intervenir en [[política]], lo que-y valió la eleición como diputáu d'[[Illinois]] pal periodu [[1834]]-[[1842]]. Arriendes de la so defensa de meyores condiciones de vida pa los prietos y por mor de ser falatible, algamó una gran popularidá en tol estáu. En [[1846]] Lincoln consiguió la xefatura del partíu Whig, y como diputáu del Congresu federal apoyó a los abolicionistes de [[Washington]]. Sicasí, la so decidida oposición a la guerra escontra [[Méxicu]] fízo-y perder munchos votos, y fracasó nes eleiciones senatoriales de [[1849]] magar que, en finandola, obtuviera los territorios d'[[Alta California]], [[Nuevu Méxicu]], el norte de [[Sonora]], [[Coahuila]] y [[Tamaulipas]] y l'anexón definitiva de [[Texas]]. Decepcionáu, Lincoln retiróse de la política y demientres seis años trabayó como procurador. El so regresu a la vida pública foi en [[1854]], cuando la cuestión de la esclavitú volvió al planu políticu por mor de que la [[Kansas-Nebraska Act]] propugnara estendela a los estaos del noroeste. Si bien él, nun entamu, nun apoyaba'l desaniciu de la esclavitú nos estaos nos que yá esistía, sobremanera nos del sur, oponíase a que s'instaurare n'aquellos otros nos que nun taba autorizada. Particularmente célebre pola vehemencia del so vierbu y lo fito de les sos argumentaciones foi'l so discursu antiesclavista Peoria, en [[1854]]. Comprometíu cola causa escontra la esclavitú, Lincoln afilióse al [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] dos años depués. Derrotáu de nuevo nes eleiciones al Senáu de [[1858]], la intensidá de la campaña antiesclavista y los duelos dialéuticos que caltuvo col candidatu demócrata [[Stephen A. Douglas]], elixíu na ocasión, devolvieron-y la popularidá perdida. La moderación de les sos posiciones foi decisiva pa qu'en [[1860]] la convención republicana de [[Chicago]] lu elixera candidatu a la presidencia en detrimentu de [[William H. Seward]], representante de los abolicionistes más radicales. Al añu viniente, favorecíu poles xebres internes de los demócrates, ganó les eleiciones a la presidencia de la Unión, lo que desencadenó la reaición de los estaos sudistes. Enantes de qu'asumiere oficialmente la presidencia, éstos, encabezaos por [[Carolina del Sur]], declaráronse [[independencia|independientes]]. Anque l'españíu de la guerra civil paecía inevitable, Lincoln intentó detenela y restaurar la unidá formando un gobiernu de coalición colos sudistes. Entamada la [[guerra de Secesión]] pese a tou, el presidente promulgó en [[1862]] la [[Homestead Act]], pa la colonización del Oeste, y propunxo un desaniciu progresivu de la esclavitú, al envís d'afalar un averamientu a la Confederación sudista qu'acelerara la fin de la contienda. Tres comprobar una vuelta más la intransixencia del otru bandu, el [[1 de xineru]] de [[1863]] decretó la emancipación de los esclavos en tol territoriu de la Unión. Al añu viniente, cuando les fuercies del Norte yá dominaben cásique dafechamente la situación y la fin del enfrentamientu bélicu víase próximu, Lincoln foi reelixíu pa otru mandatu con un programa de reconstrucción nacional que nun pudo realizar: a los cinco díes de finar la guerra de Secesión foi asesináu. == El so asesinatu == [[Archivu:LincolnTrain.jpeg|thumb|El tren del cortexu fúnebre de Lincoln]] Lincoln tuvo reuniones davezu con [[Grant]] mientres terminaba la guerra. Los dos homes planiaron asuntos de la reconstrucción, y yera evidente pa todos que los dos homes se tuvieron un gran respetu l'ún al otru. Demientres la so cabera reunión, el [[14 d'abril]] de [[1865]], Lincoln convidó al Xeneral Grant a un eventu social p'aquella tarde. Grant refugó la invitación. Ensin el Xeneral, Lincoln y so muyer salieron p'asistir al teatru de Ford. La obra yera ''El Nuesu Primu Americanu'', una comedia musical. Cuando Lincoln sentó nel balcón, [[John Wilkes Booth]], un actor y simpatizante del Sur de [[Virxinia]], disparó un únicu tiru, con pistola de bala redonda a la tiesta del presidente. Él glayó ''"[[Sic semper tyrannis]]!"'' ("asina siempre a los tiranos", lema del estáu de Virxinia. Booth saltó dende'l balcón al escenariu y al cayer rompió una pierna. Booth algamó acoxando'l so caballu y fuxó, y el presidente, mortalmente firíu y tres ser atendíu pol médicu militar [[Charles August Leale]], presente nel teatru, foi lleváu a una casa altravesando la cai onde entró en coma demientres dalgún tiempu eantes de morrer diez hores depués del atentáu. Booth y varios de los sos compañeros foron finalmente capturaos y [[forca|aforcaos]] y encarcelaos, magar qu'años depués demostróse que dellos yeren inocentes. El cuerpu de Lincoln foi lleváu en tren nuna magnífica procesión fúnebre por varios estaos. La nación ablayó por un home, al que munchos consideraron el salvador de los Estaos Xuníos y el proteutor y el defensor de lo que Lincoln llamó "el gobiernu de la xente, pola xente, y pa la xente." Los sos críticos argumenten que de fechu yeren los confederaos los que taben defendiendo'l derechu del "gobiernu pa la xente" y que foi Lincoln quien suprimió esi derechu. Los sos restos asitiense nel cementeriu d'[[Oak Ridge]] en [[Springfield (Illinois)|Springfield]], ([[Illinois]]). == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Abraham Lincoln}} * [http://rogerjnorton.com/Lincoln2.html Abraham Lincoln Research Site] (inglés), * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/al16.html Biography of Abraham Lincoln] (inglés), * {{Find a Grave}} {{socesión | predecesor = [[James Buchanan]] | socesor = [[Andrew Johnson]] | títulu = [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[4 de marzu]] de [[1861]] - [[15 d'abril]] de [[1865]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1809|1865|Lincoln, Abraham}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] 6tluqdvc4pzv9urdms9osb367ds07ud 0 17897 3699316 3665434 2022-07-25T06:37:39Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{1000}} {{Persona}} '''Franklin Delano Roosevelt''' ( [[Nueva York]], [[30 de xineru]] de [[1882]] – [[12 d'abril]] de [[1945]]), el trentenu segundu [[presidente de los Estaos Xuníos]] y únicu hasta anguaño na historia norteamericana n'estender el so mandatu a 3 llexislatures. == Biografía == Yera primu del presidente [[Theodore Roosevel]] y estudió como él la carrera de drechu na Universidá de [[Harvard]]. Nún entamu alternaba l'actividá [[Poder xudicial|xurídica]] y la [[política]] aportando a ser senador demócrata, secretariu de Marina y gobernador de [[Nueva York]]. En [[1921]] foi afeutáu pola poliomelitis, enfermedá que nun-y torgó la carrera política. La crisis económica de [[1929]] y el so apuestu por una nueva política, el (''New Deal'') (nueu repartu), fízo-y ganar la confianza de la población d'Estaos Xuníos nes eleiciones de [[1932]] derrotando al candidatu republicanu [[Herbert C. Hoover]], y convirtiéndose nel 32ᵘ [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente de los Estaos Xuníos d'América]] pol '''Partíu Demócrata'''. Tres superar la crisis económica potenció la política esterior lluchando por algamar la primacía mundial d'Estaos Xuníos, afitando rellaciones diplomátiques cola [[Xunión Soviética]] en [[1933]]. Como retruque a l'amenaza de la Alemaña de [[Hitler]], punxo en marcha una riestra de midides (rearme, economía de guerra, alliniación coles potencies democrátiques) que tresnaron al so país pa un dable enfrentamientu armáu, asina como foi tres del arrebexu xaponés a la base militar de [[Pearl Harbour]] nel Pacíficu nel añu [[1941]]. [[Archivu:FDRoosevelt.gif|thumb|right|Roosevelt]] Partidariu de la vía diplomática y de caltener contautos personales colos políticos alliaos, entrevistóse en delles ocasiones, por separtao y conxuntamente, con [[Churchill|W. Churchill]] y [[Stalin|Y. Stalin]] p'algamar alcuerdos al finar la [[Segunda Guerra Mundial|II Guerra Mundial]]. Nesta llinia y d'acordies al so deséu de llograr un atalantamientu pacíficu ente los distintos países, encamentó la criación d'una [[ONX|Organización de les Naciones Xuníes (ONX)]]. Na so xera política, arriendes, hai de solliñar un importante papel de la so esposa Eleanor. Magar que sabía del [[proyeutu Manhattan]] sobro'l desendolcu de la bomba atómica, nun algamó a alministrar el so usu. L'avanzáu cáncer cerebral que padecía pudo más que la fuercia y enfotu del políticu morriendo na so residencia de ''Warm Springs'', ''Georgia'', el [[12 d'abril]] de [[1945]], a les puertes de la fin del conflictu ensin ver finar la [[Segunda Guerra Mundial]] y ensin algamar alcuerdu col ca vegada más poderosu [[Stalin]]. {{socesión | predecesor = [[Herbert C. Hoover]] | socesor = [[Harry S. Truman]] | títulu = [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[4 de marzu]] de [[1933]] - [[12 d'abril]] de [[1945]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1882|1945|Roosevelt, Franklin D.}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques de la Segunda Guerra Mundial]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] 89nqqtnyu5nn51kkfg2ml7qtr0s7ynt 0 17899 3699323 3679343 2022-07-25T06:38:36Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Harry S. Truman''' {{nym}} foi'l trixésimutercer [[presidente de los Estaos Xuníos]]. [[Vicepresidente]] eleutu en [[1945]] xunto a [[Franklin Delano Roosevelt]], pasó a ser presidente a la muerte d'éste esi mesmu añu. Foi reelixíu pa un segundu mandatu hasta [[1953]]. La presidencia de Truman foi abundante n'asocedimientos históricos de toa mena (final de la [[Segunda Guerra Mundial]], allanzamientu de les úniques armes nucleares arrebexaes col envís xenocida, entamu de la [[guerra fría]], fundación de la [[ONX|Organización de les Naciones Xuníes (ONX)]], [[guerra de Corea]]). Truman foi un presidente enforma popular. La política interna tá marcao por munchos intentos d'estender los derechos cívicos de les minoríes, n'especial de los negros, pa meyorar la proteición social y amenorgar los riesgos rellacionaos col paru, y por últimu pa enanchar los derechos sindicales. Pesie a dalgunos ésitos en cada ún d'estes estayes, el Congresu, que tien una composición favoratible al presidente nel intre de la so eleición, votó n'escontra del conxuntu de propuestes ya inclusu votó lleis ente les que'l Presidente viose angariyáu a exercer el so drechu a vetu. La política social denomada "‘Fair deal' equitativu" que propunxo al entamu del so segundu mandatu nun tuvo el mesmu puxu que'l ''New Deal'' de [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]] y nun sedría reelixíu. Harry nun tenía segundu nome, namái una inicial ente'l nome y l'apellíu, vezu mui espardíu nos Estaos del Sur. Harry bromeó una vegada alrodiu de la so "S", diciendo que yera un compromisu ente los sos dos güelos (Anderson <u>'''S'''</u>hippe Truman y <u>'''S'''</u>olomon Young) [[Archivu:Harry S. Truman signature.png|right]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{socesión | predecesor = [[Franklin Delano Roosevelt]] | socesor = [[Dwight D. Eisenhower]] | títulu = [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[12 d'abril]] de [[1945]] - [[20 de xineru]] de [[1953]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1884|1972|Truman, Harry S.}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques de la Segunda Guerra Mundial]] 356ianb9axklf6yjjzjhtufz86ecloc 0 17907 3699320 3668634 2022-07-25T06:38:12Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{1000}} {{Persona}} Foi'l [[Comandante en Xefe]] de les fuercies d'[[Estaos Xuníos]] na [[Guerra de la Independencia de los Estaos Xuníos]] (1775–1783), y postreramente convirtióse nel primer [[Presidente de los Estaos Xuníos]], cargu qu'ocupó dende [[1789]] hasta [[1797]]. Darréu de la so importante participación na fundación de los Estaos Xuníos, Washington ye conocíu como "Padre de la nación americana". Washington entamó a algamar sonadía, liderando les tropes de [[Virxinia]] (Estaos Xuníos) pa sofitar al [[Imperiu Británicu]] demientres la [[Guerra Franco-Indíxena]] ([[1754]]–[[1763]]), una resma qu'él aidó a entamar ensin conocencia. Dempués de liderar la victoria d'Estaos Xuníos na Guerra de revolución, refugó de los sos poderes militares y tornó a la vida civil, fechu que-y traxo entá más renome. En [[1787]], presidió la [[Convención de Filadelfia]] qu'esbocexó la [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución de los Estaos Xuníos d'América]] y en [[1789]], foi ellexíu de miente unánime como'l [[Presidente de los Estaos Xuníos]]. Los sos dos periodos d'alministración afitaron munches polítiques y vezos qu'esisten anguaño. Enantes del acabamientu del so periodu de [[gobiernu]], Washington retiróse de nuevo a la vida civil, afitando un importante precedente de cambéu de gobiernu pacíficu que sirvió d'exemplu non namái nos [[Estaos Xuníos]] sinon tamién n'otres futures [[república|repúbliques]]. {{socesión | predecesor = dengún | socesor = [[John Adams]] | títulu = [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[30 d'abril]] de [[1789]] - [[3 de marzu]] de [[1797]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1732|1799|Washington, George}} [[Categoría:Militares|Washington]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] odj8t2fv89z6zomrtgfgbwqb28bi8kb 0 18938 3699255 3177725 2022-07-25T06:17:58Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{rexón}} '''Nueva York''' ye un estáu de los [[Estaos Xuníos]], asitiáu na rexón [[Noreste d'Estaos Xuníos|Noreste]] del país. Nueva York, que ye una de les trece colonies que formaron el niciu d'Estaos Xuníos, ye'l cuartu estáu mayor del país, con una población en [[2019]] de más de 19 millones d'habitantes<ref>[https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/NY,US/PST045219 Estimación de población del estáu de Nueva York el 1 de xunetu de 2019, na web de la Oficina del Censu.]</ref>. Recibe tamién delles veces, pa estremalu de la ciudá homónima, la mayor del estáu, el nome de '''Estáu de Nueva York''' (''New York State''). Dos tercios de la so población viven nel [[área metropolitana de Nueva York]], y un 40% d'ella na islla de [[Long Island]]<ref>[https://data.census.gov/cedsci/table?q=New%20York&g=0400000US36&tid=ACSDP1Y2018.DP05&hidePreview=false ''ACS demographic and housing estimates'' pa 2018 de la Oficina del Censu.]</ref>. Con una población estimao de 8,34 millones d'habitantes en 2019, [[Nueva York]] ye la ciudá más poblada del país y una de les más poblaes del mundu, y ye la puerta d'entrada de munchos de los inmigrantes qu'aporten al país. [[Ciudá global]] por excelencia, a menudu definida como la capital cultural, financiera<ref>Jones H, ''[https://www.reuters.com/article/us-survey-banks/new-york-surges-ahead-of-brexit-shadowed-london-in-finance-survey-idUSKBN1ZQ0BE New York surges ahead of Brexit-shadowed London in finance: survey]'', na web de l'axencia de noticies Reuters (27 de xineru de 2020).</ref> y de medios de comunicación<ref>Richter F, ''[https://www.statista.com/chart/3299/new-york-is-the-worlds-media-capital/ New York is the world's media capital]'', na web statista.com (11 de marzu de 2015).</ref> del mundu, amás de ser la más poderosa económicamente <ref>Florida R, ''[https://www.theatlantic.com/business/archive/2012/05/what-is-the-worlds-most-economically-powerful-city/256841/ What Is the World's Most Economically Powerful City?]'', na web de la revista The Atlantic (8 de mayu de 2012).</ref>, ye la capital oficiosa del mundu, una y bones nella tienen la so sé les [[Organización de les Naciones Xuníes|Naciones Xuníes]]. Otres ciudaes importantes del estáu son [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Rochester (Nueva York)|Rochester]], [[Yonkers (Nueva York)|Yonkers]] y [[Syracuse (Nueva York)|Syracuse]], y tamién la so capital, [[Albany]]. El estáu, y tamién la ciudá, recibieron el so nome n'honor, nel [[sieglu XVII]], del duque de York, qu'habría ser dempués rei d'[[Inglaterra]] col nome de [[Xacobu II d'Inglaterra|Xacobu II]]. Esti estáu, el 27ᵘ del país n'estensión, tien una xeografía variada y llenda con [[Nueva Jersey]] y [[Pennsylvania]] al sur, y con [[Connecticut]], [[Massachusetts]] y [[Vermont]] al este. Tamién tien una llende marítima con [[Rhode Island]], asitiáu al este de Long Island, y otres terrestres coles provincies canadienses de [[Quebec]] al norte y [[Ontario]] al noroeste. La metá meridional del estáu asítiase na [[llanura costera atlántica]], y compriende la islla de Long Island y dellos isllotes asociaos a ella, amás de la ciudá de Nueva York y el tramu final del valle del [[ríu Hudson]]. La rexón septentrional (''Upstate New York'') compriende varies cordeleres de los [[Apalaches]], y tamién los [[montes d'Adirondack]] na so fastera nororiental. Eses cordeleres tán dixebraes por dos grandes valles: el del ríu Hudson, que cuerren en sentíu norte-sur, y el del [[ríu Mohawk]], en sentíu este oeste. La parte occidental del estáu considérase parte de la [[rexón de los Grandes Llagos]], una y bones llenda colos llagos [[Llagu Ontario|Ontario]] y [[Llagu Erie|Erie]] y coles [[catarates del Niágara]]. La parte central del estáu tien una zona con llagos y llagunes, los nomaos [[llagos Finger]] (''Finger Lakes''), que son un destín turísticu y de vacaciones perpopular. El territoriu del estáu tuvo habitáu por tribus de llingua de los grupos [[Pueblos algonquinos|algonquín]] ya [[Llingües iroqueses|iroqués]] dellos cientos d'años primero de que los europeos aportaran a la zona. Los primeros en facelo foron colonos franceses y misioneros xesuites viníos de [[Montreal]] con intención de comerciar los primeros y evanxelizar los segundos. En [[1609]] la rexón foi visitada pol marín [[Henry Hudson]], que navegaba por cuenta de la [[Compañía Neerlandesa de les Indies Orientales]]. Los holandeses construyeron Fort Nassau, na confluyencia de los ríos Hudson y Mohawk, en [[1614]], creando un asentamientu del qu'habría derivar col tiempu l'actual capital estatal, Albany. Bien ceo estableciéronse tamién na actual Nueva York, que nomaron Nueva Amsterdam, y notres partes del valle del Hudson, conformando la colonia multicultural de [[Nueva Holanda]], centru comercial y d'inmigración qu'atraxo la cobicia de los ingleses, que la conquistaron en [[1664]]. Demientres la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|guerra d'independencia de los Estaos Xuníos]] un grupu de colonos de la entóncenes Provincia de Nueva York intentaron tomar el control de la colonia, y declaráronla independiente en cuantes que lo consiguieron. Nel [[sieglu XIX]] el desarrollu del interior del estáu, entamando cola construcción de la [[canal d'Erie]], dio-y al estáu una ventaxa incomparable sobro les otres rexones de la costa este, sentando les bases de la so preeminencia política ya cultural<ref>Roberts S, ''[https://www.nytimes.com/2017/06/26/nyregion/history-of-the-erie-canal.html 200 Years Ago, Erie Canal Got Its Start as Just a ‘Ditch’]'', artículu en The New York Times (26 de xunu de 2017).</ref>. Munchos puntos del estáu son perconocíos nel mundu, y cuatro de les diez atracciones turístiques más visitaes nel mundu en 2013 asiéntense nelli: [[Times Square]], [[Central Park]] y la estación central de ferrocarril ([[Grand Central Terminal]]), na ciudá de Nueva York, y les catarates del Niágara<ref>''[https://www.travelandleisure.com/attractions/landmarks-monuments/worlds-most-visited-tourist-attractions#5 The World’s Most-visited Tourist Attractions]'', na web de la revista de viaxes Travel and Leisure (10 de payares de 2014).</ref>. Nel [[sieglu XXI]] la ciudá de Nueva York consolidose como un ñudu global de creatividá y desarrollu empresarial, con una tolerancia social y preocupación pol mediu ambiente crecientes. Na ciudá hai alredor de 200 universidaes, de les que delles tán ente les 100 meyores del país y del mundu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://www.ny.gov/ Páxina web oficial del estáu de Nueva York] * [https://guides.loc.gov/new-york-state-guide/introduction Accesu a documentos dixitales rellacionaos col estáu na llibrería del Congresu d'Estaos Xuníos] {{Entamu}}{{Estaos d'Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Nueva York (estáu)]] [[Categoría:Estaos d'Estaos Xuníos d'América]] 2dloec5ek2t0orbpniw2ukqwa9ytmfd 0 19227 3699199 3673793 2022-07-24T17:41:21Z Limotecariu 735 wikitext text/x-wiki {| {{tablaguapa}} |- bgcolor=#eeeeee !Clas. Cientf !Asturianu !Castellanu !Imaxe |- |''Thunnus thynnus'' || [[albacor]], [[zurdu]] || Atún || |- |''Sarda sarda'' || [[Albacora]], [[bonitu]] || Bonito || [[Imaxe:Sarda australis (Australian Bonito).gif|50px]] |- |''Xén. Gadus'' || [[Abadexu]], [[ferrete]] || Abadejo ||[[Imaxe:Pollachius pollachius(01).jpg|50px]] |- |''Engraulis encrasicholus'' || [[hombrín]], [[homín]] || Bocarte || |- |''Scomber scombrus'' || [[Xarda]] || Caballa || [[Imaxe:Scsco u0.gif|50px]] |- |''Sardina pilchardus'' || [[Sardina]], [[Parrocha]] || Sardina || [[Imaxe:Pacific sardine002.jpg|50px]] |- |''Diplodus sargus''<br />Sparus sargus <small>(sinónimu)</small>|| [[Xargu]], [[xáragu]] || Sargo |- |''Pagellus mormyrus''<br />Sparus mormyrus, Lithognathus mormyrus<small>(sinónimu)</small> || Roncón || Herrera || [[Imaxe:Lithognathus_mormyrus,_Slovenia_-_20080420.jpg|50px]] |- |''Spondyliosoma cantharus'' || [[Chopa]] || Chopa || [[Imaxe:Spondyliosoma_cantharus.jpg|50px]] |- |''Conger conger'' || [[Cóngaru]] || Congrio|| [[Imaxe:Conger eel.jpg|50px]] |- |''Dicentrarchus labrax'' || [[roballiza]], [[Llubina]], [[furagaña]] || Lubina || [[Imaxe:Dicentrarchus labrax.jpg|50px]] |- |''Scorpaena scrofa'' || [[tiñosu]] || Cabracho || [[Imaxe:Grosserdrachenkopf-02.jpg|50px]] |- |''Lophius piscatorius'' || [[Pixín]] || Rape || [[Imaxe:Monkfish.jpg|50px]] |- |''Epinephelinae'' || [[Meru]] || Mero || [[Imaxe:Blue-spotted.grouper.arp.jpg|50px]] |- | ''Xen. Raja'' || [[Rayón]] || Raya || [[Imaxe:Ray 600.jpg|50px]] |- |''Psetta maxima'' || [[Rodaballu]] || Rodaballo || [[Imaxe:Sole oceanorium lisbonne 082006.JPG|50px]] |- |''Beryx splendens'' || [[Perréi]] || Rei || [[Imaxe:Beryx splendens (Splendid Alfonsino).gif|50px]] |- |''Beryx decadactylus'' || [[Bilréi]] || Palometa roja || [[Imaxe:Beryx splendens (Splendid Alfonsino).gif|50px]] |- |''Echinoidea'' || [[Oriciu]], [[alezna]], [[arcín]] || Erizo de mar || [[Imaxe:Sea urchin eggs.jpg|50px]] |- |''Cardium edule'' || [[virigüetu]] || berberecho || [[Imaxe:Cockle.jpg|50px]] |- | ''Astacidae'' || [[zancarru]] || cangrejo de río || [[Imaxe:Boile.C.rawdads.jpeg|50px]] |- |''Mytilidae'' ||[[Moxón]] || Mejillón || [[Imaxe:Cooked mussels DSC09244.JPG|50px]] |- |''Homarus gammarus'' || [[Llubricante]], [[Bugre]]<br />[[Llocántaru]] || Bogavante || [[Imaxe:Blue-lobster.jpg|50px]] |- |''Necora puber'' || [[Andarica]] [[Andarica|Piaña]] || Nécora || [[Imaxe:Etrilledos.jpg|50px]] |- |''Sepia officinalis'' || [[Xibia]] || Sepia || [[Imaxe:HPIM1795.JPG|50px]] |- |''Mullus bardatus / surmuletus''<br />(fangu / roca)|| [[barbu]] / [[saramollete]]<br />(fangu / roca)|| salmonete || [[Imaxe:Mullus surmuletus.jpg|50px]] |- |''Pagellus erythrinus'' || [[Breca]] || Pagel, besugo |- |''Pagellus centrodontus'' || [[pancha]], [[pancheta]]<br />[[pancholeta]], [[Besugu]]<br />[[picurria]] || besugo |- |''Pagellus centrodintus''|| [[cazalla]] || Besugo |- |''Pagellus acarne'' || [[faligote]] || aligote |- |''Palaemon serratus'' || [[esguila]] || Gamba, Camarón ||[[Imaxe:Odesa bazaar (6) shrimps.JPG|50px]] |- |''Loligo vulgaris'' || [[Xibión]]<br />[[Lulia]]<br /><small>na mayor parte de <br />los puertos de mar de la prov</small><br />[[Calamar]] || Calamar || [[Imaxe:Mastigoteuthis flammea.jpg|50px]] |- |} [[Categoría:Pexes]] [[Categoría:Mariscos]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] 5ch5573gt09snuysj7ec1tzlt1gpy6u 0 22776 3699337 3459672 2022-07-25T06:40:26Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''Richard Milhouse Nixon''' ([[9 de xineru]] de [[1913]]-[[22 d'abril]] de [[1994]]) foi'l trixesimuséptimu (37ᵘ) [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos d'América]]. Graduóse en [[1934]] nel ''Whittier College of California'', y en [[1937]], na ''[[Universidá Duke]] Law School''. Allistáu na [[Marina Americana|Marina]] en [[1942]], sirvió nel [[Océanu Pacíficu]] Sur demientres la [[Segunda Guerra Mundial]]. En [[1947]] foi elixíu [[diputáu]] [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|republicanu]] pa la Cámara de Representantes. En [[1948]] y [[1949]] fáise famosu como miembru del [[Comité d'actividades antiestauxunidenses]], na investigación del casu [[Alger Hiss]]. En [[1951]] foi elixíu [[senáu|senador]]. Nel añu [[1952]] foi nomáu a la vicepresidencia na candidatura presidencial d'[[Dwight David Eisenhower|Eisenhower]]. Dende'l so cargu de vicepresidente entamó una intensa actividá política internacional al visitar numberosos países, incluyida la [[Xunión Soviética]]. En finando'l segundu mandatu d'Eisenhower, llogró la nominación republicana en [[1960]], pero [[John Fitzgerald Kennedy|Kennedy]] venciólu nes eleiciones presidenciales por un estrechu marxe de votos. Tampoco consigue ser elixíu gobernador de [[California]] en [[1962]]. Ganó les eleiciones de [[1968]] a la Presidencia del país, tomando posesión en [[1969]] y revalidando'l so mandatu en [[1972]], pero pol casu '''Watergate''' tuvo que dimitir en [[1974]]. Nel so mandatu reduxo les tropes en [[Vietnam]] pero nun consiguió acabar cola guerra. {{socesión | predecesor = [[Lyndon B. Johnson]] | socesor = [[Gerald Ford]] | títulu = [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[20 de xineru]] de [[1969]] - [[9 d'agostu]] de [[1974]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1913|1994|Nixon, Richard}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] m8hwx5qurauy8708sj8ntv9bvhfqedj 0 24355 3699311 3617440 2022-07-25T06:36:56Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Premiu Nobel}} {{persona}} '''Barack Hussein Obama Jr.''' {{nym}} ye un políticu d'[[Estaos Xuníos]] que foi presidente del país. Nacíu en [[Honolulu]] ([[Ḥawai]]), Barack Obama ye fíu de padre [[Kenia|kenianu]] y madre de los Estaos Xuníos. Ta llicenciáu en [[Ciencies Polítiques]] pola [[Universidá de Columbia]] y llicenciáu en Drechu ''[[magna cum laude]]'' pola [[Universidá de Harvard]]. == Carrera política == La carrera política d'Obama aníciase nel añu [[1996]] al ser escoyíu senador por [[Hyde Park]] ([[Chicago]]) al senáu estatal d'[[Illinois]], siendo re-escoyíu los años [[1998]] y [[2002]]. Nel añu [[2000]] intenta infructuosamente resultar escoyíu congresista a la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos y en [[2003]] decide concurrir a les eleiciones al [[Senáu de los Estaos Xuníos]] pol so Estáu. En xunetu de [[2004]] Obama pronuncia un aclamáu discursu na Convención Nacional Demócrata defendiendo la herencia del [[New Deal]] de [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]], cargando escontra [[George Walker Bush|Bush]] pola xestión de la [[Invasión d'Iraq de 2003|Guerra d'Iraq]] y llamando a la unidá nacional. L'éxitu na convención supondría-y un importante aumentu de popularidá y apurrió-y una cómoda victoria nes eleiciones escontra'l so rival a les eleiciones el republicanu [[Alan Keyes]], tamién afroamericanu. En febreru de [[2007]] Obama anuncia la so candidatura a les eleiciones presidenciales de [[2008]]. Nes encuestes apaecía entós superáu por [[Hillary Clinton]], pese a que nel ''[[caucus]]'' (eleiciones primaries) d'[[Iowa]] (consideráu el principal termómetru eleutoral) Obama algamó la victoria col sofitu del 38% de los votantes, siguíu por [[John Edwards]] (30%) y Clinton (29%). Ganó nes eleiciones presidenciales del [[4 de payares]] de [[2008]], al algamar 349 '[[votos eleutorales]]' énte los 163 del so rival del [[Partíu Republicanu]], [[John McCain]]. Tomó posesión del cargu como 44ᵘ [[Presidente de los Estaos Xuníos]] el [[20 de xineru]] de [[2009]]. == Ideoloxía política == Obama vien defendiendo una economía de [[llibre mercáu]] con precuru especial pa l'asistencia social a les clases más desfavorecíes. Nesti puntu aboga por la instauración d'un sistema nacional de salú con cobertura universal pa tolos ciudadanos de los Estaos Xuníos. En materia [[mediu ambiente|mediuambiental]], Barack Obama defende que'l [[calecimientu global]] ta causáu pol home y que habría d'afitar midíes p'amenorgar les emisiones contaminantes. Otros puntos que rescamplen nel so argumentariu políticu ye la lliberalización del [[albuertu]], la revisión de la [[pena de muerte]] nel so país (non necesariamente la so abolición) o l'ameyoramientu de los derechos del [[Homosexualidá|coleutivu homosexual]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Barack Obama}} * [http://obama.senate.gov/ Web oficial del senador Obama] * [http://www.barackobama.com Web eleutoral oficial de Barack Obama] (es) (en) {{Socesión | títulu = [[Presidentes de los Estaos Xuníos d'América|Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[2009]] - [[2017]] | predecesor = [[George W. Bush]] | socesor = [[Donald Trump]] | títulu2 = [[Archivu:Nobel prize medal.svg‎|35px|center]][[Premiu Nobel de la Paz]] | periodu2 = [[2009]] | predecesor2 = [[Martti Ahtisaari]] | socesor2 = [[Liu Xiaobo]] }} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1961||Obama, Barack}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Premiu Nobel de la Paz]] [[Categoría:Persones de Ḥawai]] qv0jijra9i53ct8u369i7p6n4jgw4md 0 24912 3699391 3687932 2022-07-25T07:56:52Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20200629113154}} {{rexón}} '''New Hampshire''' ye un de los 50 [[Estaos d'Estaos Xuníos|estaos]] de los [[Estaos Xuníos]], asitiáu al noreste del [[país]]. Recibió'l so nome del del condáu inglés de Hampshire, y la so capital ye [[Concord, New Hampshire|Concord]]. Ye'l quintu estáu más pequeñu n'estensión de los Estaos Xuníos y el novenu menos pobláu. Llenda'l norte con [[Canadá]], al este con [[Maine]], al sur con [[Massachusetts]], y al oeste con [[Vermont]]. El censu de población de los [[Estaos Xuníos]] de [[2012]] estima que la población del estáu ye de 1.320.718 habitantes. La so ciudá más poblada ye Manchester, New Hampshire|Manchester. New Hampshire foi la primera de les colonies britániques americanes que se separtó de [[Reinu Xuníu|Gran Bretaña]] en xineru de [[1776]], y ún de los trece estaos fundadores de los Estaos Xuníos d'América seis meses dempués. En xunu de [[1778]] convirtióse nel novenu estáu en ratificar la nueva Constitución, y foi tamién el primeru de los estaos del país en tener la so propia constitución estatal. Les matrícules del estáu lleven la lleenda ''Live free or die'' (Vive llibre o muerre), y l'estáu tien l'alcuñu de ''The Granite State'', que fai referencia a la bayura de formaciones de granitu y canteres d'esi mineral que s'alcuentren nelli. Tamién tien delles de los mayores centros de deportes invernales de la Costa Este, con bien de rutes de monte y estaciones d'esquí y otros deportes invernales. Rescampla la nomada Mount Washington Auto Road, una carretera que permite llegar en coche al cumal del [[monte Washington]] (1.917 m sobro'l nivel de la mar). <gallery perrow="5"> Image:Winnipesaukee Ice.jpg Image:Autumn in New Hampshire.jpg Image:Atlantic Swimmers.JPG </gallery> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Estaos d'Estaos Xuníos}} {{entamu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:New Hampshire|*]] [[Categoría:Estaos d'Estaos Xuníos d'América]] ril2xlph1dac7129edi5q6j1bul67sc 0 26960 3699340 3612055 2022-07-25T06:40:52Z YoaR 37624 Plantía: {{referencies|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20220725064052}} {{Llocalidá}} '''Coventry''' ye una ciudá del centru de [[Gran Bretaña]], situada a 153 km al noroeste de [[Londres]] y a 30 km al este de [[Birmingham]], con una población nel añu 2001 de 303.475 habitantes. == Curiosidaes == Dizse que l'épicu enfrentamientu ente [[Boudica]] y [[Cayo Suetonio Paulino]], que puso fin a la Rebelión y a la mesma Boudica, reina de los icenos, tuvo llugar cerca de Coventry. Coventry ye la ciudá inglesa más lloñe de la mar. Los famosos taxis prietos de Londres (los "Hackney Carriages") tan fabricaos en Coventry pola empresa LTI (London Taxis International, n'Inglés). == Ciudaes hermanaes == * [[San Miguel de Tucumán]], [[Arxentina]] * [[Dresde]], [[Alemaña]] * [[Volgograd]], [[Rusia]] * [[Varsovia]], [[Polonia]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes d'Inglaterra]] av0dfzxpf5j6jguogpfl5x0bsbwvsfp 0 27128 3699318 3665382 2022-07-25T06:37:55Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''George Herbert Walker Bush''', {{nym}} foi'l cuarentenu primer [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos d'América]]. ==Biografía== Nació en [[Milton]], nel estáu de [[Massachusetts]], pero se crió y educó na ciudá de [[Greenwich]], en [[Connecticut]]. So pa foi'l Senador [[Prescott Bush]] y so fíu, [[George Walker Bush]], foi presidente de los [[Estaos Xuníos]] ente [[2001]] y [[2009]]. Na [[Segunda Guerra Mundial]] foi pilotu de combate de l'[[USNAVY|Aviación Naval]]; voló en 58 misiones de combate. Nuna d'estes misiones, el so avión (un torpederu bombarderu [[TBF Avenger]]) foi algamáu pol fueu anti-aereu xaponés sobre [[Chichi Jima]]. Entá col aparatu incendiáu, Bush llogró soltar la carga de bombes sobre l'oxetivu ocasionando graves daños sobre esti y siguir volando pa colar lloñe de la costa y nun saltar en territoriu enemigu. Foi rescatáu de la mar pol [[somarín]] d'Estaos Xuníos ''[[USS Finback]]''. Por esti actu foi condecoráu cola [[Cruz de Vuelu Distinguíu]]. Bush yera'l pá del ex-gobernador de [[Florida]], [[Jeb Bush]], y del cuarentenu tercer presidente de los Estaos Xuníos, [[George W. Bush]], y primu de [[George Herbert Walker Bush III]], embaxador d'Estaos Xuníos n'[[Hungría]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1924|2018|Bush, George H. W.}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] godsvqdi4x463avbib7d8yawcfdd7vc 0 27840 3699328 3531133 2022-07-25T06:39:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''James Madison''' {{nym}} foi'l cuartu [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. [[Abogáu]], [[políticu]] y unu de los más influyentes de los "[[Pás Fundadores]]" pola so contribución a la redaición de la [[Constitución de los Estaos Xuníos]], a tal puntu que ye nomáu "El Pá de la Constitución". Coo representante del Congresu trabayó col presidente [[George Washington]] na xera de facer el primer gobiernu de los Estaos Xuníos. Amás, fizo, xunto con [[Thomas Jefferson]], el primer Partíu Republicanu (dempués conocíu comu [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata-Republicanu]]) que s'oponía a les tesis defendíes pol [[Partíu Federalista]]. Foi Secretariu d'Estáu durante la presidencia de [[Thomas Jefferson]] ([[1801]]-[[1809]]) encargándose de supervisar la compra de [[Luisiana]] nel añu [[1803]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://metalibri.wikidot.com/authors:james-madison James Madison at MetaLibri] {{socesión | predecesor = [[Thomas Jefferson]] | socesor = [[James Monroe]] | títulu = [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[4 de marzu]] de [[1809]] - [[3 de marzu]] de [[1817]] }} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1751|1836|Madison, james}} [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] q4dtmqxvnxhbziq1c08alul9h9ulfvg 0 40963 3699222 3402308 2022-07-25T06:14:01Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki La frase '''''Buffalo buffalo Buffalo buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo''''' (lliteralmente: «Los [[Bison|búfalos]] de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] que son fadiaos por búfalos de Búfalu fadien a búfalos de Búfalu.») ye una [[Oración (gramática)|oración]] gramáticalmente válida del [[Idioma inglés|inglés estauxunidense]]. Úsase como exemplu de que pueden combinase [[homónimu|homónimos]] y [[Homofonia|homófonos]] pa crear una oración complicada. La oración foi usada per primer vegada en 1972 por William J. Rapaport, profesor de la [[Universidá de Búfalu]].<ref>Rapaport, William J. "[http://www.cse.buffalo.edu/~rapaport/buffalobuffalo.html cse.buffalo.edu]; ''A History of the Sentence "Buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo"''. Consultáu'l 22 d'avientu de 2010 ([http://web.archive.org/web/20080621162601/http://www.cse.buffalo.edu/~rapaport/buffalobuffalo.html copia archivada]).</ref> == Funcionamientu == [[Ficheru:Buffalo sentence diagram.svg|right|thumb|Diagrama.]] [[Ficheru:American bison k5680-1.jpg|thumb| [[Bison bison|Bison]]te, que ye llamáu búfalu.]] [[Ficheru:Buffalo, New York from I-190 North entering downtown.jpg|thumb| [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], en [[Nueva York (estáu)|Nueva York]].]] La oración n'idioma inglés nun lleva signos de puntuación, y usa trés significaos de la pallabra "buffalo": * '''a.''' la ciudá de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], en Nueva York, que nesti casu ta siguida del nome del animal (n'idioma inglés "Buffalo buffalo" significa "búfalu de Búfalu"). * '''n.''' el nome del [[Bison bison|bison]]te, o búfalu americanu. * '''v.''' el [[verbu]] n'inglés "''buffalo''", que lliteralmente significa "fadiar, amedranar o confundir". Nesti casu llogramos: :Buffalo^a buffaloⁿ Buffalo^a buffaloⁿ buffalo^v buffalo^v Buffalo^a buffaloⁿ. Por que un anglofalante entienda meyor la frase puede sustituyise "''buffalo''" na so forma sustantiva por "''bisons''" (bisontes), y "''buffalo''" na so forma verbal por "''bully''", pa llograr: :''Buffalo bisons Buffalo bisons bully bully Buffalo bisons.'' Pa un asturfalante nun se riquir sustituciones, sinón una traducción: :''Buffalo bisons Buffalo bisons bully'' = "Los búfalos de Buffalo que son fadiaos por búfalos de Buffalo" :''bully Buffalo bisons'' = fadien a búfalos de Búfalu == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikcionariu|buffalo}} *"[http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/001817.html'' Buffaloing buffalo'']" en Language Log, 20 de xineru de 2005 (n'inglés). *Easdown, David {{PDF|[http://www.maths.usyd.edu.au/o/pubs/publist/preprints/2006/easdown-13.pdf ''Teaching mathematics: the gulf between semantics (meaning) and syntax (form'')]|273&nbsp;[[Kibibyte|KiB]]<!-- application/pdf, 279859 bytes -->}} (n'inglés). *Swerlick, Andrew [https://web.archive.org/web/20110710191240/http://www.emorywheel.com/detail.php?n=24992 ''What a Herd of Confused Bison from Upstate New York Can Teach Us About Our Difficulties With the English Language''] (n'inglés). * {{youtube|hv-fMZgyuaw|Esplicación del conceutu}} (n'inglés). {{traducíu ref|en|Buffalo buffalo Buffalo buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo}} {{Tradubot|Buffalo buffalo Buffalo buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Idioma inglés]] [[Categoría:Xuegos de pallabres]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 7t72piqr7zkgex5vxi79gnu0cr6jyqj 3699473 3699222 2022-07-25T08:07:14Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki La frase '''''Buffalo buffalo Buffalo buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo''''' (lliteralmente: «Los [[Bison|búfalos]] de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] que son fadiaos por búfalos de Buffalo fadien a búfalos de Buffalo.») ye una [[Oración (gramática)|oración]] gramáticalmente válida del [[Idioma inglés|inglés estauxunidense]]. Úsase como exemplu de que pueden combinase [[homónimu|homónimos]] y [[Homofonia|homófonos]] pa crear una oración complicada. La oración foi usada per primer vegada en 1972 por William J. Rapaport, profesor de la [[Universidá de Buffalo]].<ref>Rapaport, William J. "[http://www.cse.buffalo.edu/~rapaport/buffalobuffalo.html cse.buffalo.edu]; ''A History of the Sentence "Buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo"''. Consultáu'l 22 d'avientu de 2010 ([http://web.archive.org/web/20080621162601/http://www.cse.buffalo.edu/~rapaport/buffalobuffalo.html copia archivada]).</ref> == Funcionamientu == [[Ficheru:Buffalo sentence diagram.svg|right|thumb|Diagrama.]] [[Ficheru:American bison k5680-1.jpg|thumb| [[Bison bison|Bisonte]], que ye llamáu búfalu.]] [[Ficheru:Buffalo, New York from I-190 North entering downtown.jpg|thumb| [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], en [[Nueva York (estáu)|Nueva York]].]] La oración n'idioma inglés nun lleva signos de puntuación, y usa trés significaos de la pallabra "buffalo": * '''a.''' la ciudá de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], en Nueva York, que nesti casu ta siguida del nome del animal (n'idioma inglés "Buffalo buffalo" significa "búfalu de Buffalo"). * '''n.''' el nome del [[Bison bison|bisonte]], o búfalu americanu. * '''v.''' el [[verbu]] n'inglés "''buffalo''", que lliteralmente significa "fadiar, amedranar o confundir". Nesti casu llogramos: :Buffalo^a buffaloⁿ Buffalo^a buffaloⁿ buffalo^v buffalo^v Buffalo^a buffaloⁿ. Pa que un anglofalante entienda meyor la frase puede sustituyise "''buffalo''" na so forma sustantiva por "''bisons''" (bisontes), y "''buffalo''" na so forma verbal por "''bully''", pa llograr: :''Buffalo bisons Buffalo bisons bully bully Buffalo bisons.'' Pa un asturfalante nun se riquir sustituciones, sinón una traducción: :''Buffalo bisons Buffalo bisons bully'' = "Los búfalos de Buffalo que son fadiaos por búfalos de Buffalo" :''bully Buffalo bisons'' = fadien a búfalos de Buffalo == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Buffalo buffalo Buffalo buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo}} {{wikcionariu|buffalo}} *"[http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/001817.html'' Buffaloing buffalo'']" en Language Log, 20 de xineru de 2005 (n'inglés). *Easdown, David {{PDF|[http://www.maths.usyd.edu.au/o/pubs/publist/preprints/2006/easdown-13.pdf ''Teaching mathematics: the gulf between semantics (meaning) and syntax (form'')]|273&nbsp;[[Kibibyte|KiB]]<!-- application/pdf, 279859 bytes -->}} (n'inglés). *Swerlick, Andrew [https://web.archive.org/web/20110710191240/http://www.emorywheel.com/detail.php?n=24992 ''What a Herd of Confused Bison from Upstate New York Can Teach Us About Our Difficulties With the English Language''] (n'inglés). * {{youtube|hv-fMZgyuaw|Esplicación del conceutu}} (n'inglés). {{Tradubot|Buffalo buffalo Buffalo buffalo buffalo buffalo Buffalo buffalo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Idioma inglés]] [[Categoría:Xuegos de pallabres]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ku3vqua1iv58887yd05ngctj53amifs 0 44134 3699305 3655723 2022-07-25T06:34:36Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{1000}} {{destacaos}} {{Persona}} '''Nikola Tesla''' (en [[cirílicu]]: ''Никола Тесла''), ([[Smiljan]], [[Imperiu austrohúngaru]], [[Croacia]] d'anguaño, [[10 de xunetu]] de [[1856]] – [[Nueva York]], [[7 de xineru]] de [[1943]]) foi un [[inventor]], [[Inxeniería mecánica|inxenieru mecánicu]], [[Inxeniería llétrica|inxenieru lletricista]] y [[Física|físicu]] d'orixe serbiu y el promotor más importante de la nacencia de la [[lletricidá]] comercial. Ye conocíu, sobre manera, poles sos numberoses y revolucionaries invenciones nel campu del [[lletromagnetismu]], desenrollaes na fin del [[sieglu XIX]] y nel entamu del [[sieglu XX|XX]]. Les [[patentes de Tesla]] y el so trabayu teóricu afitaron los sistemas modernos de [[potencia llétrico]] por [[corriente alterno]] (CA), incluyendo'l [[sistema polifásicu]] de distribución llétrica y el [[motor de corriente alterno]], que acomuñaron por demás a la nacencia de la [[Segunda Revolución Industrial]]. Magar yera ciudadanu del Imperiu Austriacu, fízose la nacionalidá d'[[Estaos Xuníos d'América]]. Tres la so demostración de la comunicación inalámbrica per aciu d'[[ondes de radio]] en [[1894]] y tres la so victoria na [[guerra de les corrientes]], reconoció-ylu como ún de los inxenieros lletricistes de mayor valumbu d'Estaos Xuníos. Pola mor de la so xera foi pioneru na inxeniería llétrico moderno y bien de los sos descubrimientos foron de muncha importancia. A lo llargo d'esta dómina n'[[Estaos Xuníos]] la fama de Tesla rivalizaba cola de cualesquier inventor o científicu na [[historia]], pero per aciu de la so personalidá escéntrica y les sos afirmaciones aparentemente increyibles y dalgunes vegaes inverosímiles, sobre'l desenrollu d'innovaciones científiques teunolóxiques, Tesla quedó a la fin sometíu al escaezu y conocíu como un [[científicu llocu]]. Nunca nun tuvo procuru coles sos finances, y abulta que cuando morrió, a los 86 años, féxolo na [[probitú]]. La unidá de midida del [[campu magnéticu]] '''B''' del [[Sistema Internacional d'Unidaes]] (tamién nomáu ''densidá de fluxu magnético'' y ''inducción magnético''), el ''[[Tesla (unidá)|Tesla]]'', llamóse asina nel so honor na ''Conférence Générale des Poids et Mesures'' ([[París]], en [[1960]]), d'igual miente que l'''Efeutu Tesla'' de [[tresmisión inalámbrico d'enerxía]] a dispositivos lletrónicos (que Tesla demostró a pequeña escala cola [[llámpara incandescente]] en [[1893]]), que quixo usar pa la tresmisión intercontinental d'enerxía a escala industrial, nun proyeutu que nunca nun remató, la ''[[Wardenclyffe Tower]]'' (Torre de Wardenclyffe). Arriendes del so trabayu en lletromagnetismu y [[inxeniería lletromagnético]], Tesla acomuñó col desenrollu de la [[robótica]], el [[control remotu]], el [[radar]], les [[ciencies de la computación]], la [[balística]], la [[física nuclear]] y la [[física teórica]]. En [[1943]] la [[Corte Suprema d'Estaos Xuníos]] acreditólu como l'[[invención de la radio|inventor de la radio]]. Dalgunos de los sos fitos foron emplegaos, causando boréu, pa xustificar delles [[pseudociencia|pseudociencies]], teoríes sobre [[OENI]]s, [[anti-gravedá]], [[ocultismu]] o [[teletresportación]]. == Biografía == === Primeros años === Nikola Tesla nació de padres serbios nel pueblu de [[Smiljan]], nel [[Imperiu Austrohúngaru]], cerca de la ciudá de [[Gospić]], anguaño en territoriu croata. El so certificáu de bautismu mienta que nació'l [[28 de xunu]] de [[1856]] del [[calendariu xulianu]], venceyáu al [[10 de xunetu]] del [[calendariu gregorianu]] enceso anguaño. So pá foi Milutin Tesla, un sacerdote de la [[ilesia ortodoxa serbia]] na xurisdicción de [[Sremski Karlovci]], y so ma Đuka Mandici. Camiéntase que'l so orixe paternu vien de dalgún de los clanes serbios del valle del [[ríu Tara]], o del noble [[Herzegovina|herzegovín]] [[Pavle Orlović]]. So ma, Đuka, venía d'una familia añerada en [[Lika]] y [[Banija]], pero con fondos raigaños morlacos en [[Kosovu]]. Dábase-y bien aniciar ferramientes artesanales y deprendiera de memoria bien de poemes épicos serbios, anque xamás deprendió a lleer. Foi'l cuartu de cinco fíos. So hermanu mayor, llamáu Dane, morrió nun accidente d'[[equitación]] cuando Nikola tenía 9 años; sos otres trés hermanes llamábense Milka, Angelina y Marica. So familia treslladóse a Gospić en [[1862]]. Tesla asistió a la escuela ''Gymnasium Karlovac'' na población de [[Karlovac]], onde remató'l plan d'estudios de cuatro años en trés. Más sero entamó los estudios d'[[inxeniería llétrico]] na [[Universidá de Graz]], na ciudá d'igual nome, en [[1875]]. Mientres tuvo ellí estudió los usos de la corriente alterno. Dalgunes fontes mienten que recibió la [[llicenciatura]] de la Universidá de Graz. Sicasí, dende la universidá dizse que nun recibió gráu nengún y que nun continuó acullá del segundu semestre del tercer añu, a lo llargo del que dexó de dir a les clases. N'avientu de [[1878]] marchó de [[Graz]] y dexó de rellacionase colos sos familiares; los sos collacios cuidaben que s'afogara nel [[ríu Mura]]. Empobinó a [[Maribor]], (anguaño [[Eslovenia]]), onde tuvo'l so primer emplegu como ayudante d'inxeniería, xera que desenvolvió a lo llargo d'un añu y nesti periodu sufrió una [[crisis nerviosa]]. Tesla foi más sero convencíu por so pa pa dir a la [[Universidá Carolina]] en [[Praga]], a la que foi nel [[branu]] de [[1880]]. Ellí foi influenciáu por [[Ernst Mach]]. Sicasí, dempués que so pa finara, dexó la universidá, rematando namái un cursu. A Tesla vagába-y lleendo obres abondo y memorizando llibros enteros, valíu pola so camentada [[memoria fotográfica]]. Na so autobiografía rellató que delles vegaes esperimentó momentos d'inspiración. A lo llargo de la so infancia sufrió dellos episodios d'una enfermedá peculiar que facíen que-y aprucieren fexes de lluz ante los güeyos, davezu acompañaos d'allucinaciones. Con regularidá les visiones taben asociaes a una pallabra o idea que-y daba vueltes na tiesta. Otres vegaes, éstes dáben-y la solución a problemes que se-y plantegaren. Namái escuchando'l nome d'un oxetu yera quien a velu de manera mui realista. Anguaño la [[sinestesia]] presenta síntomes semeyaos. Tesla podía visualizar una invención nel so [[celebru]] con precisión por demás, incluyendo toles dimensiones, enantes d'entamar la etapa d'aniciu: una téunica dalgunes vegaes conocida como [[pensamientu visual]]. Nun dibuxaba esquemes davezu, atalantaba les idees namái cola mente. En 1880 treslladóse a [[Budapest]] pa trabayar a les órdenes de [[Tivadar Puskás]] nuna compañía de [[Telegrafía|telégrafos]], la compañía nacional de teléfonos. Ellí conoció a Nebojša Petrović, un mozu inventor serbiu que vivía n'Austria. Magar el so afayu foi curtiu, trabayaron a comuña nun proyeutu usando turbines ximielgues pa aniciar enerxía contínuo. Cuando abrió la [[central telefónica]] en 1881 en Budapest, Tesla yá yera'l xefe de lletricistes de la compañía, y más sero foi l'inxenieru pal primer sistema telefónicu del país. Tamién desenrolló un dispositivu que, acordies con dalgunos, yera un repetidor telefónicu o [[amplificador]] pero según otros, pudo ser el primer [[altavoz]]. === Francia y Estaos Xuníos === En 1882 añeró en [[París]], Francia, pa trabayar como inxenieru na ''Continental Edison Company'' (una de les compañíes de [[Thomas Alva Edison]]), diseñando meyores pal equipu llétricu trayíu del otru llau del océanu gracies a les idees d'Edison. Según la so biografía, nel mesmu añu, atalantó'l [[motor d'inducción]] y anició'l desenrollu de dellos dispositivos qu'usaben el [[campu magnéticu rotativu]], polos que recibió patentes en 1888. Poco dempués Tesla espertó d'un suañu nel que so ma murriera, «y yo supe qu'eso asocediera». Tres d'ello asitió dos o tres selmanes recuperándose en Gospić y nel pueblu de [[Tomingaj]], cerca de [[Gračac]], el llugar de nacencia de so ma. En xunu de 1884 llegó por primer vegada a [[Estaos Xuníos]], a [[Nueva York]], con poco más qu'una carta de recomendación de [[Charles Batchelor]], un antiguu emplegador. Na carta de recomendación a Thomas Edison, Batchelor escribió: «conozo a dos grandes homes, usté ye ún d'ellos; l'otro ye esti mozu». Edison contrató a Tesla pa trabayar nel so ''Edison Machine Works''. Entamó a trabayar pa Edison como un cenciellu inxenieru llétricu y progresó rápido, desenguedeyando dalgunos de los problemes más abegosos de la compañía. Ufrióse-y inclusive la xera de rediseñar dafechu los [[xenerador lletricu|xeneradores]] de [[corriente contínua]] de la compañía d'Edison. Tesla mentaba que-y ufrieron [[Dólar d'Estaos Xunídos|US$]] 50,000 (~ US$1,1&nbsp;millones en 2007, axustáu por inflación) por rediseñar los poco eficientes motores y xeneradores d'Edison, ameyorando tanto'l so serviciu como la so economía. En 1885, cuando Tesla entrugó pol pagu de la so xera, Edison retrucó-y: "Tesla, usté nun atolena'l nuesu humor norteamericanu", franciendo asina'l so compromisu. Con un sueldu namái de US$18 a la selmana, Tesla tendría que trabayar 53 años pa axuntar el dineru que-y prometieron. Arrenunció al so emplegu cuando se-y refugó una xuba de US$25 a la selmana. Poco dempués, necesitando trabayu, alcontróse cavando zanxes pa la compañía Edison por poco tiempu, qu'aprovechó pa concentrase nel so sistema polifásicu de CA. === Años posteriores === En 1886 Tesla fundó la so propia compañía, la ''[[Tesla Electric Light & Manufacturing]]''. Los primeros [[inversionista|inversionistes]] nun foron gustantes colos sos planes pal desenrollu d'un motor de corriente alterna y a la fin releváronlu del so puestu na compañía. Trabayó como obreru en [[Nueva York]] de 1886 a 1887 pa caltenese y pañar capital pal so siguiente proyeutu. En 1887 anició'l primer [[motor d'inducción]] ensin [[escobilla (lletricidá)|escobilles]], alimentáu con corriente alterno, que presentó nel ''American Institute of Electrical Engineers'' (Institutu Americanu d'Inxenieros Llétricos), anguaño [[Institute of Electrical and Electronics Engineers|IEEE]] (Institutu d'Inxenieros Llétricos y Lletrónicos) en 1888. Nel mesmu añu desenrolló l'aniciu de la so [[bobina de Tesla]], y entamó a trabayar con [[George Westinghouse]] na [[Westinghouse Electric|Westinghouse Electric & Manufacturing Company's]] nos llaboratorios de [[Pittsburgh (Pennsylvania)|Pittsburgh]]. Westinghouse escuchó les sos idees pa sistemas polifásicos, que podríen permitir la tresmisión de corriente alterno a llarga distancia. N'abril de 1887 Tesla escomenzó a investigar lo que dempués se llamó [[rayos X]], usando'l so propiu [[válvula termoiónica|tubu de vacíu]] (semeyáu a la so patente {{US patent|514170|#514,170}}). Esti dispositivu estremábase d'otros tubos de rayos X nel fechu de nun tener lletrodu receptor. El términu modernu pal fenómenu causáu por esti artefautu ye ''[[Bremsstrahlung]]'' (o ''radiación de frenáu''). Agora sábese qu'esti dispositivu furrulaba emitiendo lletrones dende l'únicu lletrodu (nun tenía lletrodu receptor) per aciu de l'amecedura d'[[emisión de lletrones por efeutu de campu]] y d'[[emisión termoiónica]]. Cuando se lliberen los lletrones, son refugaos con fuercia por un gran [[campu llétricu|campu llétrico]] averáu al lletrodu, mientres asoceden los picos de voltaxe negativu de la salida oscilante d'altu voltaxe de la bobina de Tesla, xenerando rayos X al chocar col balobru de vidriu. Tesla tamién emplegó [[tubu de Geissler|tubos de Geissler]]. Pa 1892 decatóse de la mancadura na piel que [[Wilhelm Röntgen]] más sero identificó como efeutu de los rayos X. Nes sos primeres investigaciones Tesla diseñó dalgunos esperimentos pa producir rayos X. Mentaba que con estos circuitos, «l'instrumentu podrá aniciar rayos de Roentgen de mayor potencia que la obtenida con aparatos ordinarios». Tamién faló de los peligros de trabayar colos sos circuitos y colos rayos X aniciaos polos sos dispositivos d'un nodiu. Les mancadures na piel atribuyíales a delles causes. Nun entamu camentaba que'l dañu nun podía ser causáu polos rayos de Roentgen, sinon pol [[ozonu]] xeneráu y dalqué pol [[acedu nitrosu]]. Él atalantaba qu'estes yeren [[onda llonxitudinal|ondes llonxitudinales]], como les aniciaes poles [[ondes en plasmes]]. Nikola Tesla propunxo un «sistema mundial pa la tresmisión d'enerxía llétrico ensin cables» basáu na [[conductividá llétrico]] de la tierra, que furrularía per aciu de dellos medios naturales y l'usu de la corriente tresmitida ente los dos puntos pa alimentar dispositivos llétricos. Na práutica, esti principiu de tresmisión d'enerxía ye posible pola mor del usu d'un rayu ultravioleta d'alta potencia que xenere una canal ionizada nel aire, ente les estaciones d'emisión y receición. El mesmu principiu ye usao nel [[pararrayos]], el [[lletroláser]] y l'[[arma de lletrochoque]]; tamién se propunxo pa apilancar vehículos. Tesla amosó la [[tresmisión inalámbrica d'enerxía]] nel entamu de 1891. L'[[efeutu Tesla]] ye un términu pa una aplicación d'esta triba de conducción llétrico. === Ciudadanu d'Estaos Xuníos=== El 30 de xunetu de 1891 tornóse ciudadanu d'[[Estaos Xuníos]], a la edá de 35 años. Tesla agospió'l so llaboratoriu na [[Quinta Avenida]], na ciudá de Nueva York, nesi añu. Dempués aballólu a la cai Houston (Manhattan). Nesti llugar, mientres facía esperimentos sobre [[resonancia mecánico]] con osciladores lletromecánicos, anició resonancia en dalgunos edificios averaos y, anque pola mor de les frecuencies emplegaes nun afeutó al so edificiu, sí xeneró quexes a la policía. Como la velocidá del resonador medró, siendo consciente del peligru, viose obligao a rematar l'esperimentu usando un martiellu, xusto nel momentu nel que llegó la policía. También fixo furrular llámpares llétriques nos dos llugares de Nueva York, asoleyando'l potencial de la tresmisión inalámbrica d'enerxía. Dalgunos de los sos amigos más averaos yeren artistes. Nikola Tesla fixo amistá con [[Robert Underwood Johnson]], editor del ''[[The Century Magazine|Century Magazine]]'', qu'adautó dalgunos poemes serbios de [[Jovan Jovanovic Zmaj|Jovan Jovanović Zmaj]] (que Tesla tornó). Tamién nesa dómina influencióse pola [[Vedānta|filosofía védica]] de [[Swami Vivekananda]]; dempués de la so esposición a estos enseños, Tesla escomenzó a usar pallabres en [[sánscritu]] pa nomar dalgunos de los sos conceutos fundamentales sobre materia y enerxía. Con 36 años apurriéron-y les primeres patentes venceyaes cola alimentación polifásico y continuó coles sos investigaciones sobre los principios del campu magnéticu rotativu. De 1892 a 1894 foi vicepresidente del Institutu Americanu d'Inxenieros Llétricos (n'inglés ''American Institute of Electrical Engineers''), el precursor, xunto col ''Institute of Radio Engineers'' del [[IEEE]] d'anguaño. De 1893 a 1895 trabayó na corriente alterno d'[[HF|alta frecuencia]], algamando un millón de [[volt]]s con una bobina de Tesla cónica y investigó l'[[efeutu pelicular]] en [[Conductor llétricu|conductores]]. Diseñó [[Circuitu LC|circuitos LC]], inventó una máquina pa inducir el suañu, la [[llámpara de descarga]] inalámbrica y anició'l primer [[radiotresmisor]]. Arriendes d'ello investigó la radiación de fondu de microondes. Nikola Tesla cuntaba que yera custión de tiempu que l'home fora quien a adautar les máquines al engranaxe de la ñatura, mentando: «enantes que pasen bien de xeneraciones, les máquines serán puxaes por un poder obterníu en cualesquier puntu del universu» Na [[Esposición Universal de Chicagu (1893)|Esposición Universal de Chicagu]] en 1893 Nikola Tesla y [[George Westinghouse]] amosaron a los visitantes l'alimentación per aciu de [[corriente alterno]], que s'usó pa allumar la esposición. Enseñáronse les [[llámpara fluorescente|llámpares fluorescentes]] y les bombilles de Tesla d'un ñueyu. Tamién esplicó los principios del campu magnéticu rotativu y el [[motor d'inducción]]. Tesla desendolcó'l xenerador que lleva'l so ñome en 1895, arriendes de los sos inventos sobre la [[Licuefaición (gases)|licuefaición]] del aire. Sabía, polos descubrimientos de [[William Thomson|Kelvin]], que l'aire en licuefaición absuerbe más calor del requeríu teóricamente, cuando torna al so estáu gaseosu y ye usao pa aballar dalgún dispositivu. Enantes de finar la so xera y patentar les aplicaciones hubo un fueu nel so llaboratoriu, esfaraguyando tolos equipos, modelos y invenciones. Darréu [[Carl von Linde]], n'Alemaña, presentó una patente de l'aplicación d'esti procesu. === Xuntanza con Thomas Alva Edison === Enfotáu Tesla n'amosar que la corriente alterno yera meyor que la corriente contínuo d'Edison, afitóse lo que se conoz como "[[guerra de les corrientes]]". En 1893 amosóse públicamente en Chicagu el valir de la corriente alterno. Esi añu Tesla foi quien a tresmitir enerxía lletromagnético ensin cables, aniciando asina'l primer [[radiotresmisor]]. Presentó la patente correspondiente en 1897 y dos años dempués [[Guglielmo Marconi]] afitó la so primer tresmisión de radio. Marconi rexistró la so patente el 10 de payares de 1900 y refugáron-yla por considerala una copia de la patente de Tesla. Entamó asina un pleitu ente la compañía de Marconi y Tesla. Tres recibir el testimoniu de bien de científicos de valumbiu, la Corte Suprema d'Estaos Xuníos falló en 1943 a favor de Tesla, magar la mayoría de los llibros tovía mienten a Marconi como l'inventor de la radio. Rematando'l [[sieglu XIX]] Tesla demostró qu'emplegando una [[rede llétrica]] [[resonante]] y lo que daquella se conocía como "corriente alterno d'alta frecuencia" (anguaño camiéntase de frecuencia baxo) namái se necesitaba un conductor pa alimentar un sistema llétricu, ensin que fixera falta otru metal nin un conductor de tierra. Tesla llamó a esti fenómenu "''tresmisión d'enerxía llétrico al traviés d'un únicu cable ensin revuelta''". Atalantó y diseñó los circuitos llétricos resonantes formaos por una bobina y un condensador, cimeros pa la emisión y receición d'[[onda radiollétrica|ondes radiollétriques]] con seleutividá y potencia per aciu del fenómenu de la [[Resonancia llétrico|resonancia]]. Lo que talamente aniciaba y tresmitía yeren ondes lletromagnétiques de magar alternadores d'alta frecuencia, namái que nun lo aplicó a la tresmisión de señales de radio como fixo Marconi, sinón a un enclín de tresmitir enerxía llétrico a distancia ensin usar cables. Tesla mentó en 1901: "''Hai unos diez años, reconocí'l fechu de que pa tresportar corriente llétrico a llargas distancias nun yera necesariu emplegar un cable de revuelta, sinón que cualesquier cantidá d'enerxía podría ser tresmitida usando namái un cable. Asoleyé esti principiu per aciu de bien d'esperimentos que, nel so momentu, xeneraron una atención bultable ente los homes de la ciencia''." Sicasí, Edison tovía baltaba la teoría de Tesla per aciu d'una campaña pa esparder ente la xente'l peligru d'usar esta triba de corriente, de miente que [[Harold P. Brown]], un emplegáu de Thomas Edison contratáu pa investigar la [[lletrocución]], desendolcó la [[silla llétrica]]. Al tiempu, na primavera de 1891, Tesla amosó con delles máquines delantre del Institutu Americanu d'Inxenieros Llétricos na [[Universidá de Columbia]], que tolos dispositivos podíen ser alimentaos al traviés d'un únicu cable ensin un conductor de revuelta. Esti sistema de tresmisión unifilar protexóse en 1897 pola patente U.S.0,593,138. Nes [[catarates del Niágara]] anicióse la primer [[central hidrollétrica]] por mor de los desenrollos de Tesla en 1893, algamando en 1896 tresmitir lletricidá a la ciudá de [[Buffalo (Nueva York)]]. Col encontu financieru de George Westinghouse, la corriente alterno sustituyó a la contínuo. Camiéntase dende entós que Tesla ye'l fundador de la industria llétrico. Nel so honor llamóse '[[Tesla (unidá)|Tesla]]' a la [[unidá de midida]] del [[campu magnéticu]] nel [[Sistema Internacional d'Unidaes]]. === Colorado Springs === En 1899 Nikola Tesla camudó a un llaboratoriu en [[Colorado Springs]], n'Estaos Xuníos, cola sida d'aniciar esperimentos con alta tensión y mididas de campu llétrico. Los oxetivos trazaos por Tesla nesti lllaboratoriu yeren: desenrollar un tresmisor de gran potencia, ameyorar los preseos pa individualizar y aisllar la potencia tresmitida y acutar les lleis de propagación de les corrientes sobro la tierra y l'atmósfera. A lo llargo de los ochu meses que tuvo en Colorado Springs Tesla escribió notes describiendo de manera curiosa les sos investigaciones. Ellí dedicó la metá del tiempu a midir y prebar la enorme bobina Tesla y otro tanto a desenvolver receutores de pequeñas señales y midir la capacidá d'una antena vertical. Tamién fixo observaciones sobro boles de fueu, qu'afirmaba tener aniciao. Un día, Tesla decatóse d'un comportamientu anormal d'un instrumentu que rexistraba truenes, un cohesor rotativu. Yeren grabaciones periódiques cuando una truena s'averaba y s'alloñaba del llaboratoriu. Camentó que se trataba de la esistencia d'ondes estacionaries, que podíen ser aniciaes pol so oscilador. Con equipos sensibles foi quien a facer mididas de rayos que cayíen lloñe del llaboratoriu, viendo que les ondes de les descarges espoxigaben hasta un picu y darréu amenorgaben enantes d'asegundar el ciclu dafechu. Tesla encamentó qu'esto yera pol fechu de que la tierra y l'atmósfera teníen lletricidá, faciendo que'l planeta se comportara como un conductor de dimensiones ensin llende, nel que yera posible tresmitir mensaxes telegráficos ensin filos y, tovía más, tresmitir potencia llétrico a cualesquier distancia terrestre, cuasi ensin perdas, per aciu de la so conocencia de la resonancia. Tesla descubriera que podía aniciar un aniellu alredor de la tierra, como una campana, con descargues cada dos hores, y que tamién podía facelo resonar de miente llétrica. Afayó que la resonancia del planeta yera d'unos 10 Hz, un valor bien exautu pa la so dómina, yá qu'anguaño se sabe que ye de 8 Hz. Desmpués de descubrir cómo aniciar ondes llétriques permanentes pa tresmitir potencia llétrico alredor del mundu, el científicu alemán W. O. Schumann postuló que la tierra conductiva y la ionosfera formen una guía d'onda esférica, al traviés de la que se pueden esparder ondes lletromagnétiques de mui baxa frecuencia (conocíes como ELF poles sos siegles n'inglés), aniciaes pola actividá de los rayos en tol mundu, con valores averaos a los 8 Hz, fenómenu conocío como la [[resonancia Schumann]]. Tesla fixo trabayos muncho más avanzaos que los otros pioneros de la tresmisión ensin filos, Hertz y Marconi, qu'usaron altes frecuencies que nun resonaben cola tierra, estremándose de les ondes de radio d'altes llonxitudes d'onda emplegaes por Tesla, que teníen la ventaxa de ser recibíes en llugares alloñaos, o nel fondu del mar, pa caltener la comunicación ente naves de superficie y submarinos. Nel llaboratoriu de Colorado Springs, Tesla observó señales anormales que más sero cuidó podrién ser evidencia de comunicaciones de radio estraterrestre, orixinaes en Venus o Marte. Vio que yeren señales repetíes, pero de natura estremada a les observaes en truenes y ruíu terrestre. Mentó que les sos invenciones podríen ser usaes pa falar con otros planetes, y afirmó qu'inventó'l "[[Teslascopiu|teslascopiu]]" pa esa fin. Tovía se fala sobro la triba se señales que Tesla pudo recibir, podríen ser resultáu de la radiación natural estraterrestre. Asina y too, Nikola Tesla queda pa la hestoria como'l precursor de la [[radioastronomía]]. Tesla marchó de Colorado Springs el 7 de xineru de 1900. El llaboratoriu foi esbarrumbao y el so conteníu vendío pa pagar les deudes. Al conxuntu d'esperimentos ellina aviaos por Tesla pal afitamientu de la tresmisión de telecomunicaciones inalámbriques trasatlántiques conoció-ylo como Wardenclyffe. == Tesla y la euxenesia == D'igualmiente que Francis Galton, Tesla yera favoratible cola imposición selectiva d'individuos por razones [[Euxenesia|euxenésiques]]. La so opinión yera qu'ésta debía puxase tovía más hasta que s'afitara de manera universal nel futuru. Nuna entrevista en 1937 dixo: {{Cita|''L'añu 2100 verá la euxenesia universalmente afitada. En dómines pasaes, la llei que rixe la [[sobrevivencia del más fuerte]] más o menos desaniciaba les races menos deseables. Llueu la nueva sensación humana de compasión escomenzó a interferir col furrular implacable de la natura. Como resultáu d'ello, siguimos calteniendo vivos y criando a los non aptos.'' ''L'únicu xeitu compatible coles nociones de civilización y raza pa evitar l'aiciu de los non aptos ye la [[esterilización]] y empobinar con enclín l'instintu d'apareyu. Dellos países europeos y dalgunos estaos de la Xunión Americana esterilizan a los criminales y a los abarrenaos. Esto nun ye abondo. L'enclín d'opinión ente los euxenistes ye que tenemos que facer que'l matrimoniu sía más abegosu. De verdá, a naide que sía un pá deseable, débese-y permitir l'aniciu.''|Nikola Tesla, 09 de febreru de 1935, na Revista ''"Liberty"''}} Debe mentase que na dómina de Nikola Tesla, esta idea sobro la necesidá d'afitar la [[Euxenesia|euxenesia]] como un preséu útil y necesariu, yera aceutada cuasi universalmente n'Europa y Norteamérica, ente persones de delles ideoloxíes. Namái más sero, dalgunos de los partidarios llevaron estes teoríes a la práutica, ente ellos, pero non sólo, los nacionalsocialistes. == Tesla y la relixón == Tesla crióse como ortodoxu cristianu. Más sero tuvo un fondu respetu pol [[budismu]], arriendes del que tenía pol cristianismu. Nel so artículu, "The problem of increasing human energy", asoleyáu en 1900, Tesla mentó: {{Cita|''A lo llargo de los años, la idea de que caún de nós ye namái una parte del too proclamóse por demás nos sabios enseños de la relixón, escurque non sólo como significáu d'asegurar paz y armonía ente los homes, pero como una verdá fondamente afitada. El budista espresa esto d'una miente, el cristianu d'otra, pero entrambos dicen lo mesmo: toos somos ún.''|}} == Incautación de documentos == Cuando morrió, el gobiernu d'[[Estaos Xuníos]] intervieno tolos documentos del so despachu, nos que constaben los sos estudios y investigaciones. Años más sero, la familia Tesla y la embaxada yugoslava foron quienes a recuperar el material incautáu qu'anguaño s'amuesa nel [[Muséu de Nikola Tesla]]. == Inventos y descubrimientos que rescamplen == Ente los inventos y descubrimientos que más rescamplen, y que llegaron a la conocencia de la xente, allúguense: * Tresferencia inalámbrica d'enerxía llétrico per aciu d'ondes lletromagnétiques. Más sero intentó desenrollar un sistema pa unviar enerxía llétrico ensin cables a llarga distancia y quixo enxerilu nel proyeutu de la [[torre de Wardenclyffe]], que, na práutica, yera pa afitar un sistema mundial de comunicaciones y que fracasó por falta de financiación. Anque la torre s'anició cola fin d'unviar imaxe y soníu a distancia, el sistema podía adautase pa unviar lletricidá gratuito a tola población. * Corriente alterno. * Armes d'enerxía direuto. Tesla dio anuncia d'un "rayu de la muerte" y ufriólu al gobiernu, que lu refugó. Oficialmente nun se conoz un prototipu. * Puertes llóxiques. L'aplicación de puertes llóxiques en lletrónica dixital ye de George Boole. * Bombilla ensin filu o [[Llámpara fluorescente]]. * Dispositivos de lletroterapia o diagnósticu, sobro manera un xenerador de rayos X d'un solu lletrodu. Tamién hai un rexistru de patente d'un xenerador d'ozonu. * Sistemes de propulsión por preseos lletromagnéticos, ensin necesidá de partes móviles. * Turbina ensin paletes, aballada pola esfriega del fluyíu. * Principios teóricos del [[radar]]. * Oscilador vibracional mecánicu. * [[Teslascopio]]. * Control remotu. * Buh.ía pal encendíu de motores d'esplosión. * Aviones [[STOL]]. * Unvío de lletricidá con un solu cable. == Premios == Magar el premiu Nobel de física s'apurrió a Marconi pola invención de la radio en 1909, la prensa espublizó qu'Edison y Tesla diban compartir el Nobel en 1915. Edison intentó amenorgar los fitos de Tesla y negóse a compartir el premiu, si diba ser compartío. Dalgunas fontes cuntaron que pola mor de la envidia d'Edison nun lu ganó dengún, magar les sos grandes aportaciones a la ciencia. Enantes falóse de que Tesla podía ser nominao pal premiu Nobel de 1912. La nominación debíase, seique, a los sos circuitos sintonizaos usando tresformadores resonantes d'alta tensión y alta frecuencia. La investigación histórica que vieno más sero demostró que nesa dómina'l ñome de Tesla nun s'atalantó pal premiu Nobel. Por fin y postre, Tesla namái recibió la [[medaya Edison]], la máxima distinción apurrida pol [[IEEE]]. == Honores == * L'[[Aeropuertu de Belgráu]] lleva'l ñome ''Aeropuertu Belgráu Nikola Tesla''. * La empresa de fabricación d'[[Vehículu llétricu|automóviles llétricos]], fundada por [[Elon Musk]] en 2003, lleva'l ñome "[[Tesla Motors]]". == Ver tamién == * [[Lletricidá]] * [[Hestoria de la lletricidá]] * [[Tesla (unidá)]] * [[Guerra de les corrientes]] * [[Inxeniería lletromecánico]] * [[Rayu de la muerte]] {{NF|1856|1943|Tesla Nikola}} [[Categoría:Físicos y físiques]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] pb2sgpm1x08235ecena0c081s9cromd 0 46646 3699338 3618546 2022-07-25T06:40:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Ronald Wilson Reagan''' {{nym}} foi'l 40 [[Presidentes de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos|Estaos Xuníos d'América]]. Enanties yera'l Gobernador del estáu de [[California]]. Miembru tradicional del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. == Ver tamién == * [[Gobiernu y política de los Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Ronald Reagan}} * [[s:es:Discursos del Presidente George W. Bush|Discursos presidenciales en Wikisource]] {{Socesión | títulu = [[Presidentes de los Estaos Xuníos d'América|Presidentes de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[1981]] - [[1989]] | predecesor = [[Jimmy Carter]] | socesor = [[George Herbert Walker Bush]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1911|2004|Reagan, ronald}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones d'Illinois]] 4csgks25j0qnj6zdy91hi2oo8jukx7n 0 47344 3699211 3665432 2022-07-25T00:19:30Z Kwamikagami 1195 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Pactu de Varsovia''' (formalmente nomáu '''Tratáu d'Amistá, Cooperación y Asistencia Mutua''') foi una alianza militar qu'axuntó, demientres la [[Guerra fría]] (1955-1991), a ocho estaos comunistas d'Europa Central y Oriental. Yera'l complementu militar al [[Conseyu pa l'Asistencia Económica Mutua]] (COMECON), que tenía los mesmos miembros qu'elli. El pactu foi, en parte, una rempuesta soviética a la integración de la [[República Federal d'Alemaña]] na [[OTAN]] en [[1955]]<ref>Broadhurst, Arlene Idol. ''The Future of European Alliance Systems''. Boulder ([[Colorado]]), Westview Press, [[1982]], p. 137. ISBN 0-86531-413-6.</ref>, pero tamién respondía al deseyu soviéticu de mantener el control sobro los exércitos de los países de la Europa central y oriental<ref>[http://wilsoncenter.org/event/warsaw-pact-wartime-statutes%E2%80%94instruments-soviet-control Web del Proyeutu Internacional d'Historia de la Guerra Fría, del Wilson Center (n'inglés).]</ref>. El so oxetivu, como diz el preámbulu del pactu, yera'l mantenimientu de la paz n'Europa siguiendo como guía los principios recoyíos na [[Carta de les Naciones Xuníes]] ([[1945]]). Dempués del colapsu de la Xunión Soviética la alianza dio pasu a la [[Organización del Tratáu de la Seguridá Coleutiva]], na que yá nun s'integraron dengún de los países europeos que formaben el pactu. == Países miembros == [[Imaxe:Iron Curtain map.svg|right|thumb|270px|Miembros del Pactu de Varsovia (en colloráu) y de la OTAN (n'azul) en 1983, col númberu de miembros de les sos fuercies armaes sobreimpresu.]] Los miembros fundadores del Tratáu d'Amistá, Cooperación y Asistencia Mutua foron: * {{bandera|Albania}} [[Albania|República Socialista Popular d'Albania]], que se distanció del pactu en 1961 pol conflictu chinu-soviéticu y abandonolu en [[1968]]. * {{bandera|Bulgaria}} [[Bulgaria|República Popular de Bulgaria]]. * {{bandera|Checoslovaquia}} [[Checoslovaquia|República de Checoslovaquia]], nomada República Socialista Checoslovaca dende 1960. * {{bandera|RDA}} [[República Democrática Alemana]], qu'abandonó'l pactu en setiembre de 1990, primero de la unificación alemana. * {{bandera|Hungría}} [[Hungría|República Popular d'Hungría]]. * {{bandera|Polonia}} [[Polonia|República Popular de Polonia]], qu'abandonó'l pactu el 1 de xineru de 1990. * {{bandera|Rumanía}} [[Rumanía|República Popular de Rumanía]], nomada dende 1965 República Socialista de Rumanía (after 1965 the Socialist Republic of Rumanía) * {{bandera|XRSS}} [[Xunión Soviética|Xunión de Repúbliques Socialistes Soviétiques]]. En xunetu de [[1963]] la [[Mongolia|República Popular de Mongolia]] pidió incorporase al pactu, acordies colo especificao nel so artículu 9. De magar el testu del pactu aplicábase namái al continente européu, facía falta facer un protocolu especial que lo permitiera. El conflictu ente la [[China|República Popular China]] y la Xunión Soviética fizo que Mongolia, al final, caltuviera l'estatus d'observador, que tuviera tamién la propia China hasta [[1961]]. Sicasí, hebo tropes soviétiques acuartelaes en Mongolia dende [[1966]]. == Organización == Los miembros del Pactu de Varsovia alcordaron, con pallabres perasemeyaes a les del tratáu que dio orixe a la OTAN, cooperar pal caltenimientu de la paz, organizase conxuntamente ante l'amenaza d'un ataque previsible (artículu 3), la defensa mutua en casu d'ataque esternu (art. 4), y l'establecimientu d'un Estáu Mayor conxuntu pa coordinar los esfuercios militares nacionales (art. 5). El tratáu, que contenía once artículos, nun facía referencia denguna al réxime políticu qu'habíen tener los sos miembros, y declarábase abiertu a cualisquier estáu (art. 9) siempres qu'hubiera unanimidá de tolos miembros pa la so almisión. Taba afitada tamién la non intervención nos asuntos internos de los otros países del pactu, y el respetu a la so soberanía nacional ya independencia política.Tenía una vixencia de venti años renovables, y tolos países podíen revocalu'n cualisquier momentu. El tratáu orixinal foi robláu en cuatro exemplares col so testu en rusu, alemán, checu y polacu. Un Comité Políticu, formáu polos xefes de gobierno de los estaos miembros, reuníase añalmente pa establecer les polítiques ya oxetivos del añu viniente. La mayoría de les veces na reunión participaben tamién los ministros de defensa, los xefes de les fuercies armaes y los miembros del Estáu Mayor de caúna d'elles. Amás del comité políticu el pactu tenía tamién un Comité Asesor Militar, un Comité Téunicu y d'Investigación, un Conseyu de Secretarios de Defensa y un Estáu Mayor conxuntu, que'l primer comandante en xefe de so foi Iván Stepánovich Kónev. Magar que'l pactu cumplió'l so oxetivu d'evitar una declaración de guerra ente los sos miembros y les potencies occidentales, y poro les midíes militares nun tuvieron que ponese en práutica, en casu de guerra l'Estáu Mayor conxuntu había ser l'autoridá suprema sobre tolos exércitos de los países miembros, que sumaben un total de 6.200.000 soldaos, 65.000 tanques, 2.000 barcos de guerra y 15.000 aviones de combate, amás de los misiles nucleares instalaos en varios d'ellos. En tiempu de paz esi Estáu Mayor namái mandaba sobre les fuercies destinaes fuera del so país d'orixe. == Historia == === La formación del Pactu === En marzu de [[1954]] la URSS, temerosa del renacimientu del militarismu alemán na Alemaña occidental, solicitó l'ingresu na OTAN<ref>[http://www.cbc.ca/news/world/fast-facts-about-nato-1.778864 ''NATO facts'', na web de la Canadian Broadcasting Corporation (n'inglés).]</ref>. D'aquella había completaose la desnazificación del país, y la organización Gehlen, antecesora del serviciu federal d'intelixencia de l'Alemaña occidental, yera operativu y cuntaba nes sos files con cientos d'antiguos nazis<ref>Höhne, Heinz; Zolling, Hermann, ''The General Was a Spy: The Truth about General Gehlen and His Spy Ring''. New York, Coward, McCann & Geoghegan, 1972, p. 31.</ref> [[Imaxe:Warsaw08186x.jpg|right|thumb|250px|Palaciu presidencial de [[Varsovia]], aú se firmó'l Pactu.]] La solicitú soviética d'axuntase a la OTAN surdió como resultáu de la [[Conferencia de Berlín]], celebrada en xineru y febreru de 1954. El ministru d'asuntos esteriores soviéticu, [[Vyacheslav Molotov]], fizo varies propuestes pa la reunificación d'Alemaña<ref>Molotov, Vyacheslav (1954b). ''Statements at Berlin Conference of Foreign Ministers of U.S.S.R., France, Great Britain and U.S.A.'', January 25-February 18, 1954. Foreign Languages Publishing House, p. 197-201.</ref> y pa la celebración d'eleiciones pa elixir un gobiernu pal nuevu país cola única condición de la retirada de les tropes de les cuatro potencies ocupantes y la proclamación de la neutralidá alemana<ref>Molotov, Vyacheslav (1954b). ''Statements at Berlin Conference of Foreign Ministers of U.S.S.R., France, Great Britain and U.S.A.'', January 25-February 18, 1954. Foreign Languages Publishing House, p. 197-98, 203, 212.</ref>, pero toes foron refugaes polos otros ministros d'asuntos esteriores: el norteamericanu [[John Foster Dulles]], el británicu [[Anthony Eden]] y el francés [[Georges Bidault]]. Les propuestes pa la reunificación alemana, sicasi, nun yeren cosa nueva: yá en [[1952]] les conversaciones ente les cuatro potencies interrumpiéranse dempués de que Gran Bretaña, Francia y los Estaos Xuníos insistieran en que l'Alemaña unificada nun había ser neutral y había permitíse-y xunise a la [[Comunidá Europea de Defensa]] (CED) y rearmase. Molotov, temerosu de que la CED acabara siendo un bloque antisoviéticu, y "buscando prevenir la formación de grupos d'estaos europeos formaos p'amenazar a otros estaos europeos", fizo una propuesta pa la formación d'un tratáu xeneral européu de seguridá coleutiva "abiertu a tolos estaos europeos con independencia del so sistema de sociedá", qu'habría d'incluyir a l'Alemaña unificada<ref>[http://www.cvce.eu/content/publication/2005/9/6/babc9886-6d90-4005-b266-d698e1d3aa4a/publishable_en.pdf Propuesta d'un tratáu xeneral pa la seguridá coleutiva n'Europa (n'inglés), na web del Centre Virtuel de la Connaissance sur l'Europe (CVCE).]</ref>. Esta propuesta, fecha pola URSS pa desmontar la CED, foi tamién refugada poles otres trés grandes potencies<ref>Molotov, Vyacheslav (1954b). ''Statements at Berlin Conference of Foreign Ministers of U.S.S.R., France, Great Britain and U.S.A.'', January 25-February 18, 1954. Foreign Languages Publishing House, p. 214.</ref>. [[Imaxe:Bundesarchiv Bild 183-30562-0001, Warschauer Konferenz, Grotewohl unterzeichnet.jpg|right|thumb|300px|El primer ministru de la República Democrática Alemana, [[Otto Grotewohl]], na ceremonia de la firma del tratáu.]] Un mes dempués la propuesta de tratáu européu foi rechazada non solo polos que sofitaben abiertamente la CED, sino tamién polos que s'oponíen a ella. Asina, el dirixente gaullista francés Palewski considerábala "inaceptable por escluyir a los Estaos Xuníos de la participación nel sistema coleutivu de seguridá européu"<ref>[http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/113924 Propuesta de la URSS p'axuntase a la OTAN, marzu 1954 (n'inglés), na web del Wilson Center.]</ref>. Los soviéticos, entóncenes, ficieron una nueva propuesta na qu'aceptaban la participación d'Estaos Xuníos nel alcuerdu, y previniendo que los europeos occidentales diben considerala un intentu de liquidar el pactu atlánticu, declararon que taben "dispuestos a desaminar, en conxuntu colos otros interesaos, la cuestión de la participación de la URSS na Alianza Atlántica", especificando que nun condicionaba la entrada d'Estaos Xuníos nel tratáu européu a la de so na OTAN<ref>[http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/113924 Propuesta de la URSS p'axuntase a la OTAN, marzu 1954 (n'inglés), na web del Wilson Center.]</ref>. Toes estes propuestes, otra vuelta, foron refugaes<ref>[http://www.nato.int/history/doc/5-Soviet-Union-s-request-to-join%20NATO/RDC%2854%29240-E.pdf Testu final de la rempuesta de les tres potencies occidentales a la propuesta soviética (n'inglés), na web de la OTAN.]</ref>. Ye clarificadora al respectu la posición del xeneral británicu Hastings Ismay, secretariu xeneral de la OTAN y partidariu de la so espansión, qu'afirmó qu'esta "había crecer hasta agrupar a tol mundu llibre embaxu'l so paragües", y tamién que "l'aceptación de la propuesta soviética yera asemeyao a si se dexara a un lladrón ingresar na policía"<ref>[http://www.nato.int/60years/doc/5-Soviet-Union-s-request-to-join%20NATO/Transcript%20of%20Lord%20Ismay%27s%20Memo.pdf Rempuesta de Lord Ismay al pidimientu soviéticu (n'inglés), na web de la OTAN.]</ref>. N'abril de 1954 el canciller alemán [[Konrad Adenauer]] visitó por primer vegada los Estaos Xuníos, reuniéndose ellí con [[Richard Nixon]], [[Dwight D. Eisenhower]] y Dulles. De resultes la ratificación de la CED retrasose, pero los norteamericanos dexáron-y pernidio a Adenauer que la CED había de convertise una parte de la OTAN<ref>Adenauer, Konrad (1966b). Konrad Adenauer Memoirs 1945-53. Henry Regnery Company, p. 662.]</ref>. L'alcordanza de la ocupación nazi taba perviva entá, y el rearmamientu alemán yera vistu con medrana en Francia. El [[30 d'agostu]] de 1954 el parllamentu francés refugó el tratáu de la CED, garantizando que nun tuviera ésitu<ref>[http://www.cvce.eu/obj/debates_in_the_national_assembly_on_30_august_1954-en-b7be6e26-f125-4f20-af78-5699906abc9a.html Debates de l'Asamblea Nacional francesa alrodiu de la cuestión (en francés), na web del CVCE.]</ref> y bloqueando asina'l principal oxetivu de la política d'Estaos Xuníos pa Europa: asociar militarmente a Alemaña col bloque occidental<ref>[http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/FRUS/FRUS-idx?type=goto&id=FRUS.FRUS195254v05p2&page=1164 Alternatives d'Estaos Xuníos a la CED (n'inglés), na web ''Foreign Relations of the United States''.]</ref>. El Departamentu d'Estáu norteamericanu entamó a buscar alternatives, y decidió invitar a Alemaña a xuntase a la OTAN. En casu de vetu francés buscaríense alternatives pa consiguir el rearmamientu alemán fuera de la OTAN<ref>[http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/FRUS/FRUS-idx?type=goto&id=FRUS.FRUS195254v05p2&page=1166 Alternatives pal rearmamientu alemán fuera de la OTAN (n'inglés), na web ''Foreign Relations of the United States'']</ref>. El [[23 d'ochobre]] de 1954, namái nueve años dempués de la derrota nazi, la República Federal d'Alemaña foi almitida nel pactu atlánticu, convirtiéndose asina en miembru de la OTAN. La so incorporación efectiva, el 9 de mayu de 1955, foi saludada pol ministru d'asuntos esteriores [[Noruega|noruegu]], Halvard Lange, como "un momentu decisivu na historia del continente"<ref>[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/9/newsid_2519000/2519979.stm West Germany accepted into NATO (n'inglés), na web de la BBC.]</ref>. El [[14 de mayu]] de 1955 la URSS y otros siete países europeos, "reafirmando'l so deseyu de que s'establezca un sistema de seguridá coleutiva europea basada na participación de tolos estaos europeos con independencia de los sos sistemes sociales y políticos" establecieron el Pactu de Varsovia en rempuesta a la integración de l'Alemaña federal na OTAN, declarando tamién que "una Alemaña occidental remilitarizada ya integrada nel pactu atlánticu (...) aumenta'l peligru de guerra y constitúi una amenaza pa la seguridá nacional de los países pacíficos (...), y ello obliga a los estaos europeos amantes de la paz a tomar les midíes necesaries pa la salvaguarda de la so seguridá"<ref>[http://avalon.law.yale.edu/20th_century/warsaw.asp Testu del Pactu de Varsovia na web del Avalon Project de la Universidá de Yale (n'inglés).]</ref>. Ún de los estaos fundadores, la República Democrática Alemana, foi rearmada pola Xunión Soviética, qu'estableció tamién tropes de so nel so territoriu pa contrarrestar el rearme de l'Alemania occidental. === El Pactu demientres la Guerra fría === [[Imaxe:Bundesarchiv_Bild_183-J1012-029-001,_Ulbricht_und_Jakubowski,_Manöverbesuch.jpg|right|thumb|300px|Walter Ulbricht, presidente del Conseyu d'Estáu de la RDA, saluda a Ivan Yakubovsky, comandante en xefe de les Fuercies Armaes de los estaos del Pactu de Varsovia (ochobre 1970).]] Mientres 36 años la OTAN y el Pactu de Varsovia nun llibraron denguna guerra escontra l'otru n'Europa. La Xunión Soviética y los Estaos Xuníos, colos sos aliaos, desarrollaron polítiques de contención del otro bloque, buscando siempres, nuna carrera d'armamentu ensin fin, tener la superioridá teórica pa disuadir al campu contrariu d'entamar una guerra. Al tiempu, trabayaben por aumentar la so influyencia nos países ayenos a los sos pactos respeutivos. En 1956, tres de la declaración del gobiernu d'[[Imre Nagy]] de qu'Hungría había abandonar el Pactu, tropes soviétiques entraron nel país y cambiaron el gobiernu. Les revueltes populares escontra esta actuación foron reprimíes polos soldaos soviéticos, que mataron a unos 2.500 ciudadanos húngaros. La única aición conxunta de tropes de dellos países del Pactu foi la invasión de Checoslovaquia n'agostu de [[1968]]. Nella participaron tropes de tolos países miembros, sacante Rumanía y Albania. Esa intervención producióse de resultes de la nomada [[doctrina Brézhnev]], que marcaba la política militar esterior de la URSS naquella dómina, qu'estableciá que cuando hai fuercies hostiles al socialismu que tenten de camudar el réxime políticu d'un país socialista hacia'l capitalismu el problema nun ye namái del país, sinón un problema común que concierne a tolos países socialistes, y que los forciaba a actuar. N'avientu de [[1988]] Gorbachov, como máximu dirixente de la URSS, enunció la nomada [[doctrina Sinatra]], qu'establecía l'abandonu de la doctrina Brézhnev y la non intervención soviética pa influyir nel desarrollu internu de los países de la so órbita. === El final del pactu === En [[1989]] el descontentu de les sociedaes de los países de la Europa oriental forciaron, aprovechando les reformes introducíes por Gorbachov, la salida de los comunistes del gobiernu; pa 1991 nun había yá gobiernos d'esi signu en dengún de los estaos del Pactu. El [[25 de febreru]] d'esi añu una reunión de los ministros de defensa de los miembros del Pactu, celebrada n'Hungría, acordó disolvelu<ref>[http://www.csmonitor.com/1991/0226/odate.html Disolución del Pactu de Varsovia y del CAME, na web del The Christian Science Monitor (n'inglés).]</ref>. El [[1 de xunetu]] d'esi añu el presidente checoslovacu [[Václav Havel]] abandonolo formalmente, xunto colos gobiernos húngaru y polacu. El tratáu yá taba fináu de facto dende avientu de 1989, cuando nun respondió a la revolución violenta qu'acabó col réxime comunista de Rumanía. La URSS abandonó'l pactu n'avientu de [[1991]]. El 12 de marzu de [[1999]] la República Checa, Hungría y Polonia xuniéronse a la OTAN, y Bulgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Rumanía y Eslovaquia ficieron neto en marzu de [[2004]]. Albania foi l'últimu país en xunise al pactu atlánticu n'abril de [[2009]]. == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia]] [[Categoría:Organizaciones internacionales]] co8stsstxrt3jp2ly98uzgpvsbqw3y6 0 47704 3699384 3451274 2022-07-25T07:56:04Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{dixebra}} El términu '''Amherst''' pue referise a: == Topónimos == === En Canadá === * '''Amherst''', llocalidá de [[Nueva Escocia]]. * '''Amherst''', cantón de [[Quebec]]. === N'Estaos Xuníos === * '''Amherst''', pueblu de [[Massachusetts]]. * '''Amherst Center''', llocalidá de [[Massachusetts]]. * '''North Amherst''', llocalidá de [[Massachusetts]]. * '''South Amherst''', llocalidá de [[Massachusetts]]. * '''Amherst''', pueblu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. * '''East Amherst''', área ensin incorporar nel estáu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. * '''Amherst''', pueblu de [[New Hampshire]]. * '''Amherst''', llugar designáu pol censu nel condáu de Hillsborough [[New Hampshire]]. * '''Amherst''', pueblu d'[[Ohio]]. * '''South Amherst''', llocalidá d'[[Ohio]]. * '''Amherst''', llocalidá de [[Virxinia]]. * '''Condáu de Amherst''', llocalidá de [[Virxinia]]. * '''Amherst''', villa de [[Wisconsin]]. * '''Amherst Junction''', villa de [[Wisconsin]]. * '''Amherst''', llugar designáu pol censu nel condáu de Portage [[Wisconsin]]. * '''Amherst''', llocalidá de [[Colorado]]. * '''Amherst''', pueblu de [[Maine]]. * '''Amherst''', villa de [[Nebraska]]. * '''Amherst''', pueblu de [[Texas]]. * Denominación de '''distintos conceyos estauxunidenses'''. === Persones === * '''Jeffrey Amherst''', militar inglés (1717 - 1797). * '''William Pitt Amherst''', diplomáticu inglés (1773 - 1857). === Otros === * '''''Chrysolophus amherstiae''''', faisán d'Amherst. * '''Amherst College''', institutu superior d'humanidaes allugáu n'Amherst, Massachusetts. {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] 682kc8weqgjmux1j2zlw1ayillkpsi1 0 48418 3699385 3609168 2022-07-25T07:56:10Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{revisáu|06-11-18}} {{noaves}} {{Ficha de taxón | name = Ammodramus maritimus | status = LC | image = CSSS1.jpg | image width = | image_caption = ''A. m. mirabilis'' nos [[Everglades]] ([[Florida]], [[Estaos Xuníos]]) | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Passeriformes]] | familia = [[Emberizidae]] | genus = [[Ammodramus]] | species = '''''A. maritimus''''' | binomial = ''Ammodramus maritimus'' | binomial_authority = ([[Alexander Wilson|Wilson]], [[1811]]) | range_map = | range_map_width = | range_map_caption = | synonyms = }} '''''Ammodramus maritimus''''' ye una especie d'[[ave]] de la familia [[Emberizidae]] qu'habita la mariña [[Océanu Atlánticu|atlántica]] y del [[Golfu de Méxicu|Golfu]] nos [[Estaos Xuníos]]. Los adultos tienen les partes cimeres pardes, con gris na corona y na nuca. El pechu ye abuxáu opacu con rayes escures. Tienen la cara escura coles mexelles grises, gargüelu blancu, y cola curtia terminada en punta. Esiben un pequeñu llurdiu mariellu xustu enriba del güeyu. [[Archivu:Dusky Seaside Sparrow.jpg|thumb|left|150px|Machu de ''A. m. nigriscens'', estinguíu en 1987.]] El so hábitat de distribución en dómina reproductiva son les marismes salobres del Atlánticu y del Golfu de Méxicu, dende'l sur del estáu de [[New Hampshire]] hasta'l sur de [[Texas]]. El nial ye una taza abierta construyíu ente les cañes de plantes acuátiques o camperes del xéneru ''[[Spartina]]''. Les femes ponen ente 2 y 5 güevos. Les poblaciones norteñes migren escontra'l sur, a lo llargo de la mariña oriental estauxunidense. Forraxeen nel suelu o ente la vexetación acuático, n'ocasiones na folla. Aliméntense principalmente d'insectos, invertebraos marinos y granes. La so área d'alimentación con frecuencia alcuéntrase retirada del sitiu qu'escueyen p'añerar. La subespecie corita, ''A. m. nigriscens'', dalguna vegada abondosa, escastóse en [[1987]], y la subespecie de Cabu Sable ([[Florida]]), ''A. m. mirabilis'', alcuéntrase en peligru. Otra subespecie posiblemente amenazada dada la so pequeña área de distribución ye ''A. m. peninsulae'', presente na [[Badea Apalachee]], Florida. Esta postrera foi dalguna vegada considerada una especie separtada. == Referencies == * {{cita web | url=https://www.iucnredlist.org/details/149696/0 | títulu=''Ammodramus maritimus'' [[Llista Colorada de la IUCN]]| fechaaccesu=[[1 d'avientu]] de [[2009]] | autor=[[UICN]] | idioma=inglés}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikispecies}} {{commons}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Ammodramus|maritimus]] [[Categoría:Aves endémiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Aves del Neárticu]] im6x7abyp0yj5ewghu85us24x3r2tch 0 49108 3699200 3658837 2022-07-24T17:42:11Z Limotecariu 735 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Corvus caurinus}} {{noaves}} {{Ficha de taxón | name = Cuervu d'Alaska | image = Corvus_caurinus_(profile).jpg | image_width = | image_caption = | status = LC | status_ref = | domain = [[Eukaryota]] | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Passeriformes]] | familia = [[Corvidae]] | genus = ''[[Corvus]]'' | species = '''C. caurinus''' | type_species = ''Corvus caurinus'' | type_species_authority ={{versalita|[[Spencer Fullerton Baird|Baird]], 1858}} | range_map = Corvus_caurinus_map.jpg | range_map_caption = Distribución del cuervu norteño | synonyms = }} '''''Corvus caurinus'''''<ref>{{Nomes aves SEO 14|fechaaccesu = 16 de payares de 2014}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Cuervu d'Alaska (''Corvus caurinus'') Baird,SF, 1858|url=https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?lang=ES&avibaseid=2F784967D3BE1046|fechaaccesu= 16 de payares de 2014|obra=avibase}}</ref> ye una [[especie]] d'[[ave]] [[paseriforme]] de la familia [[Corvidae]], nativa del noroeste d'[[América del Norte]]. Ye bien similar a les variantes xeneralizaes más occidentales del cuervu americanu (''[[Corvus brachyrhynchos]]''), pero llega a un promediu llixeramente más pequeñu (de 33 a 41 cm de llargor) con pies proporcionalmente más pequeños y con un picu llixeramente más delgáu. Esti [[taxón]] ye identificáu fiablemente pola so distribución única. == Taxonomía == Esta especie describióse por [[Spencer Fullerton Baird]] en [[1858]].<ref name="American Ornithologists' Union 1983">American Ornithologists' Union. (1983) «Check-list of North American Birds» (Séptima edición).</ref> La [[American Ornithologists' Union|Unión d'Ornitólogos Americanos]] considerar estrechamente rellacionáu col cuervu americanu, y podíen ser la mesma especie.<ref name="American Ornithologists' Union 1983"/> Reportáronse híbridos con cuervos americanos, pero nun ta confirmáu.<ref name="Pyle, Peter 1997">Pyle, Peter (1997). «Identification Guide to North American Birds»</ref> == Descripción == El plumaxe d'esta especie ye práuticamente idénticu al de cuervu americanu.<ref>National Geographic Society (1983). «Field Guide to the birds of North America»</ref> Un porcentaxe puede ser estremáu por criterios manuales tales como menor cuerda alar y llargor de la cola, tarsu más curtiu y picu más pequeñu.<ref name="Pyle, Peter 1997"/> Los porcentaxes aumenten cuando ye conocíu'l sexu del animal. Al igual que'l cuervu americanu, los sexos paecen iguales.<ref name="Pyle, Peter 1997"/> Nos páxaros mayores en condición de cría pueden determinase fiablemente el sexu per aciu criterios manual como bultu [[cloaca (zooloxía)|cloaca]]l (machu) o [[parche d'incubación]] (fema).<ref name="Pyle, Peter 1997"/> Les aves más nueves podríen nun algamar la condición de cría, yá que ayuden nel nial.<ref name="Pyle, Peter 1997"/> == Distribución y hábitat == Esta especie alcuéntrase nes rexones costeres y les islles de la mariña sur d'[[Alaska]], derrompiendo'l sur al traviés de la [[Columbia Británica]] hasta'l [[estáu de Washington]]. Les sableres y les mariñes son les principales árees de forraxe. De cutiu puede trate en y alredor de les zones urbanes. == Comportamientu == {{imaxe múltiple|posición_tabla=right|direición=vertical|semeya1=Northwestern Crow.jpg|anchu1=220|semeya2=Corvus caurinus.jpg|anchu2=220}} === Dieta === Bien paecida a la del [[Corvus ossifragus|cuervu pescador]]; el cuervu d'Alaska come pexe varao, [[mariscu|mariscos]], [[cámbaru|cámbaros]] y [[moxón|moxones]], y tamién busca nos contenedores de basura d'artículos alimenticios apropiaos. reparar volando con moxones y dexándolos cayer sobre superficies dures pa rompeles y abierlas. Tamién comen regularmente inseutos, otros [[invertebráu|invertebraos]], y diverses frutes (especialmente [[Baga|bayes]]). === Predadores === Una llista incompleta inclúi gatos, [[mapache]]s, [[ave de presa|aves de presa]] y otros [[cuervu|cuervos]]. Los cuervos de cutiu axúntense en grandes grupos pa hostigar a esti depredadores === Anidamiento === Xeneralmente en solitariu, pero delles vegaes construyíos n'asociación con otros pocos individuos en pequeñes colonies, colonies sueltes n'árboles o n'ocasiones arbusto grandes. En bien rares ocasiones, van faer los niales nos cantiles d'un rebaxe o inclusive nel suelu, nun área despoblada, si ta apoderada por una roca en busca d'abelugu. Un nial de cuervu típicu polo xeneral cuenta con 4 a 5 güevos provistos. === Voz === La voz ye bien variada, y faen munchos tipos de llamaos, pero los más comunes suelen ser descritu como un gazníu estridente y el soníu d'un corchu que sale d'una botella. Un «''wok wok wok''» vien dau por un páxaru en vuelu si ta arrezagáu detrás del grupu, y dellos clics y soníos de traqueteos mecánicos tamién s'escuchen. == Galería == <gallery> Archivu:Corvus caurinus - June 2007.jpg|Criando un cuervu d'Alaska que se cayó d'un árbol. Dexándolo dir dempués. Archivu:Northwestern_Crow_on_railing.jpg|Un cuervu norteño, que ta alimentáu, esperando por más. Archivu:Caution Aggressive Nesting Crows sign.jpg|Avisu asitiáu mientres la temporada de anidación del cuervu nooccidental, en Sydney, Columbia Británica. </gallery> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commons category|Corvus caurinus|Cuervu d'Alaska}} {{wikispecies|Corvus caurinus}} '''Imáxenes''' * [http://www.avesphoto.com/website/pictures/CRONRW-1.jpg Caminada nel suelu] * [http://www.funet.fi/pub/sci/bio/life/aves/passeriformes/corvidae/corvus/sp-1.jpg Engaramáu sobre un carril] * [http://www.stanford.edu/~petelat1/photos/nocr-2.jpg Páxaru urbanu caminando sobre pavimentu] * [http://www.skullsite.com/images/dbimages/large/corvuscaurinus_s.jpg Craniu del cuervu d'Alaska] *[http://vireo.acnatsci.org/search.html?Form=Search&SEARCHBY=Common&KEYWORDS=northwestern+crow&showwhat=images&AGE=All&SEX=All&ACT=All&Search=Search&VIEW=All&ORIENTATION=All&RESULTS=24 Galería fotográfica del cuervu d'Alaska] '''Grabaciones sonores''' *[http://www.shades-of-night.com/aviary/sounds/crow1.wav Llamáu del cuervu d'Alaska (dos aves)] '''Videos''' *[http://ibc.hbw.com/ibc/phtml/especie.phtml?idEspecie=8287 Videos del ''Corvus caurinus''] en ''Internet Bird Collection'' ---- {{traducíu ref|en|Northwestern crow|oldid=617376000|fecha=17 de xunetu de 2014}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Corvus]] [[Categoría:Aves d'América del Norte]] [[Categoría:Animales descritos en 1858]] [[Categoría:TBSpecies]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 2apvp6rtyctn2ym9q40btn7pbbm9zu2 0 50090 3699459 3698807 2022-07-25T08:05:26Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Molothrus ater}} {{noaves}} {{Ficha de taxón | name =Tordu cabecicafé | image = malecowbird.jpg | image_width = 190px | image_caption = [[Machu]] adultu. | status = LC | status_system = iucn3.1 | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Passeriformes]] | familia = [[Icteridae]] | genus = ''[[Molothrus]]'' | species = '''''M. ater''''' | binomial = ''Molothrus ater'' | binomial_authority = ([[Pieter Boddaert|Boddaert]], [[1783]])<ref name="issg">{{cita web |url= http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=310&fr=1&sts=sss |títulu= issg Database: Ecology of Molothrus ater |fechaaccesu=12 de xineru de 2011 |idioma= inglés }}</ref><ref name="itis">{{cita web |url= http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=all&search_value=Molothrus+ater&search_kingdom=every&search_span=exactly_for&categories=All&source=html&search_credRating=All |títulu= ITIS Standard Report Page: ''Molothrus ater'' |fechaaccesu=13 de xineru de 2011 |idioma= inglés }}</ref> | subdivision_ranks = [[Subespecie|Subespecies]] | subdivision = ''M. a. artemisiae'' <br /> ''M. a. ater'' <br /> ''M. a. obscurus''<ref name="itis"/><ref name="fs.fed.us">{{cita web |url=http://www.fs.fed.us/database/feis/animals/bird/moat/all.html |títulu=Index of Species Information: ''Molothrus ater'' |fechaaccesu=14 de xineru de 2011 |apellíu=Sullivan |nome=Janet |fecha=1995 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], ''[[Rocky Mountain Research Station]]'', ''Fire Sciences Laboratory'' |idioma=inglés }}</ref><ref name="aou">{{cita llibru |apellíu=[[American Ornithologists' Union]] |títulu=Checklist of North American birds |idioma=inglés |edición=Sesta |añu=1983 |editorial=[[Allen Press]] |allugamientu=[[Lawrence (Kansas)]] }}</ref><ref name="lowther_1993">{{cita publicación |apellíu=Lowther |nome=Peter Y. |títulu=Brown-headed Cowbird (''Molothrus ater'') |url=http://bna.birds.cornell.edu/bna/species/047/articles/introduction |fechaaccesu=22 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=1993 |publicación=The Birds of North America |númberu=47 |editorial=Cornell Lab of Ornithology |allugamientu=[[Ithaca (Nueva York)]] }}</ref> | range_map = Molothus ater Map.svg | range_map_width = 220px | range_map_caption = Azul: branu (dómina de reproducción); verde: mientres tol añu; anaranxáu; iviernu (fora de la dómina de reproducción). }} '''''Molothrus ater''''' <ref name="avibase">{{cita web |url= https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=1Y1AB415D083AAD4 |títulu= ''Molothrus ater'' - Avibase |fechaaccesu=13 de xineru de 2011 }}</ref> tamién conocíu como '''tordu negru''',<ref name=ine>{{cita web |url= http://www2.ine.gob.mx/publicaciones/libro/280/tordonegro.html |títulu= Institutu Nacional d'Ecoloxía de Méxicu - Tordu negru (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=10 de xineru de 2011}}</ref><ref name="cornell">{{cita web |url=http://www.allaboutbirds.org/guide/brown-headed_cowbird/id |títulu=Brown-headed Cowbird |fechaaccesu=11 de xineru de 2011 |fecha=2009 |obra=All About Birds |editorial=[[Cornell Lab of Ornithology]] |allugamientu=[[Ithaca (Nueva York)]] |idioma=inglés}}</ref> '''tordu negru común''',<ref name=ine/> '''tordu cabeza marrón''',<ref name=ine/> '''tordu cabeza café''',<ref name="itis"/><ref name="avibase"/><ref name=conabio>{{cita web |url= http://avesmx.conabio.gob.mx/verave?ave=1861 |títulu= CONABIO - Tordu Cabeza Café |fechaaccesu=13 de xineru de 2011}}</ref> '''tordu cuquiellu''',<ref name=tordocuco>{{cita web |url= http://combinacionanimal.blogspot.com/2010/05/tordu-cucu-molothrus-ater.html |títulu= Compañeros de viaxe: Tordu cuquiellu (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=13 de xineru de 2011 |fecha= 18 de mayu de 2010}}</ref> '''vaqueru cabecicafé''',<ref name="avibase"/> '''vaqueru de cabeza castaña'''<ref name="avibase"/> o '''boyero negru''',<ref name="bologna"/> ye un [[ave]] de vezos parcialmente [[Migración d'aves|migratorios]] perteneciente a la [[Familia (bioloxía)|familia]] de los [[Icteridae|ictéridos]], dientro del [[orde (bioloxía)|orde]] de los [[paseriformes]].<ref name="bologna">{{cita llibru |apellíu=Bologna |nome=Gianfranco |títulu=Guíes de la naturaleza: Aves |añu=1981 |editorial=Grijalbo |ubicación=Barcelona |isbn=84-253-3362-8 |cita=}}</ref> Habita en rexones de [[clima templáu]] y [[Clima subtropical|subtropical]] d'[[América del Norte]]. Ye sedentariu nes rexones australes del so [[área de distribución]]; les aves del norte, sicasí, migren al [[sur de los Estaos Xuníos]] y a [[Méxicu]] en [[iviernu]] y tornen al so hábitat de [[branu]] en marzu o abril.<ref name = henninger1906>{{cita publicación | autor=Henninger, W. F. |añu=1906 |títulu=A preliminary list of the birds of Seneca County, Ohio |publicación=Wilson Bulletin |volume=18 |númberu=2 |páxines=47-60 |url=http://elibrary.unm.edu/sora/Wilson/v018n02/p0047-p0060.pdf |idioma=inglés}}</ref> Trátase d'una especie abondosa y llargamente distribuyida, de comportamientu [[gregariu]],<ref name="cornell"/> que s'alimenta fundamentalmente de [[grana|granes]] y [[artrópodu|artrópodos]].<ref name="roof">{{cita web |url= http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Molothrus_ater.html |títulu= Animal Diversity Web: ''Molothrus ater'', brown-headed cowbird |fechaaccesu=11 de xineru de 2011 |apellíu= Roof |nome= Jennifer |fecha= 1999 |idioma= inglés }}</ref> Esibe un marcáu [[dimorfismu sexual]],<ref name=ine/> y ye conocíu por ser el parásitu de puesta más común d'[[América del norte]], depositando los sos [[güevu (bioloxía)|güevos]] en [[nial]]s de más de 220 [[especie|especies]] d'aves, amenorgando l'ésitu reproductivu y amenaciando la sobrevivencia de delles d'elles.<ref name="cornell"/> A pesar de compartir esta particular estratexa reproductiva con munches especies de [[Cuculidae|cucos]], nun ta emparentáu con ellos, sinón que se trata d'un casu de [[converxencia evolutiva]]. Enantes del [[Colonización europea d'América|asentamientu européu]], el tordu cabecicafé siguía les menaes de bisontes (''[[Bison bison]]'') al traviés de les [[Grandes Llanures]],<ref name="lowther_1993"/> y quiciabes tamién al antílope americanu (''[[Antilocapra americana]]'') y al uapití (''[[Cervus canadensis]]'').<ref name="robinson_grzybowski_rothstein">{{cita publicación |apellíu=Robinson |nome=Scott K. |apellíu2=Grzybowski |nome2=Joseph A. |apellíu3=Rothstein |nome3=Stephen I. |apellíu4=Brittingham |nome4=Margaret C. |apellíu5=Petit |nome5=Lisa J. |apellíu6=Thompson |nome6=Frank R. |títulu=Management implications of cowbird parasitism on neotropical migrant songbirds |url=http://www.fs.fed.us/rm/pubs_rm/rm_gtr229/rm_gtr229_093_102.pdf |fechaaccesu=25 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=1993 |publicación=Gen. Tech. Rep. RM-229. |páxina=93-102 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], ''Rocky Mountain Forest and Range Experiment Station'' |allugamientu=[[Fort Collins (Colorado)]] }}</ref> El [[parasitismu de puesta]] complementaba esti estilu de vida nómade.<ref name="dnre">{{cita web |url= http://www.michigan.gov/dnr/0,1607,7-153-10370_12145_12202-60308--,00.html |títulu= Michigan Department of Natural Resources and Environment - Brown-headed Cowbird (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=15 de xineru de 2011 |idioma= inglés }}</ref> El so númberu creció cola creación de nuevos hábitats abiertos per parte de los colonizadores. Invadió los [[Rexón de los Grandes Llagos|estaos a veres de los Grandes Llagos]] y el [[nordeste d'Estaos Xuníos]] mientres el [[sieglu XIX]].<ref name="issg"/> Tamién se tremó escontra l'oeste, llegando a [[California]].<ref name="issg"/> Na actualidá, ye posible velos alimentándose en comederos p'aves n'árees suburbanes. == Taxonomía y subespecies == [[Ficheru:Molothrus ater (female).jpg|thumb|left|[[Fema]] sobre un platu con [[grana|granes]].]] El tordu cabecicafé ye una [[especie]] del [[xéneru (bioloxía)|xéneru]] ''[[Molothrus]]'' y pertenez a la [[familia (bioloxía)|familia]] de los [[Icteridae|ictéridos]], que entiende a [[ave]]s [[paseriforme]]s naturales d'[[América del norte]] y [[Suramérica|del sur]].<ref name="itis"/><ref name="roof"/> ''Molothrus'' significa "vagamundu" en [[idioma griegu|griegu]] y ''ater'' quier dicir "negru" en [[llatín]], aludiendo al so estilu de vida nómade y al color predominante del [[plumaxe]] del machu.<ref name="hiltonpond">{{cita web |url=http://www.hiltonpond.org/ThisWeek070410.html |títulu=Hilton Pond - Brown-headed Cowbird (''Molothrus ater''): The "Black Vagabond" |fechaaccesu=15 de xineru de 2011 |apellíu=Hilton Jr. |nome=Bill |idioma=inglés }}</ref><ref name="birdsbybent">{{cita llibru |apellíu=Bent |nome=Arthur Cleveland |enllaceautor=Arthur Cleveland Bent |títulu=Life Histories of North American Blackbirds, Orioles, Tanagers, and Allies (Life Histories of North American Birds) |url=http://birdsbybent.com/ch41-50/cowbird.html |fechaaccesu=20 de febreru de 2011 |idioma=inglés |añu=1958 |editorial=[[Institutu Smithsoniano]], ''United States National Museum Bulletin 211'' |capítulu=Brown-headed Cowbird, ''Molothrus ater'' [Eastern Brown-headed Cowbird] |páxines=421-450 }}</ref> Esisten trés [[subespecie|subespecies]] reconocíes, que s'estremen principalmente pol so tamañu y pola escuridá del plumaxe de les femes, anque nun son estremables nel [[trabayu de campu]]:<ref name="national_geographic">{{cita web |url=http://animals.nationalgeographic.com/animals/birding/brown-headed-cowbird |títulu=Brown-Headed Cowbird (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |fecha=2006 |obra=National Geographic Complete Birds of North America |editorial=[[National Geographic Society]] |idioma=inglés }}</ref> ''M. a. artemisiae'' ([[Gran Cuenca]]),<ref name="fleischer_rothstein"/> ''M. a. ater'' ([[Mediu Oeste d'Estaos Xuníos|Mediu Oeste]] y [[este de los Estaos Xuníos]])<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> y ''M. a. obscurus'' (desiertos del [[Sudoeste de los Estaos Xuníos|sudoeste]] y mariña del [[océanu Pacíficu|Pacíficu]]).<ref name="fleischer_rothstein"/> Los machos nuevos de ''M. a. artemisiae'' presenten un mayor enclín a arrexuntase en bandaes namái de xuveniles, ente que los de ''M. a. ater'' son más gustantes a xunise a bandaes d'individuos de distintes edaes.<ref name="white">{{cita web |url=http://www.psych.upenn.edu/~whitedj/lab/cowbird.htm |títulu=Social Influences on reproductive success in brown-headed cowbirds (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=8 de febreru de 2011 |apellíu=White |nome=David J |editorial=[[Universidá de Pennsylvania]] |allugamientu=[[Filadelfia (Pennsylvania)]] |idioma=inglés }}</ref> Na actualidá, dos subespecies de tordu cabecicafé reproducir en [[California]]. ''M. a. artemisiae'' probablemente siempres fuera un residente raru pel branu nes porciones del estáu incluyíes dientro de la [[Gran Cuenca]] y un visitante ivernizu tamién raru nel restu de California (Grinnell, [[1915]]; Mailliard, [[1927]]). Anque la so bayura aumentó, el so área de distribución caltúvose constante. Per otru llau, acordies con Laymon ([[1987]]), el estatus de ''M. a. obscurus'' camudara notablemente mientres los previos 120 años y esta subespecie sería aparentemente la responsable del sustancial amenorgamientu del ésitu reproductivu de ciertos [[paseriformes]] del [[Valle Central de California|Valle Central]] y el [[sur de California]].<ref name="laymon"/> Cruciar ente ''M. a. artemisiae'' y ''M. a. obscurus'' tuvo asocediendo desque dambes subespecies poner en contautu na [[década de 1930]] na [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]]; el tamañu de ''M. a. artemisiae'' amenorgar nel área onde convive cola otra subespecie, que naturalmente presenta una talla menor.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="fleischer_rothstein">{{cita publicación |apellíu=Fleischer |nome=Robert C. |apellíu2=Rothstein |nome2=Stephen I. |títulu=Known secondary contact and rapid gene flow among subspecies and dialects in the brown-headed cowbird |url=http://www.jstor.org/pss/2408999 |fechaaccesu=16 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=Payares de 1988 |publicación=[[Evolution (revista)|Evolution]] |volume=42 |númberu=6 |páxina=1146-1158 |editorial=[[Society for the Study of Evolution]] }}</ref> === Hibridación ente subespecies === Fleischer y Rothstein ([[1988]]) afirmaron que dos subespecies [[Morfoloxía (bioloxía)|morfolóxicamente]] distintes ocupaben les respeutives fasteres de la [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]]: ''M. a artemisiae'' sobre la fastera oriental y ''M. a. obscurus'' sobre la occidental. Les poblaciones de ''obscurus'' llegaron a [[California]] dende'l baxu [[ríu Coloráu]] alredor del [[1900]] ya invadieron l'oeste de la Sierra Nevada mientres la [[década de 1930]]. Poblaciones de ''obscurus'' apartaes ente sigo por distancies d'hasta 700 km producíen un xiblíu relativamente constante en vuelu, ente que los ''artemisiae'' del este presentaben numberosos dialeutos.<ref name="fleischer_rothstein"/> Les midíes medies de siete mediciones morfolóxiques pa 2.287 individuos amosaben patrones similares tocantes a tamañu corporal pa machos adultos, machos d'un añu d'edá y femes dientro de segmentos llatitudinales de 60 km a lo llargo del este de la Sierra Nevada: nel puntu d'estudiu más austral en [[Bishop (California)|Bishop]] rexistráronse talles grandes, que amenorgábense gradualmente escontra'l norte hasta [[Mammoth Lakes]] y depués empezaben a aumentar nuevamente en direición norte hasta [[Llei Vining]], el sitiu d'estudiu más septentrional.<ref name="fleischer_rothstein"/> Ente que la información recoyida nun indica un orixe adaptativu pa estes variaciones, una esplicación más conservadora suxure un fluxu de xenes de ''obscurus'' nes poblaciones de ''artemisiae'' nel área de Mammoth Lakes. Nun ye sorpresa que la cresta de la Sierra Nevada en Mammoth Lakes seya considerablemente menos elevada qu'en cualesquier otru puntu 80 km al norte y 180 km al sur.<ref name="fleischer_rothstein"/> Otros dos descubrimientos sofitaron esti camientu. De primeres, los exemplares de mayor llargor alar (recoyíos en Bishop y en Llei Vining) presentaben nales significativamente más curties que les de los tordos cabecicafé recoyíos na mesma rexón ente [[1912]] y [[1922]]. De segundes, la llongura de les nales de machos adultos y femes en Mammoth Lakes ente [[1978]] y [[1981]] yera significativamente mayor que'l de los individuos del periodu [[1982]] – [[1985]].<ref name="fleischer_rothstein"/> Esta presunta [[Híbridu (bioloxía)|hibridación]] ten de ser rápida cuidao que pasaron menos de cincuenta años ente'l contautu ente dambes subespecies per primer vegada y l'empiezu del estudiu de Fleischer y Rothstein. La tresferencia de xenes producir ente dos subespecies con distintos xiblíos en vuelu y ente dellos dialeutos de xiblíos dientro de ''artemisiae''. Poro, les diferencies vocales ente estos dialeutos nun paecen ser un importante elementu disuasorio del entrecruzamiento.<ref name="fleischer_rothstein"/> == Descripción == [[Ficheru:Brown-Headed Cowbird.jpg|thumb|right|[[Machu]] sobre'l suelu esibiendo'l so [[plumaxe]] [[iridiscencia|iridiscente]].]] El tordu cabecicafé ye un [[ictérido]] pequeñu.<ref name="issg"/><ref name="cornell"/> El [[machu]] mide 19 - 22 cm, con un pesu d'ente 42 y 50 g.<ref name="cornell"/> El llargor de la [[fema]] bazcuya ente los 16 y 20 cm y pesa 38 - 45 g.<ref name="cornell"/> Xeneralmente, el so amenorgáu tamañu ye abondu pa estremalo d'otres especies en bandaes mistes, inclusive cuando la so coloración nun ye estremable.<ref name="birdsbybent"/> El [[Picu (zooloxía)|picu]] ye cónicu,<ref name="issg"/><ref name="roof"/> más curtiu y de base más ancha que n'otros [[ictéridos]],<ref name="cornell"/> negru nel machu y na fema escuru na metá cimera y maciu nel quexal inferior.<ref name="national_geographic"/> Los [[güeyu|güeyos]] son escuros y les [[pata|pates]], negres.<ref name="national_geographic"/> Les [[nala (zooloxía)|nales]] son llargues y en punta.<ref name="issg"/><ref name="roof"/> El so [[cola]] ye más curtia —una carauterística distintiva en [[Vuelu de les aves|vuelo]]— y la so [[cabeza]], más robusta que na mayoría de los miembros del so [[familia (bioloxía)|familia]].<ref name="cornell"/> El [[plumaxe]] del machu adultu ye predominantemente negru [[Iridiscencia|iridiscente]], cola [[cabeza]], el [[pescuezu]] y el [[pechu]] marrones,<ref name=ine/><ref name="bologna"/> lo que lo estrema d'especies similares tales como'l tordu güeyu coloráu (''[[Molothrus aeneus]]'') y el tordu renegrido (''[[Molothrus bonariensis]]'').<ref name="cornell"/> Vistu na lluz, la so iridiscencia ye menor que la de los zanates (''[[Quiscalus]] spp.'') y la del tordu güeyu mariellu (''[[Euphagus cyanocephalus]]'').<ref name="cornell"/> La fema, de color marrón o gris, presenta una tonalidá más escura sobre les nales y cola<ref name="national_geographic"/> y más clara sobre la cabeza y el banduyu, con fines vetes nel abdome y pechu, muncho más sutiles que les de la fema de tordu sarxentu (''[[Agelaius phoeniceus]]'').<ref name="cornell"/> El so gargüelu ablancazáu oldea cola so cara más escura.<ref name="national_geographic"/> Inclusive ella presenta nicios de iridiscencia verdosa, anque la so coloración más apagada brínda-y un bon [[cripsis|camuflaje]] mientres busca niales nos que depositar los sos güevos.<ref name="hiltonpond"/><ref name="petit">{{cita web |url=http://nationalzoo.si.edu/scbi/migratorybirds/fact_sheets/default.cfm?fxsht=3 |títulu=Brown-headed Cowbirds: From Buffalo Birds to Modern Scourge |fechaaccesu=6 de febreru de 2011 |apellíu=Petit |nome=Lisa |editorial=Smithsonian Migratory Bird Center |idioma=inglés }}</ref> Los xuveniles son más veteados y claros que les femes adultes,<ref name="national_geographic"/><ref name="connecticut">{{cita web |url=http://www.ct.gov/dep/lib/dep/wildlife/pdf_files/outreach/fact_sheets/cowbird.pdf |títulu=Wildlife in Connecticut – Brown-headed Cowbird (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=8 de febreru de 2011 |editorial=[[Connecticut Department of Environmental Protection]], Wlidlife Division |idioma=inglés }}</ref> y les puntes de les sos plumes son más pálides, lo que-y da al so envés una apariencia escamosa.<ref name="national_geographic"/><ref name="cornell_bfl">{{cita web |url=http://www.birds.cornell.edu/bfl/speciesaccts/bnhcow.html |títulu=Birds in forested landscapes – Brood parasites: Brown-headed Cowbird |fechaaccesu=10 de febreru de 2011 |editorial=[[Cornell Lab of Ornithology]] |allugamientu=[[Ithaca (Nueva York)]] |idioma=inglés }}</ref> Los cambeos nel plumaxe del tordu cabecicafé son abondo simples. El plumón natal foi carauterizáu pol ornitólgo [[Jonathan Dwight]] ([[1900]]) como oliva abuxáu. Describió'l plumaxe xuvenil, común a dambos sexos, de la siguiente manera: “Enriba, incluyendo les bandes de la cabeza y el pescuezu, les nales y la cola, oliva amarronáu escuru, les plumes con un cantu beige claro, blancuciu sobre les [[Pluma de vuelu Primaries|primaries]]. Embaxo, blancu apagáu, beige sobre'l gargüelu, pechu y lladrales con munches vetes oliva amarronáu. El mentón ye blancu o amarellentáu.” N'agostu o a empiezos de setiembre produz una [[muda (bioloxía)|muda]] postnupcial completa, dando llugar al primer plumaxe d'iviernu que ye indistinguible del de los adultos. Mientres camuden les sos plumes, los machos nuevos vuélvense llamativos por cuenta de que les polenques plumes negres del so nuevu plumaxe remanecen espardíes ente les vieyes plumes marrones, dándo-yos una interesada apariencia motuda. Nel machu, la cabeza, el pescuezu y la nuca son d'una especie de marrón violáceo, pero'l restu del plumaxe, incluyendo les nales y la cola, ye d'un negru polencu con reflexos verdes y púrpures. La fema adquier la so coloración gris mure”. Los adultos traviesen una muda total en setiembre pero nun sufren una muda prenupcial,<ref name="birdsbybent"/> a diferencia de lo qu'asocede col tordu arroceru (''[[Dolichonyx oryzivorus]]'').<ref name="cornell_bobolink">{{cita web |url=http://www.allaboutbirds.org/guide/Bobolink/id |títulu=Bobolink |fechaaccesu=29 d'avientu de 2010 |idioma=inglés |editorial=[[Cornell Lab of Ornithology]] |allugamientu=[[Ithaca (Nueva York)]] }}</ref> == Distribución == [[Ficheru:Molothrus ater1.jpg|thumb|left|[[Fema]] ente la vexetación.]] El tordu cabecicafé ye una especie [[neártico|neártica]] orixinaria de les [[Grandes Llanures]]. El so [[área de distribución]] tuvo en constante crecedera mientres los [[sieglu XIX|sieglos XIX]] y [[sieglu XX|XX]] y anguaño cubre la mayor parte del territoriu [[Estaos Xuníos|estauxunidense]] y [[Méxicu|mexicanu]] y grandes estensiones nel sur y oeste de [[Canadá]]. El so númberu aumentó cola [[deforestación]] de los montes, la [[Especie introducida|introducción]] de nuevos animales de pasturas per parte de los [[Colonización europea d'América|colonizadores europeos]], la [[urbanización]] y la conversión de los hábitats montiegos en terrenes agrícoles.<ref name="issg"/><ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Pa fines de la [[década del 2000]] o principios de [[década de 2010|la de 2010]], el so área de distribución —incluyendo tantu les zones de reproducción como les de migración iverniza— estendíase sobre aprosimao 11.200.000 km²,<ref name="birdlife">{{cita web |url= http://www.birdlife.org/datazone/speciesfactsheet.php?id=9751 |títulu=Species factsheet: Brown-headed Cowbird (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=15 de xineru de 2011 | fecha=2011 |idioma= inglés |editorial=BirdLife International }}</ref> lo qu'equival a un 46% de la superficie norteamericana. A pesar de la idea comúnmente aceptada de que nun principiu habitaba namái nes Grandes Llanures, la esistencia de tres subespecies distintes podría suxurir que el so área de distribución orixinal yera más amplia.<ref name="national_geographic"/> === Espansión del so área de distribución === Graham ([[1988]]) y Rothstein ([[1994]]) identificaron al tordu cabecicafé como la especie qu'esperimentara la mayor espansión na so distribución ente toles aves norteamericanes.<ref name="ubcpress"/> Nel [[sieglu XIX]], arrobinar pol este d'América del norte.<ref name="brittingham_temple"/> Mientres el [[sieglu XX]], tremar escontra l'oeste, faciendo que'l so área de distribucìón cubriera entós los [[Estaos Xuníos continentales|48 estaos americanos allegantes]] y tol sur de [[Canadá]].<ref name="petit"/> La conquista de los estaos occidentales deber en gran parte a la rápida [[colonización]] del ''M. ater obscurus''.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="laymon">{{cita publicación |apellíu=Laymon |nome=Stephen A. |títulu=Brown-headed cowbirds in California: historical perspectives and management opportunities in riparian habitats |url=http://64.106.42.23/sora/wb/v18n01/p0063-p0070.pdf |fechaaccesu=19 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=1987 |publicación=Western Birds |volume=18 |páxina=63-70 |editorial=[[Universidá de California, see Berkeley]] }}</ref><ref name="rothstein">{{cita publicación |apellíu=Rothstein |nome=Stephen I. |títulu=The cowbird's invasion of the Far West: history, causes and consequences experienced by host species |url= |fechaaccesu=|idioma=inglés |añu=1994 |publicación=Studies in Avian Biology |volume= |númberu=15 |páxina=301-315 |editorial= }}</ref> Afirmóse que'l fechu de que les árees de reproducción y alimentación tean dixebraes ente sigo contribuyó de manera importante a esta espansión.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="rothstein"/> Por cuenta de que los tordos cabecicafé pueden volar hasta 7 km ente unes y otres, el surdimientu de nuevos hábitats nos qu'alimentase ([[Corrolada (ganáu)|corrolada]]es de caballos, zones residenciales con comederos p'aves, etc.) dientro de lo qu'antes yera monte zarráu supunxo consecuentemente l'usu de nueves árees pa reproducise.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="rothstein"/> ==== Colonización del este ==== Enantes del [[1800]], el tordu cabecicafé habitaba fundamentalmente nes praderíes al oeste del [[ríu Mississippi]]. Nun se-y atopaba nes vastes estensiones de monte ininterrumpíu que cubríen gran parte del este d'América del norte por cuenta de que los sos vezos alimenticios y el so comportamientu social acutar a hábitats abiertos. A midida que los pobladores [[deforestación|baltaben los montes]] orientales y estenaben el terrén pal so usu n'actividaes agropecuaries, aniciáronse nuevos hábitats abiertos, que favorecieron una espansión escontra l'este per parte del tordu cabecicafé. Aparentemente, escontra fines del [[sieglu XIX]], la especie espardiérase pel este d'América del norte, pero nun yera abondosu y vivía principalmente n'árees cultivaes. Nun yera común en hábitats montiegos y, nesi entós, l'impautu del so [[parasitismu de puesta]] sobre l'ésitu reproductivu de los [[paseriformes]] del monte yera probablemente mínimu.<ref name="brittingham_temple">{{cita publicación |apellíu=Brittingham |nome=Margaret Clark |apellíu2=Temple |nome2=Stanley A. |enllaceautor2=Stanley Temple |títulu=Have cowbirds caused forest songbirds to torne? |url=http://www.jstor.org/pss/1309241 |fechaaccesu=6 de febreru de 2011 |idioma=inglés |fecha=xineru de 1983 |publicación=[[BioScience]] |volume=33 |númberu=1 |páxina=31-35 |editorial=[[American Institute of Biological Sciences]] }}</ref> En [[1958]], [[Arthur Cleveland Bent]] determinó que los [[valle]]s de los [[ríu Potomac|ríos Potomac]] y [[ríu Ohio|Ohio]] yeren les llendes septentrionales del área de distribución iverniza regular del tordu cabecicafé oriental, que estendíase hasta [[Florida]] y la mariña del [[Golfu de Méxicu]].<ref name="birdsbybent"/> ==== Colonización del oeste ==== [[Ficheru:British Columbia Ecoprovinces-fr.svg|thumb|right|[[Ecoprovincia|Ecoprovincies]] de [[Columbia Británica]]. Para [[1990]], el tordu cabecicafé habita en toes elles, inclusive nos montes boreales del norte (lila) y les llanures de [[taiga]] (turquesa).]] Nun se sabe a ciencia cierta si ''M. a. obscurus'' habitaba a veres del [[ríu Coloráu]] enantes de [[1870]], cuando foi documentáu reproduciéndose ellí per primer vegada (Laymon, [[1987]]). Sicasí, esiste un únicu rexistru al oeste d'esi ríu anterior a 1870: na fastera este de les [[montes Cuyamaca]] ([[condáu de San Diego]], estremu sudoeste de [[California]]) en [[1862]]. Según los rexistros, el so área de distribución espandióse rápido escontra l'oeste y el norte ente [[1900]] y [[1930]]. Para [[1925]] yera común nel área de [[Los Angeles]] y para [[1930]] espardiérase al área de la [[badea de San Francisco]] y el [[valle de Sacramento]] central. Para [[1941]] tremárase pol [[condáu de Humboldt (California)|condáu de Humboldt]] (noroeste del estáu) y para [[1960]], algamáu'l [[condáu de Del Norte]] (estremu noroeste), la llende con [[Oregón]] y los praos de mayor altitú de la [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]].<ref name="laymon"/> Rothstein y otros ([[1980]]) documentaron la recién espansión nel área de distribución del tordu cabecicafé na Sierra Nevada, alvirtiendo que l'ave nun yera columbrada ellí enantes de [[1930]], pero paecía tar llargamente distribuyida aquel día sobre la mayoría o la totalidá de les monatañas.<ref name="verner_ritter">{{cita publicación |apellíu=Verner |nome=Jared |apellíu2=Ritter |nome2=Lyman V. |títulu=Current status of the brown-headed cowbird in the Sierra National Forest |url=http://www.jstor.org/pss/4086531 |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=abril de 1983 |publicación=[[The Auk]] |volume=100 |númberu=2 |páxina=355-368 |editorial=[[American Ornithologists' Union]] }}</ref> En términos relativos, podría dicise que los tordos cabecicafé son acabante llegar en [[Washington (estáu)|Washington]]. Magar pudieron tar presentes ellí en pequeños númberos dende enantes, xeneralmente considérase qu'aportaron a la [[cuenca de Columbia]] a finales del [[sieglu XIX]]. Para [[1955]] yeren vistos con regularidá nel oeste de Washington, y para [[1958]] yá se reproducíen nesa zona del estáu.<ref name="birdweb">{{cita web |url=http://birdweb.org/birdweb/bird_details.aspx?id=446 |títulu=Brown-headed Cowbird - BirdWeb |fechaaccesu=7 de febreru de 2011 |editorial=[[Seattle Audubon Society]] |idioma=inglés }}</ref> Desconozse la fecha exacta de la llegada del tordu cabecicafé a [[Columbia Británica]]. El primer rexistru, procedente del área de [[Revelstoke (Columbia Británica)|Revelstoke]], foi de mayu de [[1890]]. Reportar más tempranos d'esta ave fueron del sur de la provincia ya inclusive para [[1930]] la mayoría de los rexistros correspondíen a les zones meridionales del interior (esto ye, el sur y el sudeste de Columbia Británica). Para [[1950]], el tordu cabecicafé fuera documentáu nes [[ecoprovincia|ecoprovincies]] interior central (centro-sur de Columbia Británica) ya interior sub-boreal (centro-norte), pero entá yera una especie rara a lo llargo de la mariña. Eso camudó a finales de la [[década de 1950]] y principios [[década de 1960|de la de 1960]], y para [[1970]] el tordu cabecicafé podía ser atopáu en hábitats fayadizos en toa'l llargor de la mariña, incluyendo gran parte de la [[isla de Vancouver]]. Coles mesmes, yera rexistráu en más sitios y probablemente la so bayura aumentaba nel interior de la provincia al sur del [[paralelu 56° norte]]. Para [[1990]], podía topáse-y en toa Columbia Británica, incluyendo les zones más septentrionales de los montes boreales del norte (norte y noroeste de la provincia) y de les llanures de [[taiga]] (nordeste).<ref name="ubcpress">{{cita llibru |títulu=Autor y títulu ensin especificar |url=http://www.ubcpress.ca/books/pdf/chapters/birds4/bi-bhco.pdf |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |idioma=inglés |editorial=[[Universidá de Columbia Británica]] |páxines=454-470 }}</ref> === Distribución actual y cambeos recién === [[Ficheru:Molothrus ater.jpeg|thumb|left|200px|[[Machu]] sobre'l suelu, ente la vexetación.]] Na actualidá, el so área de [[reproducción]] estiéndese dende'l sudeste d'[[Alaska]], norte de [[Columbia Británica]], sur de los [[Territorios del Noroeste]], norte d'[[Alberta]] y centro-norte de [[Saskatchewan]], escontra l'este hasta'l sur de [[Manitoba]], d'[[Ontario]], de [[Quebec]] y de [[Islla de Terranova|Terranova]],<ref name="enature">{{cita web |url= http://www.enature.com/fieldguides/detail.asp?recnum=bd0336 |títulu= eNature - Brown-headed Cowbird |fechaaccesu=13 de xineru de 2011 |idioma= inglés }}</ref> [[Nueva Brunswick]], [[Nueva Escocia]] y la [[Islla del Príncipe Eduardo]] ([[Canadá]]),<ref name="npwrc"/> cubriendo tolos [[Estaos Xuníos continentales]], hasta [[Florida]] central y la mariña del [[Golfu de Méxicu|Golfu]], siguiendo escontra'l sur de [[Méxicu]] —[[Oaxaca]] y [[Veracruz]]—<ref name="ubcpress"/> y, nel noroeste de dichu país, hasta'l norte de [[Baxa California]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="roof"/><ref name="sibley_monroe">{{cita llibru |apellíu=Sibley |nome=Charles G. |apellíu2=Monroe |nome2=Burt L., Jr. |enllaceautor=Charles Sibley |enllaceautor2=Burt Monroe |títulu=Distribution and taxonomy of the birds of the world |idioma=inglés |añu=1990 |editorial=[[Yale University Press]] |allugamientu=[[New Haven (Connecticut)]] }}</ref> Según Peter Y. Lowther ([[1993]]), añera tamién nel sudeste del [[Organización territorial de Canadá|territoriu canadiense]] de [[Yukón]].<ref name="lowther_1993"/><ref name="npwrc">{{cita web |url=http://www.npwrc.usgs.gov/resource/literatr/grasbird/bhco/cowbird.htm#range |títulu= Brown-headed Cowbirds in Grasslands: Their Habitats, Hosts, and Response to Management |fechaaccesu=10 de febreru de 2011 |fecha=3 d'agostu de 2006, fecha d'últimu cambéu cuando la páxina foi consultada|editorial=[[Departamentu d'Interior de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Xeolóxicu de los Estaos Xuníos|Serviciu Xeolóxicu]], ''Northern Prairie Wildlife Research Center'' |idioma=inglés }}</ref> El so parasitismu foi detectáu inclusive en niales de gorriones de Ipswich (''[[Passerculus sandwichensis]] princeps'') sobre la remota [[Islla Sable (Canadá)|isla Sable]], al sudeste de [[Nueva Escocia]] (Stobo y McLaren, [[1975]]).<ref name="novascotia">{{cita web |url=http://museum.gov.ns.ca/mnh/nature/nsbirds/bns0396.htm |títulu=Birds of Nova Scotia – Brown-headed Cowbird |fechaaccesu=15 de marzu de 2011 |fecha=20 de febreru de 1998 (fecha de la última actualización cuando la páxina foi consultada)|editorial=[[Nova Scotia Museum]]|idioma=inglés}}</ref> Acordies con Richard M. DeGraaf y otros ([[1991]]), pasa l'iviernu dende'l norte de [[California]], [[Arizona]] central, los [[Rexón de los Grandes Llagos|estaos a veres de los Grandes Llagos]] y [[Nueva Inglaterra]], escontra'l sur hasta Méxicu meridional,<ref name="ine"/> la mariña del Golfu y l'estremu de la [[península de Florida]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="roof"/><ref name="degraaf_scott_hamre">{{cita publicación |apellíu=DeGraaf |nome=Richard M. |apellíu2=Scott |nome2=Virgil Y. |apellíu3=Hamre |nome3=R. H. |apellíu4=y otros títulu=Forest and rangeland birds of the United States: Natural history and habitat use |añu=1991 |publicación=Agricultural Handbook |volume=688 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]] |allugamientu=[[Washington, DC]]|idioma=inglés}}</ref> Otres fontes inclúin tamién nel so área de distribución iverniza'l sudoeste de [[Columbia Británica]], oeste de los [[Costa oeste de los Estaos Xuníos|estaos sobre l'océanu Pacíficu]], sur d'[[Utah]], porciones meridionales d'[[Ontario]], [[Nueva Brunswick]] y [[Nueva Escocia]].<ref name="ubcpress"/> Según Peterson y Chalif ([[1989]]), habita en tol territoriu mexicanu, sacante en [[Chiapas]], [[Tabasco]], [[Campeche]], [[Quintana Roo]] y [[Yucatán]].<ref name="ine"/> Magar mora mientres l'añu enteru nel [[sur de los Estaos Xuníos]], puede topáse-y en rexones septentrionales y montascoses namái mientres la temporada reproductiva.<ref name="issg"/> Según información de la ''[[Seattle Audubon Society]]'' pa la [[década del 2000]], ye posible atopalo mientres los meses ivernizos nos [[feedlot]]s del este de [[Washington (estáu)|Washington]]. Coles mesmes, nel oeste de dichu estáu, grandes cantidaes de tordos cabecicafé son vistes mientres tol añu pela redolada de [[Kent (Washington)|Kent]] ([[Condáu de King (Washington)|condáu de King]]).<ref name="birdweb"/> Acordies con un estudiu de Root y Weckstein ([[1994]]) basáu n'información recoyida mientres bona parte del sieglu XX, el so [[área de distribución]] iverniza estendiérase escontra la rexón nordeste ([[Maine]] y [[Nueva Escocia]]), amenorgándose n'otros llugares a lo llargo de les llendes septentrionales de la mesma ([[Pennsylvania]], [[Michigan]], [[Wisconsin]], [[Iowa]], [[Montana]] y [[Washington (estáu)|Washington]]). Les razones qu'espliquen esti amenorgamientu son de xuru complexes, pero unu de los factores más relevantes pudo ser el control poblacional al traviés de la captura con trampes mientres la temporada reproductiva en [[Michigan]], per parte del [[Serviciu de Pesca y Vida Montesa de los Estaos Xuníos]] y el [[Departamentu de Recursos Naturales de Michigan|Departamentu de Recursos Naturales d'esi estáu]] con cuenta de caltener al chipe de Kirtland (''[[Dendroica kirtlandii]]''), amenazáu pol parasitismu. Para [[1980]], esaniciárense yá 40 mil exemplares de la especie parasítica.<ref name="root_weckstein">{{cita publicación |apellíu=Root |nome=Terry L. |apellíu2=Weckstein |nome2=Jason D. |títulu=Changes in distribution patterns of select wintering North American birds form 1901 to 1989 |url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:HoijlR4y5Z0J:fm1.fieldmuseum.org/aa/Files/jweckstein/RootandWeckstein1994.pdf+Changes+in+distribution+patterns+of+select+wintering+North+American+birds+form+1901+to+1989&hl=es&pid=bl&srcid=ADGEEShjb_qTFA--CBfTmfkYmKrEbINw3GdgJKtLhjfThnh9d4LMhseMpEeqoxVgpx_uqF8Ok65lGLgoRt5y65uTn5a7Heq1cvkdnUcKDzyAP7rOCw4-YhORHHUW7N697554b1Se3vi_&sig=AHIEtbQjVAkTy1-4RoX4O2iCslhIgBSO7w |fechaaccesu=19 d'abril de 2011 |idioma=inglés |fecha=1994 |publicación=Studies in Avian Biology |númberu=15 |páxina=191-201 }}</ref> == Población == [[Ficheru:Molothrus ater (male).jpg|thumb|200px|left|[[Machu]] posáu.]] Según datos publicaos en [[1993]], la tasa de [[sobrevivencia]] añal de los adultos ye d'un 48,5% pa los machos y 40,4% pa les femes.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> La [[fecundidá]] d'una fema promediu na so vida entera ye de 80 güevos,<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> unos 40 per añu a lo llargo de dos años.<ref name="ehrlich_dobkin_darryl">{{cita publicación |url=http://www.stanford.edu/group/stanfordbirds/text/essays/Cowbirds.html |títulu=Cowbirds |fechaaccesu=9 de febreru de 2011 |apellíu=Ehrlich |nome=Paul R. |apellíu2=Dobkin |nome2=David S. |apellíu3=Wheye |nome3=Darryl |fecha=1998 |editorial=[[Universidá Stanford]] |allugamientu=[[Palo Alto (California)]] |idioma=inglés }}</ref> Los estudios probaron que namái un 3% de los güevos de tordu cabecicafé va producir pitucos que lleguen a la adultez, lo cual compénsase cola gran cantidá de güevos depositaos, dando una descendencia promediu de 2,4 exemplares adultos por fema.<ref name="connecticut"/><ref name="ehrlich_dobkin_darryl"/> Acordies con l'ornitólogu [[Arthur Cleveland Bent]] ([[1958]]), la prevalente impresión de que los machos superen llargamente a les femes en númberu probablemente seya más aparente que real por cuenta de que los primeres son más llamativos y menos reservaos. L'ornitólogu [[Herbert Friedmann]] ([[1929]]) concluyó de les sos observaciones qu'habría unos trés machos per cada dos femes.<ref name="birdsbybent"/> Rothstein y otros ([[1986]]) y Yokel ([[1989]]) mentaron que los machos representaben un porcentaxe sensiblemente mayor al de les femes sobre la población total de la especie, lo cual probablemente significaría que numberosos machos presentes nes árees de busca de niales nun tengan pareya y en realidá tean procurando una compañera.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Les estimaciones de la so población total en [[América del norte]] variaben ente los 20 y los 40 millones d'individuos para [[1972]]. Nesi mesmu añu, calculóse que'l númberu de tordos cabecicafé en [[Dakota del Norte]] sería d'un millón d'exemplares.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="stewart_kantrud">{{cita publicación |apellíu=Stewart |nome=Robert E. |apellíu2=Kantrud |nome2=Harold A. |títulu=Population estimates of breeding birds in North Dakota |url=http://www.jstor.org/pss/4084108 |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=ochobre de 1972 |publicación=[[The Auk]] |volume=89 |númberu=4 |páxina=766-788 |editorial=[[American Ornithologists' Union]] }}</ref> La población envalorada para [[1957]] n'[[Illinois]] yera d'aprosimao 1,1 millones.<ref name="fs.fed.us"/> Otres estimaciones remanen una cifra d'alredor de 56 millones d'individuos maduros para [[2010]], distribuyíos nun área de 11.200.000 km².<ref name="hiltonpond"/><ref name="birdlife"/> Por cuenta de la so bayura, considérase-y una [[especie so esmolición menor]].<ref name="cornell"/><ref name="birdlife"/> === Densidá poblacional === El norte de les [[Grandes Llanures]] ye l'área con mayor bayura de tordos cabecicafé n'Estaos Xuníos y Canadá.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="npwrc"/> Acordies con Robinson y otros ([[1993]]), ente los 48 estaos allegantes los tordos cabecicafé son más abondosos en [[Dakota del Norte]], [[Dakota del Sur]], [[Nebraska]], [[Kansas]] y [[Iowa]]; bien abondosos en [[Oklahoma]] y [[Misuri]]; moderadamente abondosos en [[Washington (estáu)|Washington]], [[Oregón]], [[Idaho]], [[Montana]], [[Arizona]], [[Texas]], [[Luisiana]], [[Arkansas]], [[Mississippi]], [[Tennessee]], [[Kentucky]], [[Maryland]], [[Ohio]], [[Indiana]], [[Illinois]], [[Michigan]], [[Wisconsin]] y [[Minnesota]]; y más escasos en [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Wyoming]], [[Colorado]], [[Nuevu Méxicu]], [[Alabama]], [[Florida]], [[Georgia (estáu)|Georgia]], [[Carolina del Norte]], [[Carolina del Sur]], [[Virxinia]], [[Virxinia Occidental]], [[Pennsylvania]], [[Delaware]], [[Nueva Jersey]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[Connecticut]], [[Rhode Island]], [[Massachusetts]], [[Vermont]], [[New Hampshire]] y [[Maine]].<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Acordies con Laymon ([[1987]]), les mayores concentraciones de tordos cabecicafé en [[California]] pel hibiernu danse nel [[Valle de Sacramento]], el [[Valle Imperial]], l'oeste del [[condáu de Riverside]] y el sudoeste del [[condáu de San Bernardino|de San Bernardino]].<ref name="laymon"/> Quiciabes por cuenta de la proximidá ente les árees d'alimentación y les de busca de niales, tienden a ser más abondosos n'[[fragmentación d'hábitat|hábitats heteroxéneos estazaos]] nos que se combinen superficies cubiertes de verde con campos arbustivos en desusu y/o montes.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> === Fluctuaciones poblacionales === [[Ficheru:Molothrus ater (male)-2.jpg|thumb|160px|right|[[Machu]] posáu.]] Delles investigaciones sostienen que les poblaciones de tordos cabecicafé crecieron a lo llargo del [[sieglu XX]] na mayor parte d'Estaos Xuníos. Nel [[nordeste de los Estaos Xuníos|nordeste]], sicasí, sufrieron un amenorgamientu estadísticamente significativa.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="smith_pence_o'connor">{{cita publicación |apellíu=Smith |nome=Charles R. |apellíu2=Pence |nome2=Diane M. |apellíu3=O'Connor |nome3=Raymond J. |títulu=Status of neotropical migratory birds in the Northeast: a preliminary assessment |url=http://www.treesearch.fs.fed.us/pubs/22897 |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=1993 |publicación= Gen. Tech. Rep. RM-229 | páxina=172-188 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]] |allugamientu=[[Fort Collins (Colorado)]] }}</ref> La información de ''[[Breeding Bird Survey]]'' (BBS) d'ente [[1965]] y [[1979]] indicaba que'l númberu de tordos cabecicafé amontárase nel [[sudeste de los Estaos Xuníos|sudeste estauxunidense]], incluyendo [[Carolina del Norte]], [[Carolina del Sur]] y el sur de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="robbins_bystrak_geissler">{{cita publicación |apellíu=Robbins |nome=Chandler S. |apellíu2=Bystrak |nome2=Danny |apellíu3=Geissler |nome3=Paul H. |títulu=The breeding bird survey: its first fifteen years, 1965-1979 |url= |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=1986 |publicación=Resource Publication 157 |volume= |númberu= |páxina=196 |editorial=[[Departamentu del Interior de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu de Pesca y Vida Montesa de los Estaos Xuníos|Serviciu de Pesca y Vida Montesa]] |allugamientu=[[Washington, DC]] }}</ref> Margaret Clark Brittingham y l'ecoloxista aviar y biólogu de vida montesa [[Stanley Temple|Stanley A. Temple]] (1983) concluyeron que la cantidá d'exemplares tuviera creciendo costantemente ente [[1900]] y [[1980]] nos once estaos meridionales al sur del [[paralelu 37° norte]] dende [[Texas]] hasta l'[[océanu Atlánticu]], a onde la mayoría d'exemplares del este migra pa pasar los meses ivernizos. Esti aumentu na so bayura probablemente débase a una mayor disponibilidad d'alimentu y de hábitats nos que pasar l'iviernu. Los granos residuales que queden espardíos sobre los campos d'arroz (''[[Oryza sativa]]'') nos estaos sureños constitúin una importante fonte d'alimentu pa delles especies d'[[ictéridos]], incluyendo'l tordu cabecicafé, nesa dómina del añu,<ref name="brittingham_temple"/> lo cual podría repercutir nuna mayor tasa de sobrevivencia al iviernu.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="petit"/> Una medría nel so ésitu reproductivu deriváu de la esposición a nueves y vulnerables especies hospedadoras posiblemente tamién tea rellacionáu con esti enclín.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="petit"/> Conforme a un estudiu publicáu en [[1993]], les poblaciones d'esta especie taben amenorgándose en [[Arizona]], aumentando llixeramente en [[Idaho]] y amontándose marcadamente en [[Montana]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="carter_barker">{{cita publicación |apellíu=Carter |nome=Michael F. |apellíu2=Barker |nome2=Keith |títulu=An interactive database for setting conservation priorities for western neotropical migrants |url=http://www.treesearch.fs.fed.us/pubs/22894 |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=1993 |publicación=Gen. Tech. Rep. RM-229 |volume= |númberu= |páxina=120-144 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], ''Rocky Mountain Forest and Range Experiment Station'' |allugamientu= [[Fort Collins (Colorado)]] }}</ref> En [[Oregón]], crecieron nos montes de sabines (''[[Juniperus]]'') ente [[1899]] y [[1983]], pero menguaron considerablemente nel estáu polo xeneral.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/><ref name="sharp">{{cita publicación |apellíu=Sharp |nome=Brian |títulu=Avifaunal changes in central Oregon since 1899 |idioma=inglés |añu=1985 |publicación=Western Birds |volume=16 |páxina=63-70 }}</ref> Na [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]], aumentaron ente [[1966]] y [[1985]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="raphael_morrison_yoder-william">{{cita publicación |apellíu=Raphael |nome=Martin G. |apellíu2=Morrison |nome2=Michael L. |apellíu3=Yoder-William |nome3=Michael P. |títulu=Breeding bird populations during twenty-five years of postfire succession in the Sierra Nevada |url=http://www.jstor.org/pss/1368651 |idioma=inglés |fecha=agostu de 1987 |publicación=[[The Condor]] |volume=89 |númberu=3 |páxina=614-626 |editorial=[[Cooper Ornithological Society]] }}</ref> Los datos de ''Breeding Bird Survey'' pal [[Mediu Oeste d'Estaos Xuníos|Mediu Oeste]] suxuren un decrecimiento pal periodu [[1966]] - [[1981]] y una medría ente [[1982]] y [[1991]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="thompson_lewid_green">{{cita publicación |apellíu=Thompson |nome=Frank R. |apellíu2=Lewid |nome2=Stephen J. |apellíu3=Green |nome3=Janet |apellíu4=Ewert |nome4=David |títulu=Status of neotropical migrant landbirds in the Midwest: identifying species of management concern |url=http://www.treesearch.fs.fed.us/pubs/22895 |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=1993 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], ''Rocky Mountain Forest and Range Experiment Station'' |allugamientu=[[Fort Collins (Colorado)]] | publicación=Gen. Tech. Rep. RM-229. |volume= |númberu= |páxina=145-158 }}</ref> Según Peter Y. Lowther, aumentos demográficos significativos (información de BBS [[1966]] - [[1987]]) dar en [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], [[Carolina del Norte]], [[Iowa]], [[Dakota del Norte]], [[Utah]] y [[Colorado]], ente que se rexistraron amenorgamientos significativos en [[Minnesota]], [[Michigan]], [[Wisconsin]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[Rhode Island]], [[Ohio]], [[Ontario]] (Canadá), [[Virxinia Occidental]], [[Tennessee]], [[Nueva Brunswick]] (Canadá), [[Oklahoma]] y [[Texas]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> Magar la so población menguó considerablemente en [[Washington (estáu)|Washington]] ente [[1966]] y [[2002]], entá son comunes y atópense llargamente distribuyíos nel estáu.<ref name="birdweb"/> Una interpretación alternativa de la información de BBS per parte de James R. Herkert señalaría un enclín xeneralmente negativu pa los Estaos Xuníos, pero una marcada crecedera en Illinois mientres el periodu [[1966]] - [[1991]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="herkert">{{cita publicación |apellíu=Herkert |nome=James R.|títulu=The effects of habitat fragmentation on midwestern grassland bird communities |url=http://www.jstor.org/pss/1941950 |fechaaccesu=18 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=agostu de 1994 |publicación=Ecological Applications |volume=4 |númberu=3 |páxina=461-471 |editorial=[[Ecological Society of America]] }}</ref> Según la ''[[National Geographic]]'' ([[2006]]), el so númberu tuviera en descensu apocayá.<ref name="national_geographic"/> Butcher y Niven ([[2007]]) argumenten que la especie sufrió un amenorgamientu pequeñu o estadísticamente insignificante na so población n'América del norte nel so conxuntu mientres les últimes cuatro décades.<ref name="birdlife"/> Les observaciones de tordos cabecicafé nel interior de la [[Columbia Británica]] caltuviéronse relativamente estables dende la [[década de 1930]] hasta [[década de 1950|la de 1950]], ente que los avistamientos sobre la mariña —onde proporcionalmente hai más observadores— fueron escasos ente los años 1930 y [[década de 1940|1940]], pero empezaron a amontase en [[década de 1950|los ‘50]] a midida que les aves empezaben a colonizar estes árees. Importantes aumentos nel númberu de avistamientos y na cantidá d'exemplares por avistamiento producir na [[década de 1960]]. En [[década de 1980|los ‘80]], esti enclín positivu caltener nel interior, pero revertir na mariña.<ref name="ubcpress"/> Un analís de la información de les ''Breeding Bird Surveys'' na Columbia Británica pal periodu [[1968]] – [[1993]] amuesa que'l númberu de tordos cabecicafé sobre la mariña menguara un 4% añal en promediu; nun analís de los datos del interior de la provincia pal mesmu periodu, nun se detectaron cambeos netos na cantidá d'individuos. A lo llargo de Canadá, los datos de les BBS indiquen un amenorgamientu poblacional; dende [[1960]] a [[1996]], el so númberu cayó en promediu un 2% cada añu. Na totalidá del so área de distribución, la información suxure que'l so cantidá amenorgó un 0,8% añal promediu nel mesmu periodu (Sauer y otros, [[1997]]).<ref name="ubcpress"/> == Hábitat == {{VT|Parasitismu de puesta del tordu cabecicafé (Molothrus ater)#Carauterístiques del hábitat}} Alcuéntrase-y en [[hábitat]]s abiertos y semiabiertos, incluyendo árees d'eses carauterístiques nes cercaníes de terrenes agrícoles,<ref name="issg"/><ref name="ine"/> marxes de [[monte|montes]],<ref name="ine"/><ref name="roof"/> [[Monte de coníferes|bosque de coníferes]] y [[Monte templáu de caducifolios|caducifolios]] pocu mestos,<ref name="issg"/> [[carba|carbes]],<ref name="issg"/> vexetación riberana,<ref name="ine"/> praderíes y praos,<ref name="roof"/> cultivos de [[Árbol frutal|frutales]]<ref name="roof"/> y árees residenciales.<ref name="issg"/><ref name="roof"/> Xeneralmente, evita los montes tupios y ensin escamplaes,<ref name="issg"/><ref name="cornell"/> pero espolleta naquéllos más estazaos.<ref name="brittingham_temple"/> En [[Kansas]], un censu lleváu a cabu ente [[1974]] y [[1988]] reveló qu'había 6 tordos cabecicafé por km² nes praderíes de camperes altes, pero tan solo 1 por km² nos [[güelga|güelgues]] axacentes.<ref name="fs.fed.us"/> Los tordos cabecicafé son capaces d'esplotar los ambientes modificaos pol home particularmente bien por cuenta de la gran variedá d'alimentos que peracaben y la so adaptabilidá a nuevos hábitats.<ref name="petit"/> P'alimentase, precisen árees con vexetación baxa.<ref name="npwrc"/> Prefieren les zones nes qu'haya [[ganáu]] onde pueden consiguir tanto inseutos como granos, pero tamién aprovechen bagazos qu'atopen en [[cámping]]s, árees de [[picnic]], etcétera. Por cuenta de que nun curien de los sos pitucos, les árees d'alimentación pueden tar alloñaes de les de reproducción, lo que-y dexa a les femes d'esta especie esplotar distintos hábitats sobre grandes distancies.<ref name="petit"/> Sicasí, les zones nes aliméntense y depositen los sos güevos tamién pueden superponerse, particularmente nel este del so área de distribución.<ref name="great_lakes"/><ref name="dufty">{{cita publicación |apellíu=Dufty |nome= A. M., Jr. |títulu=Movements and activities of radio-tracked Brown-headed Cowbirds |añu=1982 |publicación=[[The Auk]] |volume=99 |páxina=319-327 |editorial=[[Universidá de California, see Berkeley|Universidá de California]] |allugamientu=[[Berkeley (California)]] |idioma=inglés}}</ref> Los sitios nos que posase constitúin un elementu importante dientro de los hábitats de los tordos cabecicafé, cuidao que los machos canten y esíbense dende ellí y les femes utilizar pa buscar güéspedes pa los sos güevos. Estos sitios inclúin árboles, parrotales y otres estructures qu'entepasen l'altor promediu de la vexetación circundante. En [[Alberta]], Biermann y otros ([[1987]]) repararon individuos posaos n'árboles d'hasta 4 metros d'altor; non asina n'árees ensin árboles apoderaes pol parrotal ''[[Artemisia tridentata]]''.<ref name="npwrc"/> === Na rexón de los Grandes Llagos === En [[Wisconsin]], de 1375 avistamientos ente [[1995]] y [[2000]] nos que se rexistró'l tipu d'hábitat nel que foi reparáu, el 25% dar en zones de pandu con parrotales de [[madera duro]] (particularmente [[sebe (barrera)|sebes]]) o parrotales mistos, 23% n'árees urbanes, 19,5% en zones de pandu con montes de madera duro (n'especial [[carbayu|carbayos]]) o montes mistos, y 14% n'árees abiertes de pandu.<ref name="great_lakes">{{cita web |url=http://www.uwgb.edu/birds/greatlakes/species/bhco.htm |títulu=Brown-headed Cowbird – Bird Conservation, Western Great Lakes Basin |fechaaccesu=10 de febreru de 2011 |idioma=inglés }}</ref> En [[Michigan]], un terciu de les observaciones ente [[1983]] y [[1988]] producir en hábitats residenciales, a la banda de caminos y rutes y en [[sebe (barrera)|sebes]].<ref name="great_lakes"/><ref name="brewer_mcpeek_adams">{{cita publicación |apellíu=Brewer |nome=R. |apellíu2=McPeek |nome2=G. A. |apellíu3=Adams |nome3=R. J., Jr. |títulu=The atlas of breeding birds of Michigan |añu=1991 |editorial=[[Universidá Estatal de Michigan]] |allugamientu=[[East Lansing (Michigan)]] |idioma=inglés }}</ref> Nun estudiu lleváu a cabu n'[[Illinois]], Robinson y otros ([[1999]]) afayaron qu'había menos femes de tordu cabecicafé nos pacionales (alredor de 1,25) por cada 100 güéspedes d'especies receptives para colos sos güevos que nos montes (3,75), [[sabana|sabanes]] (12,5) y [[carba|carbes]] (5).<ref name="npwrc"/> === Nes Grandes Llanures === La bayura de tordos cabecicafé puede trate influyida poles carauterístiques de la vexetación, tal como lo comprobaron numberosos estudios realizaos en distintos estaos del norte de les [[Grandes Llanures]]. En [[Nebraska]], el númberu d'exemplares taba positivamente rellacionáu al altor de la vexetación (King y Savidge, [[1995]]). En [[Minnesota]], [[Montana]], [[Dakota del Norte]] y [[Dakota del Sur]], la densidá de la so población yera menor n'árees cubiertes con [[verde]] y [[llegume]]s (Johnson y Schwartz, [[1993]] ''a''). En praderíes de campera mista quemaes nel noroeste de [[Dakota del Norte]], yeren más abondosos en presencia de [[herbal|plantes herbales]], vexetación viva y asociaciones del parrotal ''[[Symphoricarpos occidentalis]]'' y especies de verde tales como ''[[Elytrigia repens]]'' y ''[[Bromus inermis]]'' (Madden, [[1996]]).<ref name="npwrc"/> Nos campos de pasturas de [[Dakota del Norte]] surcentral y noroccidental esistía una mayor cantidá d'exemplares nes [[formación vexetal|formaciones vexetales]] apoderaes por un amiestu de campera azul de Kentucky (''[[Poa pratensis]]'') y especies natives de verde. La so bayura taba negativamente acomuñada a la densidá de los parrotales y a un llechu de la planta [[lycophyta|licófita]] ''[[Selaginella trupa]]'', y yera baxa nes árees apoderaes namái por especies natives de verde. Coles mesmes, el principal elementu determinante de la so bayura yera una escasa obstrucción visual, amestada al altor y la densidá de la vexetación (Schneider, [[1998]]).<ref name="npwrc"/> En [[Colorado]], [[Montana]], [[Nebraska]], [[Dakota del Norte]], [[Dakota del Sur]] y [[Wyoming]], altes densidaes de tordos cabecicafé alcuéntrase en zones moderadamente utilizaes como pasturas nes qu'hubiera campera azul de Kentucky y la planta herbal ''[[Artemisia ludoviciana]]'' (Kantrud y Kologiski, [[1982]]). Nel centru de [[Dakota del Norte]], había una mayor cantidá d'ellos n'árees cubiertes nun 30 – 80% de ''[[Symphoricarpos occidentalis]]'' y ''[[Elaeagnus commutata]]'' que n'árees cubiertes por parrotales en menos d'un 10% (Arnold y Higgins, [[1986]]). En [[Iowa]] el so númberu a les bandes de rutes y caminos yera inversamente proporcional al altor de la vexetación y a la densidá vertical de la mesma (Camp y Best, [[1993]]). En hábitats riberanos, la densidá de la so población taba negativamente rellacionada a la densidá de los árboles y positivamente venceyada a los árboles pequeños y a la estratificación vertical de la vexetación de menos de 3 metros (Stauffer y Best, [[1980]]). Young y Hutto ([[1999]]) atopar con qu'en [[Montana]] y [[Idaho]] yeren más comunes n'aérees abiertes, como pacionales y terrenes agrícoles, y n'árees riberanes que nos montes.<ref name="npwrc"/> La distancia a los terrenes agrícoles, como praos, tien una fuerte inflúi sobre la presencia de los tordos cabecicafé (Goguen y Mathews, [[1999]]). En [[Nuevu Méxicu]], la so bayura y tases de parasitismu en niales de víreo plomizu (''[[Vireo plumbeus]]'') amenorgar cola distancia de los praos viviegamente utilizaos como pasturas pa los animales, dende un 81% de 58 niales nesos praos a 33% de 24 niales allugaos a ente 8 y 12 km d'ellos (Goguen y Mathews, [[2000]]). Nun área agrícola de [[Misuri]], la densidá de tordos cabecicafé alimentándose yera mayor en [[feedlot]]s, siguíu por verde curtiu (2 a 20 cm) usáu como pasturas, verde llargu (5 a 30 cm) emplegáu pal mesmu fin y hábitats non utilizaos como pasturas, siendo estos últimos verde cortáu, campos de segáu con campera d'ente 2 y 10 cm y campos de segáu ensin cortar con campera de más de 30 cm (Morris, [[1996]]; Morris y Thompson, [[1998]]). Les tases de parasitismu yeren más altes nun prau que fuera pocu utilizáu como pastura (58% de 93 niales) que nun área montés que nun fuera emplegada pa tal fin (22% de 139 niales) en [[Manitoba]] (Knapton, [[1978]]). El númberu de tordos cabecicafé nel prau amenorgóse dempués de que dexara de ser emplegáu como pastura.<ref name="npwrc"/> === Topografía de les sos hábitats === La [[topografía]] yera un importante elementu na determinación de la so bayura nel oeste de [[Montana]] —entá ye más que la cantidá d'aves hospedadoras y el tipu de vexetación—, cuidao que se-yos topaba más frecuentemente sobre un relieve llanu que n'unu serrapatosu, en parte por cuenta de que los [[cañón (xeomorfoloxía)|cañones]] taben más alloñaos de los terrenes agrícoles y la densidá de güéspedes ye menor ellí que n'árees llanes (Tewksbury y otros, [[1999]]). Young y Hutto ([[1999]]) informaron que los tordos cabecicafé en [[Montana]] y [[Idaho]] yeren menos gustantes a atopase en pacionales de gran altitú; nun fueron topaos percima de los 2.318 m sobre'l nivel del mar. N'otros llugares, sicasí, fueron columbraos n'altitúes entá mayores, como en [[Colorado]] —a 2.895 m (Hanka, [[1985]])— y en [[California]], onde'l 41% de los 114 sitios nos que fueron vistos por Rothstein y otros ([[1980]]) atopábense percima de los 2.400 m sobre'l nivel del mar.<ref name="npwrc"/> Dientro de la [[Columbia Británica]], el tordu cabecicafé ye columbráu xeneralmente n'altitúes baxes tantu sobre la mariña como nel interior. Sobre la mariña, la mayor parte de los rexistros son de les [[tierres baxes]] de la [[depresión de Georgia]], anque fueron reparaos acompañando al uapití de Roosevelt (''[[Cervus canadensis roosevelti]]'') a altitúes de 1.370 m (Green Mountain, cerca de [[Nanaimo]]). A fines del branu, los mozos alimentar nes crestes alpines. Nel interior de la provincia, el tordu cabecicafé foi atopáu a altitúes d'ente 460 y 2440 m (al sur del [[llagu Tatlayoko]]) y los xuveniles independientes son frecuentemente vistos en [[Pradería alpina|praderíes alpines]]. Créese que la conquista d'estes altitúes elevaes na Columbia Británica ye relativamente recién, al igual que la espansión llatitudinal documentada por Rothstein y otros ([[1980]]) na Sierra Nevada y la rexistrada por Hanka ([[1985]]) en Colorado. En dambos casos, el fenómenu atribuyir a l'alteración del hábitat causada pol intensivu consumu de la vexetación del terrén per parte del ganáu.<ref name="ubcpress"/> Na Columbia Británica, el tordu cabecicafé foi documentáu parasitando niales a altitúes d'ente casi'l [[nivel del mar]] y los 335 m na mariña y ente los 280 y los 1600 m nel interior (Fonnesbeck, [[1998]]). En toles ecoprovincias ye más abondosa n'altitúes baxes.<ref name="ubcpress"/> == Comportamientu == [[Ficheru:Vacher à tête brune( mâle).jpg|thumb|left|[[Machu]] sobre'l [[verde]].]] El tordu cabecicafé escasamente salta sobre'l suelu, prefiriendo caminar o correr.<ref name="roof"/><ref name="birdsbybent"/> Bate les sos nales costantemente cuando [[vuelu de les aves|vuela]];<ref name="cornell"/> acordies cola descripción d'[[Arthur Cleveland Bent]], el so vuelu paeciera ser más bien inestable, similar al del tordu sarxentu (''[[Agelaius phoeniceus]]'').<ref name="birdsbybent"/> Los [[machu|machos]] suelen posase argutos sobre les copes de los árboles de la que reproducen xiblíos y rexúntense sobre'l verde pa pavonearse y esibise ante les femes, ente que éstes de cutiu abeyen per pelos marxes de los montes en busca de [[nial]]s.<ref name="cornell"/><ref name="enature"/> Trátase d'aves ruidoses capaces de [[Vocalización de les aves|vocalizar]] distintos soníos.<ref name="cornell"/> Mientres canten, los machos frecuentemente enchen les [[pluma|plumes]] del so envés y pechu, llevanten los sos [[nala (zooloxía)|nales]], espleguen les plumes de la so [[cola]] ya inclínense escontra alantre; dacuando faen esto en grupu.<ref name="cornell"/> Cuando nun tán esibiéndose o alimentándose nel campu, posar en cañes altes y prominentes.<ref name="cornell"/> Ye posible atopalos en xardinos llariegos, más entá si espardióse granes p'aves sobre'l suelu.<ref name="cornell"/> Ye una especie altamente [[gregariu|gregaria]] en toles estaciones.<ref name="birdsbybent"/> Por cuenta de que los tordos cabecicafé nun curien de los sos pitucos, los sos dos principales actividaes mientres la temporada reproductiva —l'alimentación y la busca de niales— pueden llevase a cabu en sitios distintos.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Consecuentemente, pueden ocupar hábitats que satisfaigan namái una d'eses necesidaes y volar regularmente hasta 7 km ente les árees d'alimentación y les de busca de niales (Rothstein y otros, [[1984]]).<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="rothstein_verner_stevens"/> Nel sur d'[[Illinois]] y el centru de [[Misuri]], los tordos cabecicafé que buscaba niales nos montes treslladar ente 0,1 y 4,0 km p'alimentase en pasturas con ganáu, [[feedlot]]s de [[gochu|gochos]], [[caballu|caballos]] y [[vaca|vaques]], costaos de caminos col verde curtiu, xardinos, campos apocayá llabraos y semaos, cámpings, costaos de caminos con [[grava]], comederos d'aves y caminos de ripio.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Según Stephen I. Rothstein y otros ([[1980]]), los tordos cabecicafé dacuando nun se mueven de les sos árees de reproducción, si les mesmes ufiérten-yos la oportunidá d'alimentase y dormir ellí mesmu.<ref name="npwrc"/> Nel este de la [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]], el tordu cabecicafé reproduzse y aliméntase en sitios casi totalmente distintos. Los cinco femes y cuatro de los ocho machos forníos con [[radiotresmisor|radiotresmisores]] estudiaos por Stephen I. Rothstein, Jared Verner y Ernest Stevens a principios de la [[década de 1980]] pasaben les primeres hores de la mañana en montes abondosos en güéspedes y depués treslladábense ente 2,1 y 6,7 km hasta los llugares d'alimentación como [[corrolada (ganáu)|corrolades]] de caballos y zones residenciales con comederos p'aves. Los cuatro machos que nun volar eses grandes distancies p'alimentase, que teníen namái un añu d'edá y posiblemente taben socialmente subordinaos, tamién amosaben una gran movilidá pero nun ocupaben les mesmes árees reproductives cada mañana. Les árees matutines de reproducción de les aves que se movíen, consideraes individualmente, teníen una estensión promediu de 68 hectárees y la suma se les sos árees de reproducción y les árees nes que s'alimentaben pela tarde ocupaben un promediu de 442 hectárees. Estes cifres atopar ente les más altes documentadas ente los [[paseriformes]] ya igualen les de delles [[Ave de presa|aves de presa]]. Los patrones de traslación de los tordos cabecicafé impliquen un cambéu radical ente un comportamientu bastante antisocial mientres la mañana y otru desaxeradamente sociable pela tarde. A diferencia d'[[ictéridos]] non parasíticos que s'alloñar dende un sitiu reproductivu central (el so nial) p'alimentase, estes aves faen lo contrario, estremándose de los sitios centrales d'alimentación pa reproducise n'otros llugares.<ref name="rothstein_verner_stevens">{{cita publicación |apellíu=Rothstein |nome=Stephen I. |apellíu2=Verner |nome2=Jared |apellíu3=Stevens |nome3=Ernest |títulu=Radio-tracking confirms a unique diurnal pattern of spatial occurrence in the parasitic brown-headed cowbird |url=http://www.jstor.org/pss/1939460 |fechaaccesu=18 de febreru de 2011 | idioma=inglés |fecha=febreru de 1984 |publicación=[[Ecology]] |volume=65 |númberu=1 |páxina=77-88 |editorial=[[Ecological Society of America]]}}</ref> === Migración === [[Ficheru:Quiscalus-quiscula-001.jpg|thumb|right|El tordu cabecicafé [[Migración de les aves|migra]] xunto a otres especies d'aves, como'l zanate norteño (''[[Quiscalus quiscula]]'').]] El tordu cabecicafé ye un [[Migración de les aves#Migración a curtia distancia|migrador de curtia distancia]] dientro d'[[América del norte]].<ref name="fs.fed.us"/> Puede haber diferencies ente les distancies percorríes polos adultos y los xuveniles.<ref name="oxford"/> Nel nordeste, la mayoría de los individuos muévese unos 800 a 850 km ente les árees de reproducción y les rexones nes que pasen l'iviernu.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> Según la ''[[National Geographic]]'', mayormente vuelen escontra'l norte ente mediaos de marzu y mediaos d'abril y escontra el sur ente fines de xunetu y ochobre.<ref name="national_geographic"/> Acordies con Batts ([[1958]]), Bent ([[1965]]), Knapton ([[1979]]) y Johnsgard ([[1980]]), apuerten al [[norte de los Estaos Xuníos]] dende entamos d'abril a empiezos de mayu y parten ente agostu y payares.<ref name="npwrc"/> Lleguen a [[Connecticut]] en marzu y, anque dalgunos pocos pasen ellí l'iviernu, la gran mayoría migra a fines de setiembre.<ref name="connecticut"/> Na [[Columbia Británica]], el mayor númberu de tordos cabecicafé pel hibiernu alcuéntrase na [[ecoprovincia]] de la [[depresión de Georgia]] (este de la [[isla de Vancouver]] y estremu sudoeste de la Columbia Británica continental), y pel branu, nes ecoprovincias interior meridional (centru del sur de la provincia) y montes meridionales del interior (sudeste).<ref name="ubcpress"/> Viaxen mientres el día, con frecuencia como parte de grandes [[bandada|bandaes]] compuestes por diversu especies: tordos sarxentu (''[[Agelaius phoeniceus]]''), zanates norteños (''[[Quiscalus quiscula]]''), estorninos pintos (''[[Sturnus vulgaris]]'') y, más raramente, tordos canadienses (''[[Euphagus carolinus]]''), tordos güeyu mariellu (''[[Euphagus cyanocephalus]]'') y malvises pechirrojos (''[[Turdus migratorius]]'').<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> Típicamente, los machos lleguen primero que les femes a les zones nes que se reproducen.<ref name="birdweb"/> Según una información publicada en [[1958]], la migración [[primavera]]l en [[Maryland]] y el [[Distritu de Columbia]] asocede ente'l [[5 de febreru]] y el [[25 d'abril]], con un picu d'actividá ente'l [[10 de marzu]] y el [[10 d'abril]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="stewart_robbins">{{cita publicación |apellíu=Stewart |nome=Robert E. |apellíu2=Robbins |nome2=Chandler S. |títulu=Birds of Maryland and the District of Columbia |url= |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=1958 |publicación=North American Fauna |volumen= |númberu=62 |páxina=401 |editorial=[[Departamentu del Interior de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu de Pesca y Vida Montesa de los Estaos Xuníos|Serviciu de Pesca y Vida Montesa]] |allugamientu=[[Washington, DC]] }}</ref> En [[seronda]], sobre les fasteres occidentales de la [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]], los xuveniles empiecen a formar bandaes a midida que adquieren independencia. Según datos publicaos aquel mesmu añu, los primeres xuveniles independientes apaecieron el [[14 de xunetu]]. Na mesma área, tolos adultos partieron ente'l [[17 de xunetu]] y el [[21 de xunetu]]. En [[Maryland]] y el [[Distritu de Columbia]], la migración de seronda estiéndese dende'l [[15 d'agostu]] hasta'l [[10 d'avientu]], col so apoxéu ente'l [[25 de setiembre]] y el [[1 de payares]].<ref name="fs.fed.us"/><ref name="stewart_robbins"/> Según [[Arthur Cleveland Bent]] ([[1958]]), los tordos cabecicafé orientales nun viaxen enforma na so migración de primavera, dexando los estaos sureños mientres marzu p'algamar les partes septentrionales del so área de reproducción nes primeres dos selmanes d'abril y dacuando enantes del final de marzu. [[Herbert Friedmann]] ([[1929]]) escribió que comúnmente migraben en compañía de tordos sarxentu (''[[Agelaius phoeniceus]]''), tordos canadienses (''[[Euphagus carolinus]]'') y zanates norteños (''[[Quiscalus quiscula]]''), ente que se rellacionaben con menor frecuencia con praderos orientales (''[[Sturnella magna]]'') y malvises pechirrojos (''[[Turdus migratorius]]'') nel este y tordos güeyu mariellu (''[[Euphagus cyanocephalus]]'') y tordos cabeciamarillos (''[[Xanthocephalus xanthocephalus]]'') nel oeste. Los xuveniles lleguen a les árees de reproducción dempués que los adultos. Bent afirmó que la migración serondiega empieza en setiembre, pero tien llugar principalmente n'ochobre, con dellos individuos quedando entá nel so área de distribución braniza bien entráu payares.<ref name="birdsbybent"/> === Gregarismo === [[Ficheru:Brown-headed cowbirds 6419.jpg|thumb|left|Dos [[machu|machos]] y una [[fema]] sobre un cable.]] Anque los machos con pareya y les femes esvalixar nos sos territorios reproductivos, suelen atopase nes cercaníes bandaes d'individuos ensin pareya o promiscuos colos cualos les aves reproductives rellacionar hasta ciertu puntu. [[Herbert Friedmann]] ([[1929]]) nunca los documentó engarrando, pero la Sra. Nice ([[1937]]) ver reñer en cinco oportunidaes “n'ocasión de discrepancies ente los machos mientres eventos de cortexu comunal.”<ref name="birdsbybent"/> Asina remata la puesta de güevos, los tordos cabecicafé empiecen a arrexuntase en grandes bandaes p'alimentase nos campos y praos. Los mozos sumir a estos grupos cuando s'independicen de los sos padres adoptivos. Elon H. Eaton ([[1914]]) envaloró que la bandada promediu na seronda sería d'ente 50 y 200 aves.<ref name="birdsbybent"/> En dellos llugares —particularmente nel oeste—<ref name="white"/> los xuveniles pueden non [[Rellación intraespecífica|interactuar]] en nengún momentu colos adultos mientres el so primer añu de vida, ente que n'otros sitios xunir a bandaes d'otros tordos cabecicafé mientres aquéllos entá s'atopen nos díes finales de la temporada reproductiva y permanecen al so llau mientres un añu enteru.<ref name="oxford">{{cita web |url= http://beheco.oxfordjournals.org/content/13/4/487.full |títulu= Facultative development of courtship and communication in juvenile male cowbirds (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=17 de xineru de 2011 |apellíu=White |nome=David J. |fecha=2001 |editorial=Oxford Journals |idioma=inglés }}</ref> N'árees apocayá colonizaes, esiste una mayor fluidez social ente los individuos d'esta especie, esto ye, más exemplares sumir o se dixebren de les bandaes, ente qu'en poblaciones más antigües apréciase una mayor estabilidá social.<ref name="white"/> Rexistráronse bandaes puramente de xuveniles, namái de femes y mistes.<ref name="oxford"/> Fora de la dómina de reproducción, duermen en compañía de delles especies d'[[ictéridos]] en grupos de más de 100 mil aves.<ref name="cornell"/> Los tordos sarxentu (''[[Agelaius phoeniceus]]''), zanates norteños (''[[Quiscalus quiscula]]''), tordos cabecicafé y estorninos pintos (''[[Sturnus vulgaris]]'') pasen la nueche en grandes concentraciones a finales del branu y na seronda.<ref name="micacchion_towsend">{{cita publicación |apellíu=Micacchion |nome=Mick |apellíu2=Townsend |nome2=T. W. |títulu=Botanical characteristics of autumnal blackbird roosts in central Ohio |url=https://kb.osu.edu/dspace/bitstream/handle/1811/22934/V083N3_131.pdf;jsessionid=F1Y1029C0Y1BD46002D30A766D3EC0F4?sequence=1 |fechaaccesu=24 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=1983 |publicación=OHIO J. SCI. |volume=83 |númberu=3 |páxina=131-135 |editorial=Ohio Academy of Sciences }}</ref> En [[Kentucky]], estes asociaciones mistes pueden superar los 5 millones d'individuos, de los cualos un 2 a un 5% son xeneralmente tordos cabecicafé.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="cornell"/> En [[Oklahoma]], les bandaes de descansu tienen la so puxanza en payares, con 250 a 900 mil aves.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> N'ocasiones, los tordos cabecicafé pasen la nueche acompañaos de [[Hirundinidae|golondrines]].<ref name="birdsbybent"/> Milton B. Trautman ([[1940]]) documentó que dellos tordos cabecicafé que pasaben l'iviernu en [[Ohio]] dacuando acomuñábense con gorriones comunes (''[[Passer domesticus]]'').<ref name="birdsbybent"/> Mientres l'iviernu, ye posible velos xunto a tordos tricolores (''[[Agelaius tricolor]]'') nel [[delta de Sacramento-San Joaquín]] y la zona central de la [[mariña de California]].<ref name="ucdavis">{{cita web |url=http://tricolor.ice.ucdavis.edu/ |títulu=Tricolored Blackbird Portal |fechaaccesu=21 de xineru de 2011 |editorial=[[Universidá de California en Davis]] |idioma=inglés }}</ref> [[Edward Howe Forbush]] ([[1927]]), per otra parte, manifestó que “en [[Nueva Inglaterra]] los tordos cabeciafé xeneralmente duermen ente ellos; con frecuencia escueyen [[conífera|coníferes]] de tueru gruesu o otres arbolees nes que pasen la nueche en grandes númberos. Otru llugar de descansu predilectu ye ente la campera y los xuncos n'amplios [[prau|praos]].”<ref name="birdsbybent"/> John Y. Galley unviólu a [[Arthur Cleveland Bent]] les sos anotaciones con respectu'l so estudiu sobre una gran bandada iverniza de descansu de tordos cabecicafé y estorninos en [[Midland (Texas)|Midland]] ([[Texas]]). Nel momentu de mayor bayura, envaloró que'l sitiu nel qu'estes aves folgaben arrexuntaría “ente 10.500 y 11.000 individuos, de los cualos 2.000 o 2.500 yeren tordos cabecicafé.” Dormíen en llameres chines (''[[Ulmus parvifolia]]'') alredor del palaciu de xusticia de la ciudá. “Los estorninos rexuntar nes cañes más altes, los tordos cabecicafé debaxo d'ellos.”<ref name="birdsbybent"/> === Vocalizaciones === {{VT|Reproducción del tordu cabecicafé (Molothrus ater)#Cortexu}} Les [[vocalización de les aves|vocalizaciones]] son el componente básicu del sistema de [[comunicación animal|comunicación]] de los tordos cabecicafé.<ref name="oxford"/> Al igual que n'otros [[paseriformes]], cumplen un rol importante mientres la dómina de reproducción.<ref name="springerlink"/> Son utilizaes ente los machos no que podría denominase "duelos vocales" que sirven pa establecer [[xerarquía|xerarquíes]] de dominancia dientro d'un grupu.<ref name="oxford"/> Coles mesmes, cantar persistentemente ye-yos necesariu pa consiguir una compañera cola qu'apariase.<ref name="oxford"/> Magar tamién canten nos meses d'iviernu, los machos faen mayor usu d'estes vocalizaciones, fundamentales p'atraer a les femes, como parte del [[cortexu]] y mientres la temporada reproductiva.<ref name="springerlink"/> Aretas A. Saunders describió: {{cita|Dalgunos de los soníos del tordu cabecicafé son claramente estacionales, emitíos na so mayoría, sinón puramente, pol machu y polo tanto tendríen de ser consideraos cantares, anque nun sían bien prestosos al escuchu. La más común d'elles consiste nuna nota enllargada, aguda y chillona, siguida d'otros dos o trés notes más curties y graves y xeneralmente sibilantes. Podría ser transcripta como ''wheeeee tsitsitsi''. (…) La primer nota puede tar por completu dientro d'un mesmu tonu o alzase llixeramente. Una alternativa non inusual consiste nuna primer nota procedida por una variación descendente que ye esplosiva y sibilante de primeres; suena ''wheeeee tseeya'' y recuerda abondo a una tusida. Mientres el [[cortexu]], cuando'l machu ta inclinándose y esplegando les sos nales y cola, produz otru tipu de cantar, daqué similar a la descripta pal [[Quiscalus|zanate]] so circunstancies asemeyaes, pero polo xeneral xube abruptamente dende un [[Tonu (acústica)|tonu acústicu]] grave a unu agudu: dos o trés notes baxes y depués unes poques altes y chillonas. Les notes graves nun son aspres, sinón gorgoteantes. Suena como ''glub-glub-kee-he-heek''. (…) El periodu nel qu'estos cantares son reproducíes estender ente l'apuerto de les aves y principios de xunetu, cuando termina la puesta de güevos y les aves rexuntar en bandaes p'alimentase nos campos mientres el restu del branu. Les notes de los sos llamaos inclúin un curtiu ''chuck'', un ''preeah'' pocu definíu y un traqueteo fuerte y aspru.<ref name="birdsbybent"/>}} El botánicu y ornitólogu [[Eugene Pintard Bicknell]] ([[1884]]) afirmó: {{cita|Paez nun haber regularidá nel so cantar na seronda; pero escuché dellos cantares imperfectos o incompletes en distintes oportunidaes nel mes siguiente a mediaos de setiembre. Dacuando, na seronda, cuando los tordos cabecicafé rexuntar en pequeñes bandaes, vuélvense parladores y l'emisión combinada de les sos notes graves produz el soníu d'un garllo nidiu.<ref name="birdsbybent"/>}} == Alimentación == [[Ficheru:Molothrus Ater (AF) right-01.jpg|thumb|left|[[Fema]] alimentándose de [[grana|granes]].]] La so dieta ta compuesta de granes, frutos, [[Baga|bayes]], [[inseutu|inseutos]] y otros [[invertebráu|invertebraos]].<ref name="bologna"/> Prefieren les granes de yerbes a los granos de cultivu.<ref name="cornell"/> Mientres el branu, les granes representen alredor de la metá de la so dieta, ente que la otra metá consiste n'inseutos y otros invertebraos. Les granes y los granos residuales componen más del 90% de la so alimentación ivernizo.<ref name="birdweb"/> Aliméntense sobre'l suelu,<ref name="roof"/> en grupos mistos d'[[ictéridos]] y [[estornín|estorninos]].<ref name="cornell"/> Mientres caminen sobre la tierra alimentándose, llevanten la cola percima del so envés.<ref name="national_geographic"/><ref name="birding_information">{{cita web |url=http://www.birdinginformation.com/birds/blackbirds-meadowlarks-orioles/brown-headed-cowbird/ |títulu=Brown-Headed Cowbird – birdinginformation.com |fechaaccesu=8 de febreru de 2011 |idioma=inglés }}</ref> Frecuentemente siguen a caballos, vaques y bisontes p'atrapar los [[inseutu|inseutos]] qu'éstos llevanten al caminar; d'ellí, los nomes de "vaqueru cabecicafé" y "vaqueru de cabeza castaña".<ref name="birdsbybent"/> Busquen alimentu ente les cabeces y les pates del ganáu, ensin axorizase.<ref name="birdsbybent"/> N'ocasiones tamién se posen sobre'l llombu d'estos [[mamíferu|mamíferos]] y estrayen les [[cachiparru|cachiparros]] ya inseutos qu'atopen sobre ellos. Dellos autores d'antaño afirmaron que buscaben [[Vierme intestinal|viermes intestinales]] ente los [[escrementu|escrementos]] de dichos animales; sicasí, según [[Arthur Cleveland Bent]], esto nun foi sofitáu polos analises estomacales.<ref name="birdsbybent"/> Les femes precisen grandes cantidaes de [[calciu]] pa depositar los sos numberosos güevos, que consiguen inxiriendo les [[concha|conches]] de [[cascoxu|cascoxos]] y dacuando los pulgos de los güevos de l'ave hospedadora que'l so nial parasiten, particularmente mientres la temporada reproductiva.<ref name="cornell"/><ref name="birdweb"/> Beal ([[1900]]) escribió sobre los conteníos estomacales de 544 tordos cabecicafé, llograos de 20 distintos estaos mientres tolos meses del añu y esaminaos pola ''[[Biological Survey]]'': {{cita|Los alimentos topaos nestos [[estómagu|estómagos]] fueron clasificaos de la siguiente manera: materia animal (22,3%) y materia vexetal (77,7%). (...) Los alimentos d'orixe animal consisten casi dafechu n'[[inseutu|inseutos]] y [[araña|arañes]], siendo unos pocos [[cascoxu|cascoxos]] la esceición. Los inseutos entienden [[aviespa|aviespes]] y [[formiga|formigues]] ([[Hymenoptera]]), [[hemípteros]], delles [[mosca|mosques]] ([[Diptera]]), escarabayos ([[Coleoptera]]), [[saltamonte]]s ([[Orthoptera]]) y [[gata|gates]] ([[Lepidoptera]]). (…) Los saltapraos paecen ser l'alimentu animal favoritu de los tordos cabecicafé y componen la metá de la so dieta [[insectívoru|insectívora]] o un 11% del total. (…) Los alimentos d'orixe vexetal del tordu cabecicafé entepasen a los d'orixe animal tantu en calidá como en variedá. Cuando esamina'l suelu en cascos d'estancia y caminos evidentemente busca granes espardíes más qu'inseutos, anque probablemente tomen estos postreros cuando los atopen.(…) [Consume tamién] granes dures de camperes y yerbes, con pocos nicios de consumu de [[magaya]] de [[fruta]] o otru tipu de materia vexetal nidiu.<ref name="birdsbybent"/>}} Atopáronse granos de [[maíz]] en 56 estómagos, de [[trigu]] en 20, d'[[avena|avenes]] en 102 (…), ente que se toparon granes d'[[Ambrosia|ambrosías]] en 176 estómagos, de ''[[Echinochloa]]''<ref>'''Nota:''' La fonte d'información orixinal (n'inglés) fala de ''barngrass'' —tamién conocíu como ''[[:en:barnyard grass|barnyard grass]]''—, denominación que puede aplicase tantu al xéneru ''[[Echinochloa]]'' nel so conxuntu como puramente a la especie ''[[Echinochloa crus-galli]]''. Ante l'ausencia de [[nome científicu|nomes científicos]] esclaradores nel artículu orixinal qu'estenen esa ambigüedá, optar por interpretar aquella denominación como sinónima del xéneru.</ref> en 265 y de ''[[Panicum]]'' en 133. Los granos constituyíen un 16,5% —alredor d'un sestu— de la so dieta añal y probablemente la metá d'estos sían granos residuales.<ref name="birdsbybent"/> Beal afirmó: {{cita|Resumiendo los resultaos de la investigación, los siguientes puntos pueden considerase abondo sólidos: 1) Un 20% del alimentu del tordu cabecicafé consiste n'inseutos, que son perxudiciales, o bien, cafiantes. 2) Un 16% ye granu, que'l so consumu podría considerase una perda, anque ye casi seguro que la metá d'ésti seya granu residual. 3) Más del 50% consiste en granes de yerbes perxudiciales, que la so eliminación ye beneficiosa pal productor. 4) Práuticamente nun comen fruta.<ref name="birdsbybent"/>}} B. H. Warren ([[1890]]) aseveró que los tordos cabecicafé peracaben [[Mora (fruta)|mores]], [[cereza montesa|cereces monteses]], ''[[Vitis aestivalis]]'' y otres [[Baga|bayes]]. Y. R. Kalmbach ([[1914]]) incluyir ente les aves que comen ''[[Hypera postica]]'', un [[escarabayu]] [[curculiónido]] qu'afecta los cultivos d'[[alfalfa]]; según él, dende'l [[1 de mayu]] hasta mediaos de xunetu, el [[curculionoideo]] constitúi más de la metá de la so ingesta. El zoólogu [[Arthur Holmes Howell]] ([[1907]]) afirmó que s'alimentaba del ''[[Anthonomus grandis]]'', otru curculiónido nocivu pa l'agricultura, qu'estropia los cultivos d'[[algodón]]. Hervey Brackbill escribiólu lo siguiente a [[Arthur Cleveland Bent]]: “Una tarde atopé con una fema de tordu cabecicafé comiendo [[cipsela|granes]] de [[Taraxacum|diente de lleón]] direutamente de la estructura que les sostenía. Tuvo De haber atopáu dificultosu alimentase d'esi tarmu rectu, por que lo dempués de que guardara unos pocos taragaños sos, suxetar sobre'l suelu con una de les sos pates y terminó de comer d'esa manera.”<ref name="birdsbybent"/> == Reproducción == {{AP|Reproducción del tordu cabecicafé (Molothrus ater)|Parasitismu de puesta del tordu cabecicafé (Molothrus ater)}} [[Ficheru:Cowbirdsincourtship.jpg|thumb|right|[[Cortexu]] sobre un teyáu.]] La traza más carauterística d'esta ave con al respeutive de la so [[reproducción]] ye'l fechu de que practica'l [[parasitismu de puesta]]. La fema deposita les sos [[güevu (bioloxía)|güevos]] nos [[nial]]s d'otres aves —típicamente, [[paseriformes]] pequeños—,<ref name="issg"/> en particular naquéllos en forma de taza.<ref name="petit"/> Los [[machu|machos]] algamen la [[maduror sexual]] al añu, pero escasamente [[cópula|apáriense]] hasta los dos años.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> Les [[fema|femes]] reprodúcense yá al añu d'edá.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> Al igual que n'otros [[paseriformes]], les [[vocalización de les aves|vocalizaciones]] cumplen un rol importante mientres la dómina de reproducción. Magar tamién canten nos meses d'iviernu, los machos faen mayor usu d'estes vocalizaciones, fundamentales p'atraer a les femes, como parte del [[cortexu]] y mientres la temporada reproductiva.<ref name="springerlink">{{cita web |url= http://resources.metapress.com/pdf-preview.axd?code=m4lyfdnxnwju7398&size=largest |títulu= Cultures, genes, and neurons in the development of song and singing in brown-headed cowbirds (''Molothrus ater'') |fechaaccesu=13 de xineru de 2011 |fecha= 31 d'ochobre de 2002 |idioma= inglés }}</ref> La temporada reproductiva empecipia n'abril, remata en mayu, empieza a tornar en xunu y sigue de manera esporádica en xunetu.<ref name="issg"/> Según Ortega ([[1998]]), xeneralmente estiéndese dende empiezos de mayu a fines de xunetu, un periodu que se superpone cola dómina de reproducción de numberoses aves norteamericanes de los pacionales (Stewart, [[1975]]).<ref name="npwrc"/> En [[Dakota del Norte]], acordies con Stewart ([[1975]]), enllargar hasta mediaos d'agostu, pero tien la so puxanza ente entamos de mayu y mediaos de xunetu.<ref name="npwrc"/> En [[Connecticut]], ye posible ver adultos [[cortexu|cortexando]] en marzu y entamos d'abril y les femes empiecen a depositar los sos güevos a mediaos de mayu.<ref name="connecticut"/> Según información de [[1958]], los tordos cabecicafé ponen los sos güevos en [[Maryland]] y el [[Distritu de Columbia]] dende fines d'abril a fines de xunetu (siendo les feches estremes el [[24 d'abril]] y el [[28 de xunetu]]), particularmente dende empiezos de mayu hasta empiezos de xunetu.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="stewart_robbins"/> Según un estudiu publicáu en [[1993]], en [[Misuri]] atopáronse güevos d'esta especie en niales ayenos dende mediaos d'abril hasta mediaos de xunetu.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> Numberosos estudios constataron una ciertu enclín a tornar una y otra vez a les mesmes zones de reproducción tantu per parte de los machos como de les femes. En [[Manitoba]] ([[Canadá]]), el 64% de 337 machos marcaos y el 46% de 173 femes marcaes esibíen un comportamientu de fidelidá escontra los sitios nos que se reproducíen (Woolfenden y otros, [[2001]]). Shake y Mattsson ([[1975]]) atopar con que'l 40% de 119 machos y el 9% de 81 femes marcaos en [[Michigan]] centroseptentrional tornaron a un radiu de 4,8 km dende'l puntu nel que fueren identificaos l'añu anterior. Nun estudiu lleváu a cabu n'[[Illinois]], Raim ([[2000]]) afayó que'l 47% de 79 sitios de reproducción utilizaos por femes con marques de colores en xunu d'un añu volvía ser usáu poles mesmes aves al añu siguiente.<ref name="npwrc"/> == Factores de mortalidá == Nel nordeste d'[[Arkansas]], afayáronse [[egagrópila|egagrópiles]] de uxu campestre (''[[Asio flammeus]]'') que conteníen restos de tordos cabecicafé.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="smith_hanebrink">{{cita publicación |apellíu=Smith |nome=Ronald A. |apellíu2=Hanebrink |nome2=Earl L. |títulu=Analysis of regurgitated short-eared owl (''[[Asio flammeus]]'') pellets from the Roth Prairie, [[Condáu d'Arkansas|Arkansas County]], [[Arkansas]] |url= |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=1982 |publicación=Arkansas Academy of Science Proceedings |volume=36 |númberu= |páxina=106-108 |editorial=Arkansas Academy of Science }}</ref> Los [[predador]]es de los pitucos inclúin la culiebra corredora constrictor (''[[Coluber constictor]]''), la víbora ratonera (''[[Elaphe obsoleta]]'') y el glayu azul (''[[Cyanocitta cristata]]''). Estes aves dacuando ataquen conxuntamente a los uxos cornudos (''[[Bubo virginianus]]''), un potencial predador tantu pa los adultos como pa los mozos. Los [[ectoparásitos]], los [[helmintos]] y les [[bacteria|bacteries]] [[infeición|infeicioses]] son otros factores de mortalidá.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="lowther_1993"/> Acordies con [[Arthur Cleveland Bent]] ([[1958]]), mientres fuelguen son preses del visón americanu (''[[Neovison vison]]''), les papalbes (''[[Mustela]] spp.'') y los [[uxos]], y mientres el día son atacaos por ferres (''[[Falco]] spp.'') y otros [[falconiformes]]. Harold S. Peters ([[1936]]) llista un [[Phthiraptera|pioyu]], dos mosques, una [[cachiparru]] y otros dos especies d'[[ácaru|ácaros]] como [[ectoparásitos]] del tordu cabecicafé oriental.<ref name="birdsbybent"/> Los [[sustancia químico|químicos]] utilizaos pa controlar los inseutos pueden matar a los tordos cabecicafé. En [[Nuevu Méxicu]], el [[toxafeno]] aplicáu a una superficie de 71.600 hectárees de pradería de campera curtia causó un amenorgamientu nel númberu d'estes aves (McEwen y otros, [[1972]]). El [[diazinón]] alboráu sobre'l verde y sobre una cancha de baseball en [[Connecticut]] mató a docenes de tordos cabecicafé (Anderson y Glowa, [[1985]]).<ref name="npwrc"/> == Impautu económicu == [[Ficheru:Boll weevil.jpg|thumb|right|El tordu cabecicafé aliméntase de ''[[Anthonomus grandis]]'', un [[curculiónido]] qu'afecta los cultivos d'[[algodón]].]] Acordies con [[Arthur Cleveland Bent]], los sos vezos alimenticios son decididamente más beneficiosos que perjudicales, provocando bien pocu dañu a los cultivos y esaniciando munchos inseutos nocivos. Aliméntense, por casu, de ''[[Anthonomus grandis]]'' y ''[[Hypera postica]]'', dos especies de [[curculiónidos]] qu'afecten el [[algodón]] y l'[[alfalfa]] respeutivamente. La principal causa de la so impopularidá xaz nel dañu que produz al traviés del so comportamientu parasítico, que de xuru interfier cola crianza d'una gran cantidá de pequeñes aves [[insectívoru|insectívores]].<ref name="birdsbybent"/> Beal ([[1900]]) escribió al respeutu: {{cita|Cuando un únicu pitucu de tordu cabecicafé reemplaza una niarada de cuatro aves, produzse, obviamente, una perda clara; pero, como yá se dixo, tien d'atribuyíse-y una gran importancia económica por cuenta de los sos vezos alimenticios, y hai que recordar que na mayoría de los casos les aves esaniciaes son muncho más pequeñes que l'intrusu y polo tanto l'efeutu de la so alimentación ye menor, y que de cutiu se depositen dos o tres güevos de tordu cabecicafé nun mesmu nial.<ref name="birdsbybent"/>}} De 215 especies [[neotropical]]es migratories, Rodenhouse y otros ([[1992]]) listan al tordu cabecicafé ente les menos de diez que causen un dañu significativu a los cultivos sobre amplies árees xeográfiques.<ref name="rodenhouse_best_o'connor">{{cita publicación |apellíu=Rodenhouse |nome=Nicholas L. |apellíu2=Best |nome2=Louis B. |apellíu3=O'Connor |nome3=Raymond J. |apellíu4=Bollinger |nome4=Eric K. |títulu=Effects of temperate agriculture on neotropical migrant landbirds |url=http://www.fs.fed.us/rm/pubs_rm/rm_gtr229/rm_gtr229_280_295.pdf |fechaaccesu=4 d'abril de 2011 |idioma=inglés |fecha=1992 |publicación=Gen. Tech. Rep. RM-229 |páxina=280-295 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura d'Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal d'Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], ''Rocky Mountain Forest and Range Experiment Station'' |allugamientu=[[Fort Collins (Colorado)]] }}</ref> == Impautu ecolóxicu == {{VT|Parasitismu de puesta del tordu cabecicafé (Molothrus ater)#Repercusiones sobre la niarada del güéspede}} [[Ficheru:Dendroica chrysoparia1.jpg|thumb|left|El [[parasitismu de puesta]] del tordu cabecicafé ye una amenaza pal chipe mexelles doraes (''[[Dendroica chrysoparia]]'').]] El problema del parasitismu del tordu cabecicafé, especialmente nos hábitats riberanos, foi documentáu.<ref name="laymon"/> Por cuenta de que puede tener un impautu significativu sobre l'ésitu reproductivu d'otres aves, munches aprendieron a reconocer esti peligru y actúen agresivamente escontra'l tordu cabecicafé cuando ésti avérase a los sos [[territoriu (animal)|territorios]].<ref name="roof"/> La [[fragmentación d'hábitat|fragmentación de los montes]] en [[América del norte]] espandió'l so [[hábitat]] y amenorgó —y en munchos llugares, esanició— los hábitats de vexetación trupa nos qu'esta especie nun enfusaba.<ref name="roof"/> De resultes, un ciertu númberu d'aves del monte sufre una amenaza progresiva de [[parasitismu de puesta]].<ref name="roof"/><ref name="brittingham_temple"/> A diferencia de les moradores de les [[Grandes Llanures]], estes nueves víctimes non [[coevolución|evolucionaron conxuntamente]] col tordu cabecicafé y, por esta razón, nun cunten coles defenses naturales necesaries pa faer frente al so parasitismu y vuélvense desaxeradamente vulnerables en presencia d'estos parásitos de puesta.<ref name="hiltonpond"/><ref name="brittingham_temple"/> responsabilizóse-y pol amenorgamientu nes [[población (bioloxía)|poblaciones]] de dellos [[paseriformes]].<ref name="issg"/> Per otru llau, Martin ([[1992]]) sostuvo que na mayoría de los llugares los efeutos de la [[depredación]] nos niales sobre la dinámica poblacional de los güéspedes del tordu cabecicafé superen llargamente les repercusiones del parasitismu de puesta.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> === Factores determinantes del so impautu ecolóxicu === [[Ficheru:Dendroica discolor.jpg|thumb|180px|right|L'altu nivel d'abandonu en niales frayaos de verdín de les praderíes (''[[Dendroica discolor]]'') fai que pueda tolerar una tasa de parasitismu mayor.]] Anque delles especies pueden volver añerar y, poro, el so ésitu reproductivu nun se ve tan afeutáu pol parasitismu de puesta, otres aves que les sos temporaes de reproducción son más embrivíes nun son capaces de faelo y cuerren mayor riesgu pola mor del tordu cabecicafé. Sicasí, parte d'esti impautu ambiental ye controversial y un estudiu sobre la magnitú de los daños del tordu cabecicafé nes poblaciones d'aves norteamericanes argumentó que los [[conservacionista|conservacionistes]] y el públicu polo xeneral tienden a magnificar les implicaciones d'esta peculiar estratexa reproductiva como causa importante del decrecimiento de les poblaciones d'aves.<ref name="issg"/> Polo xeneral, les poblaciones de güéspedes tienen de producir 2,0 – 2,5 moces al añu por pareya pa caltener una tasa de crecedera poblacional positiva, asumiendo que la sobrevivencia añal seya d'un 40 – 60% pa los adultos y 20 – 35% pa los mozos. Los niveles de parasitismu de puesta que pueden ser toleraos calteniendo una crecedera poblacional positivu varien ente les distintes aves hospedadoras. Les especies con altos niveles de depredación nos sos niales, una baxa proporción d'abandonu de los niales parasitados, periodos d'incubación enllargaos y temporaes reproductives curties en rellación al periodu d'incubación namái pueden soportar una frecuencia parasítica menor. Contrariamente, les especies con escasa depredación nos sos niales, un altu porcentaxe d'abandonu de los niales frayaos —por casu: el verdín de les praderíes (''[[Dendroica discolor]]''); Nolan, [[1978]]—, periodos d'incubación amenorgaos y dómines de cría más llargues podríen ser más resistentes a l'amenaza del parasitismu.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> === Especies y subespecies amenzadas y non amenaciaes === [[Ficheru:Song Sparrow 0020.jpg|thumb|left|El tordu cabecicafé nun amenacia al gorrión melódicu (''[[Melospiza melodia]]'') anque los sos niales son bien parasitados.]] El parasitismu de puesta del tordu cabecicafé representa efeutivamente una amenaza pa diversos [[paseriformes]] [[neotropical]]es [[Migración de les aves migratorios]] con [[área de distribución|árees de distribución]] acutaes.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Robinson y otros ([[1989]]) inclúin ente les aves amenaciaes pol parasitismu al chipe de Kirtland (''[[Dendroica kirtlandii]]''; Walkinshaw, [[1983]]), una subespecie de víreo de Bell (''[[Vireo bellii]] pusillus''; Franzreb, [[1989]]), otra de mosquerito saucero (''[[Empidonax traillii]] extimus''; Unitt, [[1987]]; Brown, [[1988]]), al víreo gorra negra (''[[Vireo atricapilla]]''; Grzybowski y otros, [[1986]]) y al chipe mexelles doraes (''[[Dendroica chrysoparia]]'').<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Hai de solliñar que pal mosquerito saucero, según pa la mayoría de les especies en peligru afeutaes pol parasitismu del tordu cabecicafé, esiste una interaición complexa ente los efeutos direutos resultantes de la [[destrucción d'hábitat|perda del so hábitat]] y los efeutos indireutos derivaos del parasitismu de puesta.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="rothstein"/> Les pequeñes [[población (bioloxía)|poblaciones]] d'estes aves son frecuentemente parasitadas, lo que condució a la implementación de programes de captura de tordos cabecicafé n'árees específiques de reproducción onde otres especies tán amenaciaes.<ref name="roof"/> Los güéspedes con árees de distribución más amplies son menos vulnerables por cuenta de que les poblaciones severamente parasitadas pueden ser reestablecidas con inmigrantes procedentes d'otres rexones onde'l parasitismu seya menor.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Nuna investigación llevada a cabu nel ''[[Sierra National Forest]]'' ([[California]]) ente [[1980]] y [[1981]] (Verner y Ritter, [[1983]]), la bayura relativa de vírevos gorjeadores (''[[Vireo gilvus]]'') taba negativamente rellacionada cola de tordos cabecicafé, lo cual sofita los resultaos d'estudios anteriores qu'habíen atopáu altes tases de parasitismu de puesta nos niales d'esta especie na [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]]. Sicasí, por cuenta de que los tordos cabecicafé son raros o s'atopen ausentes en munchos de los principales tipos de hábitats y n'árees alloñaes de fontes d'alimentu venceyaes a les actividaes humanes, Verner y Ritter punxeron en dulda la posibilidá de que dalguna otra especie na Sierra Nevada viérase amenazada pol parasitismu. Aun así, los autores destacaron la necesidá d'un monitoreo periódicu por cuenta de la creciente presencia humana nos montes.<ref name="verner_ritter"/> Gaines ([[1974]]), nun estudiu de l'[[avifauna]] riberana del [[Valle de Sacramento]] (California), suxurió que los tordos cabecicafé constituyeren un factor relevante nos significativos amenorgamientos poblacionales de delles especies de paseriformes nesi llugar mientres los cuarenta años anteriores. El víreo de Bell (''[[Vireo bellii]]'') sumió aparentemente de California central y el parasitismu del tordu cabecicafé ye consideráu una de les principales causes d'esto (Games, [[1974]]; Goldwasser y otros, [[1980]]).<ref name="verner_ritter"/> ==== Efeutu sobre'l chipe de Kirtland (''Dendroica kirtlandii'') ==== [[Ficheru:Kirtland's Warbler - male.jpg|thumb|165px|right|El tordu cabecicafé foi combatíu en [[Michigan]] pa protexer al chipe de Kirtland (''[[Dendroica kirtlandii]]'').]] Mayfield ([[1960]]) identificó una tasa de parasitismu del 55% nos niales del chipe de Kirtland (''[[Dendroica kirtlandii]]'').<ref name="friedmann_kiff_rothstein">{{cita publicación |apellíu=Friedmann |nome=Herbert |apellíu2=Kiff |nome2=Lloyd F. |apellíu3=Rothstein |nome3=Stephen I. |enllaceautor=Herbert Friedmann |títulu=A further contribution to knowledge of the host relations of the parasitic cowbirds |url=http://www.sil.si.edu/smithsoniancontributions/Zoology/pdf_hi/SCTZ-0235.pdf |fechaaccesu=26 de xunu de 2011 |idioma=inglés |añu=1977 |publicación=Smithsonian Contributions to Zoology |volume=235 |páxina=5-10 |editorial=[[Smithsonian Institution Press]] |allugamientu=[[Washington D.C.]] }}</ref> En [[1971]], el mesmu autor agoró la [[estinción]] de la especie pa [[1980]] si'l tordu cabecicafé nun yera controláu.<ref name="mayfield_1975">{{cita publicación |apellíu=Mayfield |nome=Harold F. |títulu=The numbers of Kirtland's warblers |idioma=inglés |fecha=1975 |publicación=Jack-Pine Warbler |volume=53 |númberu=2 |páxina=39-47 }}</ref><ref name="mayfield_1993">{{cita publicación |apellíu=Mayfield |nome=Harold F. |títulu=Kirtland's warblers benefit from large forest tracts |url=http://elibrary.unm.edu/sora/Wilson/v105n02/p0351-p0353.pdf |fechaaccesu=24 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=xunu de 1993 |publicación=Wilson Bulletin |volume=105 |númberu=2 |páxina=351-353 }}</ref> Gracies a un programa estensivu empecipiáu en [[1972]], la población d'esta ave caltúvose estable mientres unos venti años anque ensin recuperase, hasta que se rexistraron llixeros aumentos poblacionales en [[1991]] y [[1992]].<ref name="mayfield_1993"/> Conforme a dos estudios de [[1993]], ye probable que dichu programa fuera la clave pa la estabilización de les poblaciones del chipe de Kirtland.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="mayfield_1993"/> En [[1972]], el [[Serviciu de Pesca y Vida Montesa de los Estaos Xuníos]], en cooperación col [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], el [[Departamentu de Recursos Naturales de Michigan]] y la ''[[Michigan Audubon Society]]'', empezó a controlar el númberu de tordos cabecicafé con trampes allugaes nes árees de nidificación del chipe de Kirtland en primavera y a empiezos del branu. Les trampes, que conteníen [[miyu]], agua y dellos tordos cabecicafé vivos, yeren revisaes a diariu y los tordos cabecicafé prindaos yeren esaniciaos. L'ésitu reproductivu del chipe ameyoró dramáticamente dende l'entamu del programa y la tasa de parasitismu amenorgar d'un 69% en [[1966]] - [[1971]] a menos del 5%. La cantidá de pitucos de chipe por nial que llograben independizase aumentó de menos d'unu a casi trés.<ref name="dnre"/><ref name="dnre_kirtlandswarbler">{{cita web |url=http://www.michigan.gov/dnr/0,1607,7-153-10370_12145_12202-32591--,00.html#cowbirds |títulu= Michigan Department of Natural Resources and Environment - Kirtland's Warbler (''Dendroica kirtlandii'') |fechaaccesu=24 de marzu de 2011 |idioma=inglés }}</ref> ==== Efeutu sobre'l víreo de Bell (''Vireo bellii'') ==== [[Ficheru:Vireo bellii1.jpg|thumb|left|El tordu cabecicafé foi combatíu en [[California]] pa protexer al víreo de Bell (''[[Vireo bellii]]'').]] El víreo de Bell (''[[Vireo bellii]]'') constrúi niales en forma de taza abierta, que son bien susceptibles al parasitismu del tordu cabecicafé (Goldwasser y otros, [[1980]]). La reaición del víreo puede ser tantu l'abandonu del nial como l'aceptación de los güevos estraños (Barlow, [[1962]]). Naturalmente, los niales non parasitados son más esitosos. Laymon ([[1987]]) calculó les curves de crecedera poblacional acordies con cuatro tases parasíticas distintos utilizando información d'ocho estudios ente [[1929]] y [[1980]]: 13%, la tasa más baxa conocida; 30%, el promediu de los trés tases más baxes; 48%, el promediu de los ocho estudios, y 69%, el promediu de los dos tases más altes. Con una tasa de parasitismu d'un 13%, una población de vírevos de Bell de 10 femes algamaría les 100 femes en 6 años. Una población con una tasa de parasitismu del 30% precisaría 37 años pa llegar a les 100 femes, ente que tases del 48% y 69% llevaríen a la [[estinción]] en 18 y 8 años respeutivamente. Asina, les tases cimeres al 48% conduciríen a la estinción nun amenorgáu ralu de tiempu, ente que les mayores al 30% repercutiríen nuna población inestable que podría escastase por causa d'acontecimientos eventuales.<ref name="laymon"/> La subespecie ''pusillus'' de víreo de Bell, otrora abondosu nel [[Valle Central de California]] y otros sistemes fluviales de baxa altitú n'[[California|esi estáu norteamericanu]] y nel [[Méxicu|mexicanu]] de [[Baxa California]], sumió de la mayor parte del so área de distribución reproductiva debíu al llindáu ésitu de la so reproducción pola mor del parasitismu del tordu cabecicafé y a la perda del so hábitat.<ref name="franzreb">{{cita llibru |apellíu=Franzreb |nome=Kathleen Y. |títulu=Ecology and conservation of the endangered least Bell's vireo |idioma=inglés |fecha=marzu de 1989 |editorial=[[Serviciu de Pesca y Vida Montesa de los Estaos Xuníos]] |allugamientu=[[Washington, DC]] | url=http://oai.dtic.mil/oai/oai?verb=getRecord&metadataPrefix=html&identifier=ADA322886}}</ref> Amás d'en la so distribución, el ''Vireo bellii pusillus'' tamién sufrió un terrible amenorgamientu nel so númberu d'exemplares dende la [[década de 1920]] por cuenta de la alteración de la vexetación riberana y al parasitismu de puesta.<ref name="olson_gray">{{cita publicación |apellíu=Olson |nome=Thomas Y. |apellíu2=Gray |nome2=M. Violet |títulu=Characteristics of least Bell's vireo nest sites along the [[Ríu Santa Ynez|Santa Ynez River]] |url=http://www.fs.fed.us/psw/publications/documents/psw_gtr110/psw_gtr110_f_olson.pdf |fechaaccesu=24 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=1989 |publicación=USDA Forest Service Xen. Tech. Rep. PSW-110 |páxina=278-284 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], ''Pacific Southwest Forest and Range Experiment Station'' |allugamientu=[[Berkeley (California)]] }}</ref> Los programes de control d'estos parásitos de puesta n'árees riberanes resultaron beneficiosos pa la so reproducción.<ref name="franzreb"/> ==== Aves amenaciaes y non amenaciaes en Columbia Británica ==== [[Ficheru:WarblingVireo08.jpg|thumb|right|El parasitismu del tordu cabecicafé constitúi una amenaza pal víreo gorjeador (''[[Vireo gilvus]]'') na [[Columbia Británica]].]] {{VT|Parasitismu de puesta del tordu cabecicafé (Molothrus ater)#Parasitismu en niales de gorrión melódicu (Melospiza melodia)}} Na [[Columbia Británica]], les especies que pueden tar amenaciaes pol parasitismu del tordu cabecicafé inclúin el mosquerito saucero (''[[Empidonax traillii]]'') y el víreo gorjeador (''[[Vireo gilvus]]''). El víreo, otrora común nel sur del valle d'[[Okanagan]], práuticamente sumió del valle; el so amenorgamientu paez habese por cuenta de una combinación de la [[fragmentación d'hábitat|fragmentación del so hábitat]] y el parasitismu, factores que tán amenaciando la sobrevivencia d'otros paseriformes na rexón (Smith y otros, [[1998]]).<ref name="ubcpress"/> Pa dellos otros paseriformes, sicasí, particularmente les víctimes más frecuentes del parasitismu del tordu cabecicafé, que son especies comunes y llargamente distribuyíes, esiste poca evidencia de dalgún efeutu nocivu nes sos poblaciones. Por exemplu, nuna población de gorriones melódicos (''[[Melospiza melodia]]'') en [[Mandate Island]] —una islla diminuta nel [[estrechu de Georgia]], al sudeste de la [[isla de Vancouver]]—, les femes que los sos niales fueron parasitados siquier una vegada mientres la temporada reproductiva llograron criar tantos pitucos hasta qu'éstos llograren la independencia como les femes que nun sufrieren parasitismu dalgunu nos sos niales (Smith, [[1981]]). La [[colonización]] de Mandate Island per parte d'una o dos femes de tordu cabecicafé tuvo un impautu pequeñu nel númberu de gorriones melódicos por cuenta de la incompleta superposición de les temporaes de puesta de güevos de dambes especies, les multiplicidá de les niaraes del gorrión, la so habilidá pa criar a los sos propios pitucos xunto a los del tordu cabecicafé y el so ésitu reproductivu basáu na densidá de la so población (Smith y Arcese, [[1994]]).<ref name="ubcpress"/><ref name="smith_arcese">{{cita publicación |apellíu=Smith |nome=James N. M. |apellíu2=Arcese |nome2=Peter |títulu=Brown-headed cowbirds and an island population of song sparrows: a 16-year study |url=http://www.jstor.org/pss/1369102 |fechaaccesu=15 de marzu de 2011 |idioma=inglés |fecha=Payares de 1994 |publicación=[[The Condor]] |volume=96 |páxina=916-934 |editorial=[[Cooper Ornithological Society]]}}</ref> == Métodos de control poblacional == [[Ficheru:Black-capped vireo2.jpg|thumb|left|El tordu cabecicafé foi combatíu en [[Texas]] pa protexer al víreo gorra negra (''[[Vireo atricapilla]]'').]] A pesar de tar llegalmente protexíu pol ''[[Migratory Bird Treaty Act of 1918|Migratory Bird Treaty Act]]'',<ref name="fs.fed.us"/><ref name="usdoi">{{cita llibru |apellíu=[[Departamentu del Interior de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu de Pesca y Vida Montesa de los Estaos Xuníos|Serviciu de Pesca y Vida Montesa]] |títulu=Title 50, Code of federal regulations, Part 10: Xeneral provisions. FWS/-Y Reg. 10 |idioma=inglés |añu=1990 |editorial=[[Washington, DC]] }}</ref> los métodos de control direutu inclúin l'[[envelenamientu]], los disparos con armes de fueu y la captura con [[trampa|trampes]].<ref name="npwrc"/> Sicasí, les implicancias [[bioética|étiques]] de la erradicación de grandes númberos de tordos cabecicafé, una [[especie nativa]], tienen de ser consideraes.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Ente los métodos de control indireutu atópense la preservación d'amplies superficies de monte,<ref name="robinson_thompson_donovan">{{cita publicación |apellíu=Robinson |nome=Scott K. |apellíu2=Thompson III |nome2=Frank R. |apellíu3=Donovan |nome3=Therese M. |apellíu4=Whitehead |nome4=Donald R.|apellíu5=Faaborg |nome5=John|títulu=Rexonal forest fragmentation and the nesting success of migratory birds|url=http://www.ncrs.fs.fed.us/pubs/jrnl/1995/nc_1995_Robinson_001.pdf |fechaaccesu=3 d'abril de 2011 |idioma=inglés |fecha=31 de marzu de 1995 |publicación=[[Science]] |volume=267 |páxina=1987-1990 |editorial=[[Asociación d'Estaos Xuníos pa la Meyora de la Ciencia]] }}</ref> la [[reforestación]]<ref name="laymon"/> y l'eliminación de les sos zones d'alimentación.<ref name="robinson_thompson_donovan"/> Conocer n'ónde s'atopen les árees d'alimentación local ye esencial pa diseñar y predicir la efeutividá de los esfuercios por controlar el so númberu (Rothstein y otros, [[1987]]). La [[telemetría]] aprove la meyor información sobre l'usu d'árees d'alimentación y de reproducción (Rothstein y otros, [[1980]] y [[1984]]; F. Thompson, información ensin publicar), pero ye cara —alredor de 140 dólares por tresmisor— y trabayosa. F. Thompson envaloró que rastrexar a 35 o 40 femes con trasmisores con un equipu de trés persones mientres un periodu de dos meses costaría ente 25.000 y 35.000 dólares añales por sitiu estudiáu. Si la telemetría resulta demasiáu costosa, los tordos cabecicafé pueden ser censaos visitando potenciales sitios d'alimentación, especialmente al mediudía y a la tarde. Si les sos árees d'alimentación son amenorgaes, ye más probable que la captura con trampes seya efeutiva (Rothstein y otros, [[1987]]). Esisten ciertos nicios de que les femes podríen folgar en xunto inclusive mientres la temporada reproductiva en dellos llugares (F. Thompson, información ensin publicar), lo que se traduciría en mayores oportunidaes pal control local.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Una vegada que s'identificó la presencia de tordos cabecicafé nun área, tienen de llevase a cabo estudio pa determinar la tasa parasítica nes especies más vulnerables. El porcentaxe de parasitismu puede ser envaloráu a partir d'una amuesa de niales (Pease y Grzybowski) o la frecuencia relativa cola que los güéspedes son vistos alimentando a los sos propios pitucos en comparanza a los pitucos de tordu cabecicafé. Si'l nivel de parasitismu ye alto —mayor al 25% de los niales—, ye probable que la especie nun refugue los güevos intrusos (Rothstein, [[1975]]) y podría tar amenazada poles perturbaciones d'esta ave.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> === Control poblacional direutu === [[Ficheru:Colourful starling.jpeg|thumb|right|En [[Arkansas]], l'empléu d'un químicu pa esaniciar aves dañibles pa los cultivos mató miles de tordos cabecicafé y estornidos pintos (''[[Sturnus vulgaris]]'').]] Según Laymon ([[1987]]), los disparos posiblemente sían más efeutivos que les trampes en hábitats riberanos angostos. Mientres la temporada reproductiva, tantu los machos como les femes pueden ser atraíos al área d'algame d'una arma utilizando grabaciones d'una fema (Rothstein, comunicación personal). El dispara-yos a les femes de manera selectiva dexando a los machos desbalancearía la so población. L'atraición de los tordos cabecicafé per mediu de llamaos grabaos saca provechu d'un comportamientu natural venceyáu a la so reproducción, razón pola cual ye improbable qu'esistan exemplares inmunes a esti métodu, un problema que sí puede surdir coles trampes.<ref name="laymon"/> La otra téunica de control direutu frecuentemente utilizada consiste na so captura con trampes pel hibiernu en [[feedlot]]s y [[tambo (llechería)|tambos]], o bien mientres la temporada reproductiva nes proximidaes de los niales de les especies amenaciaes. Les xaules de grandes dimensiones con tordos cabecicafé vivos nel so interior faciendo les vegaes de señuelos demostraron ser efeutives p'atrapar estes aves (Crase y otros, [[1972]]). Los tordos cabecicafé son particularmente vulnerables a esti sistema por cuenta del so enclín a concentrase en bandaes numberoses mientres l'iviernu. Laymon ([[1987]]) suxure que la captura con trampes fora de la dómina de reproducción tien de considerase más seriamente nes árees con poblaciones comprobadamente sedentaries por cuenta de qu'en munchos casos desconoz si los tordos cabecicafé que pasen l'iviernu en ciertu llugar son los mesmos que se reproducen ellí; encamienta amás el marcáu de les aves pa estudiar los sos movimientos.<ref name="laymon"/> En [[Arkansas]], la [[4-aminopiridina]] foi utilizada pa matar a les aves qu'estropiaben los cultivos, entemeciendo una parte d'esi químicu en nueve partes d'alimentu, lo que resultó na muerte de 5.400 tordos cabecicafé y estorninos pintos (''[[Sturnus vulgaris]]''; Dolbeer, [[1988]]). Sicasí, la efeutividá de la 4-aminopiridina foi al curtiu plazu, por cuenta de que'l númberu d'aves recuperóse dientro de los 8 díes.<ref name="npwrc"/> ==== Trampes ==== [[Ficheru:Image-Chicken wire.jpg|thumb|left|Los llaos de les trampes suelen construyise con [[tela de gallineru]].]] L'empléu de trampes foi puestu en práutica exitosamente pa protexer delles especies [[neotropical]]es migratories con poblaciones pequeñes y árees de distribución locales.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Los tordos cabecicafé fueron viviegamente prindaos por axencies de recursos naturales nun esfuerciu por amenorgar el so impautu sobre les poblaciones de víreo gorra negra (''[[Vireo atricapilla]]'') en [[Texas]] y chipe de Kirtland (''[[Dendroica kirtlandii]]'') en [[Michigan]].<ref name="connecticut"/> Sicasí, ye pocu probable que la captura con trampes seya efeutiva sobre árees amplies tales como [[Monte nacional de los Estaos Xuníos|montes nacionales]].<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Les dimensiones de les xaules suelen variar ente los 2 x 2,5 x 1,5 m y los 5 x 5 x 2 m. Les d'esti postreru tamañu son utilizaes más de cutiu pa desfacer de grandes cantidaes de ictéridos n'árees con una importante concentración mientres los meses d'iviernu. Pueden tar constituyíes por distintos paneles que se ensamblen y desarmen fácilmente si esiste la necesidá de treslladar les trampes. Los tordos cabecicafé son atraíos por señuelos —otros exemplares de la so especie vivos nel interior de les xaules— y comida ya ingresen al traviés d'una entrada en forma d'embudu o rendija. Les entraes en forma de rendija fueron, hasta ciertu puntu, más esitoses que los embudos no que se refier a evitar l'escape de les aves prindaes (D. Steed, comunicación personal). Les xaules más grandes resulten más eficientes que les de menor tamañu (Hesteberg y otros, [[1985]]). Ye necesariu tener en cuenta l'anchu de l'abertures de la [[tela de gallineru]] utilizada na fabricación de les trampes: una pequeña variación nel so tamañu podría dexa-y a les femes, particularmente les de la subespecie más pequeña (''M. a. obscurus''), escapar.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ===== Cebu y señuelos ===== [[Ficheru:Kamut grain.jpg|thumb|right|Los granos de [[trigu]] son frecuentemente utilizaos como [[cebu]] nes trampes.]] L'alimentu tien de ser allugáu direutamente debaxo de la entrada de la xaula pero non en montones grandes que puedan resultar estraños al tordu cabecicafé. Les trampes tienen de cuntar con oxetos sobre los que puedan posase y agua, preferentemente en puntos dende los cualos l'abertura d'entrada a la xaula nun seya direutamente visible. El suelu tien de tar llibre de verde y yerbes en tou momentu. Delles trampes col suelu raído en pacionales y terrenes agrícoles de cutiu atraen y prinden tordos cabecicafé n'ausencia de señuelos o inclusive nun habiendo un [[cebu]] adientro. Una variedá de granos y otres granes —incluyendo [[trigu]], [[miyu]], [[maíz]] molíu y [[xirasol]]— pueden funcionar como cebu.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Los señuelos tienen de ser una combinación de machos y femes. La inclusión de siquier dos femes señuelo ente los machos aumenta sustancialmente la captura d'otres femes. Les proporciones desbalanceadas en favor de les femes ente les aves señuelo fueron les más eficientes p'atrapar exemplares d'esi sexu. La captura de femes optimizada per mediu de les femes señuelo compensa en demasía los escapes ocasionales de femes atrapaes que puedan parasitar niales d'especies sensibles. Al cortar les nales de les femes señuelo, pueden embrivise los escapes. Sicasí, les aves coles nales cortaes nun tienen de paecer feríes, cuidao que esto podría afectar la captura d'otros exemplares.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Otra considerancia a tener en cuenta ye'l ralu de tiempu que les aves señuelo permanecen na xaula. Les que son calteníes mientres más de dos selmanes pueden alteriar la so [[comportamientu animal|comportamientu]] de tal manera qu'afectaríen negativamente la captura d'otros tordos cabecicafé. Esto asocede cuando los exemplares na trampa amuésense ansiosos por xunise a otros que s'averen. Por esta razón, los señuelos tienen de ser marcaos, removíos dacuando y reemplazaos con aves apocayá atrapaes.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ===== Allugamientu y efeutividá ===== [[Ficheru:Canyon dam.jpg|thumb|left|Paisaxe nes [[montes Wichita]] ([[Oklahoma]]), llugar onde s'utilizaron trampes p'abelugar la reproducción del víreo gorra negra (''[[Vireo atricapilla]]'').]] El campu d'aición de les trampes individuales nes árees de reproducción nun supera con frecuencia los 0,8 km a la redonda (Grzybowski, información ensin publicar). En [[Fort Hood]] ([[Texas]]), mientres [[1991]], asitiáronse 52 trampes pa protexer una población de víreo gorra negra (''[[Vireo atricapilla]]'') distribuyida en 152 territorios espardíos (Hayden y Tazik, información ensin publicar). Nes [[montes Wichita]] ([[Oklahoma]]), nueve trampes fueron usaes pa protexer aprosimao 75 territorios del víreo (Grzybowski, información ensin publicar). Sacantes que la población amenazada seya pequeña —y, poro, yá en serios problemes—, l'usu de trampes tendría de ser estendíu y en consecuencia costosu.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> L'allugamientu de les xaules puede xugar un rol d'importancia na captura de tordos cabecicafé. Les trampes tienen de ser asitiaes n'espacios parcialmente abiertos, cerca de potenciales puntos d'observación altos, pero non direutamente debaxo d'ellos. Collins y otros ([[1989]]) indicaron que les trampes allugaes en hábitats riberanos mestos yeren menos efeutives que les dexaes n'árees abiertes axacentes a dichos hábitats. Como regla xeneral, les xaules tienen d'asitiase de manera tal qu'un tordu cabecicafé folgando no fondero de la mesma nun pueda acolumbrar una caña o otru oxetu nel que posase al traviés de l'abertura d'entrada de la trampa.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Los movimientos diarios del tordu cabecicafé podríen constituyir una de les considerancies más relevantes. Una bona estratexa d'allugamientu de les trampes consiste n'allugales ente los sitios d'alimentación y les árees que riquen proteición del parasitismu. Munchos tordos cabecicafé en terrenes apoderaos per llombes opten por travesar les per mediu de llechos secos de regueros, baxos y [[pasu de montaña|paso de monte]] al treslladase de les árees matutines de reproducción a les vespertines d'alimentación. Les xaules allugaes na entrada d'estes árees o nos pasos pueden ser más efeutives en dellos llugares. Nes [[montes Wichita]], por casu, les trampes dexaes metanes les árees de cría del víreo gorra negra amenorgaron el parasitismu d'un 70% a un 30%, doblando o triplicando'l so ésitu reproductivu. Sicasí, cuando les trampes yeren puestes nel perímetru de les árees de nidificación del víreo, el parasitismu amenorgar a menos del 20% y la fecundidá aumentaba ente seis y ocho veces (Grzybowski, [[1990]] ''a'').<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Otra estratexa consiste n'asitiar les xaules nes proximidaes de les árees d'alimentación, especialmente onde se concentren los reses. La tasa de captura de femes al día por trampa al empiezu del so implementación yera arrolladoramente cimeru cerca del ganáu o de bisontes americanos (''[[Bison bison]]'') que llueñe d'esos animales (Grzybowski, [[1990]] ''a''). Sicasí, si'l ganáu alcuéntrase esvalixáu, la efeutividá d'esti métodu vese comprometida (Rothstein y otros, [[1987]]; Tazik y Cornelius, información ensin publicar).<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Una variable pa esti últimu enfoque inclúi la [[rotación del ganáu]]. Na ''[[Kerr Wildlife Management Area]]'' ([[Texas]]), los reses yeren allugaes en pasturas darréu axacentes a les árees de cría del víreo gorra negra a empiezos de la temporada de nidificación. La tasa de captura de femes de tordu cabecicafé aumentó dramáticamente nes trampes más cercanes al ganáu, el nivel de parasitismu foi'l más baxu rexistráu y l'ésitu reproductivu, el más altu documentáu (Grzybowski, [[1990]] ''b'').<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> De cutiu, la tasa de captura ye alzada de primeres d'estos programes de control poblacional y baxa sustancialmente tres un periodu de captura inicial d'ente dos y cuatro selmanes. La mayor parte de los tordos cabecicafé son removíos nesi ralu inicial, anque les xaules dispuestes nes proximidaes de los sitios d'alimentación siguen atrapando tordos cabecicafé mientres la mayor parte de la temporada.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ==== Disparos ==== Los disparos fueron implementaos xunto a les trampes en [[Fort Hood]] (Hayden y Tazik, información ensin publicar), pero los efeutos específicos de los mesmos nun taben aisllaos de los de la captura con xaules. Alredor de 247 femes fueron aniquilaes d'esta manera, dalgunes de les cualos probablemente seríen atrapaes de nun recibir un disparu. Sicasí, esta téunica puede ser utilizada pa desfacer d'un númberu significativu de tordos cabecicafé y pobablemente resulte útil y más efeutiva en delles árees con grupos pequeños o espardíos d'exemplares d'especies amenaciaes. Sicasí, los tordos cabecicafé son sensibles a l'actividá cerca de les trampes, incluyendo una enllargada presencia humana. Por esa razón, l'empléu d'armes como métodu de control poblacional nun tendría de ser efeutuáu nos sitios nos que s'allugaron trampes.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ==== Control poblacional en sitios de descansu comunal ivernizu ==== Por cuenta de que los tordos cabecicafé fuelguen en grandes grupos fora de la temporada de reproducción, son potencialmente vulnerables a los esfuercios a gran escala por controlar el so númberu (Johnson y otros, [[1980]]). Aparentemente, los programes previos de erradicación surtieron poco efeutu sobre la población nacional de tordos cabecicafé, posiblemente por causa de que les aves que se concentren nos mesmos puntos de descansu comunal proceden en realidá de munches rexones distintes. Arriendes d'ello, la efeutividá del control poblacional nesos sitios de descansu ye difusa, nun protexendo nenguna población amenazada en particular. Sicasí, el control poblacional nos puntos de descansu comunal pel hibiernu puede ser la manera más práutica d'amenorgar el so númberu n'[[fragmentación d'hábitat|hábitats estazaos]] nos que la captura con trampes a nivel llocal seya demasiáu costosa.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> === Control poblacional indireutu === [[Ficheru:Agelaius phoeniceus1.jpg|thumb|right|L'amestadura de güevos artificiales o infértiles en niales de tordu sarxentu (''[[Agelaius phoeniceus]]''), una especie ensin amenaciar, disuadió el parasitismu.]] Ente les soluciones alternatives, destáquense distintes téuniques destinaes a una xestión del hábitat qu'enzanque l'accesu a los niales de los güéspedes,<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="laymon"/> acute la disponibilidad d'alimentu,<ref name="laymon"/> mengüe la cantidá de hábitats fayadizos<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> y consecuentemente amenorgue les poblaciones de tordos cabecicafé y les repercusiones de la so peculiar estratexa reproductiva sobre les especies vulnerables.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/><ref name="laymon"/> L'amestadura de güevos artificiales o infértiles tamién demostró ser efeutiva pa disuadir el parasitismu.<ref name="npwrc"/> ==== Xestión del hábitat ==== Robinson y otros ([[1995]]) suxuren, como estratexa rexonal a fin protexer les poblaciones de paseriformes migratorios nel [[Mediu Oeste d'Estaos Xuníos|Mediu Oeste]], caltener y restaurar los vastos segmentos de montes que constituyan más probablemente fontes d'individuos qu'ayuden a estabilizar los sos númberos n'árees seriamente afeutaes pol parasitismu; coles mesmes, aconseyen embrivir los sos hábitats d'alimentación dientro de grandes estensiones ininterrumpíes.<ref name="robinson_thompson_donovan">{{cita llibru |apellíu=Scott K. Robinson, Frank R. Thompson III, Therese M. Donovan y otros títulu Rexonal forest fragmentation and the nesting success of migratory birds |idioma=inglés |añu=1995 }}</ref> Laymon ([[1987]]) encamentó evitar el llendo cerca de les árees riberanes, la eliminación de los [[feedlot]]s, [[establu|establos]] y [[tambo (llechería)|tambos]] de les zones crítiques y la [[reforestación]].<ref name="laymon"/> Les poblaciones de tordos cabecicafé y les de munchu depredadores de niales son mayores n'árees estazaes onde se combinen hábitats d'alimentación (agrícoles y suburbanos) y de reproducción (montes y pacionales).<ref name="robinson_thompson_donovan"/> N'árees estazaes pelos terrenes agrícoles, los niveles de depredación nos niales y parasitismu de puesta son más tan elevaos que l'ésitu reproductivu de munches poblaciones locales de paseriformes del monte resulta insuficiente pa compensar la mortalidá n'individuos adultos.<ref name="robinson_thompson_donovan"/> A midida que los hábitats vense crecientemente estazaos, esta disfunción reproductiva puede causar decrecimientos rexonales nes poblaciones d'especies migratories.<ref name="robinson_thompson_donovan"/> Robinson y otros ([[1993]]) suxurieron qu'una xestión del hábitat qu'amenorgue tantu les poblaciones de tordos cabecicafé como les de los depredadores de niales podría constituyir la meyor solución al llargu plazu pa caltener les poblaciones de les especies migratories [[neotropical]]es; la xestión del hábitat resulta efeutiva a una escala enforma mayor que la captura con trampes.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ===== Reforestación de corredores riberanos ===== En teoría, les aves qu'añeren nos angostos corredores riberanos son más susceptibles al parasitismu de puesta qu'aquélles que nidifican en hábitats más amplios.<ref name="laymon"/> Esto debe a que la vexetación de los mesmos sueli ser llinial, dexando poca superficie inaccesible pa los tordos cabecicafé, contrariu a lo qu'asocede con espesures en forma de círculu o cuadráu.<ref name="fs.fed.us"/><ref name="faaborg_brittingham_donovan_blake">{{cita publicación |apellíu=Faaborg |nome=John |apellíu2=Brittingham |nome2=Margaret |apellíu3=Donovan |nome3=Therese |apellíu4=Blake |nome4=John |títulu=Habitat fragmentation in the temperate zone: a perspective for managers |añu=1993|url=http://www.fs.fed.us/rm/pubs_rm/rm_gtr229/rm_gtr229_331_338.pdf |idioma=inglés }}</ref> Por esta razón, ye posible que la tasa de parasitismu pueda amenorgase al aumentar l'anchor de dichos corredores al traviés de la [[reforestación]].<ref name="laymon"/> Laymon ([[1987]]) suxure que la [[reforestación]] ye'l métodu más promisorio al llargu plazu pa controlar el parasitismu de puesta del tordu cabecicafé. Constitúi una solución permanente al problema y nun riquir mano d'obra o financiamiento continuos. Coles mesmes, los programes de tales carauterístiques beneficien a toles especies d'aves nes comunidaes riberanes, non yá a la que pretenda protexese de manera particular del parasitismu de puesta.<ref name="laymon"/> ===== Preservación de hábitats y considerancies acomuñaes ===== {{VT|Parasitismu de puesta del tordu cabecicafé (Molothrus ater)#Edge effect ("efeutu de cantu")}} Por cuenta de que los tordos cabecicafé atópense frecuentemente en terrenes agrícoles, asentamientos humanos y marxes de hábitats, la meyor estratexa de xestión ye caltener amplies árees ininterrumpíes d'un mesmu hábitat. Desafortunadamente, les variaciones nel ''[[Parasitismu de puesta del tordu cabecicafé (Molothrus ater)#Edge effect ("efeutu de cantu")|edge effect]]'' (“[[efeutu de cantu]]”) ente distintos llugares y l'enclín del tordu cabecicafé a treslladase llargues distancies na so busca de niales enzanquen la xera de determinar la superficie mínima d'hábitat continuu necesaria pa llindar l'impautu del so parasitismu. Como regla xeneral, sicasí, los segmentos grandes son preferibles a los amenorgaos, les franxes riberanes anches son meyores que les estreches y les formes compactes son menos aparentes pal parasitismu que les complexes con muncho marxe en comparanza al área cubierta.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Tamién tienen de tenese en cuenta les carauterístiques de la contorna del área xestionada. Los qu'ufierten escases oportunidaes d'alimentación bien podríen nun tener problemes col parasitismu inclusive a lo llargo de marxes o pequeños claros. Sicasí, si contienen abondosos hábitats alimenticios, les poblaciones de tordos cabecicafé pueden encher los hábitats reproductivos ensin importar la so proximidá a los marxes.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ====== Preservación de los montes ====== [[Ficheru:Empidonax traillii.jpg|thumb|left|La xestión del hábitat contribuyó a menguar l'amenaza del [[parasitismu de puesta]] en niales de mosquerito saucero (''[[Empidonax traillii]]'').]] Les estimaciones de la superficie mínima de monte continuu que se riquir pa caltener les poblaciones de les especies migratories [[neotropical]]es varien según la rexón. Robbins y otros ([[1989]]) encamentaron la preservación de siquier 3 mil hectárees allegantes con cuenta de protexer les poblaciones locales de paseriformes del monte nos [[Atlánticu Mediu d'Estaos Xuníos|estaos del Atlánticu mediu]]. La información sobre árees moderadamente estazaes nel [[Mediu Oeste d'Estaos Xuníos|Mediu Oeste]] suxure qu'una superficie cubierta d'ente 20 mil y 50 mil hectárees podría ser necesaria una y bones la bayura de tordos cabecicafé nesa rexón ye bien alta y les tases de parasitismu siguen siendo alzaes inclusive a dos quilómetros de los sitios d'alimentación. El ''Biological Advisory Team'' ([[1990]]) del Plan de Caltenimientu d'Hábitat de [[Balcones Canyonlands]] ([[Texas]]) determinó la necesidá d'establecer tramos d'ente 2 mil y 5 mil hectárees pa embrivir los efeutos del parasitismu y la depredación nos niales del chipe mexelles doraes (''[[Dendroica chrysoparia]]'').<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Robinson y otros ([[1993]]) encamentaron que la compra de tierres enfocar nel afitamientu de la propiedá de los segmentos d'hábitat más grandes dientro d'una rexón y na [[restauración ecolóxica|restauración de montes]] pa esaniciar les árees alimenticies de los tordos cabecicafé. Tamién sofiten la compra de tierres y la restauración de los corredores riberanos p'asegurar la esistencia de hábitats lo suficientemente anchos pa caltener les poblaciones del víreo de Bell (''[[Vireo bellii]]'') y el mosquerito saucero (''[[Empidonax traillii]]''). L'afitamientu de la propiedá de grandes segmentos ye particularmente gustante a ser efeutiva en hábitats moderadamente estazaos, onde les superficies cubiertes de mayor tamañu representaríen fontes potenciales d'inmigrantes que recolonizarían los fragmentos más pequeños.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Tienen De evitase los proyeutos de [[planificación urbana|planificación suburbana]] y agrícola qu'impliquen l'aislamientu de pequeñes porciones de monte y favorezan una medría nel númberu de tordos cabecicafé. El planiamientu tien de realizase de manera tal que caltenga los espacios montiegos con formes compactes en llugar d'aquéllos llargos y angostos.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Dientro de los segmentos más amplios d'un hábitat, tien d'evitase cualquier práutica qu'aumente les oportunidaes alimentarias del tordu cabecicafé como cortar el verde a les bandes de los caminos y en cámpings, asitiar comederos p'aves, construyir corrolades y utilizar el terrén como pasturas pa los animales. Si esto nun ye vidable o práuticu, los potenciales sitios d'alimentación tendríen de tar tan concentraos como fuera posible y sería aconseyable la implementación de programes de captura con trampes. Inclusive si les tases de parasitismu del tordu cabecicafé son baxes nestos segmentos grandes, l'amenorgamientu del ésitu reproductivu cerca de les árees d'alimentación podría amenorgar sustancialmente la disponibilidad d'exemplares de les especies migratories [[neotropical]]es que recolonicen otros más pequeños.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> En llugares severamente estazaos onde la compra de tierres y la [[restauración ecolóxica|restauración del hábitat]] nun son vidables y/o práutiques, la captura en puntos estratéxicos podría ser la única manera de caltener les poblaciones restantes d'especies sensibles. Dicha captura, sicasí, probablemente resulte costosa por cuenta de la disponibilidad de tantos sitios d'alimentación. Nestos hábitats, cuando ye implementada nes árees de reproducción, la captura con trampes podría ser más efeutiva que nes d'alimentación.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ====== Implicaciones de baltar d'árboles ====== [[Ficheru:Big Spring Missouri 1-02Aug08.jpg|thumb|right|Paisaxe de la [[pandu de Ozark]], en [[Misuri]]. La escasez d'alimentu en montes vastos como los d'esi pandu llinda la tasa de parasitismu del tordu cabecicafé.]] N'árees montiegues aprovechaes na [[industria maderero]], los métodos de [[balta d'árboles|balta]] tienen de variar dependiendo de les caractrísticas del hábitat. N'estenses superficies arbolaes, como la [[pandu de Ozark]] en [[Misuri]], Thompson y otros ([[1992]]) afayaron que los tordos cabecicafé preferíen marxes valtaos, pero en términos xenerales nun yeren más abondosos en presencia o ausencia d'ellos. Nestos llugares, la téunica de balta utilizada probablemente tenga un impautu menor nos niveles de parasitismu de puesta por cuenta de que, de toes formes, les sos poblaciones tán llindaes pola disponibilidad de los hábitats d'alimentación. De manera similar, en montes severamente estazaos con abondosos hábitats d'alimentación, los tordos cabecicafé podríen encher l'hábitat reproductivu ensin importar el métodu de balta implementáu.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> Sicasí, probablemente ésti nun sía'l casu en montes moderadamente estazaos, onde l'apertura d'escamplaes na [[canopea]] ufierta al tordu cabecicafé nueves oportunidaes d'averase a los niales hospedadores. Baltar de superficies d'ente 0,1 y 1 hectárees tien el potencial d'amontar la frecuencia parasítica por cuenta de qu'aumenta el marxe del hábitat. La información arrexuntada nun monte estazáu nel sur d'[[Illinois]] (Robinson, información ensin publicar) amosaba tases más altes de parasitismu en delles especies, anque non en toes, en porciones nes que s'habíen alloriáu baltando pequeños grupos d'árboles mientres los últimos cinco años.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> La franxa d'árboles que n'ocasiones se balta a lo llargo de los caminos tien de ser tan angosta como seya posible y tien de cubrir con nueva vexetación pa evitar el surdimientu d'un hábitat aparente pa l'alimentación del tordu cabecicafé.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ====== Preservación de les praderíes de campera alta ====== Acordies con Robinson y otros ([[1993]]), tienen de caltenese y restaurase amplies superficies allegantes de praderíes de campera alta. La compra de tierres tendría qu'enfocase n'embrivir la [[fragmentación d'hábitat|fragmentación]] y los hábitats alimenticios del tordu cabecicafé. Al igual que colos montes, ye importante evitar los proyeutos de [[planificación urbana|planificación suburbana]] y agrícola qu'impliquen l'aislamientu de pequeñes porciones de pradería. De nun ser esto posible, el planiamientu tien de procurar la preservación de formes compactes. Sacantes que constituyan un puntu críticu d'hábitat reproductivu pa les especies vulnerables, ye aconseyable que los árboles secos de pies y los corredores dientro de les praderíes o axacentes a elles sían esaniciaos.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ===== Manexu de les actividaes agrícola-ganaderes ===== Un usu menor o nulu de les [[pradería alpina|praderíes alpines]] pa l'alimentación del ganáu ameyora l'ésitu reproductivu de les especies riberanes sensibles, tales como'l mosquerito saucero (''[[Empidonax traillii]]'').<ref name="laymon"/><ref name="sanders_flett">{{cita publicación |apellíu=Sanders |nome=Susan D. |apellíu2=Flett |nome2=Mary Anne |títulu=Montane riparian habitat and willow flycatchers: threats to a sensitive environment and species |url=http://www.fs.fed.us/psw/publications/documents/psw_gtr110/psw_gtr110_f_sanders.pdf |fechaaccesu=|idioma=inglés |fecha=1989 |publicación=Gen. Tech. Rep. PSW-110 |volume= |númberu= |páxina=262-266 |editorial=[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]], [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos|Serviciu Forestal]], ''Pacific Southwest Forest and Range Experiment Station'' |allugamientu=[[Berkeley (California)]]}}</ref> L'ausencia del ganáu dexaría una mayor crecedera nel verde, que algamaría un altor cimeru a la fayadiza pa los vezos alimenticios del tordu cabecicafé.<ref name="laymon"/> De la mesma, esto daría llugar a hábitats riberanos más trupos nos que los niales seríen más difíciles d'atopar.<ref name="laymon"/> La reubicación de los [[feedlot]]s, [[establu|establos]] y [[tambo (llechería)|tambos]] llueñe de los montes riberanos amenorgaría los hábitats d'alimentación del parásitu cercanos a les árees de nidificación de les especies amenaciaes.<ref name="laymon"/> Robinson y otros ([[1993]]) suxuren que los [[feedlot]]s sían diseñaos de manera tal que'l volume de granu residual mengüe. La [[rotación del ganáu]] amenorga la superficie cubierta por verde curtiu, lo cual de la mesma podría tener un efeutu importante nel tamañu de les poblaciones locales de tordos cabecicafé. Por cuenta de que una mayor disponibilidad de granu residual pel hibiernu podría tar aumentando la tasa de sobrevivencia del parásitu (Brittingham y Temple, [[1983]]), métodos de [[collecha]] más eficientes podríen amenorgar la cantidá d'exemplares. Sicasí, una disponibilidad menor d'esta fonte d'alimentu, tamién podría repercutir sobre les poblaciones de [[gansu|gansos]] y otres [[Carne de caza preses de caza]], lo cual podría aniciar un conflictu.<ref name="robinson_grzybowski_rothstein"/> ==== Amestadura de güevos artificiales o infértiles ==== Otra téunica destinada a amenorgar el parasitismu del tordu cabecicafé implica asitiar güevos artificiales o infértiles dientro de los niales (Ortega y otros, [[1994]]). L'amestadura d'estos güevos en niales de tordu sarxentu (''[[Agelaius phoeniceus]]'') disuadió el parasitismu nesos niales. Per otru llau, la remoción de güevos depositaos de manera natural pue ser inefectiva por cuenta de qu'otres femes creeríen que los niales nun fueron parasitados y pondríen los sos güevos nellos.<ref name="npwrc"/> == Notes y referencies == {{llistaref|2}} == Ver tamién == * [[Reproducción del tordu cabecicafé (Molothrus ater)]] * [[Parasitismu de puesta del tordu cabecicafé (Molothrus ater)]] == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Molothrus|ater]] [[Categoría:Aves d'América del Norte]] [[Categoría:Aves migratories]] [[Categoría:Especies invasores animales]] [[Categoría:Aves del Neárticu]] [[Categoría:TBSpecies]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] eq16gxzzg6p5972lcl62kcssnzu181y 0 55182 3699543 3501627 2022-07-25T11:18:24Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} {{intro bio}} Participó en 177 filmes ente 1917 y 1965. Finó en [[Hollywood]], [[California]], en 1968<ref name=bfi>{{cita web|URL=http://explore.bfi.org.uk/4ce2bafc0294c|títulu=Eddie Baker|autor=|data=|publicación=BFI|fechaaccesu=04/12/2014}}</ref>, por causa d'un [[enfisema]]. == Seleición de la so filmografía == {{llista de columnes|2| * ''Identity Unknown'' (1945) * ''[[Choo-Choo!]]'' (1932) * ''[[Free Eats]]'' (1932) * ''[[Bacon Grabbers]]'' (1929) * ''[[Near Dublin]]'' (1924) * ''[[Brothers Under the Chin]]'' (1924) * ''[[Zeb vs. Paprika]]'' (1924) * ''[[Postage Due]]'' (1924) * ''Smithy'' (1924) * ''[[The Soilers]]'' (1923) * ''[[A Man About Town]]'' (1923) * ''[[Short Orders]]'' (1923) * ''[[Oranges and Lemons]]'' (1923) * ''[[Her Dangerous Path]]'' (1923) * ''[[Gas and Air]]'' (1923) * ''[[Kill or Cure]]'' (1923) * ''[[Collars and Cuffs]]'' (1923) * ''[[Under Two Jags]]'' (1923) }} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Eddie Baker (actor)}} {{traducíu ref|pt|Eddie Baker}} {{enllaces persona}} *{{Amg name|187130|Eddie Baker}} {{NF|1897|1968|Baker, Eddie}} [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu]] [[Categoría:Persones de Virxinia Occidental]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 9ut34hkrm8op647vcuvovmmpoi6488a 0 55529 3699435 3644060 2022-07-25T08:02:33Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|James Broderick}} {{persona}} '''James Joseph Broderick III''' {{nym}} foi un [[actor]] d'[[Estaos Xuníos]]. == Vida y carrera == Broderick yera fíu de María Elizabeth Martindale y James Joseph Broderick (fíu), dambos d'ascendencia irlandesa y católica. En 1947, Broderick, que taba estudiando Medicina, fixo una audición na [[Universidá de New Hampshire]] pa un papel na obra de teatru ''Arms and the man'', de [[George Bernard Shaw]]. El direutor de teatru [[Joe Batcheller]] quedó impresionáu y dio-y el papel de Bluntchili, un soldáu suizu antirromántico. {{cita|Dende'l principiu podía dicise qu'él yera una persona escepcional. Amosaba una capacidá inusual pa llevase bien cola xente. Yera atentu, sensible, imaxinativu, y tenía un bon sentíu del humor. Y tamién tenía un toque irlandés, si dalguna vegada vi unu.|[[Joe Batcheller]], direutor de teatru}} Anque Batcheller nun solía animar a los estudiantes a dedicase a l'actuación como una carrera, taba tan seguro de talentu de Broderick que-y suxurió un viaxe a Nueva York p'axuntase col so amigu [[Arthur Kennedy]], que yera bien conocíu nel campu de l'actuación. Broderick siguió'l so conseyu, y Kennedy introducir na Neighborhood Playhouse, onde adquirió la esperiencia y la formación necesaries pa una esitosa carrera como actor en películes y televisión. Ente les obres de teatru qu'interpretó alcuéntrase ''La lluria''.<ref>[http://www.diccionariobiograficoecuador.com/tomos/tomo15/p5.htm «Alberto Paulsen Andrade»], ficha del actor ecuatorianu nel sitiu web ''Diccionariu biográficu Ecuador''.</ref> Casóse cola dramaturga, actriz y pintora [[Patricia Biow Broderick|Patricia Biow]] (1925-2003), descendiente d'alemanes y polacos. En 1962 nació'l so fíu [[Matthew Broderick]] nació na [[ciudá de Nueva York]]. Los sos papeles en películes notables inclúin la figura del padre d'una comuña en [[Nueva Inglaterra]] en ''[[Alice’s restaurant]]'' (1969), y un axente del [[FBI]] en ''[[Tarde de perros]]'' (1975). Ente 1976 a 1980 fixo'l papel de padre na serie de televisión [[Family (serie de televisión)|''Family'']]. En 1978 recibió una nominación al [[premiu Emmy]] por meyor actor principal nuna serie dramática. El so fíu, l'actor [[Matthew Broderick]] (de 17 años d'edá), fixo'l so debú nuna obra de teatru xunto a so padre na obra ''On Valentine's Day''.<ref>[http://www.biografias.es/famosos/matthew-broderick.html «Matthew Broderick»], artículu nel sitiu web Biografíes.</ref> == Muerte == James Broderick morrió de cáncer en 1982. El so fíu, l'actor [[Matthew Broderick]] (1962-), púnxo-y al so fíu (cola so esposa [[Sarah Jessica Parker]]) el nome de James n'honor al so padre.<ref>[http://www.hola.com/cine/2002110233543/cine/sarahjessicaparker/sarahjessicaparker/ «El primer fíu de Sarah Jessica Parker y Matthew Broderick va adoptar el mesmu nome que'l so güelu paternu, l'actor James Broderick»], artículu nel sitiu web ''Hola'' del 2 de payares de 2002. Consultáu'l 1 de payares de 2012.</ref> == Filmografía == * 1950: ''[[Nash Airflyte Theatre]]'' (serie de televisión) ** «Molly Morgan» * 1952: ''[[Ten Thousand Words]]'' (película de televisión) * 1953: ''[[Danger (serie de televisión)|Danger]]'' (serie de televisión) ** «Last Stop Before Albany» * 1953: ''[[The Doctor]]'' (serie de televisión) ** «Desk Job» * 1953: ''[[The Big Story]]'' (serie de televisión) ** «Crime School: Don Kellerman of the Garden City Newsday» como Don Kellerman ** «Crime School» como Don Kellerman ** «The Angry City» como Dick * 1954: ''[[Medallion Theatre]]'' (serie de televisión) ** «The Magic Touch» * 1953-1954: ''[[The Philco Television Playhouse]]'' (serie de televisión) como Horace ** «0 for 37» (1953) ** «The Dancers» (1954) ** «Time of Delivery» (1954) * 1954-1955: ''[[You Are There]]'' (serie de televisión) como'l soldáu 2 ** «The Oklahoma Land Rush (April 22, 1889)» (1954) ** «D-Day (June 6, 1944)» (1955) como soldáu 2 * 1955: ''[[Star Tonight]]'' (serie de televisión) ** «The Critic» * 1955-1957: ''[[Kraft Television Theatre]]'' (serie de televisión) ** «Gramercy Ghost» (1955) ** «Meet a Body» (1955) ** «Non Warning» (1957) * 1957: ''[[Studio One (serie de televisión)|Studio One]]'' (serie de televisión) ** «A Member of the Family» como Robert ** «Non Deadly Medicine: Part 1» como John Alexander ** «Non Deadly Medicine: Part 2» como John Alexander * 1957-1962: ''[[The United States Steel Hour]]'' (serie de televisión) ** «The Hill Wife» (1957) como John ** «Delayed Honeymoon» (1961) como Bill Carlisle ** «Two Black Kings» (1962) * 1957-1963: ''[[Armstrong Circle Theatre]]'' (serie de televisión) ** «Three Cents Worth of Fear» (1957) ** «The Mummy Complex» (1958) ** «Escape to Nowhere» (1962) como John Anglin ** «Secret Document X256» (1963) ** «Escape to Nowhere» (1963) * 1960: ''[[John Brown's Raid]]'' (película de televisión) como Watson Brown * 1960: ''[[Girl of the Night]]'', como Dan Bolton * 1960: ''[[The Iceman Cometh]]'' (película de televisión) como Willie Oban * 1960: ''[[Play of the Week]]'' (serie de televisión) como Willie Oban ** «The Iceman Cometh: Part 2» ** «The Iceman Cometh: Part 1» * 1960: ''[[The Secret Storm]]'' (serie de televisión) como Joe Sullivan * 1961: ''[[Great Ghost Tales]]'' (serie de televisión) ** «August Heat» * 1961: ''[[The Young Doctors]]'' como'l Dr. Alexander (escenes borraes) * 1962: ''[[El defensores]]'' (serie de televisión) ** «Blood County» como George Schreiber ** «Storm at Birch Glen» como Charles Agostini * 1962: ''[[As the World Turns]]'' (serie de televisión) como Jim Norman * 1963: ''[[La dimensión desconocida]]'' (serie de televisión) ** «On Thursday We Leave for Home» como Al * 1964: ''[[Look Up and Live]]'' (serie de televisión) como Worthy ** «A Lifetime of Service» ** «Diary of a Teenager: Part 8» * 1964: ''[[Abe Lincoln in Illinois]]'' (película de televisión) como Joshua Speed * 1964: ''[[Suspense (serie de televisión)|Suspense]]'' (serie de televisión) ** «I, Dan Krolik» * 1963-1964: ''[[Les enfermeres]]'' (serie de televisión) ** «Party Girl» (1963) como Dr. Tom Milford ** «The Love of a Smart Operator» (1964) como Dr. Stanley Cooper * 1959-1964: ''[[Brenner (serie de televisión)|Brenner]]'' (serie de televisión) como'l protagonista, l'oficial Ernie Brenner ** «The Plain Truth» ** «Unwritten Law» ** «Crisis» ** «episodiu #2.6» ** «Point of Law» * 1963-1964: ''[[La llei del revólver]]'' (serie de televisión) como Pete / Wes ** «Doctor's Wife» ** «My Sister's Keeper» * 1964: ''[[The Edge of Night]]'' (serie de televisión) como District Attorney Nick Bryce * 1965: ''[[For the People]]'' (serie de televisión) ** «The Killing of One Human Being» como Miller * 1966: ''[[The Group]]'', como'l Dr. Ridgeley * 1966: ''[[The F.B.I.]]'' (serie de televisión) ** «Anatomy of a Prison Break» como Frank Porter * 1966: ''[[12 O'Clock High]]'' (serie de televisión) ** «Burden of Guilt» como'l coronel Hollenbeck * 1967: ''[[The Fugitive (serie de televisión)|The Fugitive]]'' (serie de televisión) ** «Run the Man Down» como Owen Troop * 1967: ''[[ABC Stage 67]]'' (serie de televisión) ** «The Trap of Solid Gold» como Hal Crady * 1967: ''[[Disneylandia]]'' (serie de televisión) ** «Atta Girl, Kelly!: K for Kelly» como Cal Richards * 1967: ''[[N.Y.P.D.]]'' (serie de televisión) ** «Shakedown» como Gaffer * 1969: ''[[Judd for the Defense]]'' (serie de televisión) ** «Runaway» como Howard Dawes * 1969: ''[[The Tree]]'', como'l detective McCarthy * 1969: ''[[Alice's Restaurant]]'', como Ray Brock * 1970: ''[[The Bold Ones: The Protectors]]'' (serie de televisión) ** «A Thing Not of God» como'l padre Hayes * 1970: ''[[The Bold Ones: The New Doctors]]'' (serie de televisión) ** «First: Non Harm to the Patient» como'l Dr. Henry Pruitt * 1971: ''[[Longstreet]]'' (serie de televisión) ** «A World of Perfect Complicity» como Hank * 1971: ''[[The Todd Killings]]'', como Sam Goodwin * 1973: ''[[The Wide World of Mystery]]'' (serie de televisión) ** «The Murderers» * 1974: ''[[Nicky's World]]'' (película de televisión) como Russell * 1974: ''[[La captura del Pelham 1-2-3]]'', como Denny Doyle (conductor del tren) * 1975: ''[[Great Performances]]'' (serie de televisión) como'l capitán Scott / Sussex ** «Beyond the Horizon» ** «The Ceremony of Innocence» * 1975: ''[[Tarde de perros]]'', como Sheldon * 1976: ''[[The Adams Chronicles]]'' (miniserie de televisión) ** «Chapter XIII: Charles Francis Adams II, Industrialist» como W. H. Holcomb * 1976: ''[[The Phantom of the Open Hearth]]'' (película de televisión) como'l Sr. Parker, el padre * 1976: ''[[Visions (serie de televisión)|Visions]]'' (serie de televisión) ** «The Phantom of the Open Hearth» como'l padre * 1979: ''[[Raigaños (miniserie)|Roots: The Next Generations]]'' (miniserie de televisión) ** «episodiu #1.7» como'l Dr. Lewis * 1980: ''[[The Love Boat]]'' (serie de televisión) ** «The Remake/The Perfect Match/The Captain's Ne'er Do Well Brother», como Neal Rich * 1976-1980: ''[[Family (serie de televisión d'Estaos Xuníos)|Family]]'' (serie de televisión) como Doug Lawrence; 86 episodios [[Ficheru:Gary frank James Broderick Sada Thompson Family 1976.JPG|thumb|350px|Fotografia d'una escena de la serie de televisión [[Family (serie de televisión)|''Family'']].]] * 1980: ''[[The Shadow Box]]'' (película de televisión) como Joe * 1981: ''[[Fantasy Island]]'' (serie de televisión) ** «The Proxy Billionaire/The Experiment» como'l Dr. Lucas Bergmann * 1982: ''[[Dreams Don't Die]]'' (película de televisión) como Gavin * 1982-1983: ''[[American Playhouse]]'' (serie de televisión), como Dad (Pá), Luke Rankovich == Notes == {{llistaref}} {{NF|1927|1982|Broderick, James}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 3n1jw8198ivt2dnu39t2m2y1t1o9hmc 0 55629 3699475 3588513 2022-07-25T08:07:20Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Sarah Wayne Callies}} {{persona}} '''Sarah Anne Wayne Callies''' ([[La Grange (Illinois)|La Grange]], ) ye una [[actriz]] de cine y televisión d'[[Estaos Xuníos]]. Conocida por interpretar a [[Sara Tancredi]] en ''[[Prison Break]]'' y a [[Lori Grimes]] na serie ''[[The Walking Dead (serie de televisión)|The Walking Dead]]'' basáu nos cómics del [[The Walking Dead (cómic)|mesmu nome]]. == Biografía == Callies nació en [[La Grange (Illinois)|La Grange, Illinois]], fía de Valerie Wayne y David Callies. Nuna dómina, Callies treslladóse a [[Honolulu]], [[Ḥawai]] cola so familia. A lo llargo de la so mocedá, ella espresó'l so interés na actuación al traviés de la participación en diverses obres de la escuela [[Punahou School]]. Dempués de graduase de la escuela secundaria, entró nel [[Dartmouth College]] n'[[Hanover (New Hampshire)|Hanover, New Hampshire]]. Callies caltúvose arreyada cola actuación. Siguió los sos estudios nel Conservatoriu Nacional de Teatru de Denver, onde llogró la so Maestría en Belles Artes en 2002. <ref name="StarBulletin">{{cita web|url=http://starbulletin.com/2006/03/20/features/story01.html|títulu=Prison M.D.|fechaaccesu=March 20, 2006|author=Gary C.W. Chun|date=March 20, 2006|publisher=[[Honolulu Star-Bulletin]]}}</ref> == Carrera == Callies se mudu a Nueva York en [[2003]] y rápido llogró'l so primer papel en televisión como ''Kate O'Malley'', personaxe recurrente de la serie de [[CBS]], ''Queens Supreme''. <ref>{{cita web|títulu=Sarah Wayne Callies|url=http://www.tvguide.com/celebrities/sarah-wayne-callies/bio/190892/|website=tvguide.com|publisher=TV Guide|fechaaccesu=2015-04-19}}</ref> El so primer papel protagonista foi interpretando a la detective ''Jane Porter'' na serie de [[The WB]], ''[[Tarzán (serie de 2003)|Tarzán]]''. [[Ficheru:Sarah Wayne Callies Comic-Con 2012.jpg|thumb|200px|left|Callies na Comic Con 2012]] Dempués de faer delles apaiciones como convidada en ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'', ''Dragnet'', y ''[[Numb3rs]]'', Callies llogró un papel principal na serie de [[FOX]], ''[[Prison Break]]'', interpretando a [[Sara Tancredi]]. El so papel enllargar dende [[2005]] hasta [[2009]]. Según el productor executivu Matt Olmstead, a pesar de que, los escritores, la canal, y Callies queríen que se quedara na serie, el personaxe foi escritu a cabu de rellacionalo con contratar disputes. <ref name="TVGuide">[http://www.tvguide.com/news/Prison-Break-Exclusive-8487.aspx Prison Break Exclusive: The Real Story Behind Sara's Death] Ausiello Report, ''TVGuide.com'', October 8, 2007, Retrieved March 28, 2008</ref> Ella declaró al traviés de [[TV Guide]]: "''Por enforma que toos probemos, los productores de Prison Break nun fueron capaces d'atopar una manera de satisfaer la hestoria de la serie nin les necesidaes de la mio familia. Despidímonos deseyándonos el bien ente sigo. Tuvi un tiempu maraviyosu trabayando con un equipu creativu y tengo enforma respetu escontra ellos; toi descomanadamente estimosa, fueron tan atentes y de sofitu, y espero que sigan esfrutando del espectáculu''". <ref name="TVGuide" /> Sicasí, en marzu de [[2008]], Olmstead declaró que'l personaxe de Sarah siguía viva y que volvería na Temporada 4 de [[Prison Break]]. Callies tamién protagonizó dos películes, ''[[Whisper]]'' y una película independiente, ''[[Los nueve revelaciones (película)|Los Nueve Revelaciones]]''. N'abril de 2010, apaeció en ''[[House M. D.]]'' como paciente de la selmana, que'l so matrimoniu abiertu estela a House. Sarah protagonizó la película nixeriana ''Black Gold'' y tuvo el papel principal en ''[[Faces in the Crowd]]''. <ref>[http://www.bloody-disgusting.com/news/20162 'Faces in the Crowd' Begins Filming, Full Cast Revealed]</ref> En 2014, Sarah interpretó a Allison Stone, un personaxe principal de la película ''[[Into the Storm (película de 2014)|Into the Storm]]''. En 2015, Callies co-protagonizara xunto a [[Nicolas Cage]] la película ''Play the Ghost'', amás xunióse al repartu principal de la nueva serie d'[[USA Network (canal de televisión)|USA Network]], ''Colony'', interpretando a Katie Bowman. El trailer foi reveláu na [[Convención Internacional de Cómics de San Diego|Comic-Con 2015]]. <ref>{{cita web|url=http://www.laprensa.peru.com/espectaculos/noticia-colony-temporada-1-estrenu-2015-usa-network-comic-2015-lost-47538|títulu=Tráiler de la nueva serie de Josh Holloway y Sarah Wayne Callies}}</ref> La serie ta programada a estrenase'l [[14 de xineru]] de [[2016]]. <ref>{{cita noticia|last1=Friedlander|first1=Whitney|títulu=USA Sets Premiere Dates for ‘Colony,’ Donny Deutsch Comedy|url=http://variety.com/2015/tv/news/usa-colony-january-donny-deutsch-donny-1201568211/|fechaaccesu=August 12, 2015|work=[[Variety (magacín)|Variety]]|date=August 12, 2015}}</ref> === The Walking Dead === En [[2010]], Callies llogró'l papel más importante na so carrera, interpretando a [[Lori Grimes]] na serie de /drama/horror d'[[AMC (canal de televisión)|AMC]], ''[[The Walking Dead (serie de televisión)|The Walking Dead]]'', basada na [[The Walking Dead (cómic)|serie de cómics del mesmu nome]], onde formó parte del repartu principal hasta la [[Tercer temporada de The Walking Dead|tercer temporada]]. Nella, Grimes, la so familia y los sos amigos tienen de faer frente a una plaga [[Zombie]] na ciudá d'[[Atlanta]], y a los mesmos humanos, qu'inclusive pueden aportar a peores que los mesmos zombies. Sarah convencio a los guionistes d'asesinar a Lori, una y bones eso foi lo que pasu nel cómic. <ref> {{cita web | títulu=10 Things You Didn't Know About Sarah Wayne Calllies | url=http://whatculture.com/tv/10-things-you-didnt-know-about-sarah-wayne-callies.php/9 | website=whatculture.com | publisher=What Culture | fechaaccesu=2015-04-19}} </ref> Finalmente, el so personaxe fina nel episodiu [[Asesín interior|Killer Within]], anque sigui remaneciendo pol restu de la temporada. La so última apaición oficial ye nel episodiu [[Bienveníos a les tumbes|Welcome to the Tombs]]. == Filmografía == {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | Películes |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! Añu ! Película ! Rol ! Notes |- | [[2006]] || ''[[Los nueve revelaciones (película)|Los Nueve Revelaciones]]'' || Marjorie Carter || Co-Protagonista |- | [[2007]] || ''[[Whisper]]'' || Roxanne || Co-Protagonista |- | [[2008]] || ''[[Bittersweet]]'' || Robyn || Personaxe Secundariu |- | [[2009]] || ''Prison Break: The Final Break'' || [[Sara Tancredi]] || Protagonista |- | [[2010]] || ''Lullaby for Pi'' || Josephine || Co-Protagonista |- | [[2011]] || ''Black Gold'' || Kate Summers || Co-Protagonista |- | [[2011]] || ''[[Faces in the Crowd]]'' || Francine || Co-Protagonista |- | [[2011]] || ''[[Foreverland]]'' || Fran || Co-Protagonista |- | [[2012]] || ''Black November'' || Kate Summers || Co-Protagonista |- | [[2014]] || ''[[Into the Storm (película de 2014)|Into the Storm]]'' || Allison Stone || Protagonista |- | [[2015]] || ''Play the Ghost'' || Kristen || Protagonista |- | [[2015]] || ''The Other Side of the Door'' || Maria || Protagonista, ''Post-Producción'' |- |} {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | Televisión |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! Añu ! Serie ! Rol ! Notes |- | [[2003]] || ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' || Jenny Rochester || Convidada, "Privilege" (Temporada 4, episodiu 17) |- | [[2003]] || ''Dragnet'' || Kathryn 'Kate' Randall || Convidada, ""The Brass Ring"" (Temporada 1, episodiu 6) |- | [[2003]] || ''[[Tarzán (serie de TV de 2003)|Tarzán]]'' || Jane Porter || Protagonista |- | [[2003]]/[[2007]] || ''Queens Supreme'' || Kate O'Malley || Recurrente, 5 episodios |- | [[2004]] || ''The Secret Service'' || Laura Kelly || Protagonista |- | [[2005]] || ''[[Numb3rs]]'' || Kim Hall || Convidada, "Counterfeit Reality" (Temporada 1, episodiu 7) |- | [[2005]]-[[2009]] || ''[[Prison Break]]'' || [[Sara Tancredi]] || Protagonista (Temporaes 1-2; 42 episodios) <br /> Recurrente (Temporada 3; 2 episodios) <br /> Protagonista (Temporada 4; 24 episodios) |- | [[2009]] || ''[[Dexter|Dexter: El Xuegu]]'' || [[Debra Morgan]] (Voz) || Video Xuegu |- | [[2010]] || ''[[House M. D.|Dr. House]]'' || Julia || Convidada, "Open and Shut" (Temporada 6, episodiu 19) |- | [[2010]] || ''Tangled'' || Chloe / Sally || Protagonista, Película de TV |- | [[2010]]-[[2013]] || ''[[The Walking Dead (serie de televisión)|The Walking Dead]]'' || [[Lori Grimes]] || Personaxe Principal (Temporaes 1-3, 27 episodios) |- | [[2016]] || ''Colony'' || Katie Bowman || Protagonista, ''post-producción'' |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{IMDb nome}} {{Instagram|sarahwaynecallies}} {{NF|1977||Callies, Sarah Wayne}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones d'Illinois]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 8bvmmz58agzifghrkuv3kyjt5kwv6ds 0 55821 3699432 3687611 2022-07-25T08:02:11Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Irvin S. Cobb}} {{persona}} [[Ficheru:Irving Cobb, well known war correspondent in photograph by Pirie MacDonald circa World War I -- NARA - 45500364 (cropped).jpg|miniaturadeimagen|Irving Cobb, 1914]] '''Irvin Shrewsbury Cobb''' {{nym}} foi un escritor, humorista y columnista d'[[Estaos Xuníos]], autor de más de 60 llibros y de 300 cuentos. == Biografía == Nacíu en [[Paducah (Kentucky)]], Cobb yera'l segundu de los cuatro fíos d'un matrimoniu nativu de Kentucky. Al so güelu, Reuben Saunders, acredítase-y como'l descubridor en 1873 de que l'usu hipodérmicu de [[morfina]]-[[atropina]] frenaba'l [[roxura]]. Cobb crióse en Paducah, población que constitúi la base de gran parte de la so producción lliteraria posterior. Cobb foi educáu n'escueles elementales tantu públiques como privaes y dempués ingresó na Academia de William A. Cade intentando cursar estudios de derechu. Sicasí, a los 16 años d'edá'l so güelu finó y el so padre cayó nel [[alcoholismu]], polo que se vio forzáu a dexar los sos estudios pa buscar trabayu, empecipiando entós la so carrera como escritor. === Carrera lliteraria === A los 17 años d'edá fixo trabayu periodísticu nel ''Paducah Daily News'' y a los 19 yera'l más nuevu editor de noticies de la nación. Más palantre trabayó un añu y mediu nel ''Louisville Evening Post''. En 1904 camudar a [[Nueva York]], siendo contratáu pol ''Evening Sun'' que lo unvió a [[Portsmouth (New Hampshire)]] pa dar cobertoria del [[Tratáu de Portsmouth (1905)|Tratáu de Portsmouth]]. Los sos artículos sobre les negociaciones publicar con algame nacional sol títulu de "Making Peace at Portsmouth" y valiéron-y una ufierta de trabayu nel periódicu de [[Joseph Pulitzer]] ''[[New York World]]'', que lo convirtió nel reporteru meyor pagáu d'Estaos Xuníos. Cobb tamién cubrió la [[Primer Guerra Mundial]] pal ''[[The Saturday Evening Post]]'' y escribió un llibru en 1915 sobre les sos esperiencies tituláu ''Paths of Glory''. Otra de les sos publicaciones fueron les memories ''Exit Laughing'', qu'inclúin un rellatu de primera mano del asesinatu del gobernador de [[Kentucky]], [[William Goebel]], en 1900 y del xuiciu a los sos asesinos. Amás de ello, trabayó en numberoses series publicaes en periódicos y collaboró na producción de pieces dramátiques. === Hollywood === Delles de les hestories de Cobb fueron afeches al [[cine mudu]] y escribió los títulos d'un par de filmes, unu d'ellos el del filme de [[Jackie Coogan]] ''Peck's Bad Boy'' (1921). Cuando llegó'l cine sonoru, afixéronse más obres sos, incluyéndose ente les mesmes ''The Woman Accused'' (1933), película na que trabayaba un mozu [[Cary Grant]]. [[John Ford]] dirixó dos películes basaes nes hestories de Cobb sobre'l Xuez Priest, ''[[Judge Priest]]'' (1934), con [[Will Rogers]] nel papel del títulu, y ''[[The Sun Shines Bright]]'' (1953), basada nos cuentos ''The Sun Shines Bright'', ''The Mob from Massac'' y ''The Lord Provides''. Cobb tamién tuvo una carrera como actor, trabayando en diez film ente 1932 y 1938, con primeros papeles en películes como ''Pepper'', ''Everybody's Old Man'' (1936) y ''[[Hawaii Calls]]'' (1938). Amás, foi'l presentador de la ceremonia de los [[Premiu Oscar de 1933]] en 1935.<ref>{{cita web | autor= | títulu=Biography: Irvin S. Cobb | url=https://www.imdb.com/name/nm0167769/ | obra=Internet Movie Database | añu=2008 | fechaaccesu=14 de mayu de 2008}}</ref> === Vida personal === Cobb tuvo casáu con Laura Spencer Baker, natural de [[Savannah]], [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]. La so fía, Elizabeth Cobb,<ref name=nyt /> (nacida en 1902), foi tamién escritora. Publicó la novela ''She Was a Lady'' y ''My Wayward Parent'' (1945), un llibru sobre'l so padre. La nieta de Cobb foi [[Buff Cobb]], una presentadora televisiva de la década de 1950 y segunda esposa del periodista [[Mike Wallace]].<ref name=nyt>Hevesi, Dennis. [http://www.nytimes.com/2010/07/22/arts/television/22cobb.html "Buff Cobb, Actress and TV Host, Dies at 82"], ''[[The New York Times]]'', 21 de xunetu de 2010</ref> [[Ficheru:Irvin S. Cobb by Tony Sarg 1916.jpg|thumb|Irvin S. Cobb, por [[Tony Sarg]] pa "The Glory of the States: Kentucky", publicáu en ''[[The American Magazine]]'' en mayu de 1916.]] Irvin S. Cobb finó na ciudá de [[Nueva York]] en 1944. Los sos restos fueron encenraos y les cenices soterraes so un escuernacabres. == Ficción == Cobb ye sobremanera recordáu poles sos hestories humorístiques ambientadas en Kentucky. Estos rellatos fueron arrexuntaos nel llibru ''Old Judge Priest'' (1915), que'l so personaxe del títulu taba basáu nun destacáu xuez del oeste de Kentucky llamáu William Pitman Bishop. Ente los sos otros llibros d'humor figuren ''Speaking of Operations'' (1916) y ''Red Likker'' (1929). Cobb tamién escribió cuentos d'horror, como foi'l casu de ''Fishhead'' (1911) y ''The Unbroken Chain'' (1923). A ''Fishhead'' citar como inspiración del rellatu de [[H. P. Lovecraft]] ''[[La solombra sobre Innsmouth]]'', ente que ''The Unbroken Chain'' foi modelu d'otra hestoria de Lovecraft, ''[[The Rats in the Walls]]''. == Bibliografía == * ''Funabashi'' (comedia musical, 1907) * ''Mr. Busybody'' (comedia musical, 1908) * ''Back Home'' (1912, producida como comedia, 1915) * ''Cobb's Anatomy'' (1912) * ''The Escape of Mr. Trimm'' (1913) * ''Cobb's Bill of Fare'' (1913) * ''Roughing It de luxe'' (1914) * ''Europe Revised'' (1914) * ''Paths of Glory'' (1915) * ''Old Judge Priest'' (1915, 1923) * ''Fibble, D.D.'' (1916) * ''Speaking of Operations'' (1916) * ''Local Color'' (1916) * ''Speaking of Prussians'' (1917) * ''Those Times and These'' (1917) * ''The Glory of the Coming'' (1918) * ''The Thunders of Silence'' (1918) * ''The Life of the Party'' (1919) * ''From Place to Place'' (1919) * ''Oh, Well, You Know How Women Are!'' (1919) * ''The Abandoned Farmers'' (1920) * ''A Plea for Old Cap Collier'' (1921) * ''One Third Off'' (1921) * ''Sundry Accounts'' (1922) * ''Stickfuls'' (1923) * ''A Laugh a Day Keeps the Doctor Away'' (1923) * ''The Snake Doctor'' (1923) * ''Many Laughs for Many Days'' (1925) * ''Exit Laughing'' (1941) == Referencies == {{llistaref}} * {{Cita llibru |apellíu= |nome= |enllaceautor= |títulu=Encyclopedia of Kentucky |url= |fechaaccesu= |idioma= |otros= |edición= |añu=1987 |editor= |editorial=Somerset Publishers |allugamientu=Nueva York |isbn=0-403-09981-1 |capítulo= |páxina=136-139 |cita=}} {{traducíu ref|en|Irvin S. Cobb}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome}} * {{IBDB nome|6449}} * {{gutenberg author| id=Irvin+S.+Cobb | name=Irvin S. Cobb}} * [http://www.english.eku.edu/SERVICES/KYLIT/cobb.htm "Irvin S. Cobb"] por Kelly Walters, KYLIT * [http://www.greatwardifferent.com/Great_War/Liege/Loncin_01.htm "In Aachen and Fort Loncin"], de ''Paths of Glory'', por Irvin S. Cobb; ilustráu * [http://www.irvinscobb.com "www.irvinscobb.com - Páxina homenaje a la vida y trabayos de Irvin Shrewsbury Cobb"] * {{Find a Grave|4357}} {{NF|1876|1944|Cobb, Irvin S.}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Kentucky]] ocnge697e9d0was27at9gbuloqhbcsa 0 56005 3699521 3538873 2022-07-25T09:29:30Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} {{Tradubot|Dale Van Sickel}} '''Dale Harris Van Sickel''' {{nym}} foi un xugador d'[[Estaos Xuníos]] de [[Fútbol americano universitariu|fútbol universitario]], [[Baloncestu americano universitariu|baloncestu universitario]] y [[Béisbol americanu universitariu|béisbol universitariu]] mientres l'[[Década de 1920|años 20]], quien dempués se convirtió nun [[Actor|actor]] de [[Hollywood]] y [[Especialista de cine especialista de cine]] por más de cuarenta años. Van Sickel xugó al fútbol universitario pa la [[Universidá de la Florida]], y el so equipu foi reconocíu como'l primer equipu [[All-America]] na historia de los [[Florida Gators football]]. == Primeros años == Dale Van Sickel nació en [[Eatonton]], [[Xeorxa]] en [[1907]]<ref>[https://www.imdb.com/name/nm0887975/ Dale Van Sickel]</ref>, pero creció en [[Gainesville (Florida)|Gainesville]], [[Florida]]<ref>[http://www.footballfoundation.org/Programs/CollegeFootballHallofFame/SearchDetail.aspx?id=20069 Dale Van Sickel Member Biography]</ref>. Van Sickel asistió al [[Institutu de Gainesville]], onde xugó al fútbol nos Gainesville Purple Hurricanes<ref>[http://www.fhsaa.org/news/2007/1204 FHSAA unveils '100 Greatest Players of First 100 Years' as part of centennial football celebration]</ref>. En [[2007]], ochenta y un años dempués de graduase nel institutu, la [[Florida High School Athletic Association]] (FHSAA) reconoció a Van Sickel como unu de los ''cien grandes xugadores de los primeros cien años'' de fútbol d'institutu de Florida. Ye xeneralmente consideráu unu de los meyores xugadores de fútbol d'institutu del estáu de Florida mientres la [[Década de 1920|década de 1920]] == Carrera nel fútbol, baloncestu y béisbol universitariu == Van Sickel asistió a la universidá de Florida en Gainesville. Xugó d'estremu derechu pa los Florida Gators football mientres tres temporaes, dende [[1927]] hasta [[1929]]<ref>[http://web.gatorzone.com/football/media/2011/media_guide.pdf 2011 Florida Gators Football Media Guide]</ref>, nel llau opuestu de la llinia del estremu esquierdu [[Dennis K. Stanley]]. Mientres los sos trés años como miembru del equipu de fútbol universitario, l'equipu ganó 23 y 29 xuegos<ref>[http://www.cfbdatawarehouse.com/data/div_ia/sec/florida/yearly_results.php?year=1925 Florida Yearly Results 1925–1929]</ref>. Llanzaos pol entrenador [[Charlie Bachman]] en [[1928]], Van Sickel y los Gators rexistraron un gran récor de victories<ref>[http://www.cfbdatawarehouse.com/data/coaching/alltime_coach_game_by_game.php?coachid=76&year=1928 Charles W. Bachman: 1928]</ref>, y la so única derrota foi frente a [[Tennessee]] por un namái puntu. [[Associated Press]]<ref>[http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F20717FC395A127A93CBA91789D95F4C8285F9 South-West Gain On All-U.S. Eleven]</ref>, [[United Media]]<ref>[http://www.unz.org/Pub/Colliers-1928dec22?View=PDF The All-America Football Team]</ref> y [[Grantland Rice]] nomaron a Van Sickel y al so equipu ''All-America'', convirtiéndose nel primer equipu de fútbol de Florida en ser reconocíu como ''All-America''. Como yera típicu nos [[Década de 1920|años 20]], Van Sickel yera un xugador ofensivo y defensivo, el so biógrafu describir como ''un receptor rápidu y seguro cola mano na ofensiva y un xugador defensivu dotáu''. Van Sickel mancar mientres la temporada de [[1929]], y mientres yera granible, nun foi capaz de consiguir en [[1929]], los mesmos númberos que consiguió en [[1928]].<ref>[http://www.newspapers.com/image/42875243/?terms=%22Van+Sickel%22 Six Crews Place Men On Southern Conference Team]</ref> Van Sickel graduar con un grau de bachilleratu na universidá de Florida en [[1930]], y permaneció na universidá como un entrenador asistente de los equipos de fútbol y baloncestu de los Gators mientres les temporaes de [[1930]] y [[1931]]. Foi inducíu nel [[Salón de la Fama del Fútbol Americano Universitariu]]. == Carrera en Hollywood == En [[1933]], Van Sickel empezó la so carrera como [[Especialista de cine especialista de cine]], actuando na película de los [[Hermanos Marx]], [[Duck Soup]]. Mientres los siguientes trenta y ocho años actuó en más de 280 películes y episodios de series de televisión, ente elles destaquen: [[The Searchers]], [[North by Northwest]] y [[Spartacus (película)|Spartacus]]. Foi miembru fundador y primer presidente de l'[[Asociación d'especialistes de cine]]. Van Sickel morrió en [[1977]] en [[Newport Beach]] de resultes de les feríes sufiertes por causa de un accidente de coche sufiertu mientres trabayaba como stuntman nel rodaxe d'una película en [[1975]]; tenía 69 años.<ref>[https://news.google.com/newspapers?id=8yMjAAAAIBAJ&sjid=ds4FAAAAIBAJ&pg=7364,6582854&dq=university-of-florida+hall-of-fame&hl=en 1928 Florida All-American Dale Van Sickel Dies]</ref> == Filmografía selecta == * [[The Golden Stallion]] ([[1949]]) * [[Northern Patrol]] ([[1953]]) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome}} * [http://www.b-westerns.com/stunt3.htm Stunt Men & Women at B-Westerns] {{NF|1907|1977|Van Sickel, Dale}} [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] rzpktqgebwfqj85rmk19tg0w5mgajlc 0 56132 3699499 3612541 2022-07-25T08:12:56Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Leo Delaney}} {{persona}} '''Leo Delaney''' {{nym}} foi un actor cinematográficu de d'Estaos Xuníos. == Filmografía == {{columnes}} * [[1907]]: ''[[Foul Play; or, A False Friend]]'' * [[1907]]: ''[[The Wrong Flat; or, A Comedy of Errors]]'' * [[1909]]: ''[[Launcelot and Elaine]]'' * [[1910]]: ''[[Rose Leaves]]'' * [[1910]]: ''[[Ransomed; or, A Prisoner of War]]'' * [[1910]]: ''[[The Telephone]]'' * [[1910]]: ''[[Jean Goes Fishing]]'' * [[1910]]: ''[[Love, Luck and Gasoline]]'' * [[1910]]: ''[[A Tin-Type Romance]]'' * [[1911]]: ''[[Jean Rescues]]'' * [[1911]]: ''A Tale of Two Cities'' * [[1911]]: ''[[Betty Becomes a Maid]]'' * [[1911]]: ''[[Proving His Love; or, The Ruse of a Beautiful Woman]]'' * [[1911]]: ''[[The Stumbling Block]]'' * [[1911]]: ''[[Tested by the Flag]]'' * [[1911]]: ''Cherry Blossoms'' * [[1911]]: ''[[The Child Crusoes]]'' * [[1911]]: ''[[By Woman's Wit]]'' * [[1911]]: ''[[In the Philippines; or, By the Campfire's Flicker]]'' * [[1911]]: ''[[The Answer of the Roses]]'' * [[1911]]: ''[[The Cabin Boy]]'' * [[1911]]: ''[[Madge of the Mountains]]'' * [[1911]]: ''[[Their Charming Mama]]'' * [[1911]]: ''Vanity Fair'' * [[1911]]: ''[[A Reformed Santa Claus]]'' * [[1911]]: ''[[Testing His Courage]]'' * [[1912]]: ''[[The Meeting of the Ways]]'' * [[1912]]: ''[[Love Finds the Way]]'' * [[1912]]: ''[[Where the Money Went]]'' * [[1912]]: ''[[Her Boy]]'' * [[1912]]: ''[[The Love of John Ruskin]]'' * [[1912]]: ''[[The Governor Who Had a Heart]]'' * [[1912]]: ''[[The Unknown Violinist]]'' * [[1912]]: ''[[At Scrogginses' Corner]]'' * [[1912]]: ''[[Old Love Letters]]'' * [[1912]]: ''[[The Days of Terror; or, In the Reign of Terror]]'' * [[1912]]: ''[[The Extension Table]]'' * [[1912]]: ''[[Fate's Awful Jest]]'' * [[1912]]: ''[[The Money Kings]]'' * [[1912]]: ''[[A Lively Affair]]'' {{nueva columna}} * [[1912]]: ''[[The Light of St. Bernard]]'' * [[1912]]: ''[[The Adventure of the Italian Model]]'' * [[1912]]: ''As You Like It'' * [[1912]]: ''[[None But the Brave Deserve the Fair]]'' * [[1912]]: ''[[The Mills of the Gods]]'' * [[1912]]: ''[[The Awakening of Bianca]]'' * [[1913]]: ''[[The Volunteer Strike Breakers]]'' * [[1913]]: ''The Skull'' * [[1913]]: ''[[Just Show People]]'' * [[1913]]: ''[[Mr. Ford's Temper]]'' * [[1913]]: ''[[Tim Grogan's Foundling]]'' * [[1913]]: ''[[O'Hara's Godchild]]'' * [[1913]]: ''[[The One Good Turn]]'' * [[1913]]: ''[[The Mouse and the Lion]]'' * [[1913]]: ''[[O'Hara and the Youthful Prodigal]]'' * [[1913]]: ''[[A Window on Washington Park]]'' * [[1913]]: ''[[His Life for His Emperor]]'' * [[1913]]: ''[[Bunny and the Bunny Hug]]'' * [[1913]]: ''[[The Heart of Mrs. Robins]]'' * [[1913]]: ''[[His Tired Uncle]]'' * [[1913]]: ''[[The Silver Cigarette Case]]'' * [[1913]]: ''[['Arriet's Baby]]'' * [[1913]]: ''Solitaires'' * [[1913]]: ''[[O'Hara as a Guardian Angel]]'' * [[1913]]: ''Better Days'' * [[1913]]: ''[[When Glasses Are Not Glasses]]'' * [[1913]]: ''The Other Woman'' * [[1913]]: ''[[Under the Daisies; or, As a Tale That Is Told]]'' * [[1913]]: ''[[The Doctor's Secret]]'' * [[1913]]: ''[[The Next Generation]]'' * [[1913]]: ''[[Father's Hatband]]'' * [[1913]]: ''[[The Silver Bachelorhood]]'' * [[1913]]: ''[[An Elopement at Home]]'' * [[1913]]: ''[[Fanny's Conspiracy]]'' * [[1913]]: ''[[The Honorable Algernon]]'' * [[1914]]: ''[[Officer John Donovan]]'' * [[1914]]: ''[[The Vavasour Ball]]'' * [[1914]]: ''[[Sawdust and Salome]]'' * [[1914]]: ''[[His Little Page]]'' * [[1914]]: ''[[The Sacrifice of Kathleen]]'' {{nueva columna}} * [[1914]]: ''[[Old Reliable]]'' * [[1914]]: ''[[A Helpful Sisterhood]]'' * [[1914]]: ''[[Cupid Versus Money]]'' * [[1914]]: ''[[Miser Murray's Wedding Present]]'' * [[1914]]: ''[[The Right of Way]]'' * [[1914]]: ''[[The Man That Might Have Been]]'' * [[1914]]: ''[[An Affair for the Police]]'' * [[1915]]: ''[[The Slightly Worn Gown]]'' * [[1915]]: ''[[For Another's Crime]]'' * [[1915]]: ''[[Hearts to Let]]'' * [[1915]]: ''[[The Radium Thieves]]'' * [[1915]]: ''[[The Millionaire's Hundred Dollar Bill]]'' * [[1915]]: ''[[The Return of Maurice Donnelly]]'' * [[1915]]: ''[[The Island of Regeneration]]'' * [[1915]]: ''[[The Way of the Transgressor]]'' * [[1915]]: ''[[Life's Yesterdays]]'' * [[1915]]: ''The Tigress'' * [[1915]]: ''[[Hearts Ablaze]]'' * [[1915]]: ''[[The Butterfly's Lesson]]'' * [[1915]]: ''[[Wasted Lives]]'' * [[1915]]: ''[[The Flower of the Hills]]'' * [[1916]]: ''[[The Secret Seven]]'' * [[1916]]: ''[[The Surprises of an Empty Hotel]]'' * [[1916]]: ''[[Beaned by a Beanshooter]]'' * [[1916]]: ''[[The Vital Question]]'' * [[1916]]: ''[[Susie Snowflake]]'' * [[1916]]: ''[[Whoso Findeth a Wife]]'' * [[1917]]: ''[[Pride and the Devil]]'' * [[1917]]: ''[[Love's Law]]'' * [[1917]]: ''[[The Slacker]]'' * [[1919]]: ''[[The Great Victory, Wilson or the Kaiser? The Fall of the Hohenzollerns]]'' * [[1919]]: ''[[False Gods]]'' * [[1919]]: ''[[The Moonshine Trail]]'' * [[1920]]: ''[[The Wall Street Mystery]]'' * [[1920]]: ''[[Circumstantial Evidence]]'' * [[1920]]: ''[[The Unseen Witness]]'' * [[1920]]: ''[[The Scrap of Paper]]'' * [[1922]]: ''[[Flax in the Dark]]'' {{final columnes}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|fr|Leo Delaney}} {{enllaces persona}} {{NF|1885|1920|Delaney, Leo}} [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Persones de Vermont]] 6n60hcqg3ccn6mqdaybhdm2elv6065v 0 56145 3699241 3612563 2022-07-25T06:16:19Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Jeffrey DeMunn}} {{persona}} '''Jeffrey DeMunn''' ([[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Estáu de Nueva York|Nueva York]], {{fecha|25|4|1947}}) ye un actor d'[[Estaos Xuníos]] de [[teatru]], [[cine]] y [[televisión]]. == Biografía == Nacíu en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Estáu de Nueva York|Nueva York]] ([[Estaos Xuníos]]), ye fíu de Violet (nome de soltera ''Paulus'') y James DeMunn. Graduóse na [[Union College]] en [[Bachelor of Arts]] de [[Idioma inglés|llingua inglesa]]. Dende 1974 ta casáu con Ann Sekjaer, con quien tien dos fíos. DeMunn camudar a [[Inglaterra]] a principios de los [[años 1970]], onde recibió la formación teatral de la [[Bristol Old Vic Theatre School]]. Cuando tornó a los [[Estaos Xuníos]] actuó en producciones de la [[Royal Shakespeare Company]], como ''[[El rei Lear]]'', y del [[Off-Broadway]], con obres como ''[[Bent (obra de teatru)|Bent]]'', ''[[Modigliani (obra de teatru)|Modigliani]]'' o ''[[A Midsummer Night's Dream]]''. Tamién trabayó bien estrechamente col [[Eugene O'Neill Theater Center]]. Actor fetiche del direutor [[Frank Darabont]], DeMunn participó en delles de les sos películes, siendo les más destacables: ''[[The Majestic]]'', ''[[The Shawshank Redemption]]'', ''[[The Green Mile]]'' y ''[[La borrina (2007)|La borrina]]'', estos trés últimes adautaciones de noveles de [[Stephen King]]. Tamién tien un estensu currículum en televisión, apaeciendo en series como ''[[Kojak]]'', ''[[Law & Order]]'', ''[[Citizen X]]'', ''[[The Walking Dead (serie de televisión)|The Walking Dead]]'' (onde ye conocíu como Dale)(basada na serie de cómics [[The Walking Dead|homónima]] creada por [[Robert Kirkman]] y [[Tony Moore]]) y ''[[Mob City]]'', estos dos últimes desenvueltes por Frank Darabont. == Filmografía == * ''[[Christmas Evil]]'' (1980) * ''[[Resurrection (película)|Resurrection]]'' (1980) * ''[[The First Deadly Ensin]]'' (1980) * ''[[Ragtime (película)|Ragtime]]'' (1981) * ''[[Frances (película)|Frances]]'' (1982) * ''[[The Hitcher (película)|The Hitcher]]'' (1986) * ''[[The Blob (película de 1988)|The Blob]]'' (1988) * ''[[Betrayed (película)|Betrayed]]'' (1988) * ''[[Blaze (película)|Blaze]]'' (1989) * ''[[Newsies]]'' (1992) * ''[[The Shawshank Redemption]]'' (1994) * ''[[Citizen X]] (1995)'' * ''[[Phenomenon]]'' (1996) * ''[[Turbulence (película)|Turbulence]]'' (1997) * ''[[RocketMan]]'' (1997) * ''[[The X-Files: Fight the Future]]'' (1998) * ''[[La nube del sieglu (película)|La nube del sieglu]]'' (1999) * ''[[The Green Mile]]'' (1999) * ''[[The Majestic]]'' (2002) * ''[[The Persistence of Dreams]]'' (2005) * ''[[Hollywoodland]]'' (2006) * ''[[La borrina (2007)|La borrina]]'' (2007) * ''[[Burn After Reading]]'' (2008) * ''[[Shelter (película de 2010)|Shelter]]'' (2010) * ''[[The Walking Dead (serie de televisión)|The Walking Dead]]'' (2010-2012) * ''[[Mob City]]'' (2013) == Premios == {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%;" |- align="center" ! style="background: #B0C4DE;" | Añu ! style="background: #B0C4DE;" | Premiu ! style="background: #B0C4DE;" | Categoría ! style="background: #B0C4DE;" | Premiáu por... ! style="background: #B0C4DE;" | Resultáu |- | 1978 | [[Drama Desk Awards]] | Meyor Actor Destacáu nuna Obra de Teatru | ''[[A Prayer for My Daughter]]'' | style="background: #ddffdd"|Ganador |- | 1983 | [[Premios Tony]] | [[Tony al Meyor Actor Principal nuna Obra de Teatru Meyor Actor Principal nuna Obra de Teatru]] | ''[[K2 (obra de teatru)|K2]]'' | style="background: #ffdddd"|Candidatu |- | rowspan=2| 1995 | [[CableACE Awards]] | Meyor Actor Secundariu en Película o Miniserie | rowspan=2| ''[[Citizen X]]'' | style="background: #ddffdd"|Ganador |- | [[Premios Primetime Emmy]] | [[Primetime Emmy al meyor actor de reparto - Miniserie o telefilme|Meyor Actor de Reparto - Miniserie o Telefilme]] | style="background: #ffdddd"|Candidatu |- | [[Premios del Sindicatu d'Actores 1999|1999]] | [[Premios del Sindicatu d'Actores]] | [[Premiu del Sindicatu d'Actores al meyor repartu|Meyor Repartu]] | ''[[The Green Mile]]'' | style="background: #ffdddd"|Candidatu |- | 2006 | Drama Desk Awards | Meyor Repartu | ''[[Stuff Happens]]'' | style="background: #ddffdd"|Ganador |- | 2011 | [[San Diego Theater Critics Circle]] (Craig Noel Award) | Meyor Interpretación Masculina nuna Obra de Teatru | ''[[Death of a Salesman]]'' | style="background: #ffdddd"|Candidatu |- |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{IMDb|0218810}} *{{IBDB nome|71324}} {{NF|1947||DeMunn, Jeffrey}} [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] f5v3xho0xhqp4kxb3gbjmk1w8ueduci 0 56587 3699269 3495603 2022-07-25T06:19:01Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Vincent Gallo}} {{persona}} '''Vincent Vito Gallo, Jr.'''<ref>http://www.filmreference.com/film/32/Vincent-Gallo.html</ref> {{nym}}, más conocíu como ''Vincent Gallo''', ye un actor, pintor, músicu y modelu d'[[Estaos Xuníos]], d'orixe [[Italia|italianu]]. Ye conocíu por haber participáu en numberoses [[cine independiente|películes independientes]], tanto como actor, direutor y productor. Como direutor y actor, sicasí, la so película más representativa ye ''[[Buffalo '66]]'', qu'escribió y dirixó. Nos años ochenta, Gallo trabayó como un artista figurativu en Nueva York, realizó un dúu de rap y tocó nuna banda llamada Bohack. A finales de los noventa tocó nuna banda de rock llamada Bunny, que más tarde publicó delles obres. == Primeros años == Nació en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]], fíu de Janet, una peluquera, y Vincenzo Vito Gallo, tamién peluqueru y apostador profesional.<ref name=filmr>http://www.filmreference.com/film/32/Vincent-Gallo.html</ref> Los sos dos padres emigraron de [[Sicilia]], [[Italia]].<ref>{{cita noticia| url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/handpicked-to-be-a-wise-guy-1175444.html | obra=The Independent | location=London | títulu=Handpicked to be a wise guy | nome=Liese | apellíu=Spencer | fecha=1 d'ochobre de 1998 | fechaaccesu=9 d'abril de 2010}}</ref> Gallo vivió en Nueva York y viaxó por toa Europa, viviendo un curtiu tiempu en París y Roma. El so primer proyeutu creativu foi como miembru de la banda [[post-punk]] neoyorquina llamada GRAY, que tamién incluyía al famosu artista [[Jean-Michel Basquiat]]. == Filmografía == === Actor === * ''[[The Town]]'' (2011) * ''[[The Roommate]]'' (2011) * ''Essential Killing'' (2010) * ''Promises Written in Water'' (2010) * ''Tetro'' (2009) * ''Metropia'' (2009) * ''[[Gossip Girl]]'' (2008) * ''Oliverio Rising'' (2007) * ''Dirt'' (2007-TV) * ''Moscow Zero'' (2006) * ''[[The Brown Bunny]]'' (2003) * ''Stranded: Náufragos'' (2001) * ''Get Well Soon'' (2001) * ''Trouble Every Day'' (2001) * ''[[Hide and Seek]]'' (2000) * ''Freeway II: Confessions of a Trickbaby'' (1999) * ''Buffalo 66'' (1998) * ''L.A. Without a Map'' (1998) * ''Truth or Consequences, NM'' (1997) * ''Nénette et Boni'' (1996) * ''[[The Funeral]]'' (1996) * ''[[Basquiat (película)|Basquiat]]'' (1996) * ''Palookaville'' (1996) * ''The Perez Family'' (1995) * ''[[Arizona Dream]]'' (1993) * ''The House of the Spirits'' (1993) * ''A Idade Maior'' (1991) * ''[[Goodfellas]]'' (1990) * ''Doc's Kingdom'' (1987) * ''The Gunlover'' (1986) * ''The Way It Is'' (1985) === Escritor/Direutor === * ''Promises Written in Water'' (2010) * ''The Brown Bunny'' (2003) * ''Buffalo '66'' (1998) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.vincentgallo.com/ Sitiu web oficial] * {{IMDb|0001252|Vincent Gallo}} * [http://www.galloappreciation.com/ Gallo Appreciation] {{NF|1961||Gallo, Vincent}} [[Categoría:Direutores de cine d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Músicos y músiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Modelos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] psv29q9ctzlxbxdj6c3gbo3yrhirqiv 0 56749 3699483 3633130 2022-07-25T08:08:12Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Topher Grace}} {{persona}} '''Christopher John Grace''' ([[Nueva York]], [[12 de xunetu]] de [[1978]]),<ref>{{Obra citada |last= |first= |títulu=Topher Grace:Biography |url=http://www.tvguide.com/celebrities/topher-grace/177487 |fechaaccesu=10 d'ochobre de 2007 |publisher= [[TV Guide]]}}</ref><ref>{{Obra citada |last=Flint |first=Rebecca |títulu=Topher Grace:Biography |url=http://movies.msn.com/celebs/celeb.aspx?c=165284&mp=b |fechaaccesu=10 d'ochobre de 2007}}</ref><ref name="yahoobio">{{Obra citada |títulu=Topher Grace |url=http://movies.yahoo.com/movie/contributor/1804147074/bio |publisher=[[Yahoo!]]|fechaaccesu=10 d'ochobre de 2007}}</ref> más conocíu como '''Topher Grace''', ye un [[Actuación|actor]] d'[[Estaos Xuníos]] conocíu principalmente por interpretar el papel de Eric Forman na serie de televisión ''[[That '70s Show]]'' mientres 8 temporaes, por interpretar a Eddie Brock Jr. en ''[[Spiderman 3]]'', y pol so papel de Jason en ''[[Valentine's Day (película)|Valentine's Day]]''. == Biografía == === Infancia y mocedá === Grace nació en [[Nueva York]]. La so madre Patricia trabayaba d'alministrativa y ayudante del profesoráu en New Canaan Country School en [[New Canaan (Connecticut)|New Canaan]] ([[Connecticut]]), y el so padre, John Grace ye un executivu empresarial. Tien una hermana, Jenny. Grace creció en [[Darien (Connecticut)|Darien]] ([[Connecticut]]), onde conoció a l'actriz [[Kate Bosworth]] y delles vegaes foi curiáu pola actriz [[Chloë Sevigny]],<ref>{{cita noticia| url=http://www.usatoday.com/life/people/2004-12-21-topher-grace_x.htm?POE=LIFISVA | obra=USA Today | títulu=The personification of Grace | first1=William | last1=Keck | fecha=21 d'avientu de 2004 | fechaaccesu=25 de mayu de 2010}}</ref> cola que coincidiría más tarde na educación secundaria. Escoyó faese llamar Topher nel institutu, dempués de la frustración de ver que'l so nome completu embrivíu yera Chris.<ref> {{cita noticia| url=http://www.seattlepi.com/movies/207739_company14q.html | obra=[[Seattle Post-Intelligencer]] | títulu='In Good Company' pays dividends in its rich relationships | nome=Sean | apellíu=Axmaker | fecha=14 de xineru de 2005 | fechaaccesu=27 d'avientu de 2010}}</ref> Grace estudió na Fay School (en [[Southborough (Massachusetts)|Southborough]], [[Massachusetts]]), The Neighborhood Playhouse (en [[Nueva York]]) y la Brewster Academy (en [[Wolfeboro (New Hampshire)|Wolfeboro]], [[New Hampshire]]), onde foi reparáu pol productor de ''[[That '70s Show]]'' mientres interpretaba'l papel principal de Pseudolus nuna representación llocal de la obra ''[[A Funny Thing Happened on the Way to the Forum]]''. === Carrera === Grace foi escoyíu pal papel de Eric Forman en ''[[That '70s Show]]'' al pie del so meyor amigu [[Ashton Kutcher]], debutando en [[1998]]. La serie foi un ésitu anque él nun se sentía bien a gustu col restu del repartu, menos con [[Laura Prepon]] (Donna); consiguió siete bones temporaes con muncho ésitu y en 2005 decidió dexar de ser Eric pa ser Eddie Brock Jr. na película [[Spiderman 3]]. Nel so pasu por ''That '70s show'' él convirtióse nuna cara bien popular ente l'audiencia televisiva. Grace estudió de volao na [[University of Southern California]], pero nel so primer añu dexar y prefirió centrase más nel so trabayu na televisión. En [[2000]] interpreta a un estudiante que consume [[cocaína]] ya introduz a la so novia na heroína en ''[[Traffic (película)|Traffic]]'', de [[Steven Soderbergh]]. Darréu realiza cameos ensin acreitar en ''[[Ocean's Eleven]]'', y na so secuela, [[Ocean's Twelve]], dambes de Soderbergh. Tenía entamáu realizar un cameo en ''[[Ocean's Thirteen]]'', pero debíu al rodaxe de ''[[Spiderman 3]]'' tuvo que dexalo. Tamién apaeció en ''[[Mona Lisa Smile]]'' ([[2003]] de [[Mike Newell]].<br/> En [[2004]] tien dos papeles importantes en ''[[El mozu de la to vida]]'' de [[Robert Luketic]] y en ''[[In good company]]'' de [[Paul Weitz]], onde interpreta a un mozu y ambiciosu executivu. Esi mesmu añu protagonizó la película ''[[P.S (2004)|P.&nbsp;S.]]''. Estos trabayos fueron reconocíos pola [[National Board of Review of Motion Pictures]] na categoría de meyor actor.<br/> En [[2007]] Grace interpreta a Eddie Brock Jr. (que se convierte en [[Venom (cómic)|Venom]]) en ''[[Spiderman 3]]'', dirixida por [[Sam Raimi]]. El mesmu Grace ye un fan de los cómics y lleera les historietes de [[Venom (cómic)|Venom]] siendo neñu. Grace ta nel rodaxe de la película ''[[Kids in America]]'', ambientada nos [[años ochenta]]. Grace hai coescrito y coproducido la película. Anguaño ye un actor bien reconocíu anque la xente acostumóse a velo en televisión. Muncha xente na ciudá de Nueva York saludar diciéndo-y "Eric" y non Topher o Cristopher. Formó parte de la espectacular repartu de Valentine`s Day ("Hestories de San Valentín"). Mientres el branu de 2010 rodó la bien esperada "[[Predators]]" que s'estreno pel branu del 2010. El 21 de xunu empezó'l rodaxe de "The Double" de Michael Brandt, xuntu con [[Stephen Moyer]], [[Richard Gere]] y [[Odette Yustman]]. Se rumora el so regresu como Venom para "The Avengers" o'l Spin off de Venom. == Filmografía == {|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! Añu !! Película !! Rol !! Direutor |- |[[1998]]||''[[That '70s Show]]''||Eric Forman|| |- |[[2000]]||''[[Traffic (película)|Traffic]]''||Seth Abrahms||[[Steven Soderbergh]] |- |[[2001]]||''[[Ocean's Eleven (película de 2001)|Ocean's Eleven]]''||Caméu ensin acreitar||[[Steven Soderbergh]] |- |[[2002]]||''[[Pinocchio]]''||Lucignolo-Leonardo/voz|| |- |[[2003]]||''[[Mona Lisa Smile]]''||Tommy Donegal||[[Mike Newell]] |- |[[2004]]||''[[El mozu de la to vida]]''||Pete Monash||Robert Luketic |- |[[2004]]||''[[P.S. (película)|P.S.]]''||F. Scott Feinstadt||Dylan Kidd |- |[[2004]]||''[[Ocean's Twelve]]''||Caméu ensin acreitar||[[Steven Soderbergh]] |- |[[2004]]||''[[In good company]]''||Carter Duryea||[[Paul Weitz]] |- |[[2007]]||''[[Spiderman 3]]''||[[Venom (cómic)|Eddie Brock, Jr. / Venom]]||[[Sam Raimi]] |- |[[2009]]||''[[Efeutos Pesonales]]''||Caméu ensin acreitar|| |- |[[2010]]||''[[Valentine's Day (película)|Valentine's Day]]''||Jason Morris||[[Garry Marshall]] |- |[[2010]]||''[[Predators]]''||Edwin||Robert Rodriguez |- |[[2011]]||''[[Mision Secreta]]''||Ben Gary|| |- |[[2011]]||''[[Take Me Home Tonight]]''||Matt Franklin||Michael Dowse |- |[[2011]]||''[[Coxblocker]]''||William Cox||[[Greg Coolidge]] |- |[[2011]]||''[[The Double]]''||Michael Brandt|| |- |[[2012]]||''[[The Giant Mechanical Man]]''||Doug|| |- |[[2013]]||''[[The Big Wedding]]''||Jared Griffin||Justin Zackham |- |[[2014]]||''[[The Calling]]''||Ben Wingate|| |- |[[2014]]||''[[A Many Splintered Thing]]''|||| |- |[[2014]]||''Don Peyote''||Glavin Culpepper|| |- |[[2014]]||''[[Interstellar]]''|||| |} == Premios y nominaciones == * National Board of Review, [[Estaos Xuníos]] ** Ganador: Meyor actor en ''In good company'' en 2004. * [[Premios del Sindicatu d'Actores]] ** Ganador: Meyor actor de repartu en ''Traffic'' en 2001. == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1978||Grace, Topher}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 6b0jk8d93u57m8hqib9l2h5n3cow8gz 0 56845 3699259 3539596 2022-07-25T06:18:22Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Reed Hadley}} {{persona}} '''Reed Hadley''' ([[25 de xunu]] de [[1911]] – [[11 d'avientu]] de [[1974]]) foi un actor cinematográficu, televisivu y radiofónicu de nacionalidá estauxunidense.<ref name=IMDb>{{cita web |url=https://www.imdb.com/name/nm0352914/bio IMDb.com|títulu=Reed Hadley biography |fechaaccesu=24 de setiembre de 2008|publisher=IMDb.com }}</ref> == Biografía == El so verdaderu nome yera '''Reed Herring''', y nació en [[Petrolia (Texas)]], siendo los sos padres Bert Herring, que trabayaba en pozos de petroleu, y Minnie. Hadley tenía una hermana, Bess Brenner. Criáu en [[Buffalo (Nueva York)]], graduar na Bennett High School de Búfalu, llocalidá na qu'empecipió les sos actividaes teatrales nel Teatru Studio Arena. Como actor teatral, enantes de camudase a [[Hollywood]], actuó na obra ''[[Hamlet]]'' na ciudá de [[Nueva York]]. A lo llargo de la so carrera cinematográfica, de 35 años de duración, interpretó tanto papeles de malváu como d'héroe, figurando ente les sos películes ''[[The Baron of Arizona]]'' (1950), ''The Half-Breed'' (1952), ''[[Highway Dragnet]]'' (1954) y ''Big House, USA'' (1955). Dotáu con voz de baxu, Hadley foi narrador de numberosos documentales. Como actor televisivu destaca'l so trabayu como protagonista en dos series, ''[[Racket Squad]]'' (1950–1953), nel papel del Capitán Braddock, y ''[[The Public Defender]]'' (1954–1955) como l'abogáu Bart Matthews. Nel mediu radiofónicu Hadley trabayó nel show ''Red Ryder'' na década de 1940, siendo'l primer actor n'encarnar al personaxe del títulu.<ref name=IMDb/> Nel cine, ente otros personaxes, interpretó a Foín nel serial de 1939 ''[[Foín's Fighting Legion]]''. Hadley foi narrador de dellos filmes del [[Departamentu de Defensa de los Estaos Xuníos]]: "Operation Ivy", sobre la primer prueba con una [[bomba d'hidróxenu]], [[Ivy Mike]]; "Military Participation on Tumbler-Snapper"; "Military Participation on Buster Jangle"; y "Operation Upshot-Knothole". Tolos filmes fueron producíos polos estudios Lookout Mountain. Les cintes taben pensaes pa usu puramente militar, pero fueron afeches, editaes y desclasificaes, tando anguaño al algame del públicu. Nel periodu nel cual narró eses producciones, Hadley tuvo una acreditación de seguridá Top Secret.<ref>[http://us.IMDb.com/name/nm0352914/bio IMDb data base]</ref> Na so faceta de narrador, Hadley tamién participó en delles películes realizaes en Hollywood, ente elles ''[[House on 92nd Street]]'' (1945), ''[[Call Northside 777]]'' (1947) y ''Bumerán'' (1947).<ref>[http://www.videodetective.com/actordetails.aspx?performerid=28663 videodetective]</ref> Reed Hadley finó en 1974 en [[Los Angeles]], [[California]], por causa de un ataque cardiacu.<ref name = IMDb/> Tenía 63 años d'edá. Foi soterráu nel Campusantu Forest Lawn Memorial Park de [[Hollywood Hills]], [[Los Angeles]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Reed Hadley}} *{{IMDb nome}} *{{IBDB nome|45011}} (como Reed Herring) *[http://www.videodetective.com/actordetails.aspx?performerid=28663 Filmografía en Video Detective] *{{Find a Grave|7449673}} {{DEFAULTSORT:Hadley, Reed}} {{NF|1911|1974}} [[Categoría:Actores y actrices de Texas]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] jnpobgpd7zmcvdqytn4cd1meeu4yw1h 3699302 3699259 2022-07-25T06:33:57Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Reed Hadley}} {{persona}} '''Reed Hadley''' {{nym}} foi un actor cinematográficu, televisivu y radiofónicu de nacionalidá estauxunidense.<ref name=IMDb>{{cita web |url=https://www.imdb.com/name/nm0352914/bio IMDb.com|títulu=Reed Hadley biography |fechaaccesu=24 de setiembre de 2008|publisher=IMDb.com }}</ref> == Biografía == El so verdaderu nome yera '''Reed Herring''', y nació en [[Petrolia (Texas)]], siendo los sos padres Bert Herring, que trabayaba en pozos de petroleu, y Minnie. Hadley tenía una hermana, Bess Brenner. Criáu en [[Buffalo (Nueva York)]], graduar na Bennett High School de Buffalo, llocalidá na qu'empecipió les sos actividaes teatrales nel Teatru Studio Arena. Como actor teatral, enantes de camudase a [[Hollywood]], actuó na obra ''[[Hamlet]]'' na ciudá de [[Nueva York]]. A lo llargo de la so carrera cinematográfica, de 35 años de duración, interpretó tanto papeles de malváu como d'héroe, figurando ente les sos películes ''[[The Baron of Arizona]]'' (1950), ''The Half-Breed'' (1952), ''[[Highway Dragnet]]'' (1954) y ''Big House, USA'' (1955). Dotáu con voz de baxu, Hadley foi narrador de numberosos documentales. Como actor televisivu destaca'l so trabayu como protagonista en dos series, ''[[Racket Squad]]'' (1950–1953), nel papel del Capitán Braddock, y ''[[The Public Defender]]'' (1954–1955) como l'abogáu Bart Matthews. Nel mediu radiofónicu Hadley trabayó nel show ''Red Ryder'' na década de 1940, siendo'l primer actor n'encarnar al personaxe del títulu.<ref name=IMDb/> Nel cine, ente otros personaxes, interpretó a Foín nel serial de 1939 ''[[Foín's Fighting Legion]]''. Hadley foi narrador de dellos filmes del [[Departamentu de Defensa de los Estaos Xuníos]]: "Operation Ivy", sobre la primer prueba con una [[bomba d'hidróxenu]], [[Ivy Mike]]; "Military Participation on Tumbler-Snapper"; "Military Participation on Buster Jangle"; y "Operation Upshot-Knothole". Tolos filmes fueron producíos polos estudios Lookout Mountain. Les cintes taben pensaes pa usu puramente militar, pero fueron afeches, editaes y desclasificaes, tando anguaño al algame del públicu. Nel periodu nel cual narró eses producciones, Hadley tuvo una acreditación de seguridá Top Secret.<ref>[http://us.IMDb.com/name/nm0352914/bio IMDb data base]</ref> Na so faceta de narrador, Hadley tamién participó en delles películes realizaes en Hollywood, ente elles ''[[House on 92nd Street]]'' (1945), ''[[Call Northside 777]]'' (1947) y ''Bumerán'' (1947).<ref>[http://www.videodetective.com/actordetails.aspx?performerid=28663 videodetective]</ref> Reed Hadley finó en 1974 en [[Los Angeles]], [[California]], por causa de un ataque cardiacu.<ref name = IMDb/> Tenía 63 años d'edá. Foi soterráu nel Campusantu Forest Lawn Memorial Park de [[Hollywood Hills]], [[Los Angeles]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Reed Hadley}} *{{IMDb nome}} *{{IBDB nome|45011}} (como Reed Herring) *[http://www.videodetective.com/actordetails.aspx?performerid=28663 Filmografía en Video Detective] *{{Find a Grave|7449673}} {{NF|1911|1974|Hadley, Reed}} [[Categoría:Actores y actrices de Texas]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 2cg8n6wpmrgfz1hxp0g6ciaxi25vbkk 0 56899 3699409 3540008 2022-07-25T07:59:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|David Harbour}} {{persona}} {{Intro bio}} == Vida temprana == Harbour foi a la Byram Hills High School en [[Armonk]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] xunto a otros actores [[Sean Maher]] y Eyal Podell.<ref>{{cita web|url=http://web.mac.com/scorpion_tales/EYALPODELL/About_Me.html|títulu=All about Eyal|fechaaccesu=18 d'abril de 2011|idioma=inglés}}</ref> Graduóse na [[Dartmouth College]] d'[[Hanover (New Hampshire)|Hanover, New Hampshire]] en 1997.<ref>{{cita web|url=https://www.imdb.com/name/nm1092086/bio|títulu=David Harbour|editorial=[[Internet Movie Database]]|fechaaccesu=20 d'abril de 2011|idioma=inglés}}</ref> == Carrera == Harbour tuvo'l so entamu profesional en Broadway en 1999 na obra ''The Rainmaker'' y debutó en televisión nel 2002 nun episodiu de ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]''. Interpretó'l papel recurrente del axente de la [[LA MIO6]] Roger Anderson na serie de televisión d'[[American Broadcasting Company|ABC]] ''[[Pan Am (serie de televisión)|Pan Am]]''. En 2005, foi nomáu pa un [[Premios Tony|premiu Tony]] pola so actuación nuna producción de ''[[¿Quién tarrez a Virginia Woolf?]]''. Ye conocíu pol so papel como l'axente de la CIA Gregg Beam en ''[[Quantum of Refalfie (película)|Quantum of Refalfie]]'', como Shep Campbell en ''[[Revolutionary Road]]'' y como la fonte de [[Russell Crowe]] en ''[[State of Play]]''. Tamién recibió aponderamientos pol so papel de Paul Devildis nun episodiu de 2009 de ''[[Law & Order: Criminal Intent]]''.<ref>Fretts, Bruce (13 de xunetu de 2009). «Cheers & Jeers». ''[[TV Guide]]'', p. 8.</ref> Los sos otros creitos en cine inclúin ''[[Brokeback Mountain]]'', ''[[The Green Hornet (película)|The Green Hornet]]'' y ''[[End of Watch]]''. En 2013, interpretó un pequeñu papel d'un médicu de cabecera na serie de televisión d'Estaos Xuníos basada nel clásicu detective Sherlock Holmes, ''[[Elementary (serie de televisión)|Elementary]]''. Tamién interpretó'l papel recurrente de Elliot Hirsch en ''[[The Newsroom]]'' dende 2012. En 2014 xunir al repartu principal de la serie de drama histórica ''Manhattan''. == Vida personal == Enantes salió cola actriz [[Julia Stiles]] de 2011 a 2012, quien apaeció con él na serie ''Blue'', amás de la película ''Between Us''.<ref>{{cita web|url=http://www.huffingtonpost.co.uk/gabriel-tate/julia-stiles-interview_b_6720624.html|títulu=Julia Stiles Interview: Star Talks New TV Series 'Blue', Playing an Escort and Filming Sex Scenes With Her Ex|apellíu=Tate|nome=Gabriel|obra=[[The Huffington Post]]|fecha=23 de febreru de 2015|idioma=inglés}}</ref> == Filmografía == === Cine === {| class="wikitable sortable" |- ! Añu ! Títulu ! Papel |- | 2004 | ''[[Kinsey (película)|Kinsey]]'' | Robert Kinsey |- | 2005 | ''[[Brokeback Mountain]]'' | Randall Malone |- | 2005 | ''[[War of the Worlds (película de 2005)|War of the Worlds]] | Estibador |- | 2008 | ''[[Revolutionary Road]]'' | Shep Campbell |- | 2008 | ''[[Quantum of Refalfie (película)|Quantum of Refalfie]]'' | [[Villanos de Quantum of Refalfie#Gregg Beam|Gregg Beam]] |- | 2009 | ''[[State of Play]]'' | PointCorp Insider |- |- | 2011 | ''[[The Green Hornet (película)|The Green Hornet]]'' | D.A. Frank Scanlon |- | 2012 | ''[[End of Watch]]'' | Van Hauser |- | 2013 | ''[[El infiltrado]]'' | Jay Price |- | 2014 | ''[[A Walk Among the Tombstones|Un paséu poles tumbes]]'' | Ray |- | 2014 | ''[[The Equalizer (película)|The Equalizer]]'' | Frank Masters |- |2015 |''[[Black Mass (película)|Black Mass]]'' |John Morris |- |2016 |''[[Suicide Squad (película)|Suicide Squad]]'' | |- |} === Televisión === {| class="wikitable sortable" |- ! Añu ! Títulu ! Papel |- | 2002 | ''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' | Terry Jessup |- | 2003 | ''Hack'' | Christopher Clark |- | 2004 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Wesley John Kenderson |- | 2006 | ''The Book of Daniel'' | Kevin Warwick |- | 2008 | ''[[Law & Order]]'' | Jay Carlin |- | 2009 | ''[[Law & Order: Criminal Intent]]'' | Paul Devildis |- | 2011 | ''[[Pan Am (serie de televisión)|Pan Am]]'' | Roger Anderson |- | 2012–2014 | ''[[The Newsroom]]'' | Elliott Hirsch |- | 2013 | ''[[Elementary (serie de televisión)|Elementary]]'' | Dr. Mason Baldwin |- | 2014 | ''[[Rake]]'' | David Potter |- | 2014 | ''Manhattan'' | Dr. Reed Akley |- | 2014–presente | ''State of Affairs'' | David Patrick |- | 2015 | ''[[Banshee (serie de televisión)|Banshee]]'' | Robert Dalton |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *{{IMDb nome}} *{{IBDB nome|44081}} *{{iobdb|David|Harbour}} *[http://www.tv.com/people/david-harbour/ David Harbour] en [[TV.com]] {{NF|1974||Harbour, David}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 5uuy2w3w3e8zkkrkur3age1eb2lagag 0 57110 3699534 3544878 2022-07-25T10:53:38Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Frances Howard}} {{persona}} '''Frances Howard''' {{nym}} foi una actriz d'Estaos Xuníos, conocida por ser la segunda esposa del productor ganador d'un [[Premios Óscar|Premiu Óscar]] [[Samuel Goldwyn]]. == Biografía == Nacida n'[[Omaha (Nebraska)|Omaha]], los sos padres yeren James y Maureen Howard. Casóse con Samuel Goldwyn el 23 d'abril de 1925, permaneciendo xuntos hasta'l fallecimientu del productor. Tuvieron un fíu, [[Samuel Goldwyn, Jr.]], y ente los sos nietos figura l'actor [[Tony Goldwyn]]. Según dicíase nel so momentu, Howard taba esmolecida por una posible invasión de los Estaos Xuníos per parte de [[Hitler]], y llegó a entamar un supuestu afogamientu del so fíu, l'adopción d'una identidá falsa, y la fuxida a [[Méxicu]], onde tenía dineru preparao.<ref>Catalena, Mark A. ''Goldwyn: The Man and His Movies'' (2005)</ref> Frances Howard finó en [[Beverly Hills]], [[Los Angeles]] ([[California]]), en 1976, a los 73 años d'edá. Foi soterrada nel Campusantu Forest Lawn Memorial Park de [[Glendale (California)]]. == Filmografía == Ente 1925 y 1935 Howard rodó cuatro film: * ''Mary Burns, Fugitive'' (1935) * ''The Shock Punch'' (1925) * ''The Swan'' (1925) * ''[[Too Many Kisses]]'' (1925) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Frances Howard (actress)}} {{enllaces persona}} {{NF|1903|1976|Howard, Frances}} [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu]] [[Categoría:Persones d'Omaha (Nebraska)]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] nto44m8drg4b3ys86c4uchk3za2coac 0 57286 3699242 3503008 2022-07-25T06:16:26Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Jeffrey Jones (actor)}} {{persona}} '''Jeffrey Duncan Jones''' (nacíu'l 28 de setiembre de 1947) ye un [[actor]] d'[[Estaos Xuníos]]. Trabayó en delles películes y series de televisión, y ye conocíu por papeles como l'emperador [[José II d'Habsburgu|José II]] en ''[[Amadeus]]'' de [[Miloš Forman]], Charles Deetz en ''[[Beetlejuice]]'' y Edward R. Rooney en ''[[Ferris Bueller's Day Off]]''. == Primeros años == Nació en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]], fíu de Ruth Schooley, una historiadora d'arte que lo afaló por que se dedicara a l'actuación, y Douglas Bennett Jones, quien morrió mientres la so niñez.<ref>[http://www.filmreference.com/film/92/Jeffrey-Jones.html ''Jeffrey Jones Biography'']. Film Reference.com.</ref><ref>[http://movies.yahoo.com/movie/contributor/1800016391/bio ''Jeffrey Jones'']. Yahoo! Movies.</ref> En 1969 Jones treslladóse a [[Londres]] pa estudiar na [[LAMDA|Academia de Música y Arte Dramático]] y dempués estudió mientres tres años nel Teatru Stratford d'[[Ontario]], [[Canadá]]. == Carrera == Jones empezó a actuar faciendo pequeños papeles en cine y televisión mientres la década de 1970. Consiguió un papel secundariu na película ''[[Easy Money]]'' (1983) de [[Rodney Dangerfield]], y un papel como convidáu na serie ''[[Remington Steele]]'' dexó-y reemplazar a [[Ian Richardson]] na adautación de la obra de [[Peter Shaffer]], ''[[Amadeus]]'' (1984) de [[Miloš Forman]], interpretando al emperador [[José II d'Habsburgu]]; recibió una nominación al premiu [[Globu d'Oru]] como [[Globu d'Oru al meyor actor de repartu|meyor actor de repartu]]. Otru de los sos papeles notables foi'l de Edward R. Rooney en ''[[Ferris Bueller's Day Off]]''. Jones trabayó regularmente col direutor [[Tim Burton]], en ''[[Beetlejuice]]'', ''[[Ed Wood (película)|Ed Wood]]'' y ''[[Sleepy Hollow]]''. Otres de les sos películes importantes son ''[[The Hunt for Red October]]'', ''[[Howard the Duck]]'', ''[[The Devil's Advocate]]'', ''[[Stuart Little]]'' y ''[[Ravenous]]''. Jones foi convidáu en dellos shows de televisión, ente ellos: ''[[Cuentos estelantes|Amazing Stories]]'', ''[[Tales from the Crypt]]'' y ''[[Escuela Wayside]]''. En 1989 protagonizó la sitcom ''[[The People Next Door (serie de televisión)|The People Next Door]]'' de [[Wes Craven]], onde interpretaba a un dibuxante que la so imaxinación podía faer que les coses cobraren vida. Tamién fixo del famosu editor del diariu A.W. Merrick na serie de [[HBO]] ''[[Deadwood (serie de televisión)|Deadwood]]''. == Vida privada == === Arrestu y condena === En 2003, Jones foi arrestáu por posesión de [[pornografía infantil]] y por dar emplegu a un mozu de 14 años por que pose en fotografíes pornográfiques.<ref name=FDLE>[http://offender.fdle.state.fl.us/offender/flyer.do?personId=38561 Florida Department of Law Enforcement]</ref><ref name=TSG>[http://www.thesmokinggun.com/archive/0702041jones1.html ''Jeffrey Jones Sex Offender Bust'']. [[The Smoking Gun]].</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/showbiz/2502963.stm ''Ferris Bueller star denies porn charges'']. BBC News. 22 November 2002.</ref> Por un pidimientu, el cargu de posesión de pornografía infantil foi retiráu, y Jones [[nolo contendere|nun refugó]] los cargos por inducir a un menor a posar pa fotografíes esplícites. Foi sentenciáu a un periodu de prueba de cinco años, y ordenar asistir a terapia y rexistrase como agresor sexual.<ref>"Actor Gets Probation for Inducing Boy to Pose Nude", ''Los Angeles Times'', July 9, 2003, p. 4.</ref><ref>[http://www.contactmusic.com/new/xmlfeed.nsf/mndwebpages/jeffrey%20jones%20pleads%20non%20contest%20to%20porn%20charges ''Jeffrey Jones Pleads Non Contest to Porn Charges'']. ContactMusic.com. 7 September 2003.</ref> En xunetu de 2004, foi arrestáu pola policía de Florida dempués de nun echar# voz del so cambéu de residencia como ordenen les lleis d'esi estáu.<ref>[http://www.contactmusic.com/new/xmlfeed.nsf/mndwebpages/shamed%20actor%20charged%20with%20failing%20to%20register%20on%20sex%20list ''Shamed Actor Charged with Failing to Register on Sex List'']. ContactMusic.com. 7 May 2004.</ref> En 2004, dempués de que'l menor pasó a ser adultu, este llevó a cabu un xuiciu civil contra Jones,<ref name=suit>{{cita web |url=http://www.thesmokinggun.com/archive/1027041jones1.html |títulu=Actor Hit With Teen Sex Suit|editorial=The Smoking Gun|fechaaccesu=22 de marzu de 2009}}</ref> el cual foi tornáu nueve díes dempués.<ref>Search on BC323446 at http://www.lasuperiorcourt.org shows "11/03/2004 Request and Entry of Dismissal (W/P ENTIRE ACTION OF ALL CAUSES AND ALL PARTIES) Filed by Attorney for Pltf/Petnr."</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome}} {{NF|1947||Jones, Jeffrey}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 4r0w0e3065wmqdu02d6fd1bpq93c0wz 0 57398 3699444 3351447 2022-07-25T08:03:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Keri Lynn Pratt}} {{persona}} '''Keri Lynn Pratt''' (n. [[23 de setiembre]] de [[1978]]) ye una [[actriz]] de cine y televisión d'[[Estaos Xuníos]]. Ye conocida pol so papel de Missy Belknap en ''[[Jack & Bobby]]'' o como Dee Vini en ''[[Drive Me Crazy]]'', que foi'l so papel debú. == Biografía == Pratt foi una estudiante de l'Academia de Baille Hampstead, y dempués de graduase empezó la so carrera nel Centru de Baille de Broadway.<ref>{{cita web|url=http://www.jackandbobby.net/Missy.php|títulu=Missy on Jack & Bobby — Co-creator Brad Meltzer's Official Site}}</ref> Tuvo como convidada en series como ''[[CSI: Crime Scene Investigation]],'' na temporada 1, nel episodiu 22: "Evaluation Day" y na temporada 6 nel episodiu 19: "Spellbound" como Anna Leah, ''[[ER (serie de televisión)|ER]]'', en ''[[House M. D.]]'' na temporada 2 n'episodiu 14: "Sex Kills" como Amy Errington, ''[[Bones]]'' en temporada 2 n'episodiu 5: "The Truth In The Lye" como Chloe, ''[[Veronica Mars]]'', ''[[Law and Order: Special Victims Unit]], [[Nip/Tuck]], 7th Heaven, [[That '70s Show]],'' y ''[[Sabrina, the Teenage Witch]]''. En 2006 apaeció en cuatro episodios del show de ABC ''[[Brothers & Sisters (serie de televisión)|Brothers & Sisters]], como una interna de los personaxes de [[Calista Flockhart]] y [[Josh Hopkins]].<ref>{{cita web|url=https://www.imdb.com/name/nm0005325/|títulu=Keri Lynn Pratt}}</ref> Pratt, que nació en [[Concord (New Hampshire)|Concord, New Hampshire]], graduóse de l'Academia Pinkerton en Derry. Foi Miss New Hampshire Teen USA en 1994 y compitió en Miss Teen USA 1994. En xunetu de 2008, Pratt foi escoyida como Kristy na película de 2009 ''[[I Hope They Serve Beer In Hell]]''.<ref>{{cita web |url=http://ihopetheyservebeerinhell.com/archives/the_girls_keri.html |títulu=I Hope They Serve Beer in Hell - The girls: Keri and Denise |fecha=10 de xunetu de 2008}}</ref> El 25 de xunetu de 2010, revelar na sala de prensa de ''Comic Con'', que Pratt va interpretar a Cat Grant na temporada 10 de ''[[Smallville]]''. == Filmografía == {|{{tablaguapa}} ! Year || Title || Role || Notes |- | [[2010]] | ''[[Smallville]] '' || Cat Grant || |- |- | [[2009]] | ''[[I Hope They Serve Beer in Hell]]'' || Kristy || |- | 2007–2008 | ''[[The Mark of Desire]]'' (Serie) || Mary Clarity Santibaills (Principal) || |- | [[2006]] | ''[[The Surfer King]]'' || Katie || |- | [[2006]] | ''[[House M. D.]]'' || Amy || Temporada 2 Episodiu 14 |- | [[2005]] | ''[[Campus Confidential]]'' || Cornelia Nixon || Película de televisión | ''[[law and orde]]'' || jole || temporada 7 capítulu 9 |- | [[2004]] |''[[Fat Albert (película)|Fat Albert]] '' || Heather || |- | [[2002]] | ''[[A Midsummer Night's Rave]]'' || Debbie || |- | [[2002]] | ''[[They Shoot Dives, Don't They?]]'' || Jenny ||Película de televisión |- | [[2002]] || ''[[Dead Above Ground]]'' || Kelly 'Kel' Britton || |- | [[2001]] | ''[[America's Sweethearts]]''||Leaf Weidmann || |- | [[2000]] | ''[[Cruel Intentions 2]]'' || Cherie Claymon || |- | [[2000]] || ''[[The Smokers]]'' ||Lisa Stockwell|| |- | [[1999]] | ''[[Drive Me Crazy]]''||Dee Vini|| |} == Referencies == {{llistaref|2}} {{NF|1978|}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] bu44i4acbun2q4ozhsxzzc35x2jo7yi 0 57536 3699470 3503775 2022-07-25T08:06:51Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Priscilla Lane}} {{persona}} '''Priscilla Lane''' {{nym}}, nacida '''Priscilla Mullican''', foi una actriz d'[[Estaos Xuníos]] y la más nueva de les [[hermanes Lane]] de cantantes y actrices. Ye meyor recordada polos sos papeles nes películes ''[[Los violentos años venti]]'' (1939) coprotagonizada con [[James Cagney]] y [[Humphrey Bogart]]; ''[[Saboteur (película)|Saboteur]]'' (1942), una película d'[[Alfred Hitchcock]] na qu'interpreta a la heroína; y ''[[Arsenic and Old Lace]]'' (1944), na qu'ella interpreta a la prometida y esposa de [[Cary Grant]].<ref name="independent">{{cita web|apellíu=Shipman|nome=David|títulu=Obituary: Priscilla Lane|obra=The Independent|fecha=10 d'abril de 1995|url=http://www.independent.co.uk/news/people/obituary-priscilla-lane-1615023.html|fechaaccesu=10 de febreru de 2014|idioma=inglés}}</ref> == Vida temprana == Nació nun llar d'[[Indianola (Iowa)|Indianola]], [[Iowa]].<ref name="allmovie">{{cita web|apellíu=Erickson|nome=Hal|títulu=Priscilla Lane|obra=[[AllMovie]]|url=http://www.allmovie.com/artist/priscilla-lane-p40378|fechaaccesu=10 de febreru de 2014|idioma=inglés}}</ref> Foi la tercera de cinco hermanes que concibió'l matrimoniu integráu pol Dr. Lorenzo Mullican y la so esposa, Cora Bell Hicks. Los sos empiezos fueron nel mundu de la música, xunto a les sos hermanes Rosemary y Lola, esto en razón a que por iniciativa familiar afalar a tomar clases nel "Conservatoriu de Des Moines" y na "Eagin Scholl of Dramatic Arts of [[New York]]". Esta capacitación, como les sos dotes naturales de bones intérpretes, llevar a formar parte de la "Pennsylvanians Dance Band" de ''Fred Waring'', como vocalistas. == Carrera == [[Ficheru:Priscilla Lane Cowboy from Brooklyn trailer.jpg|280px|thumb|Priscilla Lane en ''Cowboy from Brooklyn''.]] En [[1937]] el citáu tríu "The Lane Sisters" consiguen roblar contratu cola Compañía [[cine]]matográfica [[Warner Bros]], xuntu al Direutor d'orquesta ''Fred Waring'', col fin de participar na película ''Varsity Show'' (un musical que fuera protagonizáu pol popular cantante y actor [[Dick Powell]]). Con posterioridá y en virtú del so sobresaliente guapura, ye convocada a siguir la so carrera como actriz, llegando a filmar un importante númberu de películes, nes que trabayó xunto a [[famosu|grandes]] [[actor|actores]] de [[Hollywood]] como: [[Cary Grant]], [[Dick Powell]], [[Pat O'Brien (actor)|Pat O'Brien]], [[Eddie Bracken]], [[Jack Carson]], [[Humphrey Bogart]], [[Robert Cummings]], [[James Cagney]], [[Peter Lorre]], y otros. Tuvo un regresu fugaz al mundu del espectáculu -en [[1958]]- pa realizar un programa en [[televisión]] qu'ella conducía, pero la duración del ciclu nun foi lo suficientemente enllargada como pa motivar a Priscilla a siguir intentándolo. == Vida personal == No tocante a la so vida personal, casóse mientres l'añu [[1939]] con Oren Haglund, un guionista y aspirante a asistente de direición, que Priscilla abandonaría al segundu día de la boda, que terminaría anulándose pocu tiempu dempués. En [[1942]], vuelve contraer enllaz con Joseph Howard (Coronel de l'aeronáutica d'Estaos Xuníos), y unos años dempués ([[1948]]) retirar de l'actuación pa dedicase de llenu a la vida matrimonial. En [[1976]] fina'l coronel Howard dexando a Priscilla sola y sensiblemente afeutada. == Muerte == Lane foi diagnosticada con [[cáncer de pulmón]] en 1994. Treslladóse a un llar de vieyos, ''Wingate'', en Andover cerca del so fíu Joe y la so familia. Ella morrió ellí a les 7:30 a. m. del 4 d'abril de 1995, de cáncer de pulmón y insuficiencia cardiaca crónica, a los 79 años d'edá.<ref name="allmovie"/> Una misa funeral celebrar en St. Matthew's Church en [[Windham (New Hampshire)|Windham, New Hampshire]] y l'entierru nel [[Cementeriu Nacional d'Arlington]]. El so home fuera soterráu ellí con honores militares completos. Ella foi soterrada al llau d'él.<ref name="find-a-grave">{{cita web|títulu=Priscilla Lane|obra=[[Find a Grave]]|url=http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=6561|fechaaccesu=10 de febreru de 2014|idioma=inglés}}</ref> == Filmografía == * ''[[Bodyguard (filme)|Bodyguard]]'' ([[1948]]) * ''[[Fun on a Weekend]]'' ([[1947]]) * ''[[Arsenic and Old Lace]]'' ([[1944]]) * ''[[The Meanest Man in the World]]'' {[[1943]]) * ''[[Silver Queen]]'' ([[1942]]) * ''[[Saboteur (película)|Saboteur]]'' ([[1942]]) * ''[[Blues in the Night (1941 filme)|Blues in the Night]]'' ([[1941]]) * ''[[Million Dollar Baby (1941 filme)|Million Dollar Baby]]'' ([[1941]]) * ''[[Four Mothers]]'' ([[1941]]) * ''[[Three Cheers for the Irish]]'' ([[1940]]) * ''[[Brother Rat and a Baby]]'' ([[1940]]) * ''[[Four Wives]]'' ([[1939]]) * ''[[Los violentos años venti|The Roaring Twenties]]'' ([[1939]]) * ''[[Dust Be My Destiny]]'' ([[1939]]) * ''[[Daughters Courageous]]'' ([[1939]]) * ''[[Yes, My Darling Daughter]]'' ([[1939]]) * ''[[Brother Rat]]'' ([[1938]]) * ''[[Four Daughters]]'' ([[1938]]) * ''[[Cowboy from Brooklyn]]'' ([[1938]]) * ''[[Men Are Such Fools]]'' ([[1938]]) * ''[[Love, Honor and Behave]]'' ([[1938]]) * ''[[Varsity Show]]'' ([[1937]]) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * {{IMDb nome}} * {{Find a Grave|6561|Priscilla Lane}} {{NF|1915|1995|Lane, Priscilla}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Cantantes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 54zjzwr2w0dolqgttlfhw7wskurwbf1 0 57717 3699486 3616263 2022-07-25T08:08:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Walter Long}} {{persona}} '''Walter Huntley Long''' ([[5 de marzu]] de [[1879]] – [[4 de xunetu]] de [[1952]]) foi un actor cinematográficu de calter de nacionalidá estauxunidense. == Biografía == [[Image:Birth-of-a-nation-klan-and-black-man.jpg|thumb|left|200px|Escena de ''[[The Birth of a Nation]]''-Componentes del Klan prinden a Gus, interpretáu por Walter Long]] Nacíu en [[Nashua (New Hampshire)]], empecipiar nel cine na década de 1910. A lo llargo de la so carrera actuó en munches películes de [[D. W. Griffith]], destacando ente elles ''[[The Birth of a Nation]]'' (1915), na qu'encarnaba a Gus, un [[afroamericanu]], cola cara maquillada de negru, y ''[[Intolerancia (película)|Intolerancia]]'' (1916). Long tamién actuó con [[Rodolfo Valentino]] en tres film nos primeros años venti, anque ye más recordáu polos sos papeles de villanu cómicu en delles cintes de [[Stan Laurel]] y [[Oliver Hardy]] na década de 1930. De primeres de la so carrera cinematográfica, Long casóse con Luray Huntley, una de les intérpretes de la compañía d'actores de D.W. Griffith. Ella finó en 1918, a los 28 años d'edá, por causa de la [[gripe español]]. Long sirvió na [[Primer Guerra Mundial|Primer]] y na [[Segunda Guerra Mundial]], llogrando l'empléu de [[teniente coronel]] enantes de ser llicenciáu con honores al rematar la segunda guerra. Walter Long finó por causa de un ataque al corazón en 1952 en [[Los Angeles]], [[California]]. Foi soterráu nel Campusantu Hollywood Forever de [[Hollywood]], [[California]]. == Seleición de la so filmografía == {| class="wikitable sortable" ! Añu ! Títulu ! Xéneru ! Papel ! class="unsortable" | Observaciones |- |1910 || ''The Fugitive'' || drama || || |- |1911 || ''[[The Primal Call]]'' || drama || || curtiu |- |1911 || ''[[Bobby, the Coward]]'' || drama || || |- |1912 || ''[[The Girl and Her Trust]]'' || drama || Pretendiente de Grace || |- |1912 || ''[[The Painted Lady]]'' || drama || || curtiu |- |1912 || ''[[The Musketeers of Pig Alley]]'' || drama || || Acreditáu como'l primer filme de gangsters de la hestoria. |- |1913 || ''[[The Deerslayer]]'' || drama || || |- |1913 || ''[[Traffic in Souls]]'' || drama || Policía || |- |1914 || ''[[The Broken Bottle]]'' || drama || || |- |1914 || ''[[The Life of Xeneral Villa]]'' || Aición-drama || Oficial federal || [[Pancho Villa]], como él mesmu |- |1914 || ''Home, Sweet Home'' || drama || como él mesmu || Biográfica |- |1914 || ''[[The Escape]]'' || drama || || Consideráu un filme perdíu. |- |1914 || ''[[Dan Morgan's Way]]'' || drama || || |- |1914 || ''[[Blue Pete's Escape]]'' || [[Western]] || || |- |1914 || ''The Avenging Conscience: or "Thou Shalt Not Kill" || drama || Detective || Basáu en ''[[El corazón delator]]''. |- |1914 || ''[[Where the Mountains Meet]]'' || || como él mesmu || |- |1914 || ''[[The Revenue Officer's Deputy]]'' || drama || Bruner || |- |1914 || ''[[Ethel Has a Steady]]'' || Comedia || || |- |1914 || ''[[Bobby's Medal]]'' || drama || || |- |1915 || ''[[The Birth of a Nation]]'' || drama || Gus || |- |1915 || ''[[Martyrs of the Alamo]]'' || || Santa Anna || |- |1915 || ''[[The Highbinders]]'' || xéneru criminal || || curtiu |- |1915 || ''[[Little Marie]]'' || || || |- |1916 || ''[[Daphne and the Pirate]]'' || || || |- |1916 || ''[[Sold for Marriage]]'' |||| || |- |1916 || ''[[Intolerancia (película)|Intolerancia]]'' || drama || Mosqueteru || |- |1916 || ''[[Joan the Woman]]'' || || || |- |1917 || ''[[The Evil Eye]]'' || || Mexican Joe || || |- |1917 || ''[[A Romance of the Redwoods]]'' || || || |- |1917 || ''[[The Woman God Forgot]]'' || || || |- |1921 || ''[[The Sheik (película)|The Sheik]]'' || || || |- |1922 || ''[[My American Wife]]'' || || || |- |1922 || ''[[Moren of the Lady Letty]]'' || || || |- |1922 || ''Shadows'' || || || |- |1922 || ''[[Blood and Sand (película de 1922)|Blood and Sand]]'' || || || |- |1922 || ''[[Omar the Tentmaker]]'' || || || |- |1923 || ''[[His Great Chance]]'' || || || |- |1923 || ''[[The Shock]]'' || || || |- |1924 || ''White Man'' || || || |- |1925 || ''The Lady'' || drama || Blackie || |- |1926 || ''[[Jim, the Conqueror]]'' || Western || || |- |1927 || ''The Yankee Clipper'' || || Portuguese Joe || |- |1928 || ''[[Gang War]]'' || || || |- |1929 || ''[[The Black Watch]]'' || || || |- |1931 || ''The Maltese Falcon'' || || |Miles Archer |- |1931 || ''[[Pardon Us]]'' ||comedia || The Tiger ||Film de [[Stan Laurel]] y [[Oliver Hardy]] |- |1932 || ''[[Any Old Port!]]'' || comedia || Mugsie Long || Curtiu de [[Stan Laurel]] y [[Oliver Hardy]] |- |1932 || ''[[I Am a Fugitive From a Chain Gang]]'' || drama criminal || Blacksmith || ensin creitos |- |1934 || ''[[Going Bye-Bye!]]'' ||comedia || Butch Long || Curtiu de [[Stan Laurel]] y [[Oliver Hardy]] |- |1934 || ''[[The Live Ghost]]'' || comedia]] || Capitán || Curtiu de [[Stan Laurel]] y [[Oliver Hardy]] |- |1934 || ''[[Three Little Pigskins]]'' ||comedia ||Joe Stacks ||Film de [[The Three Stooges]] |- |1937 || ''[[Pick a Star]]'' || || || |- |1939 || ''[[Unión Pacíficu]]'' || || || |- |1940 || ''[[Dark Command]]'' || || || |- |1948 || ''No More Relatives'' || comedia || Joe || Curtiu d'[[Edgar Kennedy]] |} == Referencies == {{traducíu ref|en|Walter Long (actor)}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons category}} *{{IMDb nome}} *{{Find a Grave|8245944}} {{DEFAULTSORT:Long, Walter}} {{NF|1879|1952}} [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] lc114jd5rykut9xjdxcir3b0qxc1kir 0 57857 3699271 3656898 2022-07-25T06:19:08Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Wendie Malick}} {{persona}} '''Wendie Malick''' ([[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]], [[13 d'avientu]] de [[1950]]) actriz y exmodelu d'[[Estaos Xuníos]] de padre libanés. == Biografía == En [[1972]], en graduándose na [[Universidá Wesleyana d'Ohio]] de [[Delaware]], [[Ohio]], empezó como modelu pa la [[Wilhelmina modeling agency]]. Como actriz, empezó en [[1982]] na película ''A Little Sex''. Foi gallardoniada con un premiu especial del gremiu d'actores yá que apaeció en siquier cinco programes de televisión o películes cada añu nos postreros 23 años. . En [[1982]], empezó a faer de [[Diane Chambers]] na serie de la [[National Broadcasting Company|NBC]] ''[[Cheers]]''. El so primer papel de protagonista foi na serie de la [[HBO]] ''[[Dream On (serie de televisión)|Dream On]]'' en [[1990]], onde tuvo hasta [[1996]] cuando pasó a interpretar a la exmodelo superficial y alcohólica Nina Van Horn pa la serie de la MBC ''[[Just Shoot Me!]]'' en [[1997]], onde tuvo hasta [[2003]] y que-y valió dos nominaciones pa los Emmy en [[1999]] y [[2002]]. Tamién actuó nel [[telefilme]] ''Take My Advice: The Ann and Abby Story'', onde interpretaba a dos ximielgues idéntiques, les periodistes [[Ann Landers]] (Esther Lederer) y Dear Abby [[Pauline Phillips]] ([[Abigail Van Buren]]) y fixo el dobaje de la serie de [[The Walt Disney Company|Disney]] ''[[Fillmore!]]'' hasta'l so fin en [[2004]]. En [[2005]], fixo de Naomi na serie de [[John Stamos]] ''[[Jake in Progress]]'' y participó en ''[[Modern Men]]''. Malick fixo más 80 apaiciones en series de televisión, como: * 5 apaiciones en ''[[Kate & Allie]]''. * 9 apaiciones en ''[[Baywatch]]''. * 8 apaiciones en ''[[Frasier]]'' como [[Ronee Lawrence]]. * 5 apaiciones en ''[[Father of the Pride]]''. * 3 apaiciones en ''[[The Adventures of Jimmy Neutron: Boy Genius]]'' como Beautiful Gorgeous. ...amás de ''[[MacGyver]]'', ''[[The X-files]]'', ''[[Mike Hammer]]'', ''[[Scarecrow and Mrs. King]]'', ''[[Highway to Heaven]]'', ''[[NYPD Blue]]'', ''[[L.A. Law]]'', ''[[Empty Nest]]'', ''[[Mad About You]]'', ''[[Tales from the Crypt]]'', ''[[Seinfeld]]'', ''[[Cybill]]'', ''[[Kim Possible]]'', ''[[Reba]]'', ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'', ''[[Frasier]]'', ''[[Law & Order]]'', [[Bratz]], y nos anuncios de [[Marshalls]]. En 2000, Women in Film concedió-y el títulu A Woman of Vision, xuntu con [[Tipper Gore]], [[Gwen Ifill]] y [[Roseanne]]. Ta en diverses asociaciones como ''Board of Directors of The Environmental Media Association'', ''Board of Advocates for Planned Parenthood'', ''Advisory Board of The Humane Society'', etc. == Vida personal == Casóse dos veces: de [[1982]] a [[1989]] col actor y guionista [[Mitch Glazer]], y en [[1992]] con Richard Erickson. Ella y Erickson caltienen un centru médicu nel [[República Democrática d'El Congu|Congu]] y sofiten un albergue de [[Tijuana]], [[Méxicu]]. Viven nos montes de [[Santa Monica (California)|Santa Monica]] con trés perros, dos caballos y un gatu. == Filmografía == * [[2009]] - ''[[Alvin and the Chipmunks: The Squeakquel]]'' como Dra. Rubin * [[2009]] – ''[[Confessions of a Shopaholic]]'' (movie) – ''Miss Korch'' * [[2006]] - ''[[Brother Bear 2]]'' como La tia de nita (Siquiniq) (voz) * [[2006]] – ''[[Hello Sister, Goodbye Life]]'' (TV) – ''Barbara'' * [[2005]] – ''[[Bratz]]'' – ''Berdine'' * [[2005]] – ''[[Bratz]]'' (serie TV) – ''Berdeen Maxwell'' (voz) * [[2005]] – ''Racing Stripes'' – ''Clara Dalrymple'' * [[2005]] – ''[[Waiting...]]'' – ''Monty's Mom'' * [[2005]] – ''[[The X's]]'' (serie TV) – ''Mrs. X'' (voz) * [[2005]] – ''[[Kronk's New Groove]]'' (video) – ''Chicha'' (voz) * [[2004]] – ''[[Raising Genius]]'' – ''Nancy Nestor'' * [[2004]] – ''[[Stuck]]'' – ''Virginia'' * [[2003]] – ''[[My Life with Men]]'' (TV) – ''Emily Zebrowski'' * [[2002]] – ''[[Manna from Heaven]]'' – ''Inés'' * [[2002]] – ''[[Fillmore!]]'' (serie TV) – ''Principal Folsom (2002-)'' (voz) * [[2001]] – ''[[Strange Frequency 2]]'' (TV) – ''Maggie (segment "Don't Stop Believin")'' * [[2001]] – ''[[Cahoots]]'' – ''Diane'' * [[2001]] – ''[[On Edge]]'' – ''Mildred Tilman'' * [[2000]] – ''[[The Emperor's New Groove]]'' – ''ChiCha, Pacha's Wife'' (voz) * [[1999]] – ''[[Take My Advice– The Ann and Abby Story]]'' (TV) – ''Ann Landers / Abigail Van Buren'' * [[1998]] – ''[[Divorce– A Contemporary Western]]'' – ''Terry'' * [[1998]] – ''[[Jerome]]'' – ''Jane'' * [[1997]] – ''[[Just Add Love]]'' – ''Charlotte'' * [[1997]] – ''[[North Shore Fish]]'' (TV) – ''Shimma'' * [[1997]] – ''[[Un corps parfait]]'' (''Perfect Body'') (TV) – ''Janet Bradley'' * [[1997]] – ''[[Trojan War]]'' – ''Beverly Kimble'' * [[1996]] – ''[[Apollo 11 (filme)|Apollo 11]]'' (TV) – ''Pat Collins'' * [[1996]] – ''[[Good Company]]'' (serie TV) – ''Zoe Hellstrom (1996)'' * [[1995]] – ''The Return of Hunter'' (TV) – ''Pat Lafferty'' * [[1995]] – ''[[Hart to Hart– Secrets of the Hart]]'' (TV) – ''Sarah Powell'' * [[1995]] – ''[[The American President]]''– ''Susan Sloan'' * [[1994]] – ''[[Madonna– Innocence Lost]]'' (TV) – ''Camille Barbone'' * [[1991]] – ''[[Dynasty– The Reunion]]'' (TV) – ''Carol Marshall'' * [[1991]] – ''Bugsy''– ''Muyer en tren'' * [[1990]] – ''[[Funny About Love]]'' – ''Enfermera Nancy'' * [[1989]] – ''[[Baywatch– Panic at Malibu Pier]]'' (TV) – ''Gayle Buchannon'' * [[1988]] – ''[[Supercarrier]]'' (TV) * [[1988]] – ''[[Scrooged]]'' – ''Wendie Cross'' * [[1985]] – ''[[Private Sessions]]'' (TV) – ''Tippi'' * [[1983]] – ''[[Trauma Center]]'' (serie TV) – ''Dra. Brigitte Blaine'' * [[1982]] – ''[[A Little Sex]]'' – ''Philomena'' * [[1978]] – ''[[How to Pick Up Girls!]]'' (TV) – ''Stephie'' * [[1964]] – ''[[Another World (serie de televisión)|Another World]]'' (serie TV) – ''Secuaz'' == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome}} * [http://archive.is/20130411022325/http://www.hollywood.com/celebs/detail/id/187600 Wendie Malick at Hollywood.com] {{NF|1950||Malick, Wendie}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de doblaxe d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Modelos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] c10tetsvi0svl8ok3quk1ao8u92saua 0 57889 3699252 3539534 2022-07-25T06:17:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Nancy Marchand}} {{persona}} '''Nancy Marchand''' ([[19 de xunu]] de [[1928]] – [[18 de xunu]] de [[2000]]) foi una actriz teatral, cinematográfica y televisiva estauxunidense. Ye quiciabes más conocida pola so interpretación de Margaret Pynchon na serie ''[[Lou Grant]]'' y el de Livia Sopranu en ''[[The Sopranos]]''. == Biografía == === Primeros años === Nacida en [[Buffalo (Nueva York)]], los sos padres yeren Marjorie Freeman, una pianista, y Raymond L. Marchand, un médicu.<ref>{{cita web | autor= | títulu=Nancy Marchand | url=http://www.filmreference.com/film/65/Nancy-Marchand.html | obra=FilmReference | añu=2010 | fechaaccesu=22 de setiembre de 2010}}</ref> === Carrera === Marchand debutó como actriz teatral nel [[circuitu de Broadway]] cola obra ''[[La fierecilla domada]]'' en 1951. Otres pieces teatrales nes cualos actuó fueron ''[[El mercader de venecia]]'', ''[[Trabayos d'amor perdíu]]'', ''[[Much Ado About Nothing]]'', ''[[Black Comedy (obra)|Black Comedy]]'', ''[[Forty Carats]]'', ''[[And Miss Reardon Drinks a Little]]'', ''[[The Plough and the Stars]]'', ''[[El zoo de cristal]]'', ''[[Morning's at Seven]]'', ''[[Awake and Sing!]]'', ''[[The Octette Bridge Club]]'', ''Love Letters'', ''[[Home y super home]]'', ''[[La importancia de llamase Ernesto]]'', ''[[The School for Scandal]]'', ''[[El balcón (teatru)|El balcón]]'' (pola cual ganó un Premiu Obie), y ''Black Comedy/White Lies'', interpretación que-y valió la nominación a un [[Premiu Tony]] a la meyor actriz. Amás, foi nomada cuatro veces al Premiu Drama Desk, ganándolo pol so trabayu en ''Morning's at Seven'', y consiguió un segundu Premiu Obie pola so actuación na obra d'[[A. R. Gurney]] ''The Cóctel Hour''. === Televisión === En televisión Marchand fixo los papeles de Vinnie Phillips na serie de la [[CBS]] ''[[Love of Life]]'' y el de Theresa Lamonte na de la [[NBC]] ''Another World''. Tamién foi la matriarca Edith Cushing en ''[[Lovers and Friends]]''. Na televisión n'horariu de máxima audiencia foi conocida polos sos papeles de Margaret Pynchon en ''[[Lou Grant]]'', pola cual ganó cuatro [[Primetime Emmy a la meyor actriz de repartu - Serie dramática|Premios Emmy a la meyor actriz de repartu en serie dramática]], y pol de la matriarca Livia Sopranu, na serie de [[HBO]] ''[[The Sopranos]]'', que-y valió un [[Globu d'Oru a la meyor actriz de repartu de serie, miniserie o telefilme]] y un [[Premiu del Sindicatu d'Actores a la meyor repartu de televisión - Drama]]. Amás actuó en numberoses series de los primeros años de la televisión, ente elles ''[[The Philco Television Playhouse]]'' (na qu'actuó en ''[[Marty]]'', xunto a [[Rod Steiger]]), ''[[Kraft Television Theatre]]'', ''Studio One'', y ''[[Playhouse 90]]''. Otres producciones televisives nes qu'intervieno fueron ''[[The Law and Mr. Jones]]'', ''[[Spenser: For Hire]]'', ''[[Law & Order]]'', ''[[Homicide: Life on the Street]]'', ''[[Entrenador (serie de televisión)|Entrenador]]'', y ''[[Night Court]]''. Amás, encarnó a Hester Crane, la madre de [[Frasier Crane]], nun episodiu de ''[[Cheers]]''. === Cine === Ente los llargumetraxes nos que trabayó Marchand figuren ''[[Ladybug Ladybug]]'', ''[[Me, Natalie]] (Yo, Natalie)'', ''[[Tell Me That You Love Me, Junie Moon]]'', ''[[The Hospital]] (Anatomía d'un hospital)'', ''[[Les bostonianas (película)|Les bostonianas]]'', ''[[Jefferson in Paris]]'', ''[[Brain Donors]]'', ''Reckless'', ''[[The Naked Gun]] (Gárralo como puedas)'', ''[[Sabrina (1995)|Sabrina]]'', y ''Dear God''. == Fallecimientu == Nancy Marchand finó por causa de un [[enfisema]] y un [[cáncer de pulmón]] en 2000 en [[Stratford (Connecticut)]]. Como resultáu de la so muerte, escribir nel guión de la tercer temporada de ''The Sopranos'' el fallecimientu del so personaxe. El so home a lo llargo de 48 años, l'actor [[Paul Sparer]] (1923–1999), tamién finó por causa de un cáncer.<ref>[https://www.imdb.com/name/nm0816926 Paul Sparer]</ref><ref>[http://ssdi.rootsweb.ancestry.com Social Security Death Index]</ref> La pareya tuviera tres fíos. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Nancy Marchand}} *{{Find a Grave|10933}} *{{IBDB nome|51377}} *{{IMDb nome}} *{{iobdb|Nancy|Marchand}} {{NF|1928|2000|Marchand, Nancy}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ganadores del Globu d'Oru a la meyor actriz de repartu (televisión)]] [[Categoría:Ganadores del premiu Emmy]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 8ufw1547mu6ucnjyizocw78kvcu2jfy 0 58056 3699219 3616762 2022-07-25T06:13:40Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Bess Meredyth}} {{persona}} '''Bess Meredyth''' ([[12 de febreru]] de [[1890]] – [[13 de xunetu]] de [[1969]]) foi una actriz de la dómina del [[cine mudu]], según guionista cinematográfica de nacionalidá estauxunidense. == Biografía == Nacida en [[Buffalo (Nueva York)]], foi esposa del direutor de ''[[Casablanca (película)|Casablanca]]'', [[Michael Curtiz]], y conocida por escribir los guiones de ''[[The Affairs of Cellini]]'' (1934) y ''[[The Unsuspected]]'' (1947). Meredyth formó parte del grupu de 36 fundadores de l'[[Academia d'Artes y Ciencies Cinematográfiques]]. Bess Meredyth finó en 1969 en [[Woodland Hills (Los Angeles)]], [[California]]. Frutu del so matrimoniu col actor y direutor [[Wilfred Lucas]] tuvo un fíu, [[John Meredyth Lucas]] (1919–2002), que aportó a guionista y direutor d'ésitu, trabayando ente otres producciones en distintos episodios de ''[[Mannix]]'' y ''[[Star Trek]]''. == Seleición de la so filmografía == * ''[[The Unsuspected]]'' ([[1947]]) * ''[[The Mark of Zorro]]'' ([[1940]]) * ''[[Charlie Chan at the Opera]]'' ([[1936]]) * ''[[The Mighty Barnum]] (El poderosu Barnum)'' ([[1934]]) * ''[[The Affairs of Cellini]] (El burlador de Florencia)'' (1934) * ''[[Laughing Sinners]] (Salvada)'' ([[1931]]) * ''[[The Sea Bat]]'' ([[1930]]) * ''Romance'' (1930) * ''[[A Woman of Affairs]]'' ([[1928]]) – nomada al [[Premios Óscar|Premiu Óscar]] al meyor guión * ''[[The Scarlet Lady]]'' (1928) * ''[[The Magic Flame]] (La llapada máxica)'' ([[1927]]) * ''[[Don Juan (1926)|Don Juan]]'' ([[1926]]) * ''[[A Slave of Fashion]] (Lo que toa muyer quier)'' ([[1925]]) * ''[[The Red Lily]] (Lliriu ente escayos)'' ([[1924]]) * ''[[Thy Name Is Woman]]'' (1924) * ''[[Rose o' the Sea]] (Rosa del mar)'' ([[1922]]) * ''[[The Woman He Married]]'' (1922) * ''[[That Devil, Bateese]]'' ([[1918]]) * ''[[Pay Me!]]'' ([[1917]]) * ''[[The Wedding Guest]]'' ([[1916]]) * ''Stronger Than Death'' ([[1915]]) * ''[[The Fascination of the Fleur de Lliriu]]'' (1915) * ''[[The Trey o' Hearts]]'' ([[1914]]) * ''[[The Forbidden Room]]'' (1914) * ''[[A Sailor's Heart]]'' ([[1912]]) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Bess Meredyth}} *{{IMDb nome}} {{DEFAULTSORT:Meredyth, Bess}} {{NF|1890|1969}} [[Categoría:Guionistes de cine d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] fht56s0idi4tz6p7bdt7hpn6zet1gs3 0 58068 3699476 3662717 2022-07-25T08:07:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Seth Meyers}} {{persona}} '''Seth Adam Meyers''' {{nym}} ye un [[presentador de televisión]], [[Productor de televisión|productor]], [[actor]] y [[comediante]] d'[[Estaos Xuníos]]. Participó ente 2001 y 2014 como xefe de guiones, [[guionista]] y presentador de ''Weekend Update'' y actor de ''[[Saturday Night Live]]''. Dende'l [[24 de febreru]] de [[2014]] ye'l nuevu conductor de ''[[Late Night with Seth Meyers]]''. == Primeros años == Meyers nació y creció en [[Bedford]], [[New Hampshire]], y asistió a la escuela ''Manchester High School West'' en [[Manchester (New Hampshire)|Manchester]], [[New Hampshire]]. Graduóse na [[Northwestern University]] en [[Evanston]], [[Illinois]] onde formó parte de la fraternidá Phi Gamma Delta. Meyers ye l'hermanu mayor de [[Josh Meyers]], quien foi miembru del repartu de ''[[MADtv]]'' y de ''[[That '70s Show]].' == Carrera == Antes de ''SNL'', Meyers empecipió la so carrera como comediante como miembru del grupu "Mexe-Ow" de la so universidá, creáu por Paul Warshauer y Josh Lazar. Siguió la so carrera en ImprovOlympic col grupu Preponderate y más tarde n'[[Europa]], como integrante del repartu de Boom Chicago, un grupu de comediantes en [[idioma inglés]] establecíu n'[[Ámsterdam]],<ref>Rapkin, Mickey (September 10, 2004), "Going Dutch". ''Entertainment Weekly''. (782/783):18</ref> nel cual el so hermanu tamién foi miembru.<ref name="nbc">[http://www.nbc.com/Saturday_Night_Live/bios/Seth_Meyers.shtml Biografía] del sitio web de la [[NBC]].</ref> Meyers apaeció con [[Brendan Fraser]] y [[Anita Briem]] na película en [[3-D]] de 2008 ''[[Journey to the Center of the Earth]]''. Tamién fai un cameo na película de 2008 ''[[Nick and Norah's Infinite Playlist]]'' como un bébedu que confunde al protagonista, Xugu. Meyers anguaño alcuéntrase preparando'l guión y va protagonizar una película llamada ''Key Party''. Tamién protagonizó la comedia de 2004 ''See This Movie'' con John Cho.<ref>{{IMDb nome}}</ref> En xunetu de 2008, Meyers dirixó la serie d'Internet ''The Line'' en [[Crackle]].<ref>{{cita web | títulu = For anybody that's ever waited in line to see a movie / Star Trek | editorial = Star Trek Phase II | url = http://www.startreknewvoyages.com/forum/index.php?topic=5588.0 | fecha= 26 de xunetu de 2008 | fechaaccesu = 14 de febreru de 2009}}</ref> Meyers condució los [[Premios Webby]] dos veces, en 2008 y 2009. En 2009, Meyers foi'l anfitrión del Microsoft Company Meeting en Safeco Field en Seattle, WA.<ref>{{cita web | títulu = Seth Meyers to emcee Microsoft Company Meeting at Safeco | editorial = Seattle PI - The Microsoft Blogue | url = http://blog.seattlepi.com/microsoft/archives/178261.asp?source=rss | fecha = 3 de setiembre de 2009 | fechaaccesu = 14 de febreru de 2010}}</ref> === ''Saturday Night Live'' === Meyers xunir al repartu de ''SNL'' en 2001.<ref name="nbc" /> En 2005, foi promovíu a supervisor del guión, y en xineru de 2006 pasó a ser co-escritor principal, compartiendo'l cargu con [[Tina Fey]] y Andrew Steele.<ref>[http://www.azcentral.com/arizonarepublic/arizonaliving/articles/0204snl0204.html ''SNL'' undergoing another generational shift], artículu d'[[Associated Press|AP]] nel sitiu web de ''[[The Arizona Republic]]''.</ref> En 2004, fizo una audición para presentar ''Weekend Update'' con Fey, pero perdió contra [[Amy Poehler]].<ref>Gary Levin (29 de setiembre de 2006), "'SNL' will update its Weekend Update". ''USA Today''.</ref> Depués de la partida de Fey, Meyers convertir nel guionista principal pa la temporada 2006-2007 y tamién la reemplazó nel segmentu ''Weekend Update''.<ref>{{cita publicación |url=http://www.eonline.com/news/article/index.jsp?uuid=b1b31fb1-7238-4341-9348-425c793c0853 |títulu=Fey, Dratch Give Up Saturday Night |fecha=24 de xunetu de 2006 |fechaaccesu=14 de febreru de 2010 |editorial=''[[Y!|Y! Online]])'', eonline.com}}</ref><ref>{{cita publicación |url=http://www.tv.com/story/6449.html |títulu=Seth Meyers will coanchor Weekend Update |fecha=22 de setiembre de 2006 |fechaaccesu=14 de febreru de 2010 |editorial=tv.com)}}</ref> Cuando Poehler abandonó'l programa mientres la temporada 2008-2009, Meyers permaneció como l'únicu presentador. Na seronda de 2009, Seth co-condució dos episodios de ''Saturday Night Live Weekend Update Thursday'' con Poehler. Mientres les eleiciones presidenciales de 2008 n'Estaos Xuníos,<ref>Scholibo, Corey (13 de xineru de 2008), "Tina Fey". ''Advocate''. (1022):65</ref> nuna apaición en ''[[The Late Show with David Letterman]]'', l'antigua integrante del repartu de SNL, Tina Fey, reconoció a Meyers como'l guionista de los segmentos en que l'actriz espresaba la so opinión alrodiu de la candidata a vicepresidente pol [[Partíu Republicanu d'Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]], [[Sarah Palin]]. En ''SNL'', Meyers personificó a delles figures, tales como [[John Kerry]],<ref name="nbc" /> [[Michael Caine]], [[Anderson Cooper]], [[Carrot Top]], [[Principe Carlos]], [[Ryan Seacrest]], [[Sean Penn]],<ref name="nbc" /> [[Stone Phillips]],<ref name="nbc" /> [[Tobey Maguire]], [[Peyton Manning]], Ben Curtis (tamién conocíu como Dell Dude), [[Ty Pennington]], [[Bill Cowher]], [[Brian Williams]], [[Nicollette Sheridan]], [[Wade Robson]], [[Donald Trump|Donald Trump Jr.]], [[Tom Cruise]] y [[Kevin Federline]]. Los sos personaxes recurrentes inclúin a Zach Ricky, presentador del programa de cámares ocultes pa neños llamáu "Pranksters"; Nerod, el recepcionista del segmentu "Appalachian Emergency Room"; David Zinger, un científicu que suel faltar a los sos compañeros de trabayu; DJ Johnathan Feinstein, el DJ de la cámara web de "Jarett's Room"; Dan Needler, miembru de la pareya casada "que tendría de tar divorciada" xunto a [[Amy Poehler]]); y William Fitzpatrick, del ''talk show'' irlandés "Top o' the Morning." Meyers sofitó y xunióse a la fuelga de 2007-2008 de [[Writers Guild of America]]. Cuando lo entrevistaron, dixo "Toos sabemos la suerte que tenemos colos trabayos que tenemos. Nun pidimos demasiáu. Hai que camudar les regles porque la xente ta viendo la televisión d'una manera distinta".<ref>Levin, Gary (6 de payares de 2007), "Late night without Letterman, Leno ...". ''USA TODAY''.</ref> N'otres entrevistes mentó que se pena d'habese perdíu gran parte de les primeres instancies de les campañes presidenciales.<ref>Levin, Gary (20 de febreru de 2008). "Weekend update: 'SNL' is back in the race". ''USA Today''.</ref><ref>Meyers, Seth (29 de febreru de 2008), "SATURDAY NIGHT LIVE". ''Entertainment Weekly'' (980):40</ref> La so salida de SNL, foi'l 1 de febreru, la conducción de ''Weekend Update'', foi acompañáu por [[Bill Hader]], como ''Sefon'', [[Amy Poehler]], [[Andy Samberg]] y [[Fred Armisen]], como'l governador [[David Peterson]].<ref name=TVG01>{{cita publicación |nome=Sadie|apellíos=Gennis|títulu=Saturday Night Live: Stefon and Amy Poehler Help Seth Meyers Say Goodbye|url=http://www.tvguide.com/News/Saturday-Night-Live-Seth-Meyers-Melissa-McCarthy-Imaxine-Dragons-1077124.aspx|editorial=TV Guide|fecha=2 de febreru de 2014|fechaaccesu=2 de febreru de 2014}}</ref> El puestu de ''Weekend Update'' va ser ocupáu pol actual xefe d'escritores [[Colin Jost]], quien va asumir el 1 de marzu.<ref name=DL1>{{cita publicación |nome=NELLIE|apellíos=ANDREEVA|títulu=Colin Jost To Succeed Seth Meyers As 'Weekend Update' Co-Anchor On 'SNL'|url=http://www.deadline.com/2014/01/colin-jost-saturday-night-live-weekend-update/|editorial=Deadline Hollywood|fecha=23 de xineru de 2014|fechaaccesu=24 de xineru de 2014}}</ref> === Late Night === {{ap|Late Night with Seth Meyers}} El 12 de mayu del 2013, NBC confirmó que Meyers va reemplazar a [[Jimmy Fallon]] en [[Late Night (programa de televisión d'Estaos Xuníos)|Late Night]].<ref>http://www.nytimes.com/2013/05/13/business/media/seth-meyers-to-succeed-fallon-on-late-night.html?_r=0</ref> El [[24 de febreru]] de 2014, Meyers va asumir la conducción de [[Late Night with Seth Meyers]], na cadena [[NBC]]. Por cuenta de la salidad de [[Jimmy Fallon]], de ''Late Night'', p'asumir la conducción de [[The Tonight Show Starring Jimmy Fallon]].<ref name=SethLate>{{cita publicación |nome=NELLIE|apellíos=ANDREEVA|títulu=Seth Meyers Named Host Of NBC's 'Late Night', Lorne Michaels To Exec Producer|url=http://www.deadline.com/2013/05/seth-meyers-named-host-of-nbcs-late-night-lorne-michaels-to-executive-produz/|editorial=Deadline Hollywood|fecha=12 de mayu de 2013|fechaaccesu=22 de xineru de 2014}}</ref> === Otros proyeutos === Meyers ganó un premiu de cien mil dólares na tercer temporada de ''[[Celebrity Poker Showdown]]'', y donó el dineru a la [[Jimmy Fund]] de [[Boston]].<ref>[http://nhmagazine.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070825/NHM25/70824020 NH Magacín's It List]</ref><ref>Anft, Michael (12 de mayu de 2005), "Win, Lose, or Draw?". ''Chronicle of Philanthropy''. '''17''' (15):25-27</ref> En 2008, Meyers donó más de cuatro mil dólares a la campaña presidencial de [[Barack Obama]].<ref>[http://www.newsmeat.com/celebrity_political_donations/Seth_Meyers.php Celebrity Political Donations/Seth Meyers, newsmeat.com/]</ref> Meyers y el so compañeru de ''SNL'', [[Bill Hader]], crearon un cómic del [[Home Gatuña]] tituláu "The Short Halloween". Foi ilustráu por [[Kevin Maguire]] y apaeció el 29 de mayu de 2009, con crítiques positives. Meyers, xuntu con Mike Shoemaker de ''SNL'', creó una serie animada de media hora de duración llamada "The Awesomes", adquirida por [[MTV]], que va ser producida pola compañía de [[Lorne Michaels]], [[Broadway Video]].<ref>[http://splashpage.mtv.com/2009/06/25/seth-meyers-and-snl-team-to-develop-animated-superhero-series-the-awesomes/]</ref> == Vida personal == Meyers ye fanáticu de los [[Boston Red Sox]], los [[Pittsburgh Steelers]], y los [[Pittsburgh Penguins]].<ref>A. D. (16 de xunetu de 2007), "Andy Samberg". ''Sports Illustrated''. '''107''' (2):24</ref> El repulgu de la so mexella foi causada por un accidente en [[Bermuda]]. == Filmografía == === Películes === {| {{tablaguapa}} |- ! Añu || Títulu || Papel || Notes |- | rowspan="2" | [[2004]] || ''See this Movie'' || Jake Barrymore || |- | ''Maestru'' || Tim Healy || |- | rowspan="2" | [[2005]] || ''[[Perception]]'' || Steven || |- | ''The Adventures of Big Handsome Guy and his Little Friend'' || Disgruntled Dork || |- | rowspan="1" | [[2006]] || ''[[American Dreamz]]'' || Chet Krogl || |- | rowspan="2" | [[2008]] || ''[[Viaxe al centru de la Tierra (película de 2008)|Viaxe al centru de la Tierra]]'' || Profesor Alan Kitzens || |- | ''[[Nick and Norah's Infinite Playlist]]'' || Home bébedu en Xugu || |- | rowspan="1" | [[2009]] || ''Spring Breakdown'' || William Rushfield || |- | rowspan="1" | [[2010]] || ''Key Party'' || || |- | rowspan="1" | [[2011]] || ''[[New Year's Eve]]'' || Griffin Christensen || |} === Televisión === {| {{tablaguapa}} |- ! Añu || Títulu || Papel || Notes |- || 2001 || ''[[Spin City]]'' || Doug || Episodiu "Rain on My Charades" |- || 2001–2014 || ''[[Saturday Night Live]]'' || Él mesmu, Dellos Xefe d'Escritores |- || 2008–2012 || ''Saturday Night Live Weekend Update Thursday'' || Él mesmu || 8 episodios |- || 2010 || ''2010 ESPY Awards'' || Él mesmu, Conductor || Especial pa televisión |- | rowspan="2" | 2011 || ''[[White House Correspondents Dinner]]'' || Él mesmu || Especial pa televisión |- | ''2011 ESPY Awards'' || Él mesmu, Conductor || Especial pa televisión |- || 2012 || ''[[The Mindy Project]]'' || Matt || Episodiu "Hiring and Firing" |- | rowspan="2" | 2013 || ''[[The Office]]'' || Él mesmu Episodiu: "Finale" |- | ''The Awesomes'' || Prock (voz) || Tamién Creador, Escritor, Productor Executivu y Actor de Voz |- || 2014 || ''[[Late Night with Seth Meyers]]'' || Él mesmu, Conductor || Tamién Escritor, y Productor Executivu<br/>Empezando'l 24 de febreru de 2014 |} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons}} * {{IMDb nome}} * {{twitter|sethmeyers}} * [http://www.nbc.com/Saturday_Night_Live/bios/Seth_Meyers.shtml Biografía oficial del repartu de ''SNL''] {{NF|1973||Meyers, Seth Adam}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Guionistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Humoristes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Productores de televisión d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presentadores de televisión d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] fm20hbzvdwwzisjbapkqyr9afdemz8q 0 58165 3699453 3664491 2022-07-25T08:04:48Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Mandy Moore}} {{persona}} '''Amanda Leigh «Mandy» Moore''' {{nym}} ye una [[cantante]], [[compositora]], [[actriz]] y [[diseñadora de moda]] estauxunidense. La so reconocencia nel mundu del espectáculu llegó a finales de los años noventa, cuando inda yera adolescente. En 1998 robló con [[Epic Records]] y un añu más tarde llanzó'l so álbum debú, ''[[So Real]]'', que recibió una certificación de platín de la [[RIAA]], ente que cantares como «[[Candy (cantar de Mandy Moore)|Candy]]» y «[[So Real (cantar de Mandy Moore)|So Real]]» fueron moderaos ésitos internacionales. El so segundu álbum d'estudiu ''[[I Wanna Be With You]]'' convertir nel álbum debú de Moore fora d'Estaos Xuníos, vendiendo más de 3 millones de copies en tol mundu. En 2001, llanzó'l so tercer álbum, ''[[Mandy Moore (álbum)|Mandy Moore]]'' del que s'esprendió «[[In My Pocket]]»; l'álbum foi'l so postreru en ser certificáu pola [[RIAA]], recibiendo una certificación d'oru. Poco dempués en 2003, Moore llanzó'l so cuartu álbum d'estudiu ''[[Coverage]]'' con [[Versión (música)|versiones]] de clásicos de los sesenta y ochenta, tales como «[[Have a Little Faith in Me]]» y «[[Senses Working Overtime]]».<ref>http://www.mtv.com/music/artist/moore_mandy/albums.jhtml?albumId=355992</ref> Dempués del llanzamientu del álbum, Moore dixebrar del sellu discográficu, por cuenta de diferencies creatives. La división llevó a la compañía discográfica a llanzar dos álbumes de compilación ''[[The Best Of Mandy Moore]]'' y ''[[Candy (álbum de Mandy Moore)|Candy]]'', que vendieron alredor de 300.000 copies hasta la fecha. Moore nun volvió a la música hasta 2007, col llanzamientu de ''[[Wild Hope]]'', el so quintu álbum d'estudiu. Con esti álbum la carrera musical de Moore dio un xiru escontra música de xéneru [[pop-folk]] y empobinada escontra un públicu más adultu. L'álbum nun llogró collechar gran ésitu, vendiendo hasta la fecha alredor de 200.000 copies, y nun pudo recibir nenguna certificación RIAA.<ref>http://www.mtv.com/music/artist/moore_mandy/albums.jhtml?albumId=1487115</ref> En 2009, volvió a la industria con ''[[Amanda Leigh]]'', el so sestu álbum d'estudiu, que algamó'l puestu Nᵘ25 en [[Billboard 200|''Billboard'' 200]] y vendió alredor de 100.000 copies. En 2012, Moore confirmó que taba trabayando nel so séptimu álbum d'estudiu, anguaño programáu pa un llanzamientu en 2014. A partir de 2009, Moore vendió más de 10 millones d'álbumes en tol mundu, d'alcuerdu a ''[[Billboard]]''. En 2012, Mandy llogró'l llugar Nᵘ96 de la llista "Les 100 muyeres más grandes na música" según la cadena [[VH1]]. Amás de la so carrera musical, Moore tamién hai incursionado na actuación. Ella fixo'l so debú cinematográficu na película ''[[Dr. Dolittle 2]]'' (2001), anque yera namái un papel menor de voz. Más tarde esi mesmu añu, ella apaeció como Lana na película de comedia ''[[The Princess Diaries]]'' xunto a [[Anne Hathaway]]. Tuvo'l so primer papel protagonista na película romántica ''[[A Walk to Remember]]'' (2002), que se basaba nel llibru de [[Nicholas Sparks]]. La película convertir nun gran ésitu taquilleru.<ref>http://www2.warnerbros.com/walktoremember/main.html</ref>Ente 2003 y 2006, Moore apaeció en delles películes, incluyendo ''[[Namórate (película)|How to Deal]]'', ''[[Chasing Liberty]]'', ''[[¡Salvaos!|Saved!]]'' y ''[[Racing Stripes]]''. Más tarde apaeció na película ''[[American Dreamz]]'' (2006); la película nun pudo recuperar el so presupuestu de 17 millones de [[dólar]]es, y debutó nel númberu 9 na taquilla. Al añu siguiente, Moore apaeció na comedia romántica [[¡Porque lo digo yo!]], xunto a [[Diane Keaton]]. La película foi recibida negativamente pola crítica, pero foi un ésitu financieru, recaldando más de 69 millones de dólares a nivel mundial na taquilla. En 2010, Moore interpreta a [[Rapunzel]] na película animada [[Enredaos]], na qu'interpretó'l cantar «[[I See the Light]]», que más tarde foi ganadora d'un [[Grammy]]. == Biografía == === 1984-1998: primeros años y entamos de la so carrera === [[Ficheru:MandyMoore1.jpg|thumb|Moore en 2007.]] Amanda Leigh Moore nació'l 10 d'abril de 1984 en Nashua, ([[New Hampshire]]);<ref name=People202bio /> sicasí, creció en Altamonte Springs, una pequeña ciudá de [[Florida]], nes contornes d'[[Orlando (Florida)|Orlando]]. La so madre, Stacy (née Friedman), ye una ex periodista que trabayó pa la ''[[Orlando Sentinel]]'', y el so padre, Donald "Don" Moore, ye un pilotu d'[[American Airlines]]. El padre de Moore ye d'ascendencia irlandesa y [[chéroqui]], y la so madre ye d'ascendencia metá inglesa y metá xudía. Foi criada na relixón [[católica romana]] (anque anguaño nun se considera prauticante)<ref name="teenage">{{cita publicación| autor= | títulu=What Mandy Did | revista=TeenAge Magacín | añu=2004 | volume= | númberu= | páxines=28 | url=http://www.mooreofmandy.com/photos/displayimage.php?album=198&pos=0 }}</ref> y estudió nel colexu Bishop Moore High School,<ref name="chicagosun">[http://www.mooreofmandy.com/~simplymandy/articles/2003/july03-chi.htm "Mandy Moore knows How to Deal, even if she does still live at home"] by Cindy Pearlman, ''The Chicago Sun-Times'', July, 2003, retrieved August 6, 2006</ref> un colexu católicu n'Orlando, Florida, y nel colexu Lake Brantley High School en Altamonte Springs, Florida.<ref name="cheerleader">{{cita web | títulu=American Cheerleader | obra=Celeb Sightings | url=http://www.americancheerleader.com/backissues/feb05/starstruck.php | fechaaccesu=9 de xunetu de 2006 }}</ref> Moore interesar na actuación y el cantar dende bien nuevu, y citó a la so güela, una baillarina nel teatru municipal del [[West End (Londres)|West End]] de Londres, como una de les sos inspiraciones. Moore declaró: «Los mios padres pensaben que yera namái una fase pasaxera». Moore empezó a protagonizar numberoses producciones locales, según la execución del [[Himnu Nacional]] en numberosos eventos basaos ​​n'Orlando. Ella tenía namái 12 años cuando asistió a ''Stagedoor Manor'', un campamentu de teatru, onde otres celebridaes como l'actriz [[Natalie Portman]] asistieren.<ref name=People202bio /> El productor y direutor Konnie Kittrell dixo de Moore: "Ella yera una moza sele y duce", y afirmó qu'a pesar de que consiguió tar en numberosos shows "Ella nun yera una persona que busca reflectores".<ref name=People202bio /> Cuando Moore tenía trece años, empezó a trabayar na música por sigo mesma. Un día, mientres trabayaba nel estudiu, foi escuchada por un emplegáu de [[FedEx]], que tenía un amigu nel departamentu A&R d'[[Epic Records]]. El repartidor, llamáu Víctor, más tarde unvió a esti amigu una copia de la versión parcial de programa inconcluso de Moore y pocu dempués robló con esta empresa discográfica.<ref name=People202bio>{{cita web|títulu=CELEBRITY CENTRAL / TOP 25 CELEBS - Mandy Moore Biography|url=http://www.people.com/people/mandy_moore/biography/|fechaaccesu=24 de payares de 2014|obra=[[People]]|idioma=inglés}}</ref> === 1999-2000: primeros llanzamientos musicales === {{VT|So Real|I Wanna Be With You|}} [[Ficheru:Mandy Moore - concert 2009.jpg|thumb|Mandy Moore mientres la campaña publicitaria ''Love at First Sniff'' del deterxente Gain en 2009.<ref>{{cita web|url =http://adage.com/article/songs-for-soap/mandy-moore-gains-p-g-detergent-sponsor/134619/ |títulu =Mandy Moore Gains Detergent Sponsor |fechaaccesu =16 d'agostu de 2012 |apellíu =Hampp |nome =Andrew |fecha =13 de febreru de 2009 |añu =2009 |mes =febreru |editorial =Ad Age |idioma =inglés }}</ref>]] Dempués de roblar con [[Epic Records]], Moore empezó a trabayar nel so álbum debú. Mientres la grabación del álbum, Moore tuvo qu'abandonar la escuela secundaria cuando ella yera namái una estudiante de primer añu, pero siguió recibiendo educación con profesores particulares.<ref name=People202bio /> A principios de 1999, Moore empezó una xira cola banda de pop [[NSYNC]] per América del Norte na cuarta etapa de la xira. Nuna xira cola banda, Moore declaró: "Foi xenial. Realmente los respetu a ellos y a la so música". Esi mesmu añu, Moore tamién tuvo de xira colos [[Backstreet Boys]] mientres tol branu de 1999. Poco dempués el sellu [[Epic Records]] llanzó «[[Candy (cantar de Mandy Moore)|Candy]]», el senciellu debú de Mandy Moore. El senciellu, qu'atraxo darréu comparances con otros cantantes de pop adolescente como [[Britney Spears]], [[Jessica Simpson]] y [[Christina Aguilera]],<ref name="Billboard Jun 10, 2000">{{cita publicación|títulu=Epic/550 Revises Mandy Moore's Debú To Showcase Teen Artist's Growth Spurt|publicación=[[Billboard]]|fecha=10 de xunu de 2000|volume=112|númberu=24|url=https://books.google.com/books?id=mg8EAAAAMBAJ&pg=PA94|fechaaccesu=25 de payares de 2014|páxina=94|editorial=Nielsen Business Media, Inc.|idioma=inglés|issn=0006-2510}}</ref> foi un ésitu comercial en numberosos países. El cantar debutó nel Nᵘ88 en [[Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100]], enantes d'algamar la posición Nᵘ41 nesta llista.<ref name=Billboardcharthot100>{{cita web|títulu=Mandy Moore Chart History The Hot 100|url=http://www.billboard.com/artist/309062/mandy-moore/chart?f=379|fechaaccesu=25 de payares de 2014|obra=[[Billboard]]|idioma=inglés}}</ref> El senciellu más tarde recibiría una certificación d'Oru de la [[RIAA]], por ventes cimeres a 500.000 copies namái nos Estaos Xuníos.<ref name="Billboard Jun 10, 2000"/> «Candy» convertir nun ésitu Nᵘ2 n'Australia, onde recibió una certificación de platín. Moore llanzó'l so álbum debú, ''[[So Real]]'', el 7 d'avientu de 1999 por Epic Records. L'álbum tuvo un llanzamientu llindáu, en namái unos pocos países. L'álbum recibió comentarios mistos per parte de los críticos. [[Allmusic]] dixo que "l'álbum debú de Mandy Moore sonaba como si tuviera inspiráu casi por completu al escuchar álbumes d'ésitu recién por NSYNC, Backstreet Boys y Britney Spears". ''So Real'' debutó nel Nᵘ71 de [[Billboard 200|''Billboard'' 200]], vendiendo 30.000 copies na so primer selmana de llanzamientu. L'álbum darréu siguió xubiendo na llista hasta que llegó al Nᵘ31.<ref name=Billboardchart200>{{cita web|títulu=Mandy Moore Chart History Billboard 200|url=http://www.billboard.com/artist/309062/mandy-moore/chart?f=305|fechaaccesu=25 de payares de 2014|obra=[[Billboard]]|idioma=inglés}}</ref> ''So Real'' pasó a recibir una certificación de platín de la RIAA por ventes cimeres a un millón de copies namái nos Estaos Xuníos.<ref name=People202bio /> Hasta la fecha, ''So Real'' vendió un envaloráu de 2,5 millones de copies a nivel mundial. Moore llanzó'l so segundu senciellu, «[[Walk Me Home]]», el mesmu día del llanzamientu del discu. El senciellu nun llogró igualar l'ésitu del so predecesor; sicasí, algamó'l Nᵘ38 na llista de [[Mainstream Top 40]] nos Estaos Xuníos.<ref name=Billboard303chart /> «[[So Real (cantar de Mandy Moore)|So Real]]», el tercer y postreru senciellu, namái foi llanzáu n'Europa, Asia y Oceanía. N'Australia, el senciellu convertir nel so segundu Top 40, algamando'l puestu Nᵘ21 nes llistes [[Australian Recording Industry Association|ARIA]]. Primero que la promoción de ''So Real'' terminara entá, Moore yá empezara a trabayar en nuevu material. Moore llanzó'l primera senciellu del so próximu proyeutu, tituláu «[[I Wanna Be With You (cantar)|I Wanna Be With You]]», el 11 de xunetu de 2000. El cantar convertir nel so primera senciellu en trazar en [[Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100]] dende'l so senciellu debú, «Candy». «I Wanna Be with You» pasó 17 selmanes na llista y llogró la posición Nᵘ24.<ref name=Billboardcharthot100 /> El cantar convertir nel so primera hit Top 20 en [[Pop Songs|Mainstream Top 40]], onde algamó'l Nᵘ11.<ref name=Billboard303chart>{{cita web|títulu=Mandy Moore Chart History Pop Songs|url=http://www.billboard.com/artist/309062/mandy-moore/chart?f=381|fechaaccesu=25 de payares de 2014|obra=[[Billboard]]|idioma=inglés}}</ref> El senciellu tamién se convirtió nel segundu meyor ésitu Top 20 n'Australia na carrera de Moore, onde algamó'l puestu Nᵘ13. El cantar foi escoyida pola revista Billboard y Allmusic. Moore llanzó'l so segundu álbum d'estudiu oficial, ''[[I Wanna Be With You]]'', el 9 de mayu de 2000. L'álbum contenía cantares inéditos, según cantares del álbum anterior de Moore, ''So Real''. ''I Wanna Be with You'' sirvió como álbum debú de Moore en numberosos países. L'álbum foi criticáu por considerar que se trataba d'un álbum de remixes, y non un verdaderu siguimientu. L'álbum foi un ésitu comercial, debutando nel Nᵘ21 en ''Billboard'' 200 con ventes cimeres a 70.000 copies na so primer selmana. Llegó a recibir una certificación d'Oru de la [[RIAA]], por ventes cimeres a 500.000 copies namái nos Estaos Xuníos, y vendiendo más de 3 millones de copies a nivel mundial. === 2001-2002: Mandy Moore, y debú cinematográficu === {{AP|Mandy Moore (álbum)}} En 2001, Moore yá empezara a trabayar nel so tercer álbum d'estudiu. Moore señaló que "Tola música empezó a ver y oyer lo mesmo" y que ella decidió que yera hora d'alloñar d'eso. Ella declaró nuna entrevista con Billboard qu'ella nun quería "nengún baillarín más nin cantar más playback". Cansé de que nuna gran forma. El primer senciellu d'álbum foi «[[In My Pocket]]» llanzáu'l 29 de mayu 2001. ''Entertainment Weekly'' dixo que'l senciellu contién "inflúi discoteca Euro". El cantar nun llogro entrar a [[Billboard Hot 100]], pero si llogro algamar el puestu N º 2 en ''Bubbling Under Hot 100''. El cantar convertir nel so tercer hit Top 20 n'Australia, onde algamó'l N º 11 nes Llistes ARIA. El so tercer álbum d'estudiu, ''[[Mandy Moore (álbum)|Mandy Moore]]'' foi llanzáu'l 19 de xunu de 2001. L'álbum contenía cantares uptempo y les influencies de la música oriental. Allmusic describió l'álbum como "una producción exuberante, en capes". Recibió crítiques mistes de los críticos otros. L'álbum debutó y algamó el puestu N º 35 en Billboard 200, y pasó a recibir una certificación d'Oru de la RIAA. L'álbum vendió 2 millones de copies en tol mundu. L'álbum tamién algamó'l N º 37 n'Australia, la so posición más altu nel país hasta la fecha. El segundu senciellu de ''Mandy Moore'', tituláu «[[Crush (cantar de Mandy Moore)|Crush]]», foi llanzáu'l 28 d'agostu de 2001. Convertir nel so segundu senciellu trazar na Bubbling Under Hot 100 de Billboard, algamando'l puestu N º 19. Mientres el branu de 2001, Moore fixo'l so debú nel cine como la voz d'una neña Osu Cub na comedia ''[[Dr. Dolittle 2]]'', protagonizada por [[Eddie Murphy]]. Más tarde esi añu, Moore llogró un papel secundariu na película de comedia ''[[The Princess Diaries]]'', llanzáu n'agostu. Ella interpretó'l papel de Lana Thomas, un personaxe antagónicu a la estrella [[Anne Hathaway]]. Nel so papel, Moore dixo a ''In Style'' "Yo soi la moza popular de crudu que llogra un xeláu na cara". La película estrenar en 2.537 sales de cine n'América del Norte y recaldó 22.862.269 [[Dólar|dólares]] na so primer fin de selmana. Recaldóse 165.335.153 dólares en tol mundu-108,248,956 dólares en Norteamérica y 57.086.197 dólares n'otros territorios. Comentarios sobre la película yeren mistos. Pa la película, Moore interpretó'l cantar orixinal «Stupid Cupid», nuna escena de sablera. Tuvo'l so primer papel protagonista na película romántica ''[[A Walk to Remember]]'' de 2002, que se basaba nel llibru de [[Nicholas Sparks]], la película convertir nun gran ésitu taquilleru. La película estrenar nel N º 3 na taquilla de los Estaos Xuníos recaldando 12.177.488 dólares na so primer fin de selmana, detrás de ''Aventures n'Alaska'' y ''Cayida del Ferre Negru''. A pesar de que nun ye un ésitu de crítica, foi un ésitu de taquilla modestu, ganando $ 41.281.092 nos Estaos Xuníos solamente, y un inesperáu ésitu n'Asia. L'ingresu total xeneráu en tol mundu foi $ 47.494.916. El filme llogró nominaciones Moore numberoses distinciones y premios pola so actuación. El cantar "Cry", del tercer álbum d'estudiu de Moore, foi llanzada como tercer senciellu del álbum p'ayudar a promover la película. Al comentar sobre la película, ella dixo: ". Yera la mio primer película y sé que la xente diz que pue ser clixé y ye una película sentimental o cursi, pero pa mi, ye lo que toi más arguyosu". <ref>http://msnbc.msn.com/id/3404304/site/todayshow/ns/today-entertainment/</ref> === 2003-2006: Coverage y grandes ésitos === {{VT|Coverage|The Best Of Mandy Moore|Candy (álbum)|}} Pal añu 2003, empezó a trabayar en cuartu álbum d'estudiu, reveló más tarde que sería un álbum de covers tituláu ''[[Coverage]]''. L'álbum consistía en cantares llanzaos al traviés de la década de 1970-1980. El primer senciellu del álbum, un cover de John Hiatt, «[[Have a Little Faith in Me]]», foi llanzáu poco enantes del álbum, pero nun tuvo un impautu nes llistes d'ésitos. ''Coverage'' foi llanzáu'l 21 d'ochobre de 2003. Allmusic caracterizó l'álbum como un saltu "al maduror musical". L'álbum debutó nel Nᵘ14 en Billboard 200, con 53.000 ventes na primer selmana. Esto fizo que fuera'l debú más altu de Moore na llista, y la posición más alta con un álbum hasta la fecha. A pesar de que llogró bona posición, nun llogró vender más de 200.000 copies n'Estaos Xuníos, siendo'l so primer álbum en dexar de ser certificáu pola RIAA. El segundu senciellu, «[[Senses Working Overtime]]», nun tuvo nengún ésitu nes llistes. Por cuenta de les diferencies creatives ente Moore y la so discográfica, Moore dixebrar de Epic Records. La compañía llanzó l'álbum recopilatorio d'ésitos ''[[The Best of Mandy Moore]]'' en payares de 2004 como una obligación final de contratu de Moore. L'álbum, que nun cuntó con nengún material nuevo, algamó'l Nᵘ148 en Billboard 200. Otra compilación, ''[[Candy (álbum de Mandy Moore)|Candy]]'', siguiólu en 2005.<ref>http://new.music.yahoo.com/mandy-moore/news/mandy-moore-uncovers-new-album--12062006</ref><ref>http://www.rockonthenet.com/artists-m/mandymoore.htm</ref><ref>http://www.mtv.com/news/articles/1494145/eminem-levels-competition-again.jhtml?headlines=true</ref> En 2003, Moore protagonizó la comedia romántica ''How to Deal'', que nun llogró atraer a ensames d'adolescentes nos EE.XX. y recaldó un total de 14 millones de dólares a nivel nacional. La so siguiente película foi en 2004, ''Chasing Liberty'', una comedia romántica que recaldó aprosimao 12 millones de dólares. Más tarde, en 2004, Moore apaeció nun papel principal na sátira de la relixón ''Saved!'' na qu'interpretaba a Hilary Faye, una moza fayadizo y popular nuna escuela cristiana. La película crítiques positives, a pesar de que nun recibió un comunicáu d'anchu. Moore recibió aponderamientos pola so actuación, como un críticu que lu llamó una "delicia allunada" y otru nomándola la so meyor actuación hasta la fecha. Ella cantó una versión del hit de 1966 de los [[Beach Boys]] «God Only Knows» con Michael Stipe, que remata la película. === 2007-2009: regresu a la industria musical === {{VT|Wild Hope|Amanda Leigh|}} {{Imaxe múltiple|posición_tabla = right|direición = horizontal|testu = Mandy Moore nel conciertu d'apertura de ''The Grammy Museum''|semeya1 = Mandy Moore at the GRAMMY Museum1.jpg|anchu1 = 200|semeya2 =Mandy Moore at the GRAMMY Museum2.jpg|anchu2 = 200}} En 2006, Moore comentó nos sos primeros álbumes, y señaló que, anque ella creía que'l so primer álbum yera apoderáu pa la so edá nel momentu que ella apurrir. Poco dempués Moore dixo qu'echaba de menos la so carrera musical y que cantar yera lo "más apasionáu de la so vida." Moore roblara con [[Sire Records]] dempués de que'l so contratu con [[Epic Records]] terminara, pero dexó la compañía en mayu de 2006. Ella robló con una nueva [[EMI Music]], en xunetu d'esi añu, al describir el so nuevu contratu como "especialmente emocionante", y amestó qu'ella se foi Sire Records porque nun quería "siguir la corriente", sinón que tien "el control total y la llibertá" pal so trabayu.<ref>http://www.mooreofmandy.com/photos/thumbnails.php?album=262</ref><ref>http://web.archive.org/web/20110108135233/http://today.reuters.com/news/articlenews.aspx?type=industryNews&storyID=2006-07-07T015659Z_01_N06454637_RTRIDST_0_INDUSTRY-FIRM-DC.XML&archived=False</ref><ref>http://www.insideeonline.com/news/gossip/20070125-1419/moore_music_for_mandy.html</ref> En 2007 Mandy tamién grabó para [[Pepsi]] y [[Yahoo!]] la popular tema de ''"[[Umbrella]]"'' nun Slow Remix, que tuvo gran aceptación na radio, cabo mentar qu'esta tema ye de la cantante de [[Barbados]], [[Rihanna]] y munchos fans comenten que ye un gran regresu de Mandy Moore a la música. El quintu álbum d'estudiu de Mandy, ''[[Wild Hope]]'' foi llanzáu'l 19 de xunu de 2007,<ref>http://biz.yahoo.com/prnews/070131/aqw028.html?.v=2</ref> ya inclúi collaboraciones con artistes ''Chantal Kreviazuk'', ''[[Rachael Yamagata]]'', ''Lori McKenna'' y ''The Weepies''.<ref>http://www.mandymoore.com/</ref> Moore interpretó «[[Extraordinary (cantar de Mandy Moore)|Extraordinary]]» nos premios ''Brick Awards'' en 12 d'abril de 2007 y punxo en marcha una xira nel branu de 2007. ''Wild Hope'' recibió xeneralmente crítiques mistes. Billboard dixo que ''Wild Hope'' ye'l soníu gratificante d'un cantante que finalmente atopó la so zona de confort. Foise'l pop azucarado de la carrera temprana de Moore, reemplazáu por reflexones sobre l'amor y la vida... un discu llenu de gabitos sutiles, pero innegables". ''Wild Hope'' debutó en Billboard 200 nel Nᵘ30, cola venta de solu 25.000 copies na primer selmana de llanzamientu, d'alcuerdu a Billboard. Ye la tercer posición más alta de Moore dende'l so álbum debú. El so álbum tamién algamó'l númberu 9 nos álbumes Top Internet. Dempués de 5 selmanes, ''Wild Hope'' tuvo en Billboard 200. Hasta la fecha, ''Wild Hope'' vendió más de 120.000 copies nos Estaos Xuníos y en tol mundu 250.000. El 23 de febreru de 2008, Moore llanzó ''Wild Hope'' n'Australia, y darréu realizó una xira con Ben Lee y la West Australian Symphony Orchestra nel oeste d'Australia, el sofitu a [[Kelly Clarkson]] na so xira.<ref>http://web.archive.org/web/20071011095853/blastmagazine.com/2007/08/mandy-moore/</ref> N'ochobre de 2008, Moore publicó na so páxina web videos en direuto de trés nueves cantares que tuviera trabayando, xuntu col cantante y compositor, pianista y guitarrista Mike Viola. Esperar nun primer momentu que fora a ser un álbum a dúu ente los dos, pero en xineru de 2009 revelóse que sería un discu en solitariu con una collaboración con él, que foi estrenada n'abril de 2009. Moore tamién apaeció na comedia romántica ''License to Wed'' xunto a [[Robin Williams]] y [[John Krasinski]], publicada'l 3 de xunetu de 2007. La reacción crítica a la película foi abrumadoramente negativa. Más tarde esi mesmu añu, ella apaeció na película independiente ''[[Dedication]]'', que s'estrenó nel Festival de Cine de Sundance de 2007. La película recibió crítiques mistes de los críticos.<ref>http://web.archive.org/web/20071011095853/blastmagazine.com/2007/08/mandy-moore/</ref> <ref>http://top40-charts.com/news/Music-Industry/Storefront-Recordings-Launches-Thru-R.Y.D./45429.html</ref> En mayu de 2009 ye llanzáu'l so sestu álbum d'estudiu ''[[Amanda Leigh]]'' sol sellu discográficu ''Storefront Records'', esti álbum recibió crítiques bien bones respectu de dellos medios como [[Rolling Stone]], [[Marie Claire]], ''Paper Magacín'', etc.<ref>http://mandymoore.com/assets/paper.jpg</ref><ref>http://www.rollingstone.com/music/albumreviews</ref><ref>http://www.celebrityness.com/2009/06/mandy-moore-and-her-new-album-amanda.html</ref>L'álbum escritu por Mandy Moore y Mike Viola, ye un álbum muncho más maduru, el cuál yá nun va nel aldu que siguen los sos anteriores rivales Britney Spears y [[Jessica Simpson]], esti álbum céntrase más en música real y non comercial. Mandy promociona esti álbum presentándose nel ''Show de Ellen Dexeneres'' nel cuála fala del so discu, y amás canta la so nueva tema «[[I Could Break Your Heart Any Day of the Week]]». Tamién se presentó en ''The Tonight Show con Jay Leno''. L'álbum debutó nel puestu Nᵘ25 en [[Billboard 200]], lamentablemente por falta de promoción l'álbum ta cayendo en ventes, y hasta la fecha vendió cerca de 100.000.<ref>http://www.billboard.com/bbcom/esearch/chart_display.jsp?cfi=326&cfgn=Albums&cfn=Top+Independent+Albums&ci=3108906&cdi=10215983&cid=06%2F13%2F2009</ref> === 2010- presente: entamos d'una nueva década === [[Ficheru:Mandy Moore, 2011.jpg|thumb|right|Moore en Hollywood Style Awards 2011.]] Dempués d'una posa de casi dos años de funciones de pantalla grande, Moore filmó la comedia romántica ''[[Swinging with the Finkels]]'' en [[Reinu Xuníu]] en 2009 pa un llanzamientu en 2011. Moore tamién protagonizó col actor [[Kellan Lutz]] na película de 2010, ''Love, Wedding, Marriage''. Ella foi una estrella convidada nel final de la sesta temporada de [[Grey's Anatomy]] el 20 de mayu de 2010, el so primer papel de televisión dende 2007.<ref>http://blog.zap2it.com/frominsidethebox/2010/04/mandy-moore-checks-into-greys-anatomy.html</ref> Volvió nun papel como convidáu nun episodiu de la séptima temporada de la serie. Esi mesmu añu, Moore dio-y la voz a la [[Rapunzel|Princesa Rapunzel]] na película animada de [[Walt Disney Pictures|Disney]], ''[[Enredaos]]''. A partir d'ochobre de 2010, les sos películes recaldaron un total de 220.701.061 dólares n'Estaos Xuníos. Mandy tamién collaboró na banda sonora de la película. Foi nomada a los [[Premios de l'Academia]] na categoría de "Best Original Song" por «[[I See the Light]]», cantar que cantó al llau de [[Zachary Levi]]; asina mesmu como una nominación pa los [[Golden Globe]] na mesma categoría. Moore llogró ser nomada per primer vegada a un [[Premios Grammy|Premiu Grammy]], na categoría ''"Meyor Cantar Escritu Pa Los Medios Visuales"'' al llau Levi por dichu tema, convirtiéndose na tercer nominación recibida por esti cantar.<ref>http://www.grammy.com/nominees</ref> El cantar ganó un premiu Grammy al meyor cantar escritu pa medios visuales. Pa cadena de televisión [[Vh1]], Moore atópase na posición 96 na llista de Les Cantantes más Grandes de la Música.<ref>http://foro.univision.com/t5/M%C3%BAsica-Pop/VH1-100-Greatest-Women-In-MUsic/td-p/439444818</ref> En xunetu de 2012, Moore anunció que collaboraría col so home nel so séptimu álbum d'estudiu. Ella dixo: "Hai una terrible influencia nestos momentos alredor de la casa, dende la música que presenté y ser bien feliz y nuna rellación sano y feliz [...] Creo qu'inda tenemos enforma material pa sobre'l qu'escribir". Ella amestó que piensa que'l nuevu álbum va ser "intensu, emocional", y espera que se va dar a conocer a finales de 2012 o principios de 2013. El 20 de febreru de 2013, anuncióse Moore sería protagonista d'un nuevu sitcom d'[[American Broadcasting Company|ABC]] llamáu ''Pulling'' basada na serie británica del mesmu nome. El pilotu foi escritu por Llei Eisenberg y Gene Stupnitsky. Sicasí, como la fundición evolucionáu'l desenvolvimientu de tolos personaxes de la serie, como Moore, ella creía ser non afecha pal papel y pidió ser lliberada del proyeutu. Poco dempués, xunir al repartu de ''[[The Advocates]]'', una película pa la televisión de [[CBS]]. Nuna entrevista en xunetu 2014, con CBS News, Moore dixo que'l 2014 foi "l'añu del progresu real escontra alantre" nel so nuevu discu, y describir como más "peligrosa" y "en brutu" cuando se compara colos sos discos anteriores.<ref>{{cita web|author=Lauren Moraski|títulu=Mandy Moore: "2014 is the year of actual progress" on new album|url=http://www.cbsnews.com/news/mandy-moore-2014-is-the-year-of-actual-progress-on-new-album/|publisher=CBS News|fecha=18 de xunetu de 2014|fechaaccesu=25 de xunetu de 2014}}</ref> == Referencies artístiques == === Estilu de música y capacidá vocal === Al empiezu de la so carrera, Moore yera conocida pol so soníu [[bubblegum pop]], pocu dempués Moore revelo; "nunca gusto esi tipu de música, diciendo "[La compañía discográfica] escoyía los cantares que cantaría y grabara. Yo solo tenía 14 años pa esa dómina. Nun podía faer nada. Esos discos son por eso toi equí güei, pero malditu, yo tendría de da-y un reembolsu a cualquier persona que mercó'l mio primer discu". Moore de cutiu foi emponderáu pola crítica musical pola so ramificación fora y faer la so propia música. ''Billboard'' declaró: "Ella haise amenorgáu con ésitu tolos avíos de mal gustu del so pasáu y convirtióse nuna duce y elegante cantante / compositora que los sos encantos son evidentes". La web de Allmusic afirmó "Moore desenvolvió ensin problemes la so etapa adolescente y dir a una etapa más madura, ensin dexar d'alloñar de la escena que se punxera en marcha la so carrera d'una década enantes". Moore tamién punxo de manifiestu al so home, Ryan tuvo una gran influencia na so música. Coles mesmes, declaró que "toi atrapáu nos años 70. Creo que siempres va tener esi tipu d'influencia. Joni Mitchell, Todd Rundgren, Harry Nilsson, McCartney. Este ye'l tipu de coses que toi bien inspiráu ya influyíu". === Influencies === Moore dixo que foi influyida por cantantes como [[Alanis Morissette]],<ref name="Vena">{{cita web|url=http://inflooenz.com/?artist=Mandy%20Moore.html|títulu=Mandy Moore Influences|fechaaccesu=7 de xunetu de 2011|apellíu=Vena|nome=Jocelyn|fecha=28 d'abril de 2011|editorial=MTV Networks}}</ref> [[Debbie Harry|Blondie]],<ref name="Vena"/> [[Carole King]],<ref name="Vena"/> [[Debbie Gibson]],<ref name="Vena"/> [[Janet Jackson]],<ref name="Vena"/> [[Madonna (entertainer)|Madonna]],<ref name="Vena"/> [[Mariah Carey]],<ref name="Vena"/> [[Shania Twain]],<ref name="Vena"/> [[Joni Mitchell]] and [[Tiffany]].<ref name="Vena"/> ====Referencies na cultura==== Moore foi referida y tomada como influencies nes carreres musicales de [[Bella Thorne]],<ref>https://itunes.apple.com/us/artist/mandy-moore/id464984</ref> [[Selena Gomez]], [[Hilary Duff]], [[JoJo]], [[Miley Cyrus]], [[Cheyenne Kimball]] y [[Ashley Tisdale]].<ref>http://www.allmusic.com/artist/mandy-moore-mn0000673933/related</ref> == Discografía == {{AP|Discografía de Mandy Moore|l1=Discografía de Mandy Moore}} ;Álbumes d'estudiu * 1999: ''[[So Real]]'' * 2000: ''[[I Wanna Be With You]]'' * 2001: ''[[Mandy Moore (álbum)|Mandy Moore]]'' * 2003: ''[[Coverage]]'' * 2007: ''[[Wild Hope]]'' * 2009: ''[[Amanda Leigh]]'' == Filmografía == {| class="wikitable sortable" |+ Film |- ! Añu ! Titulo ! Rol ! Notes |- | 2001 | ''[[Dr. Dolittle 2]]'' | Girl Bear Cub | Voz |- | 2001 | ''[[The Princess Diaries]]'' | Lana Thomas | |- | 2002 | ''[[A Walk to Remember]]'' | Jamie Sullivan | |- | 2002 | ''[[Tou lo que quiero|All I Want]]'' | Lisa | |- | 2003 | ''[[Namórate (película)|How to Deal]]'' | Halley Martin | |- | 2004 | ''[[Chasing Liberty]]'' | Anna Foster | |- | 2004 | ''[[¡Salvaos!|Saved!]]'' | Hilary Faye Stockard | |- | 2005 | ''[[Racing Stripes]]'' | Sandy | Voz |- | 2005 | ''[[Romance & Cigarettes]]'' | Baby Murder | |- | 2006 | ''[[American Dreamz]]'' | Sally Kendoo | |- | 2006 | ''[[Brother Bear 2]]'' | Nita | Voz |- | 2007 | ''[[¡Porque lo digo yo!|Because I Said So]]'' | Milly Wilder | |- | 2007 | ''[[License to Wed]]'' | Sadie Jones | |- | 2007 | ''[[Dedication]]'' | Lucy Riley | |- | 2007 | ''[[Southland Tales]]'' | Madeline Frost Santaros | |- | 2009 | ''Swinging with the Finkels'' | Ellie Finkel | |- | 2010 | ''[[Tangled]]'' | [[Rapunzel (Disney)|Rapunzel]] | Voz |- | 2011 | ''[[Love, Wedding, Marriage]]'' | Ava | |- | 2012 | ''[[Tangled|Tangled Ever After]]'' | [[Rapunzel (Disney)|Rapunzel]] | Voz |- | 2012 | ''[[Hotel Noir]]'' | Evangeline Lundy | |- | 2013 | ''[[The Advocates]]'' | Shannon Carter | TV filme |- | 2013 | ''[[Christmas in Conway]]'' | Natalie Springer | [[Hallmark Hall of Fame]] TV filme |- | TBC | ''47 Meters Down'' | Kate | Filming |- |} {| class="wikitable sortable" |+ Television |- ! Añu ! Titulo ! Rol ! Notes |- | 2000 | ''2GUE+HER: The Series'' | Ella mesma | "Bunny" (Temporada 1, episodiu 3) |- | 2000 | ''[[All That]]'' | Ella mesma | "Mandy Moore" (Temporada 6, episodiu 3) |- | 2003 | ''[[Clone High]]'' | Ella mesma | "Snowflake Day: A Very Special Holiday Episode" (Temporada 1, episodiu 11) |- | 2003 | ''[[Punk'd]]'' | Ella mesma | 1 episodiu |- | 2005 | ''[[Criss Angel Mindfreak]]'' | Ella mesma | "Blind" (Temporada 1, episodiu 10) |- | 2005 | ''[[Entourage]]'' | Ella mesma / Aquagirl | 5 episodios |- | 2006 | ''[[Scrubs (TV series)|Scrubs]]'' | Julie Quinn | 2 episodios |- | 2006 | ''[[The Simpsons]]'' | Tabitha Vixx | Voz; "[[Marge and Homer Turn a Couple Play]]" (Temporada 17, episodiu 22) |- | 2007 | ''[[How I Met Your Mother]]'' | Amy | "Wait for It" (Temporada 3, episodiu 1) |- | 2010 | ''[[Grey's Anatomy]]'' | Mary Portman | 4 episodios |- | 2012–2013 | ''[[Tron: Uprising]]'' | Mara | Voz |- | 2012 | ''[[Winx Club]]'' | Voces Adicionales | Voz |- | 2013 | ''High School USA!'' | Cassandra Barren | Voz |- | 2014 | ''[[Sofia the First]]'' | [[Rapunzel (Disney)|Rapunzel]] | Voz |- | 2014–2015 | ''Red Band Society'' | Dr. Erin Grace | |- | 2014–present | ''[[La Xérif Callie, nel Vieyu Oeste]]'' | Xérif Callie | Voz |- | 2017 | ''Tangled'' | Rapunzel | Voz |} {| class="wikitable sortable" |+ Videos Xuegos |- ! Añu ! Titulo ! Rol ! Notes |- | 2002 | ''[[Kingdom Hearts]]'' | [[Aerith Gainsborough]] | Voz |- | 2013 | ''[[Disney Infinity]]'' | [[Rapunzel (Disney)|Rapunzel]] | Voz |- | 2013 | ''Kingdom Hearts HD 1.5 Remix'' | [[Aerith Gainsborough]] | Voz |} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * {{IMDb nome|id=0601553|name=Mandy Moore}} {{NF|1984||Moore, Mandy}} [[Categoría:Cantautores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Cantantes de pop d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Cantantes de New Hampshire]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de doblaxe d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Diseñadores de moda]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] rc2b55b5t55kqoyivf9m2tm45iffm8w 0 58329 3699458 3588488 2022-07-25T08:05:17Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Mike O'Malley}} {{persona}} '''Michael Edward "Mike" O'Malley''' ([[Boston]], [[Massachusetts]], [[31 d'ochobre]] de [[1966]]) ye un [[dramaturgu]] y [[Actuación|actor]] de [[cine]] y [[televisión]] d'[[Estaos Xuníos]], conocíu principalmente pol so papel na [[comedia]] de la [[Columbia Broadcasting System|CBS]] ''[[Yes, Dear]]'' y por actuaciones recurrentes n'otres [[Serie de televisión|series de televisión]] como ''[[My Name Is Earl]]'' o ''[[Glee (serie de televisión)|Glee]]''. == Biografía == Mike O'Malley nació'l 31 d'ochobre de 1966 en Boston, Massachusetts (Estaos Xuníos), pero crióse en [[Nashua (New Hampshire)|Nashua]], [[New Hampshire]]. Mientres el so años na escuela afayó la so pasión pola actuación. Llicenciar na [[Universidá de New Hampshire]] y dempués camudóse a [[Manhattan]], onde estudió un [[Grau académicu|grau]] en [[teatru]] mientres dos años.<ref name="New York Times">{{cita web|url = http://movies.nytimes.com/person/241539/Mike-O-Malley/biography|títulu = Mike O'Malley - Biography|fechaaccesu = 28 de mayu de 2010|editorial = ''[[The New York Times]]''|idioma = inglés}}</ref><ref name="Yahoo">{{cita web|url = http://movies.yahoo.com/movie/contributor/1800361292/bio|títulu = Mike O'Malley Biography|fechaaccesu = 28 de mayu de 2008|editorial = [[Yahoo!]]|idioma = inglés}}</ref> === Carrera === El so debú televisivu producir en 1991, cuando participó como convidáu na serie de televisión ''[[Law & Order]]''. Siete años dempués fadría'l so debú nel cine cola película ''[[Deep Impact (película)|Deep Impact]]'', onde interpretó a un [[profesor]] d'[[astronomía]].<ref name="Yahoo"/> En 1999 creó y produció la serie ''[[The Mike O'Malley Show]]'', atayada por cuenta de les crítiques y les sos males resultancies d'audiencia tres emitise tan solo dos episodios.<ref name="New York Times"/><ref>{{cita web|url = http://www.observer.com/1999/diller-abc-talks-walkens-cookin-cnn-intrigue-mike-omalley-trouble|títulu = Diller, ABC in Talks... Walken's Cookin'... CNN Intrigue... Mike O'Malley in Trouble|fechaaccesu = 28 de mayu de 2008|autor = RUTENBERG, Jim & BOGDANOVICH, Peter|fecha = 25 d'agostu de 1999|editorial = ''[[The Observer]]''|idioma = inglés}}</ref> Al añu siguiente pasó a formar parte del repartu de la comedia ''Yes, Dear'', onde interpretó a Jimmy Hughes hasta que remató la serie. L'últimu episodiu, emitíu en 2006 col títulu «Should I Bring a Jacket?», foi dirixíu por el mesmu O'Malley.<ref>{{cita web|url = https://www.imdb.com/title/tt0759466/|títulu = "Yes, Dear" Should I Bring a Jacket? (2006)|fechaaccesu = 28 de mayu de 2010|editorial = [[Internet Movie Database]]|idioma = inglés}}</ref> Amás apaeció al pie del so compañeru de repartu [[Anthony Clark (actor)|Anthony Clark]] nel [[video musical]] d'[[Alan Jackson]] «The Talkin' Song Repair Blues». Ente 2000 y 2002, O'Malley tamién emprestó la so voz al personaxe de Darryl MacPherson na serie d'animación de Cartoon Network ''[[Baby Blues (serie de televisión)|Baby Blues]]''. En 2006 participó na serie ''My Name Is Earl'' y en 2009 y 2010 llogró papeles recurrentes en ''Glee'', que pasaría a principal al entamu de la so segunda temporada,<ref>{{cita web|url = http://www.givememyremote.com/remote/2010/07/13/glee-exclusive-mike-omalley-made-series-regular-for-season-2-plus-more-show-intel|títulu = Glee Exclusive: Mike O'Malley Made Series Regular for Season 2, Plus More Show Intel...|fechaaccesu = 21 d'agostu de 2010|autor = GHOST, Korbi|fecha = 13 de xunetu de 2010|editorial = GiveMeMyRemote.com|idioma = inglés}}</ref> y ''[[Parenthood]]'', respeutivamente. O'Malley apaeció tamién en diverses películes pa la televisión y otres pal cine, como ''[[28 díes]]'' o ''[[Meet Dave]]''. Amás, dos de les sos obres, ''Three Years from Thirty'' y ''Diverting Devotion'', fueron producíes ''[[Off-Broadway]]'' y una tercera, ''Searching for Certainty'', en [[Los Angeles]].<ref>{{cita web|url = http://www.tvguide.com/celebrities/mike-omalley/bio/166687|títulu = Mike O'Malley: Biography|fechaaccesu = 28 de mayu de 2010|editorial = ''[[TV Guide]]''|idioma = inglés}}</ref> == Filmografía == '''Cine:''' * ''[[Deep Impact (película)|Deep Impact]]'' (1998) * ''[[Some Girl]]'' (1998) * ''[[Above Freezing]]'' (1998) * ''[[Pushing Tin]]'' (1999) * ''[[28 díes]]'' (2000) * ''[[The Perfect Man]]'' (2005) * ''[[On Broadway]]'' (2007) * ''[[Meet Dave]]'' (2008) * ''[[Leatherheads]]'' (2008) * ''[[Eat Pray Love]]'' (2010) * ''[[Cedar Rapids (película)|Cedar Rapids]]'' (2011) * ''[[Geezers!]]'' (2011) * ''[[Peligrosamente infiltrada]]'' (2012) '''Televisión:''' * ''[[Law & Order]]'' (1 episodiu, 1991) * ''[[Get the Picture]]'' (1991) * ''[[Life with Roger]]'' (20 episodios, 1996-1997) * ''[[Path to Paradise: The Untold Story of the World Trade Center Bombing]]'' (1997) * ''[[The Mike O'Malley Show]]'' (2 episodios, 1999) * ''[[Yes, Dear]]'' (122 episodios, 2000 - 2006) * ''[[Baby Blues (serie de televisión)|Baby Blues]]'' (3 episodios, 2000-2002, voz) * ''[[A Baby Blues Christmas Special]]'' (2002, voz) * ''[[My Name Is Earl]]'' (14 episodios, 2006-2009) * ''[[Pretty/Handsome]]'' (2008) * ''[[My Own Worst Enemy]]'' (9 episodios, 2008) * ''[[Glenn Martin DDS]]'' (3 episodios, 2009-2011) * ''[[Glee (serie de televisión)|Glee]]'' (10 episodios, 2009-presente) * ''[[Parenthood]]'' (3 episodios, 2010) * ''[[Family Album]]'' (2011) == Premios == '''[[Premios Primetime Emmy]]:''' {| class=wikitable |- ! Añu || Categoría || Trabayu || Resultáu || Ref. |- | [[Premios Primetime Emmy 2010|2010]] || [[Primetime Emmy al meyor actor convidáu - Serie de comedia Meyor actor convidáu en serie de comedia]] || ''[[Glee (serie de televisión)|Glee]]'' || Nomáu || align=center |<ref>{{cita web|url = http://hollywoodinsider.ew.com/2010/07/08/emmys-2010-nominations/|títulu = Emmys 2010: Glee, Mad Men lead the nominations|fechaaccesu = 9 de xunetu de 2010|autor = RICE, Lynette|fecha = 8 de xunetu de 2010|editorial = ''[[Entertainment Weekly]]''|idioma = inglés}}</ref> |- |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome|0005282}} {{NF|1968||O Malley, Mike}} [[Categoría:Dramaturgos y dramaturgues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Massachusetts]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] h7v38fw9krfh7zuzl8tjnuygdc3zz3h 0 58332 3699445 3617432 2022-07-25T08:03:54Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Kerry O'Malley}} {{persona}} '''Kerry O'Malley''' ([[5 de setiembre]] de [[1977]]) ye una actriz d'Estaos Xuníos, destacada poles sos participaciones en cine, televisión y teatru. Los sos padres son Tony O'Malley y Marianne O'Malley y el so hermanu ye'l tamién actor Mike O'Malley. Kerry O'Malley foi criada en Nashua, New Hampshire. Educar na Universidá de Duke y l'Institutu de Teatru American Repertory Theater de Formación Avanzada na Universidá de Harvard. Ella ye una de los cuatro fíos. Ella mora en Los Angeles col so home, policía, escritor y asesor téunicu médicu, Karl Sonnenberg. Participó en munches producciones cinematográfiques, televisives y teatrales. == Filmografía == * [[Survivor's Remorse]] (2014) - Savannah * [[Masters of Sex]] (2014) - Bee Faunce * [[Those Who Kill]] (2014) - Mia * [[Rizzoli & Islles]] (2014) - Mrs. Osmanski * [[Shameless]] (2011-2014) - Kate * [[Hart of Dixie]] (2011-2013) - Beverly Mayfair * [[666 Park Avenue]] (2012) - Enfermera Potter * [[Boardwalk Empire]] (2012) - Edwina Shearer * [[Harry's Law]] (2012) - Mrs. Donner * [[Law & Order: Los Angeles]] (2011) - Alice Darnell * [[The Mentalist]] (2011) - Vivian Griswold * [[Detroit 187]] (2011) - Audrey Wiler * [[The Whole Truth]] (2010) - Renee Dentzer * [[Bones]] (2010) - Claire Casper * [[Criminal Minds]] (2010) - Kendra Sayer * [[Past Life]] (2010) - Jackie * [[Cold Case]] (2010) - Suzie Hill * [[Brotherhood]] (2006-2008) - Mary Kate Martinson * [[Monk*]] (2008) - Susan Donovan * [[Kidnapped]] (2007) muyer del operador * [[Law & Order]] (2006) - Megan Carlisle * [[My Name Is Earl]] (2006) - Sargenta Nancy * [[The King of Queens]] (2005) - Anna * [[Charmed]] (2004) - Enfermera Ann * [[Without a Trace]] (2004) - April * [[The Mike O'Malley Show]] (1999) - Ella mesma * [[Law & Order]] (1996-1999) - Millie Sheridan Bender / Leslie Merrick * [[Costello]] (1998) - Trish Donnelly * [[Brooklyn Sur]] (1997) - Sherry * [[NYPD Blue]] (1997) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome|id=0641747|Kerry O' Malley}} *[https://twitter.com/kerryomalley1 Kerry O'Malley en Twitter] {{NF|1977||O' Malley, Kerry}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] r6vr97n55cxt8shj24g3x5stc6yx95n 0 58953 3699379 3670853 2022-07-25T07:55:32Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Adam Sandler}} {{persona}} '''Adam Richard Sandler''' ([[Brooklyn]], [[Estaos Xuníos]]; [[9 de setiembre]] de [[1966]] <ref>{{Cita web|títulu = Adam Sandler|url = https://www.imdb.com/name/nm0001191/|sitiuweb = IMDb|fechaaccesu = 2015-10-15}}</ref>) ye un [[actor]], [[comediante]], [[músicu]] y [[Productor discográficu|productor]] d'Estaos Xuníos. == Carrera == Nacíu nel senu d'una familia xudía d'orixe rusu y foi criáu en [[Manchester (New Hampshire)]], [[New Hampshire]], Sandler tuvo'l primer alcuentru cola comedia a los 12 años, con una actuación bonal nel club ''Baston''. Dende entós actuó con regularidá en clubes de comedia per tol estáu mientres llograba'l títulu de Belles Artes pola [[Universidá de Nueva York]].<ref>{{cita web|url=http://www.biografias.es/famosos/adam-sandler-5r5.html|títulu=Biografía de Adam Sandler|fechaaccesu=25 d'ochobre de 2013|editorial=biografias.es}}</ref> Debutó nel cine con ''[[Coneheads|Los Coneheads]]'' xunto a [[Dan Aykroyd]] y [[Jane Curtin]]. A partir d'entós empezó a trabayar en películes qu'algamaron ésitu de taquilla, como ''[[Happy Gilmore]]'', ''[[El mozu ideal]]'', ''[[The Waterboy]]'', ''[[Big Daddy]]'' y ''[[Mr. Deeds]]''. Nel so filmografía figuren les comedies ''[[Click (película de 2006)|Click]]'', ''[[Golpe Baxu]],'' ''[[I Now Pronounce You Chuck and Larry]]'', acompañáu de [[Kevin James]], ''[[Anger Management]]'', que protagonizó xunto a [[Jack Nicholson]], ''[[Punch-Drunk Love]]'', de [[Paul Thomas Anderson]], pola que foi nomáu a un Globu d'Oru como meyor actor y la comedia romántica ''[[50 first dates]]'', xunto a [[Drew Barrymore]]. Mientres la so carrera, Adam Sandler arreyóse en tolos aspeutos de la producción de películes. Collaboró nos guiones de ''[[Little Nicky]]'', ''[[Billy Madison]]'', ''[[Big Daddy]]'' y ''[[El mozu ideal]]'', ente otros. Tamién trabayó como productor executivu en distintos rodaxes. Sandler pasa tiempu nel so estudiu de grabación, mientres los sos descansos na so ocupada axenda de rodaxe. Dellos de los sos álbumes de comedia pa Warner Bros Records fueron multiplatín. Va dellos años, Sandler llanzó una páxina web na que va incluyendo minipelículas protagonizaes por él mesmu, l'equipu de "Happy Madison Productions", y el so perru Meatball, toos ellos na so rutina diaria ''[[Vanity Fair (revista)|Vanity Fair]]'' publicó la llista de los ''Top 40'' celebridaes de Hollywood con más ingresos a lo llargo de 2010. Sandler foi clasificáu númberu 7 na llista, ganó unos $50 millones envaloraos poles sos películes.<ref>{{cita noticia|url=http://www.vanityfair.com/hollywood/features/2011/03/hollywood-top-earners-201103?currentPage=3|títulu=Hollywood's Top 40|apellíu=Newcomb|nome=Peter|fecha=marzu de 2011|idioma=inglés|obra=[[Vanity Fair (revista)|Vanity Fair]]|fechaaccesu=3-3-12}}</ref> Polo xeneral, nes sos películes ta acompañáu por [[Rob Schneider]], [[David Spade]], [[Chris Rock]] (3 de los sos compañeros en [[Saturday Night Live]]), [[Kevin James]], [[Steve Buscemi]], [[John Turturro]], [[Nick Swardson]], [[Jon Lovitz]], [[Henry Winkler]], [[Allen Covert]], [[Kevin Nealon]], [[Blake Clark]], [[Jonathan Loughran]] y [[Peter Dante]]. == Filmografía == === Cine === {| {{tablaguapa}} |- style="text-align:center;" !style="background:#B0C4DE;"|Añu !style="background:#B0C4DE;"|Títulu !style="background:#B0C4DE;"|Personaxe !style="background:#B0C4DE;"|Notes |- |rowspan="1"| 1989 || ''[[Going Overboard]]'' || || Actor principal |- |rowspan="1"| 1993 || ''[[Coneheads]]'' || ''Carmine Weiner'' || |- |rowspan="2"| 1994 || ''[[Airheads]]'' || ''Pip'' || |- | ''[[Mixed Nuts]]'' || ''Louie'' || |- |rowspan="1"| 1995 || ''[[Billy Madison]]'' || ''Billy Madison'' || Actor y guionista |- |rowspan="2"| 1996 || ''[[Happy Gilmore]]'' || ''Happy Gilmore'' || Actor y guionista |- | '' [[Bulletproof (película de 1996)|Bulletproof]]'' || ''Archie Moses '' || |- |rowspan="3"| 1998 || ''[[The Wedding Singer]]'' || ''Robbie Hart'' || |- | ''[[Dirty Work (película)|Dirty Work]]'' || ''Satan'' || Caméu ensin apaición nos creitos |- | '' [[The Waterboy]]'' || ''Robert "Bobby" Boucher Jr. '' || Actor, guionista y productor executivu |- |rowspan="2"| 1999 || ''[[Big Daddy]]'' || ''Sonny Koufax'' || Actor, guionista y productor executivu |- | ''[[Deuce Bigalow: Male Gigolo]]'' || || Caméu |- |rowspan="1"| 2000 || ''[[Unexpected Love]]'' || ''Sandler'' || Actor principal |- |rowspan="1"| 2000 || ''[[Little Nicky]]'' || ''Nicky'' || Actor, guionista y productor executivu |- |rowspan="1"| 2001 || ''[[The Animal]]'' || ''Townie'' ||Caméu y productor executivu |- |rowspan="5"| 2002 || ''[[Mr. Deeds]]'' || ''Longfellow Deeds'' ||Actor y productor executivu |- | ''[[Punch-Drunk Love]]'' || ''Barry Egan'' || Nomáu de Globu d'Oru |- | ''[[Eight Crazy Nights]] '' || ''Davey Stone'' || Voz de personaxe animáu, guionista y productor |- | ''[[A Day with the Meatball]]'' || ''Himself'' || Papel curtiu |- | ''[[The Hot Chick]]'' || ''Mambuza Bongu Guy'' || Caméu y productor executivu |- |rowspan="3"| 2003 || ''[[Anger Management]]'' || ''Dave Buznik'' ||Actor y productor executivu |- | ''[[Pauly Shore is Dead]]'' || || Documental |- | ''[[Stupidity]]'' || || Documental |- |rowspan="2"| 2004 || ''[[50 First Dates]]'' || ''Henry Roth'' ||Actor y productor executivu |- | ''[[Spanglish (película)|Spanglish]]'' || ''John Clasky'' || |- |rowspan="2"| 2005 || ''[[The Longest Yard (película de 2005)|The Longest Yard]]'' || ''Paul Crewe'' ||Actor y productor executivu |- | '' [[Deuce Bigalow: European Gigolo|Deuce Bigalow: Gigolo Européu]]'' || ''Javier Sandooski'' ||Caméu y productor executivu |- |rowspan="1"| 2006 || ''[[Click (película de 2006)|Click]]'' || ''Michael Newman'' ||Actor y productor executivu |- |rowspan="2"| 2007 || ''[[Reign Over Me]]'' || ''Charlie Fineman'' || |- | ''[[I Now Pronounce You Chuck and Larry]]'' || ''Chuck Levine'' ||Actor y productor executivu |- |rowspan="2"| 2008 || ''[[You Don't Mess with the Zohan]]'' || ''Zohan Dvir'' || Actor, guionista y productor executivu |- | ''[[Bedtime Stories (película)|Bedtime Stories]]'' || ''Skeeter Bronson'' ||Actor y productor |- |rowspan="2"| 2009 || ''[[Funny People]]'' || ''George Simmons'' ||Actor |- | ''[[The Shorcut]]'' || || Productor |- |rowspan="1"| 2010 || ''[[Grown Ups]]'' || Lenny Feder ||Actor, guionista y productor executivu |- |rowspan="3"| 2011 || ''[[Just Go With It]]''|| ''Dr. Daniel Maccabee'' ||Actor, guionista y productor executivu |- | ''[[Zookeeper]]'' || ''Monkey'' ||Voz y productor |- | ''[[Jack and Jill]]'' || ''Jack / Jill'' ||Actor, guionista y productor executivu |- |rowspan="2"| 2012 || ''[[That's My Boy (película de 2012)|That's My Boy]]''|| ''Donny Berger'' ||Actor |- | ''[[Hotel Transylvania]]'' || ''Dracula'' || Voz y productor |- |rowspan="1"| 2013 ||''[[Grown Ups 2]]'' || Lenny Feder ||Actor, guionista y productor executivu |- |rowspan="4"| 2014 ||''[[Blended]]'' || Jim Friedman ||Actor |- | ''[[The Cobbler (película de 2014)|The Cobbler]]'' || Max Simkin ||Actor |- | ''[[Men, Women & Children]]'' || Don Truby || Actor |- |''[[Top Five]]'' || Él mesmu || |- |rowspan="5"| 2015 || ''[[Pixels (película de 2015)|Pixels]]'' || Sam Brenner ||Actor |- | ''[[Hotel Transylvania 2]]'' || ''Dracula'' || Voz y guionista |- | ''[[Paul Blart: Mall Cop 2]]'' || || Productor |- | ''[[The Ridiculous 6]]'' || Rick || Actor y productor |} === Televisión === {| {{tablaguapa}} style="font-size:90%" |- style="text-align:center;" !style="background:#B0C4DE;"|Añu !style="background:#B0C4DE;"|Programa de televisión !style="background:#B0C4DE;"|Personaxe !style="background:#B0C4DE;"|Episodios |- |1987-1990 || ''[[Remote Control]]'' || || | |- |1984-1988 ||''[[The Cosby Show]]'' || Smitty || 4 episodios (Episodios: The Locker Room, Dance Mania, The Prom y The Visit) |- |rowspan="2"| 1990 || ''[[The Marshall Chronicles]]'' || Usher || 1 episodiu (''Brightman SATyricon'') |- |''[[ABC Afterschool Specials]]'' || Camellu || 1 episodiu (''Testing Dirty'') |- | 1991-1995 ||''[[Saturday Night Live]]'' || ''Dellos'' || 44 episodios |- | 2001 ||''[[Undeclared|Vida universitaria]]'' || Adam Sandler || 1 episodiu (''The Assistant'') |- | 2003 ||''[[The Couch]]'' || El probador de sofás || 1 episodiu |- | 2005 ||''[[Getaway (programa de TV)|Getaway]]'' || Henry Roth || 1 episodiu (''"Found"'') |- | 2007 ||''[[El rei de Queens]]'' || || 1 episodiu |- | 2010 ||''[[Kids Choice Awards]]'' || Angel Adam Sandler || Actuación n'Entrega de Premios |- | 2013 ||''[[Kids Choice Awards]]'' || ''Dracula'' || ''[[Hotel Transylvania]]'' meyor voz de película animada (ganador) |- | 2013 ||''[[Jessie (serie de televisión)|Jessie]]'' || El mesmu || 1 episodiu (''"Punch Dumped Love"'') |- | 2014 ||''[[Brooklyn Nine-Nine]]'' || El mesmu || 1 episodiu (''"Operation: Broken Father"'') |} == Discografía == {| {{tablaguapa}} style="font-size:90%" |- style="text-align:center;" !style="background:#B0C4DE;"|Añu !style="background:#B0C4DE;"|Títulu !style="background:#B0C4DE;"|Certificaciones |- |1993 |''They're All Gonna Laugh at You!'' | 2x Discu de Platín |- |1996 |''What the Hell Happened to Me?'' | 2x Discu de Platín |- |1997 |''[[What's Your Name?]]'' | |- |1999 |''Stan and Judy's Kid''|| Discu d'Oru |- |2004 |''Shhh...Don't Tell'' | Discu d'Oru |} == Premios == === [[Premios Globu d'Oru]] === {| {{tablaguapa}} !style="background:#B0C4DE;"|Añu !style="background:#B0C4DE;"| Categoría !style="background:#B0C4DE;"| Película !style="background:#B0C4DE;"|Resultáu |- |[[2003]]||[[Globu d'Oru al meyor actor - Comedia o musical|Meyor actor - Comedia o musical]]||''[[Punch-Drunk Love]]''||{{Celda|Nomáu}} |- |} === [[Premios People's Choice]] === {| {{tablaguapa}} !style="background:#B0C4DE;"|Añu !style="background:#B0C4DE;"| Categoría !style="background:#B0C4DE;"| Película !style="background:#B0C4DE;"|Resultáu |- |[[2000]]||Meyor Actor - Comedia||''-''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2005]]||Meyor Actor - Comedia||''[[50 first dates]]''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2006]]||Meyor Actor - Comedia||''-''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2007]]||Meyor Actor - Comedia||''-''||{{Celda|Nomáu}} |- |[[2008]]||Meyor Actor - Comedia||''-''||{{Celda|Nomáu}} |- |[[2009]]||Meyor Actor - Comedia||''-''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2010]]||Meyor Actor - Comedia||''-''||{{Celda|Nomáu}} |- |[[2011]]||Meyor Actor - Comedia||''[[Grown Ups]]''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2011]]||Meyor Película - Comedia||''[[Grown Ups]]''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2012]]||Meyor Actor - Comedia||''[[Just Go With It]]''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2013]]||Meyor Actor - Comedia||''[[That's My Boy (película de 2012)|That's My Boy]]''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2014]]||Actor Favoritu - Comedia||''[[Grown Ups 2]]''||{{Celda|Ganador}} |- |} === [[Kids' Choice Awards]] === {| {{tablaguapa}} !style="background:#B0C4DE;"|Añu !style="background:#B0C4DE;"| Categoría !style="background:#B0C4DE;"| Película !style="background:#B0C4DE;"|Resultáu |- |[[2007]]||Meyor Actor||''[[Click (película de 2006)|Click]]''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2012]]||Meyor Actor||''[[Jack and Jill]]''||{{Celda|Ganador}} |- |[[2013]]||Voz Favorita pa una Película Animada||''[[Hotel Transylvania]]''||{{Celda|Ganador}} |- |} === [[Premios Golden Raspberry]] === {| {{tablaguapa}} !style="background:#B0C4DE;"|Añu !style="background:#B0C4DE;"| Categoría !style="background:#B0C4DE;"| Película !style="background:#B0C4DE;"|Resultáu |- |rowspan="2"|[[1996]]||Peor actor|| ''[[Bulletproof]]''||rowspan=1 {{Celda|Nomáu}} |- |Peor actor|| ''[[Happy Gilmore]]''||rowspan= {{Celda|Ganador}} |- |rowspan="1"|[[2000]]||Peor actor|| ''[[Little Nicky]]''||rowspan=1 {{Celda|Nomáu}} |- |rowspan="2"|[[2002]]||Peor actor|| ''[[Eight Crazy Nights]]''||rowspan=1 {{Celda|Nomáu}} |- |Peor actor|| ''[[Mr. Deeds]]''||rowspan=1 {{Celda|Nomáu}} |- |rowspan="2"|[[2007]]||Peor actor|| rowspan="2"|''[[I Now Pronounce You Chuck and Larry]]''|| {{Celda|Nomáu}} |- |Peor pareya en pantalla <small>(con [[Kevin James]] y [[Jessica Biel]])</small>|| {{Celda|Nomáu}} |- |rowspan="5"|[[2011]]||Peor actor|| rowspan="3"|''[[Jack & Jill (película)|Jack & Jill]]''||{{Celda|Ganador}} |- |Peor actriz||{{Celda|Ganador}} |- |Peor pareya en pantalla <small>(con [[Katie Holmes]] y [[Al Pacino]])</small>||{{Celda|Ganador}} |- |Peor actor||rowspan="2"|''[[Just Go With It]]''|| {{Celda|Ganador}} |- |Peor pareya en pantalla <small>(con [[Jennifer Aniston]] y [[Brooklyn Decker]])</small>||{{Celda|Ganador}} |- |rowspan="2"|[[2012]]||Peor actor|| rowspan="2"|''[[That's My Boy (película de 2012)|That's My Boy]]''||{{Celda|Ganador}} |- |Peor pareya en pantalla <small>(con [[Leighton Meester]], [[Andy Samberg]] y [[Susan Sarandon]])</small>||{{Celda|Nomáu}} |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{IMDb nome|0001191}} {{NF|1966||Sandler, Adam}} [[Categoría:Humoristes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Productores de cine d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Brooklyn]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Cantantes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Guionistes de cine d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de doblaxe d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 8opb835n2mfvbcn2rs6mp39p73sv5sy 0 59439 3699533 3589773 2022-07-25T10:51:46Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Alma Tell}} {{persona}} '''Alma Tell''' {{nym}}<ref>{{Find a Grave}}</ref> foi una actriz teatral y cinematográfica d'[[Estaos Xuníos]], que la so carrera nel cine empecipiar en 1915, rematando la mesma a principios de los [[años 1930]]. == Biografía == Nacida en [[Nueva York]], Estaos Xuníos, yera la hermana menor de l'actriz teatral y cinematográfico [[Olive Tell]] (1895-1951). Empecipió la so carrera como actriz teatral en Nueva York enantes de debutar nel cine nel drama empobináu por [[Edward José]] ''Simon, the Jester'', estrenáu en setiembre de 1915. Sicasí, la carrera de Tell nun llegó a andar a la tema cola de la so hermana mayor, y en cuasi toles sos películes llindar a interpretar personaxes femeninos secundarios.<ref>[http://www.allmovie.com/artist/alma-tell-70211 Alma Tell en AllMovie.com]</ref> A lo llargo de los [[años 1920]], Tell actuó xunto a actrices del [[cine mudu]] como [[Mae Murray]], [[Corinne Griffith]] y [[Madge Kennedy]], consiguiendo en 1923 el estatus de primera dama nel filme de [[J. Gordon Edwards]] ''[[The Silent Command]]'', nel cual actuaben [[Edmund Lowe]], [[Martha Mansfield]] y [[Béla Lugosi]], esti postreru na so primer actuación cinematográfica nos Estaos Xuníos. La última actuación de Tell tuvo llugar en 1934 na cinta ''Imitation of Life'', dirixida por [[John M. Stahl]] y protagonizada por [[Claudette Colbert]]. Alma Tell finó en 1937 en [[Hollywood]], [[California]], y foi soterrada nel Campusantu Valhalla Memorial Park de North Hollywood. Había estáu casada col [[Stanley Blystone]]. == Seleición de la so filmografía == *''[[The Silent Command]]'' (1923) *''[[Broadway Rose]]'' (1922) *''[[On with the Dance]]'' (1920) *''Right to Love'' (1920) *''[[Nearly Married]]'' (1917) *''The Smugglers'' (1916) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Alma Tell}} {{enllaces persona}} {{NF|1898|1937|Tell, Alma}} [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] l2ppt9etmodhoi1q00czadix61arplb 0 59580 3699456 3620156 2022-07-25T08:05:10Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Mia Tyler}} {{persona |nome = Mia Tyler |semeya = |nome de nacencia = Mia Abagale Tallarico |data de nacencia = [[22 d'avientu]] de [[1978]] ({{edá|22|12|1978}}) |llugar de nacencia = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Lebanon (New Hampshire)|Lebanon]], [[New Hampshire]], [[Estaos Xuníos]] |ocupación = [[Modelu (arte)|Modelu]], [[Actriz]] | cónyuge = [[Dave Buckner]] (2002-2005) |IMDb = 0851175 }} '''Mia Abagale Tallarico''' ye una modelu y actriz d'[[Estaos Xuníos]] nacida'l [[22 d'avientu]] de [[1978]] nel Mary Hitchcock Hospital, [[New Hampshire]]. Fía del cantante y líder d'[[Aerosmith]], [[Steven Tyler]] y de l'actriz [[Cyrinda Foxe]]. Ye tamién media hermana de l'actriz y modelu [[Liv Tyler]]. == Vida temprana == Foi criada pola so madre en [[New Hampshire]]. Anque Steven Tyler nun vivía con elles Mia sabía que yera'l so padre, y tenía una bona rellación col. Cuando tenía ocho años asistió a un conciertu de Aerosmith, nel cual conoció a una moza Liv Tyler, quien para esi entós llamábase Liv Rundgren y cuntaba nueve años. Nenguna de los dos sabía que tenía una hermana (Liv había crecíu pensando que'l so padre yera'l músicu [[Todd Rundgren]]) asina que para dambes foi una gran sorpresa atopase cola otra, por cuenta de la so inmensa paecencia física. Gracies a esti alcuentru Liv afayó que'l so padre yera realmente Steven Tyler y convirtióse nuna de les meyores amigues de Mia. En [[1987]] los sos padres divorciáronse y pocu tiempu dempués el so padre volvió casase, esta vegada cola diseñadora [[Teresa Barrick]]. D'esta unión nacieron Chelsea Anna Tallarico y Taj Monroe Tallarico. == Carrera como actriz == En [[1990]] Mia camudar a [[Nueva York]], onde aprendió actuación y empezó a apaecer en televisión. Unu de los sos programes más importantes mientres esa dómina foi'l show de [[MTV]] “House of Style“. Nos últimos años Mia realizó dellos [[caméu|caméus]] y apaiciones en diverses películes, de les cualos les más importantes son “Don’t Stand So Close to Me” ([[2000]]), “Da Hip Hop Witch“ (2000) y “A Little Bit of Lipstick” (2000), na cual tien un papel principal. == Carrera como modelu == Carauterizar por ser una modelu de talles grandes. El so oxetivu ye revolucionar les pasareles, yá que cunta que la guapura vien en distintes formes ''"si yes de talla 12 nun yes menos llinda que si yes de talla 4"'' afirma. Modeló pa dellos diseñadores y marques, ente elles la escandinava H&M. Tamién hai incursionado n'otros campos de la moda, vendiendo una llinia de ropa sol so nome. == Celebrity Fit club == En 2005 Mia participó nel reality show de Vh1 “[[Celebrity Fit Club]]” (N'español: “El club del sobrepesu”). Al entamu del show dixo que nun taba ellí porque nun tuviera contenta col so cuerpu, sinón pol so salú. ''“Trátase de qué saludable yes, non de cómo lluces”'' espresó. Al rematar el programa Mia había perdíu 18 llibres, pesu col cual siéntese contenta, polo que siguió calteniéndose en forma, pero ensin degolar nunca la llende d'eses 18 llibres perdíes. == Vida personal == En 2002, Mia sufrió la perda de la so madre por cuenta de un tumor cerebral. Nesi mesmu añu conoció al so ex maríu, Dave Buckner, baterista de [[Papa Roach]], na filmación de “MTV's Icon: Aerosmith”. Poco tiempu dempués casáronse, anque se divorciaríen en [[2005]]. Anguaño sale con Ali Abrishami, baxista de Fight the Sky. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.magicalmiatyler.com Sitiu oficial] * [http://www.myspace.com/miatyler Myspace oficial] *{{IMDb nome|0851175|Mia Tyler}} {{NF|1978||Tyler, Mia}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Modelos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] nvo1fs9hkonhcfpr29pvfr5pmx2tz8s 0 59715 3699410 3588667 2022-07-25T07:59:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|David Walton}} {{persona}} '''David B. Walton''' {{nym}} ye un [[actor]] d'[[Estaos Xuníos]] nacíu'l 27 d'ochobre de 1978 en [[Brookline]], [[Massachusetts]].<ref>{{cita web |url=http://search.ancestry.com/cgi-bin/sse.dll?indiv=1&db=uspublicrecords3&MS_AdvCB=1&rank=1&new=1&MSAV=2&msT=1&gss=angs-d&gsfn=david&gsfn_x=XO&gsln=walton&gsln_x=XO&msbdy=1978&msbdy_x=1&msbpn_x=XO&msbpn__ftp_x=1&msddy_x=1&msdpn_x=XO&msdpn__ftp_x=1&gskw_x=1&_83004002_x=1&cpxt=0&catBucket=rstp&uidh=l43&cp=0&pcat=37&fh=2&h=203295700&recoff=28+29|títulu=U.S. Public Records Index, Volume 1|obra=Ancestry.com|fechaaccesu=26 de payares de 2010}}</ref><ref>{{cita web |url=http://search.ancestry.com/cgi-bin/sse.dll?indiv=1&db=uspublicrecords2&MS_AdvCB=1&rank=1&new=1&MSAV=2&msT=1&gss=angs-d&gsfn=david&gsfn_x=XO&gsln=walton&gsln_x=XO&msbdy=1978&msbdy_x=1&msbpn_x=XO&msbpn__ftp_x=1&msddy_x=1&msdpn_x=XO&msdpn__ftp_x=1&gskw_x=1&_83004002_x=1&cpxt=0&catBucket=rstp&uidh=l43&cp=0&pcat=37&fh=0&h=165687445&recoff=13+14f|títulu=U.S. Public Records Index, Volume 2|obra=Ancestry.com|fechaaccesu=26 de payares de 2010}}</ref><ref name="poptower"/> Ye conocíu poles sos apaiciones nes películes como ''Fired Up!'' y ''[[Burlesque (película de 2010)|Burlesque]]''. == Biografía == Walton nació en Brookline, Massachusetts, el 27 d'ochobre de 1978. Fíu de John Hunter Walton, Jr. y Carolyn K. Walton. Tien seis hermanos. Asistió a la escuela Dexter y a la St. Paul's School en [[Concord (New Hampshire)|Concord]], [[New Hampshire]], d'onde se graduó en 1997.<ref>{{cita web |url=http://www.latimes.com/news/local/la-me-holland-prepschool-20130305,0,5882276.story|títulu=Boarding school? That's so Back East|editor=Los Angeles Times|fechaaccesu=6 de marzu de 2013}}</ref> Walton ye egresado de la [[Universidá Brown]], onde llogró'l títulu de [[Bachelor of Arts]].<ref name="IMDb">{{cita web |url=https://www.imdb.com/name/nm1378589|títulu=IMDb Biography|obra=[[IMDb]]|fechaaccesu=2 de febreru de 2011}}</ref> Tamién asistió a la British American Drama Academy en [[Londres]] y a la The Actors Center en [[Nueva York]].<ref name="TVGuide">{{cita web |url=http://www.tvguide.com/celebrities/david-walton/189788|títulu=Biografía de David Walton en TVGuide|fechaaccesu=7 de marzu de 2014|idioma=inglés}}</ref> El 18 de marzu de 2011, Walton casóse cola actriz [[Majandra Delfino]],<ref>{{cita web |url=http://www.people.com/people/article/0,,20480340,00.html|títulu=David Walton Gets Married}}</ref> con quien tien dos fíos: Cecilia Delphine y Louis Augustus Walton.<ref name="TVGuide"/> === Carrera === Fixo'l so debú en pantalla nel curtiu ''Fighting Still Life'' en 2002. El so debú en televisión foi con un personaxe recurrente na serie ''Cracking Up''.<ref name="IMDb"/> Walton apaeció como convidáu en series como ''The Loop'', ''Heist'', ''Quarterlife'' y ''[[In Plain Sight]]''. Tamién protagonizó les comedies ''100 Questions'' en 2010,<ref>{{cita web |url=http://www.hollywoodreporter.com/news/david-walton-100-questions-nbc-82435|títulu=David Walton asking '100 Questions' at NBC|fecha=15 d'abril de 2009|fechaaccesu=7 de marzu de 2014|idioma=inglés|onbra=The Hollywood Reporter|apellíu=Andreeva|nome=Nellie}}</ref> ''Perfect Couples'' en 2011 y ''Bent'' en 2012.<ref>{{cita web |url=http://tvline.com/2011/03/04/pilot-scoop-david-walton-cast-in-nbcs-bent/|apellíu=Andreeva|nome=Nellie|obra=TV Line|fecha=4 de marzu de 2011|fechaaccesu=7 de marzu de 2014|idioma=inglés|títulu=Pilots: Perfect Couples Star Gets Bent}}</ref> Apaeció como convidáu nun episodiu de ''[[Happy Endings (serie de televisión)|Happy Endings]]'' en 2011,<ref>{{cita web |url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/happy-endings-david-walton-perfect-couples-bent-243226|títulu=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/happy-endings-david-walton-perfect-couples-bent-243226|fecha=3 d'ochobre de 2011|títulu='Perfect Couples' Star Lands Guest Spot on 'Happy Endings'|apellíu=Ng|nome=Philiana|obra=The Hollywood Reporter|fechaaccesu=7 de marzu de 2014}}</ref> según nun arcu argumental de siete episodios na serie de [[Fox Broadcasting Company|Fox]], ''[[New Girl]]'', onde interpretó a Sam, l'interés amorosu de [[Jessica Day]] ([[Zooey Deschanel]]).<ref>{{cita web |url=http://tvline.com/2012/07/23/new-girl-david-walton-leslie-mann-niecy-nash/|títulu=New Girl Adds Bent Alum as Jess' New Love! Plus, Leslie Mann and Niecy Nash Visit Season 2|fecha=23 de xunetu de 2012|obra=TV Line|apellíu=Masters|nome=Megan|fechaaccesu=7 de marzu de 2014}}</ref> En 2013, llogró'l personaxe principal de la comedia de la [[National Broadcasting Company|NBC]], ''[[About a Boy (serie de televisión)|About a Boy]]'', basada na [[About a Boy|película del mesmu nome]] protagonizada por [[Hugh Grant]] y [[Nicholas Hoult]].<ref>{{cita web |url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/david-walton-about-boy-nbc-jason-katims-419315|títulu=David Walton to Star in NBC's Jason Katims Comedy 'About a Boy'|apellíu=Goldberg|nome=Lesley|obra=The Hollywood Reporter|fecha=7 de febreru de 2013|fechaaccesu=24 de febreru de 2014|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Pilot Scoop: David Walton to Headline Jason Katims' NBC Adaptation of About a Boy|apellíu=Ausiello|nome=Michael|obra=TV Line|fecha=7 de febreru de 2013|fechaaccesu=7 de marzu de 2014|url=http://tvline.com/2013/02/07/david-walton-about-a-boy/}}</ref> Amás d'una participación na serie ''[[Parenthood]]'', en 2014.<ref>{{cita web |url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/nbcs-a-boy-parenthood-crossovers-672396|títulu=NBC's 'About a Boy': 'Parenthood' Crossovers and 5 More Things to Know|fecha=19 de xineru de 2014|obra=The Hollywood Reporter|apellíu=Goldberg|nome=Lesley|idioma=inglés|fechaaccesu=24 de febreru de 2014}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.deadline.com/2014/01/about-a-boy-parenthood-tv-crossover-nbc/|títulu=TCA: ‘About A Boy,’ ‘Parenthood' To Share TV Universe At Crossover-Happy NBC|fecha=19 de xineru de 2014|apellíu=Yamato|nome=Jen|obra=Deadline|fechaaccesu=24 de febreru de 2014|idioma=inglés}}</ref> Walton tamién apaeció en películes como ''Fired Up!'', ''[[Stateside (película)|Stateside]]'', y ''[[Burlesque (película de 2010)|Burlesque]]''.<ref name="IMDb"/> == Filmografía == {|{{tablaguapa}} style="font-size: 90%;" border="2" cellpadding="4" background: #f9f9f9; |- align="center" ! colspan=4 style="background:#B0C4DE;" | Cine |-align="center" ! style="background: #CCCCCC;" | Añu ! style="background: #CCCCCC;" | Película ! style="background: #CCCCCC;" | Rol ! style="background: #CCCCCC;" | Notes |- | 2002 | ''[[Fighting Still Life]]'' | Eric | |- | 2004 | ''[[Stateside (película)|Stateside]]'' |John Pelusso | |- | 2009 | ''[[Fired Up!]]'' | Dr. Rick | |- | 2010 | ''[[Burlesque (película de 2010)|Burlesque]]'' | Mark el DJ | |- align="center" ! colspan=4 style="background:#B0C4DE;" | Televisión |- align="center" ! style="background: #CCCCCC;" | Añu ! style="background: #CCCCCC;" | Títulu ! style="background: #CCCCCC;" | Rol ! style="background: #CCCCCC;" | Notes |- | 2004-2006 | ''Cracking Up'' | Liam Connor | 7 episodios |- | 2005 | ''New Car Smell'' | Dave | Película pa televisión |- |rowspan="2"| 2006 | ''The Loop'' | Marco | 1 episdio |- |''Heist'' | Ricky Watman | 5 episodios |- | 2007 | ''The World According to Barnes'' | | |- | 2008 | ''Quarterlife'' | Danny | 5 episodios |- | 2009 | ''[[In Plain Sight]]'' | Willie Ripp/Willie Rabson | 1 episodiu |- | 2010 | ''100 Questions'' | Wayne | Repartu principal |- |rowspan="2"| 2011 | ''Perfect Couples'' | Vance | Repartu principal |- |''[[Happy Endings (serie de televisión)|Happy Endings]]'' | Henry | 1 episodiu |- |rowspan="2"| 2012 | ''Oh Fuck, It's You'' | Nick | Película pa televisión |- | ''Bent'' | Pete | Repartu principal |- | 2012-2013 | ''[[New Girl]]'' | Sam | 7 episodios |- |2013 | ''The Makeover'' | Elliot Doolittle | Película pa televisión |- |rowspan="2"|2014 | ''[[Parenthood (2010)|Parenthood]]'' | Will Freeman | 1 episodiu |- | ''[[About a Boy (serie de televisión)|About a Boy]]'' | Will Freeman | Repartu principal |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{IMDb nome|1378589}} {{NF|1978||Walton, David}} [[Categoría:Persones de Massachusetts]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 4susz2310fd3ipnw3d5v3uihmjeksko 0 63772 3699378 3439484 2022-07-25T07:55:08Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | name = Pládanu coloráu americanu | image = Red maple 0381.JPG | image_width = 240px | image_caption = Nuevu biltu de pládanu coloráu<br />([[Carolina del Sur]]) | status = LC | regnum = [[Plantae]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Magnoliopsida]] | ordo = [[Sapindales]] | familia = [[Sapindaceae]] | subfamilia = [[Hippocastanoideae]] | tribus = [[Acereae]] | genus = [[Acer (botánica)|Acer]] | species = '''''Acer rubrum''''' | species_authority = [[Carlos Linneo|L.]] | range_map = Acer rubrum range map.png | range_map_width = 240px | range_map_caption = Estensión }} '''''Acer rubrum''''', el '''pládanu coloráu americanu,'''<ref>Nome vulgar preferíu en castellán, en ''Árboles: guía de campu''; Johnson, Owen y More, David; traductor: Pijoan Rotger, Manuel, ed. Omega, 2006. ISBN 978-84-282-1400-1. Versión n'[[Idioma español|español]] de la ''Collins Tree Guide''.</ref> '''pládanu coloráu''' o '''pládanu de Canadá''' ye unu de los [[árbol|árboles]] caducos más comunes y estendíos del este d'[[América del Norte]]. La so distribución va dende'l [[llagu de los Montes]] na frontera ente [[Ontario]] y [[Minnesota]], al este hasta [[Islla de Terranova|Terranova]], al sur hasta cerca de [[Miami]] ([[Florida]]), y al sudoeste hasta l'este de [[Texas]]. Ye llargamente cultiváu en parques y xardinos, onde esiste una gran variedá de cultivares. La so cazumbre tamién s'utiliza pa producir [[xarabe de pládanu]] . [[Archivu:Acer rubrum.jpg|240px|thumb|Fueya de pládanu coloráu d'un exemplar del norte de Florida.]] [[Archivu:Maple7951.JPG|240px|thumb|Flores.]] [[Archivu:Maplekeys.jpg|240px|thumb|Sámaras en [[Milford (New Hampshire)|Milford]] ([[New Hampshire]]). El frutu del pládanu coloráu madura y cai en primavera.]] [[Archivu:20121018Ahorn Altlussheim1.jpg|thumb|240px|Vista del árbol.]] [[Archivu:NAS-041 Acer rubrum.png|thumb|240px|Ilustración.]] [[Archivu:Red Maple, 1974-2007.jpg|thumb|240px|Como bonsái.]] == Distribución y hábitat == Na mayoría de la so estensión, el pládanu coloráu afacer a un ampliu rangu de condiciones nel so allugamientu. Puede atopase creciendo en barraqueres, en tierres grebes, y seya que non ente mediu. Tamién tolera un ampliu rangu de pH, anque la [[clorosis]] puede asoceder en tierres más [[álcali|alcalines]]. == Descripción == Ye un árbol de tamañu mediu-grande qu'algama altores de 20-30 m (raramente más de 40 m), un diámetru de 0,5 a cerca de 2 m, y puede vivir mientres 100-200 años, dacuando más tiempu. Anque ye xeneralmente abondo bono d'identificar, el pládanu coloráu ye probablemente'l pládanu más altamente variable nes sos carauterístiques morfolóxiques de tolos de Norteamérica. Les [[fueyes]] son la meyor manera d'estremalo d'otros [[acer (botánica)|pládanos]]. Como otros pládanos americanos, son [[caducifoliu|caducifolios]] y ordenaos en direición contraria a la caña. Les fueyes de los pládanu coloráu tienen típicamente un llargor de 5-10 cm y la mesma amplitú con 3-5 lóbulos dentaos irregulares (sicasí, les fueyes del cercanamente rellacionáu [[Acer saccharinum|pládanu plateado]] (''Acer saccharinum'') tienen mozquetes muncho más fondes y carauterísticamente tien 5 lóbulos). La parte cimera de la fueya ye verde claru y la parte inferior ye ablancazada. Los tarmos de les fueyes son de normal coloraos, como lo son les cañes. Les fueyes camuden a un colloráu brillosu na seronda. Les cañes del pládanu coloráu van de colloráu a buxu marrón y son lampiñas. Los biltos nanos tán presentes en munches cañes. Pel iviernu, les cañes lleven grupos de brotos de flores, fácilmente vistos a distancia. Les cañes del pládanu coloráu son cuasi imposible d'estremar d'eses del pládanu plateáu, sacante que'l postreru tienen un desagradable golor cuando s'estropien. Les [[flor|flores]] son d'un únicu sexu, con flores masculines y femenines en grupos separaos, anque de normal nel mesmu árbol. Na femenina (grana), les flores son coloraes con 5 pétalos bien pequeños y sépalos los terminales en grupos, de normal na punta de les cañes. Les flores masculines (polen) nun son más qu'estames mariellos salientes de biltos nanos nes cañes. Dambos tipos de flores atopar nel mesmu árbol, pero los árboles nuevos pueden producir namái un tipu. El floriamientu empieza a primeros d'añu dempués de 1-30 [[Suma térmica|sumes térmiques]]. El [[frutu]] ye una [[Sámara (frutu)|sámara]], variable en color dende colloráu a marrón hasta mariellu. Les sámaras tienen un llargor de 15-25 mm y terminen en pareyes nun ángulu de 50-60 graos. Maurecen a finales de mayu o principios de xunu. El pládanu coloráu frecuentemente [[Híbridu (bioloxía)|hibrida]] col pládanu plateado; l'híbridu, conocíu como ''Acer x freemanii'', ye l'entemediu ente los padres. == Cultivu y usos == Crez llargamente como un árbol ornamental en parques y grandes xardinos, sacante onde les tierres son alcalines o salaes. En partes del noroeste del Pacíficu, ye unu de los más árboles más comúnmente introducíos. Numberosos [[cultivar]]es fueron escoyíos, de cutiu pola so intensidá de color de cayida, tando 'October Glory' y 'Rede Sunset' ente los más populares. Escontra la so llende del sur, 'Fireburst', 'Florida Flame', y 'Gulf Ember' son los preferíos. Munchos cultivares del ''Acer x freemanii'' tamién crecen llargamente. Ye una bona opción d'árbol pa les árees urbanes cuando hai un ampliu espaciu pa los sos raigaños. Ye escelente aguantando dures condiciones urbanes, incluyendo la tolerancia tantu de tierres seques como húmedes, y una mayor tolerancia a la contaminación que'l [[acer saccharum|pládanu azucreru]]. Como otros pládanos, el so raigaños pueden ser invasivas, lo que lo convierte nuna mala eleición pa plantíos n'estreches franxes ente la cera y la cai, anque ye probablemente una meyor opción que los pládanos plateaos o azucreros. Como'l [[Acer saccharinum|Pládanu plateado]], atrai esguiles, que comen los sos biltos a principios de primavera, anque los esguiles prefieren los más grandes biltos del pládanu plateáu. == Usos == La so cazumbre puede usase pa producir [[xarabe de pládanu]] o azucre, pero ye menos duce que la del [[acer saccharum|pládanu azucreru]]. Sicasí, produz xeneralmente [[xarabe de pládanu]] de sabor más fuerte. == Taxonomía == ''Acer rubrum'' describióse por [[Carlos Linneo]] y espublizóse en ''[[Species Plantarum]]'' 2: 1055. 1753.<ref>[http://www.tropicos.org/Name/200014 ''{{PAGENAME}}'' en Trópicos]</ref> ;[[Etimoloxía]]: '''''Acer''''': nome xenéricu que procede del [[llatín]] ''ǎcěr, -ĕris'' = (afiláu), referíu a les puntes carauterístiques de les fueyes o a la durez de la madera que, supuestamente, utilizar pa fabricar llances. Yá citáu en, ente otros, [[Pliniu'l Vieyu]], ''16, XXVI/XXVII'', refiriéndose a unes cuantes especies de Pládanu.<ref>[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Pliny_the_Elder/16*.html Testu Llatín de Pliniu'l Vieyu, Llibru 16 - En ''Pliny the Elder: the Natural History'', Chicago University, 2006]</ref> '''''rubrum''''': [[epítetu]] [[llatín]] que significa "de color coloráu".<ref>[http://www.winternet.com/~chuckg/dictionary/dictionary.159.html N'Epítetos Botánicos]</ref> ;[[sinonimia (bioloxía)|Sinonimia]]: * ''Acer palmifolium'' [[Borkh.]] [1795] * ''Acer palliderubrum'' [[Weston]] [1775] * ''Acer glaucum'' [[Marshall]] [1785] * ''Acer eriocarpum'' [[Michx.]] [1803] * ''Acer dasycarpum'' [[Ehrh.]] [1789] * ''Acer collinsonia'' [[Thunb.]] [1793] * ''Sacchrosphendamnus saccharina'' ([[L.]]) [[Nieuwl.]] [1914] * ''Argentacer saccharinum'' (L.) [[Small]]<ref>[http://www.tela-botanica.org/eflore/BDNFF/4.02/nn/217/synonymie En Tela Botánico]</ref> * ''Acer carolinianum'' Walter * ''Acer coccineum'' F.Michx. * ''Acer drummondii'' Hook. & Arn. ex Nutt. * ''Acer fulgens'' Dippel * ''Acer hypoleucum'' K.Koch * ''Acer microphyllum'' Pax * ''Acer sanguineum'' Spach * ''Acer semiorbiculatum'' Pax * ''Acer splendens'' Dippel * ''Acer wagneri'' Wesm. * ''Rufacer carolinianum'' (Walter) Small * ''Rufacer drummondii'' (Hook. & Arn. ex Nutt.) Small * ''Rufacer rubrum'' (L.) Small<ref>[http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2616329?ref=tpl1 ''{{PAGENAME}}'' en PlantList]</ref> == Ver tamién == * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] * [[Cronoloxía de la botánica]] * [[Historia de la botánica]] * [[Sapindaceae#Descripción|Carauterístiques de les sapindacees]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == # Bailey, L.H. & E.Z. Bailey. 1976. Hortus Third i–xiv, 1–1290. MacMillan, New York. # Correll, D. S. & M. C. Johnston. 1970. Man. Vasc. Pl. Texas i–xv, 1–1881. The University of Texas at Dallas, Richardson. # Fernald, M. 1950. Manual (ed. 8) i–lxiv, 1–1632. American Book Co., New York. # Gleason, H. A. & A.J. Cronquist. 1991. Man. Man. Vasc. Pl. N.E. U.S. (ed. 2) i–910. New York Botanical Garden, Bronx. # Godfrey, R. K. & J. W. Wooten. 1981. Aquatic Wetland Pl. S.E. U.S. Dicot. 1–944. Univ. Xeorxa Press, Athens. # Long, R. W. & O. K. Lakela. 1971. Fl. Trop. Florida i–xvii, 1–962. University of Miami Press, Coral Cables. Reference article Radford, A. E., H. E. Ahles & C. R. Bell. 1968. Man. Vasc. Fl. Carolinas i–lxi, 1–1183. University of North Carolina Press, Chapel Hill. # Scoggan, H. J. 1978. Dicotyledoneae (Saururaceae to Violaceae). 3: 547–1115. In Fl. Canada. National Museums of Canada, Ottawa. # Voss, E. G. 1985. Michigan Flora. Part II Dicots (Saururaceae-Cornaceae). Bull. Cranbrook Inst. Sci. 59. xix + 724. # Wunderlin, R. P. 1998. Guide Vasc. Pl. Florida i–x, 1–806. University Press of Florida, Gainesville. == Enllaces esternos == {{Commonscat|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} {{Wikispecies|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} * [http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=ACRU NRCS: USDA Plants Profile and map: ''Acer rubrum''] (n'inglés) * [http://www.cas.vanderbilt.edu/bioimages/species/frame/acru.htm Imáxenes del ''Acer rubrum'' en bioimages.vanderbilt.edu] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Árboles de Canadá]] [[Categoría:Árboles d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Árboles de clima continental húmedu]] [[Categoría:Acer|rubrum]] [[Categoría:Plantes melecinales]] [[Categoría:Plantes descrites en 1753]] [[Categoría:Plantes descrites por Linnaeus]] 5gewje1c91nvox1id328dknseemn5e6 0 64248 3699393 3401313 2022-07-25T07:56:59Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Betula nigra}} {{Ficha de taxón | name =Abeduriu negru americanu | status = secure | image = Betula nigra.jpg | image_caption = ''Betula nigra'' nel [[Morton Arboretum]] | regnum = [[Plantae]] | subregnum = [[Tracheobionta]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Magnoliopsida]] | subclassis = [[Hamamelidae]] | ordo = [[Fagales]] | familia = [[Betulaceae]] | genus = ''[[Betula]]'' | subgenus = ''[[Taxonomía de Betula|Neurobetula]]'' | species = '''''Betula nigra''''' | binomial_authority = [[Carlos Linneo|L.]] | range_map = Betula nigra range map 1.png }} '''''Betula nigra''''', ye una [[especie]] d'[[abeduriu]] perteneciente a la familia de les [[betulacees]].<ref>USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN) [Online Database]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. URL: http://www.ars-grin.gov.4/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?7118 (01 September 2015)</ref> [[Ficheru:River Birch at Skyfields Arboretum, Athol MA.jpg|thumb|Detalle del árbol]] == Descripción == Trátase d'un [[árbol]] [[caducifoliu]] qu'algama los 25 metros, raramente hasta 30 m d'altor con un [[Tueru (botánica)|tueru]] d'hasta 50 cm , raramente de 150 cm de diámetru, de cutiu tien dellos tueros . La [[Corteza (árbol)|corteza]] ye variable, xeneralmente de color gris escuru a marrón o rosado-marrón y escamosa, pero en dellos individuos ye nidiu y cremosa de color blancu-rosáu, exfoliando en llámines rizaes. Les ramines son glabres o finamente peludas, inodoras cuando son rallaes. Les [[fueya|fueyes]] son alternes, ovaes, de 4-8 cm de llargu y 3-6 cm d'anchu, con un marxe serráu y con cinco a dolce pares de venes. Les [[flor|flores]] son polinizaes pol vientu y tienen un [[amento]] de 3-6 cm de llargu, les masculines son pendulares, les femenines erectas. El [[frutu]] ye inusual ente los abedurios al maurecer a finales de [[primavera]], y compónse de numberoses y diminutes granes alaes azacanaes ente les [[bráctea|bráctees]].<ref name=fna /><ref name=usda>USDA Silvics Manual: [http://www.na.fs.fed.us/pubs/silvics_manual/volume_2/betula/nigra.htm ''Betula nigra'']</ref> == Distribución xeográfica == Ye una especie d'abeduriu nativa de la rexón oriental d'[[Estaos Xuníos]] dende [[New Hampshire]], al sur oeste de [[Minnesota]], y al sur hasta'l norte de [[Florida]] y l'este de [[Texas]]. Alcuéntrase comúnmente nes llanures d'hinchente o [[banzáu|banzaos]].<ref name=fna>Flora of North America: [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=233500258 ''Betula nigra'']</ref> == Cultivu y usos == Magar el so hábitat natural ye'l terrén húmedu, tamién crecen en tierres más altes, y la so corteza ye bien distintiva, lo que lo fai un árbol ornamental pal usu del paisaxe. Un númberu de cultivares con corteza muncho más blanca que la normal fueron escoyíes pa llantar en xardinos, incluyíes les de "Heritage" y "Dura Heat", que se destacar ser l'únicu abeduriu blancu resistente al barrenador del abeduriu ''[[Agrilus anxius]]'' natural de les caliente zones del sureste d'Estaos Xuníos d'América.<ref name=harlow>Harlow, W. M., & Harrar, Y. S. (1969). ''Textbook Of Dendrology'' 5th ed., LOC# 68-17188</ref> Los nativos americanos utilicen la [[cazumbre]] fervida como un [[edulcorante]] similar al [[xarabe de pládanu]], y l'interior de la corteza como un alimentu de sobrevivencia. Polo xeneral, la so madera ye demasiáu retorcigañada y contorsionada pa ser de valor comercial.<ref name=harlow /> == Taxonomía == ''Betula nigra'' describióse por [[Carlos Linneo]] y espublizóse en ''[[Species Plantarum]]'' 2: 982. 1753.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/3600067 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|fechaaccesu=20 d'avientu de 2012 |formatu= |obra= Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]]}}</ref> ;[[Etimoloxía]]: '''''Betula''''': nome xenéricu que dieron los [[Antigua Grecia|griegos]] al abeduriu. '''''nigra''''': [[epítetu]] [[llatín]] que significa "negra".<ref>[http://www.winternet.com/~chuckg/dictionary/dictionary.127.html N'Epítetos Botánicos]</ref> ;[[sinonimia (bioloxía)|Sinonimia]]: * ''Betula americana'' [[Buc'focete]] * ''Betula lanulosa'' [[Michx.]] * ''Betula rubra'' [[F.Michx.]]<ref>Sinónimos en [http://www.catalogueoflife.org/show_species_details.php?record_id=4846619 Catalogue of life]</ref><ref>[http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=Betula+nigra ''{{PAGENAME}}'' en PlantList] consultáu'l 20 d'avientu de 2012</ref><ref>{{cita web|url=http://apps.kew.org/wcsp/namedetail.do?name_id=21527|títulu=''{{PAGENAME}}'' |work=World Checklist of Selected Plant Families|fechaaccesu=20 d'avientu de 2012}} </ref> == Ver tamién == * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] * [[Cronoloxía de la botánica]] * [[Historia de la botánica]] * [[Betulaceae#Descripción|Carauterístiques de les betulacees]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikispecies}} * [http://www.cirrusimage.com/tree_river_birch.htm ''Betula nigra''] Diagnostic photos and information, [[Morton Arboretum]] accession 232-51-3. * [http://www.cas.vanderbilt.edu/bioimages/species/frame/beni.htm ''Betula nigra'' images at bioimages.vanderbilt.edu] {{traducíu ref|en|Betula nigra}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Betula|nigra]] [[Categoría:Árboles d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Árboles de clima continental húmedu]] [[Categoría:Plantes melecinales]] [[Categoría:Plantes descrites en 1753]] [[Categoría:Plantes descrites por Linnaeus]] [[Categoría:TBSpecies]] 48pvnyrx31mhffc3tszlkk33od4tuw1 0 66072 3699474 3630388 2022-07-25T08:07:13Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Rubus chamaemorus}} {{Ficha de taxón | name = Mora de los Banzaos | image = Moltebeere Bluete.JPG | image_caption = Flor de la mora de los banzaos, ''Rubus chamaemorus'' [[L.]] | regnum = [[Plantae]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Magnoliopsida]] | ordo = [[Rosales]] | familia = [[Rosaceae]] | subfamilia = [[Rosoideae]] | tribus = [[Rubeae]] | genus = [[Rubus]] | species = '''''Rubus chamaemorus''''' | binomial_authority = [[L.]] | range_map = Cloudberry distrib.png | range_map_caption = Distribución natural }} La '''mora de los banzaos''' (''Rubus chamaemorus'' [[L.]]) ye una especie de ''[[Rubus]]'' con una crecedera vexetativa lentu, que produz frutos comestibles. == Descripción == La planta de la ''mora de los banzaos'' algama unos 10-25&nbsp;[[centímetru|cm]] d'altor. Les [[fueya|fueyes]] son alternes con 5 a 7 lóbulos con indentaciones nidios, con una paecencia a manes. Dempués de la polinización, la flor blanca con tarmu coloráu, forma unes [[Baga|bayes]] paecíes a les mores. Con ente 5 a 25 [[drupa|drupes]] encapsulaes, la fruta ye primeramente d'un colloráu pálidu, y cuando madura llogra un color ámbare a principios de seronda. [[Ficheru:311 Rubus chamaemorus.jpg|thumb|Ilustración]] == Distribución == ''Rubus chamaemorus'' atopar d'una manera natural por tol [[Hemisferiu Norte]] dende los 78°N, hasta los 55°N, y tan al sur como los 44°N, principalmente en zones de monte. N'[[Europa]] y [[Asia]], atopar nos [[Países Nórdicos]], nes zones pantanoses de [[Gran Bretaña]] ya [[Irlanda]], los [[Países Bálticos]], a lo llargo del norte de [[Rusia]] hasta l'este, el [[Océanu Pacíficu]]. Pequeñes poblaciones atópense más al sur, como plantes relícticas, muertes de la [[Yera glacial]]; alcuéntrase n'[[Alemaña]] nos valles de los ríos [[Weser]] y [[Ríu Elba|Elba]], onde s'atopen protexíes per llei. N'[[América del Norte]], la ''mora de los banzaos'' atopar a lo llargo de [[Canadá]] y [[Alaska]], y nuna minoría de los 48 estaos de los [[Estaos Xuníos]], nel norte de [[Minnesota]], [[New Hampshire]], [[Maine]], y una pequeña población en [[Long Island]], [[Nueva York]]. Desenvolver en [[banzáu|banzaos]], y en [[prau|praos]] húmedos, riquiendo esposición soleyera y suelos acedos (ente 3,5 y 5 de ''p''H). La planta de ''Rubus chamaemorus'' puede soportar temperatures per debaxo de -40&nbsp;°C, pero ye bien sensible a la [[Sal (química)|sal]] y a les condiciones de [[seca]]. == Espardimientu == [[Ficheru:Rubus chamaemorus close-up.JPG|thumb|Bayes neñones de''Rubus chamaemorus'']] [[Ficheru:Moneda de 2 Euros de Finlàndia.JPG|thumb|Moneda de 2 Euros de Finlandia]] [[Ficheru:Golden Cloudberry.jpg|thumb|Bayes madures de ''Rubus chamaemorus'']] [[Ficheru:Chamaemorus fruit.jpg|thumb|Frutu inmaduru]] A diferencia de la mayoría d'especies de ''Rubus'', ''la mora de los banzaos'' non se autopoliniza. Pa la so polinización rique una planta de sexu opuesto. La so distribución per amplies zones tien llugar al granar les granes indigeribles que fueron tresportaes y escretaes coles fieces d'aves y animales. Tamién s'estienden con tarmos [[rizoma]]tosos dando llugar a nueves plantes. A pesar de demanda actual de plantes (particularmente en Noruega) la ''mora de los banzaos'' ye sobremanera una planta montesa. Dende mediaos de la década de [[1990]], sicasí, el ''Rubus chamaemorus'' forma parte del "Proyeutu d'investigación con Bagues Nórdiques" ("Northberry" Research Project). El gobiernu noruegu en collaboración col gobiernu finlandés, suecu y socios escoceses, tienen la firme intención d'aunir esfuercios pa consiguir ameyorar les variedaes de plantes y establecer un cultivu comercial de delles bagues monteses (Noruega importó de 200 - 300&nbsp;[[tonelada|t]] de ''mores de los banzaos'' dende Finlandia). Empezando dende'l [[2002]], a suministrar [[cultivar]]es escoyíos a los llabradores, tales como "Apolto" (machu), "Fjellgull" (fema) y "Fjordgull" (fema). El ''Rubus chamaemorus'' puede cultivase en zones ártiques onde pocos cultivos son vidables, por casu a lo llargo de la mariña norte de [[Noruega]]. == Usos == Los frutos maduros son d'un color mariellu doráu, blandios y jugosos, siendo ricos en [[vitamina C]]. Cuando se peracaben fresques les ''mores de los banzaos'' dexen un sabor de boca agriu carauterísticu. De normal peracábense como [[mermelada|mermelaes]], [[zusmiu|zusmios]], [[tarta|tartes]] ó [[llicor]]es. En [[Finlandia]] estes bagues peracábense xuntu con "[[Leipäjuusto]]" (un quesu llocal) y enforma azucre. En Suecia, utilícense como remate d'adornu nos xelaos. En Canadá, utilizar pa da-y sabor a una [[cerveza]] especial. Por cuenta del so gran conteníu en vitamina C, les bagues utilizar tantu los navegantes nórdicos, como los [[Inuit]] americanos como proteición contra l'[[escorbutu]]. El so altu conteníu en [[acedu benzoico]] apúrre-y propiedaes de conservante. [[Ficheru:Homemade cloudberry jam.jpg|thumb|Mermelada casera del frutu de rubus chamaemorus; ye bien ricu en [[acedu ascórbico]] ( Vitamina C)]] El té fechu coles sos fueyes utilizar nun antiguu remediu de la medicina escandinava tradicional, pa curar les infeiciones del tracto urinariu. ;Principios activos: ''Rubus chamaemorus'' contién [[ácidu cítricu]], [[acedu málico]], [[α-tocoferol]], [[antocianina|antocianines]] y la provitamina A carotenoide, [[Beta-caroteno]] nos conteníos que difieren ente les rexones de Finlandia por cuenta de la esposición al sol, l'agua o la temperatura.<ref>Jaakkola, M; Korpelainen, V; Hoppula, K; Virtanen, V (2012). "Chemical composition of ripe fruits of Rubus chamaemorus L. Grown in different habitats". Journal of the Science of Food and Agriculture 92 (6): 1324–30. doi:10.1002/jsfa.4705. PMID 22083544.</ref> Los [[elagitaninos]] [[lambertianin C]] y [[sanguiin H 6]] tamién tán presentes.<ref name=Kahkonen>{{cita publicación|títulu=Antioxidant activity of isolated ellagitannins from red raspberries and cloudberries|authors=Kähkönen M, Kylli P, Ollilainen V, Salminen J-P, Heinonen M| journal=J Agric Food Chem|añu=2012|volume=60|issue=5|pages=1167–74|doi=10.1021/jf203431g|pmid=22229937}}</ref> Xenotipu de variantes de mora de los banzaos tamién puede afectar a la composición de [[polifenol]], particularmente pa elagitaninos, sanguiin H-6, antocianinas y la [[quercetina]].<ref>McDougall, G. J.; Martinussen, I; Junttila, O; Verrall, S; Stewart, D (2011). "Assessing the influence of genotype and temperature on polyphenol composition in cloudberry (Rubus chamaemorus L.) using a novel mass spectrometric method". Journal of Agricultural and Food Chemistry 59 (20): 10860–8. doi:10.1021/jf202083b. PMID 21916411.</ref> Estractos de polifenoles de mores tienen propiedaes ameyoraes d'almacenamientu cuando tán microencapsuláu utilizando [[maltodextrina]] DE5-8.<ref>Laine, P; Kylli, P; Heinonen, M; Jouppila, K (2008). "Storage stability of microencapsulated cloudberry ( Rubus chamaemorus ) phenolics". Journal of Agricultural and Food Chemistry 56 (23): 11251–61. doi:10.1021/jf801868h. PMID 18989975.</ref> L'arume de les mores cuenta con siquier 14 compuestos volátiles, incluyendo la [[vainillina]].<ref>Pyysalo, T; Honkanen, Y (1977). "The influence of heat on the arume of cloudberries (rubus Chamaemorus l.)". Zeitschrift fur Lebensmittel-Untersuchung und -Forschung 163 (1): 25–30. PMID 835340.</ref> == Patóxenos == Les plantes de la ''mora de los banzaos'' utilizar como fonte d'alimentación les [[bárabu|bárabos]] de delles especies de [[Lepidoptera]] tales como la [[Mariposa emperador]]. == Numismática == Una planta de la ''mora de los banzaos'' coles sos flores y los sos frutos, realizada por un diseñador del [[Reinu Xuníu]], que s'atopa na [[moneda de dos euros]] de [[Finlandia]]. == Taxonomía == ''Rubus chamaemorus'' describióse por [[Carlos Linneo]] y espublizóse en ''[[Species Plantarum]]'' 1: 494. 1753.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/27805065 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|fechaaccesu=19 d'agostu de 2014 |formatu= |obra= Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]]}}</ref> ;[[Etimoloxía]]: '''''Rubus''''': nome xenéricu que remanez del [[llatín]] que significa "artu" o "artimora" o de ''ruber'' = "coloráu"<ref> [http://www.calflora.net/botanicalnames/pageR.html En Nomes Botánicos]</ref> '''''chamaemorus''''': [[epítetu]] botánicu que procede del [[griegu antiguu]] ''χαμαί'' ("al nivel de la tierra, so") y del [[llatín]] ''morus'' ("mora"). ;Sinonimia: * ''Chamaemorus anglica'' Clus. ex Greene * ''Chamaemorus anglicus'' Greene * ''Chamaemorus chamaemorus'' (L.) House * ''Chamaemorus norvegicus'' Greene * ''Chamaemorus norwegica'' Clus. ex Greene * ''Rubus nubis'' Gray * ''Rubus pseudochamaemorus'' Tolm. * ''Rubus yessoicus'' Kuntze<ref>{{cita web |url= http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/rjp-6 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|formatu= |obra= [[The Plant List]] |fechaaccesu=19 d'agostu de 2014}}</ref> == Ver tamién == * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] * [[Cronoloxía de la botánica]] * [[Historia de la botánica]] * [[Rosaceae#Descripción|Carauterístiques de les rosácees]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Rubus chamaemorus}} {{wikispecies}} * [http://www.uku.fi/northernberries/ "Northernberries" project: Domestication of Northern Berries] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Rubus|chamaemorus]] [[Categoría:Bagues]] [[Categoría:Plantes de clima templáu marítimu]] [[Categoría:Plantes de clima continental húmedu]] [[Categoría:Plantes descrites en 1753]] [[Categoría:Plantes descrites por Linnaeus]] [[Categoría:Plantes melecinales]] [[Categoría:TBSpecies]] 447znb3v31gslvk2uiwislw9r52ec77 0 66347 3699480 3695255 2022-07-25T08:07:57Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | name = Lilo | image = Vulgaris1b.UME.jpg | image_caption = Lila en flor | superregnum = [[Eukaryota]] | regnum = [[Plantae]] | divisio = [[Fanerógama]] [[Magnoliophyta]] | classis = [[Magnoliopsida]] | ordo = [[Lamiales]] | familia = [[Oleaceae]] | genus = ''[[Syringa]]'' | species = '''''S. vulgaris''''' | binomial = ''Syringa vulgaris'' | binomial_authority = [[Carlos Linneo|L.]] }} '''''Syringa vulgaris''''' ('''Lilo''',<ref>Nome vulgar preferíu en castellán, en ''Árboles: guía de campu''; Johnson, Owen y More, David; traductor: Pijoan Rotger, Manuel, ed. Omega, 2006. ISBN 13: 978-84-282-1400-1. Versión n'[[Idioma español|español]] de la ''Collins Tree Guide''.</ref> '''lila''' o '''lila común''') ye una [[especie (bioloxía)|especie]] [[botánica]] de ''[[Syringa]]'' na [[familia (bioloxía)|familia]] de les [[olivar|olivares]] nes [[Oleaceae]], [[Endemismu|endémica]] de los [[Balcanes]], nel sudeste d'[[Europa]], onde crez en llombes predreses.<ref name=rushforth>Rushforth, K. (1999). ''Árboles de Bretaña y Europa''. Collins ISBN 0-00-220013-9.</ref><ref name=mc>Med-Checklist: i marruecos[http://ww2.bgbm.org/mcl/PTaxonDetail.asp?NameId=15581&PTRefFK=1276 ''Syringa vulgaris'']</ref><ref name=fe>Flora Europaea: [http://rbg-web2.rbge.org.uk/cgi-bin/nph-readbtree.pl/feout?FAMILY_XREF=&GENUS_XREF=Syringa&SPECIES_XREF=vulgaris&TAXON_NAME_XREF=&RANK= ''Syringa vulgaris'']</ref> [[Image:VulgarisAlba1bbUME.jpg|thumb|''Syringa vulgaris'' 'Alba']] [[Image:Syr.vulg.Charles Joly.jpg|thumb|''Syringa vulgaris'' 'Charles Joly']] [[Image:SyringaVulgarisCorondel1a.UME.jpg|thumb|''Syringa vulgaris'' 'Corondel']] [[Image:SyringaVulgarisEtna2b.UME.jpg|thumb|''Syringa vulgaris'' 'Etna']] [[Image:SyringaVulgarisMmeFrancisqueMorel1UME.jpg|thumb|''Syringa vulgaris'' 'Mme. Francisque Morel']] [[Image:SyringaVulgarisMarechalFock1a.UME.jpg|thumb|''Syringa vulgaris'' 'Mariscal Foch']] [[Image:Syringa-00.jpg|thumb|]] ==Descripción== Ye un pequeñu [[árbol]] o un gran [[parrotal]], [[caducifoliu]], algama 6–7 [[metru|m]] d'altor, usualmente de múltiples tarmos, produciendo tueros secundarios dende la base o de raigaños, con diámetros de tarmos de 2 [[dm]]. La [[corteza (árbol)|corteza]] ye gris a gris pardu, llisa nos mozos, sedada llonxitudinalmente nos más vieyos. [[Fueya|Fueyes]] simples, de 4–12 cm de llargu x 3–8 cm d'anchu, verde clares a glauques, ovales a cordaes, con venación nos [[foliolu|foliolos]], un ápiz mucronáu, y marxes enteros. Van en pares opuestos o dacuando en grupu de trés. [[Flor|Flores]] de base tubular, [[corola]] de 6–10 mm de llongura con ápices abiertos de cuatro lóbulos de 5–8 mm, usualmente liles a malves, dacuando blanques; en [[panícula|panícules]] trupes, terminales, de 8-18 cm de llargu. [[Frutu]] [[cápsula (frutu)|cápsula]] seca, parda, llisa, 2 [[centímetru|cm]] de llargu, estremada en dos pa llanzar los dos [[grana|granes]] alaes.<ref name=rushforth/><ref name=blamey>Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989). ''Flora de Bretaña y Norte d'Europa''. ISBN 0-340-40170-2</ref> === Cultivu === Ye una bien común [[planta ornamental]] en xardinos y parques, por cuenta de les sos flores curioses, de duce arume. Munches d'estes plantes de xardín son [[cultivar]]es con flores variando del blancu a la lila escuru; dalgunes con flores dobles, onde los [[estame]]s tán reemplazaos por [[pétalu|pétalos]] extra. El cultivar "Áurea" tien [[xamasca]] amarellentáu. La mayoría de cultivar de xardín nun entepasen los 4-5 [[metru|m]] d'altor.<ref name=rhs>Huxley, A., ed. (1992). ''Nuevu RHS Diccionariu de Xardinería''. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.</ref> Ta llargamente [[naturalización (bioloxía)|naturalizáu]] n'Europa del oeste y del norte.<ref name=blamey/> ==Historia== Foi escoyida como la [[:en:list of U.S. state flowers|flor estatal, (n'inglés)]] del Estáu de [[New Hampshire]], por cuenta de "ser símbolu del duru calter de los homes y muyeres del Estáu de Granitu".<ref>New Hampshire Revised Statute Annotated (RSA) 3:5</ref> ==Ecoloxía== Esta planta ye l'alimentu de les [[gata|gates]] de les [[poliya|polilles]] ''[[Craniophora ligustri]]''. == Taxonomía == ''Syringa vulgaris'' describióse por [[Carlos Linneo]] y espublizóse en ''[[Species Plantarum]]'' 1: 9. 1753.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/23000032 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|fechaaccesu=23 de febreru de 2015 |formatu= |obra= Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]]}}</ref> ;Etimoloxía: El [[nome científicu]] del [[xéneru (bioloxía)|xéneru]] ''Syringa'' deriva de ''syrinx'' un tubu o pipa, refiriéndose al estáu buecu de les cañes nueves de delles especies. '''''vulgaris''''': [[epítetu]] [[llatín]] que significa "común" ;Sinonimia: * ''Lilac caerulea'' (Jonst.) Lunell * ''Lilac cordatifolia'' Gilib. * ''Lilac suaveolens'' Gilib. * ''Lilac vulgaris'' (L.) Lam. * ''Lilac vulgaris var. alba'' (Weston) Jacques & Hérincq * ''Lilac vulgaris var. purpurea'' (Weston) Jacques & Hérincq * ''Lilac vulgaris var. violacea'' (Sol.) Jacques & Hérincq * ''Liliacum album'' (Weston) Renault * ''Liliacum vulgare'' (L.) Renault * ''Syringa alba'' (Weston) A.Dietr. ex Dippel * ''Syringa albiflora'' Opiz * ''Syringa amoena'' K.Koch * ''Syringa bicolor'' K.Koch * ''Syringa caerulea'' Jonst. * ''Syringa carlsruhensis'' K.Koch * ''Syringa cordifolia'' Stokes * ''Syringa cordifolia var. alba'' Stokes * ''Syringa cordifolia var. caerulescens'' Stokes * ''Syringa cordifolia var. purpurascens'' Stokes * ''Syringa latifolia'' Salisb. * ''Syringa lilac'' Garsault * ''Syringa marliensis'' K.Koch * ''Syringa nigricans'' K.Koch * ''Syringa notgeri'' K.Koch * ''Syringa philemon'' K.Koch * ''Syringa rhodopea'' Velen. * ''Syringa versaliensis'' K.Koch * ''Syringa virginalis'' K.Koch <ref>{{cita web |url= http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-356495 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|formatu= |obra= [[The Plant List]] |fechaaccesu=24 de marzu de 2015}}</ref> == Ver tamién == * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] * [[Cronoloxía de la botánica]] * [[Historia de la botánica]] == Referencies == {{llistaref}} ==Bibliografía== # Fernald, M. 1950. Manual (ed. 8) i–lxiv, 1–1632. American Book Co., New York. # Gleason, H. A. & A.J. Cronquist. 1991. Man. Vasc. Pl. N.E. U.S. (ed. 2) i–910. New York Botanical Garden, Bronx. # Jørgensen, P. M., M. H. Nee & S. G. Beck. 2014. Catálogu de les plantes vasculares de Bolivia. 127(1–2): i–viii, 1–1744. In P. M. Jørgensen, M. H. Nee & S. G. Beck (eds.) Cat. Pl. Vasc. Bolivia, Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard.. Missouri Botanical Garden Press, St. Louis. # Killeen, T. J., Y. García Estigarribia & S. G. Beck. (eds.) 1993. Guía Árb. Bolivia 1–958. Herbario Nacional de Bolivia & Missouri Botanical Garden, Edit. Quipus srl., La Paz. # Nasir, E. & S. I. Ali (eds). 1980-2005. Fl. Pakistan Univ. of Karachi, Karachi. # Scoggan, H. J. 1979. Dicotyledoneae (Loasaceae to Compositae). Part 4. 1117–1711 pp. In Fl. Canada. National Museums of Canada, Ottawa. # Small, J. K. 1933. Man. S.E. Fl. i–xxii, 1–1554. Published by the Author, New York. View in BotanicusView in Biodiversity Heritage Library # Voss, E. G. 1996. Michigan Flora, Part III: Dicots (Pyrolaceae-Compositae). Cranbrook Inst. of Science, Ann Arbor. # Welsh, S. L. 1974. Anderson's Fl. Alaska Adj. Parts Canada i–xvi, 1–724. Brigham Young University Press, Provo. # Zuloaga, F. O., O. Morrone, M. J. Belgrano, C. Marticorena & Y. Marchesi. (eds.) 2008. Catálogo de las plantas vasculares del Cono Sur. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 107(1–3): i–xcvi, 1–3348. ==Enllaces esternos== {{wikispecies|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} {{commonscat|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Flora d'Europa]] [[Categoría:Plantes melecinales]] [[Categoría:Plantes descrites en 1753]] [[Categoría:Plantes descrites por Linnaeus]] [[Categoría:Syringa]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 8e461xhuvapyki5p7z76jhzrt7suzwe 0 67504 3699387 3440949 2022-07-25T07:56:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | name = Alpine Bearberry | image = Alpine bearberry in Varrio Nature Reserve, Finland.jpg | regnum = [[Plantae]] | subregnum = [[Tracheobionta]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Magnoliopsida]] | ordo = [[Ericales]] | familia = [[Ericaceae]] | subfamilia = [[Arbutoideae]] | genus = [[Arctostaphylos]] | species = '''''Arctostaphylos alpina''''' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|L.]]) [[Spreng.]] | synonyms = }} La '''gayuba negra''' [http://www.botanical-online.com/floractostaphylosuvaursi.htm], ('''''Arctostaphylos alpina''''', [[basónimu]] '''''Arbutus alpina'' [[L.]]''') ye una [[especie]] de parrotal perteneciente a la [[Familia (botánica)|familia]] [[Ericaceae]]. [[Archivu:Arctostaphylos alpina, by Mary Vaux Walcott.jpg|thumb|Ilustración]] ==Descfripción== Ye un [[parrotal]] procumbente de 1-3 [[dm]] d'altor. Les [[fueya|fueyes]] son claramente dentaes. Suelen tornar al acoloratáu na seronda, y les fueyes muertes pueden persistir na planta per dellos años. Los [[frutu|frutos]] son [[drupa|drupes]] negru purpúreas a negres. Les [[flor|flores]] son blanques. La so distribución ye circumpolar, a altes llatitúes, dende [[Escocia]], [[Escandinavia]], [[Rusia]], [[Alaska]], [[Canadá]], [[Groenlandia]]; les llendes sureñes n'Europa tán nos [[Pirineos]] y nos [[Alpes]], n'[[Asia]] nel [[Macizu de Altai]], n'[[América del Norte]] a la [[Columbia Británica]] nel oeste, [[Maine]] y [[New Hampshire]] n'[[EE. XX.]] nel este. == Taxonomía == ''Arctostaphylos alpina'' foi descritu por ([[Carolus Linnaeus|L.]]) [[Spreng.]] y espublizóse en ''[[Systema Vegetabilium, editio decima sesta]]'' 2: 287. 1825.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/12302446 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|fechaaccesu=28 de febreru de 2014 |formatu= |obra= Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]]}}</ref> ;[[Etimoloxía]]: '''''Arctostaphylos''''': nome xenéricu que deriva de les pallabres [[idioma griegu|griegues]] ''arktos'' = "osu", y ''staphule'' = "recímanu d'uves", en referencia al nome común de les especies conocíes y seique tamién n'alusión a los osos que s'alimenten de los frutos d'uva.<ref>[http://www.calflora.net/botanicalnames/pageAN-AZ.html En nomes botánicos]</ref> '''''alpina''''': [[epítetu]] [[llatín]] que significa "de los montes, alpín" ;Sinonimia: * ''[[Arbutus alpina]]'' [[L.]] * ''[[Arctous alpinus]]'' (L.) [[Nied.]] <ref>Sinónimos [http://linnaeus.nrm.se/flora/di/erica/arcto/arctalp.html]</ref> * ''[[Uva-ursi alpina]]'' Gray * ''[[Vaccinium merkii]]'' Fisch. ex Herder <ref>[http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2647118 ''{{PAGENAME}}'' en PlantList]</ref> == Ver tamién == * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] * [[Cronoloxía de la botánica]] * [[Historia de la botánica]] * [[Ericaceae#Descripción|Carauterístiques de les ericácees]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikispecies}} [http://www.plant-identification.co.uk/skye/ericaceae/arctostaphylos-alpinus.htm Flora de la Islla de Skye] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Arctostaphylos|alpina]] [[Categoría:Flora d'Europa]] [[Categoría:Flora d'América del Norte]] [[Categoría:Flora de Groenlandia]] [[Categoría:Plantes de clima continental húmedu]] [[Categoría:Plantes de clima subpolar oceánicu]] [[Categoría:Flora alpina]] [[Categoría:Plantes descrites en 1825]] [[Categoría:Plantes descrites por Linnaeus]] [[Categoría:Plantes descrites por Sprengel]] bl5lb2ha2olj7sj2nnai5ft0lmus43r 0 67657 3699405 3440192 2022-07-25T07:59:00Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Corallorhiza trifida}} {{Ficha de taxón | name = ''Corallorhiza trifida'' | image = Corallorrhiza trifida 03 mg-k.jpg | image_width = 250px | regnum = [[Plantae]] | subregnum = [[Tracheobionta]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Liliopsida]] | subclassis = [[Liliidae]] | ordo = [[Asparagales]] | familia = [[Orchidaceae]] | subfamilia = [[Epidendroideae]] | tribus = [[Calypsoeae]] | subtribus = | genus = [[Corallorhiza]] | species = C. trifida | binomial = ''Corallorhiza trifida'' | binomial_authority = [[Châtel.]] [[1760]] }} La '''raigañu de corrolada''', o '''''Corallorhiza trifida''''', ye una [[especie]] d'[[orquídea]] de vezu [[orchidaceae#Vezu|terrestre]]. Ye nativa d'[[América del Norte]] y d'[[Europa]]. [[Ficheru:Corallorrhiza trifida 01 mg-k.jpg|thumb|240px|Vista de la planta nel so hábitat]] [[Ficheru:Corallorhiza trifida infructescence - Alutaguse.jpg|miniaturadeimagen]] == Distribución y hábitat == Alcuéntrase en [[Groenlandia]], [[Islandia]], [[Gran Bretaña]], [[Noruega]], [[Suecia]], [[Finlandia]], [[España]], [[Francia]], [[Dinamarca]], [[Alemaña]], [[República Checa]], [[Austria]], [[Suiza]], [[Italia]], [[Yugoslavia]], [[Grecia]], [[Turquía]], [[Bulgaria]], [[Rumanía]], [[Polonia]], [[Ucraína]], [[Rusia]], [[Siberia]] occidental, [[Kazakstán]], [[Kirguistán]], l'este de Siberia, [[Mongolia]], [[China]], [[Corea]], [[Himalaya]], [[Paquistán]], [[Nepal]], [[Alaska]], los [[Territorios del Noroeste]], [[Yukón]], [[Alberta]], [[Manitoba]] , [[Saskatchewan]], [[Ontario]], [[Quebec]], [[Islla del Príncipe Dubardu]], [[Nueva Escocia]], [[New Brunswick]], [[Llabrador (rexón)|Llabrador]], [[Terranova y Llabrador|Terranova]], [[Washington (estáu)|Washington]], [[Oregón]], [[California]], [[Utah]], [[Idaho]], [[Montana]], [[Wyoming]], [[Colorado]], [[Nuevu Méxicu]], [[Dakota del Sur]], [[Minnesota]], [[Wisconsin]], [[Illinois]], [[Indiana]] , [[Michigan]], [[Ohio]], [[Virxinia]] Occidental, [[Pennsylvania]], [[Nueva York]], [[Nueva Jersey]], [[Delaware]], [[Maryland]], [[Washington DC]], [[Massachusetts]], [[Connecticut]], [[Rhode Island]], [[New Hampshire]], [[Vermont]] y [[Maine]], nel norte de los [[monte|montes]] de [[monte]], [[banzáu|banzaos]], [[duna|dunes]] encharcaes y montes d'[[Fagus|haya]] y de [[conífera|coníferes]] n'altores d'hasta 2300 [[msnm]]. == Descripción == Ye una especie de pequeñu tamañu, que prefier el clima fríu a frescu, ye [[saprofita]], de vezu [[orchidaceae#Vezu|terrestre]] , de color amarellentáu col tarmu envueltu por 2 a 4 [[vaina|vaines]] y con [[bráctea|bráctees]]. Floria nuna [[inflorescencia]] laxa con 2 a 10 flores pequeñes de 1 cm de llargor, llixeramente colgantes. El floriamientu producir na [[primavera]] y principios del [[branu]]. == Taxonomía == ''Corallorhiza trifida'' describióse por [[Jean Jacques Châtelain]] y espublizóse en ''[[Specimen Inaugurale de Corallorhiza]]'' 8. 1760.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/23500637 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|fechaaccesu=23 de marzu de 2013 |obra= Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]]}}</ref> ;[[Etimoloxía]]: '''''Corallorhiza''''': nome xenéricu que deriva de dos pallabres [[idioma griegu|griegues]]: "korallion" = (corales) y "rhiza" = (raigañu) y refierse al raigañu rizomatosa precisamente similar a un coral.<ref>[http://www.calflora.net/botanicalnames/pageCI-CY.html en Nomes Botánicos]</ref> '''''trifida''''': [[epítetu]] [[llatín]] que significa "con tres divisiones".<ref>[http://www.winternet.com/~chuckg/dictionary/dictionary.180.html N'Epítetos Botánicos]</ref> ;[[Sinonimia (bioloxía)|Sinonimia]]: # ''Corallorrhiza anandae'' <small>[[Malhotra]] & [[Balodi]] 1984 publ. 1985</small> # ''Corallorhiza corallorhiza'' <small>(L.) [[MacMill.]]</small> # ''Corallorhiza dentata'' <small>[[Host]]</small> # ''Corallorhiza ericetorum'' <small>[[Drejer]]</small> # ''Corallorhiza halleri'' <small>(L.) [[Rich.]]</small> # ''Corallorrhiza innata'' <small>[[Brown]]</small> # ''Corallorrhiza intacta'' <small>[[Cham.]]</small> # ''Corallorrhiza integra'' <small>Châtel. 1760</small> # ''Corallorrhiza jacquemontii'' <small>[[Decne.]] 1844</small> # ''Corallorhiza nemoralis'' <small>[[Sw.]] ex [[Nyman]] 1882</small> # ''Corallorrhiza neottia'' <small>[[Scop.]], Fl. Carniol. 1772</small> # ''Corallorhiza occidentalis'' <small>[[La Playe]] # ''Corallorrhiza trifida'' subsp. ''virescens'' <small>([[Drejer]]) [[Løjtnant]] 1996</small> # ''Corallorrhiza trifida'' var. ''verna'' <small>([[Nutt.]]) [[Merritt Lyndon Fernald|Fernald]] 1946</small> # ''Corallorrhiza trifida'' var. ''virescens'' <small>(Drejer) [[Farw.]] 1941</small> # ''Corallorhiza verna'' <small>Nutt. 1823</small> # ''Corallorhiza virescens'' <small>Drejer ex [[Heynh.]] 1843</small> # ''Corallorrhiza wyomingensis'' <small>[[Hellm.]] & [[K.Hellm.]] 1931</small> # ''Cymbidium corallorrhiza'' <small>[L.] [[Sw.]] 1800 </small> # ''Epidendrum corallorrhizon'' <small>(L.) [[Poir.]] 1810</small> # ''Epipactis corallorrhiza'' <small>(L.) [[Crantz]] 1769 </small> # ''Helleborine corallorrhiza'' <small>(L.) [[F.W.Schmidt]] 1793</small> # ''Neottia corallorrhiza'' <small>([[L.]]) [[Kuntze]] 1891</small> # ''Ophrys corallorrhiza'' <small>[[L.]]</small><ref>Sinónimos en [http://www.orchidspecies.com/coralltrifida.htm Orchidpecies]</ref> == Ver tamién == * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] * [[Cronoloxía de la botánica]] * [[Historia de la botánica]] * [[Polinización n'orquídees]] * [[Orchidaceae#Descripción|Carauterístiques de les orchidacees]] == Referencies == {{llistaref}} ==Bibliografía== # Cronquist, A.J., A. H. Holmgren, N. H. Holmgren & Reveal. 1977. Vascular Plants of the Intermountain West, U.S.A. 6: 1–584. In A.J. Cronquist, A. H. Holmgren, N. H. Holmgren, J.L. Reveal & P. K. Holmgren (eds.) Intermount. Fl.. Hafner Pub. Co., New York. # Flora of North America Editorial Committee, e. 2002. Magnoliophyta: Liliidae: Liliales and Orchidales. Fl. N. Amer. 26: i–xxvi, 1–723. # Gleason, H. A. & A.J. Cronquist. 1968. The Pteridophytoa, Gymnospermae and Monocotyledoneae. 1: 1–482. In H. A. Gleason Ill. Fl. N. U.S. (ed. 3). New York Botanical Garden, New York. # Gleason, H. A. & A.J. Cronquist. 1991. Man. Man. Vasc. Pl. N.E. U.S. (ed. 2) i–910. New York Botanical Garden, Bronx. # Great Plains Flora Association. 1986. Fl. Great Plains i–vii, 1–1392. University Press of Kansas, Lawrence. # Hickman, J. C. 1993. Jepson Man.: Higher Pl. Calif. i–1400. University of California Press, Berkeley. # Hitchcock, C. H., A.J. Cronquist, F. M. Ownbey & J. W. Thompson. 1969. Vascular Cryptogams, Gymnosperms, and Monocotyledons. 1: 1–914. In Vasc. Pl. Pacif. N.W.. University of Washington Press, Seattle. # Moss, E. H. 1983. Fl. Alberta (ed. 2) i–xii, 1–687. University of Toronto Press, Toronto. # Porsild, A. E. & W. Cody. 1980. Vasc. Pl. Continental Northw. Terr. Canada i–viii, 1–607. National Museum of Natural Sciences, Ottawa. == Enllaces esternos == {{Commons|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} {{Wikispecies|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} * [http://bibdigital.rjb.csic.es/spa/Carga.php?Pagina=BEN_Fl_Veg_Ordesa_Tesis/Tesis_Benitu2005_670.pdf Benito Alonso, J.L. (2005). Flora y vexetación del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdíu] [http://www.jolube.net Tesis Doctoral. Facultá de Bioloxía. Universidá de Barcelona] * [http://www.programaagua.com/portal/secciones/biodiversidad/inventario/inb/flora_vascular/pdf/920.pdf Atles y Llibru Colorado de la Flora Vascular Amenaciada d'España (2003). Direición Xeneral de Caltenimientu de la Naturaleza. Ministeriu de Mediu Ambiente. Madrid] * [http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=COTR18 ''Corallorhiza trifida''] * [http://orchids.wikia.com/wiki/Corallorrhiza_trifida Article on orchids wiki] * http://www.catalogueoflife.org/show_species_details.php?record_id=4938416 {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Corallorhiza]] [[Categoría:Plantes parásites]] [[Categoría:Flora d'Europa]] [[Categoría:Flora d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 74k68ocp0ts9etoeczo0k6nh5rq0t4z 0 67853 3699433 3269700 2022-07-25T08:02:18Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Isoetes lacustris}} {{Ficha de taxón | image = Illustration Isoetes lacustris0.jpg | image_caption = | status = | regnum = [[Plantae]] | divisio = [[Lycophyta]] | classis = [[Lycopsida]] | subclassis = [[Lycopodiidae]] | ordo = '''[[Isoëtales]]''' | familia = [[Isoetaceae]] | genus = [[Isoetes]] | species = '''''I. lacustris''''' | binomial = '''''Isoetes lacustris''''' | binomial_authority = [[L.]] (1753) }} '''''Isoetes lacustris''''' <small>L. (1753)</small>) ye una [[especie (bioloxía)|especie]] de [[Lycopodiophyta|licopodio]] perteneciente a la [[familia (bioloxía)|familia]] de les [[isoetacees]]. [[Ficheru:Isoetes lacustris NRCS-4x3.jpg|thumb|Nel so hábitat]] ==Distribución y hábitat== Crez no fondero de [[llagu|llagos]] d'altu monte ente 1700 y 2500 metros sobre'l nivel del mar.<ref>{{Cita publicación | autor = Sáez, L. | títulu = Isoetaceae | añu = 1997 | revista = Acta Botanica Barcinonensia. | volume = 44 | númberu = | id = ISSN , p.56 | url = http://bibdigital.rjb.csic.es/Imagenes/P0961_44/P0961_44_057.pdf }}</ref> El so área de distribución toma les rexones septentrionales d'Europa y América. Alcuéntrase nel norte y centru de la [[Europa continental]] ([[Noruega]], [[Finlandia]], [[Suecia]], [[Francia]], [[Países Baxos]], [[Dinamarca]], [[Alemaña]], [[Suiza]] y [[Polonia]]) con poblaciones hasta [[Rusia]] pel este y bien fraccionaes na [[Península ibérica]] y posiblemente norte de la [[península itálica]]. Apaez tamién nes [[Islles Britániques]], [[Islles Feroe]], [[Islandia]] y [[Groenlandia]].<ref>{{cita web |url = http://rbg-web2.rbge.org.uk/cgi-bin/nph-readbtree.pl/feout?FAMILY_XREF=&GENUS_XREF=Isoetes&SPECIES_XREF=lacustris&TAXON_NAME_XREF=&RANK= |títulu = Flora Europea |editor = Royal Botanic Garden Edimburgh |fechaaccesu = <6 de febreru de 2015 }}</ref> Nel norte d'América ta presente en [[Canadá]] (provincies de [[Saskatchewan]], [[Manitoba]], [[Ontario]], [[Quebec]], [[Terranova y Llabrador]] y [[Territorios del Noroeste]] onde algama la so llende occidental) y [[Estaos Xuníos]] (estaos de [[Maine]], [[Vermont]], [[New Hampshire]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[Massachusetts]], [[Connecticut]], [[Nueva Jersey]], [[Wisconsin]], [[Minnesota]], [[Virxinia]] y [[Tennesse]], llende sur de la so distribución).<ref>{{cita web |url = http://plants.usda.gov/core/profile?symbol=ISLA |títulu = Plants Database |editor = USDA |fechaaccesu = <6 de febreru de 2015 }}</ref> ==Descripción== ''Isoetes llacustre'' ye una planta de vezu acuáticu llacustre que coloniza'l fondu de mases d'agua fríu hasta los trés metros de fondura siempres qu'haya una baxa concentración de nutrientes. Morfolóxicamente consta d'una roseta de fueyes aciculares ríxides ensin [[estoma|estomes]], con seición circular y col marxe membranosu pardu, un tarmu trilobuláu bien curtiu ensin filopodios y curtios rizomas. Estes fueyes son particularmente argayadices con dimensiones variables d'ente 2 y 3 milímetros de diámetru y ente 8 y 20 centímetros de llargor. La so reproducción sexual tien llugar a partir d'[[espora|espores]] producíes en [[esporangios]]. Estos esporangios caltienen nel so terciu cimeru parte del velu y anicien espores esferoidales femenines, [[megasporas]], d'ente 600 y 650 micrómetros y espores masculines elipsoidales, [[microsporas]], d'ente 35 y 39 micrómetros.<ref>{{Cita publicación | autor = VVAA | títulu = Isoetes | añu = 1986 | revista = Flora ibérica | volume = 1 | númberu = | id = | url = http://www.floraiberica.es/floraiberica/testu/pdfs/01_003_01_Isoetes.pdf }}</ref> == Taxonomía == '''''Isoetes lacustris''''' describióse por [[Carlos Linneo]] y espublizóse en ''[[Species Plantarum]]'' 2: 1100. 1753.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/26602046 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|fechaaccesu=5 de febreru de 2015 |formatu= |obra= Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]]}}</ref> ;Sinonimia: * ''Isoetes llacustre'' L. (1753)<ref>{{Cita publicación| autor = VVAA| títulu = Isoetes| añu = 1986| revista = Flora ibérica| volume = 1| url = http://www.floraiberica.es/floraiberica/testu/pdfs/01_003_01_Isoetes.pdf }}</ref> * ''Isoetes lacustris var. lacustris * ''Isoetes macrospora'' Durieu * ''Isoetes rossica'' Gand.<ref>{{cita web |url= http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/tro-26602046 |títulu= ''{{PAGENAME}}''|formatu= |obra= [[The Plant List]] |fechaaccesu=5 de febreru de 2015}}</ref> * ''Calamaria lacustris'' <small> (L.) Kuntze </small><br/> * ''Isoetes heterospora'' <small> A.A. Eaton </small><br/> * ''Isoetes hieroglyphica'' <small> A.A. Eaton </small><br/> * ''Isoëtes tuckermanii'' <small> A. Braun ex Engelm. </small> var. ''heterospora'' <small> (A.A. Eaton) Clute</small><ref>{{cita web |url=http://www.northernontarioflora.ca/chklst.cfm?speciesid=1005773 |títulu=Synonymy - Isoëtes lacustris |fechaaccesu=30 de xunetu de 2008 |author= |last= |first= |authorlink= |format= |work=Northern Ontario Plant Database |publisher= |pages= |language= |doi= |archiveurl= |archivedate= |quote= }}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikispecies|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} {{commonscat|{{PAGENAME}}|''{{PAGENAME}}''}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Isoetes|lacustris]] [[Categoría:Flora d'Europa]] [[Categoría:Plantes descrites en 1753]] [[Categoría:Plantes descrites por Linnaeus]] [[Categoría:TBSpecies]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] qx1pst8qalqyv4qz9tfxhmv47xbwtjq 0 70719 3699187 3512398 2022-07-24T14:18:57Z AfroBrazilian 10311 wikitext text/x-wiki {{revisáu}} {{Ficha de taxón | name = ''Phytobaenus amabilis'' | image = Phytobaenus amabilis 01.JPG | image_caption = | status = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | subphylum = [[Hexapoda]] | classis = [[Insecta]] | subclassis = [[Pterygota]] | infraclassis = [[Neoptera]] | superordo = [[Endopterygota]] | ordo = [[Coleoptera]] | subordo = [[Polyphaga]] | infraordo = [[Cucujiformia]] | familia = [[Aderidae]] | genus = [[Phytobaenus]] | species = P.amabilis | subspecies = | binomial = '''''Phytobaenus amabilis''''' | binomial_authority = Sahlberg, [[1834]] | synonyms = }} '''''Phytobaenus amabilis''''' ye una [[especie]] de [[Coleoptera|coleópteru]] de la [[familia (bioloxía)|familia]] [[Aderidae]]. == Distribución xeográfica == Alcuéntrase n'[[Eurasia]].<ref>{{en}} {{Biology Catalog|Aderidae|fechaaccesu=15 de xineru de 2012}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aderidae]] [[Categoría:Coleópteros d'Europa]] [[Categoría:Coleópteros d'Asia]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Taxones ensin enllaz a Wikispecies]] hajjyf254nge9f3o3lxlcfbyv94hyri 0 71984 3699455 3415175 2022-07-25T08:05:04Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Megascops asio}} {{Ficha de taxón | name = Autillo yanqui | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name=IUCN>{{IUCN|id=22688758 |títulu=Megascops asio|assessors=[[BirdLife International]] |version=2013.2 |añu=2012 |fechaaccesu=3 d'ochobre de 2014}}</ref> | image = Eastern_Screetch-Owl.jpg | image_caption = Autillo yanqui (''Megascops asio''), morfo gris | image_width = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Strigiformes]] | familia = [[Strigidae]] | genus = ''[[Megascops]]'' | species = '''''M. asio''''' | binomial = ''Megascops asio'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | subdivision_ranks = Subespecies | subdivision = ver [[#Subespecies|testu]]. }} '''''Megascops asio''''',<ref>{{cita web|títulu=Autillo Yanqui (''Megascops asio'') (Linnaeus, 1758)|url=https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?lang=ES&avibaseid=A69062C895C0CCDA|fechaaccesu= 3 d'ochobre de 2014|obra=avibase}}</ref> tamién conocíu como '''curuxín chillón''' o '''tecolote oriental''',<ref>{{cita web|títulu=Tecolote Oriental|url=http://avesmx.conabio.gob.mx/verave?ave=658|fechaaccesu=3 d'ochobre de 2014|obra=avesmx.net}}</ref> ye una especie d'[[ave]] [[Strigiformes|estrixiforme]] de la familia [[Strigidae]]. Ye relativamente común nel este d'[[América del Norte]], dende [[Méxicu]] a [[Canadá]].<ref name=IUCN/><ref>{{Cita llibru|títulu=The Sibley Field Guide to Birds of Eastern North America|apellíos=Sibley|nome=David|añu=2003|editorial=Alfred A. Knopf|allugamientu=Nueva York|isbn=0-679-45120-X|páxina=225}}</ref> Habita na mayoría de los ambientes montiegos de la so distribución y, más que cualesquier otra uxu nel so área de distribución, afíxose bien al desenvolvimientu fechu pol home, anque evita frecuentemente la detección por cuenta de los sos vezos puramente nocherniegos.<ref name= Voous>Voous, K.H. 1988. ''Owls of the Northern Hemisphere''. The MIT Press, 0262220350.</ref> == Descripción == [[Ficheru:Otus asio audubon.jpg|160 px|left|thumb|Ilustración d'[[John James Audubon|Audubon]]]] Los adultos varien dende 16 a 25&nbsp;cm de llargor y pesen de 121 a 244&nbsp;gramos.<ref>{{cita web|url=http://www.allaboutbirds.org/guide/Eastern_Screech-Owl/lifehistory |títulu=Eastern Screech Owl, Life History, All About Birds - Cornell Lab of Ornithology |editorial=Allaboutbirds.org |fechaaccesu=3 d'ochobre de 2014}}</ref> Ente les subespecies de tamañu distintu, el llargor puede promediar de 19,5 a 23,8&nbsp;cm y el valumbu dende 46 a 61&nbsp;cm. En [[Ohio]], los machos promedian 166&nbsp;g y les femes 194&nbsp;g, ente que nel centru de [[Texas]] tienen un promediu de 157&nbsp;g y 185&nbsp;g, respeutivamente.<ref>Henny, C. J. and L. F. Van Camp. 1979. Annual weight cycle in wild screech owls''. [[Auk]] 96:795-796.</ref><ref>Gehlbach, F. R. 1994. ''The Eastern Screech-Owl: life history, ecology, and behavior in suburbia and the countryside''. Texas A&M Univ. Press, College Station.</ref> Tienen un patrón de [[plumaxe]] ferruñosu o gris escuru entrevesgáu, con rayes nes partes inferiores. Les curuxes de tamañu mediu pa los estándares, son robustes, de cola curtia y nales anches como ye típicu del xéneru. Tienen una gran cabeza redonda con penachos prominentes nes oreyes, güeyos mariellos y un [[Picu (zooloxía)|picu]] amarellentáu, que mide un promediu de 1,45&nbsp;cm de llargor. Les [[pata|pates]] son relativamente grandes y poderoses en comparanza con curuxes más meridionales y polo xeneral tán emplumaes hasta los deos, anque les poblaciones asitiaes más al sur namái tienen goches remanentes. Los dos variaciones de color son denominaes "[[Polimorfismu (bioloxía)|morfo coloráu o ablondu]]" y "morfo gris" polos observadores d'aves y ornitólogos. Les aves en tonos ferruñosos son más comunes nes partes meridionales de la gama. Ente que los tonos grises apurre camuflaje bien eficaz ente la corteza de los árboles de madera duro, los tonos coloraos pueden da-y seguridá en ciertos árboles de [[pinu]] y les fueyes coloridas cambiantes d'árboles de [[fueya caduca]]. == Subespecies == [[Ficheru:EasternScreechOwl-Rufous.jpg|thumb|Autillo yanqui (''Megascops asio''), morfo coloráu]] Cinco [[subespecie|subespecies]] son típicamente reconocíes pal tecolote oriental, pero la taxonomía de la especie considérase "confusa". Gran parte de la variación puede considerase [[clina]]l, como yera previsible, el tamañu tiende a menguar de norte a sur y gran parte de la variación de color ye esplicable pola adautación al hábitat. * ''M. a. asio'' ({{Versalita|Linnaeus, 1758}}). Inclúi races descrites enantes que yá non se consideren válides como ''M. a. carolinensis'', ''M. a. naevius'' y ''M. a. striatus''. Distribuyir dende l'este de [[Minnesota]] al suroeste de [[Quebec]] y del sur de [[New Hampshire]], a [[Missouri]], [[Tennessee]] y el norte de [[Carolina del Sur]]. * ''M. a. maxwelliae'' ({{Versalita|Ridgway, 1877}}). Inclúi ''M. a. swenki''. Distribuyir dende'l centru de [[Montana]], el sureste de [[Saskatchewan]], el sureste de [[Manitoba]], hasta l'oeste de [[Kansas]] al sur. * ''M. a. hasbroucki'' ({{Versalita|Ridgway, 1914}}). Nome de reemplazu pal enantes descritu ''M. a. trichopsis''. Esta subespecie ye residente dende [[Oklahoma]] y el sur de [[Kansas]] al pandu de Edwards nel centru de [[Texas]]. * ''M. a. mccallii'' ({{Versalita|Cassin, 1854}}). Inclúi races descrites primeramente como ''M. a. nanu'' y ''M. a. semplei''. Distribuyir dende'l sur de [[Texas]] ([[Big Bend (Texas)|Big Bend]] al [[Valle del Río Grande]]) y el noroeste de [[Chihuahua]] y el norte de [[Coahuila]] hasta l'este de [[San Luis Potosí]]. * ''M. a. floridanus'' ({{Versalita|Ridgway, 1873}}). Residente en [[Florida]] y el sur de [[Georgia]] al traviés de los estaos de la [[mariña del golfu]] hasta l'oeste de [[Luisiana]] y dende el norte del valle [[ríu Mississippi]] hasta'l sureste d'[[Arkansas]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Megascops asio}} {{wikispecies|Megascops asio}} * [http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i3730id.html Eastern Screech Owl - ''Otus asio''] - USGS Patuxent Bird Identification InfoCenter * [http://www.birds.cornell.edu/AllAboutBirds/BirdGuide/Eastern_Screech-Owl.html Eastern Screech Owl Species Account] - Cornell Lab of Ornithology * [http://www.enature.com/fieldguides/detail.asp?recnum=BD0156 Eastern Screech Owl] - eNature.com {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Megascops|asio]] [[Categoría:Aves d'América del Norte]] [[Categoría:Animales descritos en 1758]] [[Categoría:Especies descrites por Linnaeus]] [[Categoría:TBSpecies]] df9xls4hmlbi88bn5o4vwi4se0ikk9f 0 73659 3699249 3697917 2022-07-25T06:17:11Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{1000}} {{Correxir}} {{persona}} [[Ficheru:Mark Twain at Stormfield (1909).webm|thumb|Mark Twain (1909)]] '''Samuel Langhorne Clemens''' {{nym}}, conocíu pol [[seudónimu]] de '''Mark Twain''', foi un popular [[escritor]], [[Oratoria|orador]] y [[humorista]] [[Estaos Xuníos|norteamericanu]]. Escribió obres de gran ésitu como ''[[El príncipe y el méndigu]]'' o ''[[A Connecticut Yankee in King Arthur's Court]]'', pero ye conocíu sobremanera pola so novela ''[[Les aventures de Tom Sawyer]]'' y la so secuela ''[[Les aventures de Huckleberry Finn]]''. Twain creció en [[Hannibal (Missouri)]], llugar qu'utilizaría como escenariu pa les aventures de Tom Sawyer y Huckleberry Finn. Trabayó como aprendiz d'un imprentador y como [[caxista]], y participó na redaición d'artículos pal periódicu del so hermanu mayor Orion. Dempués de trabayar como imprentador en delles ciudaes, fíxose [[práuticu|pilotu navegante]] nel [[ríu Mississippi]], trabayó con poco ésitu na minería del [[oru]], y retornó al periodismu. Como [[reporteru]], escribió una hestoria humorística, ''La célebre xaronca saltarina del condáu de Calaveres'' (1865), que se fixo bien popular y atraxo l'atención escontra la so persona a escala nacional, y les sos [[llibru de viaxes|llibros de viaxes]] tamién fueron bien acoyíos. Twain atopara la so vocación. Consiguió un gran ésitu como escritor y [[Oratoria|orador]]. El so inxeniu y sátira recibieron allabancies de críticos y colegues, y fíxose amigu de [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidentes d'Estaos Xuníos]], artistes, industriales y realeza europea. Escarecía de visión financiera y, anque ganó enforma dineru colos sos escritos y conferencies, esbardiar en delles empreses y viose obligáu a declarase en bancarrota. Cola ayuda del empresariu y filántropu [[Henry Huttleston Rogers]] finalmente resolvió los sos problemes financieros. Twain nació mientres una de les visites a la Tierra del [[cometa Halley]] y predixo que tamién diré con él»; morrió al siguiente regresu a la Tierra de la cometa, 74 años dempués. [[William Faulkner]] calificó a Twain como «el padre de la lliteratura norteamericana».<ref name="faulkner">{{Cita llibru |editor=Robert A. Jelliffe |autor=Faulkner, William |títulu=Faulkner at Nagano |añu=1956 |editorial=Kenkyusha, Ltd |allugamientu=Tokyo |idioma=inglés}}</ref> == Biografía == === Primeros años === [[Ficheru:Mark Twain's Boyhood Home; Hannibal, MO.jpg|thumb|left|La casa onde Samuel pasó la so infancia en Hannibal (Missouri).]] Samuel Langhorne Clemens nació'l 30 de payares de 1835 na pequeña población d'[[Estaos Xuníos]] de [[Florida (Missouri)|Florida]], [[Missouri]], a la que los sos padres, John Marshall Clemens (11 d'agostu de 1798 – 24 de marzu de 1847) y Jane Lampton Clemens (18 de xunu de 1803 – 27 d'ochobre de 1890),<ref name="singular">{{Cita llibru |apellíos = Kaplan |nome = Fred |títulu = The Singular Mark Twain |añu = 2007 |editorial = Doubleday |isbn = 0-385-47715-5 |capítulu = Capítulu 1: The Best Boy You Had 1835–1847 |idioma=inglés}}, citáu en {{cita web |url = http://classiclit.about.com/library/weekly/aafpr113003b.htm |títulu = Excerpt: ''The Singular Mark Twain'' |editorial = About.com: Literature: Classic |fechaaccesu=10 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> treslladárense dende'l [[condáu de Fentress]] ([[Tennessee]]) pa vivir cerca d'un prósperu tíu so, John Quarles, propietariu d'una tienda, una granxa y unos venti esclavos negros.<ref name="hoffman">{{Cita llibru |apellíos=Hoffman |nome=Andrew J.| títulu=Inventing Mark Twain: The Lives of Samuel Langhorne Clemens |añu=1997 |editor=W. Morrow |allugamientu=Nueva York |capítulu=Capítulu 1. Inventing Sam Clemens |urlcapítulo=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/chap1/inventingmarktwain.htm |isbn=068812769X |idioma=inglés}}</ref><ref name="quarlesfarm">{{cita web |url=http://www.rootsweb.ancestry.com/~momonroe/samuelclemens1.htm |títulu=Samuel Clemens, the Quarles Farmhouse |fechaaccesu=10 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref><ref name="infantesa">{{Cita llibru |apellíos=Paine|nome=Albert Bigelow|títulu=The Boys' Life of Mark Twain: The Story of a Man Who Made the World Laugh and Love Him |editorial=Kessinger Publishing |añu=2005 | isbn=0766194337 |url=https://books.google.es/books?id=GIC6MeamT4kC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false |páxina=3 |idioma=inglés}}</ref> Yera'l sestu de los siete fíos de la pareya, pero solu trés de los sos hermanos sobrevivieron a la infancia: el so hermanu Orion (17 de xunetu de 1825 – 11 d'avientu de 1897), Henry, que morrió na esplosión d'una embarcación fluvial (13 de xunetu de 1838 – 21 de xunu de 1858) y Pamela (19 de setiembre de 1827 – 31 d'agostu de 1904). La so hermana Margaret (31 de mayu de 1830 – 17 d'agostu de 1839) finó cuando él tenía tres años, y el so hermanu Benjamin (8 de xunu de 1832 – 12 de mayu de 1842) morrió tres años más tarde. Otru hermanu, Pleasant (1828–1829), morrió con tan solu seis meses d'edá.<ref>{{cita web |url=http://www.marktwainhouse.org/man/clemens_family_tree.php |títulu=Clemens Family Tree |editorial=The Mark Twain House & Museum |fechaaccesu=10 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Twain nació dos selmanes dempués del aproximamientu máximu a la Tierra del [[cometa Halley]].<ref name="halley">Rasmussen (2007), páxs. 711-712</ref> A los cuatro años d'edá, pocos meses dempués de la muerte de la so hermana Margaret,<ref name="hoffman"/> la so familia treslladóse a la cercana [[Hannibal (Missouri)|Hannibal]] ([[Missouri]]), [[puertu|puertu fluvial]] nel [[ríu Mississippi|Mississippi]], y ellí realizó los sos primeros estudios.<ref>{{cita web |url=http://www.lucidcafe.com/library/95nov/twain.html |títulu=Mark Twain, American Author and Humorist |fechaaccesu=10 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Hannibal sirvió d'inspiración pal pueblu ficticiu de San Petersburgu en ''[[Les aventures de Tom Sawyer]]'' y ''[[Les aventures de Huckleberry Finn]]''.<ref>{{cita enciclopedia |url= http://encarta.msn.com/sidebar_701509634/Adventures_of_Huckleberry_Finn_The.html |enciclopedia=Encarta |títulu=Adventures of Huckleberry Finn |fechaaccesu=9 de payares de 2011 |apellíos=Lindborg |nome=Henry J. |urlarchivu=http://www.webcitation.org/5kx7x1BXR |fechaarchivu=1 de payares de 2009 |idioma=inglés}}</ref> Nesa dómina Missouri yera un [[Esclavitú nos Estaos Xuníos|estáu esclavista]], y el mozu Twain taba familiarizáu cola institución de la esclavitú, tema qu'esploró más tarde nos sos escritos. === Mocedá === [[Ficheru:Mark Twain by GH Jones, 1850 - retouched.jpg|thumb|upright|Samuel Clemens a la edá de quince años.]] El so padre finó de [[neumonía]] en marzu de [[1847]], cuando Samuel tenía 11 años.<ref>{{cita web |url=http://shs.umsystem.edu/famousmissourians/writers/clemens/jmclemens.html |títulu=John Marshall Clemens |editorial=State Historical Society of Missouri |fechaaccesu=10 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Dexó'l colexu ensin terminar los sos estudios (completara'l 5º grau), y al añu siguiente empezó a trabayar como aprendiz d'imprentador nun periódicu llocal. En [[1851]] aportó a [[cajista|tipógrafu]] y empezó a publicar delles esquises humorísticu y curtiu rellatos de viaxes nel ''Hannibal Journal'', periódicu propiedá del so hermanu mayor, Orion.<ref>{{cita web |url=http://www.twainquotes.com/19300330.html |títulu=Artículu del ''The New York Times'' sobre l'afayu de los sos artículos nel ''Hannibal Journal'' |editorial=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=11 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Cuando tenía 18 años colar de Hannibal; en 1853 el so hermanu mercó parte del ''Journal'' de Muscatine ([[Iowa]]), y ente 1853 y 1855 Samuel realizó diverses contribuciones en forma de rellatos de viaxe, mientres viaxaba y trabayaba como imprentador itinerante en [[Nueva York]], [[Filadelfia]], [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]] y [[Cincinnati]].<ref>{{cita web |url= http://www.twainquotes.com/Muscatine/muscatine.html |títulu=Mark Twain's contributions to the Muscatine ''Journal'' |editorial=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=11 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Tamién vivió y trabayó en Keokuk, Iowa, y unvió dellos artículos al diariu local.<ref>Loving (2010), páxs. 51-52</ref><ref>{{cita web |url=http://www.twainquotes.com/Keokuk/keokuk.html |títulu=Mark Twain's contributions to the ''Keokuk Post''| editorial=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=11 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Afiliar al apocayá formáu [[sindicatu]] de tipógrafos [[International Typographical Union]], y se [[autoaprendizaje|formó a sigo mesmu]] en [[Biblioteca pública|biblioteques públiques]] peles tardes, buscando mayor información que nuna escuela convencional.<ref>Philip S. Foner, ''Mark Twain: Social Critic'' (Nueva York: International Publishers, 1958), p. 13, citáu en Helen Scott (2000), «The Mark Twain they didn’t teach us about in school» [http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm ''International Socialist Review'' 10, Iviernu 2000], páxs. 61–65</ref> Con 22&nbsp;años tornó a Missouri. Mientres un viaxe a [[Nueva Orleans]] ríu abajo pol Mississippi, viendo a Horace Y. Bixby, [[práuticu|pilotu navegante]] de los típicos ''[[riverboat]]s'', [[vapor de ruedes|vapores de ruedes]] que saleaben per esi ríu, Twain decidió buscar trabayu él mesmu como pilotu.<ref>Loving (2010), p. xvii</ref> Tal como reparó darréu na so obra ''[[Vida nel Mississippi]]'', el pilotu d'un barcu de vapor superaba inclusive al capitán en prestíu y autoridá, y yera una ocupación provechosa, con un salariu de 250&nbsp;[[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] mensuales, una cantidá importante pa la dómina.<ref>''Vida nel Mississippi'', [http://www.gutenberg.org/files/245/245-h/p3.htm#c15 capítulu 15]. Nesta obra, publicada orixinalmente en 1883, Twain publica les memories de los sos años de mocedá como aprendiz de práuticu nun vapor xubiendo y baxando pel ríu Mississippi. En nengún llibru'l ríu y la vida del práuticu ye descrita tan refechamente como nesta obra, un clásicu de la lliteratura d'Estaos Xuníos.</ref> Un pilotu de barcu de vapor fluvial precisaba tener un ampliu y detalláu conocencia sobre'l cambiante ríu y yera capaz de detenese en centenares de puertos y cais de madera. Samuel estudió meticulosamente más de 3000&nbsp;km del Mississippi mientres más de dos años hasta que consiguió la llicencia de pilotu fluvial en 1859.<ref>Powers (2005), p. 76</ref> Mientres la so formación, Samuel convenció al so hermanu Henry por que trabayara con él. Henry morrió'l 21 de xunu de 1858 na esplosión del ''Pennsylvania'', vapor nel que trabayaba. Samuel tuviera una premonición d'esta muerte nun realista suañu que tuviera un mes enantes,<ref>''Autobiografía'' (1924)</ref> lo que fizo que s'interesara pola [[parasicoloxía]]; foi unu de los primeros miembros de la [[Society for Psychical Research]] (Sociedá pa la Investigación Psíquica).<ref>Pa información adicional sobre la rellación de Twain cola parasicoloxía, ver: {{Cita llibru | autor=Blum, Deborah |añu=2006 | títulu=Ghost Hunters: William James and the Search for Scientific Proof of Life After Deat |editorial=Penguin Press |isbn=1594200904}}</ref> Samuel viose bien afeutáu y sintióse culpable mientres el restu de la so vida.<ref>{{Cita llibru |títulu=Mark Twain |autor=Susan Bivin Ayer |editorial=Lerner Publications |añu=2006 |isbn=0822534258 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita llibru | títulu=Mark Twain: A Biography |autor=Albert Bigelow Paine |capítulu=Capítulu XXV: Love-Making and Adventure |urlcapítulo=http://ebooks.adelaide.edu.au/t/twain/mark/paine/chapter25.html | editorial= The University of Adelaide |idioma=inglés}}, tamién del mesmu autor: {{Cita llibru |títulu=A Short Life of Mark Twain |autor=Albert Bigelow Paine |editorial=Wildside Press LLC |añu=2008 |páxina=52 |isbn=1434477398 |idioma=inglés}}</ref> La so vida como pilotu fluvial foi curtiu; trabayó nel ríu hasta qu'españó la [[Guerra de Secesión]] d'Estaos Xuníos en 1861, y el tránsitu pol Mississippi foi acutáu. Missouri yera un estáu del [[Sur d'Estaos Xuníos|sur d'Estaos Xuníos]] y tuvo representáu tantu nos gobiernos [[Estaos Xuníos|federal]] como [[Estaos Confederaos d'América|confederáu]] mientres la guerra civil. Samuel y unos amigos sos xuniéronse como voluntarios a un grupu de milicianos [[Exércitu de los Estaos Confederaos|confederaos]], los Marion Rangers, mientres dos selmanes, primero qu'eslleiera la compañía.<ref name="Hannibal">{{cita web |títulu=Mark Twain Biography | editorial=The Hannibal Courier-Post |url=http://www.marktwainhannibal.com/twain/biography/ |fechaaccesu=13 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> === Viaxes === [[Ficheru:Twain House first floor library HABS CONN,2-HARF,16-63.jpg|thumb|Biblioteca de la [[Casa de Mark Twain|casa de Twain]], con paneles de marquetería, chimenees de la India, papeles pintaos con relieve y una repisa artesana que la familia mercó n'Escocia.]] Twain axuntar col so hermanu Orion, qu'en 1861 fuera nomáu secretariu de [[James W. Nye]], gobernador del [[Territoriu de Nevada]], y dirixiéronse escontra l'oeste.<ref>Powers (2005), p. 101</ref> Dambos viaxaron mientres más de dos selmanes nuna [[Dilixencia (carruaxe)|dilixencia]] al traviés de les [[Grandes Llanures]] y los [[Montes Rocosos]], visitando la comunidá [[Pioneros mormonos|mormona]] de [[Salt Lake City]] pel camín. Estes esperiencies sirviéronlu como inspiración pa ''[[Pasando fatigues]]'' y apurriéron-y material pa ''La célebre xaronca saltadora del distritu de Calaveres''. El viaxe terminó en [[Virginia City]], [[Nevada]], onde se fixo mineru col enfotu de faese ricu rápido, anque ensin ésitu.<ref name="Hannibal" /> Al añu siguiente atopó trabayu nun pequeñu diariu de la ciudá, el ''Territorial Enterprise'',<ref>{{Cita llibru | autor=Lucius Beebe |títulu=Comstock Commotion: The Story of the Territorial Enterprise and Virginia City News |editorial=Stanford University Press |añu=1954 |capítulu=Capítulu 2 | idioma=inglés}}</ref> y foi ellí onde utilizó per primer vegada la so [[Alíes|seudónimu]]: el 3 de febreru de 1863 robló una hestoria humorística sobre un viaxe, ''Letter From Carson&nbsp;– re: Joe Goodman; party at Gov.&nbsp;Johnson's; music'', como «Mark Twain»,<ref>{{cita web |títulu = Letter from Carson City |editorial=Territorial Enterprise |fecha=3 de febreru de 1863 |url = http://www.twainquotes.com/18630203t.html |obra=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=15 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref><ref>Loving (2010), p. xviii</ref> adoptáu de la espresión ''mark twain'', típica de los [[Cantar de trabajo|canto de trabayu]] de los negros nos ''[[riverboat]]s'' del ríu Mississippi, que significa «marca dos», en referencia a dos [[Braza (unidá)|braces]] (3,6&nbsp;m), el caláu mínimu necesariu pa un navegación seguru.<ref name="llamatu">{{Cita llibru | autor=Ortiz Oderigo, Néstor |títulu=Historia del jazz editorial=Ricordi Americanu |allugamientu= Buenos Aires |edición=2ª |añu=1952 |páxina=180}}</ref><ref>{{Cita llibru |títulu=From seya to shining sía: a treasury of American folclor and folk songs |autor=Amy Cohn |editorial=Scholastic Inc |páxina=378 |añu=1993 |isbn=0590428683 |idioma=inglés}}</ref> Twain treslladóse a [[San Francisco (California)|San Francisco]] ([[California]]) en 1864, inda como periodista. Ellí conoció a escritores como [[Bret Harte]], [[Artemus Ward]] y [[Dan DeQuille]], y pudo tener un romance cola moza poeta [[Ina Coolbrith]].<ref>{{cita web | editorial=Virtual Museum of the City of San Francisco |títulu=Isadora Duncan (1878-1927) | autor=Samuel Dickson |url=http://www.sfmuseum.org/bio/isadora.html |fechaaccesu=15 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> El so primer ésitu como escritor llegó cuando'l so cuentu humorísticu ''La célebre xaronca saltadora del distritu de Calaveres'' publicar nun selmanariu neoyorquín, ''The Saturday Press'', el 18 de payares de 1865. Foi un ésitu inmediatu, que-y dio reconocencia a nivel nacional. Un añu más tarde viaxó a les [[Archipiélagu de Ḥawai|islles Sándwich]] (na actualidá les Ḥawai) como reporteru del ''Sacramentu Union''. Los sos diarios de viaxe fixéronse populares y sirviéronlu como base pa les sos primeres conferencies.<ref name="PBS">{{cita web |títulu =Samuel Clemens |editorial =PBS: The West |url =http://www.pbs.org/weta/thewest/people/a_c/clemens.htm |fechaaccesu=15 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> En 1867, un diariu local financió-y un viaxe pol [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]]. Mientres el so periplu per Europa y Oriente Mediu, escribió una popular coleición de cartes de viaxe qu'en 1869 compiló sol títulu de ''Los inocentes nel estranxeru''. Nesti viaxe conoció al so futuru cuñáu, Charles Langdon. === Matrimoniu y fíos === [[Ficheru:Mark Twain by Abdullah Frères, 1867.jpg|thumb|upright|left|Twain en 1867.]] Mientres el so viaxe pol Mediterraneu, Charles Langdon enseñó-y una semeya de la so hermana, Olivia, a la que llamaben davezu ''Livy''; Twain afirmó namorase a la primer vista. Conocer en persona n'avientu de 1867 y empecipiaron un novialgu a lo llargo de 1868, calteníu sobremanera per carta; anque Olivia refugó la so primer propuesta de matrimoniu, al añu siguiente prometiéronse y en febreru de 1870 contraxeron matrimoniu en [[Elmira (Nueva York)]].<ref name="PBS" /><ref>{{cita web | url=http://www.marktwainproject.org/biographies/bio_clemens_livy.html |títulu=Clemens, Olivia Langdon (Livy) (1845–1904). Short Biography |editorial=Mark Twain Project Online |fechaaccesu=16 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Olivia provenía d'una familia rico pero lliberal, y al traviés d'ella Twain conoció a [[Abolicionismu|abolicionistes]], [[Socialismu|socialista]], [[Ateísmu|ateos]] por principios y activistes polos [[Emancipación de la muyer derechos de les muyeres]] y la [[igualdá social]] como [[Harriet Beecher Stowe]], [[Frederick Douglass]] y l'escritor y [[Socialismu utópico|socialista utópicu]] [[William Dean Howells]],<ref name="helen-scott">{{cita publicación|apellíu=Scott |nome=Helen |títulu=The Mark Twain they didn’t teach us about in school |publicación=International Socialist Review |númberu=10 |añu=2000 |páxines=61-65 |url=http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm| idioma=inglés}}</ref> col que entabló una fonda amistá.<ref>{{Cita llibru | títulu=Mark Twain |autor=Bloom, Harold |editorial=Infobase Publishing |añu=2008 |isbn=1604131349 |páxina=225 |idioma=inglés}}</ref> La pareya instalar en [[Buffalo (Nueva York)]], nuna casa mercada pol padre de Livy, y el so primer fíu, Langdon Clemens, nació en payares de 1870. Nesa dómina Twain yera copropietariu del diariu ''Buffalo Express'', nel que trabayó como editor y redactor.<ref>{{Cita llibru |títulu=Mark Twain |autor=Anderson,Frederick |editorial=Routledge |añu=1997 |páxina=25 |isbn=0415159326 |idioma=inglés}}</ref> La familia camudar a [[Hartford (Connecticut)]] en 1871, y en 1873 adquirieron los terrenes pa construyir [[Casa de Mark Twain|la so nueva casa]] al norte de la ciudá, y na que s'instalaron en 1874.<ref>{{cita web | títulu=“A Home – & The Word Never Had So Much Meaning Before”| editorial=The Mark Twain House and Museum | url = http://www.marktwainhouse.org/house/history.php | fechaaccesu=16 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> El 2 de xunu de 1872, al poco tiempu de treslladase a Hartford y enantes d'instalase na so nueva casa, el so fíu Langdon morrió de [[difteria]] con tan solo 19&nbsp;meses d'edá.<ref>Kirk (2004), p. 65</ref> Foi'l so únicu fíu varón, pero Olivia dio a lluz a tres fíos: Olivia Susan (''Susy'', 1872–1896), Clara (1874–1962) y Jane (''Jean'', 1880–1909).<ref>{{Cita llibru | títulu = Mark Twain's helpful hints for good living: a handbook for the damned human race |autor= Mark Twain, ''et ál'' |editorial=University of California Press |añu=2004 | isbn=0520242459 |páxina=197 |idioma=inglés}}</ref> El matrimoniu de los Clemens duró 34 años, hasta la muerte d'Olivia en 1904. Tola familia ta soterrada nel campusantu Woodlawn de Elmira.<ref>Rasmussen (2007), p. 625</ref> Mientres los [[años 1870]] y los [[años 1880]], Twain y la so familia pasaben los branos en Quarry Farm, una casa en Elmira qu'adquiriera'l padre d'Olivia pa pasar les vacaciones y que a la so muerte heredó la so fía mayor, Susan.<ref name=Elmira>{{cita web |url= http://www.elmira.edu/academics/distinctive_programs/twain_center/quarry_farm |títulu=Twain's Home in Elmira |editorial=Elmira College |obra = Center for Mark Twain Studies |fechaaccesu=16 de payares de 2011 | idioma=inglés}}</ref><ref name=Cresset>{{cita publicación |url=http://www.valpo.edu/cresset/2010/Advent/Bush_A10.html |títulu=A Week at Quarry Farm |autor=Hal Bush |publicación=The Cresset. A review of literature, the arts, and public affairs |editorial=Valparaiso University |añu=Advent-Christmas 2010 |volume=LXXIV |númberu=2 |páxines=15-22 |idioma=inglés}}</ref> En 1874, Susan fixo construyir un estudiu de forma octogonal, dixebráu de la casa principal, por que'l so cuñáu tuviera un llugar sele onde escribir.<ref name=Elmira /> Mientres los diecisiete años que pasaron en Hartford y los venti en Quarry Farm, Twain escribió munches de les sos noveles clásiques, como ''[[Les aventures de Tom Sawyer]]'' (1876), ''[[El príncipe y el méndigu]]'' (1881), ''[[Vida nel Mississippi]]'' (1883), ''[[Les aventures de Huckleberry Finn]]'' (1885) y ''[[A Connecticut Yankee in King Arthur's Court]]'' (1889). Twain realizó un segundu viaxe a Europa, que describió nel so llibru de 1880 ''Un vagamundu nel estranxeru''. === Interés pola ciencia y la teunoloxía === [[Ficheru:Twain in Tesla's Lab.jpg|thumb|Twain nel llaboratoriu de [[Nikola Tesla]] (1894).]] Twain amosó a lo llargo de la so vida un gran interés pola ciencia, la investigación científica y les nueves teunoloxíes. Entabló una gran y enllargada amistá con [[Nikola Tesla]], y dambos pasaron enforma tiempu xuntos nel llaboratoriu de Tesla.<ref>{{cita publicación |apellíu=Krumme |nome=Katherine |añu=2000 |títulu=Mark Twain and Nikola Tesla: Thunder and Lightning |editorial=University of California, Berkeley |url=http://www.genevolution.net/documents/twain%20and%20tesla.pdf}}</ref> Twain patentó tres inventos, como una Meyora de correes ajustables y desmontables pa la ropa» (pa sustituyir a los [[tirantes]]) y un xuegu sobre anécdotes históriques. El que tuvo un mayor ésitu comercial foi un llibru de semeyes autoadhesivas; tenía un pegamento secu nes páxines y solo teníase qu'amugar llixeramente enantes del so usu.<ref>{{Cita llibru | apellíos=J. Niemann | nome=Paul | títulu=Invention Mysteries (Invention Mysteries Series) | añu= 2004| editorial=Horsefeathers Publishing Company | isbn=0-9748041-0-X | páxines=52-54 | url=https://books.google.com/books?id=TFjBk0tn9A4C&pg=PA52&lp#v=onepage&q&f=false |idioma=inglés}}</ref> El so llibru ''[[A Connecticut Yankee in King Arthur's Court]]'' ta protagonizáu por un [[Viaxe al traviés del tiempu viaxeru nel tiempu]] de los Estaos Xuníos contemporáneos, qu'utiliza les sos conocencies científiques pa introducir la teunoloxía moderna na Inglaterra [[Rei Arturu|arturiana]]. Esti tipu d'argumentu convirtióse darréu nuna carauterística frecuente de la [[ucronía]] o hestoria alternativa, un subxéneru de la [[ciencia ficción]]. En 1909, [[Thomas Alva Edison]] visitó a Twain na so casa en Redding, Connecticut y lo filmó. Una parte del metraxe utilizar en ''The Prince and the Pauper'' (1909), un [[curtiumetraxe]] de dos bobines.<ref>{{Cita llibru | títulu=American Secrets: The Politics and Poetics of Secrecy in the Literature and Culture of the United States |editor=Eduardo Folles-Grela |editor2= Jose Listé-Noya |editorial=Rowman & Littlefield |añu=2011| páxina=36 | isbn=1611470064 |idioma=inglés}}</ref> === Problemes financieros === [[Ficheru:Paige Compositor.jpg|thumb|left|La compositora Paige, unu de los mayores fracasos de Twain como inversor.]] Twain siempres escareció de visión financiera y, anque ganó enforma dineru coles sos obres, perdió grandes sumes en diverses inversiones, xeneralmente en nuevos inventos y teunoloxía, bien especialmente na compositora Paige, máquina diseñada pa sustituyir al [[cajista|tipógrafu]] humanu nes [[imprenta|imprentes]], un inxeniu mecánicu bien avanzáu qu'ablucó mientres la so presentación pública, pero bien complexa y que precisaba constantes axustes; Twain invirtió nella ente 200&nbsp;000 y 300&nbsp;000&nbsp;[[dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] (una enorme cantidá de dineru pa la dómina) a partir 1880 y mientres los 14 años de la so participación, pero primero que pudiera ser perfeccionada quedó obsoleta pola introducción de la [[linotipia]]. L'escritor non solo perdió la mayor parte de los ingresos llograos polos sos llibros, sinón tamién una parte sustancial del heriedu de la so esposa.<ref>Rasmussen (2007), páxs. 827-828</ref><ref>Kirk (2004), p. 91</ref><ref>{{cita publicación | títulu=Mark Twain's Nemesis: The Paige Compositor |autor=Goble, Corban | añu=1985 | publicación=Annual Meeting of the Association for Education in Journalism and Mass Communication | url=http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/contentdelivery/servlet/ERICServlet?accno=ED265544}}</ref> Tamién perdió dineru cola [[Edición de libro|empresa editora]] que creara en 1885, la ''Charles L. Webster Company'', qu'esfrutó d'un gran ésitu inicial cola publicación de llibros como ''Memories de Ulysses S. Grant'' o'l so propiu ''Les aventures de Huckleberry Finn'', pero que finalmente terminó en bancarrota.<ref>Kirk (2004), páxs. 91-92</ref><ref>{{Cita llibru |títulu=Student companion to Mark Twain |autor=Sloane, David Y. Y. |editorial=Greenwood Publishing Group |añu=2001 |páxina=7 |isbn=0313312192 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web | url=http://www.twainquotes.com/websterco.html |autor=Barbara Schmidt |títulu=Mark Twain, Publisher |editorial=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=22 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Gracies a los sos escritos y conferencies, y a l'ayuda del so nuevu amigu [[Henry Huttleston Rogers|Henry H. Rogers]], Twain pudo recuperase económicamente.<ref>{{Cita llibru | autor=Lauber, John |títulu=The Inventions of Mark Twain: a Biography |allugamientu=Nueva York |editorial= Hill and Wang |añu = 1990 |idioma=inglés}}</ref> La so gran amistá con Rogers, directivu de la [[Standard Oil]] y un prominente empresariu y financieru, empecipiar en 1893 y duró hasta la so muerte, en 1909. Ente otres coses, Rogers fizo que Twain presentara una declaración de [[quiebra]] del so editorial y que tresfiriera los [[derechos d'autor]] de les sos obres a la so esposa, Olivia, pa torgar que'l acreedores facer con ellos. Rogers fíxose cargu de les finances de Twain hasta consiguir pagar toles sos deldes.<ref>{{cita web | url=http://www.twainquotes.com/UniformEds/UniformEdsCh2.html |títulu=A History of and Guide to Uniform Editions of Mark Twain's Works. Chapter 2: Henry H. Rogers Takes Control |autor=Barbara Schmidt | editorial=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=22 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref><ref>Rasmussen (2007), páxs. 859-860</ref> En 1895 Twain entamó una xira de conferencies per Estaos Xuníos y alredor del mundu pa pagar la totalidá de les deldes a los sos acreedores, anque yá nun tenía obligación llegal de faelo.<ref>{{cita web | url = http://www.twainquotes.com/SpeechIndex.html | títulu = Chronology of Known Mark Twain Speeches, Public Readings, and Lectures | autor = Barbara Schmidt | editorial = Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources | fechaaccesu = 23 de payares de 2011 | idioma = inglés}}</ref><ref>{{Cita llibru | autor=Cox, James M. |títulu=Mark Twain: The Fate of Humor |editorial=Princeton University Press |añu=1966 |isbn=0826214282 |url=https://books.google.com/books?id=k1H2IURPOgoC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}}</ref> Sobre esta esperiencia publicó'l so últimu llibru de viaxes, ''Siguiendo l'Ecuador'' (1897), llibru que-y apurrió unos necesarios ingresos.<ref>Rasmussen (2007), páxs. 738, 763</ref> Volvió a los Estaos Xuníos en 1900, ganando abondu dineru pa satisfaer les sos deldes. === Últimos años === [[Ficheru:Mark Twain DLitt.jpg|thumb|upright|En 1907 recibió'l títulu de [[doctor honoris causa]] pola [[Universidá d'Oxford]] (Reinu Xuníu).]] Nos sos últimos años de vida, Twain pasó por un periodu de depresión fonda, situación que se reflexó nos sos trabayos. En 1896 la so fía Susy, de tan solo 24 años d'edá, morrió de [[meninxitis]]. En viviendo tres años en Riverdale, Nueva York, la so esposa careció en 1903 y treslladáronse a Italia, buscando por encamientu médicu un clima más templáu; vivieron en ''Villa di Quarto'', nes contornes de [[Florencia]], hasta qu'Olivia finó en 1904 d'un paru cardiaco. Clara, la so fía mediana, casóse en 1909, pero la so fía pequeña, Jean, morrió la [[Nuechebona]] d'esi mesmu añu, probablemente por causa de un ataque [[Epilepsia|epilépticu]], y el so gran amigu Henry Rogers finó de secute víctima d'un [[Accidente cerebrovascular|ataque cerebral]].<ref>{{cita web | url=http://www.marktwainhouse.org/man/biography_main.php |títulu=Biography of Mark Twain |editorial=The Mark Twain House & Museum |fechaaccesu=28 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita noticia | url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9B02Y3D8153EE733A25753C2A9639C946897D6CF | títulu=H.H Rogers Dead, Leaving $50,000,000 | editorial=The New York Times | fecha=20 de mayu de 1909 |fechaaccesu=28 de payares de 2011 | idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita llibru |autor=Ward, Geoffrey C., Duncan, Dayton, Burns, Ken |añu=2001 |títulu=Mark Twain: An Illustrated Biography |editorial=Alfred A. Knopf |isbn=0-375-40561-5 |páxines=161, 176-177 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web | url=http://www.twainquotes.com/19091225.html | títulu=Miss Jean Clemens found dead in bath |editorial=The New York Times |fecha=25 d'avientu de 1909 |obra=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=15 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Ente 1906 y 1907, Twain publicó ''Chapters from My Autobiography'' a lo llargo de 25 entregues na revista lliteraria ''[[North American Review]]''.<ref name="autobiografia">{{Cita llibru | títulu=Mark Twain's own autobiography: the chapters from the North American review |autor=Mark Twain, Michael J. Kiskis |editorial=University of Wisconsin Press |añu=1924 |isbn=0299125408 |url=https://books.google.com/books?id=ZehUN4w4ZxwC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false |idioma=inglés}}</ref> En 1906 formó'l ''Angel Fish and Aquarium Club'', un club pa rapaces a les que l'autor vía, en cierta forma, como nietes sustitutes. Más d'una docena de miembros del club teníen la edá d'ente 10 y 16 años; Twain intercambiaba correspondencia coles rapaces del ''Angel Fish'' y convidar a xugar, a conciertos y al teatru. En 1908 escribió que'l club yera «el mayor prestu de la so vida».<ref>{{Cita llibru | autor=LeMaster J. R. |títulu=The Mark Twain Encyclopedia |editorial=Taylor & Francis |añu=1993 |páxina=28 |idioma=inglés}}</ref> En 1907 recibió'l títulu de [[doctor honoris causa]] pola [[Universidá d'Oxford]] (Reinu Xuníu). La ceremonia d'entrega celebró'l 26 de xunu de 1907 cola asistencia d'un gran númberu d'altes personalidaes. Esti doctoráu foi un honor bien apreciáu por Twain.<ref>Kirk (2004), p. 98</ref><ref>Rasmussen (2007), p. 732</ref><ref>Pa un rellatu pormenorizáu sobre la concesión a Twain d'esti títulu honoríficu ver: Paine (1912), volume 3, páxs. 1392-1396</ref> En 1909 Twain dixo:<ref>Paine (1912), volume 3, [https://books.google.com/books?id=bg3xwC5GgG8C&pg=PA1511#v=onepage&q&f=false p. 1511]</ref> {{cita|«I came in with Halley's Comet in 1835. It is coming again next year, and I expect to go out with it. It will be the greatest disappointment of my life if I don't go out with Halley's Comet. The Almighty has said, non doubt: 'Now here are these two unaccountable freaks; they came in together, they must go out together.' Oh! I am looking forward to that.»|col2=«Vini al mundu cola cometa Halley en 1835. Vuelve de nuevu'l próximu añu, y espero colame con él. Va Ser la mayor desilusión de la mio vida si nun voi col [[cometa Halley]]. El Toupoderosu dixo, ensin dulda: 'Agora tán equí estos dos fenómenos inesplicables; vinieron xuntos, xuntos tienen de partir'. ¡Ah! Esperar con impaciencia.»}} La so predicción cumplióse: Twain morrió en [[Redding (Connecticut)]] d'un [[Infartu agudu de miocardiu|ataque al corazón]] sobre les 6 de la tarde del 21 d'abril de 1910, a los 74 años d'edá, el día enantes del [[perihelio]] de la torna a la Tierra de la cometa.<ref>{{cita noticia |títulu=Mark Twain is Dead at 74. End Comes Peacefully at His New England Home After a Long Illness |url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=9803Y4DF1530Y233A25751C2A9629C946196D6CF |editorial=The New York Times |fecha=22 d'abril de 1910 |fechaaccesu=30 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref><ref name="halley" /> Al enterase de la muerte de Twain, el [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] [[William Howard Taft]] dixo:<ref>{{cita web |url=http://etext.virginia.edu/railton/sc_as_mt/obitap.html |títulu=AP Story, 22 April 1910 |editorial=The Electronic Text Center, University of Virginia |fechaaccesu=30 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> {{cita|«''Mark Twain gave pleasure -- real intellectual enjoyment -- to millions, and his works will continue to give such pleasure to millions yet to come. He never wrote a line that a father could not read to a daughter. His humor was American, but he was nearly as much appreciated by Englishmen and people of other countries as by his own countrymen. He has made an enduring part of American literature.''.»|col2=«Mark Twain allantónos —un auténticu prestar intelectual— a millones de persones, y les sos obres van siguir allantando a millones más, entá por llegar. Nunca escribió una llinia qu'un padre nun pudiera lleer a una fía. El so humor yera americanu, pero yera tan apreciáu polos ingleses y xente d'otros países como polos sos propios compatriotes. Creó una parte imperecedera de la lliteratura norteamericana.»}} El funeral de Twain celebrar na ilesia presbiteriana ''Old Brick'' en Nueva York,<ref>{{cita web |url= http://www.twainquotes.com/19100424a.html |títulu=Last glimpse here of Mark Twain |obra=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |editorial=The New York Times | fecha=24 d'abril de 1910 |fechaaccesu=30 de payares de 2011 |idioma=inglés}}</ref> y foi soterráu na parcela de la familia de la so esposa nel Campusantu Woodlawn en [[Elmira (Nueva York)]]. == La so obra == {{cita|''An American loves his family. If he has any love left over for some other person he generally selects Mark Twain''.|col2=Un norteamericanu ama a la so familia. Si sóbra-y espaciu p'amar a otra persona polo xeneral escueye a Mark Twain.|[[Thomas Alva Edison]].<ref>{{Cita llibru |títulu=Mark Twain Speaking |autor=Fatout, P. |editorial=University of Iowa Press |añu=2006 |páxina=606|isbn=1587294680 |url=https://books.google.es/books?id=mkFgXWvUkVoC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita llibru |títulu=Lighting out for the territory: reflections on Mark Twain and American culture |autor=Fisher Fishkin, S. |editorial=Oxford University Press |añu=1998 |páxina=133 |isbn=0195121228 |url=https://books.google.es/books?id=ms3tce7BgJsC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}}</ref>}} Nos sos entamos como escritor, Twain escribía versos llixeros y humorísticos, pero evolucionó nun cronista de les vanidaes, hipocresíes y crueldaes de la humanidá. A metá de la so carrera, con ''Huckleberry Finn'' combinó un humor fértil con una narración sólida y cola crítica social. Twain foi un maestru del llinguaxe coloquial, y ayudó a crear y a popularizar una lliteratura d'Estaos Xuníos con personalidá propia, basada en temes y llinguaxe norteamericanos. Munches de les sos obres fueron prohibíes por distintos motivos; ''[[Les aventures de Huckleberry Finn]]'' prohibiéronse repetidamente a les escueles secundaries d'Estaos Xuníos, de cutiu pol so usu frecuente de la pallabra ''[[nigger]]'' («negru» o inclusive «negrata», n'inglés) pa referise a les persones de color, un términu que yera d'usu común nel periodu previu a la [[Guerra de Secesión]] nel llugar onde se desenvuelve l'aición de la novela y que los defensores d'esta obra argumenten que l'usu d'esi estereotipu forma parte de la satírica forma d'escribir del autor, pero que tamién puede tener una connotación [[Racismu n'Estaos Xuníos|racista]] y [[Peyorativu|peyorativa]].<ref>{{Cita llibru |títulu=White lliberal identity, literary pedagogy, and classic American realism |autor=Barrish, P. ||editorial=Ohio State University Press |añu=2005 |páxines=48-56 |isbn=0814210104 |idioma=inglés}}</ref><ref>Kirk (2004), p. 72</ref> Una rellación completa de los sos trabayos ye casi imposible de compilar debíu al enorme númberu de trabayos escritos por Twain (de cutiu en periódicos pocu conocíos) y el fechu de qu'utilizó dellos seudónimos distintos. Amás, una gran parte de los sos discursos y conferencies perdióse o nun llegó a trescribise; asina, la escoyeta de les sos obres ye un procesu inda inacabado. Los sos investigadores inda atopen na actualidá trabayos publicaos del autor.<ref>Kirk (2004), vv. pp.</ref> === Primeros trabayos periodísticos y conferencies sobre viaxes === En 1863, cuando trabayaba nel periódicu de Virginia City ''Territorial Enterprise'', Clemens conoció al abogáu Tom Fitch, redactor del periódicu de la competencia ''Virginia Daily Union'' y reputáu orador (conocíase-y como «picu d'oru» del Pacíficu); Twain atribuyó a Fitch ser la persona que-y dio'l so «primer lleición realmente provechosa» sobre como escribir. En 1866, Clemens dio una multitudinaria conferencia sobre les [[Archipiélagu de Ḥawai|islles Sándwich]] (na actualidá les Ḥawai) en Washoe, Nevada y, anque Fitch consideró que'l so discursu fuera magníficu, dio dellos conseyos sobre ciertos puntos del discursu que al so entender tendría d'evitar nel futuru.<ref name=baskin>{{Cita llibru | apellíu = Baskin | nome = R. N. | apellíu2 = Madsen | nome2 = Brigham D. | títulu = Reminiscences of early Utah : with, Reply to certain statements by O. F. Whitne | añu = 2006 | editorial = Signature Books | llugar = Salt Lake City | isbn = 9781560851936 | páxina = 51 | idioma = inglés}}</ref><ref name=dequille>{{cita web | url = http://www.nevadaobserver.com/Reading%20Room%20Documents/reporting_with_mark_twain_1893.htm | títulu = Reporting With Mark Twain | nome = Dan | apellíu = DeQuille | first2=Mark | last2=Twain | editorial = The Californian Illustrated Magacín | fecha = xunetu 1893 | idioma = inglés}}</ref><ref>{{Cita llibru | títulu = Twain in His Own Time: A Biographical Chronicle of His Life, Drawn from Recollections, Interviews, and Memoirs by Family, Friends, and Associates | obra=Writers in Their Own Time | editor = Gary Scharnhorst | páxina = 63 | editorial = University Of Iowa Press | edición = 1ª | añu = 2010 | isbn = 9781587299148 | idioma = inglés |url=https://books.google.com/books?id=Po0GV2mONToC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false}}</ref><ref>{{Cita llibru |títulu=Mark Twain |autor=Henderson, A. |editorial=Kessinger Publishing |añu=2004 |isbn=141913275X |páxina=47 |idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Mark Twain Cabin Exterior MVC-082X.jpg|thumb|left|upright|Cabana onde Twain escribió'l so primer trabayu importante, ''La célebre xaronca saltarina del condáu de Calaveres''.]] El primer trabayu importante de Twain, ''La célebre xaronca saltarina del condáu de Calaveres'', foi publicáu nel ''New York Saturday Press'' col títulu ''Jim Smiley and His Jumping Frog'' el 18 de payares de 1865. Esti rellatu curtiu fíxose bien popular y atraxo l'atención escontra la so persona a escala nacional. Diba ser publicáu primeramente nun llibru d'[[Artemus Ward]] que compilaba rellatos sobre'l [[vieyu oeste]], pero finalmente nun pudo ser incluyíu nel mesmu, probablemente por non llegar a tiempu pa la so inclusión.<ref>Rasmussen (2007), p. 287</ref> Dempués d'esti españíu de popularidá, ''The Sacramentu Union'' encamentó-y la xera d'escribir cartes sobre les sos esperiencies de viaxes pa publicar nel diariu, la primera de les cualos foi un trayeutu nel vapor ''Ajax'' nel so viaxe inaugural nes islles Sándwich.<ref>{{cita web |url= http://www.twainquotes.com/sduindex.html |títulu = Twenty-five letters from Mark Twain from the Sandwich Islands (Hawaii) |editorial = Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=5 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Estes cartes humorístiques fueron la xénesis del so trabayu col diariu de San Francisco ''Alta California'', que lo nomó corresponsal nun viaxe de [[San Francisco (California)|San Francisco]] a [[Nueva York]] pasando pol [[Canal de Panamá]].<ref>{{cita web |url= http://www.twainquotes.com/altaindex.html |títulu=Mark Twain's correspondence with the San Francisco ''Alta California'' |editorial = Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fechaaccesu=5 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Mentanto, diba escribiendo cartes que publicaba equí y allá, faciendo cróniques de les sos esperiencies col so carauterísticu humor burllono. El 8 de xunu de 1867 embarcar nel cruceru de prestar ''Quaker City'' nun viaxe de cinco meses y mediu de duración por [[Europa]] y [[Tierra Santa]]; frutu d'esta esperiencia ye'l so primera [[llibru de viaxe]], ''Los inocentes nel estranxeru'' (''The Innocents Abroad'').<ref>{{cita web | url=http://bancroft.berkeley.edu/Exhibits/MTP/europe.html | títulu=Europe and the Holy Land |editorial=UC Berkeley Library |fechaaccesu=5 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Twain pasó una gran parte de la so vida nel estranxeru, y publicó en total cinco llibros de viaxes.<ref>Rasmussen (2007), p. 48</ref> En 1872, Twain publicó la so segunda obra de [[lliteratura de viaxes]], ''Pasando fatigues'' (''Roughing It''), en cierta midida una continuación de ''Los inocentes nel estranxeru''. Ye una narración semiautobiográfica del so viaxe a [[Nevada]] y el tiempu que vivió nel [[Oeste d'Estaos Xuníos|Oeste norteamericanu]];<ref>Rasmussen (2007), p. 439</ref> el llibru asonsaña la sociedá d'Estaos Xuníos y la del Oeste de la mesma qu'en ''Los inocentes'' criticaba distintos países d'Europa y Oriente Mediu. Na so siguiente obra caltién l'atención sobre la sociedá norteamericana de ''Pasando fatigues'', pero céntrase más nos acontecimientos de la dómina. ''La edá dorada: un cuentu de güei'' (''The Gilded Age: A Tale of Today''), de 1874, constitúi un momentu importante na so carrera, pos marca la so transición dende los rellatos curtios y llibros de viaxe escontra la [[novela]] y obres de ficción de mayor complexidá;<ref>Rasmussen (2007), p. 157</ref> escribir col so vecín [[Charles Dudley Warner]], y nella satiricen l'avaricia y la corrupción política tres la [[Guerra de Secesión]].<ref name="senáu-gilded">{{cita web | url=http://www.senate.gov/reference/reference_item/gilded_age.htm |títulu=The Gilded Age |editorial=United States Senate | fechaaccesu=7 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> Ye l'únicu llibru que Twain escribió en collaboración.<ref name="senáu-gilded" /> Dos de les sos obres aprovecharon les esperiencies del autor como [[Práuticu|pilotu navegante]] nel [[ríu Mississippi]]. En ''Vieyos tiempos nel Mississippi'' (''Old Times on the Mississippi''), una serie de rellatos curtios publicaos primeramente na revista ''Atlantic Monthly'' en 1875, Twain pasa per alto munchos de los aspeutos sórdidos de la vida nel ríu y amuesa el romanticismu y heroísmu nos [[Vapor de ruedes|vapores de ruedes]] del Mississippi.<ref>Rasmussen (2007), p. 362</ref> Esta serie de rellatos son la base del so posterior ''Vida nel Mississippi''. === Afitamientu como escritor === La so siguiente publicación importante foi ''[[Les aventures de Tom Sawyer]]'' (''The Adventures of Tom Sawyer'', 1876), obra inspirada na so niñez, en Hannibal. Tom Sawyer tomaba como modelu al Twain neñu, con detalles de dos compañeros d'escuela, John Briggs y Will Bowen. Nel llibru apaez como personaxe secundariu Huckleberry Finn, inspiráu nun amigu de la niñez de Twain, Tom Blankenship.<ref>Kirk (2004), p. 17</ref><ref>Rasmussen (2007), p. 4</ref> ''[[El príncipe y el méndigu]]'' (''The Prince and the Pauper'', 1881), anque l'argumentu utilizar con frecuencia nel cine y la lliteratura d'anguaño, nun foi bien recibíu.<ref>Rasmussen (2007), p. 374</ref> Narra la hestoria de dos chicos físicamente idénticos nacíos el mesmu día, y sirve de base a una reflexón social cuando'l príncipe y el méndigu intercambien los sos roles. ''El príncipe y el méndigu'' foi la so primer obra de ficción histórica, y dalgunes de les sos llimitaciones atribuyir a la so falta d'esperiencia cola sociedá inglesa, y tamién al fechu de ser escrita dempués d'un gran ésitu. ''[[Les aventures de Huckleberry Finn]]'' (''Adventures of Huckleberry Finn'', 1884), consolidar como unu de los escritores d'Estaos Xuníos más relevantes. Dellos autores considerar, xuntu al ''[[Moby-Dick]]'' de [[Herman Melville]], l'entamu de la llamada Gran Novela Norteamericana» y volvióse una llectura riquida en munches escueles, a lo llargo d'Estaos Xuníos.<ref>{{cita publicación | apellíu = Buell | nome = Lawrence | títulu = The Unkillable Dream of the Great American Novel: Moby-Dick as Test Case | publicación = The Journal of American History|volume=20 |númberu=1-2 |páxines= 132-155 | url = http://alh.oxfordjournals.org/content/20/1-2/132.short?rss=1&ssource=mfc | idioma = inglés}}</ref><ref>{{Cita publicación | apellíu = Brown | nome = Robert B. | títulu = One Hundred Years Of Huck Finn | publicación = American Heritage | añu = 1984 |volume=35 |númberu=4 | url = http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/1984/4/1984_4_81.shtml |idioma=inglés}}</ref> La revista d'Estaos Xuníos ''[[Newsweek]]'' incluyir ente los 100 meyores llibros de la hestoria,<ref>{{cita web | títulu=Los 100 meyores llibros de la hestoria según Newsweek |editorial=Otres Tardes | fecha=14 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=26 d'avientu de 2011}}</ref> y una encuesta realizada en 2002, ente escritores de tol mundu, considerar tamién como una de les noveles más importantes de tolos tiempos.<ref>{{cita web | url=http://www.guardian.co.uk/world/2002/may/08/books.booksnews |títulu=The top 100 books of all time |editorial=The Guardian |fecha=8 de mayu de 2002 |fechaaccesu=26 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> ''Huckleberry Finn'' ye una [[Remortina (arte)|secuela]] de ''Tom Sawyer'' y tien un tonu más seriu que la so predecesora. La premisa principal de ''Huckleberry Finn'' ye la fe del nuevu en faer lo correcto, anque munchos crean que tea equivocáu. Dellos estudios indiquen qu'a mediaos de 1876, tres la publicación de ''Tom Sawyer'', yá escribiera cuatrocientes páxines manuscrites de ''Huckleberry Finn'' y dexó de trabayar mientres siete años dempués d'esti primer impulsu creativu, terminando finalmente'l llibru en 1883; créese que tamién tuvo trabayando mientres esi tiempu en ''El príncipe y el méndigu'' y otres noveles como ''Un vagamundu nel estranxeru'' (''A Tramp Abroad''), obra que narra un viaxe de Twain per Europa central y del sur. La parte final de ''Huckleberry Finn'' ye oxetu de discutiniu. Dalgunos, como'l críticu Leo Marx, cunten que Twain «perdió'l valor»,<ref>{{Cita llibru |títulu=Enslavement and Emancipation |autor=Hobby, B. | |editorial=Infobase Publishing |añu=2010 |isbn=1438131038 |páxina=2 | url=https://books.google.es/books?id=s-sVN2COG78C&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}}</ref> y [[Ernest Hemingway]] dixo: {{cita|''If you read it, you must stop where the Nigger Jim is stolen from the boys. That is the real end. The rest is just cheating.''|col2=Si lleer, tienes que detenete cuando'l ''Negru Jim'' ye prindáu polos rapazu. Este ye l'auténticu final. El restu solo ye un engañu.}} Sicasí, nel mesmu ensayu, Hemingway tamién escribió: {{cita|''All modern American literature comes from one book by Mark Twain called, Adventures of Huckleberry Finn''.|col2=Tola lliteratura moderna norteamericana empieza dende'l llibru de Mark Twain tituláu, ''Les aventures de Huckleberry Finn''.|Hemingway, ''The Green Hills of Africa'', capítulu 1.<ref>Kirk (2004), p. 72</ref>}} Cuando taba próximu a rematar ''Huckleberry Finn'', publicó ''[[Vida nel Mississippi]]'' (''Life on the Mississippi'', 1883), trabayu basáu en gran parte nuna obra anterior, ''Vieyos tiempos nel Mississippi'';<ref>Rasmussen (2007), p. 898</ref><ref>{{Cita llibru | autor=Algaba, Nieves | títulu=Cuentos policiacos |editorial=EDAF |añu=2001 |isbn=8441408602 |páxines=27-30 |url=https://books.google.com/books?id=Zg3zdLVS06wC&pg=PA27&lpg=PA27#v=onepage&q&f=false}}</ref> esti llibru de viaxe y memories trata sobre los sos díes como pilotu navegante d'un vapor de ruedes nel ríu Mississippi, y les nueves esperiencies de Twain, tres el so vuelta ventidós años dempués. Nesta obra méntase la espresión ''mark twain'', típica de los [[Cantar de trabajo|canto de trabayu]] de los negros nos ''[[riverboat]]s'' del Mississippi, que significa «marca dos», en referencia a dos [[Braza (unidá)|braces]] (3,6&nbsp;m), el caláu mínimu necesariu pa un navegación seguru.<ref>{{Cita llibru | títulu=Life on the Mississippi: Easyread Edition |autor=Mark Twain |editorial=ReadHowYouWant.com |páxines=62, 65, 72, 123|añu=2008 |isbn=1427084181 |idioma=inglés |url=https://books.google.es/books?id=A3l3N7bQLukC&printsec=frontcover&hl=es}}</ref> === Obres postreres === Tres la publicación de la so obra más importante, Twain empezó a centrase nes sos iniciatives empresariales pa calteneles vidables, y p'evitar les dificultaes qu'atopaba a la d'escribir. Concentrar na publicación de les [[memories]] del presidente [[Ulysses S. Grant]] per parte de la editorial qu'acababa de poner en marcha al pie del so sobrín políticu: la ''Charles L. Webster & Company''. Estes memories tuvieron un gran ésitu comercial.<ref>{{cita web | url =http://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/biography/grant-clemens/ | títulu=Biography: Samuel Langhorne Clemens (Mark Twain) | editorial=Public Broadcasting Service (PBS) |obra=American Experience |fechaaccesu=13 d'avientu de 2011 | idioma=inglés}}</ref> Entremedias atopó tiempu pa escribir ''La hestoria privada d'una campaña que fracasó'' (''The Private History of a Campaign That Failed'', 1885) pa la revista ''[[The Century Magacín]]''; nesta obra narraba la so participación mientres dos selmanes na milicia [[Exércitu de los Estaos Confederaos|confederada]] mientres la [[Guerra de Secesión]].<ref>Rasmussen (2007), p. 633</ref> [[Ficheru:Twain1909.jpg|thumb|left|upright|Twain en 1909.]] Darréu centróse na escritura de ''[[A Connecticut Yankee in King Arthur's Court]]'' (''A Connecticut Yankee in King Arthur's Court'', 1889), novela onde manifiesta per primer vegada la so decepción cola política. Escritu col mesmu estilu de ficción histórica» de ''El príncipe y el méndigu'', nesta obra amosaba lo absurdo de les normes políticu y social asitiándoles na corte del [[Rei Arturu]]. Empezó a escribilo n'avientu de 1885 y dexar dellos meses, hasta'l branu de 1887, terminándolo mientres la primavera de 1889. Nesta dómina empezó a escribir artículos y comentarios frenéticamente, cada vegada con menos beneficios y munchos baxu distintos seudónimos, pa poder pagar les factures y caltener los sos negocios, pero nun foi abondu; acabó declarándose en bancarrota en 1894.<ref name="kirk88-90">Kirk (2004), páxs. 88-90</ref><ref name="kirk88-90">Kirk (2004), páxs. 90-92</ref> La so siguiente novela, ''El bobu Wilson'' (''The Tragedy of Pudd'nhead Wilson and the Comedy of The Extraordinary Twins'', 1894), escribir apriesa, cuidao que Twain intentaba desesperadamente evitar la quiebra. Ente'l 12 de payares y el 14 d'avientu de 1891, Twain escribió 60&nbsp;000 pallabres pa esta obra. Los críticos atribuyeron a estes prieses la causa de la mala organización de la novela, y les interrupciones constantes na trama. Hai paralelismos ente esta obra y los fracasos financieros de Twain, en concretu'l so deséu del personaxe principal d'escapar de les sos circunstancies y convertise n'otra persona. Como en ''El príncipe y el méndigu'', esta novela tamién narra la hestoria de dos chicos nacíos el mesmu día, qu'intercambien los sos papeles na vida.<ref name="kirk88-90" /> En 1896 publica la novela ''Alcordances personales de Xuana d'Arcu'' (''Personal Recollections of Joan of Arc''), obra dedicada a la so esposa. A pesar de les crítiques recibíes, Twain manifestó que yera'l trabayu del que se sentía más arguyosu, y al que dedicó 12 años pa la so conclusión.<ref>Rasmussen (2007), p. 278-281</ref> Esta novela fuera un suañu dende la so mocedá, y dicía qu'atopara un manuscritu que detallaba la vida de [[Xuana d'Arcu]] cuando yera adolescente. Twain pensó qu'esta novela salvaría'l so editorial; el so amigu y conseyeru financieru, Henry H. Rogers, quitó-y esa idea de la cabeza y consiguió que dexara esi negociu, pero'l llibru publicóse igualmente. Mientres esta dómina de grandes dificultaes financieres, Twain publicó delles crítiques lliteraries en periódicos pa llograr daqué de dineru. Ente estes crítiques destaca la so famosa burlla de [[James Fenimore Cooper]], onde detallaba les ofienses lliteraries» d'esti autor. Convertir nun críticu desaxeradamente sogón, non solo d'otru autores, sinón tamién d'otros críticos.<ref name=offenses>{{cita web | autor=Mark Twain | url=http://etext.virginia.edu/railton/projects/rissetto/offense.html |títulu=Fenimore Cooper’s Literary Offenses}} en {{Cita llibru | títulu=Collected Tales, Sketches, Speeches and Essays, from 1891–1910 |editor=Louis J. Budd |allugamientu=Nueva York |editorial=Library of America |añu=1992 |idioma=inglés}}</ref> Otru autores víctimes de los ataques de Twain mientres esti tiempu (dende alredor de 1890 hasta la so muerte) fueron [[George Eliot]], [[Jane Austen]] y [[Robert Louis Stevenson]].<ref>{{cita publicación |títulu=Twain as Forerunner of Tooth-and-Claw Criticism |autor=Feinstein, G. W. |publicación=Modern Language Notes |volume=63 |númberu=1 |añu=1948 |páxines=49-50 |doi=10.2307/2908644 |issn=0149-6611|idioma=inglés}}</ref> Amás de ser un recursu pal so estilu de crítica lliteraria de «uñes y dientes», Twain diz en delles cartes y ensayos qu'él lo consideraba «escritura calidable», y pon énfasis na concisión, la eleición de les pallabres fayadices, y el so realismu. La so esposa morrió en 1904 en [[Florencia]], a onde treslladárense por causa de la enfermedá d'Olivia, y tres un tiempu Twain decidió publicar delles de les sos obres qu'a la so muyer, la so editora y censora ''de facto'' mientres tola so vida xuntos, nun lu acabaren de gustar. ''[[El foresteru misteriosu]]'' (''The Mysterious Stranger: A Romance''), que narra delles visites del sobrín de [[Satanás]] a la Tierra, ye la más conocida, pero nun llegó a publicar en vida de Twain. Atopáronse tres versiones ente los sos manuscritos, escritos ente 1897 y 1905, y por cuenta de los tracamundios ente los distintos manuscritos acabó publicándose un amiestu de versiones y hasta apocayá non pudo disponese de les versiones orixinales tal como les escribió l'autor. [[Ficheru:Mark Twain's house, front view. - NARA - 516527.tif|thumb|Llar de los Clemens en [[Redding (Connecticut)|Redding, Connecticut]] (1907).]] Ente 1906 y 1907 publicó ''Chapters from My Autobiography'' al traviés de 25 entregues na revista lliteraria ''[[North American Review]]''.<ref name="autobiografia" /> Twain consideró que sería más entretenida si cuntaba la so vida al so antoxu y non n'orde cronolóxicu; dellos editores reestructuraron estos estractos d'una forma más convencional, esaniciando asina parte del humor de Twain. Primeramente solo publicáronse delles partes, yá que dexara instrucciones por que nun se publicar hasta 100 años dempués de la so muerte. El primer volume de l'autobiografía, de más de 736 páxines, foi publicáu pola Universidá de California en payares de 2010, 100 años dempués de la so muerte, atendiendo a los sos deseos.<ref>{{cita noticia | autor= Adams, G. |url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/after-keeping-us-waiting-for-a-century-mark-twain-will-finally-reveal-all-1980695.html |títulu=After keeping us waiting for a century, Mark Twain will finally reveal all |editorial=The Independent |fecha=23 de mayu de 2010 | idioma=inglés |fechaaccesu=17 d'avientu de 2011}}</ref><ref>{{cita noticia | url=http://www.nytimes.com/2010/07/10/books/10twain.html?ref=arts |autor=Rohter, L. |títulu=Dead for a Century, He’s Ready to Say What He Really Meant |editorial=The New York Times |fecha=9 de xunetu de 2010 | idioma=inglés |fechaaccesu=17 d'avientu de 2011}}</ref> El llibru llueu se convirtió nun ésitu de ventes,<ref>{{cita noticia| editorial=The New York Times | fecha = 26 de payares de 2010 | títulu = Mark Twain’s Big Book |url = http://www.nytimes.com/2010/11/27/opinion/27sat4.html | idioma=inglés |fechaaccesu=17 d'avientu de 2011}}</ref><ref>{{cita noticia | editorial=The New York Times | títulu = Hardcover Nonfiction - List |url = http://www.nytimes.com/best-sellers-books/2010-11-14/hardcover-nonfiction/list.html | autor=Schuessler, J.|fecha =14 de payares de 2010 | idioma=inglés |fechaaccesu=17 d'avientu de 2011}}</ref> lo que fai a Twain unu de los pocos autores que publicaron llibros nuevos con ésitu de ventes en tres sieglos, el XIX, el XX y el XXI. == Obres == {{AP|Bibliografía de Mark Twain|l1=Bibliografía de Mark Twain}} == Pensamientu == === Antimperialismu === Les idees de Twain volviéronse más radicales cola edá. En dellos comentarios, él mesmu reconoció que'l so pensamientu camudó y desenvolvióse a lo llargo de la so vida: {{cita|''When I finished Carlyle’s French Revolution in 1871, I was a Girondin; every time I have read it since, I have read it differently – being influenced and changed, little by little, by life and environment ... and now I lay the book down once more, and recognize that I am a Sansculotte! – And not a pale, characterless Sansculotte, but a Marat''.<ref>Frederick Anderson, ed., ''A Pen Warmed Up in Hell: Mark Twain in Protest'' (Nueva York: Harper, 1972), p. 8, citáu en Helen Scott (2000), «The Mark Twain they didn’t teach us about in school» [http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm ''International Socialist Review'' 10, Iviernu 2000], páxs. 61–65</ref>|col2=Cuando terminé [la llectura de] la ''Revolución Francesa'' de [[Thomas Carlyle|Carlyle]] en 1871, yo yera un [[girondino]]; cada vegada que lo volví a lleer de magar, ver de forma distinta – fui influyíu y camudé, adulces, pola vida y la redolada... y agora cueyo'l llibru una vegada más, ¡y reconozo que soi un ''[[Sans culottes|sans culott]]''! – Y non un ''sans culott'' macilento, de poco calter, sinón un [[Jean-Paul Marat|Marat]].}} Nel ''[[New York Herald]]'' del 15 d'ochobre de 1900, y nel contestu de la [[guerra ente Filipines y Estaos Xuníos]], Twain describe'l so tresformamientu y espertar políticu: {{cita|[Yo solía ser] un encendíu imperialista. Quería que la águila norteamericana fuera glayando sobre'l Pacíficu. ¿Por qué nun esplegar les sos nales sobre les Filipines, preguntábame?... Dicíame al mio mesmu, equí hai un pueblu que sufrió mientres tres sieglos. Podemos faer que seyan tan llibres como nós, da-yos un gobiernu y un país propios, poner una miniatura de la [[Constitución de los Estaos Xuníos]] llexando nel Pacíficu, empezar una flamante nueva república qu'ocupara'l so llugar ente les naciones llibres del mundu. Paecíame una gran xera a la cual dedicáramos. Pero pensé un pocu más, de magar, y lleí con curiáu'l [[Tratáu de París (1898)|Tratáu de París]] [que punxo fin a la [[Guerra d'España y Estaos Xuníos]]], y vi que nun tenemos la intención de lliberar, sinón d'apoderar al pueblu de les Filipines. Fuimos ellí a conquistar, non a lliberar. Tendría De ser, creo yo, el nuesu placer y deber el faer a aquella xente llibre, y dexar que traten les sos cuestiones doméstiques a la so manera. Y por eso soi antimperialista. Toi en contra de que la águila ponga les sos garres en cualesquier otra tierra.<ref>Frederick Anderson, ed., ''A Pen Warmed Up in Hell: Mark Twain in Protest'' (Nueva York: Harper, 1972), p. 9, citáu en Helen Scott (2000), «The Mark Twain they didn’t teach us about in school» [http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm ''International Socialist Review'' 10, Iviernu 2000], páxs. 61–65</ref><ref>{{Cita llibru |títulu=America & the world: the double bind |autor=Tehranian, M. y Clements, K, P. |editorial=Transaction Publishers |añu=2005 |isbn=1412804604 |páxina=8 | url=https://books.google.es/books?id=vOgJ4YYzT0oC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}}</ref>}} Antes de 1899 Twain yera un encesu [[Imperialismu|imperialista]]. A finales de los años 1860 y a principios de los años 1870 faló con firmeza a favor de los intereses norteamericanos nes islles Ḥawai.<ref>{{cita publicación |autor=Zmijewski, D. |títulu=The Man in Both Corners: Mark Twain the Shadowboxing Imperialist |publicación=Hawaiian Journal of History |añu=2006| volume=40 |páxines=55–73 |url=http://evols.library.manoa.hawaii.edu/bitstream/handle/10524/286/JL40061.pdf |idioma=inglés}}</ref> A mediaos de los años 1890, como esplicó darréu, yera un encendíu imperialista. Quería ver la águila norteamericana sobre l'océanu Pacíficu. Dixo que la guerra con España de 1898 fuera «''la guerra más honorable enxamás lluchada''».<ref>{{cita publicación | títulu=Thomas Dixon's War Prayers | publicación=Journal of Transnational American Studies |volume=1 |númberu=1 |añu=2009 |autor=Capozzola, C. |cita=I have never enjoyed a war … as much as … this one. For this is the worthiest one that was ever fought.|url=http://escholarship.org/uc/item/5tz715b6 |páxines=61-65 |idioma=inglés}}</ref><ref>Powers (2005), p. 593</ref> En 1899 camudó d'opinión, y a principios de los años 1900, hasta la so muerte en 1910, Twain foi'l vicepresidente de la «American Anti-Imperialist League» (Lliga Antimperialista Norteamericana),<ref name=zwick>{{Cita llibru | títulu=Mark Twain's weapons of satire: anti-imperialist writings on the Philippine-American War |añu=1992| editor=Jim Zwick |editorial=Syracuse University Press |isbn=0-8156-0268-5 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita llibru |títulu=A historical guide to Mark Twain |autor=Fishkin, S. F. |editorial=Oxford University Press |añu=2002 |páxina=275 |isbn=0195132939 |url=https://books.google.es/books?id=1XutT7k-d3QC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}}</ref> que s'opunxo a l'anexón de les Filipines per parte de los Estaos Xuníos y tenía «decenes de miles de miembros».<ref name="helen-scott" /> Escribió munchos panfletos políticos pa esta organización. El so ''Incident in the Philippines'' (Incidente nes Filipines), publicáu póstumamente en 1924, foi en respuesta a la Masacre del Cráter Moru», onde morrieron seiscientos [[Moru (Filipines)|moros filipinos]]. Munchos de los sos escritos contra l'imperialismu escaecíos y non arrexuntaos apaecieron per primer vegada en forma de llibru en 1992.<ref name=zwick/> En 1905, arriendes de la guerra ente Filipines y Estaos Xuníos, Twain escribió un rellatu curtiu [[Pacifismu|pacifista]] tituláu ''[[Oración de guerra]]'' (''The War Prayer''), nel qu'argumenta que l'humanismu y la predicación del amor per parte del [[cristianismu]] son incompatibles cola guerra. El rellatu unviar a ''[[Harper's Bazaar]]'' pa la so publicación, pero'l 22 de marzu de 1905 la revista refugó la hestoria diciendo que «nun yera afecha pa una revista pa muyeres». Ocho díes más tarde escribió-y una carta al so amigu [[Daniel Carter Beard|Dan Beard]], al que-y lleera la hestoria, y díxo-y «''Nun creo que la oración publicar nel mio tiempu. Solo a los muertos déxase-yos dicir la verdá''». Como l'autor tenía un contratu n'esclusiva cola editorial Harper & Brothers, que se negó a publicar pol so calter polémicu na dómina, ''Oración de guerra'' permaneció inéditu hasta 1923.<ref name="Fishkin246">{{Cita llibru |títulu=A historical guide to Mark Twain |autor=Fishkin, S. F. |editorial=Oxford University Press |añu=2002 |páxina=246 |isbn=0195132939 |url=https://books.google.es/books?id=1XutT7k-d3QC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}}</ref> La obra reeditar nos [[años 1960]] como parte del material de la campaña de protestes contra la [[Guerra de Vietnam]].<ref name="helen-scott" /> Tamién foi críticu col imperialismu d'otros países. En ''Siguiendo l'Ecuador'' (''Following the Equator''), obra que Harper tamién se negó a publicar,<ref name="Fishkin246" /> espresa'l so «''odiu y condena del imperialismu de too tipu''».<ref name="helen-scott"/> Foi bien críticu del imperialismu européu, sobremanera con [[Cecil Rhodes]], qu'espandió'l [[Imperiu británicu]], y de [[Leopoldu II de Bélxica]];<ref name="helen-scott"/> el so ''Soliloquiu del rei Leopoldu'' (''King Leopold's Soliloquy'') ye una sátira política sogón sobre la so colonia privada, el [[Estáu Llibre del Congo]]. Sofitaba a los [[Revolución rusa de 1905|revolucionarios rusos]] contra los reformistes, argumentando qu'había que sustituyir al [[zar]] de forma violenta, porque de forma pacífica nun funcionar.<ref>Maxwell Geismar, ed., ''Mark Twain and the Three Rs: Race, Religion, Revolution and Related Matters'' (Indianapolis: Bobs-Merrill, 1973), p. 169, citáu en Helen Scott (2000), «The Mark Twain they didn’t teach us about in school» [http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm ''International Socialist Review'' 10, Iviernu 2000], páxs. 61–65</ref> Les sos simpatíes revolucionaries proveníen en parte pol frutu de pasaes revoluciones, como la guerra [[Revolución d'Estaos Xuníos|revolucionaria d'Estaos Xuníos]], y fixo manifestaciones en defensa de les revoluciones nel sentíu de que siempres había motivu por que se produxeren: {{cita|''I am said to be a revolutionist in my sympathies, by birth, by breeding and by principle. I am always on the side of the revolutionists, because there never was a revolution unless there were some oppressive and intolerable conditions against which to revolute''.<ref>Maxwell Geismar, ed., ''Mark Twain and the Three Rs: Race, Religion, Revolution and Related Matters'' (Indianapolis: Bobs-Merrill, 1973), p. 159, citáu en Helen Scott (2000), «The Mark Twain they didn’t teach us about in school» [http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm ''International Socialist Review'' 10, Iviernu 2000], páxs. 61–65</ref>|col2=Soi un revolucionariu poles mios simpatíes, por nacencia y por principiu. Siempres toi del llau de los revolucionarios, porque nun hubo nunca una revolución nun siendo qu'hubiera condiciones opresoras ya intolerables contra les cualos había que sublevase.}} === Relixón === Anque yera [[Presbiterianismu|presbiterianu]], dacuando foi [[Crítica a la relixón críticu]] cola [[relixón]] entamada y con dellos elementos del [[cristianismu]] escontra'l final de la so vida. Escribió, por casu, «La fe ye creer lo que sabes que nun ye»,<ref>Phipps (2003), p. 197</ref> y «Si Cristu tuviera equí agora, hai una cosa que nun sería – cristianu».<ref name="Huberman">{{Cita llibru | títulu = The Quotable Atheist | apellíu = Huberman | nome = Jack | añu = 2007 | editorial = Nation Books | isbn = 9781560259695 | páxines = 303–304 | idioma = inglés}}</ref> Sicasí, nel so maduror participó en discutinios relixosos y asistía a servicios relixosos, y recaldó fondos pa construyir una ilesia presbiteriana en Nevada en 1864, anque s'argumentó que solo lo fixo pola rellación que tenía col so hermanu Orion, miembru d'esa ilesia.<ref>{{cita noticia |url= http://www.nytimes.com/2006/04/02/us/02twain.html?fta=y |títulu=Church Aided by Twain Is in a Demolition Apueste |axencia=Associated Press |editorial=The New York Times |fecha=2 d'abril de 2006 |fechaaccesu=29 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> La so teoloxía desenvolvióse a midida que encaraba les muertes de los sos seres queríos y la so propia mortalidá; les sos propies esperiencies y el sufrimientu de la so familia fixéron-y particularmente críticu cola llamada [[sanamientu al traviés de la fe]], según coles idees de [[Mary Baker Eddy]] y la [[ciencia cristiana]].<ref name="199.236.117.33">Dempsey, Terrell, [http://199.236.117.33/twainweb/reviews/phipps.html Book Review: Mark Twain's Religion. William Y. Phipps] 2004 Mark Twain Forum</ref> Twain xeneralmente evitaba publicar les sos opiniones más [[Herexía|herétiques]] sobre la relixón en vida, y conócense a partir d'ensayos y hestories que se publicar tres la so muerte. Nel ensayu ''Three Statements of the Eighties'' de la década de 1880, afirmaba que creía nun Dios toupoderosu, pero non en nengún mensaxe, [[Revelación divina|revelaciones divines]], [[Llibru sagráu|llibros sagraos]] como la [[Biblia]], la [[divina providencia]] nin el pagu d'una [[Más allá|vida dempués de la muerte]]. Sigo que dixo que «la bondá, la xusticia y la misericordia de Dios manifestar nes sos obres»,<ref>Phipps (2003), p. 301</ref> pero tamién que «l'universu gobernar por lleis estrictes ya inmutables», que determinen «cuestiones menores» como por casu quién muerre nuna epidemia.<ref>Twain, Mark. Paul Baender (ed.) 1973. '' What is man?: and other philosophical writings'', p. 56</ref> N'otros momentos escribió o faló de forma que contradicía una visión [[Deísmu|deísta]] estricta, como por casu profesando una creencia na Providencia.<ref>Phipps (2003), páxs. 263-266</ref> En dellos escritos posteriores, na década de 1890, foi menos optimista sobre la bondá de Dios, reparando que «si'l nuesu Creador ye toupoderosu pal bien o pal mal, nun ta bien de la cabeza». Tamién conxeturó sardónicamente que quiciabes Dios creara'l mundu con toles sos tortures por dalgún otru propósitu propiu, pero yera indiferente al respective de la humanidá, que yera demasiáu insignificante pa merecer la so atención.<ref>Twain, Mark. Paul Baender (ed.) 1973. '' What is man?: and other philosophical writings'', páxs. 10, 486</ref> En 1901 criticó les aiciones de [[William Scott Ament]] (1851–1909) porque Ament y otros misioneros cobraren indeminzaciones punitives en pueblos chinos dempués del [[Llevantamientu de los bóxers]] de 1900. Un artículu cola reaición de Twain ante los métodos de Ament foi publicáu na revista ''North American Review'' en febreru de 1901, ''To the Person Sitting in Darkness'' (A la persona que se sienta na escuridá), con exemplos del imperialismu en China, Sudáfrica, y cola ocupación d'Estaos Xuníos de les Filipines.<ref>{{cita publicación | autor=Mark Twain |títulu=To the Person Sitting in Darkness |publicación=The North American Review |volume=182 |númberu=531 |fecha=febreru de 1901 |páxines=161-176 |url=http://www.antiimperialist.com/templates/Flat/img/pdf2/PersonSittinginDarkness.pdf |idioma=inglés}}</ref> Nun artículu posterior, ''To My Missionary Critics'' (A los mios críticos del misioneru) publicáu na mesma revista n'abril de 1901, sigue cola so crítica, pero esta vegada centrando los sos ataques non nel misioneru, sinón nos sos superiores, el Conseyu Norteamericanu de Comisarios pa Misiones Estranxeres.<ref>{{cita publicación | autor=Mark Twain |títulu=To My Missionary Critics |publicación=The North American Review |volume=172 |fecha=abril de 1901 |páxines=520-534 |url=http://www.antiimperialist.com/templates/Flat/img/pdf2/ToMissCritics.pdf |idioma=inglés}}</ref> Tres la muerte del autor, la so familia suprimió parte de la so obra que yera especialmente irreverente escontra la relixón convencional, cuantimás ''Letters from the Earth'' (Cartes dende la Tierra), que nun se publicar hasta que la so fía Clara camudó d'opinión en 1962 en respuesta a la propaganda soviética sobre'l fechu d'escondela.<ref name="NYTimes1962">{{Cita web | títulu = Anti-Religious Work by Twain, Long Withheld, to Be Published | editorial = The New York Times | páxina = 23 | obra=Twainquotes.com: Mark Twain Quotations, Newspaper Collections, & Related Resources |fecha = 24 d'agostu de 1962 |autor= Gelb, Arthur | url = http://www.twainquotes.com/19620824.html | fechaaccesu=29 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> ''The Mysterious Stranger'', de conteníu antireligioso, publicóse'l 1916. ''Little Bessie'', una hestoria que faía risión el cristianismu, publicar por primer vegada na compilación de 1972 ''Mark Twain's Fables of Man''.<ref>{{Cita llibru |títulu=Mark Twain's Fables of Man |autor=Twain, Mark |editor=John S. Tuckey |editor2=Kenneth M. Sanderson |editor3=Bernard L. Stein |editor4=Frederick Anderson |añu=1972 | editorial=University of California Press |allugamientu=California |isbn=978-0520020399 | capítulu=Little Bessie | urlcapítulo=http://www.positiveatheism.org/hist/twainbes.htm |idioma=inglés}}</ref> La so fía Clara comentó qu'escontra'l final de la vida'l so padre pensó enforma sobre la tema de la vida dempués de la muerte; la so fía dixo: «''Dacuando creía que la muerte acabar tou, pero la mayor parte del tiempu taba seguru d'una vida más allá''».<ref>Phipps (2003), p. 304</ref> Mientres los sos años de trabayu nel Mississippi, Twain xunir a la [[francmasonería]], y daquella probablemente suscribió la doctrina de la organización.<ref>Phipps (2003), páxs. 38-39</ref> Perteneció a la [[loxa masónica|loxa]] Polar Star Non. 79 A.F.&A.M. con base en [[Saint Louis (Missouri)]], na que s'empecipió como [[Grau masónicu|Aprendiz]] el 22 de mayu de 1861, pasó al grau de Compañeru'l 12 de xunu, y algamó el grau de Maestru'l 10 de xunetu del mesmu añu; dempués foi releváu de la orde, darréu rehabilitáu en 1867 y finalmente dimitió n'ochobre de 1868.<ref>{{cita web |url=http://mertsahinoglu.com/research/samuel-langhorne-clemens/ |títulu=Brother Samuel Langhorne Clemens: A Missouri Freemason |editorial=Mert Sahinoglu |autor=Gerald W. Burnworth |fechaaccesu=31 d'avientu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> === Derechos civiles y de los trabayadores === Foi un firme partidariu del [[abolicionismu]] y la [[emancipación]], llegando a dicir que la [[Proclamación d'Emancipación]] de [[Abraham Lincoln|Lincoln]] «... non solo lliberó a los esclavos negros, sinón que tamién lliberó a los blancos.»<ref>{{Cita llibru | títulu=Mark Twain's Speeches |autor=Twain, Mark |editorial=Echo Library |añu=2006 |isbn=1406813060 |páxina=411 |url=https://books.google.es/books?id=ru1h3EvU_CsC&pg=PA51#v=onepage&q&f=false |idioma=inglés}}</ref><ref>Philip S. Foner, ''Mark Twain: Social Critic'' (Nueva York: International Publishers, 1958), p. 200</ref> Sostuvo que los homes que nun yeren de raza blanca nun recibieron xusticia nos Estaos Xuníos: «Vi chinos faltaos y maltrataos de toles formes más baxes y cobardes qu'una naturaleza degradada puede escurrir... pero nunca vi a un chinu vindicado nun tribunal de xusticia pol tratu inxustu recibíu.»<ref>Maxwell Geismar, ed., ''Mark Twain and the Three Rs: Race, Religion, Revolution and Related Matters'' (Indianapolis: Bobs-Merrill, 1973), p. 98</ref> Twain ayudó económicamente siquier a dos persones de color, una por que pudiera asistir a la [[Yale Law School]] y a otra p'asistir a una universidá del sur y faese predicador.<ref>Paine (1912) volume 3, p. 701</ref> Foi partidariu incondicional de la [[emancipación de la muyer]] y defensor activu del [[sufraxu femenín]]. Tuvo especial relevancia'l so famosu discursu del 20 de xineru de 1901 ''Votes for Women'', nel qu'esixía la concesión del derechu al votu de les muyeres.<ref>{{Cita llibru | títulu=Mark Twain's Speeches |autor=Twain, Mark |editorial=Echo Library |añu=2006 |isbn=1406813060 |páxines=51-52 |url=https://books.google.es/books?id=ru1h3EvU_CsC&pg=PA51#v=onepage&q&f=false |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.famousquotes.me.uk/speeches/Mark_Twain/ |títulu=The Votes for Women Speech by Mark Twain |editorial=Famousquotes.me.uk |fecha=25 de mayu de 2007 |fechaaccesu=31 d'avientu de 2011 | idioma=inglés}}</ref> Twain yera almirador de l'autora, activista política y oradora [[sordoceguera|sordociega]] [[Helen Keller]]. Conocer, xunto a la so profesora [[Anne Sullivan]], nuna fiesta en Nueva York l'iviernu de 1894; Twain esmolecióse porque la so precaria situación financiera nun afectara a los sos estudios y presentar al so amigu Henry Rogers, que, xunto a la so muyer, pagó la educación de Keller nel [[Radcliffe College]].<ref>Powers (2005), p. 583</ref><ref>Phipps (2003), páxs. 184-185</ref> Escribió de forma emponderadora sobre los [[sindicatu|sindicatos]] de la industria de los ''[[riverboat]]s'' en ''[[Vida nel Mississippi]]'', y los sos escritos lleer nos locales sindicales décades más tarde.<ref>Philip S. Foner, ''Mark Twain: Social Critic'' (New York: International Publishers, 1958), p.98</ref> Sofitó'l [[movimientu obreru]], especialmente a unu de los sindicatos más importantes, los ''Knights of Labor''.<ref>Helen Scott (2000), «The Mark Twain they didn’t teach us about in school» [http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm ''International Socialist Review'' 10, Iviernu 2000], páxs. 61–65</ref> Nun discursu qu'escribió pa ellos en 1886, dixo: {{cita|''Who are the oppressors? The few: the King, the capitalist, and a handful of other overseers and superintendents. Who are the oppressed? The many: the nations of the earth; the valuable personages; the workers; they that make the bread that the soft-handed and id-y eat''.|col2=¿Quién son los opresores? Los menos: el Rei, el capitalista, y un puñáu d'otros capataces y superintendentes. ¿Quién son los primíos? Los más: les naciones de la Tierra; los personaxes pervalibles; los trabayadores; ellos que faen el pan que se comen los blandios y los ociosos.<ref>Philip S. Foner, ''Mark Twain: Social Critic'' (Nueva York: International Publishers, 1958), p. 169, citáu en Helen Scott (2000), «The Mark Twain they didn’t teach us about in school» [http://www.marxists.de/culture/twain/noteach.htm ''International Socialist Review'' 10, Iviernu 2000], páxs. 61–65</ref>}} == Legáu == [[Ficheru:Mark Twain statue, Garden City, KS IMG 5875.JPG|thumb|Estatua de Twain na biblioteca pública del [[condáu de Finney]] en [[Garden City (Kansas)]].]] Más de cien años dempués de la so muerte, el legáu de Twain perdura en tol mundu, especialmente n'Estaos Xuníos. Nel so honor, diverses escueles reciben el so nome, como la Escuela Primaria Mark Twain n'[[Houston|Houston, Texas]], que tien una estatua del autor sentáu nun bancu, o la Escuela Media Mark Twain en [[Nueva York]], según diversos centros d'educación secundaria en dellos [[Estáu de los Estaos Xuníos|estaos norteamericanos]], como la Escuela Secundaria Samuel Clemens en Schertz, cerca de [[San Antonio (Texas)|San Antonio, Texas]], y otres estructures, como la ponte Mark Twain Memorial Bridge, asitiáu sobre'l [[ríu Mississippi]] cerca d'[[Hannibal (Missouri)|Hannibal]]. El [[Exércitu de los Estaos Xuníos]] cuenta con una instalación alcontrada nel distritu de Südstadt n'[[Heidelberg|Heidelberg, Alemaña]], que recibe'l nome de Mark Twain Village. Esisten diversos premios nel so honor. En 1998, el [[Centro John F. Kennedy pa les Artes Escéniques]] creó'l Premiu Mark Twain al Humor Americano, que se concede añalmente. El Premiu Mark Twain ye un premiu concedíu añalmente a un llibru pa neños que cursen del cuartu al octavu grau pola Asociación de Bibliotecarios Escolares de Missouri. La [[Universidá Stetson]] en [[DeLand (Florida)]] patrocina'l Taller de Nuevos Autores Mark Twain cada branu na collaboración col Mark Twain Boyhood Home & Museum en Hannibal; el programa ta abiertu p'autores nuevos qu'estudien ente los graos cinco y ocho.<ref>{{cita web | url=http://www.stetson.edu/other/hats/MarkTwainYoungAuthors.php |títulu=The First Annual Mark Twain Young Authors Workshop |editorial=Stetson University |idioma=inglés |fechaaccesu=17 de xineru de 2012}}</ref> El muséu tamién patrocina'l Premiu Docente Creativu Mark Twain.<ref>{{cita web | url=http://www.marktwainmuseum.org/index.php/education/for-teachers |títulu=For Teachers | editorial=Mark Twain Boyhood Home & Museum |idioma=inglés |fechaaccesu=17 de xineru de 2012}}</ref> [[Ficheru:Sydney writers walk mark twain.jpg|left|thumb|Placa n'honor de Twain nel ''Sydney Writers Walk'' del Festival Lliterariu de [[Sydney]], [[Australia]].]] Dellos edificios acomuñaos a la vida del autor, incluyíes dalgunes de les sos múltiples viviendes, fueron calteníos como museos. El so llugar de nacencia caltiénse en [[Florida (Missouri)|Florida]]. El Llar de la Infancia y Muséu de Mark Twain en [[Hannibal (Missouri)]] caltién l'escenariu de dalgunos de los trabayos más conocíos del autor. La casa de l'amiga de la so infancia Laura Hawkins, de la que se diz que foi la inspiración pal so personaxe ficticiu Becky Thatcher, caltiénse como la «Thatcher House». En mayu de 2007 abrir al públicu una meticulosa reconstrucción de la casa de Tom Blankenship, qu'inspiró'l personaxe de Huckleberry Finn. La casa familiar que construyeron en [[Hartford (Connecticut)]], onde él y la so esposa criaron a los sos trés fíes, ye caltenida y abierta al públicu como la [[Casa de Mark Twain]]. [[Ficheru:Samuel L Clemens4 1940 Issue-10c.jpg|thumb|100px|Estampilla del Serviciu Postal cola efixe de Twain.]] El [[asteroide]] descubiertu en 1976 denomináu ''[[2362 Mark Twain]]'', recibió esti nome nel so honor.<ref>{{cita web | url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=2362 | títulu=2362 Mark Twain (1976 SH2) |editorial=NASA. Jet Propusion Laboratory | idioma=inglés |fechaaccesu=21 de xineru de 2012}}</ref> Emitiéronse dellos [[Sellu postal|sellos postales]] n'honor del autor y de les sos obres nos Estaos Xuníos.<ref>{{cita web | url=http://www.beyondtheperf.com/content/mark-twain-enduring-american-voice | títulu=Mark Twain: An Enduring American Voice |editorial=Beyond the Perf. USA Philatelic |idioma=inglés |fechaaccesu=21 de xineru de 2011}}</ref> L'actor [[Hal Holbrook]] creó un espectáculu unipersonal llamáu ''Mark Twain Tonigh'', monólogu que realizó con regularidá mientres más de 57 años.<ref>{{cita noticia| títulu=Mark Twain, Now a Career for the Mustachioed |editorial=The New York Times |fecha=23 de xineru de 2011 |autor=Malia Wollan |url=http://www.nytimes.com/2011/01/24/books/24twain.html |idioma=inglés |cita=...has played Twain going on 57 years, longer than Samuel Langhorne Clemens did.}}</ref> L'emitíu pola [[Columbia Broadcasting System|CBS]] en 1967 apurrió-y un [[Premios Emmy|Premiu Emmy]]. De los trés temporaes en [[Circuitu de Broadway|Broadway]] (1966, 1977 y 2005), cola primera consiguió un [[Premios Tony|Premiu Tony]]. <div style="clear:both"></div> == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía utilizada == * {{Cita llibru | autor=Kirk, Connie Ann | títulu=Mark Twain: a biography |editorial=Greenwood Publishing Group |añu=2004 |isbn=0313330255 |url=https://books.google.com/books?id=Yt_qQ31wSVQC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}} * {{Cita llibru | autor= Loving, Jerome |títulu=Mark Twain: the adventures of Samuel L. Clemens |editorial = University of California Press |añu=2010 |isbn=0520252578 |idioma=inglés}} * {{Cita llibru |títulu=Mark Twain, A Biography |editorial=Forgotten Books |isbn=1440088128 |volume=Volume 2 | url=https://books.google.com/books?id=27y_PSCep_wC&printsec=frontcover&hl=es}}, digitalización del llibru: {{Cita llibru | autor=Paine, Albert Bigelow | añu=1912 |títulu=Mark Twain, A Biography |volume=Volume 2 |editorial = Harper & Brothers | idioma=inglés}} * {{Cita llibru |títulu=Mark Twain, A Biography |editorial=Forgotten Books |isbn=1440079404 |volume=Volume 3 | url=https://books.google.com/books?id=bg3xwC5GgG8C&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false}}, digitalización del llibru: {{Cita llibru | autor=Paine, Albert Bigelow | añu=1912 |títulu=Mark Twain, A Biography |volume=Volume 3 |editorial = Harper & Brothers | idioma=inglés}} * {{Cita llibru |autor=Phipps, W. Y. |títulu=Mark Twain's religion |editorial=Mercer University Press |añu=2003 |isbn=0865548463 |url=https://books.google.es/books?id=TnJmNv6iODcC&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}} * {{Cita llibru | autor= Powers, Ron | títulu=Mark Twain: A Life |editorial=Simon and Schuster |añu=2005 |idioma=inglés |isbn=074327475X |url=https://books.google.es/books?id=hZmOJA_Ri_0C&printsec=frontcover&hl=es}} * {{Cita llibru |autor=Rasmussen, R. Kent | títulu=Critical companion to Mark Twain: a literary reference to his life and work, Volume 1 |edición=2ª |editorial=Infobase Publishing |añu=2007 |isbn=0816053987 |url=https://books.google.com/books?id=VYsavOLN8HQC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false |idioma=inglés}} == Bibliografía adicional == * {{Cita llibru |autor=Mark Twain, Michael J. Kiskis | títulu=Mark Twain's own autobiography: the chapters from the North American review |editorial=University of Wisconsin Press |añu=1924 |isbn=0299125408 |url=https://books.google.com/books?id=ZehUN4w4ZxwC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false |idioma=inglés}} * {{Cita llibru | autor=Messent, P. B. y Louis, J. B. |títulu=A companion to Mark Twain |editorial=John Wiley & Sons |añu=2005 |isbn=1405123796 |url=https://books.google.com/books?id=hszjzdAYOv0C&printsec=frontcover&hl=es |idioma=inglés}} * {{Cita llibru | autor = RasmussenMark, R. Kent |títulu = Twain A to Z: the essential reference to his life and writings |editorial = Oxford University Press |añu=1996 |isbn=0195110285 |idioma=inglés}} * {{Cita llibru | títulu=The Boy's Life of Mark Twain | editorial=Forgotten Books |isbn=1451004486 |url=https://books.google.com/books?id=2uWXZE9Y6jIC&printsec=frontcover&hl=es}}, digitalización del llibru: {{Cita llibru |títulu=The boys' life of Mark Twain: the story of a man who made the world laugh and love him |autor= Paine, Albert Bigelow |editorial=Harper & Brothers |añu=1916 |idioma=inglés}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Mark Twain}} {{wikisource|Mark Twain}} {{wikiquote|Mark Twain}} * {{gutenberg author|id=Mark_Twain|name=Mark Twain}} * {{Cervantes Virtual author|id=778|nome=Mark Twain}} {{NF|1835|1910|Twain, Mark}} {{Tradubot|Mark Twain}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Novelistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores de cuentos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Autobiógrafos y autobiógrafes]] [[Categoría:Escritores sobre viaxes]] [[Categoría:Satíricos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ehqbjf1hj872an51jykmpgf0grvdk3h 0 73664 3699463 3521834 2022-07-25T08:05:59Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Nathaniel Hawthorne''' {{nym}} foi un [[novelista]] y [[Cuentu|cuenteru]] [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Ye consideráu figura clave nel desenvolvimientu de la lliteratura norteamericana nos sos oríxenes. == Biografía == Nathaniel Hawthorne, nacíu sol nome de Nathaniel Hathorne, nació'l [[4 de xunetu]] de [[1804]] na ciudá de [[Salem (Massachusetts)|Salem]], [[Massachussets]]. El so [[Casa de los Siete Teyaos#Casa de nacencia de Nathaniel Hawthorne|casa de nacencia]] inda s'atopa de pies. La so infancia foi difícil por cuenta de la muerte del so padre (del mesmu nome, que morrió en [[Surinam]] cuando Hawthorne tenía 4 años). A partir d'entós, la vida de Hawthorne volvióse complexa y coles mesmes fascinante, particularmente por cuenta de la so pasión pola lliteratura y la so cercanía col [[puritanismu]]. Dicha cercanía col puritanismu surde a partir de los sos antepasaos. El so bisagüelu, William Hathorne (la 'w' añedir Nathaniel al so apellíu), foi unu de los primeros colonos n'establecese en Salem. Hasta la publicación del so primer llibru ''Twice-Told Tales'', (“Cuentos dos vegaes contaos”), en [[1837]], Hawthorne escribió en total anonimatu na casa familiar. “Yo nun vivía –diría más tarde– namái suañaba que vivía.” En 1839, Hawthorne entró a trabayar na [[Aduana|aduana]] del puertu de [[Boston]]. Casóse cola pintora trascendentalista [[Sophia Peabody]] en 1842. El matrimoniu treslladóse a [[Concord]], [[Massachusetts]]. Ellí tuvieron de vecinos a los escritores [[Ralph Waldo Emerson]] y [[Henry David Thoreau]]. En [[1846]] Hawthorne foi nomáu inspector de l'aduana de Salem, pero llueu perdió'l so trabayu por cuenta de cambeos alministrativos en Washington. En [[1852]] escribió la biografía del so antiguu compañeru [[Franklin Pierce]]. Cuando ésti ganó les eleiciones, Hawthorne recibió como compensa'l nomamientu de [[Cónsul (serviciu esterior)|cónsul]] norteamericanu en [[Liverpool]] ([[1853]]). En [[1857]] arrenunció al so cargu y viaxó por [[Francia]] ya [[Italia]]. Cola so familia, tornó en [[1860]]. Cayó enfermu pocu dempués y morrió en [[1864]], probablemente de [[cáncer d'estómagu]], en [[Plymouth]] ([[New Hampshire]]). Nathaniel y Sophia Hawthorne tuvieron tres fíos: Una, [[Julian Hawthorne|Julian]] y Rose. La primera morrió nuevu. Julian siguió los pasos del so padre como escritor, aportando a autor prolíficu. Rose convertir al catolicismu y fundó les ''Dominican Sisters of Hawthorne'', congregación que s'ocupaba del cuidu d'enfermos incurables de cáncer. == Obra == Hawthorne ye conocíu sobremanera polos sos rellatu curtios -qu'él llamó "cuentos"-, munches vegaes de conteníu siniestro, al gustu de la dómina, y polos sos cuatros noveles llargues. ''[[La lletra escarlata]]'' (“The Scarlet Letter”, 1850), ''[[La casa de los siete teyaos]]'' (“The house of the Seven Gables”, 1851), ''[[La novela de Blithedale]]'' (“The Blithedale Romance”, 1852) y ''[[El faunu de mármol]]'' (“The Marble Faun”, 1860). (Otra novela titulada ''Fanshawe'', foi publicada anónimamente en 1828.) Hawthorne publicó coles mesmes dellos llibros de cuentos pa neños. Autor encuadrable dientro del [[Romanticismu]] norteamericanu, como [[Edgar Allan Poe]], gran parte de la so obra alcontrar en [[Nueva Inglaterra]], y munches de les sos hestories, de conteníu xeneralmente [[alegóricu]], recreen intensamente l'ambiente puritano que papaba la sociedá d'aquellos años; asina, ''Ethan Brand'' (1850), ''La marca de nacencia'' (1843), ''La fía de Rappacini'' (1844), ''El velu negru del ministru'' (1844), etc. La crítica más recién punxo atención preferente a la voz narrativa de Hawthorne, considerándola dientro d'una retórica autoconsciente, que nun tien de ser confundida cola verdadera voz del escritor, lo que contradiz el vieyu conceutu sobre Hawthorne de plomizu moralista cargáu de complexos. Los sos rellatos leve y patéticu destaquen por el so estilu elegante y depuráu. Nellos lo carauterístico, según l'escritor [[Luis Loayza]], «''ye seique'l contraste ente la violencia esterior y la suavidá del tonu, ente la voz delicada y les escures suxerencies de lo que diz''». [[Jorge Luis Borges]] repara, pela so parte, que los sos cuentos espresen «''el tenue mundu crepuscular, o llunar, de les imaxinaciones fantástiques''».<ref>Hawthorne, Nathaniel. ''Wakefield y otros rellatos''. Intr. Luis Loayza. Alianza Editorial, 1985. ISBN 84-206-0116-0</ref> {{cita|De nuevu amostalgar muyer dexó oyer los monótonos sones d'unes preces non escurríes pa ser acoyíes nel cielu y, bien llueu, nes poses del so aliendu empezaron a materializase estraños murmurios, aumentando adulces de volume, hasta sobreponese y afogar al esconxuru del que nacíen. Unos berros travesaron los ambiguos soníos, y fueron asocedíos pol cantar de duces voces femenines que, al variar, dieron pasu a un estrueldu de risaos, rotes de la mesma de secute por gañíu y sollozos, formando tou ello xunto un horrible tracamundiu d'espantu, llamentos y rises. Resonó un abasnar de cadenes, voces dures y crueles llanzaron amenaces, y un llátigu restalló a una orde.|de ''El valle de los trés llombes'', 1837<ref>traducción llibre de: VV.AA.: ''100 Hair-Raising Little Horror Stories''. Ed. Barnes & Noble - New York, 1993. ISBN 1-56619-056-8 p. 228</ref>}} Hawthorne tuvo una curtiu pero intensa amistá col novelista [[Herman Melville]], quien-y dedicó'l so gran obra ''[[Moby-Dick|Moby Dick]]'', “n'homenaxe al so xeniu”. La correspondencia ente dambos, sicasí, nun se caltién. El so contemporaneu [[Edgar Allan Poe]] dedicó célebres reseñes a les sos coleiciones más importantes, ''Twice-Told Tales'' (traducíu apocayá: "Cuentos contaos dos veces"<ref>Hawthorne, Nathaniel. ''Cuentos contaos dos veces''. Trad. de Marcelo Cohen. Ed. Cantil. Barcelona, 2007. ISBN 978-84-96834-10-1</ref>) y ''Mosses from an Old Manse'' ("Mofos d'una ilesia"). Magar ciertes reticencies, afirmó del so autor: {{cita|Vamos Dicir enfáticamente de los cuentos de Mr Hawthorne que pertenecen a la más alta esfera del arte. (...) Les traces distintives de Mr Hawthorne son la invención, la creación, la imaxinación y l'orixinalidá, traces que, na lliteratura de ficción, valen acentuadamente más que tol restu.<ref>Reseña de ''Twice-Told Tales'', "Graham's Magacín", mayu de 1842. En Poe, Edgar Allan. ''Ensayos y crítiques'' Ed. de Julio Cortázar. Alianza Editorial, 1973. ISBN 84-206-1464-5</ref>}} == Bibliografía == '''Novela''' *''[[Fanshawe, a Tale]]'' ([[1828]]) *''[[The Scarlet Letter]]'' ([[1850]]) *''[[La casa de los siete teyaos|The House of the Seven Gables]]'' ([[1851]]) *''[[The Blithedale Romance]]'' ([[1852]]) *''[[The Marble Faun]]'' ([[1860]]). '''Noveles inacabadas''' *''[[Septimius Felton]]'' ([[1872]]) *''[[The Dolliver Romance, and Other Pieces]]'' ([[1876]]) *''[[Doctor Grimshawe's Secret]]'' ([[1883]]) *''[[The Ancestral Footstep]]'' ([[1883]]). '''Cuentos''' *''[[Twice-Told Tales]]'' ([[1837]]) *''[[Mosses from an Old Manse]]'' ([[1846]]) *''[[Rappaccini's Daughter]]'' ([[1846]]). *''[[The Snow-Image, and Other Tales]]'' ([[1851]]). '''Cuentos pa neños''' *''[[Grandfather's Chair]]'' ([[1841]]) *''[[Famous Old People]]'' ([[1841]]) *''[[Liberty Tree]]'' ([[1841]]) *''[[Biographical Stories for Children]]'' ([[1842]]) *''[[A Wonder Book for Girls and Boys]]'' ([[1851]]) *''[[Tanglewood Tales for Girls and Boys]]'' ([[1853]]). '''Biografía''' *''[[Life of Franklin Pierce]]'' ([[1852]]). == Ver tamién == * [[Romanticismu escuru]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikisource}} * [http://www.classicistranieri.com/hawthorne/indexes/authh.htm Obres de Nathaniel Hawthorne] HTML - EPUB {{Tradubot|Nathaniel Hawthorne}} {{NF|1804|1864|Hawthorne, Nathaniel}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos|Hawthorne, Nathaniel]] [[Categoría:Novelistes d'Estaos Xuníos|Hawthorne, Nathaniel]] [[Categoría:Escritores de cuentos d'Estaos Xuníos|Hawthorne, Nathaniel]] [[Categoría:Escritores de terror|Hawthorne, Nathaniel]] [[Categoría:Escritores n'inglés]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] rvbp6ki7w5y7yrm8w9v2g6qan6piurv 0 73753 3699243 3695103 2022-07-25T06:16:33Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Joan Miró i Ferrà''' {{nym}} foi un [[Pintura artística|pintor]], [[escultor]], [[grabador]] y [[ceramista]] [[España|español]], consideráu unu de los máximos representantes del [[surrealismu]]. Na so obra reflexó'l so interés nel subconsciente, no "infantil" y nel so país. Nun principiu amosó fuertes influencies [[fauve]]s, [[cubismu|cubistes]] y [[espresionista|espresionistes]], pasando a una pintura plana con ciertu aire [[naïf]], como lo ye'l so conocíu cuadru ''[[La masía|La Masía]]'' del añu [[1920]]. A partir de la so estancia en [[París]], la so obra vuélvese más [[onirismo|onírica]], coincidiendo colos puntos del surrealismu ya incorporándose a esti movimientu.<ref name="gec">La Gran Enciclopèdia en català:Volúmen 13 (22004) Barcelona, Edicions 62, ISBN 84-297-5441-5</ref> En numberoses entrevistes y escritos que daten de la [[década de 1930]], Miró manifestó'l so deséu d'abandonar los métodos convencionales de pintura, nes sos propies pallabres de "''matalos, asesinalos o violalos''", pa poder favorecer una forma d'espresión que fora contemporánea, y nun querer torase a les sos esixencies y a la so estética nin siquier colos sos compromisos escontra los surrealistes.<ref name="hgs">Hugnet, Georges, "Joan Miró ou l'enfance de l'art", ''Cahiers d'Art'' núm. 7-8 6ème. année, París, páxs.335-340</ref> Unu de los sos grandes proyeutos foi la creación en 1975, de la [[Fundación Joan Miró]], allugada en Barcelona, centru cultural y artísticu pa espublizar los nuevos enclinos del arte contemporáneo, constituyéndose con un gran fondu d'obres donaes pol autor; otros llugares con importantes fondos de les sos obres son la [[Fundación Pilar i Joan Miró]] de Palma de Mallorca, el [[Muséu Reina Sofía]] de Madrid, el [[Centru Pompidou]] de [[París]] (Musée National d'Art Moderne) y el [[MOMA]] de Nueva York. == Biografía == === Familia === [[Ficheru:Passatge del Crèdit (II).jpg|thumb|El Pasaxe del Creitu en Barcelona, llugar de nacencia de Joan Miró]] El so padre foi Miquel Miró i Adzeries fíu d'un ferreru de [[Cornudella de Montsant|Cornudella]], treslladóse a Barcelona onde montó un taller d'orfebrería y reloxería nun pasaxe cerca de la Plaza Real de Barcelona, ellí conoció Miquel Miró a Dolors Ferrà i Oromí, fía d'un ebanista mallorquín, casáronse y establecieron la so residencia nel mesmu pasaxe de Creitu onde nacieron los sos fíos Dolors y el futuru artista Joan Miró.<ref name="malet"> Malet, Rosa Maria, (1992) Joan Miró, Barcelona, Edicions 62 ISBN 84-297-3568-2, páxs. 10-12</ref> Miró cásase con Pilar Juncosa en [[Palma de Mallorca]] el 12 d'ochobre de 1929, ya instaláronse en [[París]] nun apartamentu con abondu espaciu pa vivienda y taller del artista; el 17 de xunetu de 1931, la pareya tuvo la so única fía, Dolors.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/agenda/Maria/Dolors/Miro/Juncosa/mecenes/hijo/Joan/Miro/elpepigen/20041227elpepiage_7/Tes muerre la única fía de Joam Miró] [[Elpaís|Elpaís.com]]</ref> Al quedar llibre del contratu col so marchante Pierre Loeb, Miró decidió volver cola familia a Barcelona, realizando estancies intermitentes en Mallorca y en Montroig. Atopar nesta última población cuando españó la [[Guerra Civil Española]] de [[1936]]. En payares tenía prevista una esposición en París, y una vegada ellí y en vista de les circunstancies adverses provocaes pola guerra, decidió quedase cuando consiguió la llegada de la so esposa Pilar y de la so fía. En víspores de la [[Segunda Guerra Mundial]] l'ambiente en París yera cada vegada más tirante. Pasaron dalguna temporada nuna casa ufiertada pol so amigu l'arquiteutu George Nelson en [[Varengeville-sur-Mer]] na mariña de [[Normandía]]; atopóse bien na zona, pos lu averaba más a la naturaleza tal que taba acostumáu en Mallorca o en Montroig, y terminó arrendando una casa. Na primavera de 1940, los amigos habíen alloriáu sumiendo de Varengeville y xuntu con Pilar decidió volver a [[Cataluña]] y dempués d'una pequeña temporada, la familia treslladóse a Mallorca, onde, según Miró, ellí nun yera namás que «l'home de la Pilar». Nel añu 1942 retornó a Barcelona.<ref>Malet, Rosa M. (1992) páxs.76-79</ref> === Estudios === [[Ficheru:Femme Bouteille.jpg|thumb|250px|left|''Muyer botella'' asitiada nel [[Parque Cultural Viera y Clavijo]] de [[Santa Cruz de Tenerife]]. El [[28 de xineru]] de [[2002]] ye declarada Bien d'Interés Cultural cola categoría de Bien Mueble.<ref>[http://www.gobiernodecanarias.org/boc/anexos/2002/044/00066-00067.pdf Boletín Oficial de Canaries, Resolvimientu pola que se concede la categoría de BIC a la Femme Bouteille]</ref>]] Estudió [[comerciu]], según deséu del so padre pa tener una preparación y consiguir ser “daquién na vida”. Ante'l deséu de Joan de matriculase na [[escuela de la Rula]] pa dibuxar y al tener la posibilidá de les clases nocherniegues, el so padre aceptó'l pidimientu, como un pasatiempu del rapazu.<ref name="malet"/> Na Rula, viose influyíu por dos maestros [[Modest Urgell]] y Josep Pascó. Los dibuxos dataos del añu 1907 que se guarden na [[Fundación Miró]] son una bona prueba d'esta influencia clara con Modest Urgell; otros dibuxos, de poco enantes del fallecimientu de Miró, realizaos con una simple pero firme llinia horizontal y l'inscripción: "n'alcordanza de Modest Urgell" resumen el gran ciñu que guardó siempres pal so maestru. De les clases recibíes por Josep Pascó, profesor d'[[artes decoratives]], queden tamién unos dibuxos d'aire [[modernismu (arte)|modernista]] del añu 1909 como diseñu d'unos broches representando un pavu real y una culiebra. D'esti profesor aprendió la simplicidá d'espresión y los enclinos artísticos del momentu.<ref name="malet"/> Con diecisiete años acabó los sos estudios de comerciu y entró a trabayar mientres dos años como emplegáu nuna droguería, hasta qu'una enfermedá obligó-y a retirase a una casa familiar nel pueblu de [[Montroig]]. Cuando tornó a Barcelona, yá tenía'l firme resolución de ser pintor y anque con reticencies, tamién cuntaba col permisu paternu; ingresó na Academia d'arte empobinao por [[Francesc d'Assís Galí]], onde conoció los últimos enclinos artísticos europees y a la qu'allegó hasta'l so zarru en 1915. Mientres tamién asistía a clases de dibuxu del natural, nel [[Círculu Artísticu de Sant Lluc]], onde fixo amistá con [[Josep Francesc Ràfols]], [[Sebastià Gasch]], [[Enric Cristòfor Ricart]] y [[Josep Llorens i Artigas]], formando con toos ellos el grupu artísticu [[Agrupación Courbet]] que la so fundación fixo pública'l 28 de febreru de 1918 en ''La Publicitat''.<ref name="gec"/> === Premios y reconocencies === * 1954 Gran Premiu de Grabáu de la [[Bienal de Venecia]] * 1959 Gran Cruz de la [[Orde Civil d'Alfonsu X el Sabiu]] * 1959 Gran Premiu de la [[Fundación Solomon R. Guggenheim|Fundación Guggenheim]]. * 1962 Nomáu Chevalier de la [[Lexón d'Honor]] en [[Francia]]. * 1966 Premiu Carnegie de pintura. * 1968 Nomáu doctor ''honoris causa'' pola [[Universidá de Harvard]]. * 1978 recibió la Medaya d'Oru de la [[Xeneralidá de Cataluña]], siendo'l primer catalán en recibir tal distinción. * 1979 Nomáu doctor ''honoris causa'' pola [[Universidá de Barcelona]]. * 1980 recibió, de manes del rei [[Xuan Carlos I d'España]], la Medaya d'Oru de les [[Belles Artes]]. * 1983 Nomáu doctor ''honoris causa'' pola [[Universidá de Murcia]]. == Primeres esposiciones == [[Ficheru:Grande Maternite.JPG|thumb|250px|''Gran maternidá'', escultura en bronce asitiada en [[San Francisco (California)|San Francisco]].]] La primer esposición individual de Joan Miró realizar nes Galeríes Dalmau de Barcelona ente'l 16 de febreru y el 3 de marzu de [[1918]], cola presentación de sesenta y cuatro obres ente paisaxes, naturaleces muertes y semeyes. Estes primeres pintures tienen una clara influencia colos enclinos franceses, [[postimpresionismu]], [[fovismo]] y [[cubismu]]; nes pintures ''Ciurana, el pueblu'' (1917) y ''Ciurana, la ilesia'' (1917) vese la cercanía colos colores de [[Van Gogh]] y los paisaxes de [[Cézanne]] reforzaos con una pincelada escura. Una de les pintures que llama más l'atención ye la llamada ''Nord-Sud'', como la revista francesa na que nel so primer númberu del añu [[1917]], [[Pierre Reverdy]], escribíase sobre l'arte del cubismu. Nesti cuadru Miró entemez les traces de Cézanne cola inclusión de rótulos dientro de la pintura, como nes obres cubistes de [[Juan Gris]] o [[Pablo Picasso]]; nes semeyes presentaes como'l ''Semeya de V. Nubiola'', amuesa la fusión del cubismu col agresivu color fauve.<ref>Raillard, Georges (1992) páxs.48-54</ref> Nesta mesma primavera espunxo nel Círculu Artísticu de Sant Lluc xuntu colos miembros de la Agrupació Coubert.<ref>Escudero, Carmen/Montaner, Teresa (1993) p.484</ref> Como yera la so costume y siguiría faciendo mientres años, Miró pasó esi branu en Montroig, onde abandonó'l colores emplegaos hasta entós y les formes dures poles más minucioses, según esplicó nuna carta empobinada al so amigu Ricart fechada'l 16 de xunetu de 1918:{{cita| Nada de simplificaciones nin astraiciones. Dica agora lo que m'interesa más ye la caligrafía d'un árbol o d'un teyáu, fueya per fueya, ramina per ramina, yerba por yerba, texa por texa. Esto nun quier dicir qu'estos paisaxes a la fin acaben siendo cubistes o rabiosamente sintéticos. A lo último veremos ver. Lo que si propongo ye trabayar enforma tiempu nes teles y dexales lo más acabaes posible, asina ye que a la fin de temporada y dempués de trabayar enforma si apaezo con poques teles; nun pasa nada. Mientres l'iviernu siguiente van siguir los señores críticos diciendo que persisto na mio desorientación.}} D'esta manera reparar nos paisaxes pintaos mientres esti tiempu un arquetipu per mediu d'un vocabulariu nuevu d'[[iconografía|iconografíes]] y de [[Signu y símbolo|signo]] meticulosamente escoyíos y entamaos siendo l'axente estructurador el dibuxu. En ''Viñes y olivares de Montroig'' vense los raigaños dibuxaos debaxo de la tierra dafechu individualizaes pa consiguir la conexón física cola tierra.<ref>Lubar, Robert (1993) páxs.45-47</ref> El primer viaxe a París realizar en marzu de 1920 y dempués de pasar nuevamente'l branu en Montroig, tornó pa establecese en París onde conoció al escultor [[Pablo Gargallo]] que tenía un taller na cai Blomet, que solo usaba mientres los meses de branu, y llegó a un alcuerdu con él pa utilizalo solo na temporada d'iviernu. Les xestiones feches pol galerista Dalmau apurriéron-y una esposición individual na Galerie La Licorne que s'inauguró'l 29 d'abril de 1921; a pesar de nun llograr nenguna venta, la crítica foi favorable. Na comunidá artística que s'arrexuntaba en [[Montparnasse]], conoció a [[André Masson]], vecín de la cai Blomet y con quien coincidía nes xuntes de [[Max Jacob]]. Otru asiduo d'esti grupu yera [[Pablo Picasso]] que-y mercó'l ''Autorretratu'' de 1919 y más palantre la ''Baillarina española'' de 1921.<ref> Malet, Rosa M. (1992) páxs.25-29</ref> === La masía === {{AP|La masía|Mas Miro (Montroig)}} [[Ficheru:Mas Miró- vista obra la Masia.jpeg|thumb|Vista del [[Mas Miró (Montroig)|Mas Miró]] dende onde se pintó la obra.]] Mientres los años [[1921]] y [[1922]] realizó ''[[La masía]]'', siendo la obra culminante d'esta dómina «detallista». Trabayó nella mientres nueve meses de dura ellaboración; la rellación mítica caltenida por Miró cola tierra, resumir nesti cuadru, que representa la granxa de la so familia en Montroig; el grafismu de calter inocente y realista de tolos oxetos, los animales son los domésticos, los vexetales los que l'home trabaya y los oxetos toos d'usu diariu y necesarios pal home. Estudia tolos sos detalles al mínimu, ye lo que se llama la caligrafía mironiana, puntu de partida pa los siguientes años del so contautu col surrealismu<ref>Rebull Trudell, Melania (1994) páxs. 6-9 </ref> Terminada esta pintura en París, por necesidá económica, empecipió un percorríu ente marchantes pa poder vendela. Rosenberg, que s'ocupaba de les pintures de Picasso, aportó a tenela en depósitu y al cabu del tiempu y ante la insistencia de Miró, suxuriólu seriamente l'estremar la tela en cachos pequeños pal so más bona venta. Miró, enoxáu, recoyó la tela y llevar al so taller. Fízose cargu de la pintura, entós, Jacques Viot de la galería Pierre, que dempués d'unos tratos, vender al escritor [[Ernest Hemingway]], por cinco mil francos.<ref> Malet, Rosa M. (1992) páxs.29-32</ref> Anguaño caltiénse na [[National Gallery de Washington]]. == Surrealismu == [[Ficheru:Miro's sculpture, MADRID.jpg|thumb|250px|''Páxaru llunar'' en Madrid (1966).]] Instaláu nel taller de [[Pablo Gargallo]] en París, tuvo contautu con artistes provenientes del movimientu [[Dadá]], que fundaron en [[1924]], col poeta [[André Bretón]] al frente, el grupu del [[surrealismu]].<ref> Malet, Rosa M. (1992 p.35</ref> A Miró sirviólu principalmente p'abandonar la so dómina detallista y sintetizar los motivos yá apuntaos nesa etapa. Ye, nel potencial que-y ufiertaba'l surrealismu, no inconsciente y lo onírico, onde atopó'l perfectu material pa les sos futures obres. Asina s'aprecia en ''Tierra llabrada'', con clara alusión a ''La masía'', pero con elementos surrealistes como'l güeyu y una oreya xuntu al árbol de la pintura. En ''Cabeza de fumador'', la influencia ver na síntesis emplegada pa la descripción del personaxe.<ref>Green, Christopher (1993) p.62</ref> Realizó una esposición na Galería Pierre del 12 al 27 de xunu de 1925, cola presentación de 16 pintures y 15 dibuxos. Tolos representantes del grupu surrealista roblaron la invitación a la esposición. La inauguración realizar a media nueche, cosa nada frecuente naquella dómina, mientres nel esterior, contratada pol so amigu Picasso tocaben los compases d'una [[sardana]] una orquesta de músicos; los visitantes, teníen qu'entrar a la sala, por veces, dafechu llena. Les ventes fueron tan bones como la crítica.<ref>Rebull, Melania (1994) páxs.11-15</ref> En 1926, Joan Miró collaboró con [[Max Ernst]] en diseños pa los [[Ballets Rusos]] de [[Sergei Diaghilev]], na obra ''Romeo y Julieta''. El [[4 de mayu]] de [[1926]], representar por primer vegada en [[Montecarlu]] y el 18 de mayu nel teatru Sarah Bernhardt de París. Sabíase que taba nos ánimos de los surrealistes y comunistes, alteriar l'estrenu del "burgués" Diaghilev y los "traidores" Ernst y Miró, y asina foi, al empezar la función, ente xiblatos, llanzóse una agua de folletos de color coloráu con un testu de protesta, robláu por [[Louis Aragon]] y [[André Breton]]. Sicasí, al cabu de poco tiempu, la revista ''La Révolution Surréaliste'', qu'editaba Bretón, siguió cola reproducción d'obres de los dos artistes.<ref>Malet, Rosa M. (1992) páxs.46-48</ref> === Antroxu de Arlequín === [[Ficheru:Hakone open air museum (10).jpg|thumb|250px|Escultura de Joan Miró nel ''Muséu Hakone'' al campu, [[Tokiu]].]] Una de les pintures más interesantes d'esti periodu ye ''Antroxu de Arlequín'' (1925), dafechu surrealista y que consiguió un gran ésitu na esposición coleutiva de la ''Peinture surréaliste'' de la Galería Pierre a finales de 1925, espuesta xunto a obres de [[Giorgio de Chirico]], [[Paul Klee]], [[Man Ray]], [[Pablo Picasso]] y [[Max Ernst]]. Esta obra ye la considerada como l'entamu plenu de la etapa surrealista de Joan Miró. Realizada ente los años 1924 y 1925, executar nun tiempu en que l'artista pasaba por momentos difíciles y con gran penuria, inclusive alimentaria. Según esplicó'l mesmu artista:{{cita|Intenté afigurar les allucinaciones que me producía la fame que pasaba. Nun ye que pintara lo que vía en suaños, como dicíen entós Breton y los suyos, sinón que la fame provocábame una manera de tránsitu paecíu al qu'esperimentaben los orientales.<ref> Permanyer,Lluís, ''Revelaciones de Joan Miró sobre la so obra'', Madrid, "Gaceta ilustrada" 1978, páxs.46-47</ref>}}Un autómata que toca la guitarra xuntu con un arlequín con grandes bigotes, son los personaxes principales de la composición pictórica, onde s'aprecien tamién tou un mundu de detalles apoderaos pola imaxinación que se esparcen por tola pintura, como un páxaru con nales azules saliendo d'un güevu, un par de gatos xugando con un duviellu de llana, pexes volando, un inseutu que sale d'un dadu, una escalera con una gran oreya, y na parte cimera derecha vese al traviés d'una ventana una forma cónica cola que quixo representar la [[torre Eiffel]]. Compunxo Miró un pequeñu testu poéticu en 1938 sobre esti cuadru: "Na madexa de filo desfecha polos gatos vistíos de arlequines afumaos retorciéndose y apuñalando les mios coraes..." Anguaño alcuéntrase na coleición de Allbright-Knox Art Gallery en [[Buffalo]], ([[Estaos Xuníos]]).<ref> Malet, Rosa M. (1992) páxs.36-37</ref> === Interiores holandeses === En 1927 realizó per primer vegada una [[ilustración]] pal llibru ''Gertrudis'' de [[J.V. Foix]]. Treslladóse a vivir a otru estudiu más grande de la cai Tourlaque, onde atopó a vieyos amigos [[Max Ernst]], [[Paul Éluard]] y conoció a [[Pierre Bonnard]], [[René Magritte]] y [[Jean Arp]]. Esperimentó con ellos el xuegu del [[cadabre esquisitu]]. En 1928 viaxó a [[Bélxica]] y a los [[Países Baxos]], visitando los más importantes museos de dambos países, ente los que destaca una visita al [[Rijksmuseum]]. El pintores neerlandeses, como [[Johannes Vermeer|Vermeer]] y los maestros del [[sieglu XVII]], causaron un gran impautu nel artista, que mercó postales coloriaes d'estes pintures reproducíes a partir de la coleición del Rijksmuseum, y al so regresu a París dedicar a la creación d'una serie conocida como ''Interiores holandeses'' compuesta por un total de 3 pintures. Realizó numberosos dibuxos pa la consecución de la primer pintura ''Interior holandés I'', inspirada en ''El tocador de Laud'' de [[Hendrick Martensz Sorgh]]; en ''Interior holandés II'', ye de la obra ''Neños enseñando a baillar a un gatu'' del pintor [[Jan Havicksz Steen]]. ''Interior holandés III'', inspirada n'otra obra del mesmu autor, ''Muyer nueva nel bañu''. Nesta serie, Miró tresformó, la pintura de los sos suaños surrealistes, col espaciu vacíu nos cualos imperaban los grafismos, a la recuperación de la composición en perspeutiva y les formes analizaes.<ref>Raillard, G. (1992) p.88</ref> ==== Interior holandés I ==== La pintura inspirar na obra del sieglu [[XVII]] ''El tocador de Laud'' de [[Hendrick Martensz Sorgh]] que representa a un intérprete de laud nun interior domésticu. La obra de Sorgh, de colores brillosos y planos, alloñar del modelu naturalista y la perspeutiva de la pintura de xéneru holandesa del sieglu XVII. ''Interior Holandés I'' inclúi los elementos presentes na obra de Martensz Sorgh: el [[laud]], l'intérprete, el mantel, los marcos de la paré, los elementos de tras de la ventana, un perru, un gatu, la muyer nueva, una cesta de fruta, etcétera. Tamién se caltién la posición básica de los oxetos na pintura. Sicasí, les formes son claramente mironianas, con una desporporción acentuada respectu de la obra orixinal que reflexen la importancia relativa de los elementos na composición, en llugar de les proporciones físiques. El laud y l'intérprete ocupen la mayor parte del espaciu, ente que la moza amenorgar a un detalle fundíu na agua: ye parte del paisaxe, como los oxetos inanimaos. Centrando l'atención na figura del intérprete, reparar que Miró amenorga les sos traces faciales a una cara distendida y colloráu nel centru, con un bigote movíu escontra la derecha, el so cuerpu va eslleiéndose hasta que'l laud realmente sustituyir, y tou lo que queda de la figura del nuevu ye un pequeñu pie que sobresal pela parte inferior del preséu. Un personaxe desproporcionáu qu'espresa una especie d'escitación física con una fuercia capaz de romper les cuerdes del preséu. Nesti momentu Miró pretende atacar l'anatomía humana dende la prespectiva de los términos clásicos, dende la visión ideal d'una forma harmónica, pa encetar el so proyeutu personal de desarmala. Miró usa un humorismo gráficu tráxicu, sacrílegu y heréticu que con un xeniu quijotesco tresforma col so pinzel la obra de Sorgh. Los colores tamién son tonos inspirades na tela orixinal, anque la intensidá del color ye mironiana. Poro, el gradiente de color gris verdosu de la paré de la obra de Sorgh convertir nun verde mazana na obra de Miró, la lluz de color marrón y los tonos ocres del laud tresformar nun color naranxa escuru. Aplica la pintura direutamente col tubu; nun los entemez na paleta, y tampoco los entemez nel llenzu. Los verdes, blancos, naranxes, colloraos y mariellos son colores bien puros. La obra ye un exemplu de la facilidá de trazu de Miró. Los perfiles de toles figures son bien precises, pintaes con un pincel bien finu, la so mano ye constante y fuerte nos trazos perimetrales de los personaxes. ==== Interior holandés II ==== La pintura inspirar na obra ''Neños enseñando a baillar a un gatu'' de Jan Havicksz Steen. Nesta obra, l'artista vuelve utilizar la téunica y la filosofía de la obra orixinal. Miró caltién los elementos como la guitarra, el perru y l'home que mira pela ventana. La verdadera tema de la pintura de Steen nun yera'l gatu, sinó el soníu, el movimientu y la hiladida que provica la clase de baille. Miró aprovecha d'esta anomalía na so versión: a pesar que'l gatu sirve como exa de la composición centrífuga, pon n'acentu na cacofonía y l'animación de la lleición al traviés del movimientu xiratoriu de la gran diversidá de detalles y el ritmu de los puntos y contrapuntos de la danza. La escena ye animada, vese la cara sonriente de los neños, reforzando la sorrisa grotesca del personaxe de la izquierda de la obra de Steen. La figura central de la moza destaca con un perfil qu'emula'l so pose enllenando col color azul d'el so falda tola superficie de la versión mironiana. Los perros y gatos tomen la mayor parte del espaciu, ente que los oxetos inanimaos amenorgar a los sos detalles. El personaxe esmolecedor de Steen que repara la escena esmolecíu des de la ventana tresformar na versión de Miró nun par de güeyos coloraos, siguiendo una llarga cola qu'envolubra la escena y onde la so final ye un aguiyón. Como yá pasaba con Interior holandés I, la fuercia de los colores ye intensa y tresforma la obra de Steen con diverses variaciones del marrón, que sirve pa destacar la ropa de color azul que visti la neña. Los llurdios de naranxa de Steen (calcetos, gorres) alcuéntrase en color coloráu escuru na obra de Miró. La pintura ta espuesta nel Muséu Guggenheim de Venecia. ==== Interior holandés III ==== Si les dos primeres obres de la serie fueron pintaes a partir de tarxetes postales de museos y son fácilmente identificables, nun ye'l casu de la tercer pintura de la serie, que nun puede ser claramente venceyada a una única pintura. Una de les propuestes d'identificación consiguióse teniendo en cuenta los elementos d'esta obra coincidentes con ''Mozu nel bañu'', de Jan Steen. El movimientu de la cara inclinao y cubierto con un cobertor, los calcetos de color naranxa, el movimientu del brazu qu'acaba nun pie descalzu, un perru blancu y negru na paré derecha, los dos zapatos marrones escontra baxo, la importancia de la siella marrón cola ropa de color púrpura, y los elementos de la capa na capa de color mariellu, blancu y maciu, afayen la influencia de la obra orixinal, anque ye más malo de detectar el paralelismu. Otra interpretación d'esta pintura tan complexa ye que ta inspirada en delles obres de Steen, sobremanera ''La corrolada d'aves'' (1660), más aspeutos compositivos y elementos de ''Nueva muyer nel bañu'' (1659), ''Muyer enferma d'amor'' (1660), ''Muyer enferma y un doctor'' (c. 1660) y ''Muyer nel tocador'' (c. 1661-1665).<ref>{{cita llibru|apellíu=Boix |títulu=Interior holandés III (1928). Una respuesta al enigma de la fonte d'inspiración de Joan Miró. |url=http://artcontemporanigeneral.blogspot.com.es/2011/02/una respuesta-al enigma-de-la fonte-de.html| fecha= 2011}}</ref> La pintura caltener nel Muséu d'Arte Moderno de Nueva York. Bien similar a estos ''interiores holandeses'' foi la siguiente serie de ''Semeyes imaxinaries'', tamién col puntu de partida d'unes semeyes yá realizaes: ''Semeya de la señora Mills en 1750'' d'un cuadru col mesmu títulu de [[Georges Engleheart]], ''Semeya d'una dama en 1820'' de [[John Constable]], ''[[La fornarina]]'' de [[Rafael Sanzio]] y el cuartu l'orixe foi un anunciu nun periódicu d'un motor super diésel, que consiguió faer una [[metamorfosis (bioloxía)|metamorfosis]] hasta consiguir una figura femenina a la que tituló ''La reina Luisa de Prusia''. Miró sirvir de la imaxe non pa faer una interpretación d'una obra yá realizada, sinón como puntu de partida p'analizar la forma pura hasta consiguir la so figura mironiana. El procesu puede siguise de cada pintura, al traviés de los dibuxos preparatorios que se guarden, unos na [[Fundación Miró]] de [[Barcelona]] y otros nel [[Muséu d'Arte Moderno de Nueva York]]<ref>Escudero, Carmen y Montaner, Teresa (1993) páxs. 236-253</ref> == Rotura col surrealismu y "asesinatu" de la pintura == Ente los años 1928 y 1930, les diferencies dientro del grupu de los surrealistes cada vegada se faen más evidentes, non yá na plástica, tamién asocedía na parte política. Miró cada vegada más individualista foise alloñando más, a pesar d'aceptar los principios de la estética surrealista, nun se sintió obligáu a dir frecuentemente a participar en toles manifestaciones. El [[11 de marzu]] de [[1929]], nuna xunta al Bar du Château, [[André Breton|Breton]] yá xuntáu al partíu comunista, la tema de discutiniu foi'l destín de [[Lev Trotsky]]; esta tema quedó al marxe y los discutinios llegaron a clarificar les posiciones. Ente los que se manifestaron en contra d'una aición dafechu común basáu nun programa de Breton, atopábense Miró, [[Michel Leiris]], [[Georges Bataille]] y [[André Masson]] ente otros. Miró solo quería defendese y lluchar cola pintura. Ente [[Marx]] qu'abogaba por «tresformar el mundu» per mediu de la [[política]] o'l «camudar la vida» de [[Rimbaud]] per mediu de la [[poesía]], Miró escoyó lo segundo.<ref>Raillard, Georges (1992) p.28</ref> Foi entós cuando Georges Hugnet esplicó que Miró solo puede defendese coles armes propies d'él, la pintura:{{cita|Sí, Miró quixo asesinar la pintura, asesinar con medios plásticos, por aciu una plástica que ye una de les más espresives del nuesu tiempu. Asesinar, quiciabes, porque nun quería torase a les sos esixencies, a la so estética, a un programa demasiáu estrechu pa dar vía llibre a les sos aspiraciones y a la so sede.<ref name="hgs"/>}} A partir d'equí Miró dibuxó y dedicóse intensamente a otra alternativa, el ''[[colax]]'', que nun realizó como fixeren los cubistes retayando'l papel con cuidu y encaxar nel soporte, sinón que les sos formes son ensin precisión y dempués d'agabitaes nel soporte dexa los cantos al aire y enllazar con un grafismu; la so busca nun ye inútil, ábre-y les puertes a les [[escultura|escultures]] que va realizar a partir de [[1930]]. En [[1930]] espunxo na galería Pierre escultures-objeto y darréu la primer esposición individual en [[Nueva York]] con pintures de los años 1926-1929. Realizó'l so primeres [[litografía|litografíes]] pal llibru ''L'Arbre des voyageurs'' de [[Tristan Tzara]]. Nel branu de 1930 empezó la so serie llamada ''Construcciones'', consecuencia de los ''colaxs'', la composición realizar a partir de formes elementales, círculos y cuadraos recortaos en madera y pegaos sobre un soporte xeneralmente tamién de madera, cola aplicación de clavos reforzando les llinies del cuadru.<ref>Raillard, Georges (1992) p.94</ref> Toes estes pieces fueron espuestes en París, onde les vio'l baillarín y coreógrafu [[Leonide Massine]], qu'aína se dio cuenta que yera l'artista que taba buscando pa realizar la decoración, vestuariu y diversos oxetos pal ballet ''Jeux d'enfants''. Miró aceptó y viaxó a [[Montecarlu]] a principios del añu 1932. Los decoraos fueron realizaos a base de volúmenes y diversos oxetos dotaos de movimientu. La obra estrenó'l 14 d'abril de 1932 con un gran ésitu. Dempués representóse en París, Nueva York, Londres y en Barcelona nel [[Gran Teatru del Licé u]]'l [[18 de mayu]] de [[1933]].<ref>Malet, Rosa M. (1992) páxs.56-60</ref> A partir de xineru de 1932 pasó a morar en Barcelona, con tresllaos frecuentes a París, formó parte de l'asociación d'[[Amics de l'Art Nou]] (ADLAN) xunto a Joan Prats, Joaquim Gomis y l'arquiteutu [[Josep Lluís Sert]], que'l so oxetivu yera dar a conocer la vanguardia artística internacional y promocionar la catalana. Realizó numberoses esposiciones en Barcelona, París, Londres, Nueva York, Berlín. Prosiguió col so trabayu de busca y creó les ''18 pintures según un colax'' a partir d'imáxenes d'anuncios apaecíos en diarios, como comentó darréu l'artista: {{cita| Solía retayar diarios en formes non regulares y pegales sobre llámines de papel, día tres día atropé estes formes, Una vegada fechos, los colaxs sirvíenme como puntu de partida de les pintures. Nun copiaba los colaxs. Cenciellamente dexaba que me suxurir formes.<ref>Sweeney, James J., ''Joan Miró:Comment and Interview'',«Partisan Review», vol.15, núm.2, Nueva York, febreru 1948, p.209</ref>}} Creó unos nuevos personaxes con una espresión de gran dramatismu con una perfecta simbiosis ente los signos y la figures, que los sos fondos son xeneralmente escuros, pintaos sobre masonita (tablex) como ''Home y muyer frente a un montón d'escrementos'' (1935), o ''Muyer y perru frente a la lluna'' (1936), de xuru pol estáu d'ánimu del artista ante los acontecimientos de la [[Guerra Civil Española]] y la posterior de la [[Segunda Guerra Mundial]]. === ''Bodegón del zapatu vieyu'' === {{AP|Bodegón del zapatu vieyu}} La so vuelta a París por cuenta de una esposición que tenía prevista nel mes de payares de 1936, col drama que representaba la guerra española, fíxo-y sentir la necesidá de volver pintar la realidá, que l'artista entorna nuna naturaleza muerta: ''Bodegón del zapatu vieyu'', onde consigue una rellación ente'l zapatu y el restu de los elementos asitiaos enriba la mesa, la botella, una mazana con un tenedor claváu, y el zoquete de pan; los colores consiguen la máxima agresividá yá que son acedos y violentos; la pintura nesti cuadru nun ye plana como n'obres anteriores sinón que perfila y da dimensión a les formes de los oxetos. Según el mesmu Miró, toa esta representación, facer pensando nel cuadru ''Zapatos del Llabriegu'' de [[Van Gogh]], artista bien almiráu por él. Ta considerada como una pieza clave d'esti momentu pictóricu de la realidá.<ref>Malet, Rosa M. (1992) páxs.69-70</ref> === Pabellón de 1937 en París === Dempués de realizar el cartelu ''¡Ayudái a España!'', pa un sellu postal, destináu a ayudar al gobiernu republicanu español, encargóse-y pintar una obra de grandes dimensiones pal [[Pabellón de la República Española|pabellón]] de la [[Segunda República Española|República Española]] na [[Esposición Internacional de París de 1937]] que se diba a inaugurar nel mes de xunetu d'esi mesmu añu. Nesti pabellón espunxeron tamién los artistes [[Picasso]] con ''Guernica'', [[Alexander Calder]] cola ''Fonte de mercuriu'', [[Julio González]] cola escultura ''Montserrat'', [[Alberto Sánchez Pérez|Alberto Sánchez]] tamién con una obra escultórica ''El pueblu español tien un camín que conduz a una estrella'' y Miró que realizó ''El Segador'', representando al payés catalán col focete nun puñu n'actitú revolucionaria, simbolizando la coleutividá de too un pueblu en llucha; esta obra sumió a la fin de la esposición, cuando foi desmontáu'l pabellón. Namái queden unes fotografíes en blancu y negru.<ref>Malet, Rosa M. (1992) páxs.71-72</ref> === Constelaciones === {{AP|Constelaciones (Miró)}} Pintaes ente los años [[1940]] y [[1941]], en [[Varengeville-sur-Mer]], pequeñu pueblu de la mariña de [[Normandía]], sintióse atraíu pel cielu y empezó una serie de 23 pequeñes obres col títulu xenéricu de Constelaciones realizaes en formatu de 38x46 cm, con un soporte de papel que l'artista amugaba con gasolina y fregábalo hasta consiguir una superficie con una testura rugosa. A partir d'equí ponía'l color calteniendo una tresparencia pa crear l'aspeutu final deseyáu. Sobre esti color del fondu, Miró dibuxaba con colores puros pa llograr el contraste.<ref> Malet, Rosa M. (1992) páxs.76-78</ref> Nes constelaciones, la iconografía quier representar tol orde del cosmos, les estrelles faen referencia al mundu celestial, los personaxes simbolicen la tierra y los páxaros son la unión de dambos. Estes pintures integren perfectamente figures col fondu.<ref>Rebull, Melania (1994) p.30</ref> Más palantre en [[1958]], editóse un llibru col títulu ''Constelaciones'' de bien pocos exemplares, cola reproducción de ''ventidós enaguaes'' de Miró y con ''ventidós proses paraleles'' escrites por [[André Breton]].<ref>Raillard, Georges (1992) páxs.38-42</ref> A partir del añu [[1960]], Miró entró nuna nueva etapa, onde se reflexa la soltura na forma de trazar los grafismos con una gran simplicidá, propiu de la espontaneidá infantil; los gruesos trazos son realizaos col color negru, n'el so teles ven pingues de pintura y chiscadures, aludiendo nes sos temes repetidamente a la tierra, el cielu, los páxaros y la muyer y con colores primarios.<ref>Rebull, Melania (1994) páxs.39-56</ref> == Otros materiales == === Cerámica === En [[1944]] empezó a collaborar col so amigu de l'adolescencia [[Josep Llorens i Artigas]] na producción de [[cerámica|cerámiques]], investigando na composición de les pastes, tierres, esmaltes y colores; la forma de les cerámiques populares representó pa él, una fonte d'inspiración; nestes primeres cerámiques poca diferencia hai coles pintures y litografíes de la mesma dómina. Nel añu 1947 moró mientres ocho meses en Nueva York onde realizó un mural en pintura de 3 x 10 metros destináu al restorán del Cincinnati Terrace Hilton Hotel, al empar que fizo unes ilustraciones pal llibru ''L'antitête'' de [[Tristan Tzara]]. Más tarde yá en Barcelona y ayudáu tamién pol fíu de Josep Llorens, [[Joan Gardy Llorens]], pasó temporaes na masía-taller que teníen los Artigas en [[Gallifa]], onde se fixeron tou tipu de pruebes, tantu nes cocciones como nos esmaltes; finalmente la resultancia ye de 232 obres que fueron espuestes en xunu de 1956 na Galería Maeght de París y dempués na Galería Pierre Matisse de Nueva York. [[Ficheru:Miro-Wand in Ludwigshafen 06.jpg|thumb|750px|center|Mural cerámicu en Wilhelm-Hack-Museum de [[Ludwigshafen]] (1971).]] N'este mesmu añu de 1956, treslladóse a vivir a [[Mallorca]], onde dispunxo d'un gran taller, proyeutáu pol so amigu [[Josep Lluís Sert]]. Foi entós cuando recibió l'encargu de realizar dos murales cerámicos pa la sede de la [[Unesco]] allugáu en París, de 3 x 15 metros y 3 x 7,5 metros, que fueron inauguraos en 1958. Anque trabayara en grandes formatos nunca lo fixera en cerámica; xuntu al ceramista Josep Llorens Artigas, consigue la posibilidá téunica de la cocción que s'ellaboró al máximu pa llograr un fondu con testures asemeyaes a les pintures d'esa dómina.<ref>Rebull, Melania (1994) p.65</ref> Decidióse que la composición fixérase alredor de les temes del ''Sol'' y la ''Lluna'', que, según pallabres de Miró:{{cita|... la idea d'un gran discu coloráu intensu imponer pal muriu más grande. El so retruque nel muriu pequeñu sería un cuartu creciente azul, dictáu pel espaciu más amenorgáu, más íntimu, pal cual taba previstu. Estos dos formes que quería bien coloriaes faíen falta reforzales por un trabayu en relieve. Ciertos elementos de la construcción, tales como la forma de les ventanes, inspiráronme les composiciones en escatas y les formes de los personaxes. Busqué una espresión brutal nel gran muriu, una suxestión poética nel pequeñu.<ref> Malet, Rosa M. (1992) páxs.107-112</ref>}} [[Ficheru:Palacio de Congresos y Exposiciones (Madrid) 01.jpg|thumb|250px|left|Mural de Miró nel [[Palaciu de Congresos de Madrid]] (1980).]] Estos murales de la UNESCO, fueron el prototipu pa tolos siguientes. En 1960 el de la [[Universidá de Harvard]] pa sustituyir el de pintura que fixera nel añu 1950; en 1964 realizó'l de Handelshochschule de [[Sankt Gallen]] en [[Suiza]] y el de la Fundación Maeght para [[Saint-Paul (Alpes Marítimos)|Saint-Paul-de-Venci]]; en 1966 el del Guggenheim Museum; nel añu 1970 unu pal [[aeropuertu de Barcelona]] y trés pa la esposición internacional d'[[Osaka]]; al siguiente añu'l de Wilhelm-Hack-Museum de [[Ludwigshafen]]; por encargu de la [[Cinémathèque française|Cinémathèque française de París]] realizó un mural tamién xuntu Artigas nel añu 1972 y que foi adquiríu en 1977 pola [[diputación Foral d'Álava]], atopándose na actualidá instaláu nel interior del [[ARTIUM|Centro-Muséu Vascu d'Arte Contemporáneo de Vitoria-Gasteiz (ARTIUM)]];<ref>{{cita web|url=http://www.artium.org/Castellanu/Coleición/Catálogoonline/tabid/104/language/es-ES/Default.aspx|títulu=Coleición:catálogu en línea|editor=ARTIUM|fechaaccesu=7 de febreru de 2012}}</ref> en 1977 ye la Universidá de [[Wichita (Kansas)|Wichita]] n'[[Estaos Xuníos]] el que lu encargó unu y finalmente inauguróse en 1980 el mural del nuevu [[Palaciu de Congresos de Madrid]]. === Escultura === [[Ficheru:Dona i Ocell.JPG|thumb|200px|[[Muyer y Páxaru]] (1983) en [[Barcelona]].]] En 1946 trabayó n'[[escultura|escultures]] para [[fundición]] en [[bronce]] qu'en delles ocasiones fueron cubiertes con pintura de colores vivos. Na escultura interesó-y buscar volúmenes y espacios ya incorporar oxetos cotidianos o a cencielles atopaos, piedres, raigaños, cubiertos, tricornios, llaves d'agua, que funde a la [[cera perdida]]. El sentíu de los oxetos identificables, perder, al xunise por aciu la fundición con otros oxetos. Asina formó en 1967 ''El reló del vientu'' que realizó con una caxa de cartón y una cuyar, fundíes en bronce y ensambladas, constituyendo un oxetu escultóricu que solo mide la intensidá del vientu.<ref>Raillard, Georges (1992) p.130</ref> Construyó xuntu con Joseph Llorens i Artigas una gran escultura de cerámica ''La diosa del mar'' que la somorguiaron en [[Juan-les-Pins]]. Efectuó nel añu 1972, unes esposiciones d'escultures nel Walker Art Center de [[Minneapolis]], al Clevelan Art Museum y al [[Art Institute de Chicago]]. A partir de 1965 realizó gran cantidá d'escultures pa la Fundación Maeght en [[Saint-Paul (Alpes Marítimos)|Saint-Paul-de-Venci]], ente elles tán el ''Páxaru llunar'', ''Páxara cortil'', ''Llagartu'', ''Diosa'', ''Forqueta'' y ''Muyer col pelo revuelto''.<ref>Raillard, Georges (1992) p.134</ref> N'abril de 1981 inaugurar en [[Chicago]] una escultura monumental de 12 metros d'altor, conocida como ''Miss Chicago''; el 6 de payares otres dos escultures fueron asitiaes na vía pública en [[Palma de Mallorca]]; en [[Houston]] inaugurar en 1982, la escultura ''Personaxe y páxaru'' y en collaboración con Joan Gardy Artigas realizó la so última escultura pa Barcelona, ''[[Muyer y Páxaru]]'', en formigón y recubierta de cerámica. Foi inaugurada en 1983 ensin la presencia de Miró por cuenta del so delicáu estáu de salú. Asitiada nel parque de Joan Miró de Barcelona, al pie d'un gran llagu artificial, la escultura con 22 metros d'altor, representa una forma femenina con sombreru y sobre ésti la imaxe d'un páxaru. La figura de muyer solucionar con una forma de fueya allargada y acovanada. Por tol so esterior alcuéntrase recubierta con cerámica de colores coloraos, mariellos, verdes y azules (los más comunes del artista) trataos como [[trencadís]].<ref>{{Cita llibru|autor=Varios autor|títulu=Barcelona, una ciudá de vanguardia. Arte en callar|añu=2006|editorial=Barcelona, La Vanguardia Ediciones|id=ISBN 84-96642-09-7}}</ref> === Grabaos === Siempres-y interesaren los [[grabáu|grabaos]] pa la realización de [[litografía|litografíes]], y nestos últimos años enfusóse muncho más nello; nel so viaxe a Nueva York en 1947, trabayó mientres un tiempu nel ''Atelier 17'' empobináu por [[Hayter]], al traviés del cual aumentó toles sos conocencies sobre la calcografía; mientres estos meses en Nueva York, realizó planchar pa ''-y Desesperanto'' unu de los trés volúmenes de que consta la obra ''L'antitête'' de [[Tristan Tzara]]. Un añu más tarde collaboró nuevamente con esti autor nun nuevu llibru ''Parler seul'', faciendo 72 litografíes en color. A partir d'equí, trabayó en diversos llibros de [[bibliófilu]] en collaboración con amigos poetes, como [[André Breton|Breton]] en ''Anthologie de l'humour noir'' en 1950 y ''La clé des champs'' en 1953; con [[René Cher]], ''Fête des arbres et du chasseur'' en 1948 y ''A la santé du serpent'' en 1954; con [[Michel Leiris]] en 1956, ''Bagatelles végétales''; y con [[Paul Éluard]], ''A toute épreuve'' con ochenta [[xilografía|xilografíes]] realizaes en madera de boxe. La execución d'esti trabayu llevar a cabu ente los años 1947 y 1958.<ref> Malet, Rosa M. (1992) páxs.100-105</ref> Ente'l 9 de xunu y 27 de setiembre de 1969 realizó una esposición individual «Oeuvre gravé et lithographié» na Galería Gérald Cramer de [[Xinebra (Suiza)|Xinebra]] y n'este mesmu añu una gran retrospectiva d'obra gráfica al Pasadena Art Museum de [[Pasadena (California)]]. == Obres destacaes == [[Ficheru:Mujer - Joan Miró - 1983.jpg|thumb|250px|''[[Femme (escultura)|Femme]]'' (1981), escultura de Joan Miró na [[Casa de la Ciudá de Barcelona]].]] '''Pintures''' * ''[[Nord-Sud]]'', 1917 oliu, Galería Adrien Maeght en [[París]]. * ''[[La casa de la palmera]]'', 1918, Muséu Nacional Centru d'Arte Reina Sofía en [[Madrid]]. * ''[[La masía]]'', 1921 oliu, [[National Gallery of Art]] de [[Washington D. C.|Washington]]. * ''[[Semeya de baillarina española]]'', 1921 oliu Muséu Picasso de París. * ''[[Tierra llabrada]]'', 1923 oliu, [[Solomon R. Guggenheim Museum]] de [[Nueva York]]. * [[Joan Miró#Antroxu de Arlequín|''Antroxu de Arlequín'']], 1924 oliu, Albright-Knox Art Gallery de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] * Serie de tres pintures: ''[[Interior holandés]]'', 1928 oliu, [[Muséu Guggenheim de Venecia]]- Meadows Museum, [[Dallas]] y [[Muséu d'Arte Moderno de Nueva York]]. * ''[[Composición (Joan Miró)|Composición]]'', [[1934]] ([[Muséu Soumaya]]). * ''Cascoxu, muyer, flor y estrella'', 1934 ([[Muséu del Prado]]) * Muyer y páxaros a l'amanecida * ''La Lleición d'Esquí'', 1966 oliu, [[Muséu d'Arte Contemporáneo de Caracas]]. * [[Joan Miro#Bodegón del zapatu vieyu|Bodegón del zapatu vieyu]], 1937. * ''Corrida de toros'' * ''Una estrella afalaga'l senu d'una negra'', 1938 oliu, Tate Gallery de [[Londres]]. * Serie de 24 gouaches: ''[[Constelaciones (Miró)|Constelaciones]]'', 1940-1941. * Serie de 3 pintures: ''Azul'', 1961 oliu, [[Centro Georges Pompidou]] de París * ''El discu coloráu escorriendo a la calandria'', 1953 [[Muséu Botero]] en Bogotá. * ''Personaxe delantre del sol'', 1968 acrílicu, [[Fundación Miró]] en Barcelona. * ''[[La esperanza del condergáu a muerte]]'', 1974 Fundación Miró en Barcelona. * ''[[Muyer desnuda xubiendo la escalera]]'', 1937 Fundación Miró en Barcelona. * ''[[Metamorfosis (Miró)|Metamorfosis]]'', serie de Joan Miró. * ''[[Manes volando escontra les constelaciones]]'', 1974 Fundación Miró en Barcelona * ''[[La esperanza del navegante]]'', 1968 - 1973 * ''[[Serie Barcelona]]'', 1944 [[Fundació Joan Miró]] * ''[[Cabeza de llabrador catalán]]'' '''Murales cerámicos''' * Murales cerámicos del Sol y la Lluna, 1958, Sede de la [[Unesco]] en París. * Mural cerámicu pa la [[Universidá de Harvard]], 1950. * Mural cerámicu de la Handekshochschule, 1964 de [[Sankt Gallen]] en [[Suiza]]. * Mural cerámicu de la Fundación Maeght, 1964 en [[Saint-Paul (Alpes Marítimos)|Saint-Paul-de-Venci]]. * Mural de cerámica de la terminal B, 1970 del [[Aeropuertu de Barcelona]]. * Murales cerámicos pal pabellón del Gas, 1970 pa la esposición internacional d'[[Osaka]] * Mural cerámicu en Wilhelm-Hack-Museum, 1971 de [[Ludwigshafen]]. * Mural de cerámica de la Cinemateca, 1972 de París, anguaño nel [[ATRIUM|Centro-Muséu Vascu d'Arte Contemporáneo de Vitoria-Gasteiz (ARTIUM)]]. * Mural cerámicu del nuevu [[Palaciu de Congresos de Madrid]], 1980. '''Escultures''' * ''Personaxe con paragües'', 1933 escultura de madera, paragües y fueyes seques na [[Fundación Miró]] de [[Barcelona]]. * ''Páxaru llunar'', 1946-1949 en bronce diversu copies * ''Páxara cortil'', 1946-1949 en bronce diversu copies * ''Reló de vientu'', 1967 escultura en bronce. * ''L'afalagu d'un páxaru'', 1967 bronce pintao na Fundación Miró de Barcelona * ''Muyer botella'', 1973 escultura en bronce pal [[Parque Cultural Viera y Clavijo]] de [[Santa Cruz de Tenerife]]. * ''Perru'', 1974 bronce na Fundación Miró de Barcelona. * Conxuntu monumental pa La Défense, 1978 en París. * ''Miss Chicago'', 1981 Escultura pública de doce metros en [[Chicago]]. * ''[[Femme (escultura)|Femme]]'', 1981 escultura en bronce, espuesta na [[Casa de la Ciudá de Barcelona]]. * ''[[Muyer y Páxaru]]'', 1983 escultura de cementu recubierta de cerámica nel Parque Joan Miró de [[Barcelona]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía consultada == * {{Cita llibru|autor=Escudero, Carmen / Montaner, Teresa|títulu=Joan Miró 1893-1993: Catàleg|añu=1993|editorial=Fundació Joan Miró - Leonardo Arte}} * {{Cita llibru|autor=Green, Christopher|títulu=Joan Miró, 1923-1933: el darrer i primer pintor|añu=1993|editorial=Fundació Joan Miró - Leonardo Arte}} * {{Cita llibru|autor=Lubar, Robert S.|títulu=La Mediterrània de Miró: concepción d'una identitat cultural|añu=1993|editorial=Fundació Joan Miró - Leonardo Arte}} * {{Cita llibru|autor=Malet, Rosa Maria|títulu=Joan Miró|añu=1992|editorial=Barcelona, Edicions 62|id=ISBN 84-297-3568-2 (en catalán)}} * {{Cita llibru|autor=Raillard, Georges|títulu=Miró|añu=1992|editorial=Madrid, Editorial Debate|id=ISBN 84-7444-605-8}} * {{Cita llibru|autor=Rebull Trudell, Melania|títulu=Joan Miró|añu=1994|editorial=Barcelona, Globus y Ediciones Polígrafa|id=ISBN 84-88424-96-5 (en catalán)}} * {{Cita llibru|autor=Cabañes, Pilar|títulu=Joan Miró. El camín del arte|editorial=Alcuentru|isbn=978-84-9055-004-5|url=http://www.ediciones-encuentro.es/llibro/joan-miro-el camín-del arte.html}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Joan Miró}} {{wikiquote|Joan Miró|Joan Miró}} * [http://www.fundaciomiro-bcn.org/ Muséu Fundació Joan Miró - Barcelona] * [http://miro.palmademallorca.es/index.php?Idi=1&Cod_fam=&Cod_sub= Fundació Pilar i Joan Miró a Mallorca] * [http://www.arteseleccion.com/ventanes/autor/autor.php?idioma=es&id=50&autor=Joan Miró. Analís críticu] * [http://web.archive.org/web/20090114065257/http://legislaciones.iespana.es/Joan_Miro.htm Completa Biografía n'español] * [http://zachary-jones.com/spanish/archives/7493 Analís y ruempecabeces de "Antroxu de Arlequín"] * [http://www.grabados-chillida.com/Joan-Miro-Museos.html Llistáu de Museos con Obra de Joan Miró] * [https://www.rtve.es/alacarta/videos/informe-semanal/foi-informe-miro-sieglu-estrelles-1993/1820170/ Reportaxe d'Informe Selmanal (TVE) con motivu del 120 aniversariu de la so nacencia (1993)]. * [http://www.centrepompidou.fr/education/ressources/ENS-miro/ENS-miro.html Dossier: ''Joan Miró, La naissance du monde'', exposition au Centre Pompidou, 2004] {{n'idioma|fr}}. * [http://www.tesisenred.net/bitstream/handle/10803/9407/tabp1de1.pdf?sequence=1 Tesis doctoral d'Antonio Boix sobre Joan Miró en 1968-1983] {{NF|1893|1983|Miro, Joan}} {{Tradubot|Joan Miró}} [[Categoría:Pintores astrautos]] [[Categoría:Pintores del Surrealismu]] [[Categoría:Pintores de Barcelona]] [[Categoría:Escultores de Cataluña]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] m1254k6e15bc9b5lt42qiyg8h9oa70z 0 73762 3699257 3696189 2022-07-25T06:18:13Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Eugène Henri Paul Gauguin''' {{nym}} foi un [[pintura|pintor]] [[Posimpresionismu|posimpresionista]] reconocíu dempués del so fallecimientu. L'usu esperimental del color y el so [[Sintetismu (pintura)|estilu sintetista]], fueron elementos claves pa la so distinción respeuto al [[impresionismu]]. El so trabayu foi gran influencia pa los [[Vanguardismu|vanguardistas]] franceses y munchos otros artistes modernos como [[Pablo Picasso]] y [[Henri Matisse]]. L'arte de Gauguin volvióse popular dempués de la so muerte, parcialmente por cuenta de los esfuercios del comerciante d'arte [[Ambroise Vollard]], quien entamó exhibiciones de la so obra casi al términu de la so carrera y póstumes en París.<ref>[http://archive.org/stream/cataloguedesouvr1903salo#page/68/mode/2up Gauguin at the Salon d'Automne, 1903]</ref><ref>[http://archive.org/stream/cataloguedesouvr1906salo#page/190/mode/2up Gauguin retrospective at the Salon d'Automne, 1906]</ref> Munches de les sos obres se encotraban na posesión del coleicionista rusu [[Sergei Shchukin]]<ref>{{cita web|url=http://www.morozov-shchukin.com/html/Agau.html |títulu=Shchukin Gauguin |editorial=Morozov-shchukin.com |fecha= |fechaaccesu=2013-07-12}}</ref> según n'otres coleiciones importantes. Gauguin foi una figura importante del simbolismu, participando como pintor, escritor y escultor de grabaos y cerámica. La so esperimentación coraxosa col color foi lo qu'asitió los cimientos pal estilu sintetista del [[arte moderno]], ente que la so espresión del significáu inherente de les temes nes sos pintures, so la influencia del [[cloisonismo]], foi lo que pavimentó el camín al [[primitivismu]] y el regresu al estilu pastoral (captura de la naturaleza, paisaxes). El so trabayu tamién foi una gran influencia pal usu de téuniques como'l [[grabáu en madera]] y la [[xilografía]] na realización d'obres d'arte.<ref>[http://rubens.anu.edu.au/htdocs/surveys/prints/bysubject/display00087.html "Prints by Paul Gauguin"], ArtServe: [[Australian National University]].</ref><ref>[http://columbia.thefreedictionary.com/woodcut+and+wood+engraving "Woodcut and Wood Engraving"]. TheFreeDictionary.com.</ref> La so obra ayudó a la evolución de la pintura, referente al [[espresionismu|espresionismu alemán]] y el [[fovismo]] (movimientu que se desenvuelve ente [[1898]] y [[1908]]). Foi ''Xefe de files'' de la [[Escuela de Pont-Aven]] ya inspirador de los [[Nabis (artistes)|Nabis]]. Desenvolvió la parte más distintiva de la so producción nel Caribe ([[Martinica]]) y n'Oceanía ([[Polinesia Francesa]]), entornándose mayormente en paisaxes y desnudos bien coraxosos pa la dómina pola so rusticidad y coloríu atayante, opuestos a la pintura burguesa y esteticista predominante nel so tiempu na cultura occidental. La so obra ta considerada ente les más importantes de los pintores [[Francia|franceses]] del [[sieglu XIX]], contribuyendo decisivamente al arte moderno del sieglu XX. [[Van Gogh]] faló alrodiu de les sos pintures de Martinica, diciendo: {{cita|¡Terribles! Nun fueron pintaes col pincel, sinón col falu. Cuadros que son, coles mesmes, arte y pecáu [...] Esta ye pintura que sale de les coraes, del sangre, como la espelma sale del sexu.}} == Biografía == ===Primeros años=== [[Ficheru:Gauguin La mère de l'artiste.jpg|thumb|''Aline Marie Chazal Tristán, La mère de l'artiste ("La madre del artista")'', 1889, [[Staatsgalerie Stuttgart]].]] Gauguin nació en [[París]], Francia. Fíu del periodista antimonárquicu Clovis Gauguin y de Alina Maria Chazal, fía de la socialista y feminista [[Flora Tristan|Flora Tristán]], que'l so padre formaba parte d'una familia influyente en [[Perú]]. En 1850 la familia<ref>[[Waldemar Januszczak]], ''Gauguin: The Full Story'', BBC TV documentary.</ref> dexó París y partió escontra Perú, motivaos pol clima políticu del periodu (tres el [[Golpe d'Estáu|coup d'État]] de [[Napoleón III Bonaparte|Napoleón III]]). Clovis muerre mientres el viaxe, dexando a un Paul de 18 meses d'edá, la so madre y la so hermana pa iguar les por cuenta propia. Vivieron en [[Lima]] mientres cuatro años col tíu de Paul y la so familia. Les imáxenes de Perú terminaríen siendo gran influencia nel arte de Gauguin. Foi en Lima onde Gauguin ellaboró'l so primer arte. La so madre almiraba l'arte precolombino, cuantimás la cerámica, yá que coleccionaba cacía Inca que dellos colonizadores consideraben como una barbarie. <blockquote>"Les primeres memories de Gauguin fueron de cómo la so madre usaba vistimienta tradicional de Lima, un güeyu qu'espiaba detrás del so ''manteau'', el misteriosu velu d'un güeyu qu'usaben toles muyeres de Lima. [...] Él siempres sintió atraición poles muyeres con un estilu tradicional a la vista. Este tuvo de ser el primeru de munchos de los vistíos coloríos qu'invadiríen la so imaxinación."<ref name="fullstory">''Gauguin: The Full Story'', Waldemar Januszczak.</ref></blockquote> A la edá de siete años, Gauguin y la so familia tornaron a Francia, llegando a [[Orleans|Orléans]] pa vivir col so güelu. La familia Gauguin yera proveniente orixinalmente d'esa área y yeren xardineros, mercaderes, cultivadores y verduleros: Gauguin significa "cultivador de nueces". El so padre rompió cola tradición familiar al volvese periodista en París. Gauguin llueu aprendió francés, sicasí la so llingua principal y preferío siguía siendo l'español . ===Educación y primer emplegu=== Dempués d'atender a un par d'escueles locales, Gauguin foi unviáu al prestixosu internáu católicu Petit Séminaire de [[La Chapelle-Saint-Mesmin]].<ref>Gayford páxs. 99-100</ref> Pasó tres años nesa escuela. A la edá de catorce, ingresó al institutu Loriol en París, una escuela preparatoria naval, enantes de tornar a Orléans pa tomar el so últimu añu en Lyceé Jeanne D'Arc. Gauguin rexistróse como un [[Práuticu|asistente de pilotu]] na [[marina mercante]]. Tres años dempués, xunir a la marina francesa na que sirvió dos años.<ref>Mathews p. 14</ref> La so madre morrió'l 7 de xunetu de 1867, pero él nun s'enteró hasta pasaos dellos meses, cuando na so estancia n'India recibe una carta de la so hermana Marie.<ref>Mathews p. 18</ref><ref>Perruchot p. 44</ref> En 1871, Gauguin tornó a París onde consiguió un emplegu como [[axente de bolsa]]. El noviu ricu de la so madre, Gustave Arosa, dio-y un emplegu na [[Bolsa de París]]; esto cuando Gauguin tenía 23 años. Convertir nun empresariu parisín bien esitosu y asina se caltuvo polos siguientes 11 años. En 1879 ganaba 30,000 francos al añu (alredor de $125,000 dólares americanos en 2008) siendo axente de bolsa, y el doble cuando participaba en negocios nel mercáu d'arte.<ref>{{cita llibru|apellíu1=Thompson|nome1=Don|títulu=The $12 Million Stuffed Shark: The Curious Economics of Contemporary Art|fecha=2010|editorial=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-0230620599|páxina=49|url={{Google books|ORHdSqeDPlsC|title|page=49|plainurl=yes}}}}</ref><ref>{{cita web|títulu=The Business of Art: Evidence from the Art Market|url=http://www.getty.edu/art/exhibitions/business/|website=getty.edu|editorial=[[J. Paul Getty Museum]]|fecha=2004}}</ref> En 1882, la Bolsa de París derrumbóse y el mercáu d'arte contráxose. Les ganancies de Gauguin deterioráronse severamente, llevándolo a dedicase a la pintura por tiempu completu.<ref name=":0">Thomson p. 27</ref><ref name=":1">Mathews páxs. 48-9</ref> ===Matrimoniu=== En 1873, cásase con una muyer [[pueblu danés|danesa]], Mette-Sophie Gad (1850-1920). Mientres los siguientes diez años tuvieron cinco fíos: Émile (1874-1955), Aline (1877-1900), [[Jean-René Gauguin|Jean René]] (1881-1961) y Paul Rollon (1883-1961). Pa 1884, Gauguin treslladóse cola so familia a [[Copenḥague]] en [[Dinamarca]], onde escorrió una carrera como vendedor de carpes. Nun foi un ésitu: nun sabía falar danés, y los daneses nun queríen lones franceses. Polo que Mette convertir na que sostenía la casa, dando lleiciones de francés a aprendices diplomáticos.<ref>Januszczak, ''Full Story''.</ref> La so familia de clase media y el so matrimoniu se desmoronaron dempués de 11 años cuando Gauguin sintió l'impulsu de pintar por tiempu completu. Él tornó a París en 1885, dempués de que Mette-Sophie y la so familia pidiérenlu que dir por arrenunciar a los valores enantes compartíos.<ref>Mathews p. 62</ref><ref>Thomson p. 38</ref><ref>Mathews páxs.56-62</ref> L'últimu contautu físicu de Gauguin con ellos foi en 1891, Mette eventualmente formalizó la separación en 1894.<ref name= "Mathews separation">Mathews páxs. 194, 210</ref><ref name= "Thomson separation">Thomson páxs. 29, 182</ref> ===Primeres pintures=== [[Ficheru:Paul Gauguin 001.jpg|thumb|''Suzanne cosiendo'', 1880, [[Ny Carlsberg Glyptotek]]]] En 1873, casi coles mesmes de los sos entamos como corredor de bolsa, Gauguin empezó a pintar nel so tiempu llibre. La so vida parisina centrar nel [[IX Distritu de París|IX distritu de París]]. Gauguin vivía nel 15 de la cai Bruyère.<ref>{{cita web|apellido1=Bain-Smith|nome1=Priscilla|títulu=Gauguin: Where he lived and loved|url=http://www.bonjourparis.com/story/gauguin-where-he-lived-and-loved/|website=bonjourparis.com|urlarchivu=http://www.webcitation.org/6X9nkWkMb|fechaarchivu=20 March 2015|deadurl=no}}</ref><ref name= "Paris locations"> Jean-François Staszak {{Google books|id_AUj-DycAC|Géographies de Gauguin|page=32|plainurl=}}</ref> Alredor del área atopaben los cafés que frecuentaben los impresionistes. Gauguin solía visitar galeríes y mercar trabayos d'artistes emerxentes. Formó una amistá con [[Camille Pissarro|Pisarro]]<ref name="met" /> y visitar los domingos pa pintar nel so xardín. Pisarro presentar con otros artistes. En 1877 Gauguin "camudóse cerca del mercáu y al traviés del ríu que llevaba a les probes y recién estensiones urbanes" de [[XV Distritu de París|Vaugirard]] (XV distritu de París). Equí nel tercer pisu del 8 de la cai Carcel, tuvo'l so primer llar con estudiu.<ref name= "Paris locations"/> El so amigu cercanu [[Émile Schuffenecker]], con una hestoria similar a la d'él (antiguu corredor de bolsa aspirando a convertise n'artista) y Gauguin vivíen cerca. Gauguin amosó pintures nes exhibiciones [[Impresionismu|impresionistes]] llevaes a cabu en 1881 y 1882,(primeramente la escultura del so fíu Émile, foi por un tiempu la única escultura dientro de la 4a Exhibición Impresionista de 1879). Les sos pintures recibieron reseñes despreciatibles; anguaño obres como ''Los Huertos de Vaugirard'', son altamente valoraes.<ref>Thomson p. 22</ref><ref>Mathews páxs.38-40</ref> En 1882, el mercáu de valores derrumbóse y el mercáu d'arte contráxose.<ref name=":0">Thomson p. 27</ref><ref name=":1">Mathews páxs. 48-9</ref> Paul Durand-Ruel, el principal comerciante del arte impresionista, foi especialmente afeutáu pol derrumbe y dexó de mercar pintures d'artistes, como Gauguin. Les ganancies de Gauguin menguaron considerablemente y nel intre de los siguientes dos años, amodo formuló los sos planes pa convertise nun artista por tiempu completu.<ref name="met">Cindy Kang, [http://www.metmuseum.org/toah/hd/gaug/hd_gaug.htm Gauguin Biography], Heilbrunn Timeline of Art History, New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000.</ref> Los siguientes dos branos pintó con Pisarro y dacuando con [[Paul Cézanne]]. N'ochobre de 1883, él escríbelu a Pisarro diciendo que decidiera ganase la vida pintando "a como dea llugar" y pidía la so ayuda pa llogralo, que, de primeres, Pisarro dio con gustu. El xineru siguiente, Gauguin camudar cola so familia a [[Rouen]], onde él pensaba, por cuenta de la so estancia de branu con Pisarro, podía atopar importantes oportunidaes. Sicasí, l'aventura resultó ser infructuosa y pa fin d'añu Mette tornó a Copenhague. Gauguin siguir en payares de 1884, llevando consigo la so coleición d'arte que permanecería en Copenhague.<ref>Thomson páxs. 27-9</ref><ref>Mathews páxs. 52-6</ref> <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5"> File:Paul Gauguin 064.jpg|''Los Huertos de Vaugirard'', 1879, Smith College Museum of Art File:Paul Gauguin 059.jpg|''Paisaxe d'Iviernu'', 1879, [[Muséu de Belles Artes de Budapest]] File:Paul Gauguin 097.jpg|''Semeya de Madame Gauguin,'' c. 1880–81, Foundation Y.G. Bührle, Zürich File:Paul Gauguin 060.jpg|''Xardín en Vaugirard'' (La familia nel xardín de la cai Carcel),'' 1881, [[Gliptoteca Ny Carlsberg]], Copenhague </gallery> === Francia 1885 - 1886 === [[Ficheru:Paul Gauguin 036.jpg|thumb| ''Cuatro Bretones'', 1886, [[Neue Pinakothek| Neue Pinakothek, Munich]]]] Gauguin tornó a París en xunu de 1885, acompañáu del so fíu de seis años Clovis. Los otros fíos quedar con Mette en Copenhague, onde teníen el sofitu de familia y amigos ente que Mette atopaba trabayu como traductora y maestra de francés. De primeres Gauguin atopó difícil la reintegración al mundu del arte en París y pasóse el primer iviernu de regresu sufriendo probeza seria, obligáu a tomar emplegos pocu importantes. Eventualmente Clovis carecióse y foi unviáu a un internáu, la hermana de Gauguin, Marie, dio los recursos pa llogralo.<ref>Thompson p. 38</ref><ref>Mathews páxs. 63-7</ref> Mientres el so primer añu, produció bien poco arte. Esibió 19 pintures y un relieve de madera na octava (y última) exhibición impresionista en mayu de 1886.<ref>{{cita web |apellido1=Gersh-Nesic|nome1=Berth|títulu=The Eighth Impressionist Exhibition - 1886|url=http://arthistory.about.com/od/first_eight_exhibitions/a/eighth_Impressionism_exhibition.htm|website=arthistory.about.com|editorial=[[About.com]]}}</ref> La mayoría d'estes pintures yeren trabayu antiguu realizáu en Rouen o Copenhague y, polo xeneral, nun había nada novedosu, anque la so obra ''Baigneuses à Dieppe'' (''Bañistas en Dieppe'') introdució lo que se convertiría nuna tema recurrente, la muyer nes foles. [[Félix Bracquemond]] mercó una de les sos pintures. La exhibición estableció a [[Georges Seurat]] como'l líder del movimientu ''[[avant-garde]]'' en París. Gauguin despectivamente refugó la téunica [[Neoimpresionismu|neoimpresionista]] [[Puntillismo|puntillista]] de Seurat. Más tarde esi mesmu añu, Gauguin se deslindó de Pisarro, quien a partir d'esi momentu convertir nun antagonista pa Paul.<ref>Thomson páxs. 39-41</ref><ref>Mathews páxs. 67-8</ref> Gauguin pasó'l branu de 1886 na colonia d'artistes [[Escuela de Pont-Aven|Pont-Aven]] en [[Bretaña]]. Atráxo-y la idea porque yera un llugar económicu parar vivir. Sicasí, atopóse con un ésitu inesperáu al convivir colos mozos estudiantes d'arte qu'allegaben nel branu. La so naturaleza y temperamentu pugilísticos (yera un boxeador y xugador d'esgrima talentosu) nun fueron torgues pa la so vivencia nesi mediu socialmente relaxáu a la vera la mar. Él foi recordáu mientres esi periodu tantu pol so estravagante apariencia como pol so arte. Ente los nuevos socios atopábase Charles Laval, quien acompañó a Gauguin l'añu siguiente a [[Panamá]] y [[Martinica]].<ref>Mathews páxs.70-3</ref><ref name="T42-9">Thomson páxs. 42-49</ref> Esi branu, realizó unos dibuxos pastel de figures desnudes similares al métodu de Pisarro y de Degas, esibíos na octava exhibición impresionista en 1886. Principalmente pintaba paisaxes como la so obra ''La Bergère Bretonne'' ("La Pastora Bretona"), na que la figura xuega un rol subordináu. La so obra ''Jeunes Bretons au bain'' ("Mozos bretonos bañándose"), introduciendo una tema al cual tornaba cada vegada que visitaba Pont-Aven, ta claramente empeñada con Degas referente al so diseñu y coraxosu usu de color puru. Los dibuxos inocentes del ilustrador inglés Randolph Caldecott, que solíen ilustrar una guía popular en Bretaña, robaren la imaxinación de los estudiantes d'arte avant-garde en Pont-Aven, ansiosos por lliberar del conservadorismu de les sos academies, y Gauguin asonsañar conscientemente nos sos bocetos de les muyeres bretones.<ref>Blackburn (1880)</ref> Esos bocetos dempués fueron convertíos en pintures cuando taba de regresu nel so estudiu en París. El más importante d'estos foi la obra ''Cuatro Bretones'', que marca claramente la partida del so antiguu estilu impresionista según la incorporación de daqué cercanu a la inocencia de la ilustración de Caldecott, esaxerando les traces hasta'l puntu de rayar cola caricatura.<ref>Mathews páxs. 74-5</ref><ref name=T42-9/> Gauguin xuntu con [[Émile Bernard]], Charles Laval, Émile Schuffenecker y munchos otros, tornaron a [[Pont-Aven]] dempués de los sos viaxes a Panamá y Martinica. L'usu coraxosu de color puru y l'eleición [[Simbolismu|simbolista]] de temátiques son lo qu'estrema a lo que se conoz anguaño como la [[Escuela de Pont-Aven]]. Decepcionáu col [[Impresionismu]], Gauguin sentía que la pintura tradicional europea volviérase bien repetitiva y imitativa y escarecía d'amplitú simbólica. En contraste, l'arte d'África y Asia paecía-y llena de simbolismu místicu y puxanza. Esistió una moda n'Europa mientres esi tiempu por apreciar l'arte d'otres cultures, específicamente la de Xapón ([[Japonismo]]). Él foi convidáu pa participar na exhibición dedicada a la so obra entamada por [[Los XX|Les XX]] en 1889. <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5"> File:Gauguin Women Bathing.jpg | ''Muyeres Bañándose'', 1885, [[Muséu Nacional d'Arte Occidental]], Tokiu File:Paul Gauguin - La bergère bretonne.jpg|''La Bergère Bretonne'' (La Pastora d'Oveyes Bretona), 1886, Laing Art Gallery File:Gauguin - Bretonne.jpg| ''Neña Bretona'', 1886, [[Burrell Collection| Burrell Collection, Glasgow]] File:Paul Gauguin, 1886-87, Breton Bather, Art Institute of Chicago.jpg| ''Bañista Bretón'', 1886, [[Art Institute of Chicago]] </gallery> === Cloisonismo y sintetismu === [[Ficheru:Affiche Volpini.jpg|thumb|Póster de la [[Esposición Volpini]] de 1889 per parte del grupu [[Impresionismu|impresionista]] y [[Sintetismu (pintura)|sintetista]], nel Café des Arts.]] So la influencia del [[arte folclóricu]] y [[Ukiyo-e|grabaos xaponeses]], el trabayu de Gauguin evolucionó escontra'l [[Cloisonismo]], un estilu nomáu pol críticu [[Édouard Dujardin]] en respuesta al métodu d'[[Émile Bernard]] pa pintar con árees planes de color y cantos resaltaos, que recordábalu a Dujardin de la téunica medieval [[cloisonné]] d'esmaltáu. Gauguin apreciaba abondo l'arte de Bernard y amás la so atrevencia col emplegu d'un estilu que-y resultaba aparente a Gauguin na so busca d'espresar la esencia de los oxetos nel so arte.<ref name="twsJun10b">{{cita noticia |autor=Staff |títulu= Gauguin, Paul |obra= [[The New York Times]] |cita= With the artist Emile Bernard, Gauguin invented a method of rendering pictoral space that uses large patches of flat color and thick line; these techniques influenced early 20th-century artists. Gauguin's works include Vision after the Sermon: Jacob Wrestling with the Angel (1888), Mahana non atua (Day of the God) (1814), and Savage Tales (1902). |añu= 2004 |url= http://topics.nytimes.com/topics/reference/timestopics/people/g/paul_gauguin/index.html |fechaaccesu=10 June 2010 }}</ref> Na obra [[El Cristu mariellu|El Cristu Mariellu]] (1889), comúnmente señalada como la obra Cloisonista por excelencia, la imaxe foi amenorgada a árees de color puru separaos por cantos negros resaltaos. En tales obres Gauguin punxo poca atención a la perspeutiva clásica y alentosamente esanició les graduaciones de color sutiles, d'esa manera prescindió de los dos principios más carauterísticos de la pintura post-[[Renacimientu|renacentista]]. La so pintura dempués evolucionó escontra'l [[Sintetismu (pintura)|Sintetismu]] nel cual nin la forma nin el color predominen sinón que cada unu tien un papel equivalente. <gallery> File:Gauguin Il Cristo giallo.jpg|''[[El Cristu mariellu]] (-y Christ jaune)'', 1889, [[Albright-Knox Art Gallery]], Buffalo, NY. File:Gauguin, Paul - Still Life with Profile of Laval - Google Art Project.jpg|''Still Life with Profile of Laval (Naturaleza Muerta con Perfil de Laval),'' 1886, Indianapolis Museum of Art. </gallery> ===Martinica=== [[Ficheru:Tropical Vegetation.jpg|thumb|''Paisaxe de Martinica'' 1887, [[Galería nacional d'Escocia|Scottish National Gallery]]]] En 1887, dempués de visitar [[Panamá]], Gauguin pasóse dellos meses cerca de [[Saint-Pierre (Martinica)|Saint Pierre]] en Martinica, acompañáu del so amigu artista Charles Laval. Paul Gauguin pasóse aprosimao los siguientes 6 meses na islla de Martinica de xunu a payares de 1887. Los sos pensamientos y esperiencies tán arrexuntaos nes sos cartes a la so esposa Mette y el so amigu artista Emile Schuffenecker.<ref>"Gauguin and Martinique," Karen Kristine Reichnitzer Pope, 1981.</ref> Llegó a Martinica pela vía de Panamá onde s'atopó en quiebra y ensin trabayu. Nesi tiempu Francia tenía una política de [[derechu de torna]], qu'establecía que si un ciudadanu alcuéntrase en quiebra o varáu nuna colonia francesa, l'estáu pagaría por un viaxe en bote de regresu. Al dexar Panamá y al tar protexíos por ésta política, Gauguin y Laval decidieron baxase del bote nel puertu St. Pierre de Martinica. Los académicos alderiquen si foi daqué intencional o bonal el decidir quedase na islla. De primeres, el cabanu humilde na que vivíen yéra-yos abondu y él esfrutaba ver a les persones nes sos actividaes rutinaries.<ref>Philip Vickers, "Martinique in Gauguin's Footsteps", ''Contemporary Review'', 1 June 1997.</ref> Sicasí, el clima nel branu yera calorosu y el cabanu tenía goteres al llover. Gauguin tamién sufrió de [[disentería]] y malaria. Na so estancia en Martinica, él produció aprosimao ente 10 y 20 obres (12 siendo l'envaloráu más común), amás viaxó llargamente y ye posible que fixera contautu con una comunidá d'inmigrantes hindús; un contautu que llegaría a influyir el so arte al traviés de la incorporación de símbolos d'India. Mientres la so estadía, l'escritor [[Lafcadio Hearn|Lafcadio Hearnt]] tamién tuvo na islla.<ref>[https://archive.org/details/twoyearsinfrench00hearrich Lafcadio Hearn, ''Two Years in the French West Indies'', Harper & brothers, New York, 1900]</ref> Los sos rellatos son usaos como una comparanza histórica p'acompañar les imáxenes de Gauguin. Gauguin terminó 11 pintures conocíes mientres la so estancia en Martinica, munches de les cualos paecen ser desenvueltes nel so cabanu, Les sos cartes a Schuffenecker espresen emoción pola locación exótica y los nativos representaos na so pintures. Gauguin afirmó que cuatro de les sos pintures de la islla yeren meyores que'l restu.<ref>"Letters to his Wife and Friends," Paul Gauguin, 1946.</ref> Les obres en sí, yeren de colores brillosos, llixeramente pintaes y de figures d'escenes del esterior. Anque'l so tiempu na islla foi curtiu, ye seguro que foi una gran influencia. Él recicló dalgunes de les sos figures y bocetos en pintures siguientes, como la tema en La Collecha de Mangos<ref name="vangoghmuseum">[http://www.vangoghmuseum.nl/vgm/index.jsp?page=5177&lang=en ''Among the Mangoes'', Van Gogh Museum, Amsterdam]</ref> que ye reproducíu nos sos fans. Les poblaciones rurales ya indíxenes permanecieron como una tema popular nes obres de Gauguin dempués de que se va de la islla. <gallery widths="150px" heights="150px"> File:Gauguin Huttes sous les arbres.jpg|''Huttes sous les arbres (Cabanos so los árboles),'' 1887, [[Coleición privada]], Washington File:Paul Gauguin 089.jpg|''Bord de Mer II (Vera del Mar II),'' 1887, Coleición privada, Paris File:At The Pond.jpg|''At the Pond (Nel Estanque),'' 1887, [[Muséu van Gogh]], Amsterdam File:Gauguin Conversation Tropiques.jpg|''Conversation Tropiques (Négresses Causant) (Conversación Tropical)'', 1887, Coleición privada, Dallas File:Paul Gauguin 087.jpg|''Among the Mangoes (La Cueillette des Fruits) (Ente los Mangos/La collecha de Mangos)'', 1887, [[Muséu van Gogh]], Amsterdam<ref name="vangoghmuseum"/> </gallery> ===Gauguin y Van Gogh=== [[Ficheru:Vincent van Gogh - Paul Gauguin (Man in a Red Beret).jpg|thumb|upright|[[Vincent van Gogh]], ''Paul Gauguin (Home con Boína Colorada)'', 1888, [[Muséu van Gogh]], Amsterdam (F546)]] Les pintures de Martinica de Gauguin fueron esibíes na galería del so comerciante d'arte Arsène Poitier. Fueron vistes y almiraes por [[Vincent van Gogh]] y el so propiu comerciante d'arte [[Theo van Gogh (marchante d'arte)|Theo van Gogh]], que la so compañía Goupil & Cie faía negocios con Poitier. Theo mercó trés de les pintures de Gauguin por 900 francos ya iguó que los colgar nes oficines de Goupil, de tal forma presentando a Gauguin con veceros ricos. Coles mesmes Vincent y Gauguin convertir n'amigos cercanos (per parte de Van Gogh aportaba a casi adulación) y trabayaben xuntos nel arte, una collaboración que foi esencial por que Gauguin pudiera formular la so filosofía del arte.<ref>Thomson páxs.52-4, 65</ref><ref>Mathews pp 113-7</ref> L'arreglu con Goupil siguió entá dempués de la muerte de Theo en xineru de 1891. La rellación de Gauguin con Vincent pasó a ser tirante. En 1888, pola instigación de Theo, Gauguin y Vincent pasaron nueve selmanes pintando xuntos na obra [[La Casa Mariella]] de Vincent n'[[Arles]]. La so rellación deterioróse y eventualmente Gauguin decidió dise. Na nueche del 23 d'avientu de 1888 acordies con un rellatu futuru de Gauguin, Van Gogh confrontó a Gauguin con una cuchiella d'afaitar. Más tarde esa nueche, Van Gogh cortó toa o una parte de la so oreya esquierda. Envolubró'l texíu cortao en periódicu y apurrir a una prostituta llamada Rachel, pidiéndo-y que "guardar con cuidáu". Van Gogh foi hospitalizáu a otru día y Gauguin dir de Arlés.<ref>Gayford p. 284</ref> Nunca se volvieron a ver, pero siguieron escribiéndose y en 1890 Gauguin inclusive llegó al estremu de pidi-y que formaren xuntos un estudiu d'arte en Antwerp.<ref>Pickvance, Ronald. ''Van Gogh In Saint-Rémy and Auvers'' (exh. cat. [[Metropolitan Museum of Art]], New York), Abrams, New York 1986. ISBN 0-87099-477-8 p. 62</ref> Un autorretratu escultural de 1889 llamáu ''Tarru en Forma de Cabeza'', paez faer referencia a la traumática rellación de Gauguin con Van Gogh. Gauguin más tarde declaró ser una influencia de pesu nel desenvolvimientu de Van Gogh como pintor en Arlés. Anque Van Gogh sí esperimentó un pocu cola teoría de Gauguin de pintar a partir de la imaxinación, presentáu en delles pintures como ''Memoria del Xardín en Etten'', esto nun-y resultó cómodu nin aparente polo que tornó rápido a pintar a partir de la naturaleza.<ref>Thomson páxs. 76-7</ref><ref name= "Avant et après"/> ===Gauguin y Degas=== {{multiple image | align = left | direution = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Paul Gauguin 105.jpg | width1 = 205 | caption1 = ''Caballeros na Sablera'', 1902, [[Museum Folkwang]] | alt1 = | image2 = La Chanteuse by Paul Gauguin, 1880 - Ny Carlsberg Glyptotek - Copenhagen - DSC09448.JPG | width2 = 215 | caption2 = ''Valérie Roumi'', 1880, caoba grabada y pintada , [[Ny Carlsberg Glyptotek]] | alt2 = }} Anque Gauguin llogró les sos primeres meyores nel mundu del arte sol estilu de Pisarro, [[Edgar Degas]] foi'l so artista contemporaneu más almiráu y foi una gran influencia nes sos obres dende'l principiu, coles sos figures ya interiores según coles sos grabaciones y el medallón pintáu de Valérie Roumi.<ref>Cachin (1992), 16, 19, 123</ref> Él tenía gran respetu pol tactu y dignidá artístiques de Degas.<ref>Cachin (1992), 17</ref> Foi l'amistá más llonxeva y saludable de Gauguin, durando tola so carrera artística hasta la so muerte. Amás de ser unu de los primeres partidarios, incluyendo'l mercar les obres de Gauguin y persuadir al comerciante Paul Durand-Ruel de faer lo mesmo, nunca hubo un sofitu públicu a Gauguin tan firme como'l de Degas.<ref>Cachin (1992), 16</ref> Gauguin tamién mercó obres de Degas nos primeros años de 1870 y la so propia predilección na grabación pol [[monotipo]] foi probablemente inflúi de les meyores de Degas nesi mediu.<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26</ref> Durand-Ruel presentó-y una exhibición a Gauguin en payares de 1893, que entamó principalmente Degas, y recibió crítiques variaes. Dalgunos de los que se burllaron fueron [[Claude Monet]], [[Pierre-Auguste Renoir]] y el so antiguu amigu Pisarro. Sicasí, Degas emponderó'l so trabayu, mercando la obra ''Te faaturuma ([[La Murria]])'' y almirando la suntuosidá exótica del folclor conxuráu de Gauguin.<ref>Cachin (1992), 85, 95</ref><ref>Stuckey p. 231</ref><ref>Ann Dumas (ed.) {{Google books|NZt2oj5S-wQC|The Private Collection of Edgar Degas, Volume 1|page=57|plainurl=}} At n. 252 the text says Degas said he purchased it later at Vollard's gallery.</ref> Como agradecimientu, Gauguin dio-y a Degas la obra ''La Lluna y la Tierra'', una de les pintures esibíes qu'atraxeron la crítica más contraria.<ref name= Dumas/> La última versión de la obra ''Caballeros na Sablera'' (dos versiones) de Gauguin ye una alcordanza de les imáxenes de caballos de Degas, qu'empieza nos años de 1860, específicamente la obra ''Hipódromu'' y ''Antes de la Carrera'', siendo un testimoniu del so efeutu duraderu sobre Gauguin.<ref>Cachin (1992), 123</ref> Degas dempués merca dos pintures de Gauguin nuna puya de 1895 pa axenciar fondos pal so viaxe final a Tahití. Fueron ''Muyer con Mangu'' y la copia de Gauguin de la obra de Manet [[Olympia (Manet)|Olympia]].<ref name= Dumas>Ann Dumas (ed.) {{Google books|NZt2oj5S-wQC|The Private Collection of Edgar Degas, Volume 1|page= 56|plainurl=}}</ref><ref>Stuckey p. 260</ref> === Primer visita a Tahití === Pa 1890, Gauguin yá considerara faer de [[Tahití]] el so próximu destín artísticu. Una puya esitosa de pintures en París nel [[Hôtel Drouot]] en febreru de 1891, xuntu con otros eventos como una llacuada y un conciertu de beneficencia, diéron-y los fondos necesarios.<ref name=publicist>Thomson p. 125</ref> La puya foi ayudada por una crítica favorecedora d'[[Octave Mirbeau]], que foi convencíu por Gauguin al traviés de [[Camille Pissarro|Pisarro]]. Dempués de visitar a la so familia en Copenhague, pola que sería la última vegada, Gauguin entamó'l viaxe a Tahití el 1 d'abril de 1891, prometiendo tornar como un home ricu y poder empezar de nuevu.<ref>Thomson p. 127</ref> La so intención declarada yera escapar la civilización europea y "tou lo que ye artificial y convencional".<ref>Mathhews páxs.157-67</ref><ref>"The painter who invented his own brand of artistic license," Arifa Akbar, ''The Independent'', 20 April 2010.</ref> Sicasí, encargar de llevar consigo una coleición d'estímulos visuales en forma de fotografíes, dibuxos y estampaos.<ref name=collection>Thomson p. 143</ref> Pasóse los primeros trés meses en [[Papeete]], la capital de la colonia yá bien europeizada. La so biógrafa Belind Thomson repara que tuvo de tar decepcionáu na so visión d'un idiliu primitivu. Él nun foi capaz de pagar la vida de placeres que quería en Papeete y nun intentu tempranu d'una semeya, ''Suzanne Bambridge'', nun foi bien queríu.<ref>Thomson p.133</ref> Decide poner el so estudiu en Mataiea, Papeari, a unos 45 km de Pepeete, instalándose nun cabanu de bambú al estilu de los nativos. Equí realizó pintures que describíen la vida en Tahití como lo foi [[Cerca del mar]] y ''Ave Maria'', ésta última convertir na so pintura de Tahití más valorada.<ref name="Thomson separation"/> Munches de les sos pintures más formoses daten d'esti periodu. Créese que primer semeya d'una modelu tahitiana foi ''Muyer con Flor''. La pintura ye notable por cuenta del so cuidu colos delineados de carauterístiques [[Pueblos polinésicos|polineasias]]. Él unvió la pintura al so patrón Gerge-Daniel de Monfreid, un amigu de Schuffenecker quien se convertiría nel campeón devotu de Gauguin en Tahití, y que pa finales del branu de 1892 yá s'atopaba colgada na galería de Goupil en París.<ref>Thomson páxs. 92, 136-8</ref> La historiadora d'arte Nancy Mowll Mathews cree que'l so alcuentru cola sensualidá exótica de Tahití, tan evidente nes sos pintures, foi por enforma l'aspeutu más importante de la so estancia.<ref>Mathews p. 187</ref> Gauguin foi dau copies de les obres de Jacques-Antoine Moerenhout's de 1837 llamada ''Voyage aux îles du Grand Océan'', y de Edmond de Bovis en 1855 la obra llamada ''État de la société tahitienne à l'arrivée des Européens'', que conteníen rellatos detallaos de la cultura y relixón escaecíes en Tahití. Él sintióse esteláu polos rellatu de la sociedá Arioi y del so dios 'Oru. Por cuenta de que los rellatos nun conteníen ilustraciones, coles modelos tahitianes posiblemente yá sumíes, él dexóse un exerciciu llibre de la so imaxinación y executó alredor de 20 pintures y una docena de grabaos en madera nel intre del añu siguiente. La primera d'estes foi ''La Grana de Areoi'', representando la esposa terrenal de 'Oru llamada Vairaumati, agora alcuéntrase nel [[Muséu Metropolitanu d'Arte]], Nueva York. La so llibreta ilustrada ''Ancien Culte Mahorie'' ta caltenida nel Louvre y foi publicada como copia en 1951.<ref>Danielsson (1969) p. 24</ref><ref>Thomson p. 156</ref><ref>Mathews p.174</ref> En xunto, Gauguin unvió nueve de les sos pintures a Monfreid en París. Fueron eventualmente esibíes en Copenhague nuna exhibición conxuntu col fináu Van Gogh. Reportes de que fueren bien recibíes (anque en realidá namái dos de les pintures tahitianes fueron vendíes y les sos primeres pintures fueron comparaes desfavorablemente coles de van Gogh) fueron abonda p'afalalo a contemplar el tornar con otres setenta que completara.<ref>Mathews p.193</ref><ref>Thomson p.166</ref> Él yá s'escosara los sos fondos comoquier, polo que dependía d'una ayuda económica del estáu pal pasaxe gratis a casa. Coles mesmes sufriera problemes de salú diagnosticaos como problemes del corazón pol doctor local, quien suxure pudo ser señales tempranes de [[sífilis|sífilis cardiovascular]].<ref name = "Mathews syphilis">Mathews p. 188</ref> Gauguin escribió un diariu de viaxe (publicáu en 1901) tituláu ''Noa Noa'', orixinalmente consideráu como un comentariu sobre les sos pintures y descripciones de les sos esperiencies en Tahití. Los críticos modernos suxuren que'l conteníu del llibru foi en parte fantasía y plaxu.<ref name="www.nytimes.com">{{cita noticia |nome=Holland | títulu = The Self-Invented Artist| url = http://www.nytimes.com/2011/02/25/arts/design/25gaugin.html?pagewanted=1&_r=1 | fecha = | fechaaccesu =9 December 2010 | obra=[[The New York Times]] | apellíu=Cotter}}</ref><ref>Solomon-Godeau páxs. 326, 328</ref> Nél, Gauguin reveló que nesi tiempu tomara a una neña de trece años como esposa nativa o ''vahine'' (pallabra tahitiana pa muyer), un matrimoniu consagráu nel intre d'una tarde. Llamábase Teha'amana, pero dicía-y Tehura nel diariu de viaxe y ella tamién resultó tar embarazada pal final del branu de 1892.<ref>Mathews páxs. 179-82</ref><ref>Gauguin (1903) [https://archive.org/stream/noanoatranslated00gauguoft#page/62/mode/2up ''Noa Noa'' pp 63-9]</ref><ref name='"Smart"'>{{cita noticia|apellíu1=Smart|nome1=Alastair|títulu=Is it wrong to almire Paul Gauguin's art?|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/art/8011066/Is-it-wrong-to-almire-Paul-Gauguins-art.html|númberu=[[The Daily Telegraph]]|editorial=telegraph.co.uk|urlarchivu=http://www.webcitation.org/6WBubV1xh|fechaarchivu=8 February 2015|deadurl=no}}</ref> Teha'amana foi suxetu de delles de les sos pintures, incluyendo la semeya ''Merahi metua non Tehamana (Los ancestros de Tehamana)'' y el reconocíu [[L'espíritu de los muertos vela|El Espítiru de los Muertos Vela]], según la famosa grabación en madera ''Tehura'' qu'agora s'atopa nel [[Muséu d'Orsay]].<ref>{{cita web|títulu=Tehura|url=http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/catalogue-des-oeuvres/notice.html?nnumid=15289|website=musee-orsay.fr|editorial=[[Musée d'Orsay]]}}</ref> <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5"> File:Paul Gauguin 040.jpg|''Vahine non te tiare (Muyer con Flor)'', 1891, [[Gliptoteca Ny Carlsberg]] File:Gauguin - Die Gesandten der Oro.jpg|Páxina del diariu de Gauguin (fecha desconocida), ''Ancien Culte Mahorie''. [[Louvre]] File:Paul Gauguin - Te aa no areois - Google Art Project.jpg|''Te aa non areois (La Grana de Areoi)'', 1892, [[Muséu d'Arte Moderno]] File:Paul Gauguin- Manao tupapau (The Spirit of the Dead Keep Watch).JPG|''[[L'espíritu de los muertos vela]]'' 1892, [[Muséu Albright-Knox]], [[Buffalo (Nueva York)]] File:Paul Gauguin, ca.1891-1893, Tehura (Teha'amana), polychromed pua wood, H. 22.2 cm. Realized during Gauguin's first voyage to Tahiti. Musée d'Orsay, Paris.jpg|''Tehura (Teha'amana)'', 1891-3, madera policromada, [[Muséu d'Orsay]], Paris </gallery> === Regresu a Francia === [[Ficheru:Gauguin by Mucha.jpg|thumb|upright|Gauguin, c. 1895, tocando un [[armonio]] nel estudiu d'[[Alphonse Enforma]] na cai Grande-Chaumière, París (semeya de Muncha)]] [[Ficheru:Paul Gauguin, 1894, Oviri (Sauvage), partially glazed stoneware, 75 x 19 x 27 cm, Musée d'Orsay, Paris.jpg|thumb|Paul Gauguin, 1894, ''Oviri (Sauvage)'', piedra parcialmente vidrada, 75 x 19 x 27 cm, [[Muséu d'Orsay]], París. "La tema de ''Oviri'' ye la muerte, xabacismu, barbarie. Oviri póstrase sobre una lloba muerta, mientres arreniega a la vida del so cachorru." Seique, como Gauguin escríbelu a [[Odilon Redon]], tratar de daqué que ye "non muerte na vida sinón de vida na muerte".<ref name= Orsay>{{cita web|títulu=Oviri|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/sculpture/commentaire_id/oviri-11308.html?cHash=f88883513c|website=musee-orsay.fr|editorial=[[Musée d'Orsay]]}}</ref><ref>Dario Gamboni, {{Google books|v7fgpBJM_nQC|Potential Images: Ambiguity and Indeterminacy in Modern Art|page= 96|plainurl=}}</ref>]] N'agostu de 1893, Gauguin tornó a Francia onde siguió la execución de pintures con temes tahitianes como ''Día del Dios'' y ''Primavera sagrada, duces suaños''.<ref name="Examination">The Art Institute of Chicago. (2005). "Examination: Gauguin's Day of the God (Mahana Non Atua)". Art Explorer. Retrieved 10 April 2012.</ref><ref>Thomson p.181</ref> Una exhibición na galería Durand-Ruel en payares de 1894 foi un ésitu moderáu, al vender a precios elevaos once de los sos cuarenta pintures esibíes. Consiguióse un apartamentu nel 6 de la cai Vercinxétorix en cantu del distritu [[Montparnasse]] que yera frecuentáu por artistes, y asina empezó a entamar [[salón lliterariu|salones lliterarios]] selmanales. Presentábase como una persona exótica, vistiendo priendas polinesies, amás tenía un amoríu públicu con una moza entá nos sos años adolescentes, "metá india, metá malaya", conocida como "Annah la javanesa".<ref>Mathews páxs. 197-9</ref><ref>{{cita publicación|títulu=Gauguin's Faithless Javanese|publicación=[[Life (magacín)|LIFE]]|fecha=11 September 1950|url={{Google books|9O0EAAAAMBAJ|páxina=112|plainurl=yes}}}}</ref> A pesar del ésitu moderáu de la so exhibición en payares, llegó a perder el patrociniu de Durand-Ruel por cuenta de circunstancies que nun son clares. Mathews carauterizar como una traxedia pa la carrera de Gauguin. Ente otres coses perdió la oportunidá d'introducise al mercáu Americanu.<ref>Mathhews p.200</ref> A entamos de 1894 atopábase preparando cortes de madera usando una téunica esperimental tomando temes del so diariu de viaxe ''Noa Noa''. Tornó a Pont-Aven pal branu. L'añu siguiente intentó entamar una puya de les sos pintures en París, similar a la de 1891, pero nun foi un ésitu. Sicasí, el comerciante [[Ambroise Vollard]], amosó les sos pintures na so galería en marzu de 1895, pero desafortunadamente nun llegaron a un alcuerdu neses feches.<ref>Mathews p. 208</ref> Unvió una gran escultura de cerámica que llamó ''Oviri'', que llevara al salón de la Sociedá Nacional de Belles Artes l'iviernu pasáu n'abril de 1895.<ref>{{cita web|títulu=Oviri|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/sculpture/commentaire_id/oviri-11308.html?cHash=f88883513c|website=musee-orsay.fr|editorial=[[Musée d'Orsay]]}}</ref> Esisten versiones conflictives sobre cómo foi recibida: la so biógrafa y collaborador en ''Noa Noa'' y el poeta simbolista Charles Morice, sosteníen (1920) que la so obra foi "lliteralmente espulsada de la exhibición", ente que Vollard dixo (1937) que la obra foi almitida namái cuando Chaplet amenació con retirar tola so obra tamién.<ref>Frèches-Thory p. 372 n. 19</ref> Sía que non, Gauguin tomó la oportunidá p'amontar la so esposición al públicu al escribir una carta, indignáu col estáu actual de la cerámica moderna, a ''[[Le Soir]]''.<ref>Mathews p.208-9</ref> Pa esti entós volviérase claro qu'él y la so esposa Mette taben definitivamente separaos. Anque hubo esperances d'una reconciliación, aldericaben bien rápido alrodiu d'aspeutos económicos y nengún visitaba al otru. Gauguin primeramente refugóse a compartir el so legáu de 13,000 francos que'l so tíu Isidore heredára-y poco tiempu dempués del so regresu. Mette foi dada eventualmente 1,500 francos, pero indignada por esto propúnxose comunicase con él namái al traviés de Schuffenecker, por que de tal forma pudiera informar hasta a los sos amigos de la so traición y fuera humildáu.<ref name= "Mathews separation">Mathews páxs. 194, 210</ref><ref name= "Thomson separation"/> <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5"> File:Gauguin, Paul - Sacred Spring, Sweet Dreams (Nave nave moe).jpg|''Nave nave moe (Primavera sagrada, duces suaños)'', 1894, [[Muséu del Hermitage]] File:Paul Gauguin 004.jpg|''Annah the Javanese'', (1893), [[Coleición privada]]<ref>{{Google books|8vxXAQAAQBAJ|Dictionary of Artists' Models|page=47}}</ref> File:Annah la Javanaise by Mucha.jpg|Paul Gauguin, [[Alfons Enforma]], Luděk Marold, y Annah la Javanesa nel estudiu d'Enforma, 1893 File:Paul Gauguin - Nave Nave Fenua from the Noa Noa Series - Google Art Project.jpg|''Nave Nave Fenua (Tierra Encantadora)'', corte de madera na serie ''Noa Noa'', 1894, [[Galería d'Arte d'Ontario]] </gallery> === Residencia en Tahití === [[Ficheru:Agostini - Tahiti, plate page 0080.png|thumb|Fotografia de Jules Agostini 1896 de la casa de Gauguin en [[Punaauia]]. Resalta la escultura d'una muyer desnuda.]] Gauguin viaxó de nuevu a Tahití el 28 de xunu de 1895. El so regresu ye carauterizáu por Thomson como unu negativu, la so desilusión cola escena d'arte en París compuestu por dos ataques escontra él nel mesmu númberu de la revista ''[[Mercure de France]]'';<ref>{{cita publicación|publicación=Mercure de France|fecha=June 1895|autor= Emile Bernard|títulu= Lettre ouverte à M. Camille Mauclair|páxines=páxs. 332–39}}</ref><ref>{{cita publicación|publicación=Mercure de France|fecha=June 1895|autor= Camille Mauclair|títulu= Choses d'art|páxina= p. 359}}</ref> una por [[Émile Bernard]] y otra por Camille Mauclair. Mathews aprofia que'l so aislamientu en París volvióse tan amargosu que nun tenía otra opción mas que reclamar el so llugar na sociedá en Tahití.<ref>Thomson p. 185-6</ref><ref>Mathews páxs. 209-10</ref> Llegó en setiembre de 1895 y pasaría los siguientes seis años viviendo, al paecer, una vida cómoda como un artista colonu cerca, o dacuando dientro, de Papeete. Mientres esti tiempu foi capaz de sobrevivir pola so cuenta con una racha creciente y estable de ventes, xuntu col sofitu d'amigos y simpatizantes, anque hubo un periodu ente 1898 y 1899 cuando sintió la necesidá de consiguir trabayu d'escritoriu en Papeete, de lo cual nun esisten munchos rexistros. Construyó un cabanu en Punaauia nun área con afluencia diez milles al este de Papeete, establecida por families riques, na cual instaló un gran estudiu, ensin remacariar en gastos. Jules Agostini, un conocíu de Gauguin y un fotógrafu amateur esitosu, [[c:File:Agostini - Tahiti, plate page 0080.png|fotografió la casa]] en 1896.<ref>Mathews p.215</ref><ref>{{cita web|títulu=Jules Agostini, fonctionnaire et photographe|url=http://histoire.assemblee.pf/articles.php?id=332|website=histoire.assemblee.pf|editorial=Histoire de l'Assemblée de la Polynésie française|urlarchivu=http://www.webcitation.org/6WXLaP9m0|fechaarchivu=22 February 2015|deadurl=no|idioma=French}}</ref><ref>{{Google books|geyMBgAAQBAJ|Antimodernism and Artistic Experience: Policing the Boundaries of Modernity|page=PT6}}</ref> Una venta de tierres tiempo dempués obligar a construyir una nueva nel mesmu vecinderu.<ref>Thomson p.188</ref><ref>Mathews p. 212-3</ref> Caltuvo posesión d'un caballu y un carruaxe, pa poder viaxar diariamente a Papeete pa participar na vida social de la colonia cuando la deseyara. Suscribir al ''Mercure de France'' (aportó a accionista), aquel día el principal diariu francés de crítiques, y caltuvo una correspondencia activa colos sos colegues artistes, comerciantes, críticos y patrocinadores en París.<ref>Mathews páxs. 214-5</ref> Mientres anguaño en Papeete y d'equí p'arriba, él xugó un rol incremental na política llocal, contribuyendo col diariu local que s'oponía al gobiernu colonial, ''Les Guêpes (Les Aviespes)'', que se formara apocayá, y que eventualmente editó la so propia publicación mensual llamada ''La Sorrisa: Un Periódicu Seriu'', dempués tituláu ''Un Infame Periódicu''.<ref>Mathews páxs. 232-5</ref> Una cierta cantidá de material artístico y cortes de madera del so periódicu sobrevivieron.<ref>{{cita web|títulu=Head Piece for "-y Sourire" (Monkey—Caricature of Governor Gallet)|url=http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/66094|website=artic.edu|editorial=[[Art Institute of Chicago]]}}</ref> En febreru de 1900 él convirtióse nel editor de Les Aviespes, pol cual recibió salariu y siguió como editor hasta la so partida de Tahití en setiembre de 1901. El periódicu so la so direición foi reconocíu polos sos ataques burdos al gobernador y a la burocracia polo xeneral, pero nun yera un líder simpatizante de les causes natives, anque asina foi percibíu comoquier.<ref>Mathews p.233</ref><ref name=D223-6>Danielsson (1965) páxs. 223-6</ref> Siquier mientres el primer añu nun produció pintures, informando a Monfreid que se concentraría na escultura. Bien pocos de los sos grabaos de madera d'esti periodu sobrevivieron, la mayoría fueron coleccionaos por Monfreid. Thomson declara qu'El Cristu na Cruz, un cilindru de madera de mediu metro d'altu, presentó un interesáu amiestu de temes relixoses. El cilindru pudo ser inspiráu por grabaos similares en Bretaña, como en [[Pleumeur-Bodou]], onde obres fueron cristianizadas por artesanos locales.<ref>Thomson p.188-90\</ref> Cuando tornó a la pintura, foi pa siguir cola so llarga serie de desnudos cargaos con sexualidá en pintures como ''Fíu de Dios'' o ''Nunca Más''. Thomson repara una progresión na complexidá.<ref>Thomson p. 190</ref> Mathews nota un regresu al simbolismu cristianu que lu hubiera fechu popular ente los colonialistes de la dómina, pero agora ansiosu por caltener lo que restaba de la cultura nativa al resaltar la universalidá de los principios relixosos. Nestes pintures, Gauguin dirixir a una audiencia dientro de los sos compañeros colonistas en Papeete, non a la so anterior audiencia ''avant-garde'' en Paríss.<ref>Mathews p.217-9</ref><ref>{{cita web|apellido1=Nikkah|nome1=Roa|títulu=Gauguin's Nevermore voted Britain's most romantic painting|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/7231391/Gauguins-Nevermore-voted-Britains-most-romantic-painting.html|website=telegraph.co.uk|editorial=[[Daily Telegraph]]|urlarchivu=http://www.webcitation.org/6WXpg8tK1|fechaarchivu=22 February 2015|deadurl=no}}</ref> Sufrió problemes de salú y foi hospitalizáu delles vegaes por una variedá de carecimientos. Mientres taba en Francia, rompióse'l talón nuna engarradiella ente borrachos nuna visita a [[Concarneau]].<ref>Danielsson (1965) p. 163</ref> La mancadura, una [[quebra]] abierta, nunca sanó debidamente. Agora carecía de llagues qu'apaecíen nes sos piernes y acutaben el so movimientu . Tratar con arsénicu. Gauguin culpó al clima tropical y describió les llagues como "eccemes", pero los sos biógrafos concuerden en qu'esto foi la progresión de la sífilis.<ref name = "Mathews syphilis"/><ref>Thomson p. 222-3</ref> [[Ficheru:Gauguin - D'ou venons-nous Que sommes-nous Ou allons-nous.jpg|thumb|400px|center|[[¿D'ónde venimos? ¿Quién somos? ¿Aú vamos?]], 1897, [[Muséu de Belles Artes (Boston)]], Boston, MA, USA]] N'abril de 1897 recibió noticies de que la so fía favorita Aline morriera trágicamente de neumonía. Este foi tamién el mes en que s'entera de que tenía d'abandonar la so casa porque la tierra fuera vendida. Pidió un préstamu al bancu pa construyir una casa de madera más estravagante con belles vistes al mar y los montes. Pero entepasóse y pal fin d'añu enfrentar cola posibilidá de que'l bancu espulsar.<ref>Danielsson (1965) páxs. 193-5</ref> Con mala salú y empeñáu, llegó en cantu de la desesperación. A la fin d'añu completó la so grandiosa obra [[¿D'ónde venimos? ¿Quién somos? ¿Aú vamos?]], que foi reconocida como la so obra maestra y el so últimu testamentu artísticu (nuna carta a Monfreid esplicólu qu'intentó suicidase al terminala).<ref>Thomson páxs. 194-200</ref><ref>Mathews páxs. 225-29</ref><ref>[https://archive.org/stream/letterspaulgaug00gauggoog#page/n103/mode/2up Letter XXXI to Monfreid]</ref> La pintura foi esibida na galería de Vollard en payares del siguiente añu, xuntu con otros ocho pintures con temes similares que completara en xunetu.<ref>{{cita web|títulu=Gauguin - Tahiti, The Workshop of the Tropics|url=http://www.musee-orsay.fr/en/events/exhibitions/archives/exhibitions-archives/browse/16/article/gauguin-tahiti-latelier-des-tropiques-4206.html?S=&tx_ttnews%5BbackPid%5D=252&cHash=f5ab50f1b9&print=1&no_cache=1&|website=musee-orsay.fr|editorial=[[Musée d'Orsay]]}}</ref> Esta foi la primer exhibición mayor en París dende la so demostración con Durand-Ruel en 1893 y foi un gran ésitu, al recibir afalagos pa la so nueva serenidá per parte de los críticos. Sicasí, ¿D'ónde venimos?, recibió crítiques mistes y Vollard tuvo problemes pa vendela. Llograr eventualmente en 1901 por 2,500 francos (alredor de US$10,000 dólares del añu 2000), a Gabriel Frizeau, pola que posiblemente Vollard recibió una comisión de 500 francos. [[Ficheru:Paul Gauguin - Tahitian Woman with Evil Spirit - Google Art Project.jpg|thumb|''Muyer Tahitiana con Espíritu Malváu'', 1899/1900, [[Städel]]]] Georges Chaudet, el comerciante de Gauguin en París morrió na seronda de 1899. Vollard tuviera mercando les pintures de Gauguin al traviés de Chaudet y agora fixo un alcuerdu con Gauguin direutamente.<ref>[[Nancy Mowll Mathews|Mathews, Nancy Mowll]]. (2001) ''Paul Gauguin, an Erotic Life''. New Haven, Connecticut: [[Yale University Press]], páxs. 225-9.</ref><ref>Thomson, Belinda. (1987) ''Gauguin''. London: [[Thames and Hudson]], páxs. 194-200. ISBN 0-500-20220-6.</ref> L'alcuerdu dába-y a Gauguin un adelantu mensual de 300 francos en cuenta de la compra garantizada de siquier 25 de les sos pintures nunca enantes vistes al añu por 200 francos caúna, y amás Vollard propunxo aprovíselo de materiales artísticos. Hubo dellos problemes al arranque pa dambes partes, pero Gauguin a la fin pudo llograr el so suañu de tola vida de vivir de nuevu nes [[Islles Marqueses]] en busca d'una sociedá entá más primitiva. Pasóse los sos últimos meses en Tahití viviendo con comodidá, siendo prueba la llibertá cola que gastaba pa entretener a los sos amigos nesi tiempu.<ref>Danielsson (1965) páxs. 227-8</ref><ref>Mathews p. 234</ref><ref>{{cita publicación|apellido1=John|nome1=Rewald|títulu=The genius and the dealer|publicación=[[Art News]]|fecha=May 1959}}</ref> Gauguin nun foi capaz de siguir la so obra en cerámica nes islles pola simple razón de que'l magre riquíu nun taba disponible.<ref>Danielsson (1969) p. 18</ref> Igualmente, ensin accesu a una imprenta y un [[hectógrafo]],<ref>Danielsson (1965) p. 209</ref> tuvo que tornar al procesu de monotipo na so obra gráfica.<ref name=Metamorphoses>{{cita web|títulu=Gauguin: Metamorphoses|url=http://www.moma.org/interactives/exhibitions/2014/gauguin/home|website=moma.org|editorial=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref> Dellos exemplos sobrevivientes d'estos estampaos son raros y caros a la venta.<ref>{{cita web|apellido1=Truong|nome1=Alain R.|títulu=Record for Any Paul Gauguin Print Sold at Auction Established Today at Sotheby's|url=http://www.alaintruong.com/archives/2011/03/31/20773802.html|website=alaintruong.com|urlarchivu=http://www.webcitation.org/6WYXgSIr4|fechaarchivu=23 February 2015|deadurl=nun fecha=31 March 2011}}</ref> La esposa (vahine) de Gauguin mientres esti periodu foi Pahura (Pau'ura) a Tai, fía d'unos vecinos en Punaauia y de 14 años d'edá cuando la aceptó.<ref>Danielsson (1965) p. 182</ref> Dio-y dos fíos, de los cualos una fía morrió na infancia. L'otru, un neñu, criar sola. Los sos descendientes entá habiten en Tahití de la que la biografía de Mathews foi realizada. Paa'ura refugó acompañar a Gauguin a'l Marqueses y tar llueñe de la so familia en Punaauia (antes yá lo había abandonáu cuando él va a trabayar a Papeete, que ta a namái 10 milles).<ref>Danielsson (1965) p. 228</ref> Cuando l'autor inglés [[W. Somerset Maugham|Willam Somerset Maugham]] visitar en 1977, non pudo da-y memoria útil de Gauguin y hasta lo reprendió por non traer dineru de la familia francesa de Gauguin.<ref>Mathews páxs. 213-4</ref> <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5"> File:Paul Gauguin - Oyez Hui Iesu (Christ on the Cross).jpg|''Oyez Hui Iesu (Cristu na Cruz)'', frotamiento (impresión reversa) de1896 d'un cilindru de madera, [[Muséu de Belles Artes (Boston)]] File:Paul Gauguin 091.jpg|''O Taiti (Nunca Más)'', 1897, [[Courtauld Institute]] File:Paul Gauguin, Eve (The Nightmare), 1899–1900 monotype.jpg|''Eve (La Velea)'', 1899–1900, monotipo, [[Muséu J. Paul Getty]] </gallery> === Islles Marqueses === [[Ficheru:Paul Gauguin - Maison du Jouir - RF 2723.jpg|thumb|400px|center|Dintel de puerta na ''Maison du Jouir'', 1901, [[Muséu d'Orsay]]]] [[Ficheru:Atuona - Maison du Jouir (1).JPG|thumb|Reconstrucción de la casa de Gauguin ''Maison du Jouir (Casa del Prestar)'' en Atuona.]] Gauguin entamara vivir n'el Marqueses desque vio una coleición de tazones y armes grabaes de los Marqueses cuando taba en Papeete nos primeros meses de la so visita a Tahití.<ref>Danielsson (1969) p. 25</ref> Sicasí, atopó una sociedá que, como en Tahití, perdiera la so identidá cultural. De toes los grupos d'islles del Pacíficu, el Marqueses yeren les más afeutaes pola importación d'enfermedaes occidentales (especialmente [[tuberculosis]]).<ref name= newadvent/> Una población del sieglu 18 d'unos 80,000 amenorgar a unos 4,000.<ref>Danielsson (1965) p. 232</ref> Misioneros católicos impunxéronse, y nel so esfuerciu por controlar l'alcoholismu y la promiscuidá, obligaron a los neños nativos a atender a escueles misioneres hasta l'adolescencia. El réxime colonial francés foi aplicáu pola [[xendarmería]], famosa pola so malevolencia y babayada, ente que los comerciantes, tantu d'occidente como de China, esplotaron a los nativos terriblemente.<ref>Danielsson (1969) p.26</ref><ref>Danielsson (1965) p.234</ref> Gauguin establecer en [[Atuona]] na islla de [[Hiva-Oa]], llegando'l 16 de setiembre de 1901. Esta yera la capital alministrativa del grupu d'islles, pero considerablemente menos desenvueltu que Papeete, anque esistía un sistema eficiente y frecuente de barcu de vapor pa viaxar ente dambes. Había un doctor militar pero non hospital. El doctor mover a Papeete el siguiente febreru y dende entós tuvo que confiar los dos trabayadores de salú qu'había n'islla, l'aventureru vietnamita Nguyen Van Cam (Ky Dong), quien s'estableció na islla pero nun tenía entrenamientu médicu formal, y el pastor protestante Paul Vernier, quien estudiara medicina amás de teoloxía.<ref>Danielsson (1965) p. 249</ref><ref name= M235-6>Mathews p. 235-6</ref> Dambos convertiríense en bonos amigos.<ref>Danielsson (1965) p. 236, p. 250</ref> Él mercó un terrén nel centru del pueblu de la misión católica, habiendo primeru conquistáu al obispu local al atender a misa regularmente. Esti obispu yera Monseigneur Joseph Martin, primeramente contentu con Gauguin porque sabía qu'él s'alió col catolicismu en Tahití nel so periodismu.<ref>Mathhews p. 239</ref> [[Ficheru:Paul Gauguin - Père Paillard - NGA 1963.10.238.jpg|thumb|''Père Paillard (Padre Luxuriosu)'', 1902, [[Galería Nacional d'Arte]]. Sátira de Gauguin del obispu Martin.]] Gauguin construyó una casa sólida nel so terrén, lo suficiente como pa sobrevivir un ciclón qu'acabó cola mayoría de les otres viviendes del pueblu. Foi ayudáu na xera polos dos meyores carpinteros de la islla, unu d'ellos llamaos Tioka, [[tatuaxe|tatuáu]] de pies a cabeza na forma tradicional de los Marqueses (tradición detenida polos misioneros). Tioka yera un diáconu na congregación de Vernier y convirtióse en vecín de Gauguin dempués del ciclón cuando Gauguin de regaló una esquina del so terrén. La planta baxa taba al campu y usada solamente pa comer y como sala de tar, ente que'l pisu cimeru yera usáu pa dormir y como estudiu. La puerta al pisu cimeru taba decorada con un dintel talláu en madera y jambas que sobreviviríen en museos. El dintel nomó a la casa como Maison du Jouir (Casa del Prestar), ente que les jambas asemeyaben el so anterior trabayu de 1889 con talláu de madera llamáu ''Soyez amoureuses vous serez heureuses'' (Namórate, vas ser feliz). Les parés decoraes con, ente otres coses, la so coleición tan apreciada de 45 fotografíes pornográfiques que mercó en Port Said na so salida de Francia.<ref>Danielsson (1965) p. 238</ref> Siquier nos primeros díes, hasta que Gauguin atopó una ''vahine'' (esposa), la casa atraía ensames de nativos peles nueches que veníen apreciala, veníen mirar les imáxenes y a celebrar tola nueche.<ref>Danielsson (1965) p. 240</ref> Sobra dicir qu'esto non -y prestaba al obispu, entá menos cuando Gauguin asitió dos escultures xunto a los pasos satirizando al obispu y a la so sirvienta (supuestamente'l so amante),<ref>Danielsson (1965) p. 256</ref> ya inda menos cuando Gauguin atacó al sistema escolar misioneru tan pocu popular.<ref>Eisenman p. 170</ref> El financiamiento estatal pa les escueles misioneres cesó como resultáu de la nueva [[René Waldeck-Rousseau|Llei d'Asociaciones de 1901]] promulgada pol imperiu francés.<ref name= newadvent>web Catholic encyclopaedia</ref><ref>Mathews p. 239</ref><ref>{{cita web|títulu=Vicariate Apostolic of Marqueses Islands|url=http://www.newadvent.org/cathen/09688a.htm|website=newadvent.org|editorial=[[New Advent]]}}</ref> Les escueles siguieron como instituciones privaes pero con dificultaes, anque éstes agraváronse cuando Gauguin declaró que l'asistencia a cualquier escuela yera namái obligatoria dientro d'una área de captación con un radiu d'unos dos o dos milles y media. Esto llevó a delles fíes adolescentes el ser retiraes de les escueles (Gauguin llamó al procesu "rescate"). Él tomu a una d'estes moces como ''vahine'', llamada Vaeoho (tamién Marie-Rose), la fía de catorce años d'una pareya nativa que vivía nun valle cercanu (6 milles).<ref>Danielsson (1965) p. 240-1</ref> Esto nun pudo ser bien placentero pa ella, por cuenta de lo grotesco y nocivo de les llagues de Gauguin pa esi entós, que riquíen cambeos de vendaje diarios.<ref name= M235-6/> Sicasí, ella vivió con él voluntariamente y l'añu siguiente da a lluz a una fía saludable, que los sos descendientes que siguen viviendo na islla.<ref>Danielsson (1965) páxs. 241, 255 ''pl.'' 55</ref> [[Ficheru:Paul Gauguin - Le Sorcier d'Hiva Oa.jpg|thumb|''-y Sorcier d'Hiva Oa (Home de Marqueses en Capa Colorada)'', 1902, Musée d'art moderne et d'art contemporain de Liège]] Pa payares estableciérase na so nueva casa con Vaeoho, un cocineru (Kahui), otros dos sirvientes (sobrinos de Tioka), el so perru Pegau (un usu de les sos iniciales PG), y un gatu. La casa en sí, anque nel centru del pueblu, atopábase metanes árboles y retirada de la vista. Los festexos terminaron y empezó un periodu de trabayu granible, llogrando unviar 20 llenzos a Vollard el siguiente abril.<ref>Danielsson (1965) páxs. 241-55</ref> Él pensó qu'atoparía nueves temes n'el Marqueses, espresándolo nun escritu a Monfreid:<ref name =S243>Szech p. 148</ref><ref>[https://archive.org/stream/letterspaulgaug00gauggoog#page/n151/mode/2up Monfreid ''LII'']</ref>{{cita|Yo creo que n'el Marqueses, onde ye fácil atopar modelos (daqué más y más difícil en Tahití), y con nuevos paisaxes por esplorar - con nueves y meyores temes selvaxes - que yo voi poder llograr coses formoses. Equí la mio imaxinación esfrecióse, y tamién el públicu yá s'acostumó a Tahití. El mundu ye tan estúpidu que si unu amuésalu nuevu llenzos con elementos tarrecibles, Tahití convertir en daqué comprensible y encantador. Les mios imáxenes de Bretaña agora son agua de roses gracies a Tahití; Tahití va ser arume gracies a el Marqueses. (Carta ''LII'' a George Daniel de Monfreid, Xunu 1901).|Paul Gauguin}} Ello ye que na so mayoría, la so obra de los Marqueses puede estremase del so trabayu en Tahití namái por espertos o poles sos feches,<ref name="Mathews p. 243">Mathews p. 243</ref> pintures como ''Dos muyeres'' permanecen con un orixe inciertu.<ref>{{cita web|títulu=''Two Women''|url=http://www.metmuseum.org/collection/the-collection-online/search/438001|website=metmuseum.org|editorial=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref> P'Anna Szech, lo que les estrema ye'l so reposu y murria, anque contienen elementos de molición. De tal forma, na segunda versión de ''Caballeros na Sablera'', amosando nubes y figures esplumoses suxuren que s'avera una nube ente que les figures distantes a caballu asimilen otres figures similares n'otres pintures que simbolizaben la muerte.<ref name="S243" /> Gauguin escoyó pintar paisaxes, naturaleza muerta y estudios de figura nesta dómina, siempres con atención a la vecería de Vollard, asina evitando les temes de lo primitivo y los paraísos perdíos de les sos pintures de Tahití.<ref name= C312>Childs p. 312</ref> Pero hai un tríu significante de pintures del so periodu pasáu que suxuren esmoliciones más fondes. Les primeres dos son ''Jeune fille à l'éventail (Neña con Abanicu)'' y ''-y Sorcier d'Hiva Oa (Home de Marqueses en Capa Colorada)''. La modelu pa ''Neña con abanicu'' yera la pelirroxa Tohotaua, la fía d'un cacique na islla vecina. La semeya paez ser tomáu d'una [[c: File:Louis Grelet - Tohotaua.jpg|fotografia que Vernier unvió a Vollard]]. La modelu pa la segunda pintura pudo ser Haapuani, una baillarina esitosa según una bruxa tarrecida, quien yera amiga de Gauguin y, d'alcuerdu a Danielsson, taba casada con Tohotaua.<ref>Danielsson (1965) p. 244</ref> Szech denota que'l color blancu del vistíu de Tototaua ye un símbolu de poder y muerte na cultura polinesia.<ref name =S243/> ''-y Sorcier'' paez ser realizada coles mesmes y amuesa una muyer a de pelo llargo usando una capa colorada exótica. La naturaleza [[Androginia|andróxina]] de la imaxe atraxo atención, confirmando la especulación de que Gauguin intentó representar una persona con un tercer xéneru.<ref name="Mathews p. 243"/><ref>Eisenman páxs. 140-19</ref><ref>{{cita web|apellido1=Llosa|nome1=Mario Vargas|authorlink1=Mario Vargas Llosa|títulu=The men-women of the Pacific|url=http://www.tate.org.uk/context-comment/articles/men-women-pacific|website=tate.org.uk|editorial=[[Tate Britain]]|urlarchivu=http://www.webcitation.org/6WpIsllud|fechaarchivu=6 March 2015|deadurl=no}}</ref> La tercer pintura de trés ye la misteriosa y bella ''Contes barbares (Cuentos Primitivos)'' amosando a Tohotaua de nuevu na derecha. La figura de la izquierda ye [[Meijer de Haan|Jacob Meyer de Haan]], un amigu pintor de Gauguin de los díes de Pont-Aven quien morrió años tras, ente que la figura de metanes ye de nuevu andróxina, identificada por dalgunos como Haapuani. Posar asonsañando a Buda y el lotu floriando suxure a Elizabeth Childs que la imaxe ye una meditación sobre'l ciclu perpetuu de la vida y la posibilidá de la renacencia.<ref name= C312/> Como estes pintures llegaron a Vollard dempués de la repentina muerte de Gauguin, nada ye sabíu alrodiu de les sos intenciones na execución de les mesmes.<ref>Mathews p. 246</ref> [[Ficheru:Paul Gauguin - Self Portrait 1903 - Kunstmuseum Basel 1943.jpg|thumb|Autorretratu, 1903, [[Kunstmuseum Basel]]]] En marzu de 1902, el gobernador de la Polinesia Francesa, Édouard Petit, aportó a'l Marqueses pa faer una inspeición. Foi acompañáu por Édouard Charlier como cabeza del sistema xudicial. Charlier yera un pintor amateur que foi amigu de Gauguin cuando aportó a maxistráu en Papeete en 1895.<ref>Danielsson (1965) p. 179</ref> Sicasí, el so rellación volvióse una d'enemistá cuando Charlier refugar a enxuiciar a la entós ''vahine'' de Gauguin, Pau'ura, por un númberu d'ofienses triviales, como supuestamente allanadura de morada y robu, que cometió en Punaauia mientres Gauguin taba trabayando en Papeete. Gauguin llegó al estremu de publicar una carta abierta a Charlier avera del asuntu en ''Les Guêpes''.<ref>Danielsson (1965) páxs. 211-3</ref> Petit, presuntamente avisáu con antelación, refugar a ver a Gauguin pa la entrega de les protestes de los pobladores (Gauguin yera'l so voceru) avera del inxustu sistema d'impuestos, que vía la so mayor ganancia de los gastos en Papeete. Gauguin respondió n'abril al refugase a pagar los sos impuestos y al animar a los pobladores, comerciantes y llabradores a faer lo mesmo.<ref>Danielsson (1965) p. 248</ref> Por esos tiempos, la salú de Gauguin empezó a deteriorase de nuevu, al sentir los mesmos síntomes como'l dolor nes piernes, palpitaciones del corazón y debilidá polo xeneral. El dolor nel so todíu aportó a insoportable y en xunetu viose obligáu a ordenar un carruax de Papeete pa poder movese pol pueblu.<ref>Danielsson (1965) p. 249</ref> Pa setiembre'l dolor yera tan estremu que tuvo qu'utilizar inyeiciones de [[morfina]]. Sicasí, llegó a esmolecese pol so nuevu vezu d'empresta-y el so xuegu de xeringues al vecín, polo que camudó a [[láudano]]. La so vista empezábalu a fallar, como fueron prueba los antioyos qu'usó nel so últimu autorretratu. De fechu tal semeya empezar a realizar el so amigu Ky Dong y dempués llegar a terminar Gauguin mesmu, asina esplicando l'estilu pocu carauterísticu vistu nél.<ref>Danielsson (1965) p. 258</ref> Amuesa un home vieyo y cansao, pero non derrotáu entá.<ref>{{cita web|títulu=Self-portrait with glasses, 1903 - Paul Gauguin: Self-Portraits at the Tate Modern|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/culturepicturegalleries/8008607/Paul-Gauguin-Self-Portraits-at-the-Tate-Modern.html?image=6|website=telegraph.co.uk|editorial=[[The Daily Telegraph]]}}</ref> Por un tiempu consideró'l tornar a Europa, a España, pa recibir tratamientu. Monfreid aconseyólu:<ref>Danielsson (1965) p. 258-9</ref><ref>[https://archive.org/stream/letterspaulgaug00gauggoog#page/n179/mode/2up O'Brien (letters to Monfreid) p. 160]</ref>{{cita|Al tornar, vas arriesgar l'estropiar esi procesu d'incubación d'apreciu del públicu escontra ti, que s'atopa n'aición esti momentu. Agora tu yes un artistes llexendariu y únicu, que nos unvia obres esconcertantes y mundiales de los remotos mares del ser, que coles creaciones definitives d'un gran home quien, de dalguna manera, yá se foi d'esti mundu. Los tos enemigos - y como tolos que fadien a los mediocres tienes munchos enemigos - son silenciosos; pero nun s'atreven a atacate, nin siquier pensalo. Tu tas bien llueñe. Nun tendríes de tornar... Tu yá yes tan inexpugnable como tolos grandes muertos; tu yá perteneces a la "historia del arte". -George Daniel Monfreid, Carta a Paul Gauguin alredor d'ochobre de 1902}} En xunetu de 1902, Vaeoho, aquel día con siete meses d'embaranzu, dexó a Gauguin pa tornar a casa al valle de Hekeani pa tener al so ñácaru ente la so familia y amigos. Dio a lluz el siguiente setiembre, pero nun tornó. Gauguin yá nun tomó otra ''vahine''. Foi nesi entós que la so reña col obispu Martin sobre les escueles misioneres algamó'l so máximu. El xendarme local Désiré Charpillet, de primeres amistosu con Gauguin, escribió un reporte al alministrador el grupu d'islles, que moraba na islla vecina de [[Nuku Hiva]], onde criticaba a Gauguin por afalar a los nativos de retirar al so fíos de la escuela lo mesmo que de afalar a los pobladores pa nun pagar los sos impuestos. Por suerte'l puestu d'alministrador fuera ocupáu apocayá por François Picquenot, un vieyu amigu de Gauguin dende Tahití y esencialmente comprensivu con él. Picquenot aconseyólu a Charpillet nun faer nada avera del problema de les escuela, yá que Gauguin tenía a la llei del so llau, pero sí lu autorizó a Charpillet el prindar los bienes de Gauguin como pagu polos impuestos si tou llegara a les peores instancies.<ref>Danielsson (1965) páxs. 255-8</ref> Posiblemente por cuenta de la so soledá, y dacuando la so incapacidá de pintar, Gauguin dedicar a escribir.<ref>Thomson p. 202</ref><ref>Danielsson (1965) p. 259</ref> [[Ficheru:Paul Gauguin - L'Esprit Moderne et le Catholicisme - F 82a, F 82b.jpg|thumb|''L'Esprit Moderne et le Catholicisme (L'Espíritu Modero y el Catolicismu)'' (portaes delanteres y traceras, 1902, [[Muséu d'Arte de San Luis]].]] En 1901, el manuscritu de Noa Noa que Gauguin preparó xuntu colos sos grabaos de madera nel periodu en Francia, foi finalmente publicáu colos poemes de Morice en formatu de llibru na edición ''La Plume'' (el manuscritu en sí agora alcuéntrase nel muséu de Louvre). Delles seiciones (incluyendo'l so rellatu de Teha'amana) publicárense enantes pero ensin los grabaos en 1897 en ''[[La Revue Blanche]]'', ente que Gauguin mesmu publicó estractos en ''Les Guêpes'' mientres yera editor. La edición ''La Plume'' foi entamada pa incluyir los grabaos, pero retiró'l so permisu pa imprimilos en papel llisu como'l editores queríen.<ref>{{cita web|títulu=Noa Noa|url=http://data.bnf.fr/12079829/paul_gauguin_noa_noa/|website=bnf.fr|editorial=[[Bibliothèque nationale de France]]}}</ref> En realidá había-y perdíu interés a l'aventura con Morice y nunca vio una copia, refugando una ufierta de cien copies de cortesía.<ref>Goddard p. 279</ref> Sicasí, el so publicación inspirar pa considerar escribir otros llibros.<ref>Mathews p. 247</ref> A principiu d'años (1902), revisó un antiguu manuscritu de 1896-97 llamáu ''L'Esprit Moderne et le Catholicisme (L'Espíritu Modernu y el Catolicismu)'' alrodiu de la ilesia romana católica, añediendo unos venti páxines que conteníen rellatos de los sos tratos col obispu Martin. Unvió-y esti testu al obispu Martin, quien respondió al unvia-y una hestoria ilustrada de la ilesia. Gauguin tornó'l llibru con observaciones criticándolo, que dempués publicó nes sos alcordances autobiográfiques.<ref>Danielsson (1965) páxs. 259-62</ref><ref>Gauguin (1921) {{Google books|vQsLza-zO10C|Intimate Journals|page= 87|plainurl=}}</ref> Dempués preparó un ensayu atélite y bien documentáu llamáu ''Racontars de Rapin (Cuentos d'un Aficionáu)'' alrodiu de críticos y la crítica escontra l'arte, que unvió pa publicar a André Fontainas, un críticu d'arte nel Mercure de France quien tuvo una crítica favorable para [[¿D'ónde venimos? ¿Quién somos? ¿Aú vamos?]] que llogró abondo pa restaurar la so reputación. Sicasí, Fontainas, respondió que nun s'atrevería a publicar. Nun sería publicáu hasta 1951.<ref>Mathews p. 247 n.45</ref><ref name="D262">Danielsson (1965) p. 262</ref><ref>Gauguin [https://archive.org/stream/letterspaulgaug00gauggoog#page/n183/mode/2up Letter ''LXI'' to Monfreid]</ref><ref>{{cita web|títulu=Racontars de Rapindata|url=http://data.bnf.fr/13021324/paul_gauguin_racontars_de_rapin/|website=bnf.fr|editorial=[[Bibliothèque nationale de France]]}}</ref><ref>{{cita web|apellido1=Bertrand|nome1=Anne|títulu=Gauguin -y rapin : ""Racontars de rapin, suivi de Art de Papou & chant de Rossignoou"" et ""La lutte pour les peintres""|url=http://www.liberation.fr/livres/1995/02/02/gauguin--y-rapin-racontars-de-rapin-suivi-de-art-de-papou-chant-de-rossignoou-et-la-lutte-pour-les-p_124875|website=liberation.fr|editorial=[[Libération]]|idioma=French}}</ref> El 27 de mayu d'esi añu, el serviciu de bote de vapor ''Croix du Sud'' sufrió un accidente cerca d'[[Apataki]] y por un periodu de tres meses la islla nun tuvo corréu o suministros.<ref>Danielsson (1965) p. 252</ref><ref>{{cita web|títulu=Union Steam Ship Company of New Zealand|url=http://www.theshipslist.com/ships/lines/unionnz.shtml|website=theshipslist.com}}</ref> Cuando tornó'l serviciu de corréu, Gauguin atacó al gobernador Petit nuna carta, quexándose ente otres coses de la forma na que fueron abandonaos tres el naufraxu. La carta foi publicada pol ''L'Indepéndant'', el periódicu socesor a ''Les Guêpes, esi payares en Papeete.'' Petit de fechu siguiera una política independiente y en pro de los nativos, pa decepción del partíu romanu católicu, y el periódicu preparar p'atacalo. Gauguin tamién unvió la carta al ''Mercure de France'', que publicó una versión redactada d'ella dempués de la so muerte.<ref name=D262/> Siguió con una carta privada a la cabeza de la xendarmería en Papeete, quexándose de que'l so xendarme local Charpillet entepasar en faer que los sos prisioneros trabayaren pa él. Danielsson esplica que, ente que estes quexes y otres similares taben encontaes, la motivación pa elles foi la vanidá mancao y puro animosidad. Asocedió que Charpillet foi reemplazáu esi avientu por otru xendarme llamáu Jean-Paul Claverie de Tahití, menos amigable con Gauguin porque de fechu multar na so estancia en Mataiea a atopalo bañándose desnudu nun ríu local.<ref>Danielsson (1965) p. 264</ref> El so salú deteriórase más n'avientu al puntu de qu'apenes yera capaz de pintar. Empezó una memoria autobiográfica que llamó ''Antes y Dempués (''publicada como traducción en EUA como ''Intimate Journals),'' que completó nun intre de dos meses.<ref name="Avant et après">{{cita web|url = http://archive.org/details/avanteta00gaug|títulu = Avant et après: avec les vingt-sept dessins du manuscrit orixinal (1923)|editorial = [[Internet Archive]]|idioma = French}}</ref> El títulu tenía de reflexar les sos esperiencies enantes y dempués la so llegada a Tahití y como tributu a les memories ensin publicar de la so güela llamaes ''Pasáu y Futuru''. Les sos memories fueron una coleición estazada d'observaciones de la vida en Polinesia, la so propia vida y comentarios sobre lliteratura y pintura. Incluyó nelles temes d'ataques como al de la xendarmería local, al obispu Martin, a la so esposa Mette y a los daneses polo xeneral, y terminar con una descripción de la so filosofía personal concibiendo a la vida como una llucha esistencial pa xunir polos opuestos.<ref>Mathews páxs. 247-52</ref> Mathews señala dos observaciones finales a la so filosofía:{{cita|Naide ye bonu; naide ye malváu; toos son dambos, de la mesma forma y en formes distintes...es tan pequeña, la vida d'un home, y entá asina hai tiempu pa llograr grandes coses, fragmentos de la xera común. <ref>{{Google books|ves3AQAAMAAJ|Intimate Journals|page=178|plainurl=}}</ref>}} Unvió-y el manuscritu a Fontainas pa edición, pero los derechos pasaron a Mette al morrer Gauguin y nun foi sinón hasta 1918 que se publicar, con una traducción a inglés en 1921.<ref>{{cita web|títulu=Paul Gauguin : Avant et après. Edition originale. Fac-similé du manuscrit. Leipzig, Kurt Wolff, 1918.|url=http://julienmannoni.blogspot.com/2012/02/paul-gauguin-avant-et-apres-edition.html|website=julienmannoni.blogspot.com|editorial=Julien Mannoni livres anciens|idioma=French}}</ref> Al entamu de 1903, Gauguin arreyar con una campaña pa esponer la incompetencia del xendarme de la islla, Jean-paul Claveria, tomando'l llau de los nativos direutamente nun casu qu'arreyaba'l supuestu enfile d'un grupu d'ellos.<ref>Paul Gauguin, {{Google books|PvLDAgAAQBAJ|Intimate Journals|page=68|plainurl=}}</ref> Sicasí, Claverie escapó la censura. De primeres de febreru, Gauguin escribió-y al alministrador Picquenot, alegando corrupción per parte d'unu de los subordinaos de Claverie. Picquenot investigó denunciar pero nun pudo probales. Claverie respondió al acusar por bilordiu a Gauguin, quien foi multáu con 500 francos y sentenciáu a tres meses de prisión pol maxistráu local el 27 de marzu de 1903. Gauguin apeló darréu en Papeete y propúnxose recaldar los fondos pa viaxar a Papeete p'allegar a la so apelación. Sicasí, morrió inesperadamente na mañana del 8 de mayu de 1903, d'un presuntu ataque cardiacu primero que pudiera escuchar la resultancia de la so apelación. Foi soterráu a otru día nel campusantu católicu local.<ref>Daniellson (1965) páxs.265-76</ref><ref>Mathews p. 252-4</ref> <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="5"> File:Paul Gauguin 106.jpg|''Cavaliers sur la Plage [II] (Caballeru na Sablera)'', 1902, [[Coleición privada]] File:Paul Gauguin - Landscape with a Pig and a Horse (Hiva Oa) - Google Art Project.jpg |''Paisaxe con un Gochu y un Caballu (Hiva Oa)'', 1903, Ateneum| Ateneum, Helsinki File:Gauguin Nature morte aux oiseaux exotiques I.jpg| ''Naturaleza Muerta con Aves Exótiques'', 1902, [[Pushkin Museum]] File:Paul Gauguin - Jeune fille à l'éventail - Folkwang G53.jpg| ''Jeune fille à l'éventail (Neña con Abanicu)'', 1902, [[Museum Folkwang]] File:Paul Gauguin - Contes barbares - Folkwang G54.jpg| ''Contes barbares (Cuentos Primitivos)'', 1902, [[Museum Folkwang]] </gallery> === Muerte === [[Ficheru:Oviri on the Tomb of Gauguin.jpg|thumb|Figura ''Oviri'' sobre la tumba de Gauguin en [[Atuona]].]] Gauguin pasó les selmanes dempués de ser condergáu por bilordiu del xendarme, preparando la so apelación.<ref>Danielsson (1965) páxs.271-4</ref> Nesti periodu taba bien débil y sufriendo gran dolor. Recurrió de nuevu a usar morfina. Morrió de secute na mañana del 8 de mayu de 1903. Primeramente convocara al so pastor Paul Vernier, pos tuviera sufriendo esmorecimientos. Parolaron xuntos un tiempu y Vernier foise, considerando que taba en bones condiciones. Sicasí, el vecín de Gauguin, Tioka, atopar muertu a les 11 de la mañana, confirmando'l fechu al prauticar una tradición de los Marqueses na que se muerde la cabeza de daquién pa intentar alicar. Al llau de la so cama taba una botella de [[láudano]], lo cual xeneró especulaciones de que foi víctima d'una sobredosis.<ref>Danielsson (1965) p.274-5</ref> Vernier creía que morrió d'un ataque cardiacu.<ref>Mathews p. 257 n.78</ref> [[Ficheru:Gauguin - Maternite II.jpg|thumb|left|''Maternité II (Maternidá II)'', 1899, Coleición privada, Vendida en subasat de Papeete, 1903.]] Gauguin foi soterráu en Campusantu Católicu Clavary (Cimetière Calvaire), en [[Atuona]] , Hiva 'Oa, a les 2 p.m. a otru día. En 1973, una estatua de bronce de la so obra ''Oviri'' foi asitiada sobre la so tumba, yá que lo indicó como un deséu.<ref>[https://archive.org/stream/letterspaulgaug00gauggoog#page/n145/mode/2up Monfreid XLVIII]</ref> Irónicamente el so vecín más cercanu nel campusantu ye l'obispu Martin, con una gran cruz blanca sobre la so tumba. Vernier escribió un recuentu de los últimos díes de Gauguin y del so entierru, reproducíu na edición O'Brien de les cartes de Gauguin escontra Monfreid.<ref>[https://archive.org/stream/letterspaulgaug00gauggoog#page/n193/mode/2up ''Letters to Monfreid'' páxs. 172-6]</ref> Noticies de la muerte de Gauguin nun llegaron a Francia (a Monfreid) sinón hasta'l 23 d'agostu de 1903. N'ausencia d'un testamentu, les sos posesiones menos valuables fueron puyaes en Atuona, ente que les sos cartes, manuscritos y pintures fueron puyaes en Papeete el 5 de setiembre de 1903. Mathews señala qu'esta rápida dispersión de los sos bienes llevó a la perda de muncha información valuable alrodiu de los sos últimos años. Thomson señala que l'inventariu de la puya de los sos bienes (dalgunos fueron consideraos pornografía) revelaron una vida que nun foi tan aprobetada o primitiva como -y gustara caltener.<ref>Thomson p. 204</ref> Al so debíu tiempu Mette Gauguin recibió les ganancies de la puya, unos 4,000 francos.<ref>Mathews p. 255</ref> Una de les pintures puyaes en Papeete foi ''Maternidá II,'' una versión más pequeña de ''Maternidá I'' que s'atopa nel [[Muséu del Hermitage]]. La orixinal foi pintada nel periodu en que'l so ''vahine'' yera Pau'ura en Punaauia, cuando da a lluz al so fíu Emile. Nun ye sabida la razón pola que pintó la copia más pequeña. Foi vendida por 150 francos a un oficial naval francés, Comandante Cochin, quien dixo que'l gobernador Petit ufiertara hasta 135 francos pola pintura. Foi vendida en Sotheby por US $39,208,000 dólares nel 2004.<ref>{{cita web|títulu=Sotheby's Impressionist & Modern Art, Part One New York 04 Nov 2004|url=http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/lot.pdf.N08022.html/f/15/N08022-15.pdf|website=sothebys.com|editorial=[[Sotheby's]]}}</ref> El Centru Cultural Paul Gauguin en Atuona tien una reconstrucción de ''Maison du Jouir''. La casa orixinal permaneció vacida per unos años, cola puerta entá llevando'l dintel talláu por Gauguin. Esto foi eventualmente recuperáu, cuatro de los cinco pieces son amosaes nel Muséu d'Orsay y la quintaen el Muséu Paul Gauguin en Tahití.<ref>{{cita web|títulu=Bois de la Maison du Jouir [Sculpted wood from the Maison du Jouir]|url=http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/search/commentaire/commentaire_id/bois-de-la-maison-du-jouir-7099.html?no_cache=1|website=musee-orsay.fr|editorial=[[Musée D'Orsay]]}}</ref> Nel 2014, l'exame forense de cuatro dientes atopaos nun xarrón de vidriu nun pozu cerca de la casa de Gauguin, llevaron a cuestionar la creencia habitual de que Gauguin sufrió sífilis. L'exame d'ADN estableció que los dientes yeren bien de xuru de Gauguin, pero nun hubo rastros de mercuriu (que yera usáu pa tratar la sífilis nesi entós), suxuriendo entós que Gauguin nun careció de sífilis o que nun foi tratáu por ella.<ref>{{cita web|apellíu=Bailey|nome=Martin|títulu=Gauguin could be cleared of syphilis—by the skin of his teeth|url=http://www.theartnewspaper.com/articles/Gauguin-could-be-cleared-of-syphilisby-the-skin-of-his-teeth/31842|editorial=[[The Art Newspaper]]|fechaaccesu=27 February 2014}}</ref><ref name='"Meier"'>{{cita web|apellido1=Meier|nome1=Allison|títulu=Posthumous Prognosis for Supposedly Syphilitic Gauguin, via His Teeth|url=http://hyperallergic.com/111730/posthumous-prognosis-for-supposedly-syphilitic-gauguin-via-his-teeth/|website=hyperallergic.com|editorial=[[Hyperallergic]]|urlarchivu=http://www.webcitation.org/6WDJOMl2Z|fechaarchivu=9 February 2015|deadurl=no}}</ref> ===Fíos=== Gauguin vivió más que trés de los sos fíos; la so fía favorita Aline que morrió de neumonía, el so fíu Clovis que morrió d'una infeición nel sangre dempués d'una operación de cadril,<ref name=swain1965>Harrison Swain "Emile Gauguin Honor Guest at Artists' Ball" in [[The Evening Independent]] 26 January 1965, páxs. 15</ref> y una fía que tuvo la so nacencia retratada nuna pintura de Gauguin de 1896 llamada ''Te tamari non atua (La nacencia de Cristu)'', y que yera fía de la moza amiga tahitiana de Gauguin, Pau'ura. Ella muerre namái unos díes dempués de la so nacencia na Navidá de 1896.<ref name=1896birth>{{cita videu |añu=2006 |títulu= God's Child: Private Life of a Masterpiece |url=http://ffh.films.com/ecTitleDetail.aspx?TitleID=33301 |fechaaccesu= |format=FLV |location= |publisher=[[BBC]] |id= |isbn=978-0-81609-539-1 |ref= BVL57644 |series=[[The Private Life of a Masterpiece]]}}</ref> El so fíu Émile Gauguin trabayó como un inxenieru civil en EUA y foi soterráu nel Campusantu Lemon Bay, en Florida. Otru fíu, [[Jean-René Gauguin|Jean René]], convertir nun escultor reconocíu y firme socialista. Él morrió'l 21 d'abril de 1961 en Copenhague. Pola (Paul Rollon) convertir nun artista y críticu d'arte y escribió unes memories, ''El mio Padre, Paul Gauguin'' (1937). Gauguin tuvo munchos otros fíos per parte de los sos amantes: Germaine (n. 1891) con Juliette Huais (1866-1955); Émile Marae a Tau (n. 1899) con Pau'ura; y una fía (n. 1902) con Mari-Rose. Esiste especulación de que l'artista belga Germaine Chardon yera fía de Gauguin. Emile Marae a Tai, analfabeta y criada en Tahití por Pau'ura, foi llevada a Chicago en 1963 pola periodista francesa Josette Giraud y foi una artista por derechu propiu, los sos descendientes entá viven en Tahití al 2001.<ref name=swain1965/><ref>Mathews p. 213</ref> ==Importancia histórica== El [[Primitivismu]] foi un movimientu artísticu de pintura y escultura de fines del sieglu 19, carauterizáu por esaxeraes proporciones corporales, tótems animales, diseños xeométricos y contrastes claros. El primer artista qu'utilizó sistemáticamente estos efeutos y llogró ampliu ésitu públicu foi Paul Gauguin.<ref>Artspoke, Robert Atkins, 1993, ISBN 978-1-55859-388-6</ref> La élite cultural europea qu'afayaba per primer vegada l'arte d'África, Micronesia y los [[indíxenes d'América]], atopábense estelaos, intrigados y educaos pol novedosu, selvaxe y crudu poder afiguráu nel arte d'esos llugares tan alloñaos. Como [[Pablo Picasso]] nos primeros díes del sieglu 20, Gauguin sintióse inspiráu y motiváu pol poder puru y la simplicidá del llamáu arte [[Cultura primitiva|primitivu]] d'eses cultures estranxeres.<ref>Douglas Cooper, [http://www.archive.org/stream/cubistepoch00coop#page/n0/mode/2up "The Cubist Epoch"], páxs. 11–221, Phaidon Press Limited 1970 in association with the [[Los Angeles County Museum of Art]] and the [[Metropolitan Museum of Art]] ISBN 0-87587-041-4</ref> Gauguin tamién ye consideráu como un pintor [[Posimpresionismu|posimpresionista]]. Les sos pintures coraxoses, coloridas y enfocaes nel diseñu influyeron significativamente l'[[Arte moderno|Arte Moderno]]. Artistes y movimientos del principiu del sieglu 20 inspiraos por él, inclúin a [[Vincent van Gogh]], [[Henri Matisse]], [[Pablo Picasso]], [[Georges Braque]], [[André Derain]], el [[Fovismo]], el [[Cubismu]] y l'[[Orfismo (arte)|Orphism]], ente otros. Dempués influyó a Arthur Frank Mathews y al [[Arts and Crafts|Movimientu Americanu Arts and Crafts]]. [[John Rewald]], reconocíu como l'autoridá principal del arte de finales del sieglu 19, escribió una serie de llibros avera del periodu posimpresionista, incluyendo ''Posimpresionismu: De Van Gogh a Gauguin'' (1956) y un ensayu, ''Paul Gauguin: Cartes a Ambroise Vollard y André Fontainas'' (incluyíes na obra de Rewald ''Estudiu del Posimpresionismu'', 1986), onde alderica los años de Gauguin en Tahití y la llucha pola so sobrevivencia, vistu al traviés de la correspondencia col comerciante d'arte Vollard y otros.<ref>John Rewald, (1986). ''Studies in Post-Impressionism,'' ''Paul Gauguin–Letters to [[Ambroise Vollard]] and Andre Fontainas'', 168-215.</ref> ==Inflúi sobre Picasso== [[Ficheru:Paul Gauguin, 1893-95, Objet décoratif carré avec dieux tahitiens, terre cuite, rehauts peints, 34 cm, Musée d'Orsay, Paris.jpg|thumb|Paul Gauguin, 1893-95, ''Objet décoratif carré avec dieux tahitiens'', terre cuite, rehauts peints, 34 cm, [[Musée d'Orsay]], Paris]] Les exhibiciones póstumes retrospectives nel [[Salon d'Automne]] en París en 1903 y unu entá mayor en 1906 tuvieron una poderosa y sorpresiva inflúi sobre'l [[avant-garde]] francés y en particular les pintures de [[Pablo Picasso]]. Na seronda de 1906, Picasso fixo pintures de muyeres de gran tamañu desnudes, amás de figures monumentales y esculturales que recordaben la obra de Gauguin y amosaba el so interés nel [[Arte indíxena|arte primitivo]]. Les pintures de Picasso de figures masives en 1906 fueron direutamente influyíes pola escultura, pintura y escritura de Gauguin. El poder remembráu pola obra de Gauguin llevó direutamente a ''[[Les Demoiselles d'Avignon]]'' (Les señorites de Avignon) en 1907.<ref name=twsJun10a>{{cita noticia |autor=[[Arthur I. Miller|Miller, Arthur I.]] |títulu= Einstein, Picasso: Space, Time, and the Beauty That Causes Havoc |obra= [[The New York Times]] |cita= les Demoiselles contains vestiges of Cézanne, El Greco, Gauguin and Ingres, among others, with the addition of conceptual aspects of primitive art properly represented with geometry. |añu= 2001 |url= http://www.nytimes.com/books/first/m/miller-01einstein.html |fechaaccesu=10 June 2010 }}</ref> Acordies con David Sweetman, el biógrafu de Gauguin, Picasso volvióse fanáticu de la obra de Gauguin dende 1902 cuando conoció y volvióse amigu del escultor y ceramista español [[Paco Durrio]] (1875-1940), en París. Durrio tenía posesión de delles obres de Gauguin porque yera amigu de Gauguin y un axente ensin paga del so trabayu. Durrio intentó ayudar al so amigu en Tahití que yera afeutáu pola probeza, fomentando la so obra en París. Dempués de conocese, Durrio presentó a Picasso col trabayu con piedra de Gauguin, ayudólu a Picaso a realizar pieces de cerámica y dio-y a Picasso una primer edición de ''La Plume'' de ''Noa Noa: The Tahiti Journal of Paul Gauguin (Noa Noa: El diariu de Tahití de Paul Gaugin).''<ref>Sweetman, 563</ref> Amás de ver la obra de Gauguin con Durrio, Picasso tamién la vio na galería d'[[Ambroise Vollard]] onde tantu él como Gauguin fueron representaos. Avera del impautu de Gauguin sobre Picasso, [[John Richardson (historiador del arte)|John Richardson]] escribió, <blockquote> La exhibición de 1906 de la obra de Gauguin dexó a Picasso como un esclavu del so arte más que nunca. Gauguin demostró que los tipos d'arte más distintu--nin falar de los elementos de la metafísica, etnoloxía, simbolismu, la Biblia, mitos clásicos y munches otres amás--podíen ser combinaos nuna síntesis que yera de los sos tiempos pero entá asina eterna. Un artista podía tamién confundir nociones convencionales de la guapura, él demostró que ye posible, al aprovechar los sos demonios y llevalos escontra los dioses escuros (non necesariamente los de Tahití) y afalagar una nueva fonte d'enerxía divina. Si n'años futuros Picasso pagó la so delda con Gauguin, ensin dulda foi ente 1905 y 1907 cuando siente un parentescu cercanu con esti otru Paul, quien s'arguyecía de xenes españoles heredaos de la so güela peruana. Si Picasso nun se roblara como "Paul" n'honor a Gauguin.<ref>Richardson 1991, 461.</ref></blockquote> Tantu David Sweetman como John Richardson señalen que la escultura de Gauguin ''Oviri'' (significa xavaz), la figura fálico y espantible de la diosa tahitiana de la vida y la muerte que yera destinada pa la tumba de Gauguin y que foi esibida na exhibición retrospectiva de 1906, foi áun más direutamente lo que llevó a ''Les Demoiselles''. Sweetman escribe, "la estatua de Gauguin Oviri, que foi amosada en 1906, llegó a aguiyar l'interés de Picasso na escultura y la cerámica, ente que los tallaos de madera reforzaron el so interés nos grabaos, anque foi l'elementu de lo primitivo en tou aquello lo que más condicionó la direición que l'arte de Picasso tomaría. Esti interés remataría cola seminal ''Les Demoiselles d'Avignon''."<ref>Sweetman, 562–563.</ref> D'alcuerdu a Richardson, <blockquote>L'interés de Picasso nel [[gres]] foi entá más aguiyáu polos exemplos que vio na retrospectiva de Gauguin en 1906 nel [[Salon d'Automne]]. La cerámica más traumante (una que Picasso pudo haber yá vistu con Vollard) foi la espantible ''Oviri''. Hasta 1987 cuando'l [[Muséu d'Orsay]] adquirió esta obra pocu conocida (esibida solo dende 1906) nunca foi reconocida como la obra maestra que ye, ensin dicir el ser reconocida pola so relevancia na obres que llevaron a ''Demoiselles''. Anque mide menos de 30 pulgaes d'altor, ''Oviri'' tien gran presencia, como ten de ser un monumentu pa la tumba de Gauguin. Picasso viose cutíu por ''Oviri''. 50 años dempués sintióse feliz cuando (Douglas) Cooper y yo dixímos-y qu'atopáramos esta escultura nuna coleición que tamién tenía'l yelsu orixinal de la so cabeza cubista. ¿Foi una revelación, como la escultura [[íberos|ibérica]]? Picasso respigóse, positivamente. Siempres tarreció almitir el rol de Gauguin que lo llevó al primitivismu.<ref>Richardson 1991, 459.</ref></blockquote> ==Téunica y estilu== [[Ficheru:Paul Gauguin 030.jpg|upright=1.10|left|thumb|''Ta Matete'', 1892, [[Kunstmuseum Basel]]]] La orientación artística inicial de Gauguin foi de Pisarro, pero la rellación dexó marca más grande personalmente que estilísticamente. Los maestros de Gaugin fueron [[Giotto]], [[Raphael]], [[Jean-Auguste-Dominique Ingres|Ingres]], [[Eugène Delacroix]], [[Édouard Manet|Manet]], Degas y Cézanne.<ref>Walther (2006), 7</ref><ref>Cachin (1992), 16, 123</ref><ref>Bowness (1971), 5, 15</ref> Les sos propies creencies, y en dellos casos la psicoloxía detrás de la so obra, tamién se vieron influyíos pol filósofu [[Arthur Schopenhauer]] y el poeta [[Stéphane Mallarmé]].<ref>Bowness (1971), 10, 15</ref> Gauguin, como otros de los sos contemporáneos como Degas y Toulouse-Lautrec, emplegaron una téunica pa pintar en llenzu conocida como ''peinture à l'essence''. Pa esto, l'oliu ([[Aglutinante (pintura)|aglutinante]]) ye drenado de la pintura y la residuu de pigmentu ye entemecíu con trementina. Pudo usar una téunica similar cuando preparaba les sos monotipos, usandopapel en llugar de metal, yá que absorbería l'aceite dando l'apariencia mate a les pintures qu'él deseyaba.<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 67</ref> Tamién lo probó dalgunos de los sos dibuxos esistentes cola ayuda de vidriu, copiando una imaxe inferior na superficie del vidriu con acuarela o gouache pa la impresión. Les [[xilografía|xilografíes]] de Gauguin nun yeren menos innovadores, inclusive pa los artistes avant-garde responsables d'alicar la xilografía nesa dómina. En llugar de grabar los sos bloques col intentu de llograr una ilustración detallada, Gauguin primeramente cinceló/talló los sos bloques d'una manera similar a la escultura de madera, siguíu pol usu de ferramientes más fines pa crear detalle y tonalidá dientro de les sos contornes coraxoses. Munches de les sos ferramientes y téuniques fueron consideraes como esperimentales. Esta metodoloxía y usu d'espaciu corríen paralelos al so pintáu de relieves planos y decorativos.<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 23-26</ref> [[Ficheru:Paul Gauguin 049.jpg|upright=1.10|thumb|''Parahi te maras'', 1892, Coleición Meyer de Schauensee]] Empezando en Martinica, Gauguin empezó a usar la proximidá en colores análogos pa llograr un efeutu calláu.<ref>Cachin (1992), 33</ref> Poco tiempu dempués d'esto tamién llogró meyores nel color non representativu, creando llenzos que teníen una esistencia independiente y vitalidá por sigo solos.<ref>Cachin (1992), 52</ref> Esta fienda ente realidá de superficie y él mesmu, disgustó a Pisarro y llevó rápido a la fin de la so rellación.<ref>Cachin (1992), 45</ref> Les sos figures humanes nesta dómina yeren tamién una alcordanza del so amoríu coles impresiones xaponeses, particularmente la inocencia de les sos figures y la so austeridá compositivas, que aportaron a inflúi sobre'l so manifiestu primitivu.<ref>Cachin (1992), 33</ref> Por esa mesma razón, Gauguin tamién se vio inspiráu pol [[arte folclóricu]]. Buscaba una pureza emocional espuesta nes sos temes, que tuviera tresmitida de forma direuta, enfatizando formes grandes y llinies verticales que claramente definieren forma y contorna.<ref>Walther (2006), 13, 17</ref> Gauguin tamién utilizó decoración formal complexa y colores en patrones astractos, intentando aprovir harmonía ente home y naturaleza.<ref>Walther (2006), 50</ref>Les sos representaciones de los nativos nos sos ambientes naturales son frecuentemente evidencia de la serenidá y sostenibilidá autónomes.<ref>Walther (2006), 75</ref> Esto aludía a unu de les temes favorites de Gauguin, que yera la intrusión de lo [[sobrenatural]] a la vida diaria, nuna instancia llegando al estremu de representar [[Arte del Antiguu Exiptu|antiguos relieves exipcios]] de les tumbes coles obra ''Her Name is Vairaumati (El so Nome ye Vairamauti)'' y ''Ta Matete''.<ref>Walther (2006), 53</ref> Nuna entrevista con ''L'Écho de Paris'' publicada'l 15 de marzu de 1895, Gauguin esplica que'l desenvolver el so enfoque tácticu ye algamar la [[sinestesia]] ([[Sinestesia (arte)|n'arte]]).<ref>Walther (2006), 13</ref> Él declara: :Cada carauterística de les mios pintures ye curioso considerada y calculada de mano. Al igual que na composición musical, por casu. El mio oxetivu, que tomo de la vida diaria o de la naturaleza, ye puramente una sida, que ayúdame definiendo un arreglu de llinies y colores pa crear sinfoníes y harmoníes. Nun tienen nenguna contraparte en realidá, nel sentíu vulgar de tal pallabra; nun dan una espresión direuta de nenguna idea, sinón que'l so únicu propósitu ye aguiyar la imaxinación--como la música llograr ensin l'ayuda d'idees o imáxenes--a cencielles con esa misteriosa afinidá qu'esiste ente ciertos arreglos de colores y llinies nes nueses mentes.<ref>Cachin (1992), 170-171</ref> Nuna carta de 1888 a Schuffenecker, Gauguin esplica l'enorme alloñamientu que tuvo del impresionismu, diciendo qu'agora tenía la intención de prindar l'alma de la naturaleza, les verdaes antigües y el calter de los sos escenarios y habitantes. Gauguin escribió: :Nun copies la naturaleza lliteralmente. L'arte ye una astraición. Deriva l'arte a partir de la naturaleza ente que la to suañes en presencia de la naturaleza, y piensa más avera del actu de creación que de la resultancia.<ref>Cachin (1992), 38</ref> == Otros medios == {{multiple image | align = left | direution = horizontal | header = | header_align = left/right/center | header_background = | footer = | footer_align = left/right/center | footer_background = | width = | image1 = Gauguin - Suite Volpini K01Aa.jpg | width1 = 175 | caption1 = ''Leda (Diseñu pa Platu Chinu)'', 1889, zincografía en papel mariellu con acuareles y gouache, [[The Metropolitan Museum of Art|Muséu Metropolitanu d'Arte]] | alt1 = | image2 = Gauguin Aha Oe Feii monotype.jpg | width2 = 256 | caption2 = ''Aha oe feii'', 1894, monotipo con acuarela, con pluma y tintes colorada y negra, [[Institutu d'Arte de Chicago]] | alt2 = }} Gauguin empezó a faer grabaos en 1889, amás d'una serie d'obres de zincografía encargaes por Theo van Gogh, conocíes como'l ''Volpini Suite'', que tamién apaecieron na demostración del Café des Arts de 1889. Gauguin nun duldar, inclusive cola so inesperiencia nes impresiones, n'escoyer númberu d'opciones provocatibles y heterodoxes, como la placa de cinc en llugar de la piedra caliar ([[litografía]]), marxes amplios y llargues fueyes de papelógrafo mariellu.<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 19</ref><ref>Bowness (1971), 11</ref> La resultancia foi vívido al puntu de ser bien llamativu y chillón, pero abarruntaba los sos esperimentos más complicaos cola impresión de color y l'intentu d'alzar les imáxenes monocromáticas. Les sos primeres obres maestres d'impresión fueron de ''Noa Noa Suite'' de 1893-94 onde esencialmente él reinventó'l mediu de grabáu en madera, trayendo a ésta a la era moderna. Empezó esta serie pocu tiempu dempués de tornar de Tahití, ansiosu por reclamar la so posición de lideralgu dientro del avant-garde y por compartir imáxenes basaes na so escursión a la Polinesia Francesa. Éstes impresiones en grabaos de madera fueron amosaes na so esposición infructuosa de Paul Durand-Ruel en 1893, tando la mayoría rellacionaes direutamente con pintures sos nes que recordaba la composición orixinal. Fueron amosaes de nuevu nuna esposición menor nel so estudiu en 1894, onde collechó aponderamientos de les crítiques pola so pintura escepcional y efeutos esculturales. La nueva preferencia de Gauguin polos grabaos en madera non yá foi una estensión natural de los sos relieves de madera y escultura, pero pudo ser tamién provocáu pola so importancia histórica pa los artesanos medievales y los xaponeses.<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 19-24</ref> [[Ficheru:Brooklyn Museum - Change of Residence (Changement de Residence) - Paul Gauguin.jpg|300px|thumb|''Cambéu de Residencia'', 1899, grabáu en madera, coleición privada]] [[Ficheru:Maruru Merci An Offering of Gratitude by Paul Gauguin.jpeg|300px|thumb|''Maruru (Ufriendes de Gratitud)'', 1894, fueya de grabáu de madera, Galería d'Arte de Univesidad de Yale.]] Gauguin empezó'l monotipo con acuareles en 1894, posiblemente asolapóse colos sos grabaos en madera de ''Noa Noa'', seique hasta sirviendo como una fonte d'inspiración pa ellos. Les sos téuniques permanecieron innovadores y foi un mediu aptu pa él yá que nun riquir d'equipu complexu, según nel procesu d'impresión. A pesar de ser frecuentemente una fonte de práutica pa les sos pintures, escultures o grabaos asociaos, la so innovación nel monotipo ufierta una estética etérea; imáxenes fantasmales que pueden espresar el so deséu de tresmitir les verdaes inmemoriales de la naturaleza. El so siguiente proyeutu importante foi un monotipo y grabáu de madera que llegó hasta 1898-99, conocíu como ''Vollard Suite''. Completó la so serie d'iniciativa de 475 impresiones d'unos venti distintos composiciones y unviar al comerciante Ambroise Vollard, a pesar de nun comprometese cola so solicitú d'un trabayu estable. Vollard nun taba satisfechu y nun s'esforció por vendeles. La serie de Gauguin ta claramente xunida cola estética blanco y negro, amás él pudo pretender que les impresiones fueren similares al conxuntu de cartes myriorama, nel sentíu de que podíen ser puestes en cualesquier orde pa crear múltiples paisaxes panorámicos.<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 26-29</ref> Esta actividá d'ordenar y reordenar yera similar al so propiu procesu de dar un nuevu propósitu (readaptar) a les sos imáxenes y temes, según un enclín al [[simbolismu]].<ref>Cachin (1992), 119</ref> Faía les impresiones en papel xaponés tan delgáu como un pañuelu y les múltiples pruebes de gris y negru podíen ser ordenaes una enriba de la otra, con cada tresparencia de color amosándose pa producir un efeutu ricu y [[clarescuru]].<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 30</ref> En 1889 empezó col so esperimentu radical: dibuxos con tresferencia d'aceite/oliu. Al igual que la so téunica de monotipo con acuareles, yera un amiestu ente dibuxu y grabáu. Les tresferencies fueron la gran culminación de la so cruzada por atopar una estética de propuesta primordial, lo cual paez tar tresmitíu nes sos resultancies que reflexen antiguos tallaos, frescos foliaos y pintures de los covarones. La meyora téunica de Gauguin dende'l monotipo hasta les tresferencies d'oliu ye abondo notable, avanzando dende pequeños bocetos hasta unes fueyes afanosamente grandes y calidable. Con estes tresferencies creó fondura y testura al imprimir múltiples capes na mesma fueya, empezando con llapiceru de grafitu y tinta negra pa delinear, enantes de pasar al crayón azul pa reforzar llinies y amestar avisiegu. De cutiu completaba la imaxe con una llavada de tinta d'olivar o café, a la que-y quitara aceite. La práutica consumió a Gauguin hasta la so muerte, alimentando la so imaxinación y concepción de nueves temátiques pa les sos pintures. Esta coleición tamién foi unviada a Vollard que nunca se sosprendió. Gauguin apreciaba les tresferencies d'oliu pola forma na que tresformaben la calidá de la llinia dibuxada. El so procesu, casi similar a la alquimia, tenía elementos d'azar polos que marques y testures inesperaes surdíen regularmente, daqué que-y estelaba. Na metamorfosis d'un dibuxu a una pintura, Gauguin tomó la calculada decisión d'arrenunciar a la legibilidad pa poder ganar misteriu y astraición.<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 30-32</ref><ref>Field páxs. 20-2</ref> Él trabayó en madera nel intre de la so carrera, particularmente mientres los sos periodos más prolíficos, amás ye conocíu por haber llográu resultancies radicales nel grabáu enantes de faelo na pintura. Inclusive nes sos primeres exhibiciones, Gauguin solía incluyir escultures de madera nes sos amueses, poles cualos construyó la so reputación como conocedor de lo llamao primitivu. Un númberu de les sos primeres grabaciones paez ser influyíu pol [[arte góticu]] y [[Arte del Antiguu Exiptu|exipciu]].<ref>Figura, Childs, Foster & Mosier (2014), 37</ref> Na so correspondencia, tamién señala una pasión pol arte de Camboya y el color maxistral de les [[Alfombra persa|alfombres perses]] y tapetes orientales.<ref>Cachin (1992), 180-181</ref> ==Legáu== [[Ficheru:Paul Gauguin, Nafea Faa Ipoipo? 1892, oil on canvas, 101 x 77 cm.jpg|thumb|Paul Gauguin, ''[[When Will You Marry?|Nafea Faa Ipoipo (When Will You Marry?)]]'', 1892, sold for a record US $300m in 2015.]] La moda pola obra de Gauguin empezó pocu dempués de la so muerte. Munches de les sos pintures más recién fueron adquiríes pol colecto rusu [[Sergei Shchukin]]. Una parte importante de la so coleición ta esplegada nel [[Muséu Pushkin]] y nel [[Muséu del Hermitage|Hermitage]]. Les pintures de Gauguin son raramente vendíes, yá que los sos precios algames les decenes de millones de dólares. La so obra de 1892 [[¿Cuando te cases?|¿Cuándo te cases?]] convertir en [[Cuadros más caros|la obra d'arte más caro del mundu]] cuando'l so dueñu, la familia de Rudolf Staechelin, vender en priváu por US$300 millones en febreru de 2015. Créese que la mercaron los Museos de Qatar.<ref>[http://www.nytimes.com/2015/02/06/arts/design/gauguin-painting-is-said-to-fetch-nearly-300-million.html?_r=0 By Scott Reyburn, Doreen Carvajal, ''Gauguin Painting Is Said to Fetch $300 Million'', The New York Times, 5 February 2015]</ref> *La vida de Gauguin inspiró la novela [[La Lluna y seis peniques|''La lluna y seis peniques'']] de [[W. Somerset Maugham]]. [[Mario Vargas Llosa]] basó la so novela ''[[El paraísu na otra esquina]]'' (2003) na vida de Gauguin, lo mesmo que de la so güela [[Flora Tristan|Flora Tristán]]. *Gauguin ye tema de siquier dos óperes: [[Federico Elizalde]] con ''Paul Gauguin'' (1943); y ''Gauguin (una vida sintética)'' por Michael Smetanin and Alison Croggon. [[Déodat de Séverac]] escribió la so pieza; ''Elegy'' pa pianu en memoria de Gauguin. *La película biográfica llamada ''Oviri'' (1986) amuesa la so vida cuando torna a París en 1893 dempués de la so estancia de dos años en Tahití, amás de la so confrontación cola so esposa, fíos y una amiga. Termina col so regresu a Tahití dos años dempués. El Muséu Gauguin estilu xaponés frente a los Xardinos Botánicu de Papeari en Papeari, Tahití, contién exhibiciones de documentos, fotografíes y bocetos orixinales, según impresiones de Gauguin. En 2003 el Centru Cultural Paul Gauguin abrió les sos puertes en Atuona nes Islles Marqueses. En 2014 la pintura ''Fruits sur une table ou nature au petit chien'' (1889), con un valor envaloráu de €10m y €30m (£8.3m a £24.8m), que fuera robada en Londres en 1970, foi afayada n'Italia. La pintura, xuntu con una obra de [[Pierre Bonnard]], fueron mercaes por o emplegáu de Fiat en 1975, nuna venta por cuenta de perda de propiedá por una construcción de vía ferrial, por 45,000 llires (alredor de £32).<ref>{{cita web|autor=Lizzy Davies in Rome |url=http://www.theguardian.com/artanddesign/2014/apr/02/stolen-paintings-italian-works-wall-40-years-gaugain-bonnard |títulu=Stolen paintings hung on Italian factory worker's wall for almost 40 years &#124; Art and design |editorial=theguardian.com |fecha= |fechaaccesu=2014-04-03}}</ref> == Obres de Gauguin == {{VT|Cuadros de Paul Gauguin}} * ''El llagu na enllanada'', ([[1874]]), [[Muséu Fitzwilliam]], [[Cambridge]] * ''El Sena na ponte de Jena'', ([[1875]]), [[Muséu d'Orsay]], [[París]] * ''Paisaxe de seronda'', ([[1877]]), Coleición particular. * ''Mette Gauguin cosiendo'', (escontra [[1878]]), Coleición Bührle, [[Zúrich]] * ''Xardín so la nieve'', ([[1879]]), Szépmûvészeti Múzeum, [[Budapest]] * ''Los hortolanos de Vaugirard'', ([[1879]]), Smith College Museum of Art, [[Northampton]], [[Massachusetts]] * ''[[Estudiu d'un desnudu|Estudiu d'un desnudu o Susana cosiendo]]'', ([[1880]]), Ny Carlsberg Glypotek, [[Copenḥague]] * ''Interior del artista en París, cai Carcel'', ([[1881]]), Nasjonalgalleriet, [[Oslu]] * ''Xardín en Vaugirard'', ([[1881]]), Ny Carlsberg Glypotek, [[Copenḥague]] * ''Rouen, teyaos azules'', ([[1884]], Coleición particular, [[Winterthur]], [[Suiza]] * ''Mette Gauguin con traxe de nueche'', ([[1884]]), Ny Carlsberg Glypotek, [[Copenḥague]] * ''[[La visión tres el sermón]]'', ([[1888]]), [[Galería nacional d'Escocia]], [[Edimburgu]] * ''Llavanderes de Arlés'' ([[1888]]), [[Muséu de Belles Artes de Bilbao]] * ''El cristu verde'' ([[1889]]), [coleición propia] * ''[[El Cristu mariellu]]'', oliu sobre llenzu de 92 x 73 cm, pintáu en [[1889]]. Atopar nel [[Muséu Albright-Knox]][http://www.albrightknox.org/] de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] (Nueva York). * ''La bella Ángela'', oliu sobre llenzu de 92 x 73 cm, pintáu en [[1889]]. Atopar nel [[Muséu d'Orsay]], [[París]]. * ''[[Muyeres de Tahití]] (Na sablera)'', ([[1891]]), [[Muséu d'Orsay]], [[París]] * ''Manao Tupapau'', ([[1892]]) * ''[[Ta Matete]]'' (1892), Muséu d'Orsay, París * ''Matu Mua'' ([[1892]]), [[Coleición Carmen Thyssen-Bornemisza]] * ''Yo te saludo, María'' (''Ia orana Maria''), oliu sobre llenzu de 113,7 x 87,7 cm, pintáu en [[1892]]. Atopar nel [[Metropolitan Museum]][http://www.metmuseum.org/] de [[Nueva York]] * ''Arearea'', ([[1892]]), Muséu d'Orsay, París * ''Autorretratu con sombreru'', ([[1893]]) * ''[[Llabradores bretones]]'', ([[1894]]), Muséu d'Orsay, París * ''[[Vairumati]]'' ([[1897]]), [[Muséu d'Orsay]], París * ''Never more'', oliu sobre llenzu de 68 x 116 cm, pintáu en [[1897]]. Atópase en [[Courtauld Institute of Art|Courtauld Gallery]], [[Londres]]. * ''[[¿D'ónde venimos? ¿Quién somos? ¿Aú vamos?]]'' ([[1897]]), [[Museum of Fine Arts]], Boston * ''Mozu con abanicu'', oliu sobre llenzu de 92 x 73 cm, pintáu en [[1902]]. Atópase en [[Muséu Folkwang]][http://www.museum-folkwang.de/] en [[Essen]], [[Alemaña]]. * ''[[Cuentos bárbaros]]'', ([[1902]]), [[Muséu Folkwang]], [[Essen]] * ''Dos muyeres'' o ''La melota florida'' ==Galería== <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="4"> Image:Gauguin Stillleben mit Fruchtschale und Zitronen.jpg|''Naturaleza Muerta con Fruta y Llimones'' (c. 1880) Image:Gauguin.swineherd.750pix.jpg|''El guardián de gochos, Bretaña'' (1888) Image:Paul Gauguin 085.jpg|''Los Alyscamps (Los trés gracies nel templu de Venus)'' (1888) Image:Paul Gauguin 137.jpg|''([[La visión tres el sermón]], o La llucha de Jacob col ánxel)'' (1888) Image:Paul Gauguin 072.jpg|''[[Café de nueche en Arlés]], (Mme Ginoux)'' (1888) Image:Paul Gauguin 121.jpg|''Naturaleza Muerta con Grabáu en Madera Xaponés'' (1889) Image:Paul Gauguin 056.jpg|''Muyeres Tahitiana na Sablera'' (1891) Image:Paul Gauguin - Delightful Land (Te Nave Nave Fenua) - Google Art Project.jpg|''Tierra deliciosa (Te Nave Nave Fenua)'' (1892) Image:Paul Gauguin 031.jpg|''[[La Lluna y la Tierra]] (Hina tefatou)'' (1893) Image:Paul Gauguin 039.jpg|''Molín d'Agua en Pont-Aven'' (1894) Image:Paul Gauguin 044.jpg|''El pigazu'' (1894) Image:Paul Gauguin 090.jpg|''Maternidá'' (1899) Image:Paul Gauguin - Deux Tahitiennes.jpg|''[[Pechos con flores coloraes]], o Dos tahitianes con flores de mangu'' (1899) Image:Paul_Gauguin_-_Two_Women.jpg|''Dos muyeres'' (1901 or 1902) </gallery> '''Autorretratos:''' <gallery widths="150px" heights="150px" perrow="4"> File:Paul Gauguin 200.jpg|''Autorretratu,'' 1875–1877, [[Fogg Art Museum]], [[Cambridge, Massachusetts|Cambridge]], Massachusetts File:Self-Portrait by Paul Gauguin, 1885.jpg|''Autorretratu,'' 1885, [[Kimbell Art Museum]], [[Fort Worth, Texas|Fort Worth]], Texas File:Paul Gauguin 112.jpg|''Autorretratu,'' 1888, [[Muséu van Gogh]], Amsterdam Image:Paul Gauguin - Self-Portrait with Halo and Snake.jpg|''Autorretratu,'' 1889, [[National Gallery of Art]], Washington, DC File:Paul Gauguin - Christ and the Garden of Olives.jpg|''Christ in the Garden of Olives'' (Gauguin, Autorretratu) 1889, Norton Museum of Art File:Paul Gauguin - Jug in the Form of a Head.jpg|''Autorretratu, Xarrón en forma de Cabeza'', 1889. [[Danish Museum of Art & Design|Kunstindustrimuseet]], [[Copenḥague]] Image:Gauguin portrait 1889.JPG|''Autorretratu,'' 1889–1890, [[Musée d'Orsay]], Paris Image:Paul Gauguin 111.jpg|''Autorretratu,'' 1893, [[Musée d'Orsay]] File:Paul Gauguin, Self-portrait, c.1893, Detroit Institute of Arts.jpg|''Autorretratu'', c. 1893, [[Detroit Institute of Arts]] Image:Paul Gauguin 110.jpg|''Autorretratu,'' 1896, [[Muséu d'Arte de São Paulo]] File:Gauguin- Selbstbildnis dem Freund Daniel gewidmet -1896.jpg|''Autorretratu (pal mio amigu Daniel)'', 1896, [[Musée d'Orsay]] </gallery> == Ver tamién == *[[Frederick Delius]] (veceru y amigu) == Referencies == {{llistaref|2}} ==Fuentes== * Bowness, Alan (1971), ''Gauguin''. Phaidon Press Limited. ISBN 0-7148-1481-4. *{{cita llibru|apellíu=Blackburn|nome=Henry|títulu=Breton Folk: An Artistic Tour in Brittany|fecha=1880|editorial=Sampson Low, Marston, Searle & Rivington|allugamientu=London|url=https://archive.org/stream/bretonfolkartist01blac#page/n9/mode/2up|otros=Illustrated by [[Randolph Caldecott]]}} * Cachin, Françoise (1989, English translation 1992). ''Gauguin: The Quest for Paradise''. Gallimard; English translation by Thames and Hudson. ISBN 0-500-30007-0. * C. Childs, Elizabeth; Figura, Starr; Foster, Hal; Mosier, Erika (2014). ''Gauguin: Metamorphosis''. Museum of Modern Art. ISBN 978-0-87070-905-0. * {{cita llibru |apellíu=Childs |nome=Elizabeth C. |editor-last=Greub |editor-first=Suzanne |títulu=Gauguin and Polynesia |editorial= Hirmer Verlag |fecha= 6 October 2011 |páxines= 306–321 |capítulu=Chapter 6: Remixing Paradise - Gauguin and the Marqueses Islands |isbn=978-3777442617}} * [[Bengt Danielsson|Danielsson, Bengt]] (1965). ''Gauguin in the South Seas''. New York: [[Doubleday and Company]]. * Danielsson, Bengt (1969). [http://www.penn.museum/documents/publications/expedition/PDFs/11-4/The%20Exotic.pdf The Exotic Sources of Gauguin's Art]. * Eisenman, Stephen F., (1999). ''Gauguin's Skirt''. London: [[Thames and Hudson]]. ISBN 978-0500280386. *{{cita llibru|apellíu1=Field|nome1=Richard S.|títulu=Paul Gauguin: Monotypes|fecha=1973|url=https://openlibrary.org/books/OL5430689M/Paul_Gauguin_monotypes|editorial=[[Philadelphia Museum of Art]] (Lebanon Valley)|LCCN=73077306}} *{{cita llibru |apellíu=Frèches-Thory|nome=Claire|otros= with Peter Zegers |títulu=The Art of Paul Gauguin|editorial= [[National Gallery of Art]] |fecha= 1988 |páxines=369-73|capítulu=The Return to France |isbn=0-8212-1723-2|lccn=88-81005}} *{{cita publicación|apellido1=Goddard|nome1=Linda|títulu='The Writings of a Savage?' Literary Strategies in Paul Gauguin's "Noa Noa"|publicación=Journal of the Warburg and Courtauld Institutes|fecha=2008|volume=71|páxines=277-293|url=http://www.jstor.org/stable/20462786|editorial=[[Warburg Institute]]}} * Gauguin, Paul; Morice, Charles (1901). [https://openlibrary.org/books/OL7199510M/Noa_Noa. ''Noa Noa: The Tahiti Journal of Paul Gauguin'']. *{{cita llibru|apellíu1=Gauguin|nome1=Paul|títulu=Paul Gauguin's Intimate Journals|fecha=2011|editorial=[[Dover Publications]]|allugamientu= Mineola, New York |isbn=978-0486294414|url={{Google books|ves3AQAAMAAJ|Paul Gauguin's Intimate Journals|páxina=|plainurl=yes}}|others= Translated by [[Van Wyck Brooks]]|orig-year= 1921}} * Gauguin, Paul. [https://archive.org/details/letterspaulgaug00gauggoog The letters of Paul Gauguin to Georges Daniel de Monfreid, translated by Ruth Pielkovo; foreword by Frederick O'Brien]. archive.org * Gayford, Martin (2006), ''The Yellow House: Van Gogh, Gauguin, and Nine Turbulent Weeks in Arles,'' London: [[Penguin Books]].ISBN 0-670-91497-5. * [[Nancy Mowll Mathews|Mathews, Nancy Mowll]] (2001). ''Paul Gauguin, an Erotic Life''. New Haven, Connecticut: [[Yale University Press]], ISBN 0-300-09109-5. * {{cita llibru|apellíu1=Perruchot|nome1=Henri|títulu=La Vie de Gauguin|fecha=1961|editorial= [[Hachette (publisher)|Hachette]]|idioma=French|ASIN=B0014QL91I}} * [[John Rewald|Rewald, John]] (1986). ''Studies in Post-Impressionism''. [[Harry N. Abrams Inc.]] * [[John Richardson (art historien)|Richardson, John]] (1991). ''A Life Of Picasso, The Cubist Rebel 1907–1916.'' New York: [[Alfred A. Knopf]]. ISBN 978-0-307-26665-1. * Solomon-Godeau, Abigail. [https://www.msu.edu/course/hai/446/goingnative.pdf ''Going Native, Paul Gauguin and the Invention of the Primitivist Modernist.''] The Expanding Discourse: Feminism and Art History. 1st ed. Boulder, CO: WestView, 1992. 313-329 *{{cita llibru|apellíu=Stuckey|nome=Charles F.|otros= with Peter Zegers |títulu=The Art of Paul Gauguin|editorial= [[National Gallery of Art]] |fecha= 1988 |páxines=210-95 |capítulu=The First Tahitian Years |isbn=0-8212-1723-2|lccn=88-81005}} * [[David Sweetman|Sweetman, David]] (1995). ''Paul Gauguin, A Life''. New York City, New York: [[Simon & Schuster]]. ISBN 0-684-80941-9. * {{cita llibru|apellíu=Szech |nome=Anna |editor1-last=Bouvier |editor1-first=Raphaël|editor2-last=Schwander |editor2-first=Martin| títulu=Paul Gauguin|editorial=[[Fondation Beyeler]] (Hatje Cantz) |fecha=15 February 2015 |páxines=148–9 |capítulu=Marqueses 1901-1903|isbn=978-3775739597}} * Thomson, Belinda (1987). ''Gauguin''. London: [[Thames and Hudson]]. ISBN 0-500-20220-6. * F. Walther, Ingo (2006). ''Paul Gauguin''. Taschen. ISBN 978-3-8228-5986-5. ==Llectura adicional== * {{cita llibru | autor=[[Bengt Danielsson|Danielsson, Bengt]] | títulu=Gauguin in the South Seas | editorial=[[Doubleday (publisher)|Doubleday]] | allugamientu=Garden City, New York | añu=1965}} * Gauguin, Paul; Morice, Charles (1901). ''Noa Noa: The Tahiti Journal of Paul Gauguin''. * Gauguin, Paul ([[Van Wyck Brooks|Brooks, Van Wyck]], translator; 1997). ''Gauguin's Intimate Journals''. Mineola, New York: [[Dover Publications]]. ISBN 978-0-486-29441-4. * Pichon, Yann -y; translated by I. Mark Paris (1987). ''Gauguin: Life, Art, Inspiration''. New York: Harry N Abrams. ISBN 9780810909939. * [[John Rewald|Rewald, John]] (1956; revised 1978). ''History of Post-Impressionism: From Van Gogh to Gauguin'', London: [[Secker & Warburg]]. * Rewald, John. (1946) ''History of Impressionism''. == Enllaces esternos == * [[Wikimedia Commons]] alluga conteníu multimedia sobre [[c:Paul_Gauguin|Paul Gauguin]]. * [http://www.moma.org/collection/artist.php?artist_id=2098 Paul Gauguin] nel [[MoMA|Muséu d'Arte Moderno]]. * [https://www.gutenberg.org/ebooks/authors/search/?query=Gauguin,+Paul Obres de Paul Gauguin] nel [[Proyeutu Gutenberg]]. * [https://archive.org/search.php?query=%28subject%3A%22Gauguin%2C%20Paul%22%20OR%20subject%3A%22Paul%20Gauguin%22%20OR%20creator%3A%22Gauguin%2C%20Paul%22%20OR%20creator%3A%22Paul%20Gauguin%22%20OR%20creator%3A%22Gauguin%2C%20P%2Y%22%20OR%20title%3A%22Paul%20Gauguin%22%20OR%20description%3A%22Gauguin%2C%20Paul%22%20OR%20description%3A%22Paul%20Gauguin%22%29%20OR%20%28%221848-1903%22%20AND%20Gauguin%29 Obres por o alrodiu de Paul Gauguin] nel [[Internet Archive]]. {{commonscat}} {{YouTube|12DX1oNzwjM|Paul Gaughin}} {{NF|1848|1903|Gauguin, Paul}} {{Tradubot|Paul Gauguin}} [[Categoría:Pintores de Francia]] [[Categoría:Pintores postimpresionistas]] [[Categoría:Escultores de Francia]] [[Categoría:Llitógrafos de Francia]] [[Categoría:Escuela de Pont-Aven]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Persones de París]] 815uabsgrcmq6hcdnmqzahb5383otou 0 73797 3699434 3672153 2022-07-25T08:02:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jerome David Salinger''' ([[Nueva York]], [[1 de xineru]] de [[1919]] – [[Cornish]], [[New Hampshire]], [[27 de xineru]] de [[2010]])<ref>Cf. Charles McGrath, [http://www.nytimes.com/2010/01/29/books/29salinger.html?hp «J. D. Salinger, Literary Recluse, Dies at 91 »], en nytimes.com, consultáu'l 12-2-2010, Dave Itzkoff, [http://artsbeat.blogs.nytimes.com/2010/01/28/jd-salinger-91-is-dead/ «J.D. Salinger, 91, Is Dead»], en artsbeat.blogs.nytimes.com, consultáu'l 28-1-2010 y [http://www.reuters.com/article/idUSTRE60R5N520100128 «Author J.D. Salinger dies at 91»], en reuters.com, consultáu del 28-1-2010.</ref> foi un [[escritor]] d'[[Estaos Xuníos]] conocíu principalmente pola so novela ''[[The Catcher in the Rye]]'' (''The Catcher in the Rye'' n'[[idioma inglés|inglés]]), que se convirtió nun clásicu de la lliteratura moderna estauxunidense casi dende'l mesmu momentu de la so publicación, en [[1951]]. L'autor finó a los 91 años por causes naturales.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2010/01/28/cultura/1264702845.html Fina J.D. Salinger, l'autor de 'The Catcher in the Rye']</ref> == Biografía == === Infancia y mocedá (1919-1941) === [[Ficheru:1133_Park_Avenue_cloudy_jeh.jpg|thumb|left|1133 de [[Park Avenue]].<br />Residencia familiar de Salinger ente 1932 y 1947.]] Jerome David Salinger yera fíu de Solomon Salinger, direutor de J.S. Hoffman & Company, empresa que se dedicaba a la importación de carnes y quesos europeos.{{Harvnp|Slawenski|2010|p=16}} La familia de Solomon, d'ascendencia xudía, venía de [[Sudargas]], un [[shtetl]] asitiáu na frontera [[Polonia|polacu]]-[[Lituania|lituana]], entós perteneciente al [[Imperiu rusu]]. El padre de Solomon, Simon F. Salinger, casóse pocu dempués de la so llegada a Estaos Xuníos, en 1881, con Fannie Copland, tamién d'ascendencia lituana, en [[Wilkes-Barre]], [[Pennsylvania]].{{Harvnp|Slawenski|2010|pp=11-12}} La madre de Salinger, Marie Jillich, nació n'[[Atlantic (Iowa)|Atlantic]], [[Iowa]], y yera de la mesma fía de George Lester Jillich, d'ascendencia alemana. La madre de Marie, Nellie, yera bien probablemente natural de Iowa a pesar de que Marie sostuvo darréu que yera d'orixe irlandés. El so padre morrió un añu enantes del so matrimoniu, que tuvo llugar en 1910, y al morrer tamién la so madre en 1919, el mesmu añu de la nacencia de Salinger, Marie acabó convirtiéndose al [[xudaísmu]] camudando'l so nome por Miriam.{{Harvnp|Slawenski|2010|pp=14-15}} Los Salinger tuvieron el so primer fíu, una neña llamada Doris, n'avientu de 1912 y, pocu dempués, debíu al ascensu de Solomon en Hoffman treslladóse a [[Nueva York]].{{Harvnp|Slawenski|2010|p=16}} En 1919, cuando Salinger nació, la so familia yá tenía una posición acomodada y, a pesar de la [[Gran Depresión|gran depresión de 1929]], treslladar en 1932 a un luxosu apartamentu de [[Park Avenue]], en [[Manhattan]].{{Harvnp|Slawenski|2010|pp=20-21}} El so non bien brillosu espediente académicu fixo que'l so padres internar en 1934 na Academia Militar Valley Forge, [[Pennsylvania]], onde se graduó en 1936.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=24-29}}</ref> Na seronda d'esi mesmu añu matricular na [[Universidá de Nueva York]] pa estudiar arte y, tres un semestre ensin demasiao provechu, el so padre ufiertó-y viaxar a Europa p'aprender idiomes y empecipiase nel negociu de la importación. Nunos momentos d'estrema tensión n'Europa pasó casi un añu ente [[Austria]] y [[Polonia]]. En [[Viena]] vivió con una familia xudía, que bien probablemente nun sobrevivió al [[Holocaustu]], y con que la so fía, a la cual dedicólu en 1947 el rellatu ''A girl I knew'', caltuvo'l primer romance seriu del que se tengan noticies.{{Harvnp|Slawenski|2010|pp=30-32}} A la so vuelta, dempués d'una curtia estancia nel ''[[Ursinus College]]'' de [[Pennsylvania]], inscribir nun cursu d'escritura de la [[Universidá de Columbia]] impartíu por [[Whit Burnett]], editor de la revista lliteraria ''[[Story]]'' en que les sos páxines dar a conocer escritores como [[Tenesse Williams]], [[Norman Mailer]] y [[Truman Capote]]. Burnett foi una influencia fundamental nos entamos de la carrera de Salinger y la so rellación siguió hasta muncho depués de qu'esti yá fuera un autor reconocíu.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=39}}</ref> Burnett aconseyó a Salinger qu'ufiertara los sos rellatos curtios a les «satinadas», revistes populares d'amplia distribución como ''[[Collier's]]'', ''[[Esquire]]'' o ''[[The Saturday Evening Post]]''. Asina lo fixo con unu d'ellos tituláu ''The young folks'' que foi refugáu, y que finalmente Burnett publicó en ''Story'' na primavera de 1940.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=43-45}}</ref> Poco tiempu dempués una revista de la [[Universidá de Kansas]] publicó-y otru rellatu tituláu ''Go see Eddie'', pero tantu coles revistes comerciales como con ''Story'' nun tuvo ésitu en posteriores intentos. Salinger decidió intentalo con hestories más convencionales; españara la [[Segunda Guerra Mundial]] y escribió ''The hang of it'', glosando les virtúes de la vida militar. El rellatu apaeció non solo en ''Collier's'' sinón que tamién foi incluyíu darréu pol exércitu nuna coleición destinada a los soldaos unviaos al frente.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=50-53}}</ref> Nesti momentu la vida personal de Salinger taba centrada nel so romance con [[Oona O'Neill]], fía del [[dramaturgu]] [[Eugene O'Neill]] que s'alloñaría de Salinger pa casase en 1943 con [[Charles Chaplin]], y la so auténtica ambición yera apaecer na revista lliteraria norteamericana más prestixosa, ''[[The New Yorker]]'', que terminó aceptando a finales de 1941 la publicación de ''Slight Rebellion Off Madison'', rellatu nel que fai la so apaición [[Holden Caulfield]], el futuru protagonista de ''[[The Catcher in the Rye]]''. Sicasí la entrada d'[[Estaos Xuníos]] na guerra fadría que ''The New Yorker'' aplazara la publicación.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=57-60}}</ref> === La Segunda Guerra Mundial (1942-1946) === El 7 d'avientu de 1941 [[Xapón]] atacó [[Ataque a Pearl Harbor|Pearl Harbor]] provocando la entrada d'[[Estaos Xuníos]] na [[Segunda Guerra Mundial]]. Salinger apuntar nel exércitu n'abril de 1942,<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=66}}</ref> y dempués de ser destináu a funciones que-y resultaron frustrantes, les sos previes conocencies de francés y alemán agregos a la so esperiencia europea fixeron que lo reclutara el serviciu de contraespionaxe militar. Recibió entrenamientu especializáu hasta que'l 24 de xineru de 1944 desembarcó en [[Liverpool]] coles tropes norteamericanes que darréu participaríen nel [[Batalla de Normandía|desembarcu de Normandía]].<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=104}}</ref> Salinger foi destináu al 12º Reximientu de la [[4ª División d'Infantería (Estaos Xuníos)|4ª División d'Infantería]], unidá na que permanecería mientres tola guerra, como axente d'intelixencia y grau de sarxentu del Estáu Mayor. En pasando por [[Londres]] tuvo recibiendo instrucción en [[Tiverton (Devon)|Tiverton]], llocalidá del condáu de [[Devon]] que más tarde recrearía nel so rellatu de 1950 ''[[Pa Esmé, con amor y sordidez]]''.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=105}}</ref> Tamién participaba n'exercicios de [[Buque d'asaltu anfibiu|desembarcu anfibiu]] y tuvo presente na catástrofe en que terminó la [[Operación Tigre]], cuando'l 28 d'abril metanes un simulacro d'invasión la flotilla participante foi atacada por [[Schnellboot|torpederos]] alemanes con un balance de más de 700 víctimes.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=111-112}}</ref> El 6 de xunu de 1944, el [[día D]], la unidá de Salinger tenía de desembarcar na [[sablera d'Utah]] cola primer folada a les 6:30 de la mañana, anque lo fixo unos minutos más tarde a más d'un quilómetru del oxetivu. Dempués participaría col so reximientu n'aiciones como la toma de [[Cherburgu-Octeville|Cherburgu]], la de [[Saint-Lô]], la de [[Mortain]] y, a finales d'agostu, na [[lliberación de París]], formando parte de les primeres tropes norteamericanes qu'entraron na capital.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=119-134}}</ref> Mientres la so estancia en París Salinger conoció a [[Ernest Hemingway]], que trabayaba pa ''Collier's'' como corresponsal de guerra, y anque realmente nun apreciaba enforma la so obra, la rellación ente dambos caltúvose amistosa col pasu de los años.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=132-134}}</ref> Darréu, mientres la primavera y l'iviernu, Salinger tomó parte en dos de les batalles más tarrecibles del frente occidental mientres la guerra: la del [[Batalla del Monte de Hürtgen|monte de Hürtgen]] y la de les [[Batalla de les Ardenas|Ardenas]].<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=141-158}}</ref> Nel tramu final de la guerra Salinger, col 12º reximientu, participó na lliberación del complexu de campos de concentración de [[Campu de concentración de Dachau|Dachau]]: tuvo de vese particularmente implicáu porque'l oficiales de contraespionaxe como él teníen órdenes espreses d'inspeccionar los campos, entrugar a los prisioneros y redactar informes pal cuartel xeneral.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=172-175}}</ref> Al rematar la guerra Salinger nun foi llicenciáu, creóse un cuerpu de contraespionaxe como asistente del procesu de [[desnazificación]] al que foi adscritu y treslladóse a [[Weissenburg in Bayern|Weissenburg]], cerca de [[Núremberg]].<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=175-176}}</ref> Sicasí, les esperiencies de la guerra impactáren-y fondamente y, posiblemente afeutáu polo que güei se denomina [[estrés postraumático]], finalmente solicitó voluntariamente tratamientu y foi ingresáu en xunetu nun hospital de Núremberg.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=177}}</ref> Ye bien probable que tamién visitara [[Viena]] p'atopar a la familia cola que viviera va unos años solu p'afayar que toos, incluyida la fía de la que se namorara, morrieren en campos de concentración.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=185}}</ref> La buelga emocional que-y dexaron estos fechos percibir en dalgunos de los sos rellatos, especialmente ''[[Un día perfectu pal pexe banana|Un día perfectu pal pexe plátanu]]'',<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=212}}</ref> sobre un exsoldado suicida, y tamién ''Pa Esmé, con amor y sordidez'', narráu por un soldáu traumatizáu.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=242}}</ref> El 18 d'ochobre de 1945 Salinger casóse en [[Pappenheim]] con Sylvia Louise Welter, una [[Oftalmoloxía|oftalmóloga]] alemana cola que s'instaló en [[Gunzenhausen]], un pueblu asitiáu a unos 45 km de Núremberg. Por cuenta de les normes de non confraternización que prohibíen esti tipu d'uniones a los soldaos estauxunidenses, Salinger tuvo qu'asonsañar que yera francesa y apurri-y documentación falsa.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|pp=184-186}}</ref> El trabayu de Salinger pa contraespionaxe terminó n'abril de 1946 y, acompañáu de Sylvia, embarcóse de vuelta a Estaos Xuníos el 28 d'abril dende'l puertu de [[Brest (Finisterre)|Brest]]. Llegaron a [[Nueva York]] el 10 de mayu ya instaláronse na casa familiar de Salinger en [[Park Avenue]]. Sicasí'l matrimoniu duró pocu, en xunetu Sylvia tornó a Europa y nun tardaron en divorciase.<ref>{{Harvsp|Slawenski|2010|p=189}}</ref> === L'ésitu lliterariu (1946-1966) === ''[[The Catcher in the Rye]]'', conocida en [[Idioma español|castellán]] como ''El cazador ocultu'' en 1961 y como ''The Catcher in the Rye'' en 1978, foi la so única novela y al empar, la so obra más famosa. Foi publicada en 1951 y fíxose bien popular ente los críticos y nuevos: una novela en cierta midida icónica. La hestoria narrar, en primer persona, [[Holden Caulfield]], un adolescente rebalbu, inadautáu y neñón, pero de gran comprendoria. Dicir de la novela que ye la única que supo captar lo que ye l'[[adolescencia]] con toles sos contradicciones; la fórmula del calter del desnortiáu protagonista ufiertar la so propia hermana, Phoebe, cuando-y diz que, cenciellamente, nun sabe lo que quier. Ye, per otru llau, una novela que foi curiosamente citada como favorita por dalgunos [[asesinos en serie]] y otros inadautaos.<ref>{{Cita web | url = http://www.shmoop.com/el-guardian-ente-el-centenu/ | títulu = The Catcher in the Rye. Curtia introducción. | fechaaccesu = 16 de payares | añoacceso = 2014 | idioma = español }}</ref> Darréu, Salinger publicó les coleiciones de rellatos ''Nine Stories'' (''[[Nueve cuentos]]'') en 1953 (onde s'inclúin los dos aludíos); ''[[Franny y Zooey]]'', en 1961; y en 1963 una coleición de noveles curties ''Raise High the Roof Beam, Carpenters and Seymour: An introduction'' (''[[Llevantái, carpinteros, la viga del teyáu y Seymour: una introducción]]''), protagonizaos pola disfuncional [[familia Glass]]. Les mentes axiloses y poderoses d'homes venaos y la capacidá redentora que los neños tienen nes vides d'estos ye unu de les temes principales de les obres de Salinger. En 1955 cásase con [[Claire Douglas]], unión que concluyó tamién en divorciu en 1967, cuando s'acentuó la reclusión del escritor nel so mundu priváu y el so interés pol [[budismu]] [[zen]]. Dempués de llograr la fama y la notoriedá con ''The Catcher in the Rye'', Salinger convertir nun eremita, estremándose del mundu esterior y protexendo al máximu la so privacidá. Camudar de Nueva York a [[Cornish]] ([[New Hampshire]]), onde siguió escribiendo hestories que nunca publicó. === Aislamientu y años finales (1967-2010) === Salinger intentó por tolos medios escapar de la esposición al públicu y de l'atención del mesmu (él mesmu declaró: «los sentimientos d'anonimatu y escuridá d'un escritor constitúin la segunda propiedá más pervalible que-y ye concedida»). Sicasí, viose obligáu a lluchar de cutio contra tola atención ensin deseyar que recibía, como figura de cultu que aportó a en vida. Cuando supo de la intención del escritor británicu [[Ian Hamilton]] de publicar ''J. D. Salinger: A writing life'', una [[biografía]] qu'incluyía cartes que Salinger escribiera a amigos y a otru escritores, Salinger interpunxo una demanda pa detener la publicación del llibru. El llibru apaeció finalmente colos conteníos de les cartes parafrasiaos. El xuez determinó qu'anque ye posible que una persona sía'l propietariu d'una carta físicamente, lo que ta escritu nella pertenez al autor. Unu de les resultaos non intencionales d'esti xuiciu foi que munchos de los detalles de la vida privada de Salinger, incluyendo'l fechu d'escribir dos noveles y munchos rellatos que nun fueren publicaos, salieron a la lluz público al traviés de les trescripciones del xulgáu. Salinger apaez como personaxe na novela ''Shoeless Joe'' de W. P. Kinsella, na que s'inspiró la película ''[[Field of dreams]]''. Na película'l personaxe tien el nome camudáu y ye convertíu en ficción. Estudió a lo llargo de tola so vida'l [[hinduismu]] Advaita Vedanta. Esti fechu foi descritu estensamente por Sam P. Ranchean nel so llibru ''An adventure in Vedanta: J. D. Salinger's the Glass Family'' (1990). La rellación d'un añu que caltuvo en 1972 cola aspirante a escritora [[Joyce Maynard]], de dieciocho años, foi tamién causa de discutiniu cuando ella puyó les cartes que Salinger escribiéralu. Caltuvo, igualmente, más de venti rellaciones con aspirantes femenines a escritores, siempres bien nueves. En 2000, la so fía, [[Margaret Salinger]], publicó ''El guardián de los suaños''. Nel so llibru de “confesiones”, la señorita Salinger afirma que'l so padre bebía'l so propia orina, sufría [[glosolalia]], escasamente tenía rellaciones sexuales cola so madre, tener como una prisionera virtual” y negábase a dexa-y ver a los sos parientes y amigos. En 2002, publicáronse más d'ochenta cartes a Salinger escrites por escritores, críticos y almiradores, sol títulu: ''Letters to J. D. Salinger'' (ed. Chris Kubica). Salinger ye'l padre del actor [[Matt Salinger]]. Finó de muerte natural el 27 de xineru de 2010. == Otros datos == La película ''[[Finding Forrester]]'', protagonizada por [[Sean Connery]] ta inspirada en Salinger. Amás, foi notable la influencia exercida n'escritores como [[Lemony Snicket]] y la so ''Una serie de catastrófiques desdichas'', habiendo numberoses alusiones a él nos llibros. Salinger influyó sobre una xeneración entera d'escritores, ente los que se cunten señaladamente [[John Updike]], [[Harold Brodkey]] y [[Philip Roth]]. En 2008 el cantante [[Axl Rose]] ([[Guns N' Roses]]) inspirar en ''The Catcher in the Rye'' pa da-y forma y nome a un de los cantares del álbum ''[[Chinese Democracy]]''.{{ensin referencies}} L'asesín de John Lennon, Mark David Chapman, tenía un exemplar de "The Catcher in the Rye". {{ensin referencies|Un amigu encamentó-y el llibru y la hestoria llueu tuvo un gran importancia personal pa él, hasta l'estremu que declaró que deseyaba modelar la so vida a imaxe de la del protagonista, Holden Caulfield.}} == Obres == * ''[[The Catcher in the Rye]]'' (1951) * ''[[Nueve cuentos]]'' (1953) * ''[[Franny y Zooey]]'' (1961) * ''[[Llevantái, carpinteros, la viga del teyáu y Seymour: una introducción]]'' (1963) == Ver tamién == * ''[[Salinger (película)|Salinger]]'', documental biográficu sobre J. D. Salinger. == Referencies == {{llistaref|3}} == Bibliografía == * {{Cita llibru |apellíos = Slawenski |nome = Kenneth |títulu = J.D. Salinger. Una vida oculta |añu = 2010 |editorial = Círculu de Llectores |isbn = 978-84-672-4135-8}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Jerome David Salinger}} * [http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/people/s/j_d_salinger/index.html «J. D. Salinger»], Times Topics de The New York Times. * {{Cita web |url= http://www.deadcaulfields.com/ |títulu= Dead Caulfields. Web dedicada a la vida y obra de J.D. Salinger |apellíu= Slawenski |nome= Kenneth |enllaceautor= |idioma= inglés}} {{Tradubot|J. D. Salinger}} {{NF|1919|2010|Salinger, J. D.}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Novelistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores de cuentos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Manhattan]] [[Categoría:Militares de la Segunda Guerra Mundial d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 0i0afbdru71z7ej8xnlkd5squme8v6s 0 73895 3699237 3498045 2022-07-25T06:15:51Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Hyman Arluck''' (15 de febreru de 1905 – 23 d'abril de 1986), más conocíu como '''Harold Arlen''' foi un [[compositor]] [[Estaos Xuníos d'América|estauxunidense]] de [[música popular]]. == Historia == Arlen, con más de 400 cantares, ye unu de los compositores más prolíficos de música popular del [[Sieglu XX]], aportando a conocíes en tol mundu delles de les sos composiciones, siendo escoyida una d'elles, el cantar de [[1938]] "[[Over the Rainbow]]", como la meyor del Sieglu XX pola Recording Industry Association of America.<ref>[http://www.haroldarlen.com/honors.html</ref> Arlen caltuvo una llarga amistá col actor [[Ray Bolger]], que intervieno na película ''[[El Magu de Oz (película)|El Magu de Oz]]'', película que fadría famosa'l cantar "Over the Rainbow". Arlen nació en [[Buffalo (Nueva York)]], finando'l so hermanu ximielgu a otru día de nacer. Na so infancia aprendió a tocar el [[pianu]] llegando a formar una [[banda musical]] na so adolescencia, consiguiendo ciertu ésitu na so ciudá como pianista y cantante treslladándose a la ciudá de [[Nueva York]] nos primeros años de la década de [[Años 1920|1920]]; nesta ciudá trabayó como acompañante de [[vodevil]].<ref>Laurie, Joe, Jr. ''Vaudeville: From the Honky-tonks to the Palace.'' New York: Henry Holt, 1953. p. 328.</ref> Foi mientres esta etapa na cual camudó'l so nome por Harold Arlen. Interpretó y realizó grabaciones cola orquesta 'Buffalodians', según coles orquestes de [[Red Nichols]], Henny Hendrickson y Arnold Johnson. En [[1929]] compunxo'l so primer cantar conocíu, "Get Happy" (con lletra de [[Ted Koehler]]). Mientres los primeros años y la metá de la década de [[Años 1930|1930]], Arlen y Koehler compunxeron espectáculos pal [[Cotton Club]], un [[club]] nocherniegu famosu d'[[Harlem, Manhattan|Harlem]], [[Musical|musicales]] para [[Broadway]] y películes musicales para [[Hollywood]]; mientres esti periodu, Arlen siguió realizando interpretaciones, con ciertu ésitu, pa la orquesta de [[Leo Reisman]]. Arlen y Koehler compunxeron los siguientes ésitos musicales mientres los primeros años y la metá de la década de 1930: ''"Between the Devil and the Deep Blue Sea"'', ''"I Love A Parade"'', ''"I've Got the World on a String"'', ''"I've Got A Right To Sing The Blues"'', ''"It's Only a Paper Moon"'', ''"Let's Fall in Love"'', ''"Ill Wind"'' y ''"Stormy Weather"''. A mediaos de la década de 1930, Arlen casóse, amontando les sos estancies en [[California]] y escribiendo películes musicales; foi mientres esti periodu cuando empezó a trabayar col lletrista [[Yip Harburg]]. En 1938, dambos fueron contrataos por [[Metro-Goldwyn-Mayer]] pa componer los cantares de la película ''El Magu de Oz''; frúto d'esti trabayu ye'l cantar ''"Over the Rainbow"'' pola cual ganaron l'[[Premios Óscar|Óscar]], en 1939, ''al meyor cantar orixinal''. Mientres esti periodu, y hasta finales de la década de 1950, Harold Arlen compondría, o contribuyiría, a la creación de dellos musicales de Broadway, como ''Earl Carroll's Vanities of 1930'', ''You Said It'', ''Earl Carroll's Vanities'', ''Americana'', ''George White's Music Hall Varieties'', ''Life Begins at 8:40'', ''The Show is On'', 'Hooray For What!'', ''Bloomer Girl'', ''St. Louis Woman'', ''House of Flowers'', ''Mr. Imperium'', ''Xamaica'', y ''Saratoga''. Na década de [[Años 1940|1940]], Arlen trabayó col lletrista [[Johnny Mercer]], siguiendo cola producción d'ésitos musicales como ''"Blues in the Night"'', ''"Ac-Cent-Tchu-Ate the Positive"'', ''"That Old Black Magic"'' y ''"Come Rain or Come Shine"'' y ''"My Blue Heaven"'' (con Ralph Blane). En [[1951]], la so muyer Anya, foi internada nun centru [[Psiquiatría|psiquiátricu]] mientres siete años tres socesives amenaces escontra'l so home y escontra delles persones. En [[1954]], Arlen foi hospitalizáu por cuenta d'una [[úlcera]] sangrante, recuperándose pa trabayar nel musical de [[Truman Capote]] ''"House of Flowers"''. En [[1970]] finó la muyer de Arlen por cuenta de un [[tumor]] cerebral, causando que'l compositor dexara de llau les sos aficiones y alloñárase progresivamente d'amigos y familiares, terminando per recluyir se na so casa. En [[1986]], Harold Arlen finó a los 81 años d'edá na ciudá de Nueva York, siendo soterráu nel 'Ferncliff Cemetery' en Hartsdale, Nueva York, xunto a la so esposa. ==Ver tamién== *[[Great American Songbook]] == Notes == <div class="references-small"> {{llistaref}} </div> == Referencies == * {{Cita llibru | autor=Jablonski, Edward| títulu=Harold Arlen: Rhythm, Rainbows, and Blues | editorial = Northeastern University Press | añu=1996| id = ISBN 1-55553-263-2}} == Enllaces esternos == {{commons|Harold Arlen}} * [http://www.haroldarlen.com/ Páxina oficial de Harold Arlen] * {{IMDb nome|002182|Harold Arlen}} * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=4042 Tumba de Harold Arlen] {{NF|1905|1986|Arlen, Harold}} {{Tradubot|Harold Arlen}} [[Categoría:Compositores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ganadores del premiu Óscar al meyor cantar orixinal]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] b66157iqa6tsgtx999xfkwpunkmhs73 0 73914 3699472 3622941 2022-07-25T08:07:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Ronnie James Dio''' {{nym}} foi un [[vocalista]] [[Italoamericano]] de ''[[heavy metal]]'', conocíu pol so trabayu en bandes como [[Rainbow]], [[Black Sabbath]], [[Dio]] y [[Heaven and Hell (banda)|Heaven & Hell]] (reedición de Black Sabbath con él como cantante). Pol so inconfundible téunica, timbre y rexistru, munchos considerar una de les voces más emblemátiques ya influyentes de la hestoria del ''[[heavy metal]]'' y el ''[[hard rock]]'', siendo citáu de cutiu como ''"la voz del heavy metal"'' y nomáu pol [[New York Times]] como'l más grande vocalista de heavy metal de tolos tiempos.<ref>http://artsbeat.blogs.nytimes.com/2013/03/29/who-are-the-best-voices-in-the-history-of-metal/?_r=0</ref> Dientro de los clásicos fundamentales de la so discografía figuren ''[[Ritchie Blackmore's Rainbow]]'' (1975), ''[[Rising (álbum de Rainbow)|Rising]]'' (1976) y ''[[Long Live Rock & Roll]]'' (1978), pertenecientes a la so etapa en [[Rainbow]]; con [[Black Sabbath]] tán presentes ''[[Heaven and Hell (álbum de Black Sabbath)|Heaven and Hell]]'' (1980), ''[[Mob Rules]]'' (1981), y ''[[Dehumanizer]]'' (1992); amás de ''[[Holy Diver]]'' (1983) y ''[[The Last in Line]]'' (1984) cola so propia banda, [[DIO]]; y d'últimes ''[[The Devil You Know (álbum)|The Devil You Know]]'' (2009) colos sos vieyos compañeros de Black Sabbath n'[[Heaven and Hell (banda)|Heaven & Hell]], siendo ésti'l so últimu discu en grabar enantes de morrer un añu dempués. Dende finales de los años 70 foi él quien popularizó l'usu de la [[mano cornuta]], como'l símbolu del ''heavy metal''. == Historia == Nació en [[Portsmouth (New Hampshire)|Portsmouth]], [[New Hampshire]], [[Estaos Xuníos]] el 10 de xunetu de 1942, col nome de Ronald James Padavona. Dio los sos primeros pasos nel [[rock and roll]] escontra 1956-57, cantando y tocando el baxu y la trompeta, en bandes como ''Rede Caps'' y ''Ronnie and the Prophets''. Mientres la década de los sesenta, la so música evolucionó del rock and roll cincuentero a un soníu con más influencies de [[Los Beatles]] como Blue Jagger (banda que realizó colos sos amigos de mocedá), pero siempres con un toque [[R&B|Rythm & Blues]]. Escontra finales de los [[Años 1960|sesenta]], la so banda convertir en The Elves, nome que llueu mutaría a a cencielles ELF. Nun ye difícil entender por qué: Ronnie yera'l más altu del grupu, y eso qu'apenes midía 1,60 metros d'estatura. === Rainbow === {{AP|Rainbow}} [[Ficheru:Rainbow in performance (27 09 1977 02 500b).jpg|thumb|250px|Ronnie Dio y [[Ritchie Blackmore]] con [[Rainbow]].]] En 1971, dos miembros del llexendariu grupu inglés [[Deep Purple]] -la batería [[Ian Paice]] y el baxista [[Roger Glover]]- vieron una actuación de Elf y quedaron tan impresionaos que-yos ufiertaron producir los. Asina, en 1972 la banda sacó'l so primer discu, tituláu a cencielles [[Elf (álbum)|Elf]], y depués acompañó a [[Deep Purple]] nuna xira por [[Europa]] y [[América del Norte]]. Más tarde, mientres una xira que realizaron como teloneros de [[Deep Purple]], el guitarrista d'estos postreros, [[Ritchie Blackmore]], vio un gran potencial nesti grupu, y decidió grabar un discu al marxe de [[Deep Purple]] colos miembros d'[[Elf (banda)|Elf]] llamáu [[Ritchie Blackmore's Rainbow]]. De primeres esti grupu nun diba realizar xires nin conciertos, pero nesi mesmu añu 1975 Ritchie dixebrar de [[Deep Purple]] y decidió dedicase n'esclusiva a [[Rainbow]], y entós reclutó definitivamente a Ronnie James Dio. Aparte del discu [[Ritchie Blackmore's Rainbow]] (1975), Dio grabó con [[Rainbow]] los álbumes ''[[Rising (álbum de Rainbow)|Rising]]'' (1976), ''[[On Stage (álbum de Rainbow)|On Stage]]'' (1977) y ''[[Long Live Rock 'n' Roll]]'' (1978), discos que dexaron un gran númberu d'himnos como ''Man on the Silver Mountain'', ''Long Live Rock and Roll'', ''Stargazer'', ''Starstruck'', ''Sixteen Century Greensleeves'', ''Kill The King'', ente otros. Dempués de la grabación de ''Long Live Rock 'n' Roll'', Ronnie James Dio dexó'l grupu, que más tarde pasaría a ser más comercial cola llegada de [[Graham Bonnet]] y dexaría de llau la imaginería medieval qu'abondaba nos discos que realizó xunto a Blackmore. === Etapa en Black Sabbath === {{AP|Black Sabbath}} En dexando [[Rainbow (banda)|Rainbow]] Ronnie James Dio entró como vocalista nuna de les más grandes bandes de los '70 y que definiera a principios d'esa década los cimientos de lo que más tarde se denominaría ''[[heavy metal]]''. Esa banda yera [[Black Sabbath]]. Dio remplazó a [[Ozzy Osbourne]] qu'entró en tratamientos de desintosicación pola so adicción al alcohol y les drogues. Nesti momentu Ozzy Osbourne dixo a Dio que s'asegurara de llevar chalecu antibales si atrever a cantar «Paranoid» y «Iron Man» en direutu, yá que sería'l mesmu Ozzy quien lo matara. Al grupu presentábase-y la difícil xera d'intentar siguir na fienda habiendo perdíu al so cantante orixinal, sicasí, Ronnie infundió sangre nuevo na banda por que dexara el [[heavy metal]] [[años 1970|setenteru]] y averase se más al [[heavy metal]] que taba de moda nos [[Años 1980|años 80]]. Con Ronnie, [[Black Sabbath]] grabó [[Heaven and Hell (álbum de Black Sabbath)|Heaven and Hell]] ([[1980]]), [[Mob Rules]] (1981), el direutu [[Live Evil]] (1982) y Dehumanizer (1992), dexando grandes temes como ''Children of the Sea'', ''Die Young'', ''Heaven and Hell'', ''The Sign Of The Southern Cross'', ''The Mob Rules'' y otros. === Carrera como solista y nel grupu Dio === [[Ficheru:Dio (2005).jpg|left|thumb|250px|[[Dio]], d'esquierda a derecha [[Rudy Sarzo]], [[Craig Goldy]], Ronnie James Dio, [[Scott Warren]], [[Simon Wright]].]] Dempués de la edición del discu en direutu, Ronnie James Dio abandonó definitivamente [[Black Sabbath]] (al que volvería fugazmente en 1992 pa grabar [[Dehumanizer]]), pa fundar el so propiu grupu llamáu [[Dio]]. Dio debutó en 1983 con [[Holy Diver]], que consiguó ser discu d'oru en 1989, con ésitos como ''Stand Up and Shout'', ''Rainbow in the Dark'', ''Don't Talk to Strangers'' y ''Holy Diver''. Na portada ver a un demoniu llanzando a un clérigu encadenáu al mar. [[Dio]] siguió sacando grandes discos de ''hard rock'' y ''heavy metal'' mientres los ochenta: ''[[The Last in Line]]'' (1984), ''[[Sacred Heart (álbum)|Sacred Heart]]'' (1985), ''[[Intermission]]'' (1986) y ''[[Dream Evil]]'' (1987). Y en los noventa: ''[[Lock up the Wolves]]'' (1990), ''[[Strange Highways]]'' (1994), ''[[Angry Machines]]'' (1996) y el direutu ''[[Inferno - Last in Live]]'' (1998). Los sos últimos discos d'estudiu fueron el conceptual ''[[Magica (álbum)|Magica]]'' (2000), ''[[Killing the Dragon]]'' (2002) y ''[[Master of the Moon]]'' (2004). Mientres la so última xira grabó'l direutu ''[[Holy Diver Live]]'' (2006). === Etapa final === Ronnie James Dio, entá siendo yá sexagenario, siguió grabando discos, realizando xires y conciertos. Volvió axuntase colos antiguos miembros de [[Black Sabbath]] n'[[Heaven and Hell (banda)|Heaven and Hell]] y realizaron una xira mundial en 2007-2009 onde pasaron por [[Europa]], [[Asia]], [[EE. XX.]], [[Méxicu]] y [[Sudamérica]]. En 2006 tuvo una participación na película [[Tenacious D|Tenacious D: The Pick of Destiny]] de [[Jack Black]] y [[Kyle Gass]] componentes del grupu [[Tenacious D]]. N'abril de 2009 salió a la venta'l nuevu discu de la formación de Heaven and Hell llamáu [[The Devil You Know]] esti CD cuntó con diez canciones nueves y foi motivu d'una xira mundial. El primer single de dichu álbum foi'l gran cantar "Bible Black". === Cáncer y muerte === El 25 de payares de 2009, Wendy Dio, esposa y manager, anunció que diagnosticaren a Ronnie cáncer d'estómagu: {{Cita|Ronnie foi diagnosticáu coles primeres etapes de cáncer d'estómagu. Tamos empezando darréu'l tratamientu na Clínica Mayu. Dempués de que mate a esti dragón (n'alusión a la so tema "Killing the Dragon"), Ronnie va tar de regresu nel escenariu, onde él pertenez, faciendo lo que más-y gusta: actuar pa los sos fans. Llarga vida al ''rock and roll'', llarga vida a Ronnie James Dio. Gracies a tolos amigos y fans de tol mundu qu'unviaron bonos deseos. Esto realmente ayudólu a caltener el so espíritu escontra riba.}} El 14 de marzu de 2010, Wendy publicó una actualización en llinia de la so condición: {{Cita|Foi séptima quimioterapia de Ronnie, otra TAC y otra endoscopia, y los resultaos son bonos, el tumor principal amenorgóse considerablemente, y les nueses visites a Houston (clínica de cáncer en Texas) son agora cada trés selmanes en cuenta de cada dos selmanes.}} El 4 de mayu de 2010, los demás integrantes de Heaven & Hell anunciaron que taben atayando toles feches de conciertos programaos pal branu de resultes de la mala salú de Dio. El 14 de mayu Dio foi hospitalizáu por cuenta de que'l dolor resultába-y insoportable. A otru día, según escribió'l baxista Geezer Butler na so páxina oficial, nun había dulda de que'l final yera inminente. Había ente 25 y 30 de los amigos más cercanos de Dio esperando fora de la so habitación pa da-y el so últimu adiós. Más tarde esa nueche casi toos fuéronse, dejándo a Wendy privacidá pa dici-y el so últimu adiós. La muerte de Dio producióse'l 16 de mayu de 2010 a les 7:45 a. m. (CDT), según fontes oficiales. Wendy dexó un mensaxe nel sitiu web oficial de Dio: {{Cita|Güei el mio corazón ta rotu. Ronnie finó'l 16 de mayu a les 7:45 a. m. Munchos amigos y familiares pudieron da-y el so adiós en priváu primero que nos abandonara pacíficamente. Ronnie sabía lo muncho que toos-y queríamos, por ello valoramos l'amor y sofitu que nos distis. Por favor, dáinos unos díes p'asimilar esta tarrecible perda. Sabéis qu'él vos quería a toos y que la so música va vivir siempres.|- Wendy Dio.}} A otru día Tony Iommi, el guitarrista y compañeru de Dio n'[[Heaven and Hell (banda)|Heaven and Hell]], escribió nel so sitiu web oficial: {{Cita|L'home cola voz máxica ye una estrella ente les estrelles, un verdaderu profesional. Te voi estrañar bien del mio queríu amigu. DEP.|- [[Tony Iommi|Tony]].}} La so muerte cayó como un balde d'agua frío nel mundu del heavy metal, tantu que los díes siguientes a la muerte de Dio desamarrar n'Internet un ábanu de mensaxes de condolencias de los fanáticos al traviés de les redes sociales. Pela so parte, munchos artistes de la escena metalera mundial pronunciáronse llamentando la muerte de Dio. [[Lars Ulrich]], baterista de [[Metallica]], escribió-y una carta na que confesaba qué importante y decisiva resultó na so carrera musical la influencia de Dio: «Ronnie, la to voz impactóme y diome fuercies, la to música inspiróme ya influyóme, y la to amabilidá tocóme y trescalóme. Gracies». El so ex compañeru y amigu Ritchie Blackmore declaro darréu {{Cita|"Ronnie tenía una voz único y maraviyoso. Te vamos echar de menos nel mundu del Rock and Roll".|[[Ritchie Blackmore|Ritchie]].}} [[Iron Maiden]] pronuncióse escribiendo nel so sitiu web oficial: «El mundu perdió a un talentu irremplazable y, de primeres, a unu de los meyores seres humanos que tu deseyaríes conocer». Amás, mientres dellos shows de la xira The Final Frontier que la banda empecipió esi añu, el vocalista Bruce Dickinson dedicó a Dio'l cantar 'Blood Brothers' (Hermanos de Sangre). [[Andi Deris]] xunto a [[Helloween]] compunxeron el cantar "Long Live the king" n'homenaxe a Ronnie James Dio cuando entá taba enfermu. Tamién [[Kiss]], [[Slash (músicu)|Slash]], [[Scorpions]], [[Joey DeMaio]], [[Simone Simons]], [[Sebastian Bach]], [[Brian May]] y el mesmu [[Ozzy Osbourne]], quien años tras lo amenació de muerte, llamentar pol fallecimientu de quien nes sos propies pallabres, foi un "revolucionariu del rock". El 30 de mayu de 2010, realizóse un homenaxe públicu, cola convocatoria de xente de tol mundu, tanto fanáticos como músicos. El funeral foi conducíu por Eddie Trunk, de ''[[That Metal Show]]''. Les celebridaes qu'asistieron cantaron cantares de [[Dio]]. Hubo tamién una venta de chaquetes pa recaldar fondos pa la fundación de Dio contra'l cáncer, llamada ''The Ronnie James Dio Stand Up and Shout Cancer Fund''. == Legáu ya influencia == [[Ficheru:Dio Way.jpg|thumb|170px|left|Dio Way en [[Cortland]], [[Nueva York]].]] [[Ficheru:Dio monument.jpeg|thumb|170px|right|Monumentu a Dio en [[Kavarna]], [[Bulgaria]].]] Ronnie James Dio foi una de les más grandes ya importantes figures del [[heavy metal]] de tolos tiempos, la so importancia pal xéneru non solo llindóse n'ufiertar el símbolu universal de la [[mano cornuta]] a la música [[rock]], sinón pola so destacada trayeutoria como artista musical mientres tola so vida profesional, empezando colos sos humildes pasos nel [[r&b]] mientres los años 50 y 60 cola so banda The Vegas Kings en 1957, que travesaría por dellos cambeos de nome hasta ser conocíos como [[Ronnie Dio & the Prophets]]. Pasu ente pasu diría evolucionando y endureciendo el so estilu musical hasta finalmente formar, xuntu al guitarrista [[Ritchie Blackmore]], a los míticos [[Rainbow]], convirtiéndose nuna influencia esencial pa la nacencia del [[metal neoclásico]] gracies al virtuosismu de Blackmore, y el [[power metal]] gracies a la téunica vocal y les llíriques compuestes por Dio. Magar cuando entró a formar parte de [[Black Sabbath]] la banda yá tenía una reputación sólida, la so llegada anovó dafechu l'estilu de la banda, non solamente pol so estremable voz sinón tamién pol conteníu de los cantares que compunxo cola agrupación, dexando a un llau en gran midida les llíriques rellacionaes col abusu de drogues pa centrase nun sentíu épicu, heredáu de los sos años con [[Rainbow]] y que más palantre implementó en [[Dio|la so propia agrupación]]. Dio convertir nuna fonte d'inspiración pa una tremera de bandes y artistes a partir d'entós, ente los músicos que reconocieron el so influyíu y espresáu la so almiración atópense [[Megadeth]], [[Metallica]], [[Motörhead]], [[Judas Priest]], [[Anthrax]], [[Saxon]], [[Doro]], [[Killswitch Engage]], [[Scorpions]], [[Yngwie Malmsteen]], [[Slayer]], [[Slipknot]] ente munchos otros más.<ref>http://www.mtv.com/news/1639316/ronnie-james-dio-remembered-as-one-of-the-nicest-guys-by-metal-peers/</ref> Ente les reconocencies y homenaxes rindíos a la so persona atópense [[álbum tributo|álbumes tributo]] como ''"Ronnie James Dio This Is Your Life"'' y ''"Holy Dio: Tribute to Ronnie James Dio"''. Tamién esiste una cai dedicada a él llamada Dio Way en [[Cortland]], [[Nueva York]] y una estatua allugada en [[Kavarna]], [[Bulgaria]] innaugurada en 2010 pol alcalde de la ciudá Tsonko Tsonev, un gran almirador so. La so música ya imaxe apaeció en distintos medios de la cultura popular, destaquen les películes [[Tenacious D in The Pick of Destiny]], [[Wayne's World]], [[Iron Eagle]] y la so parodia nel episodiu ''"Hooked on Monkey Fonics"'' de [[South Park]].<ref>http://southpark.wikia.com/wiki/Dio</ref> Depués de la so muerte, dellos ex-miembros de la so banda y amigos cercanos a él decidieron crear l'agrupación [[Dio Disciples]] en 2011, actuando y tocando temes sos ya integrada anguaño pol guitarrista [[Craig Goldy]], el baxista [[Bjorn Englen]], el teclista [[Scott Warren]], el baterista [[Simon Wright]] y los vocalistas [[Tim Owens]] y [[Oni Logan]]. == Discografía == Álbumes oficiales ;Elf {{AP|Elf (banda)|l1=Elf}} * 1972: ''[[Elf (álbum)|Elf]]'' * 1974: ''[[Carolina County Ball]]'' * 1975: ''[[Trying to Burn the Sun]]'' ;Rainbow {{AP|Rainbow}} * 1975: ''[[Ritchie Blackmore's Rainbow]]'' * 1976: ''[[Rising (álbum de Rainbow)|Rising]]'' * 1977: ''[[On Stage (álbum de Rainbow)|On Stage]]'' * 1978: ''[[Long Live Rock 'n' Roll]]'' * 1990: ''[[Live in Germany 1976]]'' ;Black Sabbath {{AP|Black Sabbath}} * 1980: ''[[Heaven and Hell (álbum de Black Sabbath)|Heaven and Hell]]'' * 1981: ''[[Mob Rules]]'' * 1982: ''[[Live Evil]]'' * 1992: ''[[Dehumanizer]]'' * 2007: ''[[Live at Hammersmith Odeon (Black Sabbath)|Live at Hammersmith Odeon]]'' ;Dio {{AP|Dio}} * 1983: ''[[Holy Diver]]'' * 1984: ''[[The Last in Line]]'' * 1985: ''[[Sacred Heart (álbum)|Sacred Heart]]'' * 1986: ''[[Intermission]]'' * 1987: ''[[Dream Evil]]'' * 1990: ''[[Lock up the Wolves]]'' * 1993: ''[[Strange Highways]]'' * 1996: ''[[Angry Machines]]'' * 1998: ''[[Inferno - Last in Live]]'' * 2000: ''[[Magica (álbum)|Magica]]'' * 2002: ''[[Killing the Dragon]]'' * 2004: ''[[Master of the Moon]]'' * 2005: ''[[Evil or Divine - Live In New York City]]'' * 2006: ''[[Holy Diver Live]]'' * 2010: ''[[Dio at Donington UK: Live 1983 & 1987]]'' ;Heaven and Hell {{AP|Heaven and Hell (banda)|l1=Heaven and Hell}} * 2007: ''[[Live from Radio City Music Hall]]'' * 2009: ''[[The Devil You Know (álbum)|The Devil You Know]]'' * 2010: ''[[Neon Nights: 30 Years of Heaven & Hell]]'' == Ver tamién == * [[Dio]] * [[Elf (banda)|Elf]] * [[Black Sabbath]] * [[Rainbow]] * [[Heaven and Hell (banda)|Heaven and Hell]] == Referencies == {{llistaref}} * [http://www.ronniejamesdio.com Sitio web oficial de Dio] * [http://www.discogs.com/artist/Ronnie+James+Dio Páxina en Discogs] * [http://www.allmusic.com/artist/ronnie-james-dio-mn0000845775 Páxina en Allmusic.com] * [http://heavenandhelllive.com/ Heavenandhelllive.com] == Enllaces esternos == {{commonscat|Ronnie Dio}} * [http://www.ronniejamesdio.com Sitio web oficial de Dio] * {{IMDb nome|0227875}} * {{Twitter|OfficialRJDio}} * [http://www.dio.net Sitio web de los fanáticos de Ronnie James Dio] {{NF|1942|2010|Dio, Ronnie James}} {{Tradubot|Ronnie James Dio}} [[Categoría:Cantantes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Cantautores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Cantantes de rock d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Cantantes de heavy metal]] [[Categoría:Cantantes de New Hampshire]] [[Categoría:Tenores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] eq7oi9zfv5ptirmj6ob2sykq31zmzo8 0 73991 3699443 3627801 2022-07-25T08:03:40Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Kenneth Lauren Burns''' {{nym}} ye un cineasta norteamericanu de documentales. Burns ye conocíu por el so estilu en documentales, faciendo usu d'orixinales impresiones y fotografíes y produció dellos aclamaos documentales tantu biográficos como históricos. Ente los sos más notables producciones tán miniseries en "American Civil War" (''The Civil War'', 1990), "baseball" (''Baseball'', 1994) y "jazz" (''JAZZ'', 2001). Los documentales de Burns fueron nomaos pa dos premios de l'Academia y seis de los sos documentales fueron nomaos pa unu o más [[Premios Emmy]]. Ganó tres premios Emmy por ''The Civil War'', ''Baseball'' y por ''Unforgivable Blackness'' == Biografía == Burns nació en [[Brooklyn]], [[Nueva York]], el día [[29 de xunetu]] de [[1953]]. Graduóse na escuela secundaria Ann Arbor en Michigan. Llogró'l so títulu de grau nel Hampshire College en Amherst, [[Massachusetts]] nel añu 1975, y ende pasó a ser unu de los cofundadores de Florentine Films. Anguaño vive en Walpole, [[New Hampshire]], cola so esposa Julie y los sos trés fíes. L'hermanu de Burns, [[Ric Burns]], ye tamién un cineasta de documentales conocíu, que los sos trabayos apaecieron en televisión abierta por más de dos décades y ganada reconocencia. Ric Burns ye conocíu, al meyor, pola so serie pa la [[Public Broadcasting Service|PBS]] llamada ''New York: A Documentary Film''. == L'efeutu Ken Burns == Nos sos documentales, Burns en delles ocasiones da-yos vida a les fotografíes al averala amodo y dándo-y un movimientu lentu ente un puntu y otru. Por casu, nuna fotografía d'un equipu de baseball, él podría movese amodo al traviés de les cares de los xugadores y frenase un pocu nel xugador que'l narrador tuviera falando. Esto foi llamáu'l '''efeutu Ken Burns'''. L'efeutu tamién puede ser usáu como una transición ente tomes. Por casu, pa pasar d'una persona nuna hestoria a otra, el podría abrir tomar con un acercamientu a una persona nuna semeya, ende alloñar y apaez la otra persona n'otra semeya. Esto úsase especialmente cuando se cubrir temes bien vieyes de los cualos nun hai películes. L'acercamientu, alloñamientu y movimientu dan-y la sensación de movimientu y caltién al espectador visualmente entreteníu. Esta téunica fíxose conocida como L'Efeutu Ken Burns (''Ken Burns Effect'' n'inglés), y anque él nun foi quién anició la téunica, foi daqué básicu pa casi tolos documentales, presentaciones y hasta [[salvapantalles]]. N'edición de películes y sistemes d'edición non lliniales, como [[iMovie]] y [[iPhoto]] (d'[[Apple Inc.]], que tamién usa esti efeutu nos sos cubrepantallas) xeneralmente inclúyese un efeutu o transición llamáu Efeutu Ken Burns, col cual una imaxe puede ser incorporada a una película o animación col estilu d'averar, alloñar y movese. El términu tamién foi usáu d'una formes menos formal pa referise a una persona qu'aumentó la so popularidá dempués d'apaecer nun documental de Burns. Dalgunes d'éstes persona son [[Shelby Foote]] y [[Buck O'Neil]] == Documentales == Los documentales de Burn inclúin: *''[[Brooklyn Bridge (película)|Brooklyn Bridge]]'', in [[1981]] *''[[The Shakers: Hands to Work, Hearts to God]]'', en [[1984]] *''The Statue of Liberty'', en [[1985]] *''Huey Long'', en [[1985]] *''Congress'', en [[1988]] *''Thomas Hart Benton'', en [[1988]] *''[[The Civil War (documentary)|The Civil War]]'', en [[1990]] *''[[Empire of the Air: The Men Who Made Radio]]'', en [[1991]] *''[[Baseball (documentary)|Baseball]]'', en [[1994]] *''The West'', en [[1996]] *''[[Thomas Jefferson (documentary)|Thomas Jefferson]]'' en [[1997]] *''[[Lewis & Clark: The Journey of the Corps of Discovery]]'', en [[1997]] *''Frank Lloyd Wright'', en [[1998]] *''[[Not For Ourselves Alone: Elizabeth Cady Stanton and Susan B. Anthony]]'', en [[1999]] *''[[Jazz (serie de televisión)|JAZZ]]'', en [[2001]] *''[[Mark Twain]]'', en [[2001]] *''[[Horatio's Drive]]'', en [[2003]] *''[[Unforgivable Blackness: The Rise and Fall of Jack Johnson]]'', en [[2004]] Na actualidá,{{cuándo}} Ken Burns ta trabayando en trés documentales más: *''The War'', to be released en [[2007]] *''America’s Best Idea: Our National Parks'', to be released en [[2009]] *''Forbidden Fruit: Prohibition n'América'' Les películes de Ken Burns inclúin: *''William Segal'', en [[1992]] *''Vézelay'', en [[1996]] *''In the Marketplace'', en [[2000]] == Bibliografía == [http://www.lib.berkeley.edu/MRC/documentarybib.html#burns Bibliografía de Ken Burns (inglés)] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == [http://www.pbs.org/kenburns/ Ken Burns en PBS] {{NF|1953|}} {{Tradubot|Ken Burns}} [[Categoría:Direutores de cine d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Direutores de cine documental]] [[Categoría:Ganadores del premiu Grammy]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 9ivauwh8thhbtwidl7spwmeqa9qsdnz 0 74046 3699240 3686600 2022-07-25T06:16:12Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{otros usos|JP Morgan Chase|la compañía de servicios financieros}} {{persona}} '''John Pierpont Morgan''' {{nym}} foi un [[empresariu]], [[banqueru]] y [[Coleición d'arte|coleicionista d'arte]] estauxunidense qu'apoderó les finances corporatives y l'afitamientu industrial de la so dómina. Ente les sos actividaes destaquen la fusión de ''Edison General Electric'' y ''Thompson-Houston Electric Company'' pa formar la [[General Electric|General Electric Company]] en [[1891]], el financiamientu pa la creación de la ''Federal Steel Company'' (Compañía Federal d'Aceru), y la fusión de la ''Carnegie Steel Company'' y delles compañíes más del sector del fierro y del aceru pa formar en [[1901]] la [[U.S. Steel|Corporación d'Aceru d'Estaos Xuníos]]. Acomuñar col empresariu irlándes [[William Pirrie]], de la [[Harland and Wolff]], pa la fundación de la ''International Mercantile Marine''. Mandó la mayoría de la so coleición d'arte al [[Muséu Metropolitanu d'Arte]] de la ciudá de [[Nueva York]]. A finales de la so carrera, a principios de la primer década de [[1900]], él y los sos socios teníen cuantiosas inversiones financieres en munches grandes corporaciones. En [[1901]], yera unu de los homes más ricos del mundu. Morrió en [[Roma]], [[Italia]], en [[1913]], dexando la so fortuna y negocios al so fíu, [[J. P. Morgan, Jr.|Jack Pierpont Morgan]]. == Carrera == [[Ficheru:JPMorgan-Young.png|thumb|right|240px|J. P. Morgan nos sos primeros años.]] Morgan empezó trabayando en [[1857]] na empresa del so padre, [[Junius Spencer Morgan|Junius S. Morgan]], na sucursal de [[Londres]], y emigró a la ciudá de [[Nueva York]] un añu dempués. Ellí trabayó na firma Duncan, Sherman & Company, los representantes n'[[América]] de George Peabody & Company. De [[1860]] a [[1864]] trabayó como axente en Nueva York pa la firma del so padre como J. Pierpont Morgan & Company. Ente [[1864]] y [[1871]] foi miembru de la Dabney, Morgan & Company, qu'en [[1871]] aliar cola Drexels of Philadelphia pa formar la firma neoyorquina [[Drexel Burnham Lambert|Drexel, Morgan & Company]]. Mientres la [[Guerra de Secesión]], Morgan entró en contautu col gobiernu p'adquirir rifles anticuaos del exércitu por namái 3,50 dólares cada unu. El sociu de Morgan iguar pa revendelos darréu por 22 dólares. L'exércitu enterar de que taba recomprando les sos propies armes, pero lo que se llegó a denominar «escándalu» resultó ser más bien un casu de ineficiencia gubernamental qu'un actu fraudulento de Morgan (el cual, ente otres coses, nun llegara a ver los rifles en nengún momentu, y namái actuaba como financieru). Morgan, pela so parte, al igual que munchos ciudadanos de la clase alta (como por casu el que sería más tarde el presidente, [[Grover Cleveland]]), evitó'l serviciu militar por aciu el pagu de 300 dólares en sustitución.<ref>[[Howard Zinn|Zinn, Howard]]. ''[[La otra historia de los Estaos Xuníos|A People's History of the United States]]''. New York: Perennial, 2003. p.255 ISBN 0-06-052837-0</ref> Tres la muerte de [[Anthony J. Drexel|Tony Drexel]], y en [[1895]], la compañía pasó a llamase [[JP Morgan Chase|J. P. Morgan & Company]]. Siguía calteniendo los sos llazos cola Drexel & Company en [[Filadelfia]], la Morgan, Harjes & Company en [[París]] y la J. S. Morgan & Company (a partir de [[1910]] llamada Morgan, Grenfell & Company) en [[Londres]]. Pal añu [[1900]], yera una de les entidaes bancaries más importantes del mundu, llevando a cabu grandes negocios, especialmente fusiones y alquisiciones. Morgan tuvo munchos socios a lo llargo de los años, pero caltúvose siempres al mandu.<ref>Garraty, (1960) </ref> L'ascensu al poder de Morgan tuvo acompañáu por dramátiques batalles financieres; quitó-y el control de los [[Ferrocarriles Albany and Susquehanna]] a [[Jay Gould]] y [[Jim Fisk]] en [[1869]]; dirixió'l ''[[lobby]]'' que rompió los privilexos pa les finances gubernamentales de [[Jay Cooke]], y llueu se vio arreyáu en desenvolver y financiar un imperiu ferroviariu al traviés d'operaciones mercantiles perdayuri de los Estaos Xuníos. Amasó grandes sumes de dineru n'[[Europa]], pero, en llugar de llindase a reinvertir los fondos, ayudó a los ferrocarriles a reorganizase y llograr un mayor rendimientu. Lluchó contra los especuladores, interesaos en meres ganancies al curtiu plazu, y creó una nueva visión d'un sistema integráu del tresporte. En [[1885]], reorganizó'l ferrocarril de Nueva York, la Mariña Occidental y [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], arrendándo-ylo dempués a la Nueva York Central. En [[1886]], reorganizó la compañía Filadelfia and Reading, y, en [[1888]], el Chesapeake and Ohio. Dempués de que'l Congresu aprobara la «Interstate Commerce Act» de [[1887]], Morgan entamó conferencies en [[1889]] y [[1890]] qu'axuntaron a presidentes ferroviarios p'ayudar a la industria a siguir les nueves lleis y alcuerdos establecíos pal caltenimientu d'unes tases públiques, razonables, uniformes y estables». Les conferencies fueron les primeres de la so clase, y crearon una comunidá con un interés común ente les compañíes del sector, preparando'l terrén pa les grandes fusiones de principios del [[sieglu XX]]. Morgan especializar en mercar empreses con problemes y reorganizar les sos estructures de negociu y la so xestión pa volver faeles rentables. La so reputación como banqueru y financieru yera yá tan alta que lu ayudar a atraer l'interés de los inversores nos negocios que mercaba. Nel añu 1900 financia con 150.000 dólares{{ensin referencies}} y vénce-y un predio en [[Long Island]] a [[Nikola Tesla]] pa faer la [[Wardenclyffe Tower|Torre Wanderclyffe]]; lo que prometía ser un tresmisor de radio d'alta potencia pa comunicaciones trasatlántiques. En 1903, Tesla gastara tola inversión inicial ensin completar el proyeutu; amás [[Marconi]] realizara una tresmisión transatlántica con un equipu muncho más baratu (anque usando patentes de Tesla{{ensin referencies}}). Entós Morgan tornó refinanciar más esti proyeutu. Tesla intentó xenerar mayor interés na Torre Wanderclyffe revelando la capacidá de tresmitir lletricidá de forma inalámbrica, pero cola perda de los fondos de Morgan, y la situación de [[Wall Street]] en 1903, el so proyeutu nunca foi completáu. En [[1895]], nel momentu económicu más baxu tres la depresión económica de [[1893]], l'Ayalga Federal taba casi ensin [[oru]] nes sos reserves. El presidente [[Grover Cleveland]] llegó a un alcuerdu con Morgan pa crear un sindicatu priváu en [[Wall Street]] p'aprovir a l'Ayalga de los Estaos Xuníos con 65 millones de dólares n'oru, la metá procedente d'Europa, pa emitir delda de l'ayalga que dexara recuperar les arques de l'ayalga hasta un [[Superávit económicu|superávit]] de 100 millones. L'episodiu salvó a l'ayalga, pero estropió políticamente a Cleveland al traviés de la nala agraria del so partíu, el [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|Partíu Demócrata]], y convirtióse nuna tema clave de les eleiciones de [[1896]], cuando los bancos convertir nel oxetu de los ataques de [[William Jennings Bryan]]. Morgan y el restu de banqueros de Wall Street fixeron fuertes donaciones al candidatu republicanu, [[William McKinley]], que resultó escoyíu en 1896 y reelixíu en 1900.<ref> Chernow (2001) ch 4</ref> Sía que non, los enemigos de la banca atacaron a Morgan polos términos del so préstamu d'oru al gobiernu federal, incluyendo ente los sos ataques el provocar la crisis financiera de Nueva York. En [[1912]], Morgan apaeció y defendióse públicamente ante un comité del congresu presidíu por [[Arsène Puxo]], qu'investigaba'l [[trust]] bancariu de [[Wall Street]] y que foi dirixíu especialmente contra él. == Apaiciones n'obres artístiques == * Ye unu de los personaxes de la serie documental [[Xigantes de la Industria]]<ref>{{cita web|títulu=Xigantes de la Industria - Personaxes|url=http://tuhistory.com/programes/xigantes-de-la industria.html}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1837|1913|Morgan, J. P.}} {{Tradubot|J. P. Morgan}} [[Categoría:Banqueros y banqueres d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Empresarios y empresaries d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Coleicionistes d'arte]] [[Categoría:Bibliófilos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Filántropos y filántropes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Hartford (Connecticut)]] [[Categoría:General Electric]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 08u8l9k0lcof4apg7mq6507dm898ybp 0 74054 3699315 3683117 2022-07-25T06:37:29Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Donald John Trump''' {{nym}} ye un executivu, políticu, empresariu y millonariu d'[[Estaos Xuníos]]. Anguaño, ye'l [[presidente d'Estaos Xuníos|presidente del so país]] pol [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]],<ref name="Epstein1">Reid J. Epstein (June 16, 2015).[http://www.wsj.com/articles/donald-trump-to-unveil-plans-for-2016-presidential-race-1434448982 "Donald Trump Enters 2016 Presidential Race"]. ''[[The Wall Street Journal]]''.</ref><ref name="Santucci1">John Santucci y Veronica Stracqualursi (16 de xunu de 2015). [http://abcnews.go.com/Politics/donald-trump-announces-2016-presidential-campaign-make-country/story?id=31799741 "Donald Trump Announces 2016 Presidential Campaign: 'We Are Going Make our Country Great Again']. ABC News.</ref> y ye el presidente de la [[Trump Organization]] y fundador de [[Trump Entertainment Resorts]].<ref name="hoovers">{{cita web|autor=Hoover's coverage by Diane Ramirez |url=http://www.hoovers.com/the-trump-organization/--ID__40473--/freeuk-co-factsheet.xhtml |títulu=The Trump Organization information and related industry information from Hoover's United Kingdom (UK) |publisher=Hoovers.com |date=2 de xineru de 2008 |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Foi'l presentador del [[reality show]] ''[[The Apprentice]]'' hasta 2015.<ref name="FDT">{{cite news|títulu=Donald Trump|url=http://www.forbes.com/profile/donald-trump |work=[[Forbes]] |fechaaccesu=15 d'agostu de 2015}}</ref> Ye fíu d'un empresariu de bienes raíz de [[Nueva York]],<ref name="bio">{{cita web|títulu=Donald(John) Trump biography |publisher=biography.com |url=http://www.biography.com/people/donald-trump-9511238| fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> en que la so compañía, la Elizabeth Trump & Son, trabayó mientres estudiaba na [[Escuela de Negocios Wharton]] de la [[Universidá de Pennsylvania]]. En 1968, xunióse oficialmente a esa sociedá,<ref>{{cita llibru|url = https://books.google.com/books?id=Ye6y_VxM00kC&pg=PA67&lpg=PA67#v=onepage&q&f=false|page = 67|first1 = Donald|last1 = Trump|first2 = Tony|last2 = Schwartz|títulu= The Art of the Deal|añu= 1987|publisher=[[Random House]] |isbn = 978-0-345-47917-4}}</ref> que controla dende 1971, cuando la renombró [[Trump Organization]].<ref>{{cita llibru|url = https://books.google.com/books?id=AiFeQZhakXQC&pg=PA23#v=onepage&q&f=false |page = 23|first = Gwenda|last = Blair|títulu= Donald Trump: Master Apprenticel|añu= 2005 |publisher=Simon & Schuster |isbn = 978-0-7432-7510-1}}</ref><ref>{{cita llibru|url = https://books.google.com/books?id=Ye6y_VxM00kC&pg=PA105#v=onepage&q=trump%20organization&f=false|page = 105|first1 = Donald|last1 = Trump|first2 = Tony|last2 = Schwartz|títulu= The Art of the Deal|añu= 1987|publisher=[[Random House]] |isbn = 978-0-345-47917-4}}</ref> Nos años 1990 la empresa entró en [[bancarrota]] comercial,<ref name="TimeMag" /> pero na década siguiente recuperóse<ref name="Emporis" /> y tien una fortuna de dellos miles de millones de dólares.<ref name="FDT" /> ==Primeros años y educación== Trump nació'l 14 de xunu de 1946, nel [[Borough (Nueva York)|borough]] de [[Queens]] en [[Nueva York]]. Foi unu de los cinco fíos de Mary Anne MacLeod y de [[Fred Trump]], que se casaron en 1936. El so hermanu mayor, Fred, morrió en 1981 a los 43 años.<ref>{{cite news| url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,956733-4,00.html | work=[[Time (magacín)|Time]] | títulu=Flashy Symbol of an Acquisitive Age: DONALD TRUMP | date=xineru 16 de 1989}}</ref> La so madre yera una inmigrante escocesa, nacida na [[isla de Lewis]], nel norte de les [[Hébrides Esteriores]],<ref>[http://www.scottishroots.com/people/donald.php Scottish Genealogy, Scottish Ancestry – Donald Trump] Scottishroots.com. Consultáu'l 25 de xunetu de 2015.</ref> y los sos güelos paternos yeren [[Inmigración alemana n'Estaos Xuníos|inmigrantes alemanes]].<ref>{{cita web|url=http://genealogy.about.com/od/famous_family_trees/p/trump.htm |títulu=Ancestry of Donald Trump - Trump Family Tree |publisher=Genealogy.about.com |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> El so güelu, Frederick Trump (de nacencia Friedrich Drumpf), llegó d'[[Alemaña]] a Estaos Xuníos en 1885, y adquirió la nacionalidá en 1892. Casar cola güela de Donald, Elisabeth Christ<ref>{{cita web|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|url=http://www.wargs.com/other/trump.html|títulu=Ancestry of Donald Trump|publisher=WARGS}}</ref> en [[Kallstadt]], que por esi entós pertenecía al [[Reinu de Baviera]] (dende'l 30 d'agostu de 1946: [[Renania-Palatináu]]), n'[[Alemaña]], el 26 d'agostu de 1902. Tuvieron tres fíos. Mientres vivía en [[Xamaica Estates]], foi a [[the Kew-Forest School]] en [[Forest Hills, Queens]], al pie de dalgunos del so hermanos. A los 13 años, en teniendo problemes de conducta que llevaron a la so salida de la escuela, los sos padres unviar a l'[[Academia Militar de Nueva York]] (NYMA).<ref>{{cite news|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|url=http://www.nytimes.com/1983/08/07/business/the-empire-and-ego-of-donald-trump.html|títulu=The empire and ego of Donald Trump |work=[[The New York Times]] |date= 7 d'agostu de 1983|autor=Bender, Marylin}}</ref> Trump foi a la [[Fordham University|Universidá de Fordham]] nel [[Bronx]] mientres dos años, pero pasar a la [[Escuela de Negocios Wharton]] de la [[Universidá de Pennsylvania]], porque Wharton tenía unu de los pocos programes dedicaos a los bienes raigaños.<ref name="Blair2005">{{cita llibru|autor=Gwenda Blair|títulu=Donald Trump: Master Apprentice|url=https://books.google.com/books?id=AiFeQZhakXQC&pg=PA16|añu=2005|publisher=Simon and Schuster|isbn=978-0-7432-7510-1|pages=16–}}</ref> Graduóse en 1968, con un grau de [[Bachelor of Science]] n'Economía y Antropoloxía.<ref>[http://www.biography.com/people/donald-trump-9511238 Donald Trump Biography]. ''Biography.com''. Consultáu'l 25 de xunetu de 2015.</ref> == Carrera nos negocios == Empezó na empresa de bienes raíz del so padre,<ref name="parade">{{cite news|títulu=In Step With: Donald Trump |work=Parade |date=14 de payares de 2004|url=http://www.parade.com/articles/editions/2004/edition_11-14-2004/in_step_with_0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101014022222/http://www.parade.com/articles/editions/2004/edition_11-14-2004/in_step_with_0 |archive-date=2010-10-14 }}</ref> Elizabeth Trump and Son,<ref>Trump: the art of the deal, Paperback, ISBN 978-0-446-35325-0, page 46 "He called his company Elizabeth Trump & Son&nbsp;..."</ref> focalizada na vivienda de clase media p'arrendar en [[Brooklyn]], [[Queens]] y [[Staten Island]]. Unu de los sos primeros proyeutos, inda na universidá, foi la revitalizacion del complexu d'apartamentos de Swifton Village en [[Cincinnati]], nel estáu d'[[Ohio]], que'l so padre mercara por 5.7 millones de dólares en 1962. [[Archivu:Trump-Tower-3.jpg|left|thumb|150px|La [[Trump Tower]].]] Los Trump participaron nel proyeutu con una inversión de 500.000 dólares. En dos años, el complexu de 1.200 unidaes con un 66&nbsp;per cientu de desocupación pasó a tar llenu. En 1972, vender por 6,7 millones de dólares.<ref>{{cite news |last=Korte |first=Gregory |títulu=Complex was troubled from beginning |url=http://www.enquirer.com/editions/2002/09/01/loc_complex_was_troubled.html |newspaper=Cincinnati Enquirer |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> En 1971, instalar en [[Manhattan]], onde participó en grandes proyeutos inmobiliarios y usó una arquiteutura vistosa pa ganar reconocencia ente'l públicu.<ref name="bio">{{cita web|títulu=Donald(John) Trump biography |publisher=biography.com |url=http://www.biography.com/people/donald-trump-9511238| fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Fixo planes p'adquirir y desenvolver el Penn Central por 60 millones de dólares.<ref>{{cita llibru|last=Trump|first=Donald|títulu=Think Big and Kick Ass in Business and in Life|añu=2007|publisher=[[HarperCollins]]|pages=79, 123, 211|url=https://books.google.com/books?id=LoDsMWnFp7gC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|author2=Bill Zanker|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Depués, cola ayuda d'una deducción fiscal de 40 años del gobiernu de Nueva York, sacó de la bancarrota al Hotel Commodore del [[Grand Hyatt New York|Grand Hyatt]]<ref name="NYTonWeb">{{cite news |work=[[The New York Times]] |url=http://www.nytimes.com/books/00/12/03/reviews/001203.03margolt.html|títulu=The House that Fred Built|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015| date = 3 d'avientu de 2000 | autor= David Margolick }}</ref> y creó la [[Trump Organization]].<ref>{{cita web|url=http://appext9.dos.ny.gov/corp_public/CORPSEARCH.ENTITY_INFORMATION?p_nameid=784411&p_corpid=694908&p_entity_name=trump%20organization&p_name_type=A&p_search_type=CONTAINS&p_srch_results_page=0 |títulu=Entity Information |publisher=Appext9.dos.ny.gov |date=23 d'abril de 1981 |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> La ciudá de New York tenía entamáu construyir el [[Centru de Convenciones Jacob K. Javits]] nuna propiedá pa la que Trump tenía una [[Opción financiera|opción]] de compra. Este calculó que la so compañía podría terminar el proyeutu por 110 millones de dólares<ref name="NYSun">{{cite news |work=The New York Sun |url=http://www.nysun.com/opinion/non-stadium-needed/11526|títulu=Non Stadium Needed|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> pero la ciudá refugó la so ufierta. En 1988, adquirió'l [[Trump Taj Mahal Casino Resort|Taj Mahal Casín]] nuna transaición con [[Merv Griffin]] y [[Resorts International]].<ref>{{cite news | títulu=Seven Acquisitive Executives Who Made Business News in 1988: Donald Trump – Trump Organization; The Artist of the Deal Turns Sour Into Sweet | last=Cuff | first=Daniel | date= 18 d'avientu de 1988 | url=http://www.nytimes.com/1988/12/27/business/seven-acquisitive-executives-who-made-business-1988-donald-trump-trump.html | fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|work=[[The New York Times]]}}</ref> Esa espansión, tantu personal como comercial, alzó'l monto de la so delda.<ref name="TimeMag">{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,972889,00.html|títulu=Trump Trips Up|date=6 de mayu de 1991 |work=[[Time (magacín)|Time]] |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref>[[Archivu:Grand Hyatt New York.jpg|thumb|230x230px|El Grand Hyatt de Nueva York.]]Escontra 1989, delles males decisiones comerciales llevar a la [[cesación de pagos]]. Trump financió la construcción d'un tercer casino, tamién llamáu [[Trump Taj Mahal|Taj Mahal]], sobremanera con [[Bono basura|bono basura]]. Anque reforzó los sos negocios con préstamos adicionales y retardó el pagu d'intereses, escontra 1991, la creciente delda llevar al [[bancarrota]] comercial<ref name="TimeMag" /> y cerca de la personal. Los bancos y los propietarios de [[Bono (finances)|bonos]] perdieron millones de dólares, pero optaron por reestructurar la delda pa evitar perder más dineru na corte. El Taj Mahal salió de la bancarrota'l 5 d'ochobre de 1991, con Trump dexando'l 50 per cientu de la propiedá n'aiciones, a los propietarios orixinales de los bonos, en cuenta de baxar les tases d'interés de los préstamos y de más tiempu p'atayar la delda.<ref name="NYTimes">{{cite news |work=[[The New York Times]] |url=http://www.nytimes.com/1991/10/05/business/company-news-taj-mahal-is-out-of-bankruptcy.html |títulu=Taj Mahal is out of Bankruptcy|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|date= 5 d'ochobre de 1991}}</ref> A finales de los años 1990 la so situación financiera ameyoró. En 2001, terminó la [[Trump World Tower]], un edificiu residencial de 72 pisos cerca de la [[Sede de la Organización de les Naciones Xuníes]].<ref name="Emporis">{{cita web|publisher=[[Emporis]]|url=http://www.emporis.com/en/wm/bu/?id=100377|títulu=Trump World Tower| fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Tamién, empezó a construyir el [[Trump Place]], a un desenvolvimientu inmobiliariu con delles unidaes a lo llargo del [[ríu Hudson]]. Trump tien propiedaes na [[Trump International Hotel and Tower (Nueva York)|Trump International Hotel and Tower]], un edificiu de 44 pisos d'usu mistu (hotel y [[condominiu]]) en [[Columbus Circle]]. Trump tien dellos cientos de miles de metros cuadraos en [[Manhattan]].<ref>{{cite news |work=[[Forbes]]|url=http://www.forbes.com/2006/09/20/trump-wealth-biz_06rich400_0921trump.html|títulu=What is Trump Worth?|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|date=September 21, 2006|first=Stephane|last=Fitch}}</ref> Trump desenvolvió dellos proyeutos inmobiliarios, como la [[Trump International Hotel and Tower (Honolulu)|Trump International Hotel and Tower]] de [[Honolulu]], [[Trump International Hotel and Tower (Chicago)|Trump International Hotel and Tower]] de [[Chicago]], [[Trump International Hotel and Tower (Toronto)|Trump International Hotel and Tower]] de [[Toronto]], y [[Trump Tower (Tampa)|Trump Tower]] de [[Tampa]]. Mentanto, desenvolvióse la Trump Towers Atlanta One nun mercáu de vivienda que tien el segundu mayor inventariu d'esi tipu de propiedaes ensin vender.<ref name="SCPTTN">{{cite news|url=http://online.wsj.com/public/article/SB119517867398895020.html|títulu=Stalled Condo Projects Tarnish Trump's Name |work=[[The Wall Street Journal]] |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|date=16 de payares de 2007|first=Alex|last=Frangos}}</ref>[[File:Panama 08 2013 Trump Ocean Tower 7085.JPG|thumb|255x255px|La [[Trump Ocean Club International Hotel & Tower]] en [[Panamá]].]]En 2015, la revista ''[[Forbes]]'' calculó que tenía una fortuna neta de 4.100 millones de dólares.<ref name="FDT"/> En xunu de 2015, la revista ''[[Business Insider]]'' publicó un estáu financieru suministráu por el mesmu Trump, con fecha del 30 de xunu de 2014. Según el documentu, la so fortuna ye de 8.700 millones de dólares. D'esi monto, 3.300 millones correspuenden a "Negocios de llicencies de bienes raíz, marques y desarrollos basaos en marques", descritos por ''Business Insider'' como "básicamente (implicando) que Trump valora'l so calter en 3.300 millones de dólares".<ref>{{cite news|url=http://www.businessinsider.com/donald-trump-net-worth-2015-6|títulu=Donald Trump's self-described net worth is $8.7 billion - here's the breakdown|date=June 16, 2015|work=Business Insider|last=Udland|first=Myles}}</ref> == Periodu posterior a la crisis == Ente les sos primeres aiciones tuvo la construcción d'una serie de propiedaes, diversificándose a clubes y construyendo numberosos hoteles y casinos. Amás mercó aiciones sobre la [[Organización Miss Universu]], organización que realiza los concursos de [[Miss Universu]], [[Miss Estaos Xuníos]] y Miss Estaos Xuníos Adolescente, siendo la cadena televisiva [[National Broadcasting Company|NBC]], quien tien el restu de les aiciones. [[File:Donald Trump announcing latest David Blaine feat 3.jpg|thumb|231x231px|Donald Trump en 2009.|left]] Darréu, divorciar de Marla, siendo esti divorciu muncho menos costosu y munchos menos espublizáu que l'anterior, yá que solo tuvo que paga-y dos millones de dólares a Marla. En divorciándose cásase cola tamién modelu [[Melania Trump|Melania]], quien ye la so actual esposa. Pa empiezos del nuevu mileniu, Trump reconstruyera'l so imperiu, agora yera dueñu d'una serie de propiedaes como la [[Trump World Tower]], [[Trump Hotel Las Vegas]], [[Trump Ocean Club International Hotel & Tower]], la serie d'hoteles Trump International Tower & Hotel, en delles ciudaes, amás de los antiguos casinos y un nuevu hotel nuna de les islles palmera de [[Dubái]]. Agora, la Trump Organization alministra una serie de propiedaes allugaes en diversos países, como [[Panamá]], [[Brasil]], [[el Caribe]] y en distintes zones d'[[Estaos Xuníos]] y la Trump Entertaiment espandió'l númberu de los sos casinos. Trump amás escribió'l llibru'l ''L'arte de volver'', nel cual narra les sos esperiencies mientres la debacle que sufrió nos años 1990 y la manera como llogró sobreponese. Trump tien tamién un equipu de fútbol en [[Nueva Jersey]] y patrocina combates de boxéu, amás d'una carrera ciclista denominada Tour de Trump. El so conglomeráu empresarial inclúi campos de golf y reputaes compañíes como Trump Enterprises Incorporation, The Trump Corporation, Trump Development, Wembley Realty, Park South y Land Corp. de California.<ref>{{cita web|autor=Biografíes y Vides|títulu=Donald Trump|url=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/t/trump.htm|fechaaccesu=12 de setiembre de 2010}}</ref> En [[2005]], estrenó'l [[reality show]], ''[[The Apprentice]]'' (L'aprendiz) qu'emitió la cadena [[National Broadcasting Company|NBC]]. Ye un show estelar nel que participen de 16 a 18 empresarios que compiten por un premiu de 250.000 dólares y un contratu pa dirixir una de les sos empreses. En [[2007]], anunció que llevaría'l so programa a otra cadena pero, darréu [[National Broadcasting Company|NBC]] anunció que volvería a les sos pantalles. Ye coautor d'un llibru llamáu ''Por qué queremos que'l to sías ricu'', que escribir en sociedá y acordies col so amigu [[Robert Kiyosaki]] l'escritor de llibros d'ayuda financiera. A finales del 2007 publicó ''Piensa grande y patisca traseros en negocios y la vida''. ==Política== En 2011, un informe del ''Center for Responsive Politics'' amosó que mientres dos décades d'eleiciones n'Estaos Xuníos, Trump contribuyó a les candidatures tantu de candidatos republicanos como demócrates.<ref name="trumpsdonations">{{cita web |url=http://www.opensecrets.org/news/2011/02/donald-trumps-donations-to-democrats.html |publisher=Center for Responsive Politics, OpenSecrets.org |títulu=Donald Trump's Donations to Democrats, Club for Growth's Busy Day and More in Capital Eye Opener |first=Zachary |last=Newkirk |date=17 de febreru de 2011}}</ref> Nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2012|eleiciones presidenciales de 2012]], sofitó a [[Mitt Romney]].<ref>[http://www.foxnews.com/politics/2012/02/02/trump-plans-to-endorse-romney-sources-say/ Trump endorses Romney, cites tough China position and electability]. Fox News, 2 de febreru de 2012.</ref> Nos años 1980 sofitó a [[Ronald Reagan]].<ref name="TrumpsupportsReagan">Martosko, David (12 de mayu de 2015).[http://www.dailymail.co.uk/news/article-3077773/Trump-trademarked-slogan-Make-America-Great-just-DAYS-2012-election-says-Ted-Cruz-agreed-not-use-Scott-Walker-booms-TWICE-speech.html EXCLUSIVE: Trump trademarked slogan 'Make America Great Again' just DAYS after the 2012 election and says Ted Cruz has agreed not to use it again after Scott Walker booms it TWICE in speech]. Daily Mail.</ref> N'abril de 2011, punxo en dulda la nacionalidá del presidente ''Demócrata'', [[Barack Obama]].<ref name=WashPost4711>{{Cite news|títulu=Trump goes after Obama on US citizenship, says citizenship questions remain unanswered|date=7 d'abril de 2011|agency=[[Associated Press]]|work=[[The Washington Post]]}}</ref> Tamién cuestionó que les sos notes fueren lo suficientemente bones pa entrar a la [[Harvard Law School]].<ref>Madison, Lisa (26 d'abril de 2011).[http://www.cbsnews.com/news/trump-how-did-obama-get-into-the-ivy-league/ Trump: How did Obama get into the Ivy League?]. CBS News.</ref> El 25 d'abril de 2011, Trump encabezó una campaña por qu'Obama terminara l'alderique sobre la so ciudadanía publicando'l so certificáu de nacencia nel so integralidad.<ref>{{cite news|url=http://ac360.blogs.cnn.com/2011/04/25/trump-claims-obama-birth-certificate-missing/|títulu=Trump claims Obama birth certificate 'missing'|date= 25 d'abril de 2011 |publisher=CNN|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref><ref>{{cite news |títulu= Birtherism: Where It All Began|url= http://www.politico.com/news/stories/0411/53563_Page3.html |work=[[Politico]] |date=22 d'abril de 2011 |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Dos díes depués, Obama fixo un pronunciamientu oficial ya incluyó el citáu documentu.<ref>[http://www.huffingtonpost.com/2011/04/27/obama-birth-certificate-r_n_854248.html Obama Birth Certificate Released By White House (PHOTO)].''[[The Huffington Post]]'' 27 d'abril de 2011. Consultáu'l 25 de xunetu de 2015.</ref> Trump se jactó del fechu nuna conferencia de prensa.<ref>[http://www.cbsnews.com/8301-503544_162-00000000-000000.html Trump takes credit for Obama birth certificate release, but wonders "is it real?"] CBS News 27 d'abril de 2011. Consultáu'l 25 de xunetu de 2015.</ref> Trump faló ante los partidarios del [[Tea Party]].<ref>{{cita web|url=http://www.washingtonpost.com/blogs/the-fix/wp/2014/04/12/cruz-and-paul-greeted-by-cheers-at-tea-partys-2016-warm-up/|títulu=Ted Cruz and Rand Paul are the big draws at the Freedom Summit|autor=Jaime Fuller|date=12 d'abril de 2014|work=Washington Post|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.c-span.org/video/?318743-2/donald-trump-freedom-summit|títulu=Donald Trump Freedom Summit - Videu - C-SPAN.org|work=C-SPAN.org|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref><ref>{{cita web|url=http://politicalticker.blogs.cnn.com/2011/04/16/trump-bashes-boasts-and-curses-in-first-major-tea-party-speech/|títulu=Trump bashes, boasts, and curses in first major Tea Party speech|publisher=|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> [[File:Donald Trump by Gage Skidmore 3.jpg|left|thumb|Trump falando'l 7 de febreru de 2015 na Conservative Political Action Conference de 2015, en [[Maryland]].]] Faló de candidatures presidenciales en 1988, 2004 y 2012, y para [[gobernador]] de Nueva York en 2006 y 2014, ensin qu'eses candidatures concretárense.<ref>{{cite news|last1=Smith|first1=Kyle|títulu=Stop pretending — Donald Trump is not running for president|url=http://nypost.com/2015/05/30/stop-pretending-donald-trump-is-not-running-for-president/|work=New York Post|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|date=30 de mayu de 2015}}</ref><ref>{{cite news|last1=Travis|first1=Shannon|títulu=Was he ever serious? How Trump strung the country along, again |url=https//www.cnn.com/2011/POLITICS/05/16/trump.again/|publisher=CNN|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|date=17 de mayu de 2011}}</ref> En 2000, participó na candidatura presidencial del [[Partíu de la Reforma de los Estaos Xuníos|Partíu de la Reforma]], y ganó les primaries d'esi partíu en [[California]].<ref>{{cita web|url=http://ballot-access.org/2011/12/25/donald-trump-ran-for-president-in-2000-in-several-reform-party-presidential-primaries/|títulu=Ballot Access News - Donald Trump Ran For President in 2000 in Several Reform Party Presidential Primaries|work=ballot-access.org|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref><ref>{{cita web|url=http://primary2000.sos.ca.gov/returns/pres/00.htm|títulu=CA Secretary of State - Primary 2000 - Statewide Totals|work=ca.gov|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref><ref>Madison, Lucy (4 d'ochobre de 2010) [http://www.cbsnews.com/8301-503544_162-00000000-000000.html "Donald Trump for President in 2012?"], CBS News. Consultáu'l 25 d'ochobre de 2015.</ref><ref>Zwick, Jesse (4 d'ochobre de 2010) [http://washingtonindependent.com/99472/donald-trump-for-president "Donald Trump for President?"], ''The Washington Independent''. Consultáu'l 25 de xunetu de 2015.</ref> Mientres s'especulaba con una candidaura republicana so a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2012|eleiciones de 2012]], una encuesta del ''Wall Street Journal''/NBC News de marzu de 2011 poner como líder, y un puntu inclusive percima del exgobernador de [[Massachusetts]], [[Mitt Romney]].<ref>Haberman, Maggie (7 de marzu de 2011).[http://www.nbcnewyork.com/news/politics/Trump_tops_Romney__Pawlenty-117496043.html Trump tops Romney, Pawlenty]. WNBC. Consultáu'l 25 de xunetu de 2015.</ref> Una encuesta realizada pola revista ''Newsweek'' en febreru de 2011 amosar a pocos puntos de Barack Obama, con munchos votantes ensin decidise nes eleiciones presidenciales de 2012.<ref>{{cite news |url=http://www.thedailybeast.com/blogs-and-stories/2011-02-21/obama-hits-50-percent-approval-rating-according-to-new-newsweekdaily-beast-poll/ |títulu=Obama Hits 50&nbsp;Percent Approval Rating, According to New Newsweek/Daily Beast Poll|work=Newsweek / Daily Beast Company LLC|first=Douglas|last=Schoen|date=21 de febreru de 2011|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Una encuesta del Public Policy Polling publicada n'abril de 2011dába-y nueve puntos de ventaya nuna eventual candidatura republicana.<ref>Shadid, Aliyah (15 d'abril de 2011).[http://www.nydailynews.com/news/politics/2011/04/15/2011-04-15_donald_trump_takes_lead_in_gop_primary_poll_beats_romney_huckabee_palin_gingrich.html?r=news/politics "Donald Trump takes lead in GOP primary poll, beats Romney, Huckabee, Palin, Gingrich, Bachmann, Paul"]. ''Daily News'' (New York). Consultáu'l 25 de xunetu de 2015.</ref><ref>{{cita web |url=http://www.publicpolicypolling.com/pdf/PPP_Release_US_0510925.pdf |títulu=Public Policy Polling |format=PDF |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Dellos medios entendieron esos proyeutos como una estratexa promocional pal so show ''[[The Apprentice]]''.<ref name="cnnnotrunning" /><ref>{{cite news |url=http://www.csmonitor.com/USA/Politics/The-Vote/2011/0210/Donald-Trump-says-he-might-run-for-president.-Three-reasons-he-won-t |títulu=Donald Trump says he might run for president. Three reasons he won't. |work=[[The Christian Science Monitor]] |date=10 de febreru de 2011 |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.huffingtonpost.com/2011/02/11/donald-trump-cpac-president-act_n_821923.html |títulu=Donald Trump Brings His 'Pretend To Run For President' Act To CPAC |work=[[The Huffington Post]] |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015 |first=Jason |last=Linkins |date=11 de febreru de 2011}}</ref> El 16 de mayu de 2011, anunció que nun llanzaría la so candidatura a les eleiciones de 2012.<ref name="cnnnotrunning">{{cite news|autor=CNN Political Unit|títulu=BREAKING: Trump not running for president |url=http://politicalticker.blogs.cnn.com/2011/05/16/breaking-trump-not-running-for-president/?hpt=T2|date= 16 de mayu de 2011 |publisher=CNN |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> [[Public Policy Polling]] describió los fechos de mayu de 2011 como "una de les xubíes y cayíes más rápides de les eleiciones presidenciales".<ref>{{cita web |url=http://publicpolicypolling.blogspot.com/2011/05/trump-collapses.html |títulu=Public Policy Polling –10 de mayu de 2011 |publisher=Publicpolicypolling.blogspot.com |date=10 de mayu de 2011 |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> N'avientu de 2011, foi unu de los diez homes y muyeres más almiraos vivos, según una encuesta d'USA Today/Gallup.<ref>[http://www.huffingtonpost.com/2011/12/28/donald-trump-sixth-gallup-most-admired-list_n_1172416.html "Donald Trump Places Sixth On Gallup's 'Most Admired' List"]. ''The Huffington Post'', 28 d'avientu de 2011.</ref> En xineru de 2013, Trump (quien ye conocíu n'[[Israel]],<ref>[http://www.ibtimes.com/donald-trump-big-israel-endorses-prime-minister-benjamin-netanyahu-1017172 Donald Trump, Big In Israel, Endorses Prime Minister Benjamin Netanyahu]. Maya Shwayder, 15 de xineru de 2013, ''International Business Times''.</ref> onde'l so nome venceyar a productos dacuando ensin el so permisu)<ref>[http://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1000639075 דונלד טראמפ נגד פיקסל סחר: משתמשת בשמי ללא אישור] 14/04/2011, 16:21שלח תגובה במיילצמרת פרנט, [[Globes]]</ref> publicó un videu sofitando al primer ministru d'esi país, [[Benjamin Netanyahu]], mientres les [[Eleiciones parllamentaries d'Israel de 2013|eleiciones parllamentaries de 2013]], y dixo que "un primer ministru fuerte ye un Israel fuerte".<ref>{{cite news | url=http://www.haaretz.com/blogues/routine-emergencies/you-re-not-fired-donald-trump-endorses-netanyahu.premium-1.494207 | títulu='You're not fired!' Donald Trump endorses Netanyahu | publisher=Haaretz | date=16 de xineru de 2013 | fechaaccesu=25 de xunetu de 2015 | autor=Allison Kaplan Sommer}}</ref><ref>{{cita web | url=http://www.ibtimes.com/donald-trump-big-israel-endorses-prime-minister-benjamin-netanyahu-1017172 | títulu= 15 de xineru de 2013 | work=IB Times | date= 15 de xineru de 2013 | fechaaccesu=25 de xunetu de 2015 | autor=Maya Shwayder}}</ref> En 2015, recibió'l premiu Liberty Award na Algemeiner Jewish 100 Gala pola so contribución a les rellaciones binacionales.<ref>[http://www.algemeiner.com/2015/02/05/algemeiner-honors-joan-rivers-donald-trump-yuli-edelstein-at-second-annual-jewish-100-gala/ "Algemeiner Honors Joan Rivers, Donald Trump, Yuli Edelstein at Second Annual 'Jewish 100' Gala"]. ''Algemeiner Journal''. 5 de febreru de 2015.</ref> Trump dixo: "Tengo munchos amigos n'Israel".<ref>[http://www.jewishvoiceny.com/index.php?option=com_content&view=article&id=11494:donald-trump-pledges-loyalty-to-israel&catid=112:new-york&Itemid=295 Donald Trump Pledges Loyalty to Israel] ''Jewish Voice'', publicáu'l 1 de xunetu de 2015, por Jacob Kamaras</ref> En 2013, foi un orador central nel ''Conservative Political Action Conference''.<ref name="CPAC1">{{cite news|títulu=Donald Trump to address CPAC|url=http://news.yahoo.com/blogues/ticket/donald-trump-address-cpac-205409450--politics.html|publisher=[[Yahoo! News]] |fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> El públicu foi escasu.<ref>{{cite news|títulu=Trump Delivers CPAC Speech to Half-Empty Room|url=http://nymag.com/daily/intelligencer/2013/03/donald-trump-cpac-speech-empty-seat-photos.html}}</ref> Gastó más d'un millón de dólares pa esplorar una eventual candidatura presidencial.<ref name="NYPost2016">[http://www.nypost.com/p/pagesix/trump_researching_run_YO6Qa9F3xQLS1UmLzQkKdJ "Trump researching 2016 Run"]. ''New York Post''. 27 de mayu de 2013.</ref> N'ochobre de 2013, los republicanos de Nueva York punxeron a circular un documentu que suxuría que se llanzaría como candidatu a gobernador del estáu en 2014 contra [[Andrew Cuomo]]. Trump dixo qu'anque Nueva York tenía problemes y los impuestos yeren demasiáu altos, nun taba interesáu en ser candidatu a gobernador.<ref>{{cite news|last=Spector|first=Joseph|títulu=N.Y. Republicans want Donald Trump to run for governor|url=http://www.usatoday.com/story/news/politics/2013/10/14/trump-new-york-governor/2979589/|work=[[USA Today]]|date=14 d'ochobre de 2013|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> En febreru de 2015, decidió nun anovar el so contratu de ''The Apprentice'', lo que xeneró especulaciones sobre una eventual candidatura presidencial.<ref name="Feely1">Paul Feely (27 de febreru de 2015). [http://www.unionleader.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20150227/NEWS0605/150229334/1010/Art "Trump won't renew 'Apprentice' so that he might focus on a presidential run"]. ''New Hampshire Union Leader''.</ref> === Precandidatura presidencial 2016 === A finales de xunu de 2015, confirmó'l so precandidatura pa les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2016|eleiciones de 2016]],<ref>http://www.larazon.es/el magnate-trump-anuncia-la so candidatura presidencial-HD10029781</ref><ref>https://www.elpais.com.uy/mundo/donald-trump-postúlase-presidencia-1.html</ref> pol [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]].<ref>http://www.eldestapeweb.com/estaos-xuníos-el-excentrico-donald-trump-sera-candidatu-presidente-n6811</ref> Na so presentación, Trump, criticó la meyora de [[China]] na economía mundial y tamién la presencia d'inmigrantes mexicanos n'Estaos Xuníos. Nel primer alderique de los precandidatos [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|republicanos]] a la presidencia de los [[Estaos Xuníos]] entamáu y tresmitíu pola cadena estauxunidense [[FOX News]] el [[7 d'avientu]] de [[2015]], el Precandidato Donald Trump caltuvo una postura que foi oxetu d'una gran polémica.<ref>{{cita web|url=http://www.lanacion.com.ar/1817069-donald-trump-foi-la estrella-del-primer-alderique-presidencial-republicanu-n'estaos xuníos|títulu=Primer alderique de los Precandidatos a la presidencia de los Estaos Xuníos}}</ref> Destacó que'l sistema políticu del so país alcuéntrase presuntamente «rotu» y qu'él y los Estaos Xuníos «nun tienen tiempu de ser políticamente correutos», argumentu sofitáu en que'l país a perdíu protagonismu y competitividá nel escenariu global, esto según declaraciones del mesmu magnate.<ref>{{cita web|url=http://elcomercio.pe/movil/mundo/actualidad/donald-trump-momentos-picantes-alderique-republicanu-noticia-1831329|títulu=Trump: Nun hai tiempu de ser políticamente correutu. Alderique de los precandidatos del Partíu Republicanu}}</ref> Trump tamién destacó que nun refugaría la posibilidá de ser un candidatu independiente a la presidencia del referíu país si nun aportar# a nomáu formalmente como "''Candidatu Presidencial pol Partíu Republicanu''" lo cual foi oxetu de crítiques dientro de les files de dichu partíu.<ref>{{cita web|url=https://www.lavanguardia.com/mobi/internacional/20150807/54435686324/trump-abre-puerta-presentase-independiente-alderique-republicanos.html|títulu=Trump abre puerta pa presentase como candidatu independiente}}</ref> ==Vida personal== [[File:Melania Trump 2011.jpg|thumb|180px|[[Melania Trump|Melania Knauss-Trump]].]] Trump ye conocíu como '''The Donald,''' un llamatu que-y popularizó nuna entrevista la so esposa [[Ivana Trump|Ivana]], nacida na [[República Checa]].<ref name="Observer">{{cite news |first=Matt |last=Fleischer |work=[[The New York Observer]]|títulu=Trump vs Trump in Battle of the Exes|url=http://observer.com/1999/01/trump-vs-trump-in-battle-of-the-exes/ |date=25 deenero de 1999 |fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> La madre de Trump, Mary Anne, nació en 1912 en [[Tong]] na [[isla de Lewis]], na mariña d'[[Escocia]]. En 1930, con 18 años, nunes vacaciones en Nueva York, conoció a Fred Trump y quedóse nesa ciudá. Trump nació en [[Queens]], New York,<ref>[http://politics.blogs.foxnews.com/2011/03/28/donald-trump-proves-he-was-born-queens "Donald Trump Proves He Was Born In Queens"], ''Fox News'', 28 de marzu de 2011.</ref> y tien cuatro hermanos: Fred, Jr. (fináu), Robert S. Trump, Maryanne y Elizabeth. La so hermana mayor, [[Maryanne Trump Barry]], ye xueza federal d'una corte d'apelaciones. En 1977, Trump cásase con [[Ivana Trump|Ivana Zelníčková]], con quien tuvo tres fíos: [[Donald Trump, Jr.|Donald, Jr.]] (nacíu'l 31 d'avientu de 1977), [[Ivanka Trump|Ivanka]] (nacida'l 30 d'ochobre 1981), y [[Eric Trump|Eric]] (nacíu'l 6 de xineru de 1984). Divorciar en 1992. En 1993, cásase con [[Marla Maples]], con quien tuvo una fía, Tiffany (nacida'l 13 d'ochobre de 1993). Divorciáronse'l 8 de xunu de 1999. En febreru de 2008 nuna entrevista nel programa [[Nightline (US news program)|''Nightline'']], Trump comentó sobre los sos exesposas: "Sé que competir ye bien difícil pa elles [Ivana y Marla] porque amo lo que faigo, daveres amar." El 22 de xineru de 2005 cásase con [[Melania Knauss]], nacida n'[[Eslovenia]], en [[Palm Beach (Florida)|Palm Beach]], en [[Florida]].<ref name=Post52208>{{cite news|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A40186-2005Jan26.html|títulu=Donald Trump, Settling Down|work=[[The Washington Post]] |date=27 de xineru de 2005|autor=Brown, Tina}}</ref> Melania tuvo un fíu llamáu Barron William Trump, el quintu de Trump, el 20 de marzu de 2006.<ref>{{cita llibru|last1=Choron|first1=Harry|last2=Choron|first2=Sandy|títulu=Money|date=2011|publisher=Chronicle Books|isbn=9781452105598|page=251|url=https://books.google.com/books?id=YEdwW78QWj0C&pg=PA251&lpg=PA251&dq=Barron+William+Trump+march+20,+2006&source=bl&ots=HWt-HALA-uYQ&sig=4FWQSCMo2lMMeCXVYYycj941g0Y&hl=en&sa=X&ei=DWf-VNujN8mZNt7RgPgH&ved=0CEoQ6AEwCw#v=onepage&q=Barron%20William%20Trump%20march%2020%2C%202006&f=false}}</ref><ref>{{cite news|títulu=Donald Trump Fast Facts|url=https//www.cnn.com/2013/07/04/us/donald-trump-fast-facts/|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015|publisher=CNN.com|date=7 de marzu de 2014}}</ref> Trump tien siete nietos: cinco del so fíu Donald Jr. (Kai Madison,<ref>{{cita web|last=Dagostino |first=Mark |url= http://www.people.com/people/article/0,,20038764,00.html |títulu=Kai Madison |work=[[People (magacín)|People]] |date=13 de mayu de 2007 |fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> Donald John III,<ref>{{cita web|last=Dagostino |first=Mark |url=http://www.people.com/people/article/0,,20259930,00.html |títulu=Donald John Trump III |work=[[People (magacín)|People]] |date= 18 de febreru de 2009 |fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> Tristán Milos,<ref>{{cita web|url=http://celebritybabies.people.com/2011/10/03/donald-trump-jr-welcomes-son-tristan-milos/|títulu=Donald Trump, Jr. Welcomes Son Tristan Milos|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015|date= 3 d'ochobre de 2011|work=[[People (magacín)|People]] |last= Michaud | first= Sarah}}</ref> Spencer Frederick y Chloe Sophia) y dos de la so fía Ivanka (Arabella Rose y Joseph Frederick<ref>[http://www.heraldsun.com.au/news/breaking-news/ivanka-trump-and-jared-kushner-welcome-baby-girl/story-y6frf7jx-1226096593010 "Ivanka Trump and Jared Kushner welcome baby girl"], ''[[Herald Sun]]'', 17 de xunetu de 2011. Consultáu'l 17 de xunetu de 2011.</ref><ref>[http://www.washingtonpost.com/blogs/celebritology/post/ivanka-trump-reveals-baby-name-arabella-rose/2011/07/18/gIQACSx1LI_blogue.html "Ivanka Trump tweets birth announcement of 1st child, a daughter born in NYC"], ''[[The Washington Post]]'', 17 de xunetu de 2011. Consultáu'l 31 de xunetu de 2015.</ref>). Trump ye [[Presbiterianismu|presbiterano]].<ref name = unplugged>{{cita web|url=http://www.humanevents.com/article.php?id=42268|títulu=Trump Unplugged|last=Mattera|first=Jason|date= 14 de marzu de 2011 |publisher=Human Events |fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> Nuna entrevista n'abril de 2011, nel programa ''[[700 Club]]'', dixo, "soi [[protestante]], soi presbiterano. Tuvi una bona rellación cola Ilesia Cristiana. Creo que la relixón ye daqué maraviyosu. Creo que la mía ye una maraviyosa relixón."<ref name=ChristianPost>{{cita web|url=http://www.christiantoday.com/article/donald.trump.christianity.is.a.wonderful.religion/27821.htm |títulu=Donald Trump: Christianity is a 'wonderful religion' |last=Jones |first=Lawrence |date= 12 d'abril de 2011 |work=[[The Christian Post]] |fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref><ref name= Politico41111>{{cite news |url=http://www.politico.com/news/stories/0411/52942.html |títulu=Donald Trump Talks Religion: 'I Am a Christian' |last=Haberman |first=Maggie |date= 11 d'abril de 2011 |work=[[Politico]] |fechaaccesu= 31 de xunetu de 2015}}</ref> Sobre la conversión de la so fía ''Ivanka'' al [[xudaísmu]] dixo sentise arguyosu: "Non solo tengo nietos [[xudíos]], tengo una fía xudía y toi bien arguyosu por eso"<ref>[http://www.jewishvoiceny.com/index.php?option=com_content&view=article&id=10058:algemeiner-journal-jewish-100-gala-honors-donald-trump-joan-rivers-and-yuli-edelsterin&catid=121:special-features&Itemid=325 Algemeiner Journal Jewish 100 Gala Honors Donald Trump, Joan Rivers and Yuli Edelstein] ''The Jewish Voice'', 11 de febreru de 2015 por Tzvi Allen Fishman</ref> ==Polémiques== === Declaraciones sobre los llatinos === En 2015 Trump foi criticáu,<ref>{{cita web|títulu=Celebridaes critiquen los tuits de Donald Trump contra Méxicu|url=http://www.publimetro.com.mx/noticies/celebridaes-critiquen-los-tuits-de-donald-trump-contra-mexico/XeSoby!xhu1xysVTy_04T8LZisxcQ/|fecha=25 de febreru de 2015}}</ref><ref>{{cita web|títulu=Rob Schneider acomete contra Donald Trump por criticar a Méxicu|url=http://www.elsiglodetorreon.com.mx/noticia/1090723.rob-schneider-acomete-contra-donald-trump-por-criticar-a-mexico.html|fecha=25 de febreru de 2015|fechaaccesu=6 de marzu de 2015}}</ref> polo que delles fontes consideren comentarios despreciatibles escontra [[Méxicu]] y la corrupción.<ref>{{cita web|títulu="¡Méxicu ta enoxando a EU!|url=http://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/2015/mexico-estafa-eu-donald-trump-oscar-1080288.html|editorial=''[[El Universal (Méxicu)|El Universal]]''|fecha=26 de febreru de 2015|ubicación=Méxicu}}</ref><ref>{{cita web|apellido1=Vázquez|nome1=Esmeralda|títulu=Méxicu y otres 6 coses que 'fadien' a Donald Trump|url=http://www.cnnexpansion.com/lifestyle/2015/02/25/mexico-y-otres-6-coses-que-fadien-a-donald-trump|editorial=''[[CNN]]''|fecha=25 de febreru de 2015|ubicación=Méxicu}}</ref><ref>{{cita web|títulu=Donald Trump critica la corrupción... en Méxicu|url=http://www.cnnexpansion.com/negocios/2015/02/25/nun faigan-negocios-en-mexico-donald-trump|editorial=''[[CNN]]''|fecha=25 de febreru de 2015|ubicación=Méxicu}}</ref><ref>{{cita web|títulu=Miss Universu en Méxicu... enxamás, asegura Trump|url=http://diario.mx/Espectaculos/2015-03-05_91dc9be2/miss-universu-en-mexico-jamas-asegura-trump/|editorial=''El Diariu mx''|fecha=5 de marzu de 2015|allugamientu=Los Angeles}}</ref> Trump catalogó a los inmigrantes mexicanos illegales como "corruptos, delincuentes y violadores" nun discursu que realizó pa presentar la so candidatura como futuru presidente d'[[Estaos Xuníos]],<ref>{{cita web|títulu=Méxicu retirar de Miss Universu tres declaraciones de Trump|url=http://www.lapatilla.com/site/2015/06/30/mexico-retirar de-miss-universu-tres-declaraciones-de-trump/|editorial=''La Patilla''|fecha=30 de xunu de 2015}}</ref> indicando amás el so deséu de construyir un muriu ente les fronteres d'[[Estaos Xuníos]] y [[Méxicu]], que tendría que ser pagáu per Méxicu. Estes declaraciones causaron l'enoxu de la comunidá llatina de los [[Estaos Xuníos]], siendo la canal [[Univision]] que tenía contratu con ésti, quién va atayar el contratu de tresmisión televisiva con [[Miss Universu]], [[Miss Estaos Xuníos]] y tou lo que tenga que ver cola franquicia de Trump.<ref>{{cita web |url=http://www.angelopedia.com/news/Donald-Trump-Mexican-Immigrant-Remarks-lands-him-into-trouble/873|títulu=Univision calls off contract with the Miss Universe Organisation|fecha=26 de xunu de 2015|idioma=inglés|editorial=''Angelopedia''}}</ref> El cantante [[colombianu]] [[J Balvin]] atayó la presentación de [[Miss Estaos Xuníos]] poles pallabres d'este.<ref>{{cita web |url=http://www.elcolombiano.com/j-balvin-atayo-presentacion-en-miss-usa-por comentarios-de-donald-trump-CX2198765|títulu=J Balvin atayó presentación en Miss USA por comentarios de Donald Trump|fecha=25 de xunu de 2015|idioma=español}}</ref> El [[2 de xunu]] la cadena de televisión [[costarricense]], [[Teletica]], decidió romper rellaciones con Trump y anunció que nun va unviar a la representante del país al concursu de Miss Universu.<ref>http://cnnespanol.cnn.com/2015/07/02/teletica-ruempe-rellaciones-con-trump-y-costa-rica-nun unviara-representante-a-miss-universu/</ref> El [[29 de xunu]], la cadena [[NBC]] dio per terminada la so rellación comercial con Trump, esto tres les declaraciones que l'empresariu fixo en contra de los inmigrantes mexicanos. NBC anunció que nun va tresmitir los certámenes añales de Miss USA nin Miss Universu, polo que dambos certámenes nun cunten con un tresmisor oficial definíu.<ref>{{cita web |url=http://www.eluniversal.com.mx/el-mundo/2015/ruempe-nbc-relacion-comercial-donald-trump-1110750.html|títulu=Ruempe NBC rellación comercial con Donald Trump|fecha=29 de xunu de 2015|editorial=''Eluniversal.com.mx''}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.nacion.com/ocio/farandula/NBC-curtia-rellaciones-Donald-Trump_0_1496650413.html|títulu=NBC nun va tresmitir los programes de Donald Trump polos sos comentarios contra inmigrantes|fecha=29 de xunu de 2015|editorial=''Nacion.com''}}</ref> Pela so parte la cadena, [[Televisa]], anunció'l rompimientu de llazos comerciales col empresariu estauxunidense, a quién esixó respetu escontra los connacionales residentes naquel país.<ref>http://www.milenio.com/hey/television/Donald_Trump-Donald_Trump_Televisa-Televisa_ruempe_con_Donald_Trump_0_545345794.html</ref> El [[30 de xunu]], [[Cheryl Burke]] y Thomas Roberts arrenuncien como conductores de certame Miss Estaos Xuníos 2015, esto en vista tamién, a les declaraciones de Trump que xeneraron gran malestar a la comunidá mexicana, y llatinoamericana polo xeneral; ye por ello que'l concursu nun tener conductores definíos al momentu. El mesmu día, anunció que va demandar a la cadena Univision por 500 millones de dólares.<ref>{{cita web |url=http://money.cnn.com/2015/06/30/media/trump-nbc-miss-usa/index.html|títulu=Arrenuncien conductores del Miss USA|idioma= inglés|fecha=30 de xunu de 2015|editorial=''money.cnn.com''}}</ref> El [[17 d'agostu]], [[Mark Zuckerberg]], el mozu millonariu fundador de [[Facebook]], nun concordar col pensamientu de Donald Trump, pos depués de los comentarios ofensivos del magnate que quier ser presidente, dignificó la figura de los inmigrantes al traviés de la so cuenta de [[Twitter]] con un emotivu discursu onde afirmó qu'Estaos Xuníos foi fundada como una nación d'inmigrantes.<ref>http://www.laprensa.hn/mundu/870123-410/trump-critica-a-zuckerberg-por-defender-a-migrantes</ref> [[Alicia Machado]], ganadora del concursu de [[Miss Universu 1996]], dixo: "Tuvi la desagradable esperiencia de trabayar pa él mientres un añu y conozo perfectamente los sos niveles de racismu, a mi fíxome munches coses tarrecibles, yo carecí con esi señor coses incontables". Otres celebridaes que refugaron les declaraciones de Trump son [[Rob Schneider]], [[Angelina Jolie]], [[Eugenio Derbez]], [[Antonio Banderas]], el grupu musical [[Maná (banda)|Maná]], [[Ricky Martin]], [[Cher]], [[Jacqueline Bracamontes]], ente munchos otros.<ref>http://www.quien.com/espectaculos/2015/06/25/famosos-reaccionen-ante-les declaraciones-de-donald-trump</ref> ===Declaraciones sobre les vacunes=== Trump espresóse de manera repitida contra'l [[consensu científicu]] de que nun hai evidencia que rellacione la vacunación col [[autismu|desenvuelvo del autismu]]. Estes declaraciones fueron oxetu de critica en diversos medios per parte de la comunidá científica.<ref name=Slate>{{cite news | url=http://www.huffingtonpost.com/noah-gray/trump-autism-vaccine-_b_1424116.html|títulu=Why Does Donald Trump Think Vaccines Cause Autism?|publisher=''Slate''|date=13 d'abril de 2012|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|autor=Noah Gray}}</ref><ref>{{cita web|url=https://twitter.com/realDonaldTrump/status/238717783007977473|títulu=Twitter Status|publisher=realDonaldTrump|date=23 d'agostu de 2012| fechaaccesu=25 de xunetu de 2015|autor=Trump, Donald}}</ref><ref>{{cite news | url=http://abcnews.go.com/blogues/politics/2012/08/donald-trump-plays-doctor-on-twitter/ | títulu=Donald Trump Plays Doctor on Twitter | publisher=[[ABC News]] | date=23 d'agostu de 2012 | fechaaccesu=25 de xunetu de 2015| autor=Krieg, Gregory J.}}</ref><ref>{{cita web |url=http://theness.com/neurologicablog/index.php/donald-trump-anti-vaccine-crank/ |títulu=http://theness.com/neurologicablog/index.php |last=Novella |first=Steven |author-link=Steven Novella |website=Neurologica Blogue |fechaaccesu=7 de xunetu de 2015}}</ref> ===Negacionismu del cambéu climáticu=== Trump hai promovíu argumentos que nieguen la esistencia del cambéu climáticu producíu pol home, diciendo que'l calentamientu global ye un "engañu", y que ye un conceutu "creáu por y pa los chinos pa faer que'l sector manufacturero estauxunidense pierda competitividá".<ref>{{cita web|last1=Schulman|first1=Jeremy|títulu=13 Tweets That Definitively Prove That Donald Trump Is Not a Scientist|url=http://www.motherjones.com/politics/2015/06/donald-trump-science-climate-change-vaccines-autism-ebola|website=Mother Jones|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> Foi criticáu por cuenta de estes declaraciones, que son discordantes cola opinión de la comunidá científica.<ref>{{cita web|last1=Mooney|first1=Chris|títulu=Dear Donald Trump: Winter Does Not Disprove Global Warming|url=http://www.huffingtonpost.com/2014/01/03/cold-weather-climate-change_n_4537598.html|website=The Huffington Post|fechaaccesu=25 de xunetu de 2015}}</ref> == Propiedaes== [[File:Trump International Hotel and Tower (Chicago) - DSC09402.JPG|thumb|200px|[[Trump International Hotel and Tower (Chicago)|Trump International Hotel and Tower Chicago]].]] * [[Trump World Tower]]: 845 United Nations Plaza, New York, NY. * [[Trump Tower]]: 725 Fifth Ave, New York, NY 10022. * [[AXA Financial Center]], 1290 Avenue of the Americas (Avenida de les Amériques), Nueva York, NY. * [[555 California Street]], en San Francisco, California. * El [[The Trump Building|Trump Building]]. * Riverside South/Trump Place. * [[Trump International Hotel and Tower (Chicago)|Trump International Hotel and Tower Chicago]]. * Trump International Hotel and Tower New York. * Trump Park Avenue: Park Avenue & 59th Street. * Trump Tower Panama City, Panama. * Golf Courses. * Palm Beach ta: (4,000 m²) . * Mar-A-Llagu Palm Beach, Florida. (860 m²) cerca de Bedford, Nueva York nel condáu de Westchester, Nueva York. * Trump Tower, Punta Del Este (Uruguái) === Casinos === * Trump Taj Mahal * Trump Plaza * Trump Marina == Llibros == Trump participó na escritura de los siguientes llibros: * ''Trump: The Art of the Deal'' (1987) * ''Trump: Surviving at the Top'' (1990) * ''Trump: The Art of Survival'' (1991) * ''Trump: The Art of the Comeback'' (1997) * ''Trump: How to Get Rich'' (2004) * ''The Way to the Top: The Best Business Advice I Ever Received'' (2004) * ''Trump: Think Like a Billionaire: Everything You Need to Know About Success, Real Ta, and Life'' (2004) * ''Trump: The Best Golf Advice I Ever Received'' (2005) * ''Why We Want You to be Rich: Two Men – One Message'' (2006), coescrito con Robert Kiyosaki. * ''Think Big and Kick Ass in Business and Life'' (2007), coescrito con Bill Zanker. (ISBN 978-0-06-154783-6) * ''The America We Deserve'' (2000) (con Dave Shiflett, ISBN 1-58063-131-2) * ''Trump: The Best Real Ta Advice I Ever Received: 100 Top Experts Share Their Strategies'' (2007) * ''Trump 101: The Way to Success'' (2007) * ''Trump Never Give Up: How I Turned My Biggest Challenges into Success'' (2008) * ''Trump Tower'' (2011) (una novela con Jeffrey Robinson, ISBN 978-1-59315-643-5) * ''Midas Touch: Why Some Entrepreneurs Get Rich-And Why Most Don't'' (2011), coescrito con Robert Kiyosaki. (ISBN 1-61268-095-X) * {{Cita llibru|títulu = Time to Get Tough: Making America Non. 1 Again|editorial = Regnery Publishing|fecha = 5 d'avientu de 2011|isbn = 978-1-59698-773-9|páxina=256}} * ''Think Like A Champion: An Informal Education in Business and Life'' == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|Category:Donald Trump|Donald Trump}} {{wikiquote|Donald Trump}} * {{IMDb nome|id=0874339|Donald Trump}} * [https://www.donaldjtrump.com/ Sitio web de la campaña] {{n'idioma|en}}. * [http://www.trump.com/Donald_J_Trump/Biography.asp Biografía de Trump], The Trump Organization {{n'idioma|en}}. * [http://topics.wsj.com/person/T/donald-trump/159 Noticies sobre Trump] en ''[[The Wall Street Journal]]'' {{n'idioma|en}}. * [http://www.theguardian.com/us-news/donaldtrump Noticies sobre Trump] en ''[[The Guardian]]'' {{n'idioma|en}}. {{NF|1946||Trump, Donald}} {{Socesión | títulu = [[Presidentes de los Estaos Xuníos d'América|Presidentes de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[2017]] - [[2021]] | predecesor = [[Barack Obama]] | socesor = [[Joe Biden]] }} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Empresarios y empresaries d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] 9f6qraizk5kmru602z3820vvfzep673 0 74170 3699300 3697000 2022-07-25T06:33:41Z XabatuBot 43102 iguo testu: Universidá de Búfalu => Universidá de Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Michel Foucault''' (pronunciación francesa: {{AFI|[miˈʃɛl fuˡko]}}), nacíu como '''Paul-Michel Foucault''' {{nym}} foi un [[historia de les idees|historiador de les idees]], [[Sicoloxía|sicólogu]], [[Teoría social|teóricu social]] y [[Filosofía|filósofu]] [[Francia|francés]]. Foi profesor en delles universidaes franceses y norteamericanes y catedráticu d'Historia de los sistemes de pensamientu nel [[Collège de France]] (1970-1984) en reemplazu de la cátedra d'Historia del pensamientu filosóficu qu'ocupó hasta la so muerte [[Jean Hyppolite]]. El 12 d'abril de 1970, l'asamblea xeneral de profesores del Collège de France escoyó a Michel Foucault, que daquella tenía 43 años, como titular de la nueva cátedra. El so trabayu influyó n'importantes personalidaes de les [[ciencies sociales]] y les [[humanidaes]]. Foucault ye conocíu principalmente polos sos [[Teoría crítica|estudios críticos]] de les [[Institución social|instituciones sociales]], cuantimás la [[psiquiatría]], la [[medicina]], les [[ciencies humanes]], el sistema de [[Prisión|prisiones]], según pol so trabayu sobre la historia de la [[sexualidá humana]]. Los sos analises sobre'l [[Poder (socioloxía)|poder]] y les rellaciones ente poder, [[conocencia]] y [[discursu]] fueron llargamente aldericaos. Nos años sesenta Foucault tuvo acomuñáu al [[Estructuralismu (filosofía)|estructuralismu]], un movimientu del que s'alloñó más palantre, anque usara d'una manera personal los métodos de dichu enfoque: ''Les pallabres y les coses'' puede entendese como una crítica a la pretensión sígnica, dexando de llau'l so interés poles condiciones de cambéu históricu del sentíu.<ref>M. Jalón, ''El llaboratoriu de Foucault'', Anthropos / CSIC, 1994, páxs. 19-22, 35-36</ref>N'ulteriores trabayos y cursos desenvolvió conceutos como [[biopoder]] y [[biopolítica]],<ref>[https://www.publico.es/culturas/506509/el poder-utiliza-la-biopolitica-pa-controlar-la felicidá-de-la xente "El poder utiliza la biopolítica pa controlar la felicidá de la xente"], Público (España), 7/3/2014</ref> d'especial relevancia na obra de pensadores políticos contemporáneos como [[Antonio Negri]],<ref name=biopolitica>[http://www.sindominio.net/arkitzean/otrascosas/hardt.htm La producción biopolítica], Michael Hardt y Toni Negri]</ref> [[Michael Hardt]],<ref name=biopolitica/> [[Giorgio Agamben]] y [[Roberto Esposito]].<ref>[http://www.nodo50.org/trasversales/t16om.htm Biopoder, biopolítca, política], Ottavio Marzocca, Revista Trasversales númberu 16 seronda 2009]</ref> Foucault refugó les etiquetes de [[postestructuralista]] y [[Postmodernidad|postmoderno]], que-y yeren aplicaes davezu, prefiriendo clasificar el so propiu pensamientu como una crítica histórica de la [[modernidá]] con raigaños en [[Immanuel Kant|Kant]]. Nel testu «¿Qué ye la ilustración?» definió meyor el so proyeutu teóricu como una ontoloxía crítica de l'actualidá siguiendo'l calquier kantianu. Foi influyíu fondamente pola filosofía alemana, cuantimás pola obra de [[Friedrich Nietzsche]]. Precisamente, la so «xenealoxía de la conocencia» ye una alusión direuta a la idea nietzscheana de «[[La xenealoxía de la moral |la xenealoxía de la moral]]». Nuna de les sos últimes entrevistes afirmaría: «Soi un nietzscheano».<ref>{{Cita llibru|autor=Nik Farrell Fox|url=https://books.google.com/books?id=bd8FAX6f9DwC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false|títulu=The New Sartre: Explorations in Postmodernism|editorial=Continuum|páxina=169|añu=2003|idioma=inglés}}</ref> Reconocería tamién una delda col pensamientu de [[Martin Heidegger]] y les sos crítiques al suxetu cartesianu y la [[Filosofía de la teunoloxía|techné]] occidental: «[[Heidegger]] foi un filósofu esencial pal mio», declararía en xunu de 1984,<ref>{{Cita llibru|apellíos=Saña Alcón|nome=Heleno|enllaceautor=Heleno Saña|títulu=Atles del pensamientu universal|añu=2008|editorial=Almuzara|isbn=978-84-92516-04-9|páxines=312}}</ref> anque criticaría delles vegaes asities esenciales de Heidegger tales como la so interpretación de la historia de la verdá n'occidente como un olvidu del ser.<ref>Por ej., n'El poder psiquiátrico, clase del 23 de xineru de 1974</ref> Nel añu 2007 Foucault foi consideráu pol ''The Times Higher Education Guide'' como l'autor más citáu del mundu nel ámbitu de [[humanidaes]] en dichu añu.<ref>{{cita web|url=http://www.timeshighereducation.co.uk/story.asp?storyCode=405956&sectioncode=26 |títulu=The most cited authors of books in the humanities |editorial=timeshighereducation.co.uk |fecha=26 de marzu de 2009 |fechaaccesu=16 de payares de 2009}}</ref> == Biografía == === Primeros años === Paul-Michel Foucault nació'l 15 d'ochobre de 1926 en [[Poitiers]], Francia. El so padre foi Paul Foucault, un eminente [[ciruxanu]] qu'esperaba que'l so fíu xuniérase-y nel oficiu.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Adams|nome=Bert|títulu=Contemporary Sociological Theory|editorial=Pine Forge Press|allugamientu=Thousand Oaks|añu=2002|isbn=0-7619-8781-9|páxina=237}}</ref> La so educación primaria foi un amiestu d'ésitos y mediocridaes hasta qu'asistió al colexu [[Compañía de Xesús|xesuita]] Saint-Stanislaus onde se destacar pol so rendimientu.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Smart|nome=Barry|títulu=Michel Foucault|editorial=Routledge|allugamientu=Nueva York|añu=1994|isbn=0-415-08887-9|páxina=19|idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita llibru|apellíu=Dosse|nome=François|títulu=History of Structuralism|editorial=University of Minnesota Press|allugamientu=Minneapolis|añu=1997|isbn=0-8166-2241-8|páxina=148|idioma=inglés}}</ref> Mientres esti periodu, Poitiers yera parte de la [[Francia de Vichy]] que darréu sería ocupada por [[Alemaña]]. Foucault aprendió filosofía con Louis Girard.<ref>Louis Girard, autor de ''L'argument ontologique chez [[Anselmo de Canterbury|Saint Anselme]] et chez Hegel'', en ''Bodream ou rêve de Bodrum'', [[Jean-Pierre Thiollet]], París, Anagramme, 2010, p. 111. ISBN 978-2-35035-279-4</ref> Tres la [[Segunda Guerra Mundial]], ingresó na prestixosa ''[[Escuela Normal Superior de París|École Normale Supérieure]]'', la tradicional puerta d'entrada a una carrera académica en [[Humanidaes]] en Francia. === La ''École Normale Supérieure'' === La vida personal de Foucault na ''[[École normale supérieure|École Normale]]'' foi difícil —sufrió de [[Depresión|depresión aguda]]<ref>{{Cita llibru|apellíu=Foucault|nome=Michel|títulu=History of Madness|editorial=Routledge|allugamientu=Nueva York|añu=2006|isbn=0-415-27701-9|páxina=V|idioma=inglés}}</ref> por cuenta de la congoxa pola so [[homosexualidá]] ya inclusive intentó [[Suicidiu|suicidase]] delles vegaes.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Eribon|nome=Didier|títulu=Michel Foucault|añu=1991|idioma=inglés|allugamientu=Cambridge MA|editorial=Harvard University Press}}</ref> Como resultáu d'ello, foi lleváu a un psiquiatra y mientres esti tiempu, quedó esteláu cola [[psicoloxía]] y llogró una [[llicenciatura]] nesta disciplina, una calificación bien nueva en Francia nel momentu, amás d'una llicenciatura en filosofía en 1952. Tuvo arreyáu na psicoloxía clínica, que-y espunxo a pensadores como [[Ludwig Binswanger]]. Foucault foi miembru del [[Partíu Comunista Francés]] de 1950 a 1953. El so mentor, [[Louis Althusser]], indució-y a ingresar nél, pero llueu se desilusionó cola política y la filosofía del partíu.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Morris|nome=Brian|títulu=Western Conceptions of the Individual|editorial=Berg|allugamientu=Oxford|añu=1991|isbn=0-85496-801-6|páxina=428|idioma=inglés}}</ref> === Carrera inicial === Foucault nun llogró llograr la so ''[[Agregamientu en Francia|agrégation]]'' en 1950 pero intentar nuevamente y tuvo ésitu al añu siguiente. Tres un curtiu periodu de docencia na ''École Normale'', asumió un puestu na ''[[Universidá de Lille Nord-de-France|Université Lille Nord de Francia]]'', onde enseñó psicoloxía de 1953 a 1954, añu en que publicó'l so primer llibru, ''Maladie mentale et personnalité (Enfermedá mental y personalidá), ''una obra que más tarde desaprobó. A esti puntu, nun taba interesáu nuna carrera como docente y entamó un llargu exiliu de Francia. En 1954 sirvió como delegáu cultural de la [[Universidá d'Upsala]] en [[Suecia]] (una posición que-y consiguió [[Georges Dumézil]], quien se convertiría nel so amigu y mentor). Presentó la so tesis doctoral en Upsala, pero foi refugada. En 1958 salió de Upsala y ocupó cargos de volao na [[Universidá de Varsovia]] y la [[Universidá de Hamburgu]]. Tornó a Francia en 1960 pa terminar el so doctoráu; unu de los sos docentes foi [[Maurice de Gandillac]]. Darréu asumió un cargu en filosofía na Universidá de [[Clermont-Ferrand]]. Ellí conoció al filósofu [[Daniel Defert]], quien sería'l so compañeru mientres venti años.<ref>{{cita llibru|apeellido=Halperin|nome=David|títulu=Saint Foucault|editorial=Oxford University Press, USA|añu=1997|isbn=0-19-511127-3|páxina=214|idioma=inglés}}</ref> En 1961 llogró'l so doctoráu por aciu dos tesis (como ye habitual en Francia): una tesis principal» titulada ''Folie et déraison: Histoire de la folie à l'âge classique'' (''Llocura y llocura: Historia de la llocura na dómina clásica'') y una tesis secundaria» que consistía na traducción y comentarios de ''Antropoloxía dende un puntu de vista pragmáticu'' de [[Kant]]. ''Folie et déraison'' (publicáu n'español como ''Historia de la llocura na dómina clásica'') foi perbién recibida. Foucault siguió un brengosu programa editorial, publicando en 1963 ''Naissance de la Clinique'' (''La nacencia de la clínica''), un ensayu tituláu ''[[Raymond Roussel]]'' y una reedición del so volume de 1954 (agora tituláu ''Maladie mentale et psychologie'' o, n'español, ''Enfermedá mental y psicoloxía''), que más tarde lo volvió a desacreditar nuevamente. Cuando Defert foi unviáu a [[Tunicia]] pal so [[serviciu militar]], Foucault consiguió un puestu na [[Universidá de Túnez]] en 1965. En 1966 publicó ''Les Mots et les choses'' (''Les pallabres y les coses'') mientres la puxanza del so interés pol [[Estructuralismu (filosofía)|estructuralismu]] y foi venceyáu rápido con intelectuales como [[Jacques Lacan]], [[Claude Lévi-Strauss]] y [[Roland Barthes]] como'l más nuevu de la última folada de pensadores col enfotu de derrocar l'[[esistencialismu]] popularizáu por [[Jean-Paul Sartre]]. Foucault fixo una serie de comentarios escépticos sobre'l [[marxismu]], qu'indignaron a un númberu de críticos d'esquierda, pero más tarde refugó firmemente la etiqueta de «estructuralista».<ref>{{Cita llibru|apellíu=Dosse|nome=François|títulu=History of Structuralism|editorial=University of Minnesota Press|allugamientu=Minneapolis|añu=1997|isbn=0-8166-2370-8|páxina=79|idioma=inglés}}</ref> Inda taba en Túnez cuando españaron les revueltes de [[Mayu de 1968 en Francia|mayu del 68 en Francia]], onde foi fondamente afeutáu por una revuelta estudiantil local a principios d'esi mesmu añu. Na seronda de 1968 tornó a Francia, onde al añu siguiente publicó ''L'archéologie du savoir'' (''L'Arqueoloxía del saber'') —un tratáu metodolóxicu qu'incluyó una respuesta a los sos críticos. === Post-1968: como activista === Tres los eventos de mayu, el Gobiernu francés creó la universidá esperimental París VIII en [[Vincennes]] y nomó a Foucault como'l primer xefe del so departamentu de filosofía n'avientu d'esi añu.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Hitchcock|nome=Louise|títulu=Theory for Classics|editorial=Routledge|allugamientu=Nueva York|añu=2008|isbn=0-415-45497-2|páxina=124|idioma=inglés}}</ref> Foucault reclutó na so mayoría nueves universitarios izquierdistes (como [[Judith Miller (filósofu)|Judith Miller]]) que'l so radicalismu fixo que'l Ministeriu d'Educación, oponer al fechu de qu'en munchos de los títulos de cursu figuraba la frase marxista-leninista», y que decretara que los estudiantes de Vincennes nun seríen elegibles pa convertise en profesores d'enseñanza secundaria.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Mills|nome=Sara|títulu=Michel Foucault|editorial=Routledge|allugamientu=Nueva York|añu=2003|isbn=0-415-24569-9|páxina=18|idioma=inglés}}</ref> Foucault tamién se xunió de forma bultable a los estudiantes na ocupación d'edificios de l'alministración y a los enfrentamientos cola policía. La so permanencia en Vincennes foi curtia, yá qu'en 1970 foi escoyíu al cuerpu académicu más prestixosu de Francia, el [[Colexu de Francia]], pa ocupar la cátedra ''Historia de los sistemes de pensamientu''. La so participación na política aumentó, y el so compañeru Defert xunir al grupu ultra-[[Maoísmu|maoísta]] ''[[Gauche prolétarienne]]'' (GP). Amás ayudó a fundar el ''[[Groupe d'Information sur les Prisons]]'' (GIP) p'ayudar a los prisioneros a faer públiques les sos reclamaciones. Esto coincidió col so xiru escontra l'estudiu de les instituciones disciplinaries, col llibru ''Surveiller et Punir'' (''[[Xixilar y castigar]]''), que «narra» los micro-estructures de poder formaes nes sociedaes occidentales a partir del sieglu XVIII, especialmente nes prisiones y les escueles. === Vida posterior === Na década de 1970, l'activismu político en Francia decayó cola desilusión de munchos intelectuales d'esquierda.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Hazareesingh|nome=Sudhir|títulu=Intellectuals and the French Communist Party|editorial=Clarendon Press|allugamientu=Oxford|añu=1991|isbn=0-19-827870-5|páxina=166|idioma=inglés}}</ref> Munchos mozos maoístes abandonaron les sos creencies pa convertise nos llamaos [[Nuevos filósofos]], citando de cutiu a Foucault como la so mayor influencia, anque ésti tenía sentimientos entemecíos en rellación a esi estatus.<ref>{{Cita llibru|idioma=inglés|nome=Peter|apellíu=Dews|títulu=The Nouvelle Philosophie and Foucault|otros=Economy and Society|volume=8|fecha=1979|páxines=127–71|editorial=Routledge}}</ref> Nesta dómina, entamó un proyeutu bien definíu de seis volúmenes sobre ''La historia de la sexualidá'', que nunca completó. El so primer volume publicar en francés como ''La Volonté de Savoir'' (1976), y depués n'español como la ''Historia de la sexualidá, 1. La voluntá de saber'' (1978). Ensin obedecer al esquema propuestu por él primeramente, apaecieron ocho años dempués el segundu y el tercer volume, y sosprendieron a los sos llectores por el so estilu relativamente tradicional, la so tema d'estudiu (testos clásicos griegos y llatinos) y, particularmente, la so concentración nel suxetu, un conceutu que para dalgunos tendiera a abandonar primeramente. Foucault empezó a pasar más tiempu nos [[Estaos Xuníos]], na [[Universidá de Buffalo]] (onde diera una conferencia mientres la so primer visita al país en 1970) y especialmente na [[Universidá de California en Berkeley]]. En 1975 tomó [[LSD]] en [[Zabriskie Point]] nel [[Parque Nacional del Valle de la Muerte]], daqué que más tarde llamó como la meyor esperiencia de la so vida.<ref>{{Cita llibru|títulu=The Lives of Michel Foucault: A Biography|autor=David Macey|añu=1995|editorial=Vintage|isbn=0-679-75792-9|idioma=inglés}}</ref> ==== Revolución iranina ==== En 1979, Foucault realizó dos xires por [[Irán]], llevando a cabu estenses entrevistes colos protagonistes políticos en sofitu del nuevu [[Gobiernu interín d'Irán|gobierno provisional]] establecíu pocu dempués de la [[revolución iranina]]. Na tradición de [[Nietzsche]] y [[Georges Bataille]], Foucault abrazara al artista qu'emburrió les llendes de la racionalidá y escribió con gran pasión en defensa de les irracionalidaes que rompíen les llendes. En 1978, atopó dichos poderes tresgresores nes figures revolucionaries del [[Ruhollah Khomeini|ayatolá Khomeini]], [[Ali Shariati]] y los millones qu'arriesgaron les sos vides nel cursu de la revolución. Tanto Foucault como los revolucionarios fueron bien críticos de la modernidá y buscaron una nueva forma de política, tamién miraron a aquellos qu'arriesgaron les sos vides polos ideales; y dambos contemplaron al pasáu como fonte d'inspiración.<ref>{{Cita llibru|títulu=Foucault and the Iranian Revolution: Gender and the Seductions of Islamism|autor=Janet, Afary & Kevin, Anderson|añu=2005|editorial=Chicago University Press|páxina=13|idioma=inglés}}</ref> Más tarde cuando Foucault foi a Irán «pa tar na nacencia d'una nueva forma d'idees»,<ref>{{Cita llibru|apellíu=Eribon|nome=Dider|títulu=Michel Foucault|añu=1991|editorial=Harvard University Press|allugamientu=Cambridge, Mass.|páxina=282|idioma=inglés}}</ref> escribió que'l nuevu estilu de la política musulmán» podría significar l'empiezu d'una nueva forma d'espiritualidá política», non yá pal [[Oriente Mediu]], sinón tamién para [[Europa]], qu'adoptó la práutica de la política secular dende la [[Revolución Francesa]].<ref>{{Cita llibru|títulu=Foucault and the Iranian Revolution: Gender and the Seductions of Islamism|autor=Janet, Afary & Kevin, Anderson|añu=2005|editorial=Chicago University Press|páxina=209|idioma=inglés}}</ref> Mientres los sos dos viaxes a Irán, foi comisionado como corresponsal especial d'un importante periódicu italianu y los sos artículos apaecieron na portada del mesmu. Los sos numberosos ensayos sobre Irán, publicaos nel periódicu ''[[Corriere della Sera]]'', namái apaecieron en francés en 1994. Estos ensayos causaron discutiniu, con dellos analistes argumentando que Foucault nun yera lo suficientemente críticu col nuevu réxime. Los intentos más comunes de poner ente paréntesis los sos escritos sobre Irán como «errores de cálculu», recuerda a dellos autores de lo que'l mesmu Foucault criticara nel so conocíu ensayu de 1969, «[[¿Qué ye un autor?]]» nel que plantegó que cuando incluyimos determinaes obres na carrera d'un autor y escluyimos otres que fueron escrites nun estilu distintu» o «inferior» (Foucault 1969, 111), creamos una unidá estilística y una coherencia teórica. Esto fai por privilexar ciertos escritos como auténticos y escluyir a otros que nun encaxar na nuesa visión de lo que l'autor tendría de ser: «L'autor ye, poro, la figura ideolóxica gracies a la cual esconxúrase la proliferación del sentíu» (Foucault, 1969, 110). Esti discutiniu aldericar con frecuencia na so lliteratura.<ref>Vease por casu, {{Cita llibru|títulu=Foucault and the Iranian Revolution: Gender and the Seductions of Islamism|autor=Janet, Afary & Kevin, Anderson|añu=2005|editorial=Chicago University Press}}, {{Cita llibru|títulu=Michel Foucault|autor=Eribon, Didier|añu=(1989)1991|editorial=Harvard University Press}} y {{Cita llibru|títulu=Foucault. Sa pensée, sa personne|autor=[[Paul Veyne]]|añu=2008|editorial=Albin Michel}}</ref> Finalmente, el filósofu [[Michel Onfray]] nel so [[Tratáu de Ateoloxía]] fai una aclaración: «a los pocos meses del so encandilamiento col movimientu fundamentalista, Foucault realizó una dura autocrítica alrodiu del so inxustificable error d'apreciación política».<ref>http://layca.net/llibros/Onfray,%20Michel%20%20-%20Tratáu%20de%20Ateologia.pdf </ref> Y conclúi: «Foucault nun alvirtió lo que taba asocediendo. Non yá porque declaró nel ''Corriere della Sera'' del 26 de payares de 1978, 'nun partiría de Khomeini, nun va haber gobiernu Khomeini' —cuatro meses dempués, los fechos demostráron-y de manera cruel que taba equivocáu—, sinón porque identificó al gobiernu islámicu cola primera gran insurrección contra los sistemes planetarios, la forma más moderna de la rebelión».<ref>http://layca.net/llibros/Onfray,%20Michel%20%20-%20Tratáu%20de%20Ateologia.pdf</ref> ==== Últimos años y muerte ==== Nos últimos años del filósofu, los intérpretes de la so obra intentaron ocupase de los problemes presentaos pol fechu de que'l postreru Foucault paecía en conflictu col so trabayu anterior. Cuando se-y plantegó esta cuestión mientres una entrevista en 1982, Foucault señaló: «Cuando la xente diz, 'Bonu, usté pensaba esto va unos años y agora diz otra cosa,' la mio respuesta ye… [rises] 'Bonu, ¿crees que trabayé duru toos estos años pa dicir lo mesmo y nun ser camudáu?'».<ref name=dg>{{Cita llibru|nome=David|apellíu=Gauntlett|títulu=Media, Gender and Identity|ubicación=Londres|editorial=Routledge|añu=2002|idioma=inglés}}</ref> Negar a identificase a sigo mesmu como un filósofu, historiador, estructuralista o marxista, afirmando que «el principal interés na vida y el trabayu ye aportar a daquién más de lo que yeres de primeres».<ref name=dg/> Nun sentíu similar, prefirió nun declarar que taba presentando un bloque coherente y atemporal de la conocencia; más bien deseyaba que los sos llibros «fueren una especie de caxa de ferramientes onde otros pueden restolar p'atopar una ferramienta que puedan utilizar como quieran na so propia área … Nun escribo pa un auditoriu, escribo pa usuarios, non llectores».<ref>Michel Foucault (1974). "Prisons et asiles dans le mécanisme du pouvoir", en ''Dits et Écrits'', t. II. París: Gallimard, 1994, páxs. 523–4).</ref> En 1980 Foucault encabezó un comité de solidaridá a favor de [[Roger Knobelspiess]], un reu que fuera condergáu por robu en 1972. El filósofu llogró la so lliberación, pero en 1983 Knobelspiess reincidió, esta vegada pol delitu de robu a mano armada. El descreitu de Foucault llevó a que los sos críticos dixeren que merecía'l premiu Knobel, por alusión a premiu suecu. Esti episodiu tópase documentáu en ''Les vides de Michel Foucault'' del historiador [[David Macey]]. Foucault morrió d'una enfermedá rellacionada col [[SIDA]] en París el 25 de xunu de 1984. Foi la primer personalidá destacada de Francia a la que se-y diagnosticó esa enfermedá. Nesi momentu, entá se sabía poco sobre la enfermedá y los sos rivales filosóficos n'ocasiones atacaron les sos actividaes sexuales como una espresión de les sos opiniones.<ref>O'Farrell, Claire. "[http://www.michel-foucault.com/ecrits/tls.pdf Letter to The Times Literary Supplement (unpublished)]". Carta escrita nel añu 2002 nel contestu d'un discutiniu sobre la muerte de Foucault pola mor del SIDA. Consultáu'l 4 de febreru de 2008.</ref> Nel artículu de portada de ''[[Monde]]'' qu'anunciaba la so muerte, nun hubo nenguna mención del SIDA, anque se suponía que morriera d'una infeición xeneralizada. Antes de la so muerte, Foucault destruyó parte de los sos manuscritos, y nel so testamentu prohibió la publicación de lo que pudo pasar por altu.<ref name=JMiller>{{Cita llibru|títulu=The Passion of Michel Foucault|autor=James Miller|añu=1993|editorial=HarperCollins|isbn=0-00-255267-1|idioma=inglés}}</ref> La so muerte describióse pol so amigu cercanu, [[Hervé Guibert]], nel llibru ''A l'ami qui ne m'a pas sauvé la vie'', sol nome de «Muzil». == Idees == Ye importante acuñar una noción de poder que nun faiga esclusiva referencia al gubernativu, sinón que contenga la multiplicidá de poderes que s'exercen na esfera social, que pueden definise como poder social. En ''La verdá y les formes xurídiques'', Foucault ye más claru que n'otros testos na so definición del poder; fala del subpoder, de "una trama de poder microscópicu, capilar", que nun ye'l poder político nin los aparatos d'Estáu nin el d'una clase privilexada, sinón el conxuntu de pequeños poderes ya instituciones asitiaes nun nivel más baxu. Nun esiste un poder; na sociedá danse múltiples rellaciones d'autoridá asitiaes en distintos niveles, sofitándose mutuamente y manifestándose de manera sutil. Unu de los grandes problemes que se deben encarar cuando se produza una revolución ye'l que nun persistan les actuales rellaciones de poder. El llamáu d'atención de Foucault va en sentíu d'analizales a niveles microscópicos. Pal autor de ''La microfísica del poder,'' l'analís d'esti fenómenu namái s'efeutuó a partir de dos rellaciones: # Contratu - opresión, de tipu xurídicu, con fundamentu na llexitimidá o ilegitimidad del poder, y # Dominación - represión, presentada en términos de llucha - sumisión. El problema del poder nun puede amenorgase al de la soberanía, yá que ente home y muyer, alumnu y maestru y al interior d'una familia esisten rellaciones d'autoridá que nun son proyeición direuta del poder soberanu, sinón más bien condicionantes que faen posible el funcionamientu d'esi poder, son el sustratu sobre'l cual afítase. "L'home nun ye'l representante del Estáu pa la muyer. Por que l'Estáu funcione como funciona ye necesariu qu'haya del home a la muyer o del adultu al neñu rellaciones de dominación bien específiques que tienen la so configuración propia y la so relativa autonomía". El poder constrúyese y funciona a partir d'otros poderes, de los efeutos d'éstos, independientes del procesu económicu. Les rellaciones de poder atópense estrechamente amestaes a les familiares, sexuales, granibles; íntimamente enllazaes y desempeñando un papel de condicionante y condicionáu. Nel analís del fenómenu del poder nun se debe partir del centru y baxar, sinón más bien realizar un analís ascendente, a partir de los "mecanismos infinitesimales", que tienen la so propia historia, téunica y táctica, y reparar cómo estos procedimientos fueron colonizaos, utilizaos, tresformaos, toraos por formes de dominación global y mecanismos más xenerales. En ''Los intelectuales y el poder,'' Foucault argumenta que dempués de mayu de 1968, los intelectuales afayaron que les mases nun tienen necesidá d'ellos pa conocer —saben muncho más—, pero esiste un sistema de dominación qu'atrabanca, prohibe, invalida esi discursu y la conocencia. Poder que non yá s'atopa nes instancies cimeres de censura sinón en tola sociedá. La idea de que los intelectuales son los axentes de la "conciencia" y del discursu forma parte d'esi sistema de poder. El papel del intelectual nun moraría n'asitiase alantre de les mases, sinón en lluchar en contra de les formes de poder ellí, onde realiza'l so llabor, nel terrén del "saber", de la "verdá", de la "conciencia", del "discursu"; el papel del intelectual consistiría asina n'ellaborar el mapa y les acotaciones sobre'l terrén onde se va a desenvolver la batalla, y non en dicir cómo se llevaría a cabu. En La microfísica del poder indica que "el poder nun ye un fenómenu de dominación masiva y homoxénea d'un individuu sobre los otros, d'un grupu sobre otros, d'una clase sobre otres; el poder contempláu dende cerca nun ye daqué estremáu ente quien lo tener y los que nun lo tienen y soportar. El poder tien que ser analizáu como daqué que nun funcionar sinón en cadena. Nun ta nunca alcontráu equí o allá, nun ta nunca en manes de dalgunos. El poder funciona, exercítase al traviés d'una organización reticular. Y en les sos redes circulen los individuos quien tán siempres en situaciones de sufrir o exercitar esi poder, nun son nunca'l blancu inerte o consistente del poder nin son siempres los elementos de conexón. El poder transita transversalmente, nun ta quietu nos individuos". Anque esti párrafu pudiera faer pensar que Foucault esllee, desintegra el principal tipu de poder, l'estatal, o que nun lo reconoz, n'otru apartáu fala del conceutu de subpoder, de los pequeños poderes integraos a unu global. Reconoz al poder estatal como'l más importante, pero la so meta ye tratar d'ellaborar una noción global que contenga tantu al estatal como aquellos poderes marxinar y escaecíu nel analís. == Obres == ''[[Historia de la llocura na dómina clásica]]'' de 1961 foi determinante na so trayeutoria, pola eleición del so oxetu (la sinrazón), pol llinguaxe emplegáu ([[Georges Bataille]] y [[Blanchot]] como fondu), poles referencies lliteraries (de [[Diderot]] a [[Antonin Artaud|Artaud]]), pola so engranaje col xiru cartesianu ([[Descartes]] foi siempres la frontera nueva del pensamientu, según señaló hasta la so muerte), por tratar el problema de la [[normalización]] dende'l sieglu XVII y XVIII, que ye'l prólogu a lo que va asoceder na [[Edá Contemporánea]] según va dir esponiendo'l restu de la so obra hasta 1976. Como asocede colos autores clásicos, la bibliografía y los casos sobre los que trabayó tán siendo revisaos güei, sobremanera a la lluz de la publicación de les sos ''Seminarios''. {{cita|Dempués d'estudiar filosofía, quería ver lo que yera la llocura: tuviera lo suficientemente llocu como pa estudiar la razón, y yera lo suficientemente razonable como pa estudiar la llocura.<ref>{{Cita llibru|apellíos=Alix Fillingham|nome=Lydia|títulu=Foucault Pa Primerizos editorial=Yera Naciente SRL|allugamientu=Buenos Aires}}</ref>}} ''[[La nacencia de la clínica]]'', de 1963, foi'l so segundu trabayu importante. Foucault rastrexa'l desenvolvimientu de la [[medicina]], específicamente la institución de la [[clínica]]. La tema central ye'l de la [[observación]] o mirada sollerte, hasta la conseña d'abrir [[cadáver]], promovida nos años de les turbulencias [[revolución|revolucionaries]]. Un trabayu capital, avanzáu yá al lleer la so tesis, foi ''[[Les pallabres y les coses]]'', de 1966. Empecipiar con un discutiniu de ''[[Les Meninas]]'' de [[Diego Velázquez]], y el so complexu xuegu de miraes, ocultamientos y apaiciones: quier espresar la idea de 'representación'. D'ende desenvuelve'l so argumentu central: que tolos periodos de la historia tienen ciertes condiciones fundamentales de verdá que constitúin lo que ye aceptable o non, como, por casu, nuna terna de [[ciencies humanes]] —llingüística, teoría de la moneda, historia natural—, y que seique podría repercutir nel [[discursu científicu]] de cada unu de los momentos analizaos: crisis hacia 1600 y crisis hacia 1800, que suponen una 'antropoloxía' europea. Argumenta qu'estes condiciones de discursu camuden al traviés del tiempu, por aciu cambeos relativamente repentinos, d'una [[episteme]] a otra, según el términu qu'él introduz. Ye una fonda reflexón sobre'l ser que fala na historia y la posibilidá humana de [[conocencia]]. Ye una obra capital, dientro del so llabor intelectual, y punxo al autor nel primer planu de la [[historia de les idees|historia del pensamientu]]. ''[[L'arqueoloxía del saber]]'', de 1969, representa la so principal aventura en [[metodoloxía]]. Escribir pa trepar cola perceición que se tenía de ''Les pallabres y les coses''. Fai referencia a la filosofía analítica angloamericanasobremanera a la teoría del actu discursivu. Dirixe'l so analís faía l'enunciáu, la unidá básica del discursu que considera inorada hasta esi momentu. Los enunciaos dependen de les condiciones nes que remanecen y esisten dientro del campu del discursu. Nun son proposiciones, nin declaraciones nin actos discursivos. Nel so analís, considera los actos discursivos serios tocantes al so analís lliteral, en llugar de buscar dalgún significáu más fondu. Ye importante notar que de nenguna manera ta tratando de mover o invalidar otres formes d'analizar el discursu.<ref>Sérgio Campos Gonçalves, “O métodu arqueolóxicu de análise discursiva: o percurso metodolóxicu de Michel Foucault”, História y-História, - NEE-UNICAMP (Campinas), v. 1, p. 1-21, Feb 2009, ISSN 1807-1783.</ref> ''[[Xixilar y castigar]]'', de 1975, empieza con una descripción bien gráfica de la execución pública del regicida [[Robert François Damiens|Damiens]] en 1757. Contra ésta, Foucault espón una prisión gris, 80 años dempués y busca entender cómo pudo asoceder tal cambéu na forma de castigar a los convictos nun periodu tan curtiu. Estos dos formes de castigu tan contrastantes son dos exemplos de lo que llama "teunoloxíes de castigu". La primera, la teunoloxía de castigu 'monárquica', consiste na represión de la población por aciu execuciones públiques y tortura. La segunda, el "castigu disciplinariu", según diz, ye la forma de castigu practicada güei día; esti castigu da-y a los "profesionales" (psicólogos, facilitadores, guardias, etc.) poder sobre'l prisioneru: la duración de la estancia depende de la opinión de los profesionales. Foucault compara la sociedá moderna col diseñu de prisiones llamaes [[panópticos]] de [[Bentham]] (nunca construyíes pero tomaes en cuenta): ellí, un solu guardia puede xixilar a munchos prisioneros mientres el guardia nun puede ser vistu. L'escuru cuartón de la pre-modernidá foi reemplazáu pola moderna prisión brillosa, pero Foucault alvierte que "la visibilidá ye una trampa". Al traviés d'esta óptica de vixilancia, diz, la sociedá moderna exercita los sos sistemes de control de poder y conocencia (términos que considera tan íntimamente amestaos que con frecuencia fala del conceutu "poder-conocencia"). Foucault suxure qu'en tolos planos de la sociedá moderna esiste un tipu de 'prisión continua', dende les cárceles de máxima seguridá, trabayadores sociales, la policía, los maestros, hasta'l nuesu trabayu diariu y vida cotidiana. Tou ta conectáu por aciu la vixilancia (apostada o non) d'unos seres humanos por otros, en busca d'una 'normalización' xeneralizada. Hasta'l so muerte publicaron trés volúmenes de la ''[[Historia de la sexualidá]]''. El primeru, ''La voluntá de saber'', de 1976, asítiase nos dos sieglos XVIII y XIX; trata del funcionamientu de la sexualidá en rellación cola emerxencia del bio-poder, el "control total sobre los cuerpos vivos", esto ye, toles polítiques económiques, xeográfiques y demográfiques qu'establez el poder pal control social. El poder alcuéntrase difusu, estazáu, deslocalizado, ye ubicuu, y trescala toles rellaciones sociales. Ataca les "hipótesis represives", la creencia común de qu'hemos "reprimíu" los nuesos impulsos sexuales dende'l sieglu XVII. Y propón una visión de la sexualidá como "promovíu" al traviés de la construcción discursiva del sexu. Sicasí, ésta supuesta llibertá sexual enfréntase de cutio al "control sobre los cuerpos vivos", y el derechu d'espada, la muerte, típica de sociedaes disciplinaries, venció'l pasu a la "interiorización de la norma", mecanismos más acordes coles sociedaes de control nes que vivimos. Poro, l'autor concibe'l discursu sexual y la llibertá sexual "llograda" nes últimes décades (o cenciellamente deseyada por aquellos que defenden la llibertá) como un dispositivu falsu, que pretende distrayer de lo que tien de ser verdaderamente oxetu de llucha na nuesa sociedá: el control sobre nuesos mesmos cuerpos, sobre los nuesos deseos y pasiones. El so cambéu de perspeutiva reflexar en ''[[L'usu de los placeres]]'' y ''[[La molición de sigo]]'' (1984); dambos encetaben l'usu del cuerpu nun sentíu bien ampliu (económicu, dietéticu, sexual) na Antigüedá griega y na Roma imperial. Un cuartu volume, qu'encetaba yá la era cristiana y la so moral ascética, taba concluyíu dende enantes, pero como nun s'afaía al llinguaxe de los dos anteriores, nun dexó publicar. Puede consultase nos Archivos Foucault. == Llibros == * ''Maladie mentale et personnalité'' (1954; reed. en 1962) / ''[[Enfermedá mental y personalidá]]'', Paidós, 2010. * ''Folie et déraison. Histoire de la folie à l'âge classique'' / ''[[Historia de la llocura na dómina clásica]]'' (1961). * ''Raymond Roussel'' (1963). * ''Naissance de la clinique. Une archéologie du regard médical'' (1963) / ''[[La nacencia de la clínica]]. Una arqueoloxía de la mirada médica'' * ''Les mots et les choses. Une archéologie des sciences humaines'' (1966) / ''[[Les pallabres y les coses|Les pallabres y les coses: una arqueoloxía de les ciencies humanes]]''. * ''La pensée du dehors'' (1966) / ''El pensamientu del fuera'', ensayu curtiu. * ''L'Archéologie du savoir'' (1969) / ''[[L'arqueoloxía del saber]]''. * ''Sept propos sur le septième ange'' (1970) / ''Siete sentencies sobre'l séptimu ánxel'', Arena Llibros, 1999. * ''L'ordre du discours'' (1970) /''[[L'orde del discursu]]'', discursu inaugural nel Collège de France. * «Nietzsche, la généalogie, l'histoire» (or. en ''Hommage à Jean Hyppolite'', París, P.O.F., 1971, páxs. 145-172) / ''Nietzsche, la xenealoxía, la historia'', Valencia, Pre-Testos, 1988, 2000 ISBN 84-85081-97-8. * ''Ceci n'est pas une pipe'' (1973) / ''Esto nun ye una pipa'', Anagrama, 2004. * ''Surveiller et punir'' (1975) / ''[[Xixilar y castigar]]'', Sieglu XXI y B. Nueva, 2012. * ''Microfisica del poder'' (1980).<ref>[http://www.esnips.com/doc/f1ba8852-21a0-478y-8461-197f50c77f1a/Foucault-Microfisica-del-poder Versión digitalizada de ''Microfísica del poder'' en www.esnips.com].</ref> * / ''Histoire de la sexualité, 1. La volonté de savoir'' (1976) / ''[[Historia de la sexualidá, 1: La voluntá de saber]]'', Sieglu XXI, 2005 * ''Histoire de la sexualité, 2. L’usage des plaisirs'' (1984) ''[[Historia de la sexualidá, 2: L'usu de los placeres]]'', Sieglu XXI, 2005 * ''Histoire de la sexualité, 3. Le souci de soi'' (1984). /''[[Historia de la sexualidá, 3: La molición de sigo]]'', Sieglu XXI, 2005 * ''La peinture de Manet'' (1989), / ''La pintura de Manet'' Alpha Decay, Barcelona, 2004. * ''Dits et écrits'' (1994), 4 vols., escoyeta de tolos sos artículos y entrevistes. * ''Cours au Collège de France'' (1997-2015), 13 vols., por Gallimard-Le Seuil. Son: ** ''Leçons sur la volonté de savoir'', 2011 / ''[[Lleiciones sobre la voluntá de saber]]'' (tr. Akal, 2013) ** ''Théories et institutions pénales'', 2015 / ''Teoríes ya instituciones penales'' ** ''La société punitive'', 2013 / ''La sociedá punitiva'' ** ''Le pouvoir psychiatrique'', 2003 / ''[[El poder psiquiátrico]]'' (tr. Akal, 2005) ** ''Les anormaux'', 1999 /'' Los anormales'' (Akal, 2001) ** ''«Il faut défendre la société»'', 1997 / Traducíu alternativamente como ''Hai que defender la sociedá", "Defender la sociedá' 'o tamién ''Xenealoxía del racismu'' (Akal, 2003) ** ''Sécurité, territoire, population'', 2004 / ''Seguridá, territoriu, población'' (Akal, 2008) ** ''Naissance de la biopolitique'', 2004 / ''Nacencia de la biopolítica'' (Akal, 2009) ** ''Du gouvernement des vivants'', 2012 / ''Del gobiernu de los vivos'' (FCE, 2014) ** ''Subjectivité et vérité'', 2014 / ''Suxetividá y verdá'' ** ''L'Herméutique du sujet'', 2001 / ''La hermenéutica del suxetu'' (Akal, 2005) ** ''Le gouvernement de soi et des autres'', 2008 / ''El gobiernu de sigo y de los otros'' (Akal, 2011) ** ''Le courage de la vérité. Le Gouvernement de soi et des autres, II'', 2009. / ''El coraxe de la verdá. El gobiernu de sigo y de los otros II'' (FCE, 2010) * ''Génèse et structure de la Anthopologie de Kant'', 2008 / ''Una llectura de Kant'', Sieglu XXI, 2010 * ''Le beau danger'', 2011 / ''Un peligru que seduz'', Cuatro ed., 2012 * ''La grande étrangère. À propos de littérature'', 2013. * ''Moi, Pierre Rivière ayant érgoré ma mère, ma soeur et mon frère...'', 1973 / ''Yo, Pierre Rivière, degollando a la mio madre, a la mio hermana y al mio hermanu...'' (Tusquets, 2014). * ''Mal faire, dire vrai'' (1981), 2012 / ''[[Obrar mal, dicir la verdá]]'', Sieglu XXI, 2014 == Fuentes == * [[Roland Barthes|BARTHES, Roland]]. «Per dambes partes», ''Ensayos críticos'', Barcelona, Seix Barral, 1973, páxs. 201-210 (or.1961). * [[Maurice Blanchot|BLANCHOT, Maurice]], ''Michel Foucault tel que je l'imaxine'', Montpellier, Fata Morgana, 1986. * CAPO, Edgardo, ''El vocabulariu de Michel Foucault. Un percorríu alfabéticu poles sos temes, conceutos y autores, ''Prometeo, 2004. * [[Mark Cousins|COUSINS, Mark]]; [[Athar Hussain|HUSSAIN, Athar]], ''Michel Foucault'', Londres, MacMillan, 1984. * [[Gilles Deleuze|DELEUZE, Gilles]], ''Foucault'', París, Minuit, 1986. * [[Jacques Derrida|DERRIDA, Jacques]], «Cogito et histoire de la folie», ''L'écriture et la différence'', París, Le Seuil, 1979, páxs.51 97 (or. 1967). * [[Hubert Dreyfus|DREYFUS, Hubert]]; [[Paul Rabinow|RABINOW, Paul]], ''Michel Foucault. Un parcours philosophique'', París, Gallimard, 1984 (ampliación del or. Chicago, 1982). * [[Didier Eribon|ERIBON, Didier]], ''Michel Foucault'', París, Flammarion, 1989. * [[Lluz Giard|GIARD, Lluz]], ''Michel Foucault. Lire l'oeuvre'', Grenoble, Jérôme Millon, 1992. * [[Jürgen Habermas|HABERMAS, Jürgen]], ''El discursu filosóficu de la modernidá'', Madrid, Taurus, 1989 (or. Frankfurt, 1985). * [[David C. Güei|GÜEI, David C.]] (comp.), ''Foucault'', Buenos Aires, Nueva Visión, 1988. * [[Mauricio Jalón|JALÓN, Mauricio]], ''El llaboratoriu de Foucault'', Barcelona / Madrid, Anthropos / CSIC, 1994. * [[Angèle Kremer Marietti|KREMER MARIETTI, Angèle]], ''Michel Foucault'', París, LGF, 1985. * [[David Macey|MACEY, David]], ''Les vides de Michel Foucault'', Madrid, Cátedra, 1995. * [[Jean-Marc Mandosio|MANDOSIO, Jean-Marc]], ''Foucault : la llonxevidá d'una impostura'' siguíu de ''Foucaultófilos y foucaultólatras'', Ediciones El Salmón, 2015. ISBN 978494321719 * [[José-Guilherme Merquior|MERQUIOR, José-Guilherme]], ''Foucault ou le nihilisme de la chaire'', París, BUO, 1986 (or. Londres, 1985). * [[Miguel Morey|MOREY, Miguel]], ''Llectura de Foucault'', Madrid, Taurus, 1983. * [[Mark Poster|POSTER, Mark]], ''Foucault, marxismu y historia'', Buenos Aires, Paidós, 1987 (or. Nueva York, 1984). * [[Jacques Proust|PROUST, Jacques]] (dir.), «Entretiens sur Foucault», ''La pensée'', 137, 1968. * [[John Rajchman|RAJCHMAN, John]], ''Foucault et llibertar de savoir'', París, BUO, 1987 (or. Nueva York, 1985). * [[Franco Rella|RELLA, Franco]] (ed.), ''Il dispositivu Foucault'', Venecia, CLUVA, 1977. * [[Pier Aldo Rovatti|ROVATTI, Pier Aldo]] (ed.), ''Effetto Foucault'', Milán, Feltrinelli, 1986. * [[Julián Sauquillo|SAUQUILLO, Julián]], ''M. Foucault: una filosofía de l'acción'', Madrid, C.Y.C., 1989. * [[Wilhelm Schmidt|SCHMIDT, Wilhelm]], ''En busca d'un nuevu arte de vivir'', Valencia, Pre-Testos, 2002. * [[Antonio Serrano|SERRANO, Antonio]], ''M. Foucault. Suxetu, derechu, poder'', Zaragoza, Universidá de Zaragoza, 1986. * [[Alan Sheridan|SHERIDAN, Alan]], ''M. Foucault: The Will to Truth'', Londres y Nueva York, Tavistock, 1980. * [[Paul Veyne|VEYNE, Paul]], «Foucault révolutionne l'histoire», de siguío de ''Comment on écrit l'histoire'', París, Le Seuil, 1979. * VEYNE, Paul, ''Michel Foucault, sa pensée, sa personne'', París, Albin Michel, 2008. * VV. AA., ''Michel Foucault. Une histoire de la vérité'', París, Syros, 1985. * VV. AA., ''Michel Foucault, philosophe'', París, Le Seuil, 1989. * VV. AA., ''Penser la folie. Essais sur Michel Foucault'', París, Galilée, 1992. * Alderique con [[Noam Chomsky]], ''La naturaleza humana: xusticia versus poder'', Buenos Aires y Madrid, Katz Barpal, 2006. * [[Hayden V. White|WHITE, Hayden V]]., «El discursu de Foucault», ''El conteníu de la forma'', Barcelona, Paidós, 1992, páxs.123-154 (or. Baltimore y Londres, 1987). == Referencies y notes == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikiquote|Michel Foucault}} * [http://www.michel-foucault-archives.org/spip.php?page=sommaire&lang=es Centru Foucault: cronoloxía, bibliografía, datos] * [http://foucault.info Foucault.info (en)] * [http://www.cibernous.com/perifericos/entrevistas/foucault.htm Entrevista sobre lliteratura] * [http://www.ub.edu/penal/historia/foucault1.htm Referencia del Testu; El Cuerpu de los Condergaos"] * [http://www.jmpsiquiatria.com.br/edicao_25/michelfoucault.htm A perversão de Michel Foucault, de Roger Kimball] * [http://www.revistadelibros.com/articulo_completu.php?art=4917 Lluis Arranz Notariu: «Foucault, ¿un nominalista radical?»], ''Revista de Llibros'', 172, abril de 2011. * [http://www.revistadefilosofia.com/14-02.pdf Domingo Fernández Agis: "Foucault, ¿una teoría política?"] ''Revista de Filosofía'', 14, payares de 2007. * [http://www.historiahistoria.com.br/materia.cfm?tb=alunos&id=158 Sérgio Campos Gonçalves, “O métodu arqueolóxicu de análise discursiva: o percurso metodolóxicu de Michel Foucault”, História y-História, - NEE-UNICAMP (Campinas), v. 1, p. 1-21, Feb 2009, ISSN 1807-1783.] * [http://rinabrundu.com/2014/05/10/foucault-los-anormales-una-genealogia-de-lo-monstruoso-apuntes-pa-una-historiografia-de-la llocura/ Foucault: Historia de la llocura na dómina clásica; xenealoxía de lo anormal. (Dublin)] * [http://www.robertexto.com/archivo1/escena_foucault.htm#%281%29 “La Escena en Foucault: L'Arquiteutura como manera d'organización Política"- Cursu (1989) Historia de los Sistemes de Pensamiento – Adolfo Vásquez Rocca - UCM] * [http://pendientedemigracion.ucm.es/info/nomaes/34/adolfovrocca.pdf Foucault: 'Los Anormales'; una Xenealoxía de los Monstruosu. Apuntes pa una Historiagrafía de la Llocura. UCM ] * {{cita publicación|apellíu=Casullo|nome=Facundo Ezequiel|títulu=Les astucies de la verdá. La invención y l'utilidá como raigaños de la conocencia nos trabayos de Michel Foucault|fecha=24 d'abril de 2014|páxines=378|url=http://sedici.unlp.edu.ar/handle/10915/40426|fechaaccesu=25 de setiembre de 2014}} {{NF|1926|1984|Foucault, Michel}} {{Tradubot|Michel Foucault}} [[Categoría:Filósofos y filósofes de Francia]] [[Categoría:Historiadores de Francia]] [[Categoría:Teóricos del arte]] [[Categoría:Sicólogos y sicólogues de Francia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] q32p0h7vnhms2p9y53vu4eeeyh703bm 0 74295 3699454 3669638 2022-07-25T08:04:56Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona |nome = Mary Baker Eddy |nome completu = Mary Baker Eddy |tamañu = 150px }} [[Ficheru:2005-08 DCI Trip-Boston 001.JPG|right|200px]]'''Mary Baker Eddy''' (*Bow, [[New Hampshire]], [[16 de xunetu]] de [[1821]] - Chesnut Hill, [[Massachusetts]], [[3 d'avientu]] de [[1910]]), escritora y fundadora de la [[Ciencia Cristiana]]. En 1866 afirmó afayar el mesmu principiu divín qu'utilizó Xesucristu y curase a sigo mesma milagrosamente de daños críticos na columna vertebral en sufriendo una cayida nel xelu'l 1 de febreru d'esi añu en [[Lynn (Massachusetts)|Lynn]], [[Massachusetts]]. Na so obra ''Retrospección ya Introspeición'', atópense "les esperiencies que la empunxeron, nel añu 1866, al desenvolvimientu del sistema que denominó [[Ciencia Cristiana]]".<ref> {{Cita llibru | apellíos = Baker Eddy | nome = Mary | títulu = [[Ciencia y Salú con Clave de les Escritures]] | editorial = La Xunta Directiva de la Ciencia Cristiana | fecha = 2000 | páxines = viii | isbn = 0-87952-269-0 }} </ref> En 1875 publica la primer edición del llibru ''Ciencia y salú con Clave de les Escritures'', la pilastra de la relixón que fundó. Nél manifiesta que "el Principiu divín del sanamientu comprobar na esperiencia personal de cualquier investigador sinceru de la Verdá" y que tal foi'l so casu.<ref> {{Cita llibru | títulu = ''idem'' | páxines = x | isbn = 0-87952-269-0 }} </ref> En 1879 funda la [[Ilesia de Cristu, Científicu]].<ref> {{Cita llibru | apellíos = Baker Eddy | nome = Mary | títulu = Manual de La Ilesia Madre, The First Church of Christ, Scientist, in Boston, Massachusetts | editorial = La Xunta Directiva de la Ciencia Cristiana | fecha = 1993 | páxines = 17 | isbn = }} </ref> A lo llargo de la so carrera, Eddy funda numberoses publicaciones. En 1898 funda la ''Sociedá Editora de la Ciencia Cristiana'', encargada hasta los nuesos díes de la publicación de los sos escritos y de les revistes periódiques como'l ''The Christian Science Journal'', el ''Christian Science Sentinel'', ''[[L'Heraldu de la Ciencia Cristiana]]'' y el ''Cuadiernu Trimestral de la Ciencia Cristiana''.<ref name="SociedadEditora">[http://www.spirituality.com Portal de la Sociedá Editora de la Ciencia Cristiana], distribúi los escritos de la Sra. Eddy y publica les revistes periódiques.</ref> En 1908 funda'l periódicu ''[[The Christian Science Monitor]]'', ganador de siete [[Premiu Pulitzer|premios Pulitzer]]{{ensin referencies}}, parcialmente como respuesta al periodismu sensacionalista de la so dómina, que siguía'l desenvolvimientu de les actividaes de la Sra. Eddy con un exacerbado entusiasmu y variaos graos d'exactitú{{ensin referencies}}. Eddy defende la restitución, por aciu la so ilesia y el sistema de sanamientu por ella desenvueltu, d'un [[cristianismu]] más acorde col primitivu y que restaure'l so "perdíu elementu de sanamientu".<ref> {{Cita llibru | apellíos = Baker Eddy | nome = Mary | títulu = [[Manual de La Ilesia Madre]] | editorial = Trustees Under the Will of Mary Baker Eddy | edición = 89ª edición | fecha = 1895 | páxines = 17 | isbn = }} </ref> == Reconocencies == Múltiples entidaes reconocieron el so trabayu y el so legáu{{ensin referencies}}. La ''Asociación Femenina del Llibru d'Estaos Xuníos'' inclúi a la so obra ''Ciencia y Salú'' nuna llista de 75 llibros de muyeres que les sos pallabres camudaron al mundu.<ref name="AsocFemLibro">[http://www.wnba-books.org/anniversaries/75women.html Asociación Femenina del Llibru d'Estaos Xuníos], 75 llibros de muyeres que les sos pallabres camudaron al mundu.</ref> El ''Salón Femenín de la Fama d'Estaos Xuníos'' incluyir en 1995 mentando que "dexó una marca indeleble na relixón, la medicina y el periodismu".<ref name="SalonFamaFemenino">[http://www.greatwomen.org/women.php?action=viewone&id=57 Mary Baker Eddy nel ''Salón Femenín de la Fama d'Estaos Xuníos'']</ref> == Delles crítiques == La Ilesia de la [[Ciencia Cristiana]] promueve un sistema espiritual onde la enfermedá ye considerada como non creada por Dios y polo tanto irreal, polo cual supuestamente la cura a los males del cuerpu llograríase al traviés d'una meyor comprensión de Dios, l'Espíritu. Munches persones formar nesta escuela y predicaben , a cencielles al traviés de la fala. Esta idea algamó una gran aceptación, volviendo a la Ilesia de la Ciencia Cristiana una de les instituciones económicamente más prósperes d'Estaos Xuníos nel sieglu [[XIX]].<ref> {{Cita llibru | apellíos = Zweig | nome = Stefan | títulu = [[El Sanamientu por L'Espíritu]] | editorial = Cantil | edición = 89ª edición | fecha = 1931 | páxines = 17 | isbn = }} </ref> == Referencies == {{llistaref}} == Ver tamién == * [[Ciencia Cristiana]] == Enllaces esternos == === Enllaces oficiales === * [http://christianscience.com/questions/about-mary-baker-eddy/ Páxina sobre Mary Baker Eddy nel portal oficial de La Primer Ilesia de Cristu, Científicu.] * [http://www.marybakereddylibrary.org/mary-baker-eddy Sobre la vida de Mary Baker Eddy en ''The Mary Baker Eddy Library''] (La Biblioteca Mary Baker Eddy). * [http://www.marybakereddylibrary.org The Mary Baker Eddy Library] (La Biblioteca Mary Baker Eddy, un llugar pa esplorar la vida, idees, y llogros de Mary Baker Eddy). * [http://www.spirituality.com/dt/toc_ret.jhtml Llibro ''Retrospección ya Introspeición'', por Mary Baker Eddy.] * [http://www.spirituality.com/dt/toc_sh.jhtml Llibro ''Ciencia y Salú con Clave de les Escritures'', por Mary Baker Eddy.] * [http://www.spirituality.com spirituality.com] (Portal oficial de la ''Sociedá Editora de la Ciencia Cristiana'', fundada por Mary Baker Eddy). * [http://www.christianscience.com christianscience.com] (Portal oficial y global de la Ciencia Cristiana, fundada por Mary Baker Eddy). * [http://www.csmonitor.com Periódicu ''The Christian Science Monitor''], fundáu por Mary Baker Eddy. === Enllaces non oficiales === * [http://www.longyear.org/mary_baker_eddy/language/ye Curtia biografía de Mary Baker Eddy nel Muséu Longyear.] * [http://cienciacristiana.org/ CienciaCristiana.org], sitiu non oficial sobre la Ciencia Cristiana. * [http://www.cienciacristiana.net CienciaCristiana.net], sitiu non oficial con novedaes y recursos de la Ciencia Cristiana. {{NF|1821|1910|Baker eddy mary}} {{Tradubot|Mary Baker Eddy}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] cffcxnja6lf2xvxmx2q6kw42qv43fd6 0 74318 3699309 3681856 2022-07-25T06:36:45Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Andrew Jackson''' {{nym}} foi'l séptimu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] (1829-1837). == Biografía == Jackson yera fíu de Andrew Jackson (padre) y Elizabeth Hutchinson Jackson, unos inmigrantes [[Protestantismu|protestantes]] del [[Úlster]]; yeren éstos persones bien probes d'[[Etnia|ascendencia]] [[Escocia|escocesa]]. De fechu Jackson y los sos hermanos mayores calteníen na so forma de falar munchos fragmentos del [[escocés del Ulster]] ([[dialeutu]] qu'usaben los nativos del Úlster de sangre escocés). Naquella dómina los protestantes del Ulster que pertenecíen a les [[Ilesies presbiterianes]] (como yera'l casu de la familia de Jackson) odiaben a les autoridaes britániques cuasi tanto como'l irlandeses [[católicos]]; una y bones el Gobiernu inglés hostigaba y reprimía a los protestantes que nun taben afiliaos a la [[Ilesia d'Inglaterra]] (del [[anglicanismu]]). Por eso Jackson foi inculcado nel odiu a los ingleses dende neñu. == Prisioneru de guerra == Jackson foi posiblemente l'únicu [[Presidente de los Estaos Xuníos]] que foi [[prisioneru de guerra]]; cuando tenía namái 12 años d'edá apuntar na Milicia revolucionaria patriota que lluchaba contra'l [[Exércitu Británicu]] na [[Guerra de la Independencia de los Estaos Xuníos]]. Los dos hermanos mayores de Jackson tamién s'apuntaron pa lluchar contra los británicos, y unu d'ellos morrió con namái 15 años d'edá. Nun combate'l cuasi neñu Andrew Jackson foi mancáu y prindáu poles tropes enemigues; y siendo prisioneru de guerra foi oxetu de maltratu nuna anéudota célebre que se destacar en toles sos biografíes. Un oficial inglés ordenó a Jackson que-y llimpiara'l so botes, pero'l prisioneru negar a acatar esa humillante orde; enfurecido l'oficial dio-y un fuerte golpe na cabeza con un [[sable]]. La espada fíxo-y una fuerte mancada na cabeza y nos deos d'una mano (qu'usara pa defendese); y la marca quedó-y pol restu de la so vida, ximelgando l'apasionáu odiu que sentía contra los británicos. Cuando foi lliberáu de la prisión, Jackson carecía de [[viruela]] y tenía accesos de [[malaria]]; lo que dexó remortines na so salú para tola vida. == La victoria de la Guerra de 1812 == En [[1812]] empecipióse'l conflictu llamáu [[guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812]], que s'estendió hasta [[1815]]; siendo que la paz fuera alcordada, pero nun fuera ratificada pol Congresu, tropes de la marina real británica atopar contra les fuercies estauxunidenses dirixíes por Jackson. Les tropes estauxunidenses, unos 3.000 efectivos (incluyendo l'ayuda del corsariu francu-estauxunidense [[Jean Lafitte]] y unos mil pirates) enfrentar a los británicos y ganar na [[batalla de Nueva Orleans]]. Anque la paz yá se roblara selmanes enantes, poles dificultaes de comunicación de la dómina la victoria estauxunidense nun se conoció hasta dempués de concluyida la batalla. Esti fechu alzó la reputación de Jackson y probablemente llevar a la presidencia col acabante fundar [[Partíu Demócrata]]. == Primer Candidatura Presidencial Derrotada == Les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1824|eleiciones presidenciales de 1824]] fueron les primeres eleiciones presidenciales estauxunidenses nes que'l votu popular escoyería de forma direuta a los miembros del [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]]. Naquella dómina la mayoría de los [[Estáu de los Estaos Xuníos|Estaos]] reformaron les sos lleis estatales por que fueren los mesmos ciudadanos y non les '''Llexislatures Estatales''' ([[Congreso#Asamblea|Asamblees Llexislatives]] de los Estaos) los qu'escoyeren a los funcionarios denominaos Eleutores presidenciales; que teníen de la mesma la responsabilidá d'escoyer al Presidente de la nación. N'otres pallabres, buscábase convertir un sistema d'eleición presidencial de '''[[Eleición indireuta de Tercer Grau|Tercer Grau]]''' a unu de '''[[Segundo Grau]]'''; dexando asina que fuera'l sufraxu popular direutu'l que definiera la composición del [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]] encargáu de designar al Presidente federal (nacional). Da-y a tolos ciudadanos independientemente de la so clase social, nivel económicu o grau d'educación (cola sola esceición de les muyeres y de los negros, tantu los esclavos como los llibertos) una participación tan direuta y decisiva na eleición presidencial yera un cambéu revolucionariu; una rotura cola filosofía de los padres de la patria norteamericana que desconfíaban del sufraxu popular direutu, y por eso punxéren-y tantes "alcabalas". Sicasí, eso causó una división nel senu del [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata-Republicanu]], yá que como los aspirantes presidenciales podíen apelar direutamente al pueblu, valiéndose del so carisma y de campañes populistes; precisaben muncho menos de los pactos ente dirixentes a "puertes zarraes" que caracterizaren al partíu hasta esi momentu. Bien llueu hubo cuatro pretendíos dirixentes demócrata-republicanos apostándose la Presidencia; unu d'ellos yera Andrew Jackson y los otros trés yeren [[John Quincy Adams]], [[Secretariu d'Estáu d'Estaos Xuníos|Secretariu d'Estáu]] de Monroe y fíu del ex-presidente [[John Adams]], que dempués d'empezar la so carrera política como miembru del [[Partíu Federalista]] del so padre camudárase de partíu pa militar nel Demócrata-Republicanu; [[William H. Crawford]], [[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Secretariu de l'Ayalga]] (Facienda y/o Economía) de Monroe; y [[Henry Clay]], pa esi momentu [[Presidente de la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Speaker]] de la Cámara de Representantes (cargu equivalente a Presidente d'esa Cámara del Congresu). Llueu españó una "guerra" a muerte dientro del partíu ente les distintes facciones que sofitaben a los citaos candidatos. Jackson fuera yá nomáu candidatu presidencial dende [[1822]] pola Llexislatura Estatal de [[Tennessee]], y en 1824 foi ratificáu por una Convención de Demócrates-Republicanos de [[Pennsylvania]]. Cuando se celebró la eleición el día [[9 de payares]] de [[1824]], Jackson llogró 151.363 votos (otres fontes falen d'hasta 153.544 votos) que representaben un 41,36% de los votos populares; ente que Adams llogró ente 108.740 y/o 113.142 votos (alredor d'un 30,92% del votu popular); Clay llegó de terceru nel sufraxu popular con 47.545 votos ó 47.136 (12,99% del votu popular); y Crawford foi'l menos votáu con 41.032 votos ó 46.618 (11,21% d'esi sufraxu popular). Otros 6.616 votos populares (1,81%) fueron para nomaos a Eleutores demócrates-republicanos ensin comprometer primeramente con nengún candidatu presidencial; y 6.230 votos populares (1,70%) a otres opciones.<ref>[http://web.archive.org/web/http://uselectionatlas.org/RESULTS/national.php?year=1824&f=0&off=0&elect=0 1824 Presidential Xeneral Election Results, en uselectionatlas.org]</ref><ref>[http://www.ipl.org/div/potus/jqadams.html John Quincy Adams, n'Internet Public Library (IPL)]</ref> Sicasí, nel Colexu Eleutoral les coses fueron daqué distintes: Jackson tenía 99 Eleutores, Adams 84, Crawford 41, y Clay 37. Como nengún tenía [[mayoría absoluta]] nesi Colexu Eleutoral, según les normes constitucionales ([[Docena Enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos|12ª enmienda]]) la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] tenía d'escoyer al nuevu Presidente ente los trés candidatos qu'axuntaben más sofitu nel Colexu Eleutoral; esto ye, ente Jackson, Adams y Crawford (quedando esaniciáu Clay). Na Cámara de Representantes los congresistes de cada Estáu teníen de decidir a que candidatu da-y el votu del so Estáu respeutivu, yá que d'alcuerdu a la Constitución na eleición cada Estáu tenía un votu; y una vegada tomada la decisión pola mayoría de la delegación congresional del Estáu'l so votu diba pal candidatu escoyíu. Clay, al trate esaniciáu de la guerra presidencial, llegó a un alcuerdu con Adams pol cuál ésti postreru comprometer a noma-y Secretariu d'Estáu en cuenta del so sofitu pa ser electu Presidente; arriendes d'ello, Clay usó la so poderosa influyencia nel Cámara de Representantes y Adams foi electu Presidente col sofitu de 13 estaos contra 7 que sofitaron a Jackson y 4 a Crawford. Jackson y los sos partidarios denunciaron lo que consideraben un vergonzosu componedoriu políticu destinada a "roba-y" la victoria al pueblu; y de fechu resultaba abondo irónicu que na primer eleición por sufraxu popular el ganador fuera designáu por un alcuerdu políticu que dexaba per fuera al candidatu más votáu y beneficiaba al que perdiera en votos populares. Sicasí, la campaña eleutoral dexáralu a Jackson fundar un nuevu partíu basáu na facción del antiguu Partíu Demócrata-Republicanu (o Partíu Republicanu Antiguu o de Jefferson como tamién se-y denomina anguaño) que lo acompañara na so aspiración presidencial; tratar del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos]] (qu'entós entá nun se llamaba definitivamente asina) que sería los preséu de Jackson pa faer oposición al "usurpador" Quincy Adams y llegar al poder. == Victoria Eleutoral. Jackson Presidente == El mesmu añu de 1825 en que foi ganáu pola presidencia y apenes unos meses dempués del entamu del gobiernu del so rival John Quincy Adams, Jackson foi de nuevu proclamáu candidatu presidencial pola Llexislatura Estatal de Tennessee dando entamu de fechu a una campaña eleutoral que s'enllargó cuasi cuatro años. Mientres tol gobiernu de Adams, Jackson nun dexó d'atacalo duramente como sí tuviera en plena campaña eleutoral, denunciando darréu'l "pactu corruptu" que lo llevara al poder y criticando la so xestión de gobiernu, creando asina una intensa polarización ente él y Adams. Pela so parte Adams foi proclamáu candidatu a la reeleición polos sos partidarios nes Llexislatures Estatales de dellos estaos y en concentraciones partidistes. Adams yera candidatu del [[Partíu Nacional-Republicanu]] fundáu por él y por Henry Clay coles facciones del antiguu Partíu Demócrata-Republicanu que los sofitaben; Jackson yera'l candidatu del so Partíu Demócrata. [[Ficheru:Andrew jackson head.jpg|thumb|225px|Andrew Jackson, semeya oficial.]] La campaña eleutoral de [[1828]] foi bien puerca, con insultos personales ente los candidatos; inclusive se baxó al terrén de la vida privada de los candidatos cuando s'acusó a Rachel, la muyer de Jackson, de ser una adúltera porque la primer vegada que se casó con él siguía casada col so anterior home. En realidá lo qu'asocediera al paecer ye que tanto Jackson como ella creyeren que'l procesu de divorciu de la muyer del so primer home concluyera, y al dase cuenta del so error volvieron casase depués de tener la sentencia definitiva de divorciu nes sos manes. Pero eso nun torgar que la campaña de Adams suburdiara a Jackson y la so esposa, lo que enfureció a ésti; la esguilada d'insultos y acusaciones difamatorias ente les partes nun paró mientres tola campaña. Les votaciones por sufraxu popular pa escoyer a los miembros del [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]] nun tuvieron llugar na mesma fecha en tolos Estaos del país; empezaron en [[Ohio]] y [[Pennsylvania]] el [[31 d'ochobre]] de [[1828]] y concluyeron en [[Carolina del Norte]] el [[13 de payares]] de [[1828]]. En total y a nivel nacional, Jackson llogró 642.553 votos populares qu'equivalíen al 55,97% de los sufraxos; Adams llogró 500.897 sufraxos populares qu'equivalíen al 43,63% de los votos emitíos. Otros 4.568 votos que representaben 0,40% fueron pa eleutores ensin comprometer. Nel Colexu Eleutoral Jackson llogró 178 Eleutores y Adams llogró 83; polo tanto Jackson ganó y convirtióse en Presidente electu, peracabando la so revancha contra Adams.<ref>[http://uselectionatlas.org/USPRESIDENT/XENERAL/pe1828.html 1828 Presidential Election Results, en uselectionatlas.org]</ref> Jackson tomó posesión el [[4 de marzu]] de [[1829]], y esi día un ensame de más de 21.000 persones (10.000 d'elles llegaes de fuera de la ciudá de [[Washington DC]]) acompañar; la masa popular ingresó con él a la [[Casa Blanca]], bebieron nel xardín de la residencia presidencial y causaron estroces a la porzolana y al moblame de la casona. La élite política guardó aquello espantada y como mal presaxu de lo que'l primer Presidente demócrata diba causar col so populismu. == Reeleición Presidencial == Jackson foi proclamáu candidatu presidencial pa la so reeleición por unanimidá de la primer Convención Nacional del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]], celebrada del [[21 de mayu]] al [[23 de mayu]] de [[1832]] na ciudá de [[Baltimore]], en [[Maryland]]; nesa campaña eleutoral presidencial los partíos políticos usaben per primer vegada la figura d'una Convención Nacional con delegaos que representaben a los militantes de tol país pa escoyer a los candidatos a Presidente y Vicepresidente de los Estaos Xuníos. Pela so parte la Convención Nacional del opositor [[Partíu Nacional-Republicanu]] celebrada n'avientu de [[1831]] escoyó candidatu presidencial cuasi por unanimidá (con una sola astención) a [[Henry Clay]], l'enemigu políticu xuráu de Jackson dende la controversial eleición de 1824. Un tercer partíu, el [[Partíu Antimasónico]], escoyó candidatu presidencial a [[William Wirt]] na so Convención Nacional celebrada en setiembre de [[1831]] (la primer Convención Nacional partidista pa escoyer candidatu presidencial na historia d'Estaos Xuníos). La campaña eleutoral xiró fundamentalmente en redol al discutiniu pol [[Segundu Bancu de los Estaos Xuníos]], al que Jackson empeñar en nega-y la renovación de la concesión del Poder Federal (central o nacional) cola qu'operaba; los críticos pretendíen presentar a Jackson como un tiranu que se portaba como un Rei y non como un gobernante republicanu y democráticu, abusando de los sos poderes. Pero Jackson y la so campaña llograron presentar el discutiniu como un enfrentamientu ente los intereses de la élite y los del pueblu llanu, ésti postreru defendíu por Jackson. Los actos de campaña de Jackson fueron multitudinarios y rexuntaron a grandes mases de persones. Cuando la eleición presidencial llevar a cabu'l [[2 de payares]] de [[1832]] Jackson llogró 701.780 votos populares qu'equivalíen al 54,23% de los sufraxos emitíos; Clay llogró 484.205 sufraxos qu'equivalíen al 37,42%, y Wirt llogró 100.715 votos equivalentes al 7,78%. Otros 7.273 votos equivalentes al 0,56% fueron pa otres opciones. Nel [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]] Jackson llogró 219 Eleutores, Clay sacó 49 y Wirt llogró 7; pero amás los 11 Eleutores de [[Carolina del Sur]] fueron para [[John Floyd]], del pequeñu '''Partíu Nulificador''', a pesar de que Floyd nun compitiera nes eleiciones, por cuenta de qu'en esi Estáu inda yera la Llexislatura Estatal y non el pueblu por sufraxu popular la qu'escoyía a los Eleutores. Otros 2 Eleutores nun fueron pa nenguna opción. En definitiva Jackson llograra una arrolladora victoria y quedó reelixíu.<ref>[http://uselectionatlas.org/USPRESIDENT/XENERAL/pe1832.html 1832 Presidential Election Results, en uselectionatlas.org]</ref> Empezó'l so segundu mandatu'l [[4 de marzu]] de [[1833]]. == Política esterior == Foi'l primer presidente escoyíu por [[sufraxu universal]] y que nun perteneció al círculu de políticos que participaron na guerra d'independencia nin na redaición de la constitución. Ye unu de los grandes ídolos de la historia del so país por faer concluyir conducentemente la llamada [[Guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812|guerra de 1812]] ([[batalla de Nueva Orleans]]), qu'enfrentó per segunda vegada a EE.&nbsp;UU. col [[Reinu Xuníu]], por haber anexonáu la península de [[Florida]] en mercándola a los españoles en [[1819]] (mientres l'alministración del presidente [[James Monroe]]) y dirixir les guerres indies contra les tribus [[creek]], [[seminola]] y [[cheroqui]] (1817-1819 y como presidente 1835-1842), que tuvieron como oxetivu emburriales más al oeste pa dexar a los blancos establecese hasta'l [[ríu Mississippi|Mississippi]]. En 1837 Jackson tamién reconoció a la nueva [[República de Texas]], que'l so territoriu pocu enantes perteneciera a [[Méxicu]] y en que la so creación tamién influyó. == El so papel nel gobiernu nacional == Amás de ser el primer presidente d'orixe humilde y nacíu nel sur, proyeutó la imaxe de defensor del home común. Les sos diferencies col Bancu Nacional (hábilmente dirixida por [[Nicolas Biddle]]), promovida tamién por granxeros del oeste, sufridores de la crisis económica de 1819, consistíen na suspicacia del pueblo ante l'ambición de políticos, banqueros y inversionistas estranxeros. Y tou esto llevó a que resabiaren de los billetes emitíos polos bancos, y a esixir a que se pagara con monedes d'oru o plata. Percima de too, Jackson consideró al Bancu una institución anticonstitucional y antidemocrático, porque privilexaba a unos pocos habitantes, los más ricos, frente a la mayoría. Entós, cuando en 1832 el Congresu aprobó la solicitú de renovación de la llicencia del Bancu Nacional pa 1836, el presidente interpunxo'l vetu. Los cuatro años que siguieron a esta decisión del executivu, foi un auténticu duelu ente Jackson y Biddle. La batalla ganar el presidente retirando los fondos federales pa unvialos a pequeños bancos y el mesmu Biddle declarar en quiebra en 1841. El zarru del BUS provocó una grave crisis económica, munchos granxeros arruináronse y gran parte del capital estranxeru retirar de la nación ante la inestabilidá económica. Cuando llegó'l desastre, Jackson yá nun taba na Casa Blanca pa guardalo. Sobre lo anterior dixo Jackson: :''¿Nun constitúi un peligru pa la nuesa llibertá ya independencia el tener un bancu que tien tan pocu de mancomún cola nuesa nación? ¿Nun representa'l mesmu una causa de medrana'l pensar na pureza y la paz del nuesu procesu eleccionario y na independencia del nuesu país en guerra? El tener control del nuesu dineru, el recibir el dineru público y el caltener a miles de los nuesos ciudadanos nun estáu de dependencia, sería peor y más peligrosu que cualquier enemigu militar y naval.'' — Herman Y. Cross, Documentary History of Banking and Currency in the United States, Chelsea House, páxs. 26, 27. En 1830 aprobar nel Congresu la subvención a una carretera en [[Kentucky]] de 100 quilómetros qu'él vetó. Vetó esti proyeutu por considerar que los fondos públicos podíen ser malversados con facilidá y porque un proyeutu d'estes carauterístiques beneficiaba a un Estáu y non al conxuntu de la nación. Con al respeutive de la venta de tierres, Jackson adoptó la opción favorable de defender a toos aquellos colonos que quixeren establecese nes nueves tierres de forma llibre. El preciu de la venta de les tierres foi bien baxu, namái pa caltener al personal d'estes operaciones. Esta midida, xuntu col desallugu de los indios produció un nuevu impulsu a la colonización. L'amenaza de nulidá y secesión de los Estaos (pos Carolina del Sur en 1830 al ver que Jackson nun tenía interés en camudar les tarifes d'aranceles amenacia cola separación si nun s'anulaba la Tarifa de Abominaciones de 1828), la non renovación de la cédula del Bancu Nacional y el treslláu de los indíxenes escontra l'oeste (onde Jackson aplica agresivamente la Llei de Remoción de los indios que resultó nun desplazamientu forzosu de miles d'indíxenes al Territoriu Indiu) fueron los asuntos más importantes de la era de Andrew Jackson. Con al respeutive de la problemática de la esclavitú, l'executivu ignoró abondo la tema por que nun apruxera como arma política. Sicasí, ye necesariu señalar que, magar qu'en los Estaos del norte concentrábense los abolicionistes, los prexuicios contra los negros yeren xeneralizaos tantu nel norte como nel sur. Con al respeutive de los católicos irlandeses, yeren una fonte de votantes vital nel noroeste, pese al ampliu sentimientu anticatólico y xenófobu de la militancia demócrata. == Atentáu == El [[30 de xineru]] de [[1835]] sufrió un atentáu de bala. Foi'l primeru realizáu contra la vida d'un presidente de los Estaos Xuníos d'América. L'atacante foi [[Richard Lawrence]] quien-y disparó dos tiros en [[Washington D.C.]] == Referencia bibliográfica == * '''La Nacencia del Mundu Modernu''' (títulu orixinal n'inglés: '''The Birth of the Modern: World Society 1815-1830'''), [[Paul Johnson]], 1991. Javier Vergara Editor S.A., edición 1992 ISBN 978-950-15-1191-8 * '''Estaos Xuníos. La historia''' (títulu orixinal n'inglés: '''A History of the American People'''), Paul Johnson, 1997. Ediciones B Arxentina, S.A. pal sellu Javier Vergara Editor S.A., primer edición abril de 2001 ISBN 950-15-2143-5 == Referencies. == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|Andrew Jackson|Andrew Jackson}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1767|1845|Jackson, Andrew}} {{Tradubot|Andrew Jackson}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ba8k33j3jvdh9xhkqjf4v24kmlggesp 0 74320 3699332 3684146 2022-07-25T06:39:45Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''John Fitzgerald Kennedy ''' {{nym}} foi'l trentenu quintu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. Foi conocíu como '''John F. Kennedy''', '''Jack Kennedy''' polos sos amigos y popularmente como '''JFK'''. Escoyíu en [[1960]], Kennedy convertir nel presidente más nuevu del so país, dempués de [[Theodore Roosevelt]]. Exerció como Presidente dende'l 20 de xineru de [[1961]] hasta [[Asesinatu de John F. Kennedy|el so asesinat u]]'l 22 de payares de [[1963]]. Mientres el so gobiernu tuvo llugar la [[invasión de Badea de Cochinos]], la [[crisis de los misiles de Cuba]], la construcción del [[Muriu de Berlín]], l'entamu de la [[carrera espacial]] y l'afitamientu del [[Movimientu polos Derechos Civiles n'Estaos Xuníos]], según les primeres aiciones d'Estaos Xuníos na [[Guerra de Vietnam]]. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], destacó pol so lideralgu como comandante de la [[llancha torpedera PT-109]] na área del Pacíficu Sur. Realizando una reconocencia, la PT-109 foi impactada por un destructor xaponés, que partió la llancha en dos y causó una esplosión. La tripulación al so cargu llogró nadar hasta una islla y sobrevivir hasta ser rescatada. Esta fazaña dio-y popularidá y colla empezó la so carrera política. Kennedy representó al [[Estaos d'Estaos Xuníos|estáu]] de [[Massachusetts]] como miembru de la [[Cámara de Representantes d'Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] dende [[1947]] hasta [[1953]], y depués como [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] dende 1953 hasta qu'asumió la presidencia en 1961. Con 43 años d'edá, foi'l candidatu presidencial del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] nes eleiciones de 1960, ganando a [[Richard Nixon]] nuna de les votaciones más afeches de la historia presidencial del país. Kennedy fuera la última persona en ser escoyida exerciendo'l cargu de [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]]. Tamién foi l'únicu [[Ilesia Católica|católicu]] en ser escoyíu presidente de EE. XX. hasta la fecha, según l'únicu nacíu mientres la [[Primer Guerra Mundial]] y tamién el primeru nacíu nel [[sieglu XX]]. El presidente Kennedy morrió [[Asesinatu de John F. Kennedy|asesináu]]'l [[22 de payares]] de [[1963]] en [[Dallas]], [[Texas]],&thinsp;<ref>{{cita web |url=http://www.mdvnet.com/Kennedy/ |títulu= L'asesinatu de Kennedy 22 de payares de 1963 Un golpe d'estáu tapáu |fechaaccesu= 27 de xunetu de 2013 }}</ref> Estaos Xuníos. [[Lee Harvey Oswald]] foi arrestáu y acusáu del homicidiu, pero foi asesináu dos díes depués por [[Jack Ruby]], polo que nun pudieron sometelo a xuiciu. La [[Comisión Warren]] concluyó que Oswald actuara solo nel asesinatu. Sicasí, el [[Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos]] envaloró en [[1979]] que pudo esistir una [[Teoríes sobre l'asesinatu de Kennedy|combalechadura]] en redol al asesinatu. La tema foi bien aldericáu y esisten múltiples teoríes sobre'l magnicidiu. El crime foi un momentu imborrable na [[historia d'Estaos Xuníos]] por cuenta del so traumáticu impautu na memoria de la nación. Munchos consideraron a Kennedy como un iconu de les aspiraciones y esperances d'Estaos Xuníos; en delles encuestes realizaes nel so país sigue siendo envaloráu como unu de los meyores presidentes de los [[Estaos Xuníos]].<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/presidents/35_kennedy/kennedy_legacy.html Esperiencia d'Estaos Xuníos: John F. Kennedy], [[Public Broadcasting Service|PBS]]. A [[25 de febreru]] de [[2007]].</ref> == Biografía == === Infancia y mocedá === Los padres de Kennedy fueron [[Joseph P. Kennedy|Joseph P. Kennedy, Sr.]] y [[Rose Kennedy|Rose Fitzgerald]]. Joseph foi un empresariu esitosu y líder de la comunidá [[Irlanda|irlandesa]] d'Estaos Xuníos; foi embaxador ante'l [[Reinu Xuníu]]. Rose yera la fía menor de [[John F. Fitzgerald|John "Honey Fitz" Fitzgerald]], una prominente figura política de [[Boston (Massachusetts)|Boston]], que foi congresista y alcalde de la so ciudá. El matrimoniu tuvo nueve fíos. John foi'l segundu d'ellos. Nació nel númberu 83 de la cai Beals, en [[Brookline (Massachusetts)|Brookline]], [[Massachusetts]], el martes [[29 de mayu]] de [[1917]], a les 3:00 p.m. Mientres los sos primeros diez años de vida, vivió en Brookline. Realizó los sos estudios nel colexu públicu "Edward Devotion School" dende la guardería hasta l'empiezu del tercer grau. Mientres el cuartu grau estudió nun colexu priváu pa homes llamáu "Noble and Greenough", que darréu denominaron "Dexter School". En setiembre de 1927, camudar cola so familia a una casona de 20 habitaciones arrendada en Riverdale, nel barriu del [[Bronx]] de la [[Ciudá de Nueva York]]. Dos años dempués, volvieron camudase a cinco milles al nordeste, a una casona de 21 habitaciones nun campu de seis acres en [[Bronxville]], [[Nueva York]], adquirida en mayu de 1929. Foi scout, miembru de la tropa "Scout Troop 2" de Bronxville, dende 1929 hasta 1931, siendo'l primera [[Escultismu|scout]] que llegó a [[presidente de los Estaos Xuníos]].<ref>[http://post369.columbus.oh.us/scouting.d/fact.sheets.d/02-531.html De scout a Presidente]</ref> Pasaba los sos branos xunto a la so familia nuna casa en [[Hyannis Port]], [[Massachusetts]], tamién mercada en 1929, y les fiestes de [[Navidá]] y [[Pascua|Pascua de Resurrección]] axuntar na so casa de [[Palm Beach (Florida)|Palm Beach]], [[Florida]], qu'adquirieron en 1933. Dende'l quintu hasta'l séptimu grau, John estudió nel colexu priváu "Riverdale Country School", un colexu esclusivu pa homes en Riverdale. En setiembre de 1930 Kennedy foi unviáu al internáu de varones "Canterbury School" pa cursar el so octavu grau; esti colexu atopar a cincuenta milles del so llar en New Milford, [[Connecticut]]. A finales d'abril de 1931 sufrió un ataque d'[[apendicitis]] y foi sometíu a una [[apendicectomía]], tres los que se retiró de "Canterbury" pa recuperase nel so llar. En setiembre de 1931, John foi unviáu col so hermanu mayor, [[Joseph P. Kennedy, Jr.|Joe]], dos años mayor qu'él, al colexu priváu masculín "The Choate School", a sesenta milles de la so casa en Wallingford, Connecticut, un institutu de preparación pa la universidá. En xineru de [[1934]], en Choate, careció perdiendo enforma pesu; foi hospitalizáu nel "Yale-New Haven Hospital" hasta Pascua, y pasó la mayoría de xunu de [[1934]] hospitalizáu na clínica Mayu en [[Rochester (Minnesota)|Rochester]], [[Minnesota]], sometíu a analís pola [[colitis]] que carecía. Graduóse de Choate en xunu de 1935. El "superlativu"&thinsp;<ref group="Nota">Los anuarios de fin de cursu de les instituciones educatives d'Estaos Xuníos tienen el costume de calificar a los alumnos con esos "superlativos": "el más trabayador", "la más creativa", "el meyor atleta" o "el que más va trunfar nos negocios", dacuando con cierta intención humorística</ref> de Kennedy na revista de fin d'añu del colexu foi "El que tien más probabilidaes de llegar a Presidente". En setiembre de 1935 viaxó a [[Londres]] nel [[SS Normandie|SS ''Normandie'']], nel que sería'l so primer viaxe al estranxeru. Acompañar los sos padres y la so hermana [[Kathleen Kennedy|Kathleen]]. La idea del viaxe yera que'l mozu Kennedy estudiara un añu col profesor [[Harold Laski]] nel [[London School of Economics and Political Science|London School of Economics]] (LSE), tal como fixera'l so hermanu mayor, Joe. Pero na segunda selmana nel LSE tuvo que ser hospitalizáu por causa d'una [[ictericia]]. Por cuenta de ello, embarcóse de vuelta a Estaos Xuníos en permaneciendo tres selmanes nel [[Reinu Xuníu]]. N'ochobre de 1935, Kennedy matricular con retrasu na [[Universidá de Princeton]], onde tuvo namái seis selmanes, yá que ente xineru y febreru de 1936 foi hospitalizáu mientres dos selmanes nel "Peter Bent Brigham Hospital", en Boston, por que-y realizaren observaciones por una posible [[leucemia]]. Ente marzu y abril d'esi añu permaneció en Palm Beach, na casa d'iviernu de la familia, recuperándose, y mientres mayu y xunu trabayó nel ranchu de 40&nbsp;000 acres de les contornes de Benson, [[Arizona]]. Dempués, ente xunetu y agostu participó en competiciones de [[Vela (deporte)|vela]], mientres s'agospiaba na casa de veranéu de la so familia en Hyannis Port. En setiembre de 1936 matricular pa cursar el so primer añu na [[Universidá de Harvard]], morando en "Winthrop House" dende'l primeru hasta l'últimu cursu. Nuevamente siguió los pasos del so hermanu Joe, quien yá llevaba dos años na universidá. En xunetu de 1937, viaxó a [[Francia]] nel "SS ''Washington''", treslladando tamién el so coche [[descapotable]]. Pasó diez selmanes conduciendo con un amigu, non yá per esi país, sinón tamién por [[Italia]], [[Alemaña]], los [[Países Baxos]] y el [[Reinu Xuníu]]. A finales de xunu de 1938, viaxó xunto a so padre y al so hermanu Joe nel SS ''Normandie'' pa trabayar el mes de xunetu na embaxada d'Estaos Xuníos en [[Londres]], pos [[Joseph P. Kennedy|el so padre]] fuera nomáu Embaxador d'Estaos Xuníos ante la "Corte de St. James" pol [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]]. N'agostu fueron xuntos a una villa cercana a [[Cannes]]. Dende febreru hasta setiembre de 1939, Kennedy percorrió Europa, la [[Xunión Soviética]], la [[Península Balcánica]] y [[Oriente Mediu]] p'axuntar información pa la so tesis en Harvard. Pasó los últimos diez díes d'agostu en [[Checoslovaquia]] y Alemaña enantes de tornar a Londres el 1 de setiembre de 1939, xusto'l mesmu día en qu'asocedió la [[Invasión de Polonia en 1939|invasión alemana a Polonia]]. El [[3 de setiembre]] de [[1939]], tuvo xuntu colos sos padres, el so hermanu Joe y la so hermana Kathleen na "Strangers Gallery" de la [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu|Cámara de los Comunes]], onde escuchó discursos de sofitu a la declaración de guerra del Reinu Xuníu a Alemaña. Kennedy foi unviáu pol so padre como'l so representante p'ayudar nes xestiones pa socorrer a los sobrevivientes d'Estaos Xuníos del "SS ''Athenia''". A fines de setiembre tornó a EE.&nbsp;UU. nun vuelu tresatlánticu nun ''[[Boeing 314|Dixie Clipper]]'' de la [[Pan American World Airways|Pan Am]], que voló dende "Foynes", [[Irlanda]], hasta "Port Washington", Nueva York. En 1940 completó la so tesis, "Appeasement in Münich," sobre la participación del Reinu Xuníu nos [[Alcuerdos de Múnich]]. Primeramente quería que la so tesis fora privada, pero'l so padre convencer por que la publicar nun llibru. Graduóse ''[[cum laude]]'' en Harvard con un títulu en [[rellaciones internacionales]] en xunu de 1940, y en xunetu del mesmu añu la so tesis foi publicada col títulu ''[[Why England Slept|Por qué Inglaterra se durmió]]'' (Why England Slept),;,<ref>{{cita web |títulu= Why England Slept|publicación= Museum Store|editorial= [[Biblioteca y Muséu Presidencial de John F. Kennedy]]|url = http://www.jfklibrary.org/store/detail.aspx?ProdID=67&Category=books|fechaaccesu= 19 de setiembre de 2006}}</ref><ref name="Kennedy y la defensa" >[http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/aureview/1967/mar-apr/smith.html Kennedy y la defensa, los años formativos] en Air University Review pol Dr. Jean Edward Smith, marzu-abril de 1967.</ref> que se convirtió nun [[superventas]].<ref>[http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=24144268 Why England Slept]</ref> Ente setiembre y avientu de 1940 asistió a clases nel [[Stanford Graduate School of Business]]. A empiezos de 1941, ayudó al so padre a completar la redaición de les sos memories de tres años como embaxador. En mayu y xunu de 1941 viaxó por [[América del Sur]]. === Serviciu militar === {{AP|Llancha torpedera PT-109}} [[Ficheru:Lt. John F. Kennedy aboard the PT-109.jpg|thumb|200px|Kennedy a bordu del so [[llancha torpedera PT-109]].]] Na primavera de 1941 ufiertóse como voluntariu pal [[Exércitu de los Estaos Xuníos]] pero foi refugáu principalmente polos sos problemes de [[columna vertebral|columna]]. Sicasí, en setiembre d'esi añu l'[[Armada de los Estaos Xuníos]] aceptar, pola influencia del direutor de la [[Oficina d'Intelixencia Naval]] (ONI), un antiguu ayudante naval del so padre na so etapa como embaxador en Gran Bretaña. Col rangu d'[[alférez de fragata]], trabayó nuna oficina encargada de los boletinos y los informes que se presentaben al Secretariu de la Marina. Foi nesti periodu cuando asocedió'l [[ataque a Pearl Harbor]]. Tuvo estudiando na Escuela d'Entrenamientu d'Oficiales de la Reserva Naval (Naval Reserve Officers Training School) y nel Centru d'Entrenamientu d'Escuadrones de Llanches Torpederas (Motor Torpedu Boat Squadron Training Center) enantes de ser destináu a [[Panamá]] y finalmente a [[Guerra del Pacíficu (1937-1945)|les operaciones del Pacíficu]]. Participó en delles misiones y foi xubíu a alférez de navío, comandando una llancha "patrulla torpedera" (''PT boat'', llanches pequeñes y rápides destinaes a atacar por sorpresa grandes buques, que'l so efeutu foi comparáu col de los mosquitos).<ref>{{cita web |url=http://www.history.navy.mil/faqs/faq60-2.htm |títulu=John F. Kennedy's Naval Service <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |añoacceso=2009 }}</ref> El [[2 d'agostu]] de [[1943]], la llancha de Kennedy, la ''PT-109'', foi encetada pol destructor xaponés ''[[Amagiri (1930)|Amagiri]]'' mientres participaba nuna misión nocherniega cerca de [[Nueva Xeorxa (isla)|Nueva Xeorxa]], nes [[Islles Salomón]].<ref>Hove, Duane (2003) ''American Warriors: Five Presidents in the Pacific Theater of World War II Bard Street Press ISBN 1-57249-307-0</ref><ref>[http://www.americanwarriorsfivepresidents.com/ Guerreros d'Estaos Xuníos: Cinco Presidentes nel Tratáu del Pacíficu na Segunda Guerra Mundial]</ref> John cayó de la llancha, mancándose nuevamente la columna. A pesar de la so mancadura, ayudó a los sos otros diez compañeros sobrevivientes, y n'especial a unu al que cargó por tar bien quebráu, a llegar a una islla onde fueron rescataos. Por esta aición, recibió la Medaya de la Marina y del Cuerpu de Marines ("Navy and Marine Corps Medal") y la siguiente reconocencia: {{cita|Por una conducta desaxeradamente heroica como Oficial Comandante de la Llancha Torpedera 109 depués del choque y fundimientu del navío na Guerra del Pacíficu'l 1-2 d'agostu de 1943. Ensin importar el dañu personal, l'alférez de navío Kennedy lluchó ensin bazcuyar contra les adversidaes nes tiniebles pa dirixir les operaciones de rescate, nadando munches hores pa rescatar y aprovir d'ayuda y comida a los sos compañeros una vegada qu'éstos s'atopaben a salvo na mariña. El so valor sobresaliente, entereza y lideralgu contribuyeron a salvar la vida de munches persones y a caltener les meyores tradiciones de l'Armada d'Estaos Xuníos.}} Otres condecoraciones de Kennedy na Segunda Guerra Mundial fueron el [[Corazón Púrpura]], la Medaya de la Campaña Asia-Pacíficu (''Asiatic-Pacific '' [[Ficheru:JFK being awarded the Navy Marine Corps Medal.jpg|thumb|left|200px|El teniente Kennedy, recibiendo de manes del capitán Conklin la "Medaya de la Marina y del Cuerpu de Marines".]] ''Campaign Medal'') y la Medaya de la Victoria de la Segunda Guerra Mundial (''World War II Victory Medal''). Foi dau honorablemente de baxa a principios de 1945, unos pocos meses enantes de la rindición [[Imperiu del Xapón|xaponesa]]. Los sos actos na guerra fueron popularizaos cuando se convirtió en Presidente, siendo oxetu de dellos artículos de revistes, llibros, historietes, especiales de televisión y películes. Contribuyó a faer de la ''PT-109'' una de les naves más famoses de l'Armada de los Estaos Xuníos mientres la Guerra: modelos a escala ya inclusive figures de [[G.I. Joe]] sobre l'incidente siguen produciéndose nel [[sieglu XXI]]. Mientres la so presidencia, Kennedy almitió privadamente a los sos amigos que nun se sentía merecedor de les medayes recibíes, pos l'incidente de la PT-109 foi resultáu d'una operación militar que costó la vida a dos miembros de la so tripulación. Cuando un reporteru preguntó-y cómo convertir nun héroe, Kennedy bromió: "Foi involuntariu. Ellos fundieron el mio barcu". N'agostu de 1963, tres meses enantes del so asesinatu, Kennedy escribió: "A cualquier home que se-y preguntar nesti sieglu qué fixo por que la so vida valiera la pena, creo que puede responder con fartu arguyu y prestu: sirví na [[Marina de los Estaos Xuníos]]"<ref name = "Medal of Freedom">[http://www.medaloffreedom.com/JohnFKennedyMilitaryStory.htm Historia militar de John F Kennedy] en "Medal of Freedom" (n'inglés).</ref> En mayu de [[2002]], una espedición de la [[National Geographic Society|National Geographic]] atopó lo que se supón son los restos de la ''PT-109'' nes Islles Salomón. Un miembru de la familia Kennedy viaxó a les islles p'apurrir un regalu a quien rescataron a John y qu'inda permanecíen con vida, pero problemes de comunicación torgar participar na ceremonia. Los guardacostes [[australia]]nos a los qu'avisaron los nativos fueron convidaos a la Casa Blanca.<ref>Ted Chamberlain ([[11 de xunetu]] de [[2002]]) [http://news.nationalgeographic.com/news/2002/07/0709_020710_kennedyPT109.html ''JFK's PT-109 Found, U.S. Navy Confirms''] ([[National Geographic News]]).</ref> === Entamos de la so vida política === Terminada la [[Segunda Guerra Mundial]], Kennedy consideró la idea de faese [[Periodismu|periodista]]. Nos años anteriores a la guerra nun pensara na política pos la so familia depositara les sos esperances polítiques nel so hermanu mayor, [[Joseph P. Kennedy, Jr.]]. Sicasí, Joseph finó na Segunda Guerra Mundial. Cuando en [[1946]] el [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Representante de los Estaos Xuníos]] [[James Michael Curley]] dexó'l so cargu vacante nun distritu predominantemente [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]] p'aspirar al cargu d'[[Alcalde]] de [[Boston]], Kennedy postular al cargu de Representante, llogrando la victoria ante'l so oponente [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|republicanu]] por una amplia mayoría. Foi miembru del [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] mientres seis años. Los sos votos a les distintes iniciatives nun s'afixeron a un enclín fixu, y frecuentemente diferíen de la posición del [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] [[Harry S. Truman]] y de la del restu del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]]. En 1952 venció al candidatu republicanu [[Henry Cabot Lodge, Jr.]] na eleición pol cargu de [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senador de los EE. XX.]] Kennedy casóse con [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jacqueline Lee Bouvier]] el [[12 de setiembre]] de 1953. Mientres los dos años siguientes someter a delles operaciones polos sos problemes de columna vertebral. Llegó a tar a la muerte (recibió entós el sacramentu de la [[Unción de los enfermos|estremaunción]], como fadría cuatro veces na so vida). Tuvo por tantu ausente en delles sesiones del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]]. Mientres la so convalecencia escribió ''Profiles in Courage'', llibru nel que describe ocho situaciones nes que senadores de EE. XX. arriesgaron les sos carreres por caltenese firmes nos sos convencimientos y creencies personales. El llibru foi premiáu en [[1957]] col [[premiu Pulitzer]] a la meyor biografía.<ref name="Kennedy y la defensa" /> En 1956, el candidatu presidencial [[Adlai Stevenson]] dexó en manes de la Convención del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] la nominación d'un candidatu a la [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|vicepresidencia de los EE. XX.]] Kennedy terminó segundu nes votaciones, superáu pol Senador [[Estes Kefauver]] de [[Tennessee]]. Gracies a esti episodiu y a pesar de la so derrota, Kennedy adquirió notoriedá nacional, lo cual ayudaríalu nos años siguientes. <!--El so padre, Joseph Kennedy, señaló que John nun llogró la nominación por cuenta de los prexuicios de la xente escontra los [[Ilesia católica|católicos]], anque privadamente pensárase que cualesquier demócrata tuviera problemes compitiendo contra [[Dwight David Eisenhower|Eisenhower]] en 1956. N'INGLÉS: His father, Joseph Kennedy, Sr., pointed out that it was just as well that John did not get that nomination, as some people sought to blame anything they could on Catholics, even though it was privately known that any Democrat would have trouble running against Eisenhower in 1956.GÜEYU: CREO QUE LA TRADUCCIÓN NUN YE CORRECTA, Y EL CAMBÉU POR...-->El so padre, Joseph Kennedy, señaló que no fondero yera bonu pa John nun llograr la nominación, porque depués munchos culparen a los [[Ilesia católica|católicos]] de la derrota eleutoral, anque en priváu reconocieren que cualesquier demócrata tuviera graves dificultaes compitiendo contra [[Dwight David Eisenhower|Eisenhower]] en 1956. <!--John F. Kennedy voted for final passage of the [[Civil Rights Act of 1957]] after having earlier voted for the "Jury Trial Amendment", which effectively rendered the Act toothless because convictions for violations could not be obtained. Staunch [[segregationist]]s such as senators [[James Eastland]] and [[John McClellan]] and [[Mississippi]] Governor [[James P. Coleman|James Coleman]] were early supporters of Kennedy's presidential campaign.<ref name=repitida_4>T. Reeves, ''A Question of Character'', p. 140.</ref> In 1958, Kennedy was re-elected to a second term in the United States Senate, defeating his Republican opponent, Boston lawyer [[Vincent J. Celeste]], by a wide margin.--> John F. Kennedy votó, como senador, l'aprobación final de la Lee de Derechos Civiles de 1957, la primer llei que protexía dellos derechos de les minoríes, particularmente el derechu efectivu al votu de los negros nos [[Región Sur (Estaos Xuníos)|estaos sureños]]. Sicasí, primeramente Kennedy votara a favor d'una enmienda que llindaba la capacidá de los tribunales pa escorrer los incumplimientos de tales derechos civiles, enmienda qu'estrechaba en gran parte la efectividá de la llei (dexaba a la llei "ensin dientes", como se dixo entós), al torgar la condena de los que la violaren. Dalgunos [[Segregación racial|segregacionistes]] radicales, como'l senadores [[James Eastland]] y [[John McClellan]], o'l gobernador de [[Mississippi]] [[James P. Coleman|James Coleman]], fueron de los primeres que sofitaron la campaña presidencial de Kennedy. En 1958, Kennedy foi reelixíu como [[Senador de los Estaos Xuníos|senador]] por un segundu periodu, ganando per ampliu marxe al so oponente republicanu, l'abogáu bostoniano [[Vincent J. Celeste]]. Años dempués revelaríase qu'en setiembre de 1947, cuando tenía 30 años d'edá y mientres el so primer periodu como congresista, Kennedy foi diagnosticáu cola [[enfermedá de Addison]] (un defectu hormonal bien rara) por Sir Daniel Davis en "The London Clinic". Esti y otros problemes médicos fueron calteníos de callao pal públicu y pa la prensa mientres tola vida de Kennedy.<ref>Online NewsHour with Senior Correspondent [[Ray Suarez]] and physician [[Jeffrey Kelman]], [http://www.pbs.org/newshour/bb/health/july-dec02/jfk_11-18.html PBS - Los secretos sobre la salú del Presidente Kennedy], trescripción del programa de noticies ''[[The NewsHour with Jim Lehrer]]'', [[18 de payares]] de [[2002]]</ref> El Senador republicanu por Wisconsin [[Joseph McCarthy]], principal responsable de la [[McCarthismo|persecución anticomunista]] de principios de los años 1950, foi un gran amigu de la [[Clan Kennedy|familia Kennedy]]. Joe Kennedy sofitó siempres a McCarthy. [[Robert F. Kennedy]] trabayó pal subcomité de McCarthy, y McCarthy tuvo rellacionáu sentimentalmente con Patricia Kennedy. En 1954, cuando'l Senáu estudiaba condergar al senador de Wisconsin, John Kennedy redactó un discursu censurando a McCarthy, pero nunca lu apurrió. El [[2 d'avientu]] de [[1954]] el Senador Kennedy atopar nel hospital cuando'l Senáu comunicó'l so altamente espublizada decisión de censurar a McCarthy. Anque ausente, Kennedy pudo influyir na decisión, pero optó por nun faer lo y nunca indicó cómo votara. Esti episodiu estropió severamente el sofitu a Kennedy na comunidá más progresista, especialmente d'[[Eleanor Roosevelt]], inclusive na eleición de 1960.<ref>O'Brien (2005) 274-79, 394-99.</ref> === Eleición presidencial de 1960 === {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1960}} [[Ficheru:Jfk-appleton.jpg|thumb|250px|John y [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jackie Kennedy]] en campaña (Appleton, [[Wisconsin]]), marzu de 1960.]] El [[2 de xineru]] de [[1960]], Kennedy manifestó la so intención de competir nes eleiciones presidenciales d'esi mesmu añu. Nes [[eleiciones primaries]] del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|partíu demócrata]], compitió col Senador [[Hubert Humphrey]] de [[Minnesota]] y el Senador [[Wayne Morse]] d'[[Oregón]]. Kennedy venció a Humphrey en [[Wisconsin]] y [[Virxinia Occidental]], y a Morse en [[Maryland]] y Oregón. Tamién superó a cierta oposición simbólica (munchos yeren candidatos informales, nomes escritos por el mesmu votante al rellenar la papeleta) en [[Nuevu Hampshire]], [[Indiana]] y [[Nebraska]]. En Virxinia Occidental, visitó les mines de carbón y paroló colos mineros pa llograr el so sofitu; la mayoría del eleutoráu nesi [[Estaos de los Estaos Xuníos|estáu]] yera conservadora y protestante, bien roceana del catolicismu de Kennedy; magar ello resultó victoriosu precisamente en Virxinia Occidental, lo que confirmó'l so prestíu como candidatu de gran curiosu popular. Con Humphrey y Morse fora de la competencia, el principal oponente de Kennedy na convención de Los Angeles foi'l Senador [[Lyndon B. Johnson]] de [[Texas]]. [[Adlai Stevenson]], el candidatu nomáu polos demócrates en 1952 y 1956, nun taba compitiendo oficialmente pero tenía gran sofitu de les bases, presentes o non na convención. El Senador [[Stuart Symington]], de Misuri, tamién yera aspirante. El [[13 de xunetu]], Kennedy consiguió ser escoyíu candidatu presidencial del Partíu Demócrata, siendo'l segundu católicu que lu llograba ([[Al Smith]] foi'l primeru en 1928, sofitáu por Joseph Kennedy Sr.). Kennedy pidió-y a Johnson que fuera'l so candidatu a la [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidencia]], a pesar de la oposición de munchos delegaos progresistes, y del grupu cercanu a Kennedy, incluyendo al so hermanu [[Robert F. Kennedy|Robert]]. Pero precisaba la popularidá de Johnson nos Estaos del Sur pa ganar na que se prevía como una de les eleiciones presidenciales más reñíes dende 1916. Les temes de mayor importancia incluyíen el [[Ilesia católica|catolicismu]] de Kennedy, [[Cuba]], la esmolición al respective de si la [[Xunión Soviética]] taba ganando o non la [[carrera espacial]] y los programes de misiles. {| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | "Al contrariu de lo que los periódicos señalen, yo nun soi'l candidatu católicu a Presidente. Soi'l candidatu del Partíu Demócrata a Presidente, que resulta que tamién ye católicu. Nun falo pol mio [[Ilesia católica|Ilesia]] en temes públiques - y la ilesia nun fala por mi. [...] Pero si dalguna vegada llegara'l tiempu -y yo nun creo que tal conflictu seya remotamente posible- cuando'l cargu rica o que viole la mio conciencia o que viole l'interés nacional, entós voi arrenunciar al cargu; y espero que cualquier servidor públicu cuerdu faiga lo mesmo". |- | style="text-align: left;" | "Discursu de John F. Kennedy ante l'Asociación Ministerial de Houston, [[12 de setiembre]] de [[1960]].<ref name="Discursu en Houston" >[http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkhoustonministers.html En AmericanRethoric - Discursu completu de JFK] Video, audiu y testu n'inglés</ref><ref name=repitida_1>[http://usinfo.state.gov/dd/esp_democracy_dialogues/esp_religion/esp_religion_words_essay.html US Info.state.gov] Fragmentos del discursu del presidente John F. Kennedy a los líderes bautistes del sur d'Estaos Xuníos, 1960.</ref>'' |} Kennedy sentía que les temes d'importancia pa los ciudadanos d'Estaos Xuníos taben dexándose de llau nos alderiques, nos cualos solíase-y atacar pol so catolicismu, remor compartíu per gran parte de la población, non solo por cuenta de la mayoría protestante, sinón tamién porque nunca tuvieren a un católicu como presidente. Pa esplicar y aselar la medrana del eleutoráu al respective de si les sos creencies influyiríen les sos decisiones como presidente, y pa tratar de que los alderiques volvieren a les temes principales de la situación d'Estaos Xuníos y mundial de 1960, el [[12 de setiembre]] dio un discursu ante la "Gran Asociación Ministerial de Houston" (organización de líderes y predicadores [[Protestantismu|protestantes]] del área metropolitana de Houston) (Greater Houston Ministerial Association),<ref name=repitida_1 /> nel cual intentó esclariar les duldes en rellación cola so relixón y declarar cómo actuaría en situaciones polítiques que fueren contraries a los sos principios relixosos. Mentó les temes qu'a él -y paecíen más importantes: la creciente influencia del comunismu, la probeza de la población, refiriéndose a les persones que vio en Virxinia Occidental que nun teníen qué comer y a aquelles families que s'habíen vistu forzaes a apurrir les sos granxes, la escasez de colexos y l'aumentu de les poblaciones probes. Mentó tamién el retrasu del país na [[carrera espacial]]. Nesti discursu dixo una de les sos frases célebres: "Nun soi'l candidatu católicu a la presidencia. Soi'l candidatu del Partíu Demócrata que resulta que tamién ye católicu. Nun falo pola ilesia en temes públiques -y la ilesia nun fala por mi".<ref name="Discursu en Houston" /> Kennedy, que destacó na so presidencia pola llucha a favor de los derechos civiles, plantegó nel discursu la tema relativa a la discriminación que nesa dómina tener en contra de los católicos, preguntando si los católicos perdíen el so derechu a ser presidente, o a otros cargos públicos, dende'l día en que yeren bautizaos. [[Ficheru:Kennedy Nixon Debat (1960).jpg|thumb|250px|Alderique televisáu mientres la candidatura presidencial ente Kennedy y Nixon]] Ente setiembre y ochobre realizaron trés alderiques presidenciales ente Kennedy y [[Richard Nixon]], nesi momentu [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]] y tamién el candidatu presidencial Republicanu. El 26 de setiembre 70 millones d'espectadores guardaron el primer alderique presidencial tresmitíu per televisión na historia de los EE. XX. Antes del primer alderique Nixon pasara dos selmanes nel hospital por cuenta de una mancadura na so pierna, llucía barba de munches hores, y non quixo maquillase. Paecía tar tirante ya incómodu, ente que Kennedy apaeció relaxáu. Al terminar l'alderique gran parte de l'audiencia dio a Kennedy como ganador. Sicasí quien lo escuchaben pela radio dieron a Nixon como ganador, o dixeron que la resultancia yera un empate.<ref>[http://www.museum.tv/archives/etv/K/htmlK/kennedy-nixon/kennedy-nixon.htm Museum.tv] Bancia ente Kennedy y Nixon, por Erika Tyner Allen</ref> El 7 d'ochobre realizó'l segundu alderique y el tercer y últimu alderique tuvo llugar el 13 d'ochobre. Anguaño los alderiques televisaos son consideraos fundamentales na política d'Estaos Xuníos, pero foi l'alderique Kennedy-Nixon de 1960 el momentu a partir del cual la televisión pasaría a exercer un rol predominante na política.<ref name="Kennedy y la defensa" /> Dempués del alderique, la campaña de Kennedy ganó impulsu, llogrando devasar por dellos puntos a Nixon na mayoría de les encuestes. El martes [[8 de payares]], Kennedy venció a Nixon nuna de les eleiciones presidenciales más cinxíes del sieglu XX. Nel votu popular nacional Kennedy ganó a Nixon por 49,7% contra 49,5%, ente que nel [[colexu eleutoral]] ganó con 303 votos contra los 219 llograos por Nixon (precisábense 269 pa ganar). Catorce eleutores de [[Mississippi]] y [[Alabama]] refugaron sofitar a Kennedy por cuenta del so sofitu al [[Movimientu polos Derechos Civiles n'Estaos Xuníos|movimientu de derechos civiles]]; esti eleutores dieron los sos votos al [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senador]] [[Harry F. Byrd, Sr.]] de Virxinia. Kennedy, con 43 años d'edá, convertir na persona más nueva escoyida como Presidente d'Estaos Xuníos. Sicasí, nun foi'l más nuevu n'exercer el cargu, pos en [[1901]], el [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidente]] [[Theodore Roosevelt]], de 42 años d'edá, exerció como presidente tres l'asesinatu del [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] [[William McKinley]]. Amás, Kennedy hasta agora ye l'únicu presidente católicu que tuvo dichu país.<ref>{{cita web |autor=arkhangelito|títulu=Religión de los presidentes de E.U.|url=http://foroadventista.org/forum/showthread.php?11805-Los Presidentes-de-Usa-%BFcuales-fueron-sus-religiones|fechaaccesu=15 d'abril de 2013}}</ref> === Asesinatu === {{AP|Asesinatu de John F. Kennedy}} {{VT|Teoríes sobre l'asesinatu de Kennedy|Comisión Warren|Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos}} [[Ficheru:Coche de Kennedy.jpg|220px|left|thumb|El coche presidencial momentos enantes del asesinatu.]] [[Ficheru:Monumento JFK.jpg|thumb|left|Monumentu John F. Kennedy, nel centru de [[Dallas]].]] El Presidente Kennedy recibió dellos impautos de bala na cai Elm de [[Dallas]] ([[Texas]]) a les 12:30 p.m. el [[22 de payares]] de [[1963]], mientres realizaba una visita política pol [[Estáu de los Estaos Xuníos|estáu]] de Texas. Foi declaráu muertu media hora más tarde. [[Lee Harvey Oswald]], el supuestu asesín, foi arrestáu nun teatru aprosimao 80 minutos dempués de los disparos. Oswald foi primeramente acusáu pol homicidiu d'un oficial de policía de Dallas, [[J.D. Tippit]], enantes de ser acusáu pol homicidiu del presidente.<ref>Asesinatu de Tippit: [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0170a.htm testu], [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0170b.htm portada]. Asesinatu de Kennedy: [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0171a.htm testu], [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0171b.htm portada].</ref> Oswald dixo nun matar a naide, alegando qu'él solo yera un señuelo. El [[29 de payares]], [[Lyndon B. Johnson]] creó la [[Comisión Warren]] —presidida pol xuez de la Suprema Corte [[Earl Warren]]— pa investigar l'asesinatu, que concluyó que Oswald actuó solo, pero les sos conclusiones siguen siendo oxetu d'alderique, tanto académicu como popular. El [[Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos]] (U.S. House of Representatives Select Committee on Assassinations) o (HSCA) foi establecíu en [[1976]] pa investigar l'asesinatu del Presidente John F. Kennedy. Les investigaciones del comité duraron hasta [[1978]], y en [[1979]] emitieron l'informe final. En dichu informe, concluyó, ente otros fechos, que'l presidente John F. Kennedy foi asesináu como resultáu d'una combalechadura, na que tuvieron arreyaes delles dependencies del Gobiernu d'Estaos Xuníos. El Departamentu de Xusticia, FBI, CIA, y la Comisión Warren fueron severamente criticaos por dichu Comité pol so probe desempeñu nes investigaciones llevaes a cabu, y el Serviciu Secretu foi llomáu de deficiente na so proteición al Presidente. === Funeral y entierru === {{AP|Funeral d'Estáu de John F. Kennedy}} [[Ficheru:JFK grave.jpg|thumb|La tumba de Kennedy nel [[Campusantu de Arlington]].]] Dempués del asesinatu'l cuerpu de Kennedy foi treslladáu a [[Washington D. C.]], específicamente al ''Nala Este'' de la [[Casa Blanca]], onde permaneció hasta'l domingu. El domingu 24 de payares, el ataúd foi tresportáu nun xarré tiráu por caballos dende la Casa Blanca hasta'l [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]], onde foi veláu públicamente. El llunes [[25 de payares]] realizóse'l [[funeral]] d'estáu, al cual asistieron más de 90 representantes de diversos países. A otru día al asesinatu, el nuevu Presidente [[Lyndon B. Johnson|Johnson]] declarara'l llunes como día nacional de llutu. Na mañana realizó una [[misa]] na [[Catedral de San Mateo de Washington D. C.]] y depués foi soterráu nel [[Campusantu de Arlington|Campusantu Nacional de Arlington]]. El [[14 de marzu]] de [[1967]], el cuerpu de Kennedy foi treslladáu al so sepultura permanente asitiada nel [[Campusantu de Arlington|Cementario Nacional de Arlington]]. Ta soterráu xunto a la so esposa y los sos fíos menores. El so hermanu, el Senador [[Robert F. Kennedy]] ta soterráu cerca d'ellos. La so tumba ta allumada polo que se denomina "[[Llapada Eterna de John F. Kennedy|llapada eterna]]". Nel documental ''[[The Fog of War]]'', l'entós Secretariu de Defensa [[Robert McNamara]], dixo escoyer el llugar pa la tumba y que Jackie tuvo acordies col llugar escoyíu. Kennedy y [[William Howard Taft]] son los únicos [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidentes de los Estaos Xuníos]] soterraos nel Campusantu Arlington. == Presidencia (1961-1963) == John F. Kennedy xuró como'l 35º [[presidente de los Estaos Xuníos]] el [[20 de xineru]] de [[1961]]. Nel so discursu inaugural<ref>[http://www.inep.org/content/view/2591/73/ Portal Inep] ''Discursu Inaugural'', tamién llamáu ''Discursu de Toma de Posesión'' de Kennedy</ref>faló de la necesidá de que los ciudadanos d'Estaos Xuníos fueren más activos, pronunciando una de les sos frases más famoses: «Nun preguntar qué ye lo que'l to país puede faer por ti; pregunta qué ye lo que tu puedes faer pel to país». Tamién solicitó a les demás naciones del mundu que llucharen en xunto contra lo qu'él llamó l'enemigu común del home: la tiranía, la probeza, les enfermedaes y la guerra mesma».<ref>[http://www.historyplace.com/speeches/jfk-inaug.htm Discursu inaugural de Kennedy al asumir la presidencia] 20 de xineru de 1961</ref> A la fin, esplayóse sobre'l so deséu d'un mayor [[internacionalismu]]: «Finalmente, tanto si son ustedes ciudadanos de los Estaos Xuníos como si ser del mundu, esixan de nós la mesma arrogancia de fuercia y sacrificiu que nós-yos pidimos a ustedes». === Política interna === Kennedy llamó al so programa de política interna «[[La nueva frontera]]» (''New Frontier''). Ambiciosamente prometía fondos federales pa la [[educación]], [[salú|atención médica]] pa la tercer edá y l'intervención del gobiernu pa detener la recesión. Prometió tamién poner fin a la discriminación racial. En 1963, propunxo una reforma nos impuestos qu'incluyía'l so amenorgamientu, que foi aprobada pol [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] en 1964, dempués del so asesinatu. Pocos de los más importantes programes de Kennedy llograron pasar pol Congresu mientres la so vida, anque baxu [[Lyndon B. Johnson|Johnson]], el so socesor, el Congresu votar mientres la llexislatura 1964-65. Siendo presidente, Kennedy autorizó la execución de dos [[Pena de muerte|penes de muerte]], una por condena de la xusticia ordinaria y otra na xurisdicción militar, negándose en dambos casos a exercer la so potestá de conmutar la pena. El gobernador de Iowa, Harold Hughes, solicitó personalmente a Kennedy clemencia pa [[Victor Feguer]], el condergáu pola xusticia ordinaria, ensin poder evitar que fuera colgáu'l 15 de marzu de 1963. Dase la circunstancia de que dambes execuciones marcaron un finxu. La de Feguer, porque foi la postrera del estáu de Iowa (qu'abolió la pena capital en 1965) y tamién la postrera d'un recluyíu federal anterior a la moratoria 1972-1976<ref group="Nota">Hubo otra en 1967, la de Luis Monge, pero'l convicto yera estatal, de [[Colorado]]. De fechu la siguiente execución d'un convicto federal asocedió en 2001</ref> tres el casu [[Furman v. Xeorxa]].<ref group="Nota"> Esi casu motivó que dexara d'aplicase la pena capital en EE. XX. en 1972, al dictaminar la Corte Suprema que la forma en que s'aplicaba yera inconstitucional. Nun s'abolió la pena de muerte, pero sí foi necesariu modificar los sistemes procesales. En 1976 volver# a entamar la execución de la pena nos Estaos que nun la abolieron, y en xineru de 1977 asocedió la siguiente execución.</ref> La execución militar foi la postrera realizada hasta l'actualidá. ==== Economía ==== Kennedy punxo fin a un periodu d'una estricta política fiscal, relaxó la política monetaria pa caltener los tipos d'interés y aguiyar la crecedera de la economía.<ref name="'70s 293">{{cita llibru |títulu=Como lleguemos a equí: The '70s|apellíos=Frum|nome=David|enllaceautor=David Frum|añu=2000|editorial=Basic Books|allugamientu=Nueva York, NY|isbn=0465041957|páxina=293}}</ref> Kennedy presidió'l presupuestu del gobiernu primeru en superar la marca de 100 mil millones dólares, en [[1962]], y el so primer presupuestu en [[1961]] condució a los primeres [[Déficit presupuestariu|déficit presupuestarios]] ensin guerra y ensin recesión.<ref name="'70s 324">{{cita llibru |títulu=Como lleguemos a equí: The '70s|apellíos=Frum|nome=David|enllaceautor=David Frum|añu=2000|editorial=Basic Books|allugamientu=New York, NY|isbn=0465041957|páxina=324}}</ref> La economía, que pasara al traviés de dos recesiones en tres años y taba cuando Kennedy asumió'l poder, aceleróse notablemente mientres la so curtia presidencia. A pesar d'una inflación baxa y tases d'interés, el [[PIB]] creciera nun promediu de namái'l 2,2&nbsp;% mientres la presidencia d'[[Eisenhower]] (pocu más de crecedera de la población a la hora), y menguó nun 1&nbsp;% mientres l'últimu añu de Eisenhower.<ref name=bea>{{cita web |url=http://www.bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=6&ViewSeries=NON&Java=non&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Qtr&FirstYear=1953&LastYear=1964&3Place=N&Update=Update&JavaBox=non |títulu=BEA: Figures del PIB por sector, 1953-1964 |editorial=Bea.gov |fechaaccesu=22 d'agostu de 2010}}</ref> L'estancamientu tomara un peaxe nel mercáu llaboral del país, asina: el desemplegu aumentó costantemente, pasando de menos del 3&nbsp;% en [[1953]] al 7&nbsp;%, a principios de [[1961]].<ref name=dol>{{cita web |url=http://data.bls.gov/PDQ/servlet/SurveyOutputServlet |títulu=Oficina d'Estadístiques de Trabayu: Emplegu & Desemplegu |editorial=Data.bls.gov |fechaaccesu=21 d'agostu de 2010}}</ref> La economía xiró y espolletó mientres l'alministración de Kennedy. El PIB creció nun promediu del 5,5&nbsp;% dende principios de 1961 a finales de 1963,<ref name=bea/> ente que la inflación caltúvose estable en redol al 1&nbsp;% y el desemplegu empezó a vencer;<ref>{{cita web |url=https://www.census.gov/statab/hist/HS-36.pdf |títulu=Estadístiques Astractes de los Estaos Xuníos: Nicios históricos del aprecio |formatu=PDF |fechaaccesu=22 d'agostu de 2010}}</ref> la producción industrial aumentó un 15&nbsp;% y les ventes d'automóviles saltaron nun 40&nbsp;%.<ref>{{cita web |url=http://www2.census.gov/prod2/statcomp/documents/1964-01.pdf |títulu=Estadístiques astractes de los Estaos Xuníos, 1964 |formatu=PDF |fechaaccesu=22 d'agostu de 2010}}</ref> Esta tasa de crecedera del PIB y la industria siguió hasta alredor de [[1966]], ya inda tuvo que ser repitíu por un periodu sosteníu de tiempu.<ref name=bea/> ==== Derechos civiles ==== [[Ficheru:President Kennedy addresses nation on Civil Rights, 11 June 1963.jpg|thumb|250px|Kennedy dirixir a la nación sobre los [[derechos civiles]], [[11 de xunu]] de [[1963]].]] Unu de los asuntos nacionales más agobiantes de la era Kennedy foi l'aturbolináu final de les práutiques de discriminación racial toleraes o inclusive autorizaes poles autoridaes estatales. La [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] fallara en 1954 que la [[segregación racial]] nos colexos públicos yera inconstitucional. Sicasí, munchos colexos —especialmente los de los estaos sureños— nun obedecieron el fallu de la Corte Suprema. La segregación nos autobuses, los restoranes, los teatros, cines, baños y otros espacios públicos siguió. Kennedy sofitó la [[integración racial]] y los derechos civiles, y mientres la so campaña presidencial en 1960 telefonió a [[Coretta Scott King]], esposa del encarceláu reverendu [[Martin Luther King, Jr.]], lo que, quiciabes, atraxo sofitu del eleutoráu negru a la so candidatura. La intervención de John y Robert Kennedy aseguró la escarcelación de King.<ref>[http://www.lib.lsu.edu/hum/mlk/srs216.html Cronoloxía d'eventos na vida de Martin Luther King] Ayuda de John y Robert Kennedy a la so lliberación</ref><ref>[http://www.taylormarsh.com/archives_view.php?id=25042 Intervención de Kennedy pa la lliberación de King]</ref> En 1962, l'estudiante de raza negra [[James Meredith]] trató de matriculase na Universidá de Mississippi, pero violentes manifestaciones d'estudiantes blancos torgar, cola tolerancia del gobernador del estáu. Kennedy respondió unviando a 400 axentes federales y a 3.000 soldaos p'asegurar que Meredith pudiera matriculase. Asignó tamién axentes pa protexer a los "[[Freedom Riders]]"<ref group="Nota">Los ''freedom riders'' yeren activistes que viaxaben a los estaos sureños n'autobús de llinia, en grupos interraciales, pa constatar o reclamar el cumplimientu de la prohibición (sentencia Boynton v. Virxinia) de segregación en tresportes públicos y locales asociaos, como los restoranes d'estaciones d'autobuses</ref>{{ensin referencies}} Al entamu de la so presidencia, Kennedy pensó que les organizaciones y movimientos populares antisegregacionistas lo único que diben consiguir yera agafar a munchos blancos sureños, lo que fadría inda más difícil l'aprobación de lleis de derechos civiles nun Congresu apoderáu por demócrates de los estaos del sur. Por eso alloñóse de los movimientos de derechos civiles, que los sos líderes sintieron que Kennedy nun sofitaba los sos esfuercios. {| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | Tien De ser posible, al curtiu plazu, que tou ciudadanu d'Estaos Xuníos pueda esfrutar de los privilexos de ser ciudadanu d'Estaos Xuníos ensin importar la so raza o color. Al curtiu plazu, tou ciudadanu d'Estaos Xuníos tien de tener el derechu de ser tratáu como-y gustaría ser tratáu, como a unu gustaría-y que trataren a los sos fíos. |- | style="text-align: left;" | Discursu de John F. Kennedy sobre los derechos civiles, 11 de xunu de 1963.<ref name=repitida_5>[http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkcivilrights.htm AmericanRhetoric.com] Discursu sobre los derechos civiles de Kennedy</ref> |} El [[9 de setiembre]] de [[1963]] Kennedy dirixir al país por cuenta de la segregación que siguía asocediendo en Alabama, y encamentó al gobernador Wallace que l'orde solo caltendríase en tal estáu si él taba dispuestu a esixilo. Amestó que'l so "gobiernu ta dispuestu a faer tou lo necesario por que les órdenes de los tribunales cumpla pero yo [Kennedy] tengo la esperanza de que'l gobernador Wallace va esixir a los funcionarios locales y a les comunidaes qu'asuman les sos responsabilidaes sobre esta tema, lo qu'elles tán dispuestes a cumplir.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/presidents/35_kennedy/psources/ps_deseg.html PBS.org] American Experience, The Presidentes - Discursu de Kennedy sobre la [[desegregación]] nos colexos d'Alabama.</ref> El [[11 de xunu]] del mesmu añu, el Presidente Kennedy intervieno cuando'l Gobernador d'[[Alabama]], [[George Wallace]], bloquió la puerta de la Universidá d'Alabama pa torgar matriculase a dos estudiantes afroamericanes, Vivian Malone y James Hood. George Wallace namái venció y estremóse cuando foi riquíu polos alguaciles federales, el [[Fiscal Xeneral de los Estaos Xuníos|Fiscal Xeneral]] Nicholas Katzenbach y la [[Guardia Nacional de los Estaos Xuníos|Guardia Nacional]] d'Alabama. Esa tarde Kennedy dio'l so famosu discursu sobre los derechos civiles per radio y televisión.<ref name=repitida_5 /> Nel discursu encamentó a los [[Congresu de los Estaos Xuníos|congresistes]] por que llexislaren seriamente sobre la tema y que d'esi manera algamaren les metes propuestes por Lincoln faía más de 100 años. Esta propuesta convertir na Lee de Derechos Civiles de 1964.<ref>[http://www.mass.gov/statehouse/statues/jfk_landing.htm Mass.gov] Sobre el</ref><ref>[http://usinfo.state.gov/usa/infousa/facts/democrac/39.htm Fonderada de la Lee de Derechos Civiles de 1964]</ref> ==== Inmigración ==== Kennedy sofitó los postulaos del so partíu de revisar y camudar la política gubernamental sobre inmigración. Taba a favor d'una mayor igualdá y proteición de derechos tantu pa los ciudadanos nacíos nel país como para quien llograren la nacionalidá d'Estaos Xuníos.<ref>«[http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=60440 Presidency.ucsb.edu De la oficina de prensa: Senador John F. Kennedy, inmigración y lleis sobre la naturalización, Hyannis Inn Motel, Hyannis, MA]». 6 d'agostu de 1960.</ref> Estes idees convertir mientres la so presidencia na [[Lee sobre Inmigración y Nacionalidá de 1965]] (Immigration and Nationality Act of 1965), promovida pol so hermanu, el [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] [[Edward Kennedy]]. La llei camudó drásticamente la procedencia de la inmigración, que pasó del norte y oeste d'Europa a Llatinoamérica y Asia, y camudó la escala de prioridaes: enantes lo importante yera la seleición de los inmigrantes; tres la llei importaba la reunificación familiar.<ref>«[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5393857 NPR.org Entrevista al Senador [[Edward Kennedy]] sobre la inmigración, enantes y agora]». 9 de mayu de 2006.</ref> Lo que Kennedy quería yera desmantelar la política de seleición d'inmigrantes basada nel so país d'orixe, viendo esto como una espansión de les polítiques relatives a los derechos civiles.<ref>«[http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=60440 Presidency.ucsb.edu De la oficina de prensa: Senador John F. Kennedy, inmigración y lleis sobre la naturalización, Hyannis Inn Motel, Hyannis, MA]». 6 d'agostu de 1960.</ref> ==== Programa espacial ==== {{VT|Carrera espacial}} [[Ficheru:JFK inspects Mercury capsule, 23 February 1962.jpg|thumb|El presidente Kennedy xunto a la [[nave espacial]] [[Mercury Atlas 6|Friendship 7]], que realizó tres órbites a la [[Tierra]], pilotada pol astronauta [[John Glenn]]. [[23 de febreru]] de [[1962]], [[Cabu Cañaveral]], [[Florida]], Hangar S. Semeya de Cecil Stoughton.]] Kennedy deseyaba con ansiedá qu'Estaos Xuníos liderara la [[carrera espacial]]. [[Sergéi Khrushchov]] diz que Kennedy averóse dos veces al so padre, Nikita, por que realizaren una empresa en xunto pa esplorar l'espaciu: en xunu de 1961 y na seronda de 1963. Na primer ocasión, la Xunión Soviética taba muncho más adelantrada en términos de teunoloxía espacial que EE. XX. La primer vegada que Kennedy declaró l'oxetivu de llevar a un home a la [[Lluna]] foi nuna Sesión Conxunta de Congresu y Senáu, celebrada'l 25 de mayu de [[1961]]. Nesa ocasión dixo: {{cita|Primero, creo qu'esta nación tien d'asumir como meta'l llograr qu'un home vaya a la Lluna y torne a salvo a la Tierra enantes del fin d'esta década. Nengún otru proyeutu individual va ser tan impresionante pa la humanidá nin más importante que los viaxes de llargu algame al espaciu; y nengún va ser tan difícil y costosu de consiguir.<ref>[http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/JFK/Urgent+National+Needs+Page+4.htm Biblioteca JFK.] Mensaxe especial del Presidente Kennedy al Congresu sobre les necesidaes urxentes de la nación</ref>}} En setiembre de 1962, pronunció un discursu na [[Universidá Rice]], nel que dixo: {{cita|Nenguna nación qu'espere ser el líder d'otres naciones puede esperar caltenese atrasada na carrera pel espaciu.}} Más tarde, n'este mesmu discursu: {{cita|Nós escoyemos dir a la Lluna y faer otres coses, non porque seya fácil, sinón porque ye difícil.<ref>[http://webcast.rice.edu/speeches/19620912kennedy.html Trescripción del discursu de Kennedy na Universidá Rice sobre l'esfuerciu espacial]</ref>}} Nel segundu aproximamientu a Khrushchov, el rusu viose persuadíu de los beneficios qu'acarretaría compartir los costos y porque la teunoloxía d'Estaos Xuníos taba más adelantrada. Los EE.XX. llanzaron un satélite a la [[órbita geoestacionaria]] y Kennedy solicitó al Congresu qu'aprobara un presupuestu de más de 25 mil millones de dólares pal [[Programa Apollo]]. Khrushchov alcordó trabayar en xunto na seronda de 1963, pero Kennedy foi asesináu primero que tal alcuerdu pudiera ser formalizáu. El 20 de xunetu de 1969, casi seis años dempués de la muerte de JFK, l'oxetivu del Programa Apollo foi alcanzáu y [[Apollo 11|un home punxo pie na lluna]]. === Política esterior === ==== Cuba y la Invasión de la Badea de Cochinos ==== {{AP|Invasión de Badea de Cochinos}} [[Ficheru:McNamara and Kennedy.jpg|left|thumb|El presidente Kennedy y el Secretariu de Defensa McNamara nuna xunta de EXCOMM.]] Primero que Kennedy fuera electu Presidente, l'alministración de Eisenhower creó un plan pa derrocar al réxime de [[Fidel Castro]] en [[Cuba]]. Como parte central del plan, estructurado y detalláu pola [[Axencia Central d'Intelixencia|CIA]] con sofitu mínimu del [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Departamentu d'Estáu]], incluyíase armar una insurrección contra-revolucionaria compuesta por cubanos anti-castristes.<ref name="repitida_2">Schlesinger, Robert Kennedy and His Times</ref> Los insurrectos cubanos, entrenaos por EE. XX., teníen qu'invadir Cuba y encamentar a una sulevación del pueblu cubanu pa llograr l'oxetivu de derrocar a Castru del poder. El [[17 d'abril]] de [[1961]], Kennedy ordenó que'l plan executárase. Con sofitu de la CIA, no que foi conocíu como la Invasión de la Badea de Cochinos, 1.500 exiliaos cubanos, entrenaos por EE. XX. y llamaos "Brigada 2506", volvieron a la islla cola esperanza de derrocar al réxime castrista. Sicasí, Kennedy ordenó que la invasión llevar a cabu ensin el sofitu aereu de EE. XX. El [[19 d'abril]] el gobiernu cubanu prindara o executara a los invasores exiliaos, y Kennedy viose obligáu a axustar la salida de los 1.189 sobrevivientes. Ente les causes del fracasu del plan, señaláronse la falta de diálogu ente los líderes militares, y la falta total de sofitu naval pa faer frente a la eficaz artillería de la isla, que incapacitó fácilmente a los exiliaos cubanos cuando desembarcaron.<ref name="repitida_2" /> Dempués de 20 meses, Cuba lliberó a los exiliaos prindaos en cuenta de 53 millones de dólares en comida y medicina. L'incidente foi bien embarazoso pa Kennedy, pero él responsabilizóse totalmente del fracasu. Por cuenta de esta invasión, Castro empezó a esmolecese de los d'Estaos Xuníos, creyendo qu'habría una segunda invasión.<ref>[[Jean Edward Smith]], "Bay of Pigs: The Unanswered Questions", ''The Nation'', [[13 d'abril]] de [[1964]]</ref><ref>[http://www.dontquoteme.com/search/quote_display.jsp?quoteID=5580&gameID=2 Don't Quote Me - John F. Kennedy Quotes<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> [[Ficheru:John Kennedy, Nikita Khrushchev 1961.jpg|thumb|John F. Kennedy y [[Nikita Khrushchov]] en Viena, 1961]] ==== Crisis de los misiles de Cuba ==== {{AP|Crisis de los misiles de Cuba}} [[Ficheru:EXCOMM meeting, Cuban Missile Crisis, 29 October 1962.jpg|thumb|250px|El [[EXCOMM]] de Kennedy axuntar mientres la crisis de los misiles cubanos ([[29 d'ochobre]] de [[1962]]).]] La crisis de los misiles de Cuba empezó'l [[14 d'ochobre]] de [[1962]], cuando aviones espíes [[Lockheed U-2|U-2]] tomaron fotografíes de la construcción de silos pa misiles soviéticos de llargu algame en Cuba. Les fotografíes fueron amosaes a Kennedy el [[16 d'ochobre]] de [[1962]]. Estaos Xuníos atopó ante una inminente amenaza nuclear. Kennedy enfrentar a un dilema: si los EE. XX. atacaben tales asentamientos, podría causase una [[guerra nuclear]] cola [[Xunión Soviética|U.R.S.S.]]; pero si EE. XX. nun se pronunciaba, tendría armes nucleares a pocos quilómetros de distancia del país y cuidao que los misiles atopar a tan curtia distancia del continente, les posibilidaes de reaición amenorgar al mínimu. A esto añedía la esmolición alrodiu de la imaxe débil que EE. XX. daba ante'l mundu nel so propiu [[Hemisferiu occidental|hemisferiu]]. [[Ficheru:LeMay Cuban Missile Crisis.jpg|thumb|left|220px|El Presidente J.F.K. axuntar col Xeneral [[Curtis LeMay]] y los pilotos que realizaron la reconocencia de los misiles.]] Munchos militares y miembros del [[EXCOMM]] primieron a Kennedy por qu'aprobara un ataque aereu contra los allugamientos cubanos de los misiles, pero'l Presidente ordenó una cuarentena naval na que l'[[Armada de los Estaos Xuníos|Armada d'Estaos Xuníos]] inspeccionaría a tolos barcos que llegaren a Cuba. Empecipió conversaciones colos soviéticos por que retiraren tol material de "defensa" que taba instalando en Cuba; si nun lu faíen, la cuarentena ordenada por Kennedy duraría indefinidamente. Una selmana dempués, él y el [[Presidente del Conseyu de Ministros de la URSS|Primer ministru soviéticu]] [[Nikita Khrushchov]] llegaron a un alcuerdu. Khrushchov alcordó qu'esaniciaría los misiles suxetos a inspeiciones de la ONX si los EE. XX. emitíen una declaración pública diciendo que nunca invadiríen Cuba. Dempués d'esta crisis, la más cercana de la historia a una guerra nuclear, Kennedy empezó a tener más curiáu nes sos confrontaciones cola Xunión Soviética. ==== Llatinoamérica y el comunismu ==== [[Ficheru:RómuloBetancourt JFK1961.jpg|right|thumb|250px|El presidente [[John F. Kennedy]] xunto a la Primer Dama [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jackie Kennedy]] en La Morita, mientres la primer visita oficial d'un presidente de los Estaos Xuníos a [[Venezuela]] (Dic, 1961).]] Argumentando que "aquellos que faen de les revoluciones pacífiques un imposible faen que les revoluciones violentes seyan inevitables", trató de contener el [[comunismu]] en Llatinoamérica estableciendo una [[Alianza pal Progresu]], al traviés de la cual unviárase ayuda internacional a los países en problemes dientro de la rexón, buscando al empar un estándar rexonal en materia de derechos humanos. Trabayó cercanamente col Gobernador de Puertu Ricu [[Luis Muñoz Marín]] y el presidente de [[Venezuela]] [[Rómulo Betancourt]] pal desenvolvimientu de l'Alianza pal Progresu, como tamién pal desenvolvimientu de l'autonomía del estáu llibre acomuñáu de Puertu Ricu. N'avientu de 1961 realizó una xira d'estáu per Puertu Ricu, Venezuela y Colombia que se promocionaben como bastiones demócrates antagónicos del comunismu castrista. ==== El Cuerpu de Paz ==== [[Ficheru:Alessandri-Kennedy(2).JPG|thumb|248x248px|El Presidente [[John F. Kennedy]] xuntu al Presidente de Chile <span style="font-size: 11px; line-height: 15.834113121032715px; background-color: rgb(249, 249, 249);"> </span>[[Jorge Alessandri]], na visita oficial que realizó Alessandri a [[Estaos Xuníos]] (Dic, 1962).]] {{VT|Cuerpu de Paz}} Como unu de los sos primeros actos presidenciales, Kennedy creó'l [[Cuerpu de Paz]]. Al traviés d'esti programa, los d'Estaos Xuníos podíen ufiertase como voluntarios p'ayudar a naciones en desenvolvimientu n'árees tales como la [[educación]], [[agricultura]], [[salú]] y [[construcción]]. ==== África ==== John F. Kennedy dio un discursu na [[Universidá de Saint Anselm]] el [[5 de marzu]] de [[1960]], al respective de la conducta d'Estaos Xuníos nes nueves realidaes de la incipiente [[Guerra Fría]]. El discursu de Kennedy detallaba cómo la política esterior d'Estaos Xuníos tenía de llevase a cabu escontra les naciones d'África, señalando un toque d'ayuda pal nacionalismu africano modernu diciendo que: ''"Pa nós, tamién, fundóse una nueva nación sobre la rebelión de la dominación colonial"''.<ref>{{cita web |url=http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/JFK/JFK+Pre-Pres/1960/002PREPRES12SPEECHES_60MAR05a.htm |títulu=Comentario del Senador John F. Kennedy nel Colexu San Anselmo, Manchester, New Hampshire, 5 de marzu 1960 - Muséu y biblioteca presidencial de John F. Kennedy |editorial=Jfklibrary.org |fecha=5 de marzu de 1960 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2010}}</ref> ==== Iraq ==== En [[1963]], el gobiernu de Kennedy sofitó un golpe d'estáu contra'l gobiernu d'Iraq encabezáu pol xeneral [[Abdul Karim Qasim]], que cinco años enantes depunxera a los aliaos occidentales cola [[Reinu d'Iraq|monarquía iraquina]]. La [[CIA]] ayudó a los nuevos gobiernu del [[Partíu Árabe Socialista Baaz|Partíu Baaz]] encabezáu por [[Abdul Salam Arif]] pa llibrar al país de supuestos izquierdistes y [[Comunismu|comunistes]]. Nun golpe d'estáu baazista, el gobiernu utiliza les llistes de sospechosos comunistes y otros izquierdistes apurrida pola CIA, p'asesinar sistemáticamente a un númberu incalculable d'educación d'élite d'Iraq, los asesinatos nos que'l mesmu [[Sadam Husein]] dizse que participó. Ente les víctimes había cientos de médicos, profesores, téunicos, abogaos y otros profesionales, según militares y figures polítiques.<ref name=saddam>{{cita web |url=http://readthese.blogspot.com/2003_12_15_readthese_archive.html|títulu=La Creación d'un Tiranu de 40 años|fechaaccesu=21 d'agostu de 2010|fecha=15 d'avientu de 2003|obra=New York Times}}</ref><ref>"The Old Social Classes and the Revolutionary Movements of Iraq", Princeton: Princeton University Press, 1978; Peter and Marion Sluglett, "Iraq Since 1958" London, I.B. Taurus, 1990</ref><ref>Regarding the CIA's "Health Alteration Committee's work in Iraq, see U.S. Senate's Church Committee Interim Report on Assassination, page 181, Note 1</ref> Acordies con un artículu d'opinión en ''[[The New York Times]]'', los Estaos Xuníos unviaron armes al nuevu réxime, les armes más utilizaes contra los insurxentes [[Pueblu curdu|curdos]] mesmos que los EE.XX. sofitó contra Kassem y que depués abandonaron. El petroleu d'Estaos Xuníos y del Reinu Xuníu y otros intereses, incluyendo [[Mobil]], [[Bechtel]] y [[BP|British Petroleum]], tuvieron llevando a cabo negocio n'Iraq. ==== Vietnam ==== {{VT|Guerra de Vietnam}} Nel sureste d'Asia, Kennedy siguió lo que Eisenhower empezara, usando fuercia militar llindada pa combatir les fuercies comunistes comandadas principalmente por [[Ho Chi Minh]]. Proclamando una guerra contra la espansión del comunismu, Kennedy estableció programes p'ayudar al inestable gobiernu de [[Vietnam del Sur]] aproviendo ayuda política, económica y militar, lo qu'incluyía la unviada de 16.000 soldaos y Fuercies Especiales d'EE.XX. como conseyeros militares a la rexón aumentando la presencia militar a 60.000 soldaos. Kennedy alcordó tamién utilizar "zones llibres pa disparar" (''free-fire zones''),<ref group="Nota">Nel manual utilizáu poles tropes d'Estaos Xuníos en Vietnam apaez una definición d'estes zones, llamaes free-fire zones: "Una área específica designada por que se-y dispare cualquier arma de fueu ensin coordinaciones específiques col cuartel d'operaciones." N'otres pallabres, una zona de combate na que puede abrir fueu o esplotar bombes ensin pidir autorización nin dar avisu, haya o nun guarda de persones</ref> [[napalm]], [[axente naranxa]] y [[Aeronave jet|aviones jet]]. Estaos Xuníos foise arreyando cada vegada más na área hasta que fuercies armaes d'Estaos Xuníos fueron unviaes direutamente pa combatir na [[Guerra de Vietnam]] mientres la siguiente alministración, la de [[Lyndon B. Johnson|Johnson]]. L'alministración Kennedy aumentó'l sofitu militar, pero les fuercies militares de Vietnam del Sur nun fueron capaces de superar a les fuercies del [[Viet Minh]] y [[Viet Cong]]. Kennedy enfrentar a la crisis de Vietnam en xunetu de 1963. El plan de [[CIA]], sofitáu pola alministración del Presidente, yera provocar un [[golpe d'estáu]] contra'l Presidente de Vietnam del Sur, [[Ngo Dinh Diem]] por xenerales vietnamites fácilmente manipulables polos d'Estaos Xuníos.<ref>LeFeber, "America, Russia and the Cold War", p. 233) (Estaos Xuníos, Rusia y la Guerra Fría).</ref> El 2 de payares el Presidente Diem foi derrocáu, arrestáu y executáu (anque les circunstancies exactes de la so muerte nun se fixeron públiques, pos los archivos del golpe d'estáu considérense secretu d'estáu).<ref>[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB101/vn28.pdf Sobre'l gobiernu de Diem]</ref> Cuando Kennedy foi informáu sobre estos fechos Maxwell Taylor recuerda que "corrió apresuradamente de la sala perplexo y desilusionao".<ref>Karnow ''Vietnam: A History'' p. 326.</ref> Él nun aprobara l'asesinatu de Diem. Una razón pola que se tarrecía sofita-y yera la posibilidá de qu'axustara con [[Ho Chi Minh]] pa llograr una coalición de gobiernu neutral na que pudieren incluyise comunistes, como asocedió en [[Laos]] en 1962.<ref group="Nota">El [[23 de xunetu]] de [[1962]] catorce naciones roblaron un alcuerdu nel que se comprometíen a caltenese neutrales con al respective de Laos. Ente estes naciones atopaba China, Vietnam del Sur, la Xunión Soviética, Vietnam del Norte y los Estaos Xuníos.</ref> [[Dean Rusk]], [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos]], dixo que "Los neutralismos... ye igual a rindición." Caltiénse como un puntu revesosu ente los historiadores la interrogante al respective de si, nel casu que Kennedy terminara'l so periodu presidencial y fuera reelixíu en 1964, la guerra de Vietnam crecería na forma que la fixo.<ref>Joseph Ellis, "Making Vietnam History ", ''Reviews in American History'' 28.4 (2000) 625-629</ref> Avivando estes especulaciones tán les declaraciones del Secretariu de Defensa de Kennedy y Johnson, [[Robert McNamara]], quien afirmó que Kennedy taba considerando seriamente retirar a les fuercies d'Estaos Xuníos de Vietnam dempués de la so reeleición de 1964. Na película "The Fog of War", non solo McNamara diz esto, sinón que se presenta una grabación de Lyndon Johnson na cual confirma que Kennedy entamaba retirar a les fuercies d'Estaos Xuníos de Vietnam, una posición desaprobada pol Vicepresidente.<ref> Documental "The Fog of War: Once lecciones de la vida de [[Robert S. McNamara]]")</ref> Otra evidencia ye'l memorándum de Kennedy llamáu "National Security Action Memorandum" (NSAM) #263 del [[11 d'ochobre]] de [[1963]] nel que daba la orde de retirar a 1.000 militares y personal militar pa finales de 1963. A pesar d'ello, y pola razón dada al derrocar el gobiernu de Diem, tal aición sería una drástica revocación de la so política anterior, anque dende'l so aclamáu discursu sobre la paz mundial del [[10 de xunu]] de [[1963]] na ''American University'', Kennedy taba moviéndose a polítiques menos agresives na [[Guerra Fría]]. Dempués del asesinatu de Kennedy, el nuevu Presidente, Lyndon B. Johnson, anuló darréu la orde de Kennedy de retirar un total de 1.000 militares pa finales de 1963, col so orde NSAM #273 del [[26 de payares]] de [[1963]]. ==== Discursu en Berlín Occidental ==== {{AP|Ich bin ein Berliner}} [[Ficheru:JFK speech Ich bin ein berliner 1.jpg|thumb|left|250px|El Presidente Kennedy dirixir a los berlineses. [[26 de xunu]] de [[1963]].]] Al términu de la [[Segunda guerra mundial]], Alemaña foi estremada so les presiones simultánees de los aliaos y los soviéticos. Cola construcción del [[Muriu de Berlín]] el [[13 d'agostu]] de [[1961]], los comunistes dixebraron Berlín en dos partes, una, sol control de los aliaos, llamaríase [[Berlín occidental]], y otra, sol control de los soviéticos, llamaríase [[Berlín oriental]]. Kennedy visitó Berlín occidental y el [[26 de xunu]] de [[1963]] pronunció un discursu públicu criticando'l comunismu con motivu del decimoquintu aniversariu del [[bloquéu de Berlín]] impuestu pola [[República Socialista Federativa Soviética de Rusia|URSS]]. Nel discursu, pronunciáu dende'l [[balcón]] del edificiu '[[Rathaus Schöneberg]]', señaló la construcción del Muriu de Berlín como un exemplu del fracasu comunista: <br /> <br /> "''La llibertá supón munches dificultaes y la democracia nun ye perfecta, pero enxamás vimos obligaos a alzar un muriu, pa confinar al nuesu pueblu.''" <br /> <br /> {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: right;" | "Fai dos mil años yera un arguyu dicir ''[[civis romanus sum]]'' [Yo soi un ciudadanu [[Imperiu romanu|romanu]]]. Güei, nel mundu de la llibertá, unu pue tar arguyosu de dicir '''[[Ich bin ein Berliner]]''' [...] Tolos homes son llibres, onde quiera que vivan, son ciudadanos de Berlín, y, por ello, como un home llibre, toi arguyosu de dicir 'Ich bin ein Berliner!'" |- | style="text-align: right;" | "Discursu de John F. Kennedy en Berlín Occidental, [[26 de xunu]] de [[1963]].<ref>[http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkberliner.html En AmericanRethoric - Discursu completu de JFK en Berlín occidental] Videu, audiu y testu n'inglés</ref>'' |} La frase [[Ich bin ein Berliner]] (Soi un berlinés), en virtú de la cual el discursu pasó a la historia, asocedióse-y a Kennedy cuando diba xubiendo al balcón del [[Rathaus Schöneberg]]. La idea basar na antigua frase [[civis romanus sum]] (Soi ciudadanu de [[Imperiu romanu|Roma]]) utilizada polos romanos. Averar al so intérprete, Robert H. Lochner, por que-y traduxera la frase "I am a Berliner" y por que lo ayudar cola so pronunciación, escribiendo rápido nuna fueya la frase y la so pronunciación. Casi'l 83% de la población berlinesa alcuéntrase nes cais cuando Kennedy dixo esta frase. Dempués, impresionáu, confesaría a los sos asistentes: "''Nunca vamos tener otru día como esti''."<ref>[[Jean Edward Smith]], ''The Defense of Berlin'', Baltimore: Johns Hopkins Press, 1963; [[Jean Edward Smith]], ''The Wall as Watershed'', Arlington, Virxinia: Institute for Defense Analysis, 1966.</ref> ==== Tratáu de prohibición de pruebes nucleares ==== {{VT|Tratáu de prohibición parcial d'ensayos nucleares}} [[Ficheru:President Kennedy signs Nuclear Test Ban Treaty, 07 October 1963.jpg|thumb|300px|El Presidente Kennedy robla'l Tratáu de prohibición parcial d'ensayos nucleares na Sala de Trataos de la [[Casa Blanca]]. I-D: William Hopkins, Sen. Mike Mansfield, John J. McCloy, Adrian S. Fisher, Sen. John Pastore, W. Averell Harriman, Sen. George Smathers, Sen. J.W. Fulbright, Sec. d'Estáu Dean Rusk, Sen. George Aiken, Presidente Kennedy, Sen. Hubert H. Humphrey, Sen. Everett Dirksen, William C. Foster, Sen. Howard W. Cannon, Sen. Leverett Saltonstall, Sen. Thomas H. Kuchel, Vice-Presidente Johnson. Fotografía de Robert Knudsen, na Biblioteca y Muséu Presidencial John F. Kennedy, Boston. [[7 d'ochobre]] de [[1963]].]] Alteriáu polos peligros constantes de la [[contaminación]] [[Radioactividá|radiactiva]] y la proliferación de les armes nucleares, Kennedy primió por que se adoptara'l [[Tratáu de prohibición parcial d'ensayos nucleares]] el cual prohibía les pruebes atómiques sobre tierra, na atmósfera o so l'agua, pero non les pruebes so tierra. Los Estaos Xuníos, el Reinu Xuníu y l'Xunión Soviética fueron los firmantes iniciales del tratáu. Kennedy robló'l tratáu por que pasara a ser llei d'Estaos Xuníos n'agostu de 1963. ==== Irlanda ==== [[Ficheru:JFKIreland2.jpg|left|thumb|John F. Kennedy n'[[Irlanda]] el [[27 de xunu]] de [[1963]].]] Cuando Kennedy visitó [[Irlanda]] en 1963, axuntar col Presidente d'esi país, [[Éamon de Valera]], pa formar la "Fundación irlandesa d'Estaos Xuníos" (The American Irish Foundation). La misión d'esta organización yera fomentar les comunicaciones ente norteamericanos con ascendencia irlandesa y el país de los sos ancestros. Kennedy afondó nestes rellaciones de solidaridá cultural al aceptar un [[blasón]] del [[Puestu del Xefe Heraldu d'Irlanda|Xefe Heraldu d'Irlanda]]. Visitó tamién la casa campestre onde vivieron los ancestros de los Kennedy enantes d'emigrar a Estaos Xuníos y dixo: "Equí ye onde tou empezó...". El [[22 d'avientu]] de [[2006]], el Departamentu de Xusticia irlandés desclasificó documentos de la policía qu'indicaben que Kennedy recibió trés amenacies de muerte mientres la so visita. Consideróse que yeren falses, magar lo cual la policía irlandesa adoptó midíes de seguridá estraordinaries.<ref>[http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4188/is_20061229/ai_n17092126 FindArticles - JFK enfrentó trés amenacies de muerte mientres la so visita de 1963 a Irlanda]</ref> === Gabinete === {| cellpadding="1" cellspacing="2" style="float: left; margin:1em 1em 1em 0; border:1px solid #000000;font-size:85%;" align="left" !bgcolor="#dcdcdc" colspan="3"|El Gabinete Kennedy |- |align="left"|Cargu||align="left"|Nome||align="left"|Periodu |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="left"|[[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]]||align="left" |John F. Kennedy||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vice Presidente]]||align="left"|[[Lyndon B. Johnson]]||align="left"|1961-1963 |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="left"|[[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Estáu]]||align="left"|[[Dean Rusk]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Ayalga]]||align="left"|[[C. Douglas Dillon]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de Defensa de los Estaos Xuníos|Defensa]]||align="left"|[[Robert S. McNamara]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Fiscal Xeneral de los Estaos Xuníos|Xusticia]]||align="left"|[[Robert F. Kennedy]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Serviciu Postal de los Estaos Xuníos|Serviciu Postal]]||align="left"|[[J. Edward Day]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|&nbsp;||align="left"|[[John A. Gronouski]]||align="left"|1963 |- |align="left"|[[Secretariu del Interior de los Estaos Xuníos|Interior]]||align="left"|[[Stewart L. Udall]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu d'Agricultura de los Estaos Xuníos|Agricultura]]||align="left"|[[Orville L. Freeman]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de Comerciu de los Estaos Xuníos|Comerciu]]||align="left"|[[Luther H. Hodges]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu del Trabayu de los Estaos Xuníos|Trabayo]]||align="left"|[[Arthur J. Goldberg]]||align="left"|1961-1962 |- |align="left"|&nbsp;||align="left"|[[W. Willard Wirtz]]||align="left"|1962-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de Salú, Educación y Bienestar|SEB (HEW)]]||align="left"|[[Abraham A. Ribicoff]]||align="left"|1961-1962 |- |align="left"|&nbsp;||align="left"|[[Anthony J. Celebrezze]]||align="left"|1962-1963 |} <br clear="all" /> === Xueces designaos a la Corte Suprema === Kennedy designó a los siguientes maxistraos como [[Xuez Acomuñáu de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Xueces Asociaos]] de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]]: * Byron Raymond White — 1962 * Arthur Joseph Goldberg — 1962 == Vida social y familiar == {{VT|Cla Kennedy}} [[Ficheru:Kennedy bros.jpg|thumb|left|250px|Los hermanos [[John Kennedy|John]], [[Robert Kennedy|Robert]] y [[Ted Kennedy|Edward]].]] [[Ficheru:JFK and family in Hyannis Port, 04 August 1962.jpg|thumb|300px|John F. Kennedy cola so esposa Jacqueline y los sos fíos, [[John F. Kennedy, Jr.|John, Jr.]] y [[Caroline Kennedy|Caroline]] (1962).]] El matrimoniu de John y Jackie Kennedy tuvo cuatro fíos, de los cualos la so primer fía, Arabella Kennedy, finó enantes de nacer (mortinato) en 1956. La so segunda fía foi [[Caroline Kennedy]], nacida en 1957 y depués tuvieron al so primer varón, [[John F. Kennedy, Jr.]], nacíu en 1960, quien finó nun accidente col so avión en [[1999]]. El so últimu fíu nació'l mesmu añu del asesinatu de Kennedy, Patrick Bouvier Kennedy pero finó dos díes depués de la so nacencia por cuenta de problemes respiratorios. Kennedy y la so esposa "Jackie" yeren bien nuevos en comparanza con [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidentes]] y [[Primer Dama|primeres dames]] anteriores, dambos yeren extraordinariamente populares nun sentíu más paecíu a los [[cantantes|cantantes de pop]] y les [[Actor|estrelles de cine]] qu'a los políticos, influyendo nes modes y convirtiéndose en temes pa numberoses revistes populares. Jacqueline mercó [[arte|oxetos d'arte]] y [[mueble]]s pa la [[Casa Blanca]] y redecoró tolos sos cuartos. Pela rodiada de la Casa Blanca, los Kennedy establecieron una sala pre escolar, una piscina y una casa nun árbol. A Jackie nun-y gustaba que los sos fíos fueren fotografiaos, pero cuando ella nun taba, el presidente dexó que'l fotógrafu oficial de la Casa Blanca, Cecil Stoughton, fotografiara a los neños, llográndose asina les imáxenes de los neños que probablemente son más conocíes, y especialmente la de [[John F. Kennedy, Jr.|John Jr.]] xugando debaxo del escritoriu del Presidente nel [[Despachu Oval]]. El Presidente ye acomuñáu xeneralmente a la cultura popular. Coses como'l "Twisting at the White House" y el musical "[[Camelot (musical)|Camelot]]" (la obra popular de [[Broadway]]) formen parte de la cultura JFK. L'[[Álbum musical|álbum]] de comedia de [[Vaughn Meader]] "First Family" (Primer Familia) – una parodia del Presidente, la Primer Dama, los sos fíos y l'alministración Kennedy – vendió cerca de 4 millones de copies. El [[19 de mayu]] de [[1962]] [[Marilyn Monroe]] [[Happy Birthday, Mr. President|cantó pal presidente]] na so fiesta de cumpleaños nel [[Madison Square Garden]]. [[Ficheru:Two JFKs.jpg|thumb|left|250px|El presidente al pie del so fíu [[John F. Kennedy, Jr.|John Jr.]] nun pasiellu de la [[Casa Blanca]].]] Detrás de la fachada glamourosa, los Kennedy sufrieron grandes traxedies personales. Jacqueline sufrió un [[Albuertu bonal|albuertu natural]] en [[1955]], y en 1956 dio a lluz a la so fía yá finada Arabella Kennedy. La muerte del so fíu naciellu, Patrick Bouvier Kennedy, n'agostu de [[1963]], foi una gran perda. Dende la muerte de Kennedy especulóse sobre numberoses rellaciones extra-matrimoniales qu'ésti caltendría mientres la so presidencia con muyeres tales como l'actriz [[Marilyn Monroe]] y [[Mary Pinchot Meyer]], miembru de la llamada ''Jet-Set''.<ref>{{cita publicación | nome=PATRICIA | apellíu=O'BRIEN | títulu=When History Had Secrets (Cuando la historia tien secretos)| fecha=[[20 d'avientu]] de 1998 | editorial=[[New York Times]] | url =http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9802Y3DB113AF933A15751C1A96Y958260 | publicación= | fechaaccesu= 20 de setiembre de 2007 }}</ref> El [[carisma]] de Kennedy y la so familia llevó a que se llamara popularmente a la so alministración como "Camelot", por cuenta de los comentarios de la so vilba, quien dixo que la obra de Broadway yera una de les favorites del so maríu nuna entrevista realizada por [[Theodore White]], quien, al terminar la entrevista, había "atopáu'l titular",<ref>[http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Archives+and+Manuscripts/fa_white_theodore.htm The Personal Papers of Theodore H. White (1915-1986): Series 11. Camelot Documents], ''John F. Kennedy Presidential Library & Museum''</ref> Kennedy tien el récor reconocíu pol ''[[Llibru Guinness de los récores]]'' como quien falaba más rápidu na vida pública, con una velocidá de 327 pallabres per minutu nun discursu d'avientu de 1961.{{#tag:ref|Na vida pública'l récor cola mayor velocidá ye de 327 pallabres per minutu realizáu n'avientu de 1961 por John Fitzgerald Kennedy (1917-63), entós Presidente de los Estaos Xuníos."<ref>{{cita llibru |títulu=The Guinness Book of Records 1988|editorial=UK edition|páxina=18|isbn=0-85112-868-8}}</ref>|group=Nota}} N'ochobre de 1951, mientres el so tercer periodu como [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Representante]] del 11º distritu de [[Massachusetts]], Kennedy, a los 34 años d'edá, embarcar nun viaxe por [[Asia]] mientres siete selmanes, visitando [[Israel]], [[India]], [[Vietnam]] y [[Xapón]] al pie del so hermanu [[Robert F. Kennedy|Robert]] (de 25 años d'edá, quien se graduara na facultá de derechu diba cuatro meses) y la so hermana [[Patricia Kennedy Lawford|Patricia]] (de 27 años d'edá). Por cuenta de que John yera ocho años mayor que Robert estos s'habíen tratáu pocu. Esti viaxe de 20 mil milles foi la primer vegada que pasaron tanto tiempu xuntos y dio como resultáu que dambos se considerarán meyores amigos. Robert foi'l xefe de campaña de la so esitosa eleición de Senadores de 1952, volviendo exercer dichu cargu pa la campaña presidencial de 1960. Magar la imaxe idílica que'l matrimoniu Kennedy representaba pa bona parte de la opinión pública, John Fitzgerald caltuvo mientres dellos años rellaciones estramatrimoniales con becaries del so gabinete. Barbara Gamarekian escribió en ''J. F. Kennedy: Una vida inacabada'' que ''"pa JFK y los sos ayudantes nun yera raru caltener rellaciones sexuales coles nueves moces que trabayaben na Casa Blanca",''<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2009/05/24/internacional/1243198711.html ''L'amante de JFK decidir a falar]'', n'[[El Mundo (España)|El Mundo]], 25 de mayu de 2009.</ref> Afortunadamente pa él, la bona rellación del presidente colos medios torgó qu'estes noticies trescendieren a la conocencia pública. Na encuesta titulada "llista de les persones más almiraes del sieglu venti" realizada por "Gallup", Kennedy salió terceru, superáu solo por [[Martin Luther King, Jr.]] y la [[Teresa de Calcuta|Madre Teresa de Calcuta]].<ref>{{cita llibru |títulu=La encuesta Gallup de 1999|editorial=Scholarly Resources Inc.|fecha=1999|allugamientu=Wilmington, DE|páxines=248-249}}</ref><ref>{{cita publicación | autor= Frank Newport | títulu= La Madre Teresa de Calcuta foi votada pol pueblu d'Estaos Xuníos como la persona más almirable del sieglu: Los cuatro siguientes fueron Martin Luther King, Jr., John F. Kennedy, Albert Einstein, y Helen Keller | fecha= 31 d'avientu de 1999 | editorial= The [[Gallup Poll]] | url = http://www.galluppoll.com/content/?ci=3367&pg=1 | fechaaccesu= 5 de xineru de 2007}}</ref><ref>{{cita web | títulu= Los meyores del sieglu | fecha= 20 d'avientu de 1999 y 21 d'avientu de 1999 | editorial= Gallup/CNN/USA Today Poll | url = http://www.pollingreport.com/20th.htm | fechaaccesu= 5 de xineru de 2007}}</ref> == Audiu y video == {{Multimedia <!-- |encabezáu = Archivu del discursu inaugural de Kennedy--> |archivu = Kennedy inauguration footage.ogg |títulu = Archivu del discursu inaugural de Kennedy |descripción = Archivu de prensa de la ceremonia y el discursu inaugural. (18.7 [[Megabyte|MB]], formatu [[ogg]]/[[Theora]]). |posición = esquierda |tipu = videu |tamañu = 320px |enfiñíu = non }} * [http://www.electricdisk.com/downloads/1963_11_22_ATC_JFK_Tape.mp3 El Cuartu de Situaciones de la Casa Blanca comunicar con un avión nel que viaxaben dellos miembros del Gabinete camín de Hawaii comunicándo-yos l'asesinatu del Presidente, 22 de payares de 1963] (n'inglés) (Formatu MP3 7.5 MB 33 min) == Legáu == [[Ficheru:Kennedy funeral procession leaves White House, 25 November 1963.jpg|thumb|left|El ataúd de Kennedy parte de la [[Casa Blanca]].]] La televisión foi la principal fonte per mediu de la cual les persones caltuviéronse informaes de los eventos qu'arrodiaben al asesinatu de John F. Kennedy. Los periódicos guardáronse como alcordances más que como fontes actualizaes de noticies. Los trés mayores cadenes de televisión suspendieron los sos programes habituales y tresmitieron noticies permanentemente dende'l [[22 de payares]] hasta'l [[25 de payares]]. El funeral d'estáu de Kennedy y l'asesinatu de [[Lee Harvey Oswald]] fueron tresmitíos en direutu a tol país, según n'otros países del mundu. El funeral d'estáu foi'l primeru de trés qu'asocedieron nel plazu de 18 meses, los otros dos fueron los del [[Douglas MacArthur|Xeneral Douglas MacArthur]] y el d'[[Herbert C. Hoover|Herbert Hoover]]. L'embaxador d'Estaos Xuníos ante la [[Organización de les Naciones Xuníes|ONX]], [[Adlai Stevenson]], dixo sobre l'asesinatu, "toos nós... vamos cargar cola pena de la so muerte hasta'l fin de los nuesos díes". Últimamente, la muerte del Presidente Kennedy y los misterios en redol a los fechos del so asesinatu caltienen una importancia histórica y política tocantes a la marcada perda de fe del pueblu d'Estaos Xuníos na política — puntu remarcáu por periodistes dende [[Gore Vidal]] hasta [[Arthur M. Schlesinger, Jr.]] L'[[Asesinatu de John F. Kennedy|asesinatu del Presidente Kennedy]], y [[Teoríes sobre l'asesinatu de Kennedy|los misterios non esclariaos del mesmu]] caltienen la so vixencia histórico y político y afectaron l'enfotu del pueblu d'Estaos Xuníos na política. Esta muerte xunto a los posteriores [[Asesinatu de Robert F. Kennedy|asesinatos del so hermanu]], el senador [[Robert F. Kennedy]] y el de [[Martin Luther King#Fallecimiento|Martin Luther King, Jr.]], formaron una tripleta que desilusonó a la población tocantes a los cambeos políticu y social. <!----------------------- [Esti párrafu queda fuera enagora, va volver si atopen cites que lo acrediten, ye párrafu foi traducíu de la Wikipedia n'inglés, pero escarez de cites] ------------------- Xuntu col [[Asesinatu de Robert F. Kennedy|asesinatu]] del so hermanu, el [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] [[Robert F. Kennedy]] y el del [[Martin Luther King, Jr.|reverendu Dr. Martin Luther King, Jr.]], los cinco años trescurríos ente 1963 y 1968 amosaron la creciente desilusión de la población tocantes a los cambeos políticu y social, definiendo a la xeneración de los años 60. Kennedy siguió les polítiques de los presidentes [[Harry S. Truman|Truman]] y [[Eisenhower]] tendientes a apurrir ayuda económica y militar a la [[Guerra de Vietnam]] y les actuaciones de Johnson qu'amontaron el conflictu, contribuyeron a una década de dificultaes y perdes de fé nel sector políticu. El [[escándalu Watergate]] de l'alministración del Presidente [[Richard Nixon]] ye llargamente conocíu como'l golpe final nel procesu de la perda d'enfotu del pueblu en rellación colos sos gobernantes. -----------------------> [[Ficheru:Kennedy quote.jpg|thumb|350px| ''Y asina, los mios compatriotes d'Estaos Xuníos, nun se preguntar lo que'l so país puede faer por ustedes; preguntar lo qu'ustedes pueden faer pel so país. Los mios compatriotes ciudadanos del mundu, nun preguntar lo qu'Estaos Xuníos puede faer por ustedes, sinón lo que xuntos podemos faer pola llibertá del home'' -- Monumentu cerca de la tumba de John F. Kennedy nel [[campusantu de Arlington]].]] Munchos de los discursos de Kennedy<ref>[http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/ JFK Library] Seleición de discursos completos de Kennedy na [[Biblioteca y Muséu Presidencial de John F. Kennedy]] (n'inglés)</ref>(especialmente'l so discursu inaugural) son consideraos como íconos. A pesar del so relativamente curtiu periodu nel cargu, y anque nun introdució cambeos mayores na llexislación, los d'Estaos Xuníos suelen votar a Kennedy como unu de los meyores presidentes del país, poniéndolo al mesmu nivel qu'a [[Abraham Lincoln]], [[George Washington]] y [[Franklin D. Roosevelt]]. Dellos estractos del discursu inaugural de Kennedy tán grabaos nuna placa xunto a la so tumba nel campusantu de Arlington. Foi premiáu póstumamente col [[Premiu Pacem in Terris]]. Esti premiu foi instituyíu n'honor a la encíclica de 1963 del [[papa]] [[Xuan XXIII]], na cual llama a toles persones de bona voluntá a asegurar la paz ente toles naciones. La frase en llatín, [[Pacem in Terris]], puede traducise como 'Paz na tierra.' Kennedy foi l'únicu [[presidente de los Estaos Xuníos]] que finó primero que los sos padres. Ye tamién l'únicu presidente que finó primero que los sos güelos. La so güela, [[Mary Josephine Hannon Fitzgerald]], finó en 1964, solu ocho meses y mediu dempués del so [[Asesinatu de John F. Kennedy|asesinatu]]. == Homenaxes póstumos == * L'Aeropuertu Internacional de [[Nueva York]] (d'antiguo conocíu como Aeropuertu de Idlewild) foi renombráu como [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy]] el [[24 d'avientu]] de [[1963]]. Na actualidá ye popularmente conocíu como "JFK". * La "John F. Kennedy Expressway", la mayor autopista de [[Chicago]], foi renombrada n'honor a Kennedy por votu unánime del Conseyu de la Ciudá de [[Chicago]] a los pocos díes del [[Asesinatu de John F. Kennedy|asesinatu del presidente]]. * El boulevard John F. Kennedy en [[Tampa (Florida)|Tampa]], foi renombráu n'honor a Kennedy en 1964 cola unanimidá de los votos del Conseyu de Tampa. Kennedy visitó Tampa el [[18 de payares]] de 1963, solu cuatro díes enantes del so asesinatu. El so caravana conducir 8 quilómetros pela Gran Avenida Central hasta'l corazón del distritu de los negocios en Tampa. * El Centru d'Operaciones de Llanzamientu de la [[NASA]] en [[Cabu Cañaveral]] foi renombráu como [[Centru espacial John F. Kennedy]]. El mesmu cabu Cañaveral foi renombráu como cabu Kennedy, pero esto foi revertíu en 1973. * Un memorial n'honor a Kennedy foi establecíu en Runnymede, [[Inglaterra]], llugar onde foi roblada la [[Carta Magna]]. * En Tegucigalpa, Honduras, foi constituyida en 1966 la Colonia Kennedy, n'honor al presidente y proyeutos del antiguu Institutu Nacional de la Vivienda (INVA). Per mediu del Programa Alianza pal Progresu, que promovió'l ex-presidente d'Estaos Xuníos John F. Kennedy, el INVA llogró'l primer préstamu col Bancu Interamericano de Desenvolvimientu (BID), dineru que foi utilizáu pa empecipiar el proyeutu. El nome que se-y dio al ambiciosu proyeutu foi como agradecimientu al mandatariu y propulsor del programa, John F. Kennedy. Ye anguaño considerada como la la colonia con más habitantes del país. * Un tramu de la carrera interestatal nº 95 en [[Maryland]] foi dedicáu al Presidente Kennedy el [[4 de payares]] de 1963, ocho meses enantes del so asesinatu. Al poco tiempu foi renombrada como John F. Kennedy Memorial Highway. * El [[portaviones]] ''[[USS John F. Kennedy (CV-67)|USS John F. Kennedy]]'' de la marina de EE. XX. foi nomáu'l [[30 d'abril]] de [[1964]], y tuvo en serviciu hasta'l [[23 de marzu]] de [[2007]]. [[Ficheru:2005 Half Dollar Obv Unc P.png|thumb|Kennedy apaez na moneda de mediu dólar de EE. XX. dende 1964]] * La [[Biblioteca y Muséu Presidencial de John F. Kennedy]] abrió les sos puertes en 1979 como la [[Biblioteques Presidenciales de los Estaos Xuníos d'América|biblioteca presidencial]] oficial de Kennedy. * La Universidá John F. Kennedy abrió en Pleasant Hill, [[California]], en 1964 como un colexu pa la educación d'adultos. * El John F. Kennedy National Historic Site caltién la casa de Kennedy en Brookline. * Na [[Universidá de Harvard]]: ** L'Institutu de Política de Harvard sirve como un memorial activu que promueve los servicios públicos nel so nome. ** La Escuela de Gobiernu ye conocida como [[Kennedy School of Government|Escuela de Gobierno John F. Kennedy]]. * El [[Centro John F. Kennedy pa les Artes Escéniques]] abrió en 1971 en [[Washington, D.C.]] como un memorial al so nome. * Una ponte sobre'l [[Ríu Ohio]] xune [[Louisville]], [[Kentucky]] y Jeffersonville, [[Indiana]], que foi completáu cuatro díes enantes del asesinatu de Kennedy, foi renombráu como Ponte Memorial John F. Kennedy. * L'Estadiu Municipal de Filadelfia foi renombráu Estadiu John F. Kennedy en 1964. * Kennedy foi premiáu póstumamente cola Medaya Presidencial de la Llibertá en 1963. * Dende [[1964]], una semeya de Kennedy apaez na moneda de mediu dólar reemplazando la semeya anterior, de [[Benjamin Franklin]]. * El [[Yad Kennedy]] ye un memorial que foi establecíu na cresta del monte de Xerusalén, al suroeste de [[Xerusalén]], cerca de Amminadab. [[Ficheru:John_F_Kennedy_Official_Portrait.jpg|thumb|200px|'''J.F.K.''' semeya oficial de la [[Casa Blanca]].]] * Una de les [[islles Salomón]] foi nomada [[isla Kennedy]]. * La ciudá de Evansville, [[Indiana]] reparó'l Día John F. Kennedy el [[22 de payares]] de [[2003]] pa conmemorar el 40 aniversariu de la so muerte. * Una de les torres residenciales na Universidá Amherst de Massachusetts foi nomada Torre Kennedy. * En febreru de 2007, el nome de Kennedy y el de la so esposa fueron añedíos a la nave espacial xaponesa ''[[SELENE|Kaguya]]'' con camín de la lluna, como parte del proyeutu Mensaxes de la Tierra de la [[La Sociedá Planetaria|Sociedá Planetaria]]. * El [[John F. Kennedy Special Warfare Center and School]] d'[[Exércitu de los Estaos Xuníos]] foi nomáu nel so honor debío al sofitu del presidente a los "Army Rangers" y a los [[Fuercies Especiales del Exércitu d'Estaos Xuníos|Boínes Verdes]]. * Miles de colexos en EE. XX. fueron nomaos nel so honor. El primer colexu foi'l Kennedy Middle School, en [[Cupertino, California]] mientres Kennedy vivía (1960). Na selmana posterior al so asesinatu, los primeros colexos renombraos nel so honor fueron el "Kennedy Elementary School" en Butte, [[Montana]] y el "John F. Kennedy Middle School" en Long Island en Bethpage, [[Nueva York]].<ref>"Kennedy Memorials Surde Continuing Across World," ''Charleston (W.V.) Daily Mail'', November 29, 1963</ref> * El parque Eyre Square na ciudá Galway City, n'[[Irlanda]] foi nomáu Parque John F. Kennedy, depués de la so visita en 1963. * L'avenida John F. Kennedy, una de les aveníes principales en [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]], en [[Santu Domingu]], [[República Dominicana]], en Santiago de [[Chile]] y [[Barranquilla]], [[Colombia]]. * N'Asunción, Paraguay, una cai lleva'l nome de John F. Kennedy. La mesma ta allugada a un llau de l'Avenida Eusebio Ayala, una de les principales aveníes de Paraguay. * En Lima, Perú, el parque más allegáu del distritu turísticu de Miraflores, lleva'l nome de John F. Kennedy. * En Arequipa, Perú, una de les principales aveníes de la ciudá lleva por nome "Avenida Kennedy" * [[Ciudá Kennedy]], popular barriu del sur de [[Bogotá]], [[Colombia]], llamáu Ciudad Techo hasta 1963 cuando foi camudáu n'honor al presidente de los [[Estaos Xuníos]]. En 1961 entamóse la urbanización gracies a los creitos d'[[Alianza pal progresu]] impulsáu por el mesmu Kennedy mientres una visita d'estáu a [[Colombia]] esi añu. * Una idea que foi refugada consistía en renombrar al [[Estáu de los Estaos Xuníos|estáu]] de [[Virxinia Occidental]] n'honor de Kennedy.<ref>"Plan to Rename West Virginia for JFK is Opposed", ''The Cumberland (Md.) News'', 7 d'avientu de 1963, p6</ref> Emile J. Hodel, editor del periódicu ''Post-Herald'' de Beckley, [[Virxinia Occidental]], escribió na editorial preguntando, "¿Por qué nun camudar el nome de Virxinia Occidental a Kennedy? ¿O al meyor a Kennediana? ¿Qué amuesa de respetu más grande puede recibir un home que'l que renombren l'estáu que más apreciaba, dempués del so estáu natal de Massachusetts, nel so honor?"<ref> ''Beckley Post-Herald'', 29 de payares de 1963, p6</ref> * Na Ciudá de Méxicu, esiste la Unidá Habitacional John F. Kennedy, un conxuntu de viviendes en condominiu al oriente de la Capital, inauguráu pol mesmu Presidente Kennedy na so visita a Méxicu y l'entós Presidente de Méxicu Adolfo López Mateos. * En [[Buenos Aires]], [[Arxentina]] una [[universidá]] lleva'l so nome, la Universidá Arxentina John F. Kennedy. == Escritos de Kennedy == * [[1940]] - ''[[Why England Slept]]'' (''¿Por que Inglaterra Durmió?''). Memoria universitaria publicada como llibru * [[1956]] - ''[[Profiles in Courage]]'' (''Perfiles de coraxe''). Llibru escritu cuando taba nel Senáu sobre senadores qu'encararon diverses dificultaes. Por esti llibru Kennedy ganó'l [[premiu Pulitzer]] a la meyor biografía. * [[1964]] - ''[[A Nation of Immigrants]]'' (''Una Nación d'Inmigrantes''). Llibru póstumu sobre la inmigración n'Estaos Xuníos. == Interpretaciones de Kennedy nel cine y la TV == === Películes === * ''PT 109'' (1963): interpretáu por [[Cliff Robertson]] * ''[[Aición executiva (película)|Aición executiva]]'' (1973): sobre l'asesinatu; por aciu usu d'archivos históricos * ''[[JFK: casu abiertu|JFK]]'' (1991): sobre l'asesinatu; interpretáu por [[Steve Reed]] * ''[[Malcolm X (película)|Malcolm X]]'' (1992): interpretáu de nuevu por Steve Reed * ''[[Ruby (película)|Ruby]]'' (1992): interpretáu por [[Gérard David]] y [[Kevin Wiggins]] * ''[[Forrest Gump]]'' (1994): interpretáu por [[Jed Gillin]] * ''[[Thirteen Days]]'' (2000): interpretáu por [[Bruce Greenwood]] * ''[[Timequest (filme)|Timequest]]'' (2002): interpretáu por [[Victor Slezak]] * ''[[Bubba Ho-Tep]]'' (2002): interpretáu por [[Ossie Davis]] * ''C.S.A.: The Confederate States of America'' (2004): por aciu l'usu d'archivos históricos, él ye'l candidatu Demócrata pa Presidente de la Confederación, ganando contra'l Republicanu Richard Nixon. La so campaña basar na [[Abolicionismu|abolición]] de la [[esclavitú]] y nel [[sufraxu femenín]], pero igualmente foi asesináu. * [[:ye:The_Butler|The Butler]] (2013): interpretáu por [[:ye:James_Marsden|James Marsden]] === TV === * '' The Missiles of October'' (1974, TV): interpretáu por William Enduvielle * ''The Private Files of J. Edgar Hoover'' (1977): interpretáu por William Jordan * ''Johnny, We Hardly Knew Ye'' (1977, TV): interpretáu por [[Paul Rudd]] * ''Young Joe, the Forgotten Kennedy'' (1977, TV): interpretáu por Sam Chew, Jr. * ''King'' (1978, TV): interpretáu por William Jordan nuevamente * ''Jacqueline Bouvier Kennedy'' (1981, TV): interpretáu por James Franciscus * ''Blood Feud'' (1983, TV): interpretáu por Sam Groom * ''Kennedy'' (1983, TV): interpretáu por [[Martin Sheen]] * ''Prince Jack'' (1985, TV): interpretáu por Robert Hogan * ''Robert Kennedy & His Times'' (1985, TV): interpretáu por Cliff De Young * ''J. Edgar Hoover'' (1987, TV): interpretáu por Art Hindle * ''LBJ: The Early Years'' (1987, TV): interpretáu por Charles Frank * ''Onassis: The Richest Man in the World'' (1988, TV): interpretáu por David Gillum * ''The Kennedys of Massachusetts'' (1990, TV): interpretáu por [[Steven Weber]] * ''A Woman Named Jackie'' (1991, TV): grabáu por [[Stephen Collins]] * ''Sinatra'' (1992, TV): interpretáu por James F. Kelly * ''J.F.K.: Reckless Youth'' (1993, TV): interpretáu por [[Patrick Dempsey]] * ''Norma Jean & Marilyn'' (1996, TV): interpretáu por Perry Stephens * ''[[Red Dwarf]]: Tikka to Ride'' (1997, TV): interpretáu por [[Michael Shannon]] * ''The Rat Pack'' (1998, TV): interpretáu por [[William L. Petersen]] * ''Bonanno: A Godfather's Story'' (1999, TV): interpretáu por Matt Norklun * ''Jackie Bouvier Kennedy Onassis'' (2000, TV): interpretáu por Tim Matheson, quien actuaba como un vicepresidente ficticiu en ''[[The West Wing]]'' * ''How to Marry a Billionaire: A Christmas Tale'' (2000, TV): interpretáu por Dabney Coleman * ''Jackie, Ethel, Joan: The Women of Camelot'' (2001, TV): interpretáu por Daniel Hugh Kelly * ''Power and Beauty'' (2002, TV): interpretáu por Kevin Anderson * ''RFK'' (2002, TV): interpretáu por Martin Donovan * ''America's Prince: The John F. Kennedy Jr. Story'' (2003, TV): interpretáu por Randy Triggs * ''Days That Shook the World'' episodiu ''JFK'' (2003, TV): interpretáu por Karl J. Morris * ''[[The Kennedys]]'' (2011, TV): interpretáu por [[Greg Kinnear]] == Notes == {{llistaref|grupu="Nota"}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Referencies n'inglés == === Fontes primaries === * Goldzwig, Steven R. and Dionisopoulos, George N., eds. ''In a Perilous Hour: The Public Address of John F. Kennedy'', text and analysis of key speeches (1995) === Fontes secundaries === * Brauer, Carl. ''John F. Kennedy and the Second Reconstruction'' (1977) * Burner, David. ''John F. Kennedy and a New Generation'' (1988) * {{cita llibru |apellíos=Dallek|nome=Robert|títulu=An Unfinished Life: John F. Kennedy, 1917-1963|editorial=Brown, Little|añu=2003|id=ISBN 0-316-17238-3}} * Collier, Peter & Horowitz, David. ''The Kennedys'' (1984) * Cottrell, John. ''Assassination! The World Stood Still'' (1964) * Freedman, Lawrence. ''Kennedy's Wars: Berlin, Cuba, Laos and Vietnam'' (2000) * Fursenko, Aleksandr and Timothy Naftali. ''One Hell of a Gamble: Khrushchev, Castro and Kennedy, 1958-1964'' (1997) * Giglio, James. ''The Presidency of John F. Kennedy'' (1991), standard scholarly overview of policies * Harper, Paul, and Joann P. Krieg eds. ''John F. Kennedy: The Promise Revisited'' (1988), scholarly articles on presidency * Harris, Seymour Y. ''The Economics of the Political Parties, with Special Attention to Presidents Eisenhower and Kennedy'' (1962) * Heath, Jim F. ''Decade of Disillusionment: The Kennedy–Johnson Years'' (1976), xeneral survey of decade * Hersh, Seymour. ''The Dark Side of Camelot'' (1997), highly negative assessment * House Select Committee on Assassinations. ''Final Assassinations Report'' (1979) * Kunz, Diane B. ''The Diplomacy of the Crucial Decade: American Foreign Relations during the 1960s'' (1994) * O'Brien, Michael. ''John F. Kennedy: A Biography'' (2005), the most detailed biography * Parmet, Herbert. ''Jack: The Struggles of John F. Kennedy'' (1980) * Parmet, Herbert. ''JFK: The Presidency of John F. Kennedy'' (1983) * Piper, Michael Collins. ''Final Judgment'' (2004: sixth edition). American Free Press. * Reeves, Richard. ''President Kennedy: Profile of Power'' (1993), balanced assessment of policies * Reeves, Thomas. ''A Question of Character: A Life of John F. Kennedy'' (1991) hostile assessment of his character flaws * Schlesinger, Arthur, Jr. ''A Thousand Days: John F. Kennedy in the White House'' (1965), by a close advisor * Schlesinger, Arthur, Jr. ''Robert Kennedy And His Times'' (2002) * [[Jean Edward Smith|Smith, Jean Edward]]. ''Kennedy and Defense: The Formative Years''. Air University Review (marzu-abril de 1967) [http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/aureview/1967/mar-apr/smith.html dir al artículu ] * Smith, Jean Edward. ''The Defense of Berlin'', Baltimore. Johns Hopkins Press (1963) * Smith, Jean Edward. ''The Wall as Watershed'', Arlington, Virxinia. Institute for Defense Analysis (1966) * Smith, Jean Edward. "The Bay of Pigs: The Unanswered Questions". ''The Nation'', páxs. 360-363 ([[13 d'abril]], [[1964]]) * Sorensen, Theodore. ''Kennedy'' (1966), by a close advisor * Walsh, Kenneth T. ''Air Force One: A History of the Presidents and Their Planes'' (2003) == Bibliografía n'español == * {{cita llibru |id=ISBN 978-84-209-0564-8|títulu=Los mil díes de Kennedy|añu=1966|autor=Schlesinger, Arthur M. (J. R.)|editorial=Aymá}} * {{cita llibru |id=ISBN 978-84-253-0174-2|títulu=Kennedy: l'home, el presidente|autor=Sorensen, Theodore C.|editorial=Grijalbo}} * {{cita llibru |id=ISBN 84-02-00477-6|títulu=El deber y la gloria: Testamentu políticu de John F. Kennedy|añu=1970|autor=Kennedy, John Fitzgerald|editorial=Bruguera}} * {{cita llibru |id=ISBN 970-651-894-0|títulu=J.F. Kennedy Una Vida Inacabada|autor=Dallek, Robert|editorial=Océanu}} * {{cita llibru |id=ISBN 978-84-493-1665-4|títulu=Kennedy y el suañu de los sesenta|añu=2005|autor=Rorabauch, W.J.|editorial=Ediciones Paidos Ibérica S.A.}} * {{cita llibru |id=ISBN 9788483109861|títulu=Los Kennedy|añu=2004|autor=Collier, Peter; Horowitz, David A.|editorial=Tusquets Editores}} == Ver tamién == * [[Coincidencies ente Lincoln y Kennedy]] * [[Llapada Eterna de John F. Kennedy]] * [[Feliz cumpleaños, Sr. Presidente]] * [[Biuku Gasa y Eroni Kumana]] * [[Comisión Warren]] * [[Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos]] * [[Película de Zapruder]] * [[Teoría d'una sola bala]] * [[Senador, usté nun ye Jack Kennedy]] == Enllaces esternos == {{commons|John F. Kennedy}} {{wikiquote}} * [http://www.jfklibrary.org/ Biblioteca John F. Kennedy] John F. Kennedy Library {{n'idioma|en}} * [http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkinaugural.htm Video, audiu y testu del discursu inaugural de John F. Kennedy's Inaugural Address] John F. Kennedy's Inaugural Address {{n'idioma|en}} * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/jk35.html Biografía oficial de JFK nel website de la Casa Blanca] {{n'idioma|en}} * {{cita web |url=https://www.elpais.com.uy/cultural/clave-kennedy.html |títulu=Kennedy, clave d'una era |fecha=18 d'ochobre de 2013 |editorial=[[El País (Uruguái)|EL PAIS Cultural]] }} * [http://www.millercenter.virginia.edu/index.php/academic/americanpresident/kennedy Miller Center of Public Affairs] Ensayu estensu sobre John F. Kennedy con ensayos menores sobre cada miembru del so gabinete y de la Primer Dama {{n'idioma|en}} * [http://millercenter.virginia.edu/scripps/digitalarchive/speechDetail/27 Miller Center of Public Affairs] Aundio completu de los discursos de Kennedy {{n'idioma|en}} * [http://www.archives.gov/research/jfk/warren-commission-report/ Reporte de la Comisión Warren avera del asesinatu del presidente John F. Kennedy] {{n'idioma|en}} * [http://www.nndb.com/people/113/000024041/ Ficha na NNDB] {{n'idioma|en}} * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?GRid=574&page=gr John Fitzgerald Kennedy (1917-1963)] en [[Find a Grave]] {{n'idioma|en}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1917|1963|Kennedy, John F.}} {{Tradubot|John F. Kennedy}} [[Categoría:Ganadores del Premiu Pulitzer]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 1pbgsw30l1slx1apaysbesclhm608si 3699439 3699332 2022-07-25T08:03:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''John Fitzgerald Kennedy ''' {{nym}} foi'l trentenu quintu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. Foi conocíu como '''John F. Kennedy''', '''Jack Kennedy''' polos sos amigos y popularmente como '''JFK'''. Escoyíu en [[1960]], Kennedy convertir nel presidente más nuevu del so país, dempués de [[Theodore Roosevelt]]. Exerció como Presidente dende'l 20 de xineru de [[1961]] hasta [[Asesinatu de John F. Kennedy|el so asesinat u]]'l 22 de payares de [[1963]]. Mientres el so gobiernu tuvo llugar la [[invasión de Badea de Cochinos]], la [[crisis de los misiles de Cuba]], la construcción del [[Muriu de Berlín]], l'entamu de la [[carrera espacial]] y l'afitamientu del [[Movimientu polos Derechos Civiles n'Estaos Xuníos]], según les primeres aiciones d'Estaos Xuníos na [[Guerra de Vietnam]]. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], destacó pol so lideralgu como comandante de la [[llancha torpedera PT-109]] na área del Pacíficu Sur. Realizando una reconocencia, la PT-109 foi impactada por un destructor xaponés, que partió la llancha en dos y causó una esplosión. La tripulación al so cargu llogró nadar hasta una islla y sobrevivir hasta ser rescatada. Esta fazaña dio-y popularidá y colla empezó la so carrera política. Kennedy representó al [[Estaos d'Estaos Xuníos|estáu]] de [[Massachusetts]] como miembru de la [[Cámara de Representantes d'Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] dende [[1947]] hasta [[1953]], y depués como [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] dende 1953 hasta qu'asumió la presidencia en 1961. Con 43 años d'edá, foi'l candidatu presidencial del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] nes eleiciones de 1960, ganando a [[Richard Nixon]] nuna de les votaciones más afeches de la historia presidencial del país. Kennedy fuera la última persona en ser escoyida exerciendo'l cargu de [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]]. Tamién foi l'únicu [[Ilesia Católica|católicu]] en ser escoyíu presidente de EE. XX. hasta la fecha, según l'únicu nacíu mientres la [[Primer Guerra Mundial]] y tamién el primeru nacíu nel [[sieglu XX]]. El presidente Kennedy morrió [[Asesinatu de John F. Kennedy|asesináu]]'l [[22 de payares]] de [[1963]] en [[Dallas]], [[Texas]],&thinsp;<ref>{{cita web |url=http://www.mdvnet.com/Kennedy/ |títulu= L'asesinatu de Kennedy 22 de payares de 1963 Un golpe d'estáu tapáu |fechaaccesu= 27 de xunetu de 2013 }}</ref> Estaos Xuníos. [[Lee Harvey Oswald]] foi arrestáu y acusáu del homicidiu, pero foi asesináu dos díes depués por [[Jack Ruby]], polo que nun pudieron sometelo a xuiciu. La [[Comisión Warren]] concluyó que Oswald actuara solo nel asesinatu. Sicasí, el [[Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos]] envaloró en [[1979]] que pudo esistir una [[Teoríes sobre l'asesinatu de Kennedy|combalechadura]] en redol al asesinatu. La tema foi bien aldericáu y esisten múltiples teoríes sobre'l magnicidiu. El crime foi un momentu imborrable na [[historia d'Estaos Xuníos]] por cuenta del so traumáticu impautu na memoria de la nación. Munchos consideraron a Kennedy como un iconu de les aspiraciones y esperances d'Estaos Xuníos; en delles encuestes realizaes nel so país sigue siendo envaloráu como unu de los meyores presidentes de los [[Estaos Xuníos]].<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/presidents/35_kennedy/kennedy_legacy.html Esperiencia d'Estaos Xuníos: John F. Kennedy], [[Public Broadcasting Service|PBS]]. A [[25 de febreru]] de [[2007]].</ref> == Biografía == === Infancia y mocedá === Los padres de Kennedy fueron [[Joseph P. Kennedy|Joseph P. Kennedy, Sr.]] y [[Rose Kennedy|Rose Fitzgerald]]. Joseph foi un empresariu esitosu y líder de la comunidá [[Irlanda|irlandesa]] d'Estaos Xuníos; foi embaxador ante'l [[Reinu Xuníu]]. Rose yera la fía menor de [[John F. Fitzgerald|John "Honey Fitz" Fitzgerald]], una prominente figura política de [[Boston (Massachusetts)|Boston]], que foi congresista y alcalde de la so ciudá. El matrimoniu tuvo nueve fíos. John foi'l segundu d'ellos. Nació nel númberu 83 de la cai Beals, en [[Brookline (Massachusetts)|Brookline]], [[Massachusetts]], el martes [[29 de mayu]] de [[1917]], a les 3:00 p.m. Mientres los sos primeros diez años de vida, vivió en Brookline. Realizó los sos estudios nel colexu públicu "Edward Devotion School" dende la guardería hasta l'empiezu del tercer grau. Mientres el cuartu grau estudió nun colexu priváu pa homes llamáu "Noble and Greenough", que darréu denominaron "Dexter School". En setiembre de 1927, camudar cola so familia a una casona de 20 habitaciones arrendada en Riverdale, nel barriu del [[Bronx]] de la [[Ciudá de Nueva York]]. Dos años dempués, volvieron camudase a cinco milles al nordeste, a una casona de 21 habitaciones nun campu de seis acres en [[Bronxville]], [[Nueva York]], adquirida en mayu de 1929. Foi scout, miembru de la tropa "Scout Troop 2" de Bronxville, dende 1929 hasta 1931, siendo'l primera [[Escultismu|scout]] que llegó a [[presidente de los Estaos Xuníos]].<ref>[http://post369.columbus.oh.us/scouting.d/fact.sheets.d/02-531.html De scout a Presidente]</ref> Pasaba los sos branos xunto a la so familia nuna casa en [[Hyannis Port]], [[Massachusetts]], tamién mercada en 1929, y les fiestes de [[Navidá]] y [[Pascua|Pascua de Resurrección]] axuntar na so casa de [[Palm Beach (Florida)|Palm Beach]], [[Florida]], qu'adquirieron en 1933. Dende'l quintu hasta'l séptimu grau, John estudió nel colexu priváu "Riverdale Country School", un colexu esclusivu pa homes en Riverdale. En setiembre de 1930 Kennedy foi unviáu al internáu de varones "Canterbury School" pa cursar el so octavu grau; esti colexu atopar a cincuenta milles del so llar en New Milford, [[Connecticut]]. A finales d'abril de 1931 sufrió un ataque d'[[apendicitis]] y foi sometíu a una [[apendicectomía]], tres los que se retiró de "Canterbury" pa recuperase nel so llar. En setiembre de 1931, John foi unviáu col so hermanu mayor, [[Joseph P. Kennedy, Jr.|Joe]], dos años mayor qu'él, al colexu priváu masculín "The Choate School", a sesenta milles de la so casa en Wallingford, Connecticut, un institutu de preparación pa la universidá. En xineru de [[1934]], en Choate, careció perdiendo enforma pesu; foi hospitalizáu nel "Yale-New Haven Hospital" hasta Pascua, y pasó la mayoría de xunu de [[1934]] hospitalizáu na clínica Mayu en [[Rochester (Minnesota)|Rochester]], [[Minnesota]], sometíu a analís pola [[colitis]] que carecía. Graduóse de Choate en xunu de 1935. El "superlativu"&thinsp;<ref group="Nota">Los anuarios de fin de cursu de les instituciones educatives d'Estaos Xuníos tienen el costume de calificar a los alumnos con esos "superlativos": "el más trabayador", "la más creativa", "el meyor atleta" o "el que más va trunfar nos negocios", dacuando con cierta intención humorística</ref> de Kennedy na revista de fin d'añu del colexu foi "El que tien más probabilidaes de llegar a Presidente". En setiembre de 1935 viaxó a [[Londres]] nel [[SS Normandie|SS ''Normandie'']], nel que sería'l so primer viaxe al estranxeru. Acompañar los sos padres y la so hermana [[Kathleen Kennedy|Kathleen]]. La idea del viaxe yera que'l mozu Kennedy estudiara un añu col profesor [[Harold Laski]] nel [[London School of Economics and Political Science|London School of Economics]] (LSE), tal como fixera'l so hermanu mayor, Joe. Pero na segunda selmana nel LSE tuvo que ser hospitalizáu por causa d'una [[ictericia]]. Por cuenta de ello, embarcóse de vuelta a Estaos Xuníos en permaneciendo tres selmanes nel [[Reinu Xuníu]]. N'ochobre de 1935, Kennedy matricular con retrasu na [[Universidá de Princeton]], onde tuvo namái seis selmanes, yá que ente xineru y febreru de 1936 foi hospitalizáu mientres dos selmanes nel "Peter Bent Brigham Hospital", en Boston, por que-y realizaren observaciones por una posible [[leucemia]]. Ente marzu y abril d'esi añu permaneció en Palm Beach, na casa d'iviernu de la familia, recuperándose, y mientres mayu y xunu trabayó nel ranchu de 40&nbsp;000 acres de les contornes de Benson, [[Arizona]]. Dempués, ente xunetu y agostu participó en competiciones de [[Vela (deporte)|vela]], mientres s'agospiaba na casa de veranéu de la so familia en Hyannis Port. En setiembre de 1936 matricular pa cursar el so primer añu na [[Universidá de Harvard]], morando en "Winthrop House" dende'l primeru hasta l'últimu cursu. Nuevamente siguió los pasos del so hermanu Joe, quien yá llevaba dos años na universidá. En xunetu de 1937, viaxó a [[Francia]] nel "SS ''Washington''", treslladando tamién el so coche [[descapotable]]. Pasó diez selmanes conduciendo con un amigu, non yá per esi país, sinón tamién por [[Italia]], [[Alemaña]], los [[Países Baxos]] y el [[Reinu Xuníu]]. A finales de xunu de 1938, viaxó xunto a so padre y al so hermanu Joe nel SS ''Normandie'' pa trabayar el mes de xunetu na embaxada d'Estaos Xuníos en [[Londres]], pos [[Joseph P. Kennedy|el so padre]] fuera nomáu Embaxador d'Estaos Xuníos ante la "Corte de St. James" pol [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]]. N'agostu fueron xuntos a una villa cercana a [[Cannes]]. Dende febreru hasta setiembre de 1939, Kennedy percorrió Europa, la [[Xunión Soviética]], la [[Península Balcánica]] y [[Oriente Mediu]] p'axuntar información pa la so tesis en Harvard. Pasó los últimos diez díes d'agostu en [[Checoslovaquia]] y Alemaña enantes de tornar a Londres el 1 de setiembre de 1939, xusto'l mesmu día en qu'asocedió la [[Invasión de Polonia en 1939|invasión alemana a Polonia]]. El [[3 de setiembre]] de [[1939]], tuvo xuntu colos sos padres, el so hermanu Joe y la so hermana Kathleen na "Strangers Gallery" de la [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu|Cámara de los Comunes]], onde escuchó discursos de sofitu a la declaración de guerra del Reinu Xuníu a Alemaña. Kennedy foi unviáu pol so padre como'l so representante p'ayudar nes xestiones pa socorrer a los sobrevivientes d'Estaos Xuníos del "SS ''Athenia''". A fines de setiembre tornó a EE.&nbsp;UU. nun vuelu tresatlánticu nun ''[[Boeing 314|Dixie Clipper]]'' de la [[Pan American World Airways|Pan Am]], que voló dende "Foynes", [[Irlanda]], hasta "Port Washington", Nueva York. En 1940 completó la so tesis, "Appeasement in Münich," sobre la participación del Reinu Xuníu nos [[Alcuerdos de Múnich]]. Primeramente quería que la so tesis fora privada, pero'l so padre convencer por que la publicar nun llibru. Graduóse ''[[cum laude]]'' en Harvard con un títulu en [[rellaciones internacionales]] en xunu de 1940, y en xunetu del mesmu añu la so tesis foi publicada col títulu ''[[Why England Slept|Por qué Inglaterra se durmió]]'' (Why England Slept),;,<ref>{{cita web |títulu= Why England Slept|publicación= Museum Store|editorial= [[Biblioteca y Muséu Presidencial de John F. Kennedy]]|url = http://www.jfklibrary.org/store/detail.aspx?ProdID=67&Category=books|fechaaccesu= 19 de setiembre de 2006}}</ref><ref name="Kennedy y la defensa" >[http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/aureview/1967/mar-apr/smith.html Kennedy y la defensa, los años formativos] en Air University Review pol Dr. Jean Edward Smith, marzu-abril de 1967.</ref> que se convirtió nun [[superventas]].<ref>[http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=24144268 Why England Slept]</ref> Ente setiembre y avientu de 1940 asistió a clases nel [[Stanford Graduate School of Business]]. A empiezos de 1941, ayudó al so padre a completar la redaición de les sos memories de tres años como embaxador. En mayu y xunu de 1941 viaxó por [[América del Sur]]. === Serviciu militar === {{AP|Llancha torpedera PT-109}} [[Ficheru:Lt. John F. Kennedy aboard the PT-109.jpg|thumb|200px|Kennedy a bordu del so [[llancha torpedera PT-109]].]] Na primavera de 1941 ufiertóse como voluntariu pal [[Exércitu de los Estaos Xuníos]] pero foi refugáu principalmente polos sos problemes de [[columna vertebral|columna]]. Sicasí, en setiembre d'esi añu l'[[Armada de los Estaos Xuníos]] aceptar, pola influencia del direutor de la [[Oficina d'Intelixencia Naval]] (ONI), un antiguu ayudante naval del so padre na so etapa como embaxador en Gran Bretaña. Col rangu d'[[alférez de fragata]], trabayó nuna oficina encargada de los boletinos y los informes que se presentaben al Secretariu de la Marina. Foi nesti periodu cuando asocedió'l [[ataque a Pearl Harbor]]. Tuvo estudiando na Escuela d'Entrenamientu d'Oficiales de la Reserva Naval (Naval Reserve Officers Training School) y nel Centru d'Entrenamientu d'Escuadrones de Llanches Torpederas (Motor Torpedu Boat Squadron Training Center) enantes de ser destináu a [[Panamá]] y finalmente a [[Guerra del Pacíficu (1937-1945)|les operaciones del Pacíficu]]. Participó en delles misiones y foi xubíu a alférez de navío, comandando una llancha "patrulla torpedera" (''PT boat'', llanches pequeñes y rápides destinaes a atacar por sorpresa grandes buques, que'l so efeutu foi comparáu col de los mosquitos).<ref>{{cita web |url=http://www.history.navy.mil/faqs/faq60-2.htm |títulu=John F. Kennedy's Naval Service <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |añoacceso=2009 }}</ref> El [[2 d'agostu]] de [[1943]], la llancha de Kennedy, la ''PT-109'', foi encetada pol destructor xaponés ''[[Amagiri (1930)|Amagiri]]'' mientres participaba nuna misión nocherniega cerca de [[Nueva Xeorxa (isla)|Nueva Xeorxa]], nes [[Islles Salomón]].<ref>Hove, Duane (2003) ''American Warriors: Five Presidents in the Pacific Theater of World War II Bard Street Press ISBN 1-57249-307-0</ref><ref>[http://www.americanwarriorsfivepresidents.com/ Guerreros d'Estaos Xuníos: Cinco Presidentes nel Tratáu del Pacíficu na Segunda Guerra Mundial]</ref> John cayó de la llancha, mancándose nuevamente la columna. A pesar de la so mancadura, ayudó a los sos otros diez compañeros sobrevivientes, y n'especial a unu al que cargó por tar bien quebráu, a llegar a una islla onde fueron rescataos. Por esta aición, recibió la Medaya de la Marina y del Cuerpu de Marines ("Navy and Marine Corps Medal") y la siguiente reconocencia: {{cita|Por una conducta desaxeradamente heroica como Oficial Comandante de la Llancha Torpedera 109 depués del choque y fundimientu del navío na Guerra del Pacíficu'l 1-2 d'agostu de 1943. Ensin importar el dañu personal, l'alférez de navío Kennedy lluchó ensin bazcuyar contra les adversidaes nes tiniebles pa dirixir les operaciones de rescate, nadando munches hores pa rescatar y aprovir d'ayuda y comida a los sos compañeros una vegada qu'éstos s'atopaben a salvo na mariña. El so valor sobresaliente, entereza y lideralgu contribuyeron a salvar la vida de munches persones y a caltener les meyores tradiciones de l'Armada d'Estaos Xuníos.}} Otres condecoraciones de Kennedy na Segunda Guerra Mundial fueron el [[Corazón Púrpura]], la Medaya de la Campaña Asia-Pacíficu (''Asiatic-Pacific '' [[Ficheru:JFK being awarded the Navy Marine Corps Medal.jpg|thumb|left|200px|El teniente Kennedy, recibiendo de manes del capitán Conklin la "Medaya de la Marina y del Cuerpu de Marines".]] ''Campaign Medal'') y la Medaya de la Victoria de la Segunda Guerra Mundial (''World War II Victory Medal''). Foi dau honorablemente de baxa a principios de 1945, unos pocos meses enantes de la rindición [[Imperiu del Xapón|xaponesa]]. Los sos actos na guerra fueron popularizaos cuando se convirtió en Presidente, siendo oxetu de dellos artículos de revistes, llibros, historietes, especiales de televisión y películes. Contribuyó a faer de la ''PT-109'' una de les naves más famoses de l'Armada de los Estaos Xuníos mientres la Guerra: modelos a escala ya inclusive figures de [[G.I. Joe]] sobre l'incidente siguen produciéndose nel [[sieglu XXI]]. Mientres la so presidencia, Kennedy almitió privadamente a los sos amigos que nun se sentía merecedor de les medayes recibíes, pos l'incidente de la PT-109 foi resultáu d'una operación militar que costó la vida a dos miembros de la so tripulación. Cuando un reporteru preguntó-y cómo convertir nun héroe, Kennedy bromió: "Foi involuntariu. Ellos fundieron el mio barcu". N'agostu de 1963, tres meses enantes del so asesinatu, Kennedy escribió: "A cualquier home que se-y preguntar nesti sieglu qué fixo por que la so vida valiera la pena, creo que puede responder con fartu arguyu y prestu: sirví na [[Marina de los Estaos Xuníos]]"<ref name = "Medal of Freedom">[http://www.medaloffreedom.com/JohnFKennedyMilitaryStory.htm Historia militar de John F Kennedy] en "Medal of Freedom" (n'inglés).</ref> En mayu de [[2002]], una espedición de la [[National Geographic Society|National Geographic]] atopó lo que se supón son los restos de la ''PT-109'' nes Islles Salomón. Un miembru de la familia Kennedy viaxó a les islles p'apurrir un regalu a quien rescataron a John y qu'inda permanecíen con vida, pero problemes de comunicación torgar participar na ceremonia. Los guardacostes [[australia]]nos a los qu'avisaron los nativos fueron convidaos a la Casa Blanca.<ref>Ted Chamberlain ([[11 de xunetu]] de [[2002]]) [http://news.nationalgeographic.com/news/2002/07/0709_020710_kennedyPT109.html ''JFK's PT-109 Found, U.S. Navy Confirms''] ([[National Geographic News]]).</ref> === Entamos de la so vida política === Terminada la [[Segunda Guerra Mundial]], Kennedy consideró la idea de faese [[Periodismu|periodista]]. Nos años anteriores a la guerra nun pensara na política pos la so familia depositara les sos esperances polítiques nel so hermanu mayor, [[Joseph P. Kennedy, Jr.]]. Sicasí, Joseph finó na Segunda Guerra Mundial. Cuando en [[1946]] el [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Representante de los Estaos Xuníos]] [[James Michael Curley]] dexó'l so cargu vacante nun distritu predominantemente [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]] p'aspirar al cargu d'[[Alcalde]] de [[Boston]], Kennedy postular al cargu de Representante, llogrando la victoria ante'l so oponente [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|republicanu]] por una amplia mayoría. Foi miembru del [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] mientres seis años. Los sos votos a les distintes iniciatives nun s'afixeron a un enclín fixu, y frecuentemente diferíen de la posición del [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] [[Harry S. Truman]] y de la del restu del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]]. En 1952 venció al candidatu republicanu [[Henry Cabot Lodge, Jr.]] na eleición pol cargu de [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senador de los EE. XX.]] Kennedy casóse con [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jacqueline Lee Bouvier]] el [[12 de setiembre]] de 1953. Mientres los dos años siguientes someter a delles operaciones polos sos problemes de columna vertebral. Llegó a tar a la muerte (recibió entós el sacramentu de la [[Unción de los enfermos|estremaunción]], como fadría cuatro veces na so vida). Tuvo por tantu ausente en delles sesiones del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]]. Mientres la so convalecencia escribió ''Profiles in Courage'', llibru nel que describe ocho situaciones nes que senadores de EE. XX. arriesgaron les sos carreres por caltenese firmes nos sos convencimientos y creencies personales. El llibru foi premiáu en [[1957]] col [[premiu Pulitzer]] a la meyor biografía.<ref name="Kennedy y la defensa" /> En 1956, el candidatu presidencial [[Adlai Stevenson]] dexó en manes de la Convención del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] la nominación d'un candidatu a la [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|vicepresidencia de los EE. XX.]] Kennedy terminó segundu nes votaciones, superáu pol Senador [[Estes Kefauver]] de [[Tennessee]]. Gracies a esti episodiu y a pesar de la so derrota, Kennedy adquirió notoriedá nacional, lo cual ayudaríalu nos años siguientes. <!--El so padre, Joseph Kennedy, señaló que John nun llogró la nominación por cuenta de los prexuicios de la xente escontra los [[Ilesia católica|católicos]], anque privadamente pensárase que cualesquier demócrata tuviera problemes compitiendo contra [[Dwight David Eisenhower|Eisenhower]] en 1956. N'INGLÉS: His father, Joseph Kennedy, Sr., pointed out that it was just as well that John did not get that nomination, as some people sought to blame anything they could on Catholics, even though it was privately known that any Democrat would have trouble running against Eisenhower in 1956.GÜEYU: CREO QUE LA TRADUCCIÓN NUN YE CORRECTA, Y EL CAMBÉU POR...-->El so padre, Joseph Kennedy, señaló que no fondero yera bonu pa John nun llograr la nominación, porque depués munchos culparen a los [[Ilesia católica|católicos]] de la derrota eleutoral, anque en priváu reconocieren que cualesquier demócrata tuviera graves dificultaes compitiendo contra [[Dwight David Eisenhower|Eisenhower]] en 1956. <!--John F. Kennedy voted for final passage of the [[Civil Rights Act of 1957]] after having earlier voted for the "Jury Trial Amendment", which effectively rendered the Act toothless because convictions for violations could not be obtained. Staunch [[segregationist]]s such as senators [[James Eastland]] and [[John McClellan]] and [[Mississippi]] Governor [[James P. Coleman|James Coleman]] were early supporters of Kennedy's presidential campaign.<ref name=repitida_4>T. Reeves, ''A Question of Character'', p. 140.</ref> In 1958, Kennedy was re-elected to a second term in the United States Senate, defeating his Republican opponent, Boston lawyer [[Vincent J. Celeste]], by a wide margin.--> John F. Kennedy votó, como senador, l'aprobación final de la Lee de Derechos Civiles de 1957, la primer llei que protexía dellos derechos de les minoríes, particularmente el derechu efectivu al votu de los negros nos [[Región Sur (Estaos Xuníos)|estaos sureños]]. Sicasí, primeramente Kennedy votara a favor d'una enmienda que llindaba la capacidá de los tribunales pa escorrer los incumplimientos de tales derechos civiles, enmienda qu'estrechaba en gran parte la efectividá de la llei (dexaba a la llei "ensin dientes", como se dixo entós), al torgar la condena de los que la violaren. Dalgunos [[Segregación racial|segregacionistes]] radicales, como'l senadores [[James Eastland]] y [[John McClellan]], o'l gobernador de [[Mississippi]] [[James P. Coleman|James Coleman]], fueron de los primeres que sofitaron la campaña presidencial de Kennedy. En 1958, Kennedy foi reelixíu como [[Senador de los Estaos Xuníos|senador]] por un segundu periodu, ganando per ampliu marxe al so oponente republicanu, l'abogáu bostoniano [[Vincent J. Celeste]]. Años dempués revelaríase qu'en setiembre de 1947, cuando tenía 30 años d'edá y mientres el so primer periodu como congresista, Kennedy foi diagnosticáu cola [[enfermedá de Addison]] (un defectu hormonal bien rara) por Sir Daniel Davis en "The London Clinic". Esti y otros problemes médicos fueron calteníos de callao pal públicu y pa la prensa mientres tola vida de Kennedy.<ref>Online NewsHour with Senior Correspondent [[Ray Suarez]] and physician [[Jeffrey Kelman]], [http://www.pbs.org/newshour/bb/health/july-dec02/jfk_11-18.html PBS - Los secretos sobre la salú del Presidente Kennedy], trescripción del programa de noticies ''[[The NewsHour with Jim Lehrer]]'', [[18 de payares]] de [[2002]]</ref> El Senador republicanu por Wisconsin [[Joseph McCarthy]], principal responsable de la [[McCarthismo|persecución anticomunista]] de principios de los años 1950, foi un gran amigu de la [[Clan Kennedy|familia Kennedy]]. Joe Kennedy sofitó siempres a McCarthy. [[Robert F. Kennedy]] trabayó pal subcomité de McCarthy, y McCarthy tuvo rellacionáu sentimentalmente con Patricia Kennedy. En 1954, cuando'l Senáu estudiaba condergar al senador de Wisconsin, John Kennedy redactó un discursu censurando a McCarthy, pero nunca lu apurrió. El [[2 d'avientu]] de [[1954]] el Senador Kennedy atopar nel hospital cuando'l Senáu comunicó'l so altamente espublizada decisión de censurar a McCarthy. Anque ausente, Kennedy pudo influyir na decisión, pero optó por nun faer lo y nunca indicó cómo votara. Esti episodiu estropió severamente el sofitu a Kennedy na comunidá más progresista, especialmente d'[[Eleanor Roosevelt]], inclusive na eleición de 1960.<ref>O'Brien (2005) 274-79, 394-99.</ref> === Eleición presidencial de 1960 === {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1960}} [[Ficheru:Jfk-appleton.jpg|thumb|250px|John y [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jackie Kennedy]] en campaña (Appleton, [[Wisconsin]]), marzu de 1960.]] El [[2 de xineru]] de [[1960]], Kennedy manifestó la so intención de competir nes eleiciones presidenciales d'esi mesmu añu. Nes [[eleiciones primaries]] del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|partíu demócrata]], compitió col Senador [[Hubert Humphrey]] de [[Minnesota]] y el Senador [[Wayne Morse]] d'[[Oregón]]. Kennedy venció a Humphrey en [[Wisconsin]] y [[Virxinia Occidental]], y a Morse en [[Maryland]] y Oregón. Tamién superó a cierta oposición simbólica (munchos yeren candidatos informales, nomes escritos por el mesmu votante al rellenar la papeleta) en [[New Hampshire]], [[Indiana]] y [[Nebraska]]. En Virxinia Occidental, visitó les mines de carbón y paroló colos mineros pa llograr el so sofitu; la mayoría del eleutoráu nesi [[Estaos de los Estaos Xuníos|estáu]] yera conservadora y protestante, bien roceana del catolicismu de Kennedy; magar ello resultó victoriosu precisamente en Virxinia Occidental, lo que confirmó'l so prestíu como candidatu de gran curiosu popular. Con Humphrey y Morse fora de la competencia, el principal oponente de Kennedy na convención de Los Angeles foi'l Senador [[Lyndon B. Johnson]] de [[Texas]]. [[Adlai Stevenson]], el candidatu nomáu polos demócrates en 1952 y 1956, nun taba compitiendo oficialmente pero tenía gran sofitu de les bases, presentes o non na convención. El Senador [[Stuart Symington]], de Misuri, tamién yera aspirante. El [[13 de xunetu]], Kennedy consiguió ser escoyíu candidatu presidencial del Partíu Demócrata, siendo'l segundu católicu que lu llograba ([[Al Smith]] foi'l primeru en 1928, sofitáu por Joseph Kennedy Sr.). Kennedy pidió-y a Johnson que fuera'l so candidatu a la [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidencia]], a pesar de la oposición de munchos delegaos progresistes, y del grupu cercanu a Kennedy, incluyendo al so hermanu [[Robert F. Kennedy|Robert]]. Pero precisaba la popularidá de Johnson nos Estaos del Sur pa ganar na que se prevía como una de les eleiciones presidenciales más reñíes dende 1916. Les temes de mayor importancia incluyíen el [[Ilesia católica|catolicismu]] de Kennedy, [[Cuba]], la esmolición al respective de si la [[Xunión Soviética]] taba ganando o non la [[carrera espacial]] y los programes de misiles. {| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | "Al contrariu de lo que los periódicos señalen, yo nun soi'l candidatu católicu a Presidente. Soi'l candidatu del Partíu Demócrata a Presidente, que resulta que tamién ye católicu. Nun falo pol mio [[Ilesia católica|Ilesia]] en temes públiques - y la ilesia nun fala por mi. [...] Pero si dalguna vegada llegara'l tiempu -y yo nun creo que tal conflictu seya remotamente posible- cuando'l cargu rica o que viole la mio conciencia o que viole l'interés nacional, entós voi arrenunciar al cargu; y espero que cualquier servidor públicu cuerdu faiga lo mesmo". |- | style="text-align: left;" | "Discursu de John F. Kennedy ante l'Asociación Ministerial de Houston, [[12 de setiembre]] de [[1960]].<ref name="Discursu en Houston" >[http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkhoustonministers.html En AmericanRethoric - Discursu completu de JFK] Video, audiu y testu n'inglés</ref><ref name=repitida_1>[http://usinfo.state.gov/dd/esp_democracy_dialogues/esp_religion/esp_religion_words_essay.html US Info.state.gov] Fragmentos del discursu del presidente John F. Kennedy a los líderes bautistes del sur d'Estaos Xuníos, 1960.</ref>'' |} Kennedy sentía que les temes d'importancia pa los ciudadanos d'Estaos Xuníos taben dexándose de llau nos alderiques, nos cualos solíase-y atacar pol so catolicismu, remor compartíu per gran parte de la población, non solo por cuenta de la mayoría protestante, sinón tamién porque nunca tuvieren a un católicu como presidente. Pa esplicar y aselar la medrana del eleutoráu al respective de si les sos creencies influyiríen les sos decisiones como presidente, y pa tratar de que los alderiques volvieren a les temes principales de la situación d'Estaos Xuníos y mundial de 1960, el [[12 de setiembre]] dio un discursu ante la "Gran Asociación Ministerial de Houston" (organización de líderes y predicadores [[Protestantismu|protestantes]] del área metropolitana de Houston) (Greater Houston Ministerial Association),<ref name=repitida_1 /> nel cual intentó esclariar les duldes en rellación cola so relixón y declarar cómo actuaría en situaciones polítiques que fueren contraries a los sos principios relixosos. Mentó les temes qu'a él -y paecíen más importantes: la creciente influencia del comunismu, la probeza de la población, refiriéndose a les persones que vio en Virxinia Occidental que nun teníen qué comer y a aquelles families que s'habíen vistu forzaes a apurrir les sos granxes, la escasez de colexos y l'aumentu de les poblaciones probes. Mentó tamién el retrasu del país na [[carrera espacial]]. Nesti discursu dixo una de les sos frases célebres: "Nun soi'l candidatu católicu a la presidencia. Soi'l candidatu del Partíu Demócrata que resulta que tamién ye católicu. Nun falo pola ilesia en temes públiques -y la ilesia nun fala por mi".<ref name="Discursu en Houston" /> Kennedy, que destacó na so presidencia pola llucha a favor de los derechos civiles, plantegó nel discursu la tema relativa a la discriminación que nesa dómina tener en contra de los católicos, preguntando si los católicos perdíen el so derechu a ser presidente, o a otros cargos públicos, dende'l día en que yeren bautizaos. [[Ficheru:Kennedy Nixon Debat (1960).jpg|thumb|250px|Alderique televisáu mientres la candidatura presidencial ente Kennedy y Nixon]] Ente setiembre y ochobre realizaron trés alderiques presidenciales ente Kennedy y [[Richard Nixon]], nesi momentu [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]] y tamién el candidatu presidencial Republicanu. El 26 de setiembre 70 millones d'espectadores guardaron el primer alderique presidencial tresmitíu per televisión na historia de los EE. XX. Antes del primer alderique Nixon pasara dos selmanes nel hospital por cuenta de una mancadura na so pierna, llucía barba de munches hores, y non quixo maquillase. Paecía tar tirante ya incómodu, ente que Kennedy apaeció relaxáu. Al terminar l'alderique gran parte de l'audiencia dio a Kennedy como ganador. Sicasí quien lo escuchaben pela radio dieron a Nixon como ganador, o dixeron que la resultancia yera un empate.<ref>[http://www.museum.tv/archives/etv/K/htmlK/kennedy-nixon/kennedy-nixon.htm Museum.tv] Bancia ente Kennedy y Nixon, por Erika Tyner Allen</ref> El 7 d'ochobre realizó'l segundu alderique y el tercer y últimu alderique tuvo llugar el 13 d'ochobre. Anguaño los alderiques televisaos son consideraos fundamentales na política d'Estaos Xuníos, pero foi l'alderique Kennedy-Nixon de 1960 el momentu a partir del cual la televisión pasaría a exercer un rol predominante na política.<ref name="Kennedy y la defensa" /> Dempués del alderique, la campaña de Kennedy ganó impulsu, llogrando devasar por dellos puntos a Nixon na mayoría de les encuestes. El martes [[8 de payares]], Kennedy venció a Nixon nuna de les eleiciones presidenciales más cinxíes del sieglu XX. Nel votu popular nacional Kennedy ganó a Nixon por 49,7% contra 49,5%, ente que nel [[colexu eleutoral]] ganó con 303 votos contra los 219 llograos por Nixon (precisábense 269 pa ganar). Catorce eleutores de [[Mississippi]] y [[Alabama]] refugaron sofitar a Kennedy por cuenta del so sofitu al [[Movimientu polos Derechos Civiles n'Estaos Xuníos|movimientu de derechos civiles]]; esti eleutores dieron los sos votos al [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senador]] [[Harry F. Byrd, Sr.]] de Virxinia. Kennedy, con 43 años d'edá, convertir na persona más nueva escoyida como Presidente d'Estaos Xuníos. Sicasí, nun foi'l más nuevu n'exercer el cargu, pos en [[1901]], el [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidente]] [[Theodore Roosevelt]], de 42 años d'edá, exerció como presidente tres l'asesinatu del [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] [[William McKinley]]. Amás, Kennedy hasta agora ye l'únicu presidente católicu que tuvo dichu país.<ref>{{cita web |autor=arkhangelito|títulu=Religión de los presidentes de E.U.|url=http://foroadventista.org/forum/showthread.php?11805-Los Presidentes-de-Usa-%BFcuales-fueron-sus-religiones|fechaaccesu=15 d'abril de 2013}}</ref> === Asesinatu === {{AP|Asesinatu de John F. Kennedy}} {{VT|Teoríes sobre l'asesinatu de Kennedy|Comisión Warren|Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos}} [[Ficheru:Coche de Kennedy.jpg|220px|left|thumb|El coche presidencial momentos enantes del asesinatu.]] [[Ficheru:Monumento JFK.jpg|thumb|left|Monumentu John F. Kennedy, nel centru de [[Dallas]].]] El Presidente Kennedy recibió dellos impautos de bala na cai Elm de [[Dallas]] ([[Texas]]) a les 12:30 p.m. el [[22 de payares]] de [[1963]], mientres realizaba una visita política pol [[Estáu de los Estaos Xuníos|estáu]] de Texas. Foi declaráu muertu media hora más tarde. [[Lee Harvey Oswald]], el supuestu asesín, foi arrestáu nun teatru aprosimao 80 minutos dempués de los disparos. Oswald foi primeramente acusáu pol homicidiu d'un oficial de policía de Dallas, [[J.D. Tippit]], enantes de ser acusáu pol homicidiu del presidente.<ref>Asesinatu de Tippit: [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0170a.htm testu], [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0170b.htm portada]. Asesinatu de Kennedy: [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0171a.htm testu], [http://www.history-matters.com/archive/jfk/wc/wcvols/wh20/html/WH_Vol20_0171b.htm portada].</ref> Oswald dixo nun matar a naide, alegando qu'él solo yera un señuelo. El [[29 de payares]], [[Lyndon B. Johnson]] creó la [[Comisión Warren]] —presidida pol xuez de la Suprema Corte [[Earl Warren]]— pa investigar l'asesinatu, que concluyó que Oswald actuó solo, pero les sos conclusiones siguen siendo oxetu d'alderique, tanto académicu como popular. El [[Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos]] (U.S. House of Representatives Select Committee on Assassinations) o (HSCA) foi establecíu en [[1976]] pa investigar l'asesinatu del Presidente John F. Kennedy. Les investigaciones del comité duraron hasta [[1978]], y en [[1979]] emitieron l'informe final. En dichu informe, concluyó, ente otros fechos, que'l presidente John F. Kennedy foi asesináu como resultáu d'una combalechadura, na que tuvieron arreyaes delles dependencies del Gobiernu d'Estaos Xuníos. El Departamentu de Xusticia, FBI, CIA, y la Comisión Warren fueron severamente criticaos por dichu Comité pol so probe desempeñu nes investigaciones llevaes a cabu, y el Serviciu Secretu foi llomáu de deficiente na so proteición al Presidente. === Funeral y entierru === {{AP|Funeral d'Estáu de John F. Kennedy}} [[Ficheru:JFK grave.jpg|thumb|La tumba de Kennedy nel [[Campusantu de Arlington]].]] Dempués del asesinatu'l cuerpu de Kennedy foi treslladáu a [[Washington D. C.]], específicamente al ''Nala Este'' de la [[Casa Blanca]], onde permaneció hasta'l domingu. El domingu 24 de payares, el ataúd foi tresportáu nun xarré tiráu por caballos dende la Casa Blanca hasta'l [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]], onde foi veláu públicamente. El llunes [[25 de payares]] realizóse'l [[funeral]] d'estáu, al cual asistieron más de 90 representantes de diversos países. A otru día al asesinatu, el nuevu Presidente [[Lyndon B. Johnson|Johnson]] declarara'l llunes como día nacional de llutu. Na mañana realizó una [[misa]] na [[Catedral de San Mateo de Washington D. C.]] y depués foi soterráu nel [[Campusantu de Arlington|Campusantu Nacional de Arlington]]. El [[14 de marzu]] de [[1967]], el cuerpu de Kennedy foi treslladáu al so sepultura permanente asitiada nel [[Campusantu de Arlington|Cementario Nacional de Arlington]]. Ta soterráu xunto a la so esposa y los sos fíos menores. El so hermanu, el Senador [[Robert F. Kennedy]] ta soterráu cerca d'ellos. La so tumba ta allumada polo que se denomina "[[Llapada Eterna de John F. Kennedy|llapada eterna]]". Nel documental ''[[The Fog of War]]'', l'entós Secretariu de Defensa [[Robert McNamara]], dixo escoyer el llugar pa la tumba y que Jackie tuvo acordies col llugar escoyíu. Kennedy y [[William Howard Taft]] son los únicos [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidentes de los Estaos Xuníos]] soterraos nel Campusantu Arlington. == Presidencia (1961-1963) == John F. Kennedy xuró como'l 35º [[presidente de los Estaos Xuníos]] el [[20 de xineru]] de [[1961]]. Nel so discursu inaugural<ref>[http://www.inep.org/content/view/2591/73/ Portal Inep] ''Discursu Inaugural'', tamién llamáu ''Discursu de Toma de Posesión'' de Kennedy</ref>faló de la necesidá de que los ciudadanos d'Estaos Xuníos fueren más activos, pronunciando una de les sos frases más famoses: «Nun preguntar qué ye lo que'l to país puede faer por ti; pregunta qué ye lo que tu puedes faer pel to país». Tamién solicitó a les demás naciones del mundu que llucharen en xunto contra lo qu'él llamó l'enemigu común del home: la tiranía, la probeza, les enfermedaes y la guerra mesma».<ref>[http://www.historyplace.com/speeches/jfk-inaug.htm Discursu inaugural de Kennedy al asumir la presidencia] 20 de xineru de 1961</ref> A la fin, esplayóse sobre'l so deséu d'un mayor [[internacionalismu]]: «Finalmente, tanto si son ustedes ciudadanos de los Estaos Xuníos como si ser del mundu, esixan de nós la mesma arrogancia de fuercia y sacrificiu que nós-yos pidimos a ustedes». === Política interna === Kennedy llamó al so programa de política interna «[[La nueva frontera]]» (''New Frontier''). Ambiciosamente prometía fondos federales pa la [[educación]], [[salú|atención médica]] pa la tercer edá y l'intervención del gobiernu pa detener la recesión. Prometió tamién poner fin a la discriminación racial. En 1963, propunxo una reforma nos impuestos qu'incluyía'l so amenorgamientu, que foi aprobada pol [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] en 1964, dempués del so asesinatu. Pocos de los más importantes programes de Kennedy llograron pasar pol Congresu mientres la so vida, anque baxu [[Lyndon B. Johnson|Johnson]], el so socesor, el Congresu votar mientres la llexislatura 1964-65. Siendo presidente, Kennedy autorizó la execución de dos [[Pena de muerte|penes de muerte]], una por condena de la xusticia ordinaria y otra na xurisdicción militar, negándose en dambos casos a exercer la so potestá de conmutar la pena. El gobernador de Iowa, Harold Hughes, solicitó personalmente a Kennedy clemencia pa [[Victor Feguer]], el condergáu pola xusticia ordinaria, ensin poder evitar que fuera colgáu'l 15 de marzu de 1963. Dase la circunstancia de que dambes execuciones marcaron un finxu. La de Feguer, porque foi la postrera del estáu de Iowa (qu'abolió la pena capital en 1965) y tamién la postrera d'un recluyíu federal anterior a la moratoria 1972-1976<ref group="Nota">Hubo otra en 1967, la de Luis Monge, pero'l convicto yera estatal, de [[Colorado]]. De fechu la siguiente execución d'un convicto federal asocedió en 2001</ref> tres el casu [[Furman v. Xeorxa]].<ref group="Nota"> Esi casu motivó que dexara d'aplicase la pena capital en EE. XX. en 1972, al dictaminar la Corte Suprema que la forma en que s'aplicaba yera inconstitucional. Nun s'abolió la pena de muerte, pero sí foi necesariu modificar los sistemes procesales. En 1976 volver# a entamar la execución de la pena nos Estaos que nun la abolieron, y en xineru de 1977 asocedió la siguiente execución.</ref> La execución militar foi la postrera realizada hasta l'actualidá. ==== Economía ==== Kennedy punxo fin a un periodu d'una estricta política fiscal, relaxó la política monetaria pa caltener los tipos d'interés y aguiyar la crecedera de la economía.<ref name="'70s 293">{{cita llibru |títulu=Como lleguemos a equí: The '70s|apellíos=Frum|nome=David|enllaceautor=David Frum|añu=2000|editorial=Basic Books|allugamientu=Nueva York, NY|isbn=0465041957|páxina=293}}</ref> Kennedy presidió'l presupuestu del gobiernu primeru en superar la marca de 100 mil millones dólares, en [[1962]], y el so primer presupuestu en [[1961]] condució a los primeres [[Déficit presupuestariu|déficit presupuestarios]] ensin guerra y ensin recesión.<ref name="'70s 324">{{cita llibru |títulu=Como lleguemos a equí: The '70s|apellíos=Frum|nome=David|enllaceautor=David Frum|añu=2000|editorial=Basic Books|allugamientu=New York, NY|isbn=0465041957|páxina=324}}</ref> La economía, que pasara al traviés de dos recesiones en tres años y taba cuando Kennedy asumió'l poder, aceleróse notablemente mientres la so curtia presidencia. A pesar d'una inflación baxa y tases d'interés, el [[PIB]] creciera nun promediu de namái'l 2,2&nbsp;% mientres la presidencia d'[[Eisenhower]] (pocu más de crecedera de la población a la hora), y menguó nun 1&nbsp;% mientres l'últimu añu de Eisenhower.<ref name=bea>{{cita web |url=http://www.bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=6&ViewSeries=NON&Java=non&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Qtr&FirstYear=1953&LastYear=1964&3Place=N&Update=Update&JavaBox=non |títulu=BEA: Figures del PIB por sector, 1953-1964 |editorial=Bea.gov |fechaaccesu=22 d'agostu de 2010}}</ref> L'estancamientu tomara un peaxe nel mercáu llaboral del país, asina: el desemplegu aumentó costantemente, pasando de menos del 3&nbsp;% en [[1953]] al 7&nbsp;%, a principios de [[1961]].<ref name=dol>{{cita web |url=http://data.bls.gov/PDQ/servlet/SurveyOutputServlet |títulu=Oficina d'Estadístiques de Trabayu: Emplegu & Desemplegu |editorial=Data.bls.gov |fechaaccesu=21 d'agostu de 2010}}</ref> La economía xiró y espolletó mientres l'alministración de Kennedy. El PIB creció nun promediu del 5,5&nbsp;% dende principios de 1961 a finales de 1963,<ref name=bea/> ente que la inflación caltúvose estable en redol al 1&nbsp;% y el desemplegu empezó a vencer;<ref>{{cita web |url=https://www.census.gov/statab/hist/HS-36.pdf |títulu=Estadístiques Astractes de los Estaos Xuníos: Nicios históricos del aprecio |formatu=PDF |fechaaccesu=22 d'agostu de 2010}}</ref> la producción industrial aumentó un 15&nbsp;% y les ventes d'automóviles saltaron nun 40&nbsp;%.<ref>{{cita web |url=http://www2.census.gov/prod2/statcomp/documents/1964-01.pdf |títulu=Estadístiques astractes de los Estaos Xuníos, 1964 |formatu=PDF |fechaaccesu=22 d'agostu de 2010}}</ref> Esta tasa de crecedera del PIB y la industria siguió hasta alredor de [[1966]], ya inda tuvo que ser repitíu por un periodu sosteníu de tiempu.<ref name=bea/> ==== Derechos civiles ==== [[Ficheru:President Kennedy addresses nation on Civil Rights, 11 June 1963.jpg|thumb|250px|Kennedy dirixir a la nación sobre los [[derechos civiles]], [[11 de xunu]] de [[1963]].]] Unu de los asuntos nacionales más agobiantes de la era Kennedy foi l'aturbolináu final de les práutiques de discriminación racial toleraes o inclusive autorizaes poles autoridaes estatales. La [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] fallara en 1954 que la [[segregación racial]] nos colexos públicos yera inconstitucional. Sicasí, munchos colexos —especialmente los de los estaos sureños— nun obedecieron el fallu de la Corte Suprema. La segregación nos autobuses, los restoranes, los teatros, cines, baños y otros espacios públicos siguió. Kennedy sofitó la [[integración racial]] y los derechos civiles, y mientres la so campaña presidencial en 1960 telefonió a [[Coretta Scott King]], esposa del encarceláu reverendu [[Martin Luther King, Jr.]], lo que, quiciabes, atraxo sofitu del eleutoráu negru a la so candidatura. La intervención de John y Robert Kennedy aseguró la escarcelación de King.<ref>[http://www.lib.lsu.edu/hum/mlk/srs216.html Cronoloxía d'eventos na vida de Martin Luther King] Ayuda de John y Robert Kennedy a la so lliberación</ref><ref>[http://www.taylormarsh.com/archives_view.php?id=25042 Intervención de Kennedy pa la lliberación de King]</ref> En 1962, l'estudiante de raza negra [[James Meredith]] trató de matriculase na Universidá de Mississippi, pero violentes manifestaciones d'estudiantes blancos torgar, cola tolerancia del gobernador del estáu. Kennedy respondió unviando a 400 axentes federales y a 3.000 soldaos p'asegurar que Meredith pudiera matriculase. Asignó tamién axentes pa protexer a los "[[Freedom Riders]]"<ref group="Nota">Los ''freedom riders'' yeren activistes que viaxaben a los estaos sureños n'autobús de llinia, en grupos interraciales, pa constatar o reclamar el cumplimientu de la prohibición (sentencia Boynton v. Virxinia) de segregación en tresportes públicos y locales asociaos, como los restoranes d'estaciones d'autobuses</ref>{{ensin referencies}} Al entamu de la so presidencia, Kennedy pensó que les organizaciones y movimientos populares antisegregacionistas lo único que diben consiguir yera agafar a munchos blancos sureños, lo que fadría inda más difícil l'aprobación de lleis de derechos civiles nun Congresu apoderáu por demócrates de los estaos del sur. Por eso alloñóse de los movimientos de derechos civiles, que los sos líderes sintieron que Kennedy nun sofitaba los sos esfuercios. {| class="toccolours" style="float: left; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | Tien De ser posible, al curtiu plazu, que tou ciudadanu d'Estaos Xuníos pueda esfrutar de los privilexos de ser ciudadanu d'Estaos Xuníos ensin importar la so raza o color. Al curtiu plazu, tou ciudadanu d'Estaos Xuníos tien de tener el derechu de ser tratáu como-y gustaría ser tratáu, como a unu gustaría-y que trataren a los sos fíos. |- | style="text-align: left;" | Discursu de John F. Kennedy sobre los derechos civiles, 11 de xunu de 1963.<ref name=repitida_5>[http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkcivilrights.htm AmericanRhetoric.com] Discursu sobre los derechos civiles de Kennedy</ref> |} El [[9 de setiembre]] de [[1963]] Kennedy dirixir al país por cuenta de la segregación que siguía asocediendo en Alabama, y encamentó al gobernador Wallace que l'orde solo caltendríase en tal estáu si él taba dispuestu a esixilo. Amestó que'l so "gobiernu ta dispuestu a faer tou lo necesario por que les órdenes de los tribunales cumpla pero yo [Kennedy] tengo la esperanza de que'l gobernador Wallace va esixir a los funcionarios locales y a les comunidaes qu'asuman les sos responsabilidaes sobre esta tema, lo qu'elles tán dispuestes a cumplir.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/presidents/35_kennedy/psources/ps_deseg.html PBS.org] American Experience, The Presidentes - Discursu de Kennedy sobre la [[desegregación]] nos colexos d'Alabama.</ref> El [[11 de xunu]] del mesmu añu, el Presidente Kennedy intervieno cuando'l Gobernador d'[[Alabama]], [[George Wallace]], bloquió la puerta de la Universidá d'Alabama pa torgar matriculase a dos estudiantes afroamericanes, Vivian Malone y James Hood. George Wallace namái venció y estremóse cuando foi riquíu polos alguaciles federales, el [[Fiscal Xeneral de los Estaos Xuníos|Fiscal Xeneral]] Nicholas Katzenbach y la [[Guardia Nacional de los Estaos Xuníos|Guardia Nacional]] d'Alabama. Esa tarde Kennedy dio'l so famosu discursu sobre los derechos civiles per radio y televisión.<ref name=repitida_5 /> Nel discursu encamentó a los [[Congresu de los Estaos Xuníos|congresistes]] por que llexislaren seriamente sobre la tema y que d'esi manera algamaren les metes propuestes por Lincoln faía más de 100 años. Esta propuesta convertir na Lee de Derechos Civiles de 1964.<ref>[http://www.mass.gov/statehouse/statues/jfk_landing.htm Mass.gov] Sobre el</ref><ref>[http://usinfo.state.gov/usa/infousa/facts/democrac/39.htm Fonderada de la Lee de Derechos Civiles de 1964]</ref> ==== Inmigración ==== Kennedy sofitó los postulaos del so partíu de revisar y camudar la política gubernamental sobre inmigración. Taba a favor d'una mayor igualdá y proteición de derechos tantu pa los ciudadanos nacíos nel país como para quien llograren la nacionalidá d'Estaos Xuníos.<ref>«[http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=60440 Presidency.ucsb.edu De la oficina de prensa: Senador John F. Kennedy, inmigración y lleis sobre la naturalización, Hyannis Inn Motel, Hyannis, MA]». 6 d'agostu de 1960.</ref> Estes idees convertir mientres la so presidencia na [[Lee sobre Inmigración y Nacionalidá de 1965]] (Immigration and Nationality Act of 1965), promovida pol so hermanu, el [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] [[Edward Kennedy]]. La llei camudó drásticamente la procedencia de la inmigración, que pasó del norte y oeste d'Europa a Llatinoamérica y Asia, y camudó la escala de prioridaes: enantes lo importante yera la seleición de los inmigrantes; tres la llei importaba la reunificación familiar.<ref>«[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5393857 NPR.org Entrevista al Senador [[Edward Kennedy]] sobre la inmigración, enantes y agora]». 9 de mayu de 2006.</ref> Lo que Kennedy quería yera desmantelar la política de seleición d'inmigrantes basada nel so país d'orixe, viendo esto como una espansión de les polítiques relatives a los derechos civiles.<ref>«[http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=60440 Presidency.ucsb.edu De la oficina de prensa: Senador John F. Kennedy, inmigración y lleis sobre la naturalización, Hyannis Inn Motel, Hyannis, MA]». 6 d'agostu de 1960.</ref> ==== Programa espacial ==== {{VT|Carrera espacial}} [[Ficheru:JFK inspects Mercury capsule, 23 February 1962.jpg|thumb|El presidente Kennedy xunto a la [[nave espacial]] [[Mercury Atlas 6|Friendship 7]], que realizó tres órbites a la [[Tierra]], pilotada pol astronauta [[John Glenn]]. [[23 de febreru]] de [[1962]], [[Cabu Cañaveral]], [[Florida]], Hangar S. Semeya de Cecil Stoughton.]] Kennedy deseyaba con ansiedá qu'Estaos Xuníos liderara la [[carrera espacial]]. [[Sergéi Khrushchov]] diz que Kennedy averóse dos veces al so padre, Nikita, por que realizaren una empresa en xunto pa esplorar l'espaciu: en xunu de 1961 y na seronda de 1963. Na primer ocasión, la Xunión Soviética taba muncho más adelantrada en términos de teunoloxía espacial que EE. XX. La primer vegada que Kennedy declaró l'oxetivu de llevar a un home a la [[Lluna]] foi nuna Sesión Conxunta de Congresu y Senáu, celebrada'l 25 de mayu de [[1961]]. Nesa ocasión dixo: {{cita|Primero, creo qu'esta nación tien d'asumir como meta'l llograr qu'un home vaya a la Lluna y torne a salvo a la Tierra enantes del fin d'esta década. Nengún otru proyeutu individual va ser tan impresionante pa la humanidá nin más importante que los viaxes de llargu algame al espaciu; y nengún va ser tan difícil y costosu de consiguir.<ref>[http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/JFK/Urgent+National+Needs+Page+4.htm Biblioteca JFK.] Mensaxe especial del Presidente Kennedy al Congresu sobre les necesidaes urxentes de la nación</ref>}} En setiembre de 1962, pronunció un discursu na [[Universidá Rice]], nel que dixo: {{cita|Nenguna nación qu'espere ser el líder d'otres naciones puede esperar caltenese atrasada na carrera pel espaciu.}} Más tarde, n'este mesmu discursu: {{cita|Nós escoyemos dir a la Lluna y faer otres coses, non porque seya fácil, sinón porque ye difícil.<ref>[http://webcast.rice.edu/speeches/19620912kennedy.html Trescripción del discursu de Kennedy na Universidá Rice sobre l'esfuerciu espacial]</ref>}} Nel segundu aproximamientu a Khrushchov, el rusu viose persuadíu de los beneficios qu'acarretaría compartir los costos y porque la teunoloxía d'Estaos Xuníos taba más adelantrada. Los EE.XX. llanzaron un satélite a la [[órbita geoestacionaria]] y Kennedy solicitó al Congresu qu'aprobara un presupuestu de más de 25 mil millones de dólares pal [[Programa Apollo]]. Khrushchov alcordó trabayar en xunto na seronda de 1963, pero Kennedy foi asesináu primero que tal alcuerdu pudiera ser formalizáu. El 20 de xunetu de 1969, casi seis años dempués de la muerte de JFK, l'oxetivu del Programa Apollo foi alcanzáu y [[Apollo 11|un home punxo pie na lluna]]. === Política esterior === ==== Cuba y la Invasión de la Badea de Cochinos ==== {{AP|Invasión de Badea de Cochinos}} [[Ficheru:McNamara and Kennedy.jpg|left|thumb|El presidente Kennedy y el Secretariu de Defensa McNamara nuna xunta de EXCOMM.]] Primero que Kennedy fuera electu Presidente, l'alministración de Eisenhower creó un plan pa derrocar al réxime de [[Fidel Castro]] en [[Cuba]]. Como parte central del plan, estructurado y detalláu pola [[Axencia Central d'Intelixencia|CIA]] con sofitu mínimu del [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Departamentu d'Estáu]], incluyíase armar una insurrección contra-revolucionaria compuesta por cubanos anti-castristes.<ref name="repitida_2">Schlesinger, Robert Kennedy and His Times</ref> Los insurrectos cubanos, entrenaos por EE. XX., teníen qu'invadir Cuba y encamentar a una sulevación del pueblu cubanu pa llograr l'oxetivu de derrocar a Castru del poder. El [[17 d'abril]] de [[1961]], Kennedy ordenó que'l plan executárase. Con sofitu de la CIA, no que foi conocíu como la Invasión de la Badea de Cochinos, 1.500 exiliaos cubanos, entrenaos por EE. XX. y llamaos "Brigada 2506", volvieron a la islla cola esperanza de derrocar al réxime castrista. Sicasí, Kennedy ordenó que la invasión llevar a cabu ensin el sofitu aereu de EE. XX. El [[19 d'abril]] el gobiernu cubanu prindara o executara a los invasores exiliaos, y Kennedy viose obligáu a axustar la salida de los 1.189 sobrevivientes. Ente les causes del fracasu del plan, señaláronse la falta de diálogu ente los líderes militares, y la falta total de sofitu naval pa faer frente a la eficaz artillería de la isla, que incapacitó fácilmente a los exiliaos cubanos cuando desembarcaron.<ref name="repitida_2" /> Dempués de 20 meses, Cuba lliberó a los exiliaos prindaos en cuenta de 53 millones de dólares en comida y medicina. L'incidente foi bien embarazoso pa Kennedy, pero él responsabilizóse totalmente del fracasu. Por cuenta de esta invasión, Castro empezó a esmolecese de los d'Estaos Xuníos, creyendo qu'habría una segunda invasión.<ref>[[Jean Edward Smith]], "Bay of Pigs: The Unanswered Questions", ''The Nation'', [[13 d'abril]] de [[1964]]</ref><ref>[http://www.dontquoteme.com/search/quote_display.jsp?quoteID=5580&gameID=2 Don't Quote Me - John F. Kennedy Quotes<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> [[Ficheru:John Kennedy, Nikita Khrushchev 1961.jpg|thumb|John F. Kennedy y [[Nikita Khrushchov]] en Viena, 1961]] ==== Crisis de los misiles de Cuba ==== {{AP|Crisis de los misiles de Cuba}} [[Ficheru:EXCOMM meeting, Cuban Missile Crisis, 29 October 1962.jpg|thumb|250px|El [[EXCOMM]] de Kennedy axuntar mientres la crisis de los misiles cubanos ([[29 d'ochobre]] de [[1962]]).]] La crisis de los misiles de Cuba empezó'l [[14 d'ochobre]] de [[1962]], cuando aviones espíes [[Lockheed U-2|U-2]] tomaron fotografíes de la construcción de silos pa misiles soviéticos de llargu algame en Cuba. Les fotografíes fueron amosaes a Kennedy el [[16 d'ochobre]] de [[1962]]. Estaos Xuníos atopó ante una inminente amenaza nuclear. Kennedy enfrentar a un dilema: si los EE. XX. atacaben tales asentamientos, podría causase una [[guerra nuclear]] cola [[Xunión Soviética|U.R.S.S.]]; pero si EE. XX. nun se pronunciaba, tendría armes nucleares a pocos quilómetros de distancia del país y cuidao que los misiles atopar a tan curtia distancia del continente, les posibilidaes de reaición amenorgar al mínimu. A esto añedía la esmolición alrodiu de la imaxe débil que EE. XX. daba ante'l mundu nel so propiu [[Hemisferiu occidental|hemisferiu]]. [[Ficheru:LeMay Cuban Missile Crisis.jpg|thumb|left|220px|El Presidente J.F.K. axuntar col Xeneral [[Curtis LeMay]] y los pilotos que realizaron la reconocencia de los misiles.]] Munchos militares y miembros del [[EXCOMM]] primieron a Kennedy por qu'aprobara un ataque aereu contra los allugamientos cubanos de los misiles, pero'l Presidente ordenó una cuarentena naval na que l'[[Armada de los Estaos Xuníos|Armada d'Estaos Xuníos]] inspeccionaría a tolos barcos que llegaren a Cuba. Empecipió conversaciones colos soviéticos por que retiraren tol material de "defensa" que taba instalando en Cuba; si nun lu faíen, la cuarentena ordenada por Kennedy duraría indefinidamente. Una selmana dempués, él y el [[Presidente del Conseyu de Ministros de la URSS|Primer ministru soviéticu]] [[Nikita Khrushchov]] llegaron a un alcuerdu. Khrushchov alcordó qu'esaniciaría los misiles suxetos a inspeiciones de la ONX si los EE. XX. emitíen una declaración pública diciendo que nunca invadiríen Cuba. Dempués d'esta crisis, la más cercana de la historia a una guerra nuclear, Kennedy empezó a tener más curiáu nes sos confrontaciones cola Xunión Soviética. ==== Llatinoamérica y el comunismu ==== [[Ficheru:RómuloBetancourt JFK1961.jpg|right|thumb|250px|El presidente [[John F. Kennedy]] xunto a la Primer Dama [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jackie Kennedy]] en La Morita, mientres la primer visita oficial d'un presidente de los Estaos Xuníos a [[Venezuela]] (Dic, 1961).]] Argumentando que "aquellos que faen de les revoluciones pacífiques un imposible faen que les revoluciones violentes seyan inevitables", trató de contener el [[comunismu]] en Llatinoamérica estableciendo una [[Alianza pal Progresu]], al traviés de la cual unviárase ayuda internacional a los países en problemes dientro de la rexón, buscando al empar un estándar rexonal en materia de derechos humanos. Trabayó cercanamente col Gobernador de Puertu Ricu [[Luis Muñoz Marín]] y el presidente de [[Venezuela]] [[Rómulo Betancourt]] pal desenvolvimientu de l'Alianza pal Progresu, como tamién pal desenvolvimientu de l'autonomía del estáu llibre acomuñáu de Puertu Ricu. N'avientu de 1961 realizó una xira d'estáu per Puertu Ricu, Venezuela y Colombia que se promocionaben como bastiones demócrates antagónicos del comunismu castrista. ==== El Cuerpu de Paz ==== [[Ficheru:Alessandri-Kennedy(2).JPG|thumb|248x248px|El Presidente [[John F. Kennedy]] xuntu al Presidente de Chile <span style="font-size: 11px; line-height: 15.834113121032715px; background-color: rgb(249, 249, 249);"> </span>[[Jorge Alessandri]], na visita oficial que realizó Alessandri a [[Estaos Xuníos]] (Dic, 1962).]] {{VT|Cuerpu de Paz}} Como unu de los sos primeros actos presidenciales, Kennedy creó'l [[Cuerpu de Paz]]. Al traviés d'esti programa, los d'Estaos Xuníos podíen ufiertase como voluntarios p'ayudar a naciones en desenvolvimientu n'árees tales como la [[educación]], [[agricultura]], [[salú]] y [[construcción]]. ==== África ==== John F. Kennedy dio un discursu na [[Universidá de Saint Anselm]] el [[5 de marzu]] de [[1960]], al respective de la conducta d'Estaos Xuníos nes nueves realidaes de la incipiente [[Guerra Fría]]. El discursu de Kennedy detallaba cómo la política esterior d'Estaos Xuníos tenía de llevase a cabu escontra les naciones d'África, señalando un toque d'ayuda pal nacionalismu africano modernu diciendo que: ''"Pa nós, tamién, fundóse una nueva nación sobre la rebelión de la dominación colonial"''.<ref>{{cita web |url=http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/JFK/JFK+Pre-Pres/1960/002PREPRES12SPEECHES_60MAR05a.htm |títulu=Comentario del Senador John F. Kennedy nel Colexu San Anselmo, Manchester, New Hampshire, 5 de marzu 1960 - Muséu y biblioteca presidencial de John F. Kennedy |editorial=Jfklibrary.org |fecha=5 de marzu de 1960 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2010}}</ref> ==== Iraq ==== En [[1963]], el gobiernu de Kennedy sofitó un golpe d'estáu contra'l gobiernu d'Iraq encabezáu pol xeneral [[Abdul Karim Qasim]], que cinco años enantes depunxera a los aliaos occidentales cola [[Reinu d'Iraq|monarquía iraquina]]. La [[CIA]] ayudó a los nuevos gobiernu del [[Partíu Árabe Socialista Baaz|Partíu Baaz]] encabezáu por [[Abdul Salam Arif]] pa llibrar al país de supuestos izquierdistes y [[Comunismu|comunistes]]. Nun golpe d'estáu baazista, el gobiernu utiliza les llistes de sospechosos comunistes y otros izquierdistes apurrida pola CIA, p'asesinar sistemáticamente a un númberu incalculable d'educación d'élite d'Iraq, los asesinatos nos que'l mesmu [[Sadam Husein]] dizse que participó. Ente les víctimes había cientos de médicos, profesores, téunicos, abogaos y otros profesionales, según militares y figures polítiques.<ref name=saddam>{{cita web |url=http://readthese.blogspot.com/2003_12_15_readthese_archive.html|títulu=La Creación d'un Tiranu de 40 años|fechaaccesu=21 d'agostu de 2010|fecha=15 d'avientu de 2003|obra=New York Times}}</ref><ref>"The Old Social Classes and the Revolutionary Movements of Iraq", Princeton: Princeton University Press, 1978; Peter and Marion Sluglett, "Iraq Since 1958" London, I.B. Taurus, 1990</ref><ref>Regarding the CIA's "Health Alteration Committee's work in Iraq, see U.S. Senate's Church Committee Interim Report on Assassination, page 181, Note 1</ref> Acordies con un artículu d'opinión en ''[[The New York Times]]'', los Estaos Xuníos unviaron armes al nuevu réxime, les armes más utilizaes contra los insurxentes [[Pueblu curdu|curdos]] mesmos que los EE.XX. sofitó contra Kassem y que depués abandonaron. El petroleu d'Estaos Xuníos y del Reinu Xuníu y otros intereses, incluyendo [[Mobil]], [[Bechtel]] y [[BP|British Petroleum]], tuvieron llevando a cabo negocio n'Iraq. ==== Vietnam ==== {{VT|Guerra de Vietnam}} Nel sureste d'Asia, Kennedy siguió lo que Eisenhower empezara, usando fuercia militar llindada pa combatir les fuercies comunistes comandadas principalmente por [[Ho Chi Minh]]. Proclamando una guerra contra la espansión del comunismu, Kennedy estableció programes p'ayudar al inestable gobiernu de [[Vietnam del Sur]] aproviendo ayuda política, económica y militar, lo qu'incluyía la unviada de 16.000 soldaos y Fuercies Especiales d'EE.XX. como conseyeros militares a la rexón aumentando la presencia militar a 60.000 soldaos. Kennedy alcordó tamién utilizar "zones llibres pa disparar" (''free-fire zones''),<ref group="Nota">Nel manual utilizáu poles tropes d'Estaos Xuníos en Vietnam apaez una definición d'estes zones, llamaes free-fire zones: "Una área específica designada por que se-y dispare cualquier arma de fueu ensin coordinaciones específiques col cuartel d'operaciones." N'otres pallabres, una zona de combate na que puede abrir fueu o esplotar bombes ensin pidir autorización nin dar avisu, haya o nun guarda de persones</ref> [[napalm]], [[axente naranxa]] y [[Aeronave jet|aviones jet]]. Estaos Xuníos foise arreyando cada vegada más na área hasta que fuercies armaes d'Estaos Xuníos fueron unviaes direutamente pa combatir na [[Guerra de Vietnam]] mientres la siguiente alministración, la de [[Lyndon B. Johnson|Johnson]]. L'alministración Kennedy aumentó'l sofitu militar, pero les fuercies militares de Vietnam del Sur nun fueron capaces de superar a les fuercies del [[Viet Minh]] y [[Viet Cong]]. Kennedy enfrentar a la crisis de Vietnam en xunetu de 1963. El plan de [[CIA]], sofitáu pola alministración del Presidente, yera provocar un [[golpe d'estáu]] contra'l Presidente de Vietnam del Sur, [[Ngo Dinh Diem]] por xenerales vietnamites fácilmente manipulables polos d'Estaos Xuníos.<ref>LeFeber, "America, Russia and the Cold War", p. 233) (Estaos Xuníos, Rusia y la Guerra Fría).</ref> El 2 de payares el Presidente Diem foi derrocáu, arrestáu y executáu (anque les circunstancies exactes de la so muerte nun se fixeron públiques, pos los archivos del golpe d'estáu considérense secretu d'estáu).<ref>[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB101/vn28.pdf Sobre'l gobiernu de Diem]</ref> Cuando Kennedy foi informáu sobre estos fechos Maxwell Taylor recuerda que "corrió apresuradamente de la sala perplexo y desilusionao".<ref>Karnow ''Vietnam: A History'' p. 326.</ref> Él nun aprobara l'asesinatu de Diem. Una razón pola que se tarrecía sofita-y yera la posibilidá de qu'axustara con [[Ho Chi Minh]] pa llograr una coalición de gobiernu neutral na que pudieren incluyise comunistes, como asocedió en [[Laos]] en 1962.<ref group="Nota">El [[23 de xunetu]] de [[1962]] catorce naciones roblaron un alcuerdu nel que se comprometíen a caltenese neutrales con al respective de Laos. Ente estes naciones atopaba China, Vietnam del Sur, la Xunión Soviética, Vietnam del Norte y los Estaos Xuníos.</ref> [[Dean Rusk]], [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos]], dixo que "Los neutralismos... ye igual a rindición." Caltiénse como un puntu revesosu ente los historiadores la interrogante al respective de si, nel casu que Kennedy terminara'l so periodu presidencial y fuera reelixíu en 1964, la guerra de Vietnam crecería na forma que la fixo.<ref>Joseph Ellis, "Making Vietnam History ", ''Reviews in American History'' 28.4 (2000) 625-629</ref> Avivando estes especulaciones tán les declaraciones del Secretariu de Defensa de Kennedy y Johnson, [[Robert McNamara]], quien afirmó que Kennedy taba considerando seriamente retirar a les fuercies d'Estaos Xuníos de Vietnam dempués de la so reeleición de 1964. Na película "The Fog of War", non solo McNamara diz esto, sinón que se presenta una grabación de Lyndon Johnson na cual confirma que Kennedy entamaba retirar a les fuercies d'Estaos Xuníos de Vietnam, una posición desaprobada pol Vicepresidente.<ref> Documental "The Fog of War: Once lecciones de la vida de [[Robert S. McNamara]]")</ref> Otra evidencia ye'l memorándum de Kennedy llamáu "National Security Action Memorandum" (NSAM) #263 del [[11 d'ochobre]] de [[1963]] nel que daba la orde de retirar a 1.000 militares y personal militar pa finales de 1963. A pesar d'ello, y pola razón dada al derrocar el gobiernu de Diem, tal aición sería una drástica revocación de la so política anterior, anque dende'l so aclamáu discursu sobre la paz mundial del [[10 de xunu]] de [[1963]] na ''American University'', Kennedy taba moviéndose a polítiques menos agresives na [[Guerra Fría]]. Dempués del asesinatu de Kennedy, el nuevu Presidente, Lyndon B. Johnson, anuló darréu la orde de Kennedy de retirar un total de 1.000 militares pa finales de 1963, col so orde NSAM #273 del [[26 de payares]] de [[1963]]. ==== Discursu en Berlín Occidental ==== {{AP|Ich bin ein Berliner}} [[Ficheru:JFK speech Ich bin ein berliner 1.jpg|thumb|left|250px|El Presidente Kennedy dirixir a los berlineses. [[26 de xunu]] de [[1963]].]] Al términu de la [[Segunda guerra mundial]], Alemaña foi estremada so les presiones simultánees de los aliaos y los soviéticos. Cola construcción del [[Muriu de Berlín]] el [[13 d'agostu]] de [[1961]], los comunistes dixebraron Berlín en dos partes, una, sol control de los aliaos, llamaríase [[Berlín occidental]], y otra, sol control de los soviéticos, llamaríase [[Berlín oriental]]. Kennedy visitó Berlín occidental y el [[26 de xunu]] de [[1963]] pronunció un discursu públicu criticando'l comunismu con motivu del decimoquintu aniversariu del [[bloquéu de Berlín]] impuestu pola [[República Socialista Federativa Soviética de Rusia|URSS]]. Nel discursu, pronunciáu dende'l [[balcón]] del edificiu '[[Rathaus Schöneberg]]', señaló la construcción del Muriu de Berlín como un exemplu del fracasu comunista: <br /> <br /> "''La llibertá supón munches dificultaes y la democracia nun ye perfecta, pero enxamás vimos obligaos a alzar un muriu, pa confinar al nuesu pueblu.''" <br /> <br /> {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 0em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: right;" | "Fai dos mil años yera un arguyu dicir ''[[civis romanus sum]]'' [Yo soi un ciudadanu [[Imperiu romanu|romanu]]]. Güei, nel mundu de la llibertá, unu pue tar arguyosu de dicir '''[[Ich bin ein Berliner]]''' [...] Tolos homes son llibres, onde quiera que vivan, son ciudadanos de Berlín, y, por ello, como un home llibre, toi arguyosu de dicir 'Ich bin ein Berliner!'" |- | style="text-align: right;" | "Discursu de John F. Kennedy en Berlín Occidental, [[26 de xunu]] de [[1963]].<ref>[http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkberliner.html En AmericanRethoric - Discursu completu de JFK en Berlín occidental] Videu, audiu y testu n'inglés</ref>'' |} La frase [[Ich bin ein Berliner]] (Soi un berlinés), en virtú de la cual el discursu pasó a la historia, asocedióse-y a Kennedy cuando diba xubiendo al balcón del [[Rathaus Schöneberg]]. La idea basar na antigua frase [[civis romanus sum]] (Soi ciudadanu de [[Imperiu romanu|Roma]]) utilizada polos romanos. Averar al so intérprete, Robert H. Lochner, por que-y traduxera la frase "I am a Berliner" y por que lo ayudar cola so pronunciación, escribiendo rápido nuna fueya la frase y la so pronunciación. Casi'l 83% de la población berlinesa alcuéntrase nes cais cuando Kennedy dixo esta frase. Dempués, impresionáu, confesaría a los sos asistentes: "''Nunca vamos tener otru día como esti''."<ref>[[Jean Edward Smith]], ''The Defense of Berlin'', Baltimore: Johns Hopkins Press, 1963; [[Jean Edward Smith]], ''The Wall as Watershed'', Arlington, Virxinia: Institute for Defense Analysis, 1966.</ref> ==== Tratáu de prohibición de pruebes nucleares ==== {{VT|Tratáu de prohibición parcial d'ensayos nucleares}} [[Ficheru:President Kennedy signs Nuclear Test Ban Treaty, 07 October 1963.jpg|thumb|300px|El Presidente Kennedy robla'l Tratáu de prohibición parcial d'ensayos nucleares na Sala de Trataos de la [[Casa Blanca]]. I-D: William Hopkins, Sen. Mike Mansfield, John J. McCloy, Adrian S. Fisher, Sen. John Pastore, W. Averell Harriman, Sen. George Smathers, Sen. J.W. Fulbright, Sec. d'Estáu Dean Rusk, Sen. George Aiken, Presidente Kennedy, Sen. Hubert H. Humphrey, Sen. Everett Dirksen, William C. Foster, Sen. Howard W. Cannon, Sen. Leverett Saltonstall, Sen. Thomas H. Kuchel, Vice-Presidente Johnson. Fotografía de Robert Knudsen, na Biblioteca y Muséu Presidencial John F. Kennedy, Boston. [[7 d'ochobre]] de [[1963]].]] Alteriáu polos peligros constantes de la [[contaminación]] [[Radioactividá|radiactiva]] y la proliferación de les armes nucleares, Kennedy primió por que se adoptara'l [[Tratáu de prohibición parcial d'ensayos nucleares]] el cual prohibía les pruebes atómiques sobre tierra, na atmósfera o so l'agua, pero non les pruebes so tierra. Los Estaos Xuníos, el Reinu Xuníu y l'Xunión Soviética fueron los firmantes iniciales del tratáu. Kennedy robló'l tratáu por que pasara a ser llei d'Estaos Xuníos n'agostu de 1963. ==== Irlanda ==== [[Ficheru:JFKIreland2.jpg|left|thumb|John F. Kennedy n'[[Irlanda]] el [[27 de xunu]] de [[1963]].]] Cuando Kennedy visitó [[Irlanda]] en 1963, axuntar col Presidente d'esi país, [[Éamon de Valera]], pa formar la "Fundación irlandesa d'Estaos Xuníos" (The American Irish Foundation). La misión d'esta organización yera fomentar les comunicaciones ente norteamericanos con ascendencia irlandesa y el país de los sos ancestros. Kennedy afondó nestes rellaciones de solidaridá cultural al aceptar un [[blasón]] del [[Puestu del Xefe Heraldu d'Irlanda|Xefe Heraldu d'Irlanda]]. Visitó tamién la casa campestre onde vivieron los ancestros de los Kennedy enantes d'emigrar a Estaos Xuníos y dixo: "Equí ye onde tou empezó...". El [[22 d'avientu]] de [[2006]], el Departamentu de Xusticia irlandés desclasificó documentos de la policía qu'indicaben que Kennedy recibió trés amenacies de muerte mientres la so visita. Consideróse que yeren falses, magar lo cual la policía irlandesa adoptó midíes de seguridá estraordinaries.<ref>[http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4188/is_20061229/ai_n17092126 FindArticles - JFK enfrentó trés amenacies de muerte mientres la so visita de 1963 a Irlanda]</ref> === Gabinete === {| cellpadding="1" cellspacing="2" style="float: left; margin:1em 1em 1em 0; border:1px solid #000000;font-size:85%;" align="left" !bgcolor="#dcdcdc" colspan="3"|El Gabinete Kennedy |- |align="left"|Cargu||align="left"|Nome||align="left"|Periodu |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="left"|[[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]]||align="left" |John F. Kennedy||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vice Presidente]]||align="left"|[[Lyndon B. Johnson]]||align="left"|1961-1963 |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="left"|[[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Estáu]]||align="left"|[[Dean Rusk]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Ayalga]]||align="left"|[[C. Douglas Dillon]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de Defensa de los Estaos Xuníos|Defensa]]||align="left"|[[Robert S. McNamara]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Fiscal Xeneral de los Estaos Xuníos|Xusticia]]||align="left"|[[Robert F. Kennedy]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Serviciu Postal de los Estaos Xuníos|Serviciu Postal]]||align="left"|[[J. Edward Day]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|&nbsp;||align="left"|[[John A. Gronouski]]||align="left"|1963 |- |align="left"|[[Secretariu del Interior de los Estaos Xuníos|Interior]]||align="left"|[[Stewart L. Udall]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu d'Agricultura de los Estaos Xuníos|Agricultura]]||align="left"|[[Orville L. Freeman]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de Comerciu de los Estaos Xuníos|Comerciu]]||align="left"|[[Luther H. Hodges]]||align="left"|1961-1963 |- |align="left"|[[Secretariu del Trabayu de los Estaos Xuníos|Trabayo]]||align="left"|[[Arthur J. Goldberg]]||align="left"|1961-1962 |- |align="left"|&nbsp;||align="left"|[[W. Willard Wirtz]]||align="left"|1962-1963 |- |align="left"|[[Secretariu de Salú, Educación y Bienestar|SEB (HEW)]]||align="left"|[[Abraham A. Ribicoff]]||align="left"|1961-1962 |- |align="left"|&nbsp;||align="left"|[[Anthony J. Celebrezze]]||align="left"|1962-1963 |} <br clear="all" /> === Xueces designaos a la Corte Suprema === Kennedy designó a los siguientes maxistraos como [[Xuez Acomuñáu de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Xueces Asociaos]] de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]]: * Byron Raymond White — 1962 * Arthur Joseph Goldberg — 1962 == Vida social y familiar == {{VT|Cla Kennedy}} [[Ficheru:Kennedy bros.jpg|thumb|left|250px|Los hermanos [[John Kennedy|John]], [[Robert Kennedy|Robert]] y [[Ted Kennedy|Edward]].]] [[Ficheru:JFK and family in Hyannis Port, 04 August 1962.jpg|thumb|300px|John F. Kennedy cola so esposa Jacqueline y los sos fíos, [[John F. Kennedy, Jr.|John, Jr.]] y [[Caroline Kennedy|Caroline]] (1962).]] El matrimoniu de John y Jackie Kennedy tuvo cuatro fíos, de los cualos la so primer fía, Arabella Kennedy, finó enantes de nacer (mortinato) en 1956. La so segunda fía foi [[Caroline Kennedy]], nacida en 1957 y depués tuvieron al so primer varón, [[John F. Kennedy, Jr.]], nacíu en 1960, quien finó nun accidente col so avión en [[1999]]. El so últimu fíu nació'l mesmu añu del asesinatu de Kennedy, Patrick Bouvier Kennedy pero finó dos díes depués de la so nacencia por cuenta de problemes respiratorios. Kennedy y la so esposa "Jackie" yeren bien nuevos en comparanza con [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidentes]] y [[Primer Dama|primeres dames]] anteriores, dambos yeren extraordinariamente populares nun sentíu más paecíu a los [[cantantes|cantantes de pop]] y les [[Actor|estrelles de cine]] qu'a los políticos, influyendo nes modes y convirtiéndose en temes pa numberoses revistes populares. Jacqueline mercó [[arte|oxetos d'arte]] y [[mueble]]s pa la [[Casa Blanca]] y redecoró tolos sos cuartos. Pela rodiada de la Casa Blanca, los Kennedy establecieron una sala pre escolar, una piscina y una casa nun árbol. A Jackie nun-y gustaba que los sos fíos fueren fotografiaos, pero cuando ella nun taba, el presidente dexó que'l fotógrafu oficial de la Casa Blanca, Cecil Stoughton, fotografiara a los neños, llográndose asina les imáxenes de los neños que probablemente son más conocíes, y especialmente la de [[John F. Kennedy, Jr.|John Jr.]] xugando debaxo del escritoriu del Presidente nel [[Despachu Oval]]. El Presidente ye acomuñáu xeneralmente a la cultura popular. Coses como'l "Twisting at the White House" y el musical "[[Camelot (musical)|Camelot]]" (la obra popular de [[Broadway]]) formen parte de la cultura JFK. L'[[Álbum musical|álbum]] de comedia de [[Vaughn Meader]] "First Family" (Primer Familia) – una parodia del Presidente, la Primer Dama, los sos fíos y l'alministración Kennedy – vendió cerca de 4 millones de copies. El [[19 de mayu]] de [[1962]] [[Marilyn Monroe]] [[Happy Birthday, Mr. President|cantó pal presidente]] na so fiesta de cumpleaños nel [[Madison Square Garden]]. [[Ficheru:Two JFKs.jpg|thumb|left|250px|El presidente al pie del so fíu [[John F. Kennedy, Jr.|John Jr.]] nun pasiellu de la [[Casa Blanca]].]] Detrás de la fachada glamourosa, los Kennedy sufrieron grandes traxedies personales. Jacqueline sufrió un [[Albuertu bonal|albuertu natural]] en [[1955]], y en 1956 dio a lluz a la so fía yá finada Arabella Kennedy. La muerte del so fíu naciellu, Patrick Bouvier Kennedy, n'agostu de [[1963]], foi una gran perda. Dende la muerte de Kennedy especulóse sobre numberoses rellaciones extra-matrimoniales qu'ésti caltendría mientres la so presidencia con muyeres tales como l'actriz [[Marilyn Monroe]] y [[Mary Pinchot Meyer]], miembru de la llamada ''Jet-Set''.<ref>{{cita publicación | nome=PATRICIA | apellíu=O'BRIEN | títulu=When History Had Secrets (Cuando la historia tien secretos)| fecha=[[20 d'avientu]] de 1998 | editorial=[[New York Times]] | url =http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9802Y3DB113AF933A15751C1A96Y958260 | publicación= | fechaaccesu= 20 de setiembre de 2007 }}</ref> El [[carisma]] de Kennedy y la so familia llevó a que se llamara popularmente a la so alministración como "Camelot", por cuenta de los comentarios de la so vilba, quien dixo que la obra de Broadway yera una de les favorites del so maríu nuna entrevista realizada por [[Theodore White]], quien, al terminar la entrevista, había "atopáu'l titular",<ref>[http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Archives+and+Manuscripts/fa_white_theodore.htm The Personal Papers of Theodore H. White (1915-1986): Series 11. Camelot Documents], ''John F. Kennedy Presidential Library & Museum''</ref> Kennedy tien el récor reconocíu pol ''[[Llibru Guinness de los récores]]'' como quien falaba más rápidu na vida pública, con una velocidá de 327 pallabres per minutu nun discursu d'avientu de 1961.{{#tag:ref|Na vida pública'l récor cola mayor velocidá ye de 327 pallabres per minutu realizáu n'avientu de 1961 por John Fitzgerald Kennedy (1917-63), entós Presidente de los Estaos Xuníos."<ref>{{cita llibru |títulu=The Guinness Book of Records 1988|editorial=UK edition|páxina=18|isbn=0-85112-868-8}}</ref>|group=Nota}} N'ochobre de 1951, mientres el so tercer periodu como [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Representante]] del 11º distritu de [[Massachusetts]], Kennedy, a los 34 años d'edá, embarcar nun viaxe por [[Asia]] mientres siete selmanes, visitando [[Israel]], [[India]], [[Vietnam]] y [[Xapón]] al pie del so hermanu [[Robert F. Kennedy|Robert]] (de 25 años d'edá, quien se graduara na facultá de derechu diba cuatro meses) y la so hermana [[Patricia Kennedy Lawford|Patricia]] (de 27 años d'edá). Por cuenta de que John yera ocho años mayor que Robert estos s'habíen tratáu pocu. Esti viaxe de 20 mil milles foi la primer vegada que pasaron tanto tiempu xuntos y dio como resultáu que dambos se considerarán meyores amigos. Robert foi'l xefe de campaña de la so esitosa eleición de Senadores de 1952, volviendo exercer dichu cargu pa la campaña presidencial de 1960. Magar la imaxe idílica que'l matrimoniu Kennedy representaba pa bona parte de la opinión pública, John Fitzgerald caltuvo mientres dellos años rellaciones estramatrimoniales con becaries del so gabinete. Barbara Gamarekian escribió en ''J. F. Kennedy: Una vida inacabada'' que ''"pa JFK y los sos ayudantes nun yera raru caltener rellaciones sexuales coles nueves moces que trabayaben na Casa Blanca",''<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2009/05/24/internacional/1243198711.html ''L'amante de JFK decidir a falar]'', n'[[El Mundo (España)|El Mundo]], 25 de mayu de 2009.</ref> Afortunadamente pa él, la bona rellación del presidente colos medios torgó qu'estes noticies trescendieren a la conocencia pública. Na encuesta titulada "llista de les persones más almiraes del sieglu venti" realizada por "Gallup", Kennedy salió terceru, superáu solo por [[Martin Luther King, Jr.]] y la [[Teresa de Calcuta|Madre Teresa de Calcuta]].<ref>{{cita llibru |títulu=La encuesta Gallup de 1999|editorial=Scholarly Resources Inc.|fecha=1999|allugamientu=Wilmington, DE|páxines=248-249}}</ref><ref>{{cita publicación | autor= Frank Newport | títulu= La Madre Teresa de Calcuta foi votada pol pueblu d'Estaos Xuníos como la persona más almirable del sieglu: Los cuatro siguientes fueron Martin Luther King, Jr., John F. Kennedy, Albert Einstein, y Helen Keller | fecha= 31 d'avientu de 1999 | editorial= The [[Gallup Poll]] | url = http://www.galluppoll.com/content/?ci=3367&pg=1 | fechaaccesu= 5 de xineru de 2007}}</ref><ref>{{cita web | títulu= Los meyores del sieglu | fecha= 20 d'avientu de 1999 y 21 d'avientu de 1999 | editorial= Gallup/CNN/USA Today Poll | url = http://www.pollingreport.com/20th.htm | fechaaccesu= 5 de xineru de 2007}}</ref> == Audiu y video == {{Multimedia <!-- |encabezáu = Archivu del discursu inaugural de Kennedy--> |archivu = Kennedy inauguration footage.ogg |títulu = Archivu del discursu inaugural de Kennedy |descripción = Archivu de prensa de la ceremonia y el discursu inaugural. (18.7 [[Megabyte|MB]], formatu [[ogg]]/[[Theora]]). |posición = esquierda |tipu = videu |tamañu = 320px |enfiñíu = non }} * [http://www.electricdisk.com/downloads/1963_11_22_ATC_JFK_Tape.mp3 El Cuartu de Situaciones de la Casa Blanca comunicar con un avión nel que viaxaben dellos miembros del Gabinete camín de Hawaii comunicándo-yos l'asesinatu del Presidente, 22 de payares de 1963] (n'inglés) (Formatu MP3 7.5 MB 33 min) == Legáu == [[Ficheru:Kennedy funeral procession leaves White House, 25 November 1963.jpg|thumb|left|El ataúd de Kennedy parte de la [[Casa Blanca]].]] La televisión foi la principal fonte per mediu de la cual les persones caltuviéronse informaes de los eventos qu'arrodiaben al asesinatu de John F. Kennedy. Los periódicos guardáronse como alcordances más que como fontes actualizaes de noticies. Los trés mayores cadenes de televisión suspendieron los sos programes habituales y tresmitieron noticies permanentemente dende'l [[22 de payares]] hasta'l [[25 de payares]]. El funeral d'estáu de Kennedy y l'asesinatu de [[Lee Harvey Oswald]] fueron tresmitíos en direutu a tol país, según n'otros países del mundu. El funeral d'estáu foi'l primeru de trés qu'asocedieron nel plazu de 18 meses, los otros dos fueron los del [[Douglas MacArthur|Xeneral Douglas MacArthur]] y el d'[[Herbert C. Hoover|Herbert Hoover]]. L'embaxador d'Estaos Xuníos ante la [[Organización de les Naciones Xuníes|ONX]], [[Adlai Stevenson]], dixo sobre l'asesinatu, "toos nós... vamos cargar cola pena de la so muerte hasta'l fin de los nuesos díes". Últimamente, la muerte del Presidente Kennedy y los misterios en redol a los fechos del so asesinatu caltienen una importancia histórica y política tocantes a la marcada perda de fe del pueblu d'Estaos Xuníos na política — puntu remarcáu por periodistes dende [[Gore Vidal]] hasta [[Arthur M. Schlesinger, Jr.]] L'[[Asesinatu de John F. Kennedy|asesinatu del Presidente Kennedy]], y [[Teoríes sobre l'asesinatu de Kennedy|los misterios non esclariaos del mesmu]] caltienen la so vixencia histórico y político y afectaron l'enfotu del pueblu d'Estaos Xuníos na política. Esta muerte xunto a los posteriores [[Asesinatu de Robert F. Kennedy|asesinatos del so hermanu]], el senador [[Robert F. Kennedy]] y el de [[Martin Luther King#Fallecimiento|Martin Luther King, Jr.]], formaron una tripleta que desilusonó a la población tocantes a los cambeos políticu y social. <!----------------------- [Esti párrafu queda fuera enagora, va volver si atopen cites que lo acrediten, ye párrafu foi traducíu de la Wikipedia n'inglés, pero escarez de cites] ------------------- Xuntu col [[Asesinatu de Robert F. Kennedy|asesinatu]] del so hermanu, el [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] [[Robert F. Kennedy]] y el del [[Martin Luther King, Jr.|reverendu Dr. Martin Luther King, Jr.]], los cinco años trescurríos ente 1963 y 1968 amosaron la creciente desilusión de la población tocantes a los cambeos políticu y social, definiendo a la xeneración de los años 60. Kennedy siguió les polítiques de los presidentes [[Harry S. Truman|Truman]] y [[Eisenhower]] tendientes a apurrir ayuda económica y militar a la [[Guerra de Vietnam]] y les actuaciones de Johnson qu'amontaron el conflictu, contribuyeron a una década de dificultaes y perdes de fé nel sector políticu. El [[escándalu Watergate]] de l'alministración del Presidente [[Richard Nixon]] ye llargamente conocíu como'l golpe final nel procesu de la perda d'enfotu del pueblu en rellación colos sos gobernantes. -----------------------> [[Ficheru:Kennedy quote.jpg|thumb|350px| ''Y asina, los mios compatriotes d'Estaos Xuníos, nun se preguntar lo que'l so país puede faer por ustedes; preguntar lo qu'ustedes pueden faer pel so país. Los mios compatriotes ciudadanos del mundu, nun preguntar lo qu'Estaos Xuníos puede faer por ustedes, sinón lo que xuntos podemos faer pola llibertá del home'' -- Monumentu cerca de la tumba de John F. Kennedy nel [[campusantu de Arlington]].]] Munchos de los discursos de Kennedy<ref>[http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/ JFK Library] Seleición de discursos completos de Kennedy na [[Biblioteca y Muséu Presidencial de John F. Kennedy]] (n'inglés)</ref>(especialmente'l so discursu inaugural) son consideraos como íconos. A pesar del so relativamente curtiu periodu nel cargu, y anque nun introdució cambeos mayores na llexislación, los d'Estaos Xuníos suelen votar a Kennedy como unu de los meyores presidentes del país, poniéndolo al mesmu nivel qu'a [[Abraham Lincoln]], [[George Washington]] y [[Franklin D. Roosevelt]]. Dellos estractos del discursu inaugural de Kennedy tán grabaos nuna placa xunto a la so tumba nel campusantu de Arlington. Foi premiáu póstumamente col [[Premiu Pacem in Terris]]. Esti premiu foi instituyíu n'honor a la encíclica de 1963 del [[papa]] [[Xuan XXIII]], na cual llama a toles persones de bona voluntá a asegurar la paz ente toles naciones. La frase en llatín, [[Pacem in Terris]], puede traducise como 'Paz na tierra.' Kennedy foi l'únicu [[presidente de los Estaos Xuníos]] que finó primero que los sos padres. Ye tamién l'únicu presidente que finó primero que los sos güelos. La so güela, [[Mary Josephine Hannon Fitzgerald]], finó en 1964, solu ocho meses y mediu dempués del so [[Asesinatu de John F. Kennedy|asesinatu]]. == Homenaxes póstumos == * L'Aeropuertu Internacional de [[Nueva York]] (d'antiguo conocíu como Aeropuertu de Idlewild) foi renombráu como [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy]] el [[24 d'avientu]] de [[1963]]. Na actualidá ye popularmente conocíu como "JFK". * La "John F. Kennedy Expressway", la mayor autopista de [[Chicago]], foi renombrada n'honor a Kennedy por votu unánime del Conseyu de la Ciudá de [[Chicago]] a los pocos díes del [[Asesinatu de John F. Kennedy|asesinatu del presidente]]. * El boulevard John F. Kennedy en [[Tampa (Florida)|Tampa]], foi renombráu n'honor a Kennedy en 1964 cola unanimidá de los votos del Conseyu de Tampa. Kennedy visitó Tampa el [[18 de payares]] de 1963, solu cuatro díes enantes del so asesinatu. El so caravana conducir 8 quilómetros pela Gran Avenida Central hasta'l corazón del distritu de los negocios en Tampa. * El Centru d'Operaciones de Llanzamientu de la [[NASA]] en [[Cabu Cañaveral]] foi renombráu como [[Centru espacial John F. Kennedy]]. El mesmu cabu Cañaveral foi renombráu como cabu Kennedy, pero esto foi revertíu en 1973. * Un memorial n'honor a Kennedy foi establecíu en Runnymede, [[Inglaterra]], llugar onde foi roblada la [[Carta Magna]]. * En Tegucigalpa, Honduras, foi constituyida en 1966 la Colonia Kennedy, n'honor al presidente y proyeutos del antiguu Institutu Nacional de la Vivienda (INVA). Per mediu del Programa Alianza pal Progresu, que promovió'l ex-presidente d'Estaos Xuníos John F. Kennedy, el INVA llogró'l primer préstamu col Bancu Interamericano de Desenvolvimientu (BID), dineru que foi utilizáu pa empecipiar el proyeutu. El nome que se-y dio al ambiciosu proyeutu foi como agradecimientu al mandatariu y propulsor del programa, John F. Kennedy. Ye anguaño considerada como la la colonia con más habitantes del país. * Un tramu de la carrera interestatal nº 95 en [[Maryland]] foi dedicáu al Presidente Kennedy el [[4 de payares]] de 1963, ocho meses enantes del so asesinatu. Al poco tiempu foi renombrada como John F. Kennedy Memorial Highway. * El [[portaviones]] ''[[USS John F. Kennedy (CV-67)|USS John F. Kennedy]]'' de la marina de EE. XX. foi nomáu'l [[30 d'abril]] de [[1964]], y tuvo en serviciu hasta'l [[23 de marzu]] de [[2007]]. [[Ficheru:2005 Half Dollar Obv Unc P.png|thumb|Kennedy apaez na moneda de mediu dólar de EE. XX. dende 1964]] * La [[Biblioteca y Muséu Presidencial de John F. Kennedy]] abrió les sos puertes en 1979 como la [[Biblioteques Presidenciales de los Estaos Xuníos d'América|biblioteca presidencial]] oficial de Kennedy. * La Universidá John F. Kennedy abrió en Pleasant Hill, [[California]], en 1964 como un colexu pa la educación d'adultos. * El John F. Kennedy National Historic Site caltién la casa de Kennedy en Brookline. * Na [[Universidá de Harvard]]: ** L'Institutu de Política de Harvard sirve como un memorial activu que promueve los servicios públicos nel so nome. ** La Escuela de Gobiernu ye conocida como [[Kennedy School of Government|Escuela de Gobierno John F. Kennedy]]. * El [[Centro John F. Kennedy pa les Artes Escéniques]] abrió en 1971 en [[Washington, D.C.]] como un memorial al so nome. * Una ponte sobre'l [[Ríu Ohio]] xune [[Louisville]], [[Kentucky]] y Jeffersonville, [[Indiana]], que foi completáu cuatro díes enantes del asesinatu de Kennedy, foi renombráu como Ponte Memorial John F. Kennedy. * L'Estadiu Municipal de Filadelfia foi renombráu Estadiu John F. Kennedy en 1964. * Kennedy foi premiáu póstumamente cola Medaya Presidencial de la Llibertá en 1963. * Dende [[1964]], una semeya de Kennedy apaez na moneda de mediu dólar reemplazando la semeya anterior, de [[Benjamin Franklin]]. * El [[Yad Kennedy]] ye un memorial que foi establecíu na cresta del monte de Xerusalén, al suroeste de [[Xerusalén]], cerca de Amminadab. [[Ficheru:John_F_Kennedy_Official_Portrait.jpg|thumb|200px|'''J.F.K.''' semeya oficial de la [[Casa Blanca]].]] * Una de les [[islles Salomón]] foi nomada [[isla Kennedy]]. * La ciudá de Evansville, [[Indiana]] reparó'l Día John F. Kennedy el [[22 de payares]] de [[2003]] pa conmemorar el 40 aniversariu de la so muerte. * Una de les torres residenciales na Universidá Amherst de Massachusetts foi nomada Torre Kennedy. * En febreru de 2007, el nome de Kennedy y el de la so esposa fueron añedíos a la nave espacial xaponesa ''[[SELENE|Kaguya]]'' con camín de la lluna, como parte del proyeutu Mensaxes de la Tierra de la [[La Sociedá Planetaria|Sociedá Planetaria]]. * El [[John F. Kennedy Special Warfare Center and School]] d'[[Exércitu de los Estaos Xuníos]] foi nomáu nel so honor debío al sofitu del presidente a los "Army Rangers" y a los [[Fuercies Especiales del Exércitu d'Estaos Xuníos|Boínes Verdes]]. * Miles de colexos en EE. XX. fueron nomaos nel so honor. El primer colexu foi'l Kennedy Middle School, en [[Cupertino, California]] mientres Kennedy vivía (1960). Na selmana posterior al so asesinatu, los primeros colexos renombraos nel so honor fueron el "Kennedy Elementary School" en Butte, [[Montana]] y el "John F. Kennedy Middle School" en Long Island en Bethpage, [[Nueva York]].<ref>"Kennedy Memorials Surde Continuing Across World," ''Charleston (W.V.) Daily Mail'', November 29, 1963</ref> * El parque Eyre Square na ciudá Galway City, n'[[Irlanda]] foi nomáu Parque John F. Kennedy, depués de la so visita en 1963. * L'avenida John F. Kennedy, una de les aveníes principales en [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]], en [[Santu Domingu]], [[República Dominicana]], en Santiago de [[Chile]] y [[Barranquilla]], [[Colombia]]. * N'Asunción, Paraguay, una cai lleva'l nome de John F. Kennedy. La mesma ta allugada a un llau de l'Avenida Eusebio Ayala, una de les principales aveníes de Paraguay. * En Lima, Perú, el parque más allegáu del distritu turísticu de Miraflores, lleva'l nome de John F. Kennedy. * En Arequipa, Perú, una de les principales aveníes de la ciudá lleva por nome "Avenida Kennedy" * [[Ciudá Kennedy]], popular barriu del sur de [[Bogotá]], [[Colombia]], llamáu Ciudad Techo hasta 1963 cuando foi camudáu n'honor al presidente de los [[Estaos Xuníos]]. En 1961 entamóse la urbanización gracies a los creitos d'[[Alianza pal progresu]] impulsáu por el mesmu Kennedy mientres una visita d'estáu a [[Colombia]] esi añu. * Una idea que foi refugada consistía en renombrar al [[Estáu de los Estaos Xuníos|estáu]] de [[Virxinia Occidental]] n'honor de Kennedy.<ref>"Plan to Rename West Virginia for JFK is Opposed", ''The Cumberland (Md.) News'', 7 d'avientu de 1963, p6</ref> Emile J. Hodel, editor del periódicu ''Post-Herald'' de Beckley, [[Virxinia Occidental]], escribió na editorial preguntando, "¿Por qué nun camudar el nome de Virxinia Occidental a Kennedy? ¿O al meyor a Kennediana? ¿Qué amuesa de respetu más grande puede recibir un home que'l que renombren l'estáu que más apreciaba, dempués del so estáu natal de Massachusetts, nel so honor?"<ref> ''Beckley Post-Herald'', 29 de payares de 1963, p6</ref> * Na Ciudá de Méxicu, esiste la Unidá Habitacional John F. Kennedy, un conxuntu de viviendes en condominiu al oriente de la Capital, inauguráu pol mesmu Presidente Kennedy na so visita a Méxicu y l'entós Presidente de Méxicu Adolfo López Mateos. * En [[Buenos Aires]], [[Arxentina]] una [[universidá]] lleva'l so nome, la Universidá Arxentina John F. Kennedy. == Escritos de Kennedy == * [[1940]] - ''[[Why England Slept]]'' (''¿Por que Inglaterra Durmió?''). Memoria universitaria publicada como llibru * [[1956]] - ''[[Profiles in Courage]]'' (''Perfiles de coraxe''). Llibru escritu cuando taba nel Senáu sobre senadores qu'encararon diverses dificultaes. Por esti llibru Kennedy ganó'l [[premiu Pulitzer]] a la meyor biografía. * [[1964]] - ''[[A Nation of Immigrants]]'' (''Una Nación d'Inmigrantes''). Llibru póstumu sobre la inmigración n'Estaos Xuníos. == Interpretaciones de Kennedy nel cine y la TV == === Películes === * ''PT 109'' (1963): interpretáu por [[Cliff Robertson]] * ''[[Aición executiva (película)|Aición executiva]]'' (1973): sobre l'asesinatu; por aciu usu d'archivos históricos * ''[[JFK: casu abiertu|JFK]]'' (1991): sobre l'asesinatu; interpretáu por [[Steve Reed]] * ''[[Malcolm X (película)|Malcolm X]]'' (1992): interpretáu de nuevu por Steve Reed * ''[[Ruby (película)|Ruby]]'' (1992): interpretáu por [[Gérard David]] y [[Kevin Wiggins]] * ''[[Forrest Gump]]'' (1994): interpretáu por [[Jed Gillin]] * ''[[Thirteen Days]]'' (2000): interpretáu por [[Bruce Greenwood]] * ''[[Timequest (filme)|Timequest]]'' (2002): interpretáu por [[Victor Slezak]] * ''[[Bubba Ho-Tep]]'' (2002): interpretáu por [[Ossie Davis]] * ''C.S.A.: The Confederate States of America'' (2004): por aciu l'usu d'archivos históricos, él ye'l candidatu Demócrata pa Presidente de la Confederación, ganando contra'l Republicanu Richard Nixon. La so campaña basar na [[Abolicionismu|abolición]] de la [[esclavitú]] y nel [[sufraxu femenín]], pero igualmente foi asesináu. * [[:ye:The_Butler|The Butler]] (2013): interpretáu por [[:ye:James_Marsden|James Marsden]] === TV === * '' The Missiles of October'' (1974, TV): interpretáu por William Enduvielle * ''The Private Files of J. Edgar Hoover'' (1977): interpretáu por William Jordan * ''Johnny, We Hardly Knew Ye'' (1977, TV): interpretáu por [[Paul Rudd]] * ''Young Joe, the Forgotten Kennedy'' (1977, TV): interpretáu por Sam Chew, Jr. * ''King'' (1978, TV): interpretáu por William Jordan nuevamente * ''Jacqueline Bouvier Kennedy'' (1981, TV): interpretáu por James Franciscus * ''Blood Feud'' (1983, TV): interpretáu por Sam Groom * ''Kennedy'' (1983, TV): interpretáu por [[Martin Sheen]] * ''Prince Jack'' (1985, TV): interpretáu por Robert Hogan * ''Robert Kennedy & His Times'' (1985, TV): interpretáu por Cliff De Young * ''J. Edgar Hoover'' (1987, TV): interpretáu por Art Hindle * ''LBJ: The Early Years'' (1987, TV): interpretáu por Charles Frank * ''Onassis: The Richest Man in the World'' (1988, TV): interpretáu por David Gillum * ''The Kennedys of Massachusetts'' (1990, TV): interpretáu por [[Steven Weber]] * ''A Woman Named Jackie'' (1991, TV): grabáu por [[Stephen Collins]] * ''Sinatra'' (1992, TV): interpretáu por James F. Kelly * ''J.F.K.: Reckless Youth'' (1993, TV): interpretáu por [[Patrick Dempsey]] * ''Norma Jean & Marilyn'' (1996, TV): interpretáu por Perry Stephens * ''[[Red Dwarf]]: Tikka to Ride'' (1997, TV): interpretáu por [[Michael Shannon]] * ''The Rat Pack'' (1998, TV): interpretáu por [[William L. Petersen]] * ''Bonanno: A Godfather's Story'' (1999, TV): interpretáu por Matt Norklun * ''Jackie Bouvier Kennedy Onassis'' (2000, TV): interpretáu por Tim Matheson, quien actuaba como un vicepresidente ficticiu en ''[[The West Wing]]'' * ''How to Marry a Billionaire: A Christmas Tale'' (2000, TV): interpretáu por Dabney Coleman * ''Jackie, Ethel, Joan: The Women of Camelot'' (2001, TV): interpretáu por Daniel Hugh Kelly * ''Power and Beauty'' (2002, TV): interpretáu por Kevin Anderson * ''RFK'' (2002, TV): interpretáu por Martin Donovan * ''America's Prince: The John F. Kennedy Jr. Story'' (2003, TV): interpretáu por Randy Triggs * ''Days That Shook the World'' episodiu ''JFK'' (2003, TV): interpretáu por Karl J. Morris * ''[[The Kennedys]]'' (2011, TV): interpretáu por [[Greg Kinnear]] == Notes == {{llistaref|grupu="Nota"}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Referencies n'inglés == === Fontes primaries === * Goldzwig, Steven R. and Dionisopoulos, George N., eds. ''In a Perilous Hour: The Public Address of John F. Kennedy'', text and analysis of key speeches (1995) === Fontes secundaries === * Brauer, Carl. ''John F. Kennedy and the Second Reconstruction'' (1977) * Burner, David. ''John F. Kennedy and a New Generation'' (1988) * {{cita llibru |apellíos=Dallek|nome=Robert|títulu=An Unfinished Life: John F. Kennedy, 1917-1963|editorial=Brown, Little|añu=2003|id=ISBN 0-316-17238-3}} * Collier, Peter & Horowitz, David. ''The Kennedys'' (1984) * Cottrell, John. ''Assassination! The World Stood Still'' (1964) * Freedman, Lawrence. ''Kennedy's Wars: Berlin, Cuba, Laos and Vietnam'' (2000) * Fursenko, Aleksandr and Timothy Naftali. ''One Hell of a Gamble: Khrushchev, Castro and Kennedy, 1958-1964'' (1997) * Giglio, James. ''The Presidency of John F. Kennedy'' (1991), standard scholarly overview of policies * Harper, Paul, and Joann P. Krieg eds. ''John F. Kennedy: The Promise Revisited'' (1988), scholarly articles on presidency * Harris, Seymour Y. ''The Economics of the Political Parties, with Special Attention to Presidents Eisenhower and Kennedy'' (1962) * Heath, Jim F. ''Decade of Disillusionment: The Kennedy–Johnson Years'' (1976), xeneral survey of decade * Hersh, Seymour. ''The Dark Side of Camelot'' (1997), highly negative assessment * House Select Committee on Assassinations. ''Final Assassinations Report'' (1979) * Kunz, Diane B. ''The Diplomacy of the Crucial Decade: American Foreign Relations during the 1960s'' (1994) * O'Brien, Michael. ''John F. Kennedy: A Biography'' (2005), the most detailed biography * Parmet, Herbert. ''Jack: The Struggles of John F. Kennedy'' (1980) * Parmet, Herbert. ''JFK: The Presidency of John F. Kennedy'' (1983) * Piper, Michael Collins. ''Final Judgment'' (2004: sixth edition). American Free Press. * Reeves, Richard. ''President Kennedy: Profile of Power'' (1993), balanced assessment of policies * Reeves, Thomas. ''A Question of Character: A Life of John F. Kennedy'' (1991) hostile assessment of his character flaws * Schlesinger, Arthur, Jr. ''A Thousand Days: John F. Kennedy in the White House'' (1965), by a close advisor * Schlesinger, Arthur, Jr. ''Robert Kennedy And His Times'' (2002) * [[Jean Edward Smith|Smith, Jean Edward]]. ''Kennedy and Defense: The Formative Years''. Air University Review (marzu-abril de 1967) [http://www.airpower.maxwell.af.mil/airchronicles/aureview/1967/mar-apr/smith.html dir al artículu ] * Smith, Jean Edward. ''The Defense of Berlin'', Baltimore. Johns Hopkins Press (1963) * Smith, Jean Edward. ''The Wall as Watershed'', Arlington, Virxinia. Institute for Defense Analysis (1966) * Smith, Jean Edward. "The Bay of Pigs: The Unanswered Questions". ''The Nation'', páxs. 360-363 ([[13 d'abril]], [[1964]]) * Sorensen, Theodore. ''Kennedy'' (1966), by a close advisor * Walsh, Kenneth T. ''Air Force One: A History of the Presidents and Their Planes'' (2003) == Bibliografía n'español == * {{cita llibru |id=ISBN 978-84-209-0564-8|títulu=Los mil díes de Kennedy|añu=1966|autor=Schlesinger, Arthur M. (J. R.)|editorial=Aymá}} * {{cita llibru |id=ISBN 978-84-253-0174-2|títulu=Kennedy: l'home, el presidente|autor=Sorensen, Theodore C.|editorial=Grijalbo}} * {{cita llibru |id=ISBN 84-02-00477-6|títulu=El deber y la gloria: Testamentu políticu de John F. Kennedy|añu=1970|autor=Kennedy, John Fitzgerald|editorial=Bruguera}} * {{cita llibru |id=ISBN 970-651-894-0|títulu=J.F. Kennedy Una Vida Inacabada|autor=Dallek, Robert|editorial=Océanu}} * {{cita llibru |id=ISBN 978-84-493-1665-4|títulu=Kennedy y el suañu de los sesenta|añu=2005|autor=Rorabauch, W.J.|editorial=Ediciones Paidos Ibérica S.A.}} * {{cita llibru |id=ISBN 9788483109861|títulu=Los Kennedy|añu=2004|autor=Collier, Peter; Horowitz, David A.|editorial=Tusquets Editores}} == Ver tamién == * [[Coincidencies ente Lincoln y Kennedy]] * [[Llapada Eterna de John F. Kennedy]] * [[Feliz cumpleaños, Sr. Presidente]] * [[Biuku Gasa y Eroni Kumana]] * [[Comisión Warren]] * [[Comité Selectu de la Cámara sobre Asesinatos]] * [[Película de Zapruder]] * [[Teoría d'una sola bala]] * [[Senador, usté nun ye Jack Kennedy]] == Enllaces esternos == {{commons|John F. Kennedy}} {{wikiquote}} * [http://www.jfklibrary.org/ Biblioteca John F. Kennedy] John F. Kennedy Library {{n'idioma|en}} * [http://www.americanrhetoric.com/speeches/jfkinaugural.htm Video, audiu y testu del discursu inaugural de John F. Kennedy's Inaugural Address] John F. Kennedy's Inaugural Address {{n'idioma|en}} * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/jk35.html Biografía oficial de JFK nel website de la Casa Blanca] {{n'idioma|en}} * {{cita web |url=https://www.elpais.com.uy/cultural/clave-kennedy.html |títulu=Kennedy, clave d'una era |fecha=18 d'ochobre de 2013 |editorial=[[El País (Uruguái)|EL PAIS Cultural]] }} * [http://www.millercenter.virginia.edu/index.php/academic/americanpresident/kennedy Miller Center of Public Affairs] Ensayu estensu sobre John F. Kennedy con ensayos menores sobre cada miembru del so gabinete y de la Primer Dama {{n'idioma|en}} * [http://millercenter.virginia.edu/scripps/digitalarchive/speechDetail/27 Miller Center of Public Affairs] Aundio completu de los discursos de Kennedy {{n'idioma|en}} * [http://www.archives.gov/research/jfk/warren-commission-report/ Reporte de la Comisión Warren avera del asesinatu del presidente John F. Kennedy] {{n'idioma|en}} * [http://www.nndb.com/people/113/000024041/ Ficha na NNDB] {{n'idioma|en}} * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?GRid=574&page=gr John Fitzgerald Kennedy (1917-1963)] en [[Find a Grave]] {{n'idioma|en}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1917|1963|Kennedy, John F.}} {{Tradubot|John F. Kennedy}} [[Categoría:Ganadores del Premiu Pulitzer]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] e8lfhpygu17ga6g3iw91dhf51fv1p6z 0 74329 3699339 3694654 2022-07-25T06:40:43Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Premiu Nobel}} {{persona}} '''Theodore Roosevelt''' /ˈθiːəˌdɔːr ˈroʊzəvɛlt/ ([[Nueva York]]; [[27 d'ochobre]] de [[1858]]-[[Oyster Bay]]; [[6 de xineru]] de [[1919]]) foi'l [[Presidentes de los Estaos Xuníos|ventiavu sestu]] [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] (1901-1909). Ye recordáu pola so personalidá exuberante, la so amplitú d'intereses y llogros, la so personalidá de "[[cowboy]]", el so [[masculinidad]] y el so lideralgu del Movimientu Progresista, un periodu d'activismu social y reforma en EE. XX. ente 1890 y 1920 destináu a acabar cola corrupción. Foi líder del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] y fundador del efímeru Partíu Progresista de 1912. Antes d'aportar a la presidencia ocupó cargos na alministración llocal, estatal y federal. Los llogros de Roosevelt como naturalista, esplorador, cazador, escritor y soldáu contribúin tantu a la so fama como los sos cargos políticos. Nacíu nel senu d'una faneguera familia, Theodore Roosevelt foi un neñu enfermizo y débil que sufrió [[asma]] y salió pocu de casa, onde se quedaba aprendiendo [[historia natural]]. Pa compensar la so debilidá física, desenvolvió una vida intensa. Estudió en casa y allegó a la [[Universidá de Harvard]], onde practicó'l [[boxéu]] y desenvolvió interés polos asuntos navales. En 1881 foi escoyíu pa l'Asamblea del Estáu de Nueva York como'l so miembru más nuevu. El so primer llibru d'Historia, ''La Guerra Naval de 1812'' (1882), dio-y fama como historiador seriu. Tres unos años trabayando nun ranchu de ganáu nes [[Parque Nacional Theodore Roosevelt|Dakotas]], Roosevelt retornó a la ciudá de [[Nueva York]] y ganóse fama lluchando contra la corrupción policial. La [[Guerra d'España y Estaos Xuníos]] españó cuando Roosevelt taba dirixiendo'l [[Departamentu de l'Armada de los Estaos Xuníos|Departamentu de l'Armada]], cargu al qu'arrenunció de momentu pa liderar en [[Cuba]] un pequeñu reximientu conocíu como [[Rough Riders]], que llogró una nominación pa la [[Medaya d'Honor]] y que-y foi apurrida de forma póstuma en 2001. Tres la guerra volvió a Nueva York y foi nomáu gobernador nuna reñida eleición. Nel plazu de dos años foi escoyíu [[vicepresidente de los Estaos Xuníos]]. En 1901 el presidente [[William McKinley]] foi asesináu y asoceder Roosevelt, qu'entós cuntaba 42 años y convertíase asina nel [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] más nuevu de la historia de los Estaos Xuníos<ref>J.-M. Lacroix, ''Histoire des États-Unis'', 2006, p. 326.</ref> y el primeru dende 1865 que nun lluchara na [[Guerra de Secesión]]. Roosevelt trató de virar el Partíu Republicanu escontra'l progresismu, incluyendo la [[Derechu de la competencia|llucha contra los monopolios]] y la regulación de les empreses. Acuñó la frase "[[Square Deal]]" pa describir la so política interna, faciendo fincapié en que'l ciudadanu d'a pies tendría la so xusta parte so les sos polítiques. Como amante de la naturaleza, promovió la [[caltenimientu ambiental]]. Nel escenariu internacional les polítiques de Roosevelt tuvieron caracterizaes pola doctrina del [[Gran Garrote]] (Big Stick). Promovió la terminación del [[Canal de Panamá]], unvió la [[Gran Flota Blanca]] a circunnavegar el mundu pa demostrar el poder de la so nación y axustó el fin de la [[Guerra Rusu-Xaponesa]], polo que foi gallardoniáu col [[Premiu Nobel de la Paz]], convirtiéndose asina nel primera d'[[Estaos Xuníos]] en ganar un premiu Nobel. Roosevelt tornó presentase a la reeleición en 1908. En dexando'l cargu embarcar nun [[safari]] por [[África]] y un tour por [[Europa]]. A la so torna a los EE. XX. enfrentar col nuevu presidente [[William Howard Taft]]. En 1912 intentó arrampuña-y la nominación republicana a Taft; como nun lo consiguió, fundó'l Partíu Progresista. Nes siguientes eleiciones, Roosevelt consiguió ser l'únicu candidatu d'un tercer partíu en quedar en segundu llugar nunes eleiciones presidenciales nos Estaos Xuníos, batiendo a Taft pero perdiendo contra [[Woodrow Wilson]]. Tres les eleiciones, embarcar nuna gran espedición a [[Suramérica]], onde'l [[Ríu Roosevelt|ríu]] pol que saleó recibió'l so nome. Mientres esti viaxe careció de [[malaria]], lo que deterioró la so salú. Morrió pocos años dempués, a la edá de 60. Roosevelt foi consideráu polos historiadores como unu de los meyores presidentes de los Estaos Xuníos. == Biografía == [[Ficheru:Theodore Rooseveltnewtry.jpg|thumb|upright|Coronel Theodore Roosevelt]] Los sos padres, Theodore Roosevelt Sr y Martha Bulloch, veníen de families [[Aristocracia|aristocrátiques]] d'orixe [[Países Baxos|holandés]] y vivíen holgadamente gracies a los ingresos proporcionaos pola so empresa d'[[importación]] y [[esportación]]. Mientres la so adolescencia sufrió [[asma]]. Esto provocó posiblemente la so obsesión pol exerciciu y la vida sana. Profesaba la fe [[calvinismu|calvinista]]. En [[1880]], remata los sos estudios d'Historia na [[Universidá de Harvard]] y cásase con [[Alice Hathaway]], fía d'un [[banqueru]]. Empieza a estudiar [[Llicenciatura en Derechu Derechu]], pero abandonar al ser escoyíu pa l'Asamblea del Estáu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] de [[1882]] a [[1884]] pol [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]]. La so madre y la so esposa muerren el mesmu día, esta postrera al dar a lluz a la so fía, [[Alice Roosevelt Longworth]]. Theodore retirar a una granxa de [[Dakota del Norte]] pa escaecer eses traxedies. [[Ficheru:TR San Juan Hill 1898.jpg|thumb|left|Roosevelt colos [[Rough Riders]] tres la captura de la [[Batalla de les Llombes de San Juan|llomba de San Juan]] en Cuba (1898).]] Mientres dos años va vivir como un [[cowboy]] d'Estaos Xuníos. «Nun puede suañase una vida más curiosa pa un mozu con bona salú que la d'un [[Ranchu (vivienda)|ranchu]] nesa dómina. Ye una vida verdaderamente prestosa y sana; enseñóme a ser independiente, aportunante y a adoptar decisiones con rapidez... Aprecié esti tipu de vida real y dafechu». Esti periodu foi bien importante p'algamar el maduror: «Nunca pudiera llegar a presidente ensin la esperiencia adquirida en Dakota del Norte». En [[1886]], torna a Nueva York y reinicia la so carrera política, escribe tres llibros y vuélvese a cásase con [[Edith Kermit Carow]]. El presidente [[Benjamin Harrison]] nomar miembru d'una comisión sobre los funcionarios federales. Dirixe de siguío la prefeutura de [[policía]] de Nueva York en [[1895]]. En [[1897]], el presidente [[William McKinley]] nomar secretariu axuntu pa l'[[Armada de los Estaos Xuníos|Armada]], puestu dende'l que prepara la [[Guerra d'España y Estaos Xuníos|Guerra contra España]]. Roosevelt actuó astutamente: acusó a España de la destrucción del acorazáu ''[[USS Maine (ACR-1)|Maine]]'' en [[Cuba]], ensin nenguna prueba. Sofitáu pol magnate de la prensa [[William Randolph Hearst]], punxo a l'Armada n'estáu d'alerta ensin autorización del presidente McKinley. Al españar en [[1898]] la guerra contra España, apúntase a la cabeza d'un reximientu de [[caballería]], los ''Rough Riders'' ('Duros caballeros'), lo que-y dexa ganar se una desproporcionada reputación d'héroe. Roosevelt foi nomáu pa recibir la [[Medaya d'Honor]], la máxima condecoración militar d'Estaos Xuníos, pero'l pidimientu foi tornada en delles ocasiones. En [[2001]], Roosevelt recibió la medaya a títulu póstumu, siendo l'únicu presidente en recibila.<ref>[http://www.theodoreroosevelt.org/life/medalofhonor.htm Theodore Roosevelt Medal of Honor]</ref> Dempués de la guerra vuelve a entamar la so carrera política nel estáu de Nueva York, del que ye escoyíu gobernador nesi mesmu añu. Consigue enfrentase a los dirixentes del [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]] lluchando contra la corrupción, y estos, pa desfacer d'él, proponer como candidatu a la [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|vicepresidencia]], un puestu d'escasa relevancia. {{clear}} == Presidencia == [[Ficheru:Teddy Roosevelt portrait.jpg|thumb|Retrato de Theodore Roosevelt xunto a un globu terraqueu qu'usaba pa señalar les posiciones de les flotes d'Estaos Xuníos, Reinu Xuníu y Alemaña (1903).]] === Primer mandatu === ; [[1901]] * [[14 de setiembre]]: el presidente McKinley muerre por cuenta de les feríes infligidas por un asesín [[anarquismu|anarquista]]. Conforme a les previsiones de la [[Constitución de los Estaos Xuníos]], el vicepresidente Theodore Roosevelt pasa a ser el ventiavu sestu presidente de los Estaos Xuníos d'América. Solo tien 41 años y la so llegada al poder desespera al so propiu partíu por cuenta de les sos idees sociales demasiáu avanzaes en dellos terrenes. * [[16 d'ochobre]]: cena con [[Booker T. Washington]], el líder negru más importante de la dómina, foi'l primera afroamericanu en ser convidáu a una cena na [[Casa Blanca]]. ; [[1902]] * [[29 d'abril]]: el [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] vota, y Roosevelt robla una llei que prohibe la [[inmigración]] [[china]] dende [[Filipines]] (nesa dómina [[protectoráu]] d'Estaos Xuníos). * [[12 de mayu]]: Roosevelt exerz d'árbitru nel conflictu ente {{formatnum:100000}} mineros de [[Pennsylvania]] en [[fuelga]] mientres más de tres meses y los sos patronos. La fuelga prosigue hasta ochobre, fecha na que Roosevelt consigue pa ellos un aumentu de salariu d'un 10&nbsp;%<ref>J.-M. Lacroix, ''Histoire des États-Unis'', 2006, p. 306.</ref> y una llimitación de la duración de la selmana llaboral. Les mines de [[carbón]] yeren nesa dómina cruciales pal desenvolvimientu de la economía d'Estaos Xuníos. * [[20 de mayu]]: les tropes d'Estaos Xuníos retirar de [[Cuba]], país nel que s'establez el primer gobiernu nacional. * [[28 de xunu]]: vótase la llei que financia la construcción del [[Canal de Panamá]]. * [[2 de setiembre]]: Roosevelt pronuncia un discursu sobre [[política esterior]], nel qu'utiliza una fórmula que se fixo famosa: «Hai que falar selemente al empar que se sostién un gran garrote» ([[Gran Garrote|Doctrina del Big Stick]]). ; [[1903]] * [[14 de febreru]]: Roosevelt crea'l Ministeriu de Comerciu y Trabayu (que más palantre dixebraría). * [[14 de marzu]]: Roosevelt crea la primer reserva natural d'aves en [[Pelican Island]], [[Florida]]. * [[3 de payares]]: el gobiernu de Roosevelt espera que Colombia apruebe'l tratáu Herrán-Hai pa construyir una canal por [[Panamá]] pero [[Colombia]] refugar el 12 d'agostu, sumándose esto a otros problemes internos que llevaron a los panameños a declarar la separación de Colombia y fundar la República de Panamá. Perú foi'l primer país en reconocer a Panamá y extraoficialmente Estaos Xuníos reconocen a la nueva república de [[Panamá]] el 6 de payares. Panamá unvia'l so negociador Philippe Bunau-Baniella quien nun sigue instrucciones y axusta un nuevu tratáu que dexa'l control de la zona de la canal a Estaos Xuníos a perpetuidad, previu pagu de 10 millones de [[USD|dólares]] y un arriendu añal de {{formatnum:250000}} $ qu'igualmente -y tocó recibir al Gobiernu Colombianu de nun refugar el Tratáu Herrán-Hai. La cantidá d'elementos en xuegu, la política d'Estaos Xuníos, la rapidez con qu'asocedieron los fechos, dio pie a la lleenda negra o colombiana, según la cual Estaos Xuníos fomentó que Panamá se dixebrara de Colombia.{{ensin referencies}} ; [[1904]] * [[11 de febreru]]: Roosevelt declara la neutralidá de los Estaos Xuníos na [[guerra rusu-xaponesa|guerra ente Rusia y Xapón]]. * [[26 de xunu]]: el Partíu Republicanu designa a Roosevelt candidatu a les eleiciones presidenciales. * [[8 de payares]]: Roosevelt vence nes eleiciones presidenciales al [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|demócrata]] [[Alton B. Parker]]. La votación del [[Colexu Eleutoral]] amuesa una clara división ente los [[Región Sur (Estaos Xuníos)|estaos del sur]], favorables al Partíu Demócrata, y los estaos del centru y norte, favorables al Partíu Republicanu. {| width="600px" cellpadding="4" cellspacing="1" bgcolor="white" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999" |- |Candidatu||Partíu||Votu popular||%||Colexu eleutoral |- |'''Theodore Roosevelt'''||Republicanu||7.626.593||56,4||336 |- |Alton B. Parker||Demócrata||5.028.898||37,6||140 |} * [[6 d'avientu]]: nel so discursu añal nel [[Congresu de los Estaos Xuníos]], Roosevelt pronuncia'l [[Corolariu Roosevelt]] qu'amplía la [[doctrina Monroe|doctrina]] establecida pol presidente [[James Monroe]] (escontra [[1823]]) al conxuntu del mundu [[occidente|occidental]], al afirmar que los Estaos Xuníos intervendríen en cualquier asuntu d'importancia qu'afectara a los sos intereses. === Segundu mandatu === [[Ficheru:Theodore Roosevelt by John Singer Sargent, 1903.jpg|thumb|upright|Retrato oficial de Roosevelt na [[Casa Blanca]], por [[John Singer Sargent]].]] ; [[1905]] * [[21 de xineru]]: aplicando la doctrina [[intervencionismu|intervencionista]], los Estaos Xuníos invaden y tomen el control del gobiernu de la [[República Dominicana]]. * [[1 de febreru]]: Roosevelt crea'l [[Serviciu Forestal de los Estaos Xuníos]]. * [[4 de marzu]]: invistidura de Theodore Roosevelt pa un segundu mandatu presidencial. * [[6 de setiembre]]: termina la guerra ente [[Rusia]] y [[Xapón]]. Roosevelt, que realizó llabores d'intermediación en dichu conflictu, recibe'l [[Premiu Nobel de la Paz]] el [[10 d'avientu]] de [[1906]]. ; [[1906]] * [[16 de xineru]]: apertura de la [[Conferencia d'Alxecires]] n'[[España]], na que Roosevelt trata d'exercer llabores d'arbitraxe nel conflictu ente [[Francia]] y [[Alemaña]] sobre [[Marruecos]]. * [[8 de xunu]]: Roosevelt promulga los primeros dieciocho [[monumentu nacional (Estaos Xuníos)|monumentos nacionales de los Estaos Xuníos]], protexendo espacios naturales. * [[29 de xunu]]: Roosevelt sofita una llei que da al gobiernu federal poderes pa controlar les tarifes ferroviaries. Esta llei llinda la competencia ente les distintes compañíes y torga que s'establezan tarifes preferenciales a los grandes grupos industriales. * [[30 de xunu]]: Roosevelt robla la [[Llei de Pureza de los alimentos y les Drogues]] qu'autoriza al gobiernu federal a inspeicionar les empreses d'alimentación y farmacéutica y qu'obliga a los fabricantes a especificar la llista d'ingredientes. * [[23 d'agostu]]: el presidente [[cuba]]nun solicita la intervención de les tropes d'Estaos Xuníos tres una serie de disturbios. Roosevelt unvia al exércitu n'ochobre. * [[9 de payares]]: Roosevelt realiza dos tales visites oficiales a [[Puertu Ricu]] y [[Panamá]] pa inspeicionar los trabayos na canal. Ye la primer visita oficial qu'un presidente de los Estaos Xuníos lleva a cabu nel estranxeru. * [[12 d'avientu]]: Roosevelt noma a Straus ministru de comerciu y trabayu. Ye'l primera representante de la minoría [[xudaísmu|xudía]] que llogra un cargu nel gobiernu de los Estaos Xuníos. [[Ficheru:Theodore Roosevelt and family, 1903.jpg|thumb|right|La familia Roosevelt en 1903.]] ; [[1907]] * [[20 de febreru]]: Roosevelt robla una llei alrodiu de la [[inmigración]] que-y dexa torgar la llegada de [[Xapón|xaponeses]]. * [[22 d'ochobre]]: produzse una llerza financiero por causa de les grandes oscilaciones de la [[Bolsa de valores]]. Roosevelt torna d'un viaxe de manera precipitada pa intervenir, pero la medrana a una nueva [[recesión|depresión]] ye constante. * [[16 de payares]]: almitir a [[Oklahoma]] como estáu de la Unión; ye'l 46º estáu. * [[16 d'avientu]]: Roosevelt unvia a l'[[Armada de los Estaos Xuníos]] a realizar una xira per tol mundu que duró hasta febreru de [[1908]]. Los barcos son recibíos con entusiasmu en numberosos puertos y los Estaos Xuníos lleven a cabu una exhibición de la so potencia militar. ; [[1908]] * [[20 de xunu]]: Roosevelt crea'l [[Parque Nacional de Mesa Verde]]. Al rematar el so segundu mandatu, Roosevelt, fiel a los sos compromisos, nun se vuelve presentar. Viaxa a [[África]] pa realizar un [[safari]] y torna dempués de mercar más de {{formatnum:3000}} animales. == Política esterior == En política esterior, Theodore Roosevelt abogó pol espansionismu d'Estaos Xuníos , pasando a controlar les posesiones [[España|españoles]] nel [[Mar Caribe|Caribe]] y nel [[océanu Pacíficu]]. Socatró una revuelta en [[Panamá]] pa consiguir la separación d'esi país que con anterioridá se xunió a la [[Gran Colombia]] en 1822 y décades dempués convirtióse nun departamentu autónomu de [[Colombia]]. L'oxetivu de dicha insurrección yera construyir el [[Canal de Panamá|canal]] y que quedaría baxu control de los Estaos Xuníos. Roosevelt, fervosu defensor de la Marina, cuntaba que el pasu al traviés del [[ismu de Panamá]] yera fundamental pa poder crear una marina fuerte y cohesionada. Mientres el periodu de la so presidencia, l'exércitu de los Estaos Xuníos estableció en [[1903]] en [[Cuba]] la base de [[Guantánamo]], según lo convenío nel [[Tratáu ente Cuba y Estaos Xuníos]], con unes condiciones tan ferriales que nin siquier el gobiernu [[comunista]] de [[Fidel Castro]] pudo llograr la so devolución al país. Tamién intervieno na [[República Dominicana]] en [[1904]] y ocupó Cuba en [[1906]]. Roosevelt instituye un corolariu a la [[Doctrina Monroe|doctrina]] del presidente [[James Monroe]] al afirmar que los Estaos Xuníos teníen d'intervenir pa defender los sos intereses nel conxuntu del mundu. Intervieno personalmente nel arbitraxe del conflictu ente [[Francia]] y [[Alemaña]] sobre [[Marruecos]] y nel que se produció ente [[Rusia]] y [[Xapón]], lo que lu sirvió pa llograr el [[Premiu Nobel de la Paz]]. Foi un detractor de les [[Intervención humanitaria|intervenciones humanitaries]].<ref name="Nonu1"/> Al respective de les falcatrúes cometíes polos belgues nel [[Congo Belga]], Roosevelt repitió'l so sofitu al rei [[Leopoldu II de Bélxica|Leopoldu II]], qu'Estaos Xuníos -y confirió mientres el mandatu de [[Chester A. Arthur]],<ref>U.S. Government Printing Office, 1886 [https://books.google.com.co/books?id=tQ4wAQAAMAAJ&pg=PA260&lpg=PA260&dq=%22+%22The+Government+of+the+United+States+announces+its+sympathy+with+and+approval+of+the+humane+and+benevolent+purposes+of+the+International+Association+of+the+Congo.%22&source=bl&ots=1KGPHwggZR&sig=ZuUrqB1YrirLAmXWlWLEcAVrL0o&hl=en&sa=X&ei=WxzlU86RHdCKyATLs4D4Ag&q=&redir_esc=y ''Message of the President of the United States: Transmitting a Report of the Secretary of State Relative to Affairs of the Independent State of the Congo''] Consultáu'l 11 d'agostu de 2014.</ref> diciendo en 1906 que "yera una lliteral imposibilidá física intervenir" y llamó "babayu" a la campaña favorable a la intervención.<ref name="Nonu1">Eds. William Mulligan, Maurice Bric. [https://books.google.com.co/books?id=JsqRuGZNcOoC&pg=PA188&lpg=PA188&dq=%22The+only+tomfoolery+that+anyone+seems+bent+on+is+that+about+the+Congo+Free+State+outrages,+and+that+is+imbecile+rather+than+noxious%22&source=bl&ots=y-TF4X_8pb&sig=NiMvvnzrQPj7HeUJ6y77I5K4q_A&hl=en&sa=X&ei=EjblU_6pONH3yQTh5IHgBQ&redir_esc=y#v=onepage&q=%22The%20only%20tomfoolery%20that%20anyone%20seems%20bent%20on%20is%20that%20about%20the%20Congo%20Free%20State%20outrages%2C%20and%20that%20is%20imbecile%20rather%20than%20noxious%22&f=false ''A Global History of Anti-Slavery Politics in the Nineteenth Century''] Consultáu'l 11 d'agostu de 2014.</ref> == Política interna == [[Ficheru:Theodore Roosevelt 1925 Issue-5c.jpg|thumb|upright|Primer sellu cola cara de Roosevelt (1925).]] Roosevelt yera partidariu d'un fuerte poder federal, capaz de regular l'actividá económica del país. Atacó a les grandes empreses privaes y la so política económica taba contra'l [[monopoliu]], a les qu'acusaba de llograr enormes beneficios en desterciu de los [[consumidor]]es, y empecipia procedimientos contra los grandes [[capitalismu|capitalistes]] del [[ferrocarril]], del [[petroleu]] y de la [[industria agroalimentaria]]. L'entamu formal d'esta cruzada contra los ''[[trust]]s'' industriales producir nun llargu discursu de más de 30 páxines que pronuncia na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]]. Theodore Roosevelt comprometer a consiguir que se respete'l [[Acta Sherman Antitrust|acta Sherman]]. Tamién intervién p'arbitrar el conflictu ente los mineros en fuelga y la patronal; esti fechu dexa que consigan una xornada de 8 hores y unos salarios más xustos pa los trabayadores, lo que se llamó un alcuerdu equitativo». Roosevelt pertenez a la corriente [[progresismu|progresista]] y dellos conflictos, como'l que-y enfrentó al banqueru [[J. P. Morgan]] diéron-y esa reputación na historia. Roosevelt ye'l primer presidente que s'esmolez de manera efectiva pol caltenimientu de los espacios naturales y pola fauna. Creó les bases del sistema de Parques Nacionales, de Monumentos Nacionales y de Montes Nacionales lo mesmo que de les Reserves Naturales, faciendo pasar estos terrenes al control federal. De la mesma, en [[1902]], el ''National Reclamation Act'' (o ''Newlands Act'') daba al gobernador federal los poderes supremos pa la construcción de [[Presa (hidráulica)|preses]] o pa los proyeutos de [[regación]]. Créase una nueva axencia federal, el ''Reclamation Service'' pa collaborar colos científicos. La xestión de l'agua pasa a control federal, lo que ye especialmente relevante en partir oeste del territoriu. En total fueron más d'un millón de km² los que pasaron a ser controlaos y protexíos pol gobiernu federal. Mientres el so mandatu creáronse los parques de [[Crater Lake]], [[Wind Cave]] y [[Mesa Verde]]. == Carrera política posterior == [[Ficheru:Roosevelt and Taft, 1909.JPG|upright|thumb|Theodore Roosevelt con [[William Howard Taft]] en 1909.]] [[1912]] * [[7 d'agostu]]: Roosevelt, descontentu cola política desenvuelta pol so socesor, [[William Howard Taft]], trata de consiguir la nominación del [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]] pa volver presentase a les eleiciones. El Partíu vuelve escoyer a Taft y Roosevelt decide xunise a un partíu reformista acabante crear, el [[Partíu Progresista (Estaos Xuníos)|Partíu Progresista]]. Consigue meyores resultaos que Taft, pero la división nel Partíu Republicanu dexa al candidatu demócrata, [[Woodrow Wilson]], ganar les eleiciones. * La nueche del [[14 d'ochobre]]: Mientres se preparar pa dar un discursu en Milwaukee, foi víctima d'un atentáu nel cual recibió un disparu nel pechu. Con una costiella rota y cola bala dientro del so pechu, Roosevelt aportunó en dar el so discursu d'una hora enantes de dexar que lo treslladaren al hospital. {| width="600px" cellpadding="4" cellspacing="1" bgcolor="white" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999" |- |Candidatu||Partíu||Votu popular||%||Colexu eleutoral |- |Woodrow Wilson||Demócrata||6.293.152||41,9||435 |- |'''Theodore Roosevelt'''||Progresista||4.119.207||27,4||88 |- |William H. Taft||Republicanu||3.486.333||23,2||8 |} Tres esta derrota Roosevelt siguió llevando una vida aventurera que lu llevó a diversos llugares del mundu, destacar ente los sos viaxes la [[Espedición científica Roosevelt-Rondon]], gracies a la cual consiguió qu'un ríu, enantes esploráu y bautizáu pol esplorador brasilanu [[Cândido Rondon]] como [[Ríu de la Dulda]], y depués por él xunto a este en [[Brasil]] ente [[1913]]-[[1914]], güei lleve nel so honor el nome de [[ríu Roosevelt]] tal que foi rebautizado dende entós. Al españar la [[Primer Guerra Mundial]] ([[1914]]-[[1918]]), Roosevelt pronunciar en favor del sofitu a [[Gran Bretaña]] (lo que'l presidente Wilson nun fixo hasta [[1917]]). [[1918]] * Anque'l partíu progresista fundáu por él tenía munchos votantes, Roosevelt abandonar por cuenta de les poques oficines que tenía pa establecese como partíu permanente n'Estaos Xuníos (principalmente en California), y tornó al partíu republicanu. [[1919]] * El [[6 de xineru]], nel so llar en New York, Theodore Roosevelt morrió mientres dormía. El vicepresidente Marshall dixo: «La muerte tenía que lleva-y lo dormíu, porque si Roosevelt tuviera despiertu, esistiría una engarradiella». Cuando lo llevantaron del so llechu, atoparon un llibru debaxo de la so cama. == Escritos == Roosevelt foi un escritor prolíficu, y trató temes que van dende la política esterior hasta la importancia de los parques nacionales. Roosevelt tamién yera un vidueñu llector de [[poesía]]. El poeta d'Estaos Xuníos, [[Robert Frost]] dixo d'él, «foi de la nuesa especie. Citó la poesía pa mi. Sabía poesía.»<ref> {{Cita web|url=http://www.igougo.com/review-r1150273-Light_gone_out_-_TR_at_the_Library_of_Congress.html#ixzz1D3PWjMug |títulu = "Lluz salida" – TR na biblioteca del Congresu mandáu de Jefferson: la biblioteca de la revisión del Congresu – IgoUgo |editorial=Igougo.com |fecha = |fechaaccesu = 31 d'ochobre de 2011}} </ref> Como editor de la revista ''Outlook'' tuvo accesu selmanal a una gran audiencia educada. En total Roosevelt escribió unos 18 llibros (en delles ediciones), incluyendo la so ''Autobiografía'',<ref> {{cita llibru | = last Roosevelt | nome = Theodore | títulu = An Autobiography | editorial = biblioteca d'Echo | añu = 2006 | url = https://books.google.com/?id=VZi1sGSjFfEC&printsec=frontcover&dq=Autobiography%2Broosevelt | isbn = 978-1-4068-0155-2}} </ref> ''The Rough Riders'',<ref> Roosevelt, Theodore (1904). The Rough Riders. New York: The Review of Reviews Company</ref> ''Historia de la Guerra Naval de 1812''<ref>Roosevelt, Theodore (1900). The Naval War of 1812. New York: G.P. Putnam's Sons</ref> y otros de temes d'interés como la ganadería, esploraciones científiques y la vida montesa. Siendo'l so llibru más ambiciosu una narración en cuatro volúmenes ''The Winning of the West'', na que rellaciona l'orixe de la nueva «raza» d'Estaos Xuníos (l'actual población de los Estaos Xuníos) coles condiciones de la frontera a lo llargo de los sieglos XVII, XVIII y principios del XIX. == Homenaxes y honores recibíos == [[Ficheru:MtRushmore TR close.jpg|thumb|upright|Cara de Roosevelt nel [[Monte Rushmore]].]] Theodore Roosevelt ta consideráu polos ciudadanos d'Estaos Xuníos como unu de los sos presidentes más importantes debíu en gran parte a qu'impulsó munches lleis progresistes. Roosevelt inauguró'l [[18 de marzu]] de [[1911]] una presa cerca de [[Phoenix]], nel estáu d'[[Arizona]], que lleva'l so nome y qu'entá anguaño ye la presa de mayor tamañu de los Estaos Xuníos. Ye unu de los cuatro presidentes esculpíos nel [[granitu]] del [[Monte Rushmore]] xunto a [[George Washington]], [[Thomas Jefferson]] y [[Abraham Lincoln]]. El portaviones de propulsión nuclear de la Marina d'Estaos Xuníos CVN-71 lleva'l so nome, [[USS Theodore Roosevelt (CVN-71)|''USS Theodore Roosevelt'']] y cuenta con un monumentu nacional na [[Isla Theodore Roosevelt]] en Washington D.C. Inclusive una cita de la plataforma de Partíu Progresista de 1912 de Roosevelt foi citada como un epigrama por [[Julian Assange]], fundador de [[WikiLeaks]], nel so manifiestu de 2006: «Detrás del aparente Gobiernu siéntase entronizado un gobiernu invisible, nun debiendo nenguna llealtá y nun reconocer nenguna responsabilidá a la xente. Pa destruyir esta invisible Gobiernu, eslleir l'alianza impía ente negocios corruptos y la política corrupta ye la primer xera de l'habilidá política del día».<ref> BuzzFlash, el 2 d'avientu de 2010 [http://blog.buzzflash.com/node/12019 Theodore Roosevelt: "detrás de l'aparente Gobiernu siéntase entronizado un gobiernu Invisible] </ref><ref> The American Experience: los presidentes, [http://www.pbs.org/wgbh/amex/presidents/26_t_roosevelt/psources/ps_trprogress.html " fontes primaries, Theodore Roosevelt, Presidente 26: plataforma del Partíu Progresista 7 d'agostu de 1912 "]. </ref> == Ver tamién == * [[Llista de presidentes de los Estaos Xuníos|Presidentes de los EE. XX.]] * [[Seth Bullock]] * [[Franklin D. Roosevelt]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Lacroix, Jean-Michel. ''Histoire des États-Unis'', Paris, BUO, 2006. * Mellander, Gustavo A.; Nelly Maldonado Mellander (1999). ''Charles Edward Magoon: The Panama Years.'' Río Piedres, Puertu Ricu: Editorial Plaza Mayor. ISBN 1-56328-155-4. OCLC 42970390. * Mellander, Gustavo A. (1971). ''The United States in Panamanian Politics: The Intriguing Formative Years.'' Danville, Ill.: Interstate Publishers. OCLC 138568. == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikiquote|Theodore Roosevelt}} * [http://inaugural.senate.gov/history/chronology/troosevelt1901.cfm President Theodore Roosevelt, 1901 n'inglés)]. {{NF|1858|1919|Roosevelt, Theodore}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|Theodore Roosevelt}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Esploradores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Premiu Nobel d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Premiu Nobel de la Paz]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Militares d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Gobernadores del estáu de Nueva York]] [[Categoría:Boxeadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Medaya del Centenariu de David Livingstone]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] qu72ll9bxb4192gurx37npzv2fu6mpl 0 74405 3699331 3679415 2022-07-25T06:39:35Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{otros usos|esti=2ᵘ presidente de los EE.XX.}} {{persona}} '''John Adams''' {{nym}} foi'l [[Presidentes de los Estaos Xuníos|segundu]] [[presidente de los Estaos Xuníos]]. Ye consideráu como unu de los [[Padres Fundadores de los Estaos Xuníos|padres fundadores del país]]. Adams llegó a la prominencia nes primeres etapes de la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|Revolución Americana]]. Como delegáu de [[Massachusetts]] al [[Congresu Continental]], desempeñó un papel importante en persuadir al Congresu pa declarar la independencia, y ayudó a [[Thomas Jefferson]] na redaición de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos]] en [[1776]]. Como representante del Congresu n'[[Europa]], foi unu de los negociadores principales del [[Tratáu de París (1783)]] con [[Reinu de Gran Bretaña|Gran Bretaña]], y unu de los principales responsables del llogru de préstamos importantes de banqueros d'[[Ámsterdam]]. Teóricu políticu ya historiador, Adams escribió en gran midida la constitución del estáu de [[Massachusetts]] en [[1780]], pero taba n'Europa cuando la [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución federal]] redactar en principios similares. Unu de los sos grandes papeles diose a la d'escoyer a persones pa distintos cargos: en [[1775]], nomó a [[George Washington]] como [[comandante en xefe]] del [[Exércitu Continental]], y, venticinco años más tarde, nomó a [[John Marshall]] como [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Presidente del Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos]]. Les credenciales revolucionaries de Adams aseguráron-y dos mandatos como vicepresidente de [[George Washington]] y la so propia eleición en [[1796]] como'l segundu presidente de la nación. Mientres el so mandatu presidencial, atopar con feroces ataques per parte del [[Partíu Demócrata-Republicanu]] de [[Thomas Jefferson]], según la facción dominante del so propiu partíu, el [[Partíu Federalista]] lideráu pol so acérrimo enemigu [[Alexander Hamilton]]. Adams robló los discutinios ''Actes de sedición y estranxeros'', y construyó l'[[Exércitu de los Estaos Xuníos|exércitu]] y la [[Marina de los Estaos Xuníos|marina]] especialmente nel contestu de la guerra naval non declarada (llamada "[[Cuasi Guerra]]") con Francia, [[1798]]-[[1800]]. El gran llogru de la so presidencia foi la solución pacífica de la [[Cuasi-Guerra]] frente a la oposición belicista de Hamilton. En [[1800]] Adams foi ganáu na reeleición por [[Thomas Jefferson]] y retiróse a [[Massachusetts]]. Más tarde volvió a entamar la so amistá con Jefferson. Él y la so esposa, [[Abigail Adams]], fundaron una llinia familiar de políticos, diplomáticos ya historiadores nos Estaos Xuníos. Foi'l padre de [[John Quincy Adams]], [[Presidentes de los Estaos Xuníos|sestu Presidente]] de los Estaos Xuníos. El [[4 de xunetu]] de [[1826]] finó a los 90 años, el mesmu día del 50º Aniversariu de la Declaración d'Independencia. Esi mesmu día, hores enantes, morriera [[Thomas Jefferson]]. Paradóxicamente, les últimes pallabres de John Adams fueron: "''Thomas Jefferson ta vivu''". Los sos llogros recibieron mayor reconocencia nos tiempos modernos, a pesar de que les sos contribuciones nun fueron primeramente tan célebres como les de los otros Padres Fundadores. == Primeros años == [[Ficheru:John Adams birthplace, Quincy, Massachusetts.JPG|left|thumb|Casa natal de John Adams en [[Massachusetts]].]] John Adams, Jr. foi'l mayor de tres fíos.<ref>MCCULLOUGH, David:''John Adams'', 2001. L'hermanu medianu foi Peter y el más nuevu Elihu, que morrió d'enfermedá mientres l'asediu de Boston en 1775</ref> Nació'l [[30 d'ochobre]] de [[1735]] na [[llocalidá]] de [[Quincy (Massachusetts)|Baintrée]], asitiada en [[Massachusetts]] y que darréu camudaría'l so nome por [[Quincy, Massachusetts|Quincy]]. Los sos padres fueron [[John Adams, Sr]] y [[Susanna Boylston]].<ref>Chambers Biographical Dictionary, ISBN 0-550-18022-2, páxina 8</ref> El llugar de nacencia de Adams ye agora parte del [[Parque Históricu Nacional Adams]]. El so padre, tamién llamáu John ([[1691]]-[[1761]]), yera descendiente per quinta xeneración de Henry Adams, quien emigró de [[Braintree, Inglaterra|Braintree]] ([[Inglaterra]]) en [[1638]]. Él yera descendiente d'un [[galés]] llamáu Ap Adán.<ref>{{cita web|url=http://www.whosyomama.com/gabroaddrick3/4/26101.htm |títulu=Ancestors of John ADAMS |editorial=Whosyomama.com |fecha=1 de febreru de 2005 |fechaaccesu=2 de marzu de 2010}}</ref> El so padre yera un llabrador, [[diáconu]] de la [[Puritanismu|ilesia congregacionalista]] (esto ye, [[puritanu]]), teniente de la milicia y conceyal que se dedicaba a supervisar les escueles y carreteres. La so madre, Susanna Adams Boylston,<ref>FERLING, John: ''John Adams: A Life'', 1992, cap. 1</ref> foi una descendiente de los Boylstons de Brookline. Adams nació nuna familia modesta, pero sentía fondamente la responsabilidá de vivir d'alcuerdu al so heriedu familiar: la xeneración fundadora de puritanos, que llegó al nuevu mundu na dómina colonial de [[1630]] y establecióse n'[[América]]. Los puritanos de la gran migración "''creíen na vida según la Biblia. La Inglaterra so los Estuardo yera como Exiptu, y ellos yeren Israel fuxendo... pa establecer un abellugu de piedá, una ciudá sobre la llomba.''".<ref>BROOKHISER, Richard. ''America's First Dynasty. The Adamses, 1735–1918.'' The Free Press, 2002, p.13</ref> Nel momentu de la nacencia de John Adams en [[1735]], dogmes puritanos tales como la [[predestinación]] yá nun yeren tan llargamente aceptaos, y munches de les sos práutiques más estrictes anidiárense col tiempu, pero John Adams "''considerar portadores de la llibertá, una causa qu'inda tenía una sagrada urxencia.''" Foi un sistema de valores nos que creía, y un modelu heroicu nel que deseyaba tar al altor.<ref>ibid, p. 13</ref> El mozu Adams foi a la [[Universidá de Harvard]] a los dieciséis años d'edá en [[1751]].<ref>[http://www.johnadamslibrary.org/explore/jaltimeline/colonialyouth/ Timeline:Education and the Law]&nbsp;– The John Adams Library</ref> El so padre esperaba que se convirtiera en [[clérigu]], pero Adams tenía duldes. Dempués de graduase en [[1755]], foi profesor d'escuela per dellos años en [[Worcester (Massachusetts)|Worcester]], lo que-y dexó dar se un tiempu pa pensar na eleición de la so carrera. Dempués de muncha reflexón, decidió convertise en [[abogáu]] y estudió derechu na oficina de James Putnam, un prominente abogáu de [[Worcester (Massachusetts)|Worcester]]. En [[1758]], Adams foi almitíu na [[abogacía]]. Dende temprana edá, desenvolvió'l vezu d'escribir les descripciones de los acontecimientos que reparaba y les impresiones de los homes tán esvalixaes al traviés del so diariu. Desenvolvió habilidá y bon oficiu como abogáu, de cutiu rexistrando casos colos que pudiera estudiar y cavilgar. El so informe de [[1761]] sobre l'argumentu de James Otis nel tribunal cimeru de Massachusetts, tocantes a la llegalidá de la [[Orde d'asistencia]] ye un bon exemplu. L'argumentu de Otis inspiró a Adams pa la causa de les colonies americanes.<ref>FERLING (1992), cap. 2</ref> El [[25 d'ochobre]] de [[1764]], cinco díes enantes de cumplir 29 años, cásase con [[Abigail Smith Adams]] ([[1744]]-[[1818]]), la so prima tercer<ref>[http://www.history.com/this-day-in-history.do?action=Article&id=197 This Day in History in 1828], ''www.history.com''. Consultáu 3-13-2008.</ref> y fía d'un ministru de la Congregación, el reverendu [[William Smith]], en [[Weymouth (Massachusetts)|Weymouth]], [[Massachusetts]]. Los sos fíos fueron Abigail ([[1765]]-[[1813]]), el futuru presidente [[John Quincy Adams|John Quincy]] ([[1767]]-[[1848]]), Susanna ([[1768]]-[[1770]]), Charles ([[1770]]-[[1800]]), Thomas ([[1772]]-[[1832]]) y la neña muerta al nacer Elizabeth ([[1777]]). [[Ficheru:John Quincy Adams birthplace, Quincy, Massachusetts.JPG|thumb|right|Primer residencia de Adams y la so familia en Baintree.]] Adams nun yera un líder popular como'l so primu segundu, [[Samuel Adams]]. Sicasí, la so influencia surdió al traviés del so trabayu como [[abogáu]] [[constitucionalista]] y la so capacidá pal analís refechu d'exemplos históricos,<ref>FERLING (1992) páx. 117</ref> xuntu cola so fonda conocencia de la llei y la so dedicación a los principios del [[republicanismu]]. Adams atopaba de cutiu que la so conflictividá innata como abogáu yera una torga na so carrera política. == Vida política enantes de la Revolución == === Oposición a la Llei del Sellu de 1765 === Adams primeru saltó a la fama como un opositor a la ''Llei del Sellu ''de [[1765]] (''Stamp Act''), que foi impuesta pol [[Parllamentu británicu]] ensin consultar a les asamblees de les colonies. Los americanos protestaron con vehemencia cuidao que la midida violaba los sos derechos tradicionales como ingleses. La resistencia popular, como se reparó más tarde, foi provocada por un sermón tantes vegaes reimpreso del reverendu de [[Boston]], [[Jonathan Mayhew]], onde interpretaba un pasaxe bíblicu (''[[Epístola a los romanos]], 13'') nel qu'esclariaba'l principiu de la xusta insurrección.<ref>MAYHEW, Jonathan, ''Discursu tocante a la ilimitada sumisión y non resistencia a poderes cimeros'', 1750. Na atribución de Adams al Rev. Mayhew referir a [http://www.teachingamericanhistory.org/library/index.asp?document=905 TeachingAmericanHistory.org]</ref> En [[1765]], Adams redactó les instrucciones que fueron unviaes polos habitantes de [[Quincy (Massachusetts)|Baintrée]] a los sos representantes na asamblea de Massachusetts, y que sirvió de modelu pa otres ciudaes a la de dar instrucciones a los sos representantes. N'agostu de [[1765]], contribuyó de forma anónima con cuatro artículos notables en ''The Boston Gazette'' (reeditaos en ''The London Chronicle'' en [[1768]] como "''Los verdaderos sentimientos d'América''", tamién conocíu como "''Una disertación sobre'l derechu canónico y feudal''"). Nos escritos suxurió qu'había una conexón ente les idees protestantes que los antepasaos puritanos de Adams llevaren a [[Nueva Inglaterra]] y les idees detrás de la so resistencia a aceptar la Llei del Timbre. Nel primer casu, esplicó que la oposición de les colonies a la Llei del Sellu deber a qu'esta quitó a los colonos americanos de dos derechos básicos garantizaos a tolos ingleses y que tolos homes llibres merecíen: los derechos a la llibertá de prensa, yá que cola Llei del Sellu obligar a que tolos escritos que se publicar llevaren un sellu fiscal que se debía pagar como un impuestu en moneda británica válida y non n'en papel moneda colonial, y el derechu a ser xulgaos por un xuráu de los sos iguales. N'avientu de [[1765]], pronunció un discursu ante'l gobernador y el conseyu nel que dixo que la Llei del Timbre yera inválida por cuenta de que [[Massachusetts]] nun tenía representación nel [[Parllamentu Británicu|Parllamentu]], y polo tanto nun consintiera a la mesma.<ref>FERLING (1992) pp 53–63</ref> === Masacre de Boston === {{ap|Masacre de Boston}} [[Ficheru:Boston massacre2.gif|thumb|[[Masacre de Boston]].]] En [[1770]], una confrontación caleyera dio llugar a que soldaos británicos mataren a cinco civiles no que se conoció como la [[Masacre de Boston]].<ref>ZOBEL, Hiller B., ''The Boston Massacre'', 1970, páxs. 199–200.</ref> Los soldaos implicaos fueron arrestaos por cargos criminales y tuvieron problemes p'atopar un abogáu. Por ello, pidieron a Adams que s'encargara del so defensa. A pesar de que tarrecía qu'esto pudiera estropiar la so reputación, tuvo d'alcuerdu nello. Seis de los soldaos fueron absueltos. Dos que dispararen direutamente contra l'ensame fueron acusaos d'[[asesinatu]], pero namái fueron condergaos por [[homicidiu involuntariu]]. En cuanto al pagu de Adams, Chinard aliega<ref>CHINARD, Gilbert,'' Honest John Adams'', páxs. 58–60</ref> qu'unu de los soldaos, el Capitán Thomas Preston, dio a Adams una simbólica "''Guinea única''", como un anticipu a los honorarios. Sicasí, David McCullough afirma na so biografía de Adams que recibió namás que dieciocho [[Guinea (moneda)|guineas]].<ref>MCCULLOUGH, pg. 66</ref> Adams confirma que Preston pagó-y diez guineas iniciales y un pagu posterior d'ocho, que yera "''toa'l pagu pecuniariu por catorce o quince díes de trabayu, na causa más agotadora y fatigante que probé.''"<ref>ADAMS, John, ''Diary and Autobiography of John Adams'', 1961.</ref> A pesar de les sos duldes, Adams foi escoyíu miembru de la [[Corte Xeneral de Massachusetts]] en xunu de [[1770]], cuando entá taba en preparación del xuiciu.<ref>{{cita web|títulu=John Adams, 1st Vice President (1789–1797)|editorial=[[United States Senate]]|url=http://www.senate.gov/artandhistory/history/common/generic/VP_John_Adams.htm|fechaaccesu=1 d'agostu de 2007 }}</ref> === Pleitu relativu a l'autoridá del Parllamentu === En [[1772]], el gobernador de [[Massachusetts]], [[Thomas Hutchinson]] anunció qu'él y los xueces del tribunal cimeru yá nun precisaben que los sos sueldos fueren pagaos pola asamblea de [[Massachusetts]], porque la Corona a partir d'esi momentu asumiría'l pagu al traviés de los fondos procedentes de los ingresos aduaneros. Los radicales de Boston protestaron y pidieron a Adams qu'esplicara les sos oxeciones. En "''Dos respuestes de la Cámara de Representantes de Massachusetts al gobernador Hutchinson''", Adams argumentó que los colonos nunca habíen estáu sometíos a la soberanía del Parllamentu. La so llealtá orixinal yera cola persona del [[Rei d'Inglaterra|Rei]] y la so llealtá yera namái pa con él. Si estableciera una llinia ente la soberanía parllamentaria y la total independencia de les colonies, siguió, les colonies nun tendríen más remediu qu'escoyer la independencia. En "''Novanglus o una historia de la disputa con Estaos Xuníos, dende'l so orixe, en 1754, al tiempu presente''" Adams atacó dellos ensayos de [[Daniel Leonard]] que salíen en defensa de los argumentos de Hutchinson a favor de l'autoridá absoluta del Parllamentu sobre les colonies. En ''Novanglus'' Adams refutó puntu por puntu los ensayos de Leonard, n'unu de los más estensos argumentos fechos nunca polos colonu contra la política imperial británica. Foi un intentu sistematizado de Adams por describir los oríxenes, la naturaleza y xurisdicción de la Constitución británica non escrita. Adams utiliza la so amplia conocencia de la historia del derechu inglés y colonial p'argumentar que les llexislatures provinciales yeren dafechu soberanes sobre los sos propios asuntos internos, y que les colonies taben coneutaos a la [[Reinu de Gran Bretaña|Gran Bretaña]] namái al traviés del [[Rei d'Inglaterra|Rei]]. == Congresu Continental == Massachusetts unvió a Adams a los Congresos continentales la primer vegada en [[1774]] y la segunda dende [[1775]] hasta [[1777]].<ref>En [[1775]] tamién foi nomáu xuez xefe del Tribunal Cimeru de Massachusetts.</ref> En xunu de [[1775]], col fin de promover la unión ente les colonies, nomó a [[George Washington]] de [[Virxinia]] como [[comandante en xefe]] del [[Exércitu Continental]] que depués se formaría alredor de [[Boston]]. La so influencia nel Congresu yera grande, y casi dende'l principiu buscó la separación permanente de Gran Bretaña. [[Ficheru:Abigail Adams by Gilbert Stuart.jpg|thumb|Retrato d'[[Abigail Adams]] de ca. [[1812]].]] El [[15 de mayu]] de [[1776]], el [[Congresu Continental]], en respuesta a la esguilada d'hostilidaes qu'empezara trece meses enantes nes [[Batalles de Lexington y Concord]], encamentó a que les colonies empezaren a construyir les sos propies constituciones, un precedente pa convertise n'estaos independientes. El proyeutu pa dotase de constituciones independientes, yera como lo espresó Adams, la "''independencia de sí mesmos''"<ref>FERLING (1992) cap. 8, páx. 146</ref> Mientres la próxima década, los estauxunidenses de tolos estaos axuntáronse y deliberaron sobre los nuevos documentos de gobiernu. Tan radical como foi pa escribir constituciones (antes de la convención suxurió que la forma d'una sociedá política nun tien por que ser codificada, nin la so llei orgánica ponese por escritu nun documentu únicu), lo foi pa cola naturaleza del pensamientu políticu qu'allumó Estaos Xuníos en [[1776]].<ref>WOOD, Gordon S: ''The Radicalism of the American Revolution'' (1993)</ref> === Pensamientos sobre'l Gobiernu === Dellos representantes dirixir a Adams por que-yos aconseyara sobre la ellaboración de los nuevos gobiernos. Adams cansar de repitir la mesma idea tol tiempu, y pollo publicó'l folletu llamáu ''Pensamientos sobre'l Gobiernu'' ([[1776]]),<ref>[https://books.google.com/books?id=snIvAAAAYAAJ&dq=%22Thoughts%20on%20Government%3A%20Applicable%20to%20the%20Present%20State%20of%20the%20American%20Colonies%22&pg=PA189#v=onepage&q=%22Thoughts%20on%20Government:%20Applicable%20to%20the%20Present%20State%20of%20the%20American%20Colonies%22&f=false "Thoughts on Government Applicable to the Present State of the American Colonies," ''The Works of John Adams'' Volume IV, páxs. 189-200 (1851).]</ref> que darréu influyó na redaición de les constituciones estatales.<ref>FERLING (1992) pp 155–7, 213–5</ref> L'usu del marcu conceptual del [[republicanismu]] nos [[Estaos Xuníos]], basar na creencia per parte de los patriotes de que yera l'aristocracia corrupto y nefasto, nel [[Parllamentu británicu]], y los sos esbirros apostaos nes [[Trece colonies]], los culpables del asaltu británicu sobre la llibertá americana.<ref>FERLING (1992) p. 452</ref> Adams informó de que la forma de gobiernu tien de ser escoyida col fin d'algamar los fines deseyaos, que son la [[felicidá]] y la [[virtú]] del mayor númberu de persones. Con esti oxetivu en mente, escribió en ''Pensamientos sobre'l Gobiernu'': "''Nun hai bon gobiernu que nun seya republicanu. La única parte pervalible de la Constitución británica ye asina, porque la definición mesma d'una república ye un imperiu de lleis y non d'homes.''" Nos ''Pensamientos sobre'l Gobiernu'' defendió'l [[bicameralismo]], porque "''una sola asamblea faise responsable de tolos vicios, llocures y debilidaes d'un individuu.''"<ref>'Thoughts on Government", ''Works of John Adams,'' Volume IV, páx.195</ref> Tamién suxurió que tendría d'haber una [[separación de poderes]] ente'l [[Poder executivu|executivu]], el [[poder xudicial|xudicial]] y el [[Poder llexislativu|llexislativu]] y, amás, encamienta que si un gobiernu continental fuera creáu, entós "''tien de llindase sagradamente''" a ciertos poderes numberaos. ''Pensamientos sobre'l Gobiernu'' foi bien influyente y foi citáu por escritu como una autoridá. [[Ficheru:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|right|''La Declaración de la Independencia'' de [[John Trumbull]] representa'l comité de los cinco homes y la presentación del borrador de la Declaración de la Independencia nel Congresu. Adams ta de pies nel centru cola mano nel cadril.]] === Declaración de la Independencia === {{AP|Declaración de la Independencia de los Estaos Xuníos}} El [[7 de xunu]] de [[1776]], Adams sofitó'l resolución de la independencia presentada por [[Richard Henry Lee]], que declaró: "''Estes colonies son y por derechu tienen de ser, estaos llibres ya independientes''", y defendió el resolución hasta que foi aprobada pol Congresu, el [[2 de xunetu]] de [[1776]].<ref>FERLING (1992) cap. 8.</ref> Foi nomáu pa un comité con [[Thomas Jefferson]], [[Benjamín Franklin]], [[Robert R. Livingston]] y [[Roger Sherman]], col fin d'ellaborar una Declaración d'Independencia. A pesar de que'l documentu foi escritu principalmente por Jefferson, Adams ocupó'l primer llugar nel alderique sobre la so aprobación. Munchos años más tarde, Jefferson aclamó a Adams como "''la pilastra de sofitu de la Declaración nel Congresu y de los sos más capaces abogaos y defensores de los múltiples ataques que s'atopó.''"<ref>[http://oll.libertyfund.org/index.php?option=com_staticxt&staticfile=show.php&title=807&search=%22to+William+P.+Gardner%22&chapter=88104&layout=html#a_2004946 TO WILLIAM P. GARDNER], Thomas Jefferson, ''The Works of Thomas Jefferson'', Federal Edition (New York and London, G.P. Putnam's Sons, 1904-5). Vol. 11.</ref> Dempués de la derrota del [[Exércitu Continental]] na [[Batalla de Long Island]] el [[27 d'agostu]] de [[1776]], el xeneral [[William Howe]] solicitó al [[Segundu Congresu Continental]] unviar representantes p'axustar la paz. Una delegación integrada por Adams y [[Benjamín Franklin]] axuntar con Howe en [[Staten Island]] en [[Nueva York]] el [[11 de setiembre]]. Howe esixó que la Declaración d'Independencia fuera derogada primero que cualesquier otru términu pudiera aldericase. La delegación negóse y les hostilidaes siguieron. En [[1777]], Adams arrenunció al so escañu na [[Corte Xeneral de Massachusetts]] pa sirvir como xefe de la Xunta de Guerra y de la d'artillería, según en munchos otros importantes comités.<ref name="Marquis 1607-1896">{{Cita llibru |títulu=Who Was Who in America, Historical Volume, 1607–1896|editorial=Marquis Who's Who|ubicación=Chicago|añu=1963}}</ref> == N'Europa == [[Ficheru:Passport John Adams Benjamin Franklin John Jay Ministers Plenipotentiary 1783.jpg|thumb|right|230px|Pasaporte de los ministros plenipotenciarios John Adams, [[Benjamin Franklin]] y [[John Jay]] pal pasu seguru p'axustar trataos de [[1783]].]] Adams foi unviáu dos veces pol Congresu pa representar a la incipiente unión n'Europa, per primer vegada en [[1777]] y nuevamente en [[1779]]. Acompañáu, en dambes ocasiones, pol so fíu mayor, [[John Quincy Adams|John Quincy]] (que tenía diez años nel momentu del primer viaxe), Adams embarcóse pa [[Francia]] a bordu d'una fragata de l'[[Armada Continental]], la ''[[USS Boston (1777)|USS Boston]], '' el [[15 de febreru]] de [[1778]]. Anque delles vegaes escorríu por buques de guerra británicos, solo entraron en combate mientres la captura ensin derramamiento de sangre d'un corsariu inglés.<ref>{{cita web|url=http://www.masshist.org/digitaladams/aea/cfm/doc.cfm?id=A2_6 |títulu=''Adams Autobiography'', entry March 10, 1778 |editorial=Masshist.org |fechaaccesu=2 de marzu de 2010}}</ref> Adams foi en dellos aspeutos una opción desaparente dende'l puntu de vista diplomáticu, na midida na que nun falaba francés, l'idioma internacional de la diplomacia nesi momentu.<ref>{{cita llibru|url=https://books.google.com/?id=Y9TOxypjZY4C&pg=PA179&lpg=PA179&dq=%22john+adams%22+%22speak+french%22 |títulu=McCullough, David. John Adams. pg 179 |editorial=Books.google.com |fecha=15 de marzu de 2008 |fechaaccesu=2 de marzu de 2010|isbn=9780684813639}}</ref> === Francia === La so primer estancia n'Europa, ente [[1 d'abril]] de [[1778]] y [[17 de xunu]] de [[1779]], foi en gran parte improductiva, y tornó a la so casa en [[Quincy (Massachusetts)|Baintrée]] a principios d'agostu de [[1779]]. Ente'l [[1 de setiembre]] y el [[30 d'ochobre]] de [[1779]], redactó la Constitución de [[Massachusetts]], xuntu con [[Samuel Adams]] y [[James Bowdoin]]. Foi escoyíu en setiembre de [[1779]] pa volver a [[Francia]] y, tres la celebración de la convención constitucional de [[Massachusetts]], el [[15 de payares]] xubió a bordu de la fragata francesa ''Sensible''. Nel segundu viaxe, Adams foi nomáu Ministru Plenipotenciario cola misión d'axustar un tratáu d'amistá y comerciu con Gran Bretaña.<ref name="fiske-critical">{{Cita llibru|apellíos=FISKE|nome=John|títulu=Critical Period Of American History, 1783–89|editorial=The Riverside Press|allugamientu=Cambridge, MA |añu=1896|páxines=22–24|isbn=0781228484 |oclc=232657364|url=http://cupid.ecom.unimelb.edu.au/het/fiske/critical.rtf|fechaaccesu=20 de xunetu de 2009}}</ref> El gobiernu francés, sicasí, nun aprobó la designación de Adams y darréu, ante la insistencia del ministru de Rellaciones Esteriores francés, el [[conde de Vergennes]], [[Benjamin Franklin]], [[Thomas Jefferson]], [[John Jay]] y [[Henry Laurens]] fueron nomaos pa cooperar con Adams, anque Jefferson nun taba n'Europa y a Laurens unvióse-y a les [[Provincies Xuníes de los Países Baxos]]. Nel casu de Jay, Adams y Franklin encargar de la mayor parte nes negociaciones del [[Tratáu de París (1783)|Tratáu de París]]. Anuláu Franklin y desconfiables de Vergennes, Jay y Adams decidieron nun consultar con Francia. Otra manera, trataben direutamente colos comisionados británicos.<ref>FERLING (1992) cap. 11–12</ref> A lo llargo de les negociaciones, Adams foi quien determinó especialmente que'l derechu de los [[Estaos Xuníos]] a la pesca a lo llargo de la mariña atlántica tenía de ser reconocíu. El negociadores estauxunidenses fueron capaces d'asegurar un tratáu favorable, lo que-yos dio la propiedá de toles tierres al este del [[Mississippi]], sacante [[Florida]], que foi asignada a [[España]]. El tratáu foi robláu'l [[3 de setiembre]] de [[1783]]. === Provincies Xuníes de los Países Baxos === Dempués de que s'empecipiaren estes negociaciones, Adams pasara dalgún tiempu como embaxador nes [[Provincies Xuníes de los Países Baxos]]. En xunetu de [[1780]], fuera autorizáu pa executar les xeres primeramente asignaes a Laurens. Cola ayuda de los líderes patriotes holandeses [[Joan van der Capellen tot dean Pol]], Adams llogró la reconocencia de los Estaos Xuníos como un gobiernu independiente en [[L'Haya]] el [[19 d'abril]] de [[1782]].<ref>En febreru de 1782 los estaos [[Frisia|frisios]] fueren la primer provincia neerlandesa en reconocer los Estaos Xuníos, ente que Francia fuera'l primer país européu en conceder el reconomiento diplomáticu, en [[1778]]).</ref> Mientres esta visita tamién s'axustó un préstamu de cinco millones de [[Florín neerlandés|florinos]] financiaos por [[Nicolaas van Staphors]]t y [[Willink Wilhelm]].<ref>Hasta 1794 un total d'once préstamos conceder en Amsterdam a los Estaos Xuníos con un valor de 29 millones de florinos.</ref> N'ochobre de [[1782]], axustó coles autoridaes neerlandeses un tratáu d'amistá y comerciu, el primer tratáu d'esti tipu ente los [[Estaos Xuníos]] y una potencia estranxera dempués del tratáu de [[1778]] con [[Francia]]. La casa que mercó Adams mientres esta estancia nos [[Países Baxos]] convertir na primer embaxada de propiedá estauxunidense en territoriu estranxeru en cualesquier parte del mundu.<ref>{{cita web|url=http://thehague.usembassy.gov/friendship_days2.html |títulu=Dutch American Friendship Day / Heritage Day&nbsp;– U.S. Embassy The Hague, Netherlands |editorial=Thehague.usembassy.gov |fecha=16 de payares de 1991 |fechaaccesu=2 de marzu de 2010}}</ref> En [[1784]] y [[1785]], foi unu de los artífices de la puesta en marcha de les rellaciones diplomátiques ente los [[EE. XX.]] y [[Prusia]]. L'embaxador de [[Prusia]] en [[L'Haya]], [[Friedrich Wilhelm von Thulemeyer]], tuvo arreyáu, al igual que Jefferson y Franklin, que s'atopaben en [[París]].<ref>{{cita llibru|url=https://books.google.com/?id=dmgUAAAAYAAJ&pg=PA218&lpg=PA218&dq=Thulemeier+Magdeburg |títulu=The Diplomatic Correspondence of the United States of America |editorial=Books.google.com |fechaaccesu=2 de marzu de 2010|añu=1833}}</ref> === Gran Bretaña === [[Ficheru:JohnAdams.png|thumb|right|Retrato de Adams na so etapa como embaxador en [[1788]] por Mather Brown.]] En [[1785]], John Adams foi nomáu ministru plenipotenciario d'Estaos Xuníos ante la [[Palaciu de St. James|Corte de St. James]] (embaxador en Gran Bretaña). Cuando él presentó los sos credenciales al so antiguu soberanu, [[Jorge III]], el rei dio a entender que yera consciente de la falta d'enfotu de Adams nel gobiernu francés. Adams reconocer, declarando que: "''Tengo De confesar a La vuesa Maxestá que nun tengo nengún apegu per nengún país que nun sía'l míu''". La reina [[Sabela II del Reinu Xuníu]] referir a esti episodiu'l [[7 de xunetu]] de [[1976]], na [[Casa Blanca]]. Ella dixo: {{cita|John Adams, primer embaxador d'Estaos Xuníos, díxo-y a'l mio antepasáu, el rei [[Jorge III]], que yera'l so deséu ayudar cola restauración del "antiguu bon calter y el bon humor na rellación ente los nuesos pueblos." Esa restauración foi fecha, y les rellaciones pola llingua, la tradición, y el contautu personal haber calteníu.<ref>See [http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=6193 http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=6193].</ref>|<o>'''Sabela II d'Inglaterra''' </o>}} En Londres, John y Abigail tuvieron que sufrir les miraes y l'hostilidá de la Corte, y pollo, optaron por escapar d'ella y nun frecuentala, prefiriendo la compañía de [[Richard Price]], pastor de la Ilesia Unitaria de Newington Green ya instigador de la polémica sobre la Revolución en Gran Bretaña. Dambos almiraben enforma les enseñances del pastor y Abigail tomó en serio les enseñances del clérigu y de la so protexía [[Mary Wollstonecraft]], autora de la ''Vindicación de los derechos de la muyer''.<ref>{{Cita llibru|apellíos=GORDON|nome=Lyndall|títulu=Vindication : a life of Mary Wollstonecraft|editorial=HarperCollins|allugamientu=New York|añu=2005|capítulu=Chapter 3: New Life at Newington|isbn=978-0060198022}}</ref> La casa de Adams n'[[Inglaterra]], en [[Grosvenor Square]] ([[Londres]]), sigue de pies y ye recordada con una placa. Tornó a [[Estaos Xuníos]] en [[1788]] pa siguir la so vida política interna. == Idees constitucionales == La nueva Constitución de [[Massachusetts]], ratificada en [[1780]] y escrita en gran parte por el mesmu Adams, había estructurado el so gobiernu cerca del so puntu de vista de la política y la sociedá.<ref> PETERS, Ronald M.. ''The Massachusetts Constitution of 1780: A Social Compact'' (1978) p 13. Diz que Adams foi'l principal arquiteutu.</ref> Foi la primer constitución escrita por un comité especial y ratificada pol pueblu. Tamién foi la primera en presentar un llexislativu bicameral, un executivu claru y fuerte, con un vetu parcial (dos tercios), y un poder xudicial independiente. === Democracia === En [[Londres]], Adams publicó una obra titulada ''Una defensa de les Constituciones de Gobiernu de los Estaos Xuníos'' ([[1787]]).<ref>{{cita web|url=http://www.constitution.org/jadams/ja1_00.htm |títulu=John Adams: Defence of the Constitutions, 1787 |editorial=Constitution.org |fechaaccesu=2 de marzu de 2010}}</ref> Nella refugaba los puntos de vista de [[Turgot]] y otru escritores europeos sobre la maldá del marcu de los gobiernos estatales. [[Turgot]] argumentó que los países qu'escarecíen d'[[Aristocracia|aristocracies]] nun teníen por qué tener [[Bicameralidad|llexislatures bicamerales]]. Pensaba que los gobiernos republicanos disponen de "''toles autoridaes nun centru, el de la nación.''"<ref>Turgot a Richard Price, 1778, en ''Works of John Adams'', Volume IV, p. 279</ref> Nel llibru, Adams suxurió que "''los ricos, los bien nacíos y el poder''" tienen de ser estremaos d'otros homes nun [[Cámara alta|Senáu]], que-yos torgaría apoderar la [[cámara baxa]]. Wood sostuvo que Adams convirtiérase en intelectualmente irrelevante nel momentu que la [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución Federal]] foi ratificada.<ref>WOOD, Gordon S.: ''Revolutionary Characters: What Made the Founders Different (2006)''</ref> Aquel día, el pensamientu políticu norteamericanu, tresformáu en más d'una década de brengosu alderique, según pola esperiencia, abandonara la concepción clásica de la política en que'l gobiernu entiéndese como un espeyu de los [[Estamentos|estamentos sociales]]. La nueva concepción americana de la [[soberanía popular]] yá ve al pueblu como l'únicu posesor del poder nel Estáu. Tolos axentes del gobiernu esfruten de porciones del poder del pueblu por un tiempu llindáu. Adams perdiérase por completu esti conceutu y reveló el so apegu continuo a la versión anterior de la política.<ref>Wood, ''Revolutionary Characters: What Made the Founders Different'' (2006) pp 173–202; ver tamién WOOD, ''The Radicalism of the American Revolution'' (1993).</ref> === Controles y contrapesos === Wood da una peculiar definición de lo que Adams entiende pol términu "''república''", y el so sofitu a una Constitución ratificada pol pueblu.<ref>THOMPSON, C. Bradley: ''John Adams and the Spirit of Liberty.'' (1998).</ref> Él tamién embrive la creencia de Adams en [[Separación de poderes|controles y contrapesos]]. "''El poder tien de ser opuestu al poder, y los intereses a los intereses''", escribió Adams; esti sentimientu influyó más tarde na famosa declaración de [[James Madison]] de que "''una ambición tien de compensar otra ambición''" en ''El Federalista'' Non. 51, na esplicación de los poderes de les cañes del gobiernu federal nos Estaos Xuníos so la nueva Constitución.<ref>''Works of John Adams'', Volume. IV, p.557</ref><ref>{{cita web |apellíu=MADISON |nome=James | enllaceautor = James Madison |títulu=The Federalist Non. 51 |url=http://en.wikisource.org/w/index.php?títulu=The_Federalist_Papers/Non._51&oldid=504230}}</ref> Adams fixo tanto como cualesquier otru pa poner la idea de "''controles y contrapesos''" nel mapa intelectual. === Republicanismu === La ''Defensa'' de Adams puede lleese como una articulación de la teoría republicana clásica de [[Sistema de gobiernu mistu|gobiernu mistu]]. Adams afirmó que les [[clases sociales]] esisten en toa sociedá política, y que un bon gobiernu tien d'aceptar esa realidá. Mientres sieglos, que se remonta a [[Aristóteles]], un réxime mistu d'equilibriu ente [[monarquía]], [[aristocracia]] y [[democracia]], esto ye, el rei, los nobles, y el pueblu tenía la obligación de caltener l'orde y la llibertá.<ref> PEEK, George A., ed. ''[https://books.google.com/books?id=5jrvsRgk5vwC&lpg=PR3&dq=%22The%20Political%20Writings%20of%20John%20Adams%3A%20Representative%20Selections%22&pg=PR3#v=onepage&q&f=false The Political Writings of John Adams: Representative Selections]'' (2003) p. 17</ref> La ideoloxía republicana de Adams puede sintetizase: * [[Monarquía]] - Representada pol [[presidencialismu]]. * [[Aristocracia]] y [[oligarquía]] - Representada nuna [[cámara alta]]. * [[Democracia]] - El pueblu representáu na [[cámara baxa]]. === Esclavitú === Adams enxamás tuvo [[esclavos]] y negóse en principiu a emplegar mano d'obra esclava.<ref>LITTLEFIELD, Daniel C. "''John Jay, the Revolutionary Generation, and Slavery.''" ''New York History'' 2000 81(1): p 91–132. ISSN 0146-437X</ref> [[Abigail Adams]] oponer a la [[esclavitú]] y emplegó negros llibres en llugar de los esclavos domésticos del so padre. John Adams pronunciar en [[1777]] contra un proyeutu de llei pa desafiar a los esclavos en [[Massachusetts]], diciendo que la tema yera demasiáu polémicu, polo que la llexislación debería "''dormir por un tiempu.''"<ref>WIENCEK, Henry. ''[https://books.google.com/books?id=Nwe82sFg96UC&lpg=PA215&ots=1sXNQEjXXv&dq=%22we%20have%20causes%20enough%20of%20jealousy%22%20and%20%22sleep%20for%20a%20time%22&pg=PA215#v=onepage&q=%22we%20have%20causes%20enough%20of%20jealousy%22%20and%20%22sleep%20for%20a%20time%22&f=false An Imperfect God: George Washington, His Slaves, and the Creation of America]'', páx. 215 (2004).</ref> Tamién tuvo en contra del usu de soldaos negros na Revolución, por cuenta de la oposición de los suriegos. Adams polo xeneral, trató de caltener la tema fora de la política nacional, por cuenta de la prevista respuesta del sur.<ref>WIENCEK, 2004</ref><ref>FERLING (1992) pp 172–3</ref> A pesar de que ye difícil precisar la fecha exacta en que la esclavitú foi abolida en [[Massachusetts]], un puntu de vista común ye que se suprimió a más tardar en [[1780]], cuando foi prohibíu pola aplicación de la Declaración de Derechos que John Adams escribió na Constitución de [[Massachusetts]].<ref>MOORE, George. ''[https://books.google.com/books?id=ohsEAAAAYAAJ&lpg=PA201&ots=G5w6Vx8Jos&dq=%22All%20men%20are%20born%20free%20and%20equal%22%20and%20Bowdoin&pg=PA201#v=onepage&q=%22All%20men%20are%20born%20free%20and%20equal%22%20and%20Bowdoin&f=false Notes on the history of slavery in Massachusetts]'', páxs. 200-203 (1866).</ref> == Vicepresidencia == {{VT|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1789}} [[Ficheru:Adamstrumbull.jpg|thumb|right|Retrato de Adams por [[John Trumbull]], [[1792]]–[[1793]]]] Ente que [[George Washington|Washington]] ganó por unanimidá nel votu popular y llogró 69 votos nel colexu eleutoral, Adams quedó en segundu llugar nel colexu eleutoral con 34 votos y convirtióse en vicepresidente nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1789]]. Presidió'l [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], pero desempeñó un papel menor na política de principios de los años [[1790]]. Foi reelixíu en [[1792]]. [[George Washington|Washington]] escasamente preguntó a Adams sobre política y cuestiones llegales mientres el so mandatu como vicepresidente.<ref>FERLING (1992) cap. 15</ref> Nel primer añu de l'alministración de [[George Washington|Washington]], Adams arreyóse fondamente nun discutiniu nel Senáu, que duró un mes, y que trataba sobre'l títulu oficial del Presidente. Adams defendió títulos grandiosos pal presidente de la nación tales como "''La so Maxestá'l Presidente''" o "''El so Altu Poderíu''" pol simple "''Presidente de los Estaos Xuníos''" que proponíen los demás, títulu que finalmente ganó l'alderique. La pomposidad de la so postura, xuntu col so escesu de pesu, llevó a que Adams ganárase'l llamatu de "''La so rotundidá''". Como presidente del [[Senáu d'Estaos Xuníos|Senáu]], Adams emitió 29 votos de desempate, un récor que namái [[John C. Calhoun]] tuvo a puntu d'igualar, con 28.<ref>FERLING (1992) p. 311</ref> Los sos votos protexeron l'autoridá del presidente sobre la eliminación de los nomamientos ya influyeron nel allugamientu de la capital del país. Siquier nuna ocasión, él persuadió a los senadores a votar en contra de la llexislación a la que s'oponía, y con frecuencia faló nel Senáu sobre cuestiones de política y de procedimientu. Los puntos de vista políticos de Adams y el so papel activu nel Senáu convertir nun oxetivu natural de los críticos cola alministración de [[George Washington|Washington]]. Escontra'l final del so primer mandatu, de resultes d'un resolución qu'amenaciaba face-y callar con esceición d'asuntos de procedimientu políticu, empezó a exercer más moderación. Cuando los dos partíos políticos constituyéronse, xunir al [[Partíu Federalista]], pero nunca se llevó bien col so líder [[Alexander Hamilton]]. Por cuenta de l'antigüedá de Adams y la necesidá d'un presidente del norte, foi escoyíu como candidatu a la presidencia federal en [[1796]], en contra de [[Thomas Jefferson]], el líder de la oposición del [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. El so ésitu deber a la paz y la prosperidá que Washington y Hamilton habíen consiguíu: evitaren la guerra con Gran Bretaña col [[Tratáu Jay]] de [[1795]].<ref>FERLING (1992) pp 316–32</ref> Los dos mandatos de Adams como vicepresidente fueron esperiencies frustrantes pa un home de la so puxanza, intelectu y vanidá. Quexar a la so esposa [[Abigail]]: "''El mio país na so sabiduría escurrió pa mi'l cargu más insignificante que la invención del home o la so imaxinación nunca concibieron''."<ref>{{cita web|url=http://www.whitehouse.gov/history/presidents/ja2.html |títulu=Biography of John Adams |editorial=Whitehouse.gov |fecha=5 d'agostu de 2009 |fechaaccesu=2 de marzu de 2010}}</ref> == Eleiciones presidenciales de 1796 == {{VT|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1796}} Na eleición de [[1796]] Adams foi'l candidatu presidencial del [[Partíu Federalista]] y [[Thomas Pinckney]], el gobernador de [[Carolina del Sur]], foi'l so compañeru como candidatu federalista (el vicepresidente yera'l que quedaba de segundes, polo que nun esistía compañeros de fórmula nel sentíu modernu, por ello presentábense mas d'un candidatu per cada partíu). Los federalistes queríen a Adams como'l so candidatu presidencial pa entartallar la ufierta de [[Thomas Jefferson]]. La mayoría de los federalistes d'[[Alexander Hamilton|Hamilton]] prefiriera a esti como'l so candidatu porque, anque Hamilton y los sos siguidores dieron el sofitu a Adams, tamién guardaben rensía contra él. Considerábase-y el menor de dos males. Sicasí, pensaron que Adams escarecía de la seriedá y la popularidá que llevara a Washington a tener ésitu y teníen la medrana de que Adams fuera demasiáu vanidosu, obstinado, impredicible y terco a la de siguir les sos instrucciones.<ref>ELKINS & MCKITRICK, ''The Age of Federalism'' (1993), pp 513–37</ref> El opositores a Adams fueron l'ex [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|secretariu d'Estáu]], [[Thomas Jefferson]] de [[Virxinia]], quien tuvo acompañáu pol senador [[Aaron Burr]] de [[Estáu de Nueva York|Nueva York]] na candidatura [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|demócrata-republicana]]. Como yera costume, Adams quedar na so ciudá natal de [[Quincy (Massachusetts)|Quincy]] en llugar de faer una campaña activa pola Presidencia. Quería caltenese al marxe de lo qu'él llamaba ''el xuegu tontu y maldadosu''. El so partíu, sicasí, fixo campaña por él, ente que los [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|demócrates republicanos]] fixeron campaña a favor de Jefferson. Esperábase que Adams apoderaría los votos en [[Nueva Inglaterra]], ente que Jefferson esperaba ganar nos estaos del sur. A la fin, Adams ganó les eleiciones per un estrechu marxe de 71 votos eleutorales a 68 de Jefferson (quien se convirtió nel vicepresidente).<ref>SCHLESINGER, Arthur Meier: ''History of American Presidential Elections, 1789–1984 (Vol 1)'' (1986)</ref> == Presidencia == [[Ficheru:PhiladelphiaPresidentsHouse.jpg|thumb|La Casa Presidencial de [[Filadelfia]]. Foi ocupada por [[George Washington]] primero, y por Adams dende marzu de [[1797]] a mayu de [[1800]].]] Como Presidente, Adams acoyer al exemplu de [[George Washington|Washington]] en tomar de posesión de la presidencia, como'l mayor exemplu de los valores republicanos, faciendo fincapié na so virtú cívica, yá que nunca foi implicáu en nengún escándalu. Dellos historiadores consideren que'l peor error de Adams foi caltener intactu l'antiguu gabinete del so predecesor, que foi controláu por Hamilton, en llugar d'instalar a los sos propios secretarios, lo que confirma la mesma afirmación de Adams de que yera un mal políticu porque "''yera inespertu nes intrigues pol poder.''"<ref>FERLING (1992) cap. 16, p 333.</ref> Sicasí, hai dellos historiadores que consideren que, el caltenimientu per parte de Adams del gabinete de Washington, foi la decisión d'un estadista que pretendía aselar les esmoliciones amenaes alrodiu de una socesión ordenada. Como'l mesmu Adams esplicó: "''Nun tenía nenguna oxeción en particular contra nengún d'ellos.''"<ref>MCCULLOUGH p 471</ref> Adams pasó gran parte del so mandatu na so casa de Massachusetts, faciendo casu omiso de los detalles de comunicación que nun fueron inoraos polos sos oponentes de dambos partíos. L'espíritu combativu de Adams non siempres s'emprestó al decoro presidencial, como'l mesmu Adams almitió na so vieyera: "[Como presidente] ''neguéme a sufrir en silenciu. Sospiraba, papuxaba, ximía, glayaba y glayaba dacuando. Y confieso pa la mio vergüenza y murnia que dacuando falté.''"<ref>ELLIS, Joseph J. ''Passionate Sage: The Character and Legacy of John Adams'' (1993) p.57</ref> Adams non yá siguió col gabinete de Washington, sinón que tolos grandes programes de l'Alministración de Washington tamién siguieron sol so mandatu. Adams nun fixo nenguna propuesta nueva importante. Los sos programes económicos fueron una continuación de les de Hamilton, que consultaba dacuando colos miembros clave del gabinete, especialmente'l poderosu [[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|secretariu de l'Ayalga]], [[Oliver Wolcott, Jr.]]<ref>KURTZ, Stephen G. ''The Presidency of John Adams: The Collapse of Federalism, 1795–1800'', (1957), cap. 12</ref> === Política esterior === El mandatu de Adams ([[1797]]-[[1801]]) tuvo marcáu por intenses disputa sobre la política esterior nel contestu d'una guerra naval partida con [[Francia]]. [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña|Gran Bretaña]] y [[Primer República Francesa|Francia]] taben en guerra; [[Alexander Hamilton|Hamilton]] y los federalistes yeren favorables a [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña|Gran Bretaña]], ente que [[Thomas Jefferson|Jefferson]] y los republicanos taben a favor de [[Primer República Francesa|Francia]].<ref>WOOD, Gordon S. ''Empire of Liberty: A history of the Early Republic, 1789–1815'' (2009)</ref> Cuando Adams llegó a la presidencia, diose cuenta de que tenía que protexer la política de Washington que consistía en permanecer fora de la guerra francu-británica. Ello ye que la intensa batalla sobre'l [[Tratáu Jay]] en [[1795]] provocó una política de polarización permanente, de riba a embaxo de la nación. Los franceses vieron a América como un sociu menor de [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña|Gran Bretaña]] y empezaron a apoderase de los buques mercantes americanos que taben comerciando colos ingleses no que se conoció como la "''[[Cuasi-Guerra]]''". Nenguna nación declaró la guerra oficialmente, pero'l riesgu yera eleváu y los federalistes pretendíen rearmar la nación cola perspeutiva bélica y quiciabes en preparación pa la eliminación de los republicanos contrarios a ella.<ref>KURTZ, ''The Presidency of John Adams'' (1957) cap. 13; MILLER, John C. ''The Federalist Yera: 1789–1801.'' (1960), cap. 12</ref> La humildación del [[Casu XYZ]], nel que'l gobiernu francés esixó enormes sobornos primero que cualquier negociación empezara, dio llugar a series amenaces de guerra a gran escala con [[Primer República Francesa|Francia]] y avergoñó a los jeffersonianos, que simpatizaban con ella. Una guerra naval non declarada ente los EE.XX. y Francia españó en [[1798]], anque nun había peligru d'invasión de les muncho más grandes y potentes fuercies armaes franceses. Los federalistes reconstruyeron l'[[Exércitu de los Estaos Xuníos|exércitu]], trayendo de vuelta a [[George Washington|Washington]] como'l so [[Comandante (militar)|comandante]] y [[Alexander Hamilton|Hamilton]] como'l so líder principal. Adams reconstruyó l'[[Armada d'Estaos Xuníos|Armada]] y amestó seis rápides fragates de gran algame, tales como la ''[[USS Constitution]]''. Pa pagar tou esto, el [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] alzó los impuestos.<ref>KURTZ, ''The Presidency of John Adams'' (1957) cap.13; MILLER, ''The Federalist Yera'' (1960), cap. 13</ref> === Actes de Sedición y Estranxeros === Los [[Partíu Federalista|federalistes]] nel [[Congresu d'Estaos Xuníos|Congresu]] aprobaron les Actes de Sedición y Estranxeros, que fueron roblaes por Adams en [[1798]].<ref>ELKINS & MCKITRICK, ''The Age of Federalism'' (1993) cap. 15</ref><ref> SMITH, James Morton: ''Freedom's Fetters: The Alien and Sedition Laws and American Civil Liberties'' (1967)</ref> Aprobáronse cuatro actes separaes: * El ''Acta de Naturalización'', aprobada'l [[18 de xunu]]. * El ''Acta d'Extranxería'', aprobada'l [[24 de xunu]]. * El ''Acta d'Enemigos estranxeros'', aprobada'l [[6 de xunetu]]. * El ''Acta de Sedición'', aprobada'l [[14 de xunetu]]. Estos cuatro actes aprobar pa suprimir la oposición republicana. El ''Acta de Naturalización'' camudó'l periodu de residencia riquíu primero que un inmigrante pudiera consiguir la ciudadanía estauxunidense por 14 años (los ciudadanos naturalizaos tendíen a votar polos [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|demócrates republicanos]]). El ''Acta d'Extranxería'' y el ''Acta d'Enemigos estranxeros'' dexaba al presidente deportar a cualquier estranxeru que pensara peligrosu pal país. El ''Acta de Sedición'' convirtió en delitu la publicación de "''escritos falsos, escandalosos y maliciosos''" contra'l gobiernu o los sos funcionarios. Castigar con 2-5 años de prisión y multes d'hasta [[Dólar d'Estaos Xuníos|$]] 5.000. Anque Adams nun tuviera la iniciativa nesta normativa, nin tampoco promovió esta llexislación, convertir en llei por respetu al [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]]. Esta llexislación y la persecución d'una serie d'editores de periódicos d'altu perfil y un miembru del Congresu polos [[Partíu Federalista|federalistes]], convertir en fechos bien polémicos. Dellos historiadores señalaron que les Actes de Sedición y Estranxeros escasamente aplicáronse, yá que namái s'identificaron 10 condenes en virtú de la Llei de Sedición y, amás, Adams nunca robló una orde de [[deportación]]. El raxón poles Lleis d'Estranxeros y Sedición foi principalmente provocáu polos demócrates republicanos nel contestu de la disputa política. Sicasí, otru historiadores faen fincapié en que los fechos fueron bien revesosos dende'l principiu, dando llugar a que munchos estranxeros salieren del país voluntariamente, y creó una atmósfera na que la oposición a los federalistes, inclusive nel Congresu, podría resultar nun procesu xudicial. Les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1800|eleiciones de 1800]] convertir nuna amargosa batalla, y cada llau espresaba una medrana estraordinaria del otru y les sos polítiques.<ref>FERLING (1992) cap. 17</ref> === Exércitu === [[Ficheru:JohnAdams ca1828 byPendleton LOC 19162v.jpg|right|thumb|[[Litografía]] de [[Gilbert Stuart]].]] El [[Partíu Federalista]] taba fondamente estremáu sobre'l lideralgu del [[Exércitu de los Estaos Xuníos|Exércitu]]. Adams viose obligáu a aceptar el nome de Washington como comandante del nuevu exércitu, y Washington esixó que Hamilton fuera'l so segundu al mandu. Adams conceder a remolera.<ref>ELKINS & MCKITRICK, ''The Age of Federalism'' (1993) páxs. 714–19</ref> El Mayor Xeneral Hamilton ostentó un altu grau de control sobre'l departamentu de guerra. La fienda ente Adams y los ''Altos federalistes'' (como se denominaben los oponentes de Adams) creció. Los ''Altos federalistes'' negar a consultar a Adams la llexislación fundamental de [[1798]]; camudaron les midíes de defensa que pidieren, esixendo'l control de Hamilton del exércitu, y negáronse a reconocer la necesidá de dar control a los demócrates republicanos (como [[Aaron Burr]]) nos altos cargos del exércitu (que Adams quería otorgar pa ganar un pocu de sofitu de los demócrates-republicanos). Cola construcción d'un gran [[exércitu permanente]] per parte de los federalistes, llevantáronse les alarmes populares pola guerra y foi una baza contra los demócrates republicanos. Ellos tamién s'alliniaron con Adams y la xente que lu siguía. La so miopía a la de ver que'l Partíu Federalista usba la guerra como una ferramienta, faía qu'ignoraren la necesidá d'axuntar a tola nación frente a la guerra con [[Primer República Francesa|Francia]].<ref>KURTZ (1967) p 331</ref> Por llargos periodos, Adams retirar a la so casa en [[Massachusetts]]. En febreru de [[1799]], Adams dexó plasmáu al país por aciu la unviada del diplomáticu [[William Vans Murray]] en misión de paz a [[Francia]]. [[Napoleón]], dándose cunta que la animosidad de los Estaos Xuníos nun-y taba faciendo nengún bien, señaló la so disposición a establecer rellaciones d'amistá. El tratáu de [[1778]] foi sustituyíu y los [[Estaos Xuníos]] agora podíen tar llibres d'enriedos esteriores, como Washington aconseyó na so propia carta de despidida. Adams evitó la guerra, pero dexara fondamente estremáu al so propiu partíu nel procesu. Traxo a [[John Marshall]] como [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Secretariu d'Estáu]] y desmovilizó l'Exércitu.<ref>FERLING (1992) cap. 18</ref> === Rebelión de Fries === Pa pagar el nuevu [[Exércitu de los Estaos Xuníos|Exércitu]], el [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] impunxo nuevos impuestos sobre la propiedá: l'Impuestu Direutu de [[1798]]. Foi'l primeru (y postreru) de tales impuestos federales. Los contribuyentes taben enoxaos, sobremanera nel sureste de [[Pennsylvania]], onde españó la rebelión ensin derramamiento de sangre de John Fries ente los llabradores rurales de fala alemana, que protestaron polo que víen como una amenaza a les llibertaes republicanes y a les sos ilesies.<ref>ELKINS & MCKITRICK ''The Age of Federalism'' pp 696–700; NEWMAN, Paul Douglas ''Fries's Rebellion: The Enduring Struggle for the American Revolution'' (2004).</ref> === Eleiciones presidenciales de 1800 === [[Ficheru:WhiteHouseSouthFacade.JPG|thumb|"''Ruegu al Cielu que dea la meyor de les bendiciones a esta casa y a tol que d'equí p'arriba la habite. Que naide, más que los honestos y sabios gobiernen so esti techu.''" '''John Adams'''.]] {{VT|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1800}} La muerte de [[George Washington|Washington]] en [[1799]] debilitó a los federalistes, al perder l'únicu home que simbolizó y xunió al partíu. Nes eleiciones presidenciales de [[1800]], Adams y el so compañeru candidatu federalista, [[Charles Cotesworth Pinckney]], diben en contra del dúu republicanu de [[Thomas Jefferson|Jefferson]] y [[Aaron Burr|Burr]]. [[Alexander Hamilton|Hamilton]] intentó sabotear la campaña de Adams cola esperanza d'impulsar les posibilidaes de Pinckney de ganar la presidencia. A la fin, Adams perdió por poco ante Jefferson: 65 a 73 votos eleutorales, siendo [[Estáu de Nueva York|Nueva York]] la qu'emitiera'l votu decisivu. Adams foi ganáu por cuenta de una meyor organización per parte de los [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|republicanos]] y a la desunión [[Partíu Federalista|federalista]]; tamién pola desaprobación popular de les Actes de Sedición y Estranxeros, pola popularidá del so oponente, [[Thomas Jefferson|Jefferson]], y pola politiquería efectiva d'[[Aaron Burr]] en [[Nueva York]], onde'l votu pasar de Federalista a Demócrata-Republicanu sobre la base d'unes poques sales en [[Nueva York]] controlaes por [[Tammany Hall|la máquinaria de Burr]].<ref>FERLING (1992) cap. 19; FERLING: ''Adams vs. Jefferson: The Tumultuous Election of 1800.'' (2004)</ref> Nos últimos meses del so mandatu Adams convertir nel primer presidente n'ocupar la [[Casa Blanca|nueva residencia presidencial]] (entá n'obres) a partir del [[1 de payares]] de [[1800]]. Les sos pallabres fueron "''Ruegu al Cielu que dea la meyor de les bendiciones a esta casa y a tol que d'equí p'arriba la habite. Que naide, más que los honestos y sabios gobiernen so esti techu.''"<ref>{{cita web |url=http://www.whitehousemuseum.org/overview.htm|títulu=Overview of the White House|fechaaccesu=16 de xunetu de 2008 |editorial=White House Museum}}</ref> === Xueces de medianueche === La sesión saliente del Congresu promulgó la Llei Xudicial de [[1801]], que creó una serie de cortes d'apelaciones federales ente los tribunales de distritu y el [[corte suprema de los estaos xuníos|Tribunal Supremu]]. Como'l so mandatu diba a expirar, Adams enllenó les vacantes creaes por llei pola que se noma una serie de xueces, llamaos "''Xueces de medianueche''" porque la mayoría d'ellos fueron nomaos formalmente nel vencimientu del mandatu presidencial. La mayoría de los xueces fueron finalmente despidíos polos jeffersonianos cuando promulgaron la Llei Xudicial de [[1802]], cola que tamién llevaron a cabu l'abolición de los tribunales creaos pola Llei Xudicial de [[1801]] y tornaron a la estructura de los tribunales federales a lo que fuera enantes de la llei [[1801]]. El mayor mandáu de Adams foi'l so nomamientu de [[John Marshall]] como'l cuartu [[corte Suprema de los Estaos Xuníos|Presidente del Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos]] p'asoceder a [[Oliver Ellsworth]], que se retirara por problemes de salú. La llarga permanencia de [[John Marshall|Marshall]] nel cargu representa la influencia más duradera de los [[Partíu Federalista|federalistes]], polo que Marshall influyó con una prudente y curioso razonada interpretación nacionalista de la [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución]] y estableció el Poder Xudicial con igualdá a los poderes Executivu y Llexislativu.<ref>FERLING (1992) p 409</ref> == Dempués de la presidencia == [[Ficheru:Brooklyn Museum - Portrait of John Adams - Samuel Finley Breese Morse - overall.jpg|thumb|John Adams en [[1816]] por Samuel F.B. Morse.]] Dempués de la so derrota de [[1800]], Adams retirar a la vida privada. Ablayáu cuando dexó'l cargu, nun asistió a la inauguración de [[Thomas Jefferson|Jefferson]], siendo unu de los cuatro presidentes vivos (esto ye, aquellos que nun morrieron nel cargu) que nun asistieron a la inauguración del so socesor. La correspondencia de Adams con Jefferson nel momentu de la transición suxure que nun sentía la animosidad o la rensía que los estudios posteriores atribuyéron-y. Él salió de [[Washington DC|Washington]] enantes de la inauguración de [[Thomas Jefferson|Jefferson]] como disponía'l llutu pola muerte del so fíu Charles Adams (debíu en parte al [[alcoholismu]]) y el so deséu d'axuntase cola so esposa Abigail, qu'abandonara la Casa Blanca meses enantes de la inauguración. === Refutaciones === Adams vuelve a entamar la so afición a l'agricultura na so casa, [[Parque Históricu Nacional Adams|Peacefield]], cerca de la ciudá de [[Quincy (Massachusetts)|Quincy]], qu'absorbiera'l so llugar de nacencia, Braintree. Empezó a trabayar nuna autobiografía (que nun llegó a terminar), y volvió a entamar la correspondencia con amigos tan antiguos como [[Benjamin Waterhouse]] y [[Benjamin Rush]]. Tamién empezó una correspondencia llena d'amargura y rensía con una antigua amiga de la familia, [[Mercy Otis Warren]], en protesta pola forma en que la so obra de [[1805]] sobre la historia de la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|Revolución Americana]], na so opinión, caricaturizara les sos creencies políticu y tracamundiao los sos servicios al país.<ref>FERLING 1992 cap. 20</ref> [[Ficheru:Old House, Quincy, Massachusetts.JPG|thumb|right|Peacefield, llar de John y Abigail Adams.]] Dempués del retiru de [[Thomas Jefferson|Jefferson]] de la vida pública en [[1809]] tres dos periodos como Presidente, Adams convertir nun personaxe más activu. Mientres tres años, publicó una secuencia de cartes nel periódicu ''The Boston Patriot'', nes que presenta una llarga y concienzuda refutación d'un folletu de [[1800]] escritu por [[Alexander Hamilton|Hamilton]] atacando la so conducta y calter. Anque Hamilton morriera en [[1804]] d'una ferida mortal sufierta nel so duelu con [[Aaron Burr]], Adams sintió la necesidá de reivindicar el so calter vehemente contra los ataques que recibiera.<ref>FERLING (1992) p. 429</ref> === Cartes con Jefferson === A principios de [[1812]], Adams reconciliárase con [[Thomas Jefferson|Jefferson]]. El so amigu común [[Benjamin Rush]], unu de los firmantes de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración d'Independencia]] que caltuviera correspondencia con dambos, afaló a cada home por que llegaren a escribir al otru. Nel día d'[[Añu Nuevu]] de [[1812]], Adams unvió una curtia nota amistosa a [[Thomas Jefferson|Jefferson]] p'acompañar la entrega de "''dos pieces d'andar per casa''", una coleición de dos volúmenes de conferencies sobre la retórica de [[John Quincy Adams]]. [[Thomas Jefferson|Jefferson]] respondió darréu con una carta templao y amistoso, y los dos homes alicaron la so amistá, que se caltuvo per corréu. La correspondencia duró'l restu de les sos vides, y a partir d'entós foi aclamada como unu de los sos mayores legaos y un monumentu de la [[lliteratura estauxunidense]].<ref>CAPPON, Lester J: ''The Adams-Jefferson Letters: The Complete Correspondence Between Thomas Jefferson and Abigail and John Adams'', (1988).</ref> Les sos cartes son riques en conocencia sobre'l periodu y sobre les mentes de los dos Presidentes y líderes revolucionarios. La correspondencia duró catorce años, y consta de 158 cartes.<ref>CAPPON, 1988</ref> Foi nestos años que los dos homes aldericaron sobre la "''aristocracia natural''". Jefferson dixo: "''L'aristocracia natural considerar como'l don más preciosu de la naturaleza pa la instrucción, los fideicomisos y el gobiernu de la sociedá. Y, n'efeutu, sería inconsistente que na creación formárase al home pal estáu social, ensin tener siempres la virtú y la sabiduría abonda pa remanar les esmoliciones de la sociedá. ¿Nun podemos dicir que la forma de gobiernu ye la meyor y más eficaz llinia pura pa la seleición d'estos aristoi naturales nes oficines de gobiernu?''"<ref>CAPPON, páx. 387</ref> Adams preguntábase: "''La so distinción ente l'aristocracia natural y artificial nun me paez fundada. La nacencia y la riqueza son atribuyíes a dellos homes imperiosamente pola naturaleza, como'l xeniu, la fuercia y la guapura.... Cuando les aristocracies son establecíes poles lleis humanes y l'honor, la riqueza y el poder fáense hereditarios poles lleis locales y les instituciones polítiques, entós yo reconozo qu'empieza l'aristocracia artificial.''"<ref>CAPPON, páx. 400</ref> Adams argumentó, que'l destín otorgaría influencia a dellos homes por motivos distintos de la verdadera sabiduría y la virtú. Siendo esi'l camín de la naturaleza, pensaba que dellos "talentos" yeren naturales. Un bon gobiernu, poro, tenía que rindir cuentes d'esa realidá. === Familia === Dieciséis meses enantes de la muerte de John Adams, el so fíu, [[John Quincy Adams]], convertir nel sestu Presidente de los Estaos Xuníos ([[1825]]-[[1829]]), l'únicu fíu d'un ex Presidente n'ocupar el cargu hasta [[George W. Bush]] en [[2001]]. La so fía Abigail Adams ("''Nabby''") cásase col congresista [[William Stephens Smith]], pero ella volvió a casa de los sos padres tres el fracasu del so matrimoniu. Morrió de [[cáncer de mama]] en [[1813]]. El so fíu Charles morrió como un alcohólicu en [[1800]]. Abigail, la so esposa, morrió de [[fiebre tifoideo]] el [[28 d'ochobre]] de [[1818]]. El so fíu Thomas y la so familia vivieron con Adams y Louisa Smith (sobrina de Abigail como'l so hermanu William) hasta'l final de la vida de Adams.<ref>FERLING, 1992, cap. 20</ref> [[Ficheru:Gilbert_Stuart_John_Adams.jpg|thumb|right|John Adams cuando tenía 89 años por Gilbert Stuart en ([[1823]]).]] == Muerte == Menos d'un mes enantes de la so muerte, John Adams emitió una declaración sobre'l destín de los Estaos Xuníos, que los historiadores como Joy Hakim caracterizaron como una "alvertencia" a los sos conciudadanos. Adams dixo: {{cita|Los mios meyores deseos, nes allegríes, nes fiestes y servicios solemnes d'esi día nel que se va completar l'añu cincuenta de la nacencia de la independencia de los Estaos Xuníos: una dómina memorable nos añales de la raza humana, destinada na historia futura de forma brillosa o como la páxina más negra, acordies con l'usu o l'abusu de les instituciones polítiques pol cual va deber, nel tiempu viniente, formase la mente humana.<ref>HAKIM, Joy. ''[https://books.google.com/books?id=SaJFp7aV7QwC&pg=PA97&dq=%22destined+in+future+history+to+form+the+brightest+or+the+blackest+page%22&ei=HNm9SZ_-EYuYMruQiMYL The New Nation]'', page 97 (Oxford University Press 2003).</ref></blockquote>.|<o>'''John Adams''' </o>}} El [[4 de xunetu]] de [[1826]], el cincuentenu aniversariu de l'aprobación de la [[Declaración de la Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración d'Independencia]], Adams finó na so casa en [[Quincy (Massachusetts)|Quincy]]. Dixo claramente: "''Ye un gran día. Ye un bon día.''" Les sos últimes pallabres fueron reportaes como "''Thomas Jefferson sobrevive''". Namái les dos primeres pallabres "''Thomas Jefferson''" fueron claramente intelixibles.<ref>[http://historynewsnetwork.org/articles/article.html?id=634 Jefferson Still Survives.] Consultáu en 2006-12-26.</ref> Sicasí, Adams nun sabía que Jefferson, el so compatriota na busca de la independencia, de siguío gran rival políticu y más tarde amigu y corresponsal, morriera unes hores primero que él mesmu. Daqué más tarde, lluchando por alendar, bisbisó-y a'l so nieta Susanna, "''Ayudar, fíu! ¡Ayudar!''" depués cayó nun silenciu final. A eso de les 6:20, John Adams morriera, dexando a [[Charles Carroll de Carrollton]] como últimu signatario sobreviviente de la Declaración d'Independencia. Él morrió cuando'l so fíu, John Quincy Adams, yera presidente. [[Ficheru:Graves of the Adams, Quincy, Massachusetts.JPG|thumb|Adams y el so fíu John Quincy tán soterraos xuntos na [[Parque Históricu Nacional Adams|United First Parish Church]] de [[Quincy (Massachusetts)|Quincy]].]] Adams foi un gran [[bibliófilu]], y mientres la so vida llegó a tener una coleición d'unos 3.000 volúmenes sobre una amplia variedá de materies y campos de la conocencia: clásicos, lliteratura, historia, política, relixón, Derechu, ciencia, matemátiques, medicina, agricultura, idiomes, llingüística, economía, viaxes, etc...Munchos d'estos llibros son primeres ediciones y llibros raros, topándose n'ocasiones copiosamente anotaos por el mesmu Adams. Dende fines del sieglu XIX, esta importante coleición bibliográfica atópase na [[Biblioteca Pública de Boston]].<ref>http://www.john-adams-heritage.com/john-adams-library/</ref> La so cripta atópase na [[Parque Históricu Nacional Adams|United First Parish Church]] (tamién conocida como la Ilesia de los Presidentes) en [[Quincy (Massachusetts)|Quincy]]. Orixinalmente, foi soterráu nel campusantu de Hancock, al traviés del camín de la Ilesia. Morrió con 90 años y 247 díes, siendo superáu namái por [[Herbert Hoover]], [[Gerald Ford]] y [[Ronald Reagan]], anque consiguió'l caltenimientu d'esi rexistru mientres 175 años. == Visión relixosa == Adams foi mentáu como un [[congregacionalista]], convirtiéndose nun [[unitarismu|unitariu]] nel momentu que la mayoría de les ilesies congregacionales alredor de [[Boston]] diben dirixise escontra'l [[unitarismu]]. Adams foi educáu en [[Harvard]] cuando la influencia del [[deísmu]] crecía ellí, y utilizó términos deístes nos sos discursos y escritos. Él creía na bondá esencial de la creación, pero nun creía en que [[Dios (cristianismu)|Dios]] interviniera nos asuntos de los individuos, y, al ser un [[unitarismu|unitariu]], les sos creencies escluyíen a la divinidá de [[Cristu]]. Tamién creía que'l serviciu regular a la ilesia yera beneficiosu al sentíu moral del home. Everett conclúi que "''Adams trató una relixón basada nuna especie de sentíu común de la racionabilidad''" y caltién que la relixón tien de camudar y evolucionar escontra la perfeición.<ref>EVERETT, Robert B: ''The Mature Religious Thought of John Adams'', ''Proceedings of the South Carolina Historical Association'' (1966), p 49–57; [ISSN 0361-6207].</ref> Fielding amuesa que Adams sintetizó les sos creencies como les d'un [[puritanu]], un [[deísta]] y [[humanista]]. Adams pensaba que'l [[cristianismu]] fuera revelador pal home, pero que foi mal interpretáu y mal asitiáu al serviciu de la superstición, el fraude y el poder ensin escupulicios.<ref>FIELDING, Howard Ioan: ''John Adams: Puritan, Deist, Humanist'', Journal of Religion, Vol. 20, Nº. 1 (1940), páxs. 33–46 [http://www.jstor.org/stable/1198647 in JSTOR]</ref> Al igual que munchos de los sos contemporáneos, Adams criticó les pretensiones d'autoridá universal de la [[Ilesia católica]].<ref>Ver [http://teachingamericanhistory.org/library/index.asp?documentprint=43 TeachingAmericanHistory.org: " A Dissertation on the Canon and Feudal Law", John Adams, 1765]</ref> En [[1796]], Adams contradixo a [[Thomas Paine]] y les sos crítiques al [[cristianismu]] diciendo: "''La relixón cristiana ye, percima de toles relixones que siempres prevalecieron o qu'esistieron nos tiempos antiguos o modernos, la relixón de la sabiduría, la virtú, la equidad y l'humanidá, dexái que'l guardia negru Paine diga lo que quiera.''"<ref>''The Works of John Adams'' (1854), vol III, p 421.</ref> La Unitarian Universalist Historical Society apurre información alrodiu de les creencies relixoses de Adams.<ref name=UUHS-JAdams>{{cita web |url=http://www25.uua.org/uuhs/duub/articles/johnadams.html |títulu=Unitarian Universalist Historical Society Biography|fechaaccesu=11 d'avientu de 2007}}</ref> Cítase la so carta a [[Benjamin Rush]]: "''Asistí a l'adoración pública en tolos países y con toles sectes y creo que ye meyor nun tener relixón, nun toi obligáu a creer en tou lo qu'oyí.''" La Sociedá tamién rellata cómo Rush trata de conciliar a Adams col so antiguu amigu Thomas Jefferson en [[1812]], dempués de munches batalles polítiques amargoses. Esto dio llugar a la correspondencia ente Adams y Jefferson sobre munches temes, incluyendo la [[filosofía]] y la [[relixón]]. Nuna d'estes comunicaciones, Adams dixo a Jefferson, "''Los [[Diez Mandamientos]] y el [[Sermón del Monte]] contienen la mio relixón''". N'otra carta, Adams revela la so sincera devoción a Dios, "''La mio adoración del autor del universu ye demasiáu fonda y sincera. L'amor a Dios y la so Creación; allegría, allegría, trunfu, esaltación de la mio propia esistencia, más qu'un átomu, una molécula orgánica, l'Universu, son la mio relixón.''" Sigue al revelar les sos simpatíes [[Unitarismu universalista|universalistes]], col refugu al ortodoxu dogma cristianu y el so convencimientu personal de qu'él yera un verdaderu cristianu por non aceptar el dogma. La Sociedá tamién demuestra que Adams refugó les doctrines cristianes ortodoxes de la [[Santísima Trinidá|trinidá]] y la [[predestinación]], sicasí, oldea la comprensión humana y la conciencia humana a la "''comunicación celestial''" o la revelación personal de Dios. Tamién se demuestra que Adams tuvo un fuerte convencimientu na vida dempués de la muerte, según esplicó, "''Ye posible que s'avergoñen del so Facedor.''"<ref name=UUHS-JAdams/> == Na ficción == {{VT|John Adams (miniserie)}} Nel añu [[2008]] la cadena de televisión d'[[Estaos Xuníos]] [[HBO]] dedicó una serie de televisión de 7 capítulos a la vida y obra de [[John Adams (miniserie)|John Adams]] basada na biografía de [[David McCullough]]. La serie tuvo un ésitu atayante, consiguiendo 13 premios [[Emmy]] y 4 [[Globos d'Oru]]. John Adams ye interpretáu por [[Paul Giamatti]]. == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * Brown, Ralph A. ''The Presidency of John Adams.'' (1988). * Chinard, Gilbert. ''Honest John Adams.'' (1933). * Elkins, Stanley M. and Eric McKitrick, ''The Age of Federalism'', (1993). * Ellis, Joseph J. ''Passionate Sage: The Character and Legacy of John Adams'', (1993). * Ferling, John. ''Adams vs. Jefferson: The Tumultuous Election of 1800.'' (2004). * Ferling, John. ''[https://books.google.com/books?id=1iU49o9z8osC&lpg=PP1&dq=Ferling%20and%20%22John%20Adams%3A%20A%20Life%22&pg=PP1#v=onepage&q&f=false John Adams: A Life]'' (1992). * Grant, James. ''John Adams: Party of One.''(2005). * Haraszti, Zoltan. ''John Adams and the Prophets of Progress''. (1952). * Howe, John R., Jr. ''The Changing Political Thought of John Adams''. (1966). * Kurtz, Stephen G. ''The Presidency of John Adams: The Collapse of Federalism, 1795–1800'' (1957). * McCullough, David. ''John Adams'', (2002). * Ryerson, Richard Alan, ed. ''John Adams and the Founding of the Republic'' (2001). * Shaw, Peter. ''The Character of John Adams''. (1975). * Smith, Page. ''John Adams''. (1962) * Thompson, C. Bradley. ''John Adams and the Spirit of Liberty''. (1998). * Adams, C.F. ''The Works of John Adams, with Life'' * Butterfield, L. H. et al. ''The Adams Papers'' (1961). * Cappon, Lester J. ed. ''The Adams-Jefferson Letters: The Complete Correspondence Between Thomas Jefferson and Abigail and John Adams'' (1988). * Carey, George W., ed. ''The Political Writings of John Adams''. (2001). * Diggins, John P., ed. ''The Portable John Adams''. (2004) * John A. Schutz y Douglass Adair. ''Spur of Fame, The Dialogues of John Adams and Benjamin Rush, 1805–1813'' (1966) * C. Bradley Thompson, ed. ''Revolutionary Writings of John Adams,'' (2001) * John Adams, ''Novanglus; or, A History of the Apueste with America'' (1774) * Hogan, Margaret and C. James Taylor, eds. [http://www.hup.harvard.edu/catalog/ADAMYD.html ''My Dearest Friend: Letters of Abigail and John Adams.''] Cambridge: Harvard University Press, 2007. * Taylor, Robert J. et al., eds. [http://www.hup.harvard.edu/catalog/ADAPJA.html ''Papers of John Adams.''] Cambridge: Harvard University Press * Wroth, L. Kinvin and Hiller B. Zobel, eds. [http://www.hup.harvard.edu/catalog/ADALEG.html ''The Llegal Papers of John Adams.''] Cambridge: Harvard University Press * Butterfield, L. H., ed. [http://www.hup.harvard.edu/catalog/ADAADA.html ''Adams Family Correspondence.''] Cambridge: Harvard University Press == Enllaces esternos == {{commons|John Adams}} * [http://www.salonhogar.net/us_presidents/john_adams.htm Biografía de John Adams] {{NF|1735|1826|Adams, John}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|John Adams}} [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Boston]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] bvm71hhkpu4bds0zxouahz1krrvpaug 0 74454 3699330 3698108 2022-07-25T06:39:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Premiu Nobel}} {{persona}} '''James Earl "Jimmy" Carter, Jr.''' {{nym}} ye un [[políticu]] d'[[Estaos Xuníos]] del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] que foi'l trentenu novenu [[presidente de los Estaos Xuníos]] ([[1977]]-[[1981]]), enantes fuera gobernador del estáu de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] ([[1971]]-[[1975]]) y senador na Asamblea Xeneral de Georgia ([[1962]]-[[1966]]). Carter foi gallardoniáu col [[Premiu Nobel de la Paz]] en [[2002]], polos sos esfuerciu «p'atopar soluciones pacífiques a los conflictos internacionales, impulsar la democracia y los derechos humanos y fomentar el desenvolvimientu económico y social».<ref>[[Norwegian Nobel Committee]], 2002 Nobel Peace Prize announcement,[http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2002/press.html], October 11, 2002. Consultáu'l 4 d'agostu de 2008.</ref> El so mandatu como presidente d'Estaos Xuníos, tuvo marcáu por importantes ésitos en política esterior, como los trataos sobre'l [[Canal de Panamá]], los [[Alcuerdos de paz de Camp David]] (tratáu de paz ente [[Exiptu]] ya [[Israel]]), el tratáu [[SALT II]] cola [[XRSS]] y l'establecimientu de rellaciones diplomátiques cola [[República Popular China]] y vivió los sos momentos más tirantes con [[Crisis de los rehenes n'Irán|la crisis de los rehenes n'Irán]]. En política interior, el so gobiernu creó los ministerios d'enerxía y educación y reforzó la llexislación sobre proteición medioambiental. Desque abandonó la [[Casa Blanca]], dedicóse a un llabor de [[Mediación (Derechu)|mediación]] en conflictos internacionales y a poner el so prestíu al serviciu de causes humanitaries, en 1982, fundó xuntu cola so esposa Rosalynn, el Centru Carter, una organización non gubernamental que llucha pola meyora de los derechos humanos, la mediación en conflictos internacionales y que tuvo presente como observador en distintos procesos eleutorales. == Infancia y mocedá == [[Ficheru:Jimmy Carter with his dog Bozo 1937.gif|left|thumb|Jimmy Carter col so perru Sopapu en 1937.]] Carter nació'l [[1 d'ochobre]] de [[1924]] en [[Plains (Georgia)|Plains]], un pequeñu pueblu agrícola, cercanu a [[Americus (Georgia)|Americus]], nel estáu de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]. Los antepasaos de Carter procedíen del sur d'Inglaterra (la so familia paterna llegó a les Colonies americanes en 1635),<ref>"[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,915294,00.html The Nation: Magnus Carter: Jimmy's Roots]". ''Time''. August 22, 1977. Retrieved February 16, 2010.</ref> y vivieron nel Estáu de Georgia mientres delles xeneraciones. Carter hai documentáu antepasaos sos que llucharon na Revolución d'Estaos Xuníos<ref name=calsarspring07>{{cita publicación |títulu=The California Compatriot |editorial=California Society SAR |fecha=Spring 2007 |páxina=23 |url= http://www.californiasar.org/images/SpringCompatriot07_R.pdf |formatu=PDF |fechaaccesu=4 de setiembre de 2007 }}</ref> y el so güelu, L.B. Walker Carter (1832–1874), combatió nel [[Exércitu de los Estaos Confederaos]].<ref>[https://books.google.com/books?id=hTFYp2-cnMkC&printsec=frontcover&dq=Jimmy+Carter,+American+Moralist,+by+Kenneth+Earl+Morris&source=bl&ots=junCqi5YXO&sig=AYFDaW3kdt9m2w_yS5EeYqNMoV8&hl=en&ei=FwJkTdmKFIGs8AaarqyDDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBcQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Jimmy Carter, American Moralist], by Kenneth Earl Morris, 1996, page 23</ref> El so padre foi James Earl Carter, un acomodáu empresariu agrícola que cultivaba algodón y cacagüeses y qu'exercía el papel tradicional de terrateniente del sur d'Estaos Xuníos. Carter describir como un brillante granxeru y un estrictu segregacionista que trataba a los trabayadores negros con respetu y xusticia. La so madre foi Bessie Lillian Gordy, una enfermera diplomada na Wise Clinic en Plains que tresmitió al so fíu l'afición pola llectura. Jimmy yera'l mayor de los cuatro fíos de la pareya. Na so infancia, mientres la [[Gran depresión]], la familia treslladóse a vivir a una granxa que'l so padre mercara, asitiada en Archery cerca de Plains. Según narra Carter nel so llibru de memories ''An Hour Before Daylight: Memoirs of a Rural Boyhood'', na granxa escarecíen d'electricidá y agua corriente, a pesar de ser una de les families más prósperes de la comunidá. La mayor parte de los sos vecinos yeren afroamericanos, comuñeros o peones de la esplotación del so padre, Carter taba en contautu permanente con ellos, comía nos sos llares y, cuando los sos padres atopábense fora, pasaba la nueche en casa de Rachel y Jack Clark, emplegaos de la granxa familiar. Esti contautu interracial solo yera posible na granxa cuidao que el ríxidu códigu llegal de segregación racial esistente establecía la separación na escuela, la ilesia y otros llugares públicos.<ref> http://www.achievement.org/autodoc/page/car0bio-1 A president of peace</ref> Allá una vegada, Carter foi al cine a la ciudá de Americus, col so meyor amigu A.D. Davis, tuvieron que viaxar en vagones separaos nel tren, en compartimientos pa "blancos" y pa "persones de color". Al llegar a la ciudá tuvieron que caminar hasta'l teatru xuntos, pero de forma separada, tamién tuvieron que dixebrase pa ver la película y de nuevu pa volver hasta la so casa. Carter afirma que "Nun recuerdo siquier cuestionar la separación racial obligatoria, qu'aceptábamos como la respiración o como espertar en Archery cada mañana".<ref> [http://www.christianbookstore.net/an-hour-before-daylight-memories-of-a/catalog-150224/ An Hour Before Daylight : Memories of a Rural Boyhood]</ref> Dende una edá temprana, Carter demostró ser un alumnu aplicáu al que-y gustaba enforma la llectura, estudió secundaria na Plains High School. Al terminar l'institutu, en 1941, tenía la intención d'ingresar na Academia Naval d'Estaos Xuníos, pero p'aportar a esta institución yera necesariu'l respaldu d'un senador o congresista d'Estaos Xuníos, que'l so padre nun consiguió hasta'l branu de 1942. Mentanto, matricular na Universidá ''Georgia Southwestern College'' en Americus y nel [[Institutu de Teunoloxía de Georgia]] p'ameyorar la so preparación en Ciencies. Pel branu de 1943 ingresó na ''[[Academia Naval de los Estaos Xuníos]]'' n'[[Annapolis]], onde se graduó como alférez en [[1946]], nel puestu 59 de los 820 alumnos de la so promoción, llogrando igualmente una llicenciatura en Ciencies. Esi mesmu añu casóse con [[Rosalynn Carter|Rosalynn Smith]], una de les meyores amigues de la so hermana. Darréu, cursó física nuclear y teunoloxía de reactores nel ''Union College'', anque nun llegó a completar esos estudios. En 1948 aportó a la Escuela de Submarinos, siendo darréu destináu al Pacíficu y foi escoyíu pol almirante [[Hyman Rickover]] pa participar nel entós novedosu programa de submarinos nucleares. A pesar de que la so intención yera prosiguir la so carrera na marina, a la muerte del so padre en [[1953]] dimitió de los sos cargos militares pa encargase del negociu familiar de [[cacahuate]]s, nel so pueblu natal. Tamién dende bien nuevu amosó un fondu sentimientu [[cristianismu|cristianu]], impartiendo clases na escuela dominical. Mientres la so carrera política manifestó que [[Xesucristu]] marcara la so vida; ello ye que mientres el so mandatu presidencial oraba delles vegaes al día. == Principios de la so carrera política == === Miembru del Senáu de Georgia === Jimmy Carter empezó la so carrera política participando nes xuntes locales qu'alministraben delles escueles, hospitales y biblioteques de la so contorna. En 1961, foi escoyíu miembru del Senáu de Georgia, permaneciendo nesti cargu mientres dos llexislatures. La so eleición de 1961, narrar nel so llibru ''Turning Point: A Candidate, a State, and a Nation Come of Age''; la eleición tuvo envolubrada nun ambiente de corrupción dirixíu por Joe Hurst, xérif del [[Condáu de Quitman (Georgia)|Condáu de Quitman]], mientres les votaciones produciéronse graves abusos nel sistema de votación, incluyéndo el votu de persones yá finaes y recuentos llenos de persones que supuestamente allegaren a votar n'orde alfabéticu. Nesta redolada fraudulento, significó un desafíu, ganar la so eleición. Esta convocatoria eleutoral supunxo tamién el final del réxime de votu imperante nel Estáu de Georgia, al declarar la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] (sentencia Gray v. Sanders) en 1963, inconstitucional el sistema de ''votos por condaos'' en llugar de ''por persones''. En [[1964]] foi reelixíu pa exercer un segundu mandatu de dos años. En [[1966]], Carter refugó ser candidatu a la reeleición, pa empecipiar la so carrera pa Gobernador del Estáu. El so puestu nel senáu estatal foi ocupáu pol so primu hermanu, [[Hugh Carter]], escoyíu pol Partíu Demócrata. === Campañes pa gobernador === En [[1966]], cuando terminaba la so llexislatura nel senáu de Georgia, plantegó presentar como candidatu a la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]], pero cuando'l so rival republicanu, [[Howard Callaway]], retiró la so candidatura a la Cámara de Representantes pa postulase como candidatu pa gobernador del estáu de Georgia, Carter que nun quería ver a un gobernador republicanu nel so Estáu, tamién se retiró de la carrera pal Congresu ya incorporóse como candidatu a gobernador. Nes primaries demócrates, Carter foi'l terceru más votáu por detrás d'[[Ellis Arnall]] y [[Lester Maddox]]. La participación de Carter foi importante y trascendente yá que forzó una [[Segunda vuelta eleutoral]] na que venció Maddox, candidatu partidariu de la [[segregación racial]] y que fuera'l segundu más votáu na primer vuelta. Mientres esti procesu, Carter presentóse como una alternativa moderada, tanto frente a Arnall, más lliberal, como frente al más conservador Maddox. Anque Carter foi derrotáu, la fortaleza de la so posición contemplóse como un ésitu pa un senador del Estáu pocu conocíu.<ref name="georgiaencyclopedia.org">"[http://www.georgiaencyclopedia.org/nge/Article.jsp?path=/GovernmentPolitics/Politics/PoliticalFigures&id=h-676 Jimmy Carter (b. 1924)]". ''New Georgia Encyclopedia''. Updated May 9, 2008. Retrieved February 16, 2010.</ref> Nes eleiciones participaron trés candidatos, Maddox pol partíu demócrata, Callaway polos republicanos y Arnal qu'allegó fora de les llistes. Callaway foi'l más votáu, pero Maddox foi nomáu gobernador del Estáu pola Asamblea Xeneral de Georgia. Mientres los siguientes cuatro años, Carter volvió a la so esplotación agrícola, dedicándose a preparar y planiar curioso la siguiente campaña pa gobernador de [[1970]], participando mientres esos cuatro años en más de 1.800 actos políticos por toa Georgia. Nes eleiciones de 1970, realizó una trabayosa campaña populista pa la primaries del partíu demócrata contra del ex-gobernador [[Carl Sanders]], etiquetando al so oponente como "Cufflinks Carl". Carter nunca foi un [[Segregación racial|segregacionista]] y negóse a xunise al segregacionista ''Conseyu de Ciudadanos Blancos'', lo que provocó'l boicó a la so empresa de cacagüeses. La so familia foi tamién una de les dos úniques que votaron a favor d'almitir a los negros a la Plains Baptist Church.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/p_jcarter.html People & Events: James Earl ("Jimmy") Carter Jr. (1924–)] – [[American Experience]], [[Public Broadcasting Service]]. Retrieved March 18, 2006.</ref> Sicasí según l'historiador Y. Stanly Godbold, mientres esta campaña, pronunció les pallabres que los segregacionistes queríen escuchar, oponer a los tresporte d'escolares destinaos a favorecer la integración, pronuncióse a favor de les escueles privaes y manifestó la so disposición a convidar al gobernador d'Alabama, George Wallace, conocíu pola so postura contraria a la integración racial, por que pronunciara un discursu na so campaña.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/filmmore/pt.html American Experience | Jimmy Carter | Transcript<!--Bot-generated title-->].</ref> Nel mesmu sentíu los sos ayudantes de campaña fixeron pública una fotografía del so oponente xunto a dos xugadores de baloncestu negru.<ref>[http://www.claremont.org/publications/crb/id.977/article_detail.asp The Claremont Institute – Malaise Forever<!--Bot-generated title-->].</ref><ref>[http://web.archive.org/web/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566991/Jimmy_Carter.html "Jimmy Carter"], Microsoft [[Encarta]] Online Encyclopedia 2005, accessed March 18, 2006. [http://www.webcitation.org/5kwrtgWxP Archived] 2009-10-31.</ref> Dempués de la so estrecha victoria sobre Sanders nes primaries, Carter foi escoyíu Gobernador al ganar al candidatu republicanu, [[Hal Suit]]. Tres la so eleición como gobernador, Carter fixo una declaración qu'ofendieron fondamente a los segregacionistes: "Dígovos con toa franqueza, que'l tiempu de la discriminación racial terminó. Nenguna persona seya probe, llabradora, débil, o negra tendría de tener que soportar la carga adicional de ser quitáu de la oportunidá d'una educación, un puestu de trabayu o la simple xusticia." El senador de Georgia, Leroy Johnson, unu de los primeros senadores de raza negra d'esti Estáu, cavilgaba sobre esta declaración, afirmando: "Quedamos bien contentos. Munchos de los segregacionistes blancos taben disgustaos y toi convencíu de qu'aquelles persones que la sofitaron, nun lo fadríen si hubieren sabíu que diba pronunciar esa declaración."<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/filmmore/pt.html American Experience | Jimmy Carter | Transcript<!--Bot-generated title-->].</ref> == Gobernador de Georgia == Carter xuró como 76ᵘ gobernador de Georgia, el [[12 de xineru]] de [[1971]] y ocupó esti cargu hasta'l [[14 de xineru]] de [[1975]]. El so vicegobernador foi'l so predecesor nel cargu, Lester Maddox, col que caltuvo constantes enfrentamientos públicos mientres los sos cuatro años de mandatu.<ref>{{cita publicación |autor=Peter Applebome |títulu=In Georgia Reprise, Maddox on Stump |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEFDF143FF937A25752C0A966958260&sec=&spon=&pagewanted=all |obra=The New York Times |fecha=14 de xineru de 1990 |fechaaccesu=13 de febreru de 2008}}</ref><ref>[http://www.racematters.org/lestermaddox.htm Race Matters – Lester Maddox, Segregationist and Georgia Governor, Dies at 87<!--Bot-generated title-->].</ref> === Política de derechos civiles === Carter declaró nel so discursu inaugural que la dómina de la segregación racial terminara, y que la discriminación racial nun tenía cabida nel futuru del Estáu, siendo'l primer titular d'un cargu públicu estatal nel denomináu ''[[Deep South|Sur Fondu]]'' en pronunciase públicamente d'esta manera.<ref>{{cita web |url=http://www.blackjournalism.com/?p=183 |títulu=President Jimmy Carter, still far ahead of his time at Black Journalism Review |editorial=Blackjournalism.com |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> Darréu, Carter nomó bastantes afroamericanos pa cargos públicos, siendo llamáu de cutiu unu de los "Gobernadores del Nuevu Sur". Muncho más moderáu que los sos predecesores, sofitó la llucha contra la segregación racial y l'ampliación de los derechos de los afroamericanos. === Albuertu === Carter oponíase personalmente al albuertu, anque sofitó la so llegalización, dempués de la histórica sentencia de 1973 de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]], a raigañu del [[Casu Ruca contra Wade]], na que se reconocía, anque con llimitaciones, el derechu a la interrupción voluntaria del embaranzu. Darréu, como presidente nun sofitó la medría de fondos federales pa la práutica d'albuertos y foi criticáu pola [[Unión poles Llibertaes Civiles d'Estaos Xuníos]] por non faer lo suficiente p'atopar alternatives al albuertu.<ref name="strategy campaigning">{{cita llibru | títulu = The Strategy of Campaigning | autor = Skinner, Kudelia, Mesquita, Rice | editorial = University of Michigan Press | añu = 2007 | url = https://books.google.com/?id=F0dCiDh4fMsC |fechaaccesu=20 d'ochobre de 2008 | isbn = 9780472116270 }}</ref> === Reformes del gobiernu estatal === Carter ameyoró la eficiencia del gobiernu por aciu la fusión d'alredor de 300 axencies estatales en 30. Unu de los sos ayudantes recordaba asina al gobernador Carter: "''taba ellí con nós, trabayando igual de duru, afondando en cada pequeñu problema. Yera'l so programa y trabayó nél tan duru como cualesquier y el productu final yera claramente so''". Tamién impulsó reformes mientres la so llexislatura como, la prestación d'ayuda estatal iguales a les escueles de les zones ricu y probe de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], la creación de centros comuñales pa neños con discapacidá mental y l'ampliación de los programes educativos pa los presos. Carter sintióse especialmente arguyosu d'un programa que presentó pal nomamientu de maxistraos y funcionarios del gobiernu estatal, basáu nel méritu, en llugar de la influencia política.<ref>{{Obra citada |url=http://photo.pds.org:5005/student/printarticle?id=ar097440 |títulu=Carter, Jimmy|editorial=World Book Student|autor=Hugh S. Sidey|fecha=26 d'avientu de 2009}}</ref><ref>{{Obra citada |isbn=071660101X |títulu=World Book Encyclopedia (Hardcover) [Jimmy Carter entry]|editorial=World Book|fecha=January 2001}}</ref> === Aspiraciones a la vicepresidencia en 1972 === En [[1972]], cuando, [[George McGovern]], [[senador de los Estaos Xuníos]] por [[Dakota del Sur]], presentar a les primaries del partíu demócrata pa escoyer el candidatu a presidente d'Estaos Xuníos, Carter convocó una conferencia de prensa n'Atlanta p'alvertir que McGovern yera inelegible, criticando que yera demasiáu lliberal tantu en política esterior como en política nacional. Cuando la nominación de McGovern yá yera inevitable, Carter primió pa intentar convertise nel so vicepresidente. Mientres la [[Convención Nacional Demócrata de 1972]], sofitó la candidatura del senador [[Henry M. Jackson]], de [[Washington D. C.|Washington]].<ref>[http://www.ourcampaigns.com/RaceDetail.html?RaceID=58482 Our Campaigns – US President – D Convention Race – July 10, 1972<!--Bot-generated title-->].</ref> Sicasí, Carter recibió 30 votos, na caótica votación pa vicepresidente na convención. McGovern ufiertó'l segundu llugar a [[Reubin Askew]], unu de los "nuevos gobernadores del sur", que la refugó. [[Ficheru:My Lai massacre.jpg|250px|thumb|La imaxe, tomada'l 16 de marzu de 1968, amuesa a delles víctimes, la mayoría muyeres y neños, de la [[Matanza de Mỹ Lai|masacre de Mỹ Lai]]. En 1971, Jimmy Carter, entós gobernador de Georgia amosóse contrariu a la condena a cadena perpetua de [[William Calley]] l'únicu condergáu por esta matanza, y instituyó el día del lluchador americanu en sofitu a William Calley.]] === Pena de muerte y derechos humanos === A pesar de que nun principiu s'amosaba a favor de la pena de muerte, llueu se convirtió nun opositor a la mesma y asina mientres les sos campañes presidenciales manifestó la so posición (na mesma postura atopábense'l candidatu demócrata que-y precedió, George McGovern, y los dos siguientes, [[Walter Mondale]] y [[Michael Dukakis]]).<ref> [http://www.boston.com/news/nation/articles/2003/12/07/democrats_shift_on_death_penalty/ Democrats shift on death penalty – The Boston Globe].</ref> Na actualidá, Carter ye conocíu pola so oposición frontera a esta pena en toles sos formes y nel so discursu del [[Premiu Nobel]], encamentó a la "prohibición de la pena de muerte".<ref>[http://archives.cnn.com/2002/WORLD/europe/12/10/carter.transcript/ CNN.com – Carter Nobel Peace Prize speech – December 10, 2002].</ref> Dempués de qu'en 1972 la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] anulara la pena de muerte nel Estáu de Georgia, Carter propunxo sustituyila pola [[cadena perpetua]] na llexislación estatal (una opción qu'antes nun esistía).<ref>Craig Brandon, ''The Electric Chair: An Unnatural American History'', 1999, p. 242.</ref> Cuando l'asamblea de Georgia aprobó una nueva llei de pena de muerte, Carter, a pesar d'espresar les sos reserves sobre la so constitucionalidá,<ref>{{cita web |url=http://www.nodeathpenalty.org/content/new_abolitionist.php?issue_id=8&story_id=100 |títulu=Campaign to End the Death Penalty |editorial=Nodeathpenalty.org |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> robló'l [[28 de marzu]] de [[1973]] la nueva normativa<ref>[http://www.deathpenaltyinfo.org/state/ Death Penalty Information Center<!--Bot-generated title-->].</ref> qu'autorizaba la pena de muerte en casos d'asesinatu, violación y otros delitos y ponía en práutica los procedimientos xudiciales que s'afaíen a los requisitos constitucionales apocayá anunciaos. En [[1976]], el Tribunal Supremu confirmó esta nueva llexislación nel casu d'asesinatu Coker v. Georgia, nel que la Corte Suprema dictaminó que la pena de muerte yera inconstitucional na so aplicación a los delitos de violación. El 31 de marzu de 1971, el teniente del exércitu norteamericanu, [[William Calley]], foi condergáu a cadena perpetua pol asesinatu de 22 civiles vietnamites na [[masacre de My Lai]], en Vietnam. El presidente Nixon, trés díes depués de la sentencia, conmutó esta pena por un arrestu domiciliariu de calter permanente. Jimmy Carter, disconforme cola condena de cadena perpetua, instituyó el ''Día del lluchador d'Estaos Xuníos'' pidiendo a los xeorxanos que conduxeren mientres una selmana los sos automóviles coles lluces encendíes en sofitu a Calley. El Gobernador d'Indiana pidió tamién que toles banderes del estáu ondeasen a mediu estil n'honor a Calley y los gobernadores d'Utah y Mississippi tamién amosaron el so desalcuerdu col veredictu.<ref name="'70s 84">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957 |páxina= |páxina=84–85 |url= }}</ref><ref>http://thelede.blogs.nytimes.com/2009/08/24/an-apology-for-my-lai-four-decades-later/ The New York Times 24 d'agostu de 2009]</ref> == Campaña presidencial de 1976 == {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1976}} [[Ficheru:ElectoralCollege1976.svg|thumb|left|Mapa eleutoral de les eleiciones de [[1976]].]] Cuando Carter empecipió la so candidatura a la presidencia d'Estaos Xuníos en 1976, yera consideráu un políticu con poca esperiencia y escasa reconocencia a nivel nacional, namái yera reconocíu pol 2% de los votantes,<ref name="enc">{{cita llibru |apellíu= Dobrynin |nome=Anatoly |enllaceautor= |títulu=A confianza |url= |fechaaccesu=3 de xineru de 2012 |idioma= |otros= |edición= |añu=1998 |editor= |editorial=Fondu de Cultura Económica |allugamientu= |isbn=968-16-5466-8 |capítulo= |páxina=|cita= }} </ref> y con poques posibilidaes contra políticos más conocíos a nivel nacional. Cuando comunicó a la so familia la so intención de postulase a la presidencia d'Estaos Xuníos, la so madre preguntó-y: ''¿Presidente de qué?''. Sicasí, mientres 1976, l'[[escándalu Watergate]] siguía inda frescu na mente de los votantes y la so posición como un políticu ensin gran esperiencia y ayenu a la politiquería de Washington D.C., convertir nun factor curiosu pa los votantes, la pieza central de la so plataforma de campaña foi la reorganización del gobiernu. ===== Nominación demócrata ===== Carter llueu se convirtió nel favoritu al ganar el [[caucus]] d'[[Iowa]] y les primaries de [[Nuevu Hampshire]]. Utilizó una estratexa de dos frentes: Nel sur, nel que la mayoría aceptara tácitamente a [[George Wallace]] d'Alabama, Carter presentóse como un fíu predilectu de calter moderáu. Cuando Wallace demostró ser una fuercia escoso, Carter barrió na rexón. Nel norte, onde Carter tenía poques posibilidaes de llograr grandes mayoríes, fixo un llamamientu en gran midida a los votantes conservadores cristianos y a la población rural. Ganó en dellos estaos del Norte, construyendo'l mayor bloque. La estratexa de Carter consistía n'algamar una rexón primero que los otros candidatos pudieren estender la so influencia ellí, viaxó más de 50.000 quilómetros, visitó 37 estaos y pronunció más de 200 discursos primero qu'otros candidatos anunciaren que taben na carrera pola presidencia.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/presidents/video/carter_01.html#v276 PBS Amex Jimmy Who?].</ref> Refugó, dende un principiu, presentase como un candidatu de calter rexonal, demostrando ser l'únicu demócrata con una verdadera estratexa nacional y asina finalmente llogró la candidatura del so partíu. La so meyora foi lentu, según una encuesta de Gallup, inda'l [[26 de xineru]] de [[1976]], Carter yera la primer opción de namái un cuatro per cientu de los votantes demócrates. Sicasí, a mediaos de marzu, según Shoup, Carter non solo diba bien per delantre de los otros contendentes demócrata, sinón que tamién colaba per delantre del presidente Ford por un pequeñu porcentaxe. Escoyó al senador [[Walter Mondale]] como candidatu a la vicepresidencia. Atacó la falta de tresparencia de la política de Washington nos sos discursos, y ufiertó un bálsamu de calter relixosu pa sanar les feríes de la nación.<ref name = "Dyer-2004">American Presidency, Brinkley and Dyer, 2004.</ref> [[Ficheru:Carter and Ford in a debate, September 23, 1976.jpg|thumb|Carter y Ford nun alderique'l [[23 de setiembre]] de [[1976]]. Los alderiques televisivos, que nun se producíen dende 1960, fueron unu de los puntos álgidos de la campaña eleutoral.]] ===== Eleición presidencial ===== Na so campaña eleutoral, Carter apeló a vagos principios morales, criticó la burocracia de Washington y prometió sinceridá y honradez. Plantegó la so campaña como un "outsider", dirixida a los eleutores que taben fartos de políticos profesionales y de soluciones convencionales.<ref name="JJHA">{{cita llibru |apellíu=Hernández Alonso |nome=Juan José |enllaceautor= |títulu=Los Estaos Xuníos de América. Hestoria y cultura |url= |fechaaccesu=18 de marzu de 2012 |idioma= |otros= |edición=Colegio d'España |añu=1995 |editor= |editorial= |allugamientu= |isbn=84-86408-55-5 |capítulo= |páxina=|cita= }}</ref> Empecipió la campaña presidencial con una ventaya considerable sobre Ford, que foi amenorgándose nel intre de la mesma, y que finalmente-y dexó a Carter la victoria'l [[2 de payares]] de [[1976]] per un marxe estrechu. Carter ganó'l votu popular por un 50,1% contra 48,0% de Ford y recibió 297 votos eleutorales contra 240 de Ford, convirtiéndose nel primer presidente del denomináu [[Deep South|Sur Fondu]] dende la eleición de [[Zachary Taylor]] en 1848. El so comportamientu públicu desafió les normes establecíes, mientres la campaña, a pesar de la so proclamada condición de devotu cristianu y catequista, concedió una entrevista a [[Robert Scheer]] pa la revista [[Playboy]],<ref name=enc /> na que reconocía que "Miré a munches muyeres con lluxuria y cometí adulteriu munches vegaes no fondero del mio corazón".<ref>{{cita llibru |apellíu=Patterson |nome=James T. |enllaceautor= |títulu=El xigante inquietu: Estaos Xuníos de Nixon a G. W. Bush |url= |fechaaccesu=3 de xineru de 2012 |idioma= |otros= |edición= |añu=|editor= |editorial= |allugamientu= |isbn= |capítulo= |páxina=|cita= }}</ref> La entrevista llegó a los quioscos un par de selmanes enantes de les eleiciones. == Presidencia de los Estaos Xuníos (1977-1981) == [[Ficheru:Inauguration of Jimmy Carter.jpg|thumb|left|Toma de posesión de Jimmy Carter el 20 de xineru de 1977, Washington, D.C.]] {| cellpadding="1" cellspacing="2" style="float: right; margin:1em 1em 1em 0; border:1px solid #000000;font-size:85%;" align="left" !bgcolor="#dcdcdc" colspan="3"|El Gabinete Carter |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="right"|[[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]]||align="right" |'''Jimmy Carter'''||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidente]]||align="right"|[[Walter Mondale]]||align="right"|1977–1981 |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="right"|[[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Estáu]]||align="right"|[[Cyrus Vance]]||align="right"|1977–1980 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Edmund Muskie]]||align="right"|1980–1981 |- |align="right"|[[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Ayalga]]||align="right"|[[W. Michael Blumenthal]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[G. William Miller]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Secretariu de Defensa de los Estaos Xuníos|Defensa]]||align="right"|[[Harold Brown]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Fiscal xeneral de los Estaos Xuníos|Xusticia]]||align="right"|[[Griffin Bell]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Benjamin R. Civiletti]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu del Interior de los Estaos Xuníos|Interior]]||align="right"|[[Cecil D. Andrus]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Comerciu de los Estaos Xuníos|Comerciu]]||align="right"|[[Juanita M. Kreps]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Philip M. Klutznick]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Trabayu de los Estaos Xuníos|Trabayo]]||align="right"|[[Ray Marshall]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos|Agricultura]]||align="right"|[[Robert Bergland]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Salú y Servicios Humanos de los Estaos Xuníos|HEW]]||align="right"|[[Joseph A. Califano, Jr.]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|[[Departamentu de Salú y Servicios Humanos de los Estaos Xuníos|HHS]]||align="right"|[[Patricia R. Harris]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu d'Educación de los Estaos Xuníos|Educación]]||align="right"|[[Shirley M. Hufstedler]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Vivienda y Desenvolvimientu Urbanu de los Estaos Xuníos|HUD]]||align="right"|[[Patricia R. Harris]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Moon Landrieu|Maurice "Moon" Landrieu]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos|Tresporte]]||align="right"|[[Brock Adams]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Neil Y. Goldschmidt]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos|Enerxía]]||align="right"|[[James R. Schlesinger]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Charles W. Duncan]]||align="right"|1979–1981 |} Jimmy Carter foi'l trentenu novenu [[Presidente de los Estaos Xuníos]] dende [[1977]] hasta [[1981]]. Carter revelar por un estilu relativamente heterodoxu, que nun encaxar nel establishment de Washington, nin cuntó con un sofitu sólidu del so partíu, y polos sos orixinales opiniones y xuicios, ensin tener un programa demasiáu definíu.<ref name=enc /> La so alministración trató de faer un gobiernu "competente y caritatible", pero atopar con una grave crisis económica, qu'enzancó'l llogru de los sos oxetivos, carauterizada pola xubida de los precios de la enerxía y la [[estanflación]].<ref name="WH Biography">[http://www.whitehouse.gov/about/presidents/jimmycarter|White House Biography of Jimmy Carter]</ref> A la fin del so periodu de gobiernu, Carter llograra amenorgar sustancialmente el desemplegu y el [[déficit públicu]], pero nun foi capaz d'acabar por completu cola recesión. Carter creó los [[Departamentu d'Educación de los Estaos Xuníos|departamentos d'educación]] y d'[[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos|Enerxía]], estableció una política enerxética nacional y reformó la seguridá social. N'asuntos esteriores, Carter empecipió los [[Alcuerdos de Camp David]], los [[Trataos Torrijos-Carter|trataos de la Canal de Panamá]] y la segunda ronda de los [[Alcuerdos SALT]]. A lo llargo de la so trayeutoria como presidente, Carter sorrayó firmemente los derechos humanos. Devolvió la [[Zona de la Canal de Panamá]] a [[Panamá]], enfrentándose a les crítiques nel so país pola so decisión, que foi vista como otra señal de debilidá d'Estaos Xuníos y del so vezu de dar marcha tras cuando ante la confrontación. L'últimu añu del so mandatu presidencial tuvo marcáu por delles crisis importantes, como la toma en 1979 de la embaxada d'Estaos Xuníos n'Irán y [[Crisis de los rehenes n'Irán|retención de rehenes por estudiantes iraninos]], l'intentu ensin ésitu de rescate de los rehenes, una [[Crisis del petroleu de 1979|grave escasez de combustible]] y l'empiezu de la [[Guerra d'Afganistán (1978-1992)|Guerra d'Afganistán]]. === Toma de posesión === {{AP|Invistidura presidencial de Jimmy Carter en 1977}} Nel so discursu de toma de posesión pronunció: {{Cita|Aprendimos que más nun ye necesariamente meyor, qu'inclusive nuesa gran nación tien les sos llendes reconocíes, y que nun podemos contestar toles entrugues nin resolver tolos problemes.}} Carter fixera campaña cola promesa d'esaniciar los trapicheos de la denomada "''presidencia imperial''" que imperaba con Richard Nixon y empezó la so presidencia, acordies con esa promesa, el día del so toma de posesión; al dir caminando pela Avenida Pennsylvania, dende'l Capitoliu hasta la [[Casa Blanca]], nel so desfile inaugural, rompiendo asina col protocolu y la hestoria recién. Los sos primeros pasos na Casa Blanca fueron más llueñe nesta direición, amenorgando la plantía d'asesores nun terciu, suprimiendo'l conductores pa los miembros del gabinete y poniendo a la venta'l yate presidencial, el [[USS Sequoia]]. [[Ficheru:Mondale and Carter.JPG|thumb|Carter col vicepresidente [[Walter Mondale]] na [[Casa Blanca]], xineru de [[1979]].]] [[Ficheru:Vance Carter 1977.gif|thumb|Carter col so primer secretariu d'estáu, [[Cyrus Vance]], en [[1977]].]] === Política interior === [[Ficheru:AirlineDeregulationAct.png|thumb|left|El presidente Carter roblando la Llei de Desregulación d'Aerollinies.]] Nel primer día de Carter nel cargu, el [[20 de xineru]] de [[1977]], cumplió una promesa de campaña por aciu la publicación d'un [[Decreto Llei]] que declaraba una amnistía incondicional pa los [[Insumisión|insumisos]] de la [[Guerra de Vietnam]].<ref>[http://www.archives.gov/federal-register/codification/executive-order/11967.html Executive Orders<!--Bot-generated title-->]</ref><ref>[http://www.pbs.org/newshour/bb/asia/vietnam/vietnam_1-21-77.html Online NewsHour: Remembering Vietnam: Carter's Pardon<!--Bot-generated title-->]</ref> Baxu tutelar de Carter, aprobóse la [[Llei de Desregulación d'Aerollinies]] de [[1978]], qu'esanició la Xunta Aeronáutica Civil, tamién impulsó la desregulación del tresporte per carretera, ferrocarril, comunicaciones, finances ya industries.<ref name="salon">{{cita web |url=http://mobile.salon.com/politics/war_room/2011/02/08/lind_reaganism_carter/index.html |títulu=How Reaganism actually started with Carter |editorial=Salon.com}}</ref> Ente los presidentes que sirvieron siquier un periodu completu de presidencia, Carter ye l'únicu que nun realizó nengún nomamientu na [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]].<ref>[http://www.senate.gov/pagelayout/reference/nominations/Nominations.htm U.S. Senate: Reference Home > Statistics & Lists > Supreme Court Nominations, present-1789<!--Bot-generated title-->]</ref> Carter foi'l primer presidente que se propunxo encetar la tema de los [[Homosexualidá nos Estaos Xuníos|derechos de los homosexuales]].<ref>Shilts, Randy, ''Conduct Unbecoming''</ref> Oponer a la [[Iniciativa Briggs]], un proyeutu de llei de California que prohibía a los homosexuales y a los defensores de los [[Llexislación sobre la homosexualidá nel mundu derechos de los homosexuales]] ser maestros d'escueles públiques. L'alministración de Carter foi la primera n'axuntase con un grupu d'activistes de derechos de los homosexuales y nos últimos años actuó en favor de les uniones civiles y punxo fin a la prohibición d'[[LGBT y serviciu militar|homosexuales nel exércitu]].<ref>[http://www.gaywired.com/article.cfm?section=66&id=14671 Gaywired.com]</ref> nesti sentíu declaró que "''oponer a toles formes de la discriminación por motivos d'orientación sexual y cree que tien d'haber igualdá de proteición so la llei pa les persones que difieren na orientación sexual''".<ref>[http://www.sovo.com/2004/12-24/news/localnews/carter.cfm Carter backs civil unions for gai couples - Southern Voice Atlanta<!--Bot-generated title-->]</ref> ==== Presupuestu ==== A pesar de pidir una reforma del sistema fiscal mientres la so campaña presidencial, cuando llegó al poder nun fixo gran cosa pa camudalo.<ref>[http://encarta.msn.com/encnet/refpages/refarticle.aspx?refid=761566991 Jimmy Carter - MSN Encarta<!--Bot-generated title-->]</ref> Mientres tolos años de la presidencia produció un déficit nel presupuestu del gobiernu federal, anque'l porcentaxe de delda sobre'l PIB, escayó llixeramente.<ref name="crs">[http://assets.opencrs.com/rpts/RL33305_20060309.pdf], CRS Report RL33305, The Crude Oil Windfall Profit Tax of the 1980s: Implications for Current Energy Policy, by Salvatore Lazzari, p. 5.</ref> El so [[Llei de Caltenimientu d'Intereses Nacionales de les Tierres d'Alaska]] convirtió 103 millones d'[[Acre (unidá de superficie)|acres]] (417.000 km²) en Parque Nacional n'[[Alaska]]. ==== Rellaciones col Congresu ==== Carter realizó una esitosa campaña eleutoral definiéndose como un "estrañu en Washington", na que criticaba al presidente [[Gerald Ford]] y al [[Congresu de los Estaos Xuníos]], controláu polos demócrates. Como presidente, siguió con esta llinia, la so negativa a xugar coles "regles de Washington" contribuyó a una difícil rellación de l'alministración Carter col Congresu. Hamilton Jordan y Frank Mooresobremanera, enfrentar dende'l principiu, colos líderes demócrates, como'l [[Presidente de la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Voceru de la Cámara de Representantes]], [[Tip O'Neill]]. Les rellaciones col Capitoliu agriar por llamaes telefóniques non devueltes, insultos (tantu reales como imaxinarios) y una falta de voluntá pa intercambiar favores políticos y debilitó la capacidá del presidente pa impulsar la so ambiciosa axenda. Mientres los primeres 100 díes de la so presidencia, Carter unvió una carta al Congresu, proponiendo'l refugu de dellos proyeutos. Ente los que manifestaron la so oposición a esa propuesta, atopábase'l senador [[Russell B. Long]], un poderosu demócrata del Comité de Finances del Senáu.<ref>[https://books.google.com/books?id=z5BwlqRzRAsC&pg=PA80&lpg=PA80&dq=Jimmy+Carter+Russell+Long+water&source=bl&ots=J8G6BTyRwe&sig=VcH6urCskAvDi_21rj8UapCrkdQ&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result#PPA81,M1 Jimmy Carter's economy: policy in an age of limits]. ''Books.google.com''.</ref> El plan de Carter foi revocáu y el sentimientu d'amargura convertir nun problema pa Carter.<ref>{{cita publicación | url=https//www.cnn.com/2008/POLITICS/10/27/zelizer.hundred/index.html | obra=CNN | títulu=Commentary: New president's 100 days of pressure - CNN.com | fecha=28 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=22 de mayu de 2010}}</ref> El plan de Carter foi refugáu, lo que produció un sentimientu d'amargura en Carter.<ref>{{cita publicación | url=https//www.cnn.com/2008/POLITICS/10/27/zelizer.hundred/index.html | obra=CNN | títulu=Commentary: New president's 100 days of pressure - CNN.com | fecha=28 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=22 de mayu de 2010}}</ref> El refugu abrió una fienda ente la [[Casa Blanca]] y el Congresu, Carter manifestó que la oposición más intensa y creciente a les sos polítiques proveníen de la nala lliberal del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos]], qu'atribuyó a l'ambición de [[Ted Kennedy]] pa reemplazalo como presidente.<ref>Carter, Jimmy ''Our Endangered Values: America's Moral Crisis'', p.8, (2005), Simon & Shuster</ref> Pocos meses dempués d'empecipiáu'l so mandatu, y pensando que tenía'l sofitu de cerca de 74 congresistes, Carter publicó una "llista negra" de 19 proyeutos que, según Carter, suponíen un "[[pork barrel]]" de gastu públicu, manifestando que vetaría cualquier iniciativa llexislativa qu'incluyera cualquier proyeutu d'esta llista. Esta llista atopar cola oposición del líder del partíu demócrata. Carter incluyera un proyeutu de llei de ríos y puertos como innecesariu y el voceru de la Cámara de Representantes, [[Tip O'Neill]], pensó que yera desaconsejable que'l presidente interfiriera n'asuntos que tradicionalmente formaren parte de la esfera de competencies del Congresu. Tres estos fechos, Carter quedó entá más debilitáu y tuvo que roblar un proyeutu de llei que contenía proyeutos de la so llista negra. Más tarde, el Congresu refugó aprobar les principales disposiciones de la so llei de proteición de los consumidores y el so paquete de reforma llaboral y Carter vetó un paquete d'obres públiques calificándoles de "inflacionarias", cuidao que contenía lo qu'él consideraba gastos innecesarios. Los líderes del Congresu atalantaron que el sofitu públicu a la iniciativa llexislativa de Carter yera débil, y aprovecháronse d'ella. Dempués de destripar el proyeutu de llei de proteición al consumidor, tresformaron el so plan d'impuestos en namás que gastos d'especial interés, dempués de lo que, Carter referir al Comité d'impuestos del Congresu como "menada de llobos". ==== Crisis del petroleu ==== {{AP|Crisis del petroleu de 1979}} [[Ficheru:Carter_leaving_Three_Mile_Island.jpg|thumb|250px|Carter abandona les instalaciones de [[Three Mile Island]] ([[1 d'abril]] de [[1979]]), onde se produxera un accidente nuclear el día 28 de marzu d'esi mesmu añu, cuando un reactor de la central sufrió una fusión parcial del nucleu.]] En [[1973]], mientres l'[[Richard Nixon|alministración de Nixon]], la [[Organización de Países Esportadores de Petroleu]] (OPEP) amenorgó los suministros de petroleu disponible nel mercáu mundial, en parte por cuenta de la depreciación del [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólar]] causada pola salida del patrón oro de Nixon y en parte como reaición contra [[Estaos Xuníos]], pola unviada d'armes a [[Israel]] mientres la [[Guerra del Yom Kippur]]. Esto provocó la [[crisis del petroleu de 1973]] que supunxo una xubida sópita de los precios del petroleu qu'emburrió la inflación y desaceleró la crecedera. El gobiernu d'EE.XX., tres l'anunciu, impunxo controles de precios na gasolina y nel petroleu, que provocaron escasez y llargues coles nes gasolineres. Les coles evitar al suprimir los controles de precios na gasolina, estos controles del petroleu caltener hasta la [[Ronald Reagan|presidencia de Reagan]]. Cuando en 1977 Carter llegó a la Casa Blanca, dixo a los ciudadanos d'Estaos Xuníosque la crisis enerxética yera ''un peligru claru y presente pa la nación'' y ''l'equivalente moral de la guerra''<ref name="'70s 312">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957|páxina= 312|url= }}</ref> y diseñó un plan pa intentar faer frente al problema<ref>http://www.portlandpeakoil.org/discussion/aggregator/categories/2?page=4</ref> y manifestó que la ufierta mundial de petroleu probablemente namái podría cubrir la demanda d'Estaos Xuníos mientres seis o ocho años más.<ref name="'70s 312"/> En [[1977]], Carter convenció a los demócrates nel Congresu pa crear el [[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos]] coles mires de promover l'aforru d'enerxía. Carter estableció controles de preciu al petroleu y al gas natural ya instaló [[Panel solar|paneles solares]] pa calecer [[agua caliente sanitaria]], na [[Casa Blanca]], y habilitó una estufa de lleña na so vivienda. Ordenó a l'Alministración de Servicios Xenerales cortar l'agua caliente en delles instalaciones federales, y pidió que los adornos públicos navidiegos permanecieren ensin lluz nes navidaes de [[1979]] y [[1980]]. Establecer a nivel nacional, controles nos termostatos de los edificios gubernamental y comercial por que nun devasaren temperatures nel iviernu percima de 18,33&nbsp;°C nin menguaren nel branu per debaxo de 25&nbsp;°C. Como reaición a la crisis enerxética y les creciente esmolición sobre la contaminación del aire, Carter tamién robló la [[Llei Nacional d'Enerxía]] y la [[Llei Política de Regulación de los Servicios Públicos]]. El propósitu d'estes lleis foi aguiyar el caltenimientu enerxéticu y el desenvolvimientu de los recursos enerxéticos nacionales, incluyíos los anovables, como la [[enerxía solar]] y la [[Enerxía eólica|eólica]].<ref>http://web.gsm.uci.edu/~navarru/windfinal110899.pdf</ref> Sicasí, mientres la [[Crisis del petroleu de 1979|crisis de 1979]], Carter reintegró dellos controles de precios na gasolina, lo que volvió causar coles nes gasolineres. Mientres el so discursu del "malestar", anunció una lliberalización gradual de los controles de precios, xuntu cola imposición d'un "Impuestu sobre beneficios escepcionales" pa financiar la iniciatives d'eficiencia enerxética. L'impuestu instaurar en [[1980]] gravando la producción nacional de petroleu, l'impuestu derogar en [[1988]], cuando los precios derrumbáronse, faciendo posible la supresión del impuestu. Esti tributu nun yera un gravame sobre los beneficios, sinón un impuestu especial sobre la diferencia ente un " aprecio base y el preciu de mercáu. ==== Economía: la estanflación y el nomamientu de Paul Volcker ==== [[Ficheru:US Oil Production and Imports 1920 to 2005.png|right|thumb|200px|Evolución de la producción ya importación de pétroleo n'Estaos Xuníos ente 1920 y 2005.]] [[Ficheru:Paulvolcker.jpg|thumb|[[Paul Volcker]], nomáu presidente de la Reserva Federal n'ochobre de 1979.]] La hestoria económica de l'Alministración Carter puede estremase en dos periodos más o menos iguales. Los dos primeros años fueron una dómina de continua recuperación de la severa recesión de 1973-1975, que dexara la inversión en capital fixu nel so nivel más baxu dende la recesión de 1970 y el desemplegu nel 9%.<ref name="stat88">{{cita web |url=http://www2.census.gov/prod2/statcomp/documents/1988-04.pdf |títulu=''1988 Statistical Abstract of the United States'' |editorial=Department of Commerce}}</ref> Los otros dos años tuvieron marcaos por una inflación de dos díxitos con unos tipos d'interés bien altos,<ref name="'70s 292">Frum, p. 292</ref> la escasez de petroleu y la baxa crecedera económica.<ref>{{cita publicación |url=http://articles.moneycentral.msn.com/Investing/JubaksJournal/Is70sStyleStagflationComing.aspx |títulu=Is '70s-style stagflation returning? |autor=Jim Jubak |editorial=MSN.com |fecha=1 d'abril de 2008 |obra=Jubak's Journal}}</ref> la economía del país creció a un promediu de 3,4% mientres l'alministración Carter (al par col promediu históricu).<ref name="bea">{{cita web |url=http://www.bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=1&ViewSeries=NON&Java=non&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Year&FirstYear=1975&LastYear=1981&3Place=N&Update=Update&JavaBox=non#Mid |títulu=Percent Change From Preceding Period in Real GDP |editorial=Bureau of Economic Analysis}}</ref> Sicasí, cada unu d'estos periodos de dos años, difieren radicalmente. La [[economía d'Estaos Xuníos]], que creciera un 5% en 1976, siguió a un ritmu similar mientres 1977 y 1978.<ref name=bea/> El desemplegu menguó dende'l 7,5% en xineru de 1977 al 5,6% en mayu de 1979, con más de 9 millones de nuevos emplegos netos creaos mientres esi íntervalo<ref name="llabor">{{cita web |url=http://www.bls.gov/cps/ |títulu=Labor Force Statistics from the Current Population Survey |editorial=Bureau of Labor Statistics}}</ref> y l'ingresu familiar per capita creció un 5% ente 1976 y 1978.<ref>{{cita web |url=https://www.census.gov/hhes/www/income/data/historical/household/H05_2009.xls.html |títulu=Households by Medien and Mean Income |editorial=United States Census Bureau}}</ref> La recuperación de la inversión empresarial n'evidencia mientres l'añu 1976 fortalecióse tamién. La inversión privada fixa (maquinaria y construcción) creció un 30% de 1976 a 1979, les ventes de viviendes y la construcción creció d'igual manera en 1978 y la producción industrial, la producción de vehículos y les ventes facer en casi un 15%, cola esceición de la viviendes nueves empecipiaes, que se caltuvo llixeramente per debaxo del so picu de 1972, cada unu d'estos puntos de referencia algamaron niveles récor en 1978 o 1979.<ref name=stat88/> La crisis enerxética de 1979 terminó esti periodu de crecedera, la inflación y les tases d'interés permanecieron altes, ente que la crecedera económica, la creación d'emplegu y l'enfotu de los consumidores amenorgóse drásticamente.<ref name="'70s 292">Frum, p. 292</ref> La [[política monetaria]] relativamente flexible adoptada pol presidente de la Reserva Federal, William G. Miller, contribuyera a la xeneración d'una inflación daqué más elevada,<ref name="volcker">{{cita web |url=http://www.buyandhold.com/bh/en/education/history/2000/paul_volker1.html |títulu=Educate Yourself: Paul Volcker |fechaaccesu=6 d'avientu de 2007 }}</ref> con aumentos del 5,8% en 1976 al 7,7% en 1978. La sópita y repentina xubida de los precios del crudu, per parte de la [[OPEP]],<ref>{{cita web |url=http://www-cta.ornl.gov/cta/Publications/Reports/ORNL-6873%20.pdf |títulu=The Outlook for U.S. Oil Dependence |editorial=U.S. Department of Energy}}</ref> condució a la inflación a algamar niveles de dos díxitos, con un promediu del 11,3% en 1979 y el 13,5% en 1980.<ref name=stat88/> La repentina escasez de gasolina al empiezu de la temporada de vacaciones de 1979, exacerbó el problema, y vendría simbolizar la crisis ente'l públicu polo xeneral,<ref name="'70s 292"/> la escasez, aniciada nel zarru de les instalaciones de refinamientu de Amerada Hess, dio llugar a una demanda del gobiernu federal contra la empresa.<ref>{{cita web |url=http://md.findacase.com/research/wfrmDocViewer.aspx/xq/fac.%5CFCT%5CC04%5C1979%5C19791226_0040006.C04.htm/qx |títulu=United States v. Society of Independent Gasoline Marketers of America}}</ref> Carter, como'l so antecesor el presidente Nixon, pidió al Congresu la imposición de controles nos precios de la enerxía, productos médicos y precios al consumidor, pero nun pudo llograr l'aprobación d'estes midíes por cuenta de la fuerte oposición del Congresu,<ref name="'70s 301">Frum, páxs. 301–302</ref> pero utilizando una llei de caltenimientu y política enerxética, aprobada pol congresu mientres la presidencia de Gerald Ford, que daba a los presidentes l'autoridá pa desregular los precios del petroleu nel mercáu norteamericanu, consiguió fomentar la producción y l'aforru de petroleu.<ref>{{cita web |url=http://www.indiana.edu/~globalm/pdf/petrodepend.pdf |títulu=U.S. Petroleum Dependency and Oil Price Decontrol}}</ref> Les importaciones d'esti productu, qu'algamaren un récor de 2.400 millones de barriles en 1977 (el cincuenta per cientu del suministru norteamericanu), amenorgar a la metá ente 1979 y 1983.<ref name=stat88/> En [[1987]] el periodista [[William Greider]] escribió ''Los secretos del Templu'', un llibru publicáu pocu dempués del esbarrumbe de la bolsa, nel que manifiesta que Volcker y los sos protexíos posteriores apoderaron la Reserva Federal darréu a lo menos mientres delles décades al traviés de delles alministraciones d'EE.XX. Mientres l'alministración de Carter, la economía sufrió una inflación de dos díxitos, xuntu con tases d'interés bien altes,<ref name="'70s 292">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957|páxina= 292|url= }}</ref> la escasez de petroleu, l'altu desemplegu y la crecedera económica lentu. La crecedera de la productividá nos Estaos Xuníos amenorgárase a una tasa media añal del 1%, frente al 3,2% de la [[década de 1960]]. Hubo tamién un creciente déficit del presupuestu federal, qu'aumentó a $ 66.000 millones. La [[década de 1970]] descríbese como un periodu de estanflación, según mayores tases d'interés. La inflación de precios (un aumentu del nivel xeneral de precios) creó incertidume na presupuestación y planificación y provocó fuelgues por aumentos de sueldu más probable. Carter, como Nixon, pidió al Congresu que s'impunxeren controles de precios sobre la enerxía, la medicina y los precios al consumidor, pero'l Congresu nun taba d'alcuerdu.<ref name="'70s 301(2)">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957 |páxina= |páxina=301–302 |url= }}</ref> Arriendes de una reestructuración del gabinete nel que Carter solicitó la dimisión de dellos miembros del so gabinete, Carter nomó a [[G. William Miller]] como [[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Secretariu de l'Ayalga]], Miller tuviera sirviendo como Presidente de la [[Reserva Federal]]. Pa reemplazalo y col fin d'aselar los mercaos, Carter nomó a [[Paul Volcker]] como presidente de la Reserva Federal.<ref>Erwin C. Hargrove, ''Jimmy Carter as President: Leadership and the Politics of the Public Good'', London, 1988, p 102.</ref> Volcker llevó a cabu una política monetaria restrictiva pa baxar la inflación. Volcker y Carter tuvieron ésitu, pero namái en pasando primero por una fase recesiva mientres la que la economía se desaceleró y creció el desemplegu. L'aliviu de la inflación vio les sos resultancies mientres el primer mandatu de Ronald Reagan, quien volvió nomar a Volcker como presidente de la Reserva. So la direición de Volcker, la Reserva Federal alzó la tasa de descuentu dende'l 10%, que taben cuando Volcker asumió la presidencia n'agostu de [[1979]] hasta'l 12%,<ref name="mnfed">{{cita web |url=http://www.minneapolisfed.org/Research/data/us/disc.cfm?js=0 |títulu=Federal Reserve Bank of Minneapolis - Discount Rates}}</ref> nun plazu de dos meses.<ref>{{cita web |url=http://www.minneapolisfed.org/Research/data/us/disc.cfm?js=0|títulu=Federal Reserve Bank of Minneapolis - Discount Rates}}</ref> La tasa preferencial d'interés algamó'l 21,5% n'avientu de 1980, la tasa más alta na historia d'Estaos Xuníos.<ref>{{cita web |url=http://mortgage-x.com/xeneral/indexes/prime.asp |títulu=http://mortgage-x.com/xeneral/indexes/prime.asp |obra=}}</ref> Carter aprobó por aciu [[decreto llei]] un programa de midíes d'austeridá que trató de xustificar porque la inflación había alcanzáu "un estáu de crisis", la inflación y el tipu d'interés al curtiu plazu algamaron el dieciocho per cientu en febreru y marzu de 1980. Les inversiones en renta fixa (bonos, tantu en poder de [[Wall Street]] y les pensiones pagues a los xubilaos) yeren cada vegada de menos valor. Les altes tases d'interés conduciría a una fuerte recesión na [[década de 1980]], que coincidió cola campaña de Carter pa la reeleición. ==== Discursu del "malestar" ==== En 1979, cuando s'empecipió la crisis del petroleu, Carter taba entamando dar el so quintu mayor discursu sobre la enerxía, sicasí, sintió que'l pueblu d'Estaos Xuníos yá nun-y escuchaba. Carter retirar a la residencia presidencial de [[Camp David]]. Mientres más d'una selmana, un velu de secretu envolubró les sos actuaciones, convocó na so residencia a decenes de destacaos líderes del Partíu Demócrata, miembros del Congresu, gobernadores, dirixentes sindicales, académicos y miembros del cleru. El so analista, [[Pat Caddell]], díxo-y que'l pueblu de los [[Estaos Xuníos]] enfrentar a una crisis d'enfotu motiváu polos asesinatos de [[John F. Kennedy]], [[Robert F. Kennedy]] y [[Martin Luther King, Jr]]; la [[guerra de Vietnam]] y el [[Escándalu Watergate]].<ref>{{cita web | url = http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/y_malaise.html | editorial = PBS | obra = American Experience | títulu = Jimmy Carter}}</ref> El [[15 de xunetu]] de [[1979]], Carter dio un discursu televisáu a nivel nacional nel qu'identificó lo qu'él creía que yera una "crisis d'enfotu" ente'l pueblu d'Estaos Xuníos. Esto aportó a conocíu como'l so "discursu del malestar", anque nunca apaeció esta pallabra nel discursu:<ref>[http://millercenter.org/scripps/archive/speeches/detail/3402 Video and transcript of Carter's "malaise" speech]</ref> {{Cita|Quiero falar con ustedes agora sobre una amenaza fundamental pa la democracia d'Estaos Xuníos. . . . Nun me refiero a encomalo escontra l'esterior d'[[Estaos Xuníos]], una nación que ta en paz esta nueche en tol mundu, con una inigualable potencia económica y poderíu militar. L'amenaza ye casi invisible de forma ordinaria. Trátase d'una crisis d'enfotu. Ye una crisis que cute nel corazón y l'alma y l'espíritu de la nuesa voluntá nacional. Podemos ver esta crisis na creciente dulda sobre'l significáu de nueses mesmes vides y na perda d'una unidá de propósitu pa la nuesa nación...}} {{Cita|Nuna nación que s'arguyecía de trabayar duru, de families fuertes, de comunidaes xuníes, y de la nuesa fe en Dios, demasiaos de nós tienden agora a la autoindulgencia y al cultu al consumu; la identidá humana yá nun se define polo qu'unu fai, sinón polo qu'unu tien. Pero afayemos que tener y consumir coses nun satisfai'l nuesu pruyimientu de significáu...}} {{Cita|Pído-yos pol so bien y pa la seguridá de la so nación que nun realicen viaxes innecesarios, empleguen [[Usu compartíu d'automóvil|viaxes compartíu n'automóviles]] o'l tresporte públicu siempres que puedan, aparquen el so automóvil un día más a la selmana, obedezan a les llendes de velocidá y establezan los sos termostatos p'aforrar enerxía ... Vi la fortaleza d'Estaos Xuníos nos perenals recursos del nuesu pueblu. Nos próximos díes, vamos anovar esa fuercia na llucha por una nación d'enerxía segura...}}<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/filmmore/ps_crisis.html Transcript] — "Crisis of Confidence" speech, July 15, 1979</ref><ref>[http://www.cartercenter.com/news/editorials_speeches/crisis_of_confidence.html Transcript at Carter Center] — "Crisis of Confidence" speech, July 15, 1979</ref> El discursu foi escritu por [[Hendrik Hertzberg]] y [[Gordon Stewart]].<ref>[http://www.booknotes.org/Transcript/?ProgramID=1801&QueryText=((+db_category1+%3Ccontains%3Y+Government+%3Cor%3Y+db_category2+%3Ccontains%3Y+Government+%3Cor%3Y+db_category3+%3Ccontains%3Y+Government))+%3CAND%3Y+(AirDate+%3Y%3D+7%2F1%2F1991) C-SPAN interview with Hertzberg]</ref> Anque se dixo de cutiu que foi mal recibíu,<ref>{{cita web | url = http://www.eoearth.org/article/Jimmy_Carter%27s__malaise_speech_ | editorial = The Encyclopedia of Earth | títulu = Jimmy Carter's "malaise speech"}}</ref> [[The New York Times]] publicó'l siguiente titular una selmana dempués "El discursu alza la valoración de Carter hasta'l 37%, el públicu siéntese acordies cola crisis d'enfotu, tocada la fibra sensible.<ref>{{cita publicación |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0611F8395D12728DDDA10994DF405B898BF1D3|títulu=Speech Lifts Carter Rating to 37%; Public Agrees on Confidence Crisis; Responsive Chord Struck|editorial=The New York Times|fecha=18 de xunetu de 1979|autor=Adam Clymer|páxina=A1}}</ref> La posterior perda de la reeleición de Carter provocó qu'otros políticos refugaren solicitar l'aforru d'enerxía a los ciudadanos d'Estaos Xuníos d'una manera similar. Trés díes depués del discursu, Carter pidió la dimisión de tolos miembros del so gabinete, y n'última instancia aceptó la de los cinco que s'enfrentaren cola [[Casa Blanca]] al máximu, incluyendo'l [[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos|secretariu d'Enerxía]], [[James Schlesinger]], y el [[Departamentu de Salú y Servicios Humanos de los Estaos Xuníos|Xefe de Salú, Educación y Bienestar]], [[Joseph A. Califano]], conocíu como partidariu del senador [[Ted Kennedy]]. Carter almitió más tarde nes sos memories qu'a cencielles tendría de pidir la dimisión de namái los cinco miembros qu'arrenunciaron. En [[2008]], una información de Noticies de los EE.XX. y World Report indicaron: After campaigning that he would never appoint a Chief of Staff, Carter appointed Jordan as a new White House Chief of Staff. Many in the administration chafed when Jordan circulated a "questionnaire" that read more like a loyalty oath. "I think the idea was that they were going to firm up the administration, show that there was real change by these personnel changes, and move on," remembers Mondale. "But the message the American people got was that we were falling apart." Carter later admitted in his memoirs that he should simply have asked only those five members for their resignations. In 2008, a U.S. News and World Report piece stated: Dempués d'una campaña que nun volvería nomar a un Xefe d'Estáu Mayor, Carter nomó a Xordania como xefe de la Casa Blanca de personal nuevo. Munchos na alministración agafáu cuando Xordania fixo circular un "cuestionariu" que se paecen más a un xuramentu de llealtá. "Creo que la idea yera que diben concretar el gobiernu, amuesen qu'hubo un cambéu real d'estos cambeos de personal, y siguir alantre", recuerda Mondale. "Pero'l mensaxe al pueblu d'Estaos Xuníos consiguió foi que se taben viniendo embaxo". Carter almitió más tarde nes sos memories que namái tendría de pidir namái los cinco miembros del so arrenunciu. En 2008, una pieza de Noticies EE.XX. y World Report declaró: {{Cita|Tamién fadríamos bien en recordar la clase de complexidá y l'humildá que Carter trató d'inyectar na retórica política... Carter nun taba dispuestu a complacer a la xente... Lo que realmente fixo Carter nel so discursu foi fondu. Alvirtió a los ciudadadnos d'Estaos Xuníos que la crisis del petroleu de 1979, d'escasez de gas y precios más altos, derivó de la forma de vida del país. "Munchos de nós tienden a la autoindulgencia y al cultu al consumu. La identidá humana yá nun se define polo qu'unu fai, sinón polo qu'unu ten", dixo'l presidente. El consumismu brindó a la xente una falsa felicidá, suxurió, sinón que tamién previeno a los ciudadanos d'Estaos Xuníos por que reconsideraren les sos vides col fin d'enfrentase al fondu desafíu que de la crisis enerxética. A pesar de dellos fracasos, Carter dexó tras una manera de falar sobre'l compromisu del país y la so necesidá d'enfrentase a lo que ye ensin dulda unu de los sos mayores desafíos, pa resolver la crisis enerxética d'una manera que tome en serio tantu les nueses llendes como'l nuesu grandor.}}<ref>{{cita web | url = http://www.usnews.com/articles/opinion/2008/08/13/past-and-present-malaise-and-the-energy-crisis.html | editorial = US News | títulu = Past and Present: malaise and the energy crisis | fecha = 13 d'agostu de 2008}}</ref> === Política esterior === [[Ficheru:US President Jimmy Carter Presidential Trips.PNG|thumb|Países visitaos por Carter mientres la so presidencia.]] ==== Corea del Sur ==== Mientres el so primer mes nel cargu, Carter menguó'l presupuestu de defensa en seis mil millones de dólares. Unu de los sos primeros actos foi ordenar la retirada unillateral de toles armes nucleares de [[Corea del Sur]] y anunciar la so intención d'amenorgar el númberu de tropes d'Estaos Xuníos aparcaes nesi país. Dellos militares criticaron esta decisión en conversaciones privaes y en testimonio ante comités del Congresu, en [[1977]], el xeneral [[John K. Singlaub]], xefe del Estáu Mayor de les fuercies d'EE.XX. en Corea del Sur, criticó públicamente la decisión de Carter de menguar les tropes destinaes ellí. El [[21 de marzu]] de [[1977]], Carter relevar del so cargu, manifestando que les sos opiniones manifestaes públicamente, resultaben "incompatibles cola política anunciada de seguridá nacional".<ref>{{cita web |url=http://tvnews.vanderbilt.edu/program.pl?ID=493633 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2008 |títulu=Carter / Singlaub NBC Evening News for Thursday May 19, 1977 |obra=Vanderbilt Television News Archive |editorial=Vanderbilt University |fecha=19 de mayu de 1977 }}</ref><ref>{{cita publicación |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,914937,00.html |fechaaccesu=5 de xunetu de 2008 |títulu=Xeneral on the Carpet |obra=Time |fecha=30 de mayu de 1977 }}</ref> Carter tenía previstu la retirada en 1982 de toles tropes, sacante 14.000 soldaos de la Fuercia Aérea d'EE.XX. y especialistes en loxística, pero, en 1978, dempués de retayar solo 3.600 soldaos, viose obligáu a abandonar el proyeutu pola presión del Congresu y les oposición de los sos xenerales.<ref>[http://www.cato.org/pubs/pas/pa096.html Korea: The Case For Disengagement<!--Bot-generated title-->]</ref> ==== Alcuerdos de Camp David ==== {{AP|Alcuerdos de Camp David}} [[Ficheru:Begin, Carter and Sadat at Camp David 1978.jpg|thumb|D'esquierda a derecha: [[Menájem Beguin]], Jimmy Carter y [[Anwar el-Sadat]] en setiembre de [[1978]].]] [[Ficheru:Nicolae Ceaucescu 1978.jpg|thumb|Nicolae Ceaușescu con Carter en [[Bucuresti]], [[1978]].]] [[Ficheru:Carter and Sadat White House2.jpg|thumb|El presidente Carter recibiendo al presidente exipciu [[Anwar el-Sadat]] na [[Casa Blanca]], pocu dempués de los [[Alcuerdos de Camp David]], [[8 d'abril]] de [[1980]].]] El secretariu d'Estáu del gabinete de Carter, [[Cyrus Vance]], y l'asesor de Seguridá Nacional, [[Zbigniew Brzezinski]] emprestaron muncha atención al [[conflictu árabe-israelín]]. Les comunicaciones diplomátiques ente [[Israel]] y [[Exiptu]] aumentaron significativamente dempués de la [[Guerra del Yom Kippur]] de 1973 y l'alministración de Carter creía que yera'l momentu fayadizu pa una solución global del conflictu. A mediaos de [[1978]], Carter taba bien esmolecíu, cuidao que había expirado namái unos meses enantes el Tratáu de Separación ente Exiptu ya Israel. Carter decidió destinar un unviáu especial a [[Oriente Mediu]]. L'embaxador d'Estaos Xuníos diba y venía ente [[El Cairu]] ([[Exiptu]]) y [[Tel Aviv]] intentando amenorgar les discrepancies ente los dos países. Suxurióse entós que los cancilleres axuntar nel [[castiellu de Leeds]] ([[Inglaterra]]) p'aldericar les posibilidaes de paz. Trataron de llegar a un alcuerdu, pero los ministros d'esteriores nun lu llograron.<ref>Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 188–190. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> Darréu algamáronse los [[Alcuerdos de Camp David]] de [[1978]], unu de los llogros más importantes de Carter mientres la so presidencia. Los alcuerdos fueron un conveniu de paz ente Israel y Exiptu axustáu por Carter, que remató les negociaciones anteriores, realizaes n'[[Oriente Mediu]]. Nestes negociaciones el rei [[Hasan II de Marruecos]] actuó como negociador ente los intereses árabes n'Israel, y [[Nicolae Ceaușescu]] de [[Rumanía]] actuaba como intermediariu ente Israel y la [[Organización pa la Lliberación de Palestina]]. Cuando les negociaciones iniciales remataron, el presidente exipciu [[Anwar Sadat]] averar a Carter pa pidi-y ayuda. Carter convidó al primer ministru israelín [[Menájem Beguin]] y Anwar el-Sadat a [[Camp David]] pa siguir les negociaciones. Llegaron el [[8 d'agostu]] de 1978, nengunu de los líderes atopárense dende la xunta de [[Viena]]. El presidente Carter actuó como mediador ente los dos líderes y faló con cada unu por separáu pa intentar algamar un alcuerdu. Trescurríu un mes ensin llegar a nengún resolución, el presidente Carter decidió axuntase con dambos a lo llargo d'un viaxe a [[Gettysburg (Pennsylvania)|Gettysburg]], ([[Pennsylvania]]) pa romper el puntu muertu. Ellí amosó-yos el terrén onde se desenvolviera una batalla de la [[Guerra de Secesión]], Les éxplicó la hestoria de la batalla y fixo fincapié no importante que yera algamar la paz col fin de llevar la prosperidá al pueblu. Una lleición que contribuyó a que cuando Beguin y Sadat tornaron a Camp David, entendieren que teníen de roblar dalgún tipu d'alcuerdu.<ref>Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 190–193. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> El [[12 de setiembre]] de [[1978]], el presidente Carter suxurió que s'estremaren les negociaciones sobre'l Tratáu de Paz en dos marcos: El marcu 1 encetaría [[Cixordania]] y la [[Franxa de Gaza]], ente que'l marcu 2 ocupar del [[Sinaí]]. * El primer marcu trataba los [[territorios palestinos]] de Cixordania y la Franxa de Gaza. ** El primer puntu referir a la eleición d'un autogobiernu, lo cual dexaría plena autonomía a los habitantes de dambos territorios. Esti gobiernu sería escoyíu polos palestinos y namái s'ocuparía de los asuntos municipales. ** El segundu pasu sería la concesión de l'autonomía a los palestinos, sobremanera nos asuntos municipales. Prevíase que dempués d'estos pasos, l'Estáu de Palestina podría ser axustáu. El marcu 1 nun foi perbién recibíu por palestinos y xordanos que s'opunxeron al fechu de que Beguin y Sadat tomaron decisiones sobre'l so destín final, ensin consultar con ellos o los sos dirixentes.<ref name="Bickerton, I pages 190">Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 190–193; 198–200. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> * El segundu marcu ocupar de la [[Península de Sinaí]]. Componer de dos puntos: ** Les dos partes, Exiptu ya Israel, tendríen d'axustar un tratáu nun periodu de seis meses basáu nel principiu de la soberanía exipcia sobre la península de Sinaí y la retirada d'Israel d'esa rexón. ** Esti tratáu sería siguíu pol establecimientu de rellaciones diplomátiques, polítiques, económiques, y culturales ente [[Exiptu]] ya [[Israel]]. El presidente Carter almitió que con too y con eso "inda esistíen grandes dificultaes y munches cuestiones difíciles de resolver.".<ref>1978 Year in Review: The Camp David Summit-http://www.upi.com/Audiu/Year_in_Review/Events-of-1978/The-Camp-David-Summit/12309251197005-3/</ref> La reaición a esta propuesta nel mundu árabe foi bien negativa. En payares de [[1978]], celebróse una xunta d'emerxencia convocada pola [[Lliga Árabe]] en [[Damascu]]. Una vegada más, Exiptu foi la tema principal de la xunta, y condergóse la propuesta de tratáu qu'Exiptu diba roblar. Sadat foi tamién atacáu pola prensa árabe por romper files cola Lliga Árabe y traicionar al [[mundu árabe]]. Los discutinios relativos al futuru tratáu de paz llevar a cabu en dambos países. Israel aportunó mientres les negociaciones en que'l tratáu ente [[Israel]] y [[Exiptu]] tenía de sustituyir tolos demás trataos d'Exiptu, incluyíos los roblaos cola Lliga Árabe y los países árabes. Israel tamién quería l'accesu al petroleu descubierto na rexón del [[Sinaí]]. El presidente Carter intervieno ya informó a los israelinos que [[EE. XX.]] apurriría a Israel el suministru de petroleu que precisaba pa los próximos 15 años, si Exiptu decidía nun apurri-y lo a [[Israel]].<ref>Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 192–193. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> El Parllamentu israelín aprobó'l tratáu con una cómoda mayoría. Per otra parte, el gobiernu exipciu taba aldericando alrodiu de distintes cuestiones. Nun-yos gustaba'l fechu de que'l tratáu propuestu sustituyiría a tolos demás trataos. Amás los exipcios sentíense decepcionaos porque nun llograren venceyar la cuestión del Sinaí al problema de Palestina. El [[26 de marzu]] de [[1979]], [[Exiptu]] ya [[Israel]] roblaron el tratáu de paz en [[Washington D.C.]],<ref name="Bickerton, I pages 190"/> el papel de Carter foi esencial. [[Aaron David Miller]] entrevistó a munchos funcionarios nel so llibru ''The Much Too Promised Land'' (2008) y concluyó lo siguiente: ''Nun importa a quien se-y preguntar, norteamericanos, exipcios, o israelinos, la mayoría tán d'alcuerdu: ensin Carter nun esistiría nengún tratáu de paz.''<ref>Aaron David Miller, The Much Too Promised Land (Bantam Books, 2008), page 159.</ref> ==== Derechos humanos ==== Carter primeramente estremóse de la política establecida de contención escontra la [[Xunión Soviética]]. Promovió una política esterior qu'asitió los derechos humanos ente les sos prioridaes, lo cual supunxo una rotura cola actitú de los sos predecesores que nun emprestaben atención al incumplimientu de los derechos humanos que cometieren los países aliaos d'[[Estaos Xuníos]].<ref name="dumbrell">{{cita web |url=https://books.google.com/books?id=RHi7AAAAIAAJ&pg=PA172&dq=%22pat+derian%22+%2B%22first+assistant+secretary+of+state%22&hl=en&ei=Glb2Tfi-DsrZgQfCobjBCw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=%22pat%20derian%22%20%2B%22first%20assistant%20secretary%20of%20state%22&f=false |títulu=''The Making of U.S. Foreign Policy'' |autor=Dubrell John. |editorial=Manchester University Press, 1990}}</ref> L'Alministración Carter dexó de dar sofitu al réxime de [[Anastasio Somoza Debayle|Somoza]] en [[Nicaragua]], históricamente sofitáu per Estaos Xuníos y dieron la so ayuda al nuevu gobiernu del [[Frente Sandinista de Lliberación Nacional]] qu'asumió'l poder dempués del derrocamientu de Somoza. Sicasí, Carter ignoró un pidimientu del Arzobispu [[Óscar Romero]] n'[[El Salvador]] pa unviar ayuda militar a esi país. Romero foi asesináu más tarde poles sos crítiques pola violación de [[derechos humanos]] n'El Salvador. Carter tamién foi criticáu pola activista feminista [[Andrea Dworkin]] por desabrise de los derechos de les muyeres en Arabia Saudita.<ref>[http://www.nostatusquo.com/ACLU/dworkin/WarZoneChaptIIIA.html A Feminist Looks at Saudi Arabia<!--Bot-generated title-->]</ref> Carter siguió la política de los sos antecesores d'imposición de sanciones a [[República de Rhodesia|Rhodesia]], y dempués de que l'obispu [[Abel Muzorewa]] fuera escoyíu primer ministru, protestó pola esclusión de les eleiciones de [[Robert Mugabe]] y [[Joshua Nkomo]]. La fuerte presión d'[[Estaos Xuníos]] y el [[Reinu Xuníu]] llograron nueves eleiciones en [[República de Rhodesia|Rhodesia]] (güei [[Zimbabue]]), que llevaron a la eleición de [[Robert Mugabe]] como Primer Ministru; dempués de lo cual, llevantáronse les sanciones, y concedióse-y al país la reconocencia diplomática. Carter tamién foi conocíu poles sos crítiques a [[Alfredo Stroessner]] de [[Paraguái]] y [[Augusto Pinochet]] de Chile, anque dambos Stroessner y Pinochet, asistieron a la firma del [[Trataos Torrijos-Carter|Tratáu de la Canal de Panamá]],<ref>"Visits to the U.S. by Foreign Heads of State and Government--1977." ''United States Department of State''. Accessed on February 22, 2010.</ref> tamién protestó contra l'[[Apartheid]] en [[Sudáfrica]]. ==== República Popular China ==== [[Ficheru:Carter DengXiaoping.jpg|thumb|El líder chinu [[Deng Xiaoping]] y el presidente Carter, mientres la ceremonia de firma del tratáu d'establecimientu de rellaciones diplomátiques ente China y Estaos Xuníos, el 29 de xineru de [[1979]].]] Carter siguió la política de Richard Nixon pa normalizar les rellaciones cola [[República Popular China]]. El conseyeru de Seguridá Nacional, [[Zbigniew Brzezinski]] y [[Michel Oksenberg]], viaxaron a [[Beixín]] a principios de [[1978]], onde xuntu con [[Leonard Woodcock]], direutor de la oficina d'enllaz, establecieron les bases d'un alcuerdu p'algamar rellaciones diplomátiques y comerciales completes cola [[República Popular de China]]. Nel Comunicáu Conxuntu sobre l'Establecimientu de Rellaciones Diplomátiques (Joint Communiqué on the Establishment of Diplomatic Relations) de [[1 de xineru]] de [[1979]], Estaos Xuníos tresfirió la reconocencia diplomática de [[Taipéi]] a [[Beixín]] y repitió el ''Comunicáu de Shanghai'' que suponía la reconocencia de la esistencia d'una única China y almitía que [[Taiwán]] formaba parte d'ella. Beixín, pela so parte, aceptó qu'Estaos Xuníos siguiera calteniendo rellaciones comerciales, culturales y contactos de calter non oficial con Taiwán. Estaos Xuníos siguió calteniendo contactos con Taiwán gracies a la [[Llei de Rellaciones de Taiwán]]. ==== Trataos de la Canal de Panamá ==== {{AP|Trataos Torrijos-Carter}} [[Ficheru:Jimmy Carter and General Omar Torrijos signing the Panama Canal Treaty.jpg|thumb|250px|El presidente Carter y [[Omar Torrijos]] danse esquitar momentos dempués de roblar los trataos.]] Unu de los momentos más revesosos de la presidencia de Carter foi la negociación y firma de los Trataos del [[Canal de Panamá]], en setiembre de [[1977]]. Estos trataos, que n'esencia suponíen la tresferencia del [[Canal de Panamá|Canal]], de los Estaos Xuníos a la [[Panamá|República de Panamá]], fueron refugaos pol [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]], col argumentu de que se taba tresfiriendo un asentamientu d'Estaos Xuníos de gran valor estratéxicu a un país inestable y corrupto, dirixíu pol xeneral [[Omar Torrijos]], que nun fuera escoyíu democráticamente. Aquellos que sofitaben los trataos, otra manera, defendíen que la canal fuera construyíu dientro del territoriu panamiegu y que por tanto, [[Estaos Xuníos]] por aciu el so control ocupara parte d'otru país, polo que l'alcuerdu tenía por oxetu devolver a Panamá la total soberanía sobre'l so territoriu. Tres la firma de los Trataos de la Canal en xunu de [[1978]], Carter visitó Panamá cola so esposa y [[Senáu de los Estaos Xuníos|doce senador d'Estaos Xuníos]], metanes disturbios estudiantiles xeneralizaos en contra del gobiernu de Torrijos. Más palantre Carter encamentó al réxime de Torrijos por que frenara la so política dictatorial y avanzara gradualmente escontra la democracia en [[Panamá]]. {{Mal traducíu}} ==== SALT II ==== {{VT|Alcuerdos SALT}} [[Ficheru:Carter Brezhnev sign SALT II.jpg|left|thumb|El presidente Carter xuntu col secretariu xeneral soviéticu [[Leonid Brézhnev]] roblen el SALT II en [[Viena]], [[18 de xunu]] de [[1979]].]] Una de les claves de la política esterior de Carter, que supunxo amás un trabayu bien aballador, foi la firma del Tratáu SALT II (Conversaciones De Llimitación d'Armes Estratéxiques»), qu'amenorgó'l númberu d'armes nucleares producíes o calteníes tantu polos [[Estaos Xuníos]] como pola [[Xunión Soviética]]. El trabayu de [[Gerald Ford]] y [[Richard Nixon]] condució al tratáu SALT I, qu'amenorgara'l númberu d'armes nucleares producíos;, pero Carter deseyaba afondar más nel amenorgamientu d'esti tipu d'armamentu. L'oxetivu principal de Carter, como señaló nel so discursu inaugural, consistía na desapaición completa de les armes nucleares nel mundu. Con esti fin, Carter y el líder de la [[Xunión Soviética]], [[Leonid Brezhnev]], llegaron en 1979, al alcuerdu del Tratáu SALT II. Sicasí'l Congresu negó la so ratificación, una y bones munchos pensaben que la firma de los trataos debilitaría les defenses d'Estaos Xuníos. Tres la intervención soviética n'Afganistán a finales de [[1979]], Carter retiró'l tratáu de la considerancia del Congresu y nunca foi ratificáu, anque foi robláu por Carter y Brezhnev. Aun así, dambes partes cumplieron los compromisos establecíos nes negociaciones. ==== Intervención n'Afganistán ==== {{VT|Operación Ciclón|Guerra d'Afganistán (1978-1992)}} Jimmy Carter sosprendióse enforma de la intervención soviética n'Afganistán d'avientu de 1979 y rápido tomó midíes, ente elles armar a los [[Muyahidín (Afganistán)|muyahidines]].<ref>http://www.slate.com/id/2166661</ref> El vicepresidente [[Walter Mondale]] manifestó públicamente la so desaprobación de l'agresiva política qu'adoptara la Xunión Soviética.<ref>http://www.csmonitor.com/1981/0310/031029.html</ref> Los soviéticos caltuvieren conversaciones previes colos dirixentes afganos que paecíen indicar que nun tener# cuenta de intervenir, sicasí'l [[Politburó]], con munches duldes, considerara seriamente la posibilidá d'actuar militarmente. Argumentóse que l'ayuda financiera d'Estaos Xuníos a los disidentes afganos, qu'incluyíen islamistes y otros militantes, y el deséu soviéticu de protexer al gobiernu afganu d'esquierda, fueron los factores que terminaron de convencer a los soviéticos pa intervenir.<ref>http://www.zcommunications.org/the-rise-and-rise-of-robert-gates-by-roger-morris</ref> Per otra parte, la CIA suministró miles de millones de dólares n'armes a los militantes muyahidines afganos. y apurrió asistencia a los insurxentes fundamentalistes al traviés de los servicios secretos pakistaníes, el [[Inter-Services Intelligence]] (ISI), nun programa llamáu [[Operación Ciclón]].<ref>Time Magazine, 13 May, 2003, "The Oily Americans," http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,450997-2,00.html </ref> [[Estaos Xuníos]] empezó a unviar de callao ayuda financiera llindada pa les faiciones islamistes afganes el [[3 de xunetu]] de [[1979]]. N'avientu de [[1979]] la [[XRSS]] derrocó al primer ministru [[Jafizulá Amín]], a quien acusaba d'axente de la CIA y que primeramente diera un golpe d'Estáu contra'l gobiernu lexítimu de [[Nur Taraki]]. Los políticos d'Estaos Xuníos, tanto republicanos como demócrates, dicíen que los soviéticos taben asitiándose p'apoderar el petroleu del [[Oriente Mediu]]. Otros creíen que la Xunión Soviética tarrecía que la revolución y islamización d'Afganistán estender a la población musulmana de la XRSS. Dempués del derrocamientu de Amín, Carter anunció lo que se conoz como la [[Doctrina Carter]], consistente nel compromisu norteamericanu d'usar forzar si fuera necesariu p'aportar a los recursos petrolíferos del Golfu Pérsicu. L'aumentu de tensión ente los bloques causáu por ta doctrina remató col boicotio de los Xuegos Olímpicos de Moscú de 1980, al que la XRSS y los sos aliaos contestaríen nun allegando a los Xuegos de Los Angeles en 1984. Coles mesmes púnxose fin al tratáu de Trigu Rusu, que tenía por oxetu establecer un comerciu cola XRSS y menguar les tensiones de la Guerra Fría. Les esportaciones de ceberes fuera beneficioses pa los llabradores, y l'embargu de Carter marcó l'entamu de dificultaes pa los llabradores d'Estaos Xuníos. Carter y Brzezinski empecipiaron un programa tapáu d'entrenamientu de los muyahidines en [[Paquistán]] y [[Afganistán]] con oxetu d'atayar los planes oviéticos. Les polítiques diplomátiques de Carter escontra [[Paquistán]] camudaron drásticamente. L'alministración cortara l'ayuda financiera al país a principios de [[1979]] cuando los fundamentalistes relixosos, afalaos pola corriente de la [[dictadura militar]] [[Islam|islámica]] en Paquistán, quemaron una Embaxada de los EE.XX. con base ellí. La participación internacional en [[Paquistán]], aumentó considerablemente cola intervención soviética. Al entós presidente de [[Paquistán]], el xeneral [[Muhammad Zia-ul-Haq]], ufiertáronse-y 400 millones de dólares pa subsidiar a los anticomunistes muyahidines n'[[Afganistán]]. El xeneral Zia tornó la ufierta como insuficiente y EE.XX. viose obligáu a aumentar l'ayuda a Paquistán. Reagan darréu espandió esti programa en gran midida. Los críticos con esta política culparon a Carter y Reagan de la inestabilidá de los gobiernos post-soviéticos d'[[Afganistán]], que causó'l surdimientu d'una [[teocracia]] islámica na rexón. ==== Crisis de los rehenes d'Irán ==== {{AP|Crisis de los rehenes n'Irán}} [[Ficheru:Man holding sign during Iranian hostage crisis protest, 1979.jpg|300px|thumb|Protesta en [[Washington DC]]. El cartelu diz: ''"Deportái a tolos iraninos"''.]] El principal conflictu ente los derechos humanos y los intereses d'Estaos Xuníos llegó nes rellaciones de Carter col [[Mohammad Reza Pahlevi|Sha d'Irán]]. El sha [[Mohammad Reza Pahlavi]], fuera un fuerte aliáu de los Estaos Xuníos dende la [[Segunda Guerra Mundial]] y unu de los denominaos "pilastres ximielgues" nos que se basaba la política estratéxica d'EE.XX. nel [[Oriente Mediu]], (l'otru yera Arabia Saudita). Sicasí, el so gobiernu foi fuertemente [[autocracia|autocráticu]], foi vistu como [[Cleptocracia|cleptocrático]] nel so país, en 1953 entamó, xuntu cola alministración de Eisenhower, un golpe d'estáu pa esaniciar al escoyíu primer ministru, [[Mohammed Mossadegh]]. Nuna visita d'estáu a [[Irán]] mientres 1978, Carter faló en favor del Shah, denominándolo ''"líder de la sabiduría suprema"'' y pilastra de la estabilidá nel volátil [[Oriente Mediu]]. El discursu nunca foi espublizáu na televisión d'Estaos Xuníos. Cuando españó la [[Revolución iranina]] y el Shah foi derrocáu, Estaos Xuníos nun intervieno direutamente. El shah dir escontra un exiliu permanente, en xineru de 1979. Carter primeramente negó-y la entrada a Estaos Xuníos, inclusive por razones d'urxencia médica. A pesar de la so negativa inicial a la entrada del Shah nos Estaos Xuníos, el [[22 d'ochobre]] de [[1979]], Carter concedió-y permisu d'entrada y asilu temporal mientres la duración del so tratamientu contra'l cáncer, el Sha dirixióse de vuelta a Panamá'l [[15 d'avientu]] de [[1979]]. En payares d'esi mesmu añu, como respuesta a la entrada del Shah n'EE.XX., los militantes iraninos tomaron la embaxada d'Estaos Xuníos en [[Teḥrán]], reteniendo a 52 ciudadanos d'aquel país como rehenes.<ref name = "Dyer-2004"/> Los iraninos esixeron en cuenta de la so lliberación: * El regresu del Sha a Irán pa ser sometíu a xuiciu.<br /> * La devolución de la riqueza acumulada del Sha al pueblu iranín.<br /> * La reconocencia de la culpabilidá d'Estaos Xuníos poles sos aiciones pasaes n'Irán, amás d'una sida.<br /> * La promesa d'Estaos Xuníos de nun interferir nos asuntos d'Irán nel futuru. Anque esi mesmu añu, el Sha salió d'Estaos Xuníos, morriendo n'[[Exiptu]] en 1980, la crisis de los rehenes siguió y apoderó l'últimu añu de la presidencia de Carter. La subsiguiente respuesta a la crisis - dende la estratexa de "Rose Garden" de permanecer dientro de la Casa Blanca, hasta l'intentu fallíu de rescatar a los rehenes per medios militares ([[Operación Garra d'Águila]]), fueron en gran parte responsables na derrota de Carter nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1980|eleiciones de 1980]]. El [[14 de payares]] de [[1979]], dempués de tomar de los rehenes, Carter dictó la Orde Executiva 12170, que bloquiaba les propiedaes del Gobiernu iranín,<ref>{{cita web |url=http://www.archives.gov/federal-register/executive-orders/1979.html |títulu=http://www.archives.gov/federal-register/executive-orders/1979.html |obra=}}</ref> conxelando cuentes bancaries del gobiernu iranín nos bancos d'Estaos Xuníos, por un total de 8.000 millones de dólares d'Estaos Xuníos d'esi tiempu. Estos embargos utilizáronse como moneda de cambéu pa la lliberación de los rehenes. Nos díes anteriores a que Ronald Reagan asumiera la presidencia, el diplomáticu arxelín [[Abdulkarim Ghuraib]] empecipió les negociaciones ente los EE.XX. ya [[Irán]], que remataron nos "Alcuerdos d'Arxel" el [[19 de xineru]] de [[1981]], un día primero que rematara la Presidencia de Carter, los alcuerdos implicaben el compromisu d'Irán de lliberar a los rehenes de momentu.<ref>{{cita web |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Hostage_Crisis|títulu=Iranian Hostage Crisis |obra=}}</ref> Amás, les Órdenes Executives 12277 y 12.285 dictaes por Carter,<ref>{{cita web |url=http://www.presidency.ucsb.edu/executive_orders.php?year=1981 |títulu=http://www.presidency.ucsb.edu/executive_orders.php?añu=1981 |obra=}}</ref> suponíen la lliberación de tolos bienes pertenecientes al gobiernu iranín y tolos activos pertenecientes al Sha atopaos dientro de los Estaos Xuníos y la garantía de que los rehenes nun tendríen nengún derechu llegal contra'l gobiernu iranín. Irán, sicasí, tamién aportó a asitiar 100.000 millones de dólares de los activos conxelaos nuna cuenta de garantía bloquiada, aocordando Irán y Estaos Xuníos la creación d'un tribunal pa dirimir les denuncies de ciudadanos norteamericanos poles perda causaes pol Gobiernop iranín, esti tribunal conocíu como Tribunal de Reclamación Irán-Estaos Xuníos, dio más de dos mil millones de dólares a reclamantes d'EE.XX. y foi descritu como unu de los más importantes órganos d'arbitraxe na historia del derechu internacional. Anque la lliberación de los rehenes foi axustada y garantizada pol gobiernu de Carter, los rehenes nun fueron lliberaos hasta'l [[20 de xineru]] de [[1981]], momentos dempués de que Reagan tomara posesión como [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]]. == Eleiciones de 1980 == [[Ficheru:Ronald Reagan Inauguration.JPEG|thumb|250px|Reagan recibe la felicitación de Jimmy Carter, mientres la so toma de posesión de presidente d'Estaos Xuníos (20 de xineru de 1981).]] {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1980}} [[Ficheru:ElectoralCollege1980.svg|left|thumb|Mapa eleutoral de les eleiciones de [[1980]].]] Escontra finales de 1979, Carter colaba bien retrasáu nes preferencies de los eleutores pa les eleiciones de 1980, inclusive'l observadores políticos pensaben que podía ser sustituyíu por Edward Kennedy nel partíu demócrata. Sicasí tomar de los rehenes de la embaxada n'Irán y la invasión rusa d'Afganistán ameyoraron el so imaxe y emburriar lo suficiente pa llograr la nominación del so partíu. El posterior fracasu de rescate de los rehenes fundió de nuevu la so imaxe de cara a la reeleición.<ref>{{cita llibru |apellíu=Jones |nome=Maldwyn A. |enllaceautor= |títulu=Historia d'Estaos Xuníos 1607-1992 |url= |fechaaccesu=21 de xineru de 2012 |idioma= |otros= |edición= |añu=|editor= |editorial=Cátedra |allugamientu= |isbn=84-376-1407-4 |capítulo= |páxina=|cita= }} </ref> Carter perdió les eleiciones contra'l republicanu [[Ronald Reagan]]. La distribución de votos foi 43,9 millones votos, que representaben el 50,7% del total, pa Reagan y 35,5 millones de votos, que representaben el 41%, pa Carter. El candidatu independiente [[John B. Anderson]] llogró 5,7 millones de votos, un 6,6% del total. Sicasí, el fechu de que los sofitos a Carter nun se concentraren nuna rexón xeográfica concreta, provocó que Reagan llograra una victoria arrolladora del 91% de los compromisarios, dexando a Carter con namái seis estados y el Distritu de Columbia. Reagan llevó a un total de 489 votos eleutorales frente a 49 de Carter. La derrota de Carter marcó la primer vegada qu'un presidente electu nun llograba llograr un segundu mandatu dende [[Herbert Hoover]] en [[1932]]. Carter cumplió la so promesa de consiguir la lliberación con vida de los 52 rehenes de la embaxada d'Estaos Xuníos n'Irán, pero nun llogró asegurar la so lliberación enantes de les eleiciones. Anque Carter axustó n'última instancia la so lliberación, Irán nun aportó a la mesma hasta unos minutos dempués de que Ronald Reagan asumiera'l cargu de presidente. En reconocencia de la intervención de Carter, Reagan pidiólu que fora a [[Alemaña Occidental]] pa da-yos la bienvenida pola so lliberación. Mientres la campaña, Carter foi oxetu de burlla pol denomináu incidente del coneyu, un [[Incidente del coneyu|alcuentru con un coneyu de natación mientres pescaba]] nel estanque de la so granxa, el [[20 d'abril]] de [[1979]]. Finalmente, cuando Jimmy Carter despidir de la Casa Blanca, y diríxese escontra'l so estáu natal que ye Georgia, rellacionóse-y col cantar "Midnight train to Georgia" (l'últimu tren a Georgia) interpretada por [[Gladys Knight]] & the Pips, un númberu unu de la llista de Billboard del añu 1973. recordando l'orixe del cacahuatero que fuera Presidente. == Pospresidencia == [[Ficheru:JimmyCarteronBicycle.jpg|thumb|left|Carter montando en bicicleta ([[2008]]).]] En [[1981]], Carter tornó al cultivu de cacagüeses en [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], qu'asitiara nun [[fideicomiso]] ciegu mientres la so presidencia pa evitar inclusive l'apariencia de conflictu d'intereses. Atopó que los fideicomisarios remanaren mal l'enfotu, dexándolo con más d'un millón de dólares en delda. Nos años siguientes, llevó una vida activa, cola fundación del [[Centru Carter]], la construcción de la so biblioteca presidencial, la enseñanza na Universidá Emory n'Atlanta y escribiendo numberosos llibros.<ref name = "Dyer-2004"/> === Legáu === Al dexar el cargu, la so presidencia foi valorada pola mayoría como un fracasu.<ref>{{cita web |autor=Cinnamon Stillwell |url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/g/a/2006/12/13/cstillwell.DTL |títulu=Jimmy Carter's Legacy of Failure |editorial=Sfgate.com |fecha=12 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita web |autor=January 21, 2000 — |url=http://www.brookings.edu/opinions/2000/0121politics_hess.aspx |títulu=Jimmy Carter: Why He Failed - Brookings Institution |editorial=Brookings.edu |fecha=21 de xineru de 2000 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita publicación | url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1810305,00.html | obra=Time}}</ref> Na clasificación histórica de presidentes d'Estaos Xuníos, la presidencia de Carter bazcuyó ente'l puestu 19 y el 34. Magar la presidencia de Carter recibió crítiques mistes de dellos historiadores, la so llucha pola paz percima de too y los sos esfuercios humanitarios desque abandonó la presidencia lleváron-y a ser llargamente reconocíu como unu de los más esitosos ex presidentes na hestoria d'EE.XX.<ref>PBS Online/WGBH, [http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/y_post.html "People & Events: Jimmy Carter's Post-Presidency"], ''American Experience: Jimmy Carter'', 1999–2001. Retrieved August 4, 2008.</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Brinkley|nome=Douglas|enllaceautor=Douglas Brinkley|mes=Fall|añu=1996|títulu=The rising stock of Jimmy Carter: The 'hands on' legacy of our thirty-ninth President|publicación=Diplomatic History|volume=20|númberu=4|páxines=505–530|id={{ISSN|0145-2096}}|doi=10.1111/j.1467-7709.1996.tb00285.x}} </ref> Jimmy Carter y el so vicepresidente [[Walter Mondale]] fueron l'equipu más llonxevu dempués de la presidencia na historia d'Estaos Xuníos. El [[11 d'avientu]] de [[2006]], cumplieron 25 años y 325 díes desque dexaron los sos cargos, superando'l récor anterior establecíu pol presidente [[John Adams]] y [[Thomas Jefferson]] vicepresidente, que morrieron el [[4 de xunetu]] de [[1826]]. N'agostu de 2012 superaría a [[Herbert Hoover]] como presidente que más vivió dende'l términu del so mandatu. Jimmy Carter ye unu de los cuatro presidentes,<ref>Los otros son [[William Henry Harrison]], [[Zachary Taylor]] y [[Andrew Johnson]],</ref> y l'únicu na historia moderna, que nun tuvo la oportunidá de nomar a un xuez por qu'integrara na [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte suprema]]. === Imaxe pública === ''El diariu [[The Independent]]'' publicó: {{Cita|(...) Carter ye llargamente consideráu como meyor home que presidente.}}<ref name="indy">{{cita publicación |url=http://www.independent.co.uk/news/presidents/jimmy-carter-1482922.html|títulu=Jimmy Carter:39th president – 1977–1981|editorial=independent.co.uk |fechaaccesu=28 de xineru de 2009 | llugar=London | fecha=22 de xineru de 2009}}</ref> Carter empecipió'l so mandatu con un índiz de 66% d'aprobación,<ref>[http://www.gallup.com/poll/113923/History-Foretells-Obama-First-Job-Approval-Rating.aspx Gallup].</ref> pero esta amenorgóse a un 34% nel momentu de dexar el cargu, col 55% de desaprobación.<ref>[http://www.gallup.com/poll/113770/Bush-Presidency-Closes-34-Approval-61-Disapproval.aspx Gallup Poll].</ref> Les encuestes a empiezos de la campaña presidencial de 1976 suxurieron que munchos non -y perdonaben a [[Gerald Ford]] la so rellación con [[Richard Nixon]] y l'[[escándalu Watergate]].<ref>{{cita web |autor=Joel Roberts |url=http://www.cbsnews.com/stories/2006/12/27/opinion/polls/main2301584.shtml |títulu=Polls: Ford's Image Improved Over Time |editorial=CBS News |fecha=27 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> Carter, en comparanza, paecía un honestu, sinceru y bien intencional suriegu. Esta situación camudó cuando Carter postular pa la reeleición, cuando la autoconfianza de Ronald Reagan oldeó col temperamentu seriu ya introspectivu de Carter. L'atención personal de Carter a los detalles y la so aparente indecisión y debilidá viéronse acentuaos pol encantu que Reagan espertó ente los votantes.<ref name="nytimes">{{cita publicación |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DEFDE1039F93BA25756C0A96F948260&sec=&spon=&pagewanted=all |títulu=WASHINGTON TALK; Carter Begins to Shed Negative Public Image|editorial=New York Times |fechaaccesu=28 de xineru de 2009 | nome=Y. J. | apellíu=Dionne Jr | fecha=18 de mayu de 1989}}</ref> N'última instancia, la combinación de los problemes económicos, la crisis de los rehenes d'Irán, y la falta de cooperación de Washington fíxo-y fácil a Reagan presentar a Carter como un líder ineficaz. Desque dexó la presidencia, la reputación de Carter ameyoró enforma. L'índiz d'aprobación presidencial de Carter, que tuvo'l so visu nun 31% xustu enantes de les eleiciones de 1980, atopar a principios de 2009 nel 64%. La pospresidencia de Carter tamién tuvo una acoyida favorable. Carter esplica qu'una gran parte d'esti cambéu deber al socesor de Reagan, George HW Bush, quien lo buscó viviegamente y foi muncho más atentu y comenenciudu nel so conseyu de lo que Reagan fuera. Carter caltuvo rellaciones de trabayu colos ex presidentes [[George H. W. Bush]], [[Bill Clinton]] y [[George W. Bush]], y a pesar de les sos diferencies polítiques, los trés convirtiéronse en bonos amigos mientres años trabayando xuntos en dellos proyeutos humanitarios.<ref>{{Obra citada |url=http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/p_jcarter.html |títulu=American Experience: People & Events: James Earl ("Jimmy") Carter Jr. (1924–)|editorial=[[Public Broadcasting Service]] |fechaaccesu=25 d'avientu de 2009}}</ref> === Centru Carter === {{AP|Centru Carter}} [[Ficheru:Carter lib1.JPG|thumbnail|La Biblioteca Presidencial Jimmy Carter.]] Como presidente, Carter espresó'l so oxetivu de faer un gobiernu que fuera "competente y caritatible." Na busca d'esa visión, tuvo implicáu nuna variedá de polítiques públiques nacionales ya internacionales, el resolución de conflictos, derechos humanos y causes benéfiques. En [[1982]], fundó'l [[Centru Carter]] n'[[Atlanta]] pa promover los derechos humanos y solliviar el sufrimientu humanu innecesariu. Esta institución non gubernamental, ensin ánimu d'arriquecimientu, promueve la democracia, busca la mediación y la prevención de conflictos y supervisa el procesu eleutoral en sofitu d'eleiciones llibres y xustes. Amás, trabaya p'ameyorar la salú global al traviés del control y la erradicación d'enfermedaes como la [[Dracunculiasis]], la [[oncocercosis]], el [[paludismu]], el [[tracoma]], la [[filariasis linfática]] y la [[esquistosomiasis]]. Tamién llucha pa menguar l'estigma d'enfermedaes mentales y ameyorar la nutrición por aciu l'aumentu de la producción de los cultivos n'África. Un gran llogru d'esti Centru foi la eliminación de más del 99% de los casos d'enfermedá del vierme de Guinea, un parásitu debilitante qu'esistió dende l'antigüedá, de 3,5 millones de casos envaloraos en 1986 pasóse a menos de 10.000 en 2007.<ref>[http://cartercenter.org/health/guinea_worm/index.html Carter Center Guinea Worm Eradication Program]. Retrieved August 4, 2008.</ref> El Centru Carter supervisó 70 eleiciones en 28 países dende [[1989]].<ref>[http://www.cartercenter.org/peace/democracy/observed.html Elections Observed by The Carter Center]. Retrieved August 4, 2008.</ref> Trabayóse pa resolver los conflictos n'[[Haití]], [[Bosnia]], [[Etiopía]], [[Corea del Norte]], [[Sudán]], [[Venezuela]] y otros países. El Centru Carter sofita viviegamente a los defensores de los derechos humanos en tol mundu ya intervinieron con xefes d'estáu nel so nome. === Premiu Nobel de la Paz === En [[2002]], el ex-presidente Carter recibió'l [[Premiu Nobel]] de la Paz pol so trabayu p'atopar soluciones pacífiques a los conflictos internacionales, promover la democracia, los derechos humanos y el desenvolvimientu económico y social al traviés del Centru Carter. Trés presidentes, [[Theodore Roosevelt]], [[Woodrow Wilson]] y [[Barack Obama]], recibieron el premiu mientres les sos presidencies, Carter ye únicu en recibir el premiu poles sos aiciones dempués de dexar la presidencia. Ye, xuntu con [[Martin Luther King, Jr.]], unu de les dos persones nacíes en [[Georgia]] en recibir el Nobel. === Diplomacia === ==== Corea del Norte ==== En [[1994]], [[Corea del Norte]] espulsara a los investigadores del [[Organismu Internacional d'Enerxía Atómica]] y amenaciaba con empezar a procesar combustible nuclear gastáu. En respuesta, l'entós presidente [[Bill Clinton]] primió por que se impunxeren sanciones y ordenó la unviada de grandes cantidaes de tropes y vehículos a la zona pa preparar pa la guerra. Clinton reclutó a Carter de callao, pa llevar a cabu una misión de paz en Corea del Norte, so l'apariencia d'una misión privada de Carter,<ref>Marion V. Creekmore, ''A Moment of Crisis: Jimmy Carter, The Power of a Peacemaker, and North Korea's Nuclear Ambitions'' (2006).</ref> Clinton vio en Carter una manera de que'l presidente de Corea del Norte, [[Kim Il-sung]], diera marcha tras ensin frayar la so reputación.<ref>{{cita web |autor=Washington Monthly Online |url=http://www.washingtonmonthly.com/features/2004/0405.kaplan.html |títulu="Rolling Blunder" by Fred Kaplan |editorial=Washingtonmonthly.com |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> Carter axustó un alcuerdu con Kim Il-sung, pero foi más allá y diseñó tamién un tratáu, qu'anunció na [[CNN]], ensin l'autorización de la Casa Blanca, como una manera de forzar a los EE.XX. a l'aición. L'Alministración de Clinton robló una versión posterior del Agreed Framework, en virtú del cual Corea del Norte alcordó conxelar y finalmente desmantelar el so programa nuclear y cumplir coles sos obligaciones de non proliferación, en cuenta de entregues de petroleu, la construcción de dos reactores d'agua llixero pa reemplazar los sos reactores de grafitu y discutinios pal eventual establecimientu de rellaciones diplomátiques. L'alcuerdu foi aclamáu nel so momentu como un llogru diplomáticu importante. Sicasí, n'avientu de 2002, los Alcuerdos de Framework viniéronse embaxo de resultes d'una disputa ente'l gobiernu de [[George W. Bush]] y el gobiernu de Corea del Norte de [[Kim Jong-il]]. En 2001, el presidente George W. Bush decidiera adoptar una posición de confrontación escontra Corea del Norte y en xineru de 2002, incluyó a esti país como parte d'un "exa del mal". Mentanto, Corea del Norte empezó a desenvolver la capacidá d'arriquecer uraniu. Bush y otru opositores de l'Alministración d'Estaos Xuníos a los Alcuerdos de Framework creíen que'l gobiernu de Corea del Norte nunca tuvo dispuestu a dexar el so programa d'armes nucleares, pela cueta los partidarios del alcuerdu pensaben qu'esti podría ser un ésitu y que foi socavado. ==== Oriente Mediu ==== Carter y los espertos del [[Centru Carter]] asistieron a les negociaciones non oficiales ente israelines y palestinos pal diseñu d'un modelu d'alcuerdu de paz, llamáu'l [[Alcuerdu de Xinebra (Israel-Palestina)|Alcuerdu de Xinebra]], nel periodu [[2002]]-[[2003]].<ref>BBC News, [http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/3252530.stm "Moderates launch Middle East plan"], December 1, 2003. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter tamién se convirtió nos últimos años nun críticu frecuente de les polítiques d'[[Israel]] n'[[El Líbanu]], [[Cixordania]] y [[Gaza]].<ref>Douglas G. Brinkley. ''The Unfinished Presidency: Jimmy Carter's Journey to the Nobel Peace Prize'' (1999), páxs. 99–123.</ref><ref>[[Kenneth W. Stein]], "[http://www.meforum.org/article/1633 My Problem with Jimmy Carter's Book]", ''[[Middle East Quarterly]]'' 14.2 (Spring 2007).</ref> N'abril de [[2008]], el periódicu árabe con sede en [[Londres]], [[Al-Hayat]], informó que Carter axuntar col líder de [[Hamás]], [[Khaled Mashaal]] na so visita a [[Siria]]. El Centru Carter primeramente nun confirmó nin negó la hestoria. El [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos]] considera Hamás como una organización terrorista.<ref>"[http://www.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1207649973153&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull Jimmy Carter Planning to meet Mashaal]", Xerusalem Post, April 9, 2008.</ref> Nesti viaxe de Mediu Oriente, Carter tamién asitió una ufrienda floral na tumba de [[Yasser Arafat]] en [[Ramallah]], el [[14 d'abril]] de [[2008]].<ref>"[http://www.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1208246574923&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull Carter lays wreath at Arafat's grave]." ''Associated Press''. April 15, 2008.</ref> Carter dixo'l [[23 d'abril]] que nin [[Condoleezza Rice]] nin naide nel Departamentu d'Estáu alvirtiéra-y de que nun s'axuntara colos líderes de Hamás mientres el so viaxe.<ref>"[http://edition.cnn.com/2008/WORLD/meast/04/23/carter.rice.hamas/index.html Carter: Rice did not advise against Hamas meeting]." ''CNN'' April 23, 2008.</ref> Carter paroló con Mashaal al respective de dellos asuntos, ente ellos "fórmules d'intercambiu de prisioneros pa llograr la lliberación del cabu [[Gilad Shalit|Shalit]]."<ref>[http://www.cartercenter.org/news/trip_reports/paris_lebanon_syria_2008.html Paris, Lebanon, and Syria Trip Report by Former US President Jimmy Carter: December 5–16, 2008] The Carter Center, December 18, 2008.</ref> En mayu de [[2007]], ente que l'argumentu de qu'Estaos Xuníos tien de falar direutamente a Irán, Carter afirmó qu'Israel tenía 150 armes nucleares nel so arsenal.<ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/middle_east/article4004300.ece Jimmy Carter says Israel had 150 nuclear weapons], Times.</ref> N'avientu de 2008, Carter visitó [[Damascu]] nuevamente, onde s'axuntó con presidente siriu [[Bashar Assad]], y el líder del Hamás. Mientres la so visita, concedió una entrevista esclusiva a la revista "Alantre", la primer entrevista pa cualquier presidente d'Estaos Xuníos, actual o anterior, con medios de comunicación sirios que tuvieron ésitu.<ref>{{cita web |url=http://pr-usa.net/index.php?option=com_content&task=view&id=160253&Itemid=96 |títulu=PR-USA.net |editorial=PR-USA.net |fecha=1 de payares de 2007 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>[http://www.fw-magazine.com/content/president-jimmy-carter-speaks-forward Jimmy Carter speaks to Forward Magacín]{{dead link|fecha=September 2010}}.</ref> ==== África ==== Carter celebró cumes n'[[Exiptu]] y [[Tunicia]] nel periodu [[1995]]-[[1996]] pa encetar la violencia na rexón de los [[Grandes Llagos d'África]]<ref>Press Release, [http://cartercenter.org/news/documents/doc190.html African Leaders Gather to Address Great Lakes Crisis], May 2, 1996. Retrieved August 4, 2008.</ref> y xugó un papel clave na negociación del [[Alcuerdu de Nairobi de 1999]] ente [[Sudán]] y [[Uganda]].<ref>[http://www.cartercenter.org/documents/nondatabase/nairobi%20agreement%201999.htm The Nairobi Agreement], December 8, 1999. Retrieved August 4, 2008.</ref> El [[18 de xunetu]] de [[2007]], Carter axuntar con [[Nelson Mandela]] en [[Johannesburgu]], [[Sudáfrica]], p'anunciar la so participación nuna nueva organización humanitaria llamada [[Global Elders]]. N'ochobre de 2007, Carter visitó [[Darfur]] con dellos de los miembros de los [[Global Elders]], ente ellos [[Desmond Tutu]]. Les seguridaes sudaneses torgar visitar a un líder tribal de Darfur, lo que provocó un encaloráu discutiniu.<ref>[http://www.mg.co.za/articlepage.aspx?area=/breaking_news/breaking_news__africa/&articleid=320912&referrer=RSS Jimmy Carter blocked from meeting Darfur chief<!--Bot-generated title-->]: Mail & Guardian Online.</ref> El [[18 de xunu]] de [[2007]], Carter, acompañáu de la so esposa, llegó a [[Dublín]], [[Irlanda]], pa sostener conversaciones cola presidenta [[Mary McAleese]] y [[Bertie Ahern]] en materia de derechos humanos. El [[19 de xunu]], Carter asistió y faló nel [[Foru Añal de Derechos Humanos]] en [[Croke Park]]. Un alcuerdu ente l'[[Ayuda Irlandesa]] y el Centru Carter, roblóse tamién nesti día. En payares de [[2008]], Carter, l'ex-secretariu xeneral de les [[Naciones Xuníes]], [[Kofi Annan]], y [[Graca Machel]], esposa de Nelson Mandela, intentaron entrar en [[Zimbabue]], pa inspeicionar la situación de los derechos humanos, siéndo-y torgáu'l pasu per parte del gobiernu del presidente [[Robert Mugabe]]. ==== Llatinoamérica ==== Carter encabezó una misión a [[Haití]] en [[1994]] col senador [[Sam Nunn]] y l'ex presidente del [[Estáu Mayor Conxuntu de los Estaos Xuníos]], el xeneral [[Colin Powell]], pa evitar una invasión multinacional encabezada per Estaos Xuníos y restaurar el poder al presidente democráticamente electu d'esti país, [[Jean-Bertrand Aristide]].<ref>Larry Rohter, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9905EFDC113BF93BA2575AC0A962958260&sec=&spon=) "Showdown with Haiti: Diplomacy; Carter, in Haiti, pursues peaceful shift"], ''New York Times'', September 18, 1994. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter visitó [[Cuba]] en mayu de [[2002]] y caltuvo conversaciones con [[Fidel Castro]] y el gobiernu cubanu. Dexóse-y dirixise al públicu ensin censura na televisión y la radio nacionales cubanes, con un discursu qu'escribió y presentó n'español. Nel discursu, pidió a los [[Estaos Xuníos]] poner fin a "un embargu económicu ineficaz de 43 años d'edá" y a Castru a celebrar eleiciones llibres, ameyorar los derechos humanos, y dexar más llibertaes civiles.<ref>[http://cartercenter.org/documents/1053.pdf Carter Center News], July–December 2002. Retrieved August 4, 2008.</ref> Axuntar colos disidentes políticos, visitó un hospital de SIDA, una escuela de medicina, un centru de bioteunoloxía, una cooperativa de producción agrícola y una escuela pa neños discapacitaos y realizó un llanzamientu d'honor nun partíu de béisbol en [[L'Habana]]. La visita de Carter marcó la primer vista a la islla dende la [[revolución cubana]] de [[1959]], d'un presidente de los Estaos Xuníos, dientro o fora de la presidencia.<ref>BBC News, [http://news.bbc.co.uk/2/hi/1988192.stm Lift Cuba embargo, Carter tells US], May 15, 2002. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter visitó como observador les eleiciones de [[Venezuela]] el [[15 d'agostu]] de [[2004]]. Los observadores de la [[Xunión Europea]] negárase a participar, manifestando que'l gobiernu de [[Hugo Chávez]] imponía-yos demasiaes restricciones.<ref>José de Córdoba, and David Luhnow, "Venezuelans Rush to Vote on Chávez: Polarized Nation Decides Whether to Recall President After Years of Political Rifts", ''[[Wall Street Journal]]'' (Eastern edition), New York City, August 16, 2004, p. A11.</ref> El [[Centru Carter]] declaró que'l procesu "sufrió numberoses irregularidaes", pero dixo que nun reparó nin recibió "pruebes de fraude que camudaren la resultancia de la votación".<ref>Carter Center (2005). [http://www.cartercenter.org/documents/2020.pdf Observing the Venezuela Presidential Recall Referendu: Comprehensive Report]. Retrieved January 25, 2006.</ref> Na tarde del [[16 d'agostu]] de [[2004]], el día dempués de la votación, Carter y el Secretariu Xeneral de la [[Organización de los Estaos Americanos]] (OEA), [[César Gaviria]], dieron una conferencia de prensa conxunta na qu'aprobaben los resultaos preliminares anunciaos pol [[Conseyu Nacional Eleutoral (Venezuela)|Conseyu Nacional Eleutoral]]. Les conclusiones de los monitores ", coincidió coles declaraciones parciales anunciaos güei pol Conseyu Nacional Eleutoral", dixo Carter, ente que Gaviria amestó que los miembros de la misión d'observación eleutoral de la OEA nun había "atopáu nengún elementu de fraude nel procesu." Dirixiendo los sos comentarios a les figures de la oposición que fixeron les denuncies de "fraude xeneralizáu" na votación, Carter pidió a tolos venezolanos a "aceptar los resultaos y trabayar xuntos pal futuru". Sicasí, una encuesta a cuerpu d'urnes realizáu por Penn, Schoen & Berland Associates (PSB ) predixera que Chávez perdería por 20%, cuando los resultaos eleutorales amosaron una victoria del 20%, Schoen, comentó: "Creo que foi un fraude masivu".<ref name=Barone>M. Barone, [http://www.usnews.com/usnews/opinion/baroneweb/mb_040820.htm "Exit polls in Venezuela,"] ''US News & World Report'', August 20, 2004.</ref> Arriendes de la rotura de rellaciones diplomátiques ente [[Ecuador]] y [[Colombia]] en marzu de 2008, Carter medió un alcuerdu ente los presidentes de dambos países pal reestablecimientu de rellaciones diplomátiques de baxu nivel, que foi anunciáu'l [[8 de xunu]] de [[2008]].<ref>{{cita press release |títulu=Ecuador and Colombia Presidents Accept President Carter's Proposal to Renew Diplomatic Relations at the Level of Chargé d'Affaires, Immediately and Without Preconditions |editorial=[[Carter Center|The Carter Center]] |fecha=8 de xunu de 2008 |url=http://www.cartercenter.net/news/pr/EcCol_060608.html |fechaaccesu=8 de xunu de 2008}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Colombia, Ecuador restore ties under deal with Carter |obra=[[Reuters]] |editorial=[[Thomson Reuters]] |fecha=8 de xunu de 2008 |url=http://www.reuters.com/article/worldNews/idUSN0628014920080606 |fechaaccesu=8 de xunu de 2008}}</ref> === Crítica a la política d'Estaos Xuníos === En [[2001]], Carter criticó'l revesosu indultu de [[Marc Rich]], aprobáu pol presidente Bill Clinton, calificándolo de "vergonzosu" suxuriendo que les contribuciones financieres de Rich al Partíu Demócrata fueron un factor na decisión de Clinton. Carter tamién criticó la presidencia de [[George W. Bush]] y la [[guerra d'Iraq]]. Nun editorial de [[2003]] del [[New York Times]], Carter alvirtió contra les consecuencies d'una guerra n'Iraq y llamó a la moderación nel usu de la fuercia militar.<ref>Jimmy Carter, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D00EFDE113FF93AA35750C0A9659C8B63) "Just War – or a Just War?"], ''New York Times'', March 9, 2003. Retrieved August 4, 2008.</ref> En marzu de [[2004]], Carter tamién acusó a George W. Bush y [[Tony Blair]] de llibrar una guerra innecesaria, basada en mentires y males interpretaciones pa derrocar a [[Sadam Husein]]. N'agostu de [[2006]], Carter criticó a Blair por ser "servil" a l'alministración de Bush y acusó a Blair de dar sofitu incondicional a les polítiques de Bush n'[[Iraq]]. En mayu de [[2007]] nuna entrevista con Arkansas Democrat-Gazette d'[[Arkansas]], manifestó: {{Cita|Creo que, en materia d'asuntos esteriores, esta alministración foi la peor de la hestoria pol impautu adversu de la nación nel mundu}}<ref>Frank Lockwood, [http://www2.arkansasonline.com/news/2007/may/19/carter-calls-bush-administration-worst-ever/ "Carter calls Bush administration worst ever"], ''Arkansas Democrat-Gazette'', May 19, 2007. Retrieved August 4, 2008.</ref><ref>"[http://www.americanthinker.com/2007/05/jimmy_carter_can_only_blame_hi.html Jimmy Carter Can Only Blame Himself]", American Thinker, May 25, 2007.</ref> El [[19 de mayu]] de [[2007]], Blair fixo la so última visita a Iraq enantes de dimitir como primer ministru británicu y Carter aprovechó la ocasión pa criticalo una vegada más. Carter dixo a la [[British Broadcasting Corporation|BBC]] que Blair yera "aparentemente servil" a Bush y criticar pol so "sofitu incondicional" de la [[guerra d'Iraq]]. Carter describió les aiciones de Blair como "abominables" y afirmó que "el sofitu del [[Primer Ministru de Reinu Xuníu|primer ministru]] británicu casi ensin esviase de les polítiques desacertaes del presidente Bush n'[[Iraq]] fueren una gran traxedia pal mundu. Carter manifestó que creía que Blair alloñárase de l'alministración de Bush mientres el periodu previu a la invasión d'Iraq en [[2003]], pudo habese fechu una diferencia crucial a la opinión pública y política d'[[América]], y polo tanto la invasión nun siguiera alantre. Carter espresó la so esperanza de que'l socesor de Blair, [[Gordon Brown]], fora "menos entusiasta" cola política de Bush n'Iraq. En xunu de [[2005]], Carter encamentó'l zarru de la prisión de la [[Badea de Guantánamo]] en Cuba, que foi un puntu focal pa les demandes recién d'abusos de prisioneros.<ref>Associated Press, [http://www.nytimes.com/2005/06/08/national/nationalspecial3/08carter.html?_r=1&oref=login "Carter says US should close detention center at Guantanamo"], June 8, 2005. Retrieved August 4, 2008.</ref> En setiembre de [[2006]], Carter foi entrevistáu pola [[BBC Newsnight]] que yera un programa que trataba d'asuntos d'actualidá, espresando la so esmolición pola creciente influencia de la [[Derecha Relixosa]] na política de los EE.XX.<ref>[https://www.bbc.co.uk/mediaselector/check/player/nol/newsid_5340000/newsid_5347800?redirect=5347830.stm&news=1&bbwm=1&bbram=1&nbram=1&nbwm=1 Newsnight audiu recording], September 2006, BBC.</ref> El [[3 de xunu]] de [[2008]], cerca del final de les primaries, Carter, na so condición d'ex presidente, foi nomáu superdelegado na [[Convención Nacional Demócrata]], anunciando'l so respaldu al Senador y posterior presidente, [[Barack Obama]]. En [[2009]] punxo pesu detrás de les acusaciones de presidente venezolanu [[Hugo Chávez]], referentes a la participación d'Estaos Xuníos nel intentu golpe d'estáu en Venezuela de [[2002]] perpetáu por una [[Dictadura militar|Xunta cívica-militar]], manifestando que Washington conocía la esistencia del golpe y pudo haber tomáu parte.<ref>{{cita web |url=http://english.aljazeera.net/news/americas/2009/09/200992116049879437.html |títulu=Americas - US 'likely behind' Chávez coup |editorial=Al Jazeera English |fecha=21 de setiembre de 2009 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> === Pena de muerte === Carter sigui manifestándose en contra de la pena de muerte nos EE.XX. y nel restu del mundu. Más apocayá, na so carta al gobernador de [[Nuevu Méxicu]], [[Bill Richardson]], encamentó-y a roblar un proyeutu de llei pa esaniciar la pena de muerte ya instituyir la cadena perpetua ensin llibertá condicional. La llei foi aprobáu pola Cámara y el Senáu estatal. Carter escribió: {{Cita|Como ustedes saben, los Estaos Xuníos ye unu de los pocos países, xuntu con naciones como [[Arabia Saudita]], [[República Popular China|China]] y [[Cuba]], qu'entá lleven a cabu la pena de muerte a pesar de la traxedia en cursu de condena inxusta discriminación racial y de clase. Les disparidades basaes neso, faen imposible l'aplicación xusta d'esti castigu máximu.}} Carter tamién pidió la conmutación de penes de muerte pa munchos presos condergaos, incluyendo a [[Brian K. Baldwin]] (executáu en [[1999]] n'[[Alabama]]),<ref>{{cita web |url=http://web.archive.org/web/http://www.law.northwestern.edu/wrongfulconvictions/issues/deathpenalty/Executinginnocent/alBaldwinbsummary.html |títulu=Brian Baldwin, Center on Wrongful Convictions |editorial=Law.northwestern.edu |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> [[Kenneth Foster]] (pena conmutada en [[Texas]] en [[2007]])<ref>{{cita web |url=http://www.democracynow.org/2007/8/29/jimmy_carter_desmond_tutu_apura_texas |títulu=Jimmy Carter, Desmond Tutu Apura Texas to Stay Execution of Kenneth Foster |editorial=Democracynow.org |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita web |url=http://deathpenaltyinfo.org/clemency |títulu=Clemency &#124; Death Penalty Information Center |editorial=Deathpenaltyinfo.org |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> y [[Troy Davis|Troy Anthony Davis]] (de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]).<ref>{{cita web |autor=The Carter Center |url=http://www.cartercenter.org/news/pr/clemency_troy_davis.html |títulu=Carter Center Press Releases - President Carter Calls for Clemency for Troy Davis |editorial=Cartercenter.org |fecha=19 de setiembre de 2008 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> === Tortura === Nuna entrevista de [[2008]] con [[Amnistía Internacional]], Carter criticó l'usu de la tortura na [[Badea de Guantánamo]], diciendo que ''contraviene los principios básicos sobre los que se fundó esta nación.''<ref>{{youtube|tkz_FLxaKnI|Torture can never be justified}} </ref> Dixo que'l próximu presidente tendría de pidir# esculpes públicamente nel so toma de posesión, y declarar que los [[Estaos Xuníos]] ''nunca más torturaría a los prisioneros''. === Llibros === Carter foi un autor prolíficu nel so post-presidencia, escribió ente 21 y 23 llibros. Ente ellos alcuéntrase unu co-escritu cola so esposa, Rosalynn, y un llibru pa neños ilustráu pola so fía, Amy. Cubren una gran variedá de temes, incluyendo'l trabayu humanitariu, l'avieyamientu, la relixón, los derechos humanos, y la poesía. == Vida personal y familiar == === Mientres la presidencia === [[Ficheru:Rosalynn, Jimmy, and Amy Carter.gif|thumb|left|D'esquierda a derecha:[[Rosalynn Carter|Rosalynn]], Jimmy y [[Amy Carter]] nos xardinos de la [[Casa Blanca]].]] [[Ficheru:Jimmy and Billy Carter.gif|thumb|right|Jimmy col so hermanu [[Billy Carter]] n'[[Atlanta (Georgia)]], [[20 de febreru]] de [[1979]].]] La fía más nueva, [[Amy Carter]], vivió na Casa Blanca, mientres el so padre exerció como presidente, siendo oxetu d'atención de los medios de comunicación mientres esti periodu, los neños pequeños nun vivieren na Casa Blanca dende principios de los [[años 1960]], na presidencia de [[John F. Kennedy]]. L'hermanu de Carter, [[Billy Carter]], xeneró una gran notoriedá mientres la presidencia de Carter pol so comportamientu públicu estrañu.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/p_bcarter.html PBS's American Experience - Billy Carter]</ref> En [[1977]], Billy Carter aprobó la [[Cerveza Billy]], capitalizando a la so imaxe llena de color como la cerveza, el rapazu del sur que se desenvolviera na prensa mientres la campaña del presidente Carter. El nome de Billy Carter foi utilizáu dacuando como una chancia pa una respuesta de Washington, DC, que se-y consideraba como un alborotador. Billy Carter, una vegada mexó nuna pista del aeropuertu a la vista de la prensa y de dignatarios. A finales de [[1978]] y empiezos de [[1979]], Billy Carter visitó Libia con un contingente de Georgia en trés causes. Col tiempu rexistráu como axente estranxeru del gobiernu libiu y recibió un préstamu de 220.000 dólares. Esto condució a una audiencia del Senáu sobre tráficu d'influencies supuesta, que dalgunos na prensa llamada "Billygate". Un subcomité del Senáu foi llamáu a investigar les actividaes de les persones que representen los intereses de los gobiernos nel estranxeru. === Dempués de la presidencia === Carter y la so esposa, [[Rosalynn Carter]], son tamién bien conocíos pol so trabayu como voluntarios cola organización [[Habitat for Humanity]], una institución filantrópica con sede en [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] qu'ayuda a trabayadores de baxos ingresos a construyir y mercar les sos propies cases. Ye profesor d'escuela dominical y diáconu na Ilesia Maranatha Bautista na so ciudá natal de [[Plains (Georgia)]].<ref>[http://web.archive.org/web/http://mbcplains.com/index.php/sunday-school/ Maranatha Baptist Church]. Retrieved August 4, 2008.</ref> Nel añu [[2000]], Carter rompió los venceyos cola [[Convención Bautista del Sur]], diciendo que les sos doctrines del grupu nun s'alliniaben coles sos creencies cristianes.<ref>Somini Sengupta, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C00Y4D6113EF932A15753C1A9669C8B63 "Carter Sadly Turns Back on National Baptist Body"], ''New York Times'', October 21, 2000. Retrieved August 4, 2008.</ref> N'abril de 2006, Carter, l'ex-presidente Bill Clinton y el presidente [[Bill Mercer]] de la [[Underwood University]] empecipiaron el [[Nuevu Pactu Bautista]]. El movimientu llargamente inclusiva busca xunir a los bautistes de toles races, les cultures y les afiliaciones de convenciones. Dieciocho líderes bautistes que representaben a más de 20 millones de bautistes n'América del Norte sofitáu al grupu como una alternativa a la Convención Bautista del Sur. El grupu celebró la so primer xunta n'Atlanta, del [[30 de xineru]] al [[1 de febreru]] de [[2008]].<ref>[http://www.newbaptistcovenant.org/index.php?option=com_content&task=view&id=14&Itemid=36 New Baptist Covenant]. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter tien aficiones qu'inclúin la pintura,<ref>Carter, Jimmy, Letter to Artist [[Mia LaBerge]], February 14, 2008.</ref> la [[pesca con mosca]], trabayar la madera, el ciclismu, el tenis y l'esquí. Los Carter tienen tres fíos, una fía, ocho nietos, trés nietes, y dos bisnietos. El so fíu mayor, Jack, foi'l candidatu demócrata al Senáu de los Estaos Xuníos en [[Nevada]] en [[2006]], perdiendo ante'l que taba anguaño, [[John Ensign]]. El fíu de Jack, Jason, foi escoyíu como presidente del Senáu estatal de Georgia en [[2010]]. El [[12 d'agostu]] de [[2015]] dio a conocer que fuera diagnosticáu de [[Metástasis|cáncer metastáticu]] en siendo sometíu a una ciruxía pa extirpar un [[tumor]] nel so [[fégadu]].<ref>[https://www.elmundo.es/internacional/2015/08/13/55cc18d5y2704y5y108b456d.html L'ex presidente d'Estaos Xuníos Jimmy Carter tien cáncer]</ref><ref>[http://www.20minutos.es/noticia/2533883/0/ex-presidente/jimmy-carter/tien-cancer/ El ex-presidente d'Estaos Xuníos Jimmy Carter tien cáncer]</ref> == Ver tamién == * [[Incidente del coneyu]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|James Earl Carter|Jimmy Carter}} {{wikiquote}} * [http://www.jimmycarterlibrary.org Jimmy Carter Library] * [http://www.cidob.org/es/documentacion/biografias_lideres_politicos/america_del norte/estaos_xuníos/jimmy_carter Biografía per Fundación CIDOB] (en castellán) {{NF|1924||Carter, Jimmy}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|Jimmy Carter}} [[Categoría:Persones d'Atlanta]] [[Categoría:Bautistes]] [[Categoría:Gobernadores de Georgia (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Premiu Nobel de la Paz]] [[Categoría:Premiu Nobel d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Georgia]] fjidzr8l05pmm287ynjhdu0gbpktczg 3699437 3699330 2022-07-25T08:02:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Premiu Nobel}} {{persona}} '''James Earl "Jimmy" Carter, Jr.''' {{nym}} ye un [[políticu]] d'[[Estaos Xuníos]] del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] que foi'l trentenu novenu [[presidente de los Estaos Xuníos]] ([[1977]]-[[1981]]), enantes fuera gobernador del estáu de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] ([[1971]]-[[1975]]) y senador na Asamblea Xeneral de Georgia ([[1962]]-[[1966]]). Carter foi gallardoniáu col [[Premiu Nobel de la Paz]] en [[2002]], polos sos esfuerciu «p'atopar soluciones pacífiques a los conflictos internacionales, impulsar la democracia y los derechos humanos y fomentar el desenvolvimientu económico y social».<ref>[[Norwegian Nobel Committee]], 2002 Nobel Peace Prize announcement,[http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2002/press.html], October 11, 2002. Consultáu'l 4 d'agostu de 2008.</ref> El so mandatu como presidente d'Estaos Xuníos, tuvo marcáu por importantes ésitos en política esterior, como los trataos sobre'l [[Canal de Panamá]], los [[Alcuerdos de paz de Camp David]] (tratáu de paz ente [[Exiptu]] ya [[Israel]]), el tratáu [[SALT II]] cola [[XRSS]] y l'establecimientu de rellaciones diplomátiques cola [[República Popular China]] y vivió los sos momentos más tirantes con [[Crisis de los rehenes n'Irán|la crisis de los rehenes n'Irán]]. En política interior, el so gobiernu creó los ministerios d'enerxía y educación y reforzó la llexislación sobre proteición medioambiental. Desque abandonó la [[Casa Blanca]], dedicóse a un llabor de [[Mediación (Derechu)|mediación]] en conflictos internacionales y a poner el so prestíu al serviciu de causes humanitaries, en 1982, fundó xuntu cola so esposa Rosalynn, el Centru Carter, una organización non gubernamental que llucha pola meyora de los derechos humanos, la mediación en conflictos internacionales y que tuvo presente como observador en distintos procesos eleutorales. == Infancia y mocedá == [[Ficheru:Jimmy Carter with his dog Bozo 1937.gif|left|thumb|Jimmy Carter col so perru Sopapu en 1937.]] Carter nació'l [[1 d'ochobre]] de [[1924]] en [[Plains (Georgia)|Plains]], un pequeñu pueblu agrícola, cercanu a [[Americus (Georgia)|Americus]], nel estáu de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]. Los antepasaos de Carter procedíen del sur d'Inglaterra (la so familia paterna llegó a les Colonies americanes en 1635),<ref>"[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,915294,00.html The Nation: Magnus Carter: Jimmy's Roots]". ''Time''. August 22, 1977. Retrieved February 16, 2010.</ref> y vivieron nel Estáu de Georgia mientres delles xeneraciones. Carter hai documentáu antepasaos sos que llucharon na Revolución d'Estaos Xuníos<ref name=calsarspring07>{{cita publicación |títulu=The California Compatriot |editorial=California Society SAR |fecha=Spring 2007 |páxina=23 |url= http://www.californiasar.org/images/SpringCompatriot07_R.pdf |formatu=PDF |fechaaccesu=4 de setiembre de 2007 }}</ref> y el so güelu, L.B. Walker Carter (1832–1874), combatió nel [[Exércitu de los Estaos Confederaos]].<ref>[https://books.google.com/books?id=hTFYp2-cnMkC&printsec=frontcover&dq=Jimmy+Carter,+American+Moralist,+by+Kenneth+Earl+Morris&source=bl&ots=junCqi5YXO&sig=AYFDaW3kdt9m2w_yS5EeYqNMoV8&hl=en&ei=FwJkTdmKFIGs8AaarqyDDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBcQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Jimmy Carter, American Moralist], by Kenneth Earl Morris, 1996, page 23</ref> El so padre foi James Earl Carter, un acomodáu empresariu agrícola que cultivaba algodón y cacagüeses y qu'exercía el papel tradicional de terrateniente del sur d'Estaos Xuníos. Carter describir como un brillante granxeru y un estrictu segregacionista que trataba a los trabayadores negros con respetu y xusticia. La so madre foi Bessie Lillian Gordy, una enfermera diplomada na Wise Clinic en Plains que tresmitió al so fíu l'afición pola llectura. Jimmy yera'l mayor de los cuatro fíos de la pareya. Na so infancia, mientres la [[Gran depresión]], la familia treslladóse a vivir a una granxa que'l so padre mercara, asitiada en Archery cerca de Plains. Según narra Carter nel so llibru de memories ''An Hour Before Daylight: Memoirs of a Rural Boyhood'', na granxa escarecíen d'electricidá y agua corriente, a pesar de ser una de les families más prósperes de la comunidá. La mayor parte de los sos vecinos yeren afroamericanos, comuñeros o peones de la esplotación del so padre, Carter taba en contautu permanente con ellos, comía nos sos llares y, cuando los sos padres atopábense fora, pasaba la nueche en casa de Rachel y Jack Clark, emplegaos de la granxa familiar. Esti contautu interracial solo yera posible na granxa cuidao que el ríxidu códigu llegal de segregación racial esistente establecía la separación na escuela, la ilesia y otros llugares públicos.<ref> http://www.achievement.org/autodoc/page/car0bio-1 A president of peace</ref> Allá una vegada, Carter foi al cine a la ciudá de Americus, col so meyor amigu A.D. Davis, tuvieron que viaxar en vagones separaos nel tren, en compartimientos pa "blancos" y pa "persones de color". Al llegar a la ciudá tuvieron que caminar hasta'l teatru xuntos, pero de forma separada, tamién tuvieron que dixebrase pa ver la película y de nuevu pa volver hasta la so casa. Carter afirma que "Nun recuerdo siquier cuestionar la separación racial obligatoria, qu'aceptábamos como la respiración o como espertar en Archery cada mañana".<ref> [http://www.christianbookstore.net/an-hour-before-daylight-memories-of-a/catalog-150224/ An Hour Before Daylight : Memories of a Rural Boyhood]</ref> Dende una edá temprana, Carter demostró ser un alumnu aplicáu al que-y gustaba enforma la llectura, estudió secundaria na Plains High School. Al terminar l'institutu, en 1941, tenía la intención d'ingresar na Academia Naval d'Estaos Xuníos, pero p'aportar a esta institución yera necesariu'l respaldu d'un senador o congresista d'Estaos Xuníos, que'l so padre nun consiguió hasta'l branu de 1942. Mentanto, matricular na Universidá ''Georgia Southwestern College'' en Americus y nel [[Institutu de Teunoloxía de Georgia]] p'ameyorar la so preparación en Ciencies. Pel branu de 1943 ingresó na ''[[Academia Naval de los Estaos Xuníos]]'' n'[[Annapolis]], onde se graduó como alférez en [[1946]], nel puestu 59 de los 820 alumnos de la so promoción, llogrando igualmente una llicenciatura en Ciencies. Esi mesmu añu casóse con [[Rosalynn Carter|Rosalynn Smith]], una de les meyores amigues de la so hermana. Darréu, cursó física nuclear y teunoloxía de reactores nel ''Union College'', anque nun llegó a completar esos estudios. En 1948 aportó a la Escuela de Submarinos, siendo darréu destináu al Pacíficu y foi escoyíu pol almirante [[Hyman Rickover]] pa participar nel entós novedosu programa de submarinos nucleares. A pesar de que la so intención yera prosiguir la so carrera na marina, a la muerte del so padre en [[1953]] dimitió de los sos cargos militares pa encargase del negociu familiar de [[cacahuate]]s, nel so pueblu natal. Tamién dende bien nuevu amosó un fondu sentimientu [[cristianismu|cristianu]], impartiendo clases na escuela dominical. Mientres la so carrera política manifestó que [[Xesucristu]] marcara la so vida; ello ye que mientres el so mandatu presidencial oraba delles vegaes al día. == Principios de la so carrera política == === Miembru del Senáu de Georgia === Jimmy Carter empezó la so carrera política participando nes xuntes locales qu'alministraben delles escueles, hospitales y biblioteques de la so contorna. En 1961, foi escoyíu miembru del Senáu de Georgia, permaneciendo nesti cargu mientres dos llexislatures. La so eleición de 1961, narrar nel so llibru ''Turning Point: A Candidate, a State, and a Nation Come of Age''; la eleición tuvo envolubrada nun ambiente de corrupción dirixíu por Joe Hurst, xérif del [[Condáu de Quitman (Georgia)|Condáu de Quitman]], mientres les votaciones produciéronse graves abusos nel sistema de votación, incluyéndo el votu de persones yá finaes y recuentos llenos de persones que supuestamente allegaren a votar n'orde alfabéticu. Nesta redolada fraudulento, significó un desafíu, ganar la so eleición. Esta convocatoria eleutoral supunxo tamién el final del réxime de votu imperante nel Estáu de Georgia, al declarar la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] (sentencia Gray v. Sanders) en 1963, inconstitucional el sistema de ''votos por condaos'' en llugar de ''por persones''. En [[1964]] foi reelixíu pa exercer un segundu mandatu de dos años. En [[1966]], Carter refugó ser candidatu a la reeleición, pa empecipiar la so carrera pa Gobernador del Estáu. El so puestu nel senáu estatal foi ocupáu pol so primu hermanu, [[Hugh Carter]], escoyíu pol Partíu Demócrata. === Campañes pa gobernador === En [[1966]], cuando terminaba la so llexislatura nel senáu de Georgia, plantegó presentar como candidatu a la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]], pero cuando'l so rival republicanu, [[Howard Callaway]], retiró la so candidatura a la Cámara de Representantes pa postulase como candidatu pa gobernador del estáu de Georgia, Carter que nun quería ver a un gobernador republicanu nel so Estáu, tamién se retiró de la carrera pal Congresu ya incorporóse como candidatu a gobernador. Nes primaries demócrates, Carter foi'l terceru más votáu por detrás d'[[Ellis Arnall]] y [[Lester Maddox]]. La participación de Carter foi importante y trascendente yá que forzó una [[Segunda vuelta eleutoral]] na que venció Maddox, candidatu partidariu de la [[segregación racial]] y que fuera'l segundu más votáu na primer vuelta. Mientres esti procesu, Carter presentóse como una alternativa moderada, tanto frente a Arnall, más lliberal, como frente al más conservador Maddox. Anque Carter foi derrotáu, la fortaleza de la so posición contemplóse como un ésitu pa un senador del Estáu pocu conocíu.<ref name="georgiaencyclopedia.org">"[http://www.georgiaencyclopedia.org/nge/Article.jsp?path=/GovernmentPolitics/Politics/PoliticalFigures&id=h-676 Jimmy Carter (b. 1924)]". ''New Georgia Encyclopedia''. Updated May 9, 2008. Retrieved February 16, 2010.</ref> Nes eleiciones participaron trés candidatos, Maddox pol partíu demócrata, Callaway polos republicanos y Arnal qu'allegó fora de les llistes. Callaway foi'l más votáu, pero Maddox foi nomáu gobernador del Estáu pola Asamblea Xeneral de Georgia. Mientres los siguientes cuatro años, Carter volvió a la so esplotación agrícola, dedicándose a preparar y planiar curioso la siguiente campaña pa gobernador de [[1970]], participando mientres esos cuatro años en más de 1.800 actos políticos por toa Georgia. Nes eleiciones de 1970, realizó una trabayosa campaña populista pa la primaries del partíu demócrata contra del ex-gobernador [[Carl Sanders]], etiquetando al so oponente como "Cufflinks Carl". Carter nunca foi un [[Segregación racial|segregacionista]] y negóse a xunise al segregacionista ''Conseyu de Ciudadanos Blancos'', lo que provocó'l boicó a la so empresa de cacagüeses. La so familia foi tamién una de les dos úniques que votaron a favor d'almitir a los negros a la Plains Baptist Church.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/p_jcarter.html People & Events: James Earl ("Jimmy") Carter Jr. (1924–)] – [[American Experience]], [[Public Broadcasting Service]]. Retrieved March 18, 2006.</ref> Sicasí según l'historiador Y. Stanly Godbold, mientres esta campaña, pronunció les pallabres que los segregacionistes queríen escuchar, oponer a los tresporte d'escolares destinaos a favorecer la integración, pronuncióse a favor de les escueles privaes y manifestó la so disposición a convidar al gobernador d'Alabama, George Wallace, conocíu pola so postura contraria a la integración racial, por que pronunciara un discursu na so campaña.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/filmmore/pt.html American Experience | Jimmy Carter | Transcript<!--Bot-generated title-->].</ref> Nel mesmu sentíu los sos ayudantes de campaña fixeron pública una fotografía del so oponente xunto a dos xugadores de baloncestu negru.<ref>[http://www.claremont.org/publications/crb/id.977/article_detail.asp The Claremont Institute – Malaise Forever<!--Bot-generated title-->].</ref><ref>[http://web.archive.org/web/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761566991/Jimmy_Carter.html "Jimmy Carter"], Microsoft [[Encarta]] Online Encyclopedia 2005, accessed March 18, 2006. [http://www.webcitation.org/5kwrtgWxP Archived] 2009-10-31.</ref> Dempués de la so estrecha victoria sobre Sanders nes primaries, Carter foi escoyíu Gobernador al ganar al candidatu republicanu, [[Hal Suit]]. Tres la so eleición como gobernador, Carter fixo una declaración qu'ofendieron fondamente a los segregacionistes: "Dígovos con toa franqueza, que'l tiempu de la discriminación racial terminó. Nenguna persona seya probe, llabradora, débil, o negra tendría de tener que soportar la carga adicional de ser quitáu de la oportunidá d'una educación, un puestu de trabayu o la simple xusticia." El senador de Georgia, Leroy Johnson, unu de los primeros senadores de raza negra d'esti Estáu, cavilgaba sobre esta declaración, afirmando: "Quedamos bien contentos. Munchos de los segregacionistes blancos taben disgustaos y toi convencíu de qu'aquelles persones que la sofitaron, nun lo fadríen si hubieren sabíu que diba pronunciar esa declaración."<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/filmmore/pt.html American Experience | Jimmy Carter | Transcript<!--Bot-generated title-->].</ref> == Gobernador de Georgia == Carter xuró como 76ᵘ gobernador de Georgia, el [[12 de xineru]] de [[1971]] y ocupó esti cargu hasta'l [[14 de xineru]] de [[1975]]. El so vicegobernador foi'l so predecesor nel cargu, Lester Maddox, col que caltuvo constantes enfrentamientos públicos mientres los sos cuatro años de mandatu.<ref>{{cita publicación |autor=Peter Applebome |títulu=In Georgia Reprise, Maddox on Stump |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEFDF143FF937A25752C0A966958260&sec=&spon=&pagewanted=all |obra=The New York Times |fecha=14 de xineru de 1990 |fechaaccesu=13 de febreru de 2008}}</ref><ref>[http://www.racematters.org/lestermaddox.htm Race Matters – Lester Maddox, Segregationist and Georgia Governor, Dies at 87<!--Bot-generated title-->].</ref> === Política de derechos civiles === Carter declaró nel so discursu inaugural que la dómina de la segregación racial terminara, y que la discriminación racial nun tenía cabida nel futuru del Estáu, siendo'l primer titular d'un cargu públicu estatal nel denomináu ''[[Deep South|Sur Fondu]]'' en pronunciase públicamente d'esta manera.<ref>{{cita web |url=http://www.blackjournalism.com/?p=183 |títulu=President Jimmy Carter, still far ahead of his time at Black Journalism Review |editorial=Blackjournalism.com |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> Darréu, Carter nomó bastantes afroamericanos pa cargos públicos, siendo llamáu de cutiu unu de los "Gobernadores del Nuevu Sur". Muncho más moderáu que los sos predecesores, sofitó la llucha contra la segregación racial y l'ampliación de los derechos de los afroamericanos. === Albuertu === Carter oponíase personalmente al albuertu, anque sofitó la so llegalización, dempués de la histórica sentencia de 1973 de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]], a raigañu del [[Casu Ruca contra Wade]], na que se reconocía, anque con llimitaciones, el derechu a la interrupción voluntaria del embaranzu. Darréu, como presidente nun sofitó la medría de fondos federales pa la práutica d'albuertos y foi criticáu pola [[Unión poles Llibertaes Civiles d'Estaos Xuníos]] por non faer lo suficiente p'atopar alternatives al albuertu.<ref name="strategy campaigning">{{cita llibru | títulu = The Strategy of Campaigning | autor = Skinner, Kudelia, Mesquita, Rice | editorial = University of Michigan Press | añu = 2007 | url = https://books.google.com/?id=F0dCiDh4fMsC |fechaaccesu=20 d'ochobre de 2008 | isbn = 9780472116270 }}</ref> === Reformes del gobiernu estatal === Carter ameyoró la eficiencia del gobiernu por aciu la fusión d'alredor de 300 axencies estatales en 30. Unu de los sos ayudantes recordaba asina al gobernador Carter: "''taba ellí con nós, trabayando igual de duru, afondando en cada pequeñu problema. Yera'l so programa y trabayó nél tan duru como cualesquier y el productu final yera claramente so''". Tamién impulsó reformes mientres la so llexislatura como, la prestación d'ayuda estatal iguales a les escueles de les zones ricu y probe de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], la creación de centros comuñales pa neños con discapacidá mental y l'ampliación de los programes educativos pa los presos. Carter sintióse especialmente arguyosu d'un programa que presentó pal nomamientu de maxistraos y funcionarios del gobiernu estatal, basáu nel méritu, en llugar de la influencia política.<ref>{{Obra citada |url=http://photo.pds.org:5005/student/printarticle?id=ar097440 |títulu=Carter, Jimmy|editorial=World Book Student|autor=Hugh S. Sidey|fecha=26 d'avientu de 2009}}</ref><ref>{{Obra citada |isbn=071660101X |títulu=World Book Encyclopedia (Hardcover) [Jimmy Carter entry]|editorial=World Book|fecha=January 2001}}</ref> === Aspiraciones a la vicepresidencia en 1972 === En [[1972]], cuando, [[George McGovern]], [[senador de los Estaos Xuníos]] por [[Dakota del Sur]], presentar a les primaries del partíu demócrata pa escoyer el candidatu a presidente d'Estaos Xuníos, Carter convocó una conferencia de prensa n'Atlanta p'alvertir que McGovern yera inelegible, criticando que yera demasiáu lliberal tantu en política esterior como en política nacional. Cuando la nominación de McGovern yá yera inevitable, Carter primió pa intentar convertise nel so vicepresidente. Mientres la [[Convención Nacional Demócrata de 1972]], sofitó la candidatura del senador [[Henry M. Jackson]], de [[Washington D. C.|Washington]].<ref>[http://www.ourcampaigns.com/RaceDetail.html?RaceID=58482 Our Campaigns – US President – D Convention Race – July 10, 1972<!--Bot-generated title-->].</ref> Sicasí, Carter recibió 30 votos, na caótica votación pa vicepresidente na convención. McGovern ufiertó'l segundu llugar a [[Reubin Askew]], unu de los "nuevos gobernadores del sur", que la refugó. [[Ficheru:My Lai massacre.jpg|250px|thumb|La imaxe, tomada'l 16 de marzu de 1968, amuesa a delles víctimes, la mayoría muyeres y neños, de la [[Matanza de Mỹ Lai|masacre de Mỹ Lai]]. En 1971, Jimmy Carter, entós gobernador de Georgia amosóse contrariu a la condena a cadena perpetua de [[William Calley]] l'únicu condergáu por esta matanza, y instituyó el día del lluchador americanu en sofitu a William Calley.]] === Pena de muerte y derechos humanos === A pesar de que nun principiu s'amosaba a favor de la pena de muerte, llueu se convirtió nun opositor a la mesma y asina mientres les sos campañes presidenciales manifestó la so posición (na mesma postura atopábense'l candidatu demócrata que-y precedió, George McGovern, y los dos siguientes, [[Walter Mondale]] y [[Michael Dukakis]]).<ref> [http://www.boston.com/news/nation/articles/2003/12/07/democrats_shift_on_death_penalty/ Democrats shift on death penalty – The Boston Globe].</ref> Na actualidá, Carter ye conocíu pola so oposición frontera a esta pena en toles sos formes y nel so discursu del [[Premiu Nobel]], encamentó a la "prohibición de la pena de muerte".<ref>[http://archives.cnn.com/2002/WORLD/europe/12/10/carter.transcript/ CNN.com – Carter Nobel Peace Prize speech – December 10, 2002].</ref> Dempués de qu'en 1972 la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] anulara la pena de muerte nel Estáu de Georgia, Carter propunxo sustituyila pola [[cadena perpetua]] na llexislación estatal (una opción qu'antes nun esistía).<ref>Craig Brandon, ''The Electric Chair: An Unnatural American History'', 1999, p. 242.</ref> Cuando l'asamblea de Georgia aprobó una nueva llei de pena de muerte, Carter, a pesar d'espresar les sos reserves sobre la so constitucionalidá,<ref>{{cita web |url=http://www.nodeathpenalty.org/content/new_abolitionist.php?issue_id=8&story_id=100 |títulu=Campaign to End the Death Penalty |editorial=Nodeathpenalty.org |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> robló'l [[28 de marzu]] de [[1973]] la nueva normativa<ref>[http://www.deathpenaltyinfo.org/state/ Death Penalty Information Center<!--Bot-generated title-->].</ref> qu'autorizaba la pena de muerte en casos d'asesinatu, violación y otros delitos y ponía en práutica los procedimientos xudiciales que s'afaíen a los requisitos constitucionales apocayá anunciaos. En [[1976]], el Tribunal Supremu confirmó esta nueva llexislación nel casu d'asesinatu Coker v. Georgia, nel que la Corte Suprema dictaminó que la pena de muerte yera inconstitucional na so aplicación a los delitos de violación. El 31 de marzu de 1971, el teniente del exércitu norteamericanu, [[William Calley]], foi condergáu a cadena perpetua pol asesinatu de 22 civiles vietnamites na [[masacre de My Lai]], en Vietnam. El presidente Nixon, trés díes depués de la sentencia, conmutó esta pena por un arrestu domiciliariu de calter permanente. Jimmy Carter, disconforme cola condena de cadena perpetua, instituyó el ''Día del lluchador d'Estaos Xuníos'' pidiendo a los xeorxanos que conduxeren mientres una selmana los sos automóviles coles lluces encendíes en sofitu a Calley. El Gobernador d'Indiana pidió tamién que toles banderes del estáu ondeasen a mediu estil n'honor a Calley y los gobernadores d'Utah y Mississippi tamién amosaron el so desalcuerdu col veredictu.<ref name="'70s 84">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957 |páxina= |páxina=84–85 |url= }}</ref><ref>http://thelede.blogs.nytimes.com/2009/08/24/an-apology-for-my-lai-four-decades-later/ The New York Times 24 d'agostu de 2009]</ref> == Campaña presidencial de 1976 == {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1976}} [[Ficheru:ElectoralCollege1976.svg|thumb|left|Mapa eleutoral de les eleiciones de [[1976]].]] Cuando Carter empecipió la so candidatura a la presidencia d'Estaos Xuníos en 1976, yera consideráu un políticu con poca esperiencia y escasa reconocencia a nivel nacional, namái yera reconocíu pol 2% de los votantes,<ref name="enc">{{cita llibru |apellíu= Dobrynin |nome=Anatoly |enllaceautor= |títulu=A confianza |url= |fechaaccesu=3 de xineru de 2012 |idioma= |otros= |edición= |añu=1998 |editor= |editorial=Fondu de Cultura Económica |allugamientu= |isbn=968-16-5466-8 |capítulo= |páxina=|cita= }} </ref> y con poques posibilidaes contra políticos más conocíos a nivel nacional. Cuando comunicó a la so familia la so intención de postulase a la presidencia d'Estaos Xuníos, la so madre preguntó-y: ''¿Presidente de qué?''. Sicasí, mientres 1976, l'[[escándalu Watergate]] siguía inda frescu na mente de los votantes y la so posición como un políticu ensin gran esperiencia y ayenu a la politiquería de Washington D.C., convertir nun factor curiosu pa los votantes, la pieza central de la so plataforma de campaña foi la reorganización del gobiernu. ===== Nominación demócrata ===== Carter llueu se convirtió nel favoritu al ganar el [[caucus]] d'[[Iowa]] y les primaries de [[New Hampshire]]. Utilizó una estratexa de dos frentes: Nel sur, nel que la mayoría aceptara tácitamente a [[George Wallace]] d'Alabama, Carter presentóse como un fíu predilectu de calter moderáu. Cuando Wallace demostró ser una fuercia escoso, Carter barrió na rexón. Nel norte, onde Carter tenía poques posibilidaes de llograr grandes mayoríes, fixo un llamamientu en gran midida a los votantes conservadores cristianos y a la población rural. Ganó en dellos estaos del Norte, construyendo'l mayor bloque. La estratexa de Carter consistía n'algamar una rexón primero que los otros candidatos pudieren estender la so influencia ellí, viaxó más de 50.000 quilómetros, visitó 37 estaos y pronunció más de 200 discursos primero qu'otros candidatos anunciaren que taben na carrera pola presidencia.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/presidents/video/carter_01.html#v276 PBS Amex Jimmy Who?].</ref> Refugó, dende un principiu, presentase como un candidatu de calter rexonal, demostrando ser l'únicu demócrata con una verdadera estratexa nacional y asina finalmente llogró la candidatura del so partíu. La so meyora foi lentu, según una encuesta de Gallup, inda'l [[26 de xineru]] de [[1976]], Carter yera la primer opción de namái un cuatro per cientu de los votantes demócrates. Sicasí, a mediaos de marzu, según Shoup, Carter non solo diba bien per delantre de los otros contendentes demócrata, sinón que tamién colaba per delantre del presidente Ford por un pequeñu porcentaxe. Escoyó al senador [[Walter Mondale]] como candidatu a la vicepresidencia. Atacó la falta de tresparencia de la política de Washington nos sos discursos, y ufiertó un bálsamu de calter relixosu pa sanar les feríes de la nación.<ref name = "Dyer-2004">American Presidency, Brinkley and Dyer, 2004.</ref> [[Ficheru:Carter and Ford in a debate, September 23, 1976.jpg|thumb|Carter y Ford nun alderique'l [[23 de setiembre]] de [[1976]]. Los alderiques televisivos, que nun se producíen dende 1960, fueron unu de los puntos álgidos de la campaña eleutoral.]] ===== Eleición presidencial ===== Na so campaña eleutoral, Carter apeló a vagos principios morales, criticó la burocracia de Washington y prometió sinceridá y honradez. Plantegó la so campaña como un "outsider", dirixida a los eleutores que taben fartos de políticos profesionales y de soluciones convencionales.<ref name="JJHA">{{cita llibru |apellíu=Hernández Alonso |nome=Juan José |enllaceautor= |títulu=Los Estaos Xuníos de América. Hestoria y cultura |url= |fechaaccesu=18 de marzu de 2012 |idioma= |otros= |edición=Colegio d'España |añu=1995 |editor= |editorial= |allugamientu= |isbn=84-86408-55-5 |capítulo= |páxina=|cita= }}</ref> Empecipió la campaña presidencial con una ventaya considerable sobre Ford, que foi amenorgándose nel intre de la mesma, y que finalmente-y dexó a Carter la victoria'l [[2 de payares]] de [[1976]] per un marxe estrechu. Carter ganó'l votu popular por un 50,1% contra 48,0% de Ford y recibió 297 votos eleutorales contra 240 de Ford, convirtiéndose nel primer presidente del denomináu [[Deep South|Sur Fondu]] dende la eleición de [[Zachary Taylor]] en 1848. El so comportamientu públicu desafió les normes establecíes, mientres la campaña, a pesar de la so proclamada condición de devotu cristianu y catequista, concedió una entrevista a [[Robert Scheer]] pa la revista [[Playboy]],<ref name=enc /> na que reconocía que "Miré a munches muyeres con lluxuria y cometí adulteriu munches vegaes no fondero del mio corazón".<ref>{{cita llibru |apellíu=Patterson |nome=James T. |enllaceautor= |títulu=El xigante inquietu: Estaos Xuníos de Nixon a G. W. Bush |url= |fechaaccesu=3 de xineru de 2012 |idioma= |otros= |edición= |añu=|editor= |editorial= |allugamientu= |isbn= |capítulo= |páxina=|cita= }}</ref> La entrevista llegó a los quioscos un par de selmanes enantes de les eleiciones. == Presidencia de los Estaos Xuníos (1977-1981) == [[Ficheru:Inauguration of Jimmy Carter.jpg|thumb|left|Toma de posesión de Jimmy Carter el 20 de xineru de 1977, Washington, D.C.]] {| cellpadding="1" cellspacing="2" style="float: right; margin:1em 1em 1em 0; border:1px solid #000000;font-size:85%;" align="left" !bgcolor="#dcdcdc" colspan="3"|El Gabinete Carter |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="right"|[[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]]||align="right" |'''Jimmy Carter'''||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidente]]||align="right"|[[Walter Mondale]]||align="right"|1977–1981 |- !bgcolor="#000000" colspan="3"| |- |align="right"|[[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Estáu]]||align="right"|[[Cyrus Vance]]||align="right"|1977–1980 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Edmund Muskie]]||align="right"|1980–1981 |- |align="right"|[[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Ayalga]]||align="right"|[[W. Michael Blumenthal]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[G. William Miller]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Secretariu de Defensa de los Estaos Xuníos|Defensa]]||align="right"|[[Harold Brown]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Fiscal xeneral de los Estaos Xuníos|Xusticia]]||align="right"|[[Griffin Bell]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Benjamin R. Civiletti]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu del Interior de los Estaos Xuníos|Interior]]||align="right"|[[Cecil D. Andrus]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Comerciu de los Estaos Xuníos|Comerciu]]||align="right"|[[Juanita M. Kreps]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Philip M. Klutznick]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Trabayu de los Estaos Xuníos|Trabayo]]||align="right"|[[Ray Marshall]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos|Agricultura]]||align="right"|[[Robert Bergland]]||align="right"|1977–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Salú y Servicios Humanos de los Estaos Xuníos|HEW]]||align="right"|[[Joseph A. Califano, Jr.]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|[[Departamentu de Salú y Servicios Humanos de los Estaos Xuníos|HHS]]||align="right"|[[Patricia R. Harris]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu d'Educación de los Estaos Xuníos|Educación]]||align="right"|[[Shirley M. Hufstedler]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Vivienda y Desenvolvimientu Urbanu de los Estaos Xuníos|HUD]]||align="right"|[[Patricia R. Harris]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Moon Landrieu|Maurice "Moon" Landrieu]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos|Tresporte]]||align="right"|[[Brock Adams]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Neil Y. Goldschmidt]]||align="right"|1979–1981 |- |align="right"|[[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos|Enerxía]]||align="right"|[[James R. Schlesinger]]||align="right"|1977–1979 |- |align="right"|&nbsp;||align="right"|[[Charles W. Duncan]]||align="right"|1979–1981 |} Jimmy Carter foi'l trentenu novenu [[Presidente de los Estaos Xuníos]] dende [[1977]] hasta [[1981]]. Carter revelar por un estilu relativamente heterodoxu, que nun encaxar nel establishment de Washington, nin cuntó con un sofitu sólidu del so partíu, y polos sos orixinales opiniones y xuicios, ensin tener un programa demasiáu definíu.<ref name=enc /> La so alministración trató de faer un gobiernu "competente y caritatible", pero atopar con una grave crisis económica, qu'enzancó'l llogru de los sos oxetivos, carauterizada pola xubida de los precios de la enerxía y la [[estanflación]].<ref name="WH Biography">[http://www.whitehouse.gov/about/presidents/jimmycarter|White House Biography of Jimmy Carter]</ref> A la fin del so periodu de gobiernu, Carter llograra amenorgar sustancialmente el desemplegu y el [[déficit públicu]], pero nun foi capaz d'acabar por completu cola recesión. Carter creó los [[Departamentu d'Educación de los Estaos Xuníos|departamentos d'educación]] y d'[[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos|Enerxía]], estableció una política enerxética nacional y reformó la seguridá social. N'asuntos esteriores, Carter empecipió los [[Alcuerdos de Camp David]], los [[Trataos Torrijos-Carter|trataos de la Canal de Panamá]] y la segunda ronda de los [[Alcuerdos SALT]]. A lo llargo de la so trayeutoria como presidente, Carter sorrayó firmemente los derechos humanos. Devolvió la [[Zona de la Canal de Panamá]] a [[Panamá]], enfrentándose a les crítiques nel so país pola so decisión, que foi vista como otra señal de debilidá d'Estaos Xuníos y del so vezu de dar marcha tras cuando ante la confrontación. L'últimu añu del so mandatu presidencial tuvo marcáu por delles crisis importantes, como la toma en 1979 de la embaxada d'Estaos Xuníos n'Irán y [[Crisis de los rehenes n'Irán|retención de rehenes por estudiantes iraninos]], l'intentu ensin ésitu de rescate de los rehenes, una [[Crisis del petroleu de 1979|grave escasez de combustible]] y l'empiezu de la [[Guerra d'Afganistán (1978-1992)|Guerra d'Afganistán]]. === Toma de posesión === {{AP|Invistidura presidencial de Jimmy Carter en 1977}} Nel so discursu de toma de posesión pronunció: {{Cita|Aprendimos que más nun ye necesariamente meyor, qu'inclusive nuesa gran nación tien les sos llendes reconocíes, y que nun podemos contestar toles entrugues nin resolver tolos problemes.}} Carter fixera campaña cola promesa d'esaniciar los trapicheos de la denomada "''presidencia imperial''" que imperaba con Richard Nixon y empezó la so presidencia, acordies con esa promesa, el día del so toma de posesión; al dir caminando pela Avenida Pennsylvania, dende'l Capitoliu hasta la [[Casa Blanca]], nel so desfile inaugural, rompiendo asina col protocolu y la hestoria recién. Los sos primeros pasos na Casa Blanca fueron más llueñe nesta direición, amenorgando la plantía d'asesores nun terciu, suprimiendo'l conductores pa los miembros del gabinete y poniendo a la venta'l yate presidencial, el [[USS Sequoia]]. [[Ficheru:Mondale and Carter.JPG|thumb|Carter col vicepresidente [[Walter Mondale]] na [[Casa Blanca]], xineru de [[1979]].]] [[Ficheru:Vance Carter 1977.gif|thumb|Carter col so primer secretariu d'estáu, [[Cyrus Vance]], en [[1977]].]] === Política interior === [[Ficheru:AirlineDeregulationAct.png|thumb|left|El presidente Carter roblando la Llei de Desregulación d'Aerollinies.]] Nel primer día de Carter nel cargu, el [[20 de xineru]] de [[1977]], cumplió una promesa de campaña por aciu la publicación d'un [[Decreto Llei]] que declaraba una amnistía incondicional pa los [[Insumisión|insumisos]] de la [[Guerra de Vietnam]].<ref>[http://www.archives.gov/federal-register/codification/executive-order/11967.html Executive Orders<!--Bot-generated title-->]</ref><ref>[http://www.pbs.org/newshour/bb/asia/vietnam/vietnam_1-21-77.html Online NewsHour: Remembering Vietnam: Carter's Pardon<!--Bot-generated title-->]</ref> Baxu tutelar de Carter, aprobóse la [[Llei de Desregulación d'Aerollinies]] de [[1978]], qu'esanició la Xunta Aeronáutica Civil, tamién impulsó la desregulación del tresporte per carretera, ferrocarril, comunicaciones, finances ya industries.<ref name="salon">{{cita web |url=http://mobile.salon.com/politics/war_room/2011/02/08/lind_reaganism_carter/index.html |títulu=How Reaganism actually started with Carter |editorial=Salon.com}}</ref> Ente los presidentes que sirvieron siquier un periodu completu de presidencia, Carter ye l'únicu que nun realizó nengún nomamientu na [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]].<ref>[http://www.senate.gov/pagelayout/reference/nominations/Nominations.htm U.S. Senate: Reference Home > Statistics & Lists > Supreme Court Nominations, present-1789<!--Bot-generated title-->]</ref> Carter foi'l primer presidente que se propunxo encetar la tema de los [[Homosexualidá nos Estaos Xuníos|derechos de los homosexuales]].<ref>Shilts, Randy, ''Conduct Unbecoming''</ref> Oponer a la [[Iniciativa Briggs]], un proyeutu de llei de California que prohibía a los homosexuales y a los defensores de los [[Llexislación sobre la homosexualidá nel mundu derechos de los homosexuales]] ser maestros d'escueles públiques. L'alministración de Carter foi la primera n'axuntase con un grupu d'activistes de derechos de los homosexuales y nos últimos años actuó en favor de les uniones civiles y punxo fin a la prohibición d'[[LGBT y serviciu militar|homosexuales nel exércitu]].<ref>[http://www.gaywired.com/article.cfm?section=66&id=14671 Gaywired.com]</ref> nesti sentíu declaró que "''oponer a toles formes de la discriminación por motivos d'orientación sexual y cree que tien d'haber igualdá de proteición so la llei pa les persones que difieren na orientación sexual''".<ref>[http://www.sovo.com/2004/12-24/news/localnews/carter.cfm Carter backs civil unions for gai couples - Southern Voice Atlanta<!--Bot-generated title-->]</ref> ==== Presupuestu ==== A pesar de pidir una reforma del sistema fiscal mientres la so campaña presidencial, cuando llegó al poder nun fixo gran cosa pa camudalo.<ref>[http://encarta.msn.com/encnet/refpages/refarticle.aspx?refid=761566991 Jimmy Carter - MSN Encarta<!--Bot-generated title-->]</ref> Mientres tolos años de la presidencia produció un déficit nel presupuestu del gobiernu federal, anque'l porcentaxe de delda sobre'l PIB, escayó llixeramente.<ref name="crs">[http://assets.opencrs.com/rpts/RL33305_20060309.pdf], CRS Report RL33305, The Crude Oil Windfall Profit Tax of the 1980s: Implications for Current Energy Policy, by Salvatore Lazzari, p. 5.</ref> El so [[Llei de Caltenimientu d'Intereses Nacionales de les Tierres d'Alaska]] convirtió 103 millones d'[[Acre (unidá de superficie)|acres]] (417.000 km²) en Parque Nacional n'[[Alaska]]. ==== Rellaciones col Congresu ==== Carter realizó una esitosa campaña eleutoral definiéndose como un "estrañu en Washington", na que criticaba al presidente [[Gerald Ford]] y al [[Congresu de los Estaos Xuníos]], controláu polos demócrates. Como presidente, siguió con esta llinia, la so negativa a xugar coles "regles de Washington" contribuyó a una difícil rellación de l'alministración Carter col Congresu. Hamilton Jordan y Frank Mooresobremanera, enfrentar dende'l principiu, colos líderes demócrates, como'l [[Presidente de la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Voceru de la Cámara de Representantes]], [[Tip O'Neill]]. Les rellaciones col Capitoliu agriar por llamaes telefóniques non devueltes, insultos (tantu reales como imaxinarios) y una falta de voluntá pa intercambiar favores políticos y debilitó la capacidá del presidente pa impulsar la so ambiciosa axenda. Mientres los primeres 100 díes de la so presidencia, Carter unvió una carta al Congresu, proponiendo'l refugu de dellos proyeutos. Ente los que manifestaron la so oposición a esa propuesta, atopábase'l senador [[Russell B. Long]], un poderosu demócrata del Comité de Finances del Senáu.<ref>[https://books.google.com/books?id=z5BwlqRzRAsC&pg=PA80&lpg=PA80&dq=Jimmy+Carter+Russell+Long+water&source=bl&ots=J8G6BTyRwe&sig=VcH6urCskAvDi_21rj8UapCrkdQ&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result#PPA81,M1 Jimmy Carter's economy: policy in an age of limits]. ''Books.google.com''.</ref> El plan de Carter foi revocáu y el sentimientu d'amargura convertir nun problema pa Carter.<ref>{{cita publicación | url=https//www.cnn.com/2008/POLITICS/10/27/zelizer.hundred/index.html | obra=CNN | títulu=Commentary: New president's 100 days of pressure - CNN.com | fecha=28 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=22 de mayu de 2010}}</ref> El plan de Carter foi refugáu, lo que produció un sentimientu d'amargura en Carter.<ref>{{cita publicación | url=https//www.cnn.com/2008/POLITICS/10/27/zelizer.hundred/index.html | obra=CNN | títulu=Commentary: New president's 100 days of pressure - CNN.com | fecha=28 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=22 de mayu de 2010}}</ref> El refugu abrió una fienda ente la [[Casa Blanca]] y el Congresu, Carter manifestó que la oposición más intensa y creciente a les sos polítiques proveníen de la nala lliberal del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos]], qu'atribuyó a l'ambición de [[Ted Kennedy]] pa reemplazalo como presidente.<ref>Carter, Jimmy ''Our Endangered Values: America's Moral Crisis'', p.8, (2005), Simon & Shuster</ref> Pocos meses dempués d'empecipiáu'l so mandatu, y pensando que tenía'l sofitu de cerca de 74 congresistes, Carter publicó una "llista negra" de 19 proyeutos que, según Carter, suponíen un "[[pork barrel]]" de gastu públicu, manifestando que vetaría cualquier iniciativa llexislativa qu'incluyera cualquier proyeutu d'esta llista. Esta llista atopar cola oposición del líder del partíu demócrata. Carter incluyera un proyeutu de llei de ríos y puertos como innecesariu y el voceru de la Cámara de Representantes, [[Tip O'Neill]], pensó que yera desaconsejable que'l presidente interfiriera n'asuntos que tradicionalmente formaren parte de la esfera de competencies del Congresu. Tres estos fechos, Carter quedó entá más debilitáu y tuvo que roblar un proyeutu de llei que contenía proyeutos de la so llista negra. Más tarde, el Congresu refugó aprobar les principales disposiciones de la so llei de proteición de los consumidores y el so paquete de reforma llaboral y Carter vetó un paquete d'obres públiques calificándoles de "inflacionarias", cuidao que contenía lo qu'él consideraba gastos innecesarios. Los líderes del Congresu atalantaron que el sofitu públicu a la iniciativa llexislativa de Carter yera débil, y aprovecháronse d'ella. Dempués de destripar el proyeutu de llei de proteición al consumidor, tresformaron el so plan d'impuestos en namás que gastos d'especial interés, dempués de lo que, Carter referir al Comité d'impuestos del Congresu como "menada de llobos". ==== Crisis del petroleu ==== {{AP|Crisis del petroleu de 1979}} [[Ficheru:Carter_leaving_Three_Mile_Island.jpg|thumb|250px|Carter abandona les instalaciones de [[Three Mile Island]] ([[1 d'abril]] de [[1979]]), onde se produxera un accidente nuclear el día 28 de marzu d'esi mesmu añu, cuando un reactor de la central sufrió una fusión parcial del nucleu.]] En [[1973]], mientres l'[[Richard Nixon|alministración de Nixon]], la [[Organización de Países Esportadores de Petroleu]] (OPEP) amenorgó los suministros de petroleu disponible nel mercáu mundial, en parte por cuenta de la depreciación del [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólar]] causada pola salida del patrón oro de Nixon y en parte como reaición contra [[Estaos Xuníos]], pola unviada d'armes a [[Israel]] mientres la [[Guerra del Yom Kippur]]. Esto provocó la [[crisis del petroleu de 1973]] que supunxo una xubida sópita de los precios del petroleu qu'emburrió la inflación y desaceleró la crecedera. El gobiernu d'EE.XX., tres l'anunciu, impunxo controles de precios na gasolina y nel petroleu, que provocaron escasez y llargues coles nes gasolineres. Les coles evitar al suprimir los controles de precios na gasolina, estos controles del petroleu caltener hasta la [[Ronald Reagan|presidencia de Reagan]]. Cuando en 1977 Carter llegó a la Casa Blanca, dixo a los ciudadanos d'Estaos Xuníosque la crisis enerxética yera ''un peligru claru y presente pa la nación'' y ''l'equivalente moral de la guerra''<ref name="'70s 312">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957|páxina= 312|url= }}</ref> y diseñó un plan pa intentar faer frente al problema<ref>http://www.portlandpeakoil.org/discussion/aggregator/categories/2?page=4</ref> y manifestó que la ufierta mundial de petroleu probablemente namái podría cubrir la demanda d'Estaos Xuníos mientres seis o ocho años más.<ref name="'70s 312"/> En [[1977]], Carter convenció a los demócrates nel Congresu pa crear el [[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos]] coles mires de promover l'aforru d'enerxía. Carter estableció controles de preciu al petroleu y al gas natural ya instaló [[Panel solar|paneles solares]] pa calecer [[agua caliente sanitaria]], na [[Casa Blanca]], y habilitó una estufa de lleña na so vivienda. Ordenó a l'Alministración de Servicios Xenerales cortar l'agua caliente en delles instalaciones federales, y pidió que los adornos públicos navidiegos permanecieren ensin lluz nes navidaes de [[1979]] y [[1980]]. Establecer a nivel nacional, controles nos termostatos de los edificios gubernamental y comercial por que nun devasaren temperatures nel iviernu percima de 18,33&nbsp;°C nin menguaren nel branu per debaxo de 25&nbsp;°C. Como reaición a la crisis enerxética y les creciente esmolición sobre la contaminación del aire, Carter tamién robló la [[Llei Nacional d'Enerxía]] y la [[Llei Política de Regulación de los Servicios Públicos]]. El propósitu d'estes lleis foi aguiyar el caltenimientu enerxéticu y el desenvolvimientu de los recursos enerxéticos nacionales, incluyíos los anovables, como la [[enerxía solar]] y la [[Enerxía eólica|eólica]].<ref>http://web.gsm.uci.edu/~navarru/windfinal110899.pdf</ref> Sicasí, mientres la [[Crisis del petroleu de 1979|crisis de 1979]], Carter reintegró dellos controles de precios na gasolina, lo que volvió causar coles nes gasolineres. Mientres el so discursu del "malestar", anunció una lliberalización gradual de los controles de precios, xuntu cola imposición d'un "Impuestu sobre beneficios escepcionales" pa financiar la iniciatives d'eficiencia enerxética. L'impuestu instaurar en [[1980]] gravando la producción nacional de petroleu, l'impuestu derogar en [[1988]], cuando los precios derrumbáronse, faciendo posible la supresión del impuestu. Esti tributu nun yera un gravame sobre los beneficios, sinón un impuestu especial sobre la diferencia ente un " aprecio base y el preciu de mercáu. ==== Economía: la estanflación y el nomamientu de Paul Volcker ==== [[Ficheru:US Oil Production and Imports 1920 to 2005.png|right|thumb|200px|Evolución de la producción ya importación de pétroleo n'Estaos Xuníos ente 1920 y 2005.]] [[Ficheru:Paulvolcker.jpg|thumb|[[Paul Volcker]], nomáu presidente de la Reserva Federal n'ochobre de 1979.]] La hestoria económica de l'Alministración Carter puede estremase en dos periodos más o menos iguales. Los dos primeros años fueron una dómina de continua recuperación de la severa recesión de 1973-1975, que dexara la inversión en capital fixu nel so nivel más baxu dende la recesión de 1970 y el desemplegu nel 9%.<ref name="stat88">{{cita web |url=http://www2.census.gov/prod2/statcomp/documents/1988-04.pdf |títulu=''1988 Statistical Abstract of the United States'' |editorial=Department of Commerce}}</ref> Los otros dos años tuvieron marcaos por una inflación de dos díxitos con unos tipos d'interés bien altos,<ref name="'70s 292">Frum, p. 292</ref> la escasez de petroleu y la baxa crecedera económica.<ref>{{cita publicación |url=http://articles.moneycentral.msn.com/Investing/JubaksJournal/Is70sStyleStagflationComing.aspx |títulu=Is '70s-style stagflation returning? |autor=Jim Jubak |editorial=MSN.com |fecha=1 d'abril de 2008 |obra=Jubak's Journal}}</ref> la economía del país creció a un promediu de 3,4% mientres l'alministración Carter (al par col promediu históricu).<ref name="bea">{{cita web |url=http://www.bea.gov/national/nipaweb/TableView.asp?SelectedTable=1&ViewSeries=NON&Java=non&Request3Place=N&3Place=N&FromView=YES&Freq=Year&FirstYear=1975&LastYear=1981&3Place=N&Update=Update&JavaBox=non#Mid |títulu=Percent Change From Preceding Period in Real GDP |editorial=Bureau of Economic Analysis}}</ref> Sicasí, cada unu d'estos periodos de dos años, difieren radicalmente. La [[economía d'Estaos Xuníos]], que creciera un 5% en 1976, siguió a un ritmu similar mientres 1977 y 1978.<ref name=bea/> El desemplegu menguó dende'l 7,5% en xineru de 1977 al 5,6% en mayu de 1979, con más de 9 millones de nuevos emplegos netos creaos mientres esi íntervalo<ref name="llabor">{{cita web |url=http://www.bls.gov/cps/ |títulu=Labor Force Statistics from the Current Population Survey |editorial=Bureau of Labor Statistics}}</ref> y l'ingresu familiar per capita creció un 5% ente 1976 y 1978.<ref>{{cita web |url=https://www.census.gov/hhes/www/income/data/historical/household/H05_2009.xls.html |títulu=Households by Medien and Mean Income |editorial=United States Census Bureau}}</ref> La recuperación de la inversión empresarial n'evidencia mientres l'añu 1976 fortalecióse tamién. La inversión privada fixa (maquinaria y construcción) creció un 30% de 1976 a 1979, les ventes de viviendes y la construcción creció d'igual manera en 1978 y la producción industrial, la producción de vehículos y les ventes facer en casi un 15%, cola esceición de la viviendes nueves empecipiaes, que se caltuvo llixeramente per debaxo del so picu de 1972, cada unu d'estos puntos de referencia algamaron niveles récor en 1978 o 1979.<ref name=stat88/> La crisis enerxética de 1979 terminó esti periodu de crecedera, la inflación y les tases d'interés permanecieron altes, ente que la crecedera económica, la creación d'emplegu y l'enfotu de los consumidores amenorgóse drásticamente.<ref name="'70s 292">Frum, p. 292</ref> La [[política monetaria]] relativamente flexible adoptada pol presidente de la Reserva Federal, William G. Miller, contribuyera a la xeneración d'una inflación daqué más elevada,<ref name="volcker">{{cita web |url=http://www.buyandhold.com/bh/en/education/history/2000/paul_volker1.html |títulu=Educate Yourself: Paul Volcker |fechaaccesu=6 d'avientu de 2007 }}</ref> con aumentos del 5,8% en 1976 al 7,7% en 1978. La sópita y repentina xubida de los precios del crudu, per parte de la [[OPEP]],<ref>{{cita web |url=http://www-cta.ornl.gov/cta/Publications/Reports/ORNL-6873%20.pdf |títulu=The Outlook for U.S. Oil Dependence |editorial=U.S. Department of Energy}}</ref> condució a la inflación a algamar niveles de dos díxitos, con un promediu del 11,3% en 1979 y el 13,5% en 1980.<ref name=stat88/> La repentina escasez de gasolina al empiezu de la temporada de vacaciones de 1979, exacerbó el problema, y vendría simbolizar la crisis ente'l públicu polo xeneral,<ref name="'70s 292"/> la escasez, aniciada nel zarru de les instalaciones de refinamientu de Amerada Hess, dio llugar a una demanda del gobiernu federal contra la empresa.<ref>{{cita web |url=http://md.findacase.com/research/wfrmDocViewer.aspx/xq/fac.%5CFCT%5CC04%5C1979%5C19791226_0040006.C04.htm/qx |títulu=United States v. Society of Independent Gasoline Marketers of America}}</ref> Carter, como'l so antecesor el presidente Nixon, pidió al Congresu la imposición de controles nos precios de la enerxía, productos médicos y precios al consumidor, pero nun pudo llograr l'aprobación d'estes midíes por cuenta de la fuerte oposición del Congresu,<ref name="'70s 301">Frum, páxs. 301–302</ref> pero utilizando una llei de caltenimientu y política enerxética, aprobada pol congresu mientres la presidencia de Gerald Ford, que daba a los presidentes l'autoridá pa desregular los precios del petroleu nel mercáu norteamericanu, consiguió fomentar la producción y l'aforru de petroleu.<ref>{{cita web |url=http://www.indiana.edu/~globalm/pdf/petrodepend.pdf |títulu=U.S. Petroleum Dependency and Oil Price Decontrol}}</ref> Les importaciones d'esti productu, qu'algamaren un récor de 2.400 millones de barriles en 1977 (el cincuenta per cientu del suministru norteamericanu), amenorgar a la metá ente 1979 y 1983.<ref name=stat88/> En [[1987]] el periodista [[William Greider]] escribió ''Los secretos del Templu'', un llibru publicáu pocu dempués del esbarrumbe de la bolsa, nel que manifiesta que Volcker y los sos protexíos posteriores apoderaron la Reserva Federal darréu a lo menos mientres delles décades al traviés de delles alministraciones d'EE.XX. Mientres l'alministración de Carter, la economía sufrió una inflación de dos díxitos, xuntu con tases d'interés bien altes,<ref name="'70s 292">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957|páxina= 292|url= }}</ref> la escasez de petroleu, l'altu desemplegu y la crecedera económica lentu. La crecedera de la productividá nos Estaos Xuníos amenorgárase a una tasa media añal del 1%, frente al 3,2% de la [[década de 1960]]. Hubo tamién un creciente déficit del presupuestu federal, qu'aumentó a $ 66.000 millones. La [[década de 1970]] descríbese como un periodu de estanflación, según mayores tases d'interés. La inflación de precios (un aumentu del nivel xeneral de precios) creó incertidume na presupuestación y planificación y provocó fuelgues por aumentos de sueldu más probable. Carter, como Nixon, pidió al Congresu que s'impunxeren controles de precios sobre la enerxía, la medicina y los precios al consumidor, pero'l Congresu nun taba d'alcuerdu.<ref name="'70s 301(2)">{{cita llibru |títulu= How We Got Here: The '70s|apellíos= Frum |nome=David|enllaceautor= David Frum|añu= 2000|editorial= Basic Books|allugamientu= New York, New York|isbn= 0465041957 |páxina= |páxina=301–302 |url= }}</ref> Arriendes de una reestructuración del gabinete nel que Carter solicitó la dimisión de dellos miembros del so gabinete, Carter nomó a [[G. William Miller]] como [[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Secretariu de l'Ayalga]], Miller tuviera sirviendo como Presidente de la [[Reserva Federal]]. Pa reemplazalo y col fin d'aselar los mercaos, Carter nomó a [[Paul Volcker]] como presidente de la Reserva Federal.<ref>Erwin C. Hargrove, ''Jimmy Carter as President: Leadership and the Politics of the Public Good'', London, 1988, p 102.</ref> Volcker llevó a cabu una política monetaria restrictiva pa baxar la inflación. Volcker y Carter tuvieron ésitu, pero namái en pasando primero por una fase recesiva mientres la que la economía se desaceleró y creció el desemplegu. L'aliviu de la inflación vio les sos resultancies mientres el primer mandatu de Ronald Reagan, quien volvió nomar a Volcker como presidente de la Reserva. So la direición de Volcker, la Reserva Federal alzó la tasa de descuentu dende'l 10%, que taben cuando Volcker asumió la presidencia n'agostu de [[1979]] hasta'l 12%,<ref name="mnfed">{{cita web |url=http://www.minneapolisfed.org/Research/data/us/disc.cfm?js=0 |títulu=Federal Reserve Bank of Minneapolis - Discount Rates}}</ref> nun plazu de dos meses.<ref>{{cita web |url=http://www.minneapolisfed.org/Research/data/us/disc.cfm?js=0|títulu=Federal Reserve Bank of Minneapolis - Discount Rates}}</ref> La tasa preferencial d'interés algamó'l 21,5% n'avientu de 1980, la tasa más alta na historia d'Estaos Xuníos.<ref>{{cita web |url=http://mortgage-x.com/xeneral/indexes/prime.asp |títulu=http://mortgage-x.com/xeneral/indexes/prime.asp |obra=}}</ref> Carter aprobó por aciu [[decreto llei]] un programa de midíes d'austeridá que trató de xustificar porque la inflación había alcanzáu "un estáu de crisis", la inflación y el tipu d'interés al curtiu plazu algamaron el dieciocho per cientu en febreru y marzu de 1980. Les inversiones en renta fixa (bonos, tantu en poder de [[Wall Street]] y les pensiones pagues a los xubilaos) yeren cada vegada de menos valor. Les altes tases d'interés conduciría a una fuerte recesión na [[década de 1980]], que coincidió cola campaña de Carter pa la reeleición. ==== Discursu del "malestar" ==== En 1979, cuando s'empecipió la crisis del petroleu, Carter taba entamando dar el so quintu mayor discursu sobre la enerxía, sicasí, sintió que'l pueblu d'Estaos Xuníos yá nun-y escuchaba. Carter retirar a la residencia presidencial de [[Camp David]]. Mientres más d'una selmana, un velu de secretu envolubró les sos actuaciones, convocó na so residencia a decenes de destacaos líderes del Partíu Demócrata, miembros del Congresu, gobernadores, dirixentes sindicales, académicos y miembros del cleru. El so analista, [[Pat Caddell]], díxo-y que'l pueblu de los [[Estaos Xuníos]] enfrentar a una crisis d'enfotu motiváu polos asesinatos de [[John F. Kennedy]], [[Robert F. Kennedy]] y [[Martin Luther King, Jr]]; la [[guerra de Vietnam]] y el [[Escándalu Watergate]].<ref>{{cita web | url = http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/y_malaise.html | editorial = PBS | obra = American Experience | títulu = Jimmy Carter}}</ref> El [[15 de xunetu]] de [[1979]], Carter dio un discursu televisáu a nivel nacional nel qu'identificó lo qu'él creía que yera una "crisis d'enfotu" ente'l pueblu d'Estaos Xuníos. Esto aportó a conocíu como'l so "discursu del malestar", anque nunca apaeció esta pallabra nel discursu:<ref>[http://millercenter.org/scripps/archive/speeches/detail/3402 Video and transcript of Carter's "malaise" speech]</ref> {{Cita|Quiero falar con ustedes agora sobre una amenaza fundamental pa la democracia d'Estaos Xuníos. . . . Nun me refiero a encomalo escontra l'esterior d'[[Estaos Xuníos]], una nación que ta en paz esta nueche en tol mundu, con una inigualable potencia económica y poderíu militar. L'amenaza ye casi invisible de forma ordinaria. Trátase d'una crisis d'enfotu. Ye una crisis que cute nel corazón y l'alma y l'espíritu de la nuesa voluntá nacional. Podemos ver esta crisis na creciente dulda sobre'l significáu de nueses mesmes vides y na perda d'una unidá de propósitu pa la nuesa nación...}} {{Cita|Nuna nación que s'arguyecía de trabayar duru, de families fuertes, de comunidaes xuníes, y de la nuesa fe en Dios, demasiaos de nós tienden agora a la autoindulgencia y al cultu al consumu; la identidá humana yá nun se define polo qu'unu fai, sinón polo qu'unu tien. Pero afayemos que tener y consumir coses nun satisfai'l nuesu pruyimientu de significáu...}} {{Cita|Pído-yos pol so bien y pa la seguridá de la so nación que nun realicen viaxes innecesarios, empleguen [[Usu compartíu d'automóvil|viaxes compartíu n'automóviles]] o'l tresporte públicu siempres que puedan, aparquen el so automóvil un día más a la selmana, obedezan a les llendes de velocidá y establezan los sos termostatos p'aforrar enerxía ... Vi la fortaleza d'Estaos Xuníos nos perenals recursos del nuesu pueblu. Nos próximos díes, vamos anovar esa fuercia na llucha por una nación d'enerxía segura...}}<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/filmmore/ps_crisis.html Transcript] — "Crisis of Confidence" speech, July 15, 1979</ref><ref>[http://www.cartercenter.com/news/editorials_speeches/crisis_of_confidence.html Transcript at Carter Center] — "Crisis of Confidence" speech, July 15, 1979</ref> El discursu foi escritu por [[Hendrik Hertzberg]] y [[Gordon Stewart]].<ref>[http://www.booknotes.org/Transcript/?ProgramID=1801&QueryText=((+db_category1+%3Ccontains%3Y+Government+%3Cor%3Y+db_category2+%3Ccontains%3Y+Government+%3Cor%3Y+db_category3+%3Ccontains%3Y+Government))+%3CAND%3Y+(AirDate+%3Y%3D+7%2F1%2F1991) C-SPAN interview with Hertzberg]</ref> Anque se dixo de cutiu que foi mal recibíu,<ref>{{cita web | url = http://www.eoearth.org/article/Jimmy_Carter%27s__malaise_speech_ | editorial = The Encyclopedia of Earth | títulu = Jimmy Carter's "malaise speech"}}</ref> [[The New York Times]] publicó'l siguiente titular una selmana dempués "El discursu alza la valoración de Carter hasta'l 37%, el públicu siéntese acordies cola crisis d'enfotu, tocada la fibra sensible.<ref>{{cita publicación |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0611F8395D12728DDDA10994DF405B898BF1D3|títulu=Speech Lifts Carter Rating to 37%; Public Agrees on Confidence Crisis; Responsive Chord Struck|editorial=The New York Times|fecha=18 de xunetu de 1979|autor=Adam Clymer|páxina=A1}}</ref> La posterior perda de la reeleición de Carter provocó qu'otros políticos refugaren solicitar l'aforru d'enerxía a los ciudadanos d'Estaos Xuníos d'una manera similar. Trés díes depués del discursu, Carter pidió la dimisión de tolos miembros del so gabinete, y n'última instancia aceptó la de los cinco que s'enfrentaren cola [[Casa Blanca]] al máximu, incluyendo'l [[Departamentu d'Enerxía de los Estaos Xuníos|secretariu d'Enerxía]], [[James Schlesinger]], y el [[Departamentu de Salú y Servicios Humanos de los Estaos Xuníos|Xefe de Salú, Educación y Bienestar]], [[Joseph A. Califano]], conocíu como partidariu del senador [[Ted Kennedy]]. Carter almitió más tarde nes sos memories qu'a cencielles tendría de pidir la dimisión de namái los cinco miembros qu'arrenunciaron. En [[2008]], una información de Noticies de los EE.XX. y World Report indicaron: After campaigning that he would never appoint a Chief of Staff, Carter appointed Jordan as a new White House Chief of Staff. Many in the administration chafed when Jordan circulated a "questionnaire" that read more like a loyalty oath. "I think the idea was that they were going to firm up the administration, show that there was real change by these personnel changes, and move on," remembers Mondale. "But the message the American people got was that we were falling apart." Carter later admitted in his memoirs that he should simply have asked only those five members for their resignations. In 2008, a U.S. News and World Report piece stated: Dempués d'una campaña que nun volvería nomar a un Xefe d'Estáu Mayor, Carter nomó a Xordania como xefe de la Casa Blanca de personal nuevo. Munchos na alministración agafáu cuando Xordania fixo circular un "cuestionariu" que se paecen más a un xuramentu de llealtá. "Creo que la idea yera que diben concretar el gobiernu, amuesen qu'hubo un cambéu real d'estos cambeos de personal, y siguir alantre", recuerda Mondale. "Pero'l mensaxe al pueblu d'Estaos Xuníos consiguió foi que se taben viniendo embaxo". Carter almitió más tarde nes sos memories que namái tendría de pidir namái los cinco miembros del so arrenunciu. En 2008, una pieza de Noticies EE.XX. y World Report declaró: {{Cita|Tamién fadríamos bien en recordar la clase de complexidá y l'humildá que Carter trató d'inyectar na retórica política... Carter nun taba dispuestu a complacer a la xente... Lo que realmente fixo Carter nel so discursu foi fondu. Alvirtió a los ciudadadnos d'Estaos Xuníos que la crisis del petroleu de 1979, d'escasez de gas y precios más altos, derivó de la forma de vida del país. "Munchos de nós tienden a la autoindulgencia y al cultu al consumu. La identidá humana yá nun se define polo qu'unu fai, sinón polo qu'unu ten", dixo'l presidente. El consumismu brindó a la xente una falsa felicidá, suxurió, sinón que tamién previeno a los ciudadanos d'Estaos Xuníos por que reconsideraren les sos vides col fin d'enfrentase al fondu desafíu que de la crisis enerxética. A pesar de dellos fracasos, Carter dexó tras una manera de falar sobre'l compromisu del país y la so necesidá d'enfrentase a lo que ye ensin dulda unu de los sos mayores desafíos, pa resolver la crisis enerxética d'una manera que tome en serio tantu les nueses llendes como'l nuesu grandor.}}<ref>{{cita web | url = http://www.usnews.com/articles/opinion/2008/08/13/past-and-present-malaise-and-the-energy-crisis.html | editorial = US News | títulu = Past and Present: malaise and the energy crisis | fecha = 13 d'agostu de 2008}}</ref> === Política esterior === [[Ficheru:US President Jimmy Carter Presidential Trips.PNG|thumb|Países visitaos por Carter mientres la so presidencia.]] ==== Corea del Sur ==== Mientres el so primer mes nel cargu, Carter menguó'l presupuestu de defensa en seis mil millones de dólares. Unu de los sos primeros actos foi ordenar la retirada unillateral de toles armes nucleares de [[Corea del Sur]] y anunciar la so intención d'amenorgar el númberu de tropes d'Estaos Xuníos aparcaes nesi país. Dellos militares criticaron esta decisión en conversaciones privaes y en testimonio ante comités del Congresu, en [[1977]], el xeneral [[John K. Singlaub]], xefe del Estáu Mayor de les fuercies d'EE.XX. en Corea del Sur, criticó públicamente la decisión de Carter de menguar les tropes destinaes ellí. El [[21 de marzu]] de [[1977]], Carter relevar del so cargu, manifestando que les sos opiniones manifestaes públicamente, resultaben "incompatibles cola política anunciada de seguridá nacional".<ref>{{cita web |url=http://tvnews.vanderbilt.edu/program.pl?ID=493633 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2008 |títulu=Carter / Singlaub NBC Evening News for Thursday May 19, 1977 |obra=Vanderbilt Television News Archive |editorial=Vanderbilt University |fecha=19 de mayu de 1977 }}</ref><ref>{{cita publicación |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,914937,00.html |fechaaccesu=5 de xunetu de 2008 |títulu=Xeneral on the Carpet |obra=Time |fecha=30 de mayu de 1977 }}</ref> Carter tenía previstu la retirada en 1982 de toles tropes, sacante 14.000 soldaos de la Fuercia Aérea d'EE.XX. y especialistes en loxística, pero, en 1978, dempués de retayar solo 3.600 soldaos, viose obligáu a abandonar el proyeutu pola presión del Congresu y les oposición de los sos xenerales.<ref>[http://www.cato.org/pubs/pas/pa096.html Korea: The Case For Disengagement<!--Bot-generated title-->]</ref> ==== Alcuerdos de Camp David ==== {{AP|Alcuerdos de Camp David}} [[Ficheru:Begin, Carter and Sadat at Camp David 1978.jpg|thumb|D'esquierda a derecha: [[Menájem Beguin]], Jimmy Carter y [[Anwar el-Sadat]] en setiembre de [[1978]].]] [[Ficheru:Nicolae Ceaucescu 1978.jpg|thumb|Nicolae Ceaușescu con Carter en [[Bucuresti]], [[1978]].]] [[Ficheru:Carter and Sadat White House2.jpg|thumb|El presidente Carter recibiendo al presidente exipciu [[Anwar el-Sadat]] na [[Casa Blanca]], pocu dempués de los [[Alcuerdos de Camp David]], [[8 d'abril]] de [[1980]].]] El secretariu d'Estáu del gabinete de Carter, [[Cyrus Vance]], y l'asesor de Seguridá Nacional, [[Zbigniew Brzezinski]] emprestaron muncha atención al [[conflictu árabe-israelín]]. Les comunicaciones diplomátiques ente [[Israel]] y [[Exiptu]] aumentaron significativamente dempués de la [[Guerra del Yom Kippur]] de 1973 y l'alministración de Carter creía que yera'l momentu fayadizu pa una solución global del conflictu. A mediaos de [[1978]], Carter taba bien esmolecíu, cuidao que había expirado namái unos meses enantes el Tratáu de Separación ente Exiptu ya Israel. Carter decidió destinar un unviáu especial a [[Oriente Mediu]]. L'embaxador d'Estaos Xuníos diba y venía ente [[El Cairu]] ([[Exiptu]]) y [[Tel Aviv]] intentando amenorgar les discrepancies ente los dos países. Suxurióse entós que los cancilleres axuntar nel [[castiellu de Leeds]] ([[Inglaterra]]) p'aldericar les posibilidaes de paz. Trataron de llegar a un alcuerdu, pero los ministros d'esteriores nun lu llograron.<ref>Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 188–190. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> Darréu algamáronse los [[Alcuerdos de Camp David]] de [[1978]], unu de los llogros más importantes de Carter mientres la so presidencia. Los alcuerdos fueron un conveniu de paz ente Israel y Exiptu axustáu por Carter, que remató les negociaciones anteriores, realizaes n'[[Oriente Mediu]]. Nestes negociaciones el rei [[Hasan II de Marruecos]] actuó como negociador ente los intereses árabes n'Israel, y [[Nicolae Ceaușescu]] de [[Rumanía]] actuaba como intermediariu ente Israel y la [[Organización pa la Lliberación de Palestina]]. Cuando les negociaciones iniciales remataron, el presidente exipciu [[Anwar Sadat]] averar a Carter pa pidi-y ayuda. Carter convidó al primer ministru israelín [[Menájem Beguin]] y Anwar el-Sadat a [[Camp David]] pa siguir les negociaciones. Llegaron el [[8 d'agostu]] de 1978, nengunu de los líderes atopárense dende la xunta de [[Viena]]. El presidente Carter actuó como mediador ente los dos líderes y faló con cada unu por separáu pa intentar algamar un alcuerdu. Trescurríu un mes ensin llegar a nengún resolución, el presidente Carter decidió axuntase con dambos a lo llargo d'un viaxe a [[Gettysburg (Pennsylvania)|Gettysburg]], ([[Pennsylvania]]) pa romper el puntu muertu. Ellí amosó-yos el terrén onde se desenvolviera una batalla de la [[Guerra de Secesión]], Les éxplicó la hestoria de la batalla y fixo fincapié no importante que yera algamar la paz col fin de llevar la prosperidá al pueblu. Una lleición que contribuyó a que cuando Beguin y Sadat tornaron a Camp David, entendieren que teníen de roblar dalgún tipu d'alcuerdu.<ref>Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 190–193. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> El [[12 de setiembre]] de [[1978]], el presidente Carter suxurió que s'estremaren les negociaciones sobre'l Tratáu de Paz en dos marcos: El marcu 1 encetaría [[Cixordania]] y la [[Franxa de Gaza]], ente que'l marcu 2 ocupar del [[Sinaí]]. * El primer marcu trataba los [[territorios palestinos]] de Cixordania y la Franxa de Gaza. ** El primer puntu referir a la eleición d'un autogobiernu, lo cual dexaría plena autonomía a los habitantes de dambos territorios. Esti gobiernu sería escoyíu polos palestinos y namái s'ocuparía de los asuntos municipales. ** El segundu pasu sería la concesión de l'autonomía a los palestinos, sobremanera nos asuntos municipales. Prevíase que dempués d'estos pasos, l'Estáu de Palestina podría ser axustáu. El marcu 1 nun foi perbién recibíu por palestinos y xordanos que s'opunxeron al fechu de que Beguin y Sadat tomaron decisiones sobre'l so destín final, ensin consultar con ellos o los sos dirixentes.<ref name="Bickerton, I pages 190">Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 190–193; 198–200. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> * El segundu marcu ocupar de la [[Península de Sinaí]]. Componer de dos puntos: ** Les dos partes, Exiptu ya Israel, tendríen d'axustar un tratáu nun periodu de seis meses basáu nel principiu de la soberanía exipcia sobre la península de Sinaí y la retirada d'Israel d'esa rexón. ** Esti tratáu sería siguíu pol establecimientu de rellaciones diplomátiques, polítiques, económiques, y culturales ente [[Exiptu]] ya [[Israel]]. El presidente Carter almitió que con too y con eso "inda esistíen grandes dificultaes y munches cuestiones difíciles de resolver.".<ref>1978 Year in Review: The Camp David Summit-http://www.upi.com/Audiu/Year_in_Review/Events-of-1978/The-Camp-David-Summit/12309251197005-3/</ref> La reaición a esta propuesta nel mundu árabe foi bien negativa. En payares de [[1978]], celebróse una xunta d'emerxencia convocada pola [[Lliga Árabe]] en [[Damascu]]. Una vegada más, Exiptu foi la tema principal de la xunta, y condergóse la propuesta de tratáu qu'Exiptu diba roblar. Sadat foi tamién atacáu pola prensa árabe por romper files cola Lliga Árabe y traicionar al [[mundu árabe]]. Los discutinios relativos al futuru tratáu de paz llevar a cabu en dambos países. Israel aportunó mientres les negociaciones en que'l tratáu ente [[Israel]] y [[Exiptu]] tenía de sustituyir tolos demás trataos d'Exiptu, incluyíos los roblaos cola Lliga Árabe y los países árabes. Israel tamién quería l'accesu al petroleu descubierto na rexón del [[Sinaí]]. El presidente Carter intervieno ya informó a los israelinos que [[EE. XX.]] apurriría a Israel el suministru de petroleu que precisaba pa los próximos 15 años, si Exiptu decidía nun apurri-y lo a [[Israel]].<ref>Bickerton, I; Klausner, C: "A History of the Arab-Israeli Conflict", pages 192–193. Pearson Prentice Hall, 5th edition, 2007.</ref> El Parllamentu israelín aprobó'l tratáu con una cómoda mayoría. Per otra parte, el gobiernu exipciu taba aldericando alrodiu de distintes cuestiones. Nun-yos gustaba'l fechu de que'l tratáu propuestu sustituyiría a tolos demás trataos. Amás los exipcios sentíense decepcionaos porque nun llograren venceyar la cuestión del Sinaí al problema de Palestina. El [[26 de marzu]] de [[1979]], [[Exiptu]] ya [[Israel]] roblaron el tratáu de paz en [[Washington D.C.]],<ref name="Bickerton, I pages 190"/> el papel de Carter foi esencial. [[Aaron David Miller]] entrevistó a munchos funcionarios nel so llibru ''The Much Too Promised Land'' (2008) y concluyó lo siguiente: ''Nun importa a quien se-y preguntar, norteamericanos, exipcios, o israelinos, la mayoría tán d'alcuerdu: ensin Carter nun esistiría nengún tratáu de paz.''<ref>Aaron David Miller, The Much Too Promised Land (Bantam Books, 2008), page 159.</ref> ==== Derechos humanos ==== Carter primeramente estremóse de la política establecida de contención escontra la [[Xunión Soviética]]. Promovió una política esterior qu'asitió los derechos humanos ente les sos prioridaes, lo cual supunxo una rotura cola actitú de los sos predecesores que nun emprestaben atención al incumplimientu de los derechos humanos que cometieren los países aliaos d'[[Estaos Xuníos]].<ref name="dumbrell">{{cita web |url=https://books.google.com/books?id=RHi7AAAAIAAJ&pg=PA172&dq=%22pat+derian%22+%2B%22first+assistant+secretary+of+state%22&hl=en&ei=Glb2Tfi-DsrZgQfCobjBCw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=%22pat%20derian%22%20%2B%22first%20assistant%20secretary%20of%20state%22&f=false |títulu=''The Making of U.S. Foreign Policy'' |autor=Dubrell John. |editorial=Manchester University Press, 1990}}</ref> L'Alministración Carter dexó de dar sofitu al réxime de [[Anastasio Somoza Debayle|Somoza]] en [[Nicaragua]], históricamente sofitáu per Estaos Xuníos y dieron la so ayuda al nuevu gobiernu del [[Frente Sandinista de Lliberación Nacional]] qu'asumió'l poder dempués del derrocamientu de Somoza. Sicasí, Carter ignoró un pidimientu del Arzobispu [[Óscar Romero]] n'[[El Salvador]] pa unviar ayuda militar a esi país. Romero foi asesináu más tarde poles sos crítiques pola violación de [[derechos humanos]] n'El Salvador. Carter tamién foi criticáu pola activista feminista [[Andrea Dworkin]] por desabrise de los derechos de les muyeres en Arabia Saudita.<ref>[http://www.nostatusquo.com/ACLU/dworkin/WarZoneChaptIIIA.html A Feminist Looks at Saudi Arabia<!--Bot-generated title-->]</ref> Carter siguió la política de los sos antecesores d'imposición de sanciones a [[República de Rhodesia|Rhodesia]], y dempués de que l'obispu [[Abel Muzorewa]] fuera escoyíu primer ministru, protestó pola esclusión de les eleiciones de [[Robert Mugabe]] y [[Joshua Nkomo]]. La fuerte presión d'[[Estaos Xuníos]] y el [[Reinu Xuníu]] llograron nueves eleiciones en [[República de Rhodesia|Rhodesia]] (güei [[Zimbabue]]), que llevaron a la eleición de [[Robert Mugabe]] como Primer Ministru; dempués de lo cual, llevantáronse les sanciones, y concedióse-y al país la reconocencia diplomática. Carter tamién foi conocíu poles sos crítiques a [[Alfredo Stroessner]] de [[Paraguái]] y [[Augusto Pinochet]] de Chile, anque dambos Stroessner y Pinochet, asistieron a la firma del [[Trataos Torrijos-Carter|Tratáu de la Canal de Panamá]],<ref>"Visits to the U.S. by Foreign Heads of State and Government--1977." ''United States Department of State''. Accessed on February 22, 2010.</ref> tamién protestó contra l'[[Apartheid]] en [[Sudáfrica]]. ==== República Popular China ==== [[Ficheru:Carter DengXiaoping.jpg|thumb|El líder chinu [[Deng Xiaoping]] y el presidente Carter, mientres la ceremonia de firma del tratáu d'establecimientu de rellaciones diplomátiques ente China y Estaos Xuníos, el 29 de xineru de [[1979]].]] Carter siguió la política de Richard Nixon pa normalizar les rellaciones cola [[República Popular China]]. El conseyeru de Seguridá Nacional, [[Zbigniew Brzezinski]] y [[Michel Oksenberg]], viaxaron a [[Beixín]] a principios de [[1978]], onde xuntu con [[Leonard Woodcock]], direutor de la oficina d'enllaz, establecieron les bases d'un alcuerdu p'algamar rellaciones diplomátiques y comerciales completes cola [[República Popular de China]]. Nel Comunicáu Conxuntu sobre l'Establecimientu de Rellaciones Diplomátiques (Joint Communiqué on the Establishment of Diplomatic Relations) de [[1 de xineru]] de [[1979]], Estaos Xuníos tresfirió la reconocencia diplomática de [[Taipéi]] a [[Beixín]] y repitió el ''Comunicáu de Shanghai'' que suponía la reconocencia de la esistencia d'una única China y almitía que [[Taiwán]] formaba parte d'ella. Beixín, pela so parte, aceptó qu'Estaos Xuníos siguiera calteniendo rellaciones comerciales, culturales y contactos de calter non oficial con Taiwán. Estaos Xuníos siguió calteniendo contactos con Taiwán gracies a la [[Llei de Rellaciones de Taiwán]]. ==== Trataos de la Canal de Panamá ==== {{AP|Trataos Torrijos-Carter}} [[Ficheru:Jimmy Carter and General Omar Torrijos signing the Panama Canal Treaty.jpg|thumb|250px|El presidente Carter y [[Omar Torrijos]] danse esquitar momentos dempués de roblar los trataos.]] Unu de los momentos más revesosos de la presidencia de Carter foi la negociación y firma de los Trataos del [[Canal de Panamá]], en setiembre de [[1977]]. Estos trataos, que n'esencia suponíen la tresferencia del [[Canal de Panamá|Canal]], de los Estaos Xuníos a la [[Panamá|República de Panamá]], fueron refugaos pol [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]], col argumentu de que se taba tresfiriendo un asentamientu d'Estaos Xuníos de gran valor estratéxicu a un país inestable y corrupto, dirixíu pol xeneral [[Omar Torrijos]], que nun fuera escoyíu democráticamente. Aquellos que sofitaben los trataos, otra manera, defendíen que la canal fuera construyíu dientro del territoriu panamiegu y que por tanto, [[Estaos Xuníos]] por aciu el so control ocupara parte d'otru país, polo que l'alcuerdu tenía por oxetu devolver a Panamá la total soberanía sobre'l so territoriu. Tres la firma de los Trataos de la Canal en xunu de [[1978]], Carter visitó Panamá cola so esposa y [[Senáu de los Estaos Xuníos|doce senador d'Estaos Xuníos]], metanes disturbios estudiantiles xeneralizaos en contra del gobiernu de Torrijos. Más palantre Carter encamentó al réxime de Torrijos por que frenara la so política dictatorial y avanzara gradualmente escontra la democracia en [[Panamá]]. {{Mal traducíu}} ==== SALT II ==== {{VT|Alcuerdos SALT}} [[Ficheru:Carter Brezhnev sign SALT II.jpg|left|thumb|El presidente Carter xuntu col secretariu xeneral soviéticu [[Leonid Brézhnev]] roblen el SALT II en [[Viena]], [[18 de xunu]] de [[1979]].]] Una de les claves de la política esterior de Carter, que supunxo amás un trabayu bien aballador, foi la firma del Tratáu SALT II (Conversaciones De Llimitación d'Armes Estratéxiques»), qu'amenorgó'l númberu d'armes nucleares producíes o calteníes tantu polos [[Estaos Xuníos]] como pola [[Xunión Soviética]]. El trabayu de [[Gerald Ford]] y [[Richard Nixon]] condució al tratáu SALT I, qu'amenorgara'l númberu d'armes nucleares producíos;, pero Carter deseyaba afondar más nel amenorgamientu d'esti tipu d'armamentu. L'oxetivu principal de Carter, como señaló nel so discursu inaugural, consistía na desapaición completa de les armes nucleares nel mundu. Con esti fin, Carter y el líder de la [[Xunión Soviética]], [[Leonid Brezhnev]], llegaron en 1979, al alcuerdu del Tratáu SALT II. Sicasí'l Congresu negó la so ratificación, una y bones munchos pensaben que la firma de los trataos debilitaría les defenses d'Estaos Xuníos. Tres la intervención soviética n'Afganistán a finales de [[1979]], Carter retiró'l tratáu de la considerancia del Congresu y nunca foi ratificáu, anque foi robláu por Carter y Brezhnev. Aun así, dambes partes cumplieron los compromisos establecíos nes negociaciones. ==== Intervención n'Afganistán ==== {{VT|Operación Ciclón|Guerra d'Afganistán (1978-1992)}} Jimmy Carter sosprendióse enforma de la intervención soviética n'Afganistán d'avientu de 1979 y rápido tomó midíes, ente elles armar a los [[Muyahidín (Afganistán)|muyahidines]].<ref>http://www.slate.com/id/2166661</ref> El vicepresidente [[Walter Mondale]] manifestó públicamente la so desaprobación de l'agresiva política qu'adoptara la Xunión Soviética.<ref>http://www.csmonitor.com/1981/0310/031029.html</ref> Los soviéticos caltuvieren conversaciones previes colos dirixentes afganos que paecíen indicar que nun tener# cuenta de intervenir, sicasí'l [[Politburó]], con munches duldes, considerara seriamente la posibilidá d'actuar militarmente. Argumentóse que l'ayuda financiera d'Estaos Xuníos a los disidentes afganos, qu'incluyíen islamistes y otros militantes, y el deséu soviéticu de protexer al gobiernu afganu d'esquierda, fueron los factores que terminaron de convencer a los soviéticos pa intervenir.<ref>http://www.zcommunications.org/the-rise-and-rise-of-robert-gates-by-roger-morris</ref> Per otra parte, la CIA suministró miles de millones de dólares n'armes a los militantes muyahidines afganos. y apurrió asistencia a los insurxentes fundamentalistes al traviés de los servicios secretos pakistaníes, el [[Inter-Services Intelligence]] (ISI), nun programa llamáu [[Operación Ciclón]].<ref>Time Magazine, 13 May, 2003, "The Oily Americans," http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,450997-2,00.html </ref> [[Estaos Xuníos]] empezó a unviar de callao ayuda financiera llindada pa les faiciones islamistes afganes el [[3 de xunetu]] de [[1979]]. N'avientu de [[1979]] la [[XRSS]] derrocó al primer ministru [[Jafizulá Amín]], a quien acusaba d'axente de la CIA y que primeramente diera un golpe d'Estáu contra'l gobiernu lexítimu de [[Nur Taraki]]. Los políticos d'Estaos Xuníos, tanto republicanos como demócrates, dicíen que los soviéticos taben asitiándose p'apoderar el petroleu del [[Oriente Mediu]]. Otros creíen que la Xunión Soviética tarrecía que la revolución y islamización d'Afganistán estender a la población musulmana de la XRSS. Dempués del derrocamientu de Amín, Carter anunció lo que se conoz como la [[Doctrina Carter]], consistente nel compromisu norteamericanu d'usar forzar si fuera necesariu p'aportar a los recursos petrolíferos del Golfu Pérsicu. L'aumentu de tensión ente los bloques causáu por ta doctrina remató col boicotio de los Xuegos Olímpicos de Moscú de 1980, al que la XRSS y los sos aliaos contestaríen nun allegando a los Xuegos de Los Angeles en 1984. Coles mesmes púnxose fin al tratáu de Trigu Rusu, que tenía por oxetu establecer un comerciu cola XRSS y menguar les tensiones de la Guerra Fría. Les esportaciones de ceberes fuera beneficioses pa los llabradores, y l'embargu de Carter marcó l'entamu de dificultaes pa los llabradores d'Estaos Xuníos. Carter y Brzezinski empecipiaron un programa tapáu d'entrenamientu de los muyahidines en [[Paquistán]] y [[Afganistán]] con oxetu d'atayar los planes oviéticos. Les polítiques diplomátiques de Carter escontra [[Paquistán]] camudaron drásticamente. L'alministración cortara l'ayuda financiera al país a principios de [[1979]] cuando los fundamentalistes relixosos, afalaos pola corriente de la [[dictadura militar]] [[Islam|islámica]] en Paquistán, quemaron una Embaxada de los EE.XX. con base ellí. La participación internacional en [[Paquistán]], aumentó considerablemente cola intervención soviética. Al entós presidente de [[Paquistán]], el xeneral [[Muhammad Zia-ul-Haq]], ufiertáronse-y 400 millones de dólares pa subsidiar a los anticomunistes muyahidines n'[[Afganistán]]. El xeneral Zia tornó la ufierta como insuficiente y EE.XX. viose obligáu a aumentar l'ayuda a Paquistán. Reagan darréu espandió esti programa en gran midida. Los críticos con esta política culparon a Carter y Reagan de la inestabilidá de los gobiernos post-soviéticos d'[[Afganistán]], que causó'l surdimientu d'una [[teocracia]] islámica na rexón. ==== Crisis de los rehenes d'Irán ==== {{AP|Crisis de los rehenes n'Irán}} [[Ficheru:Man holding sign during Iranian hostage crisis protest, 1979.jpg|300px|thumb|Protesta en [[Washington DC]]. El cartelu diz: ''"Deportái a tolos iraninos"''.]] El principal conflictu ente los derechos humanos y los intereses d'Estaos Xuníos llegó nes rellaciones de Carter col [[Mohammad Reza Pahlevi|Sha d'Irán]]. El sha [[Mohammad Reza Pahlavi]], fuera un fuerte aliáu de los Estaos Xuníos dende la [[Segunda Guerra Mundial]] y unu de los denominaos "pilastres ximielgues" nos que se basaba la política estratéxica d'EE.XX. nel [[Oriente Mediu]], (l'otru yera Arabia Saudita). Sicasí, el so gobiernu foi fuertemente [[autocracia|autocráticu]], foi vistu como [[Cleptocracia|cleptocrático]] nel so país, en 1953 entamó, xuntu cola alministración de Eisenhower, un golpe d'estáu pa esaniciar al escoyíu primer ministru, [[Mohammed Mossadegh]]. Nuna visita d'estáu a [[Irán]] mientres 1978, Carter faló en favor del Shah, denominándolo ''"líder de la sabiduría suprema"'' y pilastra de la estabilidá nel volátil [[Oriente Mediu]]. El discursu nunca foi espublizáu na televisión d'Estaos Xuníos. Cuando españó la [[Revolución iranina]] y el Shah foi derrocáu, Estaos Xuníos nun intervieno direutamente. El shah dir escontra un exiliu permanente, en xineru de 1979. Carter primeramente negó-y la entrada a Estaos Xuníos, inclusive por razones d'urxencia médica. A pesar de la so negativa inicial a la entrada del Shah nos Estaos Xuníos, el [[22 d'ochobre]] de [[1979]], Carter concedió-y permisu d'entrada y asilu temporal mientres la duración del so tratamientu contra'l cáncer, el Sha dirixióse de vuelta a Panamá'l [[15 d'avientu]] de [[1979]]. En payares d'esi mesmu añu, como respuesta a la entrada del Shah n'EE.XX., los militantes iraninos tomaron la embaxada d'Estaos Xuníos en [[Teḥrán]], reteniendo a 52 ciudadanos d'aquel país como rehenes.<ref name = "Dyer-2004"/> Los iraninos esixeron en cuenta de la so lliberación: * El regresu del Sha a Irán pa ser sometíu a xuiciu.<br /> * La devolución de la riqueza acumulada del Sha al pueblu iranín.<br /> * La reconocencia de la culpabilidá d'Estaos Xuníos poles sos aiciones pasaes n'Irán, amás d'una sida.<br /> * La promesa d'Estaos Xuníos de nun interferir nos asuntos d'Irán nel futuru. Anque esi mesmu añu, el Sha salió d'Estaos Xuníos, morriendo n'[[Exiptu]] en 1980, la crisis de los rehenes siguió y apoderó l'últimu añu de la presidencia de Carter. La subsiguiente respuesta a la crisis - dende la estratexa de "Rose Garden" de permanecer dientro de la Casa Blanca, hasta l'intentu fallíu de rescatar a los rehenes per medios militares ([[Operación Garra d'Águila]]), fueron en gran parte responsables na derrota de Carter nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1980|eleiciones de 1980]]. El [[14 de payares]] de [[1979]], dempués de tomar de los rehenes, Carter dictó la Orde Executiva 12170, que bloquiaba les propiedaes del Gobiernu iranín,<ref>{{cita web |url=http://www.archives.gov/federal-register/executive-orders/1979.html |títulu=http://www.archives.gov/federal-register/executive-orders/1979.html |obra=}}</ref> conxelando cuentes bancaries del gobiernu iranín nos bancos d'Estaos Xuníos, por un total de 8.000 millones de dólares d'Estaos Xuníos d'esi tiempu. Estos embargos utilizáronse como moneda de cambéu pa la lliberación de los rehenes. Nos díes anteriores a que Ronald Reagan asumiera la presidencia, el diplomáticu arxelín [[Abdulkarim Ghuraib]] empecipió les negociaciones ente los EE.XX. ya [[Irán]], que remataron nos "Alcuerdos d'Arxel" el [[19 de xineru]] de [[1981]], un día primero que rematara la Presidencia de Carter, los alcuerdos implicaben el compromisu d'Irán de lliberar a los rehenes de momentu.<ref>{{cita web |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Hostage_Crisis|títulu=Iranian Hostage Crisis |obra=}}</ref> Amás, les Órdenes Executives 12277 y 12.285 dictaes por Carter,<ref>{{cita web |url=http://www.presidency.ucsb.edu/executive_orders.php?year=1981 |títulu=http://www.presidency.ucsb.edu/executive_orders.php?añu=1981 |obra=}}</ref> suponíen la lliberación de tolos bienes pertenecientes al gobiernu iranín y tolos activos pertenecientes al Sha atopaos dientro de los Estaos Xuníos y la garantía de que los rehenes nun tendríen nengún derechu llegal contra'l gobiernu iranín. Irán, sicasí, tamién aportó a asitiar 100.000 millones de dólares de los activos conxelaos nuna cuenta de garantía bloquiada, aocordando Irán y Estaos Xuníos la creación d'un tribunal pa dirimir les denuncies de ciudadanos norteamericanos poles perda causaes pol Gobiernop iranín, esti tribunal conocíu como Tribunal de Reclamación Irán-Estaos Xuníos, dio más de dos mil millones de dólares a reclamantes d'EE.XX. y foi descritu como unu de los más importantes órganos d'arbitraxe na historia del derechu internacional. Anque la lliberación de los rehenes foi axustada y garantizada pol gobiernu de Carter, los rehenes nun fueron lliberaos hasta'l [[20 de xineru]] de [[1981]], momentos dempués de que Reagan tomara posesión como [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]]. == Eleiciones de 1980 == [[Ficheru:Ronald Reagan Inauguration.JPEG|thumb|250px|Reagan recibe la felicitación de Jimmy Carter, mientres la so toma de posesión de presidente d'Estaos Xuníos (20 de xineru de 1981).]] {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1980}} [[Ficheru:ElectoralCollege1980.svg|left|thumb|Mapa eleutoral de les eleiciones de [[1980]].]] Escontra finales de 1979, Carter colaba bien retrasáu nes preferencies de los eleutores pa les eleiciones de 1980, inclusive'l observadores políticos pensaben que podía ser sustituyíu por Edward Kennedy nel partíu demócrata. Sicasí tomar de los rehenes de la embaxada n'Irán y la invasión rusa d'Afganistán ameyoraron el so imaxe y emburriar lo suficiente pa llograr la nominación del so partíu. El posterior fracasu de rescate de los rehenes fundió de nuevu la so imaxe de cara a la reeleición.<ref>{{cita llibru |apellíu=Jones |nome=Maldwyn A. |enllaceautor= |títulu=Historia d'Estaos Xuníos 1607-1992 |url= |fechaaccesu=21 de xineru de 2012 |idioma= |otros= |edición= |añu=|editor= |editorial=Cátedra |allugamientu= |isbn=84-376-1407-4 |capítulo= |páxina=|cita= }} </ref> Carter perdió les eleiciones contra'l republicanu [[Ronald Reagan]]. La distribución de votos foi 43,9 millones votos, que representaben el 50,7% del total, pa Reagan y 35,5 millones de votos, que representaben el 41%, pa Carter. El candidatu independiente [[John B. Anderson]] llogró 5,7 millones de votos, un 6,6% del total. Sicasí, el fechu de que los sofitos a Carter nun se concentraren nuna rexón xeográfica concreta, provocó que Reagan llograra una victoria arrolladora del 91% de los compromisarios, dexando a Carter con namái seis estados y el Distritu de Columbia. Reagan llevó a un total de 489 votos eleutorales frente a 49 de Carter. La derrota de Carter marcó la primer vegada qu'un presidente electu nun llograba llograr un segundu mandatu dende [[Herbert Hoover]] en [[1932]]. Carter cumplió la so promesa de consiguir la lliberación con vida de los 52 rehenes de la embaxada d'Estaos Xuníos n'Irán, pero nun llogró asegurar la so lliberación enantes de les eleiciones. Anque Carter axustó n'última instancia la so lliberación, Irán nun aportó a la mesma hasta unos minutos dempués de que Ronald Reagan asumiera'l cargu de presidente. En reconocencia de la intervención de Carter, Reagan pidiólu que fora a [[Alemaña Occidental]] pa da-yos la bienvenida pola so lliberación. Mientres la campaña, Carter foi oxetu de burlla pol denomináu incidente del coneyu, un [[Incidente del coneyu|alcuentru con un coneyu de natación mientres pescaba]] nel estanque de la so granxa, el [[20 d'abril]] de [[1979]]. Finalmente, cuando Jimmy Carter despidir de la Casa Blanca, y diríxese escontra'l so estáu natal que ye Georgia, rellacionóse-y col cantar "Midnight train to Georgia" (l'últimu tren a Georgia) interpretada por [[Gladys Knight]] & the Pips, un númberu unu de la llista de Billboard del añu 1973. recordando l'orixe del cacahuatero que fuera Presidente. == Pospresidencia == [[Ficheru:JimmyCarteronBicycle.jpg|thumb|left|Carter montando en bicicleta ([[2008]]).]] En [[1981]], Carter tornó al cultivu de cacagüeses en [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], qu'asitiara nun [[fideicomiso]] ciegu mientres la so presidencia pa evitar inclusive l'apariencia de conflictu d'intereses. Atopó que los fideicomisarios remanaren mal l'enfotu, dexándolo con más d'un millón de dólares en delda. Nos años siguientes, llevó una vida activa, cola fundación del [[Centru Carter]], la construcción de la so biblioteca presidencial, la enseñanza na Universidá Emory n'Atlanta y escribiendo numberosos llibros.<ref name = "Dyer-2004"/> === Legáu === Al dexar el cargu, la so presidencia foi valorada pola mayoría como un fracasu.<ref>{{cita web |autor=Cinnamon Stillwell |url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/g/a/2006/12/13/cstillwell.DTL |títulu=Jimmy Carter's Legacy of Failure |editorial=Sfgate.com |fecha=12 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita web |autor=January 21, 2000 — |url=http://www.brookings.edu/opinions/2000/0121politics_hess.aspx |títulu=Jimmy Carter: Why He Failed - Brookings Institution |editorial=Brookings.edu |fecha=21 de xineru de 2000 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita publicación | url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1810305,00.html | obra=Time}}</ref> Na clasificación histórica de presidentes d'Estaos Xuníos, la presidencia de Carter bazcuyó ente'l puestu 19 y el 34. Magar la presidencia de Carter recibió crítiques mistes de dellos historiadores, la so llucha pola paz percima de too y los sos esfuercios humanitarios desque abandonó la presidencia lleváron-y a ser llargamente reconocíu como unu de los más esitosos ex presidentes na hestoria d'EE.XX.<ref>PBS Online/WGBH, [http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/y_post.html "People & Events: Jimmy Carter's Post-Presidency"], ''American Experience: Jimmy Carter'', 1999–2001. Retrieved August 4, 2008.</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Brinkley|nome=Douglas|enllaceautor=Douglas Brinkley|mes=Fall|añu=1996|títulu=The rising stock of Jimmy Carter: The 'hands on' legacy of our thirty-ninth President|publicación=Diplomatic History|volume=20|númberu=4|páxines=505–530|id={{ISSN|0145-2096}}|doi=10.1111/j.1467-7709.1996.tb00285.x}} </ref> Jimmy Carter y el so vicepresidente [[Walter Mondale]] fueron l'equipu más llonxevu dempués de la presidencia na historia d'Estaos Xuníos. El [[11 d'avientu]] de [[2006]], cumplieron 25 años y 325 díes desque dexaron los sos cargos, superando'l récor anterior establecíu pol presidente [[John Adams]] y [[Thomas Jefferson]] vicepresidente, que morrieron el [[4 de xunetu]] de [[1826]]. N'agostu de 2012 superaría a [[Herbert Hoover]] como presidente que más vivió dende'l términu del so mandatu. Jimmy Carter ye unu de los cuatro presidentes,<ref>Los otros son [[William Henry Harrison]], [[Zachary Taylor]] y [[Andrew Johnson]],</ref> y l'únicu na historia moderna, que nun tuvo la oportunidá de nomar a un xuez por qu'integrara na [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte suprema]]. === Imaxe pública === ''El diariu [[The Independent]]'' publicó: {{Cita|(...) Carter ye llargamente consideráu como meyor home que presidente.}}<ref name="indy">{{cita publicación |url=http://www.independent.co.uk/news/presidents/jimmy-carter-1482922.html|títulu=Jimmy Carter:39th president – 1977–1981|editorial=independent.co.uk |fechaaccesu=28 de xineru de 2009 | llugar=London | fecha=22 de xineru de 2009}}</ref> Carter empecipió'l so mandatu con un índiz de 66% d'aprobación,<ref>[http://www.gallup.com/poll/113923/History-Foretells-Obama-First-Job-Approval-Rating.aspx Gallup].</ref> pero esta amenorgóse a un 34% nel momentu de dexar el cargu, col 55% de desaprobación.<ref>[http://www.gallup.com/poll/113770/Bush-Presidency-Closes-34-Approval-61-Disapproval.aspx Gallup Poll].</ref> Les encuestes a empiezos de la campaña presidencial de 1976 suxurieron que munchos non -y perdonaben a [[Gerald Ford]] la so rellación con [[Richard Nixon]] y l'[[escándalu Watergate]].<ref>{{cita web |autor=Joel Roberts |url=http://www.cbsnews.com/stories/2006/12/27/opinion/polls/main2301584.shtml |títulu=Polls: Ford's Image Improved Over Time |editorial=CBS News |fecha=27 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> Carter, en comparanza, paecía un honestu, sinceru y bien intencional suriegu. Esta situación camudó cuando Carter postular pa la reeleición, cuando la autoconfianza de Ronald Reagan oldeó col temperamentu seriu ya introspectivu de Carter. L'atención personal de Carter a los detalles y la so aparente indecisión y debilidá viéronse acentuaos pol encantu que Reagan espertó ente los votantes.<ref name="nytimes">{{cita publicación |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DEFDE1039F93BA25756C0A96F948260&sec=&spon=&pagewanted=all |títulu=WASHINGTON TALK; Carter Begins to Shed Negative Public Image|editorial=New York Times |fechaaccesu=28 de xineru de 2009 | nome=Y. J. | apellíu=Dionne Jr | fecha=18 de mayu de 1989}}</ref> N'última instancia, la combinación de los problemes económicos, la crisis de los rehenes d'Irán, y la falta de cooperación de Washington fíxo-y fácil a Reagan presentar a Carter como un líder ineficaz. Desque dexó la presidencia, la reputación de Carter ameyoró enforma. L'índiz d'aprobación presidencial de Carter, que tuvo'l so visu nun 31% xustu enantes de les eleiciones de 1980, atopar a principios de 2009 nel 64%. La pospresidencia de Carter tamién tuvo una acoyida favorable. Carter esplica qu'una gran parte d'esti cambéu deber al socesor de Reagan, George HW Bush, quien lo buscó viviegamente y foi muncho más atentu y comenenciudu nel so conseyu de lo que Reagan fuera. Carter caltuvo rellaciones de trabayu colos ex presidentes [[George H. W. Bush]], [[Bill Clinton]] y [[George W. Bush]], y a pesar de les sos diferencies polítiques, los trés convirtiéronse en bonos amigos mientres años trabayando xuntos en dellos proyeutos humanitarios.<ref>{{Obra citada |url=http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/p_jcarter.html |títulu=American Experience: People & Events: James Earl ("Jimmy") Carter Jr. (1924–)|editorial=[[Public Broadcasting Service]] |fechaaccesu=25 d'avientu de 2009}}</ref> === Centru Carter === {{AP|Centru Carter}} [[Ficheru:Carter lib1.JPG|thumbnail|La Biblioteca Presidencial Jimmy Carter.]] Como presidente, Carter espresó'l so oxetivu de faer un gobiernu que fuera "competente y caritatible." Na busca d'esa visión, tuvo implicáu nuna variedá de polítiques públiques nacionales ya internacionales, el resolución de conflictos, derechos humanos y causes benéfiques. En [[1982]], fundó'l [[Centru Carter]] n'[[Atlanta]] pa promover los derechos humanos y solliviar el sufrimientu humanu innecesariu. Esta institución non gubernamental, ensin ánimu d'arriquecimientu, promueve la democracia, busca la mediación y la prevención de conflictos y supervisa el procesu eleutoral en sofitu d'eleiciones llibres y xustes. Amás, trabaya p'ameyorar la salú global al traviés del control y la erradicación d'enfermedaes como la [[Dracunculiasis]], la [[oncocercosis]], el [[paludismu]], el [[tracoma]], la [[filariasis linfática]] y la [[esquistosomiasis]]. Tamién llucha pa menguar l'estigma d'enfermedaes mentales y ameyorar la nutrición por aciu l'aumentu de la producción de los cultivos n'África. Un gran llogru d'esti Centru foi la eliminación de más del 99% de los casos d'enfermedá del vierme de Guinea, un parásitu debilitante qu'esistió dende l'antigüedá, de 3,5 millones de casos envaloraos en 1986 pasóse a menos de 10.000 en 2007.<ref>[http://cartercenter.org/health/guinea_worm/index.html Carter Center Guinea Worm Eradication Program]. Retrieved August 4, 2008.</ref> El Centru Carter supervisó 70 eleiciones en 28 países dende [[1989]].<ref>[http://www.cartercenter.org/peace/democracy/observed.html Elections Observed by The Carter Center]. Retrieved August 4, 2008.</ref> Trabayóse pa resolver los conflictos n'[[Haití]], [[Bosnia]], [[Etiopía]], [[Corea del Norte]], [[Sudán]], [[Venezuela]] y otros países. El Centru Carter sofita viviegamente a los defensores de los derechos humanos en tol mundu ya intervinieron con xefes d'estáu nel so nome. === Premiu Nobel de la Paz === En [[2002]], el ex-presidente Carter recibió'l [[Premiu Nobel]] de la Paz pol so trabayu p'atopar soluciones pacífiques a los conflictos internacionales, promover la democracia, los derechos humanos y el desenvolvimientu económico y social al traviés del Centru Carter. Trés presidentes, [[Theodore Roosevelt]], [[Woodrow Wilson]] y [[Barack Obama]], recibieron el premiu mientres les sos presidencies, Carter ye únicu en recibir el premiu poles sos aiciones dempués de dexar la presidencia. Ye, xuntu con [[Martin Luther King, Jr.]], unu de les dos persones nacíes en [[Georgia]] en recibir el Nobel. === Diplomacia === ==== Corea del Norte ==== En [[1994]], [[Corea del Norte]] espulsara a los investigadores del [[Organismu Internacional d'Enerxía Atómica]] y amenaciaba con empezar a procesar combustible nuclear gastáu. En respuesta, l'entós presidente [[Bill Clinton]] primió por que se impunxeren sanciones y ordenó la unviada de grandes cantidaes de tropes y vehículos a la zona pa preparar pa la guerra. Clinton reclutó a Carter de callao, pa llevar a cabu una misión de paz en Corea del Norte, so l'apariencia d'una misión privada de Carter,<ref>Marion V. Creekmore, ''A Moment of Crisis: Jimmy Carter, The Power of a Peacemaker, and North Korea's Nuclear Ambitions'' (2006).</ref> Clinton vio en Carter una manera de que'l presidente de Corea del Norte, [[Kim Il-sung]], diera marcha tras ensin frayar la so reputación.<ref>{{cita web |autor=Washington Monthly Online |url=http://www.washingtonmonthly.com/features/2004/0405.kaplan.html |títulu="Rolling Blunder" by Fred Kaplan |editorial=Washingtonmonthly.com |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> Carter axustó un alcuerdu con Kim Il-sung, pero foi más allá y diseñó tamién un tratáu, qu'anunció na [[CNN]], ensin l'autorización de la Casa Blanca, como una manera de forzar a los EE.XX. a l'aición. L'Alministración de Clinton robló una versión posterior del Agreed Framework, en virtú del cual Corea del Norte alcordó conxelar y finalmente desmantelar el so programa nuclear y cumplir coles sos obligaciones de non proliferación, en cuenta de entregues de petroleu, la construcción de dos reactores d'agua llixero pa reemplazar los sos reactores de grafitu y discutinios pal eventual establecimientu de rellaciones diplomátiques. L'alcuerdu foi aclamáu nel so momentu como un llogru diplomáticu importante. Sicasí, n'avientu de 2002, los Alcuerdos de Framework viniéronse embaxo de resultes d'una disputa ente'l gobiernu de [[George W. Bush]] y el gobiernu de Corea del Norte de [[Kim Jong-il]]. En 2001, el presidente George W. Bush decidiera adoptar una posición de confrontación escontra Corea del Norte y en xineru de 2002, incluyó a esti país como parte d'un "exa del mal". Mentanto, Corea del Norte empezó a desenvolver la capacidá d'arriquecer uraniu. Bush y otru opositores de l'Alministración d'Estaos Xuníos a los Alcuerdos de Framework creíen que'l gobiernu de Corea del Norte nunca tuvo dispuestu a dexar el so programa d'armes nucleares, pela cueta los partidarios del alcuerdu pensaben qu'esti podría ser un ésitu y que foi socavado. ==== Oriente Mediu ==== Carter y los espertos del [[Centru Carter]] asistieron a les negociaciones non oficiales ente israelines y palestinos pal diseñu d'un modelu d'alcuerdu de paz, llamáu'l [[Alcuerdu de Xinebra (Israel-Palestina)|Alcuerdu de Xinebra]], nel periodu [[2002]]-[[2003]].<ref>BBC News, [http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/3252530.stm "Moderates launch Middle East plan"], December 1, 2003. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter tamién se convirtió nos últimos años nun críticu frecuente de les polítiques d'[[Israel]] n'[[El Líbanu]], [[Cixordania]] y [[Gaza]].<ref>Douglas G. Brinkley. ''The Unfinished Presidency: Jimmy Carter's Journey to the Nobel Peace Prize'' (1999), páxs. 99–123.</ref><ref>[[Kenneth W. Stein]], "[http://www.meforum.org/article/1633 My Problem with Jimmy Carter's Book]", ''[[Middle East Quarterly]]'' 14.2 (Spring 2007).</ref> N'abril de [[2008]], el periódicu árabe con sede en [[Londres]], [[Al-Hayat]], informó que Carter axuntar col líder de [[Hamás]], [[Khaled Mashaal]] na so visita a [[Siria]]. El Centru Carter primeramente nun confirmó nin negó la hestoria. El [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos]] considera Hamás como una organización terrorista.<ref>"[http://www.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1207649973153&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull Jimmy Carter Planning to meet Mashaal]", Xerusalem Post, April 9, 2008.</ref> Nesti viaxe de Mediu Oriente, Carter tamién asitió una ufrienda floral na tumba de [[Yasser Arafat]] en [[Ramallah]], el [[14 d'abril]] de [[2008]].<ref>"[http://www.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1208246574923&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull Carter lays wreath at Arafat's grave]." ''Associated Press''. April 15, 2008.</ref> Carter dixo'l [[23 d'abril]] que nin [[Condoleezza Rice]] nin naide nel Departamentu d'Estáu alvirtiéra-y de que nun s'axuntara colos líderes de Hamás mientres el so viaxe.<ref>"[http://edition.cnn.com/2008/WORLD/meast/04/23/carter.rice.hamas/index.html Carter: Rice did not advise against Hamas meeting]." ''CNN'' April 23, 2008.</ref> Carter paroló con Mashaal al respective de dellos asuntos, ente ellos "fórmules d'intercambiu de prisioneros pa llograr la lliberación del cabu [[Gilad Shalit|Shalit]]."<ref>[http://www.cartercenter.org/news/trip_reports/paris_lebanon_syria_2008.html Paris, Lebanon, and Syria Trip Report by Former US President Jimmy Carter: December 5–16, 2008] The Carter Center, December 18, 2008.</ref> En mayu de [[2007]], ente que l'argumentu de qu'Estaos Xuníos tien de falar direutamente a Irán, Carter afirmó qu'Israel tenía 150 armes nucleares nel so arsenal.<ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/middle_east/article4004300.ece Jimmy Carter says Israel had 150 nuclear weapons], Times.</ref> N'avientu de 2008, Carter visitó [[Damascu]] nuevamente, onde s'axuntó con presidente siriu [[Bashar Assad]], y el líder del Hamás. Mientres la so visita, concedió una entrevista esclusiva a la revista "Alantre", la primer entrevista pa cualquier presidente d'Estaos Xuníos, actual o anterior, con medios de comunicación sirios que tuvieron ésitu.<ref>{{cita web |url=http://pr-usa.net/index.php?option=com_content&task=view&id=160253&Itemid=96 |títulu=PR-USA.net |editorial=PR-USA.net |fecha=1 de payares de 2007 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>[http://www.fw-magazine.com/content/president-jimmy-carter-speaks-forward Jimmy Carter speaks to Forward Magacín]{{dead link|fecha=September 2010}}.</ref> ==== África ==== Carter celebró cumes n'[[Exiptu]] y [[Tunicia]] nel periodu [[1995]]-[[1996]] pa encetar la violencia na rexón de los [[Grandes Llagos d'África]]<ref>Press Release, [http://cartercenter.org/news/documents/doc190.html African Leaders Gather to Address Great Lakes Crisis], May 2, 1996. Retrieved August 4, 2008.</ref> y xugó un papel clave na negociación del [[Alcuerdu de Nairobi de 1999]] ente [[Sudán]] y [[Uganda]].<ref>[http://www.cartercenter.org/documents/nondatabase/nairobi%20agreement%201999.htm The Nairobi Agreement], December 8, 1999. Retrieved August 4, 2008.</ref> El [[18 de xunetu]] de [[2007]], Carter axuntar con [[Nelson Mandela]] en [[Johannesburgu]], [[Sudáfrica]], p'anunciar la so participación nuna nueva organización humanitaria llamada [[Global Elders]]. N'ochobre de 2007, Carter visitó [[Darfur]] con dellos de los miembros de los [[Global Elders]], ente ellos [[Desmond Tutu]]. Les seguridaes sudaneses torgar visitar a un líder tribal de Darfur, lo que provocó un encaloráu discutiniu.<ref>[http://www.mg.co.za/articlepage.aspx?area=/breaking_news/breaking_news__africa/&articleid=320912&referrer=RSS Jimmy Carter blocked from meeting Darfur chief<!--Bot-generated title-->]: Mail & Guardian Online.</ref> El [[18 de xunu]] de [[2007]], Carter, acompañáu de la so esposa, llegó a [[Dublín]], [[Irlanda]], pa sostener conversaciones cola presidenta [[Mary McAleese]] y [[Bertie Ahern]] en materia de derechos humanos. El [[19 de xunu]], Carter asistió y faló nel [[Foru Añal de Derechos Humanos]] en [[Croke Park]]. Un alcuerdu ente l'[[Ayuda Irlandesa]] y el Centru Carter, roblóse tamién nesti día. En payares de [[2008]], Carter, l'ex-secretariu xeneral de les [[Naciones Xuníes]], [[Kofi Annan]], y [[Graca Machel]], esposa de Nelson Mandela, intentaron entrar en [[Zimbabue]], pa inspeicionar la situación de los derechos humanos, siéndo-y torgáu'l pasu per parte del gobiernu del presidente [[Robert Mugabe]]. ==== Llatinoamérica ==== Carter encabezó una misión a [[Haití]] en [[1994]] col senador [[Sam Nunn]] y l'ex presidente del [[Estáu Mayor Conxuntu de los Estaos Xuníos]], el xeneral [[Colin Powell]], pa evitar una invasión multinacional encabezada per Estaos Xuníos y restaurar el poder al presidente democráticamente electu d'esti país, [[Jean-Bertrand Aristide]].<ref>Larry Rohter, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9905EFDC113BF93BA2575AC0A962958260&sec=&spon=) "Showdown with Haiti: Diplomacy; Carter, in Haiti, pursues peaceful shift"], ''New York Times'', September 18, 1994. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter visitó [[Cuba]] en mayu de [[2002]] y caltuvo conversaciones con [[Fidel Castro]] y el gobiernu cubanu. Dexóse-y dirixise al públicu ensin censura na televisión y la radio nacionales cubanes, con un discursu qu'escribió y presentó n'español. Nel discursu, pidió a los [[Estaos Xuníos]] poner fin a "un embargu económicu ineficaz de 43 años d'edá" y a Castru a celebrar eleiciones llibres, ameyorar los derechos humanos, y dexar más llibertaes civiles.<ref>[http://cartercenter.org/documents/1053.pdf Carter Center News], July–December 2002. Retrieved August 4, 2008.</ref> Axuntar colos disidentes políticos, visitó un hospital de SIDA, una escuela de medicina, un centru de bioteunoloxía, una cooperativa de producción agrícola y una escuela pa neños discapacitaos y realizó un llanzamientu d'honor nun partíu de béisbol en [[L'Habana]]. La visita de Carter marcó la primer vista a la islla dende la [[revolución cubana]] de [[1959]], d'un presidente de los Estaos Xuníos, dientro o fora de la presidencia.<ref>BBC News, [http://news.bbc.co.uk/2/hi/1988192.stm Lift Cuba embargo, Carter tells US], May 15, 2002. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter visitó como observador les eleiciones de [[Venezuela]] el [[15 d'agostu]] de [[2004]]. Los observadores de la [[Xunión Europea]] negárase a participar, manifestando que'l gobiernu de [[Hugo Chávez]] imponía-yos demasiaes restricciones.<ref>José de Córdoba, and David Luhnow, "Venezuelans Rush to Vote on Chávez: Polarized Nation Decides Whether to Recall President After Years of Political Rifts", ''[[Wall Street Journal]]'' (Eastern edition), New York City, August 16, 2004, p. A11.</ref> El [[Centru Carter]] declaró que'l procesu "sufrió numberoses irregularidaes", pero dixo que nun reparó nin recibió "pruebes de fraude que camudaren la resultancia de la votación".<ref>Carter Center (2005). [http://www.cartercenter.org/documents/2020.pdf Observing the Venezuela Presidential Recall Referendu: Comprehensive Report]. Retrieved January 25, 2006.</ref> Na tarde del [[16 d'agostu]] de [[2004]], el día dempués de la votación, Carter y el Secretariu Xeneral de la [[Organización de los Estaos Americanos]] (OEA), [[César Gaviria]], dieron una conferencia de prensa conxunta na qu'aprobaben los resultaos preliminares anunciaos pol [[Conseyu Nacional Eleutoral (Venezuela)|Conseyu Nacional Eleutoral]]. Les conclusiones de los monitores ", coincidió coles declaraciones parciales anunciaos güei pol Conseyu Nacional Eleutoral", dixo Carter, ente que Gaviria amestó que los miembros de la misión d'observación eleutoral de la OEA nun había "atopáu nengún elementu de fraude nel procesu." Dirixiendo los sos comentarios a les figures de la oposición que fixeron les denuncies de "fraude xeneralizáu" na votación, Carter pidió a tolos venezolanos a "aceptar los resultaos y trabayar xuntos pal futuru". Sicasí, una encuesta a cuerpu d'urnes realizáu por Penn, Schoen & Berland Associates (PSB ) predixera que Chávez perdería por 20%, cuando los resultaos eleutorales amosaron una victoria del 20%, Schoen, comentó: "Creo que foi un fraude masivu".<ref name=Barone>M. Barone, [http://www.usnews.com/usnews/opinion/baroneweb/mb_040820.htm "Exit polls in Venezuela,"] ''US News & World Report'', August 20, 2004.</ref> Arriendes de la rotura de rellaciones diplomátiques ente [[Ecuador]] y [[Colombia]] en marzu de 2008, Carter medió un alcuerdu ente los presidentes de dambos países pal reestablecimientu de rellaciones diplomátiques de baxu nivel, que foi anunciáu'l [[8 de xunu]] de [[2008]].<ref>{{cita press release |títulu=Ecuador and Colombia Presidents Accept President Carter's Proposal to Renew Diplomatic Relations at the Level of Chargé d'Affaires, Immediately and Without Preconditions |editorial=[[Carter Center|The Carter Center]] |fecha=8 de xunu de 2008 |url=http://www.cartercenter.net/news/pr/EcCol_060608.html |fechaaccesu=8 de xunu de 2008}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Colombia, Ecuador restore ties under deal with Carter |obra=[[Reuters]] |editorial=[[Thomson Reuters]] |fecha=8 de xunu de 2008 |url=http://www.reuters.com/article/worldNews/idUSN0628014920080606 |fechaaccesu=8 de xunu de 2008}}</ref> === Crítica a la política d'Estaos Xuníos === En [[2001]], Carter criticó'l revesosu indultu de [[Marc Rich]], aprobáu pol presidente Bill Clinton, calificándolo de "vergonzosu" suxuriendo que les contribuciones financieres de Rich al Partíu Demócrata fueron un factor na decisión de Clinton. Carter tamién criticó la presidencia de [[George W. Bush]] y la [[guerra d'Iraq]]. Nun editorial de [[2003]] del [[New York Times]], Carter alvirtió contra les consecuencies d'una guerra n'Iraq y llamó a la moderación nel usu de la fuercia militar.<ref>Jimmy Carter, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D00EFDE113FF93AA35750C0A9659C8B63) "Just War – or a Just War?"], ''New York Times'', March 9, 2003. Retrieved August 4, 2008.</ref> En marzu de [[2004]], Carter tamién acusó a George W. Bush y [[Tony Blair]] de llibrar una guerra innecesaria, basada en mentires y males interpretaciones pa derrocar a [[Sadam Husein]]. N'agostu de [[2006]], Carter criticó a Blair por ser "servil" a l'alministración de Bush y acusó a Blair de dar sofitu incondicional a les polítiques de Bush n'[[Iraq]]. En mayu de [[2007]] nuna entrevista con Arkansas Democrat-Gazette d'[[Arkansas]], manifestó: {{Cita|Creo que, en materia d'asuntos esteriores, esta alministración foi la peor de la hestoria pol impautu adversu de la nación nel mundu}}<ref>Frank Lockwood, [http://www2.arkansasonline.com/news/2007/may/19/carter-calls-bush-administration-worst-ever/ "Carter calls Bush administration worst ever"], ''Arkansas Democrat-Gazette'', May 19, 2007. Retrieved August 4, 2008.</ref><ref>"[http://www.americanthinker.com/2007/05/jimmy_carter_can_only_blame_hi.html Jimmy Carter Can Only Blame Himself]", American Thinker, May 25, 2007.</ref> El [[19 de mayu]] de [[2007]], Blair fixo la so última visita a Iraq enantes de dimitir como primer ministru británicu y Carter aprovechó la ocasión pa criticalo una vegada más. Carter dixo a la [[British Broadcasting Corporation|BBC]] que Blair yera "aparentemente servil" a Bush y criticar pol so "sofitu incondicional" de la [[guerra d'Iraq]]. Carter describió les aiciones de Blair como "abominables" y afirmó que "el sofitu del [[Primer Ministru de Reinu Xuníu|primer ministru]] británicu casi ensin esviase de les polítiques desacertaes del presidente Bush n'[[Iraq]] fueren una gran traxedia pal mundu. Carter manifestó que creía que Blair alloñárase de l'alministración de Bush mientres el periodu previu a la invasión d'Iraq en [[2003]], pudo habese fechu una diferencia crucial a la opinión pública y política d'[[América]], y polo tanto la invasión nun siguiera alantre. Carter espresó la so esperanza de que'l socesor de Blair, [[Gordon Brown]], fora "menos entusiasta" cola política de Bush n'Iraq. En xunu de [[2005]], Carter encamentó'l zarru de la prisión de la [[Badea de Guantánamo]] en Cuba, que foi un puntu focal pa les demandes recién d'abusos de prisioneros.<ref>Associated Press, [http://www.nytimes.com/2005/06/08/national/nationalspecial3/08carter.html?_r=1&oref=login "Carter says US should close detention center at Guantanamo"], June 8, 2005. Retrieved August 4, 2008.</ref> En setiembre de [[2006]], Carter foi entrevistáu pola [[BBC Newsnight]] que yera un programa que trataba d'asuntos d'actualidá, espresando la so esmolición pola creciente influencia de la [[Derecha Relixosa]] na política de los EE.XX.<ref>[https://www.bbc.co.uk/mediaselector/check/player/nol/newsid_5340000/newsid_5347800?redirect=5347830.stm&news=1&bbwm=1&bbram=1&nbram=1&nbwm=1 Newsnight audiu recording], September 2006, BBC.</ref> El [[3 de xunu]] de [[2008]], cerca del final de les primaries, Carter, na so condición d'ex presidente, foi nomáu superdelegado na [[Convención Nacional Demócrata]], anunciando'l so respaldu al Senador y posterior presidente, [[Barack Obama]]. En [[2009]] punxo pesu detrás de les acusaciones de presidente venezolanu [[Hugo Chávez]], referentes a la participación d'Estaos Xuníos nel intentu golpe d'estáu en Venezuela de [[2002]] perpetáu por una [[Dictadura militar|Xunta cívica-militar]], manifestando que Washington conocía la esistencia del golpe y pudo haber tomáu parte.<ref>{{cita web |url=http://english.aljazeera.net/news/americas/2009/09/200992116049879437.html |títulu=Americas - US 'likely behind' Chávez coup |editorial=Al Jazeera English |fecha=21 de setiembre de 2009 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> === Pena de muerte === Carter sigui manifestándose en contra de la pena de muerte nos EE.XX. y nel restu del mundu. Más apocayá, na so carta al gobernador de [[Nuevu Méxicu]], [[Bill Richardson]], encamentó-y a roblar un proyeutu de llei pa esaniciar la pena de muerte ya instituyir la cadena perpetua ensin llibertá condicional. La llei foi aprobáu pola Cámara y el Senáu estatal. Carter escribió: {{Cita|Como ustedes saben, los Estaos Xuníos ye unu de los pocos países, xuntu con naciones como [[Arabia Saudita]], [[República Popular China|China]] y [[Cuba]], qu'entá lleven a cabu la pena de muerte a pesar de la traxedia en cursu de condena inxusta discriminación racial y de clase. Les disparidades basaes neso, faen imposible l'aplicación xusta d'esti castigu máximu.}} Carter tamién pidió la conmutación de penes de muerte pa munchos presos condergaos, incluyendo a [[Brian K. Baldwin]] (executáu en [[1999]] n'[[Alabama]]),<ref>{{cita web |url=http://web.archive.org/web/http://www.law.northwestern.edu/wrongfulconvictions/issues/deathpenalty/Executinginnocent/alBaldwinbsummary.html |títulu=Brian Baldwin, Center on Wrongful Convictions |editorial=Law.northwestern.edu |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> [[Kenneth Foster]] (pena conmutada en [[Texas]] en [[2007]])<ref>{{cita web |url=http://www.democracynow.org/2007/8/29/jimmy_carter_desmond_tutu_apura_texas |títulu=Jimmy Carter, Desmond Tutu Apura Texas to Stay Execution of Kenneth Foster |editorial=Democracynow.org |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita web |url=http://deathpenaltyinfo.org/clemency |títulu=Clemency &#124; Death Penalty Information Center |editorial=Deathpenaltyinfo.org |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> y [[Troy Davis|Troy Anthony Davis]] (de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]).<ref>{{cita web |autor=The Carter Center |url=http://www.cartercenter.org/news/pr/clemency_troy_davis.html |títulu=Carter Center Press Releases - President Carter Calls for Clemency for Troy Davis |editorial=Cartercenter.org |fecha=19 de setiembre de 2008 |fechaaccesu=8 de xunu de 2010}}</ref> === Tortura === Nuna entrevista de [[2008]] con [[Amnistía Internacional]], Carter criticó l'usu de la tortura na [[Badea de Guantánamo]], diciendo que ''contraviene los principios básicos sobre los que se fundó esta nación.''<ref>{{youtube|tkz_FLxaKnI|Torture can never be justified}} </ref> Dixo que'l próximu presidente tendría de pidir# esculpes públicamente nel so toma de posesión, y declarar que los [[Estaos Xuníos]] ''nunca más torturaría a los prisioneros''. === Llibros === Carter foi un autor prolíficu nel so post-presidencia, escribió ente 21 y 23 llibros. Ente ellos alcuéntrase unu co-escritu cola so esposa, Rosalynn, y un llibru pa neños ilustráu pola so fía, Amy. Cubren una gran variedá de temes, incluyendo'l trabayu humanitariu, l'avieyamientu, la relixón, los derechos humanos, y la poesía. == Vida personal y familiar == === Mientres la presidencia === [[Ficheru:Rosalynn, Jimmy, and Amy Carter.gif|thumb|left|D'esquierda a derecha:[[Rosalynn Carter|Rosalynn]], Jimmy y [[Amy Carter]] nos xardinos de la [[Casa Blanca]].]] [[Ficheru:Jimmy and Billy Carter.gif|thumb|right|Jimmy col so hermanu [[Billy Carter]] n'[[Atlanta (Georgia)]], [[20 de febreru]] de [[1979]].]] La fía más nueva, [[Amy Carter]], vivió na Casa Blanca, mientres el so padre exerció como presidente, siendo oxetu d'atención de los medios de comunicación mientres esti periodu, los neños pequeños nun vivieren na Casa Blanca dende principios de los [[años 1960]], na presidencia de [[John F. Kennedy]]. L'hermanu de Carter, [[Billy Carter]], xeneró una gran notoriedá mientres la presidencia de Carter pol so comportamientu públicu estrañu.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/carter/peopleevents/p_bcarter.html PBS's American Experience - Billy Carter]</ref> En [[1977]], Billy Carter aprobó la [[Cerveza Billy]], capitalizando a la so imaxe llena de color como la cerveza, el rapazu del sur que se desenvolviera na prensa mientres la campaña del presidente Carter. El nome de Billy Carter foi utilizáu dacuando como una chancia pa una respuesta de Washington, DC, que se-y consideraba como un alborotador. Billy Carter, una vegada mexó nuna pista del aeropuertu a la vista de la prensa y de dignatarios. A finales de [[1978]] y empiezos de [[1979]], Billy Carter visitó Libia con un contingente de Georgia en trés causes. Col tiempu rexistráu como axente estranxeru del gobiernu libiu y recibió un préstamu de 220.000 dólares. Esto condució a una audiencia del Senáu sobre tráficu d'influencies supuesta, que dalgunos na prensa llamada "Billygate". Un subcomité del Senáu foi llamáu a investigar les actividaes de les persones que representen los intereses de los gobiernos nel estranxeru. === Dempués de la presidencia === Carter y la so esposa, [[Rosalynn Carter]], son tamién bien conocíos pol so trabayu como voluntarios cola organización [[Habitat for Humanity]], una institución filantrópica con sede en [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] qu'ayuda a trabayadores de baxos ingresos a construyir y mercar les sos propies cases. Ye profesor d'escuela dominical y diáconu na Ilesia Maranatha Bautista na so ciudá natal de [[Plains (Georgia)]].<ref>[http://web.archive.org/web/http://mbcplains.com/index.php/sunday-school/ Maranatha Baptist Church]. Retrieved August 4, 2008.</ref> Nel añu [[2000]], Carter rompió los venceyos cola [[Convención Bautista del Sur]], diciendo que les sos doctrines del grupu nun s'alliniaben coles sos creencies cristianes.<ref>Somini Sengupta, [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C00Y4D6113EF932A15753C1A9669C8B63 "Carter Sadly Turns Back on National Baptist Body"], ''New York Times'', October 21, 2000. Retrieved August 4, 2008.</ref> N'abril de 2006, Carter, l'ex-presidente Bill Clinton y el presidente [[Bill Mercer]] de la [[Underwood University]] empecipiaron el [[Nuevu Pactu Bautista]]. El movimientu llargamente inclusiva busca xunir a los bautistes de toles races, les cultures y les afiliaciones de convenciones. Dieciocho líderes bautistes que representaben a más de 20 millones de bautistes n'América del Norte sofitáu al grupu como una alternativa a la Convención Bautista del Sur. El grupu celebró la so primer xunta n'Atlanta, del [[30 de xineru]] al [[1 de febreru]] de [[2008]].<ref>[http://www.newbaptistcovenant.org/index.php?option=com_content&task=view&id=14&Itemid=36 New Baptist Covenant]. Retrieved August 4, 2008.</ref> Carter tien aficiones qu'inclúin la pintura,<ref>Carter, Jimmy, Letter to Artist [[Mia LaBerge]], February 14, 2008.</ref> la [[pesca con mosca]], trabayar la madera, el ciclismu, el tenis y l'esquí. Los Carter tienen tres fíos, una fía, ocho nietos, trés nietes, y dos bisnietos. El so fíu mayor, Jack, foi'l candidatu demócrata al Senáu de los Estaos Xuníos en [[Nevada]] en [[2006]], perdiendo ante'l que taba anguaño, [[John Ensign]]. El fíu de Jack, Jason, foi escoyíu como presidente del Senáu estatal de Georgia en [[2010]]. El [[12 d'agostu]] de [[2015]] dio a conocer que fuera diagnosticáu de [[Metástasis|cáncer metastáticu]] en siendo sometíu a una ciruxía pa extirpar un [[tumor]] nel so [[fégadu]].<ref>[https://www.elmundo.es/internacional/2015/08/13/55cc18d5y2704y5y108b456d.html L'ex presidente d'Estaos Xuníos Jimmy Carter tien cáncer]</ref><ref>[http://www.20minutos.es/noticia/2533883/0/ex-presidente/jimmy-carter/tien-cancer/ El ex-presidente d'Estaos Xuníos Jimmy Carter tien cáncer]</ref> == Ver tamién == * [[Incidente del coneyu]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|James Earl Carter|Jimmy Carter}} {{wikiquote}} * [http://www.jimmycarterlibrary.org Jimmy Carter Library] * [http://www.cidob.org/es/documentacion/biografias_lideres_politicos/america_del norte/estaos_xuníos/jimmy_carter Biografía per Fundación CIDOB] (en castellán) {{NF|1924||Carter, Jimmy}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|Jimmy Carter}} [[Categoría:Persones d'Atlanta]] [[Categoría:Bautistes]] [[Categoría:Gobernadores de Georgia (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Premiu Nobel de la Paz]] [[Categoría:Premiu Nobel d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Georgia]] cph9ilplsj2m74aq84zxa38aq7vty5c 0 74455 3699313 3697808 2022-07-25T06:37:13Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''William "Bill" Jefferson Clinton''' (n. '''William Jefferson Blythe III'''<ref>{{cita web|url=http://www.whitehouse.gov/history/presidents/bc42.html |títulu=William J. Clinton Biography |obra=whitehouse.gov |idioma=inglés |fechaaccesu=19 d'agostu de 2011}}</ref> el [[19 d'agostu]] de [[1946]] n'[[Hope (Arkansas)|Hope]], [[Arkansas]]), foi'l 42ᵘ [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] nos periodos de [[1993]]-[[1997]] y [[1997]]-[[2001]], siendo'l tercer presidente más nuevu de la nación. Primeramente foi gobernador del estáu d'[[Arkansas]] ente los años [[1983]] y [[1992]]. Venció a [[George H. W. Bush]] en [[1992]] y depués a [[Bob Dole]] en [[1996]] poles eleición presidenciales pa los periodos respeutivos d'esos comicios. A la fin de la so presidencia, Clinton y la so alministración dexaben la [[Casa Blanca]] con un [[Superávit económicu|superávit]] de 559.000 millones de dólares y una aprobación de la so xestión del 76%, la más alta pa un presidente d'[[Estaos Xuníos]] dende la [[Segunda Guerra Mundial]]. Ente otres ocupaciones, dende 2010 ye ''[[honorary chancellor]]'' de la rede d'universidaes [[Laureate International Universities]]. == Biografía == Nació'l 19 d'agostu de 1946 nel Julia Chester Hospital n'[[Hope (Arkansas)|Hope]], [[Arkansas]] [[Estaos Xuníos]].<ref>http://www.infolatam.com/2011/05/11/biografia-de-bill-clinton/</ref><ref>http://www.encyclopediaofarkansas.net/encyclopedia/entry-detail.aspx?entryID=531</ref> El so padre morrió poco primero de que él naciera y la so madre dexar al cuidu de los sos güelos pa estudiar pediatría en [[Nueva Orleans]]. Al so regresu, en [[1950]], cásase con Roger Elfont Clinton y Bill adquirió l'apellíu del so padrastru a los quince años. Estudió en St. John's Catholic Elementary School y en Hot Springs High School. La so vida camudó en [[1963]]: visitó la [[Casa Blanca]], conoció a [[John F. Kennedy|Kennedy]] y escuchó el famosu discursu de [[Martin Luther King]] ''I have a dream''. Siguió estudiando na [[Universidá de Georgetown]] ([[Washington D. C.]]) y recibió el ''bachelor'' en Ciencia de servicios estranxeros en [[1968]]. Dempués estudió na [[Universidá d'Oxford]], onde años dempués estudiaría [[Chelsea Clinton|la so fía]], y protestó en contra de la [[guerra de Vietnam]]. Dalgunos dicen que se treslladó a estudiar a [[Inglaterra]] pa evitar el [[serviciu militar obligatoriu]], polo que tiempu dempués los sos detractores llomaríen-y de cobarde y desertor. Él defendióse alegando que yera un [[Oxeción de conciencia al serviciu militar|oxetor de conciencia]], pos s'oponía a aquella guerra por motivos políticos y morales. Bill Clinton foi miembru de la [[Orde Demolay]]: {{cita|Mientres sesenta y nueve años, la Orde de DeMolay preparó a los mozos a ser meyores ciudadanos y líderes del nuesu país. La mio esperiencia na Orde DeMolay diome l'enfotu pa desenvolver les mios habilidaes como orador, miembru del equipu, y líder, y depués, pa realizar y cumplir colos mios suaños. Siempres voi tar estimáu pola orientación que me dieron los mios amigos de la Orde DeMolay<ref>[http://www.demolay.org/aboutdemolay/halloffame_bio.php?hofid=18 Salon de la Fama de la Orde Demolay - Bill Clinton]</ref>}} En [[1973]] se diplomó en Derechu Racial na [[Universidá Yale]] y ellí conoció a [[Hillary Clinton|Hillary Rodham]], cola que se casaría dos años dempués y la qu'algamó gran relevancia na vida pública del so país como primer dama. Tienen una fía, [[Chelsea Victoria Clinton]]. Nel branu de [[2004]] publicó les sos memories sol títulu ''La mio vida''.<ref>{{cita web| url = http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1265202,00.html | títulu = Clinton presenta “La mio vida” en Berlín | añu = 2004 | obra = [[Deutsche Welle]] 13.07.2004 | fechaaccesu = 6 de febreru de 2008 | idioma = español}}</ref> En [[setiembre]] d'esi mesmu añu someter a una esitosa operación del [[corazón]].<ref>{{cita web| url = http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/international/newsid_3632000/3632698.stm | títulu = Clinton "bien" depués de cirugía | año = 2004 | obra = BBC 06.09.2004 | fechaaccesu = 6 de febreru de 2008 | idioma = español}}</ref> Bill toca'l [[saxofón tenor]]. Les obres de Clinton rexistrar na [[Biblioteca y Muséu Presidencial de William J. Clinton]]. Bill Clinton ganó nel 2000 un premiu Grammy por meyor álbum faláu pa neños, xuntu con Mikhaíl Gorbachov y Sofia Loren; pol álbum Prokofiev: Peter and the Wolf/Beintus: Wolf Tracks. N'abril de 2010 declaró que se fixera [[veganismu|veganu]].<ref>http://www.lavanguardia.es/gente-y-tv/noticias/20101118/54071652345/bill-clinton-pasar al-veganismu.html</ref> == Trayeutoria política == [[Ficheru:Bill Clinton 1978.jpg|thumb|left|200px|Clinton xunto a [[Jimmy Carter]], na so dómina de gobernador d'[[Arkansas]], 1978.]] === Gobernador d'Arkansas === Clinton foi [[gobernador]] d'[[Arkansas]] ente [[1978]] y [[1992]] siendo'l gobernador más nuevu en ser electu nel país con 32 años d'edá. Carauterízase polos sos trabayos nuna reforma d'educación y la vialidad d'Arkansas. Cola so esposa Hillary llevó a cabu un satisfactoriu comité pa la reforma de cuidos de salú urbana. Asina mesmu promovió un pocu popular impuestu a los vehículos automotores. Depués perdería la so reeleición ante'l retador republicanu Frank D. White. Darréu volvería ser electu Gobernador d'Arkansas, rol que desempeñaría ente [[1983]]-[[1992]].Nesi segundu periodu ayudaría Arkansas a ameyorar la so economía y ameyorar significativamente el sistema educacional del estáu. Convertiríase entós nuna figura líder ente los nuevos demócrates. Presidiu l'Asociación Nacional de Gobernadores dende [[1986]] a [[1987]]. Clinton fixo una alta prioridá na so xestión la crecedera económica, la creación d'empléu y la meyora educacional, onde destacaron la remoción de tases d'impuestos en melecines pa ciudadanos d'edá avanzada. A empiezos de los ochenta fixos de la reforma del sistema educacional una primacía pa la so alministración, tresformándolo de ser el peor a ser unu de los meyores de la nación. Esto foi consideráu por munchos el más grande llogru de la so gobernación. Clinton y el so comité encargáu pa esta reforma educacional, que yera presidíu por Hillary Clinton, basar pal llogru de les meyores plantegaes nun notable aumentu nel gastu pa la escuela, alzar les oportunidaes pa los mozos con talentu, medría nos salarios de los profesores, inclusión d'una gran variedá de cursos y una prueba obligatoria de maestros pa los aspirantes a educadores. === Presidente de los Estaos Xuníos (1993-2001) === ==== Primer mandatu (1993-1997) ==== ;Eleición presidencial A principios del añu 1992 Clinton yera unu de los 10 precandidatos presidenciales que pertenecíen pola candidatura oficial del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]]; les eleiciones primaries internes fueron bien reñíes y Clinton nun partía como favoritu. Sicasí, por cuenta de delles apaiciones afortunaes nos medios de comunicación y una artera campaña eleutoral Clinton empezó a ganar ventaya sobre los otros dirixentes demócrates pa finalmente ganar les primaries más decisives y convertise nel candidatu presidencial del partíu. [[Ficheru:Boris Yeltsin with Bill Clinton-1.jpg|thumb|Clinton y Yeltsin compartiendo la risa en 1995.]] El pueblu estauxunidense nun conocía bien a Clinton primero que se presentara como candidatu a la presidencia. Los líderes más importantes y conocíos del Partíu Demócrata nun queríen ser rivales del presidente d'esi entós [[George H. W. Bush|Bush]], porque ésti adquiriera muncha popularidá dempués de la [[Guerra del Golfu]]. Sicasí, mientres la presidencia de Bush, la economía entrara en recesión y eso foi fatal pa la candidatura a la reeleición del Presidente republicanu. Clinton ye recordáu por haber usáu la frase "Ye la economía, fata" pa criticar al presidente George H. W. Bush. Clinton enfocaba'l so mensaxe nes temes que los importaben a los ciudadanos, como'l desarrollu económicu, la educación y el cuidu médicu; tou envueltu nuna imaxe de cambéu. Los puntos a favor de Clinton tamién fueron la so mocedá y carisma, nuna llucha xeneracional contra un Bush más vieyu (veteranu de la [[Segunda Guerra Mundial]]) y pocu carismáticu. Pela so parte la campaña de Bush atacaba a Clinton por non engarrar na [[Guerra de Vietnam]] y la so militancia contra esa guerra, lo que ponía en dulda les sos condiciones pa ser [[Comandante en Xefe]]. Tamién taba la candidatura presidencial independiente de [[Ross Perot]], un multimillonariu populista y anti-establishment que nos primeros meses del añu apaecía nes encuestes percima de Bush y Clinton, pero que depués perdió sofitu al cometer ciertes torpeces, ente elles el retirar la so candidatura y volvela a presentar selmanes más tarde. Nes eleiciones presidenciales del [[3 de payares]] de [[1992]] Clinton llogró 44.909.806 votos populares, qu'equivalíen al 43,01% de los sufraxos; Bush llogró 39.104.550 votos populares, equivalentes al 37,45% de los votos; Perot llogró 19.743.821 votos populares, qu'equivalíen al 18,91% de los sufraxos (una resultancia sorprendente pa un tercer candidatu que compite contra los partíos tradicionales); [[Andre Marrou]] del [[Partíu Llibertariu (Estaos Xuníos)|Partíu Llibertariu]] llogró 290.087 votos, equivalentes al 0,28%; y otros 375.659 votos populares (0,36%) fueron pa otros candidatos. Clinton ganó en 32 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]] y nel [[Distritu de Columbia]], mientres Bush ganó en 18 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]]; nel [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]] Clinton tuvo por tanto 370 Eleutores contra 168 de Bush.<ref>[http://web.archive.org/web/http://uselectionatlas.org/RESULTS/national.php?year=1992&f=0&off=0&elect=0 1992 Presidential Xeneral Election Results, en uselectionatlas.org]</ref> Yera la primer vegada dende la primer victoria eleutoral de [[Richard Nixon]] en [[1968]] qu'un candidatu ganaba la eleición presidencial ensin la [[mayoría absoluta]] del votu popular; esto ye, ensin llegar siquier al 50% de los sufraxos. Pero aun así Clinton yera presidente electu con una clara ventaya sobre Bush, que fracasara na so aspiración reeleccionista. ;Alministración El presidente Clinton trabayó p'ameyorar el sistema educativu y de salú (intentó realizar una reforma sanitaria, que finalmente nun foi aprobada). Buscó la proteición del mediu ambiente, principalmente al traviés del so sofitu al [[Protocolu de Kioto]]. Intentó favorecer al mercáu llibre y trabayó pa la paz nel [[Oriente Mediu]], promoviendo y sirviendo de mediador en delles xuntes ente líderes d'[[Conflictu árabe-israelí|Israel y de Palestina]]. Clinton ganó muncha popularidá cuando promovió una serie de sanciones conocíes como la [[Llei Helms-Burton]] escontra'l réxime cubanu, entós que esti baltara dos aviones civiles estauxunidenses. Lideró'l [[Guerra de Kosovo|ataque militar de la OTAN en Kosovo]] y na [[guerra de Bosnia]].<ref>[https://history.state.gov/milestones/1993-2000/bosnia The War in Bosnia, 1992–1995] US DEPARTMENT OF STATE</ref> Aspeutos positivos de la so alministración fueron la baxada del desemplegu, l'amenorgamientu de la delda nacional y l'equilibriu del presupuestu. Anguaño, Clinton sigue siendo bien popular ente los estauxunidenses. [[Ficheru:Clinton Karlspreis.jpg|thumb|Clinton recibió'l [[Premiu Carlomagno]] nel añu 2000.]] ==== Segundu mandatu (1997-2001) ==== Clinton foi [[Reeleición presidencial|reelecto]]. El [[10 d'abril]] de [[1995]], a puntu de cumplir los 72 años, el senador [[Bob Dole]] anunció de nuevu la so candidatura a la presidencia, esta vegada pa les eleiciones de 1996. Facer en [[Topeka]], frente al Capitoliu de [[Kansas]]. "Tengo la esperiencia. Fui probáu, probáu y probáu de munches maneres. Nun tengo mieu de gobernar, y sé cómo faelo" fueron les sos pallabres. Nesta ocasión foi'l favoritu ente los republicanos dende'l principiu. El so protagonismu na arrolladora victoria del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|GOP]] nes eleiciones llexislatives de 1994 revitalizara la so yá vieya figura. El senador Dole empezó con una cómoda victoria n'[[Iowa]], pero pocu dempués Buchanan dio la campanada ganando les primaries de [[Nuevu Hampshire]] y creando un auténticu problema al aparatu del partíu aconceyáu en redol a Dole. Volvieron pa Dole les pantasmes del [[1988|88]], cuando una derrota en Nuevu Hampshire arruinara la so campaña; pero nesta ocasión nun-y costó restar credibilidá a la candidatura de Buchanan, al poner en dulda qu'esti pudiera ser escoyíu presidente en payares. Aseguróse la nominación en venciendo fácilmente nes primaries del Centru y l'oeste del país, y dimitió del so escañu nel Senáu pa dedicase puramente a la campaña. Bob Dole foi confirmáu candidatu na Convención Republicana celebrada en [[San Diego (California)|San Diego]], acompañándo-y como número dos el ex congresista [[Jack Kemp]] (R - [[Nueva York]]). La seleición de Kemp deber a la necesidá de Dole d'aponderar les polítiques del "[[Ronald Reagan|reaganismo]]" y pa dar credibilidá a la so promesa eleutoral de baxar un 15% l'impuestu sobre la renta, una toma de posición que suponía un xiru na so carrera política y una contradicción coles sos posiciones anteriores. Jack Kemp, cola so reputación de "gurú de la economía" nos años de Reagan, exercería de voceru perfectu de les propuestes económiques llanzaes ensin demasiao entusiasmu por Dole col únicu oxetivu de ganar votos. Pero la tema de la campaña nun fueron los sos retayos d'impuestos. Foi la educación, la criminalidad, los beneficios sociales y el futuru. Dole tenía un discursu pausáu, con cadencia de Kansas. Tenía un agudu sentíu de lo que ye posible y ''cumplible'' y eso estremar de los sos pares republicanos. El eleutores sabíen qu'un gobiernu so estremar por ser más práuticu que revolucionariu. Consideráu'l meyor senador de los postreros 30 años, el so humor y la so derechura nun azorronaben la so falta de carisma frente a un Bill Clinton nuevu que llograra reactivar la economía. En [[1996]], el guión básicu de la campaña plantegóse como "el desventuráu Dole frente al irresistible Clinton". Pero cuando escontra'l final del procesu, esi esquema quedó parcialmente clisáu poles informaciones sobre donativos d'orixe dudosu a favor de Clinton, foi'l presidente'l que s'atopó nun apiertu y quien sufrió una zapicada. El repique de Dole nes últimes selmanes de campaña llegó demasiáu tarde, polo que nes eleiciones presidenciales del [[5 de payares]] de [[1996]] Clinton foi'l ganador, llogrando 47.402.357 votos populares equivalentes al 49,23% del total de los sufraxos y venciendo en 31 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]] y el [[Distritu de Columbia]]. Foi'l primera demócrata dende [[Franklin Roosevelt]] en ganar la reeleición presidencial. Bob Dole llogró 39.198.755 votos populares, qu'equivalíen al 40,72% del total y ganó en 19 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]] del Sur, Centru y Oeste. [[Ross Perot]], que se presentó como independiente, llogró 8.085.402 votos populares, equivalentes al 8,40% de los sufraxos emitíos; [[Ralph Nader]], candidatu del [[Partíu Verde (Estaos Xuníos)|Partíu Verde]], llogró 685.297 votos populares qu'equivalíen al 0,71%. [[Harry Browne]] del [[Partíu Llibertariu (Estaos Xuníos)|Partíu Llibertariu]] llogró 485.798 votos populares, un 0,50%; y otros candidatos minoritarios sumaron 420.024 votos populares, un 0,44%.<ref>[http://web.archive.org/web/http://uselectionatlas.org/RESULTS/national.php?year=1996&f=0&off=0&elect=0 1996 Presidential Xeneral Election Results, en uselectionatlas.org]</ref>Nel [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]], Clinton llogró 379 Eleutores y Dole tuvo 159 Eleutores; d'esta manera foi reelixíu y pudo empezar el so segundu mandatu'l [[20 de xineru]] de [[1997]]. ;Alministración [[Ficheru:TheClintons.png|thumb|Bill y Hillary Clinton.]] Al marxe de los llogros y desaciertos del so segundu mandatu presidencial, ésti viose particularmente marcáu pola estensa cobertoria que los medios realizaron de los escándalos de calter sexual en que se vio envueltu, principalmente'l que lo amestaba a la becaria de la [[Casa Blanca]], [[Monica Lewinsky]], una llicenciada en Psicoloxía, quien tuvo rellaciones íntimes col presidente. El [[6 d'agostu]] de [[1998]], convertir na primera testigu que refutaba la declaración xurada d'un presidente d'Estaos Xuníos, na que negó tener rellaciones sexuales con ella. El fiscal acusó al presidente d'once graves delitos merecedores d'un procesu d'impugnación "[[impeachment]]", por perxuriu (nes sos declaraciones nel casu Paula Jones y ante el gran xuráu), abusu de poder y obstrucción al llabor de xusticia. El [[8 d'ochobre]], el Congresu votó 258 a 176 votos a favor del procesu de destitución. Tres unos meses, Clinton almitió caltener un "comportamientu físicu impropiu", anque negó cometer [[perxuriu]]. En 1998 llevó a cabu'l bombardéu a Iraq conocida a la operación como [[Operación Foín del Desiertu]] xuntu al [[Reinu Xuníu]].<ref>[https://www.elmundo.es/internacional/ataqueirak/ Clinton bombardea Iraq] EL MUNDU</ref> El [[12 de febreru]] de [[1999]], la cámara alta declaró a Clinton "non culpable" del delitu de perxuriu por 55 a 45 votos a favor, y del delitu de obstrucción a la xusticia con empate a 50. Pa la impugnación esixía una mayoría de dos tercios. Dalgunos consideren que foi un presidente moderáu y que la economía de los Estaos Xuníos esperimentó una fuerte crecedera mientres la so presidencia. Na eleición 2008, la so esposa [[Hillary Clinton]] tuvo la posibilidá de ser la primer presidenta nos Estaos Xuníos, pero perdió la so aspiración presidencial col tamién precandidato demócrata, [[Barack Obama]]. Mientres la so etapa presidencial dar a reconocer pol calter informal qu'imprimió a les sos rellaciones con otros mandatarios mundiales. Mientres un discursu xuntu al presidente de Rusia [[Borís Yeltsin]], Bill ría abiertamente los comentarios graciosos del líder rusu, lo que supunxo un xiru na imaxe de les rellaciones billaterales, marcaes pelos años de la [[Guerra Fría]]. Clinton supo establecer rellaciones personales cercanes con líderes como [[Tony Blair]], [[Jacques Chirac]], [[Gerhard Schröder]], [[Carlos Salinas]], [[Fernando Henrique Cardoso]], [[Andrés Pastrana]], [[Eduardo Frei Ruiz-Tagle]], y [[Rafael Caldera]]. == Bill Clinton nel cine == La película [[Primary Colors]] fai supuesta referencia a la campaña de 1992 del ex [[presidente de los Estaos Xuníos]] [[Bill Clinton]], que lo tuvo como protagonista y, al empar, nel güeyu de nube d'una serie de denuncies sobre [[affair]]es non sanctos.<ref>[http://www.pagina12.com.ar/1998/98-05/98-05-09/pag30.htm TOLES MUYERES DEL PRESIDENTE] Pagina 12</ref> ==Ver tamién== * [[Presidentes de los Estaos Xuníos]] * [[Discutiniu Whitewater]] * [[:en:Lewinsky scandal|Lewinsky scandal]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|Bill Clinton}} {{Wikinews|Categoría:Bill Clinton}} {{wikiquote|Bill Clinton}} * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/bc42.html Biografía de Bill Clinton] (n'inglés) * [http://www.cidob.org/biografias_lideres_politicos/america_del norte/estaos_xuníos/bill_clinton Biografía y mandatu pol CIDOB] (n'español) {{NF|1946||Clinton, Bill}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|Bill Clinton}} [[Categoría:Persones d'Arkansas]] [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Saxos tenores]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Arkansas]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] sct3hk00llq2ajhtysldbmnnv2wuuvh 3699394 3699313 2022-07-25T07:57:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''William "Bill" Jefferson Clinton''' (n. '''William Jefferson Blythe III'''<ref>{{cita web|url=http://www.whitehouse.gov/history/presidents/bc42.html |títulu=William J. Clinton Biography |obra=whitehouse.gov |idioma=inglés |fechaaccesu=19 d'agostu de 2011}}</ref> el [[19 d'agostu]] de [[1946]] n'[[Hope (Arkansas)|Hope]], [[Arkansas]]), foi'l 42ᵘ [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] nos periodos de [[1993]]-[[1997]] y [[1997]]-[[2001]], siendo'l tercer presidente más nuevu de la nación. Primeramente foi gobernador del estáu d'[[Arkansas]] ente los años [[1983]] y [[1992]]. Venció a [[George H. W. Bush]] en [[1992]] y depués a [[Bob Dole]] en [[1996]] poles eleición presidenciales pa los periodos respeutivos d'esos comicios. A la fin de la so presidencia, Clinton y la so alministración dexaben la [[Casa Blanca]] con un [[Superávit económicu|superávit]] de 559.000 millones de dólares y una aprobación de la so xestión del 76%, la más alta pa un presidente d'[[Estaos Xuníos]] dende la [[Segunda Guerra Mundial]]. Ente otres ocupaciones, dende 2010 ye ''[[honorary chancellor]]'' de la rede d'universidaes [[Laureate International Universities]]. == Biografía == Nació'l 19 d'agostu de 1946 nel Julia Chester Hospital n'[[Hope (Arkansas)|Hope]], [[Arkansas]] [[Estaos Xuníos]].<ref>http://www.infolatam.com/2011/05/11/biografia-de-bill-clinton/</ref><ref>http://www.encyclopediaofarkansas.net/encyclopedia/entry-detail.aspx?entryID=531</ref> El so padre morrió poco primero de que él naciera y la so madre dexar al cuidu de los sos güelos pa estudiar pediatría en [[Nueva Orleans]]. Al so regresu, en [[1950]], cásase con Roger Elfont Clinton y Bill adquirió l'apellíu del so padrastru a los quince años. Estudió en St. John's Catholic Elementary School y en Hot Springs High School. La so vida camudó en [[1963]]: visitó la [[Casa Blanca]], conoció a [[John F. Kennedy|Kennedy]] y escuchó el famosu discursu de [[Martin Luther King]] ''I have a dream''. Siguió estudiando na [[Universidá de Georgetown]] ([[Washington D. C.]]) y recibió el ''bachelor'' en Ciencia de servicios estranxeros en [[1968]]. Dempués estudió na [[Universidá d'Oxford]], onde años dempués estudiaría [[Chelsea Clinton|la so fía]], y protestó en contra de la [[guerra de Vietnam]]. Dalgunos dicen que se treslladó a estudiar a [[Inglaterra]] pa evitar el [[serviciu militar obligatoriu]], polo que tiempu dempués los sos detractores llomaríen-y de cobarde y desertor. Él defendióse alegando que yera un [[Oxeción de conciencia al serviciu militar|oxetor de conciencia]], pos s'oponía a aquella guerra por motivos políticos y morales. Bill Clinton foi miembru de la [[Orde Demolay]]: {{cita|Mientres sesenta y nueve años, la Orde de DeMolay preparó a los mozos a ser meyores ciudadanos y líderes del nuesu país. La mio esperiencia na Orde DeMolay diome l'enfotu pa desenvolver les mios habilidaes como orador, miembru del equipu, y líder, y depués, pa realizar y cumplir colos mios suaños. Siempres voi tar estimáu pola orientación que me dieron los mios amigos de la Orde DeMolay<ref>[http://www.demolay.org/aboutdemolay/halloffame_bio.php?hofid=18 Salon de la Fama de la Orde Demolay - Bill Clinton]</ref>}} En [[1973]] se diplomó en Derechu Racial na [[Universidá Yale]] y ellí conoció a [[Hillary Clinton|Hillary Rodham]], cola que se casaría dos años dempués y la qu'algamó gran relevancia na vida pública del so país como primer dama. Tienen una fía, [[Chelsea Victoria Clinton]]. Nel branu de [[2004]] publicó les sos memories sol títulu ''La mio vida''.<ref>{{cita web| url = http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1265202,00.html | títulu = Clinton presenta “La mio vida” en Berlín | añu = 2004 | obra = [[Deutsche Welle]] 13.07.2004 | fechaaccesu = 6 de febreru de 2008 | idioma = español}}</ref> En [[setiembre]] d'esi mesmu añu someter a una esitosa operación del [[corazón]].<ref>{{cita web| url = http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/international/newsid_3632000/3632698.stm | títulu = Clinton "bien" depués de cirugía | año = 2004 | obra = BBC 06.09.2004 | fechaaccesu = 6 de febreru de 2008 | idioma = español}}</ref> Bill toca'l [[saxofón tenor]]. Les obres de Clinton rexistrar na [[Biblioteca y Muséu Presidencial de William J. Clinton]]. Bill Clinton ganó nel 2000 un premiu Grammy por meyor álbum faláu pa neños, xuntu con Mikhaíl Gorbachov y Sofia Loren; pol álbum Prokofiev: Peter and the Wolf/Beintus: Wolf Tracks. N'abril de 2010 declaró que se fixera [[veganismu|veganu]].<ref>http://www.lavanguardia.es/gente-y-tv/noticias/20101118/54071652345/bill-clinton-pasar al-veganismu.html</ref> == Trayeutoria política == [[Ficheru:Bill Clinton 1978.jpg|thumb|left|200px|Clinton xunto a [[Jimmy Carter]], na so dómina de gobernador d'[[Arkansas]], 1978.]] === Gobernador d'Arkansas === Clinton foi [[gobernador]] d'[[Arkansas]] ente [[1978]] y [[1992]] siendo'l gobernador más nuevu en ser electu nel país con 32 años d'edá. Carauterízase polos sos trabayos nuna reforma d'educación y la vialidad d'Arkansas. Cola so esposa Hillary llevó a cabu un satisfactoriu comité pa la reforma de cuidos de salú urbana. Asina mesmu promovió un pocu popular impuestu a los vehículos automotores. Depués perdería la so reeleición ante'l retador republicanu Frank D. White. Darréu volvería ser electu Gobernador d'Arkansas, rol que desempeñaría ente [[1983]]-[[1992]].Nesi segundu periodu ayudaría Arkansas a ameyorar la so economía y ameyorar significativamente el sistema educacional del estáu. Convertiríase entós nuna figura líder ente los nuevos demócrates. Presidiu l'Asociación Nacional de Gobernadores dende [[1986]] a [[1987]]. Clinton fixo una alta prioridá na so xestión la crecedera económica, la creación d'empléu y la meyora educacional, onde destacaron la remoción de tases d'impuestos en melecines pa ciudadanos d'edá avanzada. A empiezos de los ochenta fixos de la reforma del sistema educacional una primacía pa la so alministración, tresformándolo de ser el peor a ser unu de los meyores de la nación. Esto foi consideráu por munchos el más grande llogru de la so gobernación. Clinton y el so comité encargáu pa esta reforma educacional, que yera presidíu por Hillary Clinton, basar pal llogru de les meyores plantegaes nun notable aumentu nel gastu pa la escuela, alzar les oportunidaes pa los mozos con talentu, medría nos salarios de los profesores, inclusión d'una gran variedá de cursos y una prueba obligatoria de maestros pa los aspirantes a educadores. === Presidente de los Estaos Xuníos (1993-2001) === ==== Primer mandatu (1993-1997) ==== ;Eleición presidencial A principios del añu 1992 Clinton yera unu de los 10 precandidatos presidenciales que pertenecíen pola candidatura oficial del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]]; les eleiciones primaries internes fueron bien reñíes y Clinton nun partía como favoritu. Sicasí, por cuenta de delles apaiciones afortunaes nos medios de comunicación y una artera campaña eleutoral Clinton empezó a ganar ventaya sobre los otros dirixentes demócrates pa finalmente ganar les primaries más decisives y convertise nel candidatu presidencial del partíu. [[Ficheru:Boris Yeltsin with Bill Clinton-1.jpg|thumb|Clinton y Yeltsin compartiendo la risa en 1995.]] El pueblu estauxunidense nun conocía bien a Clinton primero que se presentara como candidatu a la presidencia. Los líderes más importantes y conocíos del Partíu Demócrata nun queríen ser rivales del presidente d'esi entós [[George H. W. Bush|Bush]], porque ésti adquiriera muncha popularidá dempués de la [[Guerra del Golfu]]. Sicasí, mientres la presidencia de Bush, la economía entrara en recesión y eso foi fatal pa la candidatura a la reeleición del Presidente republicanu. Clinton ye recordáu por haber usáu la frase "Ye la economía, fata" pa criticar al presidente George H. W. Bush. Clinton enfocaba'l so mensaxe nes temes que los importaben a los ciudadanos, como'l desarrollu económicu, la educación y el cuidu médicu; tou envueltu nuna imaxe de cambéu. Los puntos a favor de Clinton tamién fueron la so mocedá y carisma, nuna llucha xeneracional contra un Bush más vieyu (veteranu de la [[Segunda Guerra Mundial]]) y pocu carismáticu. Pela so parte la campaña de Bush atacaba a Clinton por non engarrar na [[Guerra de Vietnam]] y la so militancia contra esa guerra, lo que ponía en dulda les sos condiciones pa ser [[Comandante en Xefe]]. Tamién taba la candidatura presidencial independiente de [[Ross Perot]], un multimillonariu populista y anti-establishment que nos primeros meses del añu apaecía nes encuestes percima de Bush y Clinton, pero que depués perdió sofitu al cometer ciertes torpeces, ente elles el retirar la so candidatura y volvela a presentar selmanes más tarde. Nes eleiciones presidenciales del [[3 de payares]] de [[1992]] Clinton llogró 44.909.806 votos populares, qu'equivalíen al 43,01% de los sufraxos; Bush llogró 39.104.550 votos populares, equivalentes al 37,45% de los votos; Perot llogró 19.743.821 votos populares, qu'equivalíen al 18,91% de los sufraxos (una resultancia sorprendente pa un tercer candidatu que compite contra los partíos tradicionales); [[Andre Marrou]] del [[Partíu Llibertariu (Estaos Xuníos)|Partíu Llibertariu]] llogró 290.087 votos, equivalentes al 0,28%; y otros 375.659 votos populares (0,36%) fueron pa otros candidatos. Clinton ganó en 32 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]] y nel [[Distritu de Columbia]], mientres Bush ganó en 18 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]]; nel [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]] Clinton tuvo por tanto 370 Eleutores contra 168 de Bush.<ref>[http://web.archive.org/web/http://uselectionatlas.org/RESULTS/national.php?year=1992&f=0&off=0&elect=0 1992 Presidential Xeneral Election Results, en uselectionatlas.org]</ref> Yera la primer vegada dende la primer victoria eleutoral de [[Richard Nixon]] en [[1968]] qu'un candidatu ganaba la eleición presidencial ensin la [[mayoría absoluta]] del votu popular; esto ye, ensin llegar siquier al 50% de los sufraxos. Pero aun así Clinton yera presidente electu con una clara ventaya sobre Bush, que fracasara na so aspiración reeleccionista. ;Alministración El presidente Clinton trabayó p'ameyorar el sistema educativu y de salú (intentó realizar una reforma sanitaria, que finalmente nun foi aprobada). Buscó la proteición del mediu ambiente, principalmente al traviés del so sofitu al [[Protocolu de Kioto]]. Intentó favorecer al mercáu llibre y trabayó pa la paz nel [[Oriente Mediu]], promoviendo y sirviendo de mediador en delles xuntes ente líderes d'[[Conflictu árabe-israelí|Israel y de Palestina]]. Clinton ganó muncha popularidá cuando promovió una serie de sanciones conocíes como la [[Llei Helms-Burton]] escontra'l réxime cubanu, entós que esti baltara dos aviones civiles estauxunidenses. Lideró'l [[Guerra de Kosovo|ataque militar de la OTAN en Kosovo]] y na [[guerra de Bosnia]].<ref>[https://history.state.gov/milestones/1993-2000/bosnia The War in Bosnia, 1992–1995] US DEPARTMENT OF STATE</ref> Aspeutos positivos de la so alministración fueron la baxada del desemplegu, l'amenorgamientu de la delda nacional y l'equilibriu del presupuestu. Anguaño, Clinton sigue siendo bien popular ente los estauxunidenses. [[Ficheru:Clinton Karlspreis.jpg|thumb|Clinton recibió'l [[Premiu Carlomagno]] nel añu 2000.]] ==== Segundu mandatu (1997-2001) ==== Clinton foi [[Reeleición presidencial|reelecto]]. El [[10 d'abril]] de [[1995]], a puntu de cumplir los 72 años, el senador [[Bob Dole]] anunció de nuevu la so candidatura a la presidencia, esta vegada pa les eleiciones de 1996. Facer en [[Topeka]], frente al Capitoliu de [[Kansas]]. "Tengo la esperiencia. Fui probáu, probáu y probáu de munches maneres. Nun tengo mieu de gobernar, y sé cómo faelo" fueron les sos pallabres. Nesta ocasión foi'l favoritu ente los republicanos dende'l principiu. El so protagonismu na arrolladora victoria del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|GOP]] nes eleiciones llexislatives de 1994 revitalizara la so yá vieya figura. El senador Dole empezó con una cómoda victoria n'[[Iowa]], pero pocu dempués Buchanan dio la campanada ganando les primaries de [[New Hampshire]] y creando un auténticu problema al aparatu del partíu aconceyáu en redol a Dole. Volvieron pa Dole les pantasmes del [[1988|88]], cuando una derrota en New Hampshire arruinara la so campaña; pero nesta ocasión nun-y costó restar credibilidá a la candidatura de Buchanan, al poner en dulda qu'esti pudiera ser escoyíu presidente en payares. Aseguróse la nominación en venciendo fácilmente nes primaries del Centru y l'oeste del país, y dimitió del so escañu nel Senáu pa dedicase puramente a la campaña. Bob Dole foi confirmáu candidatu na Convención Republicana celebrada en [[San Diego (California)|San Diego]], acompañándo-y como número dos el ex congresista [[Jack Kemp]] (R - [[Nueva York]]). La seleición de Kemp deber a la necesidá de Dole d'aponderar les polítiques del "[[Ronald Reagan|reaganismo]]" y pa dar credibilidá a la so promesa eleutoral de baxar un 15% l'impuestu sobre la renta, una toma de posición que suponía un xiru na so carrera política y una contradicción coles sos posiciones anteriores. Jack Kemp, cola so reputación de "gurú de la economía" nos años de Reagan, exercería de voceru perfectu de les propuestes económiques llanzaes ensin demasiao entusiasmu por Dole col únicu oxetivu de ganar votos. Pero la tema de la campaña nun fueron los sos retayos d'impuestos. Foi la educación, la criminalidad, los beneficios sociales y el futuru. Dole tenía un discursu pausáu, con cadencia de Kansas. Tenía un agudu sentíu de lo que ye posible y ''cumplible'' y eso estremar de los sos pares republicanos. El eleutores sabíen qu'un gobiernu so estremar por ser más práuticu que revolucionariu. Consideráu'l meyor senador de los postreros 30 años, el so humor y la so derechura nun azorronaben la so falta de carisma frente a un Bill Clinton nuevu que llograra reactivar la economía. En [[1996]], el guión básicu de la campaña plantegóse como "el desventuráu Dole frente al irresistible Clinton". Pero cuando escontra'l final del procesu, esi esquema quedó parcialmente clisáu poles informaciones sobre donativos d'orixe dudosu a favor de Clinton, foi'l presidente'l que s'atopó nun apiertu y quien sufrió una zapicada. El repique de Dole nes últimes selmanes de campaña llegó demasiáu tarde, polo que nes eleiciones presidenciales del [[5 de payares]] de [[1996]] Clinton foi'l ganador, llogrando 47.402.357 votos populares equivalentes al 49,23% del total de los sufraxos y venciendo en 31 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]] y el [[Distritu de Columbia]]. Foi'l primera demócrata dende [[Franklin Roosevelt]] en ganar la reeleición presidencial. Bob Dole llogró 39.198.755 votos populares, qu'equivalíen al 40,72% del total y ganó en 19 [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estaos]] del Sur, Centru y Oeste. [[Ross Perot]], que se presentó como independiente, llogró 8.085.402 votos populares, equivalentes al 8,40% de los sufraxos emitíos; [[Ralph Nader]], candidatu del [[Partíu Verde (Estaos Xuníos)|Partíu Verde]], llogró 685.297 votos populares qu'equivalíen al 0,71%. [[Harry Browne]] del [[Partíu Llibertariu (Estaos Xuníos)|Partíu Llibertariu]] llogró 485.798 votos populares, un 0,50%; y otros candidatos minoritarios sumaron 420.024 votos populares, un 0,44%.<ref>[http://web.archive.org/web/http://uselectionatlas.org/RESULTS/national.php?year=1996&f=0&off=0&elect=0 1996 Presidential Xeneral Election Results, en uselectionatlas.org]</ref>Nel [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]], Clinton llogró 379 Eleutores y Dole tuvo 159 Eleutores; d'esta manera foi reelixíu y pudo empezar el so segundu mandatu'l [[20 de xineru]] de [[1997]]. ;Alministración [[Ficheru:TheClintons.png|thumb|Bill y Hillary Clinton.]] Al marxe de los llogros y desaciertos del so segundu mandatu presidencial, ésti viose particularmente marcáu pola estensa cobertoria que los medios realizaron de los escándalos de calter sexual en que se vio envueltu, principalmente'l que lo amestaba a la becaria de la [[Casa Blanca]], [[Monica Lewinsky]], una llicenciada en Psicoloxía, quien tuvo rellaciones íntimes col presidente. El [[6 d'agostu]] de [[1998]], convertir na primera testigu que refutaba la declaración xurada d'un presidente d'Estaos Xuníos, na que negó tener rellaciones sexuales con ella. El fiscal acusó al presidente d'once graves delitos merecedores d'un procesu d'impugnación "[[impeachment]]", por perxuriu (nes sos declaraciones nel casu Paula Jones y ante el gran xuráu), abusu de poder y obstrucción al llabor de xusticia. El [[8 d'ochobre]], el Congresu votó 258 a 176 votos a favor del procesu de destitución. Tres unos meses, Clinton almitió caltener un "comportamientu físicu impropiu", anque negó cometer [[perxuriu]]. En 1998 llevó a cabu'l bombardéu a Iraq conocida a la operación como [[Operación Foín del Desiertu]] xuntu al [[Reinu Xuníu]].<ref>[https://www.elmundo.es/internacional/ataqueirak/ Clinton bombardea Iraq] EL MUNDU</ref> El [[12 de febreru]] de [[1999]], la cámara alta declaró a Clinton "non culpable" del delitu de perxuriu por 55 a 45 votos a favor, y del delitu de obstrucción a la xusticia con empate a 50. Pa la impugnación esixía una mayoría de dos tercios. Dalgunos consideren que foi un presidente moderáu y que la economía de los Estaos Xuníos esperimentó una fuerte crecedera mientres la so presidencia. Na eleición 2008, la so esposa [[Hillary Clinton]] tuvo la posibilidá de ser la primer presidenta nos Estaos Xuníos, pero perdió la so aspiración presidencial col tamién precandidato demócrata, [[Barack Obama]]. Mientres la so etapa presidencial dar a reconocer pol calter informal qu'imprimió a les sos rellaciones con otros mandatarios mundiales. Mientres un discursu xuntu al presidente de Rusia [[Borís Yeltsin]], Bill ría abiertamente los comentarios graciosos del líder rusu, lo que supunxo un xiru na imaxe de les rellaciones billaterales, marcaes pelos años de la [[Guerra Fría]]. Clinton supo establecer rellaciones personales cercanes con líderes como [[Tony Blair]], [[Jacques Chirac]], [[Gerhard Schröder]], [[Carlos Salinas]], [[Fernando Henrique Cardoso]], [[Andrés Pastrana]], [[Eduardo Frei Ruiz-Tagle]], y [[Rafael Caldera]]. == Bill Clinton nel cine == La película [[Primary Colors]] fai supuesta referencia a la campaña de 1992 del ex [[presidente de los Estaos Xuníos]] [[Bill Clinton]], que lo tuvo como protagonista y, al empar, nel güeyu de nube d'una serie de denuncies sobre [[affair]]es non sanctos.<ref>[http://www.pagina12.com.ar/1998/98-05/98-05-09/pag30.htm TOLES MUYERES DEL PRESIDENTE] Pagina 12</ref> ==Ver tamién== * [[Presidentes de los Estaos Xuníos]] * [[Discutiniu Whitewater]] * [[:en:Lewinsky scandal|Lewinsky scandal]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|Bill Clinton}} {{Wikinews|Categoría:Bill Clinton}} {{wikiquote|Bill Clinton}} * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/bc42.html Biografía de Bill Clinton] (n'inglés) * [http://www.cidob.org/biografias_lideres_politicos/america_del norte/estaos_xuníos/bill_clinton Biografía y mandatu pol CIDOB] (n'español) {{NF|1946||Clinton, Bill}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|Bill Clinton}} [[Categoría:Persones d'Arkansas]] [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Saxos tenores]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Arkansas]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 7x5lw9nq0x2gztyx8dioi3gwlhxaid1 0 74458 3699329 3616922 2022-07-25T06:39:15Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} [[Ficheru:JamesMonroeStatue.jpg|thumb|right|250px|Estatua de James Monroe en Virxinia]] '''James Monroe''' ([[28 d'abril]] de [[1758]] — [[4 de xunetu]] de [[1831]]), foi'l quintu [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] en venciendo a la candidatura federalista nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1816|eleiciones de 1816]]. Antes de llegar a la presidencia exerció de [[soldáu]], [[abogáu]], delegáu continental del congresu, senador, gobernador, secretariu d'estáu y secretariu de defensa. == Primeros años == James Monroe nació'l 28 d'abril de 1758, nuna zona montiega del condáu de Westmoreland, Virxinia. El sitiu ta marcáu y ta a una milla de lo que güei se conoz como Salón de Monroe, Virxinia. Foi fíu de Spence Monroe ([[1719]]-[[1774]]) y de Vannesa Jones Monroe, proveniente d'una [[familia]] de [[clase baxa]], quien se casaron en 1752. El so bisagüelu paternu emigró a Estaos Xuníos dende Escocia nel sieglu XVII. Monroe nació nesti senu'l 28 d'abril de [[1758]] y s'[[educación|educó]] na Academia Campbelltown, escuela rexida pol Reverendu Archibald Campbell, de Washington Parish, ente los 11 y los 16 años. En 1774 siguió los sos estudios nel [[College of William and Mary]], tamién en [[Virxinia]], magar los abandonó pa xunise al [[Exércitu Continental]]. Ente [[1780]] y [[1783]], prosigió los sos estudios de Derechu con [[Thomas Jefferson]] Sirvió con distinción na [[Batalla de Trenton]], onde foi mancáu de bala nel so costazu esquierdu. Dempués del so serviciu d'armes na guerra, exerció l'[[abogacía]] na ciudá de [[Fredericksburg (Virxinia)|Fredericksburg]], una de les principales del estáu de Virxinia. Foi mientres aquel periodu cuando casóse cola moza Elizabeth Kortright el [[16 de febreru]] de [[1786]] en [[Nueva York]]. == La so etapa de gobiernu == Un periódicu de [[Boston]] denominó la so etapa de gobiernu como ''la era de los bonos sentimientos'', onde tol mundu taba en paz y los esfuercios centrar nel progresu económicu. Nun duraría demasiáu una y bones la espansión escontra l'oeste reabrió'l bancia ente estaos esclavistes y abolicionistes. Tamién la [[revolución industrial]] provocaría, sobremanera nes ciudaes de la Mariña Este, nueves tensiones sociales de clases, producíes pol rápidu crecedera de los barrios de clase obrera. En tola so etapa de gobiernu, Monroe, rompiendo col enclín federalista, trató de defender un país onde l'estáu yera lo menos intervencionista posible. === La esclavitú nel sur === La [[esclavitú]], mesma de los estaos del sur, foi una institución bien amestada a la producción d'algodón. Hasta los más moralistes del norte dulcificaban los sos discursos por ser conscientes de la importancia del algodón nes esportaciones del estáu. L'algodón abastecía a los mercaos europeos y cubrió el buecu que dexó'l tabacu. [[Eli Whitney]] desenvolvió un nuevu inxeniu agrariu denomináu la desmotadora. === El compromisu con España === El Compromisu de Missouri en 1820 delimitó la llinia xeográfica qu'estremaba los estaos esclavistes de los abolicionistes. El problema surdió cola incorporación de nuevos estaos nel Oeste, que la so determinación en redol a l'adopción de la esclavitú podía alteriar l'equilibriu políticu na Unión. [[Misuri (estáu)|Misuri]] foi aceptáu como estáu esclavista, en cuenta de crear l'estáu de [[Maine]] pa caltener la igualdá nel senáu. Pero afitábase'l paralelu 36º 30´al Norte del cual quedaba prohibida la esclavitú. === La invasión y anexón de Florida === Ente 1817 y 1818 [[Andrew Jackson]], pretextando los ataques de los [[seminolas]] contra [[Xeorxa]] invadió la Florida; España, envolubrada nel procesu d'[[Descolonización d'América|emancipación americana]], foi incapaz de defender la so posesión y en 1819 prefirió vencer dichu territoriu en cuenta de atayar les deldes que ciudadanos españoles teníen con comerciantes estauxunidenses por un valor de cinco millones de dólares. L'adquisición de la [[Florida]] terminaba de cerrar la fachada atlántica de la Unión. === La Doctrina Monroe === {{AP|Doctrina Monroe}} {{VT|Uso de la pallabra americanu(a)}} La ''Doctrina Monroe'' sintetizada na frase “América pa los americanos”, foi ellaborada por [[John Quincy Adams]] y foi atribuyida a Monroe. James Monroe propunxo la "doctrina" onde se dirixía a los [[européu|européos]] en cuenta de que nengunu de los países d'esi continente interfiriera n'[[América]]. ''"América pa los americanos"'', significaba qu'Europa nun podía invadir nin tener colonies nel continente. Como se taba dando'l procesu d'[[Imperialismu]], la doctrina deducía que les potencies europees ocupar d'[[Asia]] y [[África]] pero que [[América]] pertenecía-yos a los americanos, anque dada l'ambigüedá d'esti xentiliciu, podría ser una defensa a les independencies de [[Hispanoamérica]] por que pudieren tener gobiernu propiu, o la exclusividad del dominiu del [[Continente Americanu]] a los nacientes [[Estaos Xuníos d'América]]. Esta doctrina nun foi en realidá bien efectiva por cuenta de les múltiples intervenciones europees posteriores en suelu americanu, como por casu tomar en 1833 de les [[Islles Malvines]] polos ingleses, la ocupación española de la [[República Dominicana]] ente 1861 y 1865, el bloquéu de barcos franceses a los puertos arxentinos ente 1839 y 1850, l'establecimientu d'Inglaterra na mariña de la Mosquitia ([[Nicaragua]]), la invasión de Méxicu poles tropes franceses y l'imposición de Maximiliano d'Austria como emperador, la ocupación de la [[Guayana Esequiba]] polos ingleses y el bloquéu naval de Venezuela per Alemaña, Inglaterra ya Italia ente 1902 y 1903, amás de les diverses colonies nel Caribe qu'entá caltienen los gobiernos europeos tales como les [[Islles Vírxenes Britániques]], les [[Islles Turques y Caicos]], les islles d'[[Aruba]], [[Bonaire]], [[Curaçao]], [[Isla de San Martín|San Martín]], [[Isla de Saba|Saba]] y [[San Eustaquio]] so la corona holandesa, la [[Guayana Francesa]] y [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]] que son departamentos franceses d'ultramar qu'inclúin otres islles menores y castros de posesión francesa como lo son [[Martinica]] y [[Saint Pierre y Miquelon]]. Igualmente hai que mentar el casu de [[Groenlandia]], tercer país más grande d'[[América del Norte]], qu'entá permanez como colonia de Dinamarca. Hai de solliñar n'este mesmu orde d'idees qu'entá esisten países de la [[Commonwealth]] que ye un remanente colonial del Imperiu Británicu como lu son [[Canadá]] y les diverses islles caribeñes que son conocíes como les [[Indies Occidentales Britániques]] (British West Indies n'inglés) qu'inclúin amás a otres rexones continentales como [[Belice]] y [[Guyana]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|James Monroe}} {{NF|1758|1831|Monroe, James}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|James Monroe}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Gobernadores de Virxinia]] [[Categoría:Embaxadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Secretarios d'Estáu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 7my14cp51s1aqzlqxrx8rzy17nf3x6j 0 74459 3699327 3697894 2022-07-25T06:39:00Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20130505}} {{persona}} '''James Knox Polk''' {{nym}} foi l'undécimu [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. == Biografía == Polk nació'l [[2 de payares]] de [[1795]] na pequeña ciudá de [[Pineville]], en [[Condáu de Mecklenburg (Carolina del Norte)|Condáu de Mecklenburg]]; nel [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|Estáu]] de [[Carolina del Norte]]. Los sos padres fueron Samuel Polk y Jane Knox Polk. La familia Polk (orixinalmente «Pollock») yera irlandesa, d'[[Etnia|ascendencia]] [[Escocia|escocesa]], proveniente del [[Ulster]]. Llegaron dende [[Europa]] a [[Maryland]] en [[1680]] y los sos descendientes fuéronse treslladando gradualmente a Carolina del Norte. La madre de James, Jane, yera descendiente de [[John Knox]]; el célebre reformador relixosu escocés. En [[1806]], cuando James Polk tenía 11 años d'edá, la so familia camudar a [[Tennessee]]; onde'l so padre trabayó de granxeru y topógrafu. En [[1815]] Polk incorporar a la clase de segundu añu de [[Derechu]] de la [[Universidá de Carolina del Norte en Chapel Hill]]; y en [[1818]] graduar con altos honores. Dempués de graduase, Polk tornó a [[Nashville]], [[Tennessee]]; y siguió estudiando so la direición de [[Felix Grundy]], un famosu y respetáu abogáu y políticu que munchos años dempués aportaría a (ente otres coses) [[Fiscal Xeneral de los Estaos Xuníos]]. Grandy convertir nel mentor de Polk nel mundu del Derechu y gracies a les sos enseñances el futuru Presidente pudo entrar al exerciciu de l'abogacía pela puerta grande. En [[1820]] Polk foi finalmente almitíu na Barra d'Abogaos de Tennessee (equivalente a un Colexu d'Abogaos) y entós pudo independizase y empezar a exercer como [[abogáu]] pola so propia cuenta. Pa ello instalóse na ciudá de [[Columbia (Tennessee)|Columbia]], en Tennessee; onde abrió la so oficina. Fomentó la espansión escontra l'oeste. Reivindicó [[Oregón]], roblando con Inglaterra'l tratáu de partición en [[1846]], y consiguió anexonase l'estáu de [[Texas]] ([[1846]]), non ensin enantes arreyase nuna [[Guerra d'Intervención Norteamericana|guerra con Méxicu]] y el so dirixente de daquella, el xeneral [[Antonio López de Santa Anna]], guerra que remató cola derrota d'esti postreru en 1848. Tuvo qu'almitir el [[ríu Bravo]], (dempués llamáu ríu Grande polos Estaos Xuníos) como frontera ente [[Estaos Xuníos]] y [[Méxicu]]. == Referencies na cultura popular == Los [[They Might Be Giants]] tienen un cantar que se llama ''James K. Polk'', sobre'l presidente Polk. Na serie [[Married with Children]] Kelly y Bud asisten a la ''James K. Polk'' High. En [[Manual de sobrevivencia escolar de Ned]] la escuela a la que Ned y los sos amigos asisten ye "James K. Polk" == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|James Knox Polk}} {{NF|1795|1849|Polk, James Knox}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|James K. Polk}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidente de la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] kmcqa6lwrar31z09vds5ekmic6xvpx8 0 74460 3699346 3652836 2022-07-25T06:41:32Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Premiu Nobel}} {{persona}} '''Thomas Woodrow Wilson''' {{nym}} foi un políticu y abogáu d'Estaos Xuníos, ventiavu octavu [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. Llevó a cabu una política esterior intervencionista en [[Iberoamérica]] y neutral en [[Primer Guerra Mundial|la Gran Guerra]] hasta [[1917]]. La so entrada nel bandu denomináu [[Triple Entente]] inclinó la victoria d'esti llau. En xineru de [[1918]] espunxo los sos famosos [[Catorce puntos del Presidente Wilson|catorce puntos]] p'asegurar la paz n'[[Europa]] y el mundu. Participó na [[Conferencia de Paz de París (1919)|Conferencia de París]] y foi [[premiu Nobel de la Paz]] en [[1919]] como impulsor de la [[Sociedá de Naciones]]. Fíu del reverendu [[Ilesies presbiterianes|presbiterianu]] Joseph Ruggles Wilson y Janet Mary Woodrow. A pesar de carecer [[dislexa]], consiguió graduase en [[1879]] pa entrar dempués na [[Universidá de Virginia]], onde estudió [[Derechu]]. == Carrera == En xineru de [[1882]], Wilson abrió un bufete d'abogaos n'[[Atlanta]], anque esta esperiencia nun foi satisfactoria pa él, teniendo en mente una futura carrera política. Asina pos volvió a la Universidá pa consiguir un Doctoráu en [[Ciencies polítiques]] pola [[Universidá Johns Hopkins]]. En [[1902]] foi escoyíu Presidente de la [[Universidá de Princeton]], cargu que desenvolvió hasta [[1910]]. En [[1911]] foi escoyíu Gobernador de [[Nueva Jersey]] pol [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]], cargu que desenvolvió hasta [[1913]]. En [[1912]] consiguió ganar la nominación pol Partíu Demócrata nes eleiciones presidenciales de [[1913]], eleiciones que ganó, convirtiéndose nel 28º [[presidente de los Estaos Xuníos]]. == Presidencia == Unu de los primeros actos al tomar la presidencia, foi la so asistencia al [[Congresu de los Estaos Xuníos]] p'aldericar una llei sobre aduanes. Wilson foi'l primer presidente nun sieglu en dirixise direutamente al Congresu. Coles mesmes, foi'l primeru n'impulsar el [[sufraxu universal]] direutu pola eleición de los [[senador]]. El [[10 d'ochobre]] de [[1913]] remanó'l botón d'esplosión que dio fin a les obres d'escavación del [[Canal de Panamá]]. Wilson impulsó la creación de la [[Reserva Federal]], siendo esta la tercer vegada que se creaba un [[bancu central]] nos Estaos Xuníos. La so creación tuvo marcada pol discutiniu, por cuenta de les visiones diverxentes esistentes ente los republicanos, que defendíen la creación d'un bancu central puramente priváu y el sector mayoritariu de los demócrates, que demandaba un bancu central a la europea, so control gubernamental. La resultancia foi finalmente un compromisu ente dambes visiones, garantizando cierta influencia de los banqueros privaos na Reserva Federal. La so presidencia tuvo marcada pol [[intervencionismu]] escontra [[Iberoamérica]] dando llugar asina al güei conocíu como ''Idealismu Wilsoniano'' o [[Idealismu en política internacional]]. Ésti consistía n'asegurar que los gobiernos "interesantes" (importantes pa los intereses de los Estaos Xuníos) nel estranxeru teníen de ser depositaos en manes de los "bonos" (esto ye, favorables a aquellos intereses) anque éstos nun fueren más que la representación d'una minoría de la población. La so idea del gobiernu predicaba la necesidá de qu'una élite poderosa, "moral" y con capacidá yera la que tenía d'ocupar el poder en desterciu y col desconocimientu de la mayoría de la población, siendo asina la garantía de la democracia lliberal. Asina, en [[1914]], invadió [[Méxicu]] pa faer dimitir el xeneral golpista [[Victoriano Huerta]] y poner nel so llugar al [[revolucionariu]] [[Venustiano Carranza]]; en [[1915]], [[Haití]] una vegada asesináu'l presidente Sam, aprovechó'l tracamundiu xeneral pa desembarcar tropes y empreses d'Estaos Xuníos; en 1916, la [[República Dominicana]] pa establecer l'orde, hasta [[1924]], dexando un gobiernu allegáu qu'abriría les puertes a les inversiones d'Estaos Xuníos, depués de fracasar nel Congresu la propuesta d'anexón presentada por [[John Calvin Coolidge]]. [[Ficheru:Wilson opening day 1916.jpg|thumb|right|250px|Wilson nun partíu de béisbol, a un añu de la entrada d'EEXX. na guerra mundial.]] Realizó polítiques sociales, como l'establecimientu de les 8 hores de trabayu según el Serviciu Nacional de Parques Nacionales, favoreció l'insertamientu de la minoría xudía na vida política cola designación del primer maxistráu d'orixe xudíu na Corte Suprema: el maxistráu Louis Brandeis. En [[1917]] instauró'l serviciu militar obligatoriu, un serviciu que nun tuviera los Estaos Xuníos dende la [[Guerra de Secesión]]. Aquel mesmu añu instauró una de les lleis más ambicioses de los sos mandatos, la prohibición de fabricación, tresportes y venta d'alcohol, empecipiándose asina la denomada ''[[Llei seca]]''. === Primer Guerra Mundial y Sociedá de Naciones === Primeramente neutral nel conflictu armáu de la [[Primer Guerra Mundial]], nun realizó'l primer xestu de condena del réxime alemán hasta'l fundimientu del barcu británicu ''[[RMS Lusitania]]'' el [[7 de mayu]] de [[1915]], onde morrieron 114 ciudadanos d'Estaos Xuníos. Nun foi hasta'l [[2 d'abril]] de [[1917]] cuando Wilson pidió al Congresu la intervención del so país nel conflictu armáu européu. El [[8 de xineru]] de [[1918]], Wilson pronunció nel Congresu del so país la Llista de 14 puntos de Wilson, coles mires del llogru de la paz: * El final de la diplomacia secreta * La llibertá de navegación y comerciu * La desapaición de les barreres económiques * L'amenorgamientu de los armamentos militares * Reglamentación de les rivalidaes coloniales * La evacuación de [[Rusia]] * La restitución de la soberanía en [[Bélxica]] * La restitución d'[[Alsacia]] y [[Lorena (Francia)|Lorena]] a [[Francia]] * El reaxuste de les fronteres d'[[Italia]] * L'autonomía de los pueblos del [[Imperiu austrohúngaru]] * La evacuación de [[Rumanía]], [[Serbia]] y [[Montenegru]] * L'autonomía de los pueblos del [[Imperiu otomanu]] * La restitución de la soberanía de [[Polonia]] * La creación d'una '''Lliga de Naciones''', claru antecedente de la [[Sociedá de Naciones]]. Toos estos puntos sirvieron de puntu de partida pa establecer el [[Tratáu de Versalles (1919)|Tratáu de Versalles]] de [[1919]], que surdió del alcuerdu ente les potencies que salieron victorioses del recién conflictu armáu. En 1919, foi gallardoniáu col [[Premiu Nobel de la Paz]] ''pol so impulsu a la Sociedá de Naciones y pola promoción de la paz dempués de la Primer Guerra Mundial por aciu el Tratáu de Versalles''. El [[2 d'ochobre]] de [[1919]] Wilson sufrió un [[accidente cerebrovascular]] que-y dexó inmóvil. Esti ataque-y incapacitó pa desenvolver el so cargu presidencial, pero'l so vicepresidente [[Thomas R. Marshall]] nun utilizó'l derechu vixente pa consiguir el poder, polo cual Wilson foi presidente hasta les eleiciones de [[1921]]. Mientres esti periodu, dau l'intensu control que la esposa de Wilson exercía sobre l'axenda del so home, corrió'l rumor de qu'ésta se convirtió en presidente "de facto", tantu ye asína que'l senador Albert Fall (unu de los opositores más agresivos de Wilson) faló d'un "gobiernu de les enagües". Anque la consecuencia más importante foi que, al nun poder yá defender Wilson el Tratáu de Versalles, el Senáu negar a ratificalo, lo cual, nos fechos, quitó-y toa entidá, pos la Lliga de les Naciones yá nun cuntaría cola fuercia militar d'Estaos Xuníos. == Tres la Presidencia == Dempués de 1921 Wilson siguió siendo un importante personaxe de la política d'Estaos Xuníos, consideráu como'l presidente que decidió'l trunfu de la Triple Entente sobre los [[Imperios Centrales]] na Primer Guerra Mundial. Sicasí que Wilson fuera'l principal impulsor y promotor de la [[Sociedá de Naciones]], nun llogró que'l Congresu (mayoritariamente republicanu) aprobara l'ingresu de EE. XX. na Sociedá, constatando entá que l'[[aislacionismo]] yera una bien fuerte enclín ente los sos compatriotes. Mientres yera celebráu como gran estadista nel estranxeru, la hostilidá y escepticismu de la [[opinión pública]] d'Estaos Xuníos escontra la [[Sociedá de Naciones]] decepcionó a Wilson, anque caltuvo'l so prestíu políticu ente los sos compatriotes. Wilson morrió en [[Washington D.C.]] el [[3 de febreru]] de [[1924]]. == La so figura n'otros medios == Amás de biografíes y estudios sobre la so personalidá y trayeutoria política y personal, el cine ocupar de recrear dalgunos de los momentos más destacables de la so carrera presidencial en película, ''[[Wilson]]'' (1944) de [[Henry King]], una superproducción rodada en color que, fuxendo de la típica haxografía o biopic al usu, intentaba reflexar con honestidá les formes y tiempos del personaxe. Cola presencia de dellos de destacaos actores de Hollywood, onde Woodrow yera encarnáu pol gran actor [[Alexander Knox]], acompañáu por secundarios como [[Vincent Price]], [[Geraldine Fitzgerald]], [[Cedric Hardwicke]] o [[Charles Coburn]], el filme tien un contestu históricu de rodaxe y estrenu que-y fai posesor de delles llectures para según qué críticos. == El so sofitu al Ku Klux Klan == {{VT|Ku Klux Klan #Creación}} Cuando Wilson yera nueva, opunxérase puxantemente a la reconstrucción del país, y, como presidente, alicó les polítiques de [[segregación racial]] nel gobiernu federal, per primer vegada dende'l fin de la [[Guerra de Secesión]]. La película ''[[The Birth of a Nation]]'' tenía un fuerte mensaxe partisanu, y la documentada perspeutiva que Wilson tenía avera del [[racismu]] y del Klan, ye razonable interpretar los comentarios alrodiu de la veracidá de los fechos amosaos nel rodaxe como un sofitu a esta organización racista. De la so autoría ye la siguiente frase: (Cita de Woodrow Wilson usada na película ''The Birth of a Nation'' de [[D. W. Griffith]]) {{cita|Los homes blancos fueron provocaos por un meru instintu de sobrevivencia... hasta que finalmente surdió un gran Ku Klux Klan, un verdaderu imperiu del sur, pa protexer al territoriu sureñu.}} == Ver tamién == * [[Wilsonianismo]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos== {{commons|Woodrow Wilson}} {{wikiquote|Woodrow Wilson}} * [http://nobelprize.org/peace/laureates/1919/ Páxina Oficial del Institutu Nobel, Premiu Nobel de la Paz 1919] (n'inglés) * {{cita web |títulu=Wilson: A Portrait |editorial=American Experience, PBS Television |añu=2001 |fechaaccesu=19 de xineru de 2009|url=http://www.pbs.org/wgbh/amex/wilson/portrait/wp_wilson.html}} * [http://www.woodrowwilsonhouse.org/index.asp?section=timeline&file=timelinesearch_day&id=612 Woodrowwilsonhouse.org] * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/ww28.html Biografía oficial de la Casa Blanca] {{NF|1856|1924|Wilson, Woodrow}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|Woodrow Wilson}} [[Categoría:Persones de Virxinia]] [[Categoría:Persones d'Atlanta]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Politólogos y politólogues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Premiu Nobel de la Paz]] [[Categoría:Premiu Nobel d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] gti1vwlidbnuo6qrke5mg4s30kdtwoi 0 74519 3699342 3679716 2022-07-25T06:41:00Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} [[Ficheru:USA-Ulysses S Grant Memorial.JPG|thumb|Ulysses S. Grant Memorial]] '''Hiram Ulysses Grant''', meyor conocíu como '''Ulysses S. Grant''' ([[27 d'abril]] de [[1822]]-[[23 de xunetu]] de [[1885]]) foi'l décimu octavu [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] (1869–1877). Llogró fama internacional al liderar la Xunión na [[Guerra de Secesión]], prindando [[Vicksburg (Mississippi)]] en [[1863]] y [[Richmond (Virxinia)|Richmond]] en [[1865]]. Aceptó la rindición del so rival y máximu comandante confederáu [[Robert E. Lee]], nel palaciu de xusticia d'[[Appomattox]]. Oponer a la guerra con [[Méxicu]] y dixo:<small>{{cita|Espertóme una agafada oposición a la midida, y hasta la fecha, considero la guerra d'Estaos Xuníos contra Méxicu como una de les más inxustes qu'enxamás llibrara una nación fuerte contra una más débil.<ref>[http://www.fadedgiant.net/html/grant_ulysses_s_quotes_west_po.htm Ulysses S Grant Quotes on the Military Academy and the Mexican War] (n'inglés).</ref>}}</small> Tamién, refiriéndose al casu de Texas, Grant escribe nos sos ''Personal Memoires'': <small>{{cita|La ocupación, separación y anexón fueron, dende la iniciación del movimientu, hasta'l so consumación, una combalechadura p'adquirir territoriu del que pudieren formase estaos esclavistes pa la Xunión Americana... doi cuenta de qu'un tratáu fechu polos texanos con Santa Anna, mientres ésti topábase n'apiertos, dexaba'l territoriu ente los ríos Nueces y Grande; pero él yera prisioneru de guerra y la so vida apeligraba, cuando esi tratáu fíxose... una guerra de conquista, una guerra política y l'alministración que la dirixó, deseyaba aprovechase d'ella.|[[Schlarman, Joseph H.L.]], ''Méxicu Tierra de Volcanes''}}</small> == Carrera militar == Dempués de sirvir na [[Guerra Méxicu-Estaos Xuníos]] al pie del so primu [[Richard Grant]], con una vida militar en tiempos de paz ensin distinción y una serie de trabayos como civil ensin ésitu, Grant tornó al serviciu en [[1861]], na etapa de xestación de la Guerra de Secesión, siendo altamente esitosu entrenando nuevos reclutes. Ricardo Grant salvó la so vida en dos causes y llevó a les sos tropes al centru de la batalla en [[Shelbyville]]. Nel so camín fundó delles ciudaes como [[Miami]] y [[Orlando (Florida)|Orlando]], esta postrera lleva l'apellíu d'unu de los sos meyores amigos. Les captures que llogró tantu del [[Fuerte Henry]] como del [[Fuerte Donelson]], en febreru de [[1862]] (qu'incluyó la [[rindición incondicional]] del xeneral confederáu [[Simon Bolivar Buckner]]), marcaron les primeres victories de la Guerra Civil y abrieron grandes posibilidaes pa la invasión del sur. Sosprendíu y casi ganáu na [[Batalla de Shiloh]] (abril de 1862), engarró en contra y tomó control del oeste de [[Kentucky]] y de [[Tennessee]]. El so mayor llogru en 1862-63 foi'l llograr el control del [[ríu Mississippi]] ganando una serie de batallones descoordinados de los estaos confederaos y el llograr la captura de [[Vicksburg (Mississippi)|Vicksburg]] en xunetu de 1863. Dempués d'una victoria en [[Chattanooga]] a finales de 1863, [[Abraham Lincoln]] nomar Xeneral en Xefe del exércitu de la Xunión. Grant foi'l primer xeneral de la Xunión qu'empecipió ofensives coordinaes en múltiples escenarios. Ente que los sos subordinaos [[William Tecumseh Sherman]] y [[Philip Sheridan]] colaron al traviés de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] y el [[Valle de Shenandoah]] respeutivamente, Grant supervisó personalmente la [[Campaña Overland]] en 1864 en contra del exércitu del Xeneral [[Robert E. Lee]] en [[Virxinia]]. Utilizó la guerra d'escosamientu contra'l so oponente, conduciendo una serie de combates a gran escala con grandes baxes que sollertaron a la opinión pública, ente que se dirixía a la capital Confederada, [[Richmond (Virxinia)|Richmond]]. Grant anunció que «engarraría nesta llinia asina-y tomara tol branu». Lincoln sofitó al so xeneral y reemplazó les sos perdes, l'exércitu menguante de Lee foi forzáu a defendese nes trincheres alredor de Richmond y Petersburg. N'abril de 1865, l'exércitu de Grant, descomanadamente mayor que'l del so oponente, atacó, prindando Richmond, y forzando a Lee a rindise en Appomatox. J.C.Fuller describir como «el meyor xeneral de la so dómina y unu de los meyores estrategues de cualesquier». La so campaña de Vicksburg en particular foi estudiada por especialistes militares de tol mundu. == Presidencia == Grant, en siendo comandante en xefe y secretariu de defensa, llogró la nominación del partíu republicanu, gracies a la so nala más radical, pa les eleiciones presidenciales de 1868. Ganó la presidencia por 300&nbsp;000 votos, con 46 años y, ensin nengún cargu electivu anterior, convertir nel presidente más nuevu de los EEXX. Reelixíu en 1872, el so segundu mandatu vieno marcáu por altes cotes d'impopularidá, debida a los múltiples casos de corrupción en que'l so gabinete y la so propia familia viéronse implicaos, amestaos principalmente a la construcción de ferrocarriles, y a la gran crisis económica de 1873. Estos problemes dexaron a los demócrates recuperar el control de la [[Cámara de Representantes d'Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] en 1874.<ref>[https://books.google.es/books?id=o1hMGguiW8EC&pg=PA209&dq=ulysses+grant+corrupci%C3%B3n&hl=es&sa=X&ei=z_yLT77KMcW2hAefnq29CQ&ved=0CFkQ6AEwBw#v=onepage&q=ulysses%20grant%20corrupci%C3%B3n&f=false]</ref> Tres la so presidencia dio la vuelta al mundu y, años dempués, perdió frente a [[James Garfield|Garfield]] (antiguu subordináu so de tiempos de guerra) la nominación republicana a la presidencia. El so costosu tren de vida y la so famosa falta d'habilidá comercial lleváron-y a la bancarrota, de la que solo pudo salir enantes de la so muerte gracies al contratu pa la publicación de les sos memories, consideraes polos críticos estauxunidenses como los meyores escrites nunca por un comandante norteamericanu. == Biblioteca presidencial == En mayu de 2012, nel 50º [[aniversariu]] de la fundación de la Fundación Ulises S. Grant, [[Mississippi State University]] foi escoyida como sede permanente de la biblioteca presidencial de Ulysses S. Grant. Los documentos del presidente Grant van ser allugaos permanentemente na biblioteca Mitchell Memorial Libary nel campus de la MSU. Estos inclúin correspondencia y fotografíes mientres foi presidente de 1869 a 1877. La biblioteca de la MSU yá catalogara 15&nbsp;000 pies lliniales (4572 m) de material. Les cartes de Grant fueron estremaes en 31 volúmenes; espérase qu'un 32º volume va ser publicáu llueu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commons|Ulysses Grant}} * [http://www.millercenter.virginia.edu/index.php/academic/americanpresident/grant Estensu ensayu de Ulisses S. Grant y otros ensayos curtios de cada miembru del so gabinete y primer dama de del Centru Miller p'Asuntos Esteriores] (n'inglés) * [http://www.yale.edu/lawweb/avalon/presiden/inaug/grant1.htm Primer discursu inaugural] (n'inglés) * [http://www.yale.edu/lawweb/avalon/presiden/inaug/grant2.htm Segundu discursu inaugural] (n'inglés) * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/ug18.html Biografía de la Casa Blanca] (n'inglés) * [http://ulyssessgrant.org Presidential Biografía por Appleton y Stanley L. Klos] (n'inglés) * Emerson, Col. John W., [http://www.lib.siu.edu/projects/usgrant/emerson/ ''Grant's Life in the West and His Mississippi Valley Campaigns''], Sitiu de l'Asociación estauxunidense Grant (n'inglés) * {{Find a Grave}} * [http://www.empirenet.com/~ulysses/ Fotografíes Many pocu conocíes del Xeneral Grant] (n'inglés) * [http://www.lib.siu.edu/projects/usgrant/ Bibliografía completa] (n'inglés) * [http://www.library.ci.corpus-christi.tx.us/MexicanWar/grantus.htm Biografía militar de Ulysses S. Grant] [[:en:West Point#Cullum Number|from the Cullum biographies]] (n'inglés) * {{gutenberg author| id=Ulysses+S.+Grant | name=Ulysses S. Grant}} (n'inglés) * [http://xroads.virginia.edu/~HYPER/hadams/eha17.html ''The Education of Henry Adams'' by Henry Adams. (1918). "President Grant (1869)", 260-65.] (n'inglés) * [http://www.familytales.org/results.php?tla=usg Coleición de cartes de Grant] (n'inglés) {{NF|1822|1885|Grant, Ulysses Simpson}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{Tradubot|Ulysses S. Grant}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Xenerales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones d'Illinois]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] m7a75tu9fsqwrqi0ro0zc4m381gvrth 0 74595 3699238 3629007 2022-07-25T06:15:58Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Herman Hollerith''' ([[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (Estáu)|Nueva York]], [[29 de febreru]] de [[1860]] — [[17 de payares]] de [[1929]]) ta consideráu como'l primer informáticu, esto ye, el primeru que llogra'l tratamientu automáticu de la información ('''[[Informática]]''' = ''Información + automática''). Tamién ta dientro de los creadores del primer ordenador nel mundu. == Biografía == Hollerith reparó que la mayor parte de les entrugues conteníes nos censos podíen contestase con un "cierra la boca". Entós escurrió una tarxeta furada, una cartulina na que, según tuviera furada o non en determinaes posiciones, contestábase esti tipu d'entrugues. La tarxeta tenía 80 columnes. El [[Gobiernu de los Estaos Xuníos]] escoyó la máquina tabuladora de Hollerith (considerada por dalgunos como'l primer ordenador) pa ellaborar el censu de [[1890]]. Tardáronse namái 3 años en furar unes 56 s de tarxetes. Esto dexó que'l censu d'esi país realizar d'una manera más fácil. Hollerith patentó la so máquina en [[1889]]. Un añu dempués incluyó la operación de sumar col fin d'utilizala na contabilidá de los Ferrocarriles Centrales de [[Nueva York]]. En [[1896]], Hollerith fundó la empresa [[Tabulating Machine Company]], col fin d'esplotar comercialmente el so inventu. En [[1911]], dicha compañía fundir con [[Computing Scale Company]], [[International Time Recording Company]] y [[Bundy Manufacturing Company]], pa crear la [[Computing Tabulating Recording Corporation]] (CTR). El [[14 de febreru]] de [[1924]], CTR camudó'l so nome pol d'[[International Business Machines Corporation]] ([[IBM]]), que'l so primer presidente foi [[Thomas John Watson]], que curiosamente nun taba bien convencíu del futuru que podíen tener estes máquines. Hollerith morrió nel 17 de payares de [[1929]] a los 69 años, por causa de un ataque al corazón. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Herman Hollerith}} {{NF|1860|1929|Hollerith, Herman}} {{Tradubot|Herman Hollerith}} [[Categoría:Informáticos ya informátiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Pioneros y pioneres de la informática]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 45joa7rbv5d86d2qqltbqfi9pcbvwtl 0 74611 3699304 3426918 2022-07-25T06:34:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: Universidá de Búfalu => Universidá de Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Wilson Greatbatch''' {{nym}} foi un inxenieru ya inventor que realizó meyores nel desenvolvimientu del primer [[marcapasos]] cardiacu implantable, anque de cutiu ye reconocíu como l'inventor del marcapasos polo xeneral. Yera graduáu pola [[Universidá Cornell]] y la [[Universidá de Buffalo]].<ref name="invent">{{cita web|url=http://www.invent.org/hall_of_fame/70.html|títulu=Wilson Greatbatch | fechaaccesu=28 de setiembre de 2011 | idioma=inglés|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.invent.org/hall_of_fame/70.html|fechaarchivu=04 de payares de 2015}}</ref> Rexistró más de 350 [[patente]]s y foi miembru de la [[National Inventors Hall of Fame]] y recibió el [[Premiu Lemelson-MIT]] en 1996.<ref name="invent"/><ref name="bbcobit">{{cita web| url= https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-15085056| títulu= Implantable pacemaker inventor Wilson Greatbatch dies | fecha= 27 de setiembre de 2011 | obra= [[BBC News]] | fechaaccesu=28 de setiembre de 2011 | idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://worldwide.espacenet.com/publicationDetails/biblio?CC=US&NR=3057356&KC=&FT=Y&locale=en_EP Patente d'EE.XX. 3057356] Wilson Greatbatch, "marcapasos cardiacu médicu", publicáu 10/09/1962 * [http://www.vega.org.uk/video/programme/248 Un video de la entrevista con Wilson Greatbatch] en vega {{NF|1919|2011|Greatbatch, Wilson}} {{Tradubot|Wilson Greatbatch}} [[Categoría:Inventores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 0joexfpjqwcgxzwdpg1nu4l6fvuovsf 0 74866 3699465 3657389 2022-07-25T08:06:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Orenthal James "O. J." Simpson''' ([[San Francisco (California)|San Francisco]], [[California]], [[9 de xunetu]] de [[1947]]) ye un ex xugador de [[fútbol americanu]] y miembru del Salón de la Fama dende 1985. Dempués de la so carrera como deportista tamién foi [[actor]] de cine y presentador de televisión. En 1995, foi absueltu del asesinatu de la so ex esposa, [[Nicole Brown Simpson|Nicole Brown]], y de [[Ronald Goldman]] (un camareru que s'atopaba nel momentu y llugar incorreutu) nun llargu xuiciu penal qu'atropó l'atención de los [[Medios de comunicación medios]] a nivel internacional. En 1997 un tribunal civil declaró culpable a Simpson poles muertes. Hasta la fecha emprestóse poco interés a la pena de 33,5 millones de [[Dólar de los Estaos Xuníos|dólares]] impuesta a O. J. pol doble homicidiu. En setiembre de 2007, Simpson foi arrestáu en [[Las Vegas]], [[Nevada]], y acusáu de numberosos delitos, ente ellos [[robu|robo a mano armada]], [[coerción]] y [[secuestru]]. N'ochobre de 2008 foi declaráu culpable y condergáu a 33 años de prisión, con un mínimu de nueve años ensin [[llibertá condicional]]. Simpson ta cumpliendo la so condena nel Centru Correccional Lovelock en [[Nevada]]. == Biografía == === Primeros años === Simpson nació en [[San Francisco (California)|San Francisco]], fíu de Eunice Durden (23 d'ochobre de 1921 - 9 de payares de 2001), una alministradora d'hospital, y Jimmy Lee Simpson (29 de xineru de 1920 – 9 de xunu de 1976), [[chef]] y guardia bancariu.<ref>[http://www.filmreference.com/film/64/O-J-Simpson.html "Biografía d'O. J. Simpson (1947-)."] ''Film Reference.com.''<!--Bot-generated title-->]</ref> Los güelos maternos de Simpson yeren de [[Luisiana]].<ref>[http://www.wargs.com/other/simpson.html "Antepasaos d'O.J. Simpson." wargs.com.</ref> La so tida dio-y el nome de Orenthal, que supuestamente yera'l nome d'un actor francés que-y gustaba.<ref name="charmed">Schwartz, Larry. [http://espn.go.com/sportscentury/features/00016472.html "Antes del juicuo, Simpson encantó a EUA."]. ''ESPN.com''. 2000.</ref> Los sos padres dixebrar en 1952. Simpson tien un hermanu, Melvin Leon "Truman" Simpson, y dos hermanes, Shirley Simpson-Baker y Carmelita Simpson-Durio. Na so niñez, Simpson contraxo [[raquitismu]] y utilizó aparatos ortopédicos nes piernes hasta los cinco años d'edá.<ref>[http://www.cnn.com/US/OJ/suspect/bio/index.html "Linea de Tiempu de la vida d'O.J. Simpson."] ''CNN''.</ref> Na escuela Galileo High School en San Francisco, Simpson xugó pal equipu de fútbol de la escuela, los Galileo Lions. De 1965 a 1966, Simpson foi alumnu del City College of San Francisco. Xugó tantu a la ofensiva ([[running back]]) como a la defensiva ([[defensive back]]) y foi nomáu al equipu Junior College All-American team como corredor. === Fútbol americanu === ==== Universidá del Sur de California ==== Simpson ganó una [[beca atlética]] colos [[Southern California Trojans]] onde xugó como [[running back]] en 1967 y 1968. Simpson foi líder nacional (n'Estaos Xuníos) en yardes per tierra en 1967 cuando atropó 1,451 yardes y anotó 11 [[touchdown]]s. volvió facer en 1968 con 355 acarretos de balón pa 1,709 yardes. En 1967, foi'l xugador estelar nel xuegu ente los equipos colexales d'[[USC]] y [[UCLA]], una y bones un acarretu d'O.J. Simpson p'anotación de 64 yardes nel 4º cuartu, empató'l xuegu 20 puntos a 20, consiguiendo la victoria gracies al puntu extra por 21 a 20. Foi la xugada más llarga en tou esi xuegu que ye recordáu como unu de los más grandes partíos na historia del fútbol americanu escolín del Sieglu XX.<ref>Peters, Nick. (1988) "College Football's Twenty-Five Greatest Teams." ''[[Sporting News|The Sporting News]]''. Number 9 Southern California Trojans 1967. ISBN 0-89204-281-8.</ref> Simpson foi nomáu al [[Troféu Heisman]] pero nun lu ganó, llevándo-ylo a casa [[Gary Beban]], que xugó nesi mesmu partíu, pero colos colores de UCLA. Otru dramáticu touchdown de Simpson nel mesmu xuegu sirvió d'inspiración pa una pintura d'[[Arnold Friberg]]: ''O.J. Simpson Breaks for Daylight.'' Tuvo tamién participación nel equipu d'atletismu d'USC, nel cuartetu de relevos de 4 x 100 metros que rompió l'entós [[Plusmarcas del mundu d'atletismu|récor mundial]] nos Campeonatos Varoniles de Pista y Campu de la NCAA en [[Provo, Utah|Provo]], [[Utah]] en xunu de 1967.<ref>[http://www.usctrackandfield.com/Non-OlympicEvents.pdf Marques d'USC/ Evento non olimpicos (páxina dos)] "US Track & Field" 24 d'ochobre de 2008</ref> En 1968, corrió pa 1,709 yardes y 22 touchdowns, ganando'l Troféu Heisman, el [[Maxwell Award]], y el [[Walter Camp Award]] esi mesmu añu. Entá se caltién el récor del marxe más grande de victoria pal ganador del Heisman, venciendo al segundu llugar por 1,750 puntos. Nel [[Rose Bowl|Tazón de les Roses]] de 1969 onde'l númberu 2 escolín a nivel nacional (USC) enfrentar al númberu 1 escolín (Ohio State), Simpson corrió pa consiguir 171 yasrdas per tierra, incluyendo un acarretu de 80 yardes (anque tamién llanzó una costosa intercepción y tuvo un [[fumble|balón sueltu]]) na derrota por 16-27 nel so postreru partíu como colexal.<ref>Jenkins, Dan. "Defense And Rex Make A King." ''Sports Illustrated''. January 13, 1969.</ref> ==== NFL ==== Hubo un partíu de temporada regular moteyáu por Simpson — El "Tazón O.J.", ente los [[Philadelphia Eagles]] y los [[Pittsburgh Steelers]], porque se creyó que l'equipu que perdiera podría consiguir a Simpson nel [[NFL Draft|draft]] de 1969. Los Eagles ganaron esi xuegu por 12-0 (con 4 [[field goal]]s de [[Sam Baker]]), pero asocedió que nengún de los dos equipos llogró consiguilo nel draft. Simpson foi robláu polos [[Buffalo Bills]] (que nesa dómina yeren miembros de l'[[American Football league|AFL]]), quien consiguieron la primer seleición del draft de 1969, al terminar con una marca de 1 xuegu ganáu,12 perdíos y 1 empatáu na temporada regular de 1968 na AFL. Simpson bien llueu na so carrera como profesional, empezó a batallar con equipos de Búfalu bien malos, promediando solo 622 yardes per temporada nos sos primeres trés campañes. Finalmente consiguió más de 1,000 yardes en 1972, consiguiendo un total de 1,251. En 1973, Simpson corrió pa establecer nesa dómina un récor de 2,003 yardes, convirtiéndose nel primer xugador en pasar la barrera de les 2,000 yardes, anotando 12 touchdowns. Simpson ganó más de 1,000 yardes per tierra nos sos siguientes trés campañes. La temporada de Simpson en 1977 pa Búfalu foi cortada por una mancadura. Antes de la temporada de 1978, los Bills trocar a los [[San Francisco 49ers]] por una segunda seleición de draft, onde xugó dos campañes ensin llamar l'atención. Simpson consiguió 19,236 yardes terrestres, asitiándolo como'l 2º meyor corredor de tolos tiempos nesi tiempu; agora ocupa'l 17º llugar. Foi nomáu'l [[Premiu al Xugador Más Pervalible de la NFL|Xugador Más pervalible de la NFL]] en 1973, y xugó en seis [[Pro Bowl]]s. Simpson llegó al [[Salón de la Fama del Fútbol Americano Profesional|Salón de la Fama]] en 1985, el so primer añu de elegibilidad. === Actuación === [[Ficheru:O.J. Simpson 1990 · DN-ST-91-03444.JPEG|right|200px|thumb|Simpson en 1990 n'[[Arabia Saudita]] visitando a les tropes estauxunidenses enantes del empiezu de la cuarta [[Guerra del Golfu]].]] Inclusive enantes de retirase de la NFL, Simpson embarcar nuna esitosa carrera como actor con pequeñes partes como na mini-series de televisión ''[[Roots (miniserie de tv)|Roots]]'', y nes películes dramátiques ''[[The Cassandra Crossing]]'', ''[[Capricorniu Unu|Capricorn One]]'', ''[[The Klansman]]'', ''[[The Towering Inferno]]'', y les comedies ''[[Back to the Beach]]'' y la triloxía ''[[The Naked Gun]]''. En 1979, fundó la so propia compañía fílmica, Orenthal Productions. La naturaleza atenta y carisma natural de Simpson ganó-y munchos contratos pa firmes comerciales. Foi voceru de la compañía de renta d'automóviles [[Hertz Corporation|Hertz]] y de Pioneer Chicken (tenía dos franquicies, una de les cualos foi destruyida mientres los [[Disturbios de Los Angeles en 1992]]), según Honeybaked Hams, la Corporation pX, una llinia de bébores de Napa Naturals, y apaeció n'anuncios comerciales pa Dingo Cowboy Boots. Amás de la so carrera como actor, Simpson tuvo curties apaiciones como comentarista pa ''[[Monday Night Football]]'' y ''[[NFL on NBC|The NFL on NBC]]''.<ref>{{Cita web|títulu=History of ABC's Monday Night Football|url=http://espn.go.com/abcsports/mnf/s/2003/0115/1493105.html|editorial=[[ESPN]]|fecha=15 de xineru de 2003|fechaaccesu=15 de marzu de 2008}}</ref> Foi anfitrión d'un episodiu de ''[[Saturday Night Live]]''.<ref>{{cita episodiu|títulu=OJ Simpson/Ashford & Simpson|url=http://www.nbc.com/Saturday_Night_Live/episodes/Show_84.shtml|series=[[Saturday Night Live]]|airdate=1978-02-25|network=[[National Broadcasting Company|NBC]]|season=3|number=12}}</ref> === Vida familiar === Casóse con Marguerite L. Whitley el [[24 de xunu]] de [[1967]], cola que tuvo tres fíos: Arnelle ([[4 d'avientu]] de [[1968]]), Jason ([[21 d'abril]] de [[1970]]) y Aaren Lashone ([[24 de setiembre]] de [[1977]]). En 1979, Aaren afogar na piscina familiar, poco enantes del divorciu de la pareya. El [[2 de febreru]] de [[1985]] casóse con [[Nicole Brown Simpson|Nicole Brown]] (1959–1994), cola que tuvo dos fíos: Sydney Brooke ([[17 d'ochobre]] de [[1985]]) y Justin Ryan ([[6 d'agostu]] de [[1988]]). Divorciar en [[1992]]. Ye tamién padre de Jessebelle Susie Parket Jr., anque se desconoz el nome de la madre. === Asesinatu de la so ex muyer y xuiciu === {{AP|Xuiciu por asesinatu d'O.J. Simpson}} Simpson alegó'l [[nolo contendere]] a un cargu por violencia doméstica y foi dixebráu de Nicole, anque siguió pagando la pensión a los sos fíos. El [[12 de xunu]] de [[1994]], la so ex muyer Nicole Brown y el so amigu [[Ronald Goldman]] fueron topaos muertos pela rodiada de la propiedá de la primera. Simpson foi puestu acusáu del asesinatu. Dempués d'una de les detenciones y xuicios más llargamente espublizaos pola prensa, el [[3 d'ochobre]] de [[1995]] foi declaráu [[non culpable]] de dambos asesinatos. El veredictu foi siguíu en direutu por televisión por más de la metá de la población estauxunidense, convirtiéndolo n'unu de los eventos más vistos na historia del país, al puntu qu'apostró a segundu planu la [[Copa Mundial de Fútbol]] que se taba xugando por aquelles mesmes feches. Hubo munches crítiques sobre'l procesamientu y l'actuación policial, y munchos afirmen que Simpson fuera declaráu culpable de nun ser polos fallos ya irregularidaes mientres el procesu. A pesar de ser declaráu inocente, la imaxe pública de Simpson quedó bien estropiada y la so carrera como actor, arruinada. === Procesu civil === En [[1997]] un xuráu civil de [[Santa Monica]] (California) declaró a Simpson responsable de la muerte de [[Ronald Goldman]] y d'asaltu contra Goldman y Nicole Brown. L'abogáu del demandante Fred Goldman (padre de Ronald) yera Daniel Petrocelli. Simpson foi obligáu a pagar 33.500.000 [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] por daños. Sicasí, la llei californiana torga que s'ayenar les pensiones col fin de satisfaer estos pagos xudiciales, polo que Simpson pudo siguir calteniendo'l so estilu de vida gracies a la pensión de la NFL. Un artículu de la revista [[Rolling Stone]] en [[2000]] afirmaba que Simpson entá tien importantes ganancies provenientes de firmes d'autógrafos. Pa evitar tener que pagar, el exdeportista camudar de California a [[Miami|Miami (Florida)]], onde na mayoría de los casos la llei torga l'embargu de la residencia d'una persona pa cobrar una delda. Simpson nun se declaró en [[bancarrota]]. En 2008 foi declaráu culpable de tolos cargos. === Xuiciu per custodia === [[Ficheru:O.J. Simpson (1986)2.JPG|right|125px|thumb|O.J. Simpson cola so fía Sydney Brooke en 1986]] Mientres s'atopaba na cárcel mientres el xuiciu por asesinatu, los padres de Nicole Brown, Louis y Juditha, tuvieron la custodia de los fíos menores d'O.J., Sydney y Justin. Cuando Simpson foi absueltu, recuperó la custodia de los neños. A finales de [[1998]] ganó judicialmente la custodia de los menores, anque la sentencia foi anulada cuando una corte d'apelación determinó que ye erróneu escluyir evidencies d'un xuiciu por asesinatu. Aun así, volvió ganar la custodia de los sos fíos nel 2000, en ganando'l segundu xuiciu. === Dempués de los xuicios === Entá dempués de los sos dos xuicios, nunca se caltuvo llueñe de les noticies, anque munches vegaes apaecía por casos que nada teníen que ver con él. Acusóse-y d'aportar illegalmente a la señal de [[DirecTV]]. En [[1998]], nuna entrevista pa la [[BBC One]], Simpson asemeyó asesinar a la presentadora con un [[Musa x paradisiaca|plátanu]] mientres cantaba la banda sonora de la película [[Psycho (película)|Psycho]]. En [[1996]], pocu dempués de los sos xuicios, visitó'l [[Reinu Xuníu]]. Dio una conferencia na ''Oxford Union'', una sociedá privada d'alderique en [[Oxford]]. Ellí, atopar con grupos de defensa de los derechos de les muyeres. Les protestes nun yeren tantu pol asesinatu de Nicole, sinón polos maltratos a los que sometió a la so ex muyer. En 2001, foi xulgáu por robu y asaltu en Florida, nel que foi declaráu inocente, siendo'l veredictu retresmitíu per televisión. Foi propuestu pa presentar un [[reality show]] al estilu de [[The Osbournes]]. Tamién se-y propunxo como comentarista del xuiciu por asesinatu contra l'actor [[Robert Blake (actor)|Robert Blake]]. Mientres [[2003]], Simpson grabó una comedia namái para [[pagu per visión]] titulada ''Juiced''. El programa, que consistía en grabaciones per cámara oculta, foi criticada cuando Simpson intentó vender el infame ''White Ford Broncu'' (coche usáu na persecución de Simpson pol casu de la muerte de la so ex esposa), diciendo: ''"Foi bonu pa mi. Ayudóme a escapar"''. En xunu de 2004, entamara participar nuna llarga serie d'apaiciones nes noticies pa remembrar el décimu aniversariu de los asesinatos, anque finalmente foi movíu pola muerte y funeral del ex presidente [[Ronald Reagan]]. En payares de 2006 anunció que publicaría un llibru nel que rellataría cómo asesinaría a la so esposa Nicole Brown y al so amante, si fuera culpable de les sos muertes.<ref>[http://www.20minutos.es/noticia/173034/0/OJ/llibro/asesinatu/ O.J. Simpson va esplicar nun llibru cómo mataría a la so esposa - 20minutos.es<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> === Otros xuicios rellacionaos === * Los xuicios civil y criminal de Simpson nun fueron los únicos casos llegales importantes tres les muertes de Nicole Brown y Ronald Goldman. * Gerald Chamales y la so muyer, Kathleen, mercaron una casa vecina a la de Simpson diez díes enantes de los asesinatos. Mientres los cuatro años siguientes, ellos y el restu de vecinos sufrieron la "invasión" de la prensa, turistes y curiosos. Tres esto, empezaron una batalla llegal cola [[Internal Revenue Service|IRS]] (axencia estauxunidense que cobra los impuestos), que terminó cola decisión según la cual nun podíen aplicar la perda del valor de la so casa como una deducción na so [[Impuestu sobre la Renta de les Persones Físiques (España)|IRPF]], porque foi daqué temporal. * L'invitáu de Simpson na nueche de los asesinatos, Brian "Kato" Kaelin, demandó a ''Globe Communications'' por 15 millones de dólares dempués de que'l grupu suxuriera n'unu de los sos [[Tabloide|tabloides]] que Kaelin yera'l verdaderu asesín. La corte del distritu dio la razón al demandáu nun primer momentu, pero tres una apelación de Kaelin, llogró una compensación ensin determinar por [[bilordiu]]. * Un abogáu de la [[propiedá intelectual]] de [[New Hampshire]], William B. Ritchie, punxo en dulda la validez de les [[Marca rexistrada|marques rexistraes]] de Simpson, alegando que taben xuníes a un nome que se convirtiera n'inmoral o escandalosu por causa de lo asocedío ente 1994 y 1997, y que por tanto, nun podíen tar protexíes como marca comercial. Simpson abandonó dende entós les sos marques rexistraes. * El 14 de setiembre de 2007 foi arrestáu en rellación a un [[robu]] asocedíu nel Palace Station Casino en [[Las Vegas]]. Almitió tomar dellos oxetos de [[memorabilia]], argumentando que-y fueren robaos enantes, pero negó forzar una habitación y portar armes. Un xuiciu empecipiáu'l 8 de payares de 2007 nel so contra determinó la so culpabilidá en 12 distintos cargos, ente ellos intentu de [[secuestru]] col agravante d'asaltu a mano armada. * 4 d'ochobre de 2008 Simpson ye declaráu culpable de robu y secuestru nun hotel de [[Las Vegas]], tres más de 12 hores de deliberaciones el xuráu comunicó que llegara al citáu veredictu, que podría suponer la [[cadena perpetua]] para dambos. El 6 d'avientu de 2008 ye sentenciáu a un mínimu de 9 años en prisión y un máximu de 33 años pol robu y secuestru. Nel 2017 va ser elegible a [[llibertá condicional]].<ref>[http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1077926 O. J. Simpson va pasar 9 años en prisión] La Nación.</ref> == Películes y series == {{persona |imaxe = |pie d'imaxe = |nome de nacencia = Orenthal James Simpson |fecha de nacencia = 9 de xunetu de [[1947]] ({{edá|9|7|1947}}) |llugar de nacencia = [[San Francisco (California)|San Francisco]], [[California]] {{bandera2|USA}} |cónyuge = Marguerite L. Whitley (divorciáu)<br />Nicole Brown† (divorciáu) |fíos = Arnelle L. Simpson (1968- )<br />Jason L. Simpson (1970- )<br />Aaren L. Simpson (1977-79)<br />Sydney Brooke Simpson (1985- )<br />Justin Ryan Simpson (1988- ) |IMDb = 0001740 }} Películes y series nes que participó O.J. Simpson * [[The Naked Gun 33 1/3: The Final Insult]]; 1994 * [[The Naked Gun 2½: The Smell of Fear]]; 1991 * [[The Naked Gun: From the Files of Police Squad!]]; 1988 * [[Capricorniu Unu]]; 1978 * [[Raigaños (miniserie)|Raigaños]] Roots; 1977 * [[A Killing Affair]] ; 1977 * [[The Towering Inferno]]. ([[The Towering Inferno]]); 1974 == Na cultura popular == * Nel videoxuegu [[Grand Theft Auto: Vice City]], el personaxe B.J. Smith ye una parodia de Simpson. * Foi asonsañáu nun ''sketch'' del programa [[Saturday Night Live]]. Apaez como comentarista de la [[National Football League|NFL]] pa la cadena [[National Broadcasting Company|NBC]]. Al usar un ''telestrator'' (aparatu que dexa dibuxar sobre la imaxe en movimientu) p'analizar una xugada, escribe ''I Did It'' ("Yo facer"). Nel primer programa tres el xuiciu, el presentador abrió coles pallabres: "''Bonu, ye oficial: l'asesinatu ye llegal nel estáu de California''". * A lo llargo del videoxuegu [[Duke Nukem 3D]] inclúyese una persecución televisada del ''Tarascu'' blancu de Simpson, xuntu con cartelos nos que se llee "¿inocente?" y "¡culpable!". * Nun episodiu de [[The Simpsons]], [[Homer Simpson|Homer]] ye acusáu d'asesinatu. Nun titular de periódicu puede lleese: "''El xuiciu sobre Ho.J. Simpson empieza güei''", refiriéndose a O.J. * Comercializáronse [[Pin (insinia)|pins]] col mensaxe ''Drink Apple Juice because O.J. will kill you'' ("bebe zusmiu de mazana, porque O.J. te va matar"). O.J., amás de ser les iniciales reales de Simpson, son el acrónimu del so llamátigu, ''Orange Juice'' o "zusmiu de naranxa". * Na Serie [[South Park]] (l'episodiu [[Butters' Very Own Episode]]) represéntase una parodia d'O.J. Simpson y dellos personaxes conocíos n'EEXX como sospechosos d'asesinar a los sos familiares. * Nel episodiu ''[[Chef Aid]]'' de la serie [[South Park]] cuando Chef fai una demanda contra una discográfica por usar un cantar so la discográfica contrata a [[Johnnie Cochran]] (abogáu d'O.J. Simpson)y faen parodia del xuiciu d'ésti mesmu y nel episodiu ''[[The Jeffersons]]'' cuando nel episodiu faer burlla de los xuicios a los ricos afroamericanos fechos presuntamente por envidia racial nos que se citen los casos d'O.J., [[Kobe Bryant]] y [[Michael Jackson]] (protagonista del episodiu). * Na serie [[Family Guy]] represéntase una parodia na que Peter efectúa l'asesinatu xustu primero qu'O.J llegue y atope los cadabres. N'otru episodiu apaez Brian compartiendo un apartamentu con una persona morica nel cual taben mirando'l xuiciu d'O.J. Simpson; cuando ye declaráu inocente Brian glaya "Que?!" ente que la persona morica glaya: "si!", cuando dambos dan cuenta de lo que dixo cada unu; saquen les sos pistoles y apúntense los dos; Brian finalmente diz que tienen de camudar de departamentos. * N'otru capítulu Stewie ta nun chigre con O.J. falando con él y encamentándo-y la idea de da-y una lleición a la so ex-muyer y al so amante. * N'otru capítulu Peter ayuda a O.J a vivir la vida como una persona normal llueñe de les acusaciones d'asesinatos, cosa que Brian y la xente de Quahog cree que ye un peligru pa la ciudá. A la fin termina apuñalando a 3 ciudadanos y sale corriendo escorríu pola xente de Quahog. * Foi asonsañáu nun "Sketch" del programa MadTV, nel que se-y realiza una entrevista avera del llibru que fizo sobre como asesinara a la so ex-esposa y al so amigu. Amosando como aprovechaba de la fama que se ganara. * Na película Brüno, de Sacha Baron Cohen, pregúnten-y pol nome d'un neñu moricu que tien y este contesta que ye un nome popular africanu, O.J, a lo que'l públicu queda escupuliciáu * Na película "La Fía del mio Xefe", l'uxu que pertenez al padre de la moza llámase O.J. Cuando'l protagonista pregunta si la razón d'esi nome ye pol asesín "O.J. Simpson" , el dueñu del uxu respuende que non, que se debe al xugador de fútbol americanu "O,J. Simpson" (refiriéndose dambos a la mesma persona). A lo último, cuando'l uxu escápase, el protagonista sale a la cai y glaya qu'O.J. anda sueltu, colo que la xente fuxe espavorida. *La banda Mexicana de grindcore [[:ye:Brujeria_(banda)|Brujeria(banda)]] mentar nel so cantar: Pito Wilson; y tamién ye nomáu n'otru cantar de Brujeria nel estribillu de "Matando Gueros": ..."Estilu mayate O.J. Simpson"... *Ricardo Arjona fai mención de la so lliberación nel cantar "El Noticieru" del discu ''''Si El Norte Fuera El Sur'''' *Foi asonsañáu nel video Gymkhana 7, nuna persecución sobre una autopista de Los Angeles *La serie [[American Crime Story]] qu'estrenara en 2015, la so primer temporada basar nel casu O.J Simpson. *La so recordada persecución foi asonsañada nel videoclip "Energy" del raperu canadiense [[Drake]], onde fai parodies de dellos famosos. == Notes == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.profootballhof.com/hof/member.jsp?player_id=195 Perfil en ''Pro Football Hall of Fame''] * [http://www.collegefootball.org/famersearch.php?id=60054 Perfil nel salón de la fama de fútbol universitario] * [http://www.pro-football-reference.com/players/SimpO.00.htm Estadístiques de la so carrera] * {{IMDb nome|id=0001740|O.J. Simpson}} {{NF|1947||Simpson, O.J.}} {{Tradubot|O. J. Simpson}} [[Categoría:Deportistes de California]] [[Categoría:Persones de San Francisco]] [[Categoría:Xugadores de fútbol americanu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Criminales]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 5hx26yt76e87wypz765526tujv3x9ls 0 79415 3699541 3445797 2022-07-25T11:16:23Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Maria Aurèlia Capmany i Farnés''' {{nym}} foi una novelista, dramaturga y ensayista [[España|española]]. Foi tamién una destacada [[Feminismu|feminista]], activista cultural y antifranquista.<ref name= "Dale">Dale May Barbara (2000) “Maria Aurèlia Capmany y el activismo polifacético” en Breve historia feminista de la literatura española Volúmen VI (catalán/gallego/vasco) Barcelona:Anthropos páxs.92-99</ref> == Biografía == Nieta del intelectual Sebastià Farnés, autor de la ''Paremioloxía catalana comparada'', y fía de Aureli Capmany, folclorista y collaborador en revistes infantiles, pasó la so mocedá nel pisu de la familia al pie de la Rambla de Barcelona. Estudió nel Institutu-Escuela de la Xeneralidá y llicencióse en Filosofía na Universidá de Barcelona de la posguerra.<ref name="DbD">{{cita web |url=http://dbd.cat/fitxa_biografies.php?id=165|títulu=Maria Aurèlia Capmany Farnés|editorial=Diccionari Biogràfic de Dones. Associació Institut Joan Lluís Vives (CC-BY-SA [https://ca.wikipedia.org/w/index.php?title=Viquipèdia:Autoritzacions/Diccionari_Biogràfic_de_Dones&oldid=14775022 vía OTRS)]|fechaaccesu=19 d'abril de 2016}}</ref> [[Ficheru:MAC_JC.jpg|miniaturadeimagen|Maria Aurèlia Capmany a los 3 años, col so hermanu Jordi.]] Prauticó la docencia mientres les décades de 1940 y 1950 nel Institutu Albéniz de [[Badalona]] y na Escuela Isabel de Villena de Barcelona. Tamién trabayó grabando vidriu, oficiu qu'aprendiera na so dómina d'universitaria.<ref name="DbD">{{cita web |url=http://dbd.cat/fitxa_biografies.php?id=165|títulu=Maria Aurèlia Capmany Farnés|editorial=Diccionari Biogràfic de Dones. Associació Institut Joan Lluís Vives (CC-BY-SA [https://ca.wikipedia.org/w/index.php?title=Viquipèdia:Autoritzacions/Diccionari_Biogràfic_de_Dones&oldid=14775022 vía OTRS)]|fechaaccesu=19 d'abril de 2016}}</ref> Cola so primer novela ''Necessitem morrer'' (publicada en [[1952]]) quedó finalista del premiu Joanot Martorell de [[1947]], premiu que ganó al añu siguiente con ''El cel non és transparent.'' El so prestíu como narradora llegó-y con noveles como ''Betúlia'', ''El gust de la pols'' y ''Un lloc ente els morts'', esta última premiu Sant Jordi de [[1968]]. En 1981 recibió'l Premiu Ramon Fuster, dau pol Colexu Oficial de Doctores y Llicenciaos en Filosofía y Lletres y en Ciencies de Cataluña, y en 1983 ganó'l Premiu Crítica Serra d'Or de Lliteratura Infantil y Xuvenil col ''El malefici de la reina d'Hongria''.<ref>{{cita web |url=http://www.cdl.cat/premis|fechaaccesu=19 d'abril de 2016|títulu=Premis|editor=Col·legi Oficial de Doctors i Llicenciats en Filosofia i Lletres i en Ciències de Catalunya}}</ref> Foi una escritora catalana más polifacétiques, yá que amás de la narrativa  y traducción; cultivó'l teatru, l'ensayu y otros xéneros lliterarios. Nel campu de la dramaturxa, fundó ([[1959]]) al pie de Ricard Salvat la Escuela d'Arte Dramático Adrià Gual. Exerció de profesora, d'actriz y de direutora. Amás, estrenó obres propies, como Preguntes i respostes sobre la vida i la mort de Francesc Layret, advocat dels obrers de Catalunya; Layret foi un destacáu abogáu de los obreros de Cataluña que morrió asesináu en [[1920]]. Como ensayista sobresal poles sos obres sobre la situación de la muyer, sobremanera con La dona a Catalunya: consciència i situació, de 1966. Tamién dedicó numberosos artículos a diversos aspeutos de la cultura y de la sociedá catalana. Asina mesmu, destaquen los sos llibros de memories ''Pedra de toc'' (1 y 2), ''Mala memòria'', y ''Això era i no era.'' Participó ya intervieno nel "Míting de la Llibertat" (22 de xunu de 1976) y nel procesu constituyente del Partit Socialista de Catalunya-Congrés (payares de 1976). Foi rexidora y responsable de les árees de Cultura y d'Ediciones nel Conceyu de Barcelona mientres les primeres llexislatures pol Partíu de los Socialistes de Cataluña (PSC), y miembru de la Diputación de Barcelona dende'l [[1983]] hasta a la so muerte.<ref name="DbD">{{cita web |url=http://dbd.cat/fitxa_biografies.php?id=165|títulu=Maria Aurèlia Capmany Farnés|editorial=Diccionari Biogràfic de Dones. Associació Institut Joan Lluís Vives (CC-BY-SA [https://ca.wikipedia.org/w/index.php?title=Viquipèdia:Autoritzacions/Diccionari_Biogràfic_de_Dones&oldid=14775022 vía OTRS)]|fechaaccesu=19 d'abril de 2016}}</ref> Foi tamién miembru de l'Asociación d'Escritores en Llingua Catalana, y presidenta del Centru Català del Pen Club. Finó tres una llarga enfermedá'l 2 d'ochobre de 1991 na ciudá de Barcelona y foi encenrada nel Campusantu de Collserola.<ref>{{cita web |url=http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=24001349|editor=Find a grave|títulu=Maria Aurèlia Capmany|fechaaccesu=19 d'abril de 2016}}</ref> == Obres == === Obres completes === * Obra completa (7 volúmenes). Barcelona: Columna, 1993 – 2000 (edición al cargu de Guillem-Jordi Graells) Realizó una amplia y granible obra en dellos xéneros:<ref>{{cita web |url=http://www.dbd.cat/index.php?option=com_biografies&view=biografia&id=165|nome=Montserrat|editor=Diccionari Biogràfic de Dones|títulu=Maria Aurèlia Capmany Farnés: Intel·lectual, escriptora, feminista|idioma=catalán|fechaaccesu=19 d'abril de 2016|apellíos=Palau Vergés}}</ref> === Novela === * ''Necessitem morrer.'' Barcelona: Aymà, 1952 / Barcelona: Proa, 1977 * ''L'altra ciutat.'' Barcelona: Selecta, 1955 * ''Tana o la felicitat.'' Palma de Mallorca: Moll, 1956 * ''Betúlia.'' Barcelona: Selecta, 1956 * Ara. Barcelona: Albertí, 1958/ Barcelona: Plaza & Janés, 1988 * ''Traduït de l'americà.'' Barcelona: Albertí, 1959 * ''El gust de la pols.'' Barcelona: Destino, 1962 / Barcelona: Edicions 62, 1986 * ''La pluja als vidres.'' Barcelona: Club Editor, 1963 * ''El desert dels dies.'' Barcelona: Occitània, 1966 * ''Un lloc ente els morts.'' Barcelona: Nova Terra, 1967 / Barcelona: Laia, 1979 / Barcelona: Edicions 62, 1984 / Barcelona: Proa, 1999 * Feliçment, jo sóc una dona. Barcelona: Nova Terra, 1969 / Barcelona: Laia, 1983 / Barcelona: Barcanova, 1994 * ''Vitrines d'Amsterdam.'' Barcelona: Club Editor, 1970 * ''Quim-Quima.'' Barcelona: Cercu, 1971 / Barcelona: Laia, 1977 / Barcelona: Planeta, 1991 * ''El jaqué de la democràcia.'' Barcelona: Nova Terra, 1972 / Barcelona: La Magrana, 1987 * ''Vés-te'n ianqui.'' Barcelona: Laia, 1980 / Barcelona: Barcanova, 2006 * ''Lo color més blau.'' Barcelona: Planeta, 1983 * ''El cap de Sant Jordi.'' Barcelona: Planeta, 1988. === Narrativa curtia === * ''Com una'' mà. Palma de Mallorca: Moll, 1952 * ''Cartes impertinents de dona a dona.'' Palma de Mallorca: Moll, 1971 * Numnius Dexter Optatur, Papa de Roma. Barcelona: Taró, 1971 * ''Coses i noses.'' Barcelona: La Magrana, 1980 * ''Fumar o no fumar'' : vet aquí la qüestió (con Pere Calders). Barcelona: Destín, 1988 * ''Aquelles dames d'altres temps.'' Barcelona: Planeta, 1990 * De veu a veu: contes i narracions. [con [[Montserrat Roig|Montserrat]] Roig]. Barcelona: Cercle de Lectors, 2001 === Lliteratura infantil === * Anna, Bel i Carles. Barcelona: Lumen, 1971 * Ni teu, ni meu. Barcelona: La Galera, 1972 * ''L'alt rei en Jaume.'' Barcelona: Aymà, 1977 * ''Àngela i els vuit mil policies.'' Barcelona: Laia, 1981 * ''El malefici de la reina d'Hongria o-yos aventures dels trés patrons de'' nau. Barcelona: Barcanova, 1982 * ''Contes.'' Barcelona: Publicacions de l'Abadia de Montserrat, 1993 * ''La rialla del mirall.'' Barcelona: Empúries, 1989 === Teatru === * ''Tu i l'hipòcrita.'' Palma de Mallorca: Moll, 1960 * ''Vent de garbí i una mica de'' por. Palma de Mallorca: Moll, 1968 * Preguntes i respostes sobre la vida i la mort de Francesc Layret, advocat dels obrers de Catalunya. [con Xavier Romeu i Jover]. París: Edicions * Catalanes de París, 1970 / Madrid: Moisés Pérez Coterillo, 1976 / Barcelona: Institut del Teatre-Diputació de Barcelona, 1992 * ''L'ombra de l'escorpí.'' València: Gorg, 1974 * ''El cavaller Tirant.'' Barcelona: Edebé, 1974 * ''Tirant lo Blanc.'' València: Eliseu Climent / 3i4, 1980 * Ca, barret! [con Jaume Vidal Alcover]. Palma de Mallorca: Moll, 1984 === Ensayu === * ''Cita de narradors'' (con Manuel de Pedrolo, Jordi Sarsanedas, Joan Perucho y Josep M. Espinàs). Barcelona: Selecta, 1958 * ''Hestories de Barcelona'' [fotografíes d'A. Basté]. Barcelona: Barrigotic, 1963 * <span>La Dona</span>'' a Catalunya'' : consciència i situació. Barcelona: Ed. 62, 1966 * Dia sí, dia no : apunts sobre la nostra societat actual. Barcelona: Llibres de Sinera, 1968 * <span>La dona</span>'' catalana.'' Barcelona: Mateu, 1968 * ''Els vells.'' Barcelona: Mateu, 1968 * ''La joventut és una nova classe?'' Barcelona: Edicions 62, 1969 * ''El feminismo ibérico.'' Vilassar de Mar: Oikos-tau, 1970 * ''De profesión mujer.'' Esplugues de Llobregat: Plaza & Janés, 1971 * ''Salvador Espriu.'' Barcelona: Dopesa, 1972 * ''El feminisme a Catalunya.'' Barcelona: Nova Terra, 1973 * ''Poema i vers o El cor salvatge de Carles Riba.'' Barcelona: Institut d'Estudis Hel·lènics - Departament de Filologia Catalana, Universitat de Barcelona, 1973 * ''Carta abierta al macho ibérico.'' Madrid: Ediciones 99, 1973 * El comportamiento amoroso de la mujer. Barcelona: Dopesa, 1974 * <span>La dona''.''</span> Barcelona: Dopesa, 1976 * ''Cada cosa en el seu temps i lectura cada'' dia. Barcelona: Dopesa, 1976 * ''Subirachs o el retrat de l'artista com a escultor adult.'' Barcelona: Dopesa, 1976 * <span>La dona</span>'' i la Segona República.'' Barcelona: Ed. 62, 1977 * Temps passat, notícia d'avui: una història de Catalunya. Barcelona: Vicens Vives, 1978 * ''Dies i hores de la Nova Cançó.'' Barcelona: Abadia de Montserrat, 1978 * ''Antifémina'' (con Colita). Madrid: Editora Nacional, 1978 * ''En busca de la muyer española.'' Barcelona: Laia, 1982 * Diàlegs a Barcelona: M. Aurèlia Capmany, Pasqual Maragall [parola transcrita per Xavier Febrés]. Barcelona: Ajuntament de Barcelona-Laia, 1984 * ''Retrobar Barcelona'' [con Jaume Sobraqués]. Barcelona: Lunwerg, 1986 * ''Fem memòria.'' ''El port de Barcelona.'' Barcelona: Lunwerg, 1990 * ''¿Qué diablos es Cataluña?'' Madrid: Temes de hoy, 1990 * ''Barcelona entre mar i muntanya.'' Barcelona: Polígrafa, 1992 === Dietarios y memories === * ''Pedra de toc'' (2 vol.). Barcelona: Nova Terra, 1970 – 1974 * ''Dietari de prudències.'' Barcelona: La Llar del Llibre, 1981 * ''Mala memòria.'' Barcelona: Planeta, 1987 * ''Això era i no era.'' Barcelona: Planeta, 1989 === Cómic === * Dona, doneta, donota (con Avel·lí Artís-Gener). Barcelona: EDHASA, 1979 === Guiones === * L'alt rei en Jaume. Televisió, 1977 – 1978 * La nina. Televisión, 1977-1978 [basáu en casa de nines d'Ibsen). * Tereseta-que-baixava-eles-escales. Televisión, 1977-1978 [basáu nel cuentu homónimu de Salvador Espriu] * Aquesta nit non vindrem a sopar. Televisión, 1978 – 1979 * La nit catalana. Televisión, 1978-1979 * Temps passat, notícia d'avui. Ràdio 4, 1979 * Història de Catalunya, 1977-1978 (45 capítulos). Radio. Edición en casset (1979). * Les nits de la tieta Rosa. Televisión, 1980 == Traducciones == === Del francés === * BALZAC, Honoré de: L'postrera encarnació de Vautrin. Barcelona: Nova Terra, 1972 * DURES, Marguerite: Un dic contra el pacífic [Un barrage contre le Pacifique]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Balancí 2, 1965 * FOURNIER, Alain: El gran Meaulnes [Le grand Meaulnes]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Trapezi 10, 1966 * KASSAK, Fred: Carambolades [Carambolages]. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla, 1963 * LAFONT, Robert: Història de la literatura occitana. Barcelona: Dopesa, Col. Pinya de Rosa 8 i 9, 1973 * PROUST, Marcel: A la recerca del temps perdut [À la recherche du temps perdu]. Barcelona: Columna, 1990-1991 [con Jaume Vidal Alcover] * SARTRE, Jean-Paul: Fenomenologia i existencialisme [L'existencialisme est un humanisme]. Barcelona: Laia, 1982 * SIMENON, Georges: Liberty Chigre. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 28, 1965 * SIMENON, Georges: El gos groc [Le chien jaune]. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 48, 1966 / Barcelona: Àrea, 1989 / Barcelona: Columna, 1995 * SIMENON, Georges: La nit de la cruïlla. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla, 1966 * SIMENON, Georges: L'Ombra xinesa. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 54, 1967 * SIMENON, Georges: Maigret i el client del dissabte [Maigret et le client du samedi]. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 62, 1968 * SIMENON, Georges: Signat Picpus [Signée Picpus]. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 65, 1968 * STEWART, Terry: Mà forta [La belle vie]. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 2, 1963 * VÉRY, Pierre: El senyor Marcel de la funerària. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 19, 1964 * VÉRY, Pierre: Goupi Mans-Roges [Goupi Mans-Rouges]. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 16, 1964 === Del italianu === * CALVINO, Italo: El baró rampant [Il barone rampante]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Balancí 7, 1965 / Barcelona: Avui, 1995 * CASSOLA, Carlo: La tala del bosc [Il taglio del bosco]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Trapezi 8, 1966 * CHIARINI, Luigi: Art i tècnica del film [Arte e tecnica del film]. Barcelona: Edicions 62, Col. A l'abast 13, 1967 * LIONNI, Leo: Frederick. Barcelona: Lumen, 1969 * PASOLINI, Pier Paolo: Una vida violenta [Una vita violenta]. Barcelona: Edicons 62, Col. El Balancí 32, 1967 * PAVESE, Cesare: La lluna i les fogueres [La luna e il falò]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Balancí 12, 1965 * PIRANDELLO, Luigi: Aquesta nit improvisem [Questa notte si recita a soggetto]. Barcelona: Institut del Teatre-Diputació de Barcelona, 1996 * PRATOLINI, Vasco: Crònica dels pobres amants [Cronache di poveri amanti]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Balancí 1, 1965 * PRATOLINI, Vasco: Metel·lo [Metello]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Balancí 15, 1966 * VITTORINI, Elio: Conversa a Sicília [Conversazione in Sicilia]. Barcelona: Edicions 62, Col. El Balancí 19, 1966 === Del inglés === * CAIN, James M.: Doble indemnització [Double Indemnity]. Barcelona: Edicions 62, Col. La cua de palla 28, 1965 == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == *Dale May Barbara (2000) “Maria Aurèlia Capmany y el activismo polifacético” en Breve historia feminista de la literatura española Volúmen VI (catalán/gallego/vasco) Barcelona:Anthropos == Fontes bibliográfiques y documentales == * Caampillo, Maria i Castellanos, Jordi (1988). “Maria Aurèlia Capmany”, en Història de la literatura catalana, vol. 11. Barcelona: Ariel, pàgs. 62-71. * DD.AA. (1986). Maria Aurèlia Capmany en els seus millors escrits. Barcelona: Miquel Arimany editor. * DD.AA. (1991). Montserrat Roig/ Maria Aurèlia Capmany en homenatge. Barcelona: Institució de les Lletres Catalanes. * DD.AA. (1992). Maria Aurèlia Capmany Farnés (1918-1991). Barcelona: Ajuntament de Barcelona. * DD.AA. (2002). Un lloc entre els vius. Homenatge a Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Partit dels Socialistes de Catalunya. * DD.AA. (1992). Maria Aurèlia Capmany: homenatge. Barcelona: Ajuntament de Barcelona/Centre Català del Pen Club. * DD.AA. (1993). Catalan Review. International Journal of Catalan Culture. Woman, History and Nation in the Works of Montserrat Roig and Maria Aurèlia Capmany. Vol. VII, núm. 2. * DD.AA. (1994). Feliçment sóc una dona: homenatge a Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Ajuntament de Barcelona. * DD.AA. (2002). “Universos” dins l'Univers: elles hi són: Jornada homenatge a Maria Aurèlia Capmany i Montserrat Roig. Barcelona: Institut Català de la Dona. * Fundació Maria Aurèlia Capmany i Reñé Ferrando, Teresa (2002). Ciutadana Maria Aurèlia Capmany: escriptora i dona d'acció. Barcelona: Fundació Maria Aurèlia Capmany. * Graells, Guillem-Jordi (1990). “Maria Aurèlia Capmany, un bosc per a viure-hi”, Serra d'Or, març 1990. * (1992). Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Diputació de Barcelona. * (1992). “Presentació”, Preguntes i respostes sobre la vida i la mort de Francesc Layret, advocat dels obrers de Catalunya, Maria Aurèlia Capmany i Xavier Romeu. Barcelona: Institut del Teatre. * (1992). “La narrativa de Maria Aurèlia Capmany, un calidoscopi fascinant”, Maria Aurèlia Capmany Farnés (1918-1991). Barcelona: Ajuntament de Barcelona, pàgs. 95-128. * (1993). “La producció literària de Maria Aurèlia Capmany I. La novel·la (a)”, Obra Completa I de Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Columna, pàgs. IX-XXVIII. * (1994). “La producció literària de Maria Aurèlia Capmany II. La novel·la (b)”, Obra Completa II de Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Columna, pàgs.IX-XXIII. * (1995). “La producció literària de Maria Aurèlia Capmany III. La novel·la (c)”, Obra Completa III de Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Columna, pàgs.XI-XXIII. * (1996). “La producció literària de Maria Aurèlia Capmany IV. La narrativa breu. Apèndix: El cel no és transparent”, Obra Completa IV de Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Columna, pàgs. XI-XXV. * (1998). “La producció literària de Maria Aurèlia Capmany V. Teatre”, Obra Completa V de Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Columna, pàgs.XI-XXXVIII. * (1997). “La producció literària de Maria Aurèlia Capmany 6. Memòries”, ”, Obra Completa VI de Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Columna, pàgs. XI-XXII. * (2000). ““La producció literària de Maria Aurèlia Capmany VII. La dona”, Obra Completa VII de Maria Aurèlia Capmany. Barcelona: Columna, pàgs. V-XII. * Julià, Lluïsa (1999). “Quan les dones fumen. Maria Aurèlia Capmany-Simone de Beauvoir”, Memòria de l'aigua. Onze escriptores i el seu món, Lluïsa Julià (ed.), Barcelona: Proa, pàg. 89-122. * Nadal, Marta (1991). “Maria Aurèlia Capmany: Combativity and tenderness in a writer from Barcelona”, Catalan Writing, núm. 7. pàgs. 25-37. * Pablos, M. del Mar (2001). El fons documental Vidal-Capmany dipositat a la biblioteca de la Universitat Rovira i Virgili: tractament i descripció. Tarragona: Universitat Rovira i Virgili. * Palau, Montserrat (2008). Maria Aurèlia Capmany. Escriure la vida en femení, Tarragona: Arola. * Palau, Montserrat i Martínez Gili, Raül-David (eds.) (2002). Maria Aurèlia Capmany: l'afirmació en la paraula, Valls: Cossetània. * Pedrolo, Manuel de (1974). “Impressions-expressions sobre tres novel·les de la Maria Aurèlia Capmany”, Obra Completa. vol. I. Barcelona: Editorial Nova Terra. * Pessarrodona, Marta (1996). Maria Aurèlia Capmany, un retrat. (Fotografies de Pilar Aymeric). Barcelona: Institut Català de la Dona. * Pons, Agustí (2000). Maria Aurèlia Capmany. L'època d'una dona. Barcelona: Columna. * Sarsanedas, Jordi (1958). “Llegeixo les novel·les de Maria Aurèlia Capmany”, Cita de narradors. Barcelona: Ed. Selecta. * Vidal Alcover, Jaume (1986). Maria Aurèlia Capmany en els seus millors escrits. Barcelona: Miquel Arimany editor, pàgs. 7-31. * ''Jaume Vidal Alcover i Maria Aurèlia Capmany a escena''. (2012)<ref>[http://www.noticiestgn.cat/2013/03/02/lobra-de-jaume-vidal-alcover-i-maria-aurelia-capmany-a-escena/ "L'obra de Jaume Vidal Alcover i Maria Aurèlia Capmany, a escena". Article a NotíciesTGN]</ref> == Enllaces esternos == * [http://lletra.uoc.edu/es/autora/maria-aurelia-capmany/ Maria Aurèlia Capmany en lletrA, la literatura catalana a internet] (en español) * [http://www.escriptors.com/autors/capmanyma/index.php Páxina dedicada a la escritora] * [http://www.fmac.org/ Fundación Maria Aurèlia Capmany] {{NF|1918|1991|Capmany, Maria Aurelia}} [[Categoría:Escritores de Cataluña]] [[Categoría:Escritores en catalán]] [[Categoría:Escritores en castellanu]] [[Categoría:Persones de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] tlyg1kqpdz6i4wkerr6q9tr3zic6ohr 0 83557 3699414 3513456 2022-07-25T08:00:10Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | name = ''Eudryas unio'' | image = Eudryas_brevipennis.JPG | image_width = 100px | image_caption = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | subphylum = [[Hexapoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | unranked_familia = [[Macrolepidoptera]] | superfamilia = [[Noctuoidea]] | familia = [[Noctuidae]] | subfamilia = [[Agaristinae]] | genus = ''[[Eudryas]]'' | species = '''''E. unio''''' | binomial = ''Eudryas unio'' | binomial_authority = (Hübner, [1831]) | synonyms = * ''Euthisanotia unio'' <small>Hübner, [1831]</small> * ''Eudryas brevipennis'' <small>Stretch, 1872</small> }} '''La Eudryas brevipennis''' ye una [[especie]] de poliya perteneciente a la familia [[Noctuidae]]. Ye orixinariu del este d'[[Estaos Xuníos]] dende [[New Hampshire]] y sur d'[[Ontario]], hasta'l sur de [[Florida]]. Nel oeste  a la rexón oriental de les Grandes Planicies, al sur hasta'l sur de [[Texas]] y Veracruz, a lo llargo de la mariña oriental de [[Méxicu]]. Hai poblaciones aisllaes nel centru d'[[Utah]] y [[California]]. La población de [[California]] podría ser considerada una subespecie distinta o inclusive una especie, ''brevipennis''. <ref>{{en}} [http://mothphotographersgroup.msstate.edu/species.php?hodges=9300] Eudryas brevipennis </ref> Tien un valumbu de 26-35 mm. Los adultos  atópense en vuelu dende Mayu a Agostu. [[Voltinismu]]. Les [[Canesba|canesbes]] aliméntense de ''Vitis'', ''[[Oenothera biennis]]'', ''Ludwigia'', ''Lythrum'', ''Decodon verticillatus'' y ''[[Hibiscus]].'' En California fueron registtrados en ''Epilobium ciliatum'' y ''Oenothera''. == Referencies == {{Llistaref}} == Bibliografía == * Poole, R. W, 1989; Noctuidae; Lepidopterorum catalogus (New Series, Fasc. 118) * Paul Opler, Harry Pavulaan, Ray Stanford, Michael Pogue; Butterflies and Moths of North America; Mountain Prairie Information Node == Enllaces esternos == {{commonscat}} * http://www.butterfliesandmoths.org/species?l=5334 {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Animales descritos en 1831]] [[Categoría:Inseutos d'América del Norte]] [[Categoría:Eudryas]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Taxones ensin enllaz a Wikispecies]] 6uw4k7y39cjx28k30hew257ppwy0hpk 0 84580 3699446 3510841 2022-07-25T08:04:01Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | name = Lasionycta leucocycla | image = Lasionycta_leucocycla_leucocycla.JPG | image_width = 180px | image_caption = ''Lasionycta leucocycla leucocycla'' macho | image2 = Lasionycta_leucocycla_leucocycla2.JPG | image2_width = 180px | image2_caption = ''Lasionycta leucocycla leucocycla'' hembra | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Noctuidae]] | tribus = [[Hadenini]] | subtribus: [[Clemathadina]] | genus = ''[[Lasionycta]]'' | species = '''''L. leucocycla''''' | binomial = ''Lasionycta leucocycla'' | binomial_authority = Staudinger, 1857 | synonyms =*''Anarta leucocycla'' <small>Staudinger, 1857</small> *''Lasiestra leucocycla'' <small>McDunnough 1938</small> *''Anarta leucocycla var. moeschleri'' <small>Staudinger, 1901</small> *''Anarta staudingeri ab. moeschleri'' <small>Hampson 1905</small> *''Anarta staudingeri moeschleri'' <small>Warren, 1912</small> *''Anarta leucocycla moeschleri'' <small>McDunnough, 1925</small> *''Lasiestra leucocycla moeschleri'' <small>McDunnough, 1938</small> *''Lasionycta leucocycla moeschleri'' <small>Lafontaine et al., 1986</small> *''Anarta hampa'' <small>Smith, 1908</small> *''Lasiestra leucocycla hampa'' <small>McDunnough, 1938</small> *''Lasionycta leucocycla hampa'' <small>Lafontaine et al., 1986</small> *''Anarta leucocycla albertensis'' <small>McDunnough, 1925</small> *''Lasiestra leucocycla albertensis'' <small>McDunnough, 1938</small> *''Lasionycta leucocycla albertensis'' <small>Lafontaine et al., 1986</small> *''Lasionycta leucocycla magadanensis'' <small>Kononenko & Lafontaine, 1986</small> }} '''''Lasionycta leucocycla''''' ye una especie de [[caparina]] nocherniega de la [[Familia (bioloxía)|familia]] [[Noctuidae]]. Puede atopase n'[[Escandinavia]], [[Siberia]] y nel norte d'[[América del Norte]]. El [[Envergadura|valumbu]] ye de 22-28 mm. Les poliyes vuelen de xunu a xunetu. Los adultos aliméntense del néctar de les especies ''[[Silene acaulis]]'', ''Mertensia paniculata'' y Senecio, probablemente ''Senecio'' lugens. Les [[Canesba|canesbes]] aliméntense de ''[[Dryas octopetala]]'' y ''Astragalus''. <ref>{{en}} [http://bugguide.net/node/view/966945] Bugguide.net Lasionycta leucocycla.</ref><ref>{{en}} [http://pnwmoths.biol.wwu.edu/browse/family-noctuidae/subfamily-noctuinae/tribe-eriopygini/lasionycta/lasionycta-leucocycla/] Pacific Northwest Moths - Lasionycta leucocycla (Staudinger, 1857).</ref> == Subespecies == [[Ficheru:Lasionycta_leucocycla_hampa.JPG|izquierda|miniaturadeimagen|150x150px|''Lasionycta leucocycla hampa'']] [[Ficheru:Lasionycta leucocycla albertensis.JPG|thumb|left|150px|''Lasionycta leucocycla hampa'' fema]] [[Ficheru:Lasionycta leucocycla albertensis2.JPG|thumb|left|150px|''Lasionycta leucocycla hampa'' machu]] * ''Lasionycta leucocycla dovrensis'' (norte d'Europa) * ''Lasionycta leucocycla altaica'' ([[Macizu d'Altái|Macizu de Altái]]) * ''Lasionycta leucocycla leucocycla'' (Árticu norteamericanu dende [[Groenlandia]] y l'oeste de la isla Ellesmere hasta'l norte del Yukón) * ''Lasionycta leucocycla moeschleri'' (este de Canadá, desde la mariña oriental de la badea de Hudson y el sur del Llabrador al norte, escontra les islles ártiques cerca de la península de Ungava, en [[Quebec]]) * ''Lasionycta leucocycla hampa'' (Montes Blancos de [[New Hampshire]]) * ''Lasionycta leucocycla albertensis'' (en Norteamérica, dende'l centru-oeste d'[[Alaska]] y el [[Yukón]] central nos [[Montes Rocosos|Montes Predresos]] hasta'l pandu de Beartooth na frontera ente [[Montana]] y [[Wyoming]], y nel Estremu Oriente rusu) * ''Lasionycta leucocycla magadanensis'' ([[Eurasia]]) ''Lasionycta leucocycla dovrensis'' ye formalmente tratada como una subespecie de Lasionycta leucocycla, pero podría ser una especie válida, y nesi casu ''Lasionycta leucocycla'' altaica probablemente sería una subespecie de ''Lasionycta dovrensis''. == Antigües subespecies == * ''Lasionycta leucocycla kenteana'' (Kentei) * ''Lasionycta leucocycla mongolica'' (Uliastay, Mongolia) * ''Lasionycta leucocycla subfumosa'' (Territorios del Noroeste) * ''Lasionycta leucocycla flanda'' foi alzada al nivel d'especie como ''Lasionycta flanda''. == Referencies == {{Llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://pensoftonline.net/zookeys/index.php/journal/article/download/308/344 A Revision of Lasionycta Aurivillius (Lepidoptera, Noctuidae) for North America and notes on Eurasian species, with descriptions of 17 new species, 6 new subspecies, a new genus, and two new species of Tricholita Grote] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Lasionycta]] [[Categoría:Animales descritos en 1857]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Taxones ensin enllaz a Wikispecies]] 83nax00qvfcnq8wo3f6u6k2qsnsxy36 0 84949 3699527 3277365 2022-07-25T09:51:44Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''Paula Heimann''' {{nym}} foi una [[Psiquiatría|siquiatra]] y [[Sicoanálisis|psicoanalista]] [[Alemaña|alemana]], qu'estableció'l fenómenu de la contratransferencia como una ferramienta importante del [[Sicoanálisis|psicoanálisis]].<ref>Paula Heimann, ''On countertransference.'' </ref> == Vida n'Alemaña == Dempués d'estudiar medicina en Königsberg, [[Berlín]] y [[Frankfurt|Frankfurt del Main]], Paula Klatzko tomó y pasó el so ''Staatsexamen'' (exámenes estatales) en [[Wroclaw]]. Ellí conoció al so futuru home, el médicu Franz Heimann. Xuntos fueron a Heidelberg onde ella entrenó pa ser un siquiatra de [[1924]]-[[1927]]. Escribió la so tesis doctoral en 1925. La so fía Mirza nació esi mesmu añu. En [[1927]], la familia Heimann treslladóse a [[Berlín]], onde empezó'l so entrenamientu psicoanalíticu so Theodor Reik en 1929. Xuntu col so maríu foi miembru de la Sociedá Internacional de Médicos Contra la Guerra. == Emigración y trabayu nel Reinu Xuníu == En [[1933]], l'home de Heimann tuvo qu'abandonar Alemaña por cuenta de les sos opiniones polítiques. L'emigró a [[Suiza]]; Sicasí, a Paula Heimann y a la so fía nun se-yos dexó faelo. Asina madre y fía emigraron a [[Londres]]. En [[1934]] Heimann convirtióse na secretaria de Melanie Klein. En [[1935]] empezaron a trabayar xuntos nel analís y convirtiéronse n'asociaos cercanos. Pasó l'exame médicu estatal n'[[Edimburgu|Edimburgo]] en [[1938]]. Esi añu convirtióse en miembru de la British Psychoanalytical Society cola so conferencia ''A contribution to the problem of'' ''sublimation.'' El so artículu ''On counter-transference'', presentáu nel Congresu Psicoanalíticu en [[1949]] en [[Zurich]], llevó a una rotura col grupu d'analistes kleinianos, porque ella presentó una visión distinta de la importancia de la contratransferencia. Melanie Klein ve namái como un problema del procesu terapéuticu. Paula Heimann, sicasí, vio la reacción [[Emoción|emocional]] del terapeuta al so paciente como una ferramienta importante pa la esploración del so inconsciente. Depués dirixióse al grupu de los Independientes y foi analista de Margarete Mitscherlich-Nielsen mientres [[1958]]-[[1959]].<ref>Rayner, Eric, ''[http://www.psychoanalysis.org.uk/britind.htm The British Independents: A Brief History]'', British Psychoanalytical Society, 2000</ref> Alexander Mitscherlich tamién se sometió a analís d'entrenamientu con ella. == Trabayos == * [http://perso.wanadoo.es/quipuinstituto/Paula_Heimann/P_Heimann_1950_ingles.html ''On countertransference.''] En ''International Journal of Psychoanalysis.'' Vol.31, 1950, p. 81-84 * ''About Children and Children-Non-Longer'', HG: Margaret Tonnesmann, Vol 10. En ''The New Library of Psychoanalysis'', Published by Routledge (Taylor & Francis Group) 1990, ISBN 0-415-04119-8 * ''Bemerkungen zur Sublimierung'' ("Comments on sublimation"). En ''Psychologie des Ich'' ("Psychology of the self"), Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1974 == Referencies == {{Traducíu ref|en|Paula Heimann|oldid=760511848|trad=total|fecha=|}} == Notes == {{llistaref}} == Referencies == * Simone Zimansl: ''Paula Heimann.'' In Gerhard Stumm (Ed.), ''Personenlexikon der Psychotherapie'' ("Encyclopedia of Psychotherapists"). Viena / Nueva York 2005, p. 207 f., ISBN 3-211-83818-X * Pearl King, Paula Heimann's quest for her own identity as a psychoanalyst: an introductory memoir[http://perso.wanadoo.es/quipuinstituto/Paula_Heimann/Biografia_ingles.html] * Rolnik, Y.J. (2008). “Why is it that I See Everything Differently?” Reading a 1933 Letter from Paula Heimann to Theodor Reik. J. Amer. Psychoanal. Assn., 56(2):409-430 == Enllaces esternos == * [http://www.answers.com/topic/heimann-paula Answers - The Most Trusted Place for Answering Life's Questions] * [http://www.psychoanalytikerinnen.de/index.html?england_biografien.html Heimann Psychoanalytikerinnen. Biografisches Lexikon] * [http://www.springerlink.com/content/u28044551gn72q75/ Heimann, Paula - Springer] {{NF|1899|1982|Heimann, Paula}} [[Categoría:Persones d'Alemaña]] [[Categoría:Psiquiatría]] pxs0n20em9zxp8r5cfklcckugyrzjcp 0 85014 3699544 3691738 2022-07-25T11:23:01Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} [[Ficheru:Helen_Holmes_on_Baltimore_and_Ohio_employees_magazine.jpg|miniaturadeimagen|250x250px|Helen Holmes en ''Baltimore and Ohio employees magacín'', 1912.]] '''Helen Holmes''' {{nym}} foi una actriz cinematográfica d'Estaos Xuníos de la dómina del [[cine mudu]]. == Entamos == Anque nun hai rexistru oficial sobre'l so llugar de nacencia, Helen Holmes afirmaba nacer en South Bend (Indiana), pero criase en [[Chicago]], [[Illinois]]. Empezó a trabayar como modelu fotográfica, anque finalmente dedicóse a la interpretación, actuando nel teatru y debutando en [[Broadway]] en [[1909]]. A los 17 años d'edá, Holmes treslladóse fora de [[California]] con cuenta de curiar del so hermanu, enfermu de [[Tuberculosis|tuberculosis.]] Al finar el so hermanu, la so amiga Mabel Normand, actriz de fama y que se treslladara a [[Hollywood]] en [[1912]] pa trabayar nos Keystone Studios propiedá de [[Mack Sennett]], convencióla pa trabayar nel cine na mariña oeste de los Estaos Xuníos. == Kalem Film Company == Holmes empezó la so carrera cinematográfica en [[1912]] con un pequeñu papel pa Keystone preparáu por Mabel Normand. Nun fixo demasiaes actuaciones pa Keystone y, anque curiosa, escarecía de la guapura glamorosa d'otres estrelles, polo que se vio apostrada a papeles secundarios hasta finales de [[1913]], cuando robló contratu col nuevu estudiu en Hollywood de Kalem Company. El primer filme de Helen Holmes en Kalem foi dirixíu por [[J.P. McGowan]], con quien empecipiaría una rellación sentimental qu'acabaría en matrimoniu. Nos sos dos primeros años con Kalem Studios, Holmes actuó en más de trenta curtios nos que se ganó la notoriedá gracies a la so habilidá atlética pa interpretar escenes de riesgu físico. Nuna dómina na que'l sufraxu femenín taba nel candeleru, en marzu de [[1914]] el competidor de Kalem Studios, Pathé, estrenó un serial d'aventures tituláu ''The Perils of Pauline.'' Protagonizáu por [[Pearl White]] nel papel d'una coraxosa y desacobardada heroína, esta producción foi nun enorme ésitu de taquilla. Como resultáu d'ello, Kalem Studios por efeutu Bandwagon en payares de 1914 estrenó'l so propiu serial d'aventures, ''The Hazards of Helen.'' Escoyida como estrella de la serie, nos ventiséis episodios nos que trabayó, Helen Holmes fixo casi toles escenes peligroses. Interpretando a una heroína independiente, intelixente y atélite, en delles de les sos escenes Helen faía coses como saltar a un tren en marcha escorriendo a un malváu lladrón de trenes. Anque dacuando'l guión dexaba que Helen fuera rescatada por un curiosu héroe masculín, na mayor parte de los capítulos yera ella la que s'enfrentaba a los malvaos llevándolos ante la xusticia. ''The Hazards of Helen'' convirtió a Holmes nuna gran estrella, y ella y el so home decidieron capitalizar la so fama y abandonar Kalem pa trabayar pa la productora de [[Thomas Harper Ince]] y p'Universal Studios. Tres unos pocos filmes, Holmes y McGowan formaron Signal Film Productions, rodando les sos propies películes d'aventures. Ente finales de [[1915]] y entamos de [[1917]], fixeron xuntos una docena de filmes que tuvieron un ésitu razonable, pero problemes financieros y de distribución obligaron a Holmes a nun actuar de nuevu hasta 1919, nesta ocasión como estrella d'otra compañía. Solamente filmó una película tantu en [[1919]] como en [[1920]], y namái dos en caún de los trés años siguientes. Sicasí, ente 1924 y 1926 Helen Holmes fixo 18 curtios d'aventures, pero la so popularidá empezaba a menguar nun mercáu enchíu con filmes con heroínes femenines. Amás de lo anterior, na década de 1920 Holmes actuó en dellos filmes de xéneru [[Western|wéstern]] xuntu al actor y estrella del rodiu Jack Hoxie. A lo llargo de la so carrera Helen Holmes trabayara dacuando nel teatru, y al términu del so matrimoniu volvió a la escena, faciendo la so última interpretación en Broadway en [[1935]]. Finalmente casóse col especialista cinematográficu Lloyd A. Saunders y, como resultáu de la popularidá alcanzada poles películes del perru Rin Tin Tin, dambos dedicáronse al entrenamientu d'animales pal so usu nel cine. Tres la so retirada del cine, Helen rexentó un pequeñu negociu d'antigüedaes en San Fernando (California), llegando a tener una estensa coleición de muñeques pocu frecuentes. Helen Holmes finó en 1950 como resultáu d'un fallu cardiacu, trés cinco años d'enfermedá. El fallecimientu tuvo llugar na so casa en Burbank (California). Tenía 58 años d'edá. Foi soterrada nel Campusantu Forest Lawn Memorial Park de Glendale (California). == Referencies == * Los Angeles Times, Helen Holmes, Silent Film Actress, Dies, July 10, 1950, Page A3. * [[The New York Times]], ''Helen Holmes'', July 10, 1950, Page 21. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Helen Holmes}} * {{IMDb nome|0391847}} * {{commonscat}} {{NF|1893|1950|Holmes, Helen}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] 6597a2ys2jvms3reyyi8pi98w965a12 3699545 3699544 2022-07-25T11:23:18Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} [[Ficheru:Helen_Holmes_on_Baltimore_and_Ohio_employees_magazine.jpg|miniaturadeimagen|250x250px|Helen Holmes en ''Baltimore and Ohio employees magazine'', 1912.]] '''Helen Holmes''' {{nym}} foi una actriz cinematográfica d'Estaos Xuníos de la dómina del [[cine mudu]]. == Entamos == Anque nun hai rexistru oficial sobre'l so llugar de nacencia, Helen Holmes afirmaba nacer en South Bend (Indiana), pero criase en [[Chicago]], [[Illinois]]. Empezó a trabayar como modelu fotográfica, anque finalmente dedicóse a la interpretación, actuando nel teatru y debutando en [[Broadway]] en [[1909]]. A los 17 años d'edá, Holmes treslladóse fora de [[California]] con cuenta de curiar del so hermanu, enfermu de [[Tuberculosis|tuberculosis.]] Al finar el so hermanu, la so amiga Mabel Normand, actriz de fama y que se treslladara a [[Hollywood]] en [[1912]] pa trabayar nos Keystone Studios propiedá de [[Mack Sennett]], convencióla pa trabayar nel cine na mariña oeste de los Estaos Xuníos. == Kalem Film Company == Holmes empezó la so carrera cinematográfica en [[1912]] con un pequeñu papel pa Keystone preparáu por Mabel Normand. Nun fixo demasiaes actuaciones pa Keystone y, anque curiosa, escarecía de la guapura glamorosa d'otres estrelles, polo que se vio apostrada a papeles secundarios hasta finales de [[1913]], cuando robló contratu col nuevu estudiu en Hollywood de Kalem Company. El primer filme de Helen Holmes en Kalem foi dirixíu por [[J.P. McGowan]], con quien empecipiaría una rellación sentimental qu'acabaría en matrimoniu. Nos sos dos primeros años con Kalem Studios, Holmes actuó en más de trenta curtios nos que se ganó la notoriedá gracies a la so habilidá atlética pa interpretar escenes de riesgu físico. Nuna dómina na que'l sufraxu femenín taba nel candeleru, en marzu de [[1914]] el competidor de Kalem Studios, Pathé, estrenó un serial d'aventures tituláu ''The Perils of Pauline.'' Protagonizáu por [[Pearl White]] nel papel d'una coraxosa y desacobardada heroína, esta producción foi nun enorme ésitu de taquilla. Como resultáu d'ello, Kalem Studios por efeutu Bandwagon en payares de 1914 estrenó'l so propiu serial d'aventures, ''The Hazards of Helen.'' Escoyida como estrella de la serie, nos ventiséis episodios nos que trabayó, Helen Holmes fixo casi toles escenes peligroses. Interpretando a una heroína independiente, intelixente y atélite, en delles de les sos escenes Helen faía coses como saltar a un tren en marcha escorriendo a un malváu lladrón de trenes. Anque dacuando'l guión dexaba que Helen fuera rescatada por un curiosu héroe masculín, na mayor parte de los capítulos yera ella la que s'enfrentaba a los malvaos llevándolos ante la xusticia. ''The Hazards of Helen'' convirtió a Holmes nuna gran estrella, y ella y el so home decidieron capitalizar la so fama y abandonar Kalem pa trabayar pa la productora de [[Thomas Harper Ince]] y p'Universal Studios. Tres unos pocos filmes, Holmes y McGowan formaron Signal Film Productions, rodando les sos propies películes d'aventures. Ente finales de [[1915]] y entamos de [[1917]], fixeron xuntos una docena de filmes que tuvieron un ésitu razonable, pero problemes financieros y de distribución obligaron a Holmes a nun actuar de nuevu hasta 1919, nesta ocasión como estrella d'otra compañía. Solamente filmó una película tantu en [[1919]] como en [[1920]], y namái dos en caún de los trés años siguientes. Sicasí, ente 1924 y 1926 Helen Holmes fixo 18 curtios d'aventures, pero la so popularidá empezaba a menguar nun mercáu enchíu con filmes con heroínes femenines. Amás de lo anterior, na década de 1920 Holmes actuó en dellos filmes de xéneru [[Western|wéstern]] xuntu al actor y estrella del rodiu Jack Hoxie. A lo llargo de la so carrera Helen Holmes trabayara dacuando nel teatru, y al términu del so matrimoniu volvió a la escena, faciendo la so última interpretación en Broadway en [[1935]]. Finalmente casóse col especialista cinematográficu Lloyd A. Saunders y, como resultáu de la popularidá alcanzada poles películes del perru Rin Tin Tin, dambos dedicáronse al entrenamientu d'animales pal so usu nel cine. Tres la so retirada del cine, Helen rexentó un pequeñu negociu d'antigüedaes en San Fernando (California), llegando a tener una estensa coleición de muñeques pocu frecuentes. Helen Holmes finó en 1950 como resultáu d'un fallu cardiacu, trés cinco años d'enfermedá. El fallecimientu tuvo llugar na so casa en Burbank (California). Tenía 58 años d'edá. Foi soterrada nel Campusantu Forest Lawn Memorial Park de Glendale (California). == Referencies == * Los Angeles Times, Helen Holmes, Silent Film Actress, Dies, July 10, 1950, Page A3. * [[The New York Times]], ''Helen Holmes'', July 10, 1950, Page 21. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Helen Holmes}} * {{IMDb nome|0391847}} * {{commonscat}} {{NF|1893|1950|Holmes, Helen}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] ei5al8p6jieaf866kitu1apczh01tes 3 86912 3699190 2801266 2022-07-24T14:45:58Z Céréales Killer 27289 Céréales Killer treslladó la páxina "[[Usuariu alderique:TaylorSnail]]" a "[[Usuariu alderique:Morc'hast]]": Páxina treslladada automáticamente al renomar l'usuariu "[[Special:CentralAuth/TaylorSnail|TaylorSnail]]" a "[[Special:CentralAuth/Morc'hast|Morc'hast]]" wikitext text/x-wiki {{bienvenida}} --[[Usuariu:Vsuarezp|Vsuarezp]] ([[Usuariu alderique:Vsuarezp|alderique]]) 18:27 9 xnt 2017 (UTC) k0dmvys9tyn3wuilfwyq8wgh14uahsn 0 87411 3699386 3628954 2022-07-25T07:56:17Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Arcade Fire''' ye un [[grupu musical|grupu]] d'[[indie rock]] surdíu en [[Montreal]], [[Canadá]], conformáu por [[Win Butler]] y [[Régine Chassagne]], home y muyer, [[William Butler]], hermanu de Win, [[Richard Reed Parry]], [[Tim Kingsbury]] y [[Jeremy Gara]]. Los actuales miembros de xira de la banda tamién inclúin a la exintegrante del nucleu [[Sarah Neufeld]], al frecuente collaborador [[Owen Pallett]], y a los percusionistas adicionales Diol Edmond y Tiwill Duprate. Fundada en 2001 polos amigos y compañeros de clase Win Butler y [[Josh Deu]], la banda saltó a la fama en 2004 col llanzamientu del so aclamáu álbum debú ''[[Funeral (álbum)|Funeral]]'', y ganó numberosos premios, incluyendo'l [[Premiu Grammy al álbum del añu|Grammy al álbum del añu]] (siendo l'únicu grupu musical que ganó'l so primera y únicu Grammy nesa categoría), Premios Juno por Álbum del Añu y los [[Premios Brit]] de 2011 al Meyor Álbum Internacional pol so tercer álbum d'estudiu, ''[[The Suburbs]]'', llanzáu en 2010 con gran ésitu de crítica y comercial.<ref>{{cita noticia|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2011/02/13/AR2011021303447.html?hpid=top |títulu=Esperanza Spalding, Arcade Fire top a night of upsets at 2011 Grammys |nome=Chris |apellíu=Richards |obra=The Washington Post |fecha=14 de febreru de 2011 |fechaaccesu=14 de febreru de 2011}}</ref> Nos años anteriores, ganaron el de Meyor Álbum Internacional de [[:en:Meteor Music Awards|Meteor Music Awards]] de 2008 y el [[Premios Juno]] de 2008 por Álbum Alternativu del Añu pol so segundu álbum d'estudiu, ''[[Neon Bible]]''. Tamién recibieron nominaciones pal [[Premiu Grammy al meyor álbum de música alternativa|meyor álbum de música alternativa]] de [[Premios Grammy|Grammy]] polos sos trés álbumes d'estudiu. El trabayu de la banda tamién foi tres veces nomáu pal [[:en:Polaris Music Prize|Polaris Music Prize]]: en 2007 por ''[[Neon Bible]]'', en 2011 por ''[[The Suburbs]]'' y en 2013 por ''[[Reflektor]]'', ganando'l premiu con ''The Suburbs''. En 2013, Arcade Fire llanzó'l so cuartu álbum, ''[[Reflektor]]'', y realizó la banda sonora de la película ''[[Her]]'', pola que [[William Butler]] (actual miembru de la banda) y [[Owen Pallett]] fueron nomaos a la [[Óscar a la meyor banda sonora|meyor banda sonora]] nos [[Premiu Óscar de 2013]]. La banda toca preseos como la [[guitarra]], [[batería (instrumentu musical)|batería]], [[baxu llétricu]], [[pianu]], [[violín]], [[viola]], [[violonchelu]], [[contrabaxu]], [[xilófonu]], [[glockenspiel]], [[Preséu de tecláu|tecláu]], [[sintetizador]], [[Trompa (preséu)|trompa]], [[acordión]], [[arpa]], [[mandolina]], y [[zanfonía]], y usa la mayor parte d'estos preseos nes xires. Los miembros de la banda multiinstrumentistas camuden les sos funciones a lo llargo de les actuaciones. == Historia == === 2001-03: Formación y primeros trabayos === Arcade Fire creáronse en redol al matrimoniu formáu por [[Win Butler]] y [[Régine Chassagne]]. Los sos entamos remontar a mediaos del añu 2001 y l'actual formación consolidar ente finales de 2003 y principios de 2004, cuando se grabó'l so primer álbum (''Funeral''). Enantes a esti álbum grabaron un [[EP]] (de nome ''Arcade Fire'' y conocíu polos sos siguidores como ''Us Kids Know'') que vendíen nos sos primeros conciertos. Cuando la banda empezó a adquirir relevancia, l'[[EP]] foi remasterizado y puestu a la venta. El númberu de preseos, xuntu con un ampliu repertoriu d'influyencies, haber provistu d'una enorme paleta sonora al momentu de grabar la so música. La espectacularidá y orixinalidá de los sos conciertos dexó-yos sellar un contratu cola discográfica independiente [[Merge Records]]. Consultáu sobre'l rumor de que'l nome de la banda deber a una quema nuna sala de máquines recreatives, Win Butler respondió: "Nun se trata d'un rumor, ta basáu nuna hestoria que daquién me cuntó. Nun se trata d'un fechu real sinón que yo lo tomo como si fuera real. Yo diría que ye probablemente daqué qu'un mozu inventó, pero que yo nesi tiempu creyí." la sala de xuegos electrónicos en cuestión taba allugada nel centru comercial d'[[Exeter]], [[New Hampshire]], onde Butler asistió a la [[Phillips Exeter Academy]]. === 2004-06: ''Funeral'' === {{AP|Funeral (álbum)}} El so primer álbum, ''[[Funeral (álbum)|Funeral]]'', foi llanzáu en setiembre de [[2004]] en [[Canadá]] y en febreru de [[2005]] nel [[Reinu Xuníu]], dende'l momentu de la so publicación foi llargamente aclamáu pola crítica especializada. El títulu foi escoyíu por cuenta de les numberoses muertes de parientes de los miembros del grupu mientres la grabación. Estos acontecimientos influyeron na temática de cantares como "Une année sans lumière" ("A Year Without Light"), "In the Backseat" y "Haiti"; esta postrera ta dedicada al país caribeñu del que ye orixinaria Régine Chassagne. Per otra parte "Neighborhood #3 (Power Out)" ta basada nes esperiencies del grupu mientres la nevarada que percorrió [[América del Norte]] en [[1998]]. [[Ficheru:Arcade fire at Sasquatch Music Festival.jpg|thumb|220px|Arcade Fire en conciertu ([[2005]]).]] L'ésitu del grupu ensin una discográfica fuerte a los sos llombos producióse al traviés d'internet, dempués de recibir una puntuación de 9,7 per parte de Pitchfork Media (publicación n'internet de crítica musical). El sellu [[Merge Records]] escosó tol so stock d'álbumes, dexándo-y al grupu algamar el [[Billboard]] 200 (primer vegada que lo consiguía un grupu de Merge Records). L'ésitu obligó a modificar la xira del grupu, teniendo que tocar en sitios más grandes de los que teníen confirmaos primeramente. A mediaos de [[2005]] producióse l'ésitu internacional al traviés d'[[Estaos Xuníos]], [[Europa]] ya inclusive [[Brasil]] y [[Xapón]] onde llegaron a tocar en festivales. Pa Pitchfork y Non Ripcord, Funeral foi'l meyor discu del añu [[2004]]. Ente que MTV2 escoyer como meyor discu del añu [[2005]] y el [[NME|New Musical Express]] escoyer ente los meyores del mesmu añu, escoyendo "Rebellion (Lies)" como'l meyor cantar. En payares de [[2005]] algamaron el discu d'oru en Canadá y [[Reinu Xuníu]] y unes ventes totales de mediu millón de discos. Estes cifres fueron tou un ésitu pa un grupu ensin sofitu publicitariu nin de medios de comunicación. Asina mesmu superaron al discu [[In the Aeroplane Over the Sea]] de los estauxunidenses [[Neutral Milk Hotel]] como'l grupu más vendedor de la discográfica [[Merge Records]]. Arcade Fire fueron portada de la revista [[Time]] (edición canadiense) el [[4 d'abril]], onde yeren proclamaos "responsables de poner a la música canadiense nel mapa". El [[1 de mayu]] de [[2005]] la banda actuó ante aproximao 15.000 persones nel festival de música y artes de Coachella Valley. En mayu de 2005 roblaron un alcuerdu de distribución con [[EMI]] y llanzaron el single "Cold Wind" incluyíu na banda sonora de la serie televisiva "Dos metros so tierra". El 9 de setiembre de 2005 la banda grabó en [[Nueva York]] con [[David Bowie]] (gran siguidor del grupu) una versión de "Wake Up" y de los cantares de Bowie "Life on Mars" y "Five Years". La mesma visita a [[Nueva York]] dexó-yos apaecer nel programa de [[David Letterman]] y dar un conciertu en [[Central Park]]. El 11 de setiembre de 2005 la banda realizó la so primer apaición na televisión británica, al actuar nel programa Top of the R interpretando "Rebellion (Lies)". Amás, la banda actuó tamién nel [[Canal+ (Francia)|Canal +]] francés. Nel [[Reinu Xuníu]] la banda algamó dos númberos unu con "Neighborhood #3 (Power Out)" y "Wake Up" na llista del [[NME|New Musical Express]]. El cantar "Wake Up" foi utilizada pol grupu irlandés [[U2]] p'abrir los sos conciertos del Vertigo Tour y Arcade Fire actuaron como teloneros en tres conciertos de la xira, interpretando nel terceru d'ellos una versión del cantar de [[Joy Division]], "Love Will Tear Us Apart" xunto a los irlandeses. "Funeral" foi candidatu a un premiu [[Grammy]] na categoría de Meyor Álbum de Rock Alternativu y el cantar "Cold Wind" foi nomada como Meyor cantar pa televisión o película (tantu esta tema como "Rebellion (Lies)" apaecen na serie de TV estauxunidense "Six Feet Under"). Asina mesmu, recibieron tres nominaciones a los [[Brit Awards]] (Meyor grupu Internacional, Meyor Álbum internacional y Meyor debú internacional). En [[abril]] de [[2006]] alzar col premiu Juno a los meyores compositores del añu. === 2006-10: ''Neon Bible'' === {{AP|Neon Bible}} El [[26 de xunu]] de [[2006]], [[Win Butler]] anunció que la banda progresara nel trabayu de composición del nuevu álbum y que cuntaba con quince canciones pa grabar, usando una amplia variedá de nuevos preseos. Dalgunes d'estes grabaciones facer na sala de tar de la casa de Win y Regine. Darréu, el [[14 de xunetu]] de 2006, Win anunciaba nel so diariu dixital que'l nuevu álbum sería producíu pol grupu, diciendo que “Dempués d'intentar decidir si teníamos de trabayar con dalgún productor dimos cuenta que yá sabíamos como queríamos que les coses sonaren, asina que teníamos de correr detrás d'esi soníu lo más aína que pudiéramos y nun confiar en daquién más pa emponer el bon barcu de Arcade Fire.” Tamién indicó que la banda diba trabayar colos inxenieros Scott Colburn y Marcus Dravs. [[Ficheru:The Arcade Fire.jpg|thumb|300px|Conciertu de la banda en [[2007]].]] La xira pal añu 2007 foi anunciada n'avientu de 2006. Los primeros conciertos tendríen llugar en [[Londres]] (del 29 de xineru al 2 de febreru), trés en St Johns Smith Square y dos en Porchester Hall. Ye reseñable que dambes llocalizaciones tán más rellacionaes cola música clásica que col rock. Asina mesmu daríen cinco conciertos na so ciudá natal [[Montreal]]. L'álbum foi llanzáu'l 5 de marzu de 2007 (6 de marzu en Norteamérica), el primer single en Norteamérica foi "Black Mirror", ente que nel Reinu Xuníu llanzóse "Keep the Car Running". El 24 de febreru actuaron nel [[Saturday Night Live]] interpretando "Intervention" y "Keep the Car Running". Neon Bible foi grabáu nel interior d'una ilesia de Montreal, lo cual da-y al discu un soníu muncho más acústicu y espectral. === 2010-12: ''The Suburbs'' === {{AP|The Suburbs}} En mayu de 2010 la banda anunció que taba terminando de grabar el so nuevu discu,<ref name="Rocktails">{{cita web | url=http://www.rocktails.com.ar/2010/05/arcade-fire-prepara-nuevu-single.html | títulu=Arcade Fire prepara nuevu single | editorial=[[Rocktails]] | fechaaccesu=18 de mayu de 2010}}</ref> que se publicar el 2 d'agostu n'Europa y un día dempués nos Estaos Xuníos, col nome de ''The Suburbs'' y sol sellu Merge Records. El conteníu del álbum ta inspiráu polos miembros de la banda Win y Will Butler y la so infancia y mocedá nos suburbios de [[Houston]].<ref>http://www.nme.com/news/arcade-fire/51270</ref> El discu foi grabáu na residencia de [[Win Butler]] y [[Regine Chassagne]] en [[Montreal]], con delles partes grabaes nel estudiu de la banda y otres nun estudiu en [[Nueva York]]. El soníu del discu ye distintu al de los sos dos discos anteriores, con un soníu muncho más llétricu y evolucionáu.{{Añedir referencies}} El 5 d'agostu de 2010 la banda tresmitió en direutu al traviés de [[YouTube]] el so conciertu nel [[Madison Square Garden]] de [[Nueva York]], que cuntó cola direición de [[Terry Gilliam]]. [[Ficheru:Régine Chassagne (Arcade Fire) - Manchester Central - 2010 (2).jpg|thumb|left|220px|[[Régine Chassagne]] con Arcade Fire (2010).]] En tan solo una selmana dempués de ponese a la venta, l'álbum algamó'l puestu #1 en ventes nos [[Estaos Xuníos]] y nel [[Reinu Xuníu]]. Esto sumáu a les sos actuaciones como banda principal en festivales como Osheaga y Lollapalooza en [[Norteamérica]] y Reading, Leeds y Rock en Seine y el Festival Internacional de Benicassim [[Festival Internacional de Benicasim|FIB]] n'[[Europa]]; amás, nes xires norteamericana y europea de presentación de "The Suburbs", la banda aumentó considerablemente la cantidá de públicu nos sos shows, tocando n'árees grandes y llegando a vender de 20 a 40 mil entraes por show. Por toos estos fechos mientres 2010 la banda finalmente consolídase como una de les más importantes anguaño. ''The Suburbs'' recibió dos nominaciones a los [[Premios Grammy]] nes categoríes de "meyor álbum alternativu" y "meyor álbum del añu". Tamién foi nomáu como meyor discu del añu pola revista [[Q (revista)|Q]] y por MetaCritic's, amás quedó en segundu llugar nes llistes de la revista MUEYO y de NME.{{ensin referencies}} The Suburbs ganó'l premiu [[Grammy]] como meyor álbum del añu, y el premiu de los [[Brit Awards]] como "meyor álbum estranxeru" y "meyor grupu internacional". Tamién ganó'l premiu como meyor discu internacional del añu nos [[Brit Awards]], amás ganaron tamién na categoría de meyor banda internacional. Arcade Fire grabó un cantar pa la banda sonora de ''[[The Hunger Games (película)|The Hunger Games]]'' (''[[The Hunger Games: Songs from District 12 and Beyond]]''), llamada «Abraham's Daughter». El cantar apaez nos creitos finales de la película. La banda sonora foi llanzada'l 20 de marzu de 2012, debutando nel númberu unu en [http://www.billboard.com/charts/billboard-200#/charts/billboard-200 Billboard 200].<ref name="billboard1">{{cita web|url=http://www.billboard.com/articles/news/498744/hunger-games-soundtrack-debúes-at-non-1-on-billboard-200 |títulu=Weekly Chart Notes: 'Hunger Games,' Taylor Swift, Adele – Chart Beat |obra=Billboard |fechaaccesu=1 de mayu de 2012}}</ref><ref>{{cita web|apellíu=Sinha |nome=Piya |url=http://www.vancouversun.com/opinion/Hunger+Games+soundtrack+tops+Billboard+chart/6374123/story.html |títulu=The Hunger Games soundtrack tops Billboard chart |obra=The Vancouver Sun |fecha=28 de marzu de 2012 |fechaaccesu=1 de mayu de 2012}}</ref> Vendiéronse más de 175.000 copies na so primer selmana, según Nielsen SoundScan. Ye la primer banda sonora de película en llegar a lo alto de les llistes desque "This Is It" de Michael Jackson debutó nel nᵘ 1. Tamién ye la 16ª banda sonora en debutar nel númberu 1 na hestoria de la llista Billboard 200 (estes bandes sonores inclúin cine, la televisión y películes direutes a videu).<ref name="billboard1"/> [[Ficheru:Arcade Fire 15.jpg|thumb|right|300px|Arcade Fire nun conciertu gratuitu en Montreal mientres la xira de ''The Suburbs'' (2011).]] Arcade Fire tamién contribuyó a la partitura orixinal de la película, [http://www.wikia.com/wiki/c:thehungergames:The_Hunger_Games:_Original_Motion_Picture_Score ''The Hunger Games: Original Motion Picture Score'']. El grupu compunxo l'himnu nacional de Panem, tituláu «Horn of Plenty», un importante leitmotiv qu'apaez en tola película.<ref name="hungergamesmovie1">{{cita web|url=http://hungergamesmovie.org/11126/arcade-fire-created-the-national-anthem-of-panem/ |títulu=Arcade Fire Created the National Anthem of Panem! – Hunger Games |editorial=Hungergamesmovie.org |fecha=2 de marzu de 2012 |fechaaccesu=1 de mayu de 2012|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://hungergamesmovie.org/11126/arcade-fire-created-the-national-anthem-of-panem/|fechaarchivu=23 de payares de 2015}}</ref><ref name="stereogum1">{{cita web|url=http://stereogum.com/984822/arcade-fire-horn-of-plenty-preview/mp3s/ |títulu=Arcade Fire – "Horn Of Plenty" |editorial=Stereogum |fecha=24 de marzu de 2012 |fechaaccesu=1 de mayu de 2012}}</ref> «Tábamos interesaos en faer música que seya más integral na película, según un exerciciu mental» esplicó Butler, quien co-escribió'l cantar con Chassagne. «Y hai un himnu que s'executa al traviés de los llibros, l'himnu nacional del Capitoliu fascista. Asina que como un esperimentu mental, tratemos d'escribir cómo podría sonar. Ye como la idea del Capitoliu de sigo mesmu, básicamente».<ref name="hungergamesmovie1"/><ref name="stereogum1"/> Y amestó que «nun ye un cantar o daqué pop. Ye más un himnu que podría ser tocáu nun gran eventu deportivu como los Xuegos [de la Fame]. Asina que fiximos una estructura pa eso, y entós James Newton Howard fixo una versión en banda sonora cinematográfica de que lo qu'asocede en dellos llugares na película».<ref name="hungergamesmovie1"/><ref name="stereogum1"/> La tema recibió crítiques entusiastes. Según [http://m.spin.com/?KSID=a2f83ebfd2f45df200c47feeb72424y7 ''Spin Mobile''], «Horn of Plenty» «suena al empar esautamente como Arcade Fire y esautamente como un himnu futurista».<ref>{{cita web|url=http://m.spin.com/v/News/ArcadeFireDropDystop/?KSID=f793f0503c083c8bbf9f11464942d450 |títulu=SPIN Mobile – News – Arcade Fire Drop Dystopian 'Hunger Games' Anthem 'Horn of Plenty'. |editorial=M.spin.com |fecha=26 de marzu de 2012 |fechaaccesu=1 de mayu de 2012|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://m.spin.com/v/News/ArcadeFireDropDystop/?KSID=f793f0503c083c8bbf9f11464942d450|fechaarchivu=23 de payares de 2015}}</ref> === 2013-presente: ''Reflektor'' === {{AP|Reflektor}} {{Caxa de cita|"Hai un montón d'ellos, y son na so mayoría de producción propia - como, que nun precisen un productor en cierta forma. Yo creo que va ser un gran discu, la verdá. Toi ansiosu por velo salir."|—[[James Murphy]], 2013<ref name="rollingstone.com">{{cita web|url=http://www.rollingstone.com/music/news/report-new-arcade-fire-release-date-remaneces-20130622|títulu=Report: New Arcade Fire Release Date Remaneces &#124; Music News|fechaaccesu=28 d'ochobre de 2013|fecha=22 de xunu de 2013|editorial=Rolling Stone}}</ref>|alliniación=right|anchu=25em}} Arcade Fire y [[Mercury Records]] confirmó que va llanzar un cuartu álbum a finales de 2013.<ref>{{cita noticia|fechaaccesu=29 d'ochobre de 2012|url=http://www.spin.com/articles/new-arcade-fire-album-likely-ready-late-2013|títulu=New Arcade Fire Album Likely Ready By Late 2013 |obra=Spin Magacín | nome=Daniel | apellíu=Kreps | fecha=25 d'ochobre de 2012}}</ref> N'avientu de 2012, el mánager del grupu de Scott Rodger confirmó que Arcade Fire taba nel estudiu trabayando con [[James Murphy]] de [[LCD Soundsystem]].<ref>{{cita noticia|fechaaccesu=7 d'avientu de 2012|url=http://www.nme.com/news/arcade-fire/67613|títulu=Arcade Fire are in studio with James Murphy, confirms manager |obra=NME Magacín | fecha=7 d'avientu de 2012}}</ref> L'oficial Arcade Fire pre-orde del sitiu web establez la fecha de llanzamientu'l 28 d'ochobre de 2013. La banda anunció'l 18 de xineru 2013, que taben vendiendo la ilesia que tuvieren utilizando como estudio por cuenta de un techu esmarranáu.<ref>{{cita noticia|apellíu=Young|nome=Alex|títulu=Buy Arcade Fire's church|url=http://consequenceofsound.net/2013/01/buy-arcade-fires-church/|fechaaccesu=18 de xineru de 2013|newspaper=[[Consequence of Sound]]|fecha=18 de xineru de 2013}}</ref> A lo llargo de 2013, la banda trabayó nel álbum en dellos estudios de grabación distintes -. Incluyendo [[DFA Records|estudio de DFA Records]] de Murphy en Nueva York. El 22 de xunu de 2013, la revista ''[[Rolling Stone]]'' informó que'l nuevu material del álbum sería llanzáu'l 9 de setiembre de 2013.<ref name="rollingstone.com"/> El 12 de xunetu, la banda anunció al traviés d'una respuesta en [[Twitter]] que'l so nuevu álbum va ser llanzáu'l 29 d'ochobre.<ref>{{cita web|url=http://pitchfork.com/news/51497-arcade-fire-confirm-release-date-for-new-album|títulu=Arcade Fire Announce New Album Release Date &#124; News|fechaaccesu=28 d'ochobre de 2013|fecha=12 de xunetu de 2013|editorial=Pitchfork}}</ref> La especulación de que l'álbum llamaríase ''Reflektor''<ref>[http://www.mexicorockea.com/arcade-fire/reflektor/ «Reflektor», MexicoRockea]</ref> surdió n'agostu dempués de les imáxenes empezaron a circular d'arte de la cai col nome. Estes imáxenes fueron recoyíos nuna cuenta de Instagram y depués xubíes tomaron nota de la fecha de 9 de setiembre y hora de 21:00.<ref>{{cita noticia|títulu = Mysterious 'Reflektor' campaign, thought to be Arcade Fire related, teases September 9 reveal|fecha = 13 d'agostu de 2013|url = http://www.nme.com/news/arcade-fire/71994|obra = [[NME]]|fechaaccesu = 26 d'agostu de 2013}}</ref><ref>{{cita noticia|títulu = Arcade Fire's 'Reflektor' Mural Points To September Surprise|fecha = 26 d'agostu de 2013|obra = [[Spin (magacín)|Spin]]|url = http://www.spin.com/articles/arcade-fire-reflektor-public-mural-album-videu/|apellíu = McGovern|nome = Kyle|fechaaccesu = 26 d'agostu de 2013}}</ref> Arcade Fire confirma la so conexón cola campaña con un cartelu puestu na ciudá de Nueva York el 26 d'agostu 2013.<ref>{{cita noticia|títulu = Arcade Fire confirm mysterious online 'Reflektor' campaign is their doing; something Arcade Fire-related will happen on Sept. 9|fecha = 26 d'agostu de 2013|url = http://arts.nationalpost.com/2013/08/26/arcade-fire-confirm-mysterious-online-reflektor-campaign-is-their-doing-something-arcade-fire-will-happen-on-sept-9-at-9-p-m/|apellíu = Tucker|nome = Rebecca|obra = [[National Post]]|fechaaccesu = 26 d'agostu de 2013}}</ref> una selmana más tarde, la banda llanzó un clip de 15 segundos de música en [[Spotify]] tituláu "9pm 9/9" nel nome del álbum ''Reflektor''.<ref>{{cita noticia|títulu = Arcade Fire release snippet of new music on Spotify - listen|fecha = 2 de setiembre de 2013|url = http://www.nme.com/news/arcade-fire/72410|obra = [[NME]]|fechaaccesu = 2 de setiembre de 2013}}</ref> N'agostu tamién se confirmó que Arcade Fire realizaría la banda sonora de la película de ciencia ficción de [[Spike Jonze]], ''[[Her]]''.<ref>{{cita web|url=http://pitchfork.com/news/51817-arcade-fire-score-spike-jonze-filme-her/|títulu=Arcade Fire Score Spike Jonze Film ''Her''.|fechaaccesu=8 d'agostu de 2013|apellíu=Pelly|nome=Jenn|fecha=7 d'agostu de 2013|editorial=[[Pitchfork Media]]}}</ref> Arcade Fire amás grabó una versión del 1980 d'un senciellu hit "[[Games Without Frontiers]]" pal álbum tributo a [[Peter Gabriel]] ''[[And I ell Scratch Yours]]'', que se publicar en setiembre de 2013.<ref>{{cita noticia | url= http://www.nme.com/news/arcade-fire/71674l | títulu= Arcade Fire cover Peter Gabriel's 'Games Without Frontiers' - listen | obra=NME | fecha=26 de xunetu de 2013 | fechaaccesu=28 d'agostu de 2013}}</ref> [[Ficheru:Win Butler of Arcade Fire.jpg|thumb|245px|[[Win Butler]] con Arcade Fire nel [[Festival de Música y Artes de Coachella Valley|Festival de Coachella]] (2014).]] Arcade Fire foi l'invitáu musical nel estrenu de la temporada 39 de ''[[Saturday Night Live]]'' el 28 de setiembre de 2013. L'episodiu atraxo 6 millones d'espectadores.<ref>{{cita web|url=http://www.deadline.com/2013/10/snl-season-debú-best-in-3-years-demo-wise-and-2-years-overall/|títulu=SNL Season Debú Best In 3 Years Demo-Wise And 2 Years Overall|fechaaccesu=28 d'ochobre de 2013|editorial=Deadline.com}}</ref><ref name="Hollywood">{{cita web|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/tina-fey-open-39th-season-624414|títulu=Tina Fey to Open 39th Season of 'Saturday Night Live'.|fechaaccesu=10 de setiembre de 2013|apellíu=Guthrie|nome=Marisa|fecha=9 de setiembre de 2013|editorial=Hollywood Reporter}}</ref> Tamién apaeció nun especial de media hora na [[NBC]], ''Arcade Fire in Here Comes the Night Time'', que se tresmitió darréu dempués de SNL. Los cameos destacaos especiales por [[Ben Stiller]], [[Bono (músicu)|Bono]], [[Bill Hader]], [[Zach Galifianakis]], [[Rainn Wilson]], [[Aziz Ansari]], [[Eric Wareheim]] y [[Michael Cera]]. La cantidá del conciertu foi filmado en sorpresa, 9 de setiembre d'apaición de la banda en Club Salsathèque de Monterreal.<ref>Gregory Bouchard, [http://www.stereogum.com/1466661/report-from-arcade-fires-surprise-show-at-montreals-salsatheque-9913/concert/ Report From Arcade Fire's Surprise Show At Montreal's Salsathèque 9/9/13], Stereogum, 10 de setiembre de 2013</ref> Arcade Fire presentar en direuto nos [[Premios YouTube de la Música]] el 3 de payares de 2013. L'actuación cuntó con un "videu en vivu" esperimental dirixíu pol cineasta [[Spike Jonze]], y l'actriz [[Greta Gerwig]].<ref>{{cita web|url=http://www.billboard.com/articles/news/5778137/youtube-music-awards-eminem-arcade-fire-lady-gaga-highlight-gleefully-messy|títulu=YouTube Music Awards: Eminem, Arcade Fire, Lady Gaga Highlight Gleefully Messy Show|fechaaccesu=4 de payares de 2013|apellíu=Lipshutz|nome=Jason|obra=Billboard}}</ref> La banda ta anguaño nomáu pa un premiu [[Satellite a la meyor banda sonora]] pa ''Her''.<ref>{{cita web|url=http://www.pressacademy.com/award_cat/current-nominees/|títulu=2013 Nominations|fechaaccesu=4 d'avientu de 2013|editorial=[[International Press Academy]]}}</ref> Tamién fueron nomaos pa [[:en:Los Angeles Film Critics Association Awards 2013|Los Angeles Film Critics Association pa la meyor banda sonora]].<ref>{{cita noticia|títulu='Gravity,' 'Her' Tie for Best Picture With L.A. Film Critics|url=http://variety.com/2013/film/news/l-a-film-critics-voting-in-progress-1200933565/|fechaaccesu=8 d'avientu de 2013|newspaper=[[Variety]]|fecha=8 d'avientu de 2013}}</ref> El 19 d'avientu de 2013, la banda confirmó al traviés de la so Twitter que diben ser cabeza de cartelu pal [[Festival de Glastonbury]] de 2014 el 27 de xunu.<ref>{{cita web|url=https://twitter.com/arcadefire/status/413708754828288000|títulu=Next year, one week in June|fechaaccesu=19 d'avientu de 2013|editorial=Arcade Fire}}</ref> Esta va ser la primer vegada que la banda encabezó'l festival.<ref>{{cita web|url=http://www.musicblogged.com/arcade-fire-headline-friday-at-glastonbury-2014/|títulu=Arcade Fire to headline Friday at Glastonbury 2014|fechaaccesu=20 d'avientu de 2013|fecha=19 d'avientu de 2013|editorial=Music Blogged}}</ref> En [[:en:Juno Awards of 2014|Juno Awards de 2014]], ''Reflektor'' ganó Álbum del Añu y Álbum Alternativu del Añu. === 2017: ''Everything Now'' === En xunu de 2017, coincidiendo cola so participación como cabeces de cartelu de la Primavera Sound, los canadienses estrenaron un nuevu single, Everything Now, que comparte nome col que va ser el so quintu discu, que va salir a la venta'l 28 de xunetu de 2017 .<ref>{{Cita noticia|títulu=Arcade Fire estrena videu y anuncia tolos detalles del so quintu discu {{!}} CrazyMinds|url=http://www.crazyminds.es/noticias/arcade-fire-estrena-video-y-anuncia-toos-los detalles-de-el so-quintu-discu/|fecha=2 de xunu de 2017|fechaaccesu=2 de xunu de 2017|periódicu=CrazyMinds. Música indie|idioma=es-ES}}</ref> == Miembros de la banda == <gallery class="center"> Image:Arcade fire mg 7193.jpg|[[Win Butler]] Image:Arcade Fire-IMG 7608.jpg|[[Régine Chassagne]] Image:Arcade fire mg 7375.jpg|[[Richard Reed Parry]] Image:Arcade fire mg 7179.jpg|[[William Butler]] Image:Arcade Fire-IMG 7574.jpg|Tim Kingsbury Image:Arcade fire mg 7263.jpg|Jeremy Gara </gallery> <gallery class="center"> Image:Sarah Neufeld.jpg|[[Sarah Neufeld]] (miembru de xira) Image:Final Fantasy-Owen Pallett.jpg|[[Owen Pallett]] (miembru de xira) </gallery> {{Columnes}} ;Miembros actuales<ref>{{cita web|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=7273765|títulu=The Arcade Fire In Concert|autor=''[[NPR Music]]''|fecha=17 de febreru de 2007|editorial=npr.org}}</ref> * [[Win Butler]] – [[Canto|voz]], [[guitarra]], [[Baxu llétricu|baxu]], [[mandolina]], [[Preséu de teclado|teclado]] * [[Régine Chassagne]] – voces, [[acordión]], [[Batería (instrumentu musical)|batería]], [[pianu]], [[xilófonu]], [[zanfonía]], [[Flauta duce|grabadores]], teclaos * [[Richard Reed Parry]] – guitarra, baxu, contrabaxu, celesta, teclaos, pianu, órganu, sintetizador, acordión, batería, percusión, coros * [[William Butler]] – sintetizador, baxu, guitarra, percusión. * [[Tim Kingsbury]] – guitarra, baxu, contrabaxu, teclaos * [[Jeremy Gara]] – batería, guitarra, teclaos ;Miembros anteriores * [[Howard Bilerman]] – batería <small>(en ''Funeral'')</small> * [[Josh Deu]] – guitarra <small>(2001–2003)</small> * Alan Lavian – guitarra baxa * Myles Broscoe – guitarra baxa * [[Brendan Reed (musician)|Brendan Reed]] – [[claqué]], tambores, percusión, voces <small>(en ''Arcade Fire'' EP)</small> * Dane Mills – baxu llétricu, batería, el triar fuerte <small>(en ''Arcade Fire'' EP)</small> * [[Wild Light|Tim Kyle]] – guitarra llétrica <small>(en ''Arcade Fire'' EP)</small> {{Nueva columna}} ;Miembros actuales de xira * [[Sarah Neufeld]] – [[violín]], teclaos, coros <small>(2004-2005, 2013–presente; miembru de tiempu completu: 2006-2013)</small> * [[Owen Pallett]] – violín, teclaos, coros <small>(2004-2005, 2011, 2013–presente)</small> * Diol Edmond – percusión <small>(2013–presente)</small> * Tiwill Duprate – percusión <small>(2013–presente)</small> ;Miembros anteriores de xira<ref>{{cita noticia|fechaaccesu=17 de xunetu de 2008|url=http://www.nytimes.com/2007/03/04/magacín/04arcade.t.html|títulu=One Very, Very Indie Band |obra=The New York Times | nome=Darcy | apellíu=Frey | fecha=4 de marzu de 2007}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=10698813|títulu=Arcade Fire: Art-Rock Fueled by Eclecticism and Pain|fechaaccesu=17 de xunetu de 2008|editorial=NPR}}</ref> * [[Marika Shaw|Marika Anthony-Shaw]] – voz del violín, de respaldu <small>(2007-2008, 2010-2011, 2013)</small> * [[Colin Stetson]] – [[Trompa (preséu)|trompa]] * [[Kelly Pratt]] – trompa * [[Pietro Amato]] – trompa <small>(mientres la xira ''Funeral'')</small> * [[Michael Olsen|Mike Olsen]] – [[cello]] <small>(mientres el primer añu de la xira ''Funeral'')</small> * Alex McMaster – cello <small>(en Juno Awards de 2011) {{Final columnes}} == Discografía == {{AP|Discografía de Arcade Fire}} * ''[[Funeral (álbum)|Funeral]]'' (2004) * ''[[Neon Bible]]'' (2007) * ''[[The Suburbs]]'' (2010) * ''[[Reflektor]]'' (2013) * ''[[Everything Now]]'' (2017) * ''We'' (2022) == Xires musicales == * Funeral Tour (2003–2005) * Neon Bible Tour (2007–2008) * The Suburbs Tour (2010–2011) * The Reflektors Mini Tour (2013) * Reflektor Tour (2014) == Ver tamién == * [[Premios y nominaciones de Arcade Fire]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|The Arcade Fire}} * [http://arcadefire.com/ Sitiu web oficial] * [https://www.facebook.com/arcadefire Arcade Fire] en [[Facebook]] * [https://twitter.com/arcadefire Arcade Fire] en [[Twitter]] * [http://instagram.com/arcadefire Arcade Fire] en [[Instagram]] * [http://www.youtube.com/user/ArcadeFireVEVO Arcade Fire] en [[YouTube]]/[[VEVO]] * [http://allmusic.com/artist/arcade-fire-p673409 Arcade Fire] en [[Allmusic]] (n'inglés) * [http://www.indiehoy.com/tag/arcade-fire/ Arcade Fire] en [[IndieHoy]] {{Tradubot|Arcade Fire}} [[Categoría:Grupos de indie rock de Canadá]] [[Categoría:Grupos de dance alternativu]] [[Categoría:Ganadores del premiu Grammy]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] pav42pz9jrkt0n3ip3aps993e2cnndb 0 87621 3699321 3683211 2022-07-25T06:38:21Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Gerald Rudolph Ford, Jr.''', nacíu col nome de '''Leslie Lynch King, Jr.''' ([[Omaha (Nebraska)|Omaha]], [[Nebraska]], [[14 de xunetu]] de [[1913]]-[[Rancho Mirage]], [[California]], [[26 d'avientu]] de [[2006]]), foi'l [[Presidentes de los Estaos Xuníos|trentenu octavu]] [[presidente de los Estaos Xuníos]], qu'exerció'l cargu dende'l 9 d'agostu de 1974 hasta'l 20 de xineru de 1977, tres l'arrenunciu de [[Richard Nixon]] pol [[escándalu Watergate]]. Enantes desempeñara'l cargu de [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|vicepresidente]] del país, mientres ocho meses, tres l'arrenunciu de [[Spiro Agnew]]. Foi'l primeru en ser escoyíu según el procedimientu establecíu na [[Vigesimoquinta Enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos|Vigésimoquinta Enmienda a la Constitución]] d'Estaos Xuníos y al asumir la presidencia, convirtióse tamién na primera y hasta agora única persona qu'exerció tanto la vicepresidencia como la presidencia d'Estaos Xuníos, ensin ser escoyida pol [[Colexu Eleutoral de los Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]]. Foi miembru del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. Mientres la so presidencia remató la [[Guerra de Vietnam]] y robláronse los [[Conferencia sobre la Seguridá y la Cooperación n'Europa|Alcuerdos de Helsinki]]. Tocantes a política interna, Ford atopóse ante'l peor panorama económicu dende la [[Gran Depresión]] de [[1929]]: mientres los sos años na presidencia'l país entró en [[recesión]] y hubo una creciente [[inflación (economía)|inflación]].<ref>{{Cita llibru|apellíos1=Frum|nome1=David|títulu=How We Got Here: The '70s|fecha=2000|editorial=New York: Basic Books|allugamientu=Nueva York|isbn=ISBN 0-465-04195-7|páxina=xxiii, 303}}</ref> Una de les sos decisiones más polémiques foi dar el [[indultu]] al presidente Richard Nixon, implicáu nel llamáu [[Escándalu Watergate]]. En 1976 Ford ganaría a [[Ronald Reagan]] na nominación del [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]], pero perdería per un escasu marxe ante'l [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|demócrata]] [[Jimmy Carter]] nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1976|eleiciones presidenciales]] d'esi añu. Depués de los sos años na presidencia Ford siguió participando nel Partíu Republicanu. Dempués de sufrir problemes de salú morrió na so casa'l 26 d'avientu de 2006, a los 93 años. El so mandatu presidencial, que duró 895 díes, ye'l más curtiu d'ente'l presidentes de los Estaos Xuníos que nun morrieron mientres exercíen el cargu. == Infancia y mocedá == Gerald Ford nació'l 14 de xunetu de 1913 n'[[Omaha (Nebraska)|Omaha]], [[Nebraska]] col nome de Leslie Lynch King, Jr. Foi fíu de Dorothy Ayeri Gardner y Leslie Lynch King, Sr, un comerciante de llana. Vivía nel so llar d'Oklahoma, amás, los güelos paternos de Ford: el banqueru Charles Henry King y Martha Alicia Porter. Dorothy dixebrar de King dieciséis díes dempués de nacíu'l ñácaru, depués de que King, nun arranque de celos, amenaciar con un cuchiellu, y camudóse a [[Oak Park (Illinois)|Oak Park]], una llocalidá d'[[Illinois]] onde vivíen la so hermana Tanisse y el so cuñáu Clarence Haskins James. Más tarde foise al llar de los sos padres, Levi Addison Gardner y Adele Augusta Ayeri, na ciudá de [[Grand Rapids (Michigan)|Grand Rapids]] ([[Michigan]]). Dorothy y King divorciar n'avientu de 1913, consiguiendo la madre la tenencia del so fíu. En febreru de 1916, Dorothy casar en segundes nupcias col vendedor Gerald Rudolff Ford, Sr., polo que Leslie Lynch King, Jr. foi rebautizado '''Gerald Rudolff Ford, Jr.''', anque nun camudó'l so nome llegalmente sinón hasta 1935, y siempres robló como 'Gerald Rudolph Ford, Jr. El güelu paternu de Ford, Charles Henry King, ocupar de la mantención económica del so nietu hasta poco primero de la so muerte en 1930.<ref>{{Cita llibru|apellíos1=Young|nome1=Jeff C.|títulu=The Fathers of American Presidents|fecha=1997|editorial=NC: McFarland & Co|allugamientu=Jefferson|isbn=0-7864-0182-6}}</ref> [[Ficheru:Ford Scout.jpg|thumb|Gerald Ford (marcáu con un círculu coloráu) en 1929 como Boy Scout.]] [[Ficheru:Gerald Ford on field at Univ of Mich, 1933.jpg |thumb|Ford col so uniforme de los Wolverines en 1933.]] Ford tuvo arreyáu colos [[Boy Scouts d'América]], y llegó a ganar el rangu más eleváu d'esi programa, el de Eagle Scout.<ref name="honor">{{Cita llibru|apellíu=Townley|nome=Alvin|url=http://us.macmillan.com/legacyofhonor|títulu=Legacy of Honor: The Values and Influence of America's Eagle Scouts|editorial=St. Martin's Press|allugamientu=Nueva York|páxines=12–13 y 87|isbn=0-312-36653-1|fechaaccesu=26 de marzu de 2012|añu=2007}}</ref> Los Boy Scouts fueron tan importantes a lo llargo de la vida de Ford que la so propia familia pidió qu'asistieren al so funeral. Cerca de 400 Eagle Scouts formaron parte de la procesión funeral, onde formaron una guardia d'honor al averase'l féretro al Muséu del Presidente Gerald R. Ford. Unos cuantos fueron escoyíos como acomodadores dientro de la Catedral Nacional de Washington.<ref>{{Cita web|apellíu=Ray|nome=Mark|añu=2007|url=http://www.scoutingmagazine.org/issues/0703/a-ford.html|títulu=Eagle Scout Welcome Gerald Ford Home|obra=Scouting Magacín|editorial=Boy Scouts of America|fechaaccesu=26 de marzu de 2012}}</ref> Ford asistió a la escuela preparatoria Grand Rapids South High School, onde foi un atleta destacáu y capitán del equipu de [[fútbol americanu]].<ref>{{Cita publicación|títulu=Investigatory Records on Gerald Ford, Applicant for a Commission|fecha=30 d'avientu de 1941|editorial=Gerald R. Ford Presidential Library |url=http://www.ford.utexas.edu/library/document/0069/2825430.pdf |fechaaccesu=18 de payares de 2010}}</ref> En 1930, foi escoyíu al equipu All-City de la lliga [[Grand Rapids City League]]. Tamién llamó l'atención de reclutadores universitarios.<ref name="kunhardt">{{Cita llibru|apellíu=Kunhardt, Jr.|nome=Phillip|url=http://www.americanpresident.org/history/geraldford/biography/resources/ArticlesCopy1/KunhardtFordBio.article.shtml|títulu=Gerald R. Ford "Healing the Nation"|páxines=79–85|editorial=Riverhead Books|allugamientu=Nueva York|fechaaccesu=26 de marzu de 2012|añu=1999}}</ref> Matricular na [[Universidá de Michigan]] en 1935, onde s'estremó tanto como estudiante como deportista. Xugó como [[center (fútbol americanu)|center]] y [[linebacker]] pal equipu de fútbol americanu,<ref name="Atiesta_1">{{cita noticia|apellíu=Wertheimer|nome=Linda|títulu=Special Report: Former President Gerald Ford Dies; Sought to Heal Nation Disillusioned by Watergate Scandal|fecha=27 d'avientu de 2006|editorial=[[National Public Radio]]|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=4529638|fechaaccesu=26 de marzu de 2012}}</ref> ayudando a los [[Michigan Wolverines]] a tener temporaes invictes y Campeonatos Nacionales de la [[División I de la NCAA]] de los Estaos Xuníos en 1932 y 1933, anque na temporada de 1934 los Wolverines solo ganaron un solu partíu. Ford convertir nun xugador bien importante pa Michigan, y dempués d'un partíu nel cual Michigan pudo caltener un marcador empatáu de cero-cero en contra del equipu favoritu, los [[Minnesota Golden Gophers]] (esi añu los Gophers terminaríen como campeones nacionales). Ford recordó tiempu dempués, "Mientres 25 años nos altibaxos del mundu de la política, frecuentemente recordaba les mios esperiencies anteriores, mientres, y dempués d'esi partíu en 1934. Recordales ayudóme en munches ocasiones pa enfrentar situaciones difíciles, pa decidir qu'acciones tenía de tomar, y faer tol esfuerciu posible a pesar de les probabilidaes adverses." Los compañeros d'equipu nomáronlu como'l xugador más pervalible, con un entrenador asistente mentando, "Ellos sintieron que Jerry yera un tipu que se quedaría y engarraría por una causa perdida."<ref name="perry">{{Cita llibru|apellíu=Perry|nome=Will|url=http://www.aafla.org/SportsLibrary/FootballStudies/1999/FS0202h.pdf|formatu=PDF|títulu=The Wolverines: A Story of Michigan Football|capítulu=Non Cheers From the Alumni|páxines=150–152|editorial=The Strode Publishers|allugamientu=Huntsville, Alabama|isbn=0-87397-055-1|fechaaccesu=26 de marzu de 2012|añu=1974}}</ref> Nel intre d'esa mesma temporada, nun partíu en contra de la [[Universidá de Chicago]], Ford "convertir nel únicu futuru presidente de los Estaos Xuníos que llogró [[tackleo|tacklear]] a un futuru ganador d'un [[Troféu Heisman]] cuando baltó al running back [[Jay Berwanger]], quien ganaría'l primera Heisman al añu siguiente."<ref>{{cita noticia |títulu=Ford one of most athletic Presidents |axencia=Associated Press |editorial=MSNBC |fecha=27 d'avientu de 2006 |url=http://www.msnbc.msn.com/id/16367165/ |fechaaccesu=26 de marzu de 2012}}</ref> En 1934, Ford foi convidáu pa xugar en San Francisco nun partíu de beneficencia pa neños lisiados, que llevóse a cabu'l 1 de xineru de 1935.{{ensin referencies}} Siendo parte del equipu Collegiate All-Star de 1935, Ford xugó en contra de los [[Chicago Bears]] nun partíu d'exhibición nel [[Soldier Field]].<ref name="greene">{{Cita llibru|apellíu=Greene|nome=J.R.|títulu=The Presidency of Gerald R. Ford (American Presidency Series)|fechaaccesu=28 d'avientu de 2006|páxina=2|añu=1995|editorial=University Press of Kansas|isbn=978-0-7006-0638-2}}</ref> Por virtú de la carrera política de Ford como Presidente de los Estaos Xuníos, en 1994 la Universidá de Michigan retiró oficialmente'l númberu 48 qu'utilizó Ford. == Congresista por Michigan (1948-1973) == [[Ficheru:GeraldFord1945.jpg|thumb|left|alt=The head and shoulders of a man in a World War Two-yera uniform of the United States Navy.|Gerald Ford en 1945]] En 1948 Ford foi escoyíu miembru republicanu de la [[Cámara de Representantes d'EEXX]] por [[Michigan]]. Mientres la so permanencia nella (hasta 1973), defendió una estricta política conservadora, oponiéndose al desenvolvimientu de programes sociales per parte del gobiernu federal, mientres defendió l'aumentu del presupuestu de defensa.<ref>George Lenczowski (1990). American Presidents, and the Middle East. [[Duke University Press]]. páxs. 132. ISBN 0-8223-0972-6.</ref>En 1963 foi escoyíu xefe de la minoría republicana na Cámara de los Representantes y el presidente [[Lyndon Johnson]] designar miembru de la [[Comisión Warren]], encargada d'investigar l'asesinatu de [[John F. Kennedy|Kennedy]]. == Vicepresidente d'EEXX (1973-1974) == En 1973 sustituyó al vicepresidente de [[Richard Nixon]], [[Spiro Agnew]], cuando ésti dimitió. La idea orixinal de Nixon yera asitiar nel cargu al so secretariu de l'Ayalga y ex gobernador de [[Texas]], [[John Connally]], pero llueu se dio cuenta que'l Congresu nun taba dispuestu a confirmar a nengún políticu de perfil eleváu y llograra entablar bona rellación tantu con republicanos como con demócrates. == Presidente d'EEXX (1974-1977) == [[Ficheru:Ford sworn-in.jpg|thumb|250px|El Xuez Supremu [[Warren Burger]] toma xuramentu al [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidente]] '''Gerald Ford''' como'l 38º [[presidente de los Estaos Xuníos]] nel [[Salón Este]] de la [[Casa Blanca]] mientres Betty Ford repara.]] [[Ficheru:Gerald Ford (portrait).jpg|thumb|185px|Ford nel [[Despachu Oval]], 1974]] El [[9 d'agostu]] de [[1974]], tres apenes nueve meses como vicepresidente, Ford foi nomáu [[presidente de los Estaos Xuníos]] tres la dimisión de Nixon pola mor del escándalu [[Escándalu Watergate|Watergate]]. Intentó mientres el so mandatu recuperar l'enfotu de la nación nel gobiernu, avafada pol sucesu. Pero unu d'el so primeres y más revesosos actos foi perdonar a Nixon de tolos delitos federales que cometiera mientres s'atopaba nel so cargu l'indultu al presidente Richard Nixon, implicáu nel llamáu [[Escándalu Watergate]] foi robláu a les 48 hores d'asumir el cargu. El 8 de setiembre de 1974, Ford emitió la Proclamación de 4311 , que dio a Nixon un total ya incondicional perdón por cualesquier delitu que pudiera cometer en contra d'Estaos Xuníos, mientres foi presidente. Nuna emisión televisada a la nación, Ford esplicó que sintió'l perdón taba nos meyores intereses del país " L'indultu a Nixon xeneró fuertes discutinios, los críticos burllar de la xugada, dixeron que yera un "tratu corruptu" fuera algamáu ente los homes diciendo que'l perdón de Ford foi concedida en cuenta de l'arrenunciu de Nixon, qu'alzara a la presidencia de Ford.El Primer secretariu de prensa de Ford y amigu cercanu Jerald Terhorst arrenunció al so cargu en protesta.<ref>http://www.upi.com/Archives/Audiu/Events-of-1974/Ford-Pardons-Nixon</ref> Llueu s'esforció por camuda-y la cara a la so alministración, faciendo dimitir a la mayoría de los ministros de [[Richard Nixon]]. {{ensin referencies}}Namái'l secretariu d'Estáu [[Henry Kissinger]] y l'acabante nomar secretariu de l'Ayalga [[William Simon]] permanecieron nos sos puestos.D'alcuerdu a los documentos internos de la Casa Blanca y de la Comisión publicáu en febreru de 2016 l'Archivu de Seguridá Nacional de la Universidá George Washington, Ford alterió significativamente l'informe final de la Comisión Rockefeller que s'encargaba d'investigar les actividaes doméstiques de la CIA, sobre la oxeciones del personal directivo de la Comisión. Los cambeos inclúin la eliminación d'una seición de 86 páxines tou en planes d'asesinatu de la CIA y numberoses ediciones nel informe pol entós Xefe de Gabinete de la Casa Blanca, Richard Cheney.<ref>http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB543-Ford-White-House-Altered-Rockefeller-Commission-Report/</ref> == Política interior == Ford enfrentar a tres problemes principales: l'aumentu de la [[inflación]], el [[desemplegu]] y l'usu de la enerxía. Intentó controlar la inflación a cuenta de llindar el gastu de los programes sociales. El presupuestu federal tuvo un déficit creciente tolos años nos cualos Ford foi presidente, dende finales del primer añu de la segunda presidencia del republicanu Nixon el país fundir na peor recesión dende la Gran Depresión cuatro décades antes, sumaos a la escasez de petroleu combustible qu'obligaben al racionamientu.<ref>Stein, Judith (2010). "1975 'Capitalism is on the run'". Pivotal decade: how the United States traded factories for finance in the seventies. New Haven: [[Yale University Press]]. páxs. 1165. ISBN 978-0-300-11818-6.</ref> La economía yera una gran esmolición mientres l'alministración Ford. N'ochobre de 1974, en respuesta a la creciente inflación, Ford presentóse ante'l públicu americanu y pidió-yos sacrificios. Nesi momentu, creíase que la inflación seya la principal amenaza pa la economía, más que l'aumentu del desemplegu, pa 1975 la inflación permanecía en dos díxitos, llegando al 12.37% añal, unu de los niveles más altos na hestoria estauxunidense.<ref> Greene, John Robert. The Presidency of Gerald R. Ford. University Press of Kansas, 1995</ref> Amenorgó los [[impuestu|impuestos]] a la población que disponía de más ingresos por que pudieren mercar más artículos. Aguantar a los pidimientos de proyeutos d'obres públiques patrocinaes pol gobiernu pa crear emplegu.<ref> Greene, John Robert. The Presidency of Gerald R. Ford. University Press of Kansas, 1995, páxina 143</ref> l'aumentu del desemplegu, algamó'l nueve per cientu en mayu de 1975.<ref>Dale Jr., Edwin L. (June 7, 1975). "U.S. jobless rate up to 9.2% in May, highest since '41". The New York Times. p. 1. Stein, Judith (2010). "1975 'Capitalism is on the run'". Pivotal decade: how the United States traded factories for finance in the seventies. New Haven: Yale University Press. páxs. 116–117. ISBN 978-0-300-11818-6.</ref> La so alministración destacó por un constante enfrentamientu col Congresu. En dos años de presidencia, hasta en 66 ocasiones utilizó'l presidente Ford el so derechu de vetu sobre les decisiones del Congresu.<ref> Greene, John Robert. The Presidency of Gerald R. Ford. University Press of Kansas, 1995, páxina 145</ref> En [[1975]] tuvo ocasión de nomar a un xuez pal [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Tribunal Supremu d'EEXX]] pa cubrir la vacante dexada por [[William Douglas]]. Escoyó a [[John Paul Stevens]], xuez del 7º Distritu de la Corte d'Apelaciones, anguaño consideráu como unu de los miembros más izquierdistes de la Corte Suprema.{{ensin referencies}} == Política esterior y defensa == Tocó-y presidir el final de la [[Guerra de Vietnam]]. N'abril de 1975, col exércitu de Vietnam del Norte tomando Saigon, el presidente Ford ordenó la evacuación de 22.000 sudvietnamitas collaboradores d'Estaos Xuníos y la salida de los postreros marines que quedaben na embaxada estauxunidense. Vetó una serie de lleis d'apropiación militar pa contener el déficit presupuestariu.<ref name="Atiesta_1">{{cita noticia|apellíu=Wertheimer|nome=Linda|títulu=Special Report: Former President Gerald Ford Dies; Sought to Heal Nation Disillusioned by Watergate Scandal|fecha=27 d'avientu de 2006|editorial=[[National Public Radio]]|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=4529638|fechaaccesu=26 de marzu de 2012}}</ref> Tuvo nel entierru de [[Luis Carrero Blanco]] en [[1973]] militar y políticu español, qu'ocupó diversos cargos na dictadura de [[Francisco Franco]]. == Intentos d'asesinatu == A pesar de tar pocu más de 2 años na Casa Blanca, el presidente Ford sufrió dos intentos d'asesinatu en [[1975]]. El primeru producióse'l [[5 de setiembre]] en [[Sacramento (California)|Sacramento]], capital de [[California]], cuando una siguidora de [[Charles Manson]], ([[Lynette Fromme|Lynette "Squeaky" Fromme]]) trató de mata-y con cinco disparos d'un Colt del calibre 45. El segundu intentu d'asesinatu producióse namái diecisiete díes dempués en [[San Francisco (California)|San Francisco]]. Tamién una muyer, disparó al presidente con una pistola del calibre 38 cuando esti salía del [[Saint Francis Hotel]], pero nun pudo apuntar bien gracies a la intervención d'[[Oliver Sipple]]. En dambos casos, Ford resultó ilesu. == Eleiciones de 1976 == En [[1976]] Ford ganó a [[Ronald Reagan]] na nominación presidencial del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] tres unes perdures eleiciones primaries. Ford llegó a la convención de Kansas City con 1,187 delegaos. Reagan llegó con 1,070. Pa buscar un mínimu consensu, viose obligáu a prescindir del so vicepresidente, el lliberal [[Nelson Rockefeller]]. Pero finalmente en [[payares]], el candidatu del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]], [[Jimmy Carter]] venció a Ford nes eleiciones presidenciales d'esi añu. Ford, quien empezara la campaña, cuasi trenta puntos per debaxo n'estimación de votu, según la gran mayoría de les encuestes d'opinión, emplegóse a xeitu mientres la campaña eleutoral, pero Carter facer col 50% del votu popular frente al 48% de Ford. == Papel na Convención Nacional Republicana de 1980 == [[Ficheru:FordNixonBushReaganCarter.jpg|thumb|Los presidentes '''Gerald Ford''', [[Richard Nixon]], [[George H. W. Bush]], [[Ronald Reagan]] y [[Jimmy Carter]] (d'esquierda a derecha) nuna reproducción del [[Despachu Oval]] mientres la inauguración de la [[Biblioteca y Muséu Presidencial de Ronald Reagan]] en 1991.]] Ford siguió siendo influyente nos círculos republicanos dempués de que dexara'l so cargu, tando en cantu d'algamar la nominación vicepresidencial en [[1980]]. Na Convención Nacional Republicana de 1980, celebrada en [[Detroit]], yera consideráu como'l favoritu pa faese cola nominación a la vicepresidencia. Les negociaciones llevar a cabu nos pisos 69 y 70 del Hotel Plaza de Detroit. El negociadores de Ford yeren [[Henry Kissinger]], [[Alan Greenspan]], [[Jack Marsh]] y [[Bob Barrett]]. El negociadores de Reagan yeren [[William Casey]], [[Edwin Meese]] y [[Richard Wirthlin]]. Cuando l'alcuerdu paecía inminente, [[Walter Cronkite]] entrevistó na [[CBS]] a Gerald Ford, al que preguntó sobre la so posible candidatura a la vicepresidencia, "¿Sería daqué paecíu a una co-presidencia?", a lo que Ford respondió "Eso ye daqué que'l gobernador Reagan tuviera de considerar". El comentariu de la "co-presidencia" nun gustó nada a la xente de Reagan y les negociaciones rompiéronse. Pero yá-y quedaba poco tiempu al equipu de Reagan pa decidise por un candidatu a la vicepresidencia, y esto provocó que finalmente recurrieren a la opción más fácil y ufiertar a [[George H. W. Bush|George Bush]], quien fuera rival de Reagan nes primaries. Tiempu dempués Ford declaró que'l so principal oxetivu na convención fuera procurar que George Bush entrara nel ''ticket''. Esto confirmó los barruntos de munchos de que Ford en realidá actuara como axente de la [[Comisión Trilateral]] y la [[Chase Manhattan Bank]] (agora parte del [[JP Morgan Chase & Co]]) pa introducir al so home (George Bush) na candidatura, procurando que l'equipu de Reagan desdexara la planificación d'alternatives ante la seguridá de qu'escoyeríen a Ford, pa dempués nel últimu día de convención tener que recurrir a Bush ante la falta de tiempu y previsión. == Fallecimientu == [[Ficheru:Ford-capitol-rotunda.JPEG|200px|thumb|El Presidente Ford en Llutu so la cúpula central del capitoliu en [[Washington, D.C.]], 30 d'avientu de 2006.]] Gerald Ford finó a los 93 años y 165 díes el día [[26 d'avientu]] de [[2006]] a les 6:45 p.m., hora del Pacíficu nel so llar en [[Rancho Mirage, California]], el mesmu día en que 34 años antes finó otru ex-presidente d'Estaos Xuníos: [[Harry S. Truman]]. Sábese que Ford cadecía de quebrantos nel so salú pola so avanzada edá, pero los detalles del decesu fueron calteníos en priváu pola so familia, que tuvo rexuntada nel sepelio. Ford tuvo en llutu, so la cúpula central del [[Capitoliu|Capitoliu de los Estaos Xuníos]] en Washington, D.C. el [[30 d'avientu]] de [[2006]], arrodiáu por miembros del Congresu. El [[30 d'avientu]] de [[2006]], el Presidente Ford foi'l novenu Presidente del país en tar de llutu nel [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|capitoliu]] del país. Tuvo debaxo de la cúpula 4 díes, mientres los cualos los ciudadanos pudieron rindi-y los sos respetos. El Presidente, [[George W. Bush]], decretó'l día [[2 de xineru]], día nacional de llutu; asistió al actu'l [[Vicepresidente]] [[Dick Cheney]] que-y dio a [[Betty Ford]] la bandera estauxunidense, que foi asitiada sobre'l ataúd del fináu Presidente. == Ver tamién == * [[Muséu del Presidente Gerald R. Ford]] * [[Biblioteca Presidencial de Gerald R. Ford]] == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commons|Gerald Ford}} * [http://www.qfrases.com/gerald_ford.php Frases de Gerald Ford] {{NF|1913|2006|Ford, Gerald R.}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Gerald Ford}} [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] [[Categoría:Persones d'Omaha (Nebraska)]] 4014mf3hadp033kf2bg9usx25rslhp6 0 87693 3699333 3599200 2022-07-25T06:39:55Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''John Quincy Adams''' ([[11 de xunetu]] de [[1767]] – [[23 de febreru]] de [[1848]]) foi un diplomáticu y políticu d'Estaos Xuníos que aportó a el sestu presidente de los [[Estaos Xuníos]] (1825-1829). Foi miembru del [[Partíu Federalista]], del [[Partíu Demócrata-Republicanu]], del [[Partíu Nacional-Republicanu]] y, más tarde, del [[Partíu Anti-Masónicu]] y del [[Partíu Whig]]. Adams foi fíu del segundu presidente de EE. XX., [[John Adams]] y de la so esposa Abigail Adams. Foi diplomáticu y tuvo implicáu en numberoses negociaciones internacionales. Amás, como Secretariu d'Estáu, participó na creación de la [[Doctrina Monroe]]. Cuando foi presidente entamó un programa de modernización y desenvolvimientu de la educación, que foi bloquiáu pol Congresu. Adams nun consiguió la reeleición en 1828, al perder contra [[Andrew Jackson]]. Adams, dempués de dexar el cargu, foi escoyíu pa la [[Cámara de Representantes]] por [[Massachusetts]]; foi l'únicu presidente en faelo, siendo miembru de la Cámara los postreros 17 años de la so vida. Na [[Cámara de Representantes]] convertir nun líder abolicionista, ya inclusive llegó a afirmar que, en casu de qu'españara una guerra civil, el presidente podría abolir la esclavitú per mediu de los sos poderes de guerra (un derechu del presidente recoyíu na Constitución); tal que fizo [[Abraham Lincoln]] en 1863 mientres la [[Guerra de Secesión]] cola [[Proclamación d'Emancipación]]. == Infancia y mocedá == Adams, fíu d'[[Abigail Adams]] y [[John Adams]], nació na ciudá de Braintree, conocida anguaño como [[Quincy (Massachusetts)|Quincy]] (non nel so honor sinón nel de [[Josiah Quincy]], el so güelu maternu). La casa onde nació John Quincy Adams, que forma parte na actualidá del ''[[Parque Históricu Nacional Adams|Adams National Historical Park]]'', permanez abierta al públicu. Ta mui cerca de Abigail Adams Cairn, el llugar onde Adams guardó la [[batalla de Bunker Hill]] cuando tenía siete años. Adams tuvo noticies per primer vegada de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración d'Independencia]] peles cartes que'l so padre escribió a la so madre dende'l Segundu Congresu Continental en [[Filadelfia]]. Adams pasó bona parte de la so mocedá acompañando al so padre pol estranxeru que foi embaxador en Francia dende 1778 hasta 1779, y de los Países Baxos de 1780 a 1782. Mientres casi trés años, acompañó a [[Francis Dana]] como secretariu na so misión a [[San Petersburgu]], por que reconocieren al nuevu país. Tamién pasó una temporada en [[Finlandia]], [[Suecia]] y [[Dinamarca]], y en 1804 publicó un diariu de viaxe sobre [[Silesia]]. Mientres esos años nel estranxeru, Adams consiguió apoderar el francés y l'holandés; tamién se familiarizó col alemán y otres llingües europees. En 1788 graduar nel [[Harvard College]] (la Adams House del Harvard College foi llamada asina n'honor de Adams y el so padre). De 1787 a 1789 tuvo d'aprendiz d'abogáu con Theophilus Parsons en Newburyport, [[Massachusetts]]. Foi almitíu nel colexu d'abogaos en 1791 y empezó a exercer d'abogáu en [[Boston]]. == Entamos de la so vida política == [[Ficheru:Louisa Adams.jpg|thumb|left|[[Louisa Adams|Louisa Catherine Adams]].]] [[George Washington]] nomó a Adams embaxador pa los [[Países Baxos]] en 1794 y pa [[Portugal]] en 1796. Cuando'l so padre convertir en presidente, designar embaxador pa [[Prusia]], a pidimientu de Washington. Adams siguió nel puestu hasta 1801 y, nel exerciciu del mesmu, casóse en Londres con Louisa Catherine Johnson, la fía d'un comerciante norteamericanu. Mientres casi dos sieglos Adams foi l'únicu presidente que la so esposa nació nel estranxeru, hasta [[Donald Trump]]. Adams tornó a [[Quincy (Massachusetts)|Quincy]] en 1801. Mientres esti periodu moró na Old House, na actualidá un muséu. Empezó la so carrera política nes [[Eleiciones a la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos de 1802 en Massachusetts|eleiciones de 1802]], cuando intentó, ensin ésitu, consiguir un puestu na Cámara de Representantes como federalista. Sicasí, foi escoyíu senador por [[Massachusetts]] esi mesmu añu. Poco dempués, la [[Corte Xeneral de Massachusetts]] escoyó a Adams pal [[Senáu]] como federalista, nel que tuvo dende 1803 a 1808. Nesi últimu añu, rompió colos Federalistes, abandonó'l so puestu nel Senáu, y xunióse a los Demócrates-Republicanos. Tuvo d'embaxador varios años más per distintos países d'Europa. En 1814 participó nel [[Tratáu de Gante]], como representante de EE. XX. == Secretariu d'Estáu == De 1817 a 1825 foi [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Secretariu d'Estáu]] nel gobiernu de [[James Monroe]]. Mientres esi periodu xugó un papel decisivu na adquisición de [[Florida]]. De normal los sos puntos de vista coincidíen colos de Monroe. En calidá de [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Secretariu d'Estáu]] axustó'l [[Tratáu de Adams-Onís]] (o Tratáu de Transcontinentalidad) y redactó la [[Doctrina Monroe]], que prevenía a los estaos europeos d'intervenir n'América: el famosu «América pa los americanos». == Eleiciones presidenciales de 1824 == Adams allegó a les eleiciones presidenciales de 1824 con otros trés candidatos: el [[Presidente de la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] [[Henry Clay]] de [[Kentucky]], el [[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Secretariu de l'Ayalga]] [[William H. Crawford]] de [[Xeorxa]], y el [[Senador]] [[Andrew Jackson]] de [[Tennessee]]. Dempués de que Crawford sufriera un [[ictus]], nun hubo un claru favoritu. Cuando se celebró la eleición el día [[9 de payares]] de [[1824]], Jackson llogró 151.363 votos (otres fontes falen d'hasta 153.544 votos) que representaben un 41,36% de los votos populares; ente que Adams llogró ente 108.740 y/o 113.142 votos (alredor d'un 30,92% del votu popular); Clay llegó de terceru nel sufraxu popular con 47.545 votos o 47.136 (12,99% del votu popular); y Crawford foi'l menos votáu con 41.032 votos o 46.618 (11,21% d'esi sufraxu popular). Otros 6.616 votos populares (1,81%) fueron pa nomaos a Eleutores demócrates-republicanos ensin comprometer primeramente con nengún candidatu presidencial; y 6.230 votos populares (1,70%) a otres opciones.<ref>[http://uselectionatlas.org/RESULTS/national.php?year=1824&f=0&off=0&elect=0 1824 Presidential Xeneral Election Results, en uselectionatlas.org]</ref><ref>[http://www.ipl.org/div/potus/jqadams.html John Quincy Adams, n'Internet Public Library (IPL)]</ref> Sicasí, nel [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]] les coses fueron daqué distintes: Jackson tenía 99 Eleutores, Adams 84, Crawford 41, y Clay 37. Como nengún tenía mayoría absoluta nesi colexu eleutoral, a tenor de la [[Docena Enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos|12ª enmienda]], la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos tenía d'escoyer ente los trés candidatos más votaos: Jackson, Adams y Crawford. Na Cámara los congresistes de cada Estáu teníen de decidir a que candidatu da-y el votu del so Estáu respeutivu, yá que d'alcuerdu a la Constitución na eleición cada Estáu tenía un votu; y una vegada tomada la decisión pola mayoría de la delegación congresional del Estáu'l so votu diba pal candidatu escoyíu. Clay, anque quedara en cuarta posición y, por tanto, nun optaba a ser escoyíu, tenía enforma poder como Presidente de la Cámara. Crawford, cuidao que sufrió un [[ictus]] en 1823, nun tenía posibilidaes reales de ser escoyíu. Clay, qu'odiaba a Jackson y compartía la posición de Adams tocantes a política arancelaria y d'obres públiques, convenció a la Cámara por que votara por Adams, siendo ésti escoyíu'l [[9 de febreru]] de [[1825]] na primer votación col sofitu de 13 estaos contra 7 que sofitaron a Jackson y 4 a Crawford. La victoria de Adams sosprendió a Jackson, que ganara en votu eleutoral y popular, y esperaba ser escoyíu presidente. Cuando Adams nomó a Clay [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Secretariu d'Estáu]] –el cuidao que ocuparon los sos trés predecesores antes de llegar a la presidencia– los demócrates partidarios de Jackson sintiéronse ultraxaos. Esta disputa foi siempres una carga mientres el mandatu de Adams y contribuyó sobremanera a la derrota de Adams nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1828|eleiciones de 1828]], na que, esta vegada sí, Jackson facer cola presidencia. == Presidencia 1825-1829 == [[Ficheru:John_Quincy_Adams_by_GPA_Healy,_1858.jpg|thumb|right| Retrato oficial de Adams na Casa Blanca.]] Adams, que foi'l sestu presidente d'[[Estaos Xuníos]], tuvo nel cargu dende'l 4 de marzu de 1825 hasta'l 3 de marzu de 1829. Xuró'l so cargu sobre un llibru de lleis, en llugar de faelo sobre la [[Biblia]], como yera habitual. === Política interior === Mientres el so mandatu, trabayó nel desenvolvimientu del [[Sistema Americanu]], que consistía na aplicación d'altos aranceles pa promover el desenvolvimientu internu como la construcción de carreteres, y un bancu nacional pa fomentar la iniciativa granible y crear una divisa nacional. Nel so primer discursu añal nel Congresu, Adams presentó un ambiciosu programa de modernización qu'incluyía carreteres, canales, una universidá nacional, un observatoriu astronómicu, ente otres iniciatives. El sofitu a les sos propuestes foi llindáu, inclusive nel so partíu. Bona parte de les sos iniciatives nel Congresu atopar cola oposición de los partidarios de Jackson, qu'inda se sentíen indignaos. Sicasí, dalgunes de los sos propuestes si que fueron aceptaes, esto ye, l'ampliación de la carretera de Cumberland a Ohio con vistes a una futura ampliación a [[St. Louis]]; l'empiezu de la Canal Chesapeake y Ohio; la conexón de los [[Grandes Llagos (América del Norte)|Grandes Llagos]] col [[ríu Ohio]] en [[Ohio]] ya [[Indiana]]; y l'ampliación y reconstrucción de la Canal Dismal Swamp en [[Carolina del Norte]]. Unu de los asuntos qu'estremaron a l'Alministración foi l'aplicación de los aranceles proteicionistes. [[Henry Clay]] sofitar, pero nun lu faía'l Vicepresidente, John C. Calhoun. La posición de Adams nun se conocía, porque'l so eleutoráu taba estremáu. Cuando Adams perdió'l control del Congresu en 1827, la situación volvióse más complicada si quepe. La firma de la [[Llei de los Aranceles de 1828]], ganó-y una gran impopularidá, básicamente nel Sur. [[Ficheru:canal swains lock 20040911 121236 2.jpg|thumb|left|[[Canal Chesapeake y Ohio]] en Swain's Lock.]] Adams y Clay fundaron un nuevu partíu, el [[Partíu Nacional-Republicanu]], que nun llegó a tener enforma ésitu. Nes eleiciones de 1827, Adams y los sos partidarios perdieron el control del Congresu. El senador por [[Nueva York]] [[Martin Van Buren]], futuru presidente y partidariu de Jackson, convertir n'unu de los líderes del Senáu. Munches de les dificultaes a les que s'enfrentó Adams fueron debíes a la so oposición a sustituyir a los miembros de l'Alministración que sofitaben a Jackson, porque cuntaba que solo la incompetencia yera motivu de sustitución. Por casu, [[John McLean]], el so [[Postmaster Xeneral]] (l'encargáu del sistema postal), siguió nel cargu a pesar de qu'usaba la so influencia pa ganase'l favor de los partidarios de Jackson. Sicasí, el gobiernu de Jackson foi'l principiu del conocíu como ''spoils system'', una espresión inglesa que describe la práutica pola cual los partíos políticos del gobiernu distribúin a los sos propios miembros y simpatizantes cargos institucionales y posiciones de poder. Otru golpe a la presidencia de Adams foi'l so arrogante política colos Nativos Americanos. Los colonos que taben instalaos na frontera clamaben por una política más expansionista. Cuando'l Gobiernu Federal quixo imponer la so autoridá en beneficiu de los [[Cherokees]], el gobernador de [[Xeorxa]] llevantar n'armes. Esti fechu fixo abarruntar la futura secesión de los estaos del Sur mientres la Guerra Civil. Adams definió la so política interior como continuista de la política de [[James Monroe|Monroe]]. Per otra parte, años dempués [[Andrew Jackson]] y [[Martin Van Buren]] empecipiaron la política de treslláu de los Indios al oeste. === Política esterior === Adams, na so dómina de [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Secretariu d'Estáu]], ye consideráu como unu de los meyores diplomáticos de la hestoria de EE. XX., aportando a inclusive unu de los creadores de la [[Doctrina Monroe]]. Sicasí, mientres el so mandatu presidencial, Adams nun consiguió grandes llogros en política esterior; la oposición a la que se tuvo qu'enfrentar nel Congresu motivó qu'esto nun llegara a asoceder. Ente los pocos ésitos diplomáticos mientres el so mandatu podemos incluyir trataos de reciprocidá con numberosos estaos, ente los que s'inclúin [[Dinamarca]], [[Méxicu]], la [[Lliga Hanseática]], los países escandinavos, [[Prusia]] y [[Austria]]. Sicasí, gracies a los ésitos collechaos cuando yera Secretariu d'Estáu, la mayor parte de los problemes a los que se tuviera qu'enfrentar siendo presidente yá fueren resueltos años antes por él mesmu. [[Ficheru:John Q. Adams.jpg|thumb|right|[[Daguerrotipu]] de John Quincy Adams en 1843, por [[Mathew Brady|Brady]]. Ésta ye la primer fotografía d'un presidente norteamericanu, y foi realizada 14 años dempués de dexar el cargu.]] [[Ficheru:John Quincy Adams Presidential Coin obverse.jpg|thumb|right|Dólar cola efixe de John Quincy Adams.]] === Fin de la Presidencia === John Quincy Adams dexó'l cargu'l 4 de marzu de 1829, en perdiendo les eleiciones en 1828. Adams nun allegó a la invistidura del so socesor, [[Andrew Jackson]], que lo había desairado públicamente al nun faer la tradicional «llamada de cortesía» al Presidente saliente. Adams convertir n'unu de los trés presidentes que decidieron nun allegar a la invistidura del so socesor; los otros fueron [[John Adams|el so padre]] y [[Andrew Johnson]]. == Eleiciones de 1828 == Tres la invistidura de Adams en 1825, Jackson arrenunció al so puestu nel Senáu. Mientres cuatro años trabayó duru, xunto a los sos partidarios nel Congresu, pa ganar a Adams nes Eleiciones Presidenciales de 1828. La campaña tuvo basada no personal, y a pesar de que nengún de los candidatos fixo campaña personalmente, los sos partidarios sí que lo fixeron. El momentu más duru de la campaña llegó cuando la prensa acusó a la muyer de Jackson, Rachel, de bigamia. Ella morrió unes selmanes dempués de les eleiciones. Jackson declaró que perdonaría a los que lu faltaron, pero que nunca llograría perdonar a los que echaron llevantos a la so esposa. Adams perdió les eleiciones per un marxe decisivu; ganó nos mesmos estaos que'l so padre nes eleiciones de 1800: los estaos de [[Nueva Inglaterra]], [[Nueva Jersey]] y [[Delaware]]. Jackson venció nel restu sacante [[Nueva York]] y [[Maryland]], que dieron los sos votos eleutorales a Adams. == Congresista == Adams nun se retiró en dexando'l cargu, sinón que se presentó polos Nacionales Republicanos al Congresu, siendo escoyíu nes eleiciones de 1830. Foi'l primer Presidente en ser escoyíu pal Congresu dempués del so mandatu. Resultó escoyíu n'ocho causes, ocupando'l so puestu de congresista mientres 17 años, dende 1831 hasta la so muerte. Nel Congresu, foi presidente del Comité de Manufactures, el Comité d'Asuntos Indios y el Comité d'Asuntos Esteriores. Convirtióse amás n'unu de los líderes abolicionistes del Congresu. Mientres los años 1836-1837, Adams presentó numberosos pidimientos al Congresu pa l'abolición de la esclavitú y el comerciu d'esclavos nel [[Distritu de Columbia]] y en tol país. La ''Gag_Rule'' evitó que s'aldericara l'asuntu de la esclavitú dende 1836 hasta 1844, pero Adams, con frecuencia, ignorar. En 1834 intentó ensin ésitu convertise en Gobernador de Massachusetts pol [[Partíu Antimasónico]], perdiendo frente a [[John Davis (Gobernador de Massachusetts)|John Davis]]. En 1841 formó parte de la defensa nel casu d'Estaos Xuníos contra los africanos de [[L'Amistá]] nel [[Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos]]. Argumentó con ésitu que los africanos, que se fixeren col control d'un barcu español nel que taben siendo tresportaos illegalmente como esclavos, tendríen de ser consideraos llibres, y non deportaos a [[Cuba]] (inda so control español). A tenor del socesor d'[[Andrew Jackson]], [[Martin Van Buren]], el [[Departamentu de Xusticia de los Estaos Xuníos]] argumentaba que los africanos teníen de ser deportaos por remontar se y por asesinar a los oficiales del barcu. Adams consiguió-yos la llibertá, col derechu a quedase en EE. XX. o a tornar a África. Adams acotó como causa principal que EE. XX. prohibiera'l comerciu internacional d'esclavos, a pesar de que si taba dexáu dientro del país. == Muerte == Mientres se preparar pa dirixise a la Cámara de Representantes el 21 de febreru de 1848, esmorecer tres sufrir una hemorraxa cerebral. Dos díes depués, el 23 de febreru, morrió nel edificiu del [[Capitoliu]], en [[Washington D.C.]] Les sos últimes pallabres fueron les siguientes: «This is the last of Earth. I am happy». (Esto ye lo último de la Tierra. Toi feliz). Foi soterráu nel panteón familiar en Quincy. Tres la muerte de la so esposa, el so fíu soterrar xunto a ella nel panteón familiar de la ''United First Parish Church''. Los sos padres tamién tán soterraos ellí. == Familia == [[Ficheru:Graves of the Adams, Quincy, Massachusetts.JPG|thumb|Tumbes de los Presidentes [[John Adams]] (esquierda) y John Quincy Adams (derecha) y les sos esposes, nun panteón familiar cerca de la [[United First Parish Church, Quincy, Massachusetts|United First Parish Church]].]] John Quincy Adams y Louisa Catherine (Johnson) Adams tuvieron trés fíos y una fía. Louisa nació en 1811, pero morrió un añu dempués mientres la familia taba en Rusia. Al so primer fíu llamar George Washington Adams, n'honor del primer presidente. Tantu George como'l so segundu fíu, John (1803-1834), tuvieron vides bien aturbolinaes y morrieron a edaes tempranes. El fíu menor, [[Charles Francis Adams]], siguió la carrera diplomática y política del so padre. En 1870 Charles Francis construyó la primer biblioteca presidencial de los Estaos Xuníos, n'honor al so padre. La Stone Library inclúi cerca de 14.000 llibros escritos en 12 idiomes. La biblioteca atópase na «Old House» nel Adams National Historical Park de Quincy, Massachusetts. L'actriz [[Mary Kay Adams]] ye descendiente de John Quincy Adams. John Adams y John Quincy Adams fueron los primeros padre y fíu que llegaron a la presidencia (los otros fueron [[George H. W. Bush]] y [[George W. Bush]]), dambos fueron presidentes namái mientres un mandatu. == Ver tamién == * [[Tratáu Adams-Onís]] * [[Tratáu de Gante]] * [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1820]] * [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1824]] * [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1828]] == Referencies. == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{Cita publicación|apellíu=Allgor |nome=Catherine |enllaceautor= |coautor= |añu=1997 |mes= |títulu='A Republican in a Monarchy': Louisa Catherine Adams in Russia |revista=Diplomatic History |volume=21 |númberu=1 |páxines=15–43 |issn=0145-2096 |url= |fechaaceso= |cita=}} Fulltext in Swetswise, Ingenta and Ebsco. Louisa Adams was with JQA in St. Petersburg almost the entire time. While not officially a diplomat, Louisa Adams did serve an invaluable role as wife-of-diplomat, becoming a favorite of the tsar and making up for her husband's utter lack of charm. She was an indispensable part of the American mission. * Bemis, Samuel Flagg. ''John Quincy Adams and the Foundations of American Foreign Policy.'' vol 1 (1949), ''John Quincy Adams and the Union'' (1956), vol 2. Pulitzer prize biography. * {{Cita publicación|apellíu=Crofts |nome=Daniel W. |enllaceautor= |coautor= |añu=1997 |mes= |títulu=Congressmen, Heroic and Otherwise |revista=Reviews in American History |volume=25 |númberu=2 |páxines=243–247 |issn=0048-7511 |url= |fechaaceso= |cita=}} Fulltext in Project Muse. Adams role in antislavery petitions alderica 1835-44. * Holt, Michael F. ''The Rise and Fall of the American Whig Party: Jacksonian Politics and the Onset of the Civil War.'' 1999. * Lewis, James Y., Jr. ''John Quincy Adams: Policymaker for the Union.'' Scholarly Resources, 2001. 164 pp. * {{Cita publicación|apellíu=Mattie |nome=Sean |enllaceautor= |coautor= |añu=2003 |mes= |títulu=John Quincy Adams and American Conservatism |revista=Modern Age |volume=45 |númberu=4 |páxines=305–314 |issn=0026-7457 |url= |fechaaceso= |cita=}} Fulltext online at Ebsco * {{Cita publicación|apellíu=McMillan |nome=Richard |enllaceautor= |coautor= |añu=2001 |mes= |títulu=Election of 1824: Corrupt Bargain or the Birth of Modern Politics? |revista=New England Journal of History |volume=58 |númberu=2 |páxines=24–37 |id= |url= |fechaaceso= |cita=}} * {{Cita publicación|apellíu=Miller |nome=Chandra |enllaceautor= |coautor= |añu=2000 |mes= |títulu='Title Page to a Great Tragic Volume': the Impact of the Missouri Crisis on Slavery, Race, and Republicanism in the Thought of John C. Calhoun and John Quincy Adams |revista=Missouri Historical Review |volume=94 |númberu=4 |páxines=365–388 |issn=0026-6582 |url= |fechaaceso= |cita=}} Shows that both men considered splitting the country as a solution. * Nagel, Paul C. ''John Quincy Adams: A Public Life, a Private Life'' (1999) * {{Cita publicación|apellíu=Parsons |nome=Lynn Hudson |enllaceautor= |coautor= |añu=2003 |mes= |títulu=In Which the Political Becomes Personal, and Vice Trata: the Last Ten Years of John Quincy Adams and Andrew Jackson |revista=Journal of the Early Republic |volume=23 |númberu=3 |páxines=421–443 |issn=0275-1275 |url= |fechaaceso= |cita=}} * {{Cita publicación|apellíu=Portolano |nome=Marlana |enllaceautor= |coautor= |añu=2000 |mes= |títulu=John Quincy Adams's Rhetorical Crusade for Astronomy |revista=Isis |volume=91 |númberu=3 |páxines=480–503 |issn=0021-1753 |url= |fechaaceso= |cita=}} Fulltext online at Jstor and Ebsco. He tried and failed to create a national observatory. * {{Cita publicación|apellíu=Potkay |nome=Adam S. |enllaceautor= |coautor= |añu=1999 |mes= |títulu=Theorizing Civic Eloquence in the Early Republic: the Road from David Hume to John Quincy Adams |revista=Early American Literature |volume=34 |númberu=2 |páxines=147–170 |issn=0012-8163 |url= |fechaaceso= |cita=}} Fulltext online at Swetswise and Ebsco. Adams adapted classical republican ideals of public oratory to America, viewing the multilevel political structure as ripe for "the renaissance of Demosthenic eloquence". Adams's ''Lectures on Rhetoric and Oratory'' (1810) looks at the fate of ancient oratory, the necessity of liberty for it to flourish, and its importance as a unifying element for a new nation of diverse cultures and beliefs. Just as civic eloquence failed to gain popularity in Britain, in the United States interest faded in the second decade of the 18th century as the "public spheres of heated oratory" disappeared in favor of the private sphere. * {{Cita publicación|apellíu=Rathbun |nome=Lyon |enllaceautor= |coautor= |añu=2000 |mes= |títulu=The Ciceronian Rhetoric of John Quincy Adams |revista=Rhetorica |volume=18 |númberu=2 |páxines=175–215 |issn=0734-8584 |url= |fechaaceso= |cita=}} Shows how the classical tradition in xeneral, and Ciceronian rhetoric in particular, influenced his political career and his response to public issues. Adams remained inspired by classical rhetorical ideals long after the neo-classicalism and deferential politics of the founding generation had been eclipsed by the commercial ethos and mass democracy of the Jacksonian Yera. Many of Adams's idiosyncratic positions were rooted in his abiding devotion to the Ciceronian ideal of the citizen-orator "speaking well" to promote the welfare of the polis. * {{Cita llibru |títulu=John Quincy Adams |apellíos=Remini |nome=Robert V. |enllaceautor= |coautor= |añu=2002 |editorial=Times Books |allugamientu=Nueva York |isbn=0805069399 |páxines=}} * {{Cita llibru |títulu=Heir to the Fathers: John Quincy Adams and the Spirit of Constitutional Government |apellíos=Wood |nome=Gary V. |enllaceautor= |coautor= |añu=2004 |editorial=Lexington |allugamientu=Ladham, MD |isbn=0739106015 |páxines=}} * {{Cita llibru |títulu=The American Presidency |apellíos=Brinkley |nome=Alan |enllaceautor= |coautores=Dyer, Davis |añu=2004 |editorial=Houghton Mifflin |allugamientu=Boston |isbn=0618382739 |páxines=}} * Butterfield, L. H. et al., eds., ''The Adams Papers'' (1961- ). Multivolume letterpress edition of all letters to and from major members of the Adams family, plus their diaries; still incomplete.[http://web.archive.org/web/http://www.masshist.org/adams_editorial/volumes_published.cfm] * Adams, John Quincy, ''Lectures on Rhetoric and Oratory'', 1810 (facsimile ed., 1997, Scholars' Facsimiles & Reprints, ISSN 9780820115078). == Enllaces esternos == {{Commons|John Quincy Adams}} {{wikiquote|John Quincy Adams}} {{Cervantes Virtual author|id=462|John Quincy Adams}} * Official NPS website: [http://www.nps.gov/adam/ Adams National Historical Park] * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/ja6.html White House Biography] * [http://www.american-presidents.com/john-quincy-adams John Quincy Adams Biography and Fact File] * [http://www.usa-presidents.info/jqadams.htm Biography of John Quincy Adams] * [http://johnqadams.org/ Biography of John Quincy Adams by Appleton's and Stanley L. Klos] * [http://www.yale.edu/lawweb/avalon/presiden/inaug/qadams.htm Inaugural Address] * [[State of the Union|State of the Union Addresses]]: [http://www.usa-presidents.info/union/jqadams-1.html 1825], [http://www.usa-presidents.info/union/jqadams-2.html 1826], [http://www.usa-presidents.info/union/jqadams-3.html 1827], [http://www.usa-presidents.info/union/jqadams-4.html 1828] * [http://web.archive.org/web/http://www.fff.org/freedom/1001y.asp July 4, 1821 Independence Day Speech] * [http://www.doctorzebra.com/prez/g06.htm Medical and Health history of John Quincy Adams] * [http://americanheraldry.org/pages/index.php?n=President.Adams Armigerous American Presidents Series] * [http://www.lonang.com/exlibris/misc/1839-jub.htm The Jubilee of the Constitution: A Discourse] * [http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=moa;idno=ABB5322.0001.001 Dermot MacMorrogh,: or, The conquest of Ireland. An historical tale of the twelfth century. In four cantares./ By John Quincy Adams] * [http://millercenter.org/index.php/academic/americanpresident/jqadams Essay on John Quincy Adams and essays on each member of his cabinet and First Lady from the Miller Center of Public Affairs] * [http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=moa;idno=ABA7992.0001.001 Poems of religion and society.: With notices of his life and character by John Davis and T. H. Benton] * [http://encyclopedia.jrank.org/ADA_AIZ/ADAMS_JOHN_QUINCY_1767_1848_.html Encyclopedia Britannica: Adams, John Quincy] * [http://web.archive.org/web/http://www.familytales.org/results.php?tla=jqa Collection of John Quincy Adams Letters] * [http://www.hup.harvard.edu/catalog/NAGDEX.html Nagel, Paul. ''Descent from Glory: Four Generations of the John Adams Family.'' Cambridge: [[Harvard University Press]], 1999.] * Adams, John Quincy. [https://books.google.com/books?id=HJEOAAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=subject:%22Newburyport+(Mass.)%22&lr= Life in a New England Town, 1787, 1788: Diary of John Quincy Adams.] Published in 1903. Diary of J.Q.Adams while he apprenticed as a lawyer in [[Newburyport, Massachusetts]] under [[Theophilus Parsons]]. {{NF|1767|1848|Adams, John Quincy}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|John Quincy Adams}} [[Categoría:Embaxadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Secretarios d'Estáu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Boston]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 5c2lnbs21af3z1deel1xk7pcltmjtgp 0 87694 3699335 3644710 2022-07-25T06:40:11Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Martin Van Buren''' {{nym}} foi l'octavu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] y el primeru d'orixe non británicu na historia del país, yá que la so familia yera puramente d'orixe [[Países Baxos|neerlandés]]. Foi'l primer presidente en nacer como ciudadanu d'Estaos Xuníos,<ref>{{cita web |url=http://www.hoover.nara.gov/exhibits/cottages/middleclass/vanburen.html |autor=NARA.gov |títulu=Martin Van Buren |idioma=inglés |fechaaccesu=10 d'ochobre de 2013}}</ref> yá que los sos antecesores nacieren como súbditos británicos antes de la [[Revolución d'Estaos Xuníos]].<ref>http://www.ourwhitehouse.org/prespgs/mvanburen.html</ref> Coles mesmes, foi l'únicu presidente que nun tuvo'l [[Idioma inglés|inglés]] como la so llingua materna, siendo ésta'l [[Idioma neerlandés|neerlandés]],<ref>{{Cita llibru|apellíu=Sturgis|nome=Amy H.|enllaceautor=Amy Sturgis|títulu=The Trail of Tears and Indian Removal|editorial=Greenwood Publishing Group|añu=2007|páxina=93|isbn=0-313-33658-X}}</ref> y el primer presidente nacíu nel estáu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. == Biografía == Martin Van Buren nació en Old Kinderhook, nel estáu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. Los sos padres, d'orixe [[Países Baxos|neerlandés]] yeren propietarios d'un hotel y xestionaben una granxa na que tenín'[[esclavitú|esclavos]]. La única educación que recibió foi la de la Escuela municipal de la so ciudá natal. Aprendió [[idioma inglés|inglés]] como segundu idioma, mientres asistía a casa de la escuela llocal de [[Kinderhook (villa)|Kinderhook]]. El so idioma natal yera l'[[idioma neerlandés|neerlandés]]. En [[1796]] empieza a trabayar como escribiente nel despachu d'un abogáu, onde va empezar a estudiar [[Derechu]] de forma autodidacta. Consigue ser almitíu como abogáu nel Estáu de Nueva York en [[1803]]. Va Desempeñar esti oficiu con gran ésitu mientres 25 años. === Carrera política === Paralelamente a les sos actividaes como xurista, empecipia a partir de [[1812]] una carrera na política, que lu lleva del Senáu del Estáu de Nueva York ([[1812]] - [[1820]]) al [[Senáu de los Estaos Xuníos|de los Estaos Xuníos]] ([[1821]] - [[1828]]), a un puestu de [[Secretariu d'Estáu d'Estaos Xuníos|ministru d'Asuntos Esteriores]] nel gobiernu d'[[Andrew Jackson]] antes de convertise nel so [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|vicepresidente]] a lo llargo del segundu mandatu. A pesar de nun recibir especial reconocencia en nengún de los cargos desempeñaos, Martin Van Buren demostró una especial sensibilidá escontra la política, cuidao que consiguió llograr numberosos sofitos y, especialmente, consiguió convertise na mano derecha del presidente Andrew Jackson. Na so biografía se balagoria de ser capaz de caltener la sele frente a los insultos de los sos adversarios políticos, lo que de nenguna manera torgólu tomase más palantre la revancha. Yera bien arteru a la d'axustar: foi según propunxo, pa poder integrar [[Florida]] na [[Estaos Xuníos|Unión]], prohibir la importación de nuevos esclavos, calteniendo sicasí a los que yá había; esta postura complacía tantu a los Estaos del Sur, partidarios de la esclavitú como a los del Norte, anti-esclavistes. Fortalecíu pola so esperiencia, de [[1833]] a [[1836]], como vicepresidente xunto a [[Andrew Jackson]], Martin Van Buren presentar a les eleiciones presidenciales de [[1836]] como candidatu presidencial del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]], representante de la continuidá, y resultó escoyíu fundamentalmente gracies al sofitu del so predecesor. Unu de los principales puntos del so programa yera la oposición a qu'esistiera un gobiernu federal fuerte, polo que consecuentemente defendía'l derechu de cada Estáu a decidir la so propia política. La oposición ente los partidarios y los adversarios del [[federalismu]] va ser unu de los puntos sensibles na vida política de la so dómina. Va Ser escoyíu con amplia mayoría'l [[7 d'avientu]] de [[1836]]. === Presidencia === ==== 1837 ==== [[4 de marzu]]: invistidura de Martin Van Buren como octavu Presidente de los [[Estaos Xuníos]]. [[4 de setiembre]]: engarráu a la crisis económica mundial de [[1837]], Van Buren nun consigue que'l país superar, fundamentalmente por cuenta de la so política d'embrivir les funciones del gobiernu federal{{ensin referencies}}. Los críticos de la oposición faen que'l so partíu pierda munchos de los puestos nes eleiciones entemedies. ==== 1839 ==== Consigue apangar la tensión ente'l [[Reinu Xuníu]] y los Estaos Xuníos no relativo al trazáu de la frontera ente [[Canadá]] y Estaos Xuníos gracies a un acercamientu diplomáticu, anque esta postura -y enemista colos que yeren partidarios d'utilizar la fuercia. ==== 1840 ==== [[31 de marzu]]: Decretu presidencial que instituye la xornada llaboral de diez hores pa tolos obreros que trabayen con contratos federales. La duración media envalorada de la xornada de trabayu yera naquella dómina de 11'4 hores. [[4 de xunetu]]: El [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] vota a lo último tres un alderique que duraba años, una llei que dexa crear un [[Reserva Federal|Bancu Central]] baxu control federal. ==== Política esterior ==== En Canadá apaecen movimientos separatistes contra'l dominiu del Reinu Xuníu. Estos rebeldes vense sofitaos logísticamente polos Estaos Xuníos, que-yos apurren, ente otres coses, armes. Les tropes canadianos ataquen los navíos qu'usen los [[Grandes Llagos (América del Norte)|Grandes Llagos]] pa esi tráficu. A pesar de que munchos ciudadanos d'Estaos Xuníos deseen qu'haya guerra contra Canadá, Van Buren unvia tropes p'asegurase de que, per parte d'Estaos Xuníos, nun haya provocaciones. Consíguese evitar el conflictu armáu. ==== Política interior ==== La llerza apoderar de la economía d'Estaos Xuníos en [[1837]], cuidao que cada unu de los Estaos imprime'l so propiu papel moneda, ente que'l gobiernu federal axusta con [[oru]] y [[plata]]. La [[inflación]] supera'l 20%. De por sí, neses condiciones resulta difícil endrechar l'aldu de la economía, pero amás Van Buren, que ta convencíu de que nun ye xera del gobiernu federal intervenir nos negocios privaos, decide nun faer nada. Namái a la fin del so mandatu va proponer la creación d'un Bancu Central Federal. ==== Política sobre derechos civiles, minoríes ya inmigración ==== Van Buren heredó la decisión d'[[Andrew Jackson]] sobre la espulsión de los indios [[cheroqui|cherokee]] de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] y nada fai pa torgar la so execución. Entama una guerra contra los indios [[seminola]] pa forzalos a sacupar los estaos de la Mariña Este. (Ver [[Guerres indies]]). La espulsión forzosa de les tribus indies y la so marcha escontra l'oeste conozse como'l "camín de llárimes" y causó la muerte de la cuarta parte de los indios cherokee. ==== Política de partíu ==== Tres la eleición de [[1836]], Van Buren presentar col sofitu y el carisma del so predecesor, Andrew Jackson, contra candidatos del apocayá creáu [[Partíu Whig de los Estaos Xuníos|Partíu Whig]]. Consiguió ser escoyíu ensin grandes dificultaes. En [[1840]], sicasí, la so reputación taba de capa cayida por cuenta de los problemes económicos y el candidatu del Partíu Whig que se-y oponía, [[William Henry Harrison]], llevó una campaña eleutoral como les que se desenvuelven nos nuesos díes: cartelos y banderes, distribución d'oxetos cola efixe del candidatu, eslógans de campaña, y llegó inclusive a espandir rumores alrodiu de les preferencies sexuales del so contrincante. Van Buren pierde les eleiciones. === Fin de la so vida política === Martin Van Buren prosiguió la so actividá política dempués de la so Presidencia. Nun consiguió ser el candidatu del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] nes eleiciones de [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1844|1844]] al oponese a la estensión de la esclavitú y a la entrada de [[Texas]] na Unión, lo qu'abría la posibilidá d'entrar en guerra con [[Méxicu]]. Preséntase inclusive en [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1848|1848]], pero'l so partíu [[Free Soil Party]], disidente de los demócrates, nun consigue llograr nin unu solu de los [[grandes eleutores d'Estaos Xuníos|grandes eleutores]]. Muerre'l [[24 de xunetu]] de [[1862]] na so ciudá natal. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Martin Van Buren}} {{NF|1782|1862|Van Buren, Martin}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Martin Van Buren}} [[Categoría:Secretarios d'Estáu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Gobernadores del estáu de Nueva York]] [[Categoría:Senadores por Nueva York]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 7jlkblfgh3if8106t5izp306wex0o4h 0 87695 3699343 3672368 2022-07-25T06:41:08Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''William Henry Harrison''' {{nym}} foi un políticu y militar d'[[Estaos Xuníos]], qu'exerció como 9º [[presidente de los Estaos Xuníos]] (1841), siendo'l primeru en morrer nel cargu. Asumió la presidencia a la edá de 68 años con 23 díes, siendo asina'l presidente más vieyu en tomar el cargu hasta la llegada al poder de [[Ronald Reagan]] y darréu [[Donald Trump]], y el postreru presidente en nacer antes de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos]]. Harrison morrió de [[neumonía]] un mes dempués d'aportar al cargu, rematando asina'l mandatu presidencial más curtiu na historia de los Estaos Xuníos. La so muerte desamarró una curtia [[crisis constitucional]], crisis que finalmente resolvió munches duldes alrodiu de la socesión presidencial que la [[Constitución de los Estaos Xuníos|constitución]] dexaba ensin responder hasta la introducción de la [[Vigesimoquinta Enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos|vigesimoquinta enmienda]] en 1967. Antes de ser escoyíu presidente, Harrison sirvió como delegáu del [[Territoriu del Noroeste]] al [[Congresu de los Estaos Xuníos|congresu]], [[Gobernador d'Indiana|gobernador]] del [[Territoriu d'Indiana]] y como [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|representante]] y [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] d'[[Ohio]]. Harrison ganó fama nacional por liderar les fuercies estauxunidenses en contra de los [[Pueblos nativos de los Estaos Xuníos|nativos americanos]] na [[Batalla de Tippecanoe]] en 1811,<ref name="Buescher" /> tres la cual ganó'l llamatu de "Tippecanoe" (o "Viejo Tippecanoe"). Como [[xeneral]] na [[Guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812|guerra de 1812]], la so más notable contribución foi la victoria na [[Batalla del Támesis]] en 1813, lo que terminó coles hostilidaes na rexón. Tres la guerra, Harrison camudar a Ohio, onde foi escoyíu en 1816 como representante a la cámara y en 1824 como senador. En sirviendo un periodu truncáu nel senáu, foi designáu ministru plenipotenciario pa la [[Gran Colombia]] en mayu de 1828. En [[Santafé de Bogotá]], Harrison faló col presidente [[Simón Bolívar]], pidiéndo-y adoptar una democracia al estilu estauxunidense. Poco dempués, Harrison tornó a la so granxa en Ohio onde vivió nel retiru hasta la so nominación presidencial en 1836. Derrotáu, retiróse nuevamente a la so granxa antes de ser escoyíu presidente en 1840, y morrió n'abril de 1841, trenta y dos díes dempués d'asumir el poder. Foi güelu del ventiavu tercer presidente [[Benjamin Harrison]]. == Biografía == === Oríxenes y educación === William Henry Harrison nació'l 9 de febreru de 1773, siendo'l menor de los siete fíos de [[Benjamin Harrison V]] y la so esposa Elizabeth (Basset). Los Harrison yeren miembros d'una prominente familia política que vivía na [[Plantíu Berkeley]] nel [[Condáu de Charles City]], [[Virxinia (Estaos Xuníos)|Virxinia]].<ref name="wh" /> Harrison foi'l postreru presidente nacíu como suxetu [[Gran Bretaña|británicu]] antes de la independencia estauxunidense. El so padre foi llabrador, delegáu al [[Congresu Continental]] (1774-1777), firmante de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración d'Independencia]] en 1776 y [[gobernador de Virxinia]] de 1781 a 1784.{{sfn|Owens|2007|p=3}} L'hermanu mayor de Harrison, [[Carter Bassett Harrison]], foi miembru por Virxinia de la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|cámara de representantes]] de 1793 a 1799.<ref name="wh" /> En 1787, a la edá de 14, Harrison ingresó a la [[Presbiterianismu|presbiteriana]] [[Universidá de Hampden–Sydney]].<ref name="miller-childhood" /> Asistió hasta 1790, aprendiendo llatín y francés. Foi retiráu pol so padre [[Ilesia episcopal nos Estaos Xuníos|episcopal]], posiblemente productu d'un espertar relixosu mientres el so pasu pola universidá. Tres esto, Harrison asistió de manera curtia a una academia nel [[Condáu de Southampton]]; ellí arreyóse con [[Sociedá Relixosa de los Amigos cuáqueros]] y [[Metodismu|metodistes]] abolicionistes. Furiosu, el so padre esclavista unviar a [[Filadelfia, Pennsylvania|Filadelfia]], onde vivió con [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]]. Harrison entró a la [[Universidá de Pennsylvania]] en 1790, onde estudió medicina so la batuta de [[Benjamín Rush]].{{sfn|Owens|2007|p=14}} Harrison, tal como lo espunxo na so biografía, nun esfrutaba la tema. En 1791, pocu dempués de la so llegada a Filadelfia, el so padre morrió, dexándolo ensin fondos pa siguir cola so educación. Con 18 años, foi dexáu baxu tutelar de Morris.{{sfn|Langguth|2007|p=16}} ===Carrera militar temprana=== El gobernador [[Henry Lee III|Henry Lee]] de [[Virxinia]], amigu del padre de Harrison, supo de la so situación tres la muerte del so padre y convencer de xunise al exércitu. Menos de 24&nbsp;hores dempués de falar con Llei, Harrison foi comisionado como [[alférez]] del oncenu reximientu d'infantería del [[exércitu de los Estaos Xuníos]], a la edá de 18 años. Foi asignáu a [[Cincinnati (Ohio)|Cincinnati]] nel [[Territoriu del Noroeste]], onde se desenvolvía la [[Guerra India Noroeste]].{{sfn|Owens|2007|pp=14, 22}} El xeneral [[Anthony Wayne]] asumió'l comandu del exércitu occidental en 1792, tres una desastrosa derrota del so antiguu comandante, [[Arthur St. Clair]]. Harrison foi xubíu a teniente mientres esi branu gracies la so ferrial disciplina, y foi xubíu nuevamente al añu siguiente a [[Ayudante de campu (milicia)|ayudante de campu]]. Foi de Wayne que Harrison aprendió a remanar un exércitu nel [[vieyu oeste]] de manera esitosa. Harrison participó na decisiva victoria de Wayne na [[batalla de los Árboles Cayíos]] en 1794, que llevó a la fin de la Guerra India Noroeste.{{sfn|Owens|2007|p=27}} Tres la guerra, el Teniente Harrison foi unu de los firmantes del [[Tratáu de Greenville]] en 1795, que dexó la colonización per parte de colonos blancos del territoriu anguaño ocupáu por Ohio.<ref name="wh" />{{sfn|Langguth|2007|p=160}}{{sfn|Owens|2007|pp=21, 27-29}} Tres la muerte de la so madre en 1793, Harrison heredó una porción de los bienes de la familia, incluyendo 3000 acres de tierra y dellos esclavos. Entá nel exércitu, Harrison vendió'l so terrén al so hermanu.{{sfn|Owens|2007|p=39}} === Matrimoniu y familia === En 1795, Harrison conoció a [[Anna Harrison|Anna Symmes]], de [[North Bend (Ohio)|North Bend, Ohio]]. Symmes yera fía del xuez [[John Kleve Symmes]], una importante figura en Ohio y antiguu representante nel [[Congresu de la Confederación]].<ref name="wh" /> Cuando Harrison pidió en matrimoniu a Anna, el padre d'esta negar. Harrison esperó hasta un viaxe de negocios del xuez Symmes pa casase furtivamente con Anna'l 25 de payares de 1795.{{sfn|Owens|2007|pp=38-39}} Tres esto, esmolecíu pola capacidá de Harrison de caltener a Anna, Symmes vendió-y a la moza pareya 160 acres de tierra en North Bend.{{sfn|Owens|2007|p=40}} La pareya tuvo diez fíos; d'estos, nueve vivieron hasta la adultez y unu morrió na infancia. Anna atopábase costantemente con problemes de salú a lo llargo del matrimoniu, principalmente por cuenta de los sos múltiples embaranzos.{{sfn|Owens|2007|p=56}} Sicasí, vivió ventitrés años más que'l so maríu, morriendo'l 25 de febreru de 1864, a los 88 años. Créese que Harrison tuvo otros seis fíos con Dilsia, una de les sos esclaves. Cuando se presentó a les eleiciones pa presidente, nun deseyaba qu'hubiera «neños esclavos bastardos» cerca d'él, asina qu'apurrió a cuatro de los sos fíos al so hermanu, quien los vendió a un plantíu en Xeorxa. Al traviés d'esta llinia familiar, Harrison ye'l bisagüelu del famosu activista polos derechos civiles [[Walter Francis White]], quien foi presidente de la [[NAACP]] ente 1931 y 1955.<ref>{{Cita llibru|apellíu=Janken|nome=Kenneth Robert|títulu=Walter White: Mr. NAACP|añu=2006|editorial=UNC Press|allugamientu=Chapel Hill|páxines=3-4}}</ref> == Carrera política == Harrison arrenunció al exércitu en 1797 y empezó a realizar una campaña ente los sos amigos y familia p'algamar un puestu nel gobiernu del [[Territoriu del Noroeste]]. Cola ayuda del so amigu cercanu, el [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|secretariu d'Estáu]] [[Timothy Pickering]], Harrison foi encamentáu pa reemplazar al saliente secretariu del Territoriu del Noroeste, asumiendo'l cargu en xunu de 1798 y sirviendo hasta ochobre del siguiente añu, tiempu nel cual actuó como gobernador encargáu mientres les múltiples ausencies del gobernador [[Arthur St. Clair]].<ref name="wh" />{{sfn|Langguth|2007|p=160}}{{sfn|Owens|2007|p=41}}{{sfn|Green|2007|p=9}} Refrán: Yo creo y digo que ye verdaderu sentimientu democráticu, que toles midíes del Gobiernu tán dirixíes a la finalidá de faer ricos a los ricos y los probes más probes. === Miembru del Congresu === [[Ficheru:W.H. Harrison ca. 1800.jpg|miniaturadeimagen|236x236px|Harrison como mozu parllamentariu de la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] a la edá de 27 años]] Harrison tenía a munchos amigos nos más altos círculos sociales del este del país, y ganó rápido una reputación ente ellos como líder arteru del interior entá non esploráu del país.{{sfn|Owens|2007|p=41}} Harrison llevó a cabu una esitosa iniciativa de cría de caballos que-y xeneró aclamación a lo llargo del Territoriu del Noroeste,{{sfn|Owens|2007|p=43}} abogando tamién por un amenorgamientu de los precios de la tierra, principal esmolición de los habitantes del Territoriu na dómina. El [[Congresu de los Estaos Xuníos]] aprobara una política agraria que xeneraba altos costos de la tierra, política mal vista polos habitantes del Territoriu. Cuando Harrison presentar pa les eleiciones de congresu, fixo campaña a favor de camudar felicidá política p'asina promover la migración faía'l Territoriu.{{sfn|Owens|2007|pp=44-45}} En 1799, a los 26 años, Harrison venció al fíu de Arthur St. Clair, y foi escoyíu como'l primer delegáu en representar al Territoriu del Noroeste nel Congresu. Harrison sirvió del 4 de marzu de 1799 al 14 de mayu de 1800.<ref name="wh" /><ref name="cb" /> Como delegáu d'un territoriu, non d'un estáu, nun se-y dexó votar en proyeutos de llei, pero pudo participar en comités, presentar llexislaciones y aldericar.{{sfn|Owens|2007|pp=45-46}} Como delgáu, Harrison promovió de manera esitosa la Llei de Tierres de 1804. Esta llei facilitaba a los colonos la compra de tierra nel Territoriu del Noroeste al dexar qu'esta fuera vendida en pequeñes parceles. La disponibilidad de tierra barata foi un importante factor na crecedera poblacional del Territoriu.{{sfn|Langguth|2007|p=161}} Harrison tamién sirvió nel comité que definió como estremar el Territoriu del Noroeste. El comité encamentó estremar el territoriu en dos segmentos, creando asina los territorios d'Ohio ya Indiana. L'encamientu foi enllantada y los dos nuevos territorios fueron establecíos en 1800.{{sfn|Owens|2007|pp=47-48}} Ensin informar a Harrison, el [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] [[John Adams]] nomar pa ser gobernador del nuevu [[Territoriu d'Indiana]], basáu nes sos afiliaciones polítiques aparentemente neutres y na so conocencia «del oeste». Harrison foi escoyíu pol senáu pal puestu a otru día.{{sfn|Owens|2007|p=50}} Sosprendíu pola decisión, Harrison aceptó la posición solo tres el compromisu de los [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos|jeffersonianos]] de nun retiralo de la oficina tres la victoria d'estos nes siguientes eleiciones.{{sfn|Owens|2007|p=51}} Tres esto arrenunció al congresu.{{sfn|Owens|2007|p=53}} El Territoriu d'Indiana entendía los futuros estaos d'[[Indiana]], [[Illinois]], [[Michigan]], [[Wisconsin]] y la parte este de [[Minnesota]].{{sfn|Owens|2007|pp=49, 50, 54}} ===Gobernador=== Harrison camudóse'l 10 de xineru de 1801 a [[Vincennes (Indiana)|Vincennes]], la capital del acabante fundar Territoriu d'Indiana. {{sfn|Owens|2007|p=53}} Ellí, Harrison construyó una finca llamada ''Grouseland'', que sirvió como centru de la vida social y política del Territoriu. {{sfn|Owens|2007|p=56}} Como Gobernador, Harrison tenía amplios poderes incluyendo l'autoridá pa designar a tolos oficiales y a tola llexislatura del Territoriu, y la potestá pa crear nuevos distritos nel Territoriu. Una de los sos más importantes responsabilidaes yera la de llograr los títulos de les tierres de los [[Pueblos nativos de los Estaos Xuníos|indíxenes nativos]]. Al llograr dichos títulos, facilitaríase la colonización de la rexón, amontando la población estauxunidense y dexando al Territoriu llograr la condición d'estáu.<ref name="wh" /> Harrison tenía tamién razones personales pa buscar la espansión del Territoriu, yá que'l so futuru políticu dependía en parte al ascensu d'Indiana a estáu. En 1803, el presidente [[Thomas Jefferson]] autorizó a Harrison a axustar y a roblar trataos colos nativos. Harrison supervisó'l desenvolvimientu de trelce trataos al traviés de los cualos el Territoriu mercó más de sesenta millones d'acres de tierra a líderes indíxenes, incluyendo gran parte de lo qu'anguaño ye'l sur d'[[Indiana]]. El Tratáu de San Luis de 1804 col líder nativu [[Quashquame]] llevó a la entrega, per parte de los pueblos [[Sauk]] y [[Meskwaki]], de gran parte del actual oeste d'[[Illinois]] y partes de [[Missouri]]. Esti tratáu foi bien mal recibíu polos Sauk, cuantimás por [[Ferre Negru (xefe tribal)|Ferre Negru]]. La firma del mesmu foi la principal razón pola cual los Sauk aliar col [[Reinu Xuníu]] mientres la [[guerra de 1812]]. Harrison pensó que cola firma del [[Tratáu de Grouseland]] en 1805 apangaría a los indíxenes, pero la tensión siguió vixente nel Territoriu. [[Ficheru:William H. Harrison.jpg|thumb|left|William Henry Harrison con ropaje militar mientres la [[Guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812|Guerra de 1812]]|226x226px]]El [[Tratáu de Fort Wayne]] de 1809 caldió de nuevu los ánimos. Harrison mercó a los [[Miami (pueblu amerindiu)|Miami]], quien afirmaben ser los dueños de la tierra, más de dos millones y mediu d'acres de territoriu habitáu polos pueblos [[Shawnee]], [[Kikapú]], [[Wea]] y [[Piankeshaw]]. Harrison entainó la compra ufiertando grandes subsidios a les tribus y a los sos líderes p'asina poder tener llistu'l tratáu primero que'l presidente Jefferson dexara'l poder y camudara l'alministración.{{sfn|Funk|1969|p=167}}{{sfn|Owens|2007|pp=65-66, 79, 80, 92}} Los indíxenes que vivíen na área taben furiosos col alcuerdu ya intentaron revocalo de manera infructuosa. En 1803, Harrison [[Lobby|influyó al congresu]] a revocar l'Artículu 6 de la [[Ordenanza Noroeste]], coles mires de dexar la [[esclavitú]] nel Territoriu d'Indiana. Harrison argumentó que la esclavitú yera necesaria pa faer a la rexón más curiosa a los colonos faciendo al territoriu más prósperu económicamente.{{sfn|Owens|2007|pp=68–69}} El congresu suspendió l'artículu por diez años mientres los cualos la rexón cubierta pola ordenanza llogró'l derechu a determinar por sigo mesma'l dexar o non la esclavitú. El mesmu añu, Harrison fizo que la llexislatura territorial aprobara un sistema de contratos forzosos.{{sfn|Owens|2007|pp=69-72}} Harrison intentó asina llegalizar la esclavitú de manera direuta en 1805 y 1807; esto causó gran molestia nel Territoriu. Cuando en 1809 la llexislatura foi escoyida por votu popular per primer vegada, Harrison atopar cola victoria del partíu [[Abolicionismu|abolicionista]]. La llexislatura bloquió tou plan en busca de l'aprobación de la esclavitú nel Territoriu, y revocó les lleis de contratos forzosos que Harrison llogró enllantar en 1803.{{sfn|Gresham|1919|p=21}}{{sfn|Owens|2007|pp=179-180}} El presidente Jefferson, el principal autor de la Ordenanza Noroeste. realizó un pactu secretu con [[James Lemen]] pa ganar al movimientu pro-esclavista lideráu por Harrison. A pesar de tener esclavos, Jefferson nun deseyaba que la esclavitú espandir al Territoriu del Noroeste, yá que creía que la práutica tenía de terminar. Sol conveniu Jefferson-Lemen, el presidente donába-y dineru a Lemen por que esti va fundar ilesies en Illinois ya Indiana encargaes de detener al movimientu pro-esclavista. N'indiana, la fundación d'una ilesia anti-esclavista llevó a los ciudadanos a roblar un pidimientu y a entamase políticamente pa ganar los esfuercios por llegalizar la esclavitú de Harrison. Jefferson y Lemen fueron vitales na derrota de los intentos de Harrison, en 1805 y 1807, en busca d'algamar l'aprobación de la esclavitú nel Territoriu.<ref name="Peck 1851" /> [[Ficheru:John Sartain, William Henry Harrison.jpg|miniaturadeimagen|289x289px|Semeya de William Henry Harrison]] La so esperiencia anterior en política empecípiase como gobernador del territoriu d'[[Indiana]], antes de ser un estáu, y darréu sigue como Congresista y senador pol estáu d'[[Ohio]]. Harrison consiguiera fama en tol país como héroe de guerra pola so participación na [[batalla de Tippecanoe]] en 1811, na que tropes estauxunidenses ganaren a una confederación d'indios dirixida por [[Tenskwatawa]]. Tres esta batalla recibió'l llamatu de "Tippecanoe" o "Old Tippecanoe".<ref>[https://books.google.es/books?id=pWUq8tpOPQMC&pg=PA170&dq=william+henry+harrison+batalla+de&hl=es&sa=X&ei=FF2VT5-KKIWa1AWi47XxAQ&ved=0CFQQ6AEwBQ#v=onepage&q=william%20henry%20harrison%20batalla%20de&f=false]</ref><ref>[https://books.google.es/books?id=OlN8PvpOmbkC&pg=PA234&dq=william+henry+harrison+batalla+de&hl=es&sa=X&ei=YF2VT-yNM8ad0AWT3vDBDQ&ved=0CGsQ6AEwCQ#v=onepage&q=william%20henry%20harrison%20batalla%20de&f=false]</ref> Depués foi escoyíu Representante (diputáu) pol 1º [[Distritu congresional]] del Estáu d'Ohio a la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] del [[Congresu de los Estaos Xuníos]] (un escañu que taba vacante pol arrenunciu del so anterior titular [[John McLean]]) como candidatu del [[Partíu Demócrata-Republicanu de los Estaos Xuníos]]; él tomó posesión del cargu'l [[8 d'ochobre]] de [[1816]] y permaneció nel mesmu hasta'l [[3 de marzu]] de [[1819]].<ref>[https://books.google.es/books?id=_c09EJgek50C&pg=PA84&dq=william+henry+harrison+deputy+ohaio&hl=es&sa=X&ei=wl2VT7aBN4mT0QWqn5TuAQ&ved=0CEoQ6AEwAg#v=onepage&q=william%20henry%20harrison%20deputy%20ohaio&f=false]</ref> En [[1824]] Harrison foi escoyíu pola [[Asamblea Xeneral d'Ohio]] ([[Congreso#Asamblea llexislativa|Asamblea Llexislativa]] estatal o rexonal) como senador por Ohio al [[Senáu de los Estaos Xuníos]]; tomó posesión el [[4 de marzu]] de [[1825]] y tuvo nel cargu hasta'l [[20 de mayu]] de [[1828]]. P'aquella dómina Harrison yera miembru del [[Partíu Nacional-Republicanu]], surdíu de la división y desintegración del Partíu Demócrata-Republicanu.<ref>[https://books.google.es/books?id=rbAEAAAAYAAJ&pg=PA16&dq=william+henry+harrison+senator+1824&hl=es&sa=X&ei=Wl6VT6aVCujb0QWr1pXYAQ&ved=0CEIQ6AEwAg#v=onepage&q=william%20henry%20harrison%20senator%201824&f=false]</ref> ===Embaxador na Gran Colombia=== Designáu como ministru plenipotenciario de los Estaos Xuníos na [[Gran Colombia]], Harrison dimitió del Congresu y llegó a Santafé de Bogotá el 22 d'avientu de 1828. Nel so primer informe a la Secretaría d'Estáu declara que'l país taba en cantu de l'anarquía y que'l presidente [[Simón Bolívar]] taba a puntu de convertise nun dictador. Harrison critica a Bolívar, indicando que «... el más fuerte de tolos gobiernos ye'l qu'ufierta mas llibertá». Fixo un llamáu a Bolívar pa fomentar el desenvolvimientu d'una democracia representativa. En respuesta, Bolívar escribió: «Los Estaos Xuníos paecen destinaos pola Providencia a plagar l'América de tormentos en nome de la llibertá», un sentimientu qu'algamó la fama n'América Llatina. Cuando la nueva alministración del presidente [[Andrew Jackson]] asumió'l poder en marzu de 1829, volvió a los Estaos Xuníos en xunu de 1829. === Llegada a la presidencia === [[Ficheru:Death of Harrison, April 4 A.D. 1841 (4359369741).jpg|miniaturadeimagen|237x237px|Muerte del presidente Harrison]] Ante la impopularidá del presidente [[Martin Van Buren|Van Buren]] (que nun terminaba de reconocer la independencia de Texas al respective de Méxicu),<ref>''Más allá del Homo Sapiens'' - Vol II (Beyond the Homo Sapiens - Vol II) Autor: Mariú Suárez; en [https://books.google.es/books?id=O-4INgvngaEC&pg=PA651&dq=john+tyler+whig&hl=es&sa=X&ei=ALZ8T6_9D5GHhQf0hIy5DA&ved=0CFsQ6AEwBw#v=onepage&q=john%20tyler%20whig&f=false books.google.es].</ref> el [[Partíu Whig de los Estaos Xuníos|partíu whig]] recurrió a él como candidatu presidencial por cuenta del so aura d'héroe de guerra, que foi insistentemente usada nuna campaña eleutoral de gran proselitismu<ref name="g2">''Curtia historia de los Estaos Xuníos d'América'' Autores: Cristián Guerrero Yoacham y Cristián Guerreru Llira; en [https://books.google.es/books?id=ldfQ82PUGOEC&pg=PA109&dq=william+henry+harrison&hl=es&sa=X&ei=D6x8T-DnKs63hAfj2NmsDA&ved=0CDkQ6AEwADgK#v=onepage&q=william%20henry%20harrison&f=false books.google.es].</ref> que lu llevó a imponese de forma contundente nes eleiciones de 1840. Al ser escoyíu presidente, cuntaba coles mesmes 68 años, una edá solo superada por [[Ronald Reagan]] (quien foi escoyíu en [[1980]] a los 69 años) y por [[Donald Trump]] (quien foi escoyíu en [[2016]] a los 70 años). Sicasí, al cabu de xustos trenta díes de xurar el cargu, finó, convirtiéndose asina nel presidente norteamericanu más curtiu de tola historia del so país. Al paecer, el so estáu de salú resintióse por cuenta de que pronunció el so discursu inaugural nun día de temperatures xelices ensin llevar el conveniente abrigu, venciendo finalmente a una neumonía.<ref>''Introducción a la psicoloxía''. Autores: Charles G. Morris y Albert A. Maisto; en [https://books.google.es/books?id=PLDQoRgu5ZYC&pg=PT259&dq=william+henry+harrison+muerte+neumonia&hl=es&sa=X&ei=OrJ8T7LIAsXBhAf53NHJDA&ved=0CDkQ6AEwAA#v=onepage&q=william%20henry%20harrison%20muerte%20neumonia&f=false]</ref> Foi tamién el primer presidente en finar mientres l'exerciciu del so gobiernu. La so muerte marcó'l cayente de los [[Partíu Whig de los Estaos Xuníos|whig]], yá que'l so vicepresidente y socesor, [[John Tyler]], tenía unes posiciones ya idees polítiques distintes de les de los líderes del partíu, Clay y Webster. Estes diverxencies ideolóxiques traxeron consigo serios choques y provocaron la rotura ente'l presidente y el so grupu.<ref name="g2" /> Foi güelu paternu del tamién presidente [[Benjamin Harrison]]. == Referencies == {{llistaref|2|refs= <ref name="Buescher"> {{cita web | apellíu = Buescher | nome = John | títulu = Tippecanoe and Walking Canes Too | editorial = TeachingHistory.org | url = http://www.teachinghistory.org/history-content/ask-a-historien/25094 | fechaaccesu = 8 d'ochobre de 2011 }} </ref> <ref name="wh"> {{cita web | títulu = William Henry Harrison Biography | obra = About The White House: Presidents | editorial = whitehouse.gov | url = http://www.whitehouse.gov/about/presidents/williamhenryharrison/ | fechaaccesu = 19 de xunu de 2008 }} </ref> <ref name="miller-childhood"> {{cita web | apellíu = Freehling | nome = William | títulu = William Henry Harrison: Life Before the Presidency | work = American President: An Online Reference Resource | editorial = University of Virxinia | url = http://millercenter.org/president/harrison/essays/biography/2 | fechaaccesu = 10 d'avientu de 2010 | quote = The boy enjoyed a solid education—tutored at home, then three years at Hampden-Sydney College in Hanover County, Virxinia. }} </ref> <ref name="cb"> {{cita web | títulu = Harrison, William Henry, (1773–1841) | editorial = [[Biographical Directory of the United States Congress]] | url = http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=h000279 | fechaaccesu = 4 de febreru de 2009 }} </ref> <ref name="Peck 1851"> {{Cita llibru | apellíu = Peck | nome = J. M. | fecha = 4 de xunu de 1851 | títulu = The Jefferson-Lemen Compact | url = https://books.google.com/?id=vNASAAAAYAAJ&pg=PA32&lpg=PA32&dq=Jefferson+Sends+Lemen+to+Indiana&q= | fechaaccesu = 28 de marzu de 2010 }} </ref> }} == Enllaces esternos == {{commonscat|William Henry Harrison}} * [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/wh9.html William Henry Harrison.] '''The White House'''. Consultáu'l 6 de setiembre de 2008. {{NF|1773|1841|Harrison, William Henry}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|William Henry Harrison}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Militares d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones d'Indiana]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] sti130p87reickr9blzvf3y1jixj5kg 0 87696 3699334 3662074 2022-07-25T06:40:03Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''John Tyler''' ([[29 de marzu]] de [[1790]] – [[18 de xineru]] de [[1862]]), foi'l décimu [[presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] y el primeru qu'algamó tal maxistratura ensin postulase pa ocupala nunes eleiciones. Yá antes hubiera un presidente que nun ganara les eleiciones: [[John Quincy Adams]], pero ésti sí se postuló nes urnes pa llegar a esi cargu, ente que nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1840|eleiciones de 1840]] Tyler namái foi'l candidatu a vicepresidente. Nacíu nel [[Condáu de Charles City]], [[Virginia (Estaos Xuníos)|Virginia]], foi'l segundu presidente en nacer dempués de ser roblada la Declaración d'Independencia ([[4 de xunetu]] de [[1776]]), y el primeru en nacer dempués de l'aprobación de la [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución de 1787]]. Tyler foi tamién el primer presidente qu'asumió'l cargu siguiendo la muerte del so predecesor. Mientres la so mocedá estudió [[Derechu]]. Foi escoyíu miembru de l'asamblea llexislativa de Virginia cuando tenía 21 años d'edá. Formó parte de la Cámara de Representantes de la Unión nel añu 1816. En 1825 foi gobernador del Estáu de Virginia, y dos años más tarde foi escoyíu senador. En 1832 aprobáronse unos elevadísimos aranceles proteicionistes, contrarios al espíritu lliberal, que favorecieron el desenvolvimientu industrial y comercial de los estaos norteños, pero que perxudicaben a los agrícoles suriegos, como Carolina del Sur, lo que fizo que Tyler oponer al Presidente d'Estaos Xuníos, del so propiu partíu, [[Andrew Jackson]]. Tyler decidió abandonar el so escañu nel Senáu en 1834. Nes eleiciones presidenciales de 1840, el Partíu [[Whig]] escoyó a Tyler como vicepresidente xunto a la candidatura de [[William Henry Harrison]]. John Tyler toma'l cargu de presidente, tres la repentina muerte de Harrison. Esto convertir nel décimu Presidente d'Estaos Xuníos, dende 1841 a 1845. Tyler refugó dos ley promovíes pola llexislación programática de los Whigs. Los Whigs pretendíen inhabilitar a Tyler del so cargu como presidente pero nun lo consiguieron por falta de votos. La midida política interna más significativa realizada por John Tyler foi la ''Preemption Act'' o Llei de Preferencia de 1841. Con esta midida foi-yos otorgáu'l derechu de mercar 65 hectárees al preciu mínimu de puya a los colonos qu'habitaben en tierres propiedad del gobiernu d'Estaos Xuníos. Lo último que realizó Tyler como presidente foi la firma de llei pola que [[Texas]] foi anexonada. Tyler tuvo 8 fíos xunto a la so primer esposa, Leticia, que morrió d'una apoplexía mientres moraba na Casa Blanca en setiembre de 1842. Años más tarde, casóse con Julia Gardiner, 33 años menor qu'él. Tyler tuvo otros 7 fíos xunto a la so nueva esposa. John Tyler morrió en Richmond, Virginia, el 18 de xineru de 1862. == La so etapa de gobiernu == Asumió'l cargu tres la repentina muerte del presidente [[William Henry Harrison]]. Nun supo ser coherente colos ideales del so partíu, pos foi criáu nel ambiente aristocrático, llatifundista, de Virginia. Nun promovió nenguna de les reformes de campaña y la so actitú sureña contribuyó al sentimientu rexonalista y secesionista de los estaos esclavistes. Esta actitú averar al [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]], negándose al rellanzamientu d'un tercer Bancu Nacional y nun torgar la xubida de los aranceles aduaneros. Tyler llegó a [[Washington D.C.|Washington]] el 6 d'abril de 1841, dos díes depués de la muerte de Harrison. Xuró'l so cargu esi mesmu día. El flamante presidente yera una incógnita pal so propiu partíu. Fuera escoyíu p'acompañar a Harrison na so candidatura como vicepresidente pola so llarga esperiencia en política. Pero, como señala Frederick Voss, Tyler nun yera más qu'una "pegadiza y poéticu escurrimientu" pal eslogan eleutoral whig de 1840: «''Tippecanoe and Tyler too''» («Harrison/Tippecanoe, y Tyler tamién»). El nuevu presidente, cafiante pola imaxe de presidente interín que'l so propiu partíu axudicába-y, empezó'l so mandatu enfrentándose a los líderes whigs pol so refugu al Bancu Nacional. La so neciura nesta tema, motivada probablemente pol so deséu de reafitar la so autoridá frente al so partíu, condució a la dimisión en bloque de tol so gabinete, qu'heredara de Harrison, cola sola esceición del secretariu d'Estáu, [[Daniel Webster]]. Anque'l so vetu al Bancu Nacional esleió toa posibilidá de restitución del mesmu, el mesmu Tyler tamién se vio perxudicáu por esta crisis. Enemistado irreversiblemente col so propiu partíu, trató de ganar popularidá y ampliar la so exiguo capital políticu ratificando'l tratáu d'anexón de Texas a la Unión, pero'l Senáu nun lu secundó. Esto non obstó por que, tres díes antes d'escosar el so mandatu, roblara un resolución conxuntu de dambes cámares llexislatives qu'establecía que'l [[Compromisu de Missouri]] de 1820 aplicar a Texas, polo qu'ésta sedría, cuando ingresara na Unión, un estáu esclavista. Cuidao que escarecía de posibilidaes d'alzase cola nominación pa les eleiciones de 1844, dexó pasu al históricu del Partíu Whig [[Henry Clay]], quien sedría ganáu pol demócrata [[James Polk]]. Retirar de la política, magar volvería fugazmente a ella pa formar parte de la Casa de Representantes Confederada mientres la [[Guerra de Secesión]]. Morrió'l 18 de xineru de 1862. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|John Tyler}} {{NF|1790|1862|Tyler, John}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|John Tyler}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] j77wqvajo1y51h3mn1j2s4htg42pdpp 0 87698 3699347 3681066 2022-07-25T06:41:40Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Zachary Taylor''' ([[24 de payares]] de [[1784]] – [[9 de xunetu]] de [[1850]]) tamién conocíu como ''Old, Rough and Ready'', (Viejo, axatáu y empresto) foi'l docenu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos d'América]]. Gobernó de 1849 a 1850. Taylor destacó pol so gran trayeutoria militar y por ser el primer presidente de los Estaos Xuníos que llegaba al cargu ensin ser escoyíu primeramente pa nengún otru cargu públicu. Foi, amás, el segundu presidente que morrió mientres el mandatu. Morrió de [[gastroenteritis]], anque nun se refuga que morriera de [[cólera]]. A lo último, ye reseñable tamién que foi l'últimu presidente anterior a l'abolición de la esclavitú que tuvo esclavos. == Biografía == Zachary Taylor, fíu de Richard Taylor y Sarah Stroher, nació nuna cabaña cercana a [[Barboursville]], en [[Virginia (Estaos Xuníos)]]. De neñu él y la so familia treslladóse a Kentucky onde Taylor creció nun plantíu conocíu como ''Little Zack''. A principios de [[1810]] conoció a Margaret Mackall Smith cola que se casó'l [[21 de xunu]] d'esi mesmu añu. Tuvieron un fíu y cinco fíos, dos de les cualos morrieron na infancia. Entró nel [[Exércitu de los Estaos Xuníos]] en [[1806]] xubiendo a [[teniente]] d'[[infantería]] dos años más tarde. Poco dempués foi unviáu al [[territoriu d'Indiana]] convirtiéndose nel Comandante de ''Fort Harrison''. Na segunda guerra contra los ingleses, que foi dende [[1812]] hasta [[1815]], foi reconocíu como un escelente militar. Años más tarde sirvió na guerra de ''Black Hawk'' en [[1832]] y na segunda guerra contra los [[seminola|seminoles]] ente 1835 y 1842. Mientres la guerra de los seminola ganóse'l nomatu de ''Old, Rough and Ready''<ref>Lliteralmente: ''Viejo, axatáu y dispuestu''; tamién yera conocíu col nomatu de ''Viejo Zack''. CEO GARCÍA, Miguel: «Notes» a MELVILLE, Herman: ''Cuentos completos''. Barcelona: Alba, 2006, p.35 y p.43.</ref> tres la batalla del llagu Okeechobee. Hai de solliñar tamién una de les sos meyores victories, que foi tres la [[Batalla de Monterrey]] en 1846, mientres la [[Intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu]]. En previsión de l'anexón de la República de Texas, qu'estableciera la independencia en 1836, Taylor foi unviáu n'abril de 1844 a Fort Jesup en [[Luisiana]]. Ordenóse-y protexese contra cualquier intentu de Méxicu pa reclamar el territoriu.<ref>Bauer, p. 111; Hamilton, vol. 1, páxs. 156–158.</ref> Él sirvió ellí hasta xunetu de 1845, cuando l'anexón fíxose inminente, y el presidente James K. Polk dirixir a esplegase nel territoriu en disputa en Texas ", sobre'l ríu Grande ", cerca de Méxicu. Taylor escoyó un llugar en [[Corpus Christi (Texas)|Corpus Christi]], y el so exércitu d'ocupación acampó ellí hasta la primavera siguiente en previsión d'un ataque mexicanu.<ref>Bauer, páxs. 116–123; Hamilton, vol. 1, páxs. 158–165.</ref> [[Ficheru:Zachary Taylor by Joseph Henry Bush, c1848.jpg|thumb|right|220px|upright|Semeya oficial de Zachary Taylor na [[Casa Blanca]] ]] Participó en numberosos conflictos hasta algamar la graduación de xeneral de brigada. En 1845, tres l'anexón de [[Texas]], el presidente [[James Knox Polk]] ordenólu que dirixir a [[Rio Grande City|Ríu Grande]] al mandu de un exércitu compuestu por 4.000 homes. Dichu exércitu sufrió l'ataque de les tropes [[Méxicu|mexicanes]], lo que desencadenó la declaración de guerra d'Estaos Xuníos. Mientres la [[Guerra d'Intervención Norteamericana]], Taylor foi'l más destacáu xeneral d'Estaos Xuníos y, al so fin, tornó a Estaos Xuníos convertíu n'héroe nacional. Por ello foi propuestu como candidatu presidencial y, tres les eleiciones de 1848, foi escoyíu pal cargu. El so mandatu, sicasí, viose atayáu pol so fallecimientu dieciséis meses dempués, periodu mientres el cual apenes pudo actuar por cuenta de dellos escándalos de corrupción que chiscaron a miembros del so gabinete. == Presidencia == Taylor foi escoyíu candidatu a la presidencia pola Convención nacional que'l [[Partíu Whig (Estaos Xuníos)|Partíu Whig]] celebró en Filadelfia en xunu de 1848. Tardó selmanes en recibir la notificación formal que-y anunciaba'l so nominación. Nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1848|eleiciones de payares]] Taylor imponer al demócrata [[Lewis Cass]] por 163 a 127 votos [[Colexu Eleutoral de los Estaos Xuníos|eleutorales]]. Ésta foi la primer ocasión na historia eleutoral d'Estaos Xuníos en que se celebraron les eleiciones presidenciales el mesmu día en tola Unión. Tamién la primer vegada qu'esi mesmu día yera'l primer martes siguiente al primer llunes de payares, estableciéndose asina una práutica que, en forma d'auténtica tradición, llegó hasta los nuesos díes. Taylor encaró mientres la so curtia presidencia l'entamu de la dinámica de tensiones y enfrentamientos a cuenta de la esclavitú qu'acabaría bastiando al so país a la [[Guerra de Secesión|guerra civil]] un deceniu más tarde. Tres años antes del so accesu a la presidencia, peracabada en marzu de 1849, el congresista por Pennsylvania [[David Wilmot]] presentara [[Enmienda Wilmot|la enmienda que llevaba'l so nome]], na que s'encamentaba a prohibir la esclavitú en cualesquier de los vastos territorios [[Cesión Mexicana|arrampuñaos a Méxicu]]. La enmienda foi aprobada nel [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Congresu]], pa ser finalmente refugada nel [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]]. Magar esti trunfu, nel sur dispararon toles alarmes: cola súbita incorporación de tantos nuevos territorios y futuros estaos a la Unión, el [[Compromisu de Missouri]] de 1820, pol que la esclavitú quedaba llindada al sur del paralelu 36 ° 30 ', quedaba superáu. Tornada la propuesta más obvia, presentada pol demócrata d'Indiana William W. Wick, d'enllargar esa llinia hasta'l [[Océanu Pacíficu|Pacíficu]], el defensores de la esclavitú víense empuestos a una clara disyuntiva: o llograben que la "peculiar institución" estender a los nuevos territorios cuando se constituyeren como estaos, o se veríen obligaos a arrenunciar a ella, una y bones l'equilibriu qu'hasta entós se caltuvo nel Senáu ente estaos "llibres" y estaos esclavistes quedaría rotu y esi hipotéticu Senáu de mayoría abolicionista nun tardaría n'abolir el trabayu esclavu. Les medranes del sur cobraron urxencia nel intre: en 1850 el primeru d'esos nuevos estaos constituyíos en territorio antes mexicanu solicitó formalmente'l so ingresu na Unión: California. Amás, el nuevu estáu solicitó faelo como estáu llibre, yá que prohibiera la esclavitú nel so suelu. Cuidao que nun-y lo podía obligar a llegalizala, nin naide quería arrenunciar a esti nuevu estáu, el primeru na mariña Oeste d'Estaos Xuníos, la incorporación de California foi llueu un fechu, pero al preciu de volver impostergable por más tiempu l'alderique de la esclavitú, que mientres décades el Compromisu de Missouri diera por atayáu. L'aparente solución obvia yera almitir a California como estáu llibre, en cuenta de concede-y dellos futuros estaos al esclavismu. Presentóse un [[Compromisu de 1850|intentu de compromisu]] con concesiones a dambos bandos engarraos que Taylor nun quixo sofitar, y que quedaría pendiente d'aprobación hasta que'l socesor de Taylor dar. D'acordies con Taylor, el meyor camín a siguir yera almitir California como un estáu en llugar de territoriu federal, yá que dexaría la cuestión de la esclavitú nes manes del Congresu.<ref>Bauer, páxs. 289–292.</ref> Poro, acababa d'españar una grave crisis a cuenta de la esclavitú -consecuencia inmediata de la guerra llibrada con Méxicu mientres la presidencia de Polk- que yá nun unviaría pacíficamente. D'equí p'arriba, la crisis alrodiu de les llendes territoriales de la esclavitú diría siendo heredada d'un presidente a otru mientres el siguiente deceniu, cobraríase la vida del segundu sistema de partíos d'Estaos Xuníos, amás de la de centenares d'esclavos y activistes favorables o opuestos a la esclavitú, y acabaría desaguando na Guerra Civil de 1861 a 1865, ensin que nengún alcuerdu, pactu o compromisu pudiera frenar esi descensu a los infiernos. Pero al marxe d'esta lacerante división pola esclavitú, tamién mientres el mandatu de Taylor roblóse un importante alcuerdu col Reinu Xuníu, el [[tratáu Clayton-Bulwer]], que pretendió asegurar la neutralidá internacional de cualquier canal construyida n'América Central. Sería derogáu en 1901. [[Ficheru:Zachary Taylor at the White House daguerreotype by Mathew Brady 1849.jpg|thumb|left|[[Daguerrotipu]] de Taylor na [[Casa Blanca]] por [[Mathew Brady]], 1849.]] Tres meses más tarde, n'asistiendo a los festexos del 4 de xunetu, el presidente esmoreció. El día 8 el so estáu empioró, y, finalmente, morrió a les 10:35 p.m. del día siguiente, 9 de xunetu de 1850. Tenía 65 años d'edá. El so vicepresidente, [[Millard Fillmore|Fillmore]], fíxose cargu del mandatu incompletu (Taylor apenes llevaba dieciséis meses na [[Casa Blanca]]) que'l fináu dexaba tres de sigo. Tal que asocediera en 1841 con [[William Henry Harrison|Harrison]] y [[John Tyler|Tyler]], un héroe de guerra reconvertíu en presidente whig morría tres un curtiu mandatu y dexaba la presidencia en manes d'un gris vicepresidente. Falóse, y síguese falando, del cólera como causante de la so repentina muerte. Tamién s'apuntó a una probable lipotimia provocada poles altes temperatures d'eses feches del añu. Inclusive s'estendió'l rumor, pa munchos convencimientu, de que fuera envelenáu. En 1991 desaterróse'l so cadabre y desmintióse definitivamente esa tesis. El docenu presidente morriera naturalmente, de xuru d'una gastroenteritis aguda tres una desatamañada ingestión d'alimentos tales como fruta crudo y lleche xelada- mientres les celebraciones d'aquel 4 de xunetu. Pal senador demócrata de Missouri Thomas Hart Benton la muerte de Taylor foi una calamidá pa la política americana», pos «nun había home que fora más devotu de la Unión, nin más opuestu a ximelgar la esclavitú». == Notes == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Zachary Taylor}} {{NF|1784|1850|Taylor, Zachary}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Zachary Taylor}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Militares d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Virxinia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 6mtt9vw11gpv64xaxy32q9io3377njs 0 87699 3699250 3664731 2022-07-25T06:17:20Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Millard Fillmore''' {{nym}} foi'l décimu tercer [[presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. Terminó'l mandatu del so predecesor [[Zachary Taylor]], que finó de causes naturales tres pocu más d'un añu nel poder. Poro, Fillmore foi presidente, pero nunca ganó unes eleiciones. Foi miembru del [[Partíu Anti-Masónicu]] y del [[Partíu Whig de los Estaos Xuníos|Partíu Whig]], del que sedría'l so postreru presidente na [[Casa Blanca]]. == Biografía == [[Ficheru:Unidentified Artist - Millard Fillmore - Google Art Project.jpg|left|thumb|upright|Fillmore en 1843.]] Millard Fillmore nació nel [[Condáu de Cayuga]], [[estáu de Nueva York]]. Foi'l segundu fíu d'un total de nueve del matrimoniu ente Nathniel Fillmore y Phoebe Millard, y el mayor de los varones.<ref>{{Cita enciclopedia|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761569065/Millard_Fillmore.html|títulu=Millard Fillmore|work=Encarta Encyclopedia|archiveurl=http://www.webcitation.org/query?id=1257052070494645|archivedate=1 de payares de 2009}}</ref>Casóse'l 26 de febreru de 1826 con Abigail Powers, a quien conoció mientres estudiaba na Academia New Hope.<ref name="hwwilson">{{cita web |url=http://www.hwwilson.com/Print/Facts%20Pres%20Sample.pdf|títulu=Facts on Millard Fillmore|fechaaccesu=1 d'abril de 2017 }}</ref> Fillmore cuntaba con una llarga carrera política cuando algamó la presidencia. Con venticuatro años yá militaba nel [[Partíu Antimasónico]]. Ente 1829 y 1831 foi miembru de l'[[Asamblea Estatal de Nueva York]], y ente 1833 y 1835 foi congresista na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]], a onde volvió ente 1837 y 1843. Whig dende la fundación del partíu, en 1840 fixo campaña por [[William Henry Harrison|Harrison]] en Nueva York. Sicasí, en 1844 nun llogró ser nomáu a la vicepresidencia pola Convención del so partíu nin ser escoyíu gobernador de Nueva York. La so suerte camudó na Convención whig de 1848, cuando foi incluyíu na candidatura pa la presidencia de Taylor como'l so vicepresidente. == Presidencia == El día 9 de xunetu de 1850 el vicepresidente Fillmore axuntar col agonizante Taylor, cuando ésti yá llevaba cinco díes gravemente enfermu. Dambos ganaren les sos respeutives nominaciones eleutorales na Convención whig de Filadelfia de 1848 ensin cruciar nunca antes una pallabra. Tres la victoria, les rellaciones ente'l curtido militar y el veteranu políticu siguieron siendo casi inesistentes, lo que nun ye sinónimu de males. Esi 9 de xunetu, Fillmore salió de la Casa Blanca convencíu de la gravedá del presidente y, n'efeutu, poques hores dempués diéron-y la noticia del fallecimientu de Taylor a los once menos venticinco de la nueche. Xuró'l cargu a otru día. La so primer midida consistió na destitución de tol gabinete qu'heredara y que tanto lo ignoró mientres la so vicepresidencia. N'asuntos esteriores, Fillmore foi particularmente activu na rexón d'Asia y el Pacíficu, sobremanera no que fai a [[Xapón]], onde taba prohibíu casi tou contautu esterior. Comerciantes y armadores estauxunidenses queríen «abrir» los sos puertos pal comerciu, y podríen desembarcar ende en casu d'emerxencia ensin ser castigaos.<ref name="Bahles_1"> Bahles, Gerald (2010). "Millard Fillmore: Foreign Affairs". American President: Miller Center of Public Affairs. Retrieved 2010-09-07</ref> Fillmore y el secretariu d'Estáu, [[Daniel Webster]] unviaron al comodoro [[Matthew C. Perry]] p'abrir Xapón a les rellaciones col mundu esterior y anque Perry nun llegó a Xapón hasta dempués del final del mandatu de Fillmore, él ordenó la espedición de Perry. Fillmore tenía dificultaes con al respeutive de Cuba. Munchos suriegos queríen espandir el territoriu d'esclavos nos EE.XX., pero'l compromisu de Misuri y otres lleis torgar. Cuba yera una colonia d'España, onde se practicaba la esclavitú. Poro, dalgunos d'estos suriegos trataron de consiguir que Cuba se anexonase a los EE.XX. como estáu esclavista. L'aventureru venezolanu [[Narciso López]] reclutó a estauxunidenses mientres tres expedición de «[[filibusteru|filibusteros]]» a Cuba, cola esperanza de derrocar a la dominación española. Y anque López y dellos de los sos siguidores fueron acusaos de violación de la Llei de Neutralidá», fueron rápido absueltos polos xuraos del sur.<ref name="Bahles_1"> Bahles, Gerald (2010). "Millard Fillmore: Foreign Affairs". American President: Miller Center of Public Affairs. Retrieved 2010-09-07</ref> Pero la gran dificultá que tuvo qu'encarar Fillmore mientres la so presidencia foi la cuestión de la [[Esclavitú nos Estaos Xuníos|esclavitú]]. Col pasu del tiempu les diferencies ente'l norte y el sur amontárense, cola resultancia de que nel primeru'l movimientu abolicionista cobrara muncha fuercia y el segundu vía como una seria amenaza la posibilidá de trate obligáu a arrenunciar a la esclavitú. Esto paecía probable: cola incorporación de cada vez más estaos a la Unión (en munchos casos nos territorios [[Intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu|arrebataos a Méxicu]]) -tales como [[Florida]] y [[Texas]] con población esclava y [[Iowa]], [[Wisconsin]] y [[California]] ensin ella- el sur víase cada vez más confináu territorialmente, lo que podía romper l'equilibriu ente estaos esclavistes y llibres nel [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], cola inevitable consecuencia qu'esto acarretaría: l'abolición de la esclavitú. [[Ficheru:US 1850.jpg|miniaturadeimagen|317x317px|Mapa de los Estaos Xuníos depués de la so configuración según el Compromisu de 1850. ]] P'atayar esta cuestión presentóse'l [[Compromisu de 1850]], un conxuntu de propuestes que pretendía satisfaer a dambes partes: l'abolicionismu ganaba cola incorporación de California y la prohibición del comerciu d'esclavos na capital federal, Washington D. C. El sur, pela so parte, ganaba la posibilidá d'incorporar nel futuru a [[Utah]] y [[Nuevu Méxicu]] a la Unión como estaos esclavistes, amás d'una llei d'esclavos fuxitivos más restrictiva. El Compromisu de 1850 ye consideráu unu de los postreros grandes alcuerdos pa salvar la Unión y evitar la guerra. Col sofitu del presidente Fillmore, les disposiciones del Compromisu -que'l so predecesor nel cargu, el xeneral Taylor, nun quixo roblar- fuéronse aprobando por separáu ente'l 9 y el 20 de setiembre. Finalmente, el Compromisu saliera alantre, pero nun pudo estenar la medrana a la secesión del sur nin a un enfrentamientu violentu ente esclavistes y abolicionistes. Unos meses antes, un históricu políticu suriegu, el surcarolinés [[John C. Calhoun]], lleera poques selmanes antes de morrer una curtia y lúgubre alvertencia personal: «El sur nun va poder permanecer enforma tiempu más na Unión con honor». Pallabres que se revelaríen profétiques. El gran perxudicáu por esti postreru alcuerdo sobre la esclavitú foi'l mesmu Partíu Whig. Magar que el Compromisu fuera idea d'unu de los sos grandes líderes, [[Henry Clay]], y que foi sofitáu pola Convención de [[Baltimore]] de 1852, el partíu quedó irreversiblemente quebráu pola cuestión de la esclavitú. Al averase les eleiciones de 1852, Fillmore había estáu indecisu mientres enforma tiempu sobre si correr mientres un periodu completu como Presidente o non, pero yera impopular ente los Whigs norteños por non roblar y faer cumplir la llei d'esclavos fuxitivos polo que'l xeneral [[Winfield Scott]] ganó-y la nominación. Scott foi'l postreru candidatu que'l Partíu Whig presentaría a la presidencia y Fillmore, el postreru whig qu'habitó la Casa Blanca. == Posterior a 1852 == [[Ficheru:DSCN4470 buffalofillmorestatue e.jpg|thumb|upright|La estatua de Fillmore amiesta al conceyu de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo, Nueva York.]]]] En dexando la presidencia y perder esi mesmu añu a la so esposa y al siguiente a una fía, Fillmore viaxó per Europa. En [[Londres]] coincidió col tamién ex presidente [[Martin Van Buren|Van Buren]] na [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu|Cámara de los Comunes]], y en [[París]] pagó la fianza del periodista [[Horace Greeley]], encarceláu por impagu de deldes. Tando ellí comunicáronlu que'l [[Know Nothing|partíu Know Nothing]] lo nomara pa la presidencia con vistes a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1856|eleiciones de 1856]]. La so candidatura llogró ente 873&nbsp;000 y 874&nbsp;000 votos -la cifra varia d'unes fontes a otres-. Foi'l puntu y final de la so dilatada carrera política. El 10 de febreru de 1858, Fillmore casóse con Caroline McIntosh, una vilba rica y mercó una casa grande en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], Nueva York, onde moraríen. L'ex presidente pasó ellí los sos últimos años, retiráu de toa actividá política. Nes eleiciones de 1860, Fillmore sofitó al candidatu [[John C. Bell]] y convirtióse nun constante críticu del Presidente [[Abraham Lincoln]]. Ello ye qu'en 1865 un indignáu ensame rexuntóse ante la casa de Fillmore cuando se conoció la noticia del asesinatu de Lincoln. Magar que nel so discursu de despidida aseguró que dexaba a la nación na sienda de "la paz y la prosperidá", Millard Fillmore foi consideráu yá polos sos contemporáneos un presidente sobreveníu, dubiosu ya ineficaz, que namái supo acompangar ante'l conflictu que s'averaba pola permanencia de la Unión o de la esclavitú. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Millard Fillmore|parcial}} * {{commons}} {{NF|1800|1874|Fillmore, Millard}} {{Presidentes de USA}} {{AvisuTradubot|Millard Fillmore}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 3ywef6g38dk2ko9a9xbbvbpl5n1a4qr 3699336 3699250 2022-07-25T06:40:19Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Millard Fillmore''' {{nym}} foi'l décimu tercer [[presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. Terminó'l mandatu del so predecesor [[Zachary Taylor]], que finó de causes naturales tres pocu más d'un añu nel poder. Poro, Fillmore foi presidente, pero nunca ganó unes eleiciones. Foi miembru del [[Partíu Anti-Masónicu]] y del [[Partíu Whig de los Estaos Xuníos|Partíu Whig]], del que sedría'l so postreru presidente na [[Casa Blanca]]. == Biografía == [[Ficheru:Unidentified Artist - Millard Fillmore - Google Art Project.jpg|left|thumb|upright|Fillmore en 1843.]] Millard Fillmore nació nel [[Condáu de Cayuga]], [[estáu de Nueva York]]. Foi'l segundu fíu d'un total de nueve del matrimoniu ente Nathniel Fillmore y Phoebe Millard, y el mayor de los varones.<ref>{{Cita enciclopedia|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761569065/Millard_Fillmore.html|títulu=Millard Fillmore|work=Encarta Encyclopedia|archiveurl=http://www.webcitation.org/query?id=1257052070494645|archivedate=1 de payares de 2009}}</ref>Casóse'l 26 de febreru de 1826 con Abigail Powers, a quien conoció mientres estudiaba na Academia New Hope.<ref name="hwwilson">{{cita web |url=http://www.hwwilson.com/Print/Facts%20Pres%20Sample.pdf|títulu=Facts on Millard Fillmore|fechaaccesu=1 d'abril de 2017 }}</ref> Fillmore cuntaba con una llarga carrera política cuando algamó la presidencia. Con venticuatro años yá militaba nel [[Partíu Antimasónico]]. Ente 1829 y 1831 foi miembru de l'[[Asamblea Estatal de Nueva York]], y ente 1833 y 1835 foi congresista na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]], a onde volvió ente 1837 y 1843. Whig dende la fundación del partíu, en 1840 fixo campaña por [[William Henry Harrison|Harrison]] en Nueva York. Sicasí, en 1844 nun llogró ser nomáu a la vicepresidencia pola Convención del so partíu nin ser escoyíu gobernador de Nueva York. La so suerte camudó na Convención whig de 1848, cuando foi incluyíu na candidatura pa la presidencia de Taylor como'l so vicepresidente. == Presidencia == El día 9 de xunetu de 1850 el vicepresidente Fillmore axuntar col agonizante Taylor, cuando ésti yá llevaba cinco díes gravemente enfermu. Dambos ganaren les sos respeutives nominaciones eleutorales na Convención whig de Filadelfia de 1848 ensin cruciar nunca antes una pallabra. Tres la victoria, les rellaciones ente'l curtido militar y el veteranu políticu siguieron siendo casi inesistentes, lo que nun ye sinónimu de males. Esi 9 de xunetu, Fillmore salió de la Casa Blanca convencíu de la gravedá del presidente y, n'efeutu, poques hores dempués diéron-y la noticia del fallecimientu de Taylor a los once menos venticinco de la nueche. Xuró'l cargu a otru día. La so primer midida consistió na destitución de tol gabinete qu'heredara y que tanto lo ignoró mientres la so vicepresidencia. N'asuntos esteriores, Fillmore foi particularmente activu na rexón d'Asia y el Pacíficu, sobremanera no que fai a [[Xapón]], onde taba prohibíu casi tou contautu esterior. Comerciantes y armadores estauxunidenses queríen «abrir» los sos puertos pal comerciu, y podríen desembarcar ende en casu d'emerxencia ensin ser castigaos.<ref name="Bahles_1"> Bahles, Gerald (2010). "Millard Fillmore: Foreign Affairs". American President: Miller Center of Public Affairs. Retrieved 2010-09-07</ref> Fillmore y el secretariu d'Estáu, [[Daniel Webster]] unviaron al comodoro [[Matthew C. Perry]] p'abrir Xapón a les rellaciones col mundu esterior y anque Perry nun llegó a Xapón hasta dempués del final del mandatu de Fillmore, él ordenó la espedición de Perry. Fillmore tenía dificultaes con al respeutive de Cuba. Munchos suriegos queríen espandir el territoriu d'esclavos nos EE.XX., pero'l compromisu de Misuri y otres lleis torgar. Cuba yera una colonia d'España, onde se practicaba la esclavitú. Poro, dalgunos d'estos suriegos trataron de consiguir que Cuba se anexonase a los EE.XX. como estáu esclavista. L'aventureru venezolanu [[Narciso López]] reclutó a estauxunidenses mientres tres expedición de «[[filibusteru|filibusteros]]» a Cuba, cola esperanza de derrocar a la dominación española. Y anque López y dellos de los sos siguidores fueron acusaos de violación de la Llei de Neutralidá», fueron rápido absueltos polos xuraos del sur.<ref name="Bahles_1"> Bahles, Gerald (2010). "Millard Fillmore: Foreign Affairs". American President: Miller Center of Public Affairs. Retrieved 2010-09-07</ref> Pero la gran dificultá que tuvo qu'encarar Fillmore mientres la so presidencia foi la cuestión de la [[Esclavitú nos Estaos Xuníos|esclavitú]]. Col pasu del tiempu les diferencies ente'l norte y el sur amontárense, cola resultancia de que nel primeru'l movimientu abolicionista cobrara muncha fuercia y el segundu vía como una seria amenaza la posibilidá de trate obligáu a arrenunciar a la esclavitú. Esto paecía probable: cola incorporación de cada vez más estaos a la Unión (en munchos casos nos territorios [[Intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu|arrebataos a Méxicu]]) -tales como [[Florida]] y [[Texas]] con población esclava y [[Iowa]], [[Wisconsin]] y [[California]] ensin ella- el sur víase cada vez más confináu territorialmente, lo que podía romper l'equilibriu ente estaos esclavistes y llibres nel [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], cola inevitable consecuencia qu'esto acarretaría: l'abolición de la esclavitú. [[Ficheru:US 1850.jpg|miniaturadeimagen|317x317px|Mapa de los Estaos Xuníos depués de la so configuración según el Compromisu de 1850. ]] P'atayar esta cuestión presentóse'l [[Compromisu de 1850]], un conxuntu de propuestes que pretendía satisfaer a dambes partes: l'abolicionismu ganaba cola incorporación de California y la prohibición del comerciu d'esclavos na capital federal, Washington D. C. El sur, pela so parte, ganaba la posibilidá d'incorporar nel futuru a [[Utah]] y [[Nuevu Méxicu]] a la Unión como estaos esclavistes, amás d'una llei d'esclavos fuxitivos más restrictiva. El Compromisu de 1850 ye consideráu unu de los postreros grandes alcuerdos pa salvar la Unión y evitar la guerra. Col sofitu del presidente Fillmore, les disposiciones del Compromisu -que'l so predecesor nel cargu, el xeneral Taylor, nun quixo roblar- fuéronse aprobando por separáu ente'l 9 y el 20 de setiembre. Finalmente, el Compromisu saliera alantre, pero nun pudo estenar la medrana a la secesión del sur nin a un enfrentamientu violentu ente esclavistes y abolicionistes. Unos meses antes, un históricu políticu suriegu, el surcarolinés [[John C. Calhoun]], lleera poques selmanes antes de morrer una curtia y lúgubre alvertencia personal: «El sur nun va poder permanecer enforma tiempu más na Unión con honor». Pallabres que se revelaríen profétiques. El gran perxudicáu por esti postreru alcuerdo sobre la esclavitú foi'l mesmu Partíu Whig. Magar que el Compromisu fuera idea d'unu de los sos grandes líderes, [[Henry Clay]], y que foi sofitáu pola Convención de [[Baltimore]] de 1852, el partíu quedó irreversiblemente quebráu pola cuestión de la esclavitú. Al averase les eleiciones de 1852, Fillmore había estáu indecisu mientres enforma tiempu sobre si correr mientres un periodu completu como Presidente o non, pero yera impopular ente los Whigs norteños por non roblar y faer cumplir la llei d'esclavos fuxitivos polo que'l xeneral [[Winfield Scott]] ganó-y la nominación. Scott foi'l postreru candidatu que'l Partíu Whig presentaría a la presidencia y Fillmore, el postreru whig qu'habitó la Casa Blanca. == Posterior a 1852 == [[Ficheru:DSCN4470 buffalofillmorestatue e.jpg|thumb|upright|La estatua de Fillmore amiesta al conceyu de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo, Nueva York.]]]] En dexando la presidencia y perder esi mesmu añu a la so esposa y al siguiente a una fía, Fillmore viaxó per Europa. En [[Londres]] coincidió col tamién ex presidente [[Martin Van Buren|Van Buren]] na [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu|Cámara de los Comunes]], y en [[París]] pagó la fianza del periodista [[Horace Greeley]], encarceláu por impagu de deldes. Tando ellí comunicáronlu que'l [[Know Nothing|partíu Know Nothing]] lo nomara pa la presidencia con vistes a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1856|eleiciones de 1856]]. La so candidatura llogró ente 873&nbsp;000 y 874&nbsp;000 votos -la cifra varia d'unes fontes a otres-. Foi'l puntu y final de la so dilatada carrera política. El 10 de febreru de 1858, Fillmore casóse con Caroline McIntosh, una vilba rica y mercó una casa grande en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], Nueva York, onde moraríen. L'ex presidente pasó ellí los sos últimos años, retiráu de toa actividá política. Nes eleiciones de 1860, Fillmore sofitó al candidatu [[John C. Bell]] y convirtióse nun constante críticu del Presidente [[Abraham Lincoln]]. Ello ye qu'en 1865 un indignáu ensame rexuntóse ante la casa de Fillmore cuando se conoció la noticia del asesinatu de Lincoln. Magar que nel so discursu de despidida aseguró que dexaba a la nación na sienda de "la paz y la prosperidá", Millard Fillmore foi consideráu yá polos sos contemporáneos un presidente sobreveníu, dubiosu ya ineficaz, que namái supo acompangar ante'l conflictu que s'averaba pola permanencia de la Unión o de la esclavitú. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Millard Fillmore|parcial}} * {{commons}} {{NF|1800|1874|Fillmore, Millard}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Millard Fillmore}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] qp5jmbmwhuw8rasdgaizkgq5029pj2o 0 87700 3699317 3697864 2022-07-25T06:37:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Franklin Pierce''' {{nym}} foi'l decimocuartu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] dende [[1853]] hasta [[1857]]. Foi'l primer presidente nacíu nel sieglu XIX. Tamién foi abogáu, miembru del Congresu y senador d'Estaos Xuníos por Nueva Hampshire. == Biografía == [[Ficheru:Pierce Birthplace.jpg|thumb|left|La casa de Hillsborough en que se crió Franklin Pierce ye na actualidá un [[Fitu Históricu Nacional]].<ref name="homestead">{{cita web |url=http://tps.cr.nps.gov/nhl/detail.cfm?ResourceId=29&ResourceType=Building |títulu=Pierce, Franklin, Homestead |publicación=[[National Park Service]] |fechaaccesu=29 de xunu de 2014}}</ref> Pierce naciera nuna cabaña cercana mientres se completaba esta casona. {{refn|Some local accounts suggest he was born in the Homestead. The [[National Register of Historic Places]] cites the log cabin as the more likely birthplace, while historien Peter A. Wallner asserts without reservation he was born in the log cabin.<ref>[[#Wallner-2004|Wallner (2004)]], p. 3.</ref>|group="note"}}|alt=Photograph of a white house.]] Franklin Pierce nació'l 23 de payares de 1804 nuna cabaña de madera de Hillsborough, NH. Yera'l sestu fíu d'un total d'ocho del matrimoniu formáu por Benjamin Pierce y Anna Kendrick. Benjamin fuera teniente mientres la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|Guerra d'Independencia]] y aportaría a gobernador del so estáu. La familia Pierce baxaba del escritor y barón inglés sir Richard Crew al traviés del nietu d'ésti, Thomas Pierce, un inmigrante de [[Norfolk]] que s'instaló na badea de [[Massachussetts]] na década de 1630. El futuru presidente Pierce estudió Humanidaes nel [[Bowdoin College]] de [[Brunswick]], [[Maine]], y formóse como abogáu en dellos despachos de sonadía de Nuevu Hampshire y Massachusetts. Franklin Pierce foi un mozu apuestu, cultu y escelente conxustón, amás de llector de [[John Locke]], partidariu de la [[Guerra d'independencia de Grecia|independencia de Grecia]] y convincente orador. Exerció d'abogáu dende los 23 años. Sicasí, dende bien llueu caltuvo una sorda llucha contra'l so alcoholismu, y un matrimoniu infeliz, con Jane Means Appleton, solmenáu poles socesives muertes de los sos trés fíos, nun contribuyó a ameyorar la so situación anímica. Pierce interesóse llueu pola política. Simpatizante del "Vieyu Nozal", el presidente [[Andrew Jackson]], foi un entusiasta demócrata dende la creación del partíu. Asina, el mesmu añu 1829 en que Jackson entraba na [[Casa Blanca]], Pierce faía lo propio na Cámara de Representantes de Nuevu Hampshire. En 1833 abandonar pa ingresar nel [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Congresu nacional]], y en 1837 pasó al [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], como miembru más nuevu de la institución na so, daquella, curtia hestoria. Fiel a la ortodoxa jaksoniana del partíu, Pierce oponer al Bancu Nacional y al abolicionismu, magar nun sofitaba la postura del so partíu con al respective de l'[[Anexón de Texas a los Estaos Xuníos d'América|anexón de Texas]], qu'él prefería retardar. Con esti currículum políticu, Pierce presentar a la Convención del so partíu de 1852, añu eleutoral, como un nuevu [[James Polk]], un mozu demócrata fiel a Jackson y que desenvolviera la so carrera política a la solombra del Vieyu Nozal. == Eleición de Pierce == [[Ficheru:1852DemocraticCampaignPoster.png|thumb|left|Póster eleutoral del ticket Pierce/King.|alt=Poster.]] Franklin Pierce aportó a [[Presidente de los Estaos Xuníos]] de manera inesperada; nel añu [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1852|1852]] el [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] pensaba que perdería les próximes eleiciones presidenciales. Cuando s'axuntó la Convención Nacional del partíu pa escoyer al candidatu presidencial, celebrada en Baltimore en xunu de 1852, había siquier cuatro dirixentes demócrates importantes que lluchaben pa ser el candidatu y evitar la "previsible" derrota eleutoral del partíu. El partíu taba tan estremáu ente estos precandidatos que tuvieron que realizase más de trenta rondes de votación hasta que l'inesperáu Pierce alzóse finalmente cola nominación a la presidencia. El so rival foi'l candidatu whig, el xeneral [[Winfield Scott]]. El [[Partíu Whig (Estaos Xuníos)|Partíu Whig]], que se constituyera en contraposición a la figura d'[[Andrew Jackson]] y los sos numberosos siguidores, apostaba por presentar, siempres que fuera posible, xenerales almiraos pol eleutoráu a cada eleición presidencial, como los demócrates fixeron con Jackson nel so día. Asina asocedió colos dos únicos presidentes electos whigs na historia d'Estaos Xuníos: [[William Henry Harrison]] en 1840 y [[Zachary Taylor]] en 1848. Scott, pela so parte, yera un héroe de la [[intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu|guerra contra Méxicu]] ([[1845]] - [[1848]]). Amás de Pierce y Scott, tamién hubo otros dos candidatos presidenciales: [[John Parker Hale]] , que yera candidatu del pequeñu [[Free Soil Party|Partíu del Suelu Llibre]]; y [[Daniel Webster]], un whig disidente. El programa eleutoral del Partíu Whig yera bien paecíu al programa del Partíu Demócrata; asina que la competencia llindar a una llucha ente les personalidaes de los dos candidatos principales (Pierce y Scott). Pero la reputación d'enemigu de la esclavitú de los negros que tenía Scott fíxo-y perder votos ente los whigs de los Estaos del Sur; ente que'l programa favorable a la esclavitú del so partíu fíxo-y perder votos ente los whigs del Norte, y tou ello benefició a Pierce. Amás, la condición d'héroe de la guerra contra los mexicanos de Scott foi compensada pol fechu de que Pierce tamién engarrara nesa guerra col rangu de [[Xeneral de Brigada]] (precisamente so les órdenes de Scott). Nes eleiciones celebraes el [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1852|2 de payares de 1852]], Pierce llogró '''1.607.510''' votos populares equivalentes al '''50,84%''' de los votos; ente que Scott llogró '''1.386.942''' votos populares, qu'equivalíen al '''43,87%''' de los votos; Parker Hale sacu '''155.210''' votos, equivalentes al '''4,91%'''; y Webster llogró '''6.994''' votos, que representaben un '''0,2%''' del total. Nel Colexu Eleutoral Pierce llogró '''254''' eleutores contra '''42''' de Scott y nengunu pa los otros candidatos; asina que Pierce ganó la eleición y convirtióse en presidente electu. Franklin Pierce foi l'únicu Presidente de la hestoria de los EEXX que prometió'l cargu en llugar de xuralo, negar a utilizar Biblia o a xurar porque la muerte del so fíu nun accidente de tren dos meses antes fixéra-y cuestionar a Dios. Dempués, dio un discursu de más de 3.000 pallabres ensin nenguna nota delantre. La presidencia de Pierce, sicasí, foi desafortunada, al estremu que'l so partíu negó-y la nominación pa un segundu mandatu (siendo este l'únicu casu na hestoria d'EE.XX. en qu'un presidente n'exerciciu pierde la nominación del so partíu pa optar a un segundu mandatu). Nel so llugar, el Partíu Demócrata nomó a [[James Buchanan]], que se convirtió finalmente nel so socesor en venciendo nes eleiciones de [[1856]]. == Presidencia == La presidencia de Pierce empezó marcada pola citada muerte tráxica del so últimu fíu Bennie, de doce años d'edá, el 6 de xineru de 1853. La so esposa nun se repunxo del golpe: mientres tola presidencia del so home permaneció recluyida na primer planta de la Casa Blanca, nun saliendo d'ella más qu'en contaes ocasiones. Una de les primeres decisiones de Pierce consistió en [[Venta de La Mesilla|la compra a Méxicu d'una porción relativamente menor del so territoriu]], qu'aportaría en parte de los estaos d'[[Arizona]] y [[Nuevu Méxicu]], lo que siguía'l cercu del "Nuevu Nozal" Polk y la so espansión escontra l'oeste. Darréu, Pierce embaraxó la posibilidá d'anexonar Cuba -coles mesmes, territoriu español-, invocando la teoría del [[Doctrina del destín manifiestu|Destín Manifiestu]] al envís de consiguir nuevos territorios a los qu'estender la esclavitú. El so propósitu cayó llueu nel olvidu. [[Ficheru:US Slave Free 1789-1861.gif|right|thumb|400px|Una animación qu'amuesa los estaos llibres/esclavistes de los estaos y territorios d'Estaos Xuníos, 1789-1861.]] Pero la principal razón pola que se recuerda la presidencia de Pierce ye la [[Llei de Kansas-Nebraska|llei Kansas-Nebraska]] de 1854, que soterraba definitivamente'l [[Compromisu de Misuri|compromisu de Missouri]] de 1820 al faer posible que, por aciu el votu de los sos habitantes, un estáu al norte de alcordar en 1820 pasara a ser esclavista. Esti nuevu compromisu ente abolicionistes y esclavistes, llueñe d'harmonizar la situación superando'l [[Compromisu de 1850]], contribuyó a radicalizala, al ser considerada polos anti-esclavistes más fervosos una intolerable cesión a los partidarios de la "peculiar institución". Si'l Compromisu de 1850 yá abriera los territorios d'Utah y Nuevu Méxicu (nos que se constituyeron los actuales estaos de Nevada, Arizona y Coloráu, arriendes de los mesmos estaos d'Utah y Nuevu Méxicu) a la esclavitú, agora, cuando'l discutiniu por esti últimu compromisu entá nun s'atayara, la llei Kansas-Nebraska faía posible que la institución esclavista estendiérase tamién a estos grandes territorios centrales. Algamárase un puntu de non torna: si'l sur nun llograba espandir la esclavitú -o, meyor dichu, la opción llegal d'espandila- a los nuevos territorios que se taben incorporando a la Unión, veríase recluyíu al sureste del país, onde, en virtú del Compromisu de Missouri, yá taba asitiada la "peculiar institución". Viéndose confinada al so territoriu orixinal, la esclavitú acabaría siendo abolida, ante l'apolmonante mayoría d'estaos llibres que tendríen voz y votu na Cámara de Representantes y nel Senáu. L'abolicionismu, pela so parte, ver nuna situación similar: si dexaben que'l trabayu esclavu estender a tolos nuevos territorios incorporaos, tal que les mentaes disposiciones de 1850 y 1854 establecíen, l'abolición de la esclavitú tornaríase imposible y antes o dempués xeneralizaríase a tol país. El mesmu estáu de [[Kansas]] yera'l más susceptible de convertise nun estáu esclavista gracies a esta llei. Pa evitalo, abolicionistes del Norte promovieron la emigración a esti territoriu d'un total de 1.240 colonos contrarios a la esclavitú, primero que se constituyera formalmente como estáu. Finalmente, Kansas ingresó na Unión, en xineru de 1861, como estáu llibre, esto ye, non-esclavista. La llei Kansas-Nebraska acarretó unes consecuencies muncho más graves, en forma d'esporádicos incidentes sangrientos, tales como los protagonizaos pol activista abolicionista [[John Brown (abolicionista)|John Brown]]. La espiral de violencia estendióse inclusive al mesmu Senáu federal, en que los sos pasiellos un senador de [[Carolina del Sur]] afrelló, nel mes de mayu de 1856, al demócrata abolicionista [[Charles Sumner]], de Massachussetts. Nos meses siguientes, unos dos centenares de persones perdieron la vida nel "sangrientu Kansas". El presidente Pierce nun supo responder a esta folada d'odiu y sangre, polo que'l so partíu, que diba camín de quebrase como-y asocedía yá al Partíu Whig, refugar na Convención de xunu de 1856 en [[Cincinnati]], Ohio. Poro, el nomáu pa representar al Partíu Demócrata nes eleiciones d'esi añu nun foi l'entós presidente, sinón [[James Buchanan]], de [[Pennsylvania]]. Esti refugu da amuesa del fondu hartazgo que Pierce espertaba nel so propiu partíu. La so presidencia cayó llueu envolubrada nes tiniebles qu'una dómina tan tráxica como aquélla espierta na memoria nacional estauxunidense. Nun ye d'estrañar, arriendes d'ello, que'l so propiu partíu renegara d'él y considerar unu de los peores presidentes de la nación. == Vida posterior == En venciéndo-y el testigu a Buchanan, Pierce retirar cola so esposa a [[Concord (Nuevu Hampshire)|Concord]], nel so Nuevu Hampshire natal. Nos siguientes años viaxaron por llugares tan distantes como Europa o les islles Bahames, pero la pareya nun llogró nin tener más fíos nin llevantar cabeza. Mientres la so vida familiar derrumbábase, la Unión faía lo propio nel so camín escontra la guerra civil. Pierce sostuvo'l discursu del sur contra la intervención de les instituciones federales nel estilu de vida sureñu (esto ye: la esclavitú). Inclusive muncho depués del españíu de la guerra condergó públicamente los esfuercios de Lincoln por salvaguardar la Unión por aciu les armes. Pero'l so discursu, más que pacifista, sonó indulxente cola esclavitú, lo que lo fixo bien impopular entós y na posteridá. Al igual que-y asocedió al so inmediatu predecesor Fillmore, cuando se supo la noticia del asesinatu de Lincoln l'enraxonáu ensame trató d'asaltar la so casa. Vilbu dende'l 2 d'avientu de 1863, Franklin Pierce pasó los sos últimos años de vida desapaecíu nel alcoholismu y el refugu qu'espertaba. Finó'l 8 d'ochobre de 1869, en Concord. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Franklin Pierce}} {{NF|1804|1869|Pierce, Franklin}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Franklin Pierce}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] cegtfg5uc09hkpd55jd488o6how9k3d 3699418 3699317 2022-07-25T08:00:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Franklin Pierce''' {{nym}} foi'l decimocuartu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] dende [[1853]] hasta [[1857]]. Foi'l primer presidente nacíu nel sieglu XIX. Tamién foi abogáu, miembru del Congresu y senador d'Estaos Xuníos por New Hampshire. == Biografía == [[Ficheru:Pierce Birthplace.jpg|thumb|left|La casa de Hillsborough en que se crió Franklin Pierce ye na actualidá un [[Fitu Históricu Nacional]].<ref name="homestead">{{cita web |url=http://tps.cr.nps.gov/nhl/detail.cfm?ResourceId=29&ResourceType=Building |títulu=Pierce, Franklin, Homestead |publicación=[[National Park Service]] |fechaaccesu=29 de xunu de 2014}}</ref> Pierce naciera nuna cabaña cercana mientres se completaba esta casona. {{refn|Some local accounts suggest he was born in the Homestead. The [[National Register of Historic Places]] cites the log cabin as the more likely birthplace, while historien Peter A. Wallner asserts without reservation he was born in the log cabin.<ref>[[#Wallner-2004|Wallner (2004)]], p. 3.</ref>|group="note"}}|alt=Photograph of a white house.]] Franklin Pierce nació'l 23 de payares de 1804 nuna cabaña de madera de Hillsborough, NH. Yera'l sestu fíu d'un total d'ocho del matrimoniu formáu por Benjamin Pierce y Anna Kendrick. Benjamin fuera teniente mientres la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|Guerra d'Independencia]] y aportaría a gobernador del so estáu. La familia Pierce baxaba del escritor y barón inglés sir Richard Crew al traviés del nietu d'ésti, Thomas Pierce, un inmigrante de [[Norfolk]] que s'instaló na badea de [[Massachussetts]] na década de 1630. El futuru presidente Pierce estudió Humanidaes nel [[Bowdoin College]] de [[Brunswick]], [[Maine]], y formóse como abogáu en dellos despachos de sonadía de New Hampshire y Massachusetts. Franklin Pierce foi un mozu apuestu, cultu y escelente conxustón, amás de llector de [[John Locke]], partidariu de la [[Guerra d'independencia de Grecia|independencia de Grecia]] y convincente orador. Exerció d'abogáu dende los 23 años. Sicasí, dende bien llueu caltuvo una sorda llucha contra'l so alcoholismu, y un matrimoniu infeliz, con Jane Means Appleton, solmenáu poles socesives muertes de los sos trés fíos, nun contribuyó a ameyorar la so situación anímica. Pierce interesóse llueu pola política. Simpatizante del "Vieyu Nozal", el presidente [[Andrew Jackson]], foi un entusiasta demócrata dende la creación del partíu. Asina, el mesmu añu 1829 en que Jackson entraba na [[Casa Blanca]], Pierce faía lo propio na Cámara de Representantes de New Hampshire. En 1833 abandonar pa ingresar nel [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Congresu nacional]], y en 1837 pasó al [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], como miembru más nuevu de la institución na so, daquella, curtia hestoria. Fiel a la ortodoxa jaksoniana del partíu, Pierce oponer al Bancu Nacional y al abolicionismu, magar nun sofitaba la postura del so partíu con al respective de l'[[Anexón de Texas a los Estaos Xuníos d'América|anexón de Texas]], qu'él prefería retardar. Con esti currículum políticu, Pierce presentar a la Convención del so partíu de 1852, añu eleutoral, como un nuevu [[James Polk]], un mozu demócrata fiel a Jackson y que desenvolviera la so carrera política a la solombra del Vieyu Nozal. == Eleición de Pierce == [[Ficheru:1852DemocraticCampaignPoster.png|thumb|left|Póster eleutoral del ticket Pierce/King.|alt=Poster.]] Franklin Pierce aportó a [[Presidente de los Estaos Xuníos]] de manera inesperada; nel añu [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1852|1852]] el [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] pensaba que perdería les próximes eleiciones presidenciales. Cuando s'axuntó la Convención Nacional del partíu pa escoyer al candidatu presidencial, celebrada en Baltimore en xunu de 1852, había siquier cuatro dirixentes demócrates importantes que lluchaben pa ser el candidatu y evitar la "previsible" derrota eleutoral del partíu. El partíu taba tan estremáu ente estos precandidatos que tuvieron que realizase más de trenta rondes de votación hasta que l'inesperáu Pierce alzóse finalmente cola nominación a la presidencia. El so rival foi'l candidatu whig, el xeneral [[Winfield Scott]]. El [[Partíu Whig (Estaos Xuníos)|Partíu Whig]], que se constituyera en contraposición a la figura d'[[Andrew Jackson]] y los sos numberosos siguidores, apostaba por presentar, siempres que fuera posible, xenerales almiraos pol eleutoráu a cada eleición presidencial, como los demócrates fixeron con Jackson nel so día. Asina asocedió colos dos únicos presidentes electos whigs na historia d'Estaos Xuníos: [[William Henry Harrison]] en 1840 y [[Zachary Taylor]] en 1848. Scott, pela so parte, yera un héroe de la [[intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu|guerra contra Méxicu]] ([[1845]] - [[1848]]). Amás de Pierce y Scott, tamién hubo otros dos candidatos presidenciales: [[John Parker Hale]] , que yera candidatu del pequeñu [[Free Soil Party|Partíu del Suelu Llibre]]; y [[Daniel Webster]], un whig disidente. El programa eleutoral del Partíu Whig yera bien paecíu al programa del Partíu Demócrata; asina que la competencia llindar a una llucha ente les personalidaes de los dos candidatos principales (Pierce y Scott). Pero la reputación d'enemigu de la esclavitú de los negros que tenía Scott fíxo-y perder votos ente los whigs de los Estaos del Sur; ente que'l programa favorable a la esclavitú del so partíu fíxo-y perder votos ente los whigs del Norte, y tou ello benefició a Pierce. Amás, la condición d'héroe de la guerra contra los mexicanos de Scott foi compensada pol fechu de que Pierce tamién engarrara nesa guerra col rangu de [[Xeneral de Brigada]] (precisamente so les órdenes de Scott). Nes eleiciones celebraes el [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1852|2 de payares de 1852]], Pierce llogró '''1.607.510''' votos populares equivalentes al '''50,84%''' de los votos; ente que Scott llogró '''1.386.942''' votos populares, qu'equivalíen al '''43,87%''' de los votos; Parker Hale sacu '''155.210''' votos, equivalentes al '''4,91%'''; y Webster llogró '''6.994''' votos, que representaben un '''0,2%''' del total. Nel Colexu Eleutoral Pierce llogró '''254''' eleutores contra '''42''' de Scott y nengunu pa los otros candidatos; asina que Pierce ganó la eleición y convirtióse en presidente electu. Franklin Pierce foi l'únicu Presidente de la hestoria de los EEXX que prometió'l cargu en llugar de xuralo, negar a utilizar Biblia o a xurar porque la muerte del so fíu nun accidente de tren dos meses antes fixéra-y cuestionar a Dios. Dempués, dio un discursu de más de 3.000 pallabres ensin nenguna nota delantre. La presidencia de Pierce, sicasí, foi desafortunada, al estremu que'l so partíu negó-y la nominación pa un segundu mandatu (siendo este l'únicu casu na hestoria d'EE.XX. en qu'un presidente n'exerciciu pierde la nominación del so partíu pa optar a un segundu mandatu). Nel so llugar, el Partíu Demócrata nomó a [[James Buchanan]], que se convirtió finalmente nel so socesor en venciendo nes eleiciones de [[1856]]. == Presidencia == La presidencia de Pierce empezó marcada pola citada muerte tráxica del so últimu fíu Bennie, de doce años d'edá, el 6 de xineru de 1853. La so esposa nun se repunxo del golpe: mientres tola presidencia del so home permaneció recluyida na primer planta de la Casa Blanca, nun saliendo d'ella más qu'en contaes ocasiones. Una de les primeres decisiones de Pierce consistió en [[Venta de La Mesilla|la compra a Méxicu d'una porción relativamente menor del so territoriu]], qu'aportaría en parte de los estaos d'[[Arizona]] y [[Nuevu Méxicu]], lo que siguía'l cercu del "Nuevu Nozal" Polk y la so espansión escontra l'oeste. Darréu, Pierce embaraxó la posibilidá d'anexonar Cuba -coles mesmes, territoriu español-, invocando la teoría del [[Doctrina del destín manifiestu|Destín Manifiestu]] al envís de consiguir nuevos territorios a los qu'estender la esclavitú. El so propósitu cayó llueu nel olvidu. [[Ficheru:US Slave Free 1789-1861.gif|right|thumb|400px|Una animación qu'amuesa los estaos llibres/esclavistes de los estaos y territorios d'Estaos Xuníos, 1789-1861.]] Pero la principal razón pola que se recuerda la presidencia de Pierce ye la [[Llei de Kansas-Nebraska|llei Kansas-Nebraska]] de 1854, que soterraba definitivamente'l [[Compromisu de Misuri|compromisu de Missouri]] de 1820 al faer posible que, por aciu el votu de los sos habitantes, un estáu al norte de alcordar en 1820 pasara a ser esclavista. Esti nuevu compromisu ente abolicionistes y esclavistes, llueñe d'harmonizar la situación superando'l [[Compromisu de 1850]], contribuyó a radicalizala, al ser considerada polos anti-esclavistes más fervosos una intolerable cesión a los partidarios de la "peculiar institución". Si'l Compromisu de 1850 yá abriera los territorios d'Utah y Nuevu Méxicu (nos que se constituyeron los actuales estaos de Nevada, Arizona y Coloráu, arriendes de los mesmos estaos d'Utah y Nuevu Méxicu) a la esclavitú, agora, cuando'l discutiniu por esti últimu compromisu entá nun s'atayara, la llei Kansas-Nebraska faía posible que la institución esclavista estendiérase tamién a estos grandes territorios centrales. Algamárase un puntu de non torna: si'l sur nun llograba espandir la esclavitú -o, meyor dichu, la opción llegal d'espandila- a los nuevos territorios que se taben incorporando a la Unión, veríase recluyíu al sureste del país, onde, en virtú del Compromisu de Missouri, yá taba asitiada la "peculiar institución". Viéndose confinada al so territoriu orixinal, la esclavitú acabaría siendo abolida, ante l'apolmonante mayoría d'estaos llibres que tendríen voz y votu na Cámara de Representantes y nel Senáu. L'abolicionismu, pela so parte, ver nuna situación similar: si dexaben que'l trabayu esclavu estender a tolos nuevos territorios incorporaos, tal que les mentaes disposiciones de 1850 y 1854 establecíen, l'abolición de la esclavitú tornaríase imposible y antes o dempués xeneralizaríase a tol país. El mesmu estáu de [[Kansas]] yera'l más susceptible de convertise nun estáu esclavista gracies a esta llei. Pa evitalo, abolicionistes del Norte promovieron la emigración a esti territoriu d'un total de 1.240 colonos contrarios a la esclavitú, primero que se constituyera formalmente como estáu. Finalmente, Kansas ingresó na Unión, en xineru de 1861, como estáu llibre, esto ye, non-esclavista. La llei Kansas-Nebraska acarretó unes consecuencies muncho más graves, en forma d'esporádicos incidentes sangrientos, tales como los protagonizaos pol activista abolicionista [[John Brown (abolicionista)|John Brown]]. La espiral de violencia estendióse inclusive al mesmu Senáu federal, en que los sos pasiellos un senador de [[Carolina del Sur]] afrelló, nel mes de mayu de 1856, al demócrata abolicionista [[Charles Sumner]], de Massachussetts. Nos meses siguientes, unos dos centenares de persones perdieron la vida nel "sangrientu Kansas". El presidente Pierce nun supo responder a esta folada d'odiu y sangre, polo que'l so partíu, que diba camín de quebrase como-y asocedía yá al Partíu Whig, refugar na Convención de xunu de 1856 en [[Cincinnati]], Ohio. Poro, el nomáu pa representar al Partíu Demócrata nes eleiciones d'esi añu nun foi l'entós presidente, sinón [[James Buchanan]], de [[Pennsylvania]]. Esti refugu da amuesa del fondu hartazgo que Pierce espertaba nel so propiu partíu. La so presidencia cayó llueu envolubrada nes tiniebles qu'una dómina tan tráxica como aquélla espierta na memoria nacional estauxunidense. Nun ye d'estrañar, arriendes d'ello, que'l so propiu partíu renegara d'él y considerar unu de los peores presidentes de la nación. == Vida posterior == En venciéndo-y el testigu a Buchanan, Pierce retirar cola so esposa a [[Concord (New Hampshire)|Concord]], nel so New Hampshire natal. Nos siguientes años viaxaron por llugares tan distantes como Europa o les islles Bahames, pero la pareya nun llogró nin tener más fíos nin llevantar cabeza. Mientres la so vida familiar derrumbábase, la Unión faía lo propio nel so camín escontra la guerra civil. Pierce sostuvo'l discursu del sur contra la intervención de les instituciones federales nel estilu de vida sureñu (esto ye: la esclavitú). Inclusive muncho depués del españíu de la guerra condergó públicamente los esfuercios de Lincoln por salvaguardar la Unión por aciu les armes. Pero'l so discursu, más que pacifista, sonó indulxente cola esclavitú, lo que lo fixo bien impopular entós y na posteridá. Al igual que-y asocedió al so inmediatu predecesor Fillmore, cuando se supo la noticia del asesinatu de Lincoln l'enraxonáu ensame trató d'asaltar la so casa. Vilbu dende'l 2 d'avientu de 1863, Franklin Pierce pasó los sos últimos años de vida desapaecíu nel alcoholismu y el refugu qu'espertaba. Finó'l 8 d'ochobre de 1869, en Concord. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Franklin Pierce}} {{NF|1804|1869|Pierce, Franklin}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Franklin Pierce}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 728nt744em2ou2rb63au4dacyu921df 0 87701 3699326 3679396 2022-07-25T06:38:52Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''James Buchanan, Jr.''' {{nym}} foi'l décimu quintu [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] de los [[Estaos Xuníos]], desempeñando'l so cargu dende [[1857]] hasta [[1861]]. Foi l'únicu presidente que nunca se casó y l'únicu ciudadanu de [[Pennsylvania]] escoyíu presidente. Tamién foi'l postreru presidente nacíu nel [[sieglu XVIII]]. El so gobiernu foi criticáu pola so inaición frente a la división del país que provocaría l'españíu de la [[Guerra Civil nos Estaos Xuníos|Guerra Civil]]. Representó a Pennsylvania, primero na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] y depués como [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]], foi embaxador de los Estaos Xuníos en [[Imperiu rusu|Rusia]] mientres la presidencia d'[[Andrew Jackson]] y [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|secretariu d'Estáu]] mientres la presidencia de [[James K. Polk]]. Dempués de refugar un cargu na [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]] el presidente [[Franklin Pierce]] nomólu embaxador de los Estaos Xuníos nel [[Reinu Xuníu]]. Buchanan foi nomáu pol [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] pa les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1856|Eleiciones presidenciales de 1856]] y llogró imponese frente al candidatu pol [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]], [[John C. Frémont]] y al ex-presidente [[Millard Fillmore]]. == Infancia y xuventú == James Buchanan nació en Cove Gap, una llocalidá cercana a [[Mercersburg (Pennsylvania)|Mercersburg]], nel [[condáu de Franklin (Pennsylvania)|condáu de Franklin]], Pennsylvania, el 23 d'abril de 1791. Foi fíu de James Buchanan, Sr. (1761–1821) y de Elizabeth Speer (1767–1833).<ref>{{cita web|autor=ancestry.com|títulu=La familia Buchanan|url=http://freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com/~dav4is/ODTs/BUCHANAN.shtml|fechaaccesu=2 de setiembre de 2014|idioma=inglés}}</ref> En 1797 la familia camudó a Mecersburg. Buchanan recibió clases particulares, asistió a la escuela del pueblu y graduóse en 1808 nel [[Dickinson college]], en [[Carlisle (Pensivalnia)|Carlisle]]. En [[1809]], camudó a [[Lancaster (Pennsylvania)|Lancaster]]. El mesmu añu entamó a estudiar derechu; en [[1812]] terminó los sos estudios y empezó a exercer del oficiu.<ref>Klein 1962, p. 9-12</ref> Nun principiu opúnxose a la [[Guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812|guerra de 1812]] qu'enfrentó a [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] con [[Gran Bretaña]], pero cuando los ingleses invadieron [[Maryland]] xunióse como voluntariu y participó na defensa de [[Baltimore]].<ref>Baker 2004, páx. 18</ref> == Carrera política == Foi miembru del Congresu de Pennsylvania dende [[1814]] hasta [[1815]]. Foi presidente del Comité de la Xudicatura (Congresu vixesimoprimeru). Nun foi candidatu a la renominación en [[1830]]. Buchanan foi designáu pola Cámara de Representantes esi mesmu añu como un de los [[fiscal (funcionariu)|fiscales]] na moción de [[xuiciu políticu]] escontra [[James H. Peck]], xuez del Tribunal de Distritu de los Estaos Xuníos pal Distritu de Missouri. Ente [[1832]] y [[1834]] foi ministru plenipotenciariu en [[Rusia]]. Buchanan resultó escoyíu pol [[partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|partíu Demócrata]] al [[Senáu de los Estaos Xuníos]] como reemplazante de [[William Wilkins (senador)|William Wilkins]] tres la dimisión d'ésti. Asumió'l so escañu'l [[6 d'avientu]] de [[1834]] y foi re-elixíu en [[1837]] y [[1843]]. Foi presidente del comité sobre Rellaciones Esteriores nes vixésimocuarta a vixésimosesta formaciones del Congresu; dimitió'l [[5 de marzu]] de [[1845]] pa ocupar una plaza nel gabinete ministerial. Buchanan exerció como ministru d'Asuntos Esteriores nel Gabinete de Presidente [[James Polk]] hasta [[1849]]; en [[1846]] encabezó les negociaciones que conducieron a la robla del [[tratáu d'Oregón]], qu'afitó les llendes ente les entós colonies britániques y los Estaos Xuníos. Dende [[1853]] hasta [[1856]] foi unviáu en representación diplomática a [[Gran Bretaña]]. == Eleición presidencial == Na Convención Nacional del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] axuntada en [[Cincinnati]] ente'l [[2 de xunu]] y el [[6 de xunu]] de [[1856]], Buchanan ganó al presidente [[Franklin Pierce]] (qu'intentaba ser reelixíu) y a otros precandidatos internos, y llogró ser escoyíu como candidatu presidencial pa les eleiciones d'esi añu. [[Archivu:1856DemocraticPoster.png|thumb|right|200px|Afiche de campaña eleutoral del Partíu Demócrata de 1856 con Buchanan como candidatu presidencial al llau de Breckinridge como candidatu a vicepresidente.]] Buchanan tenía d'enfrentase al candidatu del apocayá fundáu [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]], l'aventureru [[John C. Frémont]]; y al ex-presidente [[Millard Fillmore]], que yera candidatu del ''Partíu Americanu'' (conocíu popularmente como ''[[Know Nothing]]'' ("Nun Saben Nada"). Buchanan llogró'l 45,28% de los votos populares (1.836.072 votos), mientres Frémont recibió'l 33,11% (1.342.345 sufraxos), y Fillmore el 21,53% (873.053 votos) nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1856|eleiciones presidenciales]] celebraes el [[4 de payares]] de [[1856]]; nel [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]] (los votantes escueyen a los eleutores que formen esti Colexu, encargáu de la mesma d'escoyer al presidente) Buchanan llogró 174 votos contra 114 de Frémont y 8 de Fillmore.<ref>[http://uselectionatlas.org/USPRESIDENT/XENERAL/pe1856.html 1856 Presidential Election Results, en uselectionatlas.org]</ref>Polo tanto Buchanan quedó escoyíu como [[Presidente de los Estaos Xuníos]] formando un gobiernu demócrata dende'l [[4 de marzu]] de [[1857]] hasta'l [[3 de marzu]] de [[1861]]. Retiróse a la so casa de Wheatland, cerca de Lancaster, Pennsylvania, onde morrió'l [[1 de xunu]] de [[1868]]. Xaz nel Campusantu de Woodward Hill, en Lancaster. == Presidencia == [[File:James Buchanan inauguration 1857.jpg|thumb|right|Ceremonia d'inauguración de la presidencia de James Buchanan, el 4 de marzu de 1857. Fotografía de [[John Wood (photographer)|John Wood]]: la inauguración presidencial de Buchanan foi la primera de la que se caltién rexistru fotográficu.]] James Buchanan asumió la presidencia d'un país que se bastiaba escontra la guerra civil. Él mesmu albidraba: «Sero o aína, tantos años d'abolicionismu van traer la guerra a la nuesa tierra. Y puede españar mientres la siguiente presidencia». Quiciabes por ello nel so discursu inaugural, el 4 de marzu de 1857, anunció que nun buscaría un segundu mandatu. Mientres esa primer alocución presidencial, Buchanan definió la so postura frente al contenciosu que taba esgañando a la nación: la esclavitú, según el nuevu presidente, yera constitucional, polo qu'había que respetala y nun dexar qu'esti desalcuerdu quebrara'l país. Apeló tantu a la unidá nacional como a la soberanía de los estaos frente al poder federal. Nun cuestionó, nin condergó, la moralidá de la esclavitú. Dos díes depués, el 6 de marzu de 1857, el [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Tribunal Supremu]] pronuncióse sobre'l [[casu Dred Scott escontra Sandford]]: el demandante, [[Dred Scott]], (un negru esclavu que reclamaba la so llibertá acotando qu'acompañara al so amu al norte, a territoriu nel que la esclavitú taba prohibida) tenía de volver xunto al so propietariu. La sentencia diba más allá: sostenía que los afroamericanos, foran llibres o esclavos, nunca foran consideraos ciudadanos americanos nin pola [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución]], nin pola [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración d'Independencia]], polo que'l Tribunal negaba tener xurisdicción sobre la propiedá (Scott) d'un auténticu ciudadanu (Sandford). Con esti contundente resolución, ye obviu que'l Tribunal pretendía atayar la cuestión de la esclavitú, y asina s'entendió entós: al declarar que tou esclavu yera, puramente, una propiedá, el fallu negaba que cualquier autoridá o llexislación federal tuviera xurisdicción sobre la esclavitú. Poro, d'esti fechu esprendíense dos consecuencies xurídiques de gran algame: la primera yera que tou alcuerdu tomáu con anterioridá sobre esta cuestión (como los [[Compromisu de Misuri|compromisos de 1820]] y [[Compromisu de 1850|1850]], o la [[Llei Kansas-Nebraska]]) yera anticonstitucional. Y la segunda, que tolos estaos teníen de respetar el derechu a la llibre circulación de los ciudadanos estauxunidenses acompañaos de les sos propiedaes. Consecuentemente, el Tribunal Supremu acababa de llegalizar la esclavitú en tol territoriu nacional: bastaba que los propietarios d'esclavos se desplazasen coles sos "propiedaes" a los estaos qu'hasta entós fueren "llibres" pa convertilos n'estaos tan esclavistes como los del sur. La sentencia de la Corte Suprema foi acoyida con consternación nel norte y con allegría nel sur. A lo último, sancionaba lo que los defensores de la esclavitú siempres deseyaren. Pero la sentencia, llonxe d'atayar l'alderique, prendió aínda más los ánimos. El país enteru fervía cola cuestión de la esclavitú y les sos llendes xeográfiques. L'estáu de Kansas, a puntu de constituyise como tal, taba nel güeyu del furacán. A finales de 1857, el gobernador del [[territoriu de Kansas]] y home d'enfotu del presidente Buchanan, Robert J. Walker, celebró una convención estatal fraudulenta en [[Lecompton]], de la que salió una constitución pal futuru estáu de Kansas que reconocía la esclavitú. La efímera Constitución esclavista de Lecompton foi refugada tantu pola Cámara de Representantes como pol eleutoráu de Kansas. Magar ello, esta iniciativa socavó la cohesión del Partíu Demócrata, máxime si se tien en cuenta'l sofitu declaráu de Buchanan a la mesma. Si'l sofitu del presidente Fillmore al Compromisu de 1850 contribuyera en bona midida a dinamitar la unidá del Partíu Whig, agora yera Buchanan el que coadyuvaba a quebrar del so partíu. El sistema de partíos estauxunidense esbarrumbábase al empar que lo faía la mesma Xunión. [[Image:Marais-massacre.jpg|thumb|Representación artística de la matanza d'abolicionistes en Marais des Cygnes, Kansas, en mayu de 1858.]] Nos siguientes meses siguió l'arramamientu de sangre qu'empezara mientres la presidencia de Pierce. Al igual qu'ésti, Buchanan paecía incapaz o deliberadamente indiferente ante esta folada de violencia ente esclavistes y abolicionistes. Convién remembrar que'l presidente debía 119 de los 174 votos eleutorales que llograra nes eleiciones de 1856 a los estaos sureños, lo que de xuru esplique la so indulxencia cola "peculiar institución". Seya que non, la so pasividá absoluta énte la gravedá de los acontecimientos que se taben desenvolviendo escureció'l xuiciu de la so presidencia yá dende entós. Amás de la cuestión de la esclavitú, la presidencia de Buchanan tamién se carauterizó poles consecuencies económiques de la [[llerza de 1857]]: quiebra d'empreses y de bancos, ruina de toa mena de negocios y families, etc. Nuevamente, la respuesta de Buchanan énte esti deterioru económicu xeneralizáu foi la inaición. N'avientu de 1859, l'activista abolicionista radical [[John Brown (abolicionista)|John Brown]] foi aforcáu pola so últimu aición violenta: l'asaltu a un arsenal federal n'[[Harpers Ferry (Virginia Occidental)|Harpers Ferry]], Virginia, dos meses antes. A lo llargo de 1860 asocediéronse los actos de sabotaxe y boicó de productos del norte nel sur y viceversa, los enfrentamientos caleyeros, etc. Inclusive na Cámara y nel Senáu temíase'l choque violentu ente representantes de dambos bandos. Nel sur persistíen los rumores d'un llevantamientu armáu d'esclavos y abolicionistes del norte, que motivaben la represión sangrienta de los esclavistes escontra dambos coleutivos. Paralelamente a toos estos tráxicos fechos, l'apocayá fundáu Partíu Republicanu diba consolidando la so base eleutoral, enllenando con gran rapidez l'espaciu que l'esbarrumbamientu del Partíu Whig dexara vacante. Si yá nes eleiciones de 1856 alzárase como la principal alternativa a los demócrates, nes eleiciones llexislatives de metá de mandatu de 1858 fízose cola mayoría na Cámara (non asina nel Senáu, que s'anueva tamién cada dos años, pero por tercios, polo que la mayoría demócrata aguantó). El nuevu partíu fixo bandera del so radical antiesclavismu frente a la indulxencia qu'amosaba un Partíu Demócrata rotu que se batía en retirada. [[File:George Peter Alexander Healy - James Buchanan - Google Art Project.jpg|thumb|left|James Buchanan (1859), por [[George Healy]], na [[Galería Nacional de Semeyes (Washington)|Galería Nacional de Semeyes]] de Washington, DC.]] Nos últimos meses de la so presidencia, les medranes a la secesión de los estaos esclavistes disparáronse. Tres un deceniu de crisis constitucional y territorial a cuenta de les llendes xeográfiques de la esclavitú, la rotura de la Xunión yera casi una murnia certidume, esperábase qu'asocediera enantes o dempués. La sensación xeneralizada yera que la Xunión yá nun se sostenía, que los odios y rensíes ente norte y sur aportaren abondo llonxe. Pero a midida que'l mandatu de Buchanan diba tocando al so fin y perfilábense les eleiciones de 1860, los rumores d'una secesión inminente paecíen bien fundaos, cuidao que paecía probable la victoria del candidatu republicanu, [[Abraham Lincoln]]. Si'l Partíu Republicanu yera a ganar les eleiciones presidenciales, inclusive col refugu total del eleutoráu de los estaos sureños -nos que nun tenía presencia-, el sur "veríase emburriáu" a declarar la so independencia. Énte esta amenaza, Buchanan declaró la so oposición a la secesión, pero afirmó qu'escarecía de l'autoridá constitucional pa evitala. Nuevamente, la so pasividá paecía aprobación, nesti casu énte la posibilidá, bien real, de la rotura de la Xunión. El presidente paecía sofitar la tesis, como tantos demócrates, de que los Estaos Xuníos yeren una federación d'estaos soberanos, de la qu'éstos podríen biforcase cuando lo vieren conveniente pa los sos intereses. Tres la victoria de Lincoln, el 6 de payares de 1860, Carolina del Sur cumplió la so promesa d'empecipiar el camín a la secesión per aciu la convocatoria, el día 10 de payares, d'unes eleiciones pa escoyer una nueva convención del estáu. Aconceyada ésta, el 17 d'avientu empezó los sos deliberaciones, y tres díes más tarde declaró por unanimidá la so independencia: «La Xunión esistente ente Carolina del Sur y otros estaos col nome de los Estaos Xuníos d'América del Norte queda con esto disuelta». Tratábase del mesmu estáu que provocara la crisis de la nulidá mentanto la presidencia d'[[Andrew Jackson]]. El día 3 d'avientu, Buchanan volviera repitir el so refugu a la secesión, per un llau, y la so incapacidá pa evitala, pel otru. Ente'l 9 de xineru y el 1 de febreru siguientes seis estaos sureños más siguieron l'exemplu de Carolina del Sur. El 4 de marzu de 1861, Lincoln sustituyó a Buchanan na presidencia. El demócrata despidióse del so socesor: «Tu tas tan feliz d'entrar nesta casa como yo d'abandonala». A lo que'l presidente entrante retrucó: «Entós tas daveres feliz». == Asignaciones a la Corte Suprema == * [[Nathan Clifford]] - [[1858]] == Referencies. == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|James Buchanan}} {{Socesión | títulu = [[Presidentes de los Estaos Xuníos d'América|Presidentes de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[1857]] - [[1861]] | predecesor = [[ Franklin Pierce]] | socesor = [[Abraham Lincoln]]}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1791|1868|Buchanan, James}} [[Categoría:Secretarios d'Estáu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Embaxadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] 6fu9fz1i00309d1ud4zpmzgflso9l2y 0 87702 3699310 3615384 2022-07-25T06:36:48Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Andrew Johnson''' {{nym}} foi'l [[presidentes de los Estaos Xuníos|decimoséptimu]] [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]], ocupando'l cargu dende [[1865]] hasta [[1869]] dáu'l [[Asesinatu de Abraham Lincoln|asesinatu]] d'[[Abraham Lincoln]], de quien fuera [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|vicepresidente]]. Una y bones la [[guerra de Secesión]] rematara poco primero de la so presidencia, Johnson esmolecer por empezar cola [[Reconstrucción (Estaos Xuníos)|reconstrucción]] de los estaos que se dixebraren de la unión, pero atopó la oposición de la mayoría [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|republicana]] nel congresu y foi sometíu a un [[xuiciu políticu]]. Johnson nació nel senu d'una familia humilde en Raleigh, la capital de [[Carolina del Norte]]. Foi aprendiz de [[Xastre (oficiu)|xastre]] y trabayó en dellos pueblos antes de camudase definitivamente a [[Greeneville (Tennessee)|Greeneville]], [[Tennessee]], ciudá onde llegó a ocupar los cargos de conceyal y alcalde. En 1835 foi escoyíu na cámara de representantes de Tennessee y depués na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] en 1843, cargu que desempeñó por diez años. Foi gobernador de Tennesse por cuatro años y foi escoyíu senador en 1857. Foi l'únicu senador del Sur que nun dexó'l so puestu a la secesión, y convirtióse nel más prominente demócrata antiguerra del Sur. En 1862, Lincoln nomó a Johnson como gobernador militar de Tennessee, onde demostró dinamismu y l'eficacia na llucha contra la rebelión. La so política de reconciliación escontra'l Sur, la so priesa por reincorporar a los ex confederaos de nuevu a la Unión Americana, y los sos vetos de los proyeutos de llei de derechos civiles envolúbra-y nuna amargosa disputa colos republicanos. Los republicanos na Cámara de Representantes intentaron imponer cargos criminales contra él en 1868, y foi absueltu por un solu votu nel Senáu, el d'[[Edmund G. Ross]]. Foi'l primer Presidente de EE.&nbsp;UU. en ser enxuiciáu por un ''[[impeachment]]'', pero'l procesu nun llegó a la fin. == Bibliografía == {{refcomienza}} * Beale, Howard K. (July 1940). "On rewriting Reconstruction history". American Historical Review (Washington, D.C.: American Historical Association) 45 (4): 807–827. JSTOR 1854452. * Castel, Albert Y. (1979). The Presidency of Andrew Johnson. American Presidency. Lawrence, Kan.: The Regents Press of Kansas. ISBN 0-7006-0190-2. * Federal Judiciary Center. "Samuel Milligan". Biographical Dictionary of Federal Judges. * Fitzgerald, Michael W. (2007). Splendid Failure: Postwar Reconstruction in the American South. American Ways (paperback ed.). Chicago: Ivan R. Dee. ISBN 978-1-56663-739-8. * Foner, Eric (2002) [1988]. Reconstruction: America's Unfinished Revolution (0-06-093716-5 ed.). New York: HarperCollins. * Foner, Eric (December 3, 2006). "He's The Worst Ever". The Washington Post. * Gordon-Reed, Annette (2011). Andrew Johnson. The American Presidents Series. New York: Henry Holt and Company. ISBN 0-8050-6948-8. * Johnson, Andrew; Moore, Frank (1865). Speeches of Andrew Johnson, President of the United States. Boston: Little, Brown, and Company. * Lafantasie, Glenn (February 21, 2011). "Who's the worst president of them all?". Salon.com. * Rhodes, James Ford (1904). History of the United States from the Compromise of 1850 v. New York: The Macmillan Company. * Schroeder-Lein, Glenna R.; Zuczuk, Richard (2001). Andrew Johnson: A Biographical Companion. Santa Barbara, Cal.: ABC-CLIO. ISBN 1-57607-030-1. * Stewart, David O. (2009). Impeached: the Trial of President Andrew Johnson and the Fight for Lincoln's Legacy. New York: Simon and Schuster. ISBN 978-1-4165-4749-5. * Swanson, Ryan A., "Andrew Johnson and His Governors: An Examination of Failed Reconstruction Leadership," Tennessee Historical Quarterly (2012), 71#1 pp 16–45. * Tolson, Jay (February 16, 2007). "The 10 Worst Presidents: Non. 3 Andrew Johnson (1865–1869)". U.S. News & World Report. * Trefousse, Hans L. (1989). Andrew Johnson: A Biography. New York: W.W. Norton & Company. ISBN 0-393-31742-0. {{reftermina}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Andrew Johnson|Andrew Johnson}} {{NF|1808|1875|Johnson, Andrew}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Andrew Johnson}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Alcaldes de Tennessee]] [[Categoría:Gobernadores de Tennessee]] [[Categoría:Senadores por Tennessee]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] oaqs81y1pe3aei1hx8jxu0nkyjqg27v 0 87709 3699312 3664225 2022-07-25T06:37:05Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Benjamin Harrison''' {{nym}} foi'l ventiavu tercer [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]].<ref> (n'inglés) [http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=H000263 Ficha biográfica]. [[United States Congress]]. Consultáu'l 3 de payares de 2012.</ref> Ye l'únicu que foi precedíu y asocedíu na presidencia pola mesma persona: el demócrata [[Grover Cleveland]], quien ye, al empar, el ventiavu segundu y ventiavu cuartu presidente d'Estaos Xuníos. == Biografía == Biznietu d'un firmante de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración d'Independencia]] y nietu del presidente [[William Henry Harrison]], Benjamin nació'l 20 d'agostu de 1833, en [[North Bend, Ohio|North Bend]], Ohio. Llicenciáu en Lleis pola [[Universidá Miami|universidá de Miami]], tamién en Ohio, exerció como abogáu dende [[1854]]. D'ende pasaría a ser fiscal d'[[Indianapolis]], lletráu de la Corte Suprema d'[[Indiana]] y senador pol mesmu estáu ente [[1881]] y [[1887]]. En [[1876]] perdió les eleiciones a gobernador del estáu. Nunca amosó una ambición notable, polo qu'aceptó la nominación republicana pa les eleiciones de [[1888]] como un deber: provenía d'Ohio ya Indiana, dos estaos decisivos, nun taba rellacionáu con nengún de los numberosos escándalos de corrupción que chiscaren al [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] nos años precedentes y, amás d'eso, cuntaba con un apellíu respetáu y col sofitu del republicanismu radical que ganara la [[Guerra de Secesión]]. Bastante ye que, en [[1871]] el presidente [[Ulysses S. Grant]] lo riquiera pa recurrir ante'l Tribunal Supremu una sentencia adversa a un veteranu de dichu conflictu, lo que-y ganó a Harrison la simpatía d'esti coleutivu. El mesmu Harrison lluchó na Guerra Civil, na qu'algamó'l rangu de xeneral de brigada. Harrison foi un home de calter fríu y reserváu. Espurechu en pallabres, esixente colos sos subordinaos, escarecía d'una personalidá carismática. Magar se ganó'l respetu de los sos correlixonarios republicanos pola so honradez, infrecuente nel partíu nesos años, pa [[Theodore Roosevelt]] Harrison nun yera más que «un vieyu salmu d'Indiana, de sangre frío y mente estrecha». == Presidencia == [[Ficheru:ElectoralCollege1888.svg|thumb|left|300px|Resultaos de les eleiciones de 1888.]] Les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1888|eleiciones]] de 1888 son les úniques -xuntu coles de [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1824|1824]], [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1876|1876]], [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2000|2000]] y [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2016|2016]]- nes que'l candidatu ganador perdió'l votu popular: Benjamin Harrison llogró 5.443.000 votos frente a los 5.534.000 de [[Grover Cleveland|Cleveland]]. Na derrota d'esti postreru xugó un papel decisivu l'actitú del aparatu del propiu [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] de Nueva York, el [[Tammany Hall]], engarráu al presidente Cleveland poles sos midíes contra la corrupción. Finalmente, los 36 votos eleutorales del estáu de Nueva York fueron pal candidatu republicanu, Harrison. El direutor de campaña d'ésti almitiría que Harrison inoraba «lo cerca que munchos tuvieron de prisión por llevalo a la [[Casa Blanca]]». [[Ficheru:Harrison-inauguration.jpg|thumb|right|Inauguración presidencial de Benjamin Harrison, el 4 de marzu de 1889. Cleveland sostién el paragües de Harrison.]] Poro, Benjamin Harrison nun ganó por una victoria aplastante, pero recoyó un heriedu político y económico desconocíes hasta la fecha. En primer llugar y per primer vegada en décades, los republicanos teníen mayoría tantu nel [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], como na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]]. Y de segundes, la Unión consiguió, per vegada primera na so hestoria, un superávit de mil millones de dólares, que s'invirtieron nuna serie de grandes obres públiques, como la meyora de numberoses instalaciones portuaries y fluviales. Subvencionar dende compañíes de vapores hasta envasadores de carne de gochu y pagar munches pensiones a veteranos de guerra; siendo la devolución d'impuestos especiales cobraos mientres la [[Guerra de Secesión|Guerra Civil]] a los Estaos de la Unión unu de los mayores gastos. Esta propensión al gastu acabaría pasando una costosa factura a l'Ayalga pública. Cuando, nes eleiciones de 1890, los demócrates recuperaron la mayoría na Cámara, l'alministración Harrison yá aprobara los cuatro grandes proyeutos llexislativos polos que la recuerda: la llei de Pensiones pa tullíos y veteranos de guerra, la llei [[John Sherman|Sherman]], la llei Sherman de Compra de Plata y la tarifa [[William McKinley|McKinley]]. [[Llei Sherman Antitrust|La llei Sherman]], concebida contra los [[trust]]s y ratificada en [[1890]], declaraba illegal cualquier fusión d'empreses qu'acutara'l comerciu ente Estaos o con naciones estranxeres. La llei tipificaba como delitos les práutiques monopolísticas y el [[dumping]], pa los qu'acutaba multes de 5.000 dólares o penes d'hasta un añu de prisión. Sicasí, esta llei nun foi bien efectiva, siquier non darréu. Folgazana na so redaición, la llei Sherman foise reforzando con socesivos presidentes, yá nel sieglu XX. Una de les midíes más polémiques de l'alministración Harrison foi la [[Sherman Silver Purchase Act|Llei de Compra de Plata]], qu'obligaba a l'Ayalga a mercar a preciu de mercáu 4,5 millones de tomes de plata al mes. L'Ayalga emitió [[Voi Pagar|pagarés]] que los titulares podríen cobrar en plata o n'oru. Arriendes d'ello, ante l'amenaza de que l'Ayalga viera escoses les sos reserves d'oru, la llei foi abolida en 1893 por Cleveland ensin que llograra'l so oxetivu d'afitar definitivamente'l preciu de la plata. Esta llei enmarcar nos conflictos ente platistas y defensores del [[patrón oro]] anteriores a l'adopción d'esti postreru en [[1900]] pol presidente [[William McKinley|McKinley]]. La llei de Compra de Plata foi tamién una manifestación más de l'absoluta diverxencia d'intereses económicos ente'l norte industrial y defensor del patrón oro, y el sur y oeste agrarios y platistas. La llei de Compra de Plata ye'l principal motivu pol que se suel culpar a Harrison de la grave crisis económica que careció Estaos Xuníos mientres el mandatu del so socesor. Sicasí, tamién foi bien criticada la so decisión d'alzar l'arancel proteicionista al 48%. Magar con esta midida, la tarifa [[William McKinley|McKinley]], pretendía protexese la producción agrícola nacional (l'azucre cubano taba exentu), el resultáu foi la contraición del comerciu y una inflación galopante de los productos agrícoles. Amás, otra consecuencia d'esta crisis foi l'aplicación de la citada llei de Compra de Plata, escurrida como una suerte de compensación a los sectores agrícoles del sur y l'oeste perxudicaos poles consecuencies de la tarifa McKinley. Toes estes midíes de calter económicu, xuníes al espilfarru nel gastu públicu (los demócrates referir al mandatu de Harrison como'l Congresu de los 2.000 millones) y el consecuente déficit de l'Ayalga -que, hasta faía poco gociaba de superávit- determinaron considerablemente'l xuiciu históricu de la presidencia de Benjamin Harrison. Harrison foi, probablemente, el primer presidente que, en dellos momentos del so mandatu, punxo una mayor atención a la política internacional qu'a la nacional. El so secretariu d'Estáu, [[John W. Foster]], axustó la incorporación de [[Ḥawai]] a la Unión, n'amparando'l derrocamientu de la reina [[Liliuokalani]] en 1893. Sicasí, cuando Cleveland recuperó la presidencia unos pocos meses dempués condergó la complicidá estauxunidense nesi golpe d'estáu y retiró del Senáu'l Tratáu d'anexón que se taba axustando. Finalmente, l'archipiélagu ḥawaianu nun pasó a manes norteamericanes hasta la presidencia de McKinley, en [[1898]], magar nun s'incorporó a la Unión como estáu federáu de plenu derechu hasta [[1959]], siendo l'últimu estáu constituyíu n'EEXX hasta la fecha. Tamién ye reseñable que mientres el mandatu de Harrison incorporar a la Unión seis estados más: Washington, Montana, Dakota del Norte, Dakota del Sur, Idaho y Wyoming. Amás, en [[1889]], la capital federal, Washington D.C. acoyó'l primer Congresu Panamericanu. Mientres la celebración d'esti congresu internacional realizóse {{Audiu|Benjamin Harrison speech.ogg| una grabación d'un discursu de Harrison}} que llegó hasta los nuesos díes, nos que constitúi la grabación más antigua de la voz d'un presidente d'Estaos Xuníos. == Últimos años y muerte == Harrison dexó'l cargu en marzu de [[1893]], en perdiendo frente a Cleveland nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1892|eleiciones de 1892]]. Dos selmanes antes de les eleiciones, el 25 d'ochobre de 1892, perdió a la so esposa, Caroline Lavinia Scott, víctima de la tuberculosis. Harrison víase de secute viudu y espulsáu de la presidencia. N'asistiendo a tomar de posesión de Cleveland, retirar a Indianapolis. Mientres los siguientes años, Harrison consagrar al so trabayu como abogáu y profesor de la [[Universidá Stanford|Universidá de Stanford]]. En 1896 casóse con Mary Scott Lord Dimmick, una viuda venticinco años más nuevu qu'él. Esi mesmu añu, defendió en París, ante la comunidá internacional, la postura de Venezuela frente a les pretensiones del Reinu Xuníu d'apoderase de la Guyana. Pa ello, el ex-presidente redactó un informe de 800 páxines, qu'espunxo en venticinco hores, mientres cinco díes. Magar ello, el gobiernu británicu llogró'l 90% del territoriu que reclamaba. Refugó volver presentase a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1896|eleiciones de 1896]], "venciéndo-y" la candidatura republicana a William McKinley, quien, a lo postrero ganó les eleiciones. Cayó enfermu unos años dempués, y en [[1901]] morrió de neumonía en sufriendo un severu gripe. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Benjamin Harrison|Benjamin Harrison}} {{NF|1833|1901|Harrison, Benjamin}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Benjamin Harrison}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] cos655vzela4ckdvhzfzd5qyu59estw 0 87710 3699274 3679745 2022-07-25T06:19:15Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''William McKinley''' {{nym}} foi'l ventiavu quintu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]], y el postreru veteranu de la [[Guerra de Secesión|Guerra Civil]] qu'algamó esi cargu. Mientres la década de [[1880]] foi un importante miembru del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. Como [[Congresu de los Estaos Xuníos|congresista]], foi responsable de la medría de los aranceles a les importaciones ''(McKinley Tariff)'', como midida de prosperidá. Na so candidatura a les eleiciones presidenciales de 1896 promovió'l pluralismu ente los grupos étnicos. La so campaña foi diseñada por [[Mark Hanna]], quien introdució nueves téuniques de publicidá que revolucionaron les campañes polítiques, y venció al [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]] [[William Jennings Bryan]]. Col so mandatu empezó un periodu de dominiu republicanu, nel que se fomentó l'actividá mercantil. Estaos Xuníos, amás, convertir nuna potencia mundial tres la so victoria na [[Guerra d'España y Estaos Xuníos]]. Esto dexó a McKinley volver ser escoyíu presidente en 1900 tres otra intensa campaña tamién frente a Bryan. No referente a política internacional sofitó la [[independencia de Cuba]]; [[Guerra d'España y Estaos Xuníos|la guerra con España]] dio-y a Estaos Xuníos el control de [[Puertu Ricu]], [[Guam]] y [[Filipines]]. El [[6 de setiembre]] de [[1901]] [[Asesinatu de William McKinley|foi tirotiáu]] pol [[anarquismu|anarquista]] [[Leon Czolgosz]]. Finó ocho díes dempués y convirtióse nel tercer presidente asesináu nel cargu, tres [[Abraham Lincoln]] y [[James Abram Garfield]]. Foi asocedíu por [[Theodore Roosevelt]]. == Infancia y mocedá == Nacíu en [[Niles (Ohio)|Niles]], [[Ohio]] el [[29 de xineru]] de [[1843]], William McKinley foi'l séptimu de nueve hermanos. En 1869 afitó la so residencia en [[Canton (Ohio)|Canton]], Ohio, onde vivió hasta la so muerte. Los sos padres William y Nancy teníen oríxenes escoceses ya irlandeses. En xunu de [[1861]], al empezar la [[Guerra de Secesión|guerra civil]], apuntar nel ventiavu tercer reximientu d'[[infantería]] de voluntarios d'Ohio del [[Exércitu federal (Guerra Civil Estauxunidense)|exércitu federal]]. El reximientu foi unviáu al oeste de [[Virxinia]], onde pasó un añu lluchando contra pequeños destacamentos confederaos. El so superior, [[Rutherford B. Hayes]], tamién futuru presidente de los Estaos Xuníos, xubir al rangu de [[sarxentu]]. Darréu siguió xubiendo hasta qu'en [[1865]], al rematar la guerra, algamara'l rangu de [[mayor]]. En [[1869]] conoció a quien sería la so esposa, [[Día Saxton]], cola que contraería matrimonio dos años dempués. == Carrera política == Tres la guerra allegó a la Albany Law School, onde estudió abogacía. Exerció como abogáu ente [[1869]] y [[1871]]. Cola ayuda de [[Rutherford B. Hayes]] ye escoyíu como miembru del partíu republicanu pa la [[Cámara de Representantes]], onde sirviría nos periodos [[1877]]–[[1882]] y [[1885]]–[[1891]]. Coles mesmes foi presidente del Comité de Revisión de Lleis ente [[1881]] y [[1883]]. En [[1890]] autorizó la ''McKinley Tariff'', consistente nuna medría de los aranceles a les importaciones. Esta impopular midida, xuntu con una ''[[gerrymandering]]'', provocó que perdiera'l so sillón na Cámara de Representantes. === Gobernador d'Ohio === N'abandonando'l Congresu, Mckinley venció nes eleiciones pa gobernador d'Ohio de [[1891]], ganando al demócrata James Y. Campbell. En [[1893]] foi reelixíu venciendo nesta ocasión a Lawrence T. Neal. Ente les sos midíes como gobernador atopa l'aprobación de lleis p'aumentar les midíes de seguridá nel tresporte de trabayadores. === Eleiciones de 1896 === [[Ficheru:ElectoralCollege1896-Large.png|thumb|300px|N'azul los estaos ganaos por McKinley y en colloráu los ganaos por Bryan. Los númberos indiquen los votos eleutorales de cada estáu.]] McKinley abandonó'l sillón de gobernador a principios de 1896, y col sofitu del so amigu [[Marcus Hanna]] empezó una activa campaña pa ser escoyíu pol partíu republicanu. Tres la designación nel congresu del partíu tornó a la so casa en Canton, Ohio, dende onde dirixó tola so campaña. El responsable de tola campaña foi Hanna, un ricu industrial. McKinley basó'l so discursu de campaña, en fomentar la industria y la banca y garantizando la prosperidá pa cada grupu nuna nación plural. Gracies a esti discursu McKinley llogró numberosos votos en zones obreres y de minoríes étniques, hasta esi momentu feudu del partíu demócrata. Mientres la campaña Hanna invirtió 3,5 millones de dólares, y desenvolvió innovadores maniobres publicitaries pa espublizar el discursu de McKinley. Finalmente, y anque primeramente Bryan encabezaba les encuestes, la victoria decantóse del llau de McKinley per un ampliu marxe. == Presidencia (1897–1901) == === Política interna === McKinley cumplió lo prometío nel procesu eleutoral, cuidao que 1897 convertir nel añu de la recuperación bursátil, agrícola y una medría de la prosperidá. Esto debió en parte a un amenorgamientu del baturiciu políticu y en parte al enfotu de los grandes empresarios na nueva Alministración. El [[16 de xunu]] de [[1897]] roblóse'l Tratáu d'anexón de [[Ḥawai]] a los [[Estaos Xuníos|Estaos Xuníos d'América]]. El gobernador de Hawaii ratificó la midida rápido pero yera necesaria una mayoría de 2/3 nel Senáu. La solución foi anexonar Hawaii por aciu un resolución común que tan solo riquía mayoría en dambes cámares del Congresu. Por aciu l'anexón, los Estaos Xuníos comprometer a faer frente a la delda de 4 millones de dólares que tenía Hawaii. El resolución foi aprobada pero cuntó col votu en contra de la mayor parte de los miembros del partíu demócrata y munchos republicanos, ente los que s'atopaba [[Speaker Reed]]. Creóse una comisión formada por Shelby M. Cullom, John T. Morgan, Robert R. Hitt, Sanford B. Dole, y Walter F. Frear, que s'encargó de dotar d'un sistema de gobiernu a les islles. Esti sistema foi aprobáu por llei'l [[30 d'abril]] de [[1900]]. L'acta d'esclusión de la población China de 1882, foi ampliáu tamién a les islles y l'inmigración dende Hawaii al continente foi prohibida. [[Ficheru:Walden McKinley statue.JPG|thumb|200px|Estatua del Presidente en Walden, Nueva York.]] === Política esterior === Mientres el so mandatu McKinley propúnxose algamar la supremacía nos mercaos mundiales; pa ello mientres el so mandatu buscáronse nuevos mercaos, y dientro d'esta política incluyóse l'anexón de Hawaii y diversos intereses en China. Mientres la so dómina como congresista Mckinley defendió l'anexón de Hawaii cola cuenta de «americanizarla» y establecer una base naval. Mientres esti periodu producieron dellos conflictos, principalmente con España. Los Estaos Xuníos teníen interés en Cuba, Filipines, Hawaii y China. McKinley nun pretendía anexonar Cuba sinón caltener un control comercial sobre ella. En Filipines pretendía instalar una base p'axustar con China y asitiase dientro de la política asiática. McKinley llegó a dicir: {{cita|Yo caminaba pola Casa Blanca, nueche tres nueche, hasta medianueche; y nun siento vergüenza al reconocer que más d'una nueche cayí de rodíes y clamié lluz y guía al Dios Toupoderosu. Y una nueche, tarde, recibí La so orientación, nun sé cómo, pero recibir: primero, que nun tenemos de devolver les Filipines a España, lo que sería cobarde y deshonroso; segundu, que nun tenemos d'apurrir les a Francia nin a Alemaña, los nuesos rivales comerciales nel oriente, lo que sería indignu y mal negociu; terceru, que nun tenemos de dexar -y les a los filipinos, que nun tán preparaos p'autu-gobernase y llueu sufriríen peor desorde y anarquía qu'en tiempos d'España; y cuartu, que nun tenemos más alternativa que recoyer a tolos filipinos y educalos y alzalos y civilizalos y cristianizarlos, y pola gracia de Dios faer tou lo que podamos por ellos, como próximos por quien Cristu tamién morrió. Y entós, volví a la cama y dormí fondamente, y a la mañana siguiente mandé llamar al inxenieru xefe del Departamentu de Guerra (el nuesu creador de mapes) y díxi-y que punxera a les Filipines nel mapa de los Estaos Xuníos, ¡y ellí tán, y ellí van quedar mientres yo sía presidente!|William McKinley<ref>Fonte: General James Rusling, “Interview with President William McKinley” nel diariu ''The Christian Advocate'' del 22 de xineru de 1903, páx. 17. Citáu en Schirmer, D. y S. Rosskam Shalom (eds.), ''The Philippines Reader''. Boston: South End Press, 1987, páxs.&nbsp;22–23.</ref>}} Nel ''Llibru de los sucesos'', d'[[Isaac Asimov]], recuéyese l'anécdota de que, cuando-y foi anunciada tomar de Manila, la capital filipina, el presidente McKinley tuvo que buscar les Filipines nun globu terráqueo, pos nun sabía ónde se topaben. McKinley unvió 110 000 soldaos a Filipines, y desamarró el [[Xenocidiu filipín]] (en pocos años morrieron más d'un millón de civiles filipinos). [[Ficheru:ElectoralCollege1900-Large.png|thumb|300px|N'azul los estaos ganaos por McKinley y en colloráu los ganaos por Bryan. Los númberos indiquen los votos eleutorales de cada estáu.]] En Cuba, McKinley atopó'l sofitu de la oligarquía cubana la cual naguaba por la independencia pa poder comerciar llibremente. El capitán xeneral español [[Valeriano Weyler]], designáu pa la isla, decidió recurrir a la política de «[[Reconcentración]]», consistente en concentrar a los llabradores en reserves xixilaes. Munchos cubanos pudientes empezaron a reclamar en Washington la intervención estauxunidense. Mientres, en L'Habana asocedíen les manifestaciones ente independentistes y españolistes. La opinión pública estauxunidense influyida pola [[prensa mariella]] dirixida pol magnate [[William Randolph Hearst]] empezó a sofitar una salida armada al conflictu. Primeramente tantu McKinley como los principales empresarios estauxunidenses nun sofitaron esta midida, pero la misteriosa esplosión del ''[[USS Maine (ACR-1)|Maine]]'' el [[15 de febreru]] de [[1898]] encendió entá más a la opinión pública lo que provocó que'l Congresu aprobara un ultimátum a [[España]] na que-y esixía'l so retirada de la isla. Ante esti ultimátum el gobiernu español asitióse refugando la so vinculación cola esplosión del [[Maine]] y declarando la guerra en casu d'invasión de los sos territorios. La guerra finalmente duró tan solo 113 díes y terminó col [[Tratáu de París (1898)|tratáu de París]] que dexó a los Estaos Xuníos controlar [[Guam]], [[Filipines]] y [[Puertu Ricu]] y de forma temporal [[Cuba]]. === Reeleición en 1900 === Nes eleiciones de 1900 McKinley volvió tener como rival al candidatu demócrata William Jennings Bryan, que sofitara la guerra de Cuba inclusive apuntándose como voluntariu pero que pela cueta s'opunxo a l'anexón de [[Filipines]]. Los ésitos económicos y la victoria frente a España dexaron a McKinley una bona victoria. == Asesinatu == {{main|Asesinatu de William McKinley}} [[Ficheru:McKinleyAssassination.jpg|thumb|275px|Representación del asesinatu de McKinley, tirotiáu por [[Leon Czolgosz]].]] McKinley y la so esposa allegaron el 5 de setiembre de 1901 a la [[Esposición Panamericana]] que tenía llugar en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]], cuidao que el presidente diba pronunciar un discursu relativu a comerciu esterior. El segundu día ([[6 de setiembre]]), allegó al Templu de la Música onde empezó a saludar a les persones rexuntaes nel mesmu. Una d'eses persones yera l'[[anarquista]] [[Leon Czolgosz]] quien lo esperaba con un [[revólver]] tapáu por un pañuelu na so mano derecha. A les 16.07 el presidente recibió dos disparos. El primeru algamó-y el costazu, ente que al segundu travesólu'l [[estómagu]], el [[colon]], unu de los [[reñones]] y quedó agospiáu nel llombu. La primer bala foi fácilmente estrayida, pero'l doctores nun fueron capaces d'atopar la segunda. Cuidao que los posibles daños derivaos de la estracción de la segunda bala podíen ser graves, el doctores decidieron dexala. Na feria presentárase la [[Radioloxía|máquina de rayos X]], pero'l doctores yeren ronciegos al so usu cuidao que desconocíen los posibles efeutos secundarios. Coles mesmes, y a pesar de que munchos de los edificios de la feria cuntaben con lluz llétrico la sala d'operaciones del hospital escarecía d'ella polo que los doctores viéronse obligaos a utilizar cazos pa reflexar la lluz del sol y asina poder tratar les feríes del presidente. El doctores de McKinley creyeron que'l presidente recuperaríase, y de fechu tuvo doliente mientres una selmana nel llar del direutor de la esposición. Na mañana del 12 de setiembre, recibió'l so primer alimentu oral lo que-y fixo sentir se meyor. Pero esa mesma tarde'l so estáu de salú empioró, lo que-y fixo entrar en choque. A les 2:15 de la mañana del día 14 finó por cuenta de la [[cangrena]]. Foi soterráu en Canton, Ohio. Czolgosz foi xulgáu y condergáu a pena de muerte. Foi [[siella llétrica|lletrocutáu]] na prisión de Auburn el 29 d'ochobre de 1902. {{socesión | predecesor = [[James Campbell]] | títulu = [[Ficheru:Ohio state seal.png|40px|center]] [[Ohio|Gobernador d'Ohio]] | periodu = [[1892]]–[[1896]] | socesor = [[Rusti Bushnell]] | predecesor2 = [[Grover Cleveland]] | títulu2 = [[Ficheru:Seal Of The President Of The Unites States Of America.svg|40px|center]] [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu2 = [[1897]]–[[1901]] | socesor2 = [[Theodore Roosevelt]] }} == Ver tamién == * [[Maldición de Tecumsé]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|William McKinley|William McKinley}} {{wikiquote|William McKinley}} * [http://www.youtube.com/watch?v=dUWG_FH4qDw Documental amateur ''Asesinatu del presidente McKinley: combalechadura''. Parte 1 de 2.] * [http://www.youtube.com/watch?v=SnYNK4MTmEM Documental amateur ''Asesinatu del presidente McKinley: combalechadura''. Parte 2 de 2.] {{NF|1843|1901|McKinley, William}} {{Presidentes de USA}} {{AvisuTradubot|William McKinley}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Xenocides]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] hi0s7tmy7bbi83douxjn2o9z59f9jet 3699345 3699274 2022-07-25T06:41:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''William McKinley''' {{nym}} foi'l ventiavu quintu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]], y el postreru veteranu de la [[Guerra de Secesión|Guerra Civil]] qu'algamó esi cargu. Mientres la década de [[1880]] foi un importante miembru del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. Como [[Congresu de los Estaos Xuníos|congresista]], foi responsable de la medría de los aranceles a les importaciones ''(McKinley Tariff)'', como midida de prosperidá. Na so candidatura a les eleiciones presidenciales de 1896 promovió'l pluralismu ente los grupos étnicos. La so campaña foi diseñada por [[Mark Hanna]], quien introdució nueves téuniques de publicidá que revolucionaron les campañes polítiques, y venció al [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]] [[William Jennings Bryan]]. Col so mandatu empezó un periodu de dominiu republicanu, nel que se fomentó l'actividá mercantil. Estaos Xuníos, amás, convertir nuna potencia mundial tres la so victoria na [[Guerra d'España y Estaos Xuníos]]. Esto dexó a McKinley volver ser escoyíu presidente en 1900 tres otra intensa campaña tamién frente a Bryan. No referente a política internacional sofitó la [[independencia de Cuba]]; [[Guerra d'España y Estaos Xuníos|la guerra con España]] dio-y a Estaos Xuníos el control de [[Puertu Ricu]], [[Guam]] y [[Filipines]]. El [[6 de setiembre]] de [[1901]] [[Asesinatu de William McKinley|foi tirotiáu]] pol [[anarquismu|anarquista]] [[Leon Czolgosz]]. Finó ocho díes dempués y convirtióse nel tercer presidente asesináu nel cargu, tres [[Abraham Lincoln]] y [[James Abram Garfield]]. Foi asocedíu por [[Theodore Roosevelt]]. == Infancia y mocedá == Nacíu en [[Niles (Ohio)|Niles]], [[Ohio]] el [[29 de xineru]] de [[1843]], William McKinley foi'l séptimu de nueve hermanos. En 1869 afitó la so residencia en [[Canton (Ohio)|Canton]], Ohio, onde vivió hasta la so muerte. Los sos padres William y Nancy teníen oríxenes escoceses ya irlandeses. En xunu de [[1861]], al empezar la [[Guerra de Secesión|guerra civil]], apuntar nel ventiavu tercer reximientu d'[[infantería]] de voluntarios d'Ohio del [[Exércitu federal (Guerra Civil Estauxunidense)|exércitu federal]]. El reximientu foi unviáu al oeste de [[Virxinia]], onde pasó un añu lluchando contra pequeños destacamentos confederaos. El so superior, [[Rutherford B. Hayes]], tamién futuru presidente de los Estaos Xuníos, xubir al rangu de [[sarxentu]]. Darréu siguió xubiendo hasta qu'en [[1865]], al rematar la guerra, algamara'l rangu de [[mayor]]. En [[1869]] conoció a quien sería la so esposa, [[Día Saxton]], cola que contraería matrimonio dos años dempués. == Carrera política == Tres la guerra allegó a la Albany Law School, onde estudió abogacía. Exerció como abogáu ente [[1869]] y [[1871]]. Cola ayuda de [[Rutherford B. Hayes]] ye escoyíu como miembru del partíu republicanu pa la [[Cámara de Representantes]], onde sirviría nos periodos [[1877]]–[[1882]] y [[1885]]–[[1891]]. Coles mesmes foi presidente del Comité de Revisión de Lleis ente [[1881]] y [[1883]]. En [[1890]] autorizó la ''McKinley Tariff'', consistente nuna medría de los aranceles a les importaciones. Esta impopular midida, xuntu con una ''[[gerrymandering]]'', provocó que perdiera'l so sillón na Cámara de Representantes. === Gobernador d'Ohio === N'abandonando'l Congresu, Mckinley venció nes eleiciones pa gobernador d'Ohio de [[1891]], ganando al demócrata James Y. Campbell. En [[1893]] foi reelixíu venciendo nesta ocasión a Lawrence T. Neal. Ente les sos midíes como gobernador atopa l'aprobación de lleis p'aumentar les midíes de seguridá nel tresporte de trabayadores. === Eleiciones de 1896 === [[Ficheru:ElectoralCollege1896-Large.png|thumb|300px|N'azul los estaos ganaos por McKinley y en colloráu los ganaos por Bryan. Los númberos indiquen los votos eleutorales de cada estáu.]] McKinley abandonó'l sillón de gobernador a principios de 1896, y col sofitu del so amigu [[Marcus Hanna]] empezó una activa campaña pa ser escoyíu pol partíu republicanu. Tres la designación nel congresu del partíu tornó a la so casa en Canton, Ohio, dende onde dirixó tola so campaña. El responsable de tola campaña foi Hanna, un ricu industrial. McKinley basó'l so discursu de campaña, en fomentar la industria y la banca y garantizando la prosperidá pa cada grupu nuna nación plural. Gracies a esti discursu McKinley llogró numberosos votos en zones obreres y de minoríes étniques, hasta esi momentu feudu del partíu demócrata. Mientres la campaña Hanna invirtió 3,5 millones de dólares, y desenvolvió innovadores maniobres publicitaries pa espublizar el discursu de McKinley. Finalmente, y anque primeramente Bryan encabezaba les encuestes, la victoria decantóse del llau de McKinley per un ampliu marxe. == Presidencia (1897–1901) == === Política interna === McKinley cumplió lo prometío nel procesu eleutoral, cuidao que 1897 convertir nel añu de la recuperación bursátil, agrícola y una medría de la prosperidá. Esto debió en parte a un amenorgamientu del baturiciu políticu y en parte al enfotu de los grandes empresarios na nueva Alministración. El [[16 de xunu]] de [[1897]] roblóse'l Tratáu d'anexón de [[Ḥawai]] a los [[Estaos Xuníos|Estaos Xuníos d'América]]. El gobernador de Hawaii ratificó la midida rápido pero yera necesaria una mayoría de 2/3 nel Senáu. La solución foi anexonar Hawaii por aciu un resolución común que tan solo riquía mayoría en dambes cámares del Congresu. Por aciu l'anexón, los Estaos Xuníos comprometer a faer frente a la delda de 4 millones de dólares que tenía Hawaii. El resolución foi aprobada pero cuntó col votu en contra de la mayor parte de los miembros del partíu demócrata y munchos republicanos, ente los que s'atopaba [[Speaker Reed]]. Creóse una comisión formada por Shelby M. Cullom, John T. Morgan, Robert R. Hitt, Sanford B. Dole, y Walter F. Frear, que s'encargó de dotar d'un sistema de gobiernu a les islles. Esti sistema foi aprobáu por llei'l [[30 d'abril]] de [[1900]]. L'acta d'esclusión de la población China de 1882, foi ampliáu tamién a les islles y l'inmigración dende Hawaii al continente foi prohibida. [[Ficheru:Walden McKinley statue.JPG|thumb|200px|Estatua del Presidente en Walden, Nueva York.]] === Política esterior === Mientres el so mandatu McKinley propúnxose algamar la supremacía nos mercaos mundiales; pa ello mientres el so mandatu buscáronse nuevos mercaos, y dientro d'esta política incluyóse l'anexón de Hawaii y diversos intereses en China. Mientres la so dómina como congresista Mckinley defendió l'anexón de Hawaii cola cuenta de «americanizarla» y establecer una base naval. Mientres esti periodu producieron dellos conflictos, principalmente con España. Los Estaos Xuníos teníen interés en Cuba, Filipines, Hawaii y China. McKinley nun pretendía anexonar Cuba sinón caltener un control comercial sobre ella. En Filipines pretendía instalar una base p'axustar con China y asitiase dientro de la política asiática. McKinley llegó a dicir: {{cita|Yo caminaba pola Casa Blanca, nueche tres nueche, hasta medianueche; y nun siento vergüenza al reconocer que más d'una nueche cayí de rodíes y clamié lluz y guía al Dios Toupoderosu. Y una nueche, tarde, recibí La so orientación, nun sé cómo, pero recibir: primero, que nun tenemos de devolver les Filipines a España, lo que sería cobarde y deshonroso; segundu, que nun tenemos d'apurrir les a Francia nin a Alemaña, los nuesos rivales comerciales nel oriente, lo que sería indignu y mal negociu; terceru, que nun tenemos de dexar -y les a los filipinos, que nun tán preparaos p'autu-gobernase y llueu sufriríen peor desorde y anarquía qu'en tiempos d'España; y cuartu, que nun tenemos más alternativa que recoyer a tolos filipinos y educalos y alzalos y civilizalos y cristianizarlos, y pola gracia de Dios faer tou lo que podamos por ellos, como próximos por quien Cristu tamién morrió. Y entós, volví a la cama y dormí fondamente, y a la mañana siguiente mandé llamar al inxenieru xefe del Departamentu de Guerra (el nuesu creador de mapes) y díxi-y que punxera a les Filipines nel mapa de los Estaos Xuníos, ¡y ellí tán, y ellí van quedar mientres yo sía presidente!|William McKinley<ref>Fonte: General James Rusling, “Interview with President William McKinley” nel diariu ''The Christian Advocate'' del 22 de xineru de 1903, páx. 17. Citáu en Schirmer, D. y S. Rosskam Shalom (eds.), ''The Philippines Reader''. Boston: South End Press, 1987, páxs.&nbsp;22–23.</ref>}} Nel ''Llibru de los sucesos'', d'[[Isaac Asimov]], recuéyese l'anécdota de que, cuando-y foi anunciada tomar de Manila, la capital filipina, el presidente McKinley tuvo que buscar les Filipines nun globu terráqueo, pos nun sabía ónde se topaben. McKinley unvió 110 000 soldaos a Filipines, y desamarró el [[Xenocidiu filipín]] (en pocos años morrieron más d'un millón de civiles filipinos). [[Ficheru:ElectoralCollege1900-Large.png|thumb|300px|N'azul los estaos ganaos por McKinley y en colloráu los ganaos por Bryan. Los númberos indiquen los votos eleutorales de cada estáu.]] En Cuba, McKinley atopó'l sofitu de la oligarquía cubana la cual naguaba por la independencia pa poder comerciar llibremente. El capitán xeneral español [[Valeriano Weyler]], designáu pa la isla, decidió recurrir a la política de «[[Reconcentración]]», consistente en concentrar a los llabradores en reserves xixilaes. Munchos cubanos pudientes empezaron a reclamar en Washington la intervención estauxunidense. Mientres, en L'Habana asocedíen les manifestaciones ente independentistes y españolistes. La opinión pública estauxunidense influyida pola [[prensa mariella]] dirixida pol magnate [[William Randolph Hearst]] empezó a sofitar una salida armada al conflictu. Primeramente tantu McKinley como los principales empresarios estauxunidenses nun sofitaron esta midida, pero la misteriosa esplosión del ''[[USS Maine (ACR-1)|Maine]]'' el [[15 de febreru]] de [[1898]] encendió entá más a la opinión pública lo que provocó que'l Congresu aprobara un ultimátum a [[España]] na que-y esixía'l so retirada de la isla. Ante esti ultimátum el gobiernu español asitióse refugando la so vinculación cola esplosión del [[Maine]] y declarando la guerra en casu d'invasión de los sos territorios. La guerra finalmente duró tan solo 113 díes y terminó col [[Tratáu de París (1898)|tratáu de París]] que dexó a los Estaos Xuníos controlar [[Guam]], [[Filipines]] y [[Puertu Ricu]] y de forma temporal [[Cuba]]. === Reeleición en 1900 === Nes eleiciones de 1900 McKinley volvió tener como rival al candidatu demócrata William Jennings Bryan, que sofitara la guerra de Cuba inclusive apuntándose como voluntariu pero que pela cueta s'opunxo a l'anexón de [[Filipines]]. Los ésitos económicos y la victoria frente a España dexaron a McKinley una bona victoria. == Asesinatu == {{main|Asesinatu de William McKinley}} [[Ficheru:McKinleyAssassination.jpg|thumb|275px|Representación del asesinatu de McKinley, tirotiáu por [[Leon Czolgosz]].]] McKinley y la so esposa allegaron el 5 de setiembre de 1901 a la [[Esposición Panamericana]] que tenía llugar en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]], cuidao que el presidente diba pronunciar un discursu relativu a comerciu esterior. El segundu día ([[6 de setiembre]]), allegó al Templu de la Música onde empezó a saludar a les persones rexuntaes nel mesmu. Una d'eses persones yera l'[[anarquista]] [[Leon Czolgosz]] quien lo esperaba con un [[revólver]] tapáu por un pañuelu na so mano derecha. A les 16.07 el presidente recibió dos disparos. El primeru algamó-y el costazu, ente que al segundu travesólu'l [[estómagu]], el [[colon]], unu de los [[reñones]] y quedó agospiáu nel llombu. La primer bala foi fácilmente estrayida, pero'l doctores nun fueron capaces d'atopar la segunda. Cuidao que los posibles daños derivaos de la estracción de la segunda bala podíen ser graves, el doctores decidieron dexala. Na feria presentárase la [[Radioloxía|máquina de rayos X]], pero'l doctores yeren ronciegos al so usu cuidao que desconocíen los posibles efeutos secundarios. Coles mesmes, y a pesar de que munchos de los edificios de la feria cuntaben con lluz llétrico la sala d'operaciones del hospital escarecía d'ella polo que los doctores viéronse obligaos a utilizar cazos pa reflexar la lluz del sol y asina poder tratar les feríes del presidente. El doctores de McKinley creyeron que'l presidente recuperaríase, y de fechu tuvo doliente mientres una selmana nel llar del direutor de la esposición. Na mañana del 12 de setiembre, recibió'l so primer alimentu oral lo que-y fixo sentir se meyor. Pero esa mesma tarde'l so estáu de salú empioró, lo que-y fixo entrar en choque. A les 2:15 de la mañana del día 14 finó por cuenta de la [[cangrena]]. Foi soterráu en Canton, Ohio. Czolgosz foi xulgáu y condergáu a pena de muerte. Foi [[siella llétrica|lletrocutáu]] na prisión de Auburn el 29 d'ochobre de 1902. {{socesión | predecesor = [[James Campbell]] | títulu = [[Ficheru:Ohio state seal.png|40px|center]] [[Ohio|Gobernador d'Ohio]] | periodu = [[1892]]–[[1896]] | socesor = [[Rusti Bushnell]] | predecesor2 = [[Grover Cleveland]] | títulu2 = [[Ficheru:Seal Of The President Of The Unites States Of America.svg|40px|center]] [[Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu2 = [[1897]]–[[1901]] | socesor2 = [[Theodore Roosevelt]] }} == Ver tamién == * [[Maldición de Tecumsé]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|William McKinley|William McKinley}} {{wikiquote|William McKinley}} * [http://www.youtube.com/watch?v=dUWG_FH4qDw Documental amateur ''Asesinatu del presidente McKinley: combalechadura''. Parte 1 de 2.] * [http://www.youtube.com/watch?v=SnYNK4MTmEM Documental amateur ''Asesinatu del presidente McKinley: combalechadura''. Parte 2 de 2.] {{NF|1843|1901|McKinley, William}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|William McKinley}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Xenocides]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] i9j8pffewxg49rtunwavgua3f8l4u8e 0 87712 3699344 3145512 2022-07-25T06:41:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Correxir}} {{persona}} '''William Howard Taft''' {{nym}} foi'l ventiavu séptimu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] (1909-1913) y [[Xuez presidente de los Estaos Xuníos|presidente de la Corte Suprema]] (1921-1930). Ye la única persona en desempeñar dambos cargos. Nació en 1857 en [[Cincinnati]] nel senu de la familia Taft, de llarga tradición nel poder n'Estaos Xuníos. El so padre, [[Alphonso Taft]], foi un prominente políticu republicanu, que desempeñó los cargos de Secretariu de la guerra y [[Fiscal xeneral de los Estaos Xuníos]]. William Taft graduar en Derechu na [[Universidá de Yale]]. Antes de ser presidente, Taft foi escoyíu pa sirvir nel Tribunal Supremu de Cincinnati en 1887. En 1890 foi nomáu [[Procurador Xeneral de los Estaos Xuníos]] y en 1891 xuez de la Corte d'Apelaciones del 6º circuitu. En 1901 el presidente [[William McKinley]] nomar [[Gobernadores de Filipines|gobernador xeneral de Filipines]], en 1904 [[Secretariu de la Guerra]] y en [[1906]] gobernador temporal de [[Cuba]] a pidimientu del [[presidente de Cuba]], [[Tomás Estrada Palma]], pa evitar una guerra interna nel país ente los distintos enclinos políticos. Educáu en [[Yale]] foi escoyíu en 1909 pa presidente de los Estaos Xuníos, asocediendo nel cargu a [[Theodore Roosevelt]]. Mientres el so mandatu'l Congresu aprobó dos importantes enmiendes: la decimosesta, pola que podía recaldase impuestos deduciéndolos direutamente de la renta, y la decimoséptima, pola que podía escoyese direutamente a los senadores.<ref>Philip Jenkins, Curtia historia d'Estaos Xuníos, Alianza editorial, Madrid 2005.</ref> N'ochobre d'esi mesmu añu concedió dos entevistes: la primera n'[[El Paso (Texas)|El Paso]], [[Texas]] y la postrera en [[Ciudad Juárez]], realizada na aduana fronteriza, allugada na avenida 16 de setiembre, siendo asina, les primeres entrevistes feches na frontera sur d'Estaos Xuníos y en [[Méxicu]], al faer una visita d'Estáu al entós [[Presidente de Méxicu|presidente mexicanu]] [[Porfirio Díaz]]. == Secretariu de Guerra (1904-1908) == En 1904, Roosevelt designó a Taft como Secretariu de Guerra. Esta designación dexó a Taft caltenese arreyáu en Filipines amás de que Roosevelt asegurólu a Taft que lo sofitaría pa la so posterior designación na corte, mientres Taft aportaba sofitar a Roosevelt na eleición presidencial de 1904. Roosevelt tomó les decisiones básiques referentes a los asuntos militares, emplegando a Taft como un voceru cosmopolita que fadría campaña pa la reeleición de Roosevelt en 1904. De la designación de Taft, Roosevelt declaró, "Si solu hubiera trés como tu; podría designar unu a la corte, unu al departamentu de guerra y unu a les Filipines". Taft axuntar col emperador de Xapón, que sollertar de la probabilidá de guerra con Rusia. En 1905, Taft axuntar col primer ministru xaponés Katsura Taro. Nesa xunta, dambos roblaron un memorándum diplomáticu secretu anguaño conocíu como "Alcuerdu Taft-Katsura". Contrariu a los rumores, el memorándum nun estableció nenguna política nueva sinón que ratifico les posiciones públiques de dambes naciones. == Política esterior == La política esterior llevada a cabu pol Secretariu d'estáu [[Philander C. Knox]] basábase na ''[[diplomacia del dólar]]'' p'algamar los sos oxetivos n'América Llatina y Asia Oriental al traviés del usu del so poder económicu por garantizar préstamos al estranxeru. El términu, acuñáu orixinalmente pol presidente Theodore Roosevelt, foi utilizáu con particular ésitu en [[Venezuela]], [[Nicaragua]], [[Cuba]], [[China]] y [[Liberia]]. A pesar de los ésitos, "la diplomacia del dólar" nun pudo compensar la inestabilidá económica y la marea revolucionaria en llugares como Méxicu, República Dominicana, Nicaragua, y China. Históricamente los llatinoamericanos amosaron la so disconformidá col papel que'l gobiernu de los Estaos Xuníos y les corporaciones norteamericanes xugaron nel usu del poder económicu, diplomáticu y militar p'abrir los mercaos estranxeros. En 1912, el presidente William H. Taft afirmaba en rellación cola política esterior del so país: {{cita|Nun ta alloñáu'l día en que tres banderes de barres y estrelles señalen en tres sitios equidistantes la estensión del nuesu territoriu: una nel Polu Norte, otra na Canal de Panamá y la tercera nel Polu Sur. Tol hemisferiu va ser nuesu, de fechu como, en virtú de la nuesa superioridá racial, yá ye'l nuesu moralmente.}} == Política interior == Taft anunció nel so discursu inaugural que nun diba nomar a los afroamericanos a emplegos federales, como'l xefe de correos, cuando ello pueda causar resfregón racial. Taft siguió al traviés de la so política, la eliminación de la mayoría de los negros como titulares de cargos públicos nel Sur, y fixo delles cites d'esa carrera nel Norte. Taft vetó una llei aprobada pol Congresu y acutó a los sindicatos por que llinden l'adhesión de los trabayadores ensin cualificar por aciu la imposición d'una prueba d'alfabetización obligatoria.<ref>Gould, Louis L. (febreru de 2000) "Taft, William Howard" . American National ISBN 0-679-80358-0 </ref> == Ver tamién == *[[Invistidura presidencial de William Howard Taft en 1909]] == Referencies == * Gregorio Selser, Diplomacia, garrote y dólares n'América Llatina, Buenos Aires, 1962. {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|William Howard Taft|William Howard Taft}} * Mellander, Gustavo A. (1971) The United States in Panamanian Politics:The Intriguing Formative Years. Danville, Ill.: Interstate Publishers, OCLC 138568 * Mellander, Gustavo A.; Nelly Maldonado Mellander (1999). Charles Edward Magoon: The Panama Years. Río Piedres, Puertu Ricu: Editorial Plaza Mayor. ISBN 1-56328-155-4. OCLC 42970390 {{NF|1857|1930|Taft, William Howard}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|William Howard Taft}} [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Xueces federales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] gv65u72wl9ktjs45htu1qaunyg53rre 0 87716 3699314 3679181 2022-07-25T06:37:21Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{persona}} '''John Calvin Coolidge Jr.''' {{nym}} foi'l [[Presidentes de los Estaos Xuníos|trentenu]] [[Presidente de los Estaos Xuníos]], ocupando'l cargu ente 1923 y 1929. Coolidge foi un abogáu [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|republicanu]] de Vermont que se convirtió n'unu de los líderes de la política estatal de [[Massachusetts]], aportando a gobernador del estáu. La so respuesta a la fuelga policial de Boston de 1919 emburriar a la política nacional y consecuentemente llogró una reputación de ser un home "d'aición decisiva". Poco dempués, foi escoyíu [[Vicepresidente d'Estaos Xuníos]] en 1920 y convirtióse en Presidente tres la muerte de [[Warren G. Harding]] en 1923. Foi [[eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1924|reelixíu en 1924]], y foi reconocíu como un conservador que sofitaba una mínima intervención gubernamental na economía d'Estaos Xuníos. Coolidge ye recordáu como un home austeru, frugal, discretu y extraordinariamente espurechu en pallabres, pero que tenía un bon sentíu del humor. Ye destacable el fechu de que, anque escareciera de carisma y locuacidad, nun perdió una sola eleición en tola so carrera política. == Carrera política == Coolidge nació en [[Plymouth (Vermont)|Plymouth]], [[Vermont]], en 1872. Yera fíu d'un políticu de Vermont; estudió [[derechu]] nel [[Amherst College]] de [[Massachusetts]] y empezó a exercer como abogáu en [[1897]], pa lo cual establecióse en [[Northampton (Massachusetts)|Northampton]], Massachusetts. En [[1898]] foi escoyíu pa un cargu nel conceyu llocal y empezó a intervenir viviegamente en política, xuniéndose al [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. En [[1906]] foi escoyíu pal senáu del Estáu de Massachusetts onde amplió considerablemente la so carrera política, y nel añu [[1918]] ganó la eleición pa Gobernador del Estáu. Coolidge ganó fama nacional como Gobernador cuando s'enfrentó a una gran [[fuelga]] de policías en [[Boston]] en setiembre de [[1919]], pa lo cual llamó a la [[milicia]] llocal con cuenta d'asumiera roles de seguridá urbana y evitar [[saquéu]] y [[violencia]] qu'asocedieron na ciudá mientres les primeres 48 hores de la fuelga policial. La so negativa a vencer a la presión de los güelguistes y el so posterior refugu a reincorporalos a la policía tres el fracasu de la fuelga, dio-y popularidá ente los elementos más [[conservadorismu|conservadores]] del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. Los sos colegues de partíu llueu-y dieron la ocasión de postulase como Vicepresidente d'Estaos Xuníos, nes eleiciones del añu 1920 acompañando al candidatu republicanu, el senador por [[Ohio]] [[Warren G. Harding]]. == Vicepresidente == Escoyíu [[Warren G. Harding|Harding]] el [[2 de payares]] de [[1920]], Coolidge asumió'l cargu de vicepresidente'l [[4 de marzu]] de 1921, dedicándose a actividaes protocolaries propies del so cargu, anque forxando coles mesmes la imaxe pública d'un home de poques pallabres», enemigu de dar llargos discursos y aficionáu a falar namái lo necesario ya indispensable, quedando hasta agora la dulda sobre si esta conducta yera parte de la so [[personalidá]] (estravertida en cuestiones polítiques pero bien introvertida na esfera privada) o si tratar d'una táctica d'imaxe ante la [[opinión pública]]. Precisamente esta traza dio-y a Coolidge un llamatu célebre na [[Prensa escrita|prensa]] d'Estaos Xuníos: ''Silent Cal'' o «Cal el Silenciosu». Tres la muerte de Harding el [[2 d'agostu]] de [[1923]] na ciudá de [[San Francisco (California)|San Francisco]], Coolidge [[Investidura presidencial de Calvin Coolidge en 1923|asumió oficialmente la presidencia]] dos díes depués en [[Washington D.C.]], pos al enterase de la muerte de Harding, Coolidge topar de vacaciones na granxa de los sos padres nuna zona remota de [[Vermont]] aprovechando'l [[branu]] boreal. Mientres la presidencia, Coolidge decidió siguir trabayando colos funcionarios nomaos pol so antecesor, tratando de siguir les polítiques trazaes por ésti, al considerar que tenía de respetase los planes del candidatu ganador de la presidencia en 1920. Al averase les eleiciones a la presidencia de 1924, el [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] designar como candidatu'l 12 de xunu d'esi añu. Sicasí, Coolidge pasó por un duru llutu personal cuando'l so fíu de 15 años, Calvin Jr. morrió'l 7 de xunetu como resultáu d'una [[sepsis]] causada por una ferida infestada. Pese al llutu, Coolidge participó nes eleiciones presidenciales de [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1924|1924]], venciendo al candidatu del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]], con un porcentaxe de votu popular del 54% contra'l 28,8% del demócrata Davis y el 16.6% del tercer candidatu, [[Robert LaFollette]]. Llogró 382 votos del [[Colexu Eleutoral de los Estaos Xuníos|colexu eleutoral]] y ganó en 35 estaos. Los demócrates, pela so parte, viéronse amenorgaos a los estaos del sur. == Presidencia == El nuevu presidente [[Investidura presidencial de Calvin Coolidge en 1925|xuró'l so carg u]]'l 4 de marzu de 1925, ante'l xuez del [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Tribunal Supremu]] y ex presidente [[William H. Taft]], siendo ésta la única ocasión en qu'un ex presidente tomó'l xuramentu a otru entrante. Como presidente, Coolidge demostró la so determinación pa caltener los vieyos preceptos morales y económicos metanes la riqueza material de la que gociaben munchos norteamericanos mientres la [[década de 1920]]. Creyente na llibertá d'empresa, Coolidge refugó utilizar el poder federal p'ameyorar la condición ablayada de l'[[agricultura|agricultor]] y de ciertes [[industria|industries]]. Unu de los principales problemes fueron los proyeutos pa otorgar [[subsidiu|subsidios]] agrarios nun intentu de compensar l'amenorgamientu de los precios de los productos agrícoles; magar esto, Coolidge negar a aprobar tales subsidios alegando que manipoliar precios resultaba un peligru pa la [[economía]] nacional, refugando entá con mayor énfasis el proyeutu de que'l [[Gobiernu de los Estaos Xuníos|gobierno federal]] mercara la sobreproducción agrícola. Coles mesmes Coolidge amosó un sinceru interés en promover el [[laissez-faire]] na economía d'Estaos Xuníos, refugando'l intervencionismu estatal en tou lo posible, y repitiendo que la crecedera económica del país esperimentáu nos [[felices años venti]] tenía de ser calteníu por aciu amenorgamientos d'[[impuestu|impuestos]], pa con ello promover la [[industria]] y el [[comerciu internacional]], onde [[Estaos Xuníos]] taben convirtiéndose na primer potencia mundial. Coolidge defendió esta política alegando que, «a última hora, l'asuntu esencial del pueblu d'Estaos Xuníos son los negocios» («''After all, the chief business of the American people is business''»). Ello ye que una traza típica del mandatu de Coolidge foi que'l gobiernu federal caltuvo una baxa tasa d'imposición tributaria, al puntu que los [[Impuestu sobre la renta impuestos sobre la renta]] gravaban apenes al 2% más ricu de la población, no cual concordaba cola so [[Secretariu de l'Ayalga de los Estaos Xuníos|Secretariu de l'Ayalga]], el banqueru [[Andrew William Mellon]]. En política esterior, Coolidge favoreció'l [[aislacionismo]] y refugó qu'Estaos Xuníos entrara na [[Sociedá de Naciones]] al consideralo un xestu inútil». Sicasí, viaxó a [[Cuba]] el 6 de xineru de 1928 p'asistir a la VI Conferencia Internacional d'Estaos Americanos. D'igual manera negar a otorgar reconocencia diplomática a la [[Xunión Soviética]]. En política interior, Coolidge aprobó la ''Indian Citizenship Act'' de 1924 que daba plenos derechos de ciudadanía a los miembros de les tribus indies d'Estaos Xuníos, mientres amosaba'l so refugu a la [[segregación racial]], favoreciendo los derechos de la población de raza negra y la minoría relixosa [[católica]]. == Retiru == En cumpliéndose el periodu del so mandatu en [[1928]], Coolidge tornó presentase de nuevu a la presidencia, pero tampoco ufiertó'l so sofitu a [[Herbert Hoover]], designáu como candidatu del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] pa esa eleición. Tres la so presidencia, Coolidge retirar a la so propiedá rural de Northampton, Vermont, onde finó'l [[5 de xineru]] de [[1933]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Calvin Coolidge}} * {{cita web |url=http://www.senate.gov/artandhistory/history/common/generic/VP_Calvin_Coolidge.htm|títulu=Calvin Coolidge, 29th Vice President (1921-1923)|obra=U.S. Senate, Art and History Home|editorial=Senate Historical Office|<!-- fechaaccesu=10-11-2009 -->}} * {{cita web |url=http://www.whitehouse.gov/history/presidents/cc30.html|títulu=30 Calvin Coolidge 1923-1929|obra=The Presidents, 20th Century|editorial=The White House|<!-- fechaaccesu=10-11-2009 -->}} * {{cita web |url=http://www.millercenter.virginia.edu/index.php/academic/americanpresident/coolidge|títulu=American President: Calvin Coolidge 1872-1933|obra=Multimedia Gallery including essays on Calvin Coolidge and his Administration|editorial=Miller Center of Public Affairs, University of Virginia|<!-- fechaaccesu=10-11-2009 -->|allugamientu=Charlottesville, VA }} * {{cita web |url=http://www.loc.gov/rr/program/bib/presidents/coolidge/index.html|títulu=Calvin Coolidge: A Resource Guide|obra=Web Guides: Presidents|editorial=Library of Congress|<!-- fechaaccesu=10-11-2009 -->}} {{NF|1872|1933|Coolidge, Calvin}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{AvisuTradubot|Calvin Coolidge}} [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Gobernadores de Massachusetts]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Vermont]] [[Categoría:Persones de Vermont]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] c9wicl8e1n016eu33blbzwacdl47wz4 0 90446 3699400 3691522 2022-07-25T07:58:25Z YoaR 37624 /* Bebop */ wikitext text/x-wiki La '''historia de la música''' ye l'estudiu de les distintes tradiciones na [[música]] y el so orde nel mundu. Puesto que toa [[cultura]] conocida tuvo dalguna forma de manifestación musical, la historia de la música abarca a toles sociedaes y dómines. Nun se llinda —como ye habitual en dellos ámbitos académicos— a occidente, onde de cutiu s'utiliza la espresión «historia de la música» pa referise puramente a la historia de la música europea y la so evolución nel mundu occidental. La música d'una determinada sociedá ta estrechamente rellacionada con otros aspeutos de la so cultura, como la so organización [[economía|económica]], el so desenvolvimientu teunolóxicu, tradiciones, creencies relixoses, etcétera. Nel so sentíu más ampliu, la música naz col ser humanu, y yá taba presente, según dellos estudios, muncho primero de la migración de los primeros grupos que dexaron África, fai más de 50&nbsp;000&nbsp;años.<ref>Wallin, Nils Lennart; Steven Brown, Björn Merker: [https://books.google.com/books?id=vYQEakqM4I0C&printsec=frontcover ''The origins of music''.] ISBN 0-262-73143-6</ref> Ye por tantu una manifestación cultural universal. == Música na Prehistoria (50 000 e.C. -5000 e.C. ) == {{AP|Música na prehistoria}} Demostróse la íntima rellación ente la especie humana y la música, y ente que delles interpretaciones tradicionales venceyaben el so surdimientu a actividaes intelectuales venceyaes al conceutu de lo sobrenatural (faciéndola cumplir una función de finalidá supersticiosa, máxica o relixosa), anguaño rellacionar colos rituales d'apareyamientu y col trabayu coleutivu.<ref>[[Marvin Harris]]: ''La nuesa Especie''.<br />[[Juan Luis Arsuaga]]: ''El collar del Neandertal'', y ''L'enigma de la esfinxe''.</ref> Pal home primitivu había dos señales que evidenciaban la separación ente vida y muerte: el movimientu y el soníu. Los ritos de vida y muerte desenvolver nesta doble clave. Nel llamáu [[arte prehistórico]] danza y cantar fúndense como símbolos de la vida ente qu'apaciguadura y silenciu confórmense como símbolos de la muerte. L'home primitivu atopaba música na naturaleza y na so propia voz. Tamién aprendió a valise de rudimentarios oxetos (güesos, cañes, tueros, conches...) pa producir soníos. Hai constancia de qu'escontra'l 3000 e.C. en [[Sumeria]] yá cuntaben con instrumentos de percusión y cuerda (llira y arpa). Los cantares cultos antiguos yeren más bien llamentos sobre testos poéticos. Na [[prehistoria]] apaez la música nos rituales de caza o de guerra y nes fiestes onde, alredor del fueu, danzar hasta l'escosamientu. La música ta basada principalmente en ritmos y movimientos qu'asonsañen a los animales. Les manifestaciones musicales del home consisten na exteriorización de los sos sentimientos al traviés del soníu emanado de la so propia voz y col fin d'estremalo de la fala qu'utiliza pa comunicase con otros seres. Los primeros instrumentos fueron oxetos, instrumentos o'l mesmu cuerpu del home que podíen producir soníos. Estos instrumentos podemos clasificalos en: ''a)'' '''Autófonos''': aquellos que producen soníos per mediu de la materia cola que tán construyíos. Son instrumentos de percusión; por casu, güesu contra piedra. ''b)'' '''Membranófonos''': serie de instrumentos más senciellos que los construyíos pol home. Tambores: fechos con una membrana tirante, sobre una nuez de cocu, un recipiente cualesquier o una verdadera y auténtica caxa de resonancia. ''c)'' '''Cordófonos''': son aquellos de cuerda; por casu, l'arpa. ''d)'' '''Aerófonos''': el soníu aniciar nellos por vibraciones d'una columna d'aire. Unu de los primeros instrumentos ye la flauta, nun principiu construyida con un güesu con furacos. === Oríxenes de la música === Ye difícil precisar con exactitú l'orixe de la música y enmarcalo nuna dómina precisa de la historia. L'orixe de la música, entiéndese como la creación de soníos complexos. == Mundu antiguu (5000 e.C. -476&nbsp;d.&nbsp;C.) == {{AP|Música na Antigüedá}} === Antiguu Exiptu y Mesopotamia === La música n'Exiptu tenía avanzaes conocencies que yeren acutaos pa los sacerdotes. Nel [[Imperiu Nuevu (Exiptu)|Imperiu Nuevu]] utilizaben yá la escala de siete sonidos. Esti pueblu cuntó con un instrumentario ricu y variáu; dalgunos de los más representativos son l'arpa como instrumentu de cuerdes y l'oboe doble como instrumentu de vientu. En Mesopotamia los músicos yeren consideraos persones de gran prestíu; acompañaben al monarca non solo nos actos de cultu, sinón tamién nes suntuoses ceremonies de palaciu y nes guerres. L'arpa ye unu de los instrumentos más apreciaos en Mesopotamia. La espresión musical de Mesopotamia ye considerada orixe de la cultura musical occidental. === Antigua Grecia === [[Ficheru:IndoGreekBanquet.JPG|thumb|Escena d'una llacuada escontra'l sieglu&nbsp;II e.C. Esti baxorrelieve vien de la [[cultura indogriega]]. Yera habitual atopar a un músicu tocando una [[siringa (instrumentu musical)|siringa]] o similar. ''Ancient Oriental Museum'' de [[Tokiu]].]] Na [[Antigua Grecia]], la música viose influyida por toles civilizaciones que la arrodiaben, dada la so importante posición estratéxica. Cultures como la [[Mesopotamia|mesopotámica]], [[Etruscos|etrusca]], [[Historia d'Exiptu|exipcia]] o inclusive les indoeuropees fueron d'importante influencia tantu nes sos músiques como nos sos instrumentos musicales. Los griegos daben muncha importancia al valor educativo y moral de la música. Por ello ta bien rellacionada col [[poema épicu]]. Apaecen los [[bardu (oficiu)|bardos]] o [[Aedo (poeta)|aedos]] que, acompañaos d'una llira, analayen de pueblu en pueblu pedimiando y guardando memoria oral de la historia de Grecia y les sos lleendes. Foi entós cuando se rellacionó la música estrechamente cola [[filosofía]]. Los sabios de la dómina resalten el valor cultural de la música. [[Pitágores]] considerar «una medicina pa l'alma», y [[Aristóteles]] utilizar pa llegar a la catarsis emocional. Darréu apaez n'[[Atenes]] el [[ditirambu]], cantares empobinaos a [[Dionisos]], acompañaos de dances, y l'[[aulós (instrumentu musical)|aulós]], un instrumentu paecíu a la flauta. Surden coles mesmes [[drama|drames]], [[traxedia|traxedies]] y [[comedia|comedies]] d'una manera combinada pero ensin perder la danza, la música y la poesía. Los principales instrumentos utilizaos en Grecia fueron la [[llira (instrumentu musical)|llira]], la [[cítara]], l'[[aulós (instrumentu)|aulós]], la [[siringa (instrumentu musical)|siringa]] (tamién llamada [[flauta de Pan]], pola so creación mitolóxica qu'arreya a [[Pan (mitoloxía)|Pan]] y [[Siringa (mitoloxía)|Siringa]]), dellos tipos de tambores como por casu el [[tympanon]] (siempres en manes de muyeres), el [[crótalo]], el [[címbalu]], el [[sistro]] y les [[castañueles]]. === Antigua Roma === [[Ficheru:Euterpe sarcophagus Louvre Ma475.jpg|thumb|110px|[[Euterpe]] con una [[flauta]]. ''Sarcófagu de les [[musa|muses]]''. [[Muséu del Louvre]], en [[París]].]] Roma conquistó Grecia, pero la cultura d'ésta yera bien importante y, anque dambes cultures fundiéronse, Roma nun apurrió nada a la música griega. Eso sí, evolucionó a la manera romana, variando n'ocasiones la so estética. Davezu utilizábase la música nes grandes fiestes. Yeren bien valoraos los músicos virtuosos o famosos, añediendo aguaes humorístiques y distendíes a les sos actuaciones. Estos músicos vivíen d'una manera [[bohemia (cultura)|bohemia]], arrodiaos siempres de fiestes. Nos [[teatru romanu|teatros romanos o anfiteatros]] representábense [[comedia griega|comedies al estilu griegu]]. Los autores más famosos fueron ente otros [[Plauto]] y [[Terencio]]. La traxedia tuvo trescendencia siendo'l so máximu cultivador [[Séneca]]. La música tenía un papel trascendental nestes obres teatrales. A partir de la fundación de Roma asocede un finxu musical, los ''ludiones''. Estos yeren unos actores d'orixe etruscu que baillaben al ritmu de la ''[[tibia (instrumentu musical)|tibia]]'' (una especie de ''[[aulo (instrumentu musical)|aulós]]''). Los romanos intenten asonsañar estos artes y añeden l'elementu de la música vocal. A estos nuevos artistes denominóse-yos ''histriones'' que significa ''baillarinos'' n'etruscu. Nenguna música d'esti estilu llegó hasta nós salvo un pequeñu fragmentu d'una comedia de Terencio. Cuando l'imperiu romanu consolídase, llega la inmigración qu'arriquez considerablemente la cultura romana. Fueron relevantes les aportaciones de Siria, Exiptu y les que proveníen de la Península Ibérica, actual España. Vuelven apaecer antiguos estilos como la ''citarodia'' (versos con cítara) y la ''citarística'' (cítara sola virtuosa). Yeren habituales los certámenes y competiciones nesta disciplina. === La música na China Antigua: simboloxía y testura na música tradicional china === {{AP|Cultura de China}} [[Ficheru:Ancient Chinese instrumentalists.jpg|thumb|300px|Representación de los instrumentos tradicionalmente utilizaos na música tradicional china.]] Dende los tiempos más antiguos, en China la música yera tenida en máxima considerancia. Toles dinastíes dedíquen-y un apartáu especial. Entá güei la música China ta trescalada de la tradición secular, llexendaria y misteriosa d'una de les filosofíes más antigües del mundu. [[Ficheru:Mandarin tones in musical notation.svg|thumb|300px|Representación d'una cadencia típica na música china.]] La esplicación acústica que sofita esti sistema musical ye'l de la quinta soplada. Si soplamos con fuercia nun tubu zarráu, correspondiente, por casu, a ''fa<sub>4</sub>'' va llograse una quinta xusta cimera, ye dicir ''do<sub>5</sub>''. Pero esti ''do<sub>5</sub>'' tamién puede llograse soplando de normal n'otru tubu que mida dos tercios del llargor del primeru. Al cortase un tercer tubu, que mida dos tercios de ''do<sub>5</sub>'' va llograse una quinta xusta cimera a ''do<sub>5</sub>'', esto ye, ''sol<sub>5</sub>''. Como esti soníu ta bien alloñáu de ''huang-chung'', dóblase'l so llargor y llógrase ''sol<sub>4</sub>'', yá que la rellación doble correspuende a la octava. Pero los teóricos chinos diéronse cuenta de que podíen llograr esi mesmu ''sol<sub>4</sub>'', cortando un tubu que midiera cuatro tercios de ''do<sub>5</sub>''. Trabayando asina, y siempres socesivamente con rellacionar dos tercios y cuatro tercios, llegaron a la escala de los 12&nbsp;lu, cola cual algámase la octava. Non la octava xusta, a éstes una y bones la razón 1:2 nunca equival a la ecuación 12&nbsp;2/3. Llograron entós, una escala dodecafónica de temperamentu desigual. El peligru d'esta escala cíclica ye que, por más precuros que s'adopten, les fracciones fáense cada vez más complicaes y irreductibles a númberos enteros. Si damos el númberu ochenta y uno al ''huang-chung'' y aplicámos-y el principiu cíclicu (2/3-4/3) al llegar al sestu lu empiecen númberos con fracciones, y cada vez se faen más complicaes les ecuaciones a realizar: ''81-54-72-48-64-42,666-56,888-etc.'', meros lu pa la so escala avezada. [[Ficheru:ChinesischesTonsystemGesamt2.png|thumb|350px|Sistema tonal chinu tradicional.]] Nel sieglu IV e.C. los teóricos chinos trataron d'archivar les quintes p'algamar la octava, esto ye, intentaron el temperamentu igual, pero solu nel añu 1596 el príncipe Tsai-Yu propón afinar los tubos según un principiu equivalente al temperamentu igual. Cada vez qu'un tubu masculín produz unu femenín, el masculín, ye maríu y el femenín esposa. Cada vez qu'un tubu femenín produz unu masculín, el tubu femenín ye la madre y el masculín el fíu. Los cinco primeros soníos del ciclu de quintes constitúin la escala avezada básica, pentatónica anhemitonal (ensin semitonos). == Música de la Edá Media (476-1450) == {{AP|Música medieval}} {{AP|Compositores medievales|l1=Compositores medievales}} Los oríxenes de la música medieval confundir colos últimos desarrollos de la música del periodu tardíu romanu. La evolución de les formes musicales apegaes al cultu resolver a finales del [[sieglu VI]] nel llamáu [[cantar gregoriano]]. La música [[Monodia (música)|monódica]] profana empezó colos llamaos cantares de [[Goliardos (lliteratura)|goliardos]] (ss. [[Sieglu XI|XI]] y [[Sieglu XII|XII]]) y algamó la so máxima espresión cola música de los ''menestrelli'', [[xuglar]]es, [[trovador]]es y [[troveru|troveros]], xunto a los ''[[minnesinger]]'' alemanes. Cola apaición nel [[sieglu XIII]] de la [[escuela de Notre Dame|escuela de Nôtre-Dame]] de París, la [[polifonía]] algamó un altu grau de sistematización y esperimentó un gran tresformamientu nel [[sieglu XIV]] col llamáu [[Ars Nova]], que constituyó la base de la que se sirvió'l [[Humanismu renacentista|humanismu]] pal procesu que remató na [[música del Renacimientu]]. === La música na Ilesia católica primitiva === {{AP|Ritu llitúrxicu católicu}} [[Constantín I el Grande|Constantino]] dio llibertá de cultu a los cristianos en Roma col Edictu de Milán escontra l'añu 325&nbsp;d.&nbsp;C. Esti nuevu espíritu de llibertá impulsó a los primeres [[cristianu|cristianos]] a allabar a [[Dios]] per mediu de cantaraes. Estos cristianos primixenios, buscando una nueva identidá nun deseyaben utilizar los estilos musicales predominantes paganos de la Roma d'aquella dómina. Pa unificar los criterios musicales cristianos, San Pedro introdució melodíes orientales. Cabo recordar que la música en Grecia alcuéntrase más rellacionada con Asia que con Europa. Los [[Llibru de los Salmos|Salmos]] son cantares llitúrxicos conteníos nel ''[[Antiguu testamentu]]'' dientro del ''[[Llibru de los salmos]]'', ellos son d'orixe [[idioma hebréu|hebréu]] y los [[himnu|himnos]] son cantares d'allabancia de tradición helénica. Son estes formes de música d'orixe oriental y basaes nuna melodía cantada solo cola voz humana y ensin acompañamientu instrumental de nengún tipu, les que dieron forma a la música dende entós y hasta principios del segundu mileniu. Nun documentu escritu por [[Plinio el Mozu]] col enfotu de informar al emperador [[Traxanu]] alrodiu de los costumes de los cristianos, atopamos una interesante referencia de la so música: «... ellos (los cristianos) teníen el costume d'axuntase nun día específicu a l'alba, p'allabar a [[Cristu]] como si d'un dios tratárase, con un cantar alterno». El cantar alterno ye aquel que se desenvuelve ente dos coros, unu de los cualos canta una estrofa y l'otru respuéndelu. Na lliturxa católica conózse-y como [[antífona]], y puede cantase cola participación de dos coros o d'un solista y la congregación. [[Ambrosio de Milán|San Ambrosio]], obispu de Milán, introdució en [[Antioquía]] cantaraes en forma d'antífona. Compunxo al empar himnos. Los sos himnos xuntu con otros yá esistentes llueu s'arrobinaron por toa Italia. Por cuenta de les frecuentes amenaces contra'l [[Imperiu romanu]] per parte de les tribus bárbares esistió un gran baturiciu que provocó una dispersión de les melodíes y l'alteración de les mesmes en cada rexón. === El cantar gregoriano === {{AP|Cantar gregoriano}} El cantar gregoriano ye un cantar llitúrxico de la Ilesia católica. Ye utilizáu como espresión y mensaxe dientro del cultu y coles mesmes como mediu d'espresión relixosa. Les principales carauterístiques xenerales d'esti estilu musical son les siguientes: de normal son obres d'autor desconocíu, son cantaes solo por homes, [[monofonía|monódicas]] cantaes [[a capella]] ensin ornamientos instrumentales, son obres escrites en [[llatín]] cultu, el [[ritmu]] ye llibre, l'[[ámbitu (música)|ámbitu]] de la so interpretación ye amenorgáu a poques persones, la [[melodía]] muévese [[graos conxuntos]] y los llamaos '''ocho modos gregorianos''', tien forma de diálogu oratoriu de rezos y pollo son cantares austeros. Estos cantares monódicos pueden clasificase según: el momentu de la lliturxa o del día nel que son interpretaes, según el ''[[incipit]]'' lliterariu pueden ser himnos, salmos, cantaraes d'allabancia, etc.; según el modelu d'interpretación, si son de tracto solista o congregatorio, antifonal (alternación de dos coros), responsorios de solista y coru o d'estilu coral direutu. ==== Otros tipos de cantar ==== * [[Cantar ambrosiano]] propiu de la [[lliturxa ambrosiana]] o milanesa: cantar de finales del sieglu IV, que crean l'himnu ya inflúi nel cantar gregoriano que va ser el nuevu cantar oficial. * [[Cantar hispánico]] o mozárabe propiu de la [[lliturxa mozárabe|lliturxa del mesmu nome]]: cantar calteníu nes rexones d'[[Al-Ándalus]], los centros van ser [[Córdoba (España)|Córdoba]], [[Sevilla]], [[Toledo]] y [[Zaragoza]]. En 1076, ye sustituyíu pol cantar gregorianu, menos naquelles ciudaes que solicitaben una dispensa pa caltener el so propiu cantar, como foi la ciudá de Toledo. * [[Galicanismu|Galicanu]]: cantar propio de la Ilesia franca que foi sustituyíu pola lliturxa romana. ===== Ver tamién ===== * [[Lliturxa católica]] * [[Secuencia (lliturxa)]] * [[Misa (música)]] * [[Cantar mozárabe]] == Música del Renacimientu (1450-1600) == {{AP|Música renacentista}} {{AP|Compositores renacentistes|l1=Compositores del Renacimientu}} === Escuela flamenca === Ye na [[rexón flamenca]] (nos [[Países Baxos]]) onde, pol so desenvolvimientu económicu, la polifonía recibió un mayor impulsu y algamó la so máxima rellumanza ente los sieglos XV y XVI. Los músicos de [[Flandes]] llueu s'estremaron por una téunica de contrapuntu escelsa, y una inspiración cuasi-divina. En poco tiempu, esto viose reflexáu nuna mayor influencia per parte de los músicos flamencos en toos o casi tolos centros musicales d'Europa. Onde había polifonía podía atopase a un músicu flamencu. Esto viose, amás, potenciáu gracies a la edificación d'enormes catedrales onde foi creada una gran cantidá de ''schola cantorum''. Yá pa finales de sieglu XV, apaeció na escena musical un gran personaxe, de quien se diz salvó a la música polifónica de los designios del santu padre: [[Josquin Des Pres]]. Anque de nacionalidá francesa, vivió dende bien nueva n'Italia. Col so estilu cautivó a más d'unu, amosó gran maestría nel manexu del [[contrapuntu]] y fixo usu del [[semitonu]]. Dizse que Des Pres escribía tan solo cuando-y daba la gana: daqué raru na so dómina y l'empiezu d'una gran llibertá pa los compositores. === Música renacentista francesa === La [[chanson]], música de tipu cordal que va desaguar nel [[madrigal (música renacentista)|madrigal]]. Nél destaquen [[Pierre Attaignant]], [[Clement Janequín]] y [[Claude Le Jeune]] (1528-1600). Les peculiaridaes d'esti compositores son l'enorme rellumu y fuercia rítmico que dan a la so música un calter descomanadamente estravertíu, estremar por tener realismu espresivu, describe la naturaleza y resalta la espresión del testu; unu de los sos esponentes ye Clement Janequin. Escribió un de los cantares populares llamáu ''L'Ahutte''. Esta melodía describe escenes de cacería, cuadros de batalla, parllotéu de muyeres y el dir y venir de la xente de los mercaos. Describir como si quixera pintalos nun frescu p'amosar na vida común. El cantar de la reforma relixosa aplicar a melodíes de cantares populares y utilízase pal serviciu relixosos onde interveníen grandes grupos de persones. [[Xuan Calvino]] utilizó esi cantar masivo al unísonu y harmonizar a cuatro voces. === Música renacentistes italianes === La música italiana viose condicionada pol papel qu'ocuparon el compositores flamencos como: [[Adrián Willaert]] y los sos discípulos que tresplantaron l'estilu polifónicu holandés. En menos d'un sieglu, Italia reemplazó a los Países Baxos como centru de la vida musical europea. Esistíen dos tipos de formes musicales: * la ''[[fróttola]]'', que yera un tipu de cantar estróficu, silábicamente musicalizada a cuatro voces, con esquemes rítmicos marcaos, harmoníes diatóniques y un estilu homófonu cola melodía na voz cimera. Tien dellos subtipos como la ''barzelleta'', el ''capitolo'', el ''estrambotto'', etc. Solíase executar cantando la voz cimera y tocar les otres trés voces a manera d'acompañamientu. Los sos testos yeren amatorios y satíricos. Los sos principales compositores fueron italianos. * la ''[[lauda (música)|lauda]]'', contrapartida relixosa de la ''fróttola''; cantar en xuntes relixoses semipúbliques ''a capella'', o con instrumentos que tocaben los trés voces cimeres. Yera nel so mayor parte silábica y homófona, cola melodía na voz cimera, llamada música. === Música renacentista inglesa === Na música de la renacencia inglesa, destácase'l compositor William Byrd, quien desempeñó un papel crucial na música de clave; otru compositor d'alta relevancia ye John Dowland, compositor d'arrogantes y reconocíes melodíes pa llaúd. === Música renacentista alemana === Mientres el sieglu XVII, Alemaña vivía la guerra de los 30 años, el Sacru Imperiu Xermánicu a cargu del Emperador Felipe II y del so hermanu Fernandu I, enfrentaba una guerra contra'l protestantismu n'Alemaña, por tantu les artes n'Alemaña sufríen una fuerte represión per parte del cleru antes y mientres la guerra; ente otros, nun yera dexáu componer n'alemán, sicasí diose la paz de Westfalia, pola intervención del cardenal Richelieu na guerra, y les artes floriaron n'Alemaña, ente los primeros compositores en destacar tán [[Esaías Reusner]], [[Johann Pachelbel]] y [[H. Schütz|Heinrich Schütz]], anque estos nun escribieron la música relixosa n'alemán, unu de los primeres en componer n'alemán fueron los organistes [[Johann Sebastian Bach]] y [[Diderik Buxtehude]]. === Música renacentista española === Como nes lletres, el sieglu XVI ye tamién el [[Sieglu d'Oru]] de la música española. Destaquen les obres de los compositores [[Tomás Luis de Victoria]], [[Cristóbal de Morales]] y [[Francisco Guerrero]]. Ente les obres más importantes de la renacencia destáquense: el ''[[Cancioneru de palaciu]]'', música de la corte de los Reis Católicos (Sabela I de Castiella y Fernandu II d'Aragón), el cancioneru ''[[Al-Ándalus]]'', los llibros en cifres pa [[vihuela española|vihuela]] d'[[Alonso Mudarra]], el compositores [[Luis de Narváez]], [[Gaspar Sanz]] y el [[madrigalista]] [[Juan del Encina]]. == Música del periodu de la práutica común o "clásica" (1600-1900) == === Barrocu (1600-1750) === {{AP|Música barroca|l1=Corriente musical del periodu barrocu}} {{AP|Compositores del Barrocu|l1=Músicos barrocos}} La música barroca ye'l periodu musical qu'apodera a Europa mientres tol sieglu XVII y primer metá del siguiente, siendo reemplazada pol clasicismu hacia 1750-1760. Considérase que nació n'Italia y algamó la so máxima rellumanza n'Alemaña mientres el barrocu tardíu. Ye unu de los periodos más ricos, fértiles, creativos y revolucionarios de la historia de la música. Nesti periodu desenvolviéronse nueves formes y operáronse grandes meyores téuniques tantu na composición como nel virtuosismu; asina tenemos: cromatismu, espresividá, baxu cifráu y baxu continuu, intensidá, ópera, oratoriu, cantata, sonata, tocata, suite, fuga y la sinfonía. ==== El baxu continuu ==== Tamién llamáu so cifráu, designa'l sistema d'acompañamientu escurríu a empiezos del periodu barrocu, y ye amás un sistema estenográfico o taquigráficu d'escritura musical. Como téunica de composición dexaba al compositor trazar tan solo la contorna de la melodía y el baxu cifráu, dexando les voces medies, esto ye el rellenu harmónicu, a la invención del continuista. La execución del continuu rique dos instrumentistes: un instrumentu melódicu grave (viola, gamba, violoncelo, contrabaxu, fagó, etc.) qu'executa les notes del baxu y un instrumentu harmónicu (laud, clavecín, órganu) a cargu del continuista, quien desendolca improvisadamente les harmoníes, acordies coles cifres del baxu cifráu, na forma d'acordes arpexos o otres figuraciones, tou ello de conforme al estilu y les necesidaes espresives del testu musical. ==== El sistema tonal ==== El sistema tonal foi una evolución dende los postreros maestros de la música medieval hasta la so máxima rellumanza dende Bach a los últimos compositores tonales del [[posromanticismo]]. Nos sos empiezos, definióse una harmonía musical compuesta por siete asuntos distintos: les notes, los intervalos, los xéneros, los sistemes d'escala, los tonos, la modulación y la composición de melodíes. === Barrocu tempranu (1600-1650) === La música n'Italia mientres los sieglos XVI, XVII y principios del XVIII taba viviendo'l so apoxéu y amás taba en busca de la máxima rellumanza artística, de lo escelso a lo sublime; la gayola de lo relixoso apostar ente lo humano y lo divino nel campu de batalla que yera'l Barrocu. El ''theatrum mundi'' italianu vivía sol preceptu de ''«delectare et movere»'' (‘allantar y emocionar'). La ''sprezzatura'' italiana, daba pasu a lo que sería'l más grande espectáculu de la voz humana: la [[ópera]]. El [[alcuerdo grosso]] italianu y la [[orquesta italiana]] fueron el prototipu de composición y d'execución a siguir por toa Europa occidental. Los [[castrati]] xueguen un rol preponderante mientres el Barrocu italianu, yeren el Barrocu humanu, lo formoso estravagante y al empar lo grotesco, lo confuso o manierista, lo bello colo monstruoso, la moral y l'escayencia contra la rellumanza suprema de la sociedá de la Italia barroca ([[Caffarelli]], [[Senesino]], [[Carestini]]) inmortalizados por una voz que trescendía'l conceutu de «perfeición», qu'inclusive a dalgunos llevó a la llocura. El ''[[violino]]'' italianu, una puesta n'escena del manierismu barrocu, yera un vehículu más pal virtuosismu del ejecutante que del compositor, que namái indicaba pautes que los intérpretes tomaben con gran llibertá. Exemplos d'esta dómina son los dolce conciertos de [[Pietro Locatelli]], y el ''alcuerdo grosso'' d'[[Arcangelo Corelli]]. * [[Jan Pieterszoon Sweelinck]] (1562-1621). * [[Claudio Monteverdi]] (1567-1643) foi un perimportante compositor italianu, unu de los primeres en desenvolver los recursos barrocos, los qu'aplicó estensamente a la ópera, el madrigal y la música relixosa. Dominó tantu los nuevos estilos d'empiezos del sieglu&nbsp;XVII, como los más avanzaos recursos de la [[polifonía francu-flamenca]]. Participó intensamente nel desenvolvimientu de la ópera veneciana. Compunxo gran cantidá de música relixosa y más de 250&nbsp;madrigales. Gran parte de les sos óperes perdiéronse. Caltiénense solu trés ''Orfeo'' (1607), ''El regresu de Ulises'' y la 'Coronación de Popea'' (1624). Monteverdi sobresalió pola so llibertá creadora nel usu de les formes, estilos y testures antigües y nueves, del poder espresivu de l'harmonía y les disonancies y del poder caracterizador de los instrumentos de la orquesta. * [[Girolamo Frescobaldi]] (1583-1643). * [[Heinrich Schütz]] (1585-1672). === Barrocu mediu (1650-1700) === * [[Jean Baptiste Lully]] (1632-1687). * [[Dietrich Buxtehude]] (1637-1707). * [[Johann Pachelbel]] (1653-1706). * [[Arcangelo Corelli]] (1653-1713), compositor y violinista italianu, unu de los primeres grandes impulsores de la escuela italiana del violín y de la música instrumental n'Italia. Foi unu de los creadores de la forma llamada [[alcuerdo grosso]]. Compunxo tamién [[Sonates]] tantu de cámara como d'ilesia. Corelli foi unu de los primeros compositores qu'aplicó sistemáticamente los procedimientos derivaos del Sistema tonal. * [[Henry Purcell]] (1659-1695). * [[Alessandro Scarlatti]] (1660-1725). === Barrocu tardíu (1700-1750) === [[Ficheru:JSBach.jpg|thumb|150px|Bach ye unu de los compositores más importantes de la música universal y el visu de la era barroca.]] El barrocu na música, al contrariu d'otres cañes del arte, pervive un pocu más nel tiempu y estiéndese hasta la década de los 50 y 60 del sieglu XVIII, cuando muerren los postreros grandes esponentes de la dómina barroca: [[Antonio Vivaldi]], [[Georg Philipp Telemann]], [[Jean Philippe Rameau]], [[Johann Sebastian Bach]], [[Doménico Scarlatti]] y [[Georg Friedrich Händel]]. La última xeneración importante nacen toos ente 1668 y 1685 onde munchos d'ellos representen el cenit nacional y de la era nel país onde vivieron: Vivaldi n'Italia, Bach y Telemann n'Alemaña, Händel n'Inglaterra, Rameau y Couperin en Francia y Scarlatti n'España. Anque dalgunos d'ellos non solo apéguense a la so escuela nacional y faen una síntesis y resume de toles escueles como ye'l casu de Bach, Handel y Telemann, toos nacíos n'Alemaña, anque Handel colar a Italia en 1706 pa nun volver enxamás y asitiándose n'Inglaterra en 1713 hasta la so muerte, convirtiéndose'l mayor esponente de la escuela inglesa. Ye con esta xeneración alemana, especialmente por Bach, cuando'l mundu musical xermánicu convertir na patria musical de primer orde, superando Italia y moviendo en ser la máxima potencia musical, que durara hasta principios del sieglu XX, dende Bach hasta Schonberg y la segunda escuela de Viena. Nesta última etapa del barrocu, qu'empieza hacia 1700-1710 cuando esta xeneración empieza a ser activa nel mundu musical de la dómina, la música adquier y avanza a una nueva dimensión ensin romper l'estilu barrocu en tolos ámbitos, dende los xéneros y formes, hasta la forma d'escuchar la música pasando polos instrumentos ya instrumentación. El barrocu musical adquier equí un arrogante maduror, apoxéu y una gran refinación inédita nos dos etapes anteriores que va rematar especialmente na obra de Bach y Händel, los dos grandes figures dominantes d'esti periodu. [[Ficheru:Attribué_à_Joseph_Aved,_Portrait_de_Jean-Philippe_Rameau_(vers_1728)_-_001.jpg|thumb|150px|[[Jean Philippe Rameau]] ye'l más importante teóricu musical del sieglu XVIII y xuntu con Bach estableció'l sistema tonal que perduraría hasta'l sieglu&nbsp;XX. Les sos obres son el cume del Barrocu francés.]] La téunica de la polifonía y el contrapuntu entá tien una especial importancia nesta dómina, de forma más notable n'Alemaña y sobremanera en Bach, pero la homofonía adquier cada vez más puxanza ya importancia, conviviendo los dos téuniques mientres delles décades de forma al par mientres esta xeneración de compositores, dalgunos d'ellos como Bach o Handel, apoderándolos con gran maestría. Unu de los finxos más importantes del últimu estilu del Barrocu ye'l definitivu asentamientu de la tonalidá na música occidental con una de les obres más importantes de la música universal, la clave bien temperado BWV 846-893, de Bach, una coleición en dos llibros publicaos en 1722 y 1744 que se compón de 24 preludios y fugues cada llibru nos tonos del sistema tonal, siendo una demostración del sistema tonal que va tar vixente hasta principios del sieglu XX. Nel mesmu añu del primer llibru, 1722, de forma simultánea anque independiente, publicárase tamién el primer gran tratáu del sistema tonal: "Tratáu d'harmonía amenorgada a los sos principios naturales" de [[Jean Philippe Rameau]], qu'anque esti tratáu ye imperfectu, utilizar de referencia hasta principios del sieglu&nbsp;XX. Les formes musicales del barrocu tardíu son práuticamente les mesmes del periodu anterior, pero con pequeñes novedaes que van ser precedentes importantes y van abrir un camín de dalgunos de los xéneros más queríos del clasicismu vienés de la segunda metá d'esi sieglu: El conciertu pa tecláu y la sonata con acompañamientu ensin baxu continuu. [[Ficheru:George_Frideric_Handel_by_Balthasar_Denner.jpg|thumb|150px|Handel ye una gran figura del postreru Barrocu. Les sos óperes son la máxima espresión del xéneru nesa era, siendo conxuntamente con Mozart, el compositor más importante del xéneru nel sieglu&nbsp;XVIII.]] Tocantes a instrumentos, fáense dellos cambeos y dellos instrumentos d'etapes precedentes nun aguanten hasta'l final del barrocu y cayen en desusu muncho primero, el laud y violar la gamba, polo xeneral remplazados por otros más nuevos que nesta dómina algamen una gran puxanza téunica y de prestíu, como'l violín, la guitarra o'l violonchelu. La clave va siguir omnipresente en tola música d'esti periodu rematando la so llarga trayeutoria de los sieglos anteriores nes obres de Bach, Rameau, Händel, y Scarlatti, anque va tar en boga hasta 1770. L'órganu va siguir teniendo un pesu importante n'Alemaña, onde con Bach algama'l so más alta espresión en tola historia. Conforme pasa'l tiempu l'estilu Barrocu, que llevaba yá enforma tiempu como l'estilu dominador de la música occidental, ye refugáu poles xeneraciones posteriores a los postreros grandes esponentes del Barrocu, que practicaren un estilu más senciellu, con apenes contrapuntu, l'estilu Galantiador, en boga dende 1730. La nueva xeneración ilustrada, nacida a partir de 1700, refugar por complicada, recargada, por abusar del contrapuntu, por greba y antigua, y l'estilu quedara apegáu a partir de 1730 a les xeneraciones más vieyes del momentu, escastándose práuticamente ente 1741 y 1767, cola muerte de Vivaldi, Bach, Händel, Rameau y Telemann. == Clasicismu (1750-1800) == {{AP|Música del clasicismu}} [[Ficheru:Joseph Haydn.jpg|thumb|150px|[[Franz Joseph Haydn]]]] Ye l'estilu carauterizáu pola transición de la música barroca escontra una música equilibrada ente estructura y melodía. Ocupa la segunda metá del sieglu XVIII. [[Franz Joseph Haydn]], [[Wolfgang Amadeus Mozart]] y [[Ludwig van Beethoven]] son trés de los sos representantes más destacaos === La orquesta y nueves formes musicales === [[Ficheru:Wolfgang-amadeus-mozart 1.jpg|thumb|150px|[[Wolfgang Amadeus Mozart]]]] * [[Carl Philipp Emanuel Bach]] (1714-1788), foi un músicu y compositor alemán. Ye de cutiu referíu como C. P. Y. Bach. Ta consideráu unu de los fundadores del estilu clásico y uno de los compositores más importantes del periodu galantiador, amás de ser el postreru gran maestru de la clave hasta'l sieglu XX. Carl Philipp Emanuel Bach compunxo ventidós Pasiones, dos oratorios, diecinueve sinfoníes, quince conciertos, unes doscientes obres de cámara y diverses pieces pa tecláu, cantares ya himnos. * [[Franz Joseph Haydn]] (1732-1809), compositor austriacu, una de les figures más influyentes nel desenvolvimientu de la música del clasicismu (c. 1750-1820). En 1755 trabayó pal barón Karl Josef von Fürnberg, dómina en que compunxo los sos primeros cuartetos pa cuerda. En 1759 foi nomáu direutor musical del conde Fernando Maximilian von Morzin. Dende 1761 hasta la so muerte, trabayó al serviciu de los príncipes Esterhazy ―primeru Paul Anton y depués Nikolaus―, onde tuvo a la so disposición una de les meyores orquestes d'Europa. * [[Wolfgang Amadeus Mozart]] (1756-1791), compositor austriacu del periodu clásicu. Unu de los más grandes ya influyentes na historia de la música occidental. Estudió con [[Leopold Mozart]], el so padre, conocíu violinista y compositor que trabayaba na orquesta de la corte del arzobispu de Salzburgu. Dende pequeñu foi neña maravía y un xeniu musical. Dizse que yera'l compositor perfectu, por cuenta de qu'en los sos borradores casi nun se detectaba error dalgunu. Carauterizar por el so estilu senciellu, claro y equilibráu, anque ensin fuxir la intensidá emocional. Na so enorme producción musical (más de 600 obres, a pesar de la so curtia vida) destaquen, ente munchos otros xéneros musicales, los sos conciertos pa pianu y les sos óperes. [[Ficheru:Beethoven.jpg|thumb|150px|[[Ludwig van Beethoven]]]] * [[Ludwig van Beethoven]] (1770-1827), compositor alemán, consideráu unu de los más grandes de la cultura occidental. Formar nun ambiente aparente pal desenvolvimientu de les sos facultaes anque descomanadamente ríxidu. Los sos primeros biltos de talentu musical fueron dirixíos de forma tiránica pola disciplina del so padre, que yera tenor na capiya de la corte. En 1789 Beethoven empezó a trabayar como músicu de la corte pa caltener a la so familia. Les sos primeres obres so tutelar del compositor alemán [[Christian Gottlob Neefe]], especialmente la cantata aciaga pola muerte del emperador José II, amosaben yá una gran intelixencia, y pensóse na posibilidá de que se fora a Viena pa estudiar con Wolfgang Amadeus Mozart. Anque la muerte de Mozart en 1791 fixo qu'estos planes nun pudieren realizase, Beethoven coló a Viena nel añu 1792 pa estudiar col compositor austriacu Joseph Haydn. Beethoven foi reconocíu tantu polos sos principios clásicos como pola so llibertá d'espresión, polo que-y lo asitia como'l postreru de los clásicos y el primeru de los románticos. === Escuela de Mannheim === La escuela más importante mientres el primer clasicismu foi, ensin batura a duldes, la escuela de Mannheim. Nesta ciudá empieza a desenvolvese esta escuela orquestal. A partir de 1740 establezse una orquesta reconocida como la meyor de la dómina onde allegaron los músicos más sobresalientes d'Europa, lideraos pol compositor Johann Stamitz y sobre que'l so modelu y composición estableceríen toles orquestes clásiques del periodu. Esta escuela contribuyó a afitar les formes clásiques y a esplorar y desenvolver los efeutos orquestales qu'hasta entós se llindaron a les obertures de les óperes. Amás estremó la orquesta en dos partes iguales que dialoguen ente sigo. === Otres escueles === La Escuela de Viena. La particularidá d'esta escuela ye l'usu de temes de calter contrastante. Tuvo como representantes a [[Gassmann (músicu)|Florian Leopold Gassmann]], [[Georg Monn]] y [[Georg Christoph Wagenseil]]. La escuela de Berlín. La importancia d'esta escuela anicia en que foi'l primer llugar onde s'empecipia la téunica del desenvolvimientu. Como representante ta [[Carl Philipp Emmanuel Bach]]. === Clasicismu mediterraneu === * [[Luigi Boccherini]] * [[Ferran Sors]] * [[Antonio Soler (compositor)|Antonio Soler]] == Romanticismu (1800-1860) == [[Ficheru:Frederic Chopin photo.jpeg|miniaturadeimagen|150px|[[Frederic Chopin]] foi'l pianista más carauterísticu del periodu y unu de los más importantes compositores del instrumentu]] [[Ficheru:RichardWagner.jpg|miniaturadeimagen|150px|[[Richard Wagner]] foi'l compositor que llevó al so apoxéu'l xéneru de la ópera]] {{AP|Romanticismu}} {{AP|Música del Romanticismu}} === El pianu románticu === * [[Franz Schubert]] (1797-1828), compositor austriacu, gran incomprendido nel so tiempu, que los sos ''[[lieder]]'' (cantares pa voz solista y pianu basaes en poemes alemanes) tán ente les obres maestres d'esti xéneru, y que los sos trabayos instrumentales son una ponte ente'l clasicismu y el romanticismu del sieglu XIX. Escribió obres pa pianu, música sinfónica, relixosa y numberoses óperes. * [[Félix Mendelssohn]] (1809-1847), compositor alemán, una de les principales figures d'empiezos del romanticismu européu del sieglu XIX. A los 9 años debutó como pianista y a los 11 años interpretó la so primer composición. Compunxo la obertura ''Suañu d'una nueche de branu'' cuando tenía 17 años y l'obra que contién la famosa ''[[Marcha nupcial (Mendelssohn)|Marcha nupcial]]'' 17&nbsp;años dempués. Tuvo como profesores al compositor y pianista checu [[Ignaz Moscheles]] y al compositor alemán [[Carl Friedrich Zelter]]. A Mendelssohn atribúyese-y l'haber redescubierto la obra de Johann Sebastián Bach, al estrenar en 1829 el so ''[[BWV 244|Pasión según San Mateo]]''. * [[Frédéric Chopin]] (1810-1849), empezó a estudiar pianu a los cuatro años. Aprendió la téunica del instrumentu práuticamente de forma autodidacta, anque más tarde estudió harmonía y contrapuntu nel conservatoriu de la capital polaca. Tamién foi precoz como compositor: la so primer obra publicada data de 1817. Dende bien nuevu caltuvo estrecha rellación coles altes esferes sociales, ante quien tocaba nes sos xuntes musicales. A los 20 años d'edá dexó la so Polonia natal nun viaxe d'estudios, pero nunca tornó. La so obra carauterizar pol intimismu, la delicadeza, la facilidá melódica, y una revolucionaria téunica d'execución. El pianu foi'l so instrumentu por excelencia, y tuvo gran popularidá ya influencia n'el compositores de la so dómina. * [[Robert Schumann]] (1810-1856), compositor alemán del Romanticismu. Dende neñu, yá demostraba les sos cualidaes musicales, y el so padre sofitar mientres la so formación procurándo-y un profesor de pianu. La dedicación a la so carrera musical viose atayada pola muerte del so padre, anque darréu reemprendería los sos estudios. Foi un brillosu compositor y críticu musical, lo que-y dexó afayar a Johannes Brahms cuando yera un mozu de venti años. En 1839, Robert casóse con Clara Wieck, y tuvieron ocho fíos. Finalmente, mientres los sos últimos años acentuáronse les depresiones, crisis, intentos de suicidios y periodos de reclusión. Morrió de tifus nun sanatoriu. * [[Franz Liszt]] (1811-1886), compositor austro-húngaru, pianista y profesor. * [[Johannes Brahms]] (1833-1897). Dempués d'estudiar violín y violonchelu col so padre, contrabajista del teatru de la ciudá, Brahms especializar nel pianu y empezó a componer baxu tutelar del maestru alemán [[Eduard Marxsen]], que'l so conservador gustu musical dexó una fonda buelga nél. En 1853 empecipió una xira de conciertos como pianista acompañante del violinista húngaru [[Eduard Reményi]]. Mientres esta xira conoció al violinista, tamién húngaru, [[Joseph Joachim]], quien lo presentó al compositor alemán [[Robert Schumann]]. Schumann quedóse tan sosprendíu coles composiciones de Brahms, obres entá non editaes, qu'escribió un apasionáu artículu nuna revista de la dómina sobre'l nuevu compositor. Brahms cobró un sinceru ciñu a Schumann y la so muyer, la famosa pianista Clara Josephine Schumann, y esta amistá y l'aliendu que recibió d'ellos apurriéron-y enerxíes pa trabayar ensin fuelgu. === Música programática === ==== El lied ==== El '''[[lied]]''' ye la forma vocal menor del [[romanticismu]] más destacada. Consiste na interpretación d'un poema realizada por un cantante y [[pianu]]. La estructura xeneral ye A B A onde la primera y l'última estrofa tienen la mesma [[melodía]]. El principal compositor del lied ye [[Schubert]], que los sos temes esenciales yeren la muerte, l'amor y la naturaleza. === Sinfonía romántica === === Los nacionalismos (1850-1950) === ==== Rusia ==== El [[nacionalismu musical|nacionalismu]] ye una corriente empecipiada en [[Rusia]]. [[Mikhail Glinka]] famosu pola so ópera ''Una vida pal zar'' afaló a [[Aleksandr Dargomyzhski]] p'ayudar a convencer a un grupu de cinco compositor rusos a coordinar los sos trabayos basaos na cultura rusa. Más tarde fueron conocíos como [[El Grupu de los Cinco]]. La ópera de Dargomyzhski ''El convidáu de piedra'' foi la piedra angular sobre la que se basó esta nueva escuela. Glinka ye comúnmente recordáu como'l fundador de la música nacionalista rusa. Una vegada depuráu'l so estilu de composición en rellación colos sos estudios posteriores, espertó una gran atención tantu nel so país como nel estranxeru. Los sos operes ruses ufiertaben una síntesis de composición occidental pero con melodía rusa, ente que la so música orquestal, con una instrumentación escelente, ufiertaba una combinación de lo tradicional y lo exótico. ==== El Grupu de los Cinco ==== {{AP|Los Cinco (compositores)}} D'esti grupu de cinco, solu dos yeren músicos profesionales, [[César Cui]] y [[Mili Balákirev]], dambos pocu conocíos. Un terceru [[Borodin|Aleksandr Borodin]] ye más conocíu pola so composición ''Nes estepes d'Asia Central'' y por ''Bailles polovtsianos'' de la so ópera ''Príncipe Ígor''. Otru componente d'esti grupu foi [[Modest Mussorgski]] quien introduz ritmos del folclor rusu y escales inusuales procedentes de la música de la [[ilesia ortodoxa]], tan carauterístiques nes sos obres. Ente los sos trabayos atopamos dos obres pa pianu ''[[La nueche nel Monte Calvo]]'' y ''[[Cuadros nuna exhibición|Cuadros d'una esposición]]'', que darréu llamaron l'atención a [[Maurice Ravel]] quien fixo dos talos arreglos orquestales de dambes. El quintu y últimu miembru del grupu foi [[Nikolai Rimsky-Korsakov]], qu'encontó'l so trabayu n'obres dramátiques de fuercia rítmico y color orquestal. Les sos obres más improtantes fueron la ópera ''[[El gallu d'oru (ópera)|El gallu d'oru]]'' y la so famosa suite orquestal ''[[Scheherazada (Rimski-Kórsakov)|Scheherezade]]''. Tamién utiliza elementos de la ilesia rusa na so obertura ''Gran Pascua rusa'' ya influencies de la música tradicional asturiana o andaluza na so ''[[Caprichu español]].'' [[Piotr Ilich Chaikovski]] foi otru de los compositores rusos qu'usaben un tonu y color brillosos. La so sesta sinfonía ''Pathetique'' ye bien conocida, y realizó, tamién la música de trés famosos ballets: ''[[El cascanueces]]'', ''[[La bella durmiente del monte (ballet)|La Bella Durmiente]]'' y ''[[El llagu de los cisnes]]''. Obres como la obertura de ''Marcha eslava'', y ''[[Caprichu italianu]]'' alluguen definitivamente a Tchaikovsky dientro del nacionalismu. Estes obres fueron programaes tan de cutiu que se consideren ente les obres más famoses enxamás construyíes. ==== Bohemia ==== * [[Smetana]] ''([[Má vlast|La mio patria]])'' * [[Antonín Dvořák]] ''([[Dances eslaves]], [[Sinfonía n.º 9 (Dvořák)|Sinfonía del Nuevu Mundu]])'' ==== Escandinavia ==== * [[Jan Sibelius]] ''(Finlandia)'' * [[Edvard Grieg]] ''(Peer Gynt)''. ==== España ==== * [[Isaac Albéniz]] ''(Suite Iberia)'' * [[Enrique Granados]] ''(Goyesques)''. ==== Francia ==== * [[Georges Bizet]] ''(Carmen, L'Arlésienne)'' == Impresionismu (1860-1910) == [[Ficheru:Claude Debussy ca 1908, foto av Félix Nadar.jpg|150px|miniaturadeimagen|[[Claude Debussy]] foi'l principal compositor d'esti movimientu]] El [[Impresionismu musical]] ye un movimientu musical surdíu a finales del sieglu XIX y principios del XX sobremanera na música francesa, cola necesidá de los compositores de probar nueves combinaciones de instrumentos pa consiguir una mayor riqueza tímbrica. Nel Impresionismu musical dase muncha importancia a los timbres, colos que se consiguen distintos efeutos. Tamién se caracteriza porque los tiempos nun son lliniales sinón que s'executen en socesión d'impresiones. Rellacionar d'esta manera col Impresionismu pictóricu, que consiguía les imáxenes por aciu pequeñes pincelaes de color. Dos de los principales compositores d'esti movimientu son Claude Debussy y Maurice Ravel. * [[Gabriel Fauré]] * [[Claude Debussy]] * [[Maurice Ravel]] ** El ''[[Boleru de Ravel]]'' * [[Erik Satie]] * [[Isaac Albéniz]] ** ''Suite española'' y ''Suite ibérica'' * [[Enrique Granados]] * [[Manuel de Falla]] * [[Joaquín Rodrigo]] ** El ''[[Conciertu d'Aranjuez]]'' * [[Jesús Guridi]] ** ''El caserío''. * [[Joaquín Turina]] == Música moderna y contemporánea (1910-presente) == {{AP|Música del sieglu XX|Música modernista|Música académica contemporánea|jazz|música popular}} El sieglu XX tuvo marcáu por dos grandes acontecimientos que fueron bien decisivos na historia de la música occidental, y marcaron la meyora posterior que va siguir la música hasta llegar a los nuesos díes. El primeru ye l'abandonu de la tonalidá y la total rotura de les formes y téuniques que se veníen faciendo dende los principios de la era barroca a partir de 1910, en concordia coles otres rotures totales de les otres cañes de les artes. A partir d'ende, la música occidental vuélvese bien esperimental y el compositores empeñar en topar nuevos caminos tantu nes formes, los instrumentos, los colores, la tonalidá, el ritmu pa faer una música totalmente nueva y alloñada del periodu de la práutica común de los postreros trescientos años. El segundu gran fenómenu ye la puxanza y masificación d'un tipu de música que se desenvolvió nes ciudaes mientres el sieglu anterior en contautu colos dos grandes cañes en que s'estremaba hasta esi momentu la música (la étnica y l'académica): la [[música popular]]. Esti tipu de música, consumida pola creciente clase media urbana, va esperimentar un gran desenvolvimientu gracies a la posibilidá de grabar soníu por aciu les nueves teunoloxíes de principios del sieglu XX (lo que va dar llugar a la industria del discu) y l'apaición de medios de comunicación de mases como la radio y el cine sonoru. L'efeutu de la música popular y la [[industria musical]] que se desenvuelve en redol a ella van camudar drásticamente los vezos musicales que taben presentes dende la Edá Media. == Música modernista y contemporánea == {{AP|Música modernista}} {{AP|Música académica contemporánea}} === Futurismu === {{AP|futurismu}} El ''futurismu'' foi unu de los movimientos iniciales de vanguardia na Europa del Sieglu XX. Esta corriente artística foi fundada n'Italia pol poeta italianu [[Filippo Tommaso Marinetti]], quien redacta'l ''[[Manifiestu Futurista]]'', y publicar el 20 de febreru de 1909 nel diariu [[Le Figaro]] de París. Esti movimientu buscaba la rotura coles tradiciones artístiques del pasáu y los signos convencionales de la [[historia del arte]]. Intentó emponderar la vida contemporánea, esto per mediu de dos tarrezas principales: la máquina y el movimientu. Los principales compositores futuristes fueron los italianos [[Francesco Balilla Pratella]] y [[Luigi Russolo]]. === Crisis de la tonalidá y atonalismo === {{AP|Atonalidad|Cromatismu (música)}} Los primeros antecedentes de la música europea ensin un centru tonal atópase en [[Franz Liszt]] col so ''Bagatella ensin tonalidá'' de [[1885]], periodu que yá se falaba d'una "crisis de la tonalidá". Esta crisis xenerar a partir del usu cada vez más frecuente d'acordes ambiguos, inflexones harmóniques menos probables, y les inflexones melódicu y rítmicu más inusuales posibles dientro de la [[sistema tonal (música)|música tonal]]. A principios del sieglu XX compositores como [[Claude Debussy]], [[Aleksandr Skriabin]], [[Béla Bartók]], [[Paul Hindemith]], [[Serguéi Prokófiev]], [[Carl Ruggles]], [[Ígor Stravinsky]] y [[Edgard Varèse]], escribieron música que se describió, total o parcialmente, como atonal. La primer fase del atonalismo (antecesora del [[dodecafonismu]]), conocida como "atonalidad llibre" o "cromatismu llibre", implicó un intentu consciente d'evitar l'harmonía [[Escala diatónica|diatónica tradicional]]. Les obres más importantes d'esti periodu son la ópera ''[[Wozzeck]]'' (1917-1922) d'[[Alban Berg]] y ''[[Pierrot Lunaire]]'' (1912) d'[[Arnold Schönberg]]. === Primitivismu === {{Ap|primitivismu}} [[Ficheru:Igor Stravinsky LOC 32392u.jpg|thumb|200px|[[Ígor Stravinsky]] (1882-1971), la so obra ''[[La consagración de la primavera]]'' ye considerada la obra más importante del sieglu XX.]] El primitivismu foi un movimientu de les artes que pretendía rescatar el folclor más arcaicu de ciertes rexones con un llinguaxe modernu. Similar al nacionalismu nel so enfotu por rescatar lo local, el primitivismu incorporó amás [[métrica (música)|métriques]] y [[acentu musical|acentuaciones]] irregulares, un mayor usu de la [[Instrumentu de percusión|percusión]] y otros [[timbre musical|timbres]], [[Manera (música)|escales modales]], y harmonía [[Politonalidad|politonal]] y [[Atonalidad|atonal]]. Dientro de la música los dos xigantes d'esti movimientu fueron el rusu [[Ígor Stravinsky]] y l'húngaru [[Bela Bartok]], anque la obra de dambos devasa en demasía la denominación "primitivista". === Microtonalismo === {{AP|microtonalismo}} El microtonalismo ye la música qu'utiliza [[microtonos]] (los intervalos musicales menores qu'un semitonu). El músicu d'Estaos Xuníos [[Charles Ives]] definía a los microtonos de manera humorística como “les notes ente les tecles del pianu”. El mexicanu [[Julián Carrillo]] (1875-1965) estrema dieciséis soníos claramente distintos ente los llanzamientos de G y A emitida pola cuarta cuerda de violín, lo que foi'l so puntu de partida pa componer una gran cantidá de música microtonal. El microtonalismo ta presente nes obres de [[George Enescu]], [[Bela Bartok]] y [[Miguel Oblitas Bustamante]]. Dellos otros autores emplegaron tamién esta téunica. La música microtonal nunca tuvo demasiada aceptación y foi considerada d'equí p'arriba casi puramente polos músicos de [[Vanguardia]]. === Neoclasicismu === {{AP|Neoclasicismu musical del sieglu XX|l1=Neoclasicismu musical del sieglu XX}} El [[Música neoclásica|neoclasicismu]] en música refier al movimientu del sieglu XX que retomó una práutica común de tradición tocantes a l'harmonía, la melodía, la forma, los timbres y los ritmos, pero entemecida con grandes disonancies atonales y ritmos sincopados, como puntu de partida pa componer música. [[Ígor Stravinski]], [[Paul Hindemith]], [[Serguéi Prokófiev]], [[Dmitri Shostakóvich]] y [[Béla Bartók]] son los compositores más importantes usualmente mentaos nesti estilu, pero tamién el prolíficu [[Darius Milhaud]] y los sos contemporáneos [[Francis Poulenc]] y [[Arthur Honegger]]. === Música electrónica y concreta === {{AP|Música académica electrónica|música electroacústica|música concreta}} Les meyores teunolóxiques nel sieglu XX dexaron a los compositores utilizar medios electrónicos pa producir soníos. En [[Francia]] desenvolvióse la [[música concreta]] escuela que producía soníos esistentes nel mundu. Llámase concreta porque según [[Pierre Schaeffer]], el so inventor, plantegaba que ta producida por oxetos concretos y non polos astractos que seríen los [[instrumentos musicales]] tradicionales. El primeru que dispunxo d'esos medios foi [[Edgar Varese]], quien presentó ''[[Poème électronique]]'' nel pabellón Philips de la Esposición de Bruxeles en 1958. En 1951, Schaeffer, xunto a [[Pierre Henry]], crearon el Grupu d'Investigación de Música Concreta en París. Llueu atraxo un gran interés, y ente los que s'averaron atopábense distintos compositores significativos como [[Olivier Messiaen]], [[Pierre Boulez]], [[Jean Barraqué]], [[Karlheinz Stockhausen]], [[Edgard Varese]], [[Iannis Xenakis]], [[Michel Philippot]] y [[Arthur Honegger]]. N'[[Alemaña]] sicasí la forma d'usar la teunoloxía llamóse [[Música académica electrónica|música electrónica]], que ye aquella qu'utiliza solamente soníos producíos electrónicamente. El primer conciertu tendría llugar en [[Darmstadt]] en 1951, sicasí la primer obra d'importancia sería ''[[El cantar de los adolescentes]]'' de [[Karlheinz Stockhausen]] de 1956. [[Iannis Xenakis]] ye otru compositor modernu qu'usó ordenadores y instrumentos electrónicos (incluyíu unu inventáu por él) en munches composiciones. === Música aleatoria y vanguardismu radical === [[Ficheru:Stockhausen March 2004 excerpt.jpg|thumb|200px|El compositor alemán [[Karlheinz Stockhausen]] (1928-2007) foi pioneru en munches de les formes musicales vanguardistas del sieglu XX.]] {{AP|Vanguardismu|música aleatoria|música esperimental}} Magar el modernismu en sí ye música de vanguardia, el vanguardismu dientro d'ella refierse a los movimientos más radicales y controversiales, onde'l conceutu de música llega hasta los sos llendes —si non yá los devasa— utilizando elementos como [[Ruiu (soníu)|ruios]], [[grabación|grabaciones]], el [[sentíu del humor]], el [[azar]], la [[improvisación]], el [[teatru]], el [[absurdu]], el [[ridículu]], o la [[sorpresa]]. Dientro de los xéneros xeneralmente allugaos dientro d'esta corriente radical alcuéntrase la música aleatoria, la música electrónica en vivu, el teatru musical, la música ritual, la composición de procesos, el ''happening'' musical, o la música intuitiva, ente munches otres. Ente los compositores más trascendentales que incursionaron nestes aventures alcuéntrase [[John Cage]] n'América y [[Karlheinz Stockhausen]] n'Europa. === Micropolifonía y mases sonores === {{AP|micropolifonía|masa sonoro}} En pallabres de David Acope la micropolifonía tratar de «una simultaneidá de distintes llinies, ritmos y timbres».<ref name="Acope1">Acope, 1997, p. 101.</ref> La téunica foi desenvuelta por [[György Ligeti]], quien la esplicó asina: «La complexa [[polifonía]] de les voces individuales ta enmarcada nun fluxu [[harmonía|harmónicu]]-musical, nel que les harmoníes nun camuden sópitamente, sinón que se van convirtiendo n'otres; una combinación [[intervalos musicales|interválica]] discernible ye gradualmente faciéndose borrosa, y de esta nubosidad ye posible sentir qu'una nueva combinación interválica ta tomando forma». Intrínsecamente rellacionada cola micropolifonía esta la masa de soníu o masa sonoro que ye una [[testura musical]] que la so [[composición musical|composición]], en contraste con otres testures más tradicionales, «embrive la importancia de les [[altor musical|altores musicales]] individuales pa preferir la testura, el [[timbre musical|timbre]] y la [[dinámica musical|dinámica]] como principales formadores del xestu y l'impautu».<ref name="Edwards">Edwards 2001, pp. 326-327.</ref> === Minimalismu === {{AP|Música minimalista}} [[Ficheru:Philip Glass 1 crop.jpg|thumb|200px|[[Philip Glass]] (1937) foi unu de los aniciadores del movimientu minimalista n'Estaos Xuníos, y ye anguaño unu de los compositores doctos más famosos del mundu.]] Dellos compositores de la década de los sesenta empezaron a esplorar lo qu'agora llamamos minimalismu. La más específica definición de minimalismu refier al dominiu de los procesos en música onde los fragmentos se superponen en capes unos a otros, de cutiu repitir, pa producir la totalidá de la trama sonora. Exemplos tempranos inclúin ''En do'' (de [[Terry Riley]]) y ''Tamborileando'' (de [[Steve Reich]]). La onda minimalista de compositores —[[Terry Riley]], [[Philip Glass]], [[Steve Reich]], [[El Monte Young]], [[John Adams]] y [[Michael Nyman]], pa nomar los más importantes— deseyaben faer la música accesible pa los oyentes comunes, espresando cuestiones específiques y concretes de la forma dramática y musical, ensin despintales so la téunica, sinón más bien faciéndoles esplícites, volviendo a les tríadas mayores y menores de la música tonal, pero ensin utilizar la funcionalidad harmónica tradicional. === Música cinematográfica === {{AP|Música cinematográfica|Banda sonora}} Dende la llegada del [[cine sonoru]] a finales de la década de los 1920, la música cumplió un rol crucial na industria y l'arte del cine. Munchos de los grandes compositores que vivieron nesa primer dómina, tales como los rusos Prokofiev y Shostakovic, incursionaron tamién nesta área. Darréu, hubo numberosos compositores que dedicaron la so carrera total o mayormente a trabayar al traviés del cine. Dientro de los grandes compositores de música de cine atópense: * [[Max Steiner]] con: ''[[The Informer]]'' (1935), ''[[Now, Voyager]]'' (1942), y ''[[Since You Went Away]]'' (1944), ''[[King Kong (película de 1933)|King Kong]]'' (1933), ''[[Little Women (película)|Little Women]]'' (1933), ''[[Jezebel (película)|Jezebel]]'' (1938), ''[[Casablanca (película)|Casablanca]]'' (1942), y ''[[Gone with the Wind (película)|Gone with the Wind]]'' (1939). * [[Erich Wolfgang Korngold]] con: ''[[The Adventures of Robin Hood]]''. * [[Alfred Newman]] con; ''[[How the West Was Won]]'',''[[The Greatest Story Ever Told]]''. * [[Bernard Herrmann]] con: ''[[North by Northwest]]'', ''[[The Man Who Knew Too Much (película de 1956)|The Man Who Knew Too Much]]'', ''[[Citizen Kane]]'', ''[[The Ghost and Mrs. Muir]]'', y ''[[Taxi Driver]]''. * [[Ennio Morricone]] con: ''[[The Good, The Bad And The Ugly]]'' (1966), ''[[Once Upon a Time in the West]]'', ''[[The Mission]]'' (1986), ''[[The Untouchables]]'' (1987), y ''[[Cinema Paradiso]]''. * [[Jerry Goldsmith]] con: ''[[Planet of the Apes]]'', ''[[Chinatown (película)|Chinatown]]'', ''[[The Wind and the Lion]]'', ''[[The Omen]]'', ''[[Alien]]'', ''[[Poltergeist]]''. * [[John Williams (compositor)|John Williams]] con: los dos triloxíes de ''[[Star Wars]]'', ''[[Jaws (película)|Jaws]]'', ''[[Superman: The Movie|Superman]]'', ''[[Indiana Jones]]'', ''[[E.T. the Extra-Terrestial]]'', ''[[Hook (película)|Hook]]'', ''[[Jurassic Park (película)|Jurassic Park]]'', ''[[Schindler's List]]'', y ''[[Películes de Harry Potter|Harry Potter]]'' ente bien de otres. Otros de los grandes compositores, especialmente del postreru cuartu de sieglu d'equí p'arriba, fueron [[Nino Rota]], [[Howard Shore]], [[Alan Silvestri]], [[Danny Elfman]], [[Hans Zimmer]] y [[Henry Mancini]]. === Poliestilismo === {{AP|Poliestilismo}} Poliestilismo (tamién llamáu "eclecticismu") ye l'usu de múltiples estilos o téuniques musicales, y ye consideráu una carauterística posmoderna qu'empieza a finales del sieglu XX y acentúase nel sieglu XXI. Compositores poliestilísticos son, por casu, [[Llera Auerbach]], [[Luciano Berio]], [[William Bolcom]], [[Sofia Gubaidulina]], [[Hans Werner Henze]], [[George Rochberg]], [[Arturo Rodas]], [[Magaly Ruiz]], [[Frederic Rzewski]], [[Alfred Schnittke]], [[Dmitri Silnitsky]], [[Valentín Silvestrov]], [[Santiago Sosa Rolón]], [[Ezequiel Viñao]], [[Frank Zappa]] o [[John Zorn]]. === Espectralismo === {{AP|Espectralismo}} El '''espectralismo''' ye un xéneru musical aniciáu en [[Francia]] na década de los [[años 1960|años sesenta|sesenta]] alredor d'un grupu de compositores arrexuntaos en redol al [[Ensemble l'Itinéraire]] ([[Gérard Grisey]], [[Tristan Murail]] y [[Hughes Dufourt]]). La música espectral, nun sentíu restrictivu, básase principalmente nel descubrimientu de la naturaleza del [[timbre musical]] y na descomposición espectral del soníu musical, nel orixe de la perceición del timbre. El movimientu foise enanchando ya inflúi nes más importantes enclinos contemporáneos de composición y en munchos de los compositores más nuevos: [[Philippe Hurel]], [[Philippe Leroux]], [[Marc-André Dalbavie]], [[Jean-Luc Hervé]], [[Fabien Lévy]] o [[Thierry Blondeau]], en Francia; [[Kaija Saariaho]] o [[Magnus Lindberg]] en Finlandia; [[George Benjamin]] o [[Julian Anderson]] nel Reinu Xuníu: [[Marcu Stroppa]] n'Italia; y Joshua Fineberg, en EE. XX., por citar dalgunos. Y como nel casu del impresionismu y munchos otros estilos musicales, aquel compositores que la so música considérase espectral nun acepten xeneralmente tal denominación. === Nueva simplicidá === {{AP|Nueva Simplicidá}} La Nueva Simplicidá foi un enclín estilísticu surdida ente dalgunos de los componentes de la xeneración más nueva de compositores alemanes d'empiezos de los ochenta del [[sieglu XX]], y que supunxo una reacción non solamente contra la [[vanguardia]] musical europea de les décades de los cincuenta y sesenta, sinón tamién contra la más ampliu enclín escontra la oxetividá d'empiezos de sieglu. Polo xeneral, esti compositores defendieron una inmediatez ente l'impulsu creativu y la so resultancia musical (en contraste cola ellaborada planificación precompositiva carauterística del vanguardismu), col enfotu de crear una comunicación más fácil coles audiencies. En dellos casos, ello significó una vuelta al [[sistema tonal (música)|llinguaxe tonal]] del [[sieglu XIX]] y n'otros significó trabayar con testures más simples o l'empléu d'[[harmonía|harmoníes]] triádicas en contestos [[atonalidad|non tonales]]. D'ente los compositores identificaos d'una forma más cercana con esti movimientu, solamente [[Wolfgang Rihm]] consiguió una reputación significativa fuera d'Alemaña. === Llibre improvisación === {{AP|Llibre improvisación}} La improvisación llibre ye [[música]] improvisada ensin regles previes establecíes, secuencies d'acordes o melodíes primeramente alcordaes. Dacuando los músicos realicen un esfuerciu activu pa evitar referenciar a xéneros musicales reconocibles. La improvisación llibre, como estilu de música, desenvolver n'[[Europa]] y [[EE. XX.]] na metá y fines de la década de [[1960]] en respuesta o inspiráu pol movimientu del ''[[free jazz]]'' según pola [[música clásica contemporánea]]. Ente los artistes más reconocíos dientro d'esti estilu tán los saxofonistas [[Evan Parker]] y [[Peter Brötzmann]], el guitarrista [[Derek Bailey]], y el grupu improvisacional británicu [[AMM]]. === Nueva Complexidá === {{AP|Nueva complexidá}} La Nueva Complexidá ye una corriente dientro del escenariu contemporaneu surdida na década de 1980 nel [[Reinu Xuníu]] que puede definir lo "complexu" como; "de múltiples capes d'interacción de los procesos evolutivos qu'asoceden simultáneamente en toles dimensiones del material musical". Ye bien astracta, disonante y atonal, carauterizada pol usu de téuniques que lleven hasta la llende les posibilidaes de la [[Notación musical|escritura musical]]. Ente los compositores más importantes atópense [[Brian Ferneyhough]], [[Michael Finnissy]], [[Chris Dench]], [[James Dillon]], [[Roger Redgate]] y [[Richard Barrett]]. == ''Jazz'' == {{AP|Oríxenes del jazz|Jazz|Jazz contemporaneu}} === ''Jazz'' de Nueva Orleans === {{AP|Hot}} Anque nel periodu que va dende'l final de la [[Guerra de Secesión]] hasta'l fin del [[sieglu XIX]], yá esistíen delles bandes que tocaben daqué paecíu a un ''jazz'' rudimentariu, como les de los cornetistas [[Sam Thomas]], [[Louis Ned]], [[James L. Harris]] o [[Robert Baker]] o la banda que usualmente tocaba nel [[Kelly's Stables]] de Nueva Orleans,<ref>{{harvnb|Ortiz Oderigo|1958|pp=119-121}}</ref> suel considerase a [[Buddy Bolden]] como la primera gran figura y l'aniciador del primer estilu definíu de ''jazz''.<ref group="nota">Autores como [[Robert Goffin]] (''Nouvelle histoire du jazz'', Bruxeles, 1948) o André Hodeir (''Introduction a la musique de jazz'', París, 1948), aseguren que'l cornetista [[Manuel Pérez (músicu)|Manuel Pérez]] yá yera un músicu conocíu cuando Bolden algamó la fama, polo que nun sería'l primeru.</ref> Convencionalmente, denominar «estilu Nueva Orleans» a esta forma inicial del ''jazz''. Entá nun s'esprendió de les influencies del ''[[minstrel]]'' y contién toles carauterístiques propies del ''[[hot]]''. Les improvisaciones, nel sentíu que güei les conocemos, nun esistíen; ello ye que los solistes ellaboraben llargues variaciones melódiques sobre la tema principal (usualmente integráu por dos cantares distintos), en [[tempos]] bien lentos o medios, nunca rápidos. Les bandes yeren ambulantes y solíen preferir siempres interpretar [[espiritual]]es, ''[[ragtime]]s'', [[marcha|marches]] y cantares d'orixe afrocubano. El pesu sonoro y conceptual de la música recayía na [[corneta (instrumentu musical)|corneta]], que yera quien desenvolvía les [[melodía|melodíes]], sofitada pol [[trombón]] y el [[clarinete]], qu'ellaboraben variaciones improvisaes sobre la melodía base. Ye lo que Peter Clayton llama «la Santísima Trinidá del jazz de Nueva Orleans».<ref>{{harvnb|Clayton|Gammond|1990|p=253}}</ref> El restu de los instrumentos (usualmente [[banjo]], [[tuba]], [[caxa (instrumentu musical)|caxa]] y [[bombu]], anque pasu ente pasu fueron introduciéndose'l [[contrabaxu]], el [[pianu]] y la [[batería (instrumentu musical)|batería]]) teníen una función puramente rítmica. N'ocasiones usaba'l [[violín]] como complementu na seición de metales. Ye una escuela de bandes célebres, como la de [[Johnny Schenk]] (1893), la de [[John Robechaux]] (1895), la del [[Corneta (instrumentu)|cornetista]] [[Freddie Keppard]] (1900-1909), y otres de sonadía histórica como la [[Onward Brass Band]], la [[Eagle Band]] o la [[Tuxedo Brass Band]] del trompetista [[Papa Celestin]], ésta anterior al cambéu de sieglu. Tamién taben les bandes del cornetista [[Papa Mutt Carey]], que se reputa como'l introductor de la [[sordina]] de «desatrancador» (''plunger'') y el so típicu efeutu de ''[[wah-wah]]'', y que tenía a [[Sidney Bechet]] nel clarinete; la banda de [[Lorenzo Tio]], o la [[Orixinal Creole Orchestra]], etc. === Dixieland === {{AP|Dixieland}} A pocu d'empezar el [[sieglu XX]], los blancos y [[criollu|criollos]] probes del [[Ríu Mississippi|Delta del Mississippi]] empezaron a interesase pol ''Hot'' y la so influencia produció delles variaciones na forma de tocar de les bandes de Nueva Orleans: desenvolviéronse más les improvisaciones, entaináronse los [[tempos]] y buscáronse estructures rítmiques menos "africanes".<ref>{{harvnb|Ortiz Oderigo|1958|pp=184}}</ref> El nuevu estilu yera "menos espresivu, pero con mayores recursos téunicos", con melodíes más pulíes y harmoníes "llimpies".<ref>{{harvnb|Berendt|1988|pp=27}}</ref> Amás, introduciéronse'l [[pianu]] y el [[saxofón]], y desenvolviéronse téuniques instrumentales nueves, como l'estilu ''[[tailgate]]'' de los trombonistas. Les sos principales figures fueron, nuna primer dómina, la corneta [[Papa Jack Laine]], que se reputa como'l "padre del dixieland";<ref>{{harvnb|Arnau|1984|pp=24}}</ref> el trompetista [[Nick La Rocca]] y les sos [[Orixinal Dixieland Jazz Band|Orixinal Jass]]; los [[Luisiana Five]] d'[[Anton Lada]]; el trombonista [[Kid Ory|Edward "Kid" Ory]]; o los "[[New Orleans Rhythm Kings]]" del [[corneta (instrumentu)|cornetista]] [[Paul Mares]]. Na década de los [[años 1940|40]], el Dixieland esfrutó d'un poderosu ''revival'', llogrando ésitu mundial grupos como los [[Dukes of Dixieland]], de los hermanos [[Frank Assunto|Frank]] y [[Fred Assunto]], y entá anguaño esisten bandes con nomes tan rancios como [[Tuxedo (jazz)|Tuxedo Jass Band]] o Onward Jazz Band. === El ''jazz'' de Chicago y New York === El zarru poles autoridaes de [[Nueva Orleans]] del [[barriu]] de [[Storyville]] en [[1917]], supunxo un importante contratiempu pa la mayor parte de los músicos de jazz de la zona, pos nesti distritu d'ociu concentrábense casi tolos locales de música en vivu.<ref>{{harvnb|Clayton|Gammond|1990|pp=270}}</ref> Esti fechu empecipió la gran migración de los músicos de jazz escontra les ciudaes del norte, y especialmente escontra [[Chicago]], que gociaba daquella d'una solmenada vida nocherniega,<ref>Hughes, Langston (1940): ''The Big Sea'', Nueva York</ref> con una poderosa escena de [[blues]] y ''[[ragtime]]'', dende una década antes. [[King Oliver]], [[Louis Armstrong]], [[Sidney Bechet]], [[Jelly Roll Morton]] o [[Johnny Dodds]], ente otros munchos, treslladar a la ciudá del vientu» y grabaron ellí los sos primeros discos, a empiezos de la [[década de 1920]]. En Chicago desenvolvióse un estilu más crudu y dinámicu, con un llinguaxe curtio y lacónico, rozáu d'adornos, económicu en recursos, bañáu «nuna atmósfera exasperada, d'un dinamismu encaloráu, d'una ríxida tensión ''[[hot]]''».<ref>{{harvnb|Ortiz Oderigo|1958|pp=203}}</ref> El soníu perdió plasticidad al afaese la afinación por influencia de los músicos blancos y abandonase la desincronización propia de la [[Rítmica en cruz rítmica africana]] pero, otra manera, desenvolvióse descomanadamente'l conceutu d'[[improvisación]] individual y les melodíes paraleles, dexando los pasaxes polifónicos pal ciclu final (''[[Sock|sock chorus]]''). El material temático tendió escontra un abandonu de los ''[[Ragtime|rags]]'' y ''[[stomp]]s'' y la so sustitución por ''[[blues]]'' y cantares d'influencia europea, con arreglos musicales escritos. Ello ye que esta dómina ye la de la esplosión del llamáu «blues clásicu», con artistes como [[Bessie Smith]], que s'arrodiaben de bandes de jazz en sustitución del tradicional acompañamientu de [[guitarra]] o [[pianu]] namái. [[Ficheru:Duke Ellington at the Hurricane Club 1943.jpg|thumb|170px|[[Duke Ellington]] unu de los principales compositores de swing.]] L'estilu de Chicago desenvolvióse de resultes de la conxunción de los músicos negros de Nueva Orleans y de mozos estudiantes y aficionaos blancos qu'asonsañaben a aquellos,<ref>{{harvnb|Berendt|1988|pp=33}}</ref> y supunxo dellos cambeos importantes inclusive na instrumentación típica, al empezar a asitiase'l [[saxofón]]. Un bon númberu de músicos de gran relevancia son representativos del estilu: [[Erskine Tate]], [[Eddie Condon]], [[Muggsy Spanier]], [[Wingy Manone]], [[Pee Wee Russell]] o, como figura más relevante, [[Bix Beiderbecke]]. Dende bien ceo, el ''jazz'' introducióse tamién en [[Nueva York]], primeramente al traviés de los pianistes que tocaben ''[[ragtime]]'' y ''[[boogie woogie]]'' nos ''[[honky tonk]]s'', como [[James P. Johnson]], [[Willie "The Lion" Smith]] o [[Luckey Roberts]], pero tamién gracies a bandes, como la de [[Jimmy Reese Europe]] o "The Memphis Students", dirixida por [[Will Dixon]] y [[Will Marion Cook]], en dómina tan temprana como [[1905]].<ref>{{harvnb|Ortiz Oderigo|1958|pp=209}}</ref> Dellos autores destaquen tamién el papel que músicos como [[Nick La Rocca]] o'l [[baterista]] [[Louis Mitchell]], orixinariu de [[Filadelfia]], tuvieron na estensión del jazz na ciudá.<ref>Goffin, Robert (1944): ''Jazz: From The Congo to the Metropolitan'', New York</ref> Sicasí, el verdaderu estilu de Nueva York, o ''High Brow'', como se-y denominó nel so momentu, empezó cola orquesta de [[Fletcher Henderson]], na que tocaron toles grandes figures del jazz de los [[años 1920]]. Sería precisamente Henderson quien meyor representó la nueva forma de tocar un tipu de ''jazz'' estilizado, menos alcontráu y más universal, «realizáu sobre la base d'una fórmula de transaición que finca n'orquestaciones preparaes de mano y escrites pa conxuntos que'l so númberu de instrumentos nun faía posible la polifonía ''hot''».<ref>{{harvnb|Ortiz Oderigo|1958|pp=214}}</ref> Pero la escuela de Nueva York dio un nome de mayor proyeición entá, [[Duke Ellington]], procedente de [[Washington D.&nbsp;C.]], qu'algamó gran fama coles sos sesiones nel [[Cotton Club]] de [[Harlem]]. Otros referentes importantes del estilu fueron [[Red Nichols]] y les sos "Five Pennies", los McKinney's Cotton Pickers de [[William McKinney]] y [[Don Redman]], según la banda del pianista [[Sam Wooding]] o la del [[Panamá|panamiegu]] de nacencia, [[Luis Russell]]. L'estilu de Nueva York, col impulsu que supunxo a les ''[[big band]]s'', foi la corriente principal de desenvolvimientu del jazz a finales de la década de 1920, desaguando nel ''[[Swing (jazz)|swing]]''. === La era del ''swing'' === {{AP|Swing (jazz)}} Nel postreru terciu de la [[década de 1920]], los estilos de ''[[Two Beat jazz|two beat]]'' escosaren les sos posibilidaes de desenvolvimientu, ente qu'en Nueva York taba desenvolviéndose una nueva forma de faer ''jazz'', que se consolidó sobremanera como resultáu de la migración masiva de músicos de [[Chicago]] escontra la "ciudá de los rascacielos".<ref>{{harvnb|Berendt|1988|p=34}}</ref> Les bandes de [[Fletcher Henderson]], [[Duke Ellington]], [[Jimmie Lunceford]] y [[Chick Webb]], fueron les que marcaron l'aldu d'esti nuevu estilu que la so principal carauterística foi la formación de grandes orquestes, les ''[[big band]]s''. Amás, apurrieron elementos novedosos respectu de la tradición ''[[hot]]'': la conversión de los ritmos de dos golpes (''two beat'') a ritmos regulares de cuatro acentos rítmicos por compás; l'usu, como recursu de tensión, del ''[[riff]]'', frase curtia repitida con crescendo final; la predominancia de pasaxes melódicos interpretaos ''[[straight]]'', esto ye, conforme a partitura; la estensión del fenómenu del "solista"; la revalorización del ''[[blues]]''; etc. Esti procesu nun se desenvolvió puramente en Nueva York, yá que n'otros llugares, como [[Kansas City]] tuvo llugar una evolución similar en ''[[big band]]s'' como les de [[Bennie Moten]] o [[Count Basie]]. L'estilu toma'l so nome d'una de les carauterístiques del nuevu ''jazz'': el ''[[Swing (cualidá musical)|swing]]'' como elementu rítmicu. Trátase d'una operación comercial de los axentes de [[Benny Goodman]], que dirixía una de les bandes más populares de la dómina, al designalo como "Rei del swing". Esto llevó al públicu, pero tamién a munchos críticos, a creer que ''"swing"'' yera'l tipu de música que faía esta banda, consolidándose'l nome.<ref>{{harvnb|Clayton|Gammond|1990|pp=275}}</ref> Dalgunes de les bandes de la dómina algamaron un enorme ésitu popular y de ventes, xenerando un subestilo comercial que, a la llarga, acabaría por lastrar les posibilidaes de desenvolvimientu del ''swing'': [[Artie Shaw]], [[Harry James]], [[Glenn Miller]], [[Tommy Dorsey]]... Sicasí, non toes derivaron escontra esi camín, y dalgunes d'elles establecieron les bases de los grandes cambeos conceptuales del jazz de la [[década de 1940]]: [[Woody Herman]], [[Stan Kenton]], [[Lionel Hampton]] o [[Jay McShann]]. En dellos casos, desenvolviéronse escenes rexonales con gran proyeición y personalidá estremada, como ye'l casu del ''[[western swing]]'' (que fundió músiques d'orixe [[Música folclórica d'Estaos Xuníos|folclóricu]]) y, n'Europa, del llamáu [[jazz manouche]], impulsáu por [[Django Reinhardt]]. El ''swing'' foi, amás, un estilu ricu en grandes improvisadores, munchos de los cualos establecieron verdaderos [[canon (arte)|cánones]] nos sos respeutivos instrumentos: [[Coleman Hawkins]], [[Art Tatum]], [[Chu Berry]], [[Gene Krupa]], [[Teddy Wilson]], [[Fats Waller]], [[Johnny Hodges]], [[Benny Carter]], [[Rex Stewart]], [[Harry Edison]] y munchos otros. Foi tamién, paralelamente, un estilu que favoreció la proyeición de los [[cantante]]s, especialmente de les cantantes femenines: [[Ella Fitzgerald]], [[Ivy Anderson]] (que permaneció casi doce años na banda de Ellington, a partir de 1932), [[Billie Holiday]], [[June Christy]], [[Anita O'Day]], [[Lena Horne]] o [[Peggy Lee]]. Dalgunos d'estos instrumentistes fueron determinantes nel procesu d'evolución que llevó dende'l ''swing'' al ''[[be bop]]'' y al ''[[cool]]'', destacando ente ellos el trompetista [[Roy Eldridge]] y el saxofonista [[Lester Young]]. === ''Bebop'' === {{ap|Bebop}} Tres la era del ''swing'', el ''jazz'' yera conocíu y apreciáu en tol mundu, reconocíu inclusive por compositores clásicos de la talla de [[Stravinsky]]. Sicasí, el términu ''swing'' gociaba de mala reputación ente los músicos: considerábase que namái los profesionales de menor talentu dedicar a esti tipu de música comercial, de cuenta que los músicos más "serios" —como [[Duke Ellington]]— taben alloñándose del estilu. El cayente de les ''[[big band]]s'' de ''swing'' dio llugar a un nuevu tipu de música radicalmente distinta, que los sos úniques traces de mancomún consistíen nuna instrumentación similar y nel interés pola [[improvisación]]. Los músicos ''[[bebop]]'' poníen l'acentu nel papel del solista, que'l so papel yá nun yera'l de ''entertainer'' de dómines pasaes, sinón un artista creador al serviciu namái de la so propia música. La [[síncopa (música)|síncopa]] carauterística del ''[[Swing (jazz)|swing]]'' quedaba destinada a favorecer la interpretación de les melodíes; la [[seición rítmica]] simplificábase, apostrándola namái al [[contrabaxu]] —que crecía n'importancia— y a la [[batería (instrumentu musical)|batería]],<ref group="nota">El pianu o la guitarra quedaben lliberaos nel ''[[bop]]'' de la so función de marcaje rítmicu.</ref> —que dexaba a un llau el so antiguu papel de pixín [[metrónomu]]—, amontando con ello la llibertá de baxistes y bateristas; introduciéronse [[disonancia|disonancies]], [[polirritmia|polirritmos]], nueves paletes tonales y fraseos más irregulares; abandonóse la melodía en favor de la improvisación, y el formatu de ''[[big band]]'' pol de [[Agrupación musical|combu]], formáu por bien pocos músicos; y adoptóse, inclusive un ''look'' carauterísticu nel que nun podía faltar sombreru, gafes de sol y pería. [[Ficheru:Dizzy Gillespie 4.jpg|thumb|150px|right|Dizzy Gillespie retratáu en [[Buffalo (Nueva York)]], en 1977.]] La nacencia del estilu tuvo llugar en [[1941]] cuando [[Dizzy Gillespie]], [[Milt Hinton]], [[Charlie Parker]], [[Thelonious Monk]] y [[Kenny Clarke]] axuntar nel [[Minton's Playhouse]] de [[Nueva York]] pa una serie de conciertos informales. [[Dizzy Gillespie]] foi unu de los líderes del movimientu, con un estilu trompetístico que resumía perfectamente les carauterístiques de la nueva música y una serie de temes qu'entraron a formar parte aína del repertoriu básicu de los músicos ''bop'', como "[[A Night In Tunisia]]" o "[[Salt Peanuts]]". [[Charlie Parker]] foi l'otru gran padre del ''[[bebop]]'' introduciendo un nuevu llinguaxe d'improvisación, estendiendo l'aspeutu melódicu y el rangu rítmicu del jazz hasta esi momentu, y con un estilu emocional y sorprendente que quedó inmortalizado en clásicos como "[[Yardbird Suite]]", "[[Ornithology]]", "[[Donna Lee]]", "[[Billie's Bounce]]" o "Anthropology", ente otros munchos. Otros músicos d'importancia dientro del estilu fueron los saxofonistas [[Dexter Gordon]], quien afixo l'estilu de Parker col altu al [[saxo tenor]], y [[Sonny Stitt]]; el trompetista [[Fats Navarro]]; los trombonistas [[J. J. Johnson]] —quien afixo'l llinguaxe ''bop'' al [[trombón]]—, [[Benny Green]] o [[Kai Winding]]; los pianistes [[Bud Powell]], [[Thelonious Monk]], [[Lennie Tristano]], [[Oscar Peterson]], [[Ahmad Jamal]], [[George Shearing]], [[Erroll Garner]], [[Herbie Nichols]] o [[Tommy Flanagan]]; los baxistes [[Oscar Pettiford]] o [[Paul Chambers (músicu)|Paul Chambers]]; los bateristas [[Kenny Clarke]] o [[Max Roach]]; o la cantante [[Sarah Vaughan]]. Nel campu de les ''big bands'', dalgunes d'elles, como les de [[Charlie Barnett]], [[Woody Herman]], [[Lionel Hampton]] o [[Stan Kenton]], supieron afaer la so sonoridá a les nueves esixencies, y otres, como la d'[[Earl Hines]] establecieron pontes ente'l vieyu y el nuevu soníu. Namái dalgunes llograron convertise en verdaderes ''big bands'' de ''be-bop'', como ye'l casu de les orquestes de [[Boyd Raeburn]], [[Billy Eckstine]] y [[Dizzy Gillespie]]. === Cool jazz === {{AP|Cool}} La nacencia formal del movimientu ''[[cool]]'' tuvo llugar en [[1948]] cola publicación del álbum ''[[Birth of the Cool]]'' de [[Miles Davis]], tou un manifiestu autodefinitorio y una de les grabaciones más influyentes de la historia. El nuevu estilu derivábase direutamente del ''[[bebop]]'', pero resultaba una música más cerebral, que tenía como principal oxetivu l'establecimientu d'una atmósfera "aselu" y "meditativa".<ref group="nota">Cool, n'inglés, nun tien equí una traducción direuta; puede significar nesti contestu, "tranquilidá", "aselu", "aselu"..., anque tamién s'utilizaba na xíriga jazzístico pa referise a lo que "taba de moda"</ref> El ''cool jazz'' resultó particularmente popular ente músicos blancos como [[Lennie Tristano]], en parte pol so alloñamientu de los raigaños africanos del jazz, pero tamién atopó un buecu ente les preferencies de músicos negros que taben pasando de ser simples ''entertainers'' a adoptar un papel más activu y seriu na busca de la so identidá musical. Miles Davis, quien empezara la so carrera con [[Charlie Parker]], dio entamu al movimientu con ''[[Birth of the Cool]]'' (1948), el primeru d'una serie d'álbumes —''Walkin'' (1954), ''Miles'' (1955), ''Cookin''',''Relaxing'', ''Working'' o ''Steaming'', toos de (1956)— que sentaben les bases del estilu. [[The Modern Jazz Quartet]] —orixinalmente la [[seición rítmica]] de [[Dizzy Gillespie]], integrada por [[Milt Jackson]], [[John Lewis (músicu)|John Lewis]], [[Percy Heath]] y [[Kenny Clarke]]— publicó ''Modern Jazz Quartet with Milt Jackson'' (1953), ''Modern Jazz Quartet Volume 2'' (1953), y ''Django'' (1956), onde presentaben les sos elegantes composiciones, na llende ente lo [[música barroca|barrocu]] y lo jazzístico. [[Gunther Schuller]] foi l'aniciador oficial del ''[[third stream]]'', una corriente qu'establecía una ponte ente la [[música clásica]] y el ''jazz'', que tien como exemplu paradigmáticu'l so ''Jazz Abstractions'' (1959), y que cunta tamién ente los sos principales representantes a [[Bob Graettinger]]. [[Gil Evans]] produció ''Gil Evans and Ten'' (1957), ''Out of the Cool'' (1959), o ''Into The Hot'' (1961), [[Bill Evans (pianista)|Bill Evans]] —xuntu a [[Scott LaFaro]] y [[Paul Motian]]— introdució un nuevu soníu nel tríu de jazz influyíu pola música clásica europea, y [[George Russell]] sobresalió como intérprete de [[jazz modal|temes modales]]. Otres figures destacables fueron el [[vibrafonista]] [[Teddy Charles]], el pianista [[Ran Blake]] o la cantante [[Betty Carter]]. === West Coast jazz === {{AP|West Coast jazz}} Nesa mesma dómina, na [[Costa Oeste de los Estaos Xuníos|Costa Oeste]], la evolución del jazz desenvolver por caminos menos influyíos polos músicos neoyorquinos de ''bebop'', direutamente herederos de [[Lester Young]] y de la evolución que tuvieren ''big bands'' como les de [[Woody Herman]], [[Conrad Gozzo]], [[Stan Kenton]] o [[Wardell Gray]]. El nuevu estilu, qu'acabaría conformándose como la llinia principal de desenvolvimientu del ''cool'', foi impulsáu especialmente por músicos como [[Howard Rumsey]], [[Shorty Rogers]] o [[Shelly Manne]], y xeneró obres que tuvieron una enorme repercusión comercial, como ye'l casu de ''[[Time Out]]'', de [[Dave Brubeck]] y [[Paul Desmond]], que se convirtió nel primer discu de ''jazz'' en vender más d'un millón de copies, gracies a la tema "[[Take Five]]".<ref>{{Cita llibru | apellíos = Dimery |nome= Robert |editorial= Grijalbo |títulu= 1001 discos qu'hai qu'escuchar antes de morrer |añu= 2005 |ubicación= Barcelona |isbn= 84-253-3978-2 |páxina=45}}</ref> Tamién llogró un importante ésitu comercial [[Stan Getz]], otru de los líderes del movimientu ''cool'', que venía de les orquestes de [[Stan Kenton]], [[Benny Goodman]] y [[Woody Herman]] y que terminaría popularizando la [[bossa nova]], colos sos discos ''West Coast Jazz'', ''Early Autumn'' (1948) y ''Quartets'' (1950), ente que [[Llei Konitz]] ye consideráu por dellos críticos como la quintaesencia del músicu ''cool''. [[Gerry Mulligan]], otru de los principales representantes d'esta corriente, editó ''Mulligan Plays Mulligan'' (1951), ''Gerry Mulligan Quartet'' (1952), y ''Mulligan Quartet'' (1952); [[Art Pepper]] grabó ''Discoveries'' (1954), ''Art Pepper Quartet'' (1956), ''Meets the Rhythm Section'' (1957) y ''Omega Alpha'' (1957); [[Jimmy Giuffre]] llanzó ''Jimmy Giuffre 3'' (1956) o ''Western Suite'' (1958); [[Chet Baker]] publicó ''Grey December'' (1953), ''Chet Baker & Strings'' (1954) o ''Chet Baker Sextet'' (1954); [[Chicu Hamilton]] grabó ''Spectacular'' (1955), ''Quintet In Hi Fi'' (1956) o ''Mr Jo Jones on Quintet'' (1956); [[Jim Hall]], a lo último, destacó por un soníu llimpiu y tranquil —xustu l'antítesis de [[Charlie Christian]]— qu'antemanaba la llegada d'un tipu de ''jazz'' más nidiu y relaxáu. === ''Hard bop'' === {{AP|Hard bop}} Como reacción ante'l intelectualismo del ''bebop'', los músicos del ''hard bop'' reivindicaron la torna del ''jazz'' a los sos oríxenes, con especial acentu na enerxía y l'espontaneidá de la música. L'[[ritmu|elementu rítmicu]] quedaba reforzáu, y los [[Solo (música)|solos]], derivaos del llinguaxe de los músicos ''[[bebop]]'', adquirieron más fuercia y vitalidá, conformando una música agresiva ya intensa. Ello ye que l'axetivu "hard" (duru) tien nesta espresión la connotación de "intensu".<ref>{{harvnb|Clayton|Gammond|1990|pp=138}}</ref> Tuvo especial incidencia ente los músicos de la [[Mariña Este de los Estaos Xuníos|Mariña Este]], y ta especialmente venceyáu a los músicos negros de les ciudaes de los [[Rexón de los Grandes Llagos|Grandes Llagos]], como [[Chicago]] o [[Detroit]]. A ellos, "gustáben-yos les improvisaciones a plenu pulmón, los soníos templaos, les frases d'ángulos puros, los ritmos esplosivos".<ref>Gerber, Alain: ''Jazzmen from Detroit''. Linernotes. BYG- Actuel S-26065. 1979</ref> Pa munchu autores, el ''hard bop'' foi una relectura del ''bebop'' "en pro d'una vía que s'abrir a la prosecución d'una tradición ininterrumpida na que los raigaños más fondos siguíen teniendo un pesu específicu importante".<ref>{{harvnb|Riambau|1995|pp=71}}</ref> [[Max Roach]] foi unu de los aniciadores del movimientu, xunto a [[Art Blakey]] o [[Sonny Rollins]]. Destacaron coles mesmes los saxofonistas [[Cannonball Adderley]], [[Phil Woods]], [[Tina Brooks]], [[Hank Mobley]], [[Joe Henderson]], [[Pepper Adams]], [[Benny Golson]] o [[Jackie McLean]]; los trompetistas [[Woody Shaw]], [[Llei Morgan]], [[Freddie Hubbard]], [[Donald Byrd]], [[Blue Mitchell]], [[Art Farmer]] o [[Clark Terry]]; los pianistes [[Mal Waldron]], [[Bobby Timmons]], [[Horace Parlan]] o [[Duke Pearson]]; la vocalista [[Abbey Lincoln]]; el guitarrista [[Kenny Burrell]]; los contrabajistas [[Reginald Workman]], [[Paul Chambers (músicu)|Paul Chambers]] y [[Charles Mingus]]; la batería [[Pete La Roca]]; o les [[big band]]s de [[Thad Jones]] o [[Maynard Ferguson]]. === ''Soul jazz'' y ''Funky jazz'' === {{AP|Funky jazz}} Íntimamente rellacionáu col ''[[hard bop]]'', desenvolvióse un estilu de jazz, quiciabes más específicamente una forma de tocar ''jazz'', basada nel usu d'estructures ''[[blues]]'' en tempo lentu o mediu, con un "beat" firme y sosteníu, con emoción interpretativa, que se dio en llamar ''[[funky jazz|funky]]'' o, más tarde, ''[[soul jazz]]''.<ref>{{harvnb|Berendt|1988|pp=49}}</ref><ref>{{harvnb|Clayton|Gammond|1990|pp=265}}</ref> Un subxéneru qu'esibía al [[Hammond B3]] y a los sos pioneros ([[Wild Bill Davis]], [[Jimmy Smith (músicu)|Jimmy Smith]] o [[Jimmy McGriff]]) como protagonistes, y que fundía tamién los sos raigaños nos trabayos de músicos como [[Horace Silver]], [[Junior Mance]], [[Les McCann]], [[Gene Harris]], [[Ramsey Lewis]] o'l cantante y pianista [[Ray Charles]]. Otres figures destacables del xéneru fueron los organistes [[Brother Jack McDuff]], [[Shirley Scott]], [[Charles Earland]], [[Larry Young]] o [[Richard "Groove" Holmes]]; los guitarristes [[Wes Montgomery]], [[Grant Green]] o [[George Benson]]; o los saxofonistas [[Stanley Turrentine]], [[Willis "Gator" Jackson]], [[Eddie "Lockjaw" Davis]], [[David "Fathead" Newman]], [[Gene Ammons]], [[Houston Person]], [[Jimmy Forrest]], [[King Curtis]], [[Rede Holloway]], [[Eddie Harris]] y [[Hank Crawford]]. <ref name=souljazz>{{Cita web |url= http://www.allmusic.com/explore/style/soul-jazz-d297 |títulu= AExplore Music - Soul Jazz |autor= Scott Yanow |editorial= allmusic.com |idioma=inglés |fechaaccesu=11 de mayu de 2011}}</ref> === ''Free jazz'' === {{AP|Free jazz}} El ''bop'' evolucionó bien rápido mientres la década de los cincuenta y dellos músicos ([[George Russell]] o [[Charles Mingus]] ente ellos) desenvolvieron, a partir de los conceutos d'intuición y digresión qu'anunciara la música de [[Lennie Tristano]], formulaciones similares a les que yá se dieron na [[música clásica]] nos años venti, cola irrupción, por casu, de l'[[atonalidad]] nel ''jazz'' de los años sesenta. Ta xeneralmente aceptáu pola crítica que, al marxe de los antecedentes yá citaos, el ''free jazz'' toma carta de naturaleza en 1960, cola publicación del [[Free Jazz (discu)|discu homónimu]] d'[[Ornette Coleman]] y el so doble [[Cuartetu (música)|cuartetu]], que supón una [[revolución]] [[Xéneru musical|estilística]] nel jazz, pero "non solamente eso, sinón una puesta en crisis, una relectura y una superación virtual de too lo que fuera'l jazz, cuestionando los fundamentos socioculturales tanto como'l so desenvolvimientu históricu".<ref>{{harvnb|Carles|Comolli|1991|pp=348}}</ref> Coleman había yá editáu enantes dellos discos qu'antemanaben esta esplosión, como ''[[The Shape of Jazz to Come]]'' o ''[[This Is Our Music]]'', dambos para [[Atlantic Records]].<ref>{{harvnb|Sáenz|1971|pp=36}}</ref> El ''[[free jazz]]'' prescindió d'elementos hasta entós esenciales nel jazz, como'l ''[[Swing (cualidá musical)|swing]]'', el [[fraseo]] o la entonación, abrir amás a influencies de [[músiques del mundu]] y politizándose de forma bien ostensible.<ref>{{harvnb|Sáenz|1971|pp=79 y ss.}}</ref> Nos primeres [[años 1960|años sesenta]] asistir a una, aparentemente, irresistible ascensión del ''free jazz'' que, paralelamente, recibió una ingente cantidá de refugos resumibles nuna sola frase: «Esto nun ye música». Crítiques que, per otra parte, provinieron non solo del públicu o de [[periodista|periodistes]] especializaos, sinón de músicos de jazz, como [[Roy Eldridge]] o [[Quincy Jones]].<ref>{{Cita llibru | apellíos = Williams |nome= Martin |editorial= Collier Books |títulu= Jazz Panorama |añu= 1964 |allugamientu= Nueva York |isbn= B001MBZO8Y}}</ref> A mediaos de la década, práuticamente tolos músicos nuevos de jazz taben influyíos pol "free". [[Cecil Taylor]], [[Eric Dolphy]] y [[Don Cherry]] fueron los principales aniciadores d'esta llinia, pero a ellos sumáronse [[Carla Bley]], [[Mike Mantler]], [[Muhal Richard Abrams]], [[Dollar Brand]], [[Anthony Braxton]], [[Marion Brown]], [[Jimmy Giuffre]], [[Eddie Gómez]], [[Charlie Haden]], [[Steve Lacy]], [[Yusef Lateef]], [[Gary Peacock]], [[Sun Ra]], [[Archie Shepp]], [[Sonny Sharrock]], [[Manfred Schoof]], [[John Surman]], ente otros. A mediaos de la década, el ''free jazz'' convirtiérase nuna manera d'espresión ricamente articulada que tomaba toles temátiques y comandaba toles víes de desenvolvimientu del ''jazz''. Sicasí, a partir de [[1967]] empezó a apreciase una clara recesión del favor del públicu respectu del ''free jazz''.<ref>{{harvnb|Sáenz|1971|pp=93}}</ref> === ''Post-bop'' === {{AP|Post-bop}} Un ciertu númberu de músicos de ''[[bop]]'' desenvolvieren conceutos d'improvisación más avanzaos a finales de los [[años 1950]], realizando un "[[jazz modal]]" direutamente impulsáu por figures como [[Miles Davis]] o, bien especialmente, [[John Coltrane]] yá a empiezos de la [[década de 1960]]. Los sos "sábanes de soníu", según bautizó'l críticu [[Ira Gitler]] al soníu del cuartetu del [[Saxofón|saxofonista]],<ref>{{harvnb|Sáenz|1971|pp=49}}</ref> abrieron el camín a un estilu que se dio en llamar ''[[post-bop]]''. Ésti adoptó a les esperiencies ''[[hard bop]]'' un bon númberu de les innovaciones que traxera'l ''[[free jazz]]'', convirtiéndose na llinia de desenvolvimientu principal (''[[mainstream]]'') del ''jazz'' modernu, filo conductor hasta llegar al ''[[neo bop]]'' o "neo-tradicionalismu" de los [[años 1980]], encabezáu por [[Wynton Marsalis]]. Salvo esceiciones, como [[Bill Evans (pianista)|Bill Evans]], el [[sellu discográficu]] [[Blue Note Records|Blue Note]] recoyó a los principales músicos del estilu: [[Wayne Shorter]], [[McCoy Tyner]], [[Herbie Hancock]] o [[Llei Morgan]]. === ''Jazz rock'' y ''jazz'' fusión === {{AP|Jazz fusión|Jazz rock}} [[Ficheru:Miles Davis 22.jpg|thumb|170px|left|[[Miles Davis]] actuando nel North Sea Jazz Festival.]] El llanzamientu en [[1970]] de ''[[Bitches Brew]]'', un álbum de [[Miles Davis]] que cuntaba con [[Tony Williams (baterista)|Tony Williams]], [[Ron Carter]], [[Herbie Hancock]], [[Wayne Shorter]] o [[John McLaughlin]], ente otros, supunxo una nueva revolución nel soníu del jazz, introduciendo una instrumentación y unos esquemes rítmicos más cercanos al [[rock]] y marcando l'entamu d'un nuevu xéneru que recibiría darréu la denominación de ''[[jazz fusion]]''. La influencia de los grupos de rock que taben esperimentando col ''jazz'' na dómina ([[Soft Machine]], [[Blood, Sweat & Tears]], [[Colosseum]], [[Caravan (banda inglesa)|Caravan]], [[Nucleus]], [[Chicago (banda)|Chicago]] y, sobre toos ellos, les distintes formaciones de [[Frank Zappa]]), terminó de perfilar un xéneru que daría llugar darréu a otros munchos subestilos, siendo particularmente evidente n'aspeutos como la instrumentación de les nueves bandes de ''[[jazz rock]]'' —que reemplazaron el [[contrabaxu]] pol [[baxu llétricu]] y onde la [[guitarra]] o'l [[órganu Hammond|órganu]] abandonaben la [[seición rítmica]] p'asitiase como instrumentos solistes de plenu derechu— o na mayor importancia de los grupos al respeutive de los sos miembros, otra carauterística heredada del mundu del rock. Unu de los primeres representantes de la nueva corriente del ''[[jazz rock]]'' foi [[Gary Burton]], quien, cola ayuda de [[Steve Swallow]], [[Larry Coryell]] y [[Roy Haynes]], empezara a esperimentar con rítmos de rock en ''The Time Machine'' (1966), ya introduxera elementos ''[[country]]'' en ''Tennessee Firebird'', editáu esi mesmu añu. [[Tony Williams (baterista)|Tony Williams]], quien se fixera famosu nel quintetu de [[Miles Davis]], yá editara sol so nome ''Life Time'' (1964) y ''Spring'' (1965) antes de poner en marcha la so [[The Tony Williams Lifetime|Lifetime]], una banda que cuntaba orixinalmente con [[Larry Young]] y John McLaughlin y que se convertiría n'unu de los grupos más relevantes del xéneru. [[Herbie Hancock]] nun tardó n'alzase como unu de los máximos representantes del xéneru a la cabeza del so grupu [[The Headhunters]] —una banda que, inspirada nos ritmos ''[[funk]]y''-sicodélicos de [[Sly Stone]], llogró'l mayor ésitu de ventes{{ensin referencies}} de la historia del ''jazz'' col so álbum homónimu editáu en [[1973]]—, ente que [[Chick Corea]] fixo lo propio colos sos ''[[Return To Forever]]'', orixinalmente con [[Flora Purim]], [[Joe Farrell]], [[Stanley Clarke]] y [[Airto Moreira]]. [[Keith Jarrett]] publicó ''Gary Burton & Keith Jarrett'' en 1970, y fixo incursiones nel [[latin jazz]] en '''Expectations'' (1971), ente que [[McCoy Tyner]] collaboró con músicos como [[Bennie Maupin]], [[Bobby Hutcherson]], [[Gary Bartz]], [[Wayne Shorter]], [[Alice Coltrane]] o [[Ron Carter]] en ''Expansions'' (1968), ''Cosmos'' o ''Extensions'', dambos de 1970. Dende la área del ''[[free jazz]]'', músicos como [[Charlie Haden]], [[Carla Bley]], [[Michael Mantler]] o [[Paul Motian]] atopábense ellaborando una música complexa y personal, con raigaños bien diversos ya influencies bien heterogénas. [[Larry Coryell]] foi otru de los pioneros del ''[[jazz rock]]'', cola so participación nel álbum de 1966 ''Out of Sight And Sound'', del grupu Free Spirits. L'álbum marcó l'entamu d'una serie de grabaciones sol so nome que remataríen en ''Introducing The Eleventh House'' (1974), primer discu d'una banda —[[The Eleventh House]]— que s'asitiaría ente les más famoses de los grupos de jazz rock de la [[década de 1970]]. [[Weather Report]], formáu orixinalmente por [[Joe Zawinul]], [[Wayne Shorter]], [[Miroslav Vitous]], [[Airto Moreira]] y [[Alphonso Mouzon]] non yá convirtióse nel grupu más importante del movimientu. La banda llogró un considerable ésitu dende los sos entamos, pero la llegada del baxista [[Jaco Pastorius]] en [[1976]] supunxo un nuevu emburrie pa l'agrupación, que con álbumes como ''Black Market'' (1976) o ''Heavy Weather'' (1977) algamó un notable ésitu comercial. [[John McLaughlin]] recoyó'l testigu del ''revival'' del ''[[blues]]'' que tuviera llugar nel [[Reinu Xuníu]] con grupos como [[The Rolling Stones]] o [[Cream]], pero n'editando un primer álbum sol so nome (''Extrapolation'', 1969) con [[John Surman]] y [[Tony Oxley]], foi convocáu por [[Miles Davis]] pa la grabación de ''[[Bitches Brew]]''. El so ''My Goal's Beyond'', de [[1971]] amuesa yá abiertamente la pasión del músicu pola [[música hindú]], un interés que va desenvolver cola [[Mahavishnu Orchestra]] a lo llargo de la década n'álbumes como ''The Inner Mountain Flame'' (1971) o ''Birds of Fire'' (1972), y, especialmente con [[Shakti (banda)|Shakti]], una banda que cuntaba cola participación de músicos hindús. El baterista y pianista [[Jack DeJohnette]] ye otra figura clave del movimientu, con una serie d'álbumes —''Have You Ever Heard'' (1970), ''Collect'' (1974), ''Untitled'' (1977)...— colos que quixo efeutuar una nueva llectura de los clixés del [[jazz rock]] y nos que participaron músicos como [[John Abercrombie (guitarrista)|John Abercrombie]] o [[David Murray (saxofonista)|David Murray]]. [[Gary Bartz]] debutara con ''Llibra'' (1967), un álbum nel qu'amosaba'l so estilu guañáu na tradición del ''[[bebop]]'' y les sos cualidaes como compositor, pero en reemplazando a [[Wayne Shorter]] nel grupu de [[Miles Davis]], formó los sos "NTU Troop" en [[1970]], pa publicar un discu (''Harlem Bush Music - Taifa'', de 1970) nel que presentaba una música enérxica, con elementos del [[soul]], del [[funk]], del jazz y del [[música rock|rock]]. [[Billy Cobham]] —que participara en [[Dreams (banda)|Dreams]] xunto a [[Randy Brecker|Randy]] y [[Michael Brecker]] y a [[John Abercrombie (guitarrista)|John Abercrombie]], y que tamién pasara de volao pol grupu de [[Miles Davis]]— editó ''Spectrum'' y ''Crosswinds'' en [[1973]], y ''Total Eclís'' en [[1974]], toos ellos álbumes importantes na historia del subxéneru. [[John Abercrombie (guitarrista)|John Abercrombie]] debutó discográficamente en [[1974]] con ''Timeless'', con [[Jack DeJohnette]] y [[Jan Hammer]] pa siguir editando álbumes na mesma llinia con músicos como [[Marc Johnson]], [[Peter Erskine]], o [[Dave Holland]]. Los hermanos [[Randy Brecker|Randy]] y [[Michael Brecker]] formaron en [[1975]] [[The Brecker Brothers]], pa editar una música de gran complexidá a mediu camín ente'l ''[[hard bop]]'' y el ''[[funky]]'' antes d'entamar les sos respeutives carreres en solitariu. [[Oregon (banda)|Oregon]] publicó en [[1972]] un primer álbum —''Music Of Another Present Yera''— qu'amosaba una sofisticada combinación de jazz, música clásica, improvisación, complexidá compositiva y elementos étnicos. [[Lonnie Liston Smith]] editó en [[1973]] el so ''Astral Travelling'', primer discu d'una banda —The Cosmic Echoes— que llueu derivaría escontra'l ''[[funk|funky soul]]'' con álbumes como ''Expansions'' (1974). [[Steps Ahead]], un [[supergrupo]] de virtuosos con [[Mike Mainieri]] a la cabeza publicó'l so primer trabayu —''Step By Step''— en 1980, el mesmu añu que [[Ronald Shannon Jackson]] publicó ''Eye On You'' col so grupu Decoding Society; o que [[Joseph Bowie]], hermanu de [[Lester Bowie|Lester]], publicó ''"Defunkt"'' primer álbum del so [[Defunkt|banda homónima]]. [[Jean Luc Ponty]] foi'l responsable de llevar el [[violín]] a la era de la electrónica, dende l'empiezu de la so carrera al llau de [[Frank Zappa]] en fecha tan temprana como [[1968]], pasando poles sos collaboraciones con John McLaughlin y rematando na so carrera en solitariu con álbumes como ''Upon The Wings Of Music'', de [[1975]]. El baxista y violonchelista [[Ron Carter]] publicara ''Uptown Conversation'' (1969) col [[contrabaxu]] como protagonista, antes d'editar ''Piccolo'' (1977), un álbum nel qu'emplegaba'l baxu piccolo, un híbridu ente'l [[contrabaxu]] y el [[cello]]. El virtuosu checu [[Miroslav Vitous]] destacó tamién nel [[contrabaxu]] n'álbumes como ''Infinite Search'' (1969), o ''Purple'' (1970), pero foi [[Stanley Clarke]] l'encargáu de poner el [[baxu llétricu]] nel puntu de mira de los aficionaos, con ''Stanley Clarke'' (1974) y ''School Days'' (1976). [[Jaco Pastorius]] foi, sicasí'l gran revolucionariu d'esi instrumentu, tantu nes sos tempranes collaboraciones con [[Pat Metheny]] (''Bright Size Life'', 1976) o [[Weather Report]] (''Heavy Weather'', 1977) como, sobremanera, col so debú en solitariu que, llanzáu en [[1976]] col títulu de ''Jaco Pastorius'', foi'l discu que, non yá popularizó'l [[so fretless]], sinón que lo asitió como unu de los instrumentos más espresivos del [[jazz fusión]]. Destaca igualmente, nuna llinia bien [[funky]], el baxista [[Jamaaladeen Tacuma]] (''Show Stopper'', 1983). Otres figures importantes, dientro d'un estilu de fusión que provién del [[free jazz]] ya incorpora elementos de la música [[third stream]], fueron el contrabajista [[David Tostaren]] (''Color Pool'', 1975), [[Collin Walcott]] (percusionista d'[[Oregon (banda)|Oregon]] y unu de los músicos más innovadores nel so instrumentu), el saxofonista [[John Klemmer]] (''Touch'', 1975), los pianistes [[Art Lande]] (''Rede Lanta'', 1973), y [[Steve Kuhn]] (''Ecstasy'', 1974), y el baxista [[Steve Swallow]] (''Swallow'', 1991). La [[guitarra llétrica]] algamara gracies a la influencia del [[rock]] una popularidá ensin precedentes, que nun tardó en trate reflexada nel mundu del [[jazz fusión]] cola apaición d'un bon númberu de músicos, que la víen como'l instrumentu dominante na escena del jazz, tal que el saxofón haber sío en dómines anteriores. [[Sonny Sharrock]] (''Black Woman'', 1969; ''Monkie-Pockie-Boo'', 1970) o [[James Blood Ulmer]] (''Revealing'', 1977) atopar ente los primeres representantes d'esta corriente, al igual que [[Ralph Towner]] (''Diary'', 1973), el guitarrista de la banda Oregon. [[Pat Metheny]] publicara en [[1976]] el so ''Bright Size Life'' con [[Jaco Pastorius]] y [[Bob Moses]], un discu que tenía a la guitarra llétrica como principal protagonista pero que, tamién, introducía'l [[baxu llétricu]] nel soníu del jazz, y amosaba l'estilu naturalista y orixinal, típicamente "blancu", que Metheny desenvolvería en posteriores álbumes yá cola so banda [[Pat Metheny Group]] (''Group'' 1978; ''American Garage'', 1979). El xaponés [[Kazumi Watanabe]] grabó una serie d'afamaos discos, que s'empecipió con ''Endless Way'' (1975), ente que [[John Scofield]], que collaborara con [[Billy Cobham]] y [[Charles Mingus]], editó'l so primer trabayu en solitariu en [[1977]], col títulu ''East Meets West''. El virtuosu [[Al DiMeola]], publicó tamién los sos primeros trabayos a mediaos de la década (''Land of the Midnight Sun'', 1976; ''Elegant Gipsy'', 1977), al igual que [[Steve Tibbetts]] (''Steve Tibbets'', 1976; ''Yr'', 1980), [[Steve Khan]] (''Tightrope'', 1977; ''The Blue Man'', 1978) y [[Mike Stern]], qu'asitiaría la so carrera a empiezos de la década siguiente, al llau de [[Billy Cobham]] y de [[Miles Davis]] (1981-1983). Nel ámbitu [[Europa|européu]] destacaron los británicos [[Neil Ardley]], [[Mike Westbrook]], [[Mike Gibbs]], [[Kenny Wheeler]], [[John Surman]], [[Keith Tippett]], [[Elton Dean]], [[Basil Kirchin]] o'l grupu [[Nucleus]]; los noruegos [[Jan Garbarek]] y [[Terje Rypdal]]; el danés [[Niels-Henning Orsted-Pedersen]]; los alemanes [[Wolfgang Dauner]], [[Joachim Kühn]] y [[Eberhard Weber]]; l'italianu [[Enrico Rava]]; el polacu [[Michal Urbaniak]]; o'l rusu [[Serguéi Kuriokhin]]. === ''Jazz'' llatín y ''jazz'' afrocubano === {{AP|Latin jazz}} Nos primeros tiempos del ''jazz'' yá se produció una temprana incorporación d'elementos llatinos a la música ''[[hot]]''. Ello ye que los [[ritmu|ritmos]] de [[habanera]], [[calinda]], [[contradanza]] o [[Fandangu (baille)|fandangu]] yeren avezaos na música de [[Nueva Orleans]].<ref>Bauzá, José: ''Jazz: Grabaciones maestres'', Institutu de Estudio Juan Gil-Albert, Alicante, 1986, páx. 184</ref> La presencia d'elementos llatinos caltener nel ''jazz'' de los [[años 1920|años 20]] y [[años 1930|30]], anque ensin la intensidá necesaria pa xestar una verdadera fusión. Sicasí, a metá de los [[años 1940]], la influencia cubana sobre'l ''[[bop]]'' xeneró un estilu de fusión que'l so meyor esponente fueron la ''[[big band]]'' de [[Machucu (músicu)|Machucu]], y los trabayos de [[Dizzy Gillespie]], qu'integraben elementos carauterísticos del ''[[bebop]]'' con [[Instrumentu de percusión|ritmo afrocubanos]]. De tolos estilos que surdieron tres la [[Swing (jazz)|yera del ''swing'']], el [[latin jazz]] foi unu de los qu'esfrutó de mayor popularidá, y los sos esquemes básicos nun camudaron demasiáu a lo llargo de la so historia, al traviés del trabayu —por citar namái a trés de les más importantes— de les orquestes de [[Tito Puente]], [[Poncho Sánchez]] o [[Mario Bauzá]].<ref name="alllatin">{{Cita web |url= http://www.allmusic.com/explore/style/smooth-jazz-d4447 |títulu= Explore Music - Smooth Jazz |autor= Scott Yanow |editorial= allmusic.com |idioma=inglés |fechaaccesu=6 de mayu de 2011}}</ref> A partir de mediaos la [[década de 1960]] y, especialmente, mientres los [[años 1970]], esti estilu de fusión con músiques llatines, asitiar de forma definitiva na escena del jazz. Dientro de l'amplia denominación de "jazz llatín", suelen incluyise músiques tan distintes como les d'orixe [[Brasil|brasilanu]] ([[bossa nova]], especialmente), les d'orixe [[cuba|cubanu]] y otres de [[jazz fusión|fusión]] con otres músiques de calter llatín (y de forma especial, el tangu). Ente los munchos artistes que desenvolvieron la so obra nes distintes variantes d'esti xéneru, cabo citar, dientro del jazz de fusión d'orixe brasilanu, a [[Flora Purim]], [[Airto Moreira]], [[Charlie Byrd]], [[Antonio Carlos Jobim]], [[Joao Gilberto]], [[Baden Powell (músicu)|Baden Powell]], [[Hermeto Pascoal]], [[Dom Um Romão]], [[Egberto Gismonti]] o [[Claudio Roditi]] . Y, na redolada de la fusión de jazz cola música afro-cubana y [[Puertu Ricu|portorriqueña]], atopamos a [[Irakere]], [[Arturo Sandoval]], [[Ray Barretto]], [[Emiliano Salvador]], [[Cal Tjader]], [[Mozu O'Farrill]], [[Mongo Santamaría]], [[Cándido Cameru|Cándido]], [[Sabú Martínez]], [[Chano Pozu]], [[Chucho Valdés]], [[Steve Turrie]] o [[Paquito D'Rivera]], amás de pianistes como [[Hilton Ruiz]], [[Gonzalo Rubalcaba]] y [[Michel Camilo]], nos que l'elementu llatín incorporar de forma indistinguible al so orixe [[post-bop|bop]]. Muncho más apegaos a los estilos tradicionales cubanos, inclusive a la [[mueyu (música)|mueyu]], atopamos a músicos como [[Willie Bobo]], [[Cachao]], [[Carlos "Patato" Valdes]], [[Tata Güines]], [[Willie Colón]], [[Jesús Alemany]] o [[Francisco Aguabella]], amás d'orquestes qu'históricamente tuvieron una gran proyeición comercial, como les de [[Xavier Cugat]] y [[Pérez Prau]]. Fora del mundu [[Antilles|antillanu]], destaquen músicos que desenvolvieron trabayos d'acercamientu ente'l jazz y músiques tradicionales d'otros llugares d'[[América llatina]]: [[Astor Piazzolla]] (colos sos discos en solitariu o con [[Gerry Mulligan]]), [[Gatu Barbieri]], [[Osvaldo Tarantino]], [[Alex Acuña]].<ref>{{Cita web |url= http://www.allmusic.com/explore/style/latin-jazz-d332/artists |títulu= Explore Music - Latin Jazz Artists |editorial= allmusic.com |idioma=inglés |fechaaccesu=6 de mayu de 2011}}</ref> L'estilu dio orixe a lo llargo de los años a toa una serie de subxéneros rellacionaos ente los que s'atopen el [[boogaloo]], el ''jazz'' cubanu, el ''jazz'' brasilanu, el [[Big Band|Latin Big Band]] y, percima de toos en popularidá ya importancia, la [[bossa nova]].<ref name="alllatin"/> === ''Jazz'' flamencu y otres fusiones étniques === El ''jazz'' flamencu tien el so orixe na [[década de 1960]], cuando empezaron a surdir delles propuestes primitives de fusión ente'l [[flamencu]] de parte d'artistes como [[Miles Davis]] (''Sketches of Spain'', 1960; ''Flamencu Sketches'', incluyíu en ''[[Kind of Blue]]'', 1959) o [[John Coltrane]] (''Olé'', 1961). Sicasí, n'España hubo d'esperar hasta [[1967]], añu en que'l saxofonista [[Pedro Iturralde]] editó'l so ''Jazz Flamencu'' (MPS), un discu que cuntaba cola collaboración de [[Paco de Lucía]] y que se considera usualmente como la obra fundacional del xéneru. Discos como ''My Spanish Heart'' de [[Chick Corea]] (1976) o ''[[Friday Night in San Francisco]]'', una grabación de 1980, en tríu, de los guitarristes [[Al DiMeola]], [[John McLaughlin]] y [[Paco de Lucía]], abondaben na idea de la fusión de dambos xéneros, dientro d'una corriente de renovación nel [[flamencu]], que dempués se denominó [[nuevu flamencu]], un conceutu que De Lucía reelaboró nos sos trabayos col sestetu integráu por él mesmu, el so hermanu [[Pepe de Lucía]], [[Ramón de Algeciras]], [[Carles Benavent]], [[Rubem Dantas]] y [[Jorge Pardo]] (''Live... One Summer Night'', 1984). A partir de mediaos d'esa década, Benavent, Dantas y Pardo empecipiaron les sos carreres en solitariu, ayudando a consolidar un estilu onde nun tardaron n'apaecer trabayos de figures del [[Jazz n'España|jazz español]] y el [[flamencu]], como [[Joan Albert Amargós]], [[Antonio Vargas Cortés|El Potito]], [[Antonio Carmona]], [[Chano Domínguez]], [[Ángel Rubio (guitarrista)|Ángel Rubio]], [[Guillermo McGill]], [[Gerardo Núñez]], [[Jerry González]], [[Juan Manuel Cañizares]], [[Agustín Carbonell|Agustín Carbonell "La Bola"]], [[Pericu Sambeat]] o [[Javier Llomba]], artistes que siguen esplorando'l camín abiertu por Davis, Coltrane, Iturralde y Paco de Lucía más de mediu sieglu tras.<ref>"Especial: El Jazz Flamencu güei" en {{Cita web |url= http://www.flamenco-world.com/magazine/about/jazz_flamencu/ejaz.htm |títulu= Crucies sonoros de la interculturalidad 1 |autor= Ezequiel Paz |fecha=febreru de 2003 |editorial= flamencu-world.com|fechaaccesu=6 de mayu de 2011 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.flamenco-world.com/magazine/about/jazz_flamencu/ejaz.htm|fechaarchivu=2 d'avientu de 2015}}{{Cita web |url= http://www.flamenco-world.com/magazine/about/jazz_flamencu/ejaz2.htm |títulu= Crucies sonoros de la interculturalidad 2 |autor= Ezequiel Paz |fecha=febreru de 2003 |editorial= flamencu-world.com|fechaaccesu=6 de mayu de 2011 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.flamenco-world.com/magazine/about/jazz_flamencu/ejaz2.htm|fechaarchivu=2 d'avientu de 2015}}</ref> Nel restu del mundu distintos músicos de tradiciones bien diverses siguen ellaborando fusiones estilístiques que de cutiu tienen al ''jazz'' como coprotagonista. Esta orientación parte na [[década de 1950]], con artistes como [[Dizzy Gillespie]], [[Dollar Brand]], [[Sun Ra]] o [[Yusef Lateef]], y afítase, más tarde, a finales de los años 1960 y na [[década de 1970]], cuando [[Don Cherry]], [[John McLaughlin]], [[Don Ellis]] o [[Andy Narell]] empezaron a fundir elementos étnicos tales como instrumentación, harmoníes o ritmos, de distintes procedencies ([[África]], la [[India]], [[Bulgaria]], [[Francia]], [[Brasil]], [[Xapón]], la [[Polinesia]], [[Marruecos]], el [[Caribe (rexón)|Caribe]]...), en trabayos onde la improvisación carauterística del jazz tenía un llugar importante.<ref name="allworldfusion">{{Cita web |url= http://www.allmusic.com/explore/style/world-fusion-d185 |títulu= Explore Music - World Fusion |autor= Mark C. Gridley |editorial= allmusic.com|fechaaccesu=6 de mayu de 2011}}</ref> Esta familia de xéneros de "[[Jazz fusión#La fusión étnica|fusión étnica]]", que la so cercanía al jazz varia d'un artista a otru, suel arrexuntase dientro del términu xeneralista "[[world music]]", denominación qu'inclúi amás otros estilos de calter pocu o nada rellacionaos col jazz. Ente los artistes que desenvolvieron el so trabayu nesta llinia, amás de los citaos, atópense [[Shakti (banda)|Shakti]], [[Babatunde Olatunji]], [[Zakir Hussain]], [[Paul Winter]], [[David Amram]], [[Rabih Abou-Khalil]], [[Anouar Brahem]], [[Paul Horn]], [[Lou Harrison]], [[Codona]], [[Harry Partch]], [[Trilok Gurtu]], [[Manu Dibango]], [[Lakshminarayanan Shankar]], [[Alpha Blondy]], [[Strunz & Farah]], [[Toshinori Kondo]], [[M'Lumbo]], [[Elek Bacsik]], [[Najma Akhtar]], [[Richard Bona]] o [[Hugh Masekela]].<ref name="allworldfusion"/> === La crisis del ''jazz'' y el nuevu tradicionalismu === La puxanza del "neo-tradicionalismu" que tuvo llugar cola llegada de la [[década de 1980]] marcó'l puntu más altu de la crisis qu'afectara al jazz dende la popularización masiva del ''[[rock]]'', na [[década de 1960]]. El jazz representaba pa los negros norteamericanos l'alternativa popular a la música clásica, pero nel momentu que empezó a derivar, primero escontra'l ''free jazz'' y depués escontra les distintes fusiones que tuvieron llugar na década de 1970, foi alloñar cada vez más de los sos oríxenes, entrando nuna crisis d'identidá qu'a finales d'esa década entá nun fuera resuelta. Nesi periodu'l términu "jazz" solíase identificar, a cencielles cola [[música instrumental]], los músicos blancos taben llogrando más ésitu que los negros y el panorama creativu polo xeneral yera bastante descuayante. Sicasí, la llegada de los [[neo bop|neo-tradicionalistes]] camudó l'orde de les coses: en llugar d'abanderar una nueva revolución nel xéneru, reivindicaron una vuelta a los sos oríxenes treslladando los términos del alderique dende la dicotomía ''[[Free jazz]]''/[[Jazz fusión]] al bancia ente el defensores de la pureza del estilu ([[neo tradicionalismu]]) y los partidarios de la so evolución. [[Scott Hamilton]], col so ''A Is a Good Wind Who Is Blowing Us Non Ill'' (1977) inauguró'l ''revival'' del jazz clásicu, el mesmu añu en que se publicar el primer discu del quintetu [[V.S.O.P.]], lideráu por [[Herbie Hancock]]. Una vuelta a los principios del ''[[bop]]'', que se vio siguida na obra de los pianistes [[Kenny Barron]], [[Joanne Brackeen]], [[Jessica Williams]], [[Mulgrew Miller]], [[Fred Hersch]], [[Marcus Roberts]] o [[Brad Mehldau]]; de los saxofonistas [[Ernie Krivda]], [[Joe Lovano]], [[Bobby Watson]], [[Dave Liebman]], [[Joshua Redman]], [[James Carter]] o [[Courtney Pine]]; de los trompetistas [[Jack Walrath]], [[Tom Harrell]], [[Terence Blanchard]], y [[Roy Hargrove]]; o del trombonista [[Steve Turrie]]. Mención estreme merez [[Wynton Marsalis]], el principal representantes d'una saga familiar de [[Nueva Orleans]] que s'empecipia na obra d'[[Ellis Marsalis]], padre del anterior (y de [[Branford Marsalis|Brandford]], [[Delfeayo Marsalis|Delfeayo]] y [[Jason Marsalis|Jason]], toos ellos destacaos músicos de ''jazz''), y un importante educador que tuvo ente los sos alumnos más destacaos a [[Terence Blanchard]], [[Donald Harrison]], [[Harry Connick, Jr.]], [[Nicholas Payton]], o a [[Kent Jordan|Kent]] y [[Marlon Jordan]], ente otros.<ref>{{Cita web |url= http://www.allmusic.com/artist/ellis-marsalis-p7057/biography |títulu= Ellis Marsalis |autor= Scott Yanow |editorial= allmusic.com |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de mayu de 2011}}</ref> La llegada a la escena de [[Wynton Marsalis]], consideráu pola crítica como'l músicu de ''jazz'' más famosu dende [[1980]], supunxo la inauguración del movimientu de los ''Young Lions'' (nuevos lleones), un movimientu que tuvo como resultáu la contratación per parte de les grandes compañíes discográfiques —inclusive d'aquelles que nunca amosaren interés dalgunu nesti tipu de música— de los nuevos talentos del jazz. Con una conocencia enciclopédica de la tradición del so instrumentu, Marsalis foi criticáu pol so papel conservador como direutor de la [[Lincoln Center|Lincoln Center Jazz Orchestra]], una banda dedicada a caltener la identidá musical del jazz de los afroamericanos, pero tamién destacó pol so papel de divulgador de la cultura del jazz, y como introductor de nuevos talentos.<ref>{{Cita web |url= http://www.allmusic.com/artist/wynton-marsalis-p102096/biography |títulu= Wynton Marsalis |autor= Scott Yanow |editorial= allmusic.com |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de mayu de 2011}}</ref> === El ''jazz'' contemporaneu === A mediaos de la [[década de 1980]] surdió en [[Nueva York]] el coleutivu [[M-Base]], un grupu de músicos inspiraos poles idees harmóniques d'[[Ornette Coleman]] que les sos obres xiraben en redol al ''[[free jazz]]'' y al ''[[funk]]'', con elementos procedentes de la música, la filosofía y l'espiritualidá del [[África Occidental]]. Ente los representantes más destacaos del coleutivu atopen los saxofonistas [[Steve Coleman]], [[Gary Thomas]] y [[Greg Osby]]; el trompetista [[Graham Haynes]]; el trombonista [[Robin Eubanks]]; el guitarrista [[Jean-Paul Bourelly]]; los pianistes [[Geri Allen]] y [[Jason Moren]]; la baxista [[Meshell Ndegeocello]]; o la cantante [[Cassandra Wilson]]. En [[1988]] apaez, de la mano del [[Disc jockey|DJ]] británicu [[Gilles Peterson]] (dedicáu nesa dómina a editar remezclas de clásicos del ''jazz'' con bases ''[[hip hop]]'') el términu ''[[acid jazz]]'', aplicáu a un nuevu estilu musical qu'integraba elementos del jazz, del ''[[funk]]'' y del ''[[hip hop]]''. El términu pasó a ser el nome d'una [[sellu discográficu|discográfica]] creada pol mesmu Peterson pa dar salida a grupos del estilu y, finalmente, impúnxose como denominación del propiu xéneru. Ente'l so primeres representantes atópense'l guitarrista [[Charlie Hunter]] o'l tríu [[Medeski Martin & Wood]], pero nun tardaron en surdir derivaciones más enfocaes a les pistes de baille como [[Stereo MCs]], [[James Taylor Quartet]], [[Brand New Heavies]], [[Groove Collective]], [[Galliano (banda)|Galliano]], [[Incognito (banda)|Incognito]] o los esitosos [[Jamiroquai]]. Otres bandes importantes del movimientu fueron [[Mondu Grosso]], [[United Future Organization]], [[The Jazz Warriors]], [[Count Basic]], o'l guitarrista [[Ronny Jordan]], que desenvolvieron el gruesu de la so discografía yá entrada la [[década de 1990]].<ref>{{Cita web |url= http://www.allmusic.com/explore/style/acid-jazz-d513 |títulu= Explore Music - Acid Jazz |editorial= allmusic.com |idioma=inglés |fechaaccesu=10 de mayu de 2011}}</ref> En [[1975]] el guitarrista norteamericanu [[William Ackerman]] acuñara'l términu ''[[new age (música)|new age]]'' pa definir un estilu de música instrumental de corte atmosféricu, que'l so orixe poder rastrexar nes fronteres del ''jazz'' cola [[música clásica]], el ''[[folk]]'', ya inclusive cola [[música sicodélica]], la [[música electrónica|electrónica]] y les filosofíes orientales. La nueva música, dirixida a un públicu acomodao y urbano, yera una música genuinamente blanca, que'l so centru neurálxicu asítiase na [[Costa Oeste de los Estaos Xuníos]]. Yá [[Tony Scott]] col so ''Music For Zen Meditation'' (1964) y [[Paul Horn]] (''In India'', 1967), ente otros, esperimentaren cola fusión del ''jazz'' coles tradiciones musicales d'oriente, pero'l xéneru tuvo qu'esperar hasta mediaos de la [[década de 1970]] por que músicos como [[Mark Isham]] o [[David Darling]] empezaren a trazar les sos llinies definitives, que quedaron bien establecíes a lo llargo de tola década siguiente na obra de [[George Winston]], [[Michael Hedges]], [[Daniel Kobialka]], [[Michael Jones (pianista)|Michael Jones]], [[David Lanz]], [[Liz Story]], [[Mark Nauseef]], [[Glen Vélez]], [[Rob Wasserman]] o'l grupu [[Shadowfax]]. Dende mediaos de la [[década de 1970]] la ciudá de [[Nueva York]] taba esperimentando una "nueva fola" de creatividá musical, tantu nel mundu del rock como nel mundu del ''jazz'' y la música de vanguardia. La revolución neoyorquina nacía de diversos raigaños, y la cuestión racial yera una d'elles: los músicos blancos lideraben el movimientu, y los músicos negros fueren estremaos ''de facto'' tantu de la escena de la música ''[[rock]]'' como de la [[música clásica|clásica]]. El ''jazz'' cruciárase enantes con otres músiques negres —el ''blues'', el ''funk'', el ''soul''...—, pero hasta entós nun lo fixera con estilos como'l ''rock'' o la música clásica de vanguardia, tradicionalmente apoderaes por músicos blancos. La revolución neoyorquina camudó l'orde de les coses. Ente los primeros músicos en catalizar toa esta serie d'elementos tuvieron el saxofonista [[John Zorn]]; el guitarrista [[Elliott Sharp]], que les sos composiciones son un exemplu de síntesis de [[disonancia]], repetición y [[improvisación]]; [[Eugene Chadbourne]], qu'integraba elementos del ''jazz'' de vanguardia cola música blanca d'orixe rural; el guitarrista [[Henry Kaiser]] ; el violoncelista [[Tom Cora]]; el guitarrista irlandés [[Christy Doren]]; el baterista xudíu [[Joey Baron]]; y otros munchos músicos de la mesma xeneración. La revolución neoyorquina dexóse sentir tantu nel tipu de material nel que los músicos taben embarcándose como nel tipu de téuniques qu'emplegaben pa improvisar, recoyendo influencies de too tipu y fundiéndoles ensin llimitaciones conceptuales. Asina, el saxofonista [[Ned Rothenberg]] establecer ente la primer llinia de les nueves xeneraciones de improvisadores. Otros músicos, como'l trombonista [[Jim Staley]], o [[Tom Varner]], un virtuosu del [[corno francés]], asitiar ente los más orixinales de la so xeneración. Muncho más conocíu, el guitarrista [[Bill Frisell]] asimiló na so obra inflúis del jazz y del ''rock'', pero tamién del ''folk'', de la música de les ''marching bands'' o inclusive de la música eclesiástica. Solistes el violonchelista [[Hank Roberts]], o [[Michael Shrieve|Mike Shrieve]] (ex baterista de [[Santana (banda)|Santana]]) punxeron tamién la so capacidá integradora en primer llinia. La segunda metá de la [[década de 1990]] conoció un ''revival'' de la música pa ''[[big band]]s'', un enclín que s'aniciara na década anterior, na obra de músicos como'l baxista [[Saheb Sarbib]] o'l cornetista [[Butch Morris]]. El teclista [[Wayne Horvitz]] desenvolvió la so idea del "''jazz'' progresivu de cámara", ente que'l veteranu multinstrumentista [[Marty Ehrlich]] recoyía la influencia del jazz tradicional, la improvisación, la música llixera y la música clásica de vanguardia, y l'estauxunidense [[Maria Schneider (músicu)|María Schneider]], alumna de [[Gil Evans]], resucitó l'estilu del so maestru en diversos álbumes pa orquesta. Mientres la década de 1990 la ciudá de [[Chicago]] convertir nun focu de creatividá musical onde surdieron figures d'interés como la pianista [[Myra Melford]], que debutara en [[1984]]. El saxofonista [[Ken Vandermark]] ufiertó ''Big Head Heddie'' n'honor a [[Thelonious Monk]] y al gurú del ''[[funk]]'' [[George Clinton]], antes d'embarcase nuna carrera singular na qu'esperimentaría con distintos formatos y aproximamientos. El violonchelista [[Fred Lonberg-Holm]], pupilu d'[[Anthony Braxton]] xunir a la nueva fola de improvisadores creativos, ente que'l saxofonista/clarinetista [[Scott Rosenberg]], otru alumnu de Braxton, espandió'l vocabulariu del jazz con una cierta anarquía polifónica, yá nos alboreceres del sieglu XXI. Antes de rematar la última década del sieglu XX, apaeció na escena de Nueva York una nueva xeneración de mozos músicos qu'atoparon na improvisación l'elementu clave de la so música: l'[[arpa|arpista]] [[Zeena Parkins]], el flauteru [[Robert Dick]], el trompetista [[Toshinori Kondo]], o'l guitarrista [[Alan Licht]]. Otros, como'l pianista [[Uri Caine]] o'l trompetista [[Dave Douglas]], esploraron la rellación ente'l ''[[hard bop]]'', el ''free jazz'' y la música clásica. A finales del sieglu XX el legáu del ''[[free jazz]]'' yera bien visible ente la comunidá negra de músicos de jazz, particularmente na escena de [[Nueva York]], onde destacaben nomes como'l saxofonista [[David Ware]], l'irreverente trombonista [[Craig Harris]], o'l pianista [[Matthew Shipp]], quien coqueteaba col [[hip hop]]. El clarinetista de formación clásica [[Don Byron]] fixera la so apaición na escena neoyorquina a principios de la [[década de 1990]], al igual que'l saxofonista [[Roy Nathanson]] o'l trombonista [[Curtis Fowlkes]], dambos exmiembros de [[Jazz Passengers]]. A lo último, el grupu [[B Sharp Jazz Quartet]] ensertó la so obra ente'l ''[[hard bop]]'' y el ''free jazz''. Más allá de les fronteres de [[Nueva York]], siguíen apaeciendo nos últimos años del sieglu pasáu una serie d'artistes, que desenvolveríen el gruesu del so trabayu —nel que reelaboraban los conceutos establecíos por xeneraciones de ''jazzistas'' anteriores de múltiples y creatives maneres— yá nel nuevu sieglu. Por casu, el baxista [[Michael Formanek]] debutara en 1990, y l'arxentín [[Guillermo Gregorio]] o'l canadiense [[Paul Plimley]], yá editaren discos a mediaos de la mesma década. El yugoslavu [[Stevan Tickmayer]], pela so parte, colideró [[The Science Group]], un intentu de fundir la música de cámara cola improvisada. Otros músicos destacaos d'esta primer xeneración del nuevu sieglu, son [[Greg Kelley]], y el violinista canadiense [[Eyvind Kang]], unu de los más eclécticos músicos de la so xeneración. Tamién a empiezos de los [[años 2000]], apaecieron los discos de confirmación de músicos como'l trombonista [[Josh Roseman]], el contrabajista [[Ben Allison]], el saxofonista [[David Binney]], o'l pianista [[Jason Lindner]], toos ellos norteamericanos. Destaquen tamién los trabayos del [[Francia|francés]] [[Erik Truffaz]] y del trompetista [[israelín]] [[Avishai Cohen (trompeta)|Avishai Cohen]]. La revolución que traxera consigo la [[música electrónica]] exerció tamién la so influencia nel desenvolvimientu del ''jazz'', qu'asistió al surdimientu d'una nueva xeneración de improvisadores, que veníen de la tradición del ''free jazz'' pero que recoyíen la influencia de la vanguardia clásica y de la electrónica: [[Ben Neill]], el guitarrista y teclista [[Kevin Drumm]], el percusionista suizu [[Günter Müller]], o [[Miya Masaoka]], d'orixe xaponés pero nacida en [[Washington D.&nbsp;C.]]. Otru creadores, como [[Tyondai Braxton]], o'l trompetista [[Noruega|noruegu]] [[Nils Petter Molvær]], esperimentaron cola manipulación de ''[[Loop (música)|loops]]'' orquestales y, casu tamién de [[Greg Headley]], manipoliaron electrónicamente los soníos de los sos instrumentos ente que, a lo último, grupos como [[Triosk]] efeutuaron contribuciones importantes na mesma direición. Nel campu del ''[[jazz rap]]'', que yá se desenvolvió abondo nes últimes décades del [[sieglu XX]], y empiezos del [[sieglu XXI|XXI]], produzse una gran cantidá d'obres, per parte de grupos y músicos provenientes del ''[[hip hop]]'', como [[Kanye West]], [[Crown City Rockers]], [[Nujabes]], [[A Tribe Called Quest]], [[Madlib]], el dúu inglés [[The Herbaliser]], o'l franceses [[Hocus Pocus (banda)|Hocus Pocus]], ente otros. == Música popular == {{AP|Música popular}} La '''música popular''', nel so sentíu más ampliu, referir a una serie de [[xéneros musicales]] que tienen un gran curiosu y que xeneralmente son distribuyíos a grandes audiencies al traviés de la [[industria musical|industria de la música]]. Esto ta en contraste tantu cola [[música culta]], como cola [[música tradicional]], que de normal espublizar académicamente o per vía oral, a audiencies locales, o más pequeñes. L'aplicación orixinal del términu foi adoptada na [[década de 1880]] nel periodu conocíu como [[Tin Pan Alley]] nos [[Estaos Xuníos]].{{ensin referencies}} === Historia === Hasta finales del sieglu XVIII, n'Europa, los dos grandes corrientes musicales qu'había yeren la qu'anguaño conocemos como [[música clásica]], de tradición escrita y venceyada a l'aristocracia, y la [[música tradicional|música folclórica]] (daquella música popular), de tradición oral y venceyada a una población fundamentalmente rural. Esta dualidá artística, que nun faía sinón reflexar la clara división social y cultural del públicu, va empezar a camudar col desenvolvimientu de la [[Revolución Industrial]]. En países como [[Reinu Xuníu]] y [[Francia]], la crecedera de les ciudaes, la burguesía y el florecimientu d'una clase media urbana comenenciuda na cultura, promueven l'apaición d'espectáculos músicu-teatrales dirixíos a esti públicu.<ref name="NewGrovev15p87">''[[The New Grove Dictionary of Music and Musicians]]'', volume 15, p. 87.</ref> Estos espectáculos van representar de forma regular en llugares como les tabiernes, xardinos y salones de baille de Londres, o los teatros y los ''café-concert'' de París, y van ser el caldu de cultivu pa la creación y divulgación de cantares y otres composiciones que van dir conformando una nueva corriente, la música popular urbana. Los primeros espectáculos d'esti tipu son el ''[[ópera de balaes|ballad opera]]'' y el ''[[music hall]]'' nel Reinu Xuníu, el [[teatru de variedaes]] y el [[vodevil|vaudeville]] en Francia, y a la temporada el [[minstrel|minstrel show]] en EE. XX. A éstos sumaríense nes siguientes décades nuevos formatos d'[[teatru de variedad|espectáculo de variedaes]] como'l [[cabaré]], la [[Revista (xéneru)|revista]], el [[burlesque]], etc. Al pie de esti desenvolvimientu del mundu del espectáculu produzse tamién un progresivu acercamientu de la música a los llares de la xente, basáu per un sitiu nel abaratamientu de los [[instrumentu musical|instrumentos musicales]], y por otru nuna disponibilidad cada vez mayor de [[partitura|partitures]] creaes pal consumu domésticu. Esti nuevu mercáu dexó que munchos [[compositor]]es, qu'en dómines anteriores namái podíen trabayar sol encargu d'una institución relixosa o como emplegaos d'una corte o un importante mecenes, pudieren agora convertise en profesionales lliberales. Les sos creaciones van ser comercializaes por editores musicales que se van encargar tamién de tutelar los derechos de la composición. Exemplos d'estes creaciones pueden atopase nos ''[[lied]]er'' alemanes de Schumann o les canzonette italianes de Donizetti, pa voz y pianu, nes cualos hai de cutiu una estructura similar a la de munchos cantares pop modernes. Un fenómenu similar asocede en EE. XX. cola industria musical del [[Tin Pan Alley]] —con fuertes raigaños en folclor angloamericanu— y el so autor más conocíu, [[Stephen Foster]]. A lo último, na segunda metá del sieglu XIX tamién cobra fuercia la ópera llixera o [[opereta]], primero en París (con figures como Jacques Offenbach y el so popular cancán), dempués en Viena (d'onde surdieron los famosos valses de los Strauss) y Londres. N'España tamién se practicó'l xéneru de la opereta, sol nome de [[zarzuela]]. ==== Sieglu XX ==== Anque los estilos de música popular del XIX van siguir teniendo vixencia mientres el sieglu XX (especialmente na primer metá), el nuevu sieglu va vese sacudíu por dos grandes movimientos musicales de repercusión internacional: el ''[[jazz]]'' (na primer metá del sieglu) y el ''[[rock]]'' (na segunda metá). Dambos tienen el so orixe en EE. XX. y dambos tán fuertemente influyíos pola música de la población negra. Los estilos de la música popular occidental del sieglu XIX, que se nutrieron tantu de fontes cultes como folclóriques, siguieron el so desenvolvimientu nel sieglu XX paralelamente a l'apaición de les nueves corrientes como'l ''jazz'' o'l ''rock''. Hasta la década de 1960, nel terrén vocal prevaleció la [[música llixera|cantar llixeru]] popularizada polos espectáculos de variedaes y polos empiezos de la radio y del cine sonoru, calteniendo ciertos calteres propios en cada país. Asina asocedió col [[pop tradicional]] estauxunidense (con creaciones de [[Cole Porter]], [[George Gershwin]] o [[Irving Berlin]]), la [[chanson|cantar francés]] o "chanson" (con artistes como [[Edith Piaf]] o [[Jacques Brel]]), la [[cantar italianu]] (onde destaca la [[cantar napolitán]], con Renato Carosone) o la [[cantar alemán]] (representada pol [[cabaré|Kabarett]] y el [[Schlager]]). Igualmente asocede n'España cola [[cantar español]], que'l so xéneru más representativu ye primero'l [[cuplé]] y dempués la [[Copla andaluza|copla]] (con figures como [[Concha Piquer]], [[Antonio Molina]] y darréu [[Lola Flores]] o [[Rocío Jurado]]). Llatinoamérica pela so parte esportó xéneros como'l [[boleru]] (con [[Antonio Machín]] y otros) o los ritmos de baille tan populares como'l [[tangu]] (con [[Carlos Gardel]]), la [[rumba]] o'l [[mambo]]. Na segunda metá del sieglu los espectáculos de variedaes entren en franca decadencia, y anque el cantar llixeru va siguir gociando de notable popularidá hasta los nuesos díes, va dir venciendo terrenal −sobremanera ente la xente nuevo− ante la meyora de la moderna música pop/rock, de la cual va recibir una considerable influencia llegando inclusive a confundise con ella. La resultancia ye'l xéneru conocíu como [[cantar melódicu]], representada nel mundu hispanu por artistes como [[Raphael (cantante)|Raphael]], [[Julio Iglesias]], [[Luis Miguel]], [[Il Divo]] o'l brasilanu [[Roberto Carlos (cantante)|Roberto Carlos]], mientres nel mundu anglosaxón pueden destacar les figures de [[Frank Sinatra]] o [[Barbra Streisand]]. Otros artistes destacables d'esta etapa son los franceses Charles Aznavour y Serge Gainsbourg, la griega Nana Mouskouri o l'italianu Domenico Modugno. Señalar d'últimes la pervivencia en tol sieglu XX d'un xéneru mistu ente teatru, música popular y baille que, con oríxenes nel XIX, va caltener la so fortaleza hasta los nuesos díes: el [[musical]]. Con epicentru creativu en [[Broadway]] (Nueva York) y [[West End (Londres)|West End]] (Londres), de la mano d'autores como [[Leonard Bernstein]] o [[Andrew Lloyd Weber]], el musical fructificó tamién n'otres capitales europees, llatinoamericanes y asiátiques, y tuvo el so reflexu tamién nel séptimu arte con adautaciones o creaciones orixinales dientro del [[cine musical]]. ==== El pop y el ''rock'' ==== [[Ficheru:The Beatles in America.JPG|miniaturadeimagen|250px|[[The Beatles]]]] [[Ficheru:Michael Jackson 1984.jpg|thumb|200px|[[Michael Jackson]].]] El ''[[rock and roll]]'' nació nos años 50 como una música animada y de ritmu rápidu que surdía fundamentalmente d'un maridaje interracial ente'l ''[[rhythm and blues]]'' negru y el country blancu. Pioneros d'esti xéneru fueron mayormente artistes de color como [[Chuck Berry]] o [[Little Richard]], anque tamién cantantes blancos como [[Bill Haley]] y especialmente [[Elvis Presley]], que llevaría'l fenómenu del ''rock and roll'' a les sos máximes cotes de popularidá. El nuevu xéneru, qu'enraigonó fundamentalmente ente la xente nuevo, combinar na década siguiente con otros estilos de música popular dando llugar a una serie de variantes conocíes genéricamente como ''[[rock]]'', que terminaríen espandiéndose polos cinco continentes. Na década de los 60, les figures dominantes del ''rock'' primixeniu americanu tuvieron que dexar protagonismu ante la meyora d'una nueva folada de grupos británicos que recibieren la influencia del ''[[rock and roll]]''. Surde lo que se denominaría como [[Invasión británica]]. Bandes como [[The Beatles]], [[The Rolling Stones]], [[The Who]] o [[The Animals]], que tuvieron respuesta n'América con grupos como [[The Beach Boys]] o [[The Byrds]], contribuyiríen notablemente a la evolución del ''rock'' y al surdimientu de la nueva cara de la música popular blanca: la [[pop|música pop]]. Per otra parte, a la fin de la década artistes estauxunidenses como [[Jimi Hendrix]] o [[The Doors]] tamién xugaríen un papel fundamental nel desenvolvimientu de la música rock. Coles mesmes, consolidáronse nuevos enclinos ente los norteamericanos de color, como'l ''[[soul]]'' y el ''[[funk]]'', cola figura destacada de [[James Brown]]. Producióse tamién n'Estaos Xuníos un revival de la [[música folk]] col cantar protesta, representada ente otros por [[Bob Dylan]]. Los años 70 vieron nacer nuevos estilos, como'l ''[[hard rock]]'' (una variante del ''rock'' más dura y de guitarres llétriques más aburuyaes), el ''[[reggae]]'' d'orixe xamaicanu, el [[rock progresivu]], el ''[[punk]]'', el ''[[rap]]'', la [[música discu]] (qu'apoderó les pistes de baille), o los primeros pasos de la [[música electrónica]] nel ámbitu de lo popular, onde van espuntar compositores como [[Jean-Michel Jarre]] o [[Vangelis]]. Al nivel más comercial, los mayores ésitos pertenecieron a artistes pop como [[Elton John]] o'l grupu suecu [[ABBA]]. Coles mesmes algamaben repercusión internacional nuevos [[música d'América Llatina|ritmos llatinos]] como la [[Mueyu (xéneru musical)|mueyu]] cubana o la [[bossa nova]] brasilana, y, en distintes zones del mundu, remanecíen estilos qu'entemecíen elementos del pop/rock occidental cola música popular local (asina tomen forma'l [[música popular africana|Afropop]], el [[rock llatín]], el [[J-Pop]], el [[pop rusu]], etc.). A lo último, foi esta década la dómina dorada de la [[cantautor|canción d'autor]] en países del sur d'Europa (España, Francia, Italia...) y Llatinoamérica. La incorporación de los soníos sintetizaos y la popularidá del videoclip marcaron la estética de la música pop de los 80, onde destacaron figures como [[Michael Jackson]] o [[Madonna]], xunto a grupos pop-rock europeos d'una nueva fola ([[New wave|New Wave]]) que buscaben soníos alternativos, como [[U2]] o [[The Police]]. Nes discoteques, la música discu dexaba pasu a la [[dance|música electrónica de baille]] como'l [[post-discu]], l'[[house (música)|house]] o'l [[techno]]. Ente los amantes de la música lento y relaxante consolidábase'l [[New age (música)|new age]] y, nel otru estremu del espectru musical, el [[heavy metal]] algamaba la so mayor popularidá a entrambos llaos del Atlánticu. Nos años 90, el [[grunge]] de [[Nirvana (banda)|Nirvana]] y el [[rock alternativu]] comparten protagonismu col ''[[britpop]]'' de [[Blur]] y [[Oasis (banda)|Oasis]] nes llistes d'ésitos, mientres la escena ''[[dance]]'', venceyada a les pistes de baille, desenvuelve una cada vez más variada prole de subxéneros electrónicos (''trance'', ''drum and bass'', ''chill-out''...). Una multiplicación similar consolidar dende la década anterior nel ámbitu del ''heavy metal'', con derivaciones como'l [[thrash metal]] (lideráu pela banda [[Metallica]]) y otros subxéneros como'l metal progresivo o'l death metal. Con tou, les ventes de discos nesta década van tar lideraes por artistes musicalmente más conservadores como [[Mariah Carey]] y otres estrelles angloamericanes del [[adult contemporary|pop melódicu]]. La música popular entra asina finalmente nel sieglu XXI con un yá ampliu bagaxe a los sos llombos, carauterizáu pol ensame de xéneros y estilos que fueron tomando forma década tres década, y conformando un estensu y variáu cuerpu de música apreciáu por xente de distintos gustos, edaes, ideoloxíes y estracciones sociales a lo llargo y anchu de tol mundu. == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Bibliografía == * {{Cita llibru | apellíos = Comellas |nome= José Luis |enllaceautor= José Luis Comellas |títulu= Historia senciella de la música |añu= 2006 |editorial= Ediciones Rialp |isbn= 978-84-321-3594-1 }} * {{Cita llibru | apellíos = Izquierdo Anrubia |nome= José |enllaceautor= José Izquierdo Anrubia |títulu= Joaquín García d'Antonio. Maestru de capiya. Anna, 1710-Les Palmes, 1779 |url= http://www.historiadeanna.com/LLIBROS/Joaquin%20Garcia.pdf |añu= 2009 |isbn= 978-84-613-6912-6 }} == Enllaces esternos == {{Tradubot|Historia de la música}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia de la música|Historia de la música]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] kx71inqplxbnin28kgiyrpug2zool8a 0 92364 3699234 3604880 2022-07-25T06:15:29Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Gerty Cori''' {{nym}} foi la tercer muyer nel mundu y primera n'Estaos Xuníos en ganar un [[Premiu Nobel]] en [[Ciencia|Ciencies]] y la primer muyer a nivel mundial en ser gallardoniada col [[Ganadores del Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina|Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina]]. A pesar de que vivió nuna dómina na que les muyeres taben marxinaes de les ciencies y que teníen poques oportunidaes educatives, foi almitida na escuela de Medicina, onde conoció al so futuru home, [[Carl Ferdinand Cori]], con quien se casó dempués de la so graduación en [[1920]].<ref name="Larner" /> Poco tiempu dempués, en [[1922]], la pareya emigró a Estaos Xuníos, debíu en parte al deterioru de la situación n'[[Europa]], consecuencia de la [[Primer Guerra Mundial]]. Gerty siguió desenvolviendo'l so interés na investigación médica por aciu la collaboración con Carl nel llaboratoriu. Publicó resultaos d'investigaciones realizaes en coautoría col so maríu, según en solitariu. A diferencia del so home, tuvo dificultaes pa consiguir posiciones llaborales na área d'investigación y les que llogró siempres fueron mal pagues. Carl aportunaba en trabayar en collaboración con Gerty, anque les instituciones que la emplegaben trataren de desanimalo. Recibió'l Premiu Nobel en [[1947]], al pie del so home Carl y compartíu col [[Fisioloxía|fisiólogo]] [[arxentín]] [[Bernardo Houssay]]. El premiu foi-y dau por afayar el mecanismu pol cual el [[glucóxenu]] —un deriváu de la [[glucosa]]— convertir en [[acedu láctico]] nel [[texíu muscular]] y depués ye resintetizado nel cuerpu y almacenáu como fonte d'enerxía (conocíu como'l [[ciclu de Cori]]). Tamién identificaron l'importante compuestu catalizador llamáu [[glucosa-1-fosfatu|éster de Cori]]. En 2004, Gerty y Carl fueron designaos ''[[National Historic Chemical Landmarks|National Historical Chemical Landmark]]'' (Fitu Históricu Nacional en Química) pola [[American Chemical Society]], en reconocencia al so trabayu nel esclarecimiento del [[Metabolismu de carbohidratos|metabolismu de los carbohidratos]].<ref name="carbohydratemetabolism">{{cita web|url=http://acswebcontent.acs.org/landmarks/landmarks/glucose/glucose.html|títulu=Carl and Gerty Cori and carbohydrate metabolism|editorial=American Chemical Society|fechaaccesu=21 d'agostu de 2010|idioma=inglés}}</ref> En [[1957]], Gerty Cori morrió tres una llucha de diez años cola [[Mielofibrosis con metaplasia mieloide|mieloesclerosis]]. Permaneció activa nel so llaboratoriu d'investigación hasta'l final. Recibió reconocencia polos sos llogros al traviés de múltiples premios y honores. == Biografía == === Primeros años y matrimoniu === [[Ficheru:Carl Ferdinand Cori.jpg|thumb|170px|left|[[Carl Cori]] maríu y collaborador de Gerty.]] Gerty Theresa Radnitz nació nel senu d'una familia [[xudía]] de Praga el 15 d'agostu de 1896. El so padre, Otto Radnitz, foi un [[químicu]] que se convirtió en xerente d'una refinería d'azucre dempués d'inventar un esitosu métodu de refinación. La so madre, que cuntaba ente los sos amigos a [[Franz Kafka]], yera una muyer culto y sofisticao.<ref name="Ginsberg"/> Realizó los primeros estudios en casa con profesores particulares y darréu foi inscrita nun colexu pa neñes, cuando tenía 16 años d'edá decidió que quería ser [[médicu]]. Animada por un tíu maternu, profesor de [[Pediatría]] na universidá, estudió y aprobó l'exame d'almisión de la universidá p'asistir a la escuela de [[Medicina]].<ref name="Larner" /> Foi almitida na Facultá de Medicina de la [[Universidá Carolina|Universidá alemana Carl Ferdinand]] en Praga en 1914 y llogró el Doctoráu en Medicina en 1920. Mientres estudiaba na universidá conoció a Carl Cori, quien darréu se sintió atraíu pol so encantu, vitalidá, sentíu del humor y el so amor pola naturaleza y el montañismo».<ref name="Larner">{{cita web|url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:QvPvYjbqaCsJ:books.nap.edu/html/biomems/gcori.pdf+Gerty+Theresa+Cori&hl=en&gl=us&pid=bl&srcid=ADGEESiF5EqmvrHoz5Kevg0GpC8sIjQKQWbB9DvJryEMJorpkN_wqg8uC4qpn1HIcbNPJ6EFn_tn2EwpZ748Aia-5rYFk76cnAyytrzDprbeWjiBoLKzN01L8x3dn_V4Na_NnqWMb4Q-&sig=AHIEtbQz8dSqsm3Hm9TMmKSLj2AioWYPig|títulu=Gerty Theresa Cori|apellíu=Larner|nome=Joseph|añu=1992|editorial=National Academy of Sciences|páxina=113, 124, 125|fechaaccesu=20 d'agostu de 2010|idioma=inglés}}</ref> Casar en 1920, dempués de graduase, y Gerty convertir al [[catolicismu]], que yera la relixón de Carl. Dempués de la boda camudar a [[Viena]], [[Austria]], onde Gerty pasó los siguientes dos años trabayando nel Children's Carolinen Hospital, mientres Carl trabayaba nun llaboratoriu.<ref name="Larner"/> Mientres la so estancia nel hospital trabayó na unidá de Pediatría y amás llevó a cabo investigaciones nel campu de la regulación de la temperatura, el comparativu de temperatures antes y dempués del tratamientu de patoloxía tiroidea y publicó artículos sobre [[hematología|trastorno del sangre]].<ref name="Ginsberg"/> La vida volvióse bien difícil dempués de la [[Primer Guerra Mundial]], Gerty inclusive sufrió [[xeroftalmía]] —una enfermedá de los güeyos causada por defectu de [[vitamina A]]—, causada pola severu desnutrición que-y provocó la escasez d'alimentos. Estos problemes, xuntu col creciente [[antisemitismu]], contribuyeron a que la pareya decidiera abandonar Europa.<ref name="flyinghopping">{{cita web|url=http://www.chemheritage.org/women_chemistry/body/cori.html|títulu=Flying, Hopping and Rolling|apellíu=Chemical Heritage Foundation|editorial=Hemheritage.org|fechaaccesu=20 d'agostu de 2010|idioma=inglés}}</ref> === Emigración a Estaos Xuníos y carrera === En 1922, emigraron a los [[Estaos Xuníos]] —Gerty seis meses dempués de Carl, por cuenta de la dificultá pa llograr un emplegu— pa dedicase a la investigación médica nel State Institute for the Study of Malignant Diseases —Institutu Estatal pal Estudiu d'Enfermedaes Malines, anguaño [[Roswell Park Cancer Institute]]— en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. En 1928, convertir en [[Naturalización|ciudadanos naturalizaos]] de los Estaos Xuníos.<ref name="National Library of Medicine"/><ref name="coribio">{{cita web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1947/cori-cf-bio.html|títulu=Nobel Lectures – Physiology or Medicine 1942–1962|añu=1964|editorial=Elsevier Publishing Company|fechaaccesu=20 d'agostu de 2010|idioma=inglés}}</ref> Anque yeren desanimaos a trabayar xuntos en Roswell, siguieron faciéndolo, y especializáronse na investigación del [[Metabolismu de carbohidratos|metabolismu de los carbohidratos]]. Taben particularmente comenenciudos en cómo se metaboliza la [[glucosa]] nel cuerpu humanu y nes hormones que regulen esti procesu.<ref name="Larner"/> Publicaron cincuenta artículos mientres tuvieron en Roswell, presentaben en calidá de primer autor a quien fixera la mayor parte de la investigación pa un determináu estudiu. Gerty Cori publicó once artículos como únicu autor. En 1929, propunxeron el ciclu teóricu que más tarde-yos fixo ganar el [[Premiu Nobel]], el [[ciclu de Cori]].<ref name="National Library of Medicine">{{cita web|url=http://www.nlm.nih.gov/changingthefaceofmedicine/physicians/biography_69.html|títulu=Dr. Gerty Theresa Radnitz Cori|apellíu=National Library of Medicine|editorial=Nih.gov|fechaaccesu=20 d'agostu de 2010|idioma=inglés}}</ref> El ciclu describe la forma en que'l cuerpu humanu utiliza delles reacciones químiques nel texíu muscular, pa romper carbohidratos como'l glucóxenu —un deriváu de la glucosa— n'acedu láctico, mientres coles mesmes sintetícense otros.<ref name="flyinghopping"/> Los Cori dexaron Roswell dempués de publicar el so trabayu sobre'l metabolismu de los carbohidratos. Delles universidaes ufiertáron-y una posición a Carl, pero negar a contratar a la so esposa. Mientres una de les entrevistes, Gerty foi informada que se consideraba «poco estauxunidense» qu'una pareya de maríos trabayara xuntos.<ref name="Ginsberg"/> En 1931, camudar a [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]], [[Missouri]], onde-y ufiertaron a Carl un puestu como investigador na Escuela de Medicina de la [[Universidá Washington en Saint Louis|Universidá de Washington]]. A pesar de los sos antecedentes, a Gerty ufiertáron-y solamente un puestu como investigador asociáu, con un sueldu que correspondía a la décima parte de lo que ganaba Carl,<ref>{{cita web|url=http://beckerexhibits.wustl.edu/mowihsp/bios/cori.htm|títulu=Gerty Theresa Cori (1896–1957)|apellíu=Washington University School of Medicine, St. Louis, Missouri|editorial=Bernard Becker Medical Library|fechaaccesu=27 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> amás alvirtiéronlu que podía perxudicar la carrera del so home.<ref name="National Library of Medicine"/> En 1943, foi nomada profesor acomuñáu d'investigación en [[Bioquímica]] y [[Farmacoloxía]]. Meses primero que ganara'l Premiu Nobel foi xubida a profesor titular, cargu qu'ocupó hasta la so muerte en 1957.<ref name=BernardBeckerMedicalLibrary2>{{cita web|url=http://beckerexhibits.wustl.edu/mowihsp/bios/cori.htm|títulu=Gerty Theresa Cori (1896-1957)|apellíu=Washington University School of Medicine|editorial=Bernard Becker Medical Library|fechaaccesu=16 d'ochobre de 2010|idioma=inglés}}</ref> Siguieron trabayando en collaboración na Universidá de Washington. Nos sos analises con músculu de xaronca molíu, afayaron un compuestu entemediu que dexaba la degradación del glucóxenu, llamáu [[glucosa-1-fosfatu]], agora conocíu como'l éster de Cori.<ref name="flyinghopping"/> Establecieron la estructura del compuestu, identificaron la [[enzima]] que cataliza la so formación química, la [[glucóxenu fosforilasa]], y demostraron que'l éster de Cori ye'l pasu inicial na conversión del carbohidrato glucóxenu en glucosa —del qu'esisten grandes cantidaes nel fégadu—.<ref name="Coriester">{{cita web|url=http://acswebcontent.acs.org/landmarks/landmarks/glucose/synthesis.html|títulu=Washington University, the "Cori ester," and the synthesis of glycogen|editorial=American Chemical Society|fechaaccesu=27 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> Tamién puede ser l'últimu pasu na conversión de la glucosa sanguínea en glucóxenu, yá que ye un procesu reversible.<ref>{{cita web|url=http://www.nobel-winners.com/Medicine/carl_and_gerty_cori.html|títulu=Carl Ferdinand & Gerty Theresa Cori|editorial=nobel-winners.com|fechaaccesu=27 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> Gerty y Carl realizaron la mayor parte del so trabayu en collaboración, incluyíu'l que finalmente los llevó a ganar el [[Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina]] en [[1947]], pol so descubrimientu del procesu de la conversión catalítica del glucóxenu». Compartieron el premiu col [[Fisioloxía|fisiólogo]] [[arxentín]] [[Bernardo Houssay]], quien foi gallardoniáu pol so descubrimientu del papel que desempeña la hormona del lóbulu anterior de la [[hipófisis]] nel metabolismu del azucre».<ref>{{cita web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1947/index.html|títulu=The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1947|editorial=Nobelprize.org|fechaaccesu=27 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> Prosiguieron cola investigación pa esclariar los mecanismos del metabolismu de los carbohidratos y llograron meyores na comprensión de la conversión reversible del azucre y l'almidón, los sos afayos resultaron cruciales nel desenvolvimientu de nuevos tratamientos pa la [[diabetes]].<ref name="carbohydratemetabolism+">{{cita web|url=http://acswebcontent.acs.org/landmarks/landmarks/glucose/glucose.html|títulu=Carl and Gerty Cori and carbohydrate metabolism|editorial=American Chemical Society|fechaaccesu=27 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> === Últimos años, muerte y remembranzas === Xustu antes de ganar el Premiu Nobel y mientres taben nun viaxe pa prauticar esguilada, los Cori afayaron que Gerty taba enferma de [[Mielofibrosis con metaplasia mieloide|mieloesclerosis]], una enfermedá mortal de la [[migollu óseu]].<ref name="Ginsberg" /> Por cuenta d'esto, precisó costantemente recibir tresfusiones sanguínees y más palantre foi sometida a una [[Cuayu#Esplenectomía|esplenectomía]]. A pesar de los sos problemes de salú caltúvose activa y atollóse nel estudiu de les [[glucogenosis]], tamién llamaes enfermedaes por almacenamientu de glucóxenu, que fueron la tema del últimu artículu que publicó.<ref name="CSU">{{cita web |url=http://www.csupomona.edu/~nova/scientists/articles/cori.html |títulu= Gertrude 'Gerty' Cori |fechaaccesu= 16 d'ochobre de 2010 |editorial = California State Polytechnic University, Pomona |idioma = inglés|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.csupomona.edu/~nova/scientists/articles/cori.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Lluchó mientres diez años cola enfermedá mientres siguía col so trabayu científicu, que solo menguó mientres los sos últimos meses de vida. Morrió na so casa'l [[26 d'ochobre]] de [[1957]], a la edá de 61 años.<ref name="Ginsberg">{{cita web|url=http://portal.acs.org/portal/acs/corg/content?_nfpb=true&_pageLabel=PP_ARTICLEMAIN&node_id=926&content_id=CTP_004449&use_sec=true&sec_url_var=region1&__uuid=dc23aadd-1387-499d-90b3-2eeea51c3859#P70_18112|títulu=Carl and Gerty Cori and Carbohydrate Metabolism|apellíu=Ginsberg|nome=Judah|editorial=American Chemical Society|fechaaccesu=27 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> Sobreviviéron-y el so maríu y el so únicu fíu, Thomas Cori.<ref name="flyinghopping"/> Mientres el serviciu funerariu, el [[científicu]] [[España|español]] y tamién gallardoniáu col Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina, [[Severo Ochoa]], dixo: {{cita|«Gerty, pa toos nós, foi un ser humanu d'una gran fondura espiritual. Modesta, atenta, arrogante y cariñosa a un grau superlativu y una amante de la naturaleza y l'arte».<ref name="CSU" />}} Dos meses más tarde, nun homenaxe póstumu realizáu na Universidá de Washington, [[Bernardo Alberto Houssay|Bernardo Houssay]], el [[Fisioloxía|fisiólogo]] [[arxentín]] que compartió'l Nobel colos Cori, espresó nun discursu: {{cita|«La vida de Gerty Cori foi un noble exemplu de dedicación a un ideal, la meyora de la ciencia y pal beneficiu de la humanidá. La encantadora personalidá de Gerty Cori, tan rica en cualidaes humanes, ganóse l'amistá y l'almiración de tolos que tuvieron el privilexu de conocela. [...] El so nome ta grabáu pa siempres nos añales de la ciencia y la so alcordanza va ser apreciáu poles sos munchos amigos mientres teamos vivos».<ref>{{cita web |url=http://beckerexhibits.wustl.edu/mowihsp/bios/HoussayMemCori.htm |títulu= Bernardo A. Houssay Memorial to Gerty Theresa Cori |fechaaccesu = 16 d'ochobre de 2010 |autor = Houssay, Bernardo A. |fecha= 15 d'avientu de 1957 |editorial = Bernard Becker Medical Library |idioma = inglés}}</ref>}} == Premios y reconocencies == En 1947, Gerty Cori convertir na tercer muyer nel mundu, y la primera estauxunidense, en ganar un [[Premiu Nobel]] de [[Ciencia|Ciencies]], el receptores anteriores fueron [[Marie Curie]] y [[Irène Joliot-Curie]]. Amás foi la primer muyer en ser gallardoniada col [[Premiu Nobel en Fisioloxía o Medicina|Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina]].<ref name="factsphysmed">{{cita web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/shortfacts.html|títulu=Facts on the Nobel Prize in Physiology or Medicine|editorial=Nobelprize.org|fechaaccesu=29 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> El [[Cori (cráter)|cráter Cori]] na lluna foi nomáu nel so honor.<ref>{{cita web|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/AdvanceSearch2.jsp|títulu=Gazetteer of Planetary Nomenclature|editorial=usgs.gov|fechaaccesu=17 de xunu de 2010}}</ref> Tamién comparte una estrella col so maríu Carl nel [[St. Louis Walk of Fame]].<ref>{{cita web|url=http://www.stlouiswalkoffame.org/inductees/?view=achievement|títulu=St. Louis Walk of Fame Inductees|apellíu=St. Louis Walk of Fame|editorial=stlouiswalkoffame.org|fechaaccesu=29 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Glucose 1-phosphate.svg|thumb|right|Fórmula correuta de la [[glucosa-1-fosfatu]] —éster de Cori— que s'imprimió con un error nuna [[estampilla]] del [[Serviciu Postal de los Estaos Xuníos]].]] Gerty foi honrada cola espedición d'una estampilla del [[Serviciu Postal de los Estaos Xuníos]] n'abril de [[2008]].<ref name="Keim">{{cita web|url=http://www.wired.com/wiredscience/2008/01/us-postal-servi/|títulu=U.S. Postal Service Gets Scientific With New Stamps|apellíu=Keim|nome=Brandon|fecha=10 de xineru de 2008|editorial=wired.com|fechaaccesu=29 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> La ''Associated Press'' reportó que'l sellu de 41 centavos contenía un error d'impresión na fórmula química de la [[glucosa-1-fosfatu]]. La estampilla foi distribuyida a pesar del error.<ref name="Associated Press">{{cita web|url=http://www.foxnews.com/wires/2008Jan15/0,4670,StampChemical,00.html|títulu=Stamp Honoring Biochemist Bears Error|apellíu=Associated Press|fecha=15 de xineru de 2008|editorial=Fox News|fechaaccesu=29 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref> La so descripción diz: «[[Bioquímica]] Gerty Cori (1896-1957), en collaboración col so home Carl, realizó importantes descubrimientos, los qu'inclúin un nuevu deriváu de la glucosa, que resolvieron los pasos del [[metabolismu de carbohidratos|metabolismu de los carbohidratos]] y contribuyeron a la comprensión y el tratamientu de la diabetes y otres enfermedaes metabóliques. En 1947, la pareya recibió en forma compartida'l Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina».<ref>{{cita web|url=http://www.usps.com/communications/newsroom/2008/sr08_023.htm|títulu=Four Legends of American Science Now on U.S. Postage Stamps|apellíu=United States Postal Service|fecha=6 de marzu de 2008|editorial=usps.com|fechaaccesu=29 de setiembre de 2010|idioma=inglés|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.usps.com/communications/newsroom/2008/sr08_023.htm|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Los otros científicos qu'apaecieron na serie «American Scientists» fueron el [[químicu]] [[Linus Pauling]], l'[[astrónomu]] [[Edwin Hubble]] y el [[físicu]] [[John Bardeen]]. En 1948, Gerty foi gallardoniada cola [[Medaya Garvan-Olin]], una condecoración en reconocencia pola so distinguida llabor en Química que s'da a les muyeres químiques estauxunidenses.<ref>{{cita web|url=http://portal.acs.org/portal/acs/corg/content?_nfpb=true&_pageLabel=PP_ARTICLEMAIN&node_id=1319&content_id=CTP_004521&use_sec=true&sec_url_var=region1&__uuid=|títulu=Francis P. Garvan-John M. Olin Medal|editorial=American Chemistry Society|fechaaccesu=16 d'ochobre de 2010|idioma=inglés}}</ref> Foi nomada pol presidente [[Harry S. Truman]] como miembru de la xunta del [[National Science Foundation]], cargu qu'ocupó hasta la so muerte.<ref name=BernardBeckerMedicalLibrary2/> Tamién foi escoyida miembru de l'[[Academia Nacional de Ciencies d'Estaos Xuníos]], la cuarta muyer en recibir l'honor.<ref name="Gardner">{{cita web|url=http://www.the-aps.org/education/k12curric/pdf/cori.pdf|títulu=Gerty Cori, Biochemist, 1896-1957|apellíu=Gardner|nome=A. L.|añu=1997|obra=Women Life Scientists: Past, Present, and Future – Connecting Role Models to the Classroom Curriculum|editorial=American Physiological Society|fechaaccesu=16 d'ochobre de 2010|idioma=inglés|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.the-aps.org/education/k12curric/pdf/cori.pdf|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> En 2004, Gerty y Carl fueron designaos ''[[National Historic Chemical Landmarks|National Historical Chemical Landmark]]'' (Fitu Históricu Nacional en Química) pola [[American Chemical Society]], en reconocencia al so trabayu nel esclarecimiento del [[Metabolismu de carbohidratos|metabolismu de los carbohidratos]].<ref name="carbohydratemetabolism" /> == Ver tamién == * [[Muyeres ganadores del Premiu Nobel|Llista de muyeres ganadores del Premiu Nobel]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Llectura complementaria == * {{cita llibru|apellíos=Leroy|nome=Francis |títulu=A century of Nobel Prizes recipients: chemistry, physics, and medicine|url=https://books.google.com/?id=8DjwaFWE4fYC&printsec=frontcover&q|añu=2003|editorial=CRC Press|isbn=0824708768|ref=Leroy}} * {{cita llibru|apellíos=McGrayne|nome=Sharon Bertsch |títulu=Nobel Prize Women in Science: Their Lives, Struggles and Momentous Discoveries|añu=2001|editorial=National Academy Press|isbn=0309072700}} == Enllaces esternos == {{Traducíu ref|en|en=inglés|Gerty Cori|trad=total}} * {{cita web|url= http://portal.acs.org/portal/acs/corg/content?_nfpb=true&_pageLabel=PP_ARTICLEMAIN&node_id=926&content_id=CTP_004449&use_sec=true&sec_url_var=region1&__uuid=dc23aadd-1387-499d-90b3-2eeea51c3859|títulu= Carl y Gerty Cori y el metabolismu de los carbohidratos|editorial = [[American Chemical Society]]|idioma = inglés}} * {{cita web|url= http://beckerexhibits.wustl.edu/mowihsp/words/CoriEssay.htm|títulu= Glories of the Human Mind|autor = Cori, Gerty|editorial = Bernard Becker Medical Library|idioma = inglés}} * {{cita web|url= http://beckerexhibits.wustl.edu/mowihsp/bios/corimem.htm|títulu= Gerty Cori Memorabilia |editorial = Bernard Becker Medical Library|idioma = inglés}} * {{cita web|url= http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1947/cori-lecture.pdf|títulu= Polysaccharide phosphorylase - Nobel Lectures|autor = Cori, Carl y Cori, Gerty|fecha= 11 d'avientu de 1947|editorial = Nobelprize.org|idioma = inglés}} {{Socesión | títulu= [[Ficheru:Nobel prize medal.svg|20px|center]][[Premiu Nobel de Fisioloxía o Medicina]] | periodu = [[1947]] | predecesor = [[Hermann Joseph Muller]] | socesor = [[Paul Hermann Müller]] }} {{Tradubot|Gerty Cori}} {{NF|1893|1957|Cori, Gerty Theresa}} [[Categoría:Premiu Nobel en Fisioloxía o Medicina]] [[Categoría:Premiu Nobel d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Premiu Nobel d'Austria]] [[Categoría:Persones de Praga]] [[Categoría:Bioquímicos y bioquímiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] gi7ecmtiyd4fg52k0sxkzml1rqa7f2b 0 92574 3699254 3689326 2022-07-25T06:17:50Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Correxir}} {{Organización}} La '''''National Hockey League''''' o '''NHL''' (en [[idioma francés|francés]] ''Amieste nationale de ḥoquei'' - ''LNH'', traducíu al [[idioma asturianu|asturianu]] como ''Lliga nacional de ḥoquei'') ye una lliga profesional [[América del Norte|norteamericana]] de [[ḥoquei sobre xelu]], formada por clubes d'[[Estaos Xuníos]] y [[Canadá]]. Esta lliga fundóse oficialmente'l [[26 de payares]] de [[1917]] en [[Montreal]] ([[Canadá]]), a partir de cuatro equipos procedentes d'un campeonatu anterior creáu en [[1909]], la ''[[National Hockey Association]]''.<ref name="entamu">{{Cita web |url=http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=a1ARTA0005623 |títulu=National Ḥoquei League |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |editor=The Canadian Encyclopedia |idioma=inglés}}</ref><ref name="vezina">{{Cita web |url=http://www.legendsofhockey.net/html/spot_oneononep194512.htm |títulu=One on one with Georges Vezina |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |editor=The Hockey Legends |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.legendsofhockey.net/html/spot_oneononep194512.htm|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref><ref name="washington">{{Cita web |url=http://capitals.nhl.com/club/page.htm?id=42885 |títulu=Early Leagues and the Birth of the NHL |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |editor=[[Washington Capitals]] |idioma=inglés}}</ref> Orixinalmente tolos clubes yeren canadienses, hasta qu'en [[1924]] espandir a [[Estaos Xuníos]]. Dende 1942 hasta 1967, la lliga tuvo solamente seis equipos: los [[Boston Bruins]], [[Chicago Black Hawks]], [[Detroit Red Wings]], [[Montreal Canadiens]], [[Toronto Maple Leafs]] y [[New York Rangers]]. La NHL aumentó la cantidá d'equipos a 12 na temporada 1967, 18 equipos en 1974 y 21 equipos en 1979, mientres caltenía una intensa rivalidá cola [[World Hockey Association]] na década de 1970. La NHL apuéstase anguaño ente 31 equipos: siete de Canadá y 24 d'Estaos Xuníos. La metá de los xugadores son canadienses, un cuartu son estauxunidenses y los demás son estranxeros, provenientes na so mayoría de Rusia, República Checa, Suecia y Finlandia. El campeón de la fase final gana la [[Stanley Cup]], el troféu deportivu profesional más antiguu d'[[América del Norte]], creáu en 1893.<ref name="stanleycup">{{Cita web |url=http://www.nhl.com/cup/fun_facts.html |títulu=Stanley Cup Fun Facts |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |editor=National Hockey League |idioma=inglés}}</ref> Los equipos más esitosos fueron Montreal con 24 títulos, Toronto con 13, Detroit con 11, Boston y Chicago con seis, y [[Edmonton Oilers]] y [[Pittsburgh Penguins]] con 5. La NHL ta considerada pola [[Federación Internacional de Ḥoquei sobre Xelu]] como la lliga más importante del mundu nel so deporte.<ref name="iihfligas">{{Cita web |url=http://www.iihf.com/iihf-home/the-iihf/100-year-anniversary/100-top-stories/story-49.html |títulu=NHL-lockout floods European leagues with 388 players |fechaaccesu=7 de payares de 2008 |editor=[[Federación Internacional de Ḥoquei sobre Xelu]] |idioma=inglés}}</ref> Amás, ye una de les cuatro Grandes Lligues deportives qu'esisten n'[[América del Norte]], xunto a la [[National Basketball Association]] ([[baloncestu]]), la [[National Football League]] ([[fútbol americanu]]) y la [[Grandes Lligues de Béisbol|MLB]] ([[béisbol]]).<ref name="wsj">{{Cita web |url=http://online.wsj.com/article/SB124166336985294745.html |títulu=The Four Sports Commissioners Weigh In |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |fecha=7 de mayu de 2009 |editor=[[Wall Street Journal]] |idioma=inglés}}</ref> == Estructura de la temporada == {{EquiposNHL|File:NHL_teams_and_conferences_map_-_2013-2014_realignment.svg}} Hasta la temporada 2012-2013, la National Hockey League tuvo compuesta por trenta franquicies, partíes en seis divisiones de cinco equipos caúna. Pola [[Conferencia Este (NHL)|Conferencia Este]] atopábense les divisiones del [[División Atlánticu (NHL)|Atlánticu]], [[División Noreste de la NHL|Nordés]] y [[División Sudeste de la NHL|Sudeste]]. Pola [[Conferencia Oeste (NHL)|Conferencia Oeste]], taben la división [[División Noroeste de la NHL|Noroeste]], [[División Central de la NHL|Central]] y [[División Pacíficu de la NHL|Pacíficu]]. Pa la temporada 2013-2014, los trenta franquicies fueron reorganizaes en cuatro divisiones: Divisiones Pacíficu y Central, pa la Conferencia del Oeste; División Atlánticu y Metropolitana, pa la Conferencia del Este. El criteriu pa partir a los equipos en cada división ye xeográficu. El tornéu ta estremáu en lliga regular, onde xueguen tolos clubes, y una fase final pol títulu, onde se clasifiquen los ocho meyores de cada conferencia. === Lliga regular === Cada equipu apuesta 82 partíos na temporada regular, 41 a casa y 41 fuera.<ref name="rivalidaes">{{Cita web |url=http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/features/schedule_changes.html |títulu=NHL ramps up rivalries |fechaaccesu=9 de xunetu de 2011 |fecha=27 de xunetu de 2005 |editor=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/20051102044256/http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/features/schedule_changes.html|fechaarchivu=2 de payares de 2005}}</ref> Esta fase del tornéu suel celebrase dende [[ochobre]] y hasta [[abril]]. Equipos na Conferencia Este xuega 4 partíos contra cada unu de los sos adversarios de la mesma división, un total de 30 alcuentros. A estos tien de sumase trés partíos contra cada unu de los 8 equipos de la mesma conferencia (24 partíos). Equipos na Conferencia Oeste xuega 4 ó 5 partíos contra cada unu de los sos adversarios de la mesma división, un total de 26 o 29 alcuentros, cola esceición d'un equipu de cada división que xuega un partíu menos. A estos tien de sumase trés partíos contra cada unu de los 6 o 7 equipos de la mesma conferencia (21 ó 24 partíos), sacante por un equipu en cada división enfréntense 4 partíos. Tolos equipos xueguen dos partíos contra los equipos de la so otra conferencia.<ref name="rivalidaes"/> Los partíos xugar en tres periodos de 20 minutos. Si a la fin persiste l'empate, xuégase una prórroga de cinco minutos y, si fuera necesariu, tiros penales.<ref name="normastiempo">{{Cita web |url=http://www.nhl.com/ice/page.htm?id=26488 |títulu=NHL Official Rules |fechaaccesu=9 de xunetu de 2011 |editor=National Hockey League |idioma=inglés}}</ref> El vencedor del partíu recibe dos puntos por victoria. Puede dase un puntu al equipu que perdió, si esti cayó ganáu na prórroga o nos tiros de penalti. Si l'equipu pierde dientro del tiempu reglamentariu, nun recibe puntos.<ref name="normastiempo"/> Al términu de la temporada regular, l'equipu que queda primero na so división consigue un Campeonatu de División. El restu de los equipos apuéstense les places disponibles pa la fase final pola [[Stanley Cup]]. En cada conferencia hai dos divisiones y namái ocho places pa la fase final. === Fase final pola Stanley Cup === Na fase final pola [[Stanley Cup]] (n'inglés, ''play-off''), que se celebra ente [[abril]] y [[xunu]], los equipos enfrentar a rondes eliminatories al meyor de siete partíos. En cada división el primer equipu enfrentar al cuartu, el segundu al terceru. El ganador de la división col mayor récor de conferencia enfréntase'l segundu wild-card y l'otru ganador al primera wild-card. Tien ventaya de campu l'equipu meyor asitiáu na temporada regular. A diferencia de la temporada regular, si hai un empate al términu del tiempu reglamentariu namái se puede desempatar por [[Muerte súbita (deporte)|muerte súbita]], en periodos de 20 minutos. Dos ganadores en cada división enfrentar nos Finales de División. Vencedores de cada división enfrentar nos Finales de Conferencia. El vencedores de cada conferencia llogren un Campeonatu de Conferencia, y enfréntense na final pola Stanley Cup al meyor de siete partíos. == Equipos == La National Hockey League cuenta anguaño con 31 equipos, de los cualos siete tán en [[Canadá]] y 24 n'[[Estaos Xuníos]]. La mayoría de les franquicies tán asitiaes nel norte y nordeste d'[[América del Norte]], zones onde tradicionalmente hai una mayor afición al ḥoquei sobre xelu. Nos últimos años el tornéu espandióse al sur d'Estaos Xuníos. Solo hai dos clubes que siguen esistiendo dende la fundación de la NHL en [[1917]]: [[Montreal Canadiens]] y [[Toronto Maple Leafs]] —fundáu como ''Toronto Arenas''—.<ref name="orixinales2">{{Cita web |url=http://www.usatoday.com/sports/scores107/107307/NHL772921.htm |títulu=Matt Stajan scores with 1:34 left in 3rd and Maple Leafs beat Canadiens 3-2 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |fecha=11 de marzu de 2011 |editor=[[USA Today]]}}</ref> El primer equipu estauxunidense que se creó foi [[Boston Bruins]] ([[1924]]), que tamién sigue n'activu.<ref name="charlesadams">{{Cita web |url=http://www.legendsofhockey.net/LegendsOfHockey/jsp/LegendsMember.jsp?mem=b196001&type=Builder&page=bio&list=ByName#photo |títulu=Charles Adams |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |editor=Legends of Hockey |idioma=inglés}}</ref> L'equipu que más [[Stanley Cup]] ganó ye [[Montreal Canadiens]], con 24 títulos. === Conferencia Este === {{AP|Conferencia Este (NHL)}} {|cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; text-align: left; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align="center" bgcolor="y0y0y0" ! scope=col width="80" | División ! scope=col width="160" | Equipu !scope=col width="200" | Ciudá !scope=col width="160" | Estadiu !scope=col | Capacidá !scope=col | Fundación <br /> Entrada !scope=col |Título <br /> (últimu títulu) |- ! scope="row" style=background:#FFDDFF rowspan=8 |[[División Metropolitana de la NHL|Metropolitana]] |[[Carolina Hurricanes]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Raleigh (Carolina del Norte)|Raleigh]] ([[Carolina del Norte]]) |[[PNC Arena]] |{{formatnum:18,680}} |1972-73 (WHA)<br />(1979-80)* |1 (2006) |- |[[Columbus Blue Jackets]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Columbus (Ohio)|Columbus]] ([[Ohio]]) |[[Nationwide Arena]] |{{formatnum:18,500}} |2000-01 |0 |- |[[New Jersey Devils]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Newark (New Jersey)|Newark]] ([[Nueva Jersey]]) |[[Prudential Center]] |{{formatnum:17,625}} |1974-75* |3 (2003) |- |[[New York Islanders]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Brooklyn]] ([[Estáu de Nueva York|Nueva York]]) |[[Barclays Center]] |{{formatnum:15,795}} |1972-73 |4 (1983) |- |[[New York Rangers]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Nueva York]] ([[Estáu de Nueva York|Nueva York]]) |[[Madison Square Garden]] |{{formatnum:18,200}} |1926-27 |4 (1994) |- |[[Philadelphia Flyers]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Filadelfia]] ([[Pennsylvania]]) |[[Wells Fargo Center]] |{{formatnum:19,545}} |1967-68 |2 (1975) |- |[[Pittsburgh Penguins]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Pittsburgh]] ([[Pennsylvania]]) |[[PPG Paints Arena]] |{{formatnum:18,087}} |1967-68 |5 (2017) |- |[[Washington Capitals]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Washington DC]] |[[Capital One Arena]] |{{formatnum:18,377}} |1974-75 |1! (2018) |- ! scope="row" rowspan="8" style="background-color:#DDDDFF"| [[División Atlánticu (NHL)|Atlánticu]] |[[Boston Bruins]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Boston]] ([[Massachusetts]]) |[[TD Garden]] |{{formatnum:17,565}} |1924-25 |6 (2011) |- |[[Buffalo Sabres]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] ([[Estáu de Nueva York|Nueva York]]) |[[KeyBank Center]] |{{formatnum:18,690}} |1970-71 |0 |- |[[Detroit Red Wings]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Detroit]] ([[Michigan]]) |[[Little Caesars Arena]] |{{formatnum:20,000}} |1926-27 |11 (2008) |- |[[Florida Panthers]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Sunrise (Florida)|Sunrise]] ([[Florida]]) |[[BB&T Center]] |{{formatnum:19,452}} |1993-94 |0 |- |[[Montreal Canadiens]] |{{bandera|Canadá}} [[Montreal]] ([[Quebec]]) |[[Centre Bell]] |{{formatnum:21,273}} |1917-18 |24 (1993) |- |[[Ottawa Senators]] |{{bandera|Canadá}} [[Ottawa]] ([[Ontario]]) |[[Canadian Tire Centre]] |{{formatnum:19,153}} |1992-93 |0 |- |[[Tampa Bay Lightning]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Tampa]] ([[Florida]]) |[[Amalie Arena]] |{{formatnum:19,798}} |1992-93 |1 (2004) |- |[[Toronto Maple Leafs]] |{{bandera|Canadá}} [[Toronto]] ([[Ontario]]) |[[Air Canada Centre]] |{{formatnum:18,819}} |1917-18 |13 (1967) |} === Conferencia Oeste === {{AP|Conferencia Oeste (NHL)}} {|cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; text-align: left; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align="center" bgcolor="y0y0y0" ! scope=col width="80" | División ! scope=col width="160" | Equipu !scope=col width="200" | Ciudá !scope=col width="160" | Estadiu !scope=col | Capacidá !scope=col | Fundación <br /> Entrada !scope=col |Título <br /> (últimu títulu) |- ! scope="row" style=background:#FFE5B4 rowspan=7 | [[División Central de la NHL|Central]] |[[Chicago Blackhawks]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Chicago]] ([[Illinois]]) |[[United Center]] |{{formatnum:20,500}} |1926-27 |6 (2015) |- |[[Colorado Avalanche]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Denver]] ([[Colorado]]) |[[Pepsi Center]] |{{formatnum:18,007}} |1972-73 (WHA)<br />(1979-80)* |2 (2001) |- |[[Dallas Stars]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Dallas]] ([[Texas]]) |[[American Airlines Center]] |{{formatnum:18,532}} |1967-68* |1 (1999) |- |[[Minnesota Wild]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Saint Paul (Minnesota)|Saint Paul]] ([[Minnesota]]) |[[Xcel Energy Center]] |{{formatnum:18,600}} |2000-01 |0 |- |[[Nashville Predators]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Nashville]] ([[Tennessee]]) |[[Bridgestone Arena]] |{{formatnum:17,113}} |1998-99 |0 |- |[[Saint Louis Blues|St. Louis Blues]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]] ([[Missouri]]) |[[Enterprise Center]] |{{formatnum:19,250}} |1967-68 |1 (2019) |- |[[Winnipeg Jets]] |{{bandera|Canadá}} [[Winnipeg]] ([[Manitoba]]) |[[MTS Centre]] |{{formatnum:15,015}} |1999-2000* |0 |- ! scope="row" style=background:#FFFFDD rowspan=8| [[División Pacíficu de la NHL|Pacíficu]] |[[Anaheim Ducks]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Anaheim]] ([[California]]) |[[Honda Center]] |{{formatnum:17,174}} |1993-94 |1 (2007) |- |[[Arizona Coyotes]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Glendale, Arizona|Glendale]] ([[Arizona]]) |[[Gila River Arena]] |{{formatnum:18,000}} |1972-73 (WHA) <br /> (1979-80)* |0 |- |[[Calgary Flames]] |{{bandera|Canadá}} [[Calgary]] ([[Alberta]]) |[[Scotiabank Saddledome]] |{{formatnum:19,289}} |1972-73* |1 (1989) |- |[[Edmonton Oilers]] |{{bandera|Canadá}} [[Edmonton]] ([[Alberta]]) |[[Rogers Place]] |{{formatnum:18500}} |1972-73 (WHA)<br />(1979-80) |5 (1990) |- |[[Los Angeles Kings]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Los Angeles]] ([[California]]) |[[Staples Center]] |{{formatnum:18,118}} |1967-68 |2 (2014) |- |[[San Jose Sharks]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[San José (California)|San José]] ([[California]]) |[[SAP Center at San Jose]] |{{formatnum:17,562}} |1991-92 |0 |- |[[Vancouver Canucks]] |{{bandera|Canadá}} [[Vancouver]] ([[Columbia Británica]]) |[[Rogers Arena]] |{{formatnum:18,810}} |1945-46 (PCHL) <br /> (1970-71) |0 |- |[[Vegues Golden Knights]] |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Las Vegas]] ([[Nevada]]) |[[T-Mobile Arena]] |{{formatnum:17,500}} |2016 <br /> (2017-18) |0 |- |} * Un asteriscu (*) denota un movimientu de franquicia. * Cuatros equipos entró la lliga na temporada 1979-80 dempués l'[[World Hockey Association|Asociación Mundial de Ḥoquei]] terminó les sos operaciones: ** [[Edmonton Oilers]] ** [[Quebec Nordiques]] (movimientu a [[Colorado Avalanche|Denver, Colorado]] en 1995) ** [[Winnipeg Jets (1972-1996)|Winnipeg Jets]] (movimientu a [[Arizona Coyotes|Phoenix, Arizona]] en 1996) ** [[Hartford Whalers]] (movimientu a [[Carolina Hurricanes|Carolina del Norte]] en 1997) * Hai otros equipos que tuvo un movimientu: ** [[Kansas City Scouts]] (movimientu a [[Colorado Rockies (NHL)|Denver, Colorado]] en 1976, movimientu a [[New Jersey Devils|Nueva Jersey]] en 1982) ** [[Atlanta Flames]] (movimientu a [[Calgary Flames|Calgary, Alberta]] en 1980) ** [[California Golden Seals]] (movimientu a [[Cleveland Barons|Cleveland, Ohio]] en 1976, fundíu nos [[Minnesota North Stars]] en 1978) ** Minnesota North Stars (movimientu a [[Dallas Stars|Dallas, Texas]] en 1993) ** [[Atlanta Thrashers]] (movimientu a [[Winnipeg Jets|Winnipeg, Manitoba]] en 2011) == Historia == === Nacencia de la National Hockey League (1917 a 1926) === [[Ficheru:Silver7.jpg|thumb|260px|[[Ottawa Hockey Club]] (nun tien de confundir se colos [[Ottawa Senators]] actuales) foi unu de los cuatro clubes fundadores de la ''National Hockey League''.]] Primero que se creara la ''National Hockey League'', yá s'intentara crear un tornéu profesional de [[ḥoquei sobre xelu]] para [[Canadá]], na so mayoría lligues provinciales y De calter amateur. El campeonatu más importante qu'esistió foi la [[National Hockey Association]] (NHA), creáu en [[1910]] con clubes d'[[Ontario]] y [[Quebec]] y que les sos franquicies pertenecíen a empresarios canadienses.<ref name="nha">{{Cita web |url=http://hockeyleaguehistory.com/National_Hockey_Association.htm |títulu=National Hockey Association |fechaaccesu=13 de xunetu de 2011 |editor=Ḥoquei League History |idioma=inglés}}</ref> El tornéu más importante yera la [[Stanley Cup]], que dende [[1893]] apostábense'l campeones de les distintes lligues qu'esistíen.<ref name="sc1893">{{Cita web |url=http://www2.canada.com/1893+stanley+ring+found+vancouver+attic/1549205/story.html?id=1549205&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed:+canwest/F71+%28canada.com+Sports+News%29 |títulu=1893 Stanley Cup ring found in Vancouver attic |fechaaccesu=13 de xunetu de 2011 |fecha=30 d'abril de 2009 |editor=Canada.com |idioma=inglés}}</ref> En [[1917]], hubo una serie de disputes nel senu de la NHA, ente'l propietariu de [[Toronto Blueshirts]], equipu presidíu pol polémicu empresariu [[Eddie Livingstone]], y los otru cuatro clubes que permanecíen nesa lliga —[[Montreal Canadiens]], [[Montreal Wanderers]], [[Ottawa Hockey Club|Ottawa Senators]] y [[Quebec Bulldogs]]—. Los cuatro clubes decidieron crear una nueva competición profesional, la ''National Hockey League'' (NHL). Les xuntes empezaron el [[22 de payares]],<ref name="vezina"/> y la competición constituyóse oficialmente'l [[26 de payares]] de [[1917]] con [[Frank Calder]] como'l so primer presidente.<ref name="washington"/> Quebec Bulldogs nun pudo competir y foi reemplazáu por una nuevu franquicia, [[Toronto Arenas]] (actuales [[Toronto Maple Leafs]]). De los cuatro debutantes, namái siguen esistiendo güei Canadiens y Maple Leafs. La primer temporada, qu'empezó'l [[19 d'avientu]] de [[1917]], nun tuvo exenta de dificultaes. Montreal Wanderers dexó de xugar a metá de campaña porque'l so estadiu quemóse,<ref name="wanderers">{{Cita web |url=http://www.sportsecyclopedia.com/nhl/monwan/wanderers.html |títulu=Montreal Wanderers |fechaaccesu=12 de xunetu de 2011 |editor=Sports Encyclopedia |idioma=inglés}}</ref> y hubo que siguir con tres clubes hasta que [[Quebec Bulldogs]] tornó en [[1919]].<ref name="quebecbulldogs">{{Cita web |url=http://www.sportsecyclopedia.com/nhl/quebecnha/bulldogs.html |títulu=Quebec Bulldogs |fechaaccesu=12 de xunetu de 2011 |editor=Sports Encyclopedia |idioma=inglés}}</ref> El primer campeón de la NHL foi Toronto Arenas, que de la mesma se fixo cola [[Stanley Cup]] al ganar a los [[Vancouver Millionaires]] de la [[Pacific Coast Ḥoquei Association]].<ref name="primerastanley">{{Cita web |url=http://nhlalumni.net/?pid=partners_nhl |títulu=National Hockey League |fechaaccesu=13 de xunetu de 2011 |editor=NHL Alumni |idioma=inglés}}</ref> En 1918/19 ganó [[Montreal Canadiens]], pero esi añu nun se xugó la Stanley Cup porque'l club quebequense viose afeutáu pola epidemia de [[Gripe español]].<ref name="spanishflu">{{Cita web |url=http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20050216/stanley_cup_killer_flu_050216?s_name=t&non_ads= |títulu=Killer flu caused only other Stanley Cup cancellation |fechaaccesu=13 de xunetu de 2011 |editor=CTV Television Network |idioma=inglés}}</ref> Na [[década de 1920]], la NHL consolidóse como la principal lliga norteamericana, percima del otru tornéu profesional, la [[Western Canada Hockey League]] (WCHL). La so fuerte competencia fizo que los xugadores de ḥoquei sobre xelu fueren los atletes meyor pagaos al respective de otros deportes.<ref name="alberta">{{cita llibru |autor=Sandor, Steven |títulu=The Battle of Alberta |añu=2005 |editorial=Heritage House |id=ISBN 1-894974-01-8 |url=https://books.googleca/books?id=WpI_rzHaT8oC&lpg=PP1&dq=The%20Battle%20of%20Alberta%3A%20A%20Century%20of%20Ḥoquei%27s%20Greatest%20Rivalry&pg=PP1#v=onepage&q&f=true }}</ref> De la mesma, en [[1920]] producióse'l primer treslláu de ciudá d'una franquicia, cuando Quebec Bulldogs camudar a [[Hamilton (Ontario)]] pa convertise en [[Hamilton Tigers]]. La ''Stanley Cup'' tuvo apoderada polos equipos de la NHL sacante en [[1925]] y [[1926]], cuando los [[Victoria Cougars]] de la WCHL proclamáronse campeones. Esi foi l'últimu añu en qu'un equipu ayenu a la NHL facer con esi troféu.<ref name="alberta"/><ref name="cougars">{{Cita web |url=http://www.legendsofhockey.net/LegendsOfHockey/jsp/SilverwareTrophyWinner.jsp?tro=STC&year=1924-25 |títulu=Victoria Cougars |fechaaccesu=13 de xunetu de 2011 |editor=The Hockey Legends |idioma=inglés}}</ref> En tou esi tiempu, la NHL tuvo una rápida espansión. La temporada 1924/25 ampliar a seis clubes, cola creación de [[Montreal Maroons]] y [[Boston Bruins]], la primer franquicia d'[[Estaos Xuníos]].<ref name="bruins">{{Cita web |url=http://bruins.nhl.com/club/page.htm?id=39032 |títulu=The History of the Hub of Ḥoquei |fechaaccesu=13 de xunetu de 2011 |editor=Boston Bruins |idioma=inglés}}</ref> Un añu dempués llegaríen [[Pittsburgh Pirates (NHL)|Pittsburgh Pirates]] y [[New York Americans]], dambos sumíos. L'ésitu del ḥoquei en [[Nueva York]] favoreció la creación d'otra franquicia nesa ciudá per parte del propietariu del [[Madison Square Garden]], que se llamó [[New York Rangers]].<ref name="rangeramerican">{{Cita web |url=http://www.nytimes.com/2003/02/16/nyregion/fyi-359998.html/ |títulu=F.Y.I. |fechaaccesu=22 de xunetu de 2010 |fecha=18 de febreru de 2003 |editor=New York Times |idioma=inglés}}</ref> === Afitamientu y problemes finaniceros (1926 a 1942) === Na temporada 1926/27 la WCHL sumió, y la NHL convirtióse ''de facto'' na única lliga profesional norteamericana.<ref name="siguenimportando">{{Cita web |url=http://sports.espn.go.com/nhl/columns/story?id=2773591 |títulu=Do Orixinal Six teams still matter in the NHL? |fechaaccesu=21 de xunetu de 2010 |fecha=27 de febreru de 2007 |editor=ESPN |idioma=inglés}}</ref> De la mesma, la [[Stanley Cup]] dexó de ser un campeonatu interliga pa ser el máximu troféu de la NHL.<ref name="otawastanley">{{Cita web |url=http://www.legendsofhockey.net/LegendsOfHockey/jsp/SilverwareTrophyWinner.jsp?tro=STC&year=1926-27 |títulu=Ottawa Senators |fechaaccesu=14 de xunetu de 2011 |editor=The Hockey Legends |idioma=inglés}}</ref> Aprovechando la so nueva situación, la lliga espandir a otres ciudaes nel norte de los [[Estaos Xuníos]], cola constitución de [[New York Rangers]], [[Detroit Red Wings|Detroit Cougars]] (actuales Red Wings) y [[Chicago Black Hawks]]. Con una lliga de 10 equipos, crear por primer vegada un sistema por conferencies, cola División canadiense y la División americana, más un ''play-off'' pol títulu.<ref name="siguenimportando"/> Col nuevu sistema, el primer campeón foi [[Ottawa Hockey Club|Ottawa Senators]].<ref name="otawastanley"/> La rápida espansión de la lliga frenar por culpa del [[Crac del 29]] y la [[Gran Depresión]]. La mayoría de clubes tuvieron problemes económicos, rebaxáronse los salarios y produciéronse tresllaos en munches franquicies.<ref name="siguenimportando"/> Pittsburgh Pirates treslladar en [[1930]] a [[Filadelfia]], convertir en [[Philadelphia Quakers]] y sumió un añu dempués. Ottawa Senators camudar en [[1934]] a [[Saint Louis (Missouri)]], camudó'l so nome por [[St. Louis Eagles]] y dexó d'esistir en [[1935]]. De la mesma, [[Montreal Maroons]] cesó les sos operaciones en [[1938]]. A la crisis económica d'América sumóse tamién la [[Segunda Guerra Mundial]], qu'afectó al desenvolvimientu de la NHL. Munchu xugadores —na so mayoría canadienses— tuvieron que cumplir el serviciu militar y llucharon nel frente. [[Montreal Canadiens]] tuvo a puntu de ser treslladáu a [[Cleveland]] ([[Ohio]]) en [[1939]], anque esi movimientu foi frenáu a última hora por un grupu inversor quebequense que mercó'l club.<ref name="canadiens1939">{{cita llibru |autor=Jenish, D'Arcy |títulu=The Montreal Canadiens: 100 Years of Glory |añu=2009 |editorial=Doubleday Canada |id=ISBN 0-385-66325-0 |url=https://books.googleca/books?id=DFLcnuvieV0C&lpg=PP1&dq=Montreal%20Canadiens&pg=PP1#v=onepage&q&f=true }}</ref> Pela so parte, [[New York Americans]] perdió a casi tola so plantía, tuvo que dexar la competición en [[1942]] y nunca más tornó.<ref name="americans">{{Cita web |url=http://www.sportsecyclopedia.com/nhl/nya/nyamericans.html |títulu=New York Americans |fechaaccesu=21 de xunetu de 2010 |editor=Sports Encyclopedia |idioma=inglés}}</ref> === Orixinal Six (1942 a 1967) === [[Ficheru:Maurice richard profile.jpg|thumb|230px|[[Maurice Richard]] llogró 544 goles nos sos 18 temporaes con [[Montreal Canadiens]].]] {{AP|Orixinal Six}} A partir de la temporada 1942/43, la lliga quedó amenorgada a seis equipos: [[Montreal Canadiens]], [[Toronto Maple Leafs]], [[Boston Bruins]], [[Detroit Red Wings]], [[Chicago Black Hawks]] y [[New York Rangers]], toos ellos conocíos como ''Orixinal Six''.<ref name="aboutthesix">{{Cita web |url=http://sportsillustrated.cnn.com/vault/article/magazine/MAG1160762/index.htm |títulu=It's all about the Six |fechaaccesu=21 de xunetu de 2010 |fecha=5 d'ochobre de 2009 |editor=Sports Illustrated |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://sportsillustrated.cnn.com/vault/article/magazine/MAG1160762/index.htm|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> En [[1943]] finó [[Frank Calder]], y nomóse nuevu comisionado a [[Rede Dutton]], quien de la mesma foi reemplazáu por [[Clarence Campbell]], máximu dirixente dende [[1946]] hasta [[1977]]. Mientres 25 temporaes y hasta la temporada 1967/68, la NHL nun aceptó nenguna espansión y quedó concentrada nel noroeste d'[[América del Norte]].<ref name="aboutthesix"/> Los propietarios de los equipos y [[Clarence Campbell]] caltuvieron un sistema zarráu con criterios d'almisión rigorosos, que torgaben la llegada de nuevos clubes.<ref name="aboutthesix"/> Al haber pocos equipos, foi frecuente que dalgunos llegaren a apoderar la lliga y ganaren dellos campeonatos consecutivos. Los más beneficiaos fueron Montreal Canadiens, con diez títulos, y Toronto Maple Leafs con nueve.<ref name="aboutthesix"/> Tamién se potenciaron les rivalidaes, y l'asistencia a los estadios aumentó. Esi periodu caracterizóse amás pola fuerte presencia de xugadores canadienses, en desterciu de deportistes d'otros continentes.<ref name="sterner">{{Cita web |url=http://www.iihf.com/iihf-home/the-iihf/100-year-anniversary/100-top-stories/story-70.html |títulu=Swede Ulf Sterner - the first European in the NHL |fechaaccesu=7 de payares de 2008 |editor=[[Federación Internacional de Ḥoquei sobre Xelu]] |idioma=inglés}}</ref> Orixinalmente, los equipos teníen derechos esclusivos a la de fichar un xugador promesa si ésti atopábase dientro d'una área de 50 milles de distancia dende la sede del club.<ref name="50milles">{{Cita web |url=http://proicehockey.about.com/od/hockeyfaqsandtrivia/f/canadiens.htm |títulu=Did the Montreal Canadiens ever have exclusive rights to players from Quebec? |fechaaccesu=21 de xunetu de 2010 |editor=About.com |idioma=inglés}}</ref> Si'l xugador taba fuera d'esa área, podía axustar con cualquier equipu. Esta norma caltener hasta la introducción del primer [[Draft]] en [[1963]].<ref name="50milles"/> Esto tamién llindó los trespasos ente clubes.<ref name="bambola">{{Cita web |url=http://www.canada.com/topics/sports/story.html?id=5y12c57d-edd6-471b-a526-9c523ca99f06 |títulu=Why we miss the Original Six |fechaaccesu=21 de xunetu de 2010 |editor=Canada.com |idioma=inglés}}</ref> Anque la lliga consolidar nesi tiempu como la primera de ḥoquei sobre xelu en Norteamérica, potenciáronse otros campeonatos nesi deporte, especialmente naquelles zones ensin franquicia na NHL. Unu de los más relevantes foi la [[Western Ḥoquei League]], concentrada nel Oeste d'Estaos Xuníos y Canadá, que funcionó dende [[1952]] hasta [[1974]]. Tamién goció de bona aceptación l'[[American Ḥoquei League]], que más tarde se convirtió nuna lliga menor de la NHL. Nesa dómina hubo deportistes que se convirtieron en lleendes del ḥoquei. En [[1945]] l'atacante de Montreal Canadiens [[Maurice Richard|Maurice "Rocket" Richard]] foi'l primer xugador que llogró 50 goles en 50 partíos, y el primeru qu'algamó los 500 goles en tola so carrera, en [[1957]].<ref name="rocket">{{cita llibru |autor=Melancon, Benoit |títulu=The Rocket: A Cultural History |añu=2009 |editorial=Greystone Books |id=ISBN 978-1-55365-336-3 |url=https://books.googleca/books?id=J0QwOEVsDsAC&lpg=PP1&dq=Maurice%20Richard&pg=PP1#v=onepage&q&f=true }}</ref> Richard foi miembru de la moteyada ''Punch Line'', llinia atacante de Montreal formada tamién por [[Hector Blake]] y [[Elmer Lach]].<ref name="rocket"/> Per parte de [[Detroit Red Wings]] destacó'l trabayu de [[Gordie Howe]], [[Terry Sawchuk]], [[Ted Lindsay]] y [[Rede Kelly]].<ref name="redwingshowe">{{Cita web |url=http://www.redwingalumni.com/legendHowe.html |títulu=Gordie Howe "Mr. Ḥoquei" |fechaaccesu=14 de xunetu de 2011 |editor=Detroit Red Wings |idioma=inglés}}</ref> En Toronto Maple Leafs, la figura del ex xugador [[Conn Smythe]] como propietariu foi clave pal ésitu de la franquicia.<ref name="connsmythe">{{Cita web |url=http://www.legendsofhockey.net/LegendsOfHockey/jsp/LegendsMember.jsp?mem=b195806&type=Builder&page=bio&list=ByName |títulu=Conn Smythe |fechaaccesu=14 de xunetu de 2011 |editor=The Hockey Legends |idioma=inglés}}</ref> === Espansión de la NHL y competencia cola WHA (1967 a 1979) === {{AP|World Hockey Association}} L'ésitu d'otres lligues de ḥoquei sobre xelu y l'interés por sellar alcuerdos televisivos n'Estaos Xuníos fizo que la NHL plantegara crease clubes n'otres ciudaes. Cuando se supo que la Western Ḥoquei League plantegaba convertise nuna lliga profesional que compitiera pola ''Stanley Cup'', la NHL dio en [[1967]] seis franquicies d'espansión, qu'ampliaríen la lliga a 12 clubes.<ref name="siguenimportando"/> La midida supondría tamién la creación d'una nueva división, formada polos debutantes. Esi mesmu añu creóse un sindicatu pa los xugadores, l'[[Asociación de Xugadores de la NHL]] (NHLPA).<ref name="tedlindsay">{{Cita web |url=http://www.thestar.com/sports/ḥoquei/nhl/article/802742--young-ted-lindsay-goes-from-tarrecible-to-venerated |títulu=Young: Ted Lindsay goes from tarrecible to venerated |fechaaccesu=21 de xunetu de 2010 |fecha=30 d'abril de 2010 |editor=The Star |idioma=inglés}}</ref> Na temporada 1967/68 debutaron [[California Seals]], [[Los Angeles Kings]], [[Minnesota North Stars]], [[Philadelphia Flyers]], [[Pittsburgh Penguins]] y [[Saint Louis Blues|St. Louis Blues]].<ref name="siguenimportando"/> Yera la primer vegada que la NHL instalar en ciudaes de la Mariña Oeste. Toles franquicies d'espansión fueron pa ciudaes estauxunidenses, lo que motivó les quexes de los aficionaos canadienses.<ref name="historypeople">{{cita llibru |autor=McKinley, Michael |títulu=Ḥoquei: A People's History |añu=2006 |editorial=McClelland & Stewart |id=ISBN 0-7710-5769-5 |url=https://books.googleca/books?id=fCAL2ysKFWoC&lpg=PP1&dq=Ḥoquei%3A%20A%20People%27s%20History&pg=PP1#v=onepage&q&f=true }}</ref> Por ello, en [[1970]] creáronse dos nueves franquicies qu'aumentaron la categoría a 14 participantes: [[Vancouver Canucks]] y [[Buffalo Sabres]].<ref name="heavenhell">{{cita llibru |autor=Imlach, Punch; Young, Scott |títulu=Heaven and Hell in the NHL |añu=1982 |editorial=Formac Publishing |id=ISBN 0-88780-141-2 |url=https://books.google.com/books?id=AtDSULmiROwC&pg=PA19#v=onepage&q&f=false }}</ref> Dende [[1972]], la National Hockey League tuvo que competir con una nueva lliga profesional, qu'aspiraba a convertise na más importante d'América: la [[World Hockey Association]] (WHA).<ref name="wha72">{{cita llibru |autor=Surden, Scott |títulu=The Complete Historical and Statistical Reference to the World Ḥoquei |añu=1995 |editorial=Xaler Press |id=ISBN 0-9644774-0-8 |url=https://books.google.com/books?id=VUT0v_BSkFoC&lpg=PP1&dq=world%20ḥoquei%20association&pg=PP1#v=onepage&q&f=false }}</ref> Pa consiguir espectadores, esa lliga dio franquicies en ciudaes onde otros torneos nun teníen presencia, dexó que los sos clubes pagaren altos salarios a los meyores xugadores de la NHL, y sondió el mercáu estranxeru.<ref name="wha72"/> Mientres siete años producieron disputa ente dambos campeonatos, qu'en dellos casos terminaron nos tribunales.<ref name="wha72"/> Nesi añu, la NHL xubió a 16 participantes con dos nueves franquicies: [[New York Islanders]] y [[Atlanta Flames]] (que darréu se camudó a [[Calgary]]). La temporada siguiente, debutaron [[Kansas City Scouts]] y [[Washington Capitals]]. A finales de los años 1970, la WHA sufrió graves problemes económicos que dieron cola so disolución en [[1979]].<ref name="wha72"/> La NHL aceptó absorber el campeonatu, y cuatro de los sos seis clubes —[[Edmonton Oilers]], [[Hartford Whalers]], [[Quebec Nordiques]] y [[Winnipeg Jets (1972-1996)|Winnipeg Jets]]— ingresaron a partir de la temporada 1979/80 como franquicies d'espansión. Los propietarios de los otros dos equipos que se quedaron fora, [[Birmingham Bulls]] y [[Cincinnati Stingers]], recibieron una compensación.<ref name="wha72"/> === Dinastíes y apertura internacional (1979 a 1992) === [[Ficheru:Wgretz edit2.jpg|thumb|170px|[[Wayne Gretzky]] ganó cuatro [[Stanley Cup]] con [[Edmonton Oilers]].]] Cola desapaición de [[Cleveland Barons]] en siendo absorbíu por [[Minnesota North Stars]], la NHL quedar con 21 equipos, y la participación estabilizar nesa cifra mientres delles temporaes. Salvo los tresllaos de [[Calgary Flames]] y [[New Jersey Devils]], nun hubo movimientos destacaos y la NHL nun estudió espandise a otros mercaos. Les décades de 1970 y 1980 fueron la dómina de les dinastíes nel ḥoquei sobre xelu americanu. Montreal Canadiens llogró cuatro Stanley Cup consecutives dende [[1976]] hasta [[1979]]. Al añu siguiente, [[New York Islanders]] convertir nel dominador absolutu de la NHL, con cuatro Stanley Cup ente [[1980]] y [[1983]],<ref name="islanders84">{{Cita web |url=http://www.greatesthockeylegends.com/2008/05/1983-islanders-and-oilers-collide.html |títulu=1983: Islanders and Oilers Collide |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |editor=Greatest Ḥoquei Legends |idioma=inglés}}</ref> más l'actuación destacada de xugadores como [[Mike Bossy]], primer atacante qu'igualó la marca de 50 goles en 50 partíos de Maurice Richard.<ref name="mikebossy">{{Cita web |url=http://sportsillustrated.cnn.com/2005/magazine/where.bossy/ |títulu=Where is... Mike Bossy |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |autor=Michael Farber |editor=[[Sports Illustrated]] |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://sportsillustrated.cnn.com/2005/magazine/where.bossy/|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Dempués, [[Edmonton Oilers]] foi quien consiguió cuatro títulos consecutivos dende [[1984]] hasta [[1988]], con un equipu lideráu poles estrelles [[Wayne Gretzky]] y [[Mark Messier]].<ref name="edmontondinastia">{{Cita web |url=http://www.oilersheritage.com/history/dynasty.html |títulu=The Oilers Dynasty Years (1984-1990) |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |editor=[[Edmonton Oilers]] Heritage |idioma=inglés}}</ref> De [[1990]] a [[1992]], el tornéu tuvo apoderáu por [[Pittsburgh Penguins]] de [[Mario Lemieux]]. Unu de los fechos más descatados a finales de los [[años 1980]] foi la llegada de más xugadores estranxeros gracies a la cayida del [[Muriu de Berlín]], el final de los réximes comunistes n'[[Europa del Este]] y la desapaición de la [[Xunión Soviética]], principal dominador del ḥoquei en torneos internacionales. Anque la NHL yá s'abriera al mercáu internacional, con xugadores como'l suecu [[Borje Salming]] o'l finés [[Jari Kurri]], el final del [[telón d'aceru]] favoreció la llegada de rusos a la lliga. En [[1980]] el xugador [[Peter Stastny]] fuxó de [[Checoslovaquia]] cola so muyer y el so hermanu, pa fichar por [[Quebec Nordiques]].<ref name="stasny">{{Cita web |url=http://www.greatesthockeylegends.com/2009/10/shoebox-memories-peter-stastny.html |títulu=Shoebox Memories: Peter Stastny |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |editor=Greatest Ḥoquei Legends |idioma=inglés}}</ref> Tamién foi relevante la llegada de [[Sergei Fedorov]] en [[1990]], cuando aprovechó una xira del so equipu n'Estaos Xuníos pa escapase de la concentración y viaxar hasta [[Detroit]], onde fichó polos Red Wings.<ref name="fedorovbye">{{Cita web |url=http://nbcsports.msnbc.com/id/27459025/ |títulu=Fedorova a truly unique talent |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |fecha=30 d'ochobre de 2008 |editor=[[National Broadcasting Company|NBC]] |idioma=inglés}}</ref> === Espansiones al sur d'Estaos Xuníos (1992 a 2004) === Tres dellos años ensin aumentar el númberu de participantes, la NHL diseñó en [[1990]] un ambiciosu plan d'espansión a 28 clubes, que según les sos cuentes dexaría beneficios per valor de 400 millones de dólares na siguiente década.<ref name="expansion1992">{{Cita web |url=http://www.nytimes.com/1990/12/06/sports/ḥoquei-awarding-of-new-franchises-is-near.html |títulu=Awarding of New Franchises Is Near |fechaaccesu=17 de xunetu de 2011 |fecha=6 d'avientu de 1990 |editor=[[New York Times]] |idioma=inglés}}</ref> L'encargáu de llevalo a cabu foi un nuevu [[comisionado]], [[Gary Bettman]], quien llegó en [[1993]] con esperiencia n'otres grandes lligues deportives como la [[NBA]].<ref name="garybettman">{{Cita web |url=http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/who/bettman_gary.html |títulu=Who's who NHL |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |editor=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/20040413032253/http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/who/bettman_gary.html|fechaarchivu=13 d'abril de 2004}}</ref> Dichu plan contemplaba tamién l'establecimientu nel sur d'[[Estaos Xuníos]], onde'l ḥoquei sobre xelu nun yera demasiáu popular y había posibilidaes pa esplotar nuevos contratos televisivos. Pa ello, dio tres places d'espansión pa [[San Jose Sharks]] (1991/92), [[Ottawa Senators]] y [[Tampa Bay Lightning]] (1992/93). Pa la temporada 1993/94 creáronse dos clubes más: [[Mighty Ducks of Anaheim]] y [[Florida Panthers]]. En [[1992]] y [[1994]] tuvieron llugar los dos primeros conflictos llaborales ente l'[[Asociación de Xugadores de la NHL|Asociación de Xugadores]] y la NHL.<ref name="fuelgues100">{{Cita web |url=http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/features/flashback.html |títulu=We've been here before |fechaaccesu=17 de xunetu de 2011 |editor=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/20040221130808/http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/features/flashback.html|fechaarchivu=21 de febreru de 2004}}</ref> En 1994, los xugadores reclamaron una revisión a l'alza nel so conveniu coleutivu, ente que los clubes pidieron un [[llende salarial]] pa evitar la quiebra de delles franquicies.<ref name="fuelgues100"/> Al nun haber consensu la lliga respondió con un [[zarru patronal]] que duró 104 díes. Cuando s'algamar un alcuerdu, la temporada tuvo qu'amenorgase a 48 alcuentros.<ref name="fuelgues100"/> Nesi momentu, l'alcuerdu nun sirvió pa solucionar les diferencies económiques ente pequeños y grandes mercaos.<ref name="fuelgues100"/> Anque nun principiu nun taba contempláu, la NHL sofitó tamién el treslláu de franquicies con problemes financieros a zones del sur d'Estaos Xuníos. El primer movimientu foi'l treslláu en [[1993]] de [[Minnesota]] North Stars a [[Dallas]] ([[Texas]]) pa crear los [[Dallas Stars]], ente qu'en [[1998]] [[Hartford Whalers]] dir a [[Carolina del Norte]] y convirtióse en [[Carolina Hurricanes]]. El mercáu de [[Canadá]] viose perxudicáu por esta política, una y bones el país taba somorguiáu nuna crisis económica pola devaluación del dólar canadiense respectu al estauxunidense, la moneda de referencia pa pagar les nómines.<ref name="canadadolar">{{Cita web |url=http://www.denverpost.com/avalanche/ci_7679686 |títulu=Prolific win like old times |fechaaccesu=17 de xunetu de 2010 |fecha=12 d'ochobre de 2007 |editor=Denver Post |idioma=inglés}}</ref> Dellos clubes asitiaos en ciudaes pequeñes nun pudieron soportalo, y terminaron camudándose a otres zones con mayor potencial empresarial. En [[1995]] [[Quebec Nordiques]] colar a [[Denver]] pa convertise en [[Colorado Avalanche]];<ref name="canadadolar"/> en [[1996]] foi [[Winnipeg Jets]] quien se coló a [[Glendale (Arizona)]] y pasó a ser [[Arizona Coyotes]]. La NHL buscó una mayor proyeición internacional, y dexó que los sos xugadores pudieren apostar los [[Xuegos Olímpicos d'Iviernu]], a partir de la edición de [[Nagano 1998]].<ref name="nagano98">{{Cita web |url=http://www.iihf.com/iihf-home/the-iihf/100-year-anniversary/100-top-stories/story-7.html |títulu=NHL takes break and releases players for 1998 Olympics |fechaaccesu=21 de xunetu de 2010 |editor=[[Federación Internacional de Ḥoquei sobre Xelu]] |idioma=inglés}}</ref> Amás, empecipióse un nuevu plan d'espansión p'aumentar los participantes a 30. Amás d'esplotar nuevos mercaos, como asocedió cola creación de [[Nashville Predators]] ([[1998]]), buscóse tornar a ciudaes qu'enantes tuvieron un club na lliga. D'esta miente nacieron [[Atlanta Thrashers]] ([[1999]]), [[Minnesota Wild]] y [[Columbus Blue Jackets]] ([[2001]]). === Situación actual (Dende 2004) === [[Ficheru:NHL_Winter_Classic_2008.jpg|thumb|300px|Celebración del [[NHL Winter Classic]] [[2008]] nel [[Ralph Wilson Stadium]] de [[Buffalo (Nueva York)]].]] En setiembre de [[2004]], a pocos díes del entamu de la temporada, la lliga y l'[[Asociación de Xugadores de la NHL]] nun algamar un alcuerdu sobre'l so conveniu coleutivu, el pagu de salarios y l'implantación d'un "tope económicu de seguridá" pa los clubes, polo que'l Comisionado de la NHL anunció un [[zarru patronal]].<ref name="fuelga04">{{Cita web |url=http://www.elobservador.com.uy/noticia/73359/llega-alcuerdu-a-nhl-depués-de-301-dias-de-huelga/ |títulu=Llega alcuerdu a NHL depués de 301 díes de fuelga |fechaaccesu=21 de xunetu de 2011 |fecha=13 de xunetu de 2005 |editor=L'Observador}}</ref> A diferencia d'otros zarros patronales, les negociaciones quedaron enllancaes porque'l xugadores cuntaben que el tope yera un [[llende salarial]] tapáu. A empiezos de [[2005]] nun s'algamar nenguna solución, polo que [[Gary Bettman]] anunció la cancelación completa de la temporada 2004/05.<ref name="fuelga04"/> Yera la primer vegada dende [[1919]] que nun se xugaba una final de la [[Stanley Cup]], y la NHL convertir na primer lliga norteamericana qu'atayó tol so desenvolvimientu por una disputa llaboral. Finalmente, en xunetu de [[2005]] retomáronse les negociaciones y algamóse un alcuerdu p'anovar el conveniu coleutivu.<ref name="fuelga04"/> A cambéu, implementóse un [[llende salarial]] estrictu, venceyáu a un porcentaxe de los ingresos de la lliga, según cambeos na figura del [[axente llibre]].<ref name="fuelga04"/> La vuelta del campeonatu na temporada 2005/06 deparó un récor d'asistencia a los estadios,<ref name="season05">{{Cita web |url=http://www.cbc.ca/sports/indepth/ḥoquei_features/season_review.html |títulu=A season to remember |fechaaccesu=21 de xunetu de 2011 |editor=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/20060618174146/http://www.cbc.ca/sports/indepth/ḥoquei_features/season_review.html|fechaarchivu=18 de xunu de 2006}}</ref> y cambeos nel reglamentu pa dar mayor curiosu al xuegu.<ref name="season05"/> La lliga aprovechó la fuelga de 2004/05 pa probar nueves normes na [[American Ḥoquei League]], como tiros de penalti (''shoot-out'') si'l xuegu taba empatáu a la fin del partíu y la so prórroga, que s'introducieron cuando la NHL tornó.<ref name="normasnuevas">{{Cita web |url=http://sports.espn.go.com/nhl/news/story?id=2114523 |títulu=Rule changes geared toward entertainment |fechaaccesu=21 de xunetu de 2011 |editor=[[ESPN]] |idioma=inglés}}</ref> Pa captar nuevos aficionaos a nivel mundial, la NHL celebró dalgunos de los sos primeros partíos de temporada nel estranxeru, y amistosos con equipos locales. En [[2008]] creóse un eventu especial para [[añu nuevu]], el [[NHL Winter Classic]], que consiste nun partíu de ḥoquei apostáu nun estadiu al campu. La NHL rexistró bonos datos d'arribación a los estadios audiencia en televisión, y los sos beneficios crecieren dende 400 millones de dólares en [[1990]] hasta más de 2.200 millones en [[2006]].<ref name="garybettman">{{Cita web |url=http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/who/bettman_gary.html |títulu=Who's who NHL |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |editor=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/20040413032253/http://www.cbc.ca/sports/indepth/cba/who/bettman_gary.html|fechaarchivu=13 d'abril de 2004}}</ref> Sicasí, delles franquicies tuvieron problemes financieros y nun funcionar comercialmente, especialmente en delles zones que nos [[años 1990]] recibieron franquicies d'espansión pa promocionar el deporte. La NHL tuvo que faese cargu de [[Phoenix Coyotes]], que declaró la bancarrota en 2008, y busca un nuevu comprador.<ref name="coyotes33">{{Cita web |url=http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=acyvdjqY1dWI |títulu=Phoenix Coyotes Owner Moyes Will Sell Bankrupt Team to NHL |fechaaccesu=21 de xunetu de 2011 |fecha=27 d'ochobre de 2009 |editor=[[Bloomberg]] |idioma=inglés}}</ref> En [[2011]] la lliga aprobó la venta d'[[Atlanta Thrashers]], otra franquicia con problemes financieros, a un grupu inversor de [[Winnipeg]], que lo treslladó y convirtió nos nuevos [[Winnipeg Jets]].<ref name="atlantarip">{{Cita web |url=http://sports.espn.go.com/nhl/columns/story?columnist=burnside_scott&id=6611534 |títulu=Owners to blame for Thrashers' failure |fechaaccesu=1 de xunu de 2011 |fecha=1 de xunu de 2011 |editor=ESPN |idioma=inglés}}</ref> === Futuru de la NHL === Pa la temporada 2012/13, la NHL propunxo un sistema de cuatro conferencies, en sustitución del actual sistema de seis divisiones y dos conferencies, que la Xunta de Gobernadores aprobó'l [[5 d'avientu]] de [[2011]]. La nueva organización busca más cercanía ente franquicies según el so grupu, que rebaxe l'efectu de los fusos horarios nes retresmisiones. Col nuevu sistema, los equipos van xugar de 36 a 38 alcuentros dientro de la so conferencia, y dos partíos (en casa y fuera) contra cada equipu d'otres conferencies. Dos grupos van tener ocho clubes, ente qu'otros dos van cuntar con siete. Sicasí, l'[[Asociación de Xugadores de la NHL]] refugó esti plan el [[6 de xineru]] de [[2012]], polo que la so aplicación retardóse. El sindicatu señaló que nun va aceptar nengún cambéu na configuración divisional hasta la temporada 2013/14.<ref name="nhlparejected">{{Cita web |url=http://www.wgrz.com/sports/article/149232/4/NHL-realignment-on-hold-after-union-balks |títulu=NHL realignment on hold after union balks |fechaaccesu=6 de xunetu de 2011 |fecha=6 de xineru de 2012 |editor=[[National Broadcasting Company|NBC]] |idioma=inglés}}</ref> Mientres la temporada 2012/13, l'Asociación de Xugadores aceptó un otru plan pola temporada 2013/14: un sistema con dos conferencies y cuatro divisiones. Col nuevu sistema, cada equipu xuega cuatro o cinco partíos contra los otros equipos na so división de la so conferencia, trés partíos contra los equipos na otra división de la so conferencia, y dos partíos contra los equipos na otra conferencia, por un total de 82 partíos. Na temporada 2017/18 la lliga va ampliar con un equipu nuevu en [[Las Vegas]], los [[Vegues Golden Knights]]. == Regles == {{AP|Ḥoquei sobre xelu}} [[Ficheru:AirCanadaCentre hockeygame.jpg|thumb|300px|La pista de xelu na NHL ye más estrecha que nun partíu con regles de la [[IIHF|Federación Internacional]]. Na semeya, el [[Air Canada Centre]] de [[Toronto]].]] La National Hockey League sigue les regles básiques del ḥoquei sobre xelu, pero'l so reglamentu presenta diferencies col usáu en partíos internacionales, tantu pola [[Federación Internacional de Ḥoquei sobre Xelu]] como pol [[Comité Olímpicu Internacional]].<ref name="reglasiihfnhl">{{Cita web |url=http://sports.espn.go.com/nhl/news/story?id=2261075 |títulu=Olympics vs. NHL: How the rules are different |fechaaccesu=8 d'agostu de 2011 |fecha=16 d'avientu de 2005 |editor=ESPN |idioma=inglés}}</ref> Una de les diferencies más visibles atopar nel terrén de xuegu o ''[[campu de ḥoquei sobre xelu|rink]]'', más estrechu que'l de regles internacionales. La pista de NHL tien de midir 61 metros de llongura por 26 metros d'anchu. La zona neutral ye tamién más estrecha, pa faer más curiosu'l xuegu d'ataque. Na llinia de gol que s'atopa detrás de la portería hai un [[Trapeciu (xeometría)|trapeciu]], inesistente en regles internacionales. El porteru namái puede xugar el ''[[Puck (deportes)|puck]]'' nesa zona o na área celeste frente a la so portería. De lo contrario, ye penalizáu con dos minutos por retrasar el xuegu.<ref name="diferenciasnhl">{{Cita web |url=http://www.nhl.com/ice/page.htm?id=60036 |títulu=NHL / IIHF Rules Comparison. Applicable for 2010 Olympic Winter Games |fechaaccesu=8 d'agostu de 2011 |editor=NHL |idioma=inglés}}</ref> Otra regla distinta ye'l ''[[icing]]''. N'ḥoquei, penalízase como ''icing'' cuando un xugador llanza'l ''puck'' por detrás de la llinia central. Si marca gol, ye válidu. Si falla, que ye cuando'l puck crucia la llinia colorada de gol del porteru, pítase una infracción que se penaliza con ''faceoff'' —onde l'árbitru principal pon en xuegu'l ''puck'' cuando'l partíu detúvose— na zona de defensa del equipu infractor. Na NHL, el rival tien de llograr la posesión del puck por que piten esta infracción. Esisten 3 variaciones del icing: automáticu: el xugador tien de llograr la posesión del puck. Híbridu: Ye un amiestu de dambos. Non- touch icing: el porteru nun puede tocar el puck siquier de que lo fixera un xugador del so mesmu equipu.<ref name="diferenciasnhl"/> Tamién hai diferencies nel ''offside'' o [[fora de xuegu]]. N'ḥoquei, ésti cométese cuando'l xugador, dende detrás de la llinia colorada central o dende la zona neutral, pasa direutamente a otru que ta asitiáu xusto na zona d'ataque. Tamién se produz cuando'l xugador na zona d'ataque lleva'l puck a la zona neutral y vuelve con él a atacar. Penalizar con un ''faceoff'' dende la zona neutral.<ref name="diferenciasnhl"/> Na NHL, nun esiste la regla ''two-line pass'' o "pase de fora de xuegu", que se pitaba si un pase dende la zona defensiva llegaba a un xugador del so equipu na zona d'ataque, marcada pela llinia colorada de mediu campu. Amás, la zona neutral, que marquen les llinies azules nel centru del campu, ye más estrecha.<ref name="diferenciasnhl"/> Esiste una variación a la regla del offside que ye'l offside intencional: cométese esta infracción cuando l'equipu deliberadamente intenta detener el xuegu o cuando non pudo llograse una xugada de manera llegal; de forma que se sigan les regles del xuegu, esto penalízase con un faceoff. Esisten tamién estremes sobre la sanción a los xugadores cuando cometen una infracción. La más importante ye la norma sobre [[engarradielles n'ḥoquei sobre xelo|engarradielles]] (''fighting'') en metá del partíu. Na NHL, si dos o más xugadores engarrar en metá d'un partíu, el xuegu detiense y cuando el combate conclúi, los participantes son sancionaos con una esclusión de cinco minutos.<ref name="diferenciasnhl"/> Esta pue ser cimeru en base al tipu d'agresión, y puede terminar inclusive con espulsión total y sanción. Esto oldea coles regles internacionales, onde les engarradielles tán dafechu prohibíes y acarreten una espulsión total de los participantes, en casu de faese.<ref name="codigonoescrito">{{Cita web |url=http://www.sportsmadeinusa.com/ḥoquei/el-codigo-non escritu-de-les engarradielles-en-la-nhl/ |títulu=El códigu ensin escribir de les engarradielles na NHL |fechaaccesu=8 d'agostu de 2011 |editor=Sports Made in USA}}</ref> == Organización == [[Ficheru:Gary Bettman Crop.jpg|thumb|200px|[[Gary Bettman]] ye'l [[comisionado]] de la NHL dende [[1993]].]] L'organismu que xestiona la National Hockey League ye una Xunta de Gobernadores (n'inglés, ''NHL Board of Governors''). Cada unu de los 30 equipos que forma parte de la lliga tien derechu a asignar un Gobernador, de normal el propietariu de la franquicia. El presidente actual de la Xunta de Gobernadores ye [[Jeremy Jacobs]], propietariu de [[Boston Bruins]], ente que'l vicepresidente ye [[Tom Hicks]], de [[Dallas Stars]].<ref name="jacobs">{{Cita web |url=http://www.canada.com/topics/news/story.html?id=fc7y1fc2-477d-4475-8461-132y5a163b04 |títulu=NHL board of governors names Bruins' Jacobs chairman |fechaaccesu=21 de xunetu de 2011 |fecha=21 de xunetu de 2007 |editor=Canada.com |idioma=inglés}}</ref> L'anterior presidente foi [[Harley Hotchkiss]], dueñu de [[Calgary Flames]].<ref name="jacobs"/> La Xunta de Gobernadores encargar d'establecer les polítiques de la lliga y la so constitución. Ente les sos responsabilidaes, atópense'l cambéu de reglamentu; la eleición del Comisionado de la NHL; la renovación, treslláu y/o llegada de les franquicies; l'aprobación y revisión de les llendes salariales a los sos miembros, y los cambeos na estructura del calendariu de partíos.<ref name="configuracionboard">{{Cita web |url=http://www.thestar.com/article/646798 |títulu=NHL's secret constitution revealed |fechaaccesu=21 de xunetu de 2011 |fecha=6 de xunu de 2009 |editor=The Star |idioma=inglés}}</ref> Esti organismu axúntase siquier dos veces a añu, en xunu y avientu, nuna ciudá fita pol Comisionado de la NHL.<ref name="configuracionboard"/> El Direutor Executivu y cara más visible de la NHL ye'l [[Comisionado]], que dende [[1993]] ye [[Gary Bettman]].<ref name="expansion1992"/> La figura del comisionado introducióse'l [[1 de xunetu]] de [[1993]], añu del nomamientu de Bettman, y enantes usábase la d'un presidente, cargu qu'ocupó xente como [[Frank Calder]] o [[Clarence Campbell]]. Dalgunes de les sos funciones son garantizar el bon funcionamientu de la lliga, les negociaciones de los convenios coleutivos y el nomamientu de los árbitros. El comisionado ye escoyíu por una mayoría na Xunta.<ref name="expansion1992"/> === Presidentes y comisionados de la NHL === {| |- |[[Frank Calder]] |[[1917]]-[[1943]] |- |[[Rede Dutton]] |[[1943]]-[[1946]] |- |[[Clarence Campbell]] |[[1946]]-[[1977]] |- |[[John Ziegler]] |[[1977]]-[[1992]] |- |[[Gil Stein]] |[[1992]]-[[1993]] |- |[[Gary Bettman]] |Dende [[1993]] |} == Trofeos == [[Ficheru:Stanley Cup no background.png|thumb|160px|Imaxe de la [[Stanley Cup]].]] === Trofeos d'equipos === ;'''[[Stanley Cup]]''' :La [[Stanley Cup]] ye'l troféu más prestixosu de la National Hockey League, que s'apurre al campeón de les series eliminatories pola lliga. El troféu ye unu de los símbolos más representativos del [[ḥoquei sobre xelu]], y el tornéu deportivu profesional más antiguu d'[[América del Norte]]. Crear en [[1890]] como tornéu qu'enfrentara a los campeones de les distintes competiciones canadienses, polo que ye anterior a la mesma NHL. El so primer campeón foi l'asociación atlética amateur de [[Montreal]], ente que'l primer campeón d'esta lliga foi [[Toronto Arenas]]. Dende [[1926]], la Stanley Cup ye un tornéu en propiedá de la NHL. L'equipu que más Stanley Cup ganó ye [[Montreal Canadiens]], con 24 títulos. ;'''[[Troféu de los Presidentes]]''' :Esti troféu premia al meyor equipu de la lliga regular, y apúrrese al que más puntos llogró na clasificación xeneral, onde tomen parte los 30 clubes. El so nome ye una referencia a tolos presidentes de la National Hockey League. Amás del troféu, el vencedor recibe 350.000 dólares canadienses. La primer vegada que s'apurrió foi na temporada 1985/86. El club que más vegaes lo ganó ye [[Detroit Red Wings]], en seis causes. ;'''[[Troféu Príncipe de Gales]]''' :El Troféu Príncipe de Gales premia al campeón de la Conferencia Este dende [[1993]]. El Troféu foi donáu por La so Alteza Real el Príncipe de Gales (más tarde [[Eduardu VIII del Reinu Xuníu]]), na temporada 1923/24. De primeres yera apurríu al campeón de la División Americana na temporada regular de la NHL, pero'l so destinatario foi modificáu pal campeón de la lliga regular na temporada 1938/39, cuando la NHL reorganizar nuna sola división. El club que más vegaes lo ganó ye Montreal Canadiens, en 25 ocasiones. ;'''[[Clarence S. Campbell Bowl|Troféu Clarence S. Campbell]]''' :El gallardón premia al campeón de la Conferencia Oeste. Apurrir por primer vegada en [[1968]], cuando la lliga espandir al Oeste de los Estaos Xuníos. Al igual que'l Príncipe de Gales, la NHL modificó'l destinatario del premiu delles vegaes. Nun principiu apurríase al campeón de la lliga regular, pero en [[1981]] otorgar al vencedor del Oeste nos ''play-off''. [[Edmonton Oilers]] ye quien más lo ganó, en siete causes. === Trofeos individuales === [[Ficheru:Hhof hart.jpg|thumb|150px|[[Troféu Hart]].]] [[Ficheru:Hhof lester pearson.jpg|thumb|150px|[[Troféu Ted Lindsay]].]] [[Ficheru:Artrosstrophy.jpg|thumb|150px|[[Troféu Art Ross]].]] ;'''[[Troféu Hart]]''' :Con esti troféu premiar al meyor xugador de la temporada, dau pola Asociación Profesional de Prensa Escrita de ḥoquei sobre xelu. Crear en [[1924]], polo que ye unu de los gallardones vixentes más antiguos. El premiu foi donáu pol doctor David Hart, padre del entrenador y direutor xeneral de Montreal Canadiens, [[Cecil Hart]]. Cuando Cecil finó en [[1940]], la lliga dio'l so nome al premiu. La copa orixinal foi reemplazada en [[1960]], y treslladada al Salón de la Fama del ḥoquei sobre xelu. El xugador que más vegaes ganó esti premiu foi [[Wayne Gretzky]] (nueve veces), siendo amás el deportista que más vegaes foi [[Xugador Más Pervalible|xugador más pervalible]] (MVP) nuna lliga norteamericana profesional. ;'''[[Troféu Conn Smythe]]''' :Pagu al meyor xugador mientres los ''play-off'' pol títulu, y tamién ye dau polos periodistes, que voten mientres el tercer periodu del postreru partíu de la final de la [[Stanley Cup]]. Ta vixente dende la temporada 1964/65. Quien lo llogra nun tien por qué ser necesariamente del equipu ganador. Debe'l so nome a [[Conn Smythe]], direutivu de la NHL, propietariu de [[Toronto Maple Leafs]] y artífiz del Salón de la Fama del ḥoquei sobre xelu. Con tres títulos, el xugador que más vegaes lo ganó ye'l porteru [[Patrick Roy]], defendiendo'l colores de [[Detroit Red Wings]] y [[Colorado Avalanche]]. ;'''[[Troféu Ted Lindsay]]''' :Gallardón que premia al meyor xugador de la temporada, dau polos mesmos xugadores de la NHL al traviés de l'[[Asociación de Xugadores de la NHL]] (NHLPA). Instaurar por primer vegada en [[1971]] col nome de ''Troféu Lester B. Pearson'' n'honor a [[Lester Bowles Pearson]], 17ᵘ primer ministru canadiense y [[Premiu Nobel de la Paz]] en [[1957]], pero camudó'l so nome en [[2010]] n'honor a [[Ted Linsday]], xugador de [[Detroit Red Wings]] y impulsor de la NHLPA. El xugador que más vegaes lo ganó ye [[Wayne Gretzky]], en cinco causes, ente que [[Pittsburgh Penguins]] foi'l club que más xugadores apurrió al gallardón, en siete causes. ;'''[[Troféu Calder]]''' :Consiguir el xugador más destacáu na so primer temporada na NHL (n'inglés, ''Rookie of the Year''). Empezar a apurrir en [[1932]] y debe el so nome a [[Frank Calder]], primer presidente de la NHL. Pa optar al premiu, el seleccionable nun puede xugar más de 25 partíos de lliga na temporada anterior. Tampoco vale que xugara n'otra lliga profesional. Por casu, [[Wayne Gretzky]] nunca lo ganó magar anotar 137 puntos nel so primer añu, porque la temporada anterior xugara na lliga profesional [[World Hockey Association]]. Amás, los xugadores tienen de tener menos de 26 años. L'equipu que más novatos apurrió al premiu foi [[Toronto Maple Leafs]], hasta en nueve causes. ;'''[[Troféu Jack Adams]]''' :Apurrir al meyor entrenador de tola temporada, y se dirime por votación de l'Asociación de Comentaristes de la National Hockey League al términu de la temporada regular. El premiu, que s'apurre dende [[1974]], debe'l so nome a [[Jack Adams]], antiguu entrenador de Detroit Red Wings mientres más de 20 temporaes y direutor xeneral n'otres 16. El téunicu que más vegaes lo ganó ye [[Pat Burns]] con tres títulos, con [[Montreal Canadiens]], [[Toronto Maple Leafs]] y [[Boston Bruins]]. Dende [[2010]] esiste un premiu pa la figura del direutor xeneral, qu'inda nun tien nome. ;'''[[Troféu Art Ross]]''' :Premia'l talentu ofensivo d'un xugador, y otorgar a aquel que llograra más puntos —la suma de goles y asistencies— al términu de la temporada. Solo puede haber un ganador por temporada. En casu d'empate a puntos, el premiu va recayer sobre'l xugador que más goles llograra. Si l'empate persiste, va ser pal que xugara menos partíos, y nun casu estremu recái sobre aquel que marcara primero en tola temporada. Vixente dende [[1948]], instaurar n'homenaxe a [[Art Ross]], que foi xugador, entrenador, árbitru y dirixente de la NHL. El xugador que más vegaes lo ganó foi [[Wayne Gretzky]], hasta en 10 ocasiones. Ente [[1981]] y [[2001]], namái trés xugadores consiguir: Gretzky, [[Mario Lemieux]] y [[Jaromir Jagr]]. ;'''[[Troféu Maurice Richard]]''' :Ye un premiu pal xugador que más goles marcó mientres la temporada regular, y empezó a apurrise na temporada 1998/99. Debe'l so nome al atacante [[Maurice Richard]], que con [[Montreal Canadiens]] consiguió dellos récores d'anotación y foi'l primeru en consiguir 50 goles en 50 partíos. [[Pavel Bure]], [[Jarome Iginla]] y [[Alexander Ovechkin]] ganar en dos causes. El récor de goles desque s'instauró'l premiu ye de 65, anotaos por Ovechkin con [[Washington Capitals]] na temporada 2007/08. ;'''[[Trofeo James Norris]]''' :Pagu al meyor defensa de la temporada regular, y ye escoyíu pola Asociación Profesional de Prensa Escrita de ḥoquei sobre xelu. Apurrir por primer vegada en [[1954]]. El so nome fai referencia a [[James Norris Sr.]], históricu dirixente de la NHL y propietariu de [[Detroit Red Wings]] hasta la so muerte. El xugador que más vegaes lo consiguió foi [[Bobby Orr]], que lo llogró n'ocho temporaes consecutives con [[Boston Bruins]]. ;'''[[Troféu Frank J. Selke]]''' :Premia al atacante que más contribuyó en llabores defensivos, que voten los periodistes. Apurrir dende [[1978]] y llámase asina por [[Frank J. Selke]], ex direutor xeneral de Toronto Maple Leafs y Montreal Canadiens. [[Bob Gainey]] ye'l xugador que más vegaes lo ganó, hasta en cuatro causes. ;'''[[NHL Plus/Minus Award|Premiu NHL Plus/Minus]]''' :Pagu al xugador más útil pal so equipu y la lliga, sobre la base de les sos estadístiques. Otorgar un puntu si'l xugador ta nel xelu cuando'l so equipu marca en gol, y quítase cuando lo encaxar. En dambos casos, puntúase siempres y cuando nun esista superioridá o inferioridá numbérica. Apurrir dende [[1983]] y foi unu de los pocos premios con patrocinadores. Dalgunos de los patrocinadores fueron Emery Edge, [[Alka-Seltzer]], [[Budweiser|Bud Ice]] y Bud Light. El xugador que más vegaes lo ganó ye Wayne Gretzky, en trés causes. ;'''[[Troféu Lester Patrick]]''' :A diferencia d'otros trofeos que premien el rendimientu, esti gallardón apurrir a una persona o grupu pola so contribución al ḥoquei sobre xelu n'[[Estaos Xuníos]]. Vixente dende [[1966]], debe'l so nome a [[Lester Patrick]], ex xugador y dirixente de [[New York Rangers]]. A él pueden optar xugadores, árbitros, entrenadores y personal ayeno a la NHL pero venceyáu con esti deporte (por casu, ḥoquei femenín). El comité de seleición ta compuestu por un xuráu de personalidaes relevantes, qu'inclúi al comisionado de la NHL y un miembru de la Xunta de Gobernadores. Salvo'l comisionado, tolos sos miembros rotan cada temporada. ;'''[[Troféu Bill Masterton]]''' :Dende la temporada 1967/68 premia l'esfotu, deportividá y dedicación al ḥoquei sobre xelu en tola carrera deportiva. El ganador ye votáu polos periodistes, dempués de que cada unu de los 30 equipos nome al so candidatu. De normal prémiase a xugadores que volvieron d'una llarga mancadura o por grave enfermedá, o se retiraron y dempués tornaron. Por casu, na campaña 1992/93 ganar [[Mario Lemieux]] en recuperándose de la [[Enfermedá de Hodgkin]], o'l de Jason Blake, que xugó con [[Anaheim Ducks]] tola temporada 2009/10 a pesar de que se-y diagnosticó [[leucemia mieloide crónica]]. N'otros casos, prémiase toa una trayeutoria deportiva. ;'''[[Troféu Lady Byng]]''' :Otorgar al xugador que meyor deportividá amosó mientres la temporada, y tamién lo da l'Asociación Profesional de Prensa Escrita. Empezó a otorgase en [[1925]] y ye el segundu gallardón individual más antiguu, por detrás del [[Troféu Hart]]. Debe'l so nome a [[Lady Byng]], esposa de [[Julian Byng]], Gobernador de Canadá ente [[1921]] y [[1926]]. El xugador que más lo ganó foi [[Frank Boucher]] (siete veces), xugador de [[New York Rangers]] nos [[años 1930]], quien amás caltuvo'l títulu orixinal en propiedá. ;'''[[Troféu King Clancy]]''' :Apurrir dende [[1988]] al xugador que ejemplifica meyor los valores de lideralgu y humanidá, tantu dientro como fuera del xelu. Votar tantu l'asociación de periodistes como la de comentaristes. Esiste un gallardón similar reconocíu pola NHL, el '''[[Troféu Mark Messier]]''', que s'apurre dende [[2007]] y que la so estrema ye que lo vota direutamente l'ex xugador [[Mark Messier]]. === Trofeos pa porteros === [[Ficheru:Hhof vezina.jpg|thumb|100px|[[Troféu Vezina]].]] ;'''[[Troféu Vezina]]''' :Pagu al meyor porteru de tola temporada, votar los direutores xenerales de cada franquicia participante. Debe'l so nome a [[Georges Vézina]], porteru qu'en [[1926]] finó en metá d'un partíu, víctima d'una [[tuberculosis]]. Na temporada siguiente, la NHL empezó a apurrir esti premiu nel so honor. A lo llargo de la so historia siguiéronse distintos criterios p'apurrilo, como'l númberu de goles encaxaos, pero dende la temporada 1981/82 síguese'l métodu actual. El porteru que más vegaes lo ganó ye [[Jacques Llante]], en siete causes. ;'''[[Troféu William M. Jennings]]''' :Apurrir al porteru que menos goles encaxara a lo llargo de la temporada regular. Esti criteriu yera'l que s'usó mientres dellos años pal Troféu Vezina, pero en [[1982]] la lliga decidió otorgar dos premios. Debe'l so nome a William M. Jennings, ex presidente de [[New York Rangers]]. [[Patrick Roy]] ye'l xugador que más vegaes lo ganó, en cinco causes. ;'''[[Troféu Roger Crozier]]''' :Ye pal porteru que meyor porcentaxe de paraes rexistró en tola temporada. P'apurrilo, el xugador tendrá d'apostar siquier 25 partíos na lliga regular. Debe'l so nome a [[Roger Crozier]], porteru de Detroit Red Wings y [[Buffalo Sabres]] nos [[años 1960]] y 1970. == Medios de comunicación == En [[Canadá]], el [[ḥoquei sobre xelu]] foi unu de los primeros deportes tresmitíos per televisión, y gocia de gran tradición mediática. Al ser un país billingüe, pueden siguise tantu n'inglés como en francés. Los derechos d'emisión a nivel nacional correspuenden dende 2014 al multimedio [[Rogers Communications]]. CBC emitió mientres mediu sieglu'l programa [[Ḥoquei Night in Canada]],<ref name="hockeynightincanadacbc">{{Cita web |url=http://www.cbc.ca/sports/ḥoquei/hnic/histrad.html |títulu=Ḥoquei Night in Canada: A History of Excellence |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |editor=[[Canadian Broadcasting Corporation]] |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/20041208113211/http://www.cbc.ca/sports/ḥoquei/hnic/histrad.html|fechaarchivu=8 d'avientu de 2004}}</ref> onde se tresmiten los partíos más importantes de los equipos canadienses. Nel mercáu francófono, la canal de pagu [[Réseau des sports]] tresmite la mayoría de los partíos de los [[Montreal Canadiens]], l'equipu de [[Quebec]], ente que TVA Sports tresmite'l restante de los partíos de los Canadiens, más el All-Star Game y los Playoffs de la Stanley Cup. N'[[Estaos Xuníos]] la situación ye distinta, con una mayor competencia y ensin un espaciu tradicional que retresmita ḥoquei como en Canadá. Anguaño, les tresmisiones per televisión cuerren al cargu de la cadena [[National Broadcasting Company|NBC]] y de la canal de cable [[NBCSN]], ente que [[Univision Deportes]] sirvi como la cadena oficial n'español de la NHL. En radiu, [[XM Satellite Radio]] ye la radio satelital oficial. La NHL puede trate nel estranxeru, na so mayoría al traviés de plataformes de cable y satélite. En países de fala español, [[SKY Méxicu]] encargar de les tresmisiones pa [[Méxicu]], [[América Central]] y [[República Dominicana]]. N'[[España]], la canal que retresmite los alcuentros ye [[Sportmanía]], disponible en [[Digital+]]. Nos países europeos, esisten canales como [[ESPN America]] (disponible en [[Reinu Xuníu]]) o'l grupu [[Viasat]] (países [[Escandinavia|escandinavos]] y [[Rusia]]). === Televisión === ;TV Abierta * {{CAN}}: [[Canadian Broadcasting Corporation|CBC]], [[City tv (Canadá)|City]], OMNI Televisión y [[TVA (cadena de televisión)|TVA]] * {{ESP}}: [[Gol (canal de televisión)|GOL]] * {{MEX}}: [[Televisa]] * {{USA}}: [[National Broadcasting Company|NBC]], [[Univision]], [[UniMás]] y [[Telemundo]] ;TV por Cable y Satelital * {{CAN}}: [[FX (Canadá)|FX]], [[Sportsnet]] y [[:en:TVA Sports|TVA Sports]] * {{ESP}}: [[Bein Sports (España)|beIN Sports]] * {{MEX}}: [[Sky Sports (Méxicu)|Sky Sports]] y [[Unicable (canal de televisión)|Unicable]] * {{USA}}: [[CNBC]], [[NBCSN]], [[USA Network (canal de televisión)|USA]], [[Galavisión]] y [[Univision Deportes Network]] == Repercusión de la NHL == Dientro del so deporte, la National Hockey League ye la lliga más importante del mundu, según la [[Federación Internacional de Ḥoquei sobre Xelu]].<ref name="iihfligas"/> Cola apertura del campeonatu a [[Europa Occidental]] y [[Europa del Este]], la so importancia a nivel internacional aumentó y convirtióse en destín preferente pa xugadores d'otros torneos. La mayoría de los xugadores de la lliga son canadienses y acopen el 53% del total de xugadores, siguíu de los estauxunidenses col 21,5% del total. De los países europeos, [[Suecia]] y [[República Checa]] tán representaos con un 5% del total cada unu, siguíos por [[Finlandia]] (4%) y [[Rusia]] (3,5%).<ref name="estadisticasnacionalidad">{{Cita web |url=http://www.thephysicsofhockey.com/documents/country.pdf |títulu=Analysis of the NHL players by country of birth |fechaaccesu=2 d'agostu de 2011 |editor=The Physics of Hockey |idioma=inglés |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.thephysicsofhockey.com/documents/country.pdf|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> La National Hockey League ye una de les cuatro lligues más importantes na cultura deportiva [[América del Norte norteamericana]], xunto a la [[National Football League]] ([[fútbol americanu]]), la [[Major League Baseball]] ([[béisbol]]) y la [[National Basketball Association]] ([[baloncestu]]).<ref name="wsj"/> En [[Canadá]] ye'l campeonatu más popular, y gocia d'enforma siguimientu al igual que la [[Canadian Football League]].<ref name="wsj"/> N'[[Estaos Xuníos]] la so situación ye distinta, y de les cuatro Grandes Lligues ye la menos siguida, tantu a nivel d'aficionaos como n'ingresos por televisión y patrocinios. Sicasí, caltién una importante base d'aficionaos nel norte y les mariñes este y oeste.<ref name="wsj"/> La base d'aficionaos de la National Hockey League en Norteamérica nun ye tan esvalixa como la de la NBA o la NFL, pero si ye una de les más influyentes a nivel deportivu, y ta especialmente concentrada en Canadá y el norte d'Estaos Xuníos, onde hai un clima más fríu. Dende la [[década de 1990]], la NHL tamién se comercializa a países d'[[Europa]] y la [[Comunidá d'Estaos Independientes]].<ref name="iihfligas"/> == All-Star Game de la NHL == El ''All-Star Game'' de la National Hockey League (en francés, ''Match des Étoiles'') ye un eventu amistosu añal que se celebra de normal a metá de temporada, onde los meyores xugadores de la NHL xueguen ente ellos. El calter del partíu ye lúdicu-deportivu, al igual que n'eventos similares como'l [[All-Star Weekend de la NBA]]. El ''All-Star Game'' apuéstase ininterrumpidamente dende la temporada 1947/48.<ref name="allstarnhl">{{Cita web |url=http://www.oilersheritage.com/history/dynasty.html |títulu=NHL All-Star Game |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |editor=[[ESPN]] |idioma=inglés}}</ref> Los equipos que s'enfrenten son un combináu de la Conferencia Este contra un combináu de la Conferencia Oeste, nuna see escoyida pola NHL. Dende la temporada 2010/11 hasta la temporada 2014/15 fueron los mesmos xugadores los qu'escoyeron quien tien de tar presente, anque n'anteriores temporaes taba abiertu a la votación de los aficionaos. L'entrenador de cada conferencia tamién foi escoyíu pol restu d'entrenadores. Los xugadores tuvieron obligaos a participar ensin son escoyíos, y en casu d'ausencia la lliga acútase'l derechu a una sanción. A partir de la temporada 2015/16, el partíu foi reemplazáu con un tornéu qu'arreya cuatro equipos que correspuenden a les cuatro divisiones de la lliga. Anque'l ''All-Star Game'' xugar dende la temporada 1947/48, yá hubo alcuentros d'estrelles con calter benéficu antes inclusive de la creación de la NHL.<ref name="allstarnhl"/> El primer alcuentru d'esti tipu n'ḥoquei sobre xelu xugó'l [[2 de xineru]] de [[1908]] a la memoria de [[Hod Stuart]], fináu tres meses dempués de que'l so equipu ganara la Stanley Cup. Nel alcuentru recaldáronse 2.000 dólares, que se destinaron a la so familia.<ref name="hodstuart">{{Cita web |url=http://www.greatesthockeylegends.com/2011/01/ḥoqueis-first-all-star-game-hod-stuart.html |títulu=Ḥoquei's First All Star Game: Hod Stuart Memorial Game |fechaaccesu=8 d'agostu de 2011 |fecha=24 de xineru de 2011 |editor=[[Lewiston Daily Sun]] |idioma=inglés}}</ref> La iniciativa repitió'l [[12 d'avientu]] de [[1933]] n'honor a [[Ace Bailey]], xugador de [[Toronto Maple Leafs]] que tuvo que retirase por una grave mancadura. Nesti casu, foi la mesma NHL quien entamó'l partíu.<ref name="acebailey">{{Cita web |url=https://news.google.com/newspapers?id=cz5HAAAAIBAJ&sjid=3PMMAAAAIBAJ&pg=4429,1827406 |títulu="Benefit game for Ace Bailey; Cover part of expenses" |fechaaccesu=16 de xunetu de 2011 |fecha=24 de xineru de 1933 |editor=[[Lewiston Daily Sun]] |idioma=inglés}}</ref> La NHL acútase'l derechu de sustituyir el ''All-Star Game'' por otra clase d'eventu. En [[1979]] y [[1987]] reemplazar por partíos ente un combináu d'estrelles de la NHL y un equipu colos meyores xugadores de la [[Xunión Soviética]]. En [[2006]], [[2010]] y [[2014]], tampoco s'apostó al coincidir colos [[Xuegos Olímpicos d'Iviernu]]. ==Ver tamién == *[[American Ḥoquei League]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * McFarlane, Brian "Brian McFarlane's History of Ḥoquei", Sports Publishing Inc., Champaign, EE.XX., 1997 (ISBN 1-57167-145-5). == Enllaces esternos == * [http://www.nhl.com/ Sitio web oficial de la National Hockey League] (n'inglés y francés) * [http://www.hockeydb.com/ Ḥoquei Database - Base de datos con toles temporaes y estadístiques de la NHL] (n'inglés) * [http://www.nhlpa.com/ Sitio web de la NHLPA - Asociación de Xugadores de la NHL] (n'inglés y francés) * [http://web.archive.org/web/http://www.nhlfa.com/ Sitio web de l'Asociación d'Aficionaos de la NHL] (n'inglés) * [http://www.nhlofficials.com/ Sitio web de l'Asociación d'árbitros de la NHL] (n'inglés) {{Tradubot|National Hockey League}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:NHL| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] h3svq2urtk7hdmtg5xfp46efmyrkaeu 0 92607 3699253 3694583 2022-07-25T06:17:42Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Correxir}} {{Organización}} La '''National Football League''' ('''NFL''' poles sos sigles n'inglés) (n'[[Idioma español|español]]: ''Lliga Nacional de Fútbol Americano'') ye la mayor lliga de [[fútbol americanu]] profesional de los [[Estaos Xuníos]]. La NFL toma la figura xurídica de l'Asociación Deportiva, controlada polos sos propios miembros.<ref>Por casu, "Los Oakland Raiders son un equipu profesional de fútbol americanu propiedá d'Al Davis, que ta acomuñáu a la National Football League (NFL), que ye una asociación gobernada polos sos propios estatutos y reglamentos de réxime internu." ''Oakland Raiders v. National Football League'', 41 Cal.4th 624, 629 (2007).</ref> Foi creada por once equipos en 1920 como la '''American Professional Football Association''' (la lliga camudó'l so nome pol de '''American Professional Football League''' en 1921 pa modificar una vegada más pol nome agora vixente en [[Temporada 1922 de la NFL|1922]]). Anguaño la NFL ta formada por [[#Equipos|32 franquicies]] establecíes en diverses ciudaes y rexones [[Estaos Xuníos|estauxunidenses]]. Estremar en dos Conferencies: la Nacional ([[Conferencia Nacional (NFL)|NFC]]) y l'Americana ([[Conferencia Americana (NFL)|AFC]]). De la mesma, cada Conferencia integrar por cuatro Divisiones (Norte, Sur, Este y Oeste) y cada una d'elles, por cuatro distintos equipos. La temporada regular consiste nun calendariu de diecisiete selmanes mientres les cualos cada equipu tien una de descansu (denomada ''[[Exención (competiciones deportives)|bye week]]''), consistiendo en seis partíos contra rivales de la mesma División, según dellos duelos interdivisionales y interconferenciales. Empieza la nueche del xueves de la primer selmana completa de setiembre (el xueves posterior al [[Labor Day]]) y prosigue hasta principios de xineru. Al rematar, seis equipos -los cuatro campeones de división y dos Wild Cards- de cada Conferencia apuesten los ''[[playoffs]]'', dempués d'eso, vien la final de cada Conferencia, onde'l ganadores campeones de caúna van direutos al partíu suañáu, conocíu como [[Super Bowl]]. La selmana anterior apuéstase'l [[Pro Bowl]], na que s'enfrenten dambes Conferencies integraes polos sos meyores xugadores d'esi añu. A pesar d'habe-y -y consideráu al [[béisbol]] como'l ''Pasatiempu Nacional de los Estaos Xuníos'', el [[fútbol americanu]] ye'l [[deporte]] más popular en dichu país. Según una encuesta (Harris Poll, secundada pola empresa Harris Interactive), el fútbol americanu profesional asitiar por delantre del baseball como deporte favorito en 1965, cuando la American Football League, entós daquella lliga rival de la NFL, remaneció como una gran lliga de fútbol americanu profesional. El fútbol americanu caltúvose como deporte favorito dende entós. Nuna Harris Poll de 2008, la NFL yera'l deporte favorito de casi la mesma xente (30%) que de los siguientes cuatro deportes xuntos -beisbol (15%), automovilismu (10%), ḥoquei (5%) y baloncestu profesional masculín (4%)-.<ref>{{cita web |url=http://www.harrisinteractive.com/harris_poll/index.asp?PID=866 |títulu=Harris Interactive &#124; The Harris Poll - Professional Football Still America’s Favorite Sport <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantía--> |fechaaccesu=2009 }}</ref> Amás, los ratings televisivos de fútbol americanu n'Estaos Xuníos devasen los d'otros deportes.<ref>National Football League, "NFL:America's Choice," January 2007, http://www.coldhardfootballfacts.com/Documents/NFL_all_about_SB_1-07.pdf</ref> Amás d'eso, el fútbol americanu universitariu ye na actualidá'l tercer deporte más popular n'Estaos Xuníos, con un 12% de los encuestaos considerándolo como'l so favoritu. Por ello, un total de 42% d'estauxunidenses consideren dalgún nivel de fútbol americanu (profesional o universitariu) como'l so deporte favorito. La NFL ostenta la mayor asistencia de públicu per partíu de toles lligues profesionales del mundu, atrayendo a 67.000 espectadores en cada partíu nes temporaes [[Temporada 2006 de la National Football League|2006]]<ref>{{cita web |url=http://www.nfl.com/news/story/9908132 |títulu=NFL sets paid attendance record |fecha=4 de xineru de 2007 |fechaaccesu=13 d'abril de 2007 |autor=NFL News}}</ref> y la de [[Temporada 2007 de la National Football League|2007]].<ref>{{cita web |url=http://www.nfl.com/news/story;jsessionid=AF4D3B22C7A59A3DF3D2ACA800Y9C944?id=09000d5d805b5d53&template=without-video&confirm=true |títulu=NFL sets regular-season paid attendance record |fecha=3 de xineru de 2008 |fechaaccesu=4 de xineru de 2008 |autor=NFL News}}</ref> Sicasí, l'asistencia de públicu total en términos brutos de la NFL namái supón aprosimao'l 20% de la [[Major League Baseball]] (MLB), cuidao que ésta apuesta diez veces más partíos. == Historia == === La AFL === {{AP|American Football League}} La crecedera de la NFL a principios de 1958, foi tan rápido y contundente que llogró superar al béisbol como'l deporte favorito de los aficionaos de los Estaos Xuníos d'América. Esto espertó igualmente l'interés d'empresarios y el so mambís por adquirir dalguna franquicia esistente o crear dalguna nueva. Tal foi'l casu del empresariu texanu [[Lamar Hunt]], quien presentó una ufierta de compra, qu'a lo postrero foi refugada. Esto anició que Hunt y dellos otros homes de negocios decidieren formar con diez equipos una asociación nueva a la que llamaron ''[[Lliga Americana NFL|American Football League]]'' (AFL), que se convertiría nuna seria rival de la NFL. La AFL introdució novedosos cambeos a esti deporte, contribuyendo entá más a una competente rivalidá cola NFL. Trátase de la instalación d'un reló oficial visible pa los aficionaos mientres el xuegu, los nomes de los xugadores nos xerséis y un sistema ofensivu más agresivu per aire facilitáu pola nuevu regla de sustituciones llibres mientres l'alcuentru, lo que llevó finalmente a la especialización de les posiciones. Otra circunstancia que la estremaba de la NFL yera la so actitú escontra'l coleutivu de la raza negra: la AFL incluyó a xugadores negros y reclutaba viviegamente a xugadores n'Universidaes históricamente refugaes y marxinaes pola NFL. Darréu, los equipos de la NFL incluyeron a xugadores negros en posiciones tácitamente prohibíes pa ellos na NFL, como la de [[quarterback]]<ref>[http://www.collegefootball.org/news.php?id=545 College Football Hall of Fame]</ref> y [[Linebacker|middle linebacker]].<ref>[http://www.kansascity.com/mld/kansascity/sports/special_packages/lamar_hunt/16243715.htm]</ref> En xineru de 1965 hubo un boicó del partíu de les estrelles de la AFL de 1964 en [[Nueva Orleans]] por cuenta de la discriminación escontra'l xugadores negros per parte de dellos hoteles luxosu y baratu y negocios de la ciudá. Foi un actu d'activismu poles llibertaes y derechos sociales que foi homenaxáu pol [[Salón de la Fama del Fútbol Americano Profesional|Pro Football Hall of Fame]]. La nueva lliga tamién s'aseguró financieramente al decidir compartir, colos demás equipos, les ganancies recibíes polos derechos televisivos y de taquilla nos sos alcuentros. La AFL forzó la espansión de la NFL: los [[Dallas Cowboys]] fueron creaos pa competir colos Dallas Texans de la AFL creaos coles mesmes. En 1963, los Dallas Texans camudaron la so sede pola de [[Kansas City]] y fueron renombraos como los [[Kansas City Chiefs]]; los [[Minnesota Vikings]] fueron una donación fecha en favor de [[Max Winter]] por abandonar la AFL; los [[Atlanta Falcons]] fueron onde [[Rankin Smith Sr.|Rankin Smith]] pa disuadirle d'adquirir los [[Miami Dolphins]]. === La fusión NFL-AFL === {{AP|Fusión de la AFL-NFL}} [[Ficheru:Cowboys huddle.jpeg|thumb|300px|Los [[Dallas Cowboys]] nun partíu de 2008.]] La competición qu'enfrentaba a dambes lligues pa l'adquisición de xugadores, incluyendo Drafts escolinos distintos, llevó a medríes salariales considerables. En 1965, nuna de les lluches más apostaes, con saldu a favor de la AFL, el [[quarterback]] de la [[Universidá d'Alabama]] [[Joe Namath]] robló colos [[New York Jets]] prefiriéndo-yos primero que a los St. Louis Cardinals de la NFL por un récor salarial de $427.000. EN 1966, el xerente de la AFL [[Al Davis]] púnxose como oxetivu realizar una campaña pa quitar xugadores a la NFL, sobremanera quarterbacks, pero, a los sos llombos, dellos propietarios de distintos equipos empezaron a tomar contautu pa poner fin a esa fría rivalidá ente los dos grandes lligues. Nun alcuerdu formalizáu pol fundador de la AFL Lamar Hunt y el xerente de los [[Dallas Cowboys]] [[Tex Schramm]], les dos lligues anunciaron oficialmente la so [[Fusión de la AFL-NFL|fusión]] el 8 de xunu de 1966. Les lligues tendríen un [[NFL Draft|Draft]] común y entamaríen un partíu de final de temporada que decidiera'l campeón d'ente dambes lligues (darréu llamaríase [[Super Bowl]]), que col pasu de los años convertir nel más altu símbolu del fútbol americanu y la celebración que más espectadores convoca cada añu a nivel mundial. Inda hubo una ciudá más que recibiría una franquicia gracies a la AFL, Nueva Orleans, que foi agasayada con un nuevu equipu na NFL pola aprobación de la Public Law 89-800 impulsada por Congresistes federales de [[Luisiana]], que dexaba la fusión y que desautorizaba toa esceición rellacionada con restricciones anti-monopolistes. En 1970, les lligues fundiéronse totalmente nuna nueva adoptando'l nome actual de ''National Football League'', estremándose en dos Conferencies con un númberu igual d'equipos caúna. Hubo tamién un alcuerdu financieru pol que los equipos de la AFL pagaríen un total en xunto de $18 millones mientres 20 años. Tamién hubo una oxeción per parte de munchos aficionaos de la AFL alrodiu de la perda, por cuenta de la fusión, de la identidá de la so lliga, la so logo y el so nome. === La NFL na actualidá === La NFL siguió creciendo, espandiéndose delles vegaes hasta la so actual estructura de 32 franquicies, o 32 equipos, ente que el [[Super Bowl]] convirtióse en daqué más qu'un simple campeonatu de fútbol americanu. Tratándose d'unu de los eventos más televisaos añalmente nos [[Estaos Xuníos]],<ref name=popular>{{cita web | url = http://www.coldhardfootballfacts.com/Documents/NFL_all_about_SB_1-07.pdf | títulu= NFL:America's Choice | añu= 2007 | editorial= National Football League | fechaaccesu= 15 d'agostu de 2007 | formatu= [[Portable Document Format|PDF]]}}</ref> convirtióse nuna principal fonte d'ingresos publicitarios pa les cadenes de televisión que la han retresmitíu y sirvió de catapulta a los publicistes pa empecipiar grandioses campañes de publicidá de nuevos productos.<ref>{{cita web |apellíu= La Monica | nome= Paul R. | títulu= Super prices for Super Bowl ads | publicación= CNN Money | editorial= Cable News Network LP, LLLP | añu= 2007 | url = http://money.cnn.com/2007/01/03/news/funny/superbowl_ads/index.htm |fechaaccesu= 26 de xunu de 2007}}</ref> La NFL creció hasta tal puntu de ser la más populosa tocantes a espectadores de toles lligues estauxunidenses.<ref>{{cita web | títulu= NFL Sets Paid Attendance Record | publicación= NFL.com | editorial= NFL Enterprises LLC | añu= 2007 | url = http://www.nfl.com/news/story/9908132 | urlarchivu= http://web.archive.org/web/20070111213216/http://www.nfl.com/news/story/9908132 | fechaarchivu=11 de xineru de 2007 | fechaaccesu= 26 de xunu de 2007}}</ref> [[Ficheru:Titans Texans.jpg|thumb|left|230px|Partíu ente los [[Tennessee Titans]] y los [[Houston Texans]] nel [[Reliant Stadium]], en 2005.]] Una de les razones qu'estremó a la NFL respectu d'otres grandes lligues estauxunidenses ye l'aparente paridá ente les sos 32 equipos. A pesar de ser testigu d'equipos dominantes de xemes en cuando, la lliga foi citada como una de les poques nes que cualquier equipu tien posibilidaes reales de ganar el campeonatu cada añu.<ref name=parity>{{cita web | apellíu=Roddenberry | nome= Sam | títulu= The Joys of Parity | publicación= The Harvard Brillant com la purpurina | añu= 2001 | url = http://www.harvardindependent.com/2001/10/the-joys-of-parity/ | fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.harvardindependent.com/2001/10/the-joys-of-parity/|fechaarchivu=26 de payares de 2015}}</ref> L'alcuerdu llaboral alcordáu ente la lliga y la Xunión de Xugadores (NFLPA), qu'instaura un sistema de tope salarial, según a la repartida de dividendos ente tolos equipos, previeno a los clubes más ricos de roblar a los meyores xugadores, consiguiendo asina qu'equipos de pequeñes ciudaes como los [[Green Bay Packers]] o [[New Orleans Saints]] tengan la oportunidá de competir pol Super Bowl. <ref>{{cita web | apellíu= Landsburg | nome= Steven Y. | títulu= The NFL's Parity Perplex | publicación= Slate.com | editorial= Washington Post. Newsweek Interactive Co. LLC | fecha= 23 de xunu de 2000 | url = http://www.slate.com/id/84859 | fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007}}</ref> Unu de los artífices d'esi alcuerdu foi l'antiguu xerente de la NFL, [[Paul Tagliabue]], quien presidió la lliga ente 1989-2006.<ref>{{cita web | títulu= Paul Tagliabue 1989–2006 | publicación= NFL Commissioners | editorial= Tank Productions | añu= 2007 | url = http://www.sportsecyclopedia.com/nfl/comish/tagliabue.html | fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007}}</ref> Colos nuevos alcuerdos realizaos en 1993, anovaos en 1998 y 2006, la lliga consiguió caltener los niveles salariales más baxos de toles grandes lligues estauxunidenses<ref>{{cita web | apellíu= Paciella | nome= Joe | títulu= NFL Player Salaries for 2007 | publicación= Doc's Sports Service | fecha= 22 d'agostu de 2007 | url = http://www.docsports.com/current/nfl-player-salaries.html | fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007}}</ref> y contribuyó a que la NFL sía la única d'elles que nun sufrió una fuelga de xugadores paralizadora d'actividaes dende 1993.<ref name=CBA>{{cita web |url=http://www.nflpa.org/CBA/CBA_Complete.aspx|títulu=Collective Bargaining Agreement Between The NFL Management Council And The NFL Players Association, As amended March 8, 2006|editorial= nflpa.org | fechaaccesu=20 d'abril de 2007|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.nflpa.org/CBA/CBA_Complete.aspx|fechaarchivu=26 de payares de 2015}}</ref> Dende la llegada de [[Roger Goodell]] a la presidencia de la NFL na [[Temporada 2006 de la NFL|temporada 2006]], establecióse como una prioridá regular la conducta de los xugadores. Dellos xugadores de gran talentu esperimentaron problemes llegales, dende [[Adam Jones (fútbol americanu)|Adam "Pacman" Jones]] a [[Michael Vick]]. Nestos casos en particular y n'otros polo xeneral, el presidente Goodell castigó severamente les conductes con sanciones duraderes a quien hayan infringido gravemente la política de conducta de la NFL.<ref>{{cita web | apellíu= Pasquarelli | nome= Len | títulu= Expect Goodell to crack down on poor behavior | publicación= ESPN.com | editorial= ESPN Internet Ventures | fecha= 22 de marzu de 2007 | url = http://sports.espn.go.com/nfl/columns/story?columnist=pasquarelli_len&id=2812799 | fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007}}</ref> Anguaño la lliga tien oficines en dos ciudaes. La oficina principal atópase en [[Nueva York]] y por cuenta de la popularidá de la NFL nos estaos del Sur y el Sureste, hai una segunda oficina en [[Nashville]]. == Equipos == <center> {{Etiqueta imaxe aniciu|imaxe=US National Football League Teams Location-en.svg|anchu=500}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-389.0|y=-85.0|escala=-1|testu=[[Buffalo Bills|Bills]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-431.0|y=-284.0|escala=-1|testu=[[Miami Dolphins|Dolphins]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-458.0|y=-73.0|escala=-1|testu=[[New England Patriots|Patriots]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-435.0|y=-96.0|escala=-1|testu=[[New York Jets|Jets]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-439.0|y=-126.0|escala=-1|testu=[[Baltimore Ravens|Ravens]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-360.0|y=-145.0|escala=-1|testu=[[Cincinnati Bengals|Bengals]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-386.0|y=-102.0|escala=-1|testu=[[Cleveland Browns|Browns]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-382.0|y=-125.0|escala=-1|testu=[[Pittsburgh Steelers|Steelers]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-257.0|y=-264.0|escala=-1|testu=[[Houston Texans|Texans]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-327.0|y=-130.0|escala=-1|testu=[[Indianapolis Colts|Colts]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-320.0|y=-181.0|escala=-1|testu=[[Tennessee Titans|Titans]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-190.0|y=-130.0|escala=-1|testu=[[Denver Broncos|Tarascos]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-246.0|y=-149.0|escala=-1|testu=[[Kansas City Chiefs|Chiefs]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-40.0|y=-129.0|escala=-1|testu=[[Oakland Raiders|Raiders]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-40.0|y=-165.0|escala=-1|testu=[[Los Angeles Chargers|Chargers]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-262.0|y=-219.0|escala=-1|testu=[[Dallas Cowboys|Cowboys]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-461.0|y=-105.0|escala=-1|testu=[[New York Giants|Giants]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-447.0|y=-114.0|escala=-1|testu=[[Philadelphia Eagles|Eagles]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-414.0|y=-138.0|escala=-1|testu=[[Washington Redskins|Redskins]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-307.0|y=-110.0|escala=-1|testu=[[Chicago Bears|Bears]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-347.0|y=-93.0|escala=-1|testu=[[Detroit Lions|Lions]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-306.0|y=-74.0|escala=-1|testu=[[Green Bay Packers|Packers]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-256.0|y=-74.0|escala=-1|testu=[[Minnesota Vikings|Vikings]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-379.0|y=-199.0|escala=-1|testu=[[Atlanta Falcons|Falcons]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-412.0|y=-175.0|escala=-1|testu=[[Carolina Panthers|Panthers]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-322.0|y=-245.0|escala=-1|testu=[[New Orleans Saints|Saints]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-409.0|y=-261.0|escala=-1|testu=[[Tampa Bay Buccaneers|Buccaneers]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-413.0|y=-238.0|escala=-1|testu=[[Jacksonville Jaguars|Jaguars]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-118.0|y=-194.0|escala=-1|testu=[[Arizona Cardinals|Cardinals]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-40|y=-185.0|escala=-1|testu=[[Los Angeles Rams|Rams]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-20.0|y=-116.0|escala=-1|testu=[[San Francisco 49ers|49ers]]}} {{Etiqueta imaxe pequeña|x=-68.0|y=-21.0|escala=-1|testu=[[Seattle Seahawks|Seahawks]]}} {{Etiqueta imagen fin}}{{clear}} </center> Hai 32 equipos na NFL estremaos en dos conferencies con 16 equipos en caúna, partíos en cuatro divisiones de cuatro equipos. Déxase un máximu de 53 xugadores per franquicia nel so plantel,<ref name="League unexpectedly expands rosters from 80 to 90">{{cita web |url=http://profootballtalk.nbcsports.com/2012/04/23/league-unexpectedly-expands-rosters-from-80-to-90/ |títulu=League unexpectedly expands rosters from 80 to 90 |apellíu=Florio |nome=Mike |fecha=23 d'abril de 2012 |publicación=[[Pro Football Talk]]. [[NBC Sports]] |fechaaccesu=1 de febreru de 2013}}</ref> pero solo suelen utilizar a 46 pa cada partíu mientres la temporada regular.<ref name="NFL drops third quarterback rule, 46 active players on game day">{{cita web |apellíu=Smith |nome=Michael David |títulu=NFL drops third quarterback rule, 46 active players on game day|url=http://profootballtalk.nbcsports.com/2011/07/22/nfl-drops-third-quarterback-rule-46-active-players-on-game-day/ |publicación=[[NBC Sports]] |fecha=22 de xunetu de 2011 |fechaaccesu=1 de febreru de 2013}}</ref> Cada equipu puede tener 10 xugadores na escuadra de práutiques, tando compuesta por xugadores que nun han tao n'activu en 9 partíos de cualesquier de les sos temporaes na lliga.<ref name="Practice squads for all 32 NFL teams: Case Keenum joins Texans">{{cita web |url=http://www.nfl.com/news/story/0ap1000000057151/article/practice-squads-for-all-32-nfl-teams |títulu=Practice squads for all 32 NFL teams: Case Keenum joins Texans |publicación=National Football League|website=NFL.com |fecha=1 de setiembre de 2012 |fechaaccesu=1 de febreru de 2013}}</ref> A diferencia de la [[Major League Baseball]] (MLB), de la [[Major League Soccer]] (MLS), de la [[National Basketball Association]] (NBA) y de la [[National Hockey League]] (NHL), la NFL nun tien un equipu con sede en [[Canadá]], principalmente pol fechu de que nesi país esiste la [[Canadian Football League]] (CFL), lliga de [[fútbol canadiense]] que s'asemeya al [[fútbol americanu]] en dellos aspeutos. La mayoría de los equipos atópense asitiaos nel Este d'Estaos Xuníos: 16 equipos xueguen sol mesmu [[fusu horariu]] ([[Tiempu del Este|Eastern Time Zone]]), por tan solo 10 que lo faen nel horariu central ([[Tiempu Estándar del Centru Central Standard Time Zone]]). Los seis equipos nos fusos horarios de les [[Tiempu del Monte#Estaos Xuníos|Montes]] y del [[Tiempu del Pacíficu|Pacíficu]] encaren un calendariu especial cada temporada y nun pueden xugar en casa antes del mediudía nel so horariu local, lo que-yos apurre una ventaya tocantes a la so esposición o visibilidá nacional. La mayoría de les grandes árees metropolitanes d'Estaos Xuníos tienen un equipu na NFL. En 2005, dellos partíos de los [[New Orleans Saints|Saints]] tuvieron qu'apostase en [[San Antonio (Texas)|San Antonio, Texas]], con motivu del [[furacán Katrina]]. Per otru llau, especular cola posibilidá alrodiu de crear una franquicia de la NFL en [[Toronto]], la ciudá más grande de [[Canadá]]. L'equipu que, según les especulaciones, tien más probabilidaes pa movese a dicha ciudá son los [[Buffalo Bills]], qu'anguaño xueguen a 130 km al sur de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] y xugaron de 2008 a 2013 un partíu añal nel [[Rogers Centre]] de Toronto.<ref>Wawrow, John. [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/10/19/AR2007101900608.html Buffalo Bills May Play Game in Toronto]. Associated Press. 18 October 2007.</ref> D'alcuerdu a la revista [[Forbes]], los [[Dallas Cowboys]] son l'equipu más caru de la NFL gracies al so actual dueñu, [[Jerry Jones]], que pa munchos aficionaos intervién demasiáu nes decisiones del entrenador, y ye el segundu de los Estaos Xuníos dempués de los [[New York Yankees]], con un valor averáu de dos mil cien millones de dólares, quintu llugar mundialmente.<ref>http://www.redempresariosvisa.com/WorldToday/Article/conoz-a-les-10-franquicies-deportives-mas-costoses-del planeta</ref> {| class="navbox wikitable" style="width:100%; text-align:left" ! style="width:10%" | División ! style="width:13%" | Equipu !style="width:11%" | Ciudá !style="width:18%" | Estadiu !style="width:7%" | Fundáu !style="width:7%" | Entró na NFL ! style="width:11%" | Entrenador |- ! style=background-color:#CE1126 colspan=7 | {{tc|American Football Conference|color=white}} |- ! style=background:white rowspan=4 | [[AFC Este Este]] | '''[[Buffalo Bills]]''' | [[Orchard Park (Nueva York)|Orchard Park]], [[Nueva York (estáu)|NY]] | [[New Yera Field]] | align=center | 1959 | align=center | 1970 | Sean McDermott |- | '''[[Miami Dolphins]]''' | [[Miami Gardens]], [[Florida|FL]] | [[Hard Rock Stadium]] | align=center | 1966 | align=center | 1970 | Adam Gase |- | '''[[New England Patriots]]''' | [[Foxborough (Massachusetts)|Foxborough]], [[Massachusetts|MA]] | [[Gillette Stadium]] | align=center | 1959 | align=center | 1970 | [[Bill Belichick]] |- | '''[[New York Jets]]''' | [[East Rutherford]], [[Nueva Jersey|NJ]] | [[MetLife Stadium]] | align=center | 1960 | align=center | 1970 | Todd Bowles |- ! style=background:white rowspan=4 | [[AFC Norte|Norte]] | '''[[Baltimore Ravens]]''' | [[Baltimore]], [[Maryland|MD]] | [[M&T Bank Stadium]] | colspan=2 align=center | 1996¹ | John Harbaugh |- | '''[[Cincinnati Bengals]]''' | [[Cincinnati]], [[Ohio|OH]] | [[Paul Brown Stadium]] | align=center | 1968 | align=center | 1970 | Marvin Lewis |- | '''[[Cleveland Browns]]''' | [[Cleveland]], [[Ohio|OH]] | [[FirstEnergy Stadium]] | align=center | 1946 | align=center | 1950¹ | Hue Jackson |- | '''[[Pittsburgh Steelers]]''' | [[Pittsburgh]], [[Pennsylvania|PA]] | [[Heinz Field]] | colspan=2 align=center | 1933 | [[Mike Tomlin]] |- ! style=background:white rowspan=4 | [[AFC Sur|Sur]] | '''[[Houston Texans]]''' | [[Houston]], [[Texas|TX]] | [[NRG Stadium]] | colspan=2 align=center | 2002 | Bill O'Brien |- | '''[[Indianapolis Colts]]*''' | [[Indianapolis]], [[Indiana|IN]] | [[Lucas Oil Stadium]] | colspan=2 align=center | 1953 | Chuck Paganu |- | '''[[Jacksonville Jaguars]]''' | [[Jacksonville (Florida)|Jacksonville]], [[Florida|FL]] | [[EverBank Field]] | colspan=2 align=center | 1995 | Doug Marrone |- | '''[[Tennessee Titans]]*''' | [[Nashville]], [[Tennessee|TN]] | [[Nissan Stadium (Nashville)|Nissan Stadium]] | align=center | 1960 | align=center | 1970 | Mike Mularkey |- ! style=background:white rowspan=4 | [[AFC Oeste|Oeste]] | '''[[Denver Broncos]]''' | [[Denver]], [[Colorado|CO]] | [[INVESCO Field at Mile High|Sports Authority Field at Mile High]] | align=center | 1960 | align=center | 1970 | Vance Joseph |- | '''[[Kansas City Chiefs]]*''' | [[Kansas City (Missouri)|Kansas City]], [[Missouri|MO]] | [[Arrowhead Stadium]] | align=center | 1960 | align=center | 1970 | Andy Reid |- | '''[[Los Angeles Chargers]]*''' | [[Los Angeles]], [[California|CA]] | [[StubHub Center]] | align=center | 1960 | align=center | 1970 | Anthony Lynn |- | '''[[Oakland Raiders]]*''' | [[Oakland (California)|Oakland]], [[California|CA]] | [[Oakland-Alamea County Coliseum]] | align=center | 1960 | align=center | 1970 | Jack Del Rio |- ! style=background-color:#003B66 colspan=7 | {{tc|National Football Conference|color=white}} |- ! style=background:white rowspan=4 | [[NFC Este Este]] | '''[[Dallas Cowboys]]''' | [[Arlington (Texas)|Arlington]], [[Arlington (Texas)|TX]] | [[AT&T Stadium]] | colspan=2 align=center | 1960 | Jason Garrett |- | '''[[New York Giants]]''' | [[East Rutherford (New Jersey)|East Rutherford]], [[Nueva Jersey|NJ]] | [[MetLife Stadium]] | colspan=2 align=center | 1925 | Ben McAdoo |- | '''[[Philadelphia Eagles]]''' | [[Filadelfia]], [[Pennsylvania|PA]] | [[Lincoln Financial Field]] | colspan=2 align=center | 1933 | Doug Pederson |- | '''[[Washington Redskins]]*''' | [[Landover (Maryland)|Landover]], [[Maryland|MD]] | [[FedExField]] | colspan=2 align=center | 1932 | Jay Gruden |- ! style=background:white rowspan=4 | [[NFC Norte|Norte]] | '''[[Chicago Bears]]*''' | [[Chicago]], [[Illinois|IL]] | [[Soldier Field]] | align=center | 1919 | align=center | 1920 | John Fox |- | '''[[Detroit Lions]]*''' | [[Detroit]], [[Michigan|MI]] | [[Ford Field]] | align=center | 1929 | align=center | 1930 | Jim Caldwell |- | '''[[Green Bay Packers]]''' | [[Green Bay, Wisconsin|Green Bay]], [[Wisconsin|WI]] | [[Lambeau Field]] | align=center | 1919 | align=center | 1921 | [[Mike McCarthy]] |- | '''[[Minnesota Vikings]]''' | [[Minneapolis]], [[Minnesota|MN]] | [[U.S. Bank Stadium]] | colspan=2 align=center | 1961 | Mike Zimmer |- ! style=background:white rowspan=4 | [[NFC Sur|Sur]] | '''[[Atlanta Falcons]]''' | [[Atlanta]], [[Georgia (Estaos Xuníos)|GA]] | [[Georgia Dome]] | colspan=2 align=center | 1966 | Dan Quinn |- | '''[[Carolina Panthers]]''' | [[Charlotte (Carolina del Norte)|Charlotte]], [[Carolina del Norte|NC]] | [[Bank of America Stadium]] | colspan=2 align=center | 1995 | [[Ron Rivera]] |- | '''[[New Orleans Saints]]''' | [[Nueva Orleans]], [[Luisiana|LA]] | [[Mercedes-Benz Superdome]] | colspan=2 align=center | 1967 | Sean Payton |- | '''[[Tampa Bay Buccaneers]]''' | [[Tampa (Florida)|Tampa]], [[Florida|FL]] | [[Raymond James Stadium]] | colspan=2 align=center | 1976 | Dirk Koetter |- ! style=background:white rowspan=4 | [[NFC Oeste|Oeste]] | '''[[Arizona Cardinals]]*''' | [[Glendale, Arizona|Glendale]], [[Arizona|AZ]] | [[University of Phoenix Stadium]] | align=center | 1898 | align=center | 1920 | Bruce Arians |- | '''[[Los Angeles Rams]]*''' | [[Los Angeles]], [[California|CA]] | [[Los Angeles Memorial Coliseum]] | align=center | 1936 | align=center | 1937 | Sean McVay |- | '''[[San Francisco 49ers]]''' | [[Santa Clara (California)|Santa Clara]], [[California|CA]] | [[Levi's Stadium]] | align=center | 1946 | align=center | 1950 | Kyle Shanahan |- | '''[[Seattle Seahawks]]''' | [[Seattle]], [[Washington (estáu)|WA]] | [[CenturyLink Field]] | colspan=2 align=center | 1976 | Pete Carroll |- | colspan=7 | * Asteriscu (*) implica cambéu de see. Ver artículos correspondientes pa más información. * <sup>1</sup> Por cuenta de el discutiniu sobre'l realojamiento de los [[Baltimore Ravens|Ravens]] en 1996, la lliga suspendió les operaciones de los [[Cleveland Browns]] mientres los sos xugadores y staff téunicu colaben a [[Baltimore]] pa convertise nos [[Baltimore Ravens]]. Los [[Baltimore Ravens|Ravens]] constituyiríen un nuevu equipu, ente que la hestoria de los [[Cleveland Browns|Browns]] caltener pa ser recuperada en 1999 polos [[Cleveland Browns]] actuales. |} == Estructura de la temporada == === NFL Draft === {{AP|NFL Draft}} {{VT|Llista de primeres eleiciones del NFL Draft}} [[Ficheru:NFL Draft 2010 set at Radio City Music Hall.jpg|thumb|250px|Draft de la NFL del añu 2010.]] Mientres el mes d'abril, los distintos equipos de la NFL busquen añedir a les sos plantíes xugadores universitarios al traviés del [[NFL Draft|draft de la NFL]], oficialmente llamáu ''NFL Annual Player Selection Meeting'',<ref>Branch, John. [http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4191/is_20000409/ai_n9969057 The 2000 Liars Club/ Draft makes Broncos coach cloak intentions], ''Colorado Springs Gazette'', [[9 d'abril]] de [[2000]], disponible en llinia via findarticles.com, consultáu'l 15 de xineru de 2008. ''n'inglés''</ref> y que se vien celebrando cada añu na ciudá de [[Nueva York]] dende 1965. Anque dende l'añu 2017 anuncióse que'l Draft diba camudase de ciudá anque siempres por eleición del comisionado y de xacíu de los equipos El sistema d'eleición ye'l siguiente: l'equipu con peor balance de victories/ganes de la última temporada apostada ye quien escueye primero, siendo'l segundu n'escoyer el que segundu peor balance presente y asina socesivamente. Cola resultancia final de la temporada regular, los dos últimes eleiciones acutar pa los dos equipos qu'apostaron el Super Bowl, siendo'l so ganador el postreru n'escoyer. El Draft consiste en siete rondes. Les dos primeres llevar a cabu en sábadu, ente que les 5 restantes entamen el domingu. Los equipos tienen un tiempu llindáu pa escoyer a los xugadores.<ref>{{cita web |url=http://football.about.com/library/weekly/bl_drafttimelimits.htm |títulu="NFL Draft Basics:Time Limits by Round football.about.com, retrieved November 2, 2006 |fechaaccesu=21 de xineru de 2007}}</ref> Si nun escueyen nel tiempu predeterminado, pasen la so vez a los equipos siguientes. Esto asocedió-y a los [[Minnesota Vikings]] en 2003.<ref>{{cita web |url=http://espn.go.com/nfl/overview/vikings2003.html |títulu='''Black, James C.''' " Off-season Overview: Minnesota Vikings" May 29, 2003, ESPN.com, retrieved November 2, 2006 |fechaaccesu=21 de xineru de 2007|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://espn.go.com/nfl/overview/vikings2003.html|fechaarchivu=26 de payares de 2015}}</ref> Los equipos tienen la posibilidá d'intercambiar les sos eleiciones con otros equipos yá sía por otres eleición o por xugadores, dineru o una combinación de toles anteriores. Según los trespasos de xugadores por xugadores son inusuales mientres el restu del añu (en comparanza con otres lligues deportives), los intercambios son más frecuentes la fin de selmana de'l Draft. En 1989, los [[Dallas Cowboys]] trespasaron al [[running back]] [[Herschel Walker]] a los [[Minnesota Vikings]] por cinco xugadores y seis eleiciones de Draft pa un periodu de 3 años. Los Cowboys usaríen tales eleiciones pa intercambiales de nuevu por nuevu xugadores y más eleiciones. Consecuencia direuta d'esi trespasu, draftearon a munches de les estrelles que más tarde ayudaríen a Dallas a consiguir trés Super Bowls na década de los 90, ente los que s'atopaben [[Emmitt Smith]], [[Russell Maryland]] y [[Darren Woodson]].<ref>{{cita web |url=http://vikings.scout.com/2/11653.html |títulu="The Herschel Walker Trade", Scout.com, Retrieved November 2, 2006 |fechaaccesu=21 de xineru de 2007}}</ref> La primer eleición del Draft suel centrase nel meyor xugador universitariu del momentu. Sicasí, en munches ocasiones los equipos draftean más en función de les necesidaes de la so plantía que basándose nel potencial del xugador. Aun así, considérase un gran honor salir escoyíu na primer ronda, y un honor inda más grande, resultar ser el númberu unu del Draft. La última eleición, na séptima ronda, ye conocida como ''[[Mr. Irrelevant]]'' (Sr. Irrelevante) y tien como conmemoración una cena en [[Newport Beach]], [[California]]. Los xugadores drafteados namái pueden axustar contratu col equipu que los escoyó (o con aquella franquicia al que fueron tresferíos por quien lu escoyó). Sicasí, aquel tien un plazu d'un añu pa incorporar al xugador nel so plantel. Si nun lu faen en tal plazu, el xugador puede entrar de nuevu nel Draft pa poder ser escoyíu por otru equipu. Un casu famosu nesti sentíu foi'l de [[Bo Jackson]].<ref name="autogenerated2">{{cita web |url=http://sports.espn.go.com/espn/classic/bio/news/story?page=Jackson_Bo |títulu='''Flatter, Ron''' "Bo knows stardom and disappointment", ESPN.com CLASSIC/BIO, March 6, 2006 |fechaaccesu=21 de xineru de 2007|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://sports.espn.go.com/espn/classic/bio/news/story?page=Jackson_Bo|fechaarchivu=26 de payares de 2015}}</ref> === Temporada regular === Mientres la temporada regular (xeneralmente de setiembre a avientu) los xuegos celebren los domingos, los llunes y xueves pela nueche. Nel terciu final de la mesma estiende'l programa a los xueves y sábados. La estructura básica que determina los axugamientos y sistema de competición ente equipos opera de la siguiente manera: # Cada equipu xuega dos veces colos trés rivales de la so división (6 partíos, 3 d'ellos en casa y otros 3 fuera). # Amás, xuega tamién una vegada contra los cuatro equipos d'una de les otres divisiones de la so mesma conferencia, rotando cada temporada de división a la qu'enfrentase (4 partíos, 2 d'ellos en casa y otros 2 fuera). # Coles mesmes, xuega una vegada contra los cuatro equipos d'una de les otres divisiones de la otra conferencia, rotando igualmente cada temporada de división (4 partíos, 2 d'ellos en casa y otros 2 fuera). # A lo último, tamién xuega contra equipos de les otres dos divisiones de la so mesma conferencia, a les cualos nun s'enfrentó. Anque solamente contra los dos equipos de diches divisiones que terminaren na mesma posición qu'él na temporada anterior (2 partíos, unu d'ellos en casa y l'otru fuera), faciendo un total de 12 partíos de conferencia. A la fin de la temporada cada equipu va xugar 16 partíos (12 de la so conferencia y 4 de la otra) en 17 selmanes, teniendo cada equipu una selmana de descansu nel intre de la temporada. Los clasificaos van ser los ganadores de cada división más dos clasificaos de cada conferencia como comodín.<ref>{{cita publicación |títulu=El Calendariu (temporada regular)|url=http://www.andreazanoni.es/az-football/nfl-basics/item/111-el calendariu-temporada-regular.html|fechaaccesu=7 d'ochobre de 2016}}</ref> === Playoffs pol títulu === La postemporada (conocida tamién como “''Playoffs''”) consta de cuatro xornaes adicionales al zarru de la temporada regular, onde xueguen los seis meyores equipos de caúna de les Conferencies (dolce en total). Esta ye la so estructura (tomando como exemplu tan solo una de les Conferencies, pudiendo extrapolarse a la otra): [[Ficheru:NFL playoff tree.PNG|thumb|400px|Sistema de los Playoffs.]] :1. Meyor campeón de división (1) :2. Segundu meyor campeón de división (2) :3. Tercer meyor campeón de división (3) :4. Cuartu meyor campeón de división (4) :5. ''Comodín'' con meyor balance, non campeón (5) :6. ''Comodín'' con segundu meyor balance, non campeón (6) Los partíos van efectuar de la siguiente manera: * ''Ronda de Comodinos'': :(6) en casa de (3) :(5) en casa de (4) * ''Ronda Divisional'': :Peor ganador (6, 5 o 4) en casa de (1) :Meyor ganador (3, 4 o 5) en casa de (2) * ''Campeonatu de Conferencia'': :Peor ganador en casa de meyor ganador. * ''Super Bowl'': :Campeón Conferencia Americana - Campeón Conferencia Nacional === Pro Bowl === [[Ficheru:2006 Pro Bowl tackle.jpg|thumb|Placaje mientres el Pro Bowl del 2006.]] {{AP|Pro Bowl}} La temporada remata oficialmente col [[Pro Bowl]] (en Méxicu: “Tazón de los Profesionales”) que s'efectúa una selmana antes del Super Bowl. Dende 1980, viénose apostando en [[Honolulu]], [[Ḥawai]].<ref name="Pro Bowl: More moving talk">{{cita publicación | url =http://starbulletin.com/2007/10/24/sports/story01.html | títulu=Pro Bowl: More moving talk | editorial=StarBulletin.com | fecha= 14 d'ochobre de 2007 | fechaaccesu= 17 d'avientu de 2007}}</ref> Sicasí, la lliga decidió caltener el Pro Bowl de 2009 en Honolulu.<ref name="hawaii09">{{cita publicación | url =http://msn.foxsports.com/nfl/story/7613554 | títulu=Pro Bowl to be played in Hawaii another year | editorial=Foxsports.com | autor= Associated Press | fecha= 29 d'avientu de 2007 | fechaaccesu= 29 d'avientu de 2007}}</ref> Enantes el Pro Bowl consistía en que los meyores xugadores de la AFC enfrentar a los meyores de la NFC, pero a partir de la temporada 2013-14 el partíu consiste en faer un draft (seleición) de xugadores ensin importar a qué conferencia pertenezan. Los equipos lleven el nome de los sos líderes (que son los qu'escueyen a los xugadores), que nel casu de la temporada [[Temporada 2013 de la NFL|2013-14]] fueron [[Jerry Rice]] y [[Deion Sanders]], quien anguaño pertenecen al [[Salón de la Fama del Fútbol Americano Profesional|Salón de la Fama]]. La NFL esperimentó dende'l Pro Bowl de 2014 hasta'l de 2016, el formatu onde los equipos yeren entrenaos y escoyíos por miembros del Salón de la Fama, y non el formatu habitual d'enfrentar a dambes conferencies.<ref name="2014 changes">{{cita web |agency=[[Associated Press]]|url=https://sports.yahoo.com/news/nfl-pro-bowl-rosters-determined-180337907--nfl.html |títulu=NFL Pro Bowl rosters to be determined by draft |publicación=[[Yahoo! Sports]] |fecha=31 de xunetu de 2013 |fechaaccesu=31 de xunetu de 2013}}</ref> Sicasí, el Pro Bowl de 2017 va volver a dichu formatu de AFC-NFC. === Super Bowl === {{AP|Super Bowl}} La postemporada remata col máximu eventu de la NFL, el partíu del [[Super Bowl]], que precisa de planificación, programación y implementación refeches, siendo necesariu recibir les candidatures de los equipos y les ciudaes qu'aspiren a figurar como sedes con dellos años d'anticipación. === Sistema de númberos nos uniformes === Na NFL, los xugadores usen los númberos nes sos camisetes según la posición na que xueguen. El sistema actual se instituyó na lliga'l 5 d'abril de 1973, como un mediu por que los aficionaos y árbitros puedan identificar más fácilmente'l xugadores nel campu pola so posición. Dende esa fecha, los xugadores usen los númberos asignaos dientro de los rangos siguientes, sobre la base de la so posición primaria: {| {{tablaguapa}} style="font-size: smaller; text-align: center;" |- ! style="width:52px" | Non. ! style="width:52px" | [[Quarterback|QB]] ! style="width:52px" | [[Running back|RB]] ! style="width:52px" | [[Wide receiver|WR]] ! style="width:52px" | [[Tight end|TE]] ! style="width:52px" | [[Posiciones de fútbol americanu#Llinia ofensiva|OL]] ! style="width:52px" | [[Posiciones de fútbol americanu#Llinia defensiva|DL]] ! style="width:52px" | [[Linebacker|LB]] ! style="width:52px" | [[Defensive back|DB]] ! style="width:52px" | [[Kicker (fútbol americanu)|K]] ! style="width:52px" | [[Punter (fútbol americanu)|P]] |- | style="text-align: center" | 1–9 | rowspan="2"| {{yes}} | rowspan="2"| {{non}} | {{non}} | rowspan="4"| {{non}} | rowspan="5"| {{non}} | rowspan="5"| {{non}} | rowspan="4"| {{non}} | rowspan="2"| {{non}} | rowspan="2"| {{yes}} | rowspan="2"| {{yes}} |- | style="text-align: center" | 10–19 | {{yes}} |- | style="text-align: center" | 20–29 | rowspan="8"| {{non}} | rowspan="3"| {{yes}} | rowspan="6"| {{non}} | rowspan="3"| {{yes}} | rowspan="8"| {{non}} | rowspan="8"| {{non}} |- | style="text-align: center" | 30–39 |- | style="text-align: center" | 40–49 | {{yes}} | rowspan="2"| {{yes}} |- | style="text-align: center" | 50–59 | rowspan="5"| {{non}} | rowspan="3"| {{non}} | rowspan="3"| {{yes}} | rowspan="3"| {{yes}} | rowspan="5"| {{non}} |- | style="text-align: center" | 60–69 | rowspan="3"| {{non}} |- | style="text-align: center" | 70–79 |- | style="text-align: center" | 80–89 | {{yes}} | {{yes}} | rowspan="2"| {{non}} | {{non}} |- | style="text-align: center" | 90–99 | {{non}} | {{non}} | {{yes}} | {{yes}} |} Los númberos 0 (cero) y 00 (doble cero) nun son utilizaos polos xugadores de la NFL dende 1973. == Campeones de la NFL == [[Ficheru:Lombardi Trophy.png|thumb|70px|[[Troféu Vince Lombardi]].]] {{AP|Campeones de la NFL}} {{AP|Ganadores del Super Bowl}} Na siguiente llista numbérense les franquicies con más títulos nes lligues de fútbol americanu profesional d'Estaos Xuníos reconocíes pol [[Salón de la Fama del Fútbol Americano Profesional|Pro Football Hall of Fame]]. <div class="references-small"> '''''Nota''''' – Los campeonatos de la AFL o NFL ente 1966 y 1969, anque se numberen nes sos respeutives columnes nun se suman na columna de "Campeonatos nacionales", cuidao que col alcuerdu de fusión ente la AFL y la NFL, considérense namái como campeones de lliga a los cuatro ganadores de los Super Bowls xugaos antes de 1970 ente los campeones de dambes entidaes. Por dar un exemplu, el títulu de AFL ganáu polos [[New York Jets]] en 1968, cúntase como campeonatu de la AFL, pero en campeonatos nacionales numbérase namái'l Super Bowl ganáu en 1969. * '''''{{colorbox|#CCCCCC}}''''' – Franquicies sumíes.'' * '''''{{colorbox|gold}}''''' – Actual campeón de la NFL.'' {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" |- ! Franquicia !Campeonatos [[Campeones de la NFL|NFL]] 1920-1969 ! Campeonatos [[American Football League|AFL]] 1960-1969 ! Campeonatos [[All-America Football Conference|AAFC]] 1946-1949 ! [[Ganadores del Super Bowl|Super Bowls]] 1967-2017 ! Campeonatos nacionales |- | style="text-align: left;" | [[Green Bay Packers]] | 11<ref name=gb group=n>A [[Green Bay Packers]] na columna "Campeonatos [[Campeones de la NFL|NFL]] 1920-1969" cúntense los títulos de 1966 y 1967, pero non na columna de "Campeonatos nacionales", cuidao que col alcuerdu de fusión ente la AFL y la NFL, considérense namái como campeones de lliga a los cuatro ganadores de los Super Bowls xugaos antes de 1970 ente los campeones de dambes entidaes.</ref> | | | 4 | '''13'''<ref name=gb group=n/> |- | style="text-align: left;" | [[Chicago Bears]] | 8 | | | 1 | '''9''' |- | style="text-align: left;" | [[Cleveland Browns]] | 4 | | 4<ref group=n>>Los llibros oficiales de la NFL nun reconocen los 4 campeonatos AAFC de la franquicia de Cleveland. Sicasí, el Pro Football Hall of Fame incluyir a parte de los 8 campeonatos totales de los Browns.</ref> | | '''8''' |- | style="text-align: left;" | [[New York Giants]] | 4 | | | 4 | '''8''' |- | style="text-align: left;" | [[Pittsburgh Steelers]] | | | | 6 | '''6''' |- | style="text-align: left;" | [[Dallas Cowboys]] | | | | 5 | '''5''' |- | align="left" style="background:gold;"|Boston/[[New England Patriots]] | align="left" style="background:gold;"| | align="left" style="background:gold;"| | align="left" style="background:gold;"| | align="center" style="background:gold;"| 5 | align="center" style="background:gold;"| '''5''' |- | style="text-align: left;" | [[San Francisco 49ers]] | | | | 5 | '''5''' |- | style="text-align: left;" | Boston/[[Washington Redskins]] | 2 | | | 3 | '''5''' |- | style="text-align: left;" | Baltimore/[[Indianapolis Colts]] | 3<ref name=ic group=n>A Baltimore/[[Indianapolis Colts]] na columna "Campeonatos [[Campeones de la NFL|NFL]] 1920-1969" cúntase'l títulu de 1968, pero non na columna de "Campeonatos nacionales", cuidao que col alcuerdu de fusión ente la AFL y la NFL, considérense namái como campeones de lliga a los cuatro ganadores de los Super Bowls xugaos antes de 1970 ente los campeones de dambes entidaes.</ref> | | | 2 | '''4'''<ref name=ic group=n/> |- | style="text-align: left;" | [[Detroit Lions]] | 4 | | | | '''4''' |- | style="text-align: left;" | [[Philadelphia Eagles]] | 3 | | | | '''3''' |- | style="text-align: left;" | Los Angeles/[[Oakland Raiders]] | | 1<ref name=or group=n>A Los Angeles/[[Oakland Raiders]] na columna "Campeonatos [[American Football League|AFL]] 1960-1969" cúntase'l títulu de 1967, pero non na columna de "Campeonatos nacionales", cuidao que col alcuerdu de fusión ente la AFL y la NFL, considérense namái como campeones de lliga a los cuatro ganadores de los Super Bowls xugaos antes de 1970 ente los campeones de dambes entidaes.</ref> | | 3 | '''3'''<ref name=or group=n/> |- | style="text-align: left;" | Cleveland/St. Louis/[[Los Angeles Rams]] | 2 | | | 1 | '''3''' |- | style="text-align: left;" | [[Denver Broncos]] | | | | 3 | '''3''' |- | style="text-align: left;" | [[Miami Dolphins]] | | | | 2 | '''2''' |- | style="text-align: left;" | Dallas Texans/[[Kansas City Chiefs]] | | 3<ref name=kcc group=n>A Dallas Texans/[[Kansas City Chiefs]] na columna "Campeonatos [[American Football League|AFL]] 1960-1969" cúntense los títulos de 1966 y 1969, pero non na columna de "Campeonatos nacionales", cuidao que col alcuerdu de fusión ente la AFL y la NFL, considérense namái como campeones de lliga a los cuatro ganadores de los Super Bowls xugaos antes de 1970 ente los campeones de dambes entidaes.</ref> | | 1 | '''2'''<ref name=kcc group=n/> |- | style="text-align: left;" | Chicago/St. Louis/Phoenix/[[Arizona Cardinals]] | 2 | | | | '''2''' |- | style="text-align: left;" | [[Buffalo Bills]] | | 2 | | | '''2''' |- | align="left" style="background:#CCCCCC;"| [[Canton Bulldogs]] | align="center" style="background:#CCCCCC;"| 2 | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| '''2''' |- | style="text-align: left;" | Houston/Tennessee Oilers/[[Tennessee Titans]] | | 2 | | | '''2''' |- | style="text-align: left;" | [[Baltimore Ravens]] | | | | 2 | '''2''' |- | style="text-align: left;" | [[New York Jets]] | | 1<ref name=nyj group=n>A [[New York Jets]] na columna "Campeonatos [[American Football League|AFL]] 1960-1969" cúntase'l títulu de 1968, pero non na columna de "Campeonatos nacionales", cuidao que col alcuerdu de fusión ente la AFL y la NFL, considérense namái como campeones de lliga a los cuatro ganadores de los Super Bowls xugaos antes de 1970 ente los campeones de dambes entidaes.</ref> | | 1 | '''1'''<ref name=nyj group=n/> |- | align="left" style="background:#CCCCCC;"| [[Akron Pros]] | align="center" style="background:#CCCCCC;"| 1 | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| '''1''' |- | align="left" style="background:#CCCCCC;"| [[Cleveland Bulldogs]] | align="center" style="background:#CCCCCC;"| 1 | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| '''1''' |- | align="left" style="background:#CCCCCC;"| [[Frankford Yellow Jackets]] | align="center" style="background:#CCCCCC;"| 1 | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| '''1''' |- | align="left" style="background:#CCCCCC;"| [[Providence Steam Roller]] | align="center" style="background:#CCCCCC;"| 1 | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| | align="center" style="background:#CCCCCC;"| '''1''' |- | style="text-align: left;" | San Diego/[[Los Angeles Chargers]] | | 1 | | | '''1''' |- | style="text-align: left;" | [[Tampa Bay Buccaneers]] | | | | 1 | '''1''' |- | style="text-align: left;" | [[New Orleans Saints]] | | | | 1 | '''1''' |- | style="text-align: left;" | [[Seattle Seahawks]] | | | | 1 | '''1''' |- | style="text-align: left;" | [[Minnesota Vikings]] | 1<ref name=mv group=n>A [[Minnesota Vikings]] na columna "Campeonatos [[Campeones de la NFL|NFL]] 1920-1969" cúntase'l títulu de 1969, pero non na columna de "Campeonatos nacionales", cuidao que col alcuerdu de fusión ente la AFL y la NFL, considérense namái como campeones de lliga a los cuatro ganadores de los Super Bowls xugaos antes de 1970 ente los campeones de dambes entidaes.</ref> | | | | '''0'''<ref name=mv group=n/> |- |} {{llistaref|group=n}} == Televisión == === Historia === La NFL empezó a emitise regularmente per televisión na década de 1940. La final emitir en televisión per primer vegada en 1948. En 1955 la final emitir pola cadena nacional [[NBC]], y en 1956 [[CBS]] empezó a emitir partíos. La primer edición del [[Super Bowl]], productu de la fusión de la NFL cola AFL en 1967, emitir por dambes cadenes, dempués de lo que empezaron a alternase. ABC empezó a emitir partíos los llunes de nueche en 1970, y xunióse a la rotación del Super Bowl en 1985. La cadena de cable [[ESPN]] empezó a emitir partíos en 1987, y [[TNT (canal de televisión)|TNT]] facer ente 1990 y 1997. La cadena d'aire [[Fox Broadcasting Company|Fox]] sustituyó a CBS ente 1994 y 1997. CBS retornó en 1998 en llugar de NBC y TNT. En 2006 retornó NBC en llugar de ABC, al empar que s'incorporó la cadena paga [[NFL Network]]. Dende 1994, la empresa de televisión satelital [[DirecTV]] ufierta'l paquete extra NFL Sunday Ticket, qu'amuesa tolos partíos de los domingos de tarde. === Actualidá === Anguaño, la NFL emitir en televisión nacional poles cadenes terrestres [[CBS]], [[Fox Broadcasting Company|Fox]] y [[NBC]], según poles cadenes de pagu [[ESPN]] y [[NFL Network]]. CBS y Fox tresmiten los partíos de los domingos de tarde. CBS emite los partíos de la AFC y Fox los de la NFC. Los partíos interconferencia emitir pola cadena de la conferencia del equipu visitante, anque dende 2011 les cadenes puede intercambiar partíos ente sigo. NBC emite los partíos de los domingos de nueche, amás del partíu inaugural de la temporada regular y dos partíos de postemporada (sábados). ESPN emite los partíos de los llunes de nueche. NFL Network emite los partíos de los xueves de nueche, dalgunos de los cualos retresmítense por CBS. CBS, Fox y NBC tamién emiten un partíu'l xueves de Día de Gracies. Na postemporada, ESPN emite un partíu, NBC dos y los demás parten ente CBS y Fox. A lo último, la Super Bowl rota ente les cadenes CBS, Fox y NBC. La NFL realiza partíos los sábados solamente n'avientu y xineru, pa evitar conflictos col [[fútbol americanu universitariu]] de la [[NCAA]], que s'apuesta de setiembre a payares. Dende 2006, dellos partíos tamién s'emiten n'español na cadena de cable [[ESPN Deportes]]. === Llatinoamérica === En Llatinoamérica, [[ESPN (Llatinoamérica)|ESPN]] y [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] comparten los derechos de tresmisión de la NFL. ESPN tresmite los partíos nocherniegos de los domingos y llunes, ente que Fox Sports tresmite partíos de los domingos de tarde y los xueves de nueche. Dambes cadenes parten los partíos de postemporada, salvo'l Super Bowl que s'emiten en simultáneu por dambes cadenes. N'Arxentina Canal 90 y les canales de [[TyC Sports]] y [[TyC Max]] tienen los derechos de tresmisión en forma esclusiva y en vivu. En Paraguay, Les Canales 25, 27 y 34 y les señales de [[Tigo Sports]] y [[Tigo Max]] tamién tienen los derechos de tresmisión en forma esclusiva y en vivu. === Bloqueos === La NFL caltién ciertes regles que bloquien les señales de ciertos partíos a nivel llocal. Por casu, si un partíu nun llogra vender suficientes entraes pa un partíu, el partíu nun s'emite na estación de televisión de dicha rexón. Otra manera, si un partíu tien estadiu llenu, nenguna estación terrestre de dicha rexón puede emitir otru partíu coles mesmes. Amás, les cadenes de cable nun pueden emitir partíos nes ciudaes de los dos equipos qu'apuesten el partíu, sinón que dichu partíu tien d'emitise en dambes ciudaes nuna estación terrestre. == Comisionados y presidentes == # Presidente [[Jim Thorpe]] (1920–1921) # Presidente [[Joseph Carr]] (1921–1939) # Presidente [[Carl Storck]] (1939–1941) # Comisionado [[Elmer Layden]] (1941–1946) # Comisionado [[Bert Bell]] (1946–1959) # Presidente Interín [[Austin Gunsel]] (1959–1960, dempués de la muerte de Bell) # Comisionado [[Pete Rozelle|Alvin "Pete" Rozelle]] (1960–1989) # Comisionado [[Paul Tagliabue]] (1989–2006) # Comisionado [[Roger Goodell]] (2006–presente)'' == Ver tamién == * [[Super Bowl]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{cita llibru |títulu=2006 NFL Record and Fact Book|editorial=Time Inc. Home Entertainment, ISBN 1-933405-32-5}} * {{cita llibru |títulu=Total Football II: The Official Encyclopedia of the National Football League|editorial=Harper Collins, ISBN 1-933405-32-5}} == Enllaces esternos == * [http://www.nfl.com/ National Football League] * {{Twitter|NFL}} * {{Facebook|NFL}} * {{Instagram|NFL}} {{Tradubot|National Football League}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:National Football League|*]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 7wieu5klgqe7y568lt2jkuc67sfetpg 0 93351 3699442 3529505 2022-07-25T08:03:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Karen Wetterhahn''' ([[16 d'ochobre]] de [[1948]] – [[8 de xunu]] de [[1997]]) foi una profesora de [[química]] del [[Dartmouth College]], [[New Hampshire]], que s'especializó na esposición a metales tóxicos. Foi noticia nacional cuando morrió a los 48 años por cuenta de una esposición accidental al compuestu orgánicu [[dimetilmercurio]] (Hg(CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>). Los guantes proteutores de la dómina fueron insuficientes pa parar los efeutos mortales que se desenvolvieron meses dempués del incidente nel que tuvo en contautu con unes poques gotes. == Accidente == El 14 d'agostu de 1996, Wetterhahn taba estudiando la manera na que interactúan los iones de mercuriu coles proteínes reparadores del ADN y taba usando dimetilmercurio como material de referencia estándar pa les midíes d'[[Espectroscopia de resonancia magnética nuclear|espectroscopía de RMN]] <sup>199</sup>Hg.<ref name="story">[http://www.chm.bris.ac.uk/motm/dimethylmercury/dmmh.htm Simon Cotton: "The Karen Wetterhahn story"]</ref> Wetterhahn, especialista en metales tóxicos, envelenóse por fuercia nel so llaboratoriu cuando unes poques gotes del compuestu tresparente enfusaron nel so guante proteutor; El dimetilmercurio ye un compuestu sintéticu usáu casi puramente como referencia estándar nun tipu concretu d'analís químicu. Wetterhahn taba investigando les propiedaes tóxiques d'otru metal pesao altamente tóxicu, el [[cadmiu]], usando'l dimetilmercurio como puntu de referencia. L'arramáu accidental asocedió'l 14 d'agostu de 1996, pero los síntomes del so [[envelenamientu per mercuriu]] nun se detectaron hasta seis meses dempués, cuando ésti yera irreversible. Wetterhahn careció sópitamente en xineru de 1997 y foi hospitalizada; entós cayó nuna coma que duró hasta xunu, cuando se-y retiró'l soporte vital y morrió. Wetterhahn recordó qu'arramara delles gotes de dimetilmercurio dende la punta de la pipeta hasta la mano protexida pol guante de látex. Darréu, la so esposición foi confirmada por un [[analís capilar]] qu'amosaba un aumentu drásticu en mercuriu 17 díes dempués de la esposición, siguida por un amenorgamientu gradual. Pruebes posteriores amosaron que'l dimetilmercurio puede travesar distintos tipos de guantes de látex ya introducise na piel en 15 segundos.<ref name="story"/><ref name="nejm">[http://content.nejm.org/cgi/content/full/338/23/1672 Nierenberg D. W. ''et al.'' "Delayed Cerebellar Disease and Death After Accidental Exposure to Dimethylmercury." ''The New England Journal of Medicine'' '''1998''', 1672–1676.]</ref> Cinco meses dempués de la esposición, fíxose evidente que dellos síntomes neurolóxicos iniciales como la perda d'equilibriu o la dificultá pa falar yeren causaos por una [[Envelenamientu per mercuriu]].<ref name="trembling">[http://web.archive.org/web/http://www.iaomt.org/testfoundation/dimethylmercury.htm The Trembling Edge of Science, DARTMOUTH ALUMNI MAGACÍN - APRIL 1998]</ref><ref>[http://web.archive.org/web/http://www.dartmouth.edu/~toxmetal/home/tribute/karen.html A Tribute to Karen Wetterhahn]</ref><ref name=natgeo>Newman, Cathy [http://science.nationalgeographic.com/science/health-and-human-body/human-body/poison-toxic-tales.html "Pick Your Poison—12 Toxic Tales] National Geographic May 2005</ref><ref name="nejm"/> Foi almitida nel hospital, onde s'afayó qu'una sola esposición a dimetilmercurio aumentara los sos niveles de mercuriu en sangre a 4000 microgramos per llitru, o 80 vegaes l'estragal tóxicu. El conteníu de mercuriu n'orina aumentara a 234/L; el rangu normal va de 1 a 5 y el nivel tóxicu ye mayor a 50 μg/L.<ref name="nejm"/> A pesar de l'agresiva terapia quelante, el so estáu deterioróse rápido y tres selmanes dempués d'apaecer los sos primeros síntomes, cayó nuna coma descritu por unu de los sos antiguos estudiantes como nun ser "...el tipu de coma que yo esperaba...Ximelgábase. El so home vio llárimes baxando poles sos mexelles. Pregunté-y si sentía dolor. Los médicos dixeron que nun paecía que'l so celebru pudiera siquier rexistrar el dolor."<ref name=natgeo/> Wetterhahn morrió pocos meses dempués, menos d'un añu tres la esposición inicial. Primeramente, esistieron casos documentados de muertes per envelenamientu por dimetilmercurio. En 1865, dos ayudantes de llaboratoriu ingleses morrieron delles selmanes dempués d'ayudar a sintetizar dimetilmercurio per primer vegada. En 1972, un químicu checu de 28 años en [[Checoslovaquia]], sufrió los mesmos síntomes de Wetterhahn en sintetizando 6 kg del compuestu.<ref name="nejm"/><ref name="trembling"/> == Legáu == La muerte de Keren Wetterhahn non solo sosprendió a tol departamentu de química sinón tamién a les axencies reguladores, una y bones la esposición accidental asocedió a pesar de tomar toles midíes conocíes nesi tiempu. Estes incluyíen l'usu de guantes de látex, la [[Campana extractora|campana extractora de fumos]], y el cumplimientu de les midíes de seguridad estándar. Dempués de que s'afayara l'envelenamientu por mercuriu de Wetterhahn, los sos compañeros probaron dellos guantes de seguridá contra'l dimetilmercurio y afayaron que la pequeña molécula [[apolar]] travesaba la mayoría en segundos, muncho más rápido de lo esperao. Como resultancia, agora encamiéntase usar unos guantes laminados de plásticos, flexibles y bien resistentes cuando se manipolie dimetilmercurio y otres sustances igual de peligroses. P'aumentar la proteición, pueden usase so unos guantes de neoprenu, por casu.<ref name="story"/><ref name="nejm"/> Nesa dómina, el dimetilmercurio yera un estándar de calibración común para [[Espectroscopia de resonancia magnética nuclear|espectroscopía de RMN]] <sup>199</sup>Hg porque tenía ciertes ventayes sobre les alternatives esistentes.<ref>[http://www.chem.northwestern.edu/~ohallo/HgNMRStandards <sup>199</sup>Hg NMR Standards [[Occupational Safety and Health Administration|OSHA]]]</ref> De resultes del accidente de Wetterhahn,<ref>[http://www.osha.gov/dts/hib/hib_data/hib19980309.html Hazard Information Bulletin—Dimethylmercury, [[Occupational Safety and Health Administration]], February 15, 1991]</ref> revisáronse los encamientos y [[Ficha de datos de seguridá|fiches FDS]],<ref>[https://fscimage.fishersci.com/msds/99021.htm Material Safety Data Sheet: Dimethylmercury]</ref> y desanimóse l'usu de dimetilmercurio . Dende entós Darthmouth College estableció un gallardón en nome de Wetterhahn p'animar a otres muyeres a siguir les sos carreres científiques. Siempres que sía posible, na entrega del premiu dará preferencia a otres muyeres.<ref>[http://www.dartmouth.edu/~chem/grad/awards/wetterhahn.html]</ref> El [[Institutu Nacional de Ciencies de Salú Ambiental]] (NIEHS) tamién caltién un premiu añal pa los estudiantes graduaos o investigadores post-doctorales n'honor a Karen Wetterhahn.<ref>[http://www.niehs.nih.gov/research/supported/srp/training/wetterhahn/ Karen Wetterhahn's Memorial Award, [[National Institute of Environmental Health Sciences]]]</ref> Wetterhahn ayudó a establecer el Proyeutu Muyeres na Ciencia del Dartmouth College (WISP), qu'ayudó a aumentar el númberu de muyeres en carreres de ciencia del 13 al 25% en Dartmouth College y convertise nun modelu nacional.<ref name="trembling"/><ref>{{Cita web|url=https://www.dartmouth.edu/~wisp/about/|títulu=About WISP|fechaaccesu=8 de xunu de 2016|autor=Women in Science Project|enllaceautor=|fecha=2016|idioma=inglés|sitiuweb=|editorial=Trustees of Dartmouth College}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1948|1997|Wetterhahn, Karen}} {{Tradubot|Karen Wetterhahn}} [[Categoría:Químicos y químiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 6d5m3djf1qdgwlioe00dmvjvza33uhe 0 93440 3699205 3699172 2022-07-24T18:26:30Z Omarete 35 Revertíes les ediciones de [[Special:Contributions/181.64.223.242|181.64.223.242]] ([[User talk:181.64.223.242|alderique]]) hasta la cabera versión de [[User:YoaR|YoaR]] wikitext text/x-wiki '''Chimú''' ye una [[cultura preincaica]] que se desenvolvió na mariña norte tres la escayencia del [[Imperiu huari]] ente los años [[1000]] y [[1200]]. Ocuparon los territorios qu'antes habitaron los [[Cultura mochica|mochicas]] y los [[Cultura lambayeque|lambayeques]], llegando a espandir los sos dominios, na so etapa de mayor desenvolvimientu, por toa una estensa franxa costera del [[norte]] de [[Perú]] d'unos 800 km de llargor, dende [[Baltes]] hasta'l valle de [[Huarmey]]. N'el so desenvolvimientu estremen dos etapes; na primera tratar d'un amenorgáu grupu alcontráu nel antiguu valle Moche y zones aledañas ([[900]]-[[1300]]); y na segunda yá conquistaren un vastu territoriu y yeren un reinu en constante espansión ([[1300]]-[[1470]]). Diversos historiadores sostienen que, escontra mediaos del [[sieglu XV]], los chimúes fueron ganaos polos [[Imperiu incaicu|inques]]. Los chimúes destacar nel planu urbanísticu gracies a les sos terribles construcciones. Amuesa d'ello son [[Chan Chan]], la fortaleza de [[Paramonga]], ente otres. Asina tamién se destacar en [[metalurxa]], nos qu'utilizaron una diversidá de téuniques y metales pa la so ellaboración; y en [[textilería]] (texíos d'[[algodón]], llana de [[lama glama|llama]], [[vicugna pacos|alpaca]] y [[Vicugna vicugna|vicuña]]). == Historia == === Área d'espansión === [[Ficheru:Wall of Main Square at Chan Chan.JPG|thumb|260px|left|Vista d'unu de los murios de [[Chan Chan]], la capital del reinu chimú.]] La cultura chimú desenvolver nel mesmu territoriu onde sieglos antes esistió la cultura Mochica. Al igual que los mochicas, la cultura chimú desenvolver nel valle de [[Moche]] (al norte de [[Lima (Perú)|Lima]]), al nordeste de [[Huarmey]] acabando en [[Trujillo (Perú)|Trujillo]] central, nel departamentu de La Llibertá. Llindaba pel sur con Pativilca o Carabayllo (Lima) y pel norte con Olmos (Piura) y Baltes. La capital yera la ciudadela de [[Chan Chan]], con una estensión de 22 quilómetros cuadraos, allugada próxima al mar, cerca de l'actual ciudá de Trujillo, a 550 km al norte de Lima. === Orixe === Los chimúes apaecen escontra l'añu [[900]]. El fundador del reinu chimú foi [[Tacaynamo]], un personaxe llexendariu que llegaría col so séquitu sobre grandes balses de madera y adoptó el nome de “Gran Chimú”. Créese que'l llamáu “reinu del Chimú” tuvo diez gobernantes, pero solo conócense los nomes de cuatro d'ellos: el yá mentáu Tacaynamo, [[Guacricur]], [[Naucempinco]] y [[Minchancaman]]. Esti postreru foi un gran conquistador, llegando al sur hasta les cercaníes del triple valle de Chillón-Rímac-Lurín; sicasí, acabó siendo arolláu pol expansionismo incaicu. Los gobernantes yeren trataos como dioses y vivíen nun elegante palaciu de [[Chan Chan]]. Había clases sociales rexíes por un estáu imperial que conquistara al reinu Sicán de [[Lambayeque]]. Xustamente les lleendes de [[Naylamp]] en Sicán y Tacaynamo en Chimú tresmitíen fantásticamente les guerres iniciales per eses tierres. El pueblu pagaba tributu a los gobernantes (en productos o en trabayu). === Conquista incaica === Nel llibru VI de los ''[[Comentarios reales de los inques]]'', del [[Inca Garcilaso de la Vega]], nárrase la conquista incaica del reinu chimú (Capítulu XXXII: «Van conquistar al rei Chimú, y la guerra cruel que se faen» y Capítulu XXXIII: «Penitencia y aflicciones del Gran Chimú, y como se rinde este».) Garcilaso asitia esta conquista sol reináu del Inca [[Pachacútec]], con quien empezó la espansión imperial incaica. Les fuercies inques tuvieron comandadas pol príncipe Inca Yupanqui y cuntaron col sofitu de los yungas de Chuquimancu y Cuismancu (reyezuelos de los valles del actual departamentu de Lima), antiguos enemigos de los chimúes. La guerra foi llarga y sangrienta. Con grandes esfuercios los inques avanzaron por Parmunca ([[Paramonga]]) y [[Santa (Perú)|Santa]], y nun pudiendo torar la resistencia del enemigu, el príncipe inca pidió más refuerzos, que-y llegaron en númberu de 20.000 soldaos. El Gran Chimú (Minchancaman), viendo que yera imposible aguantar más y primíu polos sos propios súbditos, rindióse, sometiéndose en vasallaxe a los inques. Cuenta Garcilaso qu'en memoria d'esta conquista, los inques alzaron la fortaleza de Paramonga (anque esta ye en realidá preinca). La conquista inca tuvo d'asoceder escontra [[1470]]. Los inques treslladaron al Cuzco les ayalgues del Gran Chimú según a los reputaos orfebres chimúes, por qu'afataren el [[Coricancha]] o Templu del Sol. === L'idioma quingnam === {{AP|idioma quingnam}} L'idioma que predominó ente los chimúes foi'l [[idioma quingnam]] (emparentáu col [[llingua muchik|idioma mochica]]) como lo denominara'l sacerdote [[Calancha]]. Como llingua franca falaben el mochica y un dialeutu propiu de los pescadores llamáu "llingua pescadora" polos misioneros españoles. L'idioma quingnam ye un idioma peruanu prehispánicu desapaecíu que nel so entamu (antes de la creación del Imperiu chimú) foi faláu pola etnia chimú, correspondiente a los antiguos territorios de los mochicas del sur: dende'l valle del ríu Chicama pel norte hasta'l valle del ríu Chao pel sur. Nel so momentu de mayor puxanza (gracies a les conquistes chimúes) falóse masivamente dende'l [[ríu Jequetepeque]] (pel Norte), hasta [[Carabayllo]], cerca a Lima (pel Sur). L'idioma quingnam escastóse al poco tiempu de la llegada de los conquistadores básicamente por cuenta de: * Que'l nucleu chimú, [[Chanchán]], tuvo nes cercaníes de la nueva ciudá española de [[Trujillo (Perú)|Trujillo]]; * Debíu tamién a que la so zona d'espardimientu yera enforma menor al área d'influencia del [[idioma mochica]]: el [[Idioma quingnam|quignam]] solo yera faláu poles élites chimúes en territorios pertenecientes al Imperiu chimú pero onde nun se falaba quingnam como Baltes, Piura y la mayor parte de Lambayeque, que yera mochicahablante. El quingnam falábase masivamente na faxa costera dende [[ríu Jequetepeque]] hasta [[Huaral]] o [[Distritu de Rancón|Rancón]] y, según los más optimistes, hasta'l [[ríu Chillón]] ([[Carabayllo]]); * La mayor parte de los sos falantes morrieron poles epidemia traíes polos españoles; * Munchos dexar de falar por complexos semaos polos españoles, yá que si la llingua mochica yera gutural, el quingnam yera bien de más gutural y escabrosa; * Los falantes de quingnam que sobrevivieron fueron desarraigados de los sos llugares nativos llevaos a amenorgamientos indíxenes (pueblos) creaos polos españoles pa cobra-yos d'una manera más fácil el tributu y esplotalos nes faciendes y obrajes d'una forma "más eficiente", y; * El "corazón" del idioma quingnam (onde yera más faláu) taba na capital del que foi l'Imperiu chimú: [[Chan Chan]] (lliteralmente: ‘sol sol', gran sol). Según los estudiosos tenía una población de 80&nbsp;000 a 100&nbsp;000 habitantes (según dellos cálculos, la población del reinu enteru sería d'unos 500&nbsp;000 habitantes). Al fechu de ser despoblado poles autoridaes asocedió la castellanización de los quingnam-falantes que quedaben nun procesu similar al qu'anguaño asocede con otres llingües nel Perú. == Organización política == [[Ficheru:atuendoritualchimumuseolarco.jpg|thumb|250px|Paxellu ceremonial d'oru d'un personaxe chimú; [[Muséu Larco]] (Lima).]] Dende'l puntu de vista políticu, el Reinu Chimú pue ser definíu como un estáu aristocráticu clasista. Cuntaba con una burocracia d'alministradores que tenía so'l so control tol sistema granible sosteníu polos artesanos y los llabradores. L'Estáu fíxose fuertemente centralizáu y empobinóse escontra la espansión imperial. == Organización social == Yera una sociedá clasista, con fondes diferencies ente los sos grupos sociales. * A la cabeza de la pirámide social taba'l gran señor llamáu [[cie quich]], que vivía nuna corte campanuda, na capital Chan Chan, metanes arrogantes palacios y arrodiáu d'una numberosa corte. * Depués veníen los [[alaec]], o grandes curacas o caciques, miembros de la nobleza, a quien podemos comparar colos señores feudales. * Aína taba un grupu con ciertu prestíu y poder económicu llamáu [[fixlla]]. * A la fin atopábense los vasallos, que yeren la gran mayoría, ye dicir el pueblu, dedicaos a la [[pesca]], a l'[[agricultura]], a xeres [[artesanía|artesanal]] y al [[comerciu]]; y como últimu grupu, el sirvientes (esclavos). == Organización económica == El sistema económico y social funcionaba per mediu d'una rede de centros urbanos y rurales que s'encargaben de recibir y unviar a la capital los tributos llograos. * El control alministrativu supremu correspondía a la ciudá capital Chan-Chan; dende ellí remanóse, entamó y monopolizó la producción, l'almacenamientu, la redistribución y el consumu de bienes y productos. * Centros alministrativos rurales, destinaos a recoyer y a alministrar. Por casu, Quebrada Catuay. * Centros provinciales de producción especializada, como Manchán y Casma. * Predivos agrícoles alministráu pol Estáu, como Cuetu La Virxe. * Aldegues llabradores, como Chorobal. === Agricultura === Los chimúes cultivaben maíz, frijol, [[zapallo]], calabaza, maní, [[Pouteria lucuma|lúcuma]], [[Persea americana|palta]], cirolar del flaire, [[Inga brachyptera|pacae]], [[Cyclanthera pedata|caigua]], [[Annona muricata|guanábana]], algodón. P'ampliar la área cultivable usaron una estensa rede de canales, munchos de los cualos fueron heriedu de les cultures moche y lambayeque. Trátase d'auténtiques obres d'[[inxeniería hidráulica]], nel que por fuercia tuvieron d'aplicar conocencies de matemátiques y topografía. Les canales, fechos de piedra, siguíen la rimada natural de los cuetos y les marxes de los ríos. Unu de los más impresionantes ye'l llamáu [[El Cume (canal)|El Cume]], de 84 km de llargu, que llevaba l'agua del ríu Chicama al valle de Moche. Anguaño ta n'usu solu 17 km, una y bones el restu foi pasu ente pasu abandonáu tres la conquista española, pos precisaba d'una llimpieza sigue que dexó de faese. === Pesca y caza === [[Ficheru:Vasija chimú caballito de totora (M. América 10788) 01.jpg|thumb|260px|left|Cerámica chimú: Pescador nun ''[[caballín de totora]]'' (1100–1400&nbsp;d.&nbsp;C.). [[Muséu d'América]] (Madrid)]] Pa la pesca utilizaron canoes o [[Caballín de totora|caballinos]] de [[Scirpus californicus|totora]], qu'inda usen los actuales pobladores de Huanchaco. Con estos caballinos de totora enfusar al mar pa la pesca d'una gran variedá de pexes, pa lo cual utilizaben redes suxetaes ente dos embarcaciones o anzuelos. Recoyíen tamién moluscos marinos, como'l choro, l'amasuela y el cascoxu. Los productos marinos conformaben la mayor parte de la so alimentación d'orixe animal. Complementaben la so dieta con animales domésticos, como la llama, el coríu, el cuy y el perru, inclusive con aves marines que sabíen guardar en corrolades. Y con productos de caza, como'l llobu marín y el venado, animal esti que ta representáu con mapa nel so arte cerámico. Coles mesmes, consumíen cascoxos terrestres y los cañanes o llagarteses del desiertu. === Comerciu === Créese que comerciaban usando monedes (hachitas de bronce). == Arte == === Arquiteutura === {{Ficha de Patrimoniu de la Humanidá | Nome = Zona arqueolóxica de Chan Chan | Imaxe = Chan chan wall1.jpg | Tamañu = 280 | Pie = Unu de los murios de la ciudadela de Chan Chan, construyíos pola cultura Chimú. | País = {{PER}} | Tipu = Cultural | Criterios = I ya III | ID = 366 | Rexón = [[Llatinoamérica]] y [[Isla Caribe|Caribe]] | Añu = 1986 | peligru = [[1986]] }} Los restos de la so arquiteutura dexó definir que los gobernantes vivieron nos palacios y cortiles monumentales, mientres el pueblu moró en viviendes de [[quincha]] con habitaciones pequeñes y fora de l'arquiteutura monumental. La decoración de les parés ye sobre la base de frisos modelaos en relieve, y en dellos casos, pintada. Los diseños son de figures zoomorfes, como pexes y aves, lo mesmo que de figures xeométriques, tou policromado. Dellos exemplos: * [[Chan Chan]] * [[Huaca Pintada]] * [[Huaca del Dragón]] * La fortaleza de [[Paramonga]] * [[Apurlec]] o Purgatoriu. ==== Chan Chan ==== Chan Chan foi la capital del reinu chimú y la residencia del Gran Chimú o soberanu, que tenía la categoría d'emperador. Tomaba una superficie de 25 km², lo que lo convierte nuna de les ciudaes más grandes del mundu nos sieglos XV y XVI. El so planu taba diseñáu como los aniellos concéntricos d'un árbol, salvu na parte occidental onde hubo un enclín al arreglu rectilliniu. Estremar en tres sectores: * Área monumental, conformada por dos tipos de construcciones: ** Un grupu de diez ciudadeles o cortiles rectangulares d'adobe d'hasta 9 m d'altor y trés m d'espesura nes bases. Yeren los palacios onde vivíen el rei y la so familia, según guardaben les sos sepulturas. Por ello presume que fueron diez los monarques chimúes, pol númberu d'estos palacios. ** Una serie de pirámides atayes, con fines ceremoniales (como Huaca Toledo, Les Conches, Obispu y El Figu). * Área entemedia, que sería la morada de xente acomodao, que nun pertenecía a la nobleza. * Los Barrios, onde vivíen la población trabayadora, en viviendes pequeñes ya irregulares. Calcúlase que la población qu'allugó superaba los 30.000 habitantes. === Textilería === [[Ficheru:Chimú style - Ceremonial textile - Google Art Project.jpg|260px|thumb|left|Testil d'estilu chimú]] El filáu consiste na práutica manual y elemental de xunir un conxuntu de filos pequeños pa poder llograr un filo llargo y continuo, nesti llabor inicial de la textilería utilizáronse diversos preseos como'l fusu. El fusu ye un preséu manual iguáu d'una varita pequeña y delgada que xeneralmente se va endelgazando a dambos estremos; emplegar xunto a un torteru o piruro que s'enserta na parte inferior por que faiga contrapesu. Empezar a filar tomando de la rueca (onde s'afitó la fibra que se va a filar) delles fibres que son afitaes nel fusu que-y lo va faer xirar rápido ente'l pulgar, el cordial y l'índiz pa llograr endolcar y torcer les fibres ininterrumpíes. Cuando yá se llograra los filos necesarios empezábase'l texíu esto ye el entrecruzamiento o combinación de los filos pa faer les teles. Los chimúes iguaron teles, gases, brocados, bordaos, teles dobles, teles pintaes, etc. Delles vegaes los testiles fueron afataos con plumes y plaques d'oru y plata; los colorantes llograr de ciertes plantes que conteníen tanín, del molle y de la nozal; de minerales como'l magre ferrial y el mordiente d'aluminiu y d'animales como la cochinilla. Les prendes iguar de la llana de cuatro animales; el guanacu, la llama, l'alpaca, y la vicuña y de la planta d'algodón nativo que crez en forma natural en siete colories distintos. La vistimienta de los chimúes consistió en taparrabos, camises ensin mangues con o ensin flecos, pequeños ponchos, túniques, etc. === Cerámica === [[Ficheru:Vasija Chimú sexual (M. América, Madrid) 01.jpg|260px|thumb|right|Vasía erótica. La tradición de la cerámica de motivos eróticos tuvo presente na cultura [[Moche]] y [[Vicus]] con anterioridá a Chimú. [[Muséu d'América]] (Madrid)]] Les cerámiques chimúes cumplieron dos funciones, como recipientes pa usu diariu o domésticu y les cerámiques d'usu ceremonial o pa ufriendes de los entierru.Los primeres fueron ellaboraos ensin mayor acabáu mientres los funerarios amuesen bastante dedicación. Les principales carauterístiques de les vasíes chimúes son una pequeña escultura na unión del gollete col arcu, la so fabricación moldiada pa la cerámica ceremonial y modelao pa usu diariu, la so coloración xeneralmente negru metálicu con delles variantes, el so rellumu carauterísticu llográbase fumiando la vasía que primeramente fuera apolazada. Tamién s'ellaboraron cerámicos de colores claros en pequeñes cantidaes. Na cerámica afiguráronse munches representaciones realistes como animales, frutos y personaxes, según, escenes místiques y erótiques. === Metalurxa y Orfebrería === En metalurxa y orfebrería fueron discípulos de la [[cultura lambayeque]]. Mientres enforma tiempu fueron consideraos xoyes del arte chimú lo qu'en realidá pertenecía a los lambayeque, como'l célebre [[Tumi lambayeque|cuchiellu de Íllimo]]. Ye bien posible que los chimúes, al conquistar Lambayeque, treslladaren a los xoyeros o orfebres d'esta cultura a la so capital Chan Chan, por que los empecipiaren en dichu arte; darréu, los inques fadríen daqué similar, treslladando al Cuzco a los artesanos chimúes por que sirvieren al Imperiu. Los arrogantes oxetos d'orfebrería d'oru y plata que tanto ablucaron a los conquistadores españoles yeren en realidá obra de los orfebres chimúes, qu'ocupaben un barriu na capital incaica. Los chimúes conocieron y desenvolvieron importantes téuniques d'orfebrería: la fundición, el vaciáu a la cera perdida, l'esmartelláu, el plateado, el doráu, la soldadura. De los talleres chimúes salíen una gran variedá d'oxetos metalúrxicos, destinaos pa fines ceremoniales, suntuarios y utilitarios. Destaquen les mázcares, vasos, pectorales, collares y oxetos en miniatura. == Aspeutos inmateriales == === Divinidaes y relixón === El cultu principal tuvo dedicáu a la lluna porque consideraben que yera más poderosa que'l sol yá que allumaba de nueche, pola so influencia sobre la crecedera de les plantes y el so usu como marcador del tiempu. Atribuyíase-y el polveru del mar y les torbonaes. Yera la visitante del otru mundu y castigadora de los lladrones. El so principal templu llamábase Si-An (Casa de la Lluna) onde se realizaben ritos la primer nueche de lluna nueva.<ref>Historia de Perú Antiguu Tomu III - Lluis Y. Valcárcel</ref> Sicasí en cada pobláu amás rindíase-y cultu a otres divinidaes. * Lluna (Shi) * Mar (Nin) * Sol (Jiang) * Tierra (Ghis) === Sacrificios humanos === Na Huaca de la Lluna les tumbes 6 y 7 pertenecíen a adolescentes de 13 ó 14 años d'edá. La tumba 9 pertenez a un neñu. Ello evidenciaría que los chimúes sacrificaben neños a los sos dioses. Ufiertáben-y a la lluna'l sacrificiu de neños menores de cinco años. Los sos cuerpos yeren envolubraos en cobertores d'algodón de colores, soterrar nes escampaes de los templos, acompañaos con frutes y arramaben chicha sobre la tierra.<ref>Historia de Perú Antiguu, Tomu III, Edición 1985 - Lluis Y. Valcárcel</ref> == Ver tamién == * [[Chan Chan]] * [[Huaca del Dragón]] * [[Huaca Esmeralda]] * [[Mitoloxía Chimú]] * [[Cultura Mochica]] * [[Historia de Perú]] * [[Perú]] * [[Idioma quingnam]] * [[Huanchaco]] == Bibliografía == *[[José Antonio del Busto|Del Busto Duthurburu, José Antonio]]: ''Perú preincaico''. Coleición d'obres escoyíes de José Antonio del Busto. Lima, Empresa Editora El Comerciu S.A., 2011. ISBN 978-612-306-033-6 * [[Federico Kauffmann Doig|Kauffmann Doig, Federico]]: ''Historia y arte de Perú antiguu''. Tomu 3. Lima, Ediciones PEISA, 2002. ISBN 9972-40-215-0 * [[Pablo Macera|Macera, Pablo]]: ''Historia de Perú''. Tomu 1. Testu pa usu escolar. Impresu nos Talleres Gráficos d'Editores y Impresor San Francisco S.A. Lima, Perú. * Silva Sifuentes, Jorge Y. T.: «Orixe de les civilizaciones andines». Incluyida na ''Historia de Perú''. Lima, Lexus Editores, 2000. ISBN 9972-625-35-4 * Pozzi-Escot Buenano, Denise: ''Historia de Perú III. El Perú Antiguu III'' (500-1400) L'Horizonte Mediu y los estaos rexonales. Empresa Editora El Comerciu S.A., Lima, 2010. ISBN 978-612-4069-88-8 * Dellos autores: ''Documental de Perú''. Lexus Editores. Impresu y enllibráu por Grafos S.A., Barcelona, España. ISBN 978-9962-04-017-0 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commons|Category:Chimu}} * [http://pe.kalipedia.com/historia-peru/tema/peru-preincaico/chimu-1000-1470.html?x=20080605klphishpe_15.Kes&ap=1 Cultura Chimu en Kalipedia.com] * [http://www.yurileveratto.com/articolo.php?Id=17 El cultu del Sol na civilización Chimú] {{Tradubot|Cultura chimú}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Chimúes| ]] [[Categoría:Historia de Perú]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] of8ulppg9xs12zr7xggvyhle1ocpg3h 0 93777 3699229 3606217 2022-07-25T06:14:52Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Llocalidá}} '''Dortmund ''' ({{audiu|De-Dortmund.ogg|[ˈdɔɐ̯tmʊnt]}}; en [[baxu alemán]]: ''Düörpm''; en [[llatín]]: ''Tremonia'', nome hispánicu tradicional) ye una ciudá d'[[Alemaña]] alcontrada nel [[Estáu federáu (Alemaña)|estáu federáu]] de [[Renania del Norte-Westfalia]], ta asitiada na [[Rexón del Ruhr]] y ye la octava más grande d'Alemaña, con una población de 587&nbsp;830 habitantes (30 de xunu de 2005). El ríu [[ríu Ruhr|Ruhr]] flúi al sur de la ciudá, y el pequeñu ríu Emscher traviesa'l términu municipal. La canal Dortmund-Ems tamién acaba nel puertu de Dortmund, que ye'l mayor puertu de canal europea, y tien enllaces de Dortmund hasta'l [[mar del Norte]]. Dortmund conozse como la "metrópolis verde" de Westfalia. Cuasi la metá del territoriu municipal componer de cursos d'agua, montes, agricultura y espacios verdes con amplios parques como Westfalenpark y el Rombergpark. Esto oldea colos cuasi cien años de ciudá del carbón, d'estensa minería y de fábriques d'aceru qu'hubo dientro de les llendes de la ciudá. Históricamente falando, Dortmund ye una parte de [[Westfalia]]. Anguaño ye una parte de la rexón europea [[Rin-Ruhr]], rexón metropolitana, que s'atopa al norte federáu de Renania-Westfalia. Dortmund ye una ciudá independiente dientro de les llendes del gobiernu del distritu de Arnsberg. Dortmund ta formáu por 12 conceyos, de los cualos trés (Oeste, Norte y Ost) cubren la área de la ciudá. Los otros 9 conceyos son - va escontra la izquierda y empezando nel norte - Eving, Scharnhorst, Brackel, Aplerbeck, Hörde, Hombruch, Lütgendortmund, Huckarde y Mengede. == Historia == [[Ficheru:Ruhr.jpg|thumb|250px|left|Ríu Ruhr.]] A empiezos del [[sieglu XIX]], de resultes de les [[guerres Napoleóniques]], el territoriu qu'entiende esti estáu pasó a formar parte de la [[Confederación del Rin]]. Mientres el [[Primer Imperiu francés]] la parte de la rexón al oeste del ríu [[Rin]] foi designada como [[Departamentu del Rucar]]. En [[1807]] [[Jerónimo Bonaparte]] ye nomáu rei de Westfalia. Tres la [[Segunda Guerra Mundial]] l'estáu de Renania del Norte-Westfalia foi establecíu por iniciativa de la ocupación militar británica'l [[24 d'agostu]] de [[1946]]. Orixinalmente consistía en Westfalia y el norte de la provincia del Rin, qu'antes pertenecieron a Prusia. En [[1947]] l'antiguu estáu de Lippe fundir col de Renania del Norte-Westfalia, lo que condució a les fronteres actuales del Estáu. De siguío, foi ratificáu por aciu un plebiscitu la Constitución de Renania del Norte-Westfalia. A diferencia d'otros estaos alemanes Renania del Norte-Westfalia nun tenía antecesores históricos. L'atención centróse sobremanera nel deséu de los aliaos pa integrar un territoriu común, na rica rexón del Ruhr. Atopar una identidá común de Lippe, Westfalia y Renania foi un gran desafíu nos primeros años del país. Los mayores retos na posguerra fueron la reconstrucción y l'establecimientu d'un Estáu democráticu. De siguío, debió rediseñar la estructura económica desenvuelta como resultancia del cayente de la industria minero que foi tema central de la política nacional. Les eleiciones de Renania del Norte-Westfalia del [[22 de mayu]] de [[2005]] concedieron a la CDU una victoria inesperada. El so principal candidatu Jürgen Rüttgers construyó un nuevu gobiernu de coalición formáu pola CDU y el FDP que sustituyó al anterior gobiernu encabezáu por Peer Steinbrück. Rüttgers foi escoyíu nuevu Primer Ministru (n'alemán: Ministerpräsident) del estáu federal el [[22 de xunu]] de 2005. Ente 1905 y 1979 Dortmund incorporó a dellos conceyos; por casu Körne, Deusen, Eving, Huckarde, Hörde, Aplerbeck y Holzen. == Xeografía == [[Ficheru:Westfalenstadion.jpg|thumb|right|El [[Signal Iduna Park]], l'estadiu de [[Borussia Dortmund]] ye un símbolu de la ciudá.]] Llinda: al N, E y SE con [[Unna (distritu)]] (al N cola ciudá de [[Lünen]], al E coles ciudaes de [[Kamen (Alemaña)|Kamen]] y [[Unna]], al SE cola municipalidá de Holzwickede y la ciudá de [[Schwerte]] ), al S cola ciudá llibre de [[Hagen]], al SO col [[Distritu de Ennepe-Ruhr]], al O cola ciudá llibre de [[Bochum]], y al NO col distritu de Recklinghausen (ciudaes de [[Herten]], [[Recklinghausen]] y [[Castrop-Rauxel]]). Códigu Postal: 44001 hasta 44388. Códigu telefónicu 0231. == Clima == Dortmund ta asitiáu na zona de clima templáu. Los iviernos son relativamente nidios, los branos son más bien frescos. La temperatura medio añal atopar n'aprosimao de 9 a 10&nbsp;°C. El total de la cantidá media añal de precipitación atópase aproximao en 800 mm. Precipitación uniforme cai mientres tol añu, l'agua constante que prevalez nel iviernu, bastios aisllaos apoderen la temporada de branu. Dortmund tien carauterístiques de zones densamente poblaes, como ye típicu l'apaición d'islles de calor urbano. {{clima |metric first= Yes |single line= Yes |location= Dortmund |Xin high C= 4 |Feb high C= 5 |Mar high C= 9 |Abr high C= 13 |May high C= 18 |Xun high C= 21 |Xnt high C= 22 |Ago high C= 22 |Set high C= 19 |Och high C= 15 |Pay high C= 9 |Avi high C= 5 |Xin low C= −1 |Feb low C= −1 |Mar low C= 2 |Abr low C= 4 |May low C= 8 |Xun low C= 11 |Xnt low C= 13 |Ago low C= 13 |Set low C= 10 |Och low C= 7 |Pay low C= 3 |Avi low C= 1 |rain colour= green |Xin rain mm= 65 |Feb rain mm= 56 |Mar rain mm= 53 |Abr rain mm= 57 |May rain mm= 68 |Xun rain mm= 78 |Xnt rain mm= 93 |Ago rain mm= 93 |Set rain mm= 67 |Och rain mm= 60 |Pay rain mm= 71 |Avi rain mm= 77 |Xin rain days= 19 |Feb rain days= 17 |Mar rain days= 14 |Abr rain days= 16 |May rain days= 14 |Xun rain days= 14 |Xnt rain days= 17 |Ago rain days= 16 |Set rain days= 15 |Och rain days= 17 |Pay rain days= 19 |Avi rain days= 19 |source 1= Wetter Kontor<ref>{{cita web|url=http://www.wetterkontor.de/de/klima/klima2.asp?land=de&stat=10416 |títulu=Klima Deutschland, Dortmund - Klimadiagramm, Klimatabelle - WetterKontor |obra=Wetterkontor.d'idioma alemán |fechaaccesu=12 de marzu de 2013}}</ref>}} == Demografía == [[Ficheru: HBFDo.JPG |thumb|Estación central (Hbf) de Dortmund col ICE no fondero.]] [[Ficheru:Dortmund Oper Kaufmann.jpg|thumb|Opera Dortmund''.]] En Dortmund la población creció rápido en tiempos de la industrialización del sieglu XIX, cuando empezó'l carbón, la minería y el procesamientu d'aceru. Per primer vegada en 1904 más de 100.000 persones vivíen en Dortmund. Les cifres de población aumentaren costantemente hasta los 657.804 en 1965. Darréu, les cifres de población cayeron a aproximao 580.000 en 2011; les proyeiciones preven un descensu a 550.000 habitantes en 2030. A diferencia de les proyeiciones de les cifres de población fueron llixeramente ascendente nos años anteriores, que ye por cuenta de los beneficios netos de migración. Especialmente persones más nueves (18 a 25 años d'edá) lleguen a establecese en Dortmund principalmente poles sos universidaes o otres actividaes rellacionaes cola educación.<ref name="dortmund.de">[https://web.archive.org/web/20130211183302/http://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/nachrichtenportal/nachricht.jsp?nid=230976 Dortmund 2012: Mehr Einwohner, mehr Studierende, mehr Übernachtungen - Nachrichtenportal - Leben in Dortmund - Stadtportal dortmund.de<!-- Bot generated title -->]</ref> A partir de 2012, Dortmund tenía una población de 579.012 habitantes de los cualos unos 177.000 (30%) yeren d'orixe non alemán.<ref name="dev.statistik.dortmund.de">{{enllaz rotu|1=http://dev.statistik.dortmund.de/project/assets/template1.jsp?col=2&content=me&smi=10.2.4&tid=66334 |2=http://dev.statistik.dortmund.de/project/assets/template1.jsp?col=2&content=me&smi=10.2.4&tid=66334 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> == Economía == Dortmund foi históricamente una zona industrial. Dortmund ye agora'l llar d'un númberu de pequeñes y medianes empreses de teunoloxía de la información, munches d'elles venceyaes al programa llocal de la universidá TechnologieZentrumDortmund. La ciudá trabaya n'estrecha collaboración colos institutos d'investigación, les universidaes privaes y les empreses pa collaborar nes iniciatives de comercialización de la ciencia.En 2012, les cámares de comerciu de Zaragoza y Dortmund roblaron un alcuerdu pa impulsar la collaboración ente pymes aragoneses y alemanes<ref> http://www.aragondigital.com/noticia.asp?notid=98431&secid=6</ref> Dortmund tien un Aeropuertu a nivel internacional y un puertu interior al Dortmunder-Ems-Canal. Pasa'l [[ríu Ruhr]] y el Dortmunder-Ems-Canal. Dortmund ye famosa pola so cerveza ([[Dortmunder|Export]]) y el so club de fútbol [[Borussia Dortmund]] (BVB 09). == Tresporte == L'[[aeropuertu de Dortmund]] atopar a 13 km al este del centru, bien próximu a la ciudá de [[Holzwickede]]. Próximu a la Dortmund tamién ta'l [[Aeropuertu Internacional de Düsseldorf|aeropuertu internacional de Düsseldorf]],terceru d'Alemaña por númberu de pasaxeros namái por detrás de los de [[Aeropuertu Internacional de Múnich|Múnich]] y [[Aeropuertu Internacional de Frankfurt|Frankfurt del Main]]. Dende l'añu 2000 l'aeropuertu de Dortmund foi esperimentando una medría del tráficu aereu gracies a les compañíes de baxu costu. == Cultura == La ciudá tien una llarga tradición na música y el teatru. La orquesta foi fundada en 1887 y agora llámase Dortmunder Philharmoniker. La primer casa d'ópera foi construyida en 1904, destruyida na [[Segunda Guerra Mundial]] y abrióse de nuevu en 1966 como Opernhaus Dortmund. Ye operada pol teatru Dortmund xuntu con otros llugares, incluyendo (dende 2002), el Konzerthaus de Dortmund. El Dortmund O-Tower, qu'una vegada foi una fábrica de cerveza, ye agora'l centru de les industries creatives y el Ostwall Museum am. La ciudá toma'l so nome de la cerveza Dortmunder estilu y ye el llar de la fábrica de cerveza Dortmunder actio. == Alministración == Dortmund ye estructurado en doce distritos municipales: * Centru urbanu-occidental * Centru urbanu-oriental * Centru urbanu-norte * Eving * Scharnhorst * Brackel * Aplerbeck * Hörde * Hombruch * Lütgendortmund * Huckarde * Mengede == Ciudaes hermanaes == Dortmund ta hermanáu con:<ref name="RuhrTwins2010">{{cita web|url=http://www.twins2010.com/fileadmin/user_upload/pic/Dokumente/List_of_Twin_Towns_01.pdf?PHPSESSID=2edd34819db21y450d3bb625549ce4fd|títulu=List of Twin Towns in the Ruhr District|fechaaccesu=28 d'ochobre de 2009|editorial=© 2009 [http://www.twins2010.com/index.php?id=home&L=1 Twins2010.com]|urlarchivu=https://www.webcitation.org/5lctsW5KG?url=http://www.twins2010.com/fileadmin/user_upload/pic/Dokumente/List_of_Twin_Towns_01.pdf?PHPSESSID=2edd34819db21y450d3bb625549ce4fd|fechaarchivu=28 de payares de 2009}}</ref> {| {{tablaguapa}} |- valign="top" | * {{bandera|GER}} [[Zwickau]], [[Alemaña]] * {{bandera|FRA}} [[Amiens]], [[Francia]], dende 1960<ref name="RuhrTwins2010"/> * {{bandera|UK}} [[Leeds]], [[Reinu Xuníu]], dende 1969<ref name="RuhrTwins2010"/><ref name=dort>{{cita web|url=http://www.leeds.gov.uk/Advice_and_benefits/Tourism_and_travel/Town_twinning/Leeds__Dortmund_partnership.aspx|títulu=Leeds - Dortmund partnership|fechaaccesu=14 d'ochobre de 2008|editorial=Leeds.gov.uk|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081204141101/http://www.leeds.gov.uk/Advice_and_benefits/Tourism_and_travel/Town_twinning/Leeds__Dortmund_partnership.aspx|fechaarchivu=4 d'avientu de 2008}}</ref> * {{bandera|RUS}}&nbsp;[[Rostov del Don]], [[Rusia]], dende 1973<ref name="RuhrTwins2010"/> * {{bandera|USA}} [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Estaos Xuníos]], dende 1977<ref name="RuhrTwins2010"/> || * {{bandera|ISR}} [[Netanya]], [[Israel]], dende 1981<ref name="RuhrTwins2010"/><ref name="Netanya twinnings">{{cita web|url=http://www.netanya.muni.il/eng/?CategoryID=1779|títulu=Netanya - Twin Cities|fechaaccesu=1 d'agostu de 2013|obra=Netanya Municipality|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130201094809/http://www.netanya.muni.il/Eng/?CategoryID=1779|fechaarchivu=1 de febreru de 2013}}</ref> * {{bandera|SRB}} [[Novi Sad]], [[Serbia]], dende 1982<ref name="RuhrTwins2010"/> * {{bandera|PRC}} [[Xi'an]], [[China]], dende 1992<ref name="RuhrTwins2010"/> * {{bandera|COL}} [[Neiva]], [[Colombia]], dende 2000 * {{bandera|TUR}} [[Trabzon]], [[Turquía]], dende 2013 |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Dortmund|Dortmund}} * [http://www.dortmund.de Conceyu de Dortmund] * [http://web.archive.org/web/http://www.eutropia.com/semeyes/semeyes-967.html Semeyes de Dortmund] {{Tradubot|Dortmund}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dortmund| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] iqtkgffzgcw874tvdo7r47wj0vny97b 0 94032 3699512 3612652 2022-07-25T08:19:14Z XabatuBot 43102 iguo tesut: casa d'enfotos => casa d'empeños wikitext text/x-wiki {{película}} '''''The Lost Weekend''''' (''The Lost Weekend'') ye una película d'[[cine de los Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] de [[1945]] dirixida por [[Billy Wilder]]. Basada nuna novela de [[Charles R. Jackson]], ye unu de los alegatos cinematográficos más notables contra'l [[alcoholismu]]. Pertenez a la etapa negra de Wilder, yá que, anque formalmente sía un drama, cuenta con estructura y elementos más propios del ''[[Suspense (xéneru)|thriller]]'' de serie [[Cine negru|negra]]. Tanto Wilder como l'actor principal, [[Ray Milland]], llograron l'[[Premios Óscar|Óscar]] por esti trabayu. == Premios == * La película ganó de cuatro premios Óscar: ** [[Óscar a la meyor película|Meyor película]] ** [[Óscar al meyor direutor|Meyor direutor]] (Billy Wilder) ** [[Óscar al meyor actor|Meyor actor]] (Ray Milland) ** [[Óscar al meyor guión adautáu|Meyor guión adautáu]]. == Argumentu == Don Birman ye un escritor dipsomaníaco que nun puede vencer les sos llocaes alcohóliques por causa de los cualos convirtióse nun home arruináu física, moral y económicamente, totalmente desprovistu de personalidá. Pa llograr dineru que-y dexe siguir bebiendo ye capaz de cometer cualquier aición, llegando inclusive a robar a los sos amigos, ensin escluyir a Helen St. James, una formosa muyer que, namorada d'él, intenta refaelo. Don sustrai l'abrigu de pieles de Helen y llevar a una casa d'empeños. Col dineru llográu, merca un revólver. A pesar d'esti llamentable incidente, Helen sigue ayudándolu y animando por qu'escriba una novela que rellate la so traxedia personal. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [[Guión cinematográficu|Guión]] de la película. ** [http://www.weeklyscript.com/Lost%20Weekend,%20The.txt Testu] [[Idioma inglés|inglés]]. {{IMDb títulu|0037884}} * [http://www.youtube.com/watch?v=j-tefK9hkuM&list=PLEWW1xALfkOX0O0dLwl-Q0fw1ElFatqRA Reclamu orixinal]; n'[[Idioma inglés|inglés]]. * Presentación de la película y coloquiu sobre ella nel programa de [[Telemadrid]] ''Cine en blancu y negru'', dirixíu por [[José Luis Garci]]. ** [http://www.youtube.com/watch?v=-1BI8hpFXyU Presentación]. ** Coloquiu: [http://www.youtube.com/watch?v=G3X28bGnwFA 1]; [http://www.youtube.com/watch?v=I76nk0_t8Jk 2]; [http://www.youtube.com/watch?v=f2FcJ5Cu_zY 3]. * [[Música cinematográfica|Música]] de la película. ** [http://www.youtube.com/watch?v=f8JsUhIukmY Amuesa]. == Ver tamién == *''[[Days of Wine and Roses]]'' {{ORDENAR:Dias ensin buelga}} {{Tradubot|Días sin huella}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Películes basaes en llibros]] [[Categoría:Cine negru]] [[Categoría:Películes dramátiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Películes sobre alcoholismu]] [[Categoría:Ganadores del Globu d'Oru a la meyor película dramática]] [[Categoría:Películes ganadores de la Palma d'Oru]] [[Categoría:Ganadores del premiu Óscar a la meyor película]] [[Categoría:Películes sobre'l matrimoniu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 6xk0lpf1nx8t61e0tfkxhckobj0gos2 0 94107 3699262 3669752 2022-07-25T06:18:29Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Samuel Ray Delany, fíu''' {{nym}} ye un [[escritor]] de [[ciencia ficción]] [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Ye autor de dellos títulos aclamaos pola crítica, como les noveles ''The Einstein Intersection'', ''Nova'', ''Hogg'', ''Dhalgren'', y la serie ''Torna a Nevèrÿon''. Dende xineru de [[2001]] exerz como profesor d'inglés y escritura creativo na [[Universidá de Temple]], [[Filadelfia]]. Tamién ye reconocíu pol so trabayu como [[críticu lliterariu]]. == Biografía == Delany nació n'[[Harlem, Manhattan|Harlem]]. La so madre yera bibliotecaria y el so padre rexentaba una funeraria. Asistió a la [[Dalton School]] y a la [[Bronx High School of Science]], onde conoció a la poeta [[Marilyn Hacker]] cola que se casaría en 1961. Delany consiguió publicar los sos primeros llibros de ciencia ficción cuando tenía 20 años. Publicó nueve noveles ente 1962 y 1968 y dellos rellatos premiaos (recoyíos en ''Driftglass'', 1971 y darréu en ''Aye, and Gomorrah, and other stories'', 2002). La so décima y más famosa novela, ''Dhalgren'' foi publicada en 1974. La so principal ocupación lliteraria a finales de los años [[1970]] y los [[1980]] foi la saga en cuatro volúmenes ''Torna a Nevèrÿon''. Tamién publicó dellos llibros [[autobiografía|autobiográficos]] o basaos na so esperiencia personal d'escritor negru y [[homosexual]], como la so autobiografía, ganadora d'un premiu [[Premiu Hugo al meyor llibru de non ficción|Hugo]], ''The Motion of Light in Water''. Dende 1988 foi profesor en distintes universidaes: once años como profesor de [[lliteratura comparada]] na [[Universidá de Massachusetts]] d'[[Amherst]], añu y mediu como profesor d'[[idioma inglés|inglés]] na [[State University de Nueva York]] en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]]. En [[2001]] treslladar al departamentu d'inglés de la [[Universidá de Temple]] == Temática == La mayor parte de la producción lliteraria de Delany dende la publicación en 1975 de la novela ''Dhalgren'' trata temes [[Rellaciones sexuales|sexuales]] como bien pocos escritores serios fixeron. ''Dhalgren'' y ''Stars in my Pocket Like Grains of Sand'' inclúin pasaxes sexualmente esplícitos, y llibros como ''Equinox'' (''The Tides of Lust''), ''The Mad Man'', ''Hogg'' y ''Phallos'' pueden ser consideraos [[Pornografía|pornográficos]] (el mesmu autor asina lu reconoz). Tamién publicó llibros de crítica lliteraria, centrándose especialmente en [[ciencia ficción]] y otros xéneros [[paraliterarios]], [[lliteratura comparada]] y estudios sobre la [[orientación sexual]]. En noveles como ''[[Trouble in Triton]]'' y la serie ''[[Torna a Nevèrÿonn]]'' esplorar en detalle cómo la sexualidá y les actitúes sexuales tán rellacionaes cola base socioeconómica d'una sociedá primitiva (o nel casu de ''Triton'', d'una sociedá futurista). Por casu, na so obra ''Phallos'', nárrase'l periplu d'un home homosexual de la islla de [[Siracusa (Sicilia)|Siracusa]] mientres el reináu del emperador [[Adriano]] ([[sieglu II]]) en busca de la felicidá. Otres temes trataes por Delany nes sos obres de ficción son el [[llinguaxe]], la [[memoria (procesu)|memoria]] y, nos sos primeros años (1968), la [[mitoloxía]]. == Bibliografía escoyida == === Ficción === ==== Noveles ==== * ''The Jewels of Aptor'' (1962) * ''Captives of the Flame'' (1963) - tamién publicada sol títulu de ''Out of the Dead City''. * ''The Towers of Toron'' (1964) * ''City of a Thousand Suns'' (1965) * ''The Ballad of Beta-2'' (1965) * ''Empire Star'' (novela) (1966) * ''[[Babel-17]]'' (1966, [[Premiu Nébula a la meyor novela|Premiu Nébula]]) * ''[[La interseición d'Einstein]]'' (1967, [[Premiu Nébula a la meyor novela|Premiu Nébula]]). * ''[[Nova (novela)|Nova]]'' (1968), ISBN 0-553-10031-9 * ''[[The Tides of Lust]]'' (1973, más tarde reeditada como [[Equinox]]. * ''[[Dhalgren]]'' (1974), ISBN 0-553-14861-3 * ''[[Triton (novel)|Triton]]'' (1976), ISBN 0-553-12680-6, tamién publicada como ''Trouble on Triton''. * ''[[Stars in My Pocket Like Grains of Sand]]'' (1984), ISBN 0-553-05053-2 * ''They Fly at Çiron'' (1993) * ''[[The Mad Man]]'' (1994), ISBN 1-56333-193-4 * ''[[Hogg (novel)|Hogg]]'' (1995), ISBN 0-932511-91-0 * ''[[Phallos (novella)]]'' (2004), ISBN 0-917453-41-7 * ''Dark Reflections'', prevista pa 2007 ==== [[Serie Retorno a Nevèrÿon]] ==== * ''Tales of Nevèrÿon'' (rellatos) (1979), ISBN 0-553-12333-5 * ''Neveryóna'' (novela) (1983), ISBN 0-553-01434-X * ''Flight from Nevèrÿon'' (noveles) (1985), ISBN 0-553-24856-1 * ''The Bridge of Lost Desire'' (noveles) (1987), ISBN 0-87795-931-5, revisada como ''[[Return to Nevèrÿon]]'' (1994), ISBN 0-8195-6278-5 ==== Coleiciones de rellatos ==== * ''[[Aye, and Gomorrah|Aye, and Gomorrah, and other stories]]'' (1967), ISBN 0-375-70671-2 * ''Driftglass'' (1971) * ''Distant Stars'' (1981, illustrated), ISBN 0-553-01336-X * ''Atlantis: Three Tales'' (1995, hestories enllazaes), ISBN 0-8195-5283-6 (''[[Driftglass]]'' y ''Distant Stars'' inclúin la ganadora de los premios [[Premiu Hugo al meyor rellatu curtiu|Hugo]] y [[Premiu Nébula al meyor rellatu|Nebula]], ''[[Time Considered as a Helix of Semi-Precious Stones]]''. ''Aye, and Gomorrah, and other stories'' ye una seleición de tolos sos rellatos curtios de ciencia ficción sacante los conteníos en ''Nevèrÿon'' y ''Atlantis''. === Non ficticios === ==== Crítica ==== * ''The Jewel-hinged Jaw: Notes sobre'l llinguaxe na ciencia ficción'' (1977). * ''The American Shore'' (1978) * ''Starboard Wine: Más notes sobre'l llinguaxe na ciencia ficción'' (1984). * ''The Straits of Messina'' (1989), ISBN 0-934933-04-9 * ''Silent Interviews'' (1995), ISBN 0-8195-6280-7 * ''Longer Views'' (1996), ISBN 0-8195-6293-9 * ''Shorter Views'' (1999), ISBN 0-8195-6369-2 * ''About Writing'' (2005), ISBN 0-8195-6716-7 ==== Memories y cartes ==== * ''Heavenly Breakfast'' (1979, alcordances sobre una [[comuña]] na ciudá de [[Nueva York]] nel llamáu ''[[Summer of Love]]'' (Branu del amor)), ISBN 0-553-12796-9 * ''[[The Motion of Light in Water]]'' (1988, alcordances de les sos experincias como nuevu autor [[gai]] de ciencia ficción; ganadora del [[Premiu Hugo al meyor llibru de non ficción|premiu Hugo]]), ISBN 0-87795-947-1 * ''Times Square Rede, Times Square Blue'' (1999, un discursu sobre los cambeos nes interacciones sexual y social nel ''[[Times Square]]'' de [[Nueva York]]), ISBN 0-8147-1919-8 * ''Bread & Wine: An Erotic Tale of New York'' (1999, un [[cómic]] [[autoiografía|autobiográficu]] dibuxáu por [[Mia Wolff]] con introducción d'[[Alan Moore]]), ISBN 1-890451-02-9 * ''1984: Selected Letters'' (2000), ISBN 0-9665998-1-0 == Intereses == * El nome de Delany foi mal escritu en munches ocasiones. Hasta'l so editor erró na primer páxina del so llibru ''Driftglass''. Tamién fallaron los organizadores del decimosestu [[Balticon]], nel que Delany yera l'invitáu d'honor. * Delany ye [[dislexa|disléxicu]]. * La [[Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos|Biblioteca del congresu]] apuntó la so nacionalidá como inglesa (Delany ye estauxunidense). * Les tíes de Delany, Sadie y Bessie Delany, conocíes como ''Les hermanes Delany'', vivieron hasta cumplir más de cien años y publicaron ''Having Our Say: The Delany Sisters' First 100 Years''. Delany recueye parte de les sos aventures nel so llibru ''Atlantis: Three Tales''. * Delany escribió'l guión de dos númberos (202 y 203) del [[cómic]] ''[[Wonder Woman]]'' en 1972, nun momentu nel que'l personaxe principal del cómic abandona los sos superpoderes pa convertise n'axente secretu. <!--- *El so rellatu ''[[Aye, and Gomorrah]]'' incluyir na antoloxía de [[Harlan Ellison]] ''[[Dangerous Visions]]''. Ellison gave a short introduction that ironically pointed out how Delany was one of the last straight science fiction authors. *Dende los diez años d'edá, los sos amigos y conocíos llamar pol [[llamatu]] ''Chip''. *A character based on Delany, wearing an Engineering antiradiation suit, has a cameo in [[Chris Claremont]]'s and [[Adam Hughes]]'s [[Star Trek]] graphic novel, ''Debt of Honor'' (1992). ---> == Ver tamién == * [[Lliteratura afroamericana d'Estaos Xuníos]] == Referencies == * Robert S. Bravard; Michael W. Peplow, '''Through a Glass Darkly: Bibliographing Samuel R. Delany''' nel ''Black American Literature Forum 18 ( 2) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * K. Leslie Steiner. ''Samuel R. Delany'', [http://www.pseudopodium.org/repress/KLeslieSteiner-SamuelRDelany.html Biografía online] * [http://www.fantasticfiction.co.uk/d/samuel-r-delany/ Samuel R. Delany, ''Fantastic Fiction'' Bibliografía n'inglés] * [http://www.pseudopodium.org/repress/KLeslieSteiner-SamuelRDelany.html Biografía de Delany] escrita por él mesmu sol pseudónimu de K. Leslie Steiner (n'inglés) * [http://web.archive.org/web/http://www.velero25.net/2004/may2004/may04pg10.htm Babel 17], Reseña de la novela de Delany na revista-y Veleru 25 * http://www.pcc.com/~jay/delany/ Siguimientu intensivu de l'actividá del autor (n'inglés) * [http://web.archive.org/web/http://www.starshards.org/bibliography/ Bibliografía de Delany] (n'inglés) * [http://dreamers.com/libroscf/delany.html Dellos llibros editaos n'español] * [http://www.criticadelibros.com/ciencia-ficcion/nova-samuel-r-delany/ Nova. Reseña crítica d'una de les meyores obres de Delany.] En castellán * [http://web.archive.org/web/http://blog.topolivres.com/blogtopolivres/48/ Samuel Delany dévaste son lecteur], par Tibo Bérard, à propos de ''Hogg'' (topolivres.com) (en francés) {{NF|1942||Delany, Samuel R.}} {{Tradubot|Samuel R. Delany}} [[Categoría:Escritores de ciencia ficción d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores n'inglés]] [[Categoría:Críticos y crítiques de lliteratura d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Queer]] [[Categoría:Autores ganadores del premiu Nébula]] [[Categoría:Autores ganadores del premiu Hugo]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 6846s5jqs7a6mnuqop3652j4us59qlj 0 94787 3699265 3642295 2022-07-25T06:18:46Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Serie}} '''''The Office''''' ye una [[serie de televisión]] de [[comedia]] d'[[Estaos Xuníos]], [[Adautación (artes audiovisuales)|adautación]] de la serie británica del [[The Office (versión británica)|mesmu nome]]. Estrenar na [[National Broadcasting Company|NBC]] mientres la segunda parte de la temporada televisiva, el [[24 de marzu]] de [[2005]]. Ganó [[premios Primetime Emmy]]<ref>{{cita web |url=http://www.emmys.com/shows/office |títulu=The Office |publisher=Academy of Television Arts & Sciences |fechaaccesu=23 de setiembre de 2013}}</ref> y [[premios Peabody]].<ref>{{cita web |url=http://www.peabodyawards.com/award-profile/the-office1 |títulu=The Office |publisher=The Peabody Awards |date=May 2007 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2014}}</ref> La serie trata la vida diaria de los emplegaos de la oficina de [[Scranton (Pennsylvania)]] de la compañía de papel ficticia [[Dunder Mifflin]]. Anque la serie ye de ficción y tien guiones, tratar d'un [[falsu documental]], una y bones los actores alverten la presencia de les cámares. La serie estauxunidense ta basada na so [[The Office (Reinu Xuníu)|homónima británica]] y el productor executivu [[Greg Daniels]], un antiguu guionista de ''[[Saturday Night Live]]'', ''[[King of the Hill]]'' y ''[[The Simpsons]]'', encargar d'afaela pa l'audiencia estauxunidense. Nos creitos de la serie tamién se noma a [[Ricky Gervais]] y [[Stephen Merchant]], creadores de la serie orixinal británica, y guionistes d'un capítulu de la tercer temporada.<ref name="gervais">{{cita noticia|author=Goodman, Tim |url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/chronicle/archive/2005/03/24/DDG03BT6Q51.DTL |títulu=Miracle time – Americanized 'Office' is good |work=[[San Francisco Chronicle]] |date=24 de marzu de 2005 |fechaaccesu=6 de payares de 2011}}</ref> La serie ta coproducida por Deedle-Dee Productions (una compañía de Greg Daniels) y [[Reveille Productions]], n'asociación con [[NBC Universal Television]]. La serie emitióse al traviés de la [[National Broadcasting Company|NBC]] nos [[Estaos Xuníos]] y al traviés d'otres canales de televisión per tol mundu. En [[xineru de 2007]], [[National Broadcasting Company|NBC]] decidió grabar una cuarta temporada qu'emitió ente [[setiembre de 2007]] y [[mayu de 2008]], con un paru de dellos meses por causa de la fuelga de guionistes.<ref name="nytimes_07-11-02">{{cita noticia| first = Michael| last = Cieply|author2= Brooks Barnes| url = http://www.nytimes.com/2007/11/02/business/media/02cnd-hollywood.html?pagewanted=all| títulu = Writers Say Strike to Start Monday| newspaper=[[The New York Times]]| date=2 de payares de 2007| fechaaccesu = 10 d'avientu de 2007| archiveurl= http://web.archive.org/web/20071226024732/http://www.nytimes.com/2007/11/02/business/media/02cnd-hollywood.html?pagewanted=all| archivedate= 26 December 2007 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref>Dende la seronda de [[2009]] ta disponible pa emitise n'abiertu.<ref name="syndication">Benson, Jim. [[4 de xunu]], 2007. [http://web.archive.org/web/http://www.broadcastingcable.com/article/CA6448734.html The Office Set for 2009 Syndication]. [[Broadcasting & Cable]].</ref> Na seronda de [[2007]] [[Turner Broadcasting System]] empezó a emitir los episodios una vegada a la selmana, y va empezar a emitilos de llunes a vienres a partir de seronda de 2009. Les canales de televisión de [[Fox Broadcasting Company|Fox]] tamién consiguieron los derechos sobre la serie a partir de seronda de 2009. La primer temporada de The Office foi recibida con crítiques mistes, pero les siguientes cuatro temporaes recibió numberosos aponderamientos de los críticos de televisión, ya incluyéronse nes altes llistes de la serie de televisión por dellos críticos. == Creación == Dempués de que la serie británica ganara 2 [[Premiu Globu d'Oru|Globu d'Oru]], la versión estauxunidense de ''The Office'' encargóse-y a NBC. Anque caltuvo'l mesmu títulu y carauterística, la versión estauxunidense tien una repartida y un equipu nuevu y camuda la llocalización de la serie a [[Scranton]], [[Pennsylvania]]. Gervais bromió antes del estrenu de la serie diciendo que la versión americana tendría actores con meyores dientes que los actores británicos.<ref name="Teeth">{{cita web|url=http://www.guardian.co.uk/international/story/0,3604,1212151,00.html|títulu=America remakes The Office, but non one's laughing|fechaaccesu=15 de xineru de 2007|editorial=The Guardian|añu=2004|autor=Gary Younge}}</ref> La primer temporada de la serie tien namái 6 episodios, y se filmó nuna oficina de verdá.<ref name="TheDundiesCommentary">"The Dundies" [Audiu de comentarios], ''The Office'' 2ª Temporada (US/NBC Version) [DVD], 2006, Los Angeles, CA: [[Universal Studios|Universal]].</ref> Pa escribir la serie, el productor contrató a cuatro guionistes: [[Michael Schur]], [[B.J. Novak]], [[Paul Lieberstein]] y [[Mindy Kaling]]. Tamién contrató a dos productores de sofitu, [[Lester Lewis]] y [[Larry Wilmore]]. [[Ken Kwapis]], que demostró la so habilidá na comedia en ''[[The Larry Sanders Show]]'' y en ''[[Malcolm in the Middle]]'', dirixó'l primer capítulu y dirixó y produció otros más palantre. La segunda temporada traxo trés nuevos guionistes al equipu: [[Jennifer Celotta]], y la pareya formada por [[Gene Stupnitsky]] y [[Llei Eisenberg]]. [[Paul Feig]], de ''[[Freaks and Geeks]]'', dirixó dellos episodios. La grabación treslladar a un decoráu qu'asonsañaba la oficina de la primer temporada, con plaques y diplomes nes parés colos nomes de los miembros del equipu.<ref>Fischer, Jenna. [http://www.tvguide.com/News-Views/Interviews-Features/Article/default.aspx?posting={D1379AC1-7C44-4622-9B5Y-91524326FDC8} Hailing The Office's Unsung Heroes!] ''TVGuide.com'' 23 de febreru de 2006.</ref> == Repartu == {{VT|Personaxes de The Office}} Pa la versión estauxunidense camudóse'l nome y a los actores de tolos personaxes de la serie orixinal. Cuando'l productor [[Ben Silverman]] de [[Reveille Productions|Reveille]] presentó'l conceutu a la NBC, el programador de la cadena [[Kevin Reilly]] propunxo que [[Paul Giamatti]] fixera'l papel de [[Michael Scott (The Office)|Michael Scott]], pero l'actor refugó'l papel. Otros actores qu'interesaben yeren [[Martin Short]], [[Hank Azaria]] y [[Bob Odenkirk]].<ref>Carter, Bill. 17 de setiembre de 2006. [http://www.nytimes.com/2006/09/17/arts/television/17cart.html?pagewanted=2&_r=1&ref=arts The Whole World Is Watching, and Ben Silverman Is Watching Back], ''The New York Times''.</ref> En xineru de 2004, la revista ''[[Variety]]'' escribió que [[Steve Carell]] (conocíu pol so programa en [[Comedy Central]] ''[[The Daily Show with Jon Stewart]]'') taba calteniendo conversaciones pa faer el papel. Nesi momentu, Carell yá taba trabayando n'otra comedia de NBC, ''Come to Papa'',<ref>Susman, Gary. [http://www.ew.com/ew/report/0,6115,584652_3_0_,00.html "Daily Show's Carell may star in ''Office'' remake"]. ''Entertainment Weekly'', [[29 de xineru]] de 2004</ref> pero la serie foi rápido cancelada, dexándo-y dedicase dafechu a ''The Office''. Más tarde, Carell declaró qu'antes de la so audición namái había vistu parte del primer episodiu de la versión británica. Nun siguió viéndola por medrana a asonsañar les personificaciones de Gervais.<ref>Carell, Steve (Actor). 2005. "Pilot" [Audiu de comentarios], ''The Office'' 1ª Temporada (U.S./NBC Version) [DVD], Los Angeles, CA: [[Universal Studios|Universal]].</ref> [[Rainn Wilson]], qu'interpreta a [[Dwight Schrute]], un excéntrico adorador de Michael, había vistu tolos episodios de la serie. Dizse que'l personaxe de Dwight ta basáu nun mexicanu de nome Alan. Esti personaxe causó tanta impresión en Rainn Wilson que decidió actuar como Alan solía faelo para inmortalizar la so interesada personalidá.<ref name="Wilson">Wilson, Rainn (Actor). 2005. "Pilot" [Audiu de comentarios], ''The Office'' 1ª Temporada (U.S./NBC Version) [DVD], Los Angeles, CA: [[Universal Studios|Universal]].</ref> Wilson, orixinalmente, participara na audición pal rol de Michael (refirióse a la so audición como una "tarrecible imitación de [Ricky] Gervais"); sicasí, a los direutores del casting gustó-yos muncho más la so audición pa Dwight y concediéron-y el papel. [[John Krasinski]] y [[Jenna Fischer]] yeren virtualmente desconocíos antes d'empezar nos sos respeutivos papeles de Jim y Pam. Jenna Fischer preparar pa l'audición tratando de paecer lo más aburrida posible y creando el peñáu orixinal de Pam na so primer audición pal show. La repartida tamién inclúi actores conocíos pol so talentu pa la improvisación: [[Angela Kinsey]], [[Kate Flannery]], [[Óscar Núñez (actor cubanu)|Óscar Núñez]], [[Leslie David Baker]], [[Brian Baumgartner]], [[Melora Hardin]] y [[David Denman]]. El guionista y actor Novak dixo: "[Daniels] contrató a persones que pudieren improvisar por que traxeren les sos propies idees al papel."<ref name="Chunp5">Chun, Wing. [[2 de marzu]], [[2006]]. [http://web.archive.org/web/http://www.televisionwithoutpity.com/story.cgi?show=56&story=8897 "La entrevista a B.J. Novak"], Páxs. 4–5. ''Televisionwithoutpity.com''</ref> Dellos actores secundarios surdieron como resultáu d'eleiciones de [[casting]] interesantes. Angela Kinsey fixo'l casting orixinalmente pal papel de Pam Beesly. Dempués de les sos pruebes, los productores pensaron que yera "demasiáu dura" pal personaxe, pero depués llamar pal papel d'[[Angela Martin]] que finalmente consiguió.<ref>Murphy, Joel. [http://www.hobotrashcan.com/interviews/angelakinsey.php "Unu a unu con... Angela Kinsey"] ''Hobotrashcan.com'' [[2 de marzu]], [[2006]].</ref> Baumgartner fixo les pruebes pa Stanley, pero finalmente consiguió'l papel de Kevin.<ref>Baumgartner, Brian. ([[27 de xunetu]], [[2006]].) [http://web.archive.org/web/http://community.tvguide.com/thread.jspa?threadID=800004078 Hot Fun in the Summer], ''TVGuide.com''</ref> [[Phyllis Smith]], qu'interpreta a [[Phyllis Vance|Phyllis]] na serie, trabayaba como socia de casting de la serie cuando'l direutor del pilotu, Ken Kwapis, fíxo-y lleer los guiones colos actores. Gustó-y tantu cómo lo faía que-y dio un papel fixu na serie.<ref name="Wolk">Wolk, Josh. "The Drudge Report: A Visit With 7 More 'Office' Mates." ''[[Entertainment Weekly]]'' [[24 de febreru]], [[2006]]: 24–25.</ref> Trés de los guionistes de la serie tamién llograron papeles regulares: [[B.J. Novak]], [[Mindy Kaling]] y [[Paul Lieberstein]]. Daniels vio a Novak [[Comediante en vivu|actuando en direutu]] y foi contratáu pal papel del trabayador temporal [[Ryan Howard (The Office)|Ryan Howard]]. Paul Lieberstein incorporóse como'l responsable de Recursos Humanos [[Toby Flenderson]] a suxerencia de Novak en viéndolo lleer tan fríamente los guiones.<ref name="Chunp5" /> [[Ficheru:The cast of The Office in August 2009.jpg|thumb|270px|Los actores en 2009.]] Greg Daniels nun taba seguru d'usar a Kaling, que ye india-americana, hasta que llegó'l momentu nel guión del segundu episodiu nel que Michael tenía de ser abofeteado por daquién d'una minoría. "Dende esa bofetada, tuvi na serie" (como la parlanchina [[Kelly Kapoor]]), dixo Kaling nuna entrevista en febreru de 2006.<ref name="Wolk" /> Steve Carell tamién escribió dos episodios: "[[Casino Night]]" y "[[Survivor Man]]." [[Ed Helms]], [[Chip Esten]] y [[Rashida Jones]] añedir a la repartida principal na tercer temporada.<ref name="reuters">[http://today.reuters.com/news/articlenews.aspx?type=televisionNews&storyID=2006-07-28T070157Z_01_N28440502_RTRIDST_0_TELEVISION-OFFICE-DC.XML Risibles xunir a la repartida de "The Office"], un arículo de xunetu de 2006 de [[Reuters]] </ref> En febreru de 2007, la NBC anunció que Helms diba incorporase como actor regular.<ref> Nordyke, Kimberly. [http://web.archive.org/20070711162510/www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/television/news/y3id5a106d37939221678y4d42c875f2y3b Helms xube na 'Oficina'], ''[[The Hollywood Reporter]]'' [[1 de febreru]], 2007.</ref> Un gran númberu d'actores provienen, de forma totalmente casual, de [[Massachusetts]], incluyendo a Carell, Novak, Krasinski, Kaling, Denman y [[Nancy Walls]]. Otros miembros del equipu d'escritura y de producción fixeron cameos: Michael Schur interpreta al primu de Dwight, Mose; y [[Larry Wilmore]] interpretó al Sr. Brown nos episodios "Diversity Day" y "Gay Witch Hunt". Greg Daniels apaeció como'l nuevu vecín de Michael en "Office Olympics," y los escritores Lee Eisenberg y Gene Stupnitsky interpreten a los repartidores de Bob Vance en "Valentine's Day" y nuna escena esaniciada de "Drug Testing". Taba entamáu que [[Mackenzie Crook]], [[Martin Freeman]] y [[Lucy Davis]] de la versión [[Gran Bretaña|inglesa]] de ''[[The Office (Reinu Xuníu)|The Office]]'' apaecieren na tercer temporada,<ref> Mitovich, Matt. [[10 de xunetu]], [[2006]]. [http://web.archive.org/web/http://community.tvguide.com/thread.jspa?threadID=700003748 Los colegues ingleses de The Office], TVGuide.com </ref><ref> Johns, Anna. [[11 de xunetu]], [[2006]]. [http://www.tvsquad.com/2006/07/11/british-cast-to-appear-on-american-version-of-the-office/ La repartida británica va apaecer na versión americana de The Office], TVSquad.com </ref> pero los planes torciéronse por cuenta de conflictos cola emisión.<ref> The Water Cooler: [http://forums.northernattack.com/comments.php?DiscussionID=50&page=6 "We're Talking Code: Spoilers."] 16 de marzu, 2007.</ref><ref>Daniels, Greg. ''[http://blog.nbc.com/theoffice/2006/11/british_cast.php The Office: Live Blog, Payares 2006]''</ref> == Temporaes == {{AP|Episodios de The Office}} Un típicu episodiu de la serie duraría 20 minutos aprosimao. Pero'l final de la Segunda Temporada introdució'l primeru de lo que seríen dellos episodios estensos (d'aprosimao 29 minutos). Per otra parte, la Tercer Temporada introdució lo que seríen episodios d'una [[hora]], menos avezaes que los anteriores, con una duración de 41 minutos aprosimao, conformando asina una hora de programación con comerciales, y formáu por dos episodios. === Temporada 1 === La Primer Temporada presenta a la [[oficina]] y los sos miembros al traviés del xefe de la mesma, Michael Scott, que realiza una especie de "viaxe" pola oficina conociendo a los emplegaos. Nel primer capítulu llega a la oficina'l nuevu becariu Ryan Howard. La Temporada contó con 6 episodios, con una adautación bien amestada a la versión británica. === Temporada 2 === La Segunda Temporada foi la primera que tuvo completa llogrando 22 capítulos. Nesta, desenvuélvense bien de más los personaxes secundarios, de cuenta que llogra una "dependencia" más notable con al respeutive de la temporada anterior. Michael tien un rápidu [[Amor romántico|romance]] con Jan, agora divorciada, y Jim sigue la so rellación con Katy, pero nun dura enforma. Pam y Roy deciden finalmente pone-y una fecha a la so [[boda]], lo que deriva en dellos cambeos con al respeutive de la so amistá con Jim. La Temporada termina con un episodiu estensu, nel cual Jim declára-y el so amor a Pam y despídese de la sucursal de Scranton pa dise a la de Stamford. Añedir un nuevu romance na vida de Michael, Carol, quien-y vendió'l condominiu a Michael, y na vida real [[Nancy Walls|esposa de Steve Carell]] (d'ende'l so nome na serie Carol, que suena n'inglés como Carell, apellíu matrimonial de Nancy Carell). === The Accountants === Ente la segunda y tercer temporada, en 2006, NBC estrenu "[[The Accountants]]", diez [[webisodios]] curtios protagonizaos polos trés contables, Angela, Oscar y Kevin. Los webisodios amosaben al grupu investigando la falta de $3000 de los llibros de contabilidá, onde entrevisten a dellos de los otros emplegaos de la oficina, llevándolos finalmente a creer que Michael se llevó'l dineru. Pero nel webisodio final, el grupu afaya que la fonte del dineru perdío ye un error de cuentes per parte de Angela, quien orixinalmente negó cometer dalgún error. Los webisodios son incluyíos como extras nel DVD de la segunda temporada. === Temporada 3 === Esta temporada cunta con 24 episodios, ya introduz los primeros episodios dobles d'una hora de duración. Empieza cola sucursal de Scranton siguiendo coles sos actividaes llaborales dempués de la partida de Jim Halpert y xenerando dellos cambeos en rellación a la so salida, como la ocupación del so puestu por Ryan l'ex becariu. Pam, pela so parte, atayó la so boda con Roy y engarróse con él. Per otra parte, Jim va afaciéndose na nueva sucursal, onde va tratar d'integrase al nuevu grupu de trabayu. Ende va conocer a la bella Karen Filippelli y a Andy Bernard. El zarru d'una filial ye inminente. Hai llerza en Scranton, pos s'especula qu'esa sería la filial a cerrar. Finalmente'l zarru dar na filial de Stamford, Connecticut, que'l so xerente rexonal foi reclutado pola firma Staples Inc. Scranton absuerbe a Stamford y esto trai consigo la vuelta de Jim a casa xuntu col restu de los trabayadores d'esta sucursal. Los únicos que se queden en Scranton son Karen y Andy, el restu arrenuncia o resulta despidíu. Jim empieza una rellación con Karen pero sigue namoráu de Pam. El zarru de temporada ta llena de suspensu, pos la Xerencia Corporativa ta evaluando persones pa una posición executiva en [[New York]]. Michael, Jim y Karen aspiren al cargu. Michael nun quier siguir la so rellación con Jan, pero cuando esta opera los senos, vuelven consolidar la rellación. Michael entérase que'l cuidao que él quier ocupar ye'l de Jan, una y bones ella va ser despidida. Michael pierde'l puestu y Jim ye l'aparente favoritu pa queda-y lo. La temporada cierra con Jim dexando a Karen y el so puestu corporativu en New York pa volver a Scranton y empezar una rellación con Pam. Michael y Jan empiecen a vivir xuntos y Ryan gánase'l cuidao que Jan dexó vacante en New York. === Temporada 4 === La 4 temporada completar de 14 episodios. Pam y Jim confirmen la so rellación de novios la cual crez a lo llargo d'esta temporada. Ryan ye agora'l Vice Presidente más nuevu na Central Corporativa con base en New York. El so nuevu estilu de vida va traer consecuencies: la so personalidá creció exageradamente, agora conduz un autu convertible y gasta dineru en traxes y cortes de pelo. Yá nun tolera les chancies de los sos ex compañeros quien entá lo recuerden como'l becariu, agora frecuenta les nueches de clubes y diversión na gran mazana y los vicios a los qu'esti estilu de vida trai. Michael vese amenaciáu poles innovaciones qu'introdució'l so ex protexíu a la metodoloxía de trabayu na firma: la tienda online denomada [http://www.dundermifflininfinity.com Dunder Mifflin Infinity] y l'usu d'equipos blackberry. Jim y Pam nun llogren evitar una velada con Michael y Jan. La esperiencia ye atanante y el desenllaz ye crucial, pos la vida sentimental de Michael ta por dar un xiru. Dwight sigue cola so rellación secreta con Ángela, sicasí esta vese atayada por un sucesu llamentable pa ella. Por cuenta de ello, Ángela acepta salir con Andy, pero a la llarga va retomar la so sórdida rellación con Dwight. Magar tou, Andy y Ángela comprometen el día nel que Jim planiara propone-y matrimoniu a Pam. Ryan ye envolubráu nun fraude dientro de la Xerencia Corporativa de la firma y ye despidíu. Mientres tola temporada vese como espertaron en Toby dellos sentimientos secretos escontra Pam. Él decide cumplir el so suañu de viaxar a Costa Rica. Michael celebrar. Nel últimu episodiu amuésase la llegada de la reemplazante de Toby, Holly Flax, Michael siéntese fondamente atraíu. === Kevin's Loan === Ente la cuarta y quinta temporada, la serie de [[webisodios]] de branu "[[Kevin's Loan]]" en cuatro episodios selmanales, el primeru siendo estrenáu'l 10 de xunetu. Los webisodios siguen a Kevin, Oscar y Darryl. Na hestoria, Kevin trata de pagar les sos deldes de xuegu consiguiendo un préstamu, él cual él trata de dicir que ye pa comezar un negociu de xelaos. Anque Oscar trata de convencelo de que nun lo faiga, Kevin decide faelo pero inevitablemente falla, entá cola ayuda de Darryl. === Temporada 5 === Na quinta temporada, Pam ta pasando un tiempu en Nueva York pa probar suerte nel mundu del arte. Ellí afaya que nun tien tantu talentu como ella pensaba pero, sobremanera, qu'estraña enforma a Jim y la so ciudá, Scranton. Per otra parte, la sustituta de Toby, Holly, tien una curtia rellación con Michael dempués de qu'ésti dexa a Jan nos últimos episodios de la cuarta temporada. Michael (a pesar de la so personalidá estravagante y de los sos métodos pocu ortodoxos) atópase al mandu de la filial más esitosa de la empresa en tiempos de recesión de la economía norteamericana. La Xerencia Corporativa saber y quier descifrar el secretu del so ésitu. Lo cierto ye que la base d'esti equipu ye bien [[proactiva]]. La so fuercia de ventes ye bien eficiente y tien a Michael, un ex "vendedor estrella", como cabeza. Pam y Jim se compromenten a casase. Tamién s'acaba la rellación ente Angela y Andy cuando ésti entérase de les rellaciones ocultes qu'ella tenía con Dwight. El problema inténtase resolver con un [[duelu]] ente los dos amigos que gana Andy. De toes formes, Angela queda sola. La decisión de la Xerencia Corporativa de tresferir a Holly a otra de les filiales de Dunder Mifflin non solo termina con esta curtia rellación sinón que, a la llarga, va xenerar en Michael conflictos personales escontra la empresa, que'l so desenllaz va ser el so arrenunciu. Toby vuelve de [[Costa Rica]]. Al arrenunciar, Michael conforma una nueva empresa a la cual denomina The Michael Scott Paper Company (La Compañía Papelera de Michael Scott). Llogra reclutar a Pam (quien arrenuncia a Dunder Mifflin xuntu con él) y a Ryan el [[becariu]], quien s'atopaba emplegáu a mediu tiempu en dalgún Bowling de Scranton depués de la so salida de Dunder Mifflin por un supuestu viaxe a [[Tailandia]], que'l so destín real foi [[Fort Lauderdale]] – Fla. El capítulu de Michael Scott Paper Company tien una [[introducción]] distinta a los demás: na presentación de los actores nun s'amuesen escenes de les oficines de Dunder Mifflin sinón les de The Michael Scott Paper Company. La "see" ye la área de depósitu y servicios del edificiu de Scranton Business Park, onde s'asientan la filial de Dunder Mifflin, Vance Refrigeration y W.B. Jones Heating & Air ente otros. El desenllaz d'esta empresa invidable ye espectacular, pos The Michael Scott Paper Company llogra captar importantes cuentes de Dunder Mifflin (hasta entós la filial más esitosa de la empresa) y desamarra la llerza na Xerencia Corporativa. Esto obligar a sentase nuna mesa a axustar con Michael Scott. Michael vuelve como Xerente Rexonal y Pam pasa a ser vendedora, yá que'l so puestu anterior de recepcionista foi ocupáu por Erin, un nuevu personaxe. El zarru de temporada, nel Picnic de Dunder Mifflin Inc. trai delles sorpreses: Ciérrase una nueva sucursal ([[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], NY) y Pam queda [[embarazada]] de Jim. === The Outburst === Nel iviernu del 2008, previu al receso de la quinta temporada y antes de fin d'añu, NBC premió a los siguidores de The Office cola serie de Webisodes titulada The Outburst (la llocada) na cual Oscar tuvo un fuerte discutiniu per teléfonu y los sos amigos traten de descifrar de que se trata. === Blackmail === Antes d'empecipiar la sesta temporada, llanzóse la serie de Webisodes titulada Blackmail (el chantaxe) que ye protagonizada, como ye de suponer, por Creéi Bratton quien pretende llograr dineru de los sos compañeros de trabayu per mediu d'un chantaxe. === Temporada 6 === La sesta temporada retresmitir nos [[Estaos Xuníos]] al traviés de televisión llocal pola cadena [[National Broadcasting Company|NBC]] dende'l 17 de setiembre de 2009 hasta'l 20 de mayu de 2010. La temporada empecipia cola confirmación del embaranzu de Pam. Los sos compañeros de trabayu enteráronse d'ello por cuenta de una serie de rumores falsos que circularon na oficina. Jim ye xubíu al puestu de Michael, pero Michael nun lo abandona, entós queden los dos comos Co-Xerentes de la sucursal de Scranton, partiéndose les responsabilidaes. Jim y Pam xunir en matrimoniu nuna ceremonia nes [[Tabayones del Niágara]]. Dunder Mifflin cai en bancarrota y David Wallace ye despidíu. Sabre Corporation (una empresa que viende imprentadores, multifuncionales y escáneres) compra Dunder Mifflin. A Michael nun lu gusta la situación, pero prefier caltenese nel so cuidao que quedar na mesma situación que David. La dueña de Sabre, Jo Bennett decide eslleir el puestu de Co-Xerente quedando solu Michael como Xerente Xeneral. Otru de los grandes momentos de la temporada presentar tres la nacencia de la fía de Jim y Pam, llamada Cece (ésti ye un capítulu doble). Adulces vase concretando un nuevu romance na oficina. Andy finalmente dase cuenta de que lo que lo dixebra de Erin ye la so propia babayada. Finalmente, empecipien una rellación que va resultar conocida por toos na oficina. Michael, a pesar de vivir romances con Helene (la madre de Pam) y con Donna (quien taba casada) siente un fondu vacíu yá que, no fondero del so corazón, sigui amando a Holly y confesar a Jo nel últimu capítulu. Michael ufiértase como voceru de Sabre Corp. pa espresase sobre un imprentadores que se prinden fueu por fuercia. Como pagu, Jo Bennett promételu a Michael faer lo posible por que torne Holly Flax a Recursos Humanos. === Temporada 7 === Nesta temporada, Holly Flax torna de Utica pa reemplazar a Toby porque esti pidió llicencia per unes selmanes yá que diba ser parte del xuráu nel xuiciu del Estrangulador de Scranton. Holly ye primida poles moces de la oficina pa da-y un ultimátum al so noviu por que-y pida matrimoniu antes d'añu nuevu, y anque lo da y nun pasa nada, decide terminar con él, ente otres coses, pola creciente rellación con Michael. Depués empecipia una rellación con Michael y píde-y que torne a Coloráu onde tán los sos padres pa curialos. Michael acepta y va tener qu'entrenar al so nuevu reemplazu Deangelo, y depués vase de la ciudá. Deangelo vuélvese reemplazu efectivu namái por un par de díes, nos cualos demuestra un calter pocu prestosu pa dalgunos y depués accidéntase al tratar de demostrar les sos habilidaes en baloncestu. Esto dexar imposibilitáu polo cual Jo, la dueña de Sabre, designa a Jim, que torna la ufierta y darréu a Dwight, que la acepta. El lideralgu de Dwight ye un desastre y acaba cuando por fuercia dispara na oficina dexando parcial y temporalmente sordu a Andy. Jo toma la decisión de poner a Creéi Brandton como mánager por ser el trabayador más antiguu del grupu. Pero depués, polos sos ralos de memoria y desvaríos, Jo forma un comité lideráu por Jim p'atopar nuevu mánager nel capítulu final doble ''Search Comité''. Pa les persones que se presenten pal trabayu, la producción convidó a actores como Jim Carrey y Ricky Gervais. Finalmente [[Ed Helms]] (Andy Bernard ) va tomar el relevu de [[Steve Carell]] como protagonista de la serie. === Temporada 8 === La octava temporada consta de venticuatro episodio. James Spader repite'l so papel como Robert California, el nuevu CEO de Dunder Mifflin / Sabre. Andy ye entós xubíu a Xerente Rexonal y trabaya duru pa faer una bona impresión en Robert, y píde-y a Dwight como'l so númberu dos. [87] Pam y Jim tán esperando'l so segundu fíu, Felipe, nel entamu de la temporada, coincidiendo col embaranzu la vida real de Fischer. Angela ta embarazada del so primer fíu, tamién llamáu Felipe, col senador Robert Lipton (anque da a entender que Dwight Schrute ye realmente'l padre biolóxicu del neñu). Darryl empieza a flirtear con Val, la nueva trabayadora del almacén. Dwight tien la xera de viaxar a Tallahassee (Florida) p'ayudar a Nellie Bertram (Catherine Tate), la Xerente de Proyeutos Especiales de Sabre, nel llanzamientu d'una cadena de tiendes al per menor, xuntu con Jim, Ryan, Stanley, Erin, y la nueva trabayadora temporal de la oficina, Cathy Simms. Cathy revela tamién tener motivos ulteriores pal viaxe, una y bones ella tien la intención de seducir a Jim, pero fracasa. Robert dempués refuga'l proyeutu de tienda al per menor, pero Erin decide quedase na Florida viviendo con una vieya. Entós, Andy va a Florida y pa recuperar a Erin, pero esto dexa que Nellie reclame'l puestu de xerente como so, convenciendo a Robert. Robert diz-y a Andy que foi degradáu de nuevu a vendedor, pero él niégase a aceptar la noticia, lo que-y fai ser despidíu. Andy tomar como una motivación pa empecipiar una recuperación de Dunder Mifflin y xúnese col exdireutor financieru, David Wallace, pa mercar Dunder-Mifflin y sacar a Sabre del negociu, dando a Andy el puestu de xerente de nuevu. === Temporada 9 === El 11 de mayu de 2012, la serie foi anovada pa una novena temporada, que va ser la última temporada. Brent Forrester, quien foi un consultor de producción y escritor dende la tercer temporada, y la nueva serie escritor Dan Sterling son los nuevos productores executivos pa reemplazar a BJ Novak y Mindy Kaling, quien partieron la serie dempués de la octava temporada. El desarrollador Greg Daniels volvió como showrunner esta temporada. Catherine Tate, quien se xunió a la serie como regular na segunda metá de la octava temporada siguió na temporada 9, y Jake Lacy y Clark Duke xunir al repartu principal como nuevu veceru reps Pete Miller y Green Clark. Actor Bryan Cranston dirixó un episodiu tituláu "Work Bus". El contratu del miembru Zach Woods nun foi anováu pa la temporada, sicasí, Gabe inda s'espera que torne en dalguna forma. == Receición == === Crítiques === {{cquote|«The Office» cunta con unu de los meyores elencos na televisión. [...] Tamién creó dellos personaxes complexos y les rellaciones que toquen, tou lo cual ye bastante notable pa una comedia de media hora. Travis Ficket de IGN en xunu de 2007<ref>{{cita web|autor=Fickett, Travis |url=http://tv.ign.com/articles/793/793665p1.html |títulu=The Office: Season 3 Review - TV Review at IGN |editorial=[[IGN (sitiu web)|IGN]] |fecha=1 de xunu de 2007 |fechaaccesu=19 d'avientu de 2011}}</ref>}} Primero que el show saliera al aire, Gervais reconoció qu'había sentimientos de dulda de ciertu espectadores.<ref>Wolk, Josh. "[http://www.ew.com/ew/article/0,,1037069,00.html ''The Office'' bosses on bringing the Brit hit to NBC]," ''Entertainment Weekly'', 2005-03-14. Retrieved on April 12, 2008.</ref> La primer temporada de The Office atopar con una respuesta mista de los críticos. Con dalgunos d'ellos compárase col acoplamientu de curtia duración serie de la NBC que yera sobre la base d'una versión británica.<ref>{{cita web|autor=Ficket, Travis |url=http://tv.ign.com/articles/996/996455p1.html |títulu=The Office Flashback: "Pilot" Review - TV Review at IGN |editorial=[[IGN (sitiu web)|IGN]] |fecha=19 de xunu de 2009 |fechaaccesu=20 d'avientu de 2011}}</ref><ref name="washingtonpost">{{cita noticia| nome= Tom| apellíu=Shales| enllaceautor= Tom Shales| url= http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A61846-2005Mar23.html | títulu= ''The Office'': NBC's Passable Duplicate Of the Brit Hit | fecha= 24 de marzu de 2005 | editorial= Washington Post| fechaaccesu=10 d'agostu de 2011}}</ref>Una reseña de Guardian Unlimited deploró la so falta d'orixinalidá, señalando: "(Steve Carell) paez que lo ta intentando con fuercia... Pue que nos últimos episodios, cuando s'esvie del guión de Gervais y Merchant, consiga una voz propia. Pero agora mesmu ye una pálida imitación.<ref>Wollaston, Sam. [http://www.guardian.co.uk/media/2005/jun/15/tvandradio.comment You just can't get the staff.] ''Guardian Unlimited'', 2005-06-15. Retrieved on April 12, 2008.</ref> La serie foi incluyida en delles llistes de principales series de televisión. L'espectáculu algamó'l puestu nº 61 na llista "TV New Classics" de ''Enterainment Weekly''.<ref>{{cita web|títulu=The New Classics: TV|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,20207339,00.html|obra=[[Entertainment Weekly]]|fechaaccesu=5 de febreru de 2012|fecha=18 de xunu de 2007}}</ref> James Poniewozik de ''Time'' ye nomada la segunda meyor serie de TV de 2006,<ref name="time06">Poniewozik, James. "[http://www.time.com/time/arts/article/0,8599,1141640,00.html Best of 2005: Television.]" ''Time'', 2005-12-06. Retrieved on April 12, 2008.</ref> y la sesta meyor serie de tornó de 2007, de diez series de televisión.<ref>Poniewozik, James. [http://www.time.com/time/specials/2007/article/0,28804,1686204_1686244_1691406,00.html Top 10 Returning TV Series.] ''Time''. Retrieved on April 12, 2008.</ref>Tamién s'inclúi na llista "The 100 Best TV Shows of All-TIME" (Los 100 meyores programes de televisión de tolos tiempos).<ref name="Time 100 best">{{cita noticia|apellíu=Poniewozik|nome=James|títulu=''The Office'' (American)| url= http://www.time.com/time/specials/2007/article/0,28804,1651341_1659196_1652621,00.html|editorial=Time Warner|obra=[[Time]]|fecha=5 de mayu de 2008|fechaaccesu=5 de mayu de 2008}}</ref>James Poniewozik de la revista Time comentó "El productor Greg Daniels nun creó una copia sinón una interpretación qu'asonsaña de manera distinta les convenciones de trabayu americanes [...] nun tonu que ye más satíricu y menos sogón. [...] El nuevu xefe ye distintu del antiguu, y por mi vale.<ref name="time06"/> La serie foi nomada como una de les meyores series de televisión de 2006 por [[BuddyTV]].<ref>{{cita web|url=http://www.buddytv.com/articles/the-office/top-ten-comedies-on-tv-1-the-o-2569.aspx |títulu=Top Ten Comedies on TV: #1 The Office |editorial=[[BuddyTV]] |fecha=3 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=7 de payares de 2011}}</ref>[[Metacritic]] llamó a la serie decimotercer más mentada en "Best Of Decade" ("Meyor de la década") na llista del top-ten.<ref>{{cita web|url=http://www.metacritic.com/feature/best-tv-of-2009-and-the-decade |títulu=The Best TV Shows of 2009 ... and the Decade |editorial=[[Metacritic]] |fechaaccesu=8 de payares de 2011}}</ref> mientres ''[[Pastie (revista)|Pastie]]'' nomar la sesta meyor comedia del añu 2010.<ref>{{cita web|url=http://www.pastemagazine.comblogslists/2010/04/the-10-best-sitcoms-on-tv-right-now.html?p=5|títulu=The 10 Best Sitcoms on TV Right Now|obra=Pastie|nome=Josh|apellíu=Jackson|fecha=29 d'abril de 2010|fechaaccesu=29 de payares de 2011}}</ref> === Audiencia === La primer tresmisión de «The Office» foi'l xueves 24 de marzu de 2005, antes del episodiu de ''[[The Apprentice]]'' na NBC, ''The Office'' atraxo un total de 11,2&nbsp;millones d'espectadores nos Estaos Xuníos, llogrando quedar primeru.<ref name="Timms" /> Cuando la NBC treslladó la serie al so horariu previstu de los martes pela nueche, perdió casi la metá de la so audiencia con solu 5,9 millones d'espectadores.<ref>Deans, Jason. [http://www.guardian.co.uk/media/2005/mar/31/broadcasting1 U.S. remake of ''The Office'' loses half its audience.] ''Guardian Unlimited'', 2005-03-31. Retrieved on April 12, 2008.</ref> El programa tuvo un promediu de 5,4&nbsp;millones d'espectadores, asitiándolo nel nº 102 de la temporada 2004–2005 de la televisión d'Estaos Xuníos.<ref>{{cita noticia|url=http://www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1000937471|obra=Hollywood Reporter| fecha=27 d'abril de 2005| títulu=Hollywood Reporter: Final audience and ratings figures for 2004-05|fechaaccesu=12 d'abril de 2008 |urlarchivu= http://web.archive.org/web/20071030014424/http://www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1000937471 <!-- Bot retrieved archive --> |fechaarchivu= 30 d'ochobre de 2007|urlarchivu=http://web.archive.org/20051226102306/www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1000937471|fechaarchivu=26 d'avientu de 2005}}</ref> "[[Hot Girl (The Office)|Hot Girl]]", el primer final de temporada, llogró la calificación de 2.2 sobre 10 nel analís d'audiencies. Los episodios volvieron repitise na [[CNBC]].<ref>[http://www.medialifemagazine.com/News2005/april05/apr25/3_wed/news2wednesday.html Lower the lights for NBC's ''The Office''.], Media Life Magacín, 2005-04-27. Retrieved on April 12, 2008.</ref> Na segunda temporada empezó l'ésitu de la película esitosa del branu ''[[The 40-Year-Old Virgin]]'' y les ventes en llinia de los episodios d'[[iTunes]] ayudaron a la serie.<ref>{{cita noticia| apellíu=Ryan| nome=Maureen| títulu= ''Office'' promotions pay off in a big way|url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2006/02/office_workers_.html|obra=[[Chicago Tribune]]| fecha=23 de febreru de 2006| fechaaccesu=20 de marzu de 2008| cita= 'Because of the relationship we have with [the feature-filme division of NBC Universal], within the company we knew that Steve had been identified as a big star and we'd be crazy to let him go,' said Angela Bromstad, president of NBC Universal Television Studio, the production company behind ''The Office''. Hence the second-season pickup of the show.'}}</ref> L'aumentu de l'audiencia llevó a la NBC a mover la serie "[[Must See TV]]" los xueves pela nueche en xineru de 2006, onde l'audiencia creció. Pa la temporada 2005–2006, asitiar nel puestu nº 67 (empatando con ''[[20/20 (US television series)|20/20]]''). Xubió a 8&nbsp;millones d'espectadores con una audiencia de 10/10, y foi hasta un 80% n'audiencia dende l'añu anterior hasta un 60% n'audiencies ente edaes de 18–49 años.<ref>[http://web.archive.org/web/20080423054912/http://www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1002576393 2005–06 primetime wrap.], ''hollywoodreporter.com'', 2006-05-26. Retrieved on April 12, 2008.</ref> The series has since ranked as NBC's highest rated scripted series.<ref>{{cita web|url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/the-office-ratings-2011-2012/#more-21011 |títulu=The Office ratings |editorial=TV Series Finale |fechaaccesu=4 d'avientu de 2011}}</ref> La más alta clasificación de la serie foi pal episodiu "[[Stress Relief]]", que tuvo 22,9 millones d'espectadores principalmente por cuenta de que el episodiu foi emitíu dempués de la [[Super Bowl XLIII]].<ref name="Ratings1">{{cita noticia |apellíu=Gorman |nome=Bill |títulu=Updated: ''The Office'' Draws 22.905 Million Viewers Following the Super Bowl |obra=TV by the Numbers |fecha=2 de febreru de 2009 |url=http://tvbythenumbers.com/2009/02/02/the-office-draws-220-million-viewers-following-the-super-bowl/12010 |fechaaccesu=18 d'avientu de 2010}}</ref> Ente que les últimes temporaes baxaron el nivel d'audiencia col episodiu de la octava temporada "[[Tallahassee (The Office)|Tallahassee]]" asitiándose como l'episodiu más baxu de la serie.<ref name=ratings>{{cita web|apellíu=Gorman|nome=Bill|títulu=Thursday Final Ratings: 'American Idol,' 'Vampire Diaries,' 'Grey's Anatomy,' 'Big Bang Theory,' '30 Rock,' 'Office' Adjusted Up; 'Person Of Interest,' 'Mentalist,' 'Secret Circle' Adjusted Down|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2012/02/17/thursday-final-ratings-american-idol-vampire-diaries-greys-anatomy-big-bang-theory-30-rock-office-adjusted-up-person-of-interest-mentalist-adjusted-down/120429/|editorial=TV by the Numbers|fecha=17 de febreru de 2012|fechaaccesu=18 de febreru de 2012|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2012/02/17/thursday-final-ratings-american-idol-vampire-diaries-greys-anatomy-big-bang-theory-30-rock-office-adjusted-up-person-of-interest-mentalist-adjusted-down/120429/|fechaarchivu=28 de payares de 2015}}</ref> {| {{tablaguapa}} |- ! rowspan="2"| Temporada !rowspan="2"| Tiempu esti ([[Tiempu del Este|ET]]) ! colspan=2| Estrenu !colspan=2| Final ! style= rowspan=2| Posición ! style= rowspan=2| Audiencia<br />(en millones) |- ! Fecha !span style="width:7%; font-size:smaller; line-height:100%;"| Audiencia<br />Estrenu<br />(en millones) ! Fecha !span style="width:10%; font-size:smaller; line-height:100%;"| Audiencia<br />Final<br />(en millones) |- | [[The Office (U.S. season 1)|1]] ! rowspan=1 span style="font-weight:normal;line-height:100%"| Xueves 9:30 pm <small>("Pilot")</small><br />Martes 9:30 pm | style="font-size:11px;line-height:110%"| 24 de marzu de 2005 ! 11,20<ref name="officetallyratings">{{cita web|url=http://www.officetally.com/the-office-nielsen-ratings/1|títulu=The Office Nielsen Ratings|editorial=OfficeTally|fecha=10 d'ochobre de 2008|fechaaccesu=25 d'abril de 2010}}</ref> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 26 d'abril de 2005 ! 4,80<ref name="officetallyratings"/> ! style= | #102<ref name="season1">{{cita noticia|url=http://www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1000937471|títulu=Final audience and ratings figures for 2004-05|editorial=''The Hollywood Reporter''|fechaaccesu=30 de setiembre de 2008 |urlarchivu= http://web.archive.org/web/20080423054904/http://www.hollywoodreporter.com/hr/search/article_display.jsp?vnu_content_id=1000937471 |fechaarchivu= 22 de xunu de 2008|urlarchivu=http://web.archive.org/20051226102306/www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1000937471|fechaarchivu=26 d'avientu de 2005}}</ref> ! style= | 5,4<ref name="season1"/> |- | [[The Office (U.S. season 2)|2]] ! rowspan=1 span style="font-weight:normal;line-height:100%"| Martes 9:30 pm<br /><small>(20 de setiembre – 6 d'avientu de 2005)</small><br />Xueves 9:30 pm<br /><small>(5 de xineru – 11 de mayu de 2006)</small> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 20 de setiembre de 2005 ! 9,00<ref name="officetallyratings"/> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 11 de mayu de 2006 ! 7,70<ref name="officetallyratings"/> ! style= | #67<ref name="season2">{{cita noticia|url=http://www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1002576393|títulu=2005–06 primetime wrap|editorial=''The Hollywood Reporter''|fecha=26 de mayu de 2006|fechaaccesu=30 de setiembre de 2008 |urlarchivu= http://web.archive.org/web/20080622122614/http://www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1002576393 |fechaarchivu= 22 de xunu de 2008|urlarchivu=http://web.archive.org/20060529003429/www.hollywoodreporter.com/thr/television/feature_display.jsp?vnu_content_id=1002576393|fechaarchivu=29 de mayu de 2006}}</ref> ! style= | 8,0<ref name="season2"/> |- | [[The Office (U.S. season 3)|3]] ! rowspan=1 span style="font-weight:normal;line-height:100%"| Xueves 8:30 pm | style="font-size:11px;line-height:110%"| 21 de setiembre de 2006 ! 9,10<ref name="officetallyratings"/> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 17 de mayu de 2007 ! 7,90<ref name="officetallyratings"/> ! style= | #68<ref name="2006-07 primetime wrap">{{cita noticia|editorial=''The Hollywood Reporter''|url=http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/television/features/y3ifbfdd1bcb53266ad8d9a71cad261604f|títulu=2006–07 primetime wrap|fechaaccesu=30 de setiembre de 2008 |urlarchivu= http://web.archive.org/web/20071025030515/http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/television/features/y3ifbfdd1bcb53266ad8d9a71cad261604f |fechaarchivu= 25 d'ochobre de 2007|urlarchivu=http://web.archive.org/20070528062839/www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/television/features/y3ifbfdd1bcb53266ad8d9a71cad261604f|fechaarchivu=28 de mayu de 2007}}</ref> ! style= | 8,3<ref name="2006-07 primetime wrap"/> |- | [[The Office (U.S. season 4)|4]] ! rowspan=6 span style="font-weight:normal;line-height:100%"| Xueves 9:00&nbsp;pm | style="font-size:11px;line-height:110%"| 27 de setiembre de 2007 ! 9,70<ref name="officetallyratings"/> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 15 de mayu de 2008 ! 8,07<ref name="officetallyratings"/> ! style= | #77<ref name="season4">{{cita web|url=http://web.archive.org/web/20090310091046/http://www.abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=052008_06|títulu=Season Rankings (Through 5/18)|obra=ABC Medianet|fecha=20 de mayu de 2008|fechaaccesu=29 de mayu de 2010}}</ref> ! style= | 8,0<ref name="season4"/> |- | [[The Office (U.S. season 5)|5]] | style="font-size:11px;line-height:110%"| 25 de setiembre de 2008 ! 9,20<ref name="seasonpremiereratings5">{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2008/09/26/thursday-september-25-greys-anatomy-boosts-abc/5332|títulu=Thursday, September 25: A Paler Shade of Grey's Boosts ABC|obra=TV by the Numbers|apellíu=Gorman|nome=Bill|fecha=26 de setiembre de 2008|fechaaccesu=23 d'abril de 2010|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2008/09/26/thursday-september-25-greys-anatomy-boosts-abc/5332|fechaarchivu=28 de payares de 2015}}</ref> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 14 de mayu de 2009 ! 6,72<ref name="finaleratings5">{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2009/05/15/ratings-abc-greys-anatomy-win-finale-thursday-but-tornes-continue/18685|títulu=Ratings: ABC, ''Grey's Anatomy'' Win "Finale Thursday"; But Torne Continues|obra=TV by the Numbers|apellíu=Gorman|nome=Bill|fecha=15 de mayu de 2009|fechaaccesu=23 d'abril de 2010}}</ref> ! style= | #52<ref name="season5">{{cita web|url=http://web.archive.org/web/20090531103511/http://www.abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=052709_07 |títulu=Season Rankings (Through 5/24)|obra=ABC Medianet|fecha=27 de mayu de 2009|fechaaccesu=29 de mayu de 2010}}</ref> ! style= | 9,0<ref name="season5"/> |- | [[The Office (U.S. season 6)|6]] | style="font-size:11px;line-height:110%"| 17 de setiembre de 2009 ! 8,20<ref name="gossip6">{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2009/09/18/updated-nbc-primetime-ratings-results-for-september-17-2009/27693|títulu=Updated NBC Primetime Ratings Results for September 17, 2009|obra=TV by the Numbers|apellíu=Seidman|nome=Robert|fecha=18 de setiembre de 2009|fechaaccesu=23 d'abril de 2010}}</ref> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 20 de mayu de 2010 ! 6,60<ref>{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2010/05/21/tv-ratings-greys-anatomy-rules-finale-thursday-bones-flashforward-csi-parks-30-rock-ref-all-rise/52027|títulu=TV Ratings: ''Grey's Anatomy'' Rules Finale Thursday; ''Bones'', ''FlashForward'', ''CSI'', ''Parks'', ''30 Rock'', ''Ref'' Rise|apellíu=Gorman|nome=Bill|obra=TV by the Numbers|fecha=21 de mayu de 2010|fechaaccesu=21 de mayu de 2010}}</ref> ! style= | #52<ref name="season 6 ratings">{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2010/06/16/final-2009-10-broadcast-primetime-show-average-viewership/54336|títulu=Final 2009-10 Broadcast Primetime Show Average Viewership|nome=Bill|apellíu=Gorman|obra=TV by the Numbers|fecha=16 de xunu de 2010|fechaaccesu=19 de xunu de 2010}}</ref> ! style= | 7,8<ref name="season 6 ratings"/> |- | [[The Office (U.S. season 7)|7]] | style="font-size:11px;line-height:110%"| 23 de setiembre de 2010 ! 8,40<ref>{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2010/09/24/tv-ratings-thursday-the-big-bang-theory-scores-at-8pm-greys-anatomy-tops-night-with-young-adults-my-generation-premiere-stalls/64978|títulu=TV Ratings Thursday: The Big Bang Theory Scores at 8pm; ''Grey's Anatomy'' Tops Night With Young Adults; ''My Generation'' Premiere Stalls|obra=TV by the Numbers|apellíu=Seidman|nome=Robert|fecha=24 de setiembre de 2010|fechaaccesu=24 de setiembre de 2010}}</ref> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 19 de mayu de 2011 ! 7,29<ref>{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2011/05/20/thursday-final-ratings-american-idol-big-bang-the-office-greys-mentalist-adjusted-up/93470/|títulu=Thursday Final Ratings: 'American Idol,' 'Big Bang,' 'The Office,' 'Grey's,' 'Mentalist' Adjusted Up|apellíu=Seidman|nome=Robert|obra=TV by the Numbers|fecha=20 de mayu de 2011|fechaaccesu=20 de mayu de 2011}}</ref> ! style= | #53<ref name="season 7 ratings">{{cita web|url=http://www.deadline.com/2011/05/full-2010-11-season-series-rankers/|títulu=Full 2010-2011 TV Season Series Rankings|nome=Nellie|apellíu=Andreeva|obra=Deadline|fecha=27 de mayu de 2011|fechaaccesu=1 de xunu de 2011}}</ref> ! style= | 7,7<ref name="season 7 ratings"/> |- | [[The Office (U.S. season 8)|8]] | style="font-size:11px;line-height:110%"| 22 de setiembre de 2011 ! 7,64<ref name="ep01ratings8">{{cita web|apellíu=Seidman|nome=Robert|títulu=Thursday Finals: 'Big Bang Theory,' 'The X Factor,' 'Parks & Recreation' and 'Whitney' Adjusted Up|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2011/09/23/thursday-finals-big-bang-theory-the-x-factor-parks-recreation-and-whitney-adjusted-up/104707/|obra=TV by the Numbers|fecha=23 de setiembre de 2011|fechaaccesu=23 de setiembre de 2011}}</ref> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 10 de mayu de 2012 ! 4,49<ref name="family8">{{cita web|apellíu=Kondolojy|nome=Amanda|títulu=Thursday Final Ratings: 'Big Bang Theory', 'Idol', 'Vampire Diaries', 'Office', 'Secret Circle', 'Grey's' Adjusted Up; 'Touch', 'Scandal' Adjusted Down|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2012/05/11/thursday-final-ratings-big-bang-theory-idol-vampire-diaries-office-secret-circle-greys-adjusted-up-touch-scandal-adjusted-down/133458/|obra=TV by the Numbers|fechaaccesu=11 de mayu de 2012|fecha=11 de mayu de 2012}}</ref> ! style= | #87<ref name="Season8">{{cita web|apellíu=Gorman |nome=Bill |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2012/05/24/complete-list-of-2011-12-season-tv-show-viewership-sunday-night-football-tops-followed-by-american-idol-ncis-dancing-with-the-stars/135785/ |títulu=Complete List Of 2011-12 Season TV Show Viewership: 'Sunday Night Football' Tops, Followed By 'American Idol,' 'NCIS' & 'Dancing With The Stars' |editorial=[[TV by the Numbers]] |fecha=24 de mayu de 2012 |fechaaccesu=25 de mayu de 2012}}</ref> ! style= | 6,5<ref name="Season8"/> |- | [[The Office (U.S. season 9)|9]] | style="font-size:11px;line-height:110%"| 20 de setiembre de 2012 ! 4,28<ref>{{cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2012/09/21/thursday-final-ratingsthe-x-factor-adjusted-up-wipeout-the-next-adjusted-down/149622/|títulu=Thursday Final Ratings:'The X Factor' Adjusted Up; 'Wipeout', 'The Next' Adjusted Down|apellíu=Bibel|nome=Sara|fecha=21 de setiembre de 2012|fechaaccesu=21 de setiembre de 2012|obra=[[TV by the Numbers]]|editorial=[[Zap2it]]}}</ref> | style="font-size:11px;line-height:110%"| 2013 ! {{celda|Por anunciase}} ! {{celda|Por anunciase}} ! {{celda|Por anunciase}} |} == Banda sonora == La tema principal (y únicu) de la serie atribúyese-y al grupu "The Scrantones", grupu que nun esiste, y tres el cuál solo alzar una persona: Jay Ferguson, músicu estauxunidense que grabó nun estudiu tou la composición musical. La tema solo dura 32 segundos, anque en Youtube puede atopase una versión non repetitiva que s'allargar hasta los 2:29. == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|The Office (US)}} {{wikiquote}} * [http://www.nbc.com/The_Office/ NBC.com - The Office en NBC] {{Tradubot|The Office}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:The Office| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 8iaurm57ry95lvoy4m9xr917qu94ovs 0 94852 3699395 3665393 2022-07-25T07:57:13Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Llocalidá}} '''Burbank''', fundada en [[1887]], ye una ciudá del [[condáu de Los Angeles]] nel [[estaos d'Estaos Xuníos|estáu norteamericanu]] de [[California]]. Nel añu [[Oficina del Censu de los Estaos Xuníos|2007]] tenía una población de 107.921 habitantes y una densidá poblacional de 2,239.4 persones por [[km²]]. Burbank atópase na rexón oriental del [[Valle de San Fernando]], al norte del centru de [[Los Angeles (California)|Los Angeles]]. Conocida como ''"Capital Mundial de los Medios"'', munchos medios y compañíes d'entretenimientu tienen la so sede o tienen importantes instalaciones de producción en Burbank, incluyendo [[Warner Bros.|Warner Bros. Entertainment]], [[NBC Universal]], [[The Walt Disney Company]], [[Nickelodeon]], [[DC Entertainment]], [[ABC Network]], [[Cartoon Network (Estaos Xuníos)|Cartoon Network]], [[Teletoon (Canadá)|Teletoon]], y a una milla esta [[Universal Studios]]. Mientres un tiempu yera conocida como'l ''"Bellu Centru de Burbank"'' nos programes ''[[Laugh-In]]'' y el ''[[The Tonight Show Starring Johnny Carson]]''. Tamién ye la ciudá de nacencia del direutor de cine y artista [[Tim Burton]]. Anque comúnmente créese que'l nome vien del horticulturista [[Luther Burbank]] que vivió una vegada en [[Santa Rosa, California]], la ciudá llámase asina por [[David Burbank]], un dentista y empresariu de [[New Hampshire]].<ref>{{cita web |url=http://wesclark.com/burbank/american_period.html |títulu=A History of Burbank (1967) - The American Period <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 |autor= |enllaceautor= |idioma= }}</ref> == Xeografía == Burbank atópase allugada nes coordenaes {{Coord|34|10|49|N|118|19|42|W|type:city|display=inline}}. Según la [[Oficina del Censu d'Estaos Xuníos|Oficina del Censu]], la ciudá tien una área total de 45 [[km²]], de la cual la mayoría ye tierra firme y namái un 0.12% ye agua. == Demografía == Según la [[Oficina del Censu de los Estaos Xuníos|Oficina del Censu]] en [[2000]] los ingresos medios por llar na llocalidá yeren de [[dólar d'Estaos Xuníos|$]]62,347, y los ingresos medios por familia yeren $67,767. Los homes teníen unos ingresos medios de $41,792 frente a los $35,273 pa les muyeres. La [[renta per cápita]] pa la llocalidá yera de $25,713. Alredor del 10.5% de la población taben per debaxo del [[estragal de probeza]].{{datos censu|1}} == Educación == El [[Distritu Escolar Unificáu de Burbank]] xestiona escueles públiques. == Ciudaes hermandadas == Burbank ta afiliada coles siguientes [[hermanamientu de ciudaes|ciudaes hermanes]] : * {{bandera|Botsuana}} [[Gaborone|Gaborone, Botsuana]] * {{bandera|Corea del Sur}} [[Incheon|Incheon, Corea del Sur]] * {{bandera|Xapón}} [[Ōta (Gunma)|Ōta, Xapón]] * {{bandera|Brasil}} [[Curitiba|Curitiba, Brasil]] * {{bandera|Suecia}} [[Solna|Solna, Suecia]] * {{bandera|España}} [[Paterna|Paterna, España]] <!-- == Ver tamién == * [[Burbank City Hall]] --> == Referencies == {{llistaref}} * ''Brief History of Burbank, California'' (Burbank Chamber of Commerce, 1961) * ''Of Men and Stars, A History of Lockheed Aircraft Corporation'' (Lockheed Aircraft Corporation, 1957-1958) * ''Ranchos de Los Santos, The Story of Burbank'' (The Burbank Branch of the Security Trust and Savings Bank, 1927) * ''The Story of Burbank from Her Eventful Pioneer Days'' (The Magnolia Park Chamber of Commerce, 1954) * ''Your Burbank Home'' (Burbank Merchant's Association, 1928) == Enllaces esternos == {{Commonscat|Burbank, California}} * [http://www.ci.burbank.ca.us/index.htm City of Burbank - official] (n'inglés) * [https://web.archive.org/web/20081026193647/http://www.burbank.k12.ca.us/ Burbank Unified School District] (n'inglés) * [http://www.burbankchamber.org/ Burbank Chamber of Commerce] (n'inglés) {{Tradubot|Burbank}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de California]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] snr7wey3k0mq3hanqdlfn8jbc834c7n 0 95088 3699382 3688061 2022-07-25T07:55:49Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{ficha d'artista musical}} '''Aerosmith''' ye una banda d'[[Estaos Xuníos]] de ''[[hard rock]]''.<ref name="Aerosmith: Biography: Rolling Stone">{{cita web | url = http://www.rollingstone.com/music/artists/aerosmith/biography | títulu = Aerosmith: Biography: Rolling Stone| obra = | editorial = ''[[Rolling Stone]]''|fechaaccesu=14 de marzu de 2010|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.rockhall.com/inductee/aerosmith|editorial=''Rock and Roll Hall of Fame + Museum''=|títulu=Aerosmith|fechaaccesu=18 de marzu de 2010|idioma=Inglés|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100117044601/http://www.rockhall.com/inductee/aerosmith|fechaarchivu=17 de xineru de 2010}}</ref><ref name="allmusic">{{cita web | url = http://www.allmusic.com/artist/p3508 | títulu = Aerosmith Biography | obra = Stephen Thomas Erlewine | editorial = [[Allmusic]]|fechaaccesu=14 de marzu de 2010|idioma=inglés}}</ref> Tamién conocíos como "Los mozos malos de Boston". El so soníu agresivamente rítmicu tien raigaños nel [[blues]]<ref name="Aerosmith: Biography: Rolling Stone" /> y amás contribuyó a establecer el soníu del hard rock y heavy metal ente los años 1981 y 1990.<ref name="allmusic" /><ref>{{cita web | títulu = Aerosmith & KISS will be performing at the Tweeter Center on September 26, 2003. | obra = Darryl Cater | editorial = ChicagoGigs.com | url = http://www.chicagogigs.com/features/aerosmith_kiss.htm | fechaaccesu = 12 d'abril de 2008 | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080628060543/http://www.chicagogigs.com/features/aerosmith_kiss.htm | fechaarchivu = 28 de xunu de 2008 }}</ref><ref name="Aerosmith: Get A Grip: Music Reviews: Rolling Stone">{{cita web | títulu = Aerosmith: Get A Grip: Music Reviews: Rolling Stone | obra = Mark Coleman | editorial = ''[[Rolling Stone]]'' | url=http://www.rollingstone.com/artists/aerosmith/albums/album/232882/review/6212283/get_a_grip | fechaaccesu=31 de marzu de 2008|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web | títulu = allmusic&nbsp;— Pop-Metal | obra = | editorial = Allmusic | url=http://www.allmusic.com/explore/style/d7728 | fechaaccesu=12 d'abril de 2008|idioma=inglés}}</ref> La banda formar en [[Boston]], [[Massachusetts]], en 1970.<ref>{{cita web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7351/Aerosmith |títulu=Aerosmith |fechaaccesu=2 d'ochobre de 2011 |autor= |fecha=2011 |obra=Encyclopædia Britannica |idioma=inglés |cita=Aerosmith, American heavy metal band}} </ref> El guitarrista [[Joe Perry]] y el baxista [[Tom Hamilton]] orixinalmente pertenecíen a una banda llamada Jam Band, darréu integráronse'l cantante [[Steven Tyler]], el baterista [[Joey Kramer]], y el guitarrista [[Ray Tabano]], y formaron Aerosmith. En 1971, Tabano sería reemplazáu por [[Brad Whitford]], y a partir d'esi momentu'l grupu empezaría a ser conocíu en Boston. La banda robló contratu con [[Columbia Records]] en 1972 y llanzó una serie d'álbumes que fueron certificaos multiplatín, empezando col so [[Aerosmith (álbum)|álbum debú homónimu]]. En 1975, la banda consolidar col álbum ''[[Toys in the Attic (álbum)|Toys in the Attic]]'', y col so siguiente álbum ''[[Rocks (álbum de Aerosmith)|Rocks]]'' de 1976, encimentaría'l so estatus de super estrelles de ''hard rock''.<ref>{{cita web | títulu = Aerosmith Just Keeps On Rockin' | obra = | editorial = Articlecity.com | url=http://www.articlecity.com/articles/music_and_movies/article_237.shtml | fechaaccesu=6 d'abril de 2008|idioma=inglés}}</ref> Pa finales de la década de los 70, seríen una de les bandes más populares de ''hard rock'' en tol mundu, consiguiendo collechar un gran númberu de siguidores, a los que de cutiu se -yos llama "Blue Army".<ref name="autogenerated1">{{Harvsp|Davis|1997|p=239}}</ref> Sicasí, l'adicción a les drogues y los conflictos internos que se fixeron sentir na banda daríen como resultáu les salíes de Perry y Whitford en 1979 y 1981, respeutivamente. Seríen sustituyíos por [[Jimmy Crespo]] y Rick Dufay.<ref name="Aerosmith: Biography: Rolling Stone" /> La banda nun tendría ésitu ente 1980 y 1984, llanzando solamente un álbum, ''[[Rock in a Hard Place]]'', que sería discu d'oru, pero non al altor de los sos ésitos anteriores. [[Ficheru:Aerosmith in Lima, Peru 001.jpg|thumb|255x255px| Aerosmith mientres una presentación en [[Lima]], [[Perú]] nel 2011. ]] Anque Perry y Whitford tornaron en 1984 y la banda robló un contratu de grabación con [[Geffen Records]], nun sería hasta'l llanzamientu en 1987 del álbum ''[[Permanent Vacation]]'' en que la banda recuperaría'l nivel de popularidá qu'esperimentara na década de 1970.<ref>{{cita web | títulu = Aerosmith&nbsp;— Full Biography | obra = | editorial = ''The New York Times'' | url=http://movies.nytimes.com/person/424/Aerosmith/biography | fechaaccesu=6 d'abril de 2008|idioma=inglés}}</ref> A lo llargo de les décades del 80 y 90, la banda llograría dellos ésitos y ganaría numberosos premios musicales colos álbumes ''[[Pump]]'' (1989), ''[[Get a Grip]]'' (1993), y ''[[Nine Lives (álbum)|Nine Lives]]'' (1997). El so regresu foi descritu como unu de los momentos más importantes y espectaculares de la historia del rock and roll.<ref name="allmusic"/><ref name="Aerosmith: Biography: Rolling Stone"/> Dempués de 46 años de dar conciertos, la banda va faer una xira de despidida en 2017.<ref>{{cita web |títulu=AEROSMITH Is Calling It Quits: “It's Time”, Steven Tyler Says|url=http://www.rockfeed.net/2016/06/22/aerosmith-calling-quits-time-steven-tyler-says/|fecha=de xunu de 2016|fechaaccesu=1 d'ochobre de 2016}}</ref> Aerosmith ye una de les bandes con mayor númberu de ventes de tolos tiempos,<ref name="RIAA,[object Object], ,[object Object],— Top Selling Artists">{{cita web | títulu=Top Selling Artists | editorial=[[Recording Industry Association of America]] (RIAA.com)| url=http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?table=tblTopArt|14 de marzu de 2010|idioma=inglés}}</ref> vendieron más de 200 millones d'álbumes en tol mundu,<ref>{{cita web | títulu = New Aerosmith 'Guitar Hero' game | obra = Larry McShane | editorial = ''[[New York Daily News]]'' | url=http://www.nydailynews.com/entertainment/music/2008/02/16/2008-02-16_new_aerosmith_guitar_hero_game.html | fechaaccesu=31 de marzu de 2008|idioma=inglés}}</ref> incluyendo 66,5 millones d'álbumes solamente nos Estaos Xuníos.<ref name="RIAA,[object Object], ,[object Object],— Top Selling Artists" /> Tamién tienen el récor de ser el grupu estauxunidense con mayor númberu de discos d'oru y platino. La banda consiguió 21 entraes al ''Top'' 40 del [[Billboard Hot 100]],<ref name="Aerosmith Chart Positions">{{cita web | títulu = Aerosmith Chart Positions&nbsp;— Singles | obra = | editorial = Allmusic | url=http://www.allmusic.com/artist/p3508 | fechaaccesu=1 d'abril de 2008|idioma=inglés}}</ref> nueve números unu nel [[Mainstream Rock Tracks]], cuatro premios Grammy, y diez [[MTV Video Music Awards]]. Fueron incluyíos nel [[Salón de la Fama del Rock]] nel [[2001]], y en [[2005]] fueron clasificaos nᵘ 57 na llista de los 100 meyores artistes de tolos tiempos de la revista [[Rolling Stone]].<ref>{{cita web | títulu = The Immortals&nbsp;— The Greatest Artists of All Time: 57) Aerosmith| obra = | editorial = ''[[Rolling Stone]]''| url =http://www.rollingstone.com/news/story/7235473/57_aerosmith | fechaaccesu = 25 de marzu de 2008|idioma=inglés}}</ref> == Historia == === Formación (1969–1971) === En 1964, [[Steven Tyler]] forma la so propia banda llamada The Strangeurs (Más tarde Chain Reaction) con Don Solomon en [[New Hampshire]]. Mentanto, Perry y Hamilton formen la banda Jam Band (comúnmente conocida como "Joe Perry's Jam Band") basada nel soníu del blues. Hamilton y Perry camudar a [[Boston, Massachusetts]] en setiembre.<ref>Davis, p. 95</ref> En 1969 Chain Reaction y Jam Band toquen nel mesmu conciertu. A Tyler darréu gústa-y el soníu de Jam Band y pensó que si tomaba lo clásico del so padre, y xuntar cola dinamicidad y el sentimientu d'esa banda, seique podríen tener daqué. N'ochobre de 1970, les bandes volveríen atopase y consideraríen la propuesta. Tyler, quien fuera'l baterista y vocalista de Chain Reaction, refugaría tocar la batería na nueva banda, yá que quería ser de toes toes el líder y vocalista; por esa razón contautaríen con [[Joey Kramer]], baterista de Yonkers, en Nueva York, que conocía a Tyler y que siempres suañara tocar nuna banda con él. El restu tuvo d'alcuerdu, y la nueva banda formóse, anque inda faltaba un nome. Los miembros de la banda pasaben les tardes esperimentando con drogues y mirando les repeticiones de [[Los Trés Chiflados]]. Kramer cuntó qu'él escribía na escuela la pallabra aerosmith nos sos cuadiernos. El nome viéno-y a la cabeza dempués d'escuchar l'álbum de [[Harry Nilsson]], ''Aerial Ballet'', nome que taba rellacionáu con un homenaxe al actu circense aereu que faíen los güelos de Nilsson, saltando al traviés d'un biplanu. De primeres, los compañeros de banda refugar yá que creyeron que se refería al llibru al que fueron forzaos a lleer na clase d'inglés na escuela secundaria. "Non, non Arrowsmith", esplicó Kramer, A-Y-R-O... Aerosmith". La banda decidió llamase asina dempués d'haber consideráu "The Bananas", "Stit Jane" y "Spike Jones". Poco tiempu dempués, la banda amestó a Ray Tabano, un amigu de la infancia de Tyler, como guitarrista rítmicu, y empezaron a tocar en shows locales. Aerosmith tuvo'l so primer conciertu en Mendon, Massachusetts, na Escuela Secundaria Nipmuc Rexonal en 1970. En 1971, como Tabano tenía problemes col restu de la banda, decidieron reemplazalo por [[Brad Whitford]]. Whitford asistiera a la universidá de Berklee School of Music y formara parte de la banda Earth Inc. A la banda encantólu la idea de tener a dos distintos estilos de guitarristes, como Kramer describir: "[Brad] yera bien llimpiu y ordenáu na so manera de tocar y Joe yera desdexáu y siguía otru ritmu". Whitford, de Reading, Massachusetts, tocara en AW Coolidge Middle School de Reading. Quitando'l periodu de xunetu de 1979 a abril de 1984, la formación de Tyler, Perry, Hamilton, Whitford y Kramer caltúvose igual. Comenta Kramer nun capítulu en direuto del programa de VH1 "That Metal Show" que, cuando la discográfica contratar pa grabar el so primer discu, ésti emocionóse tantu que-y dixo a Joe Perry: - ¿Puedes creelo?, realmente ta pasando, somos un grupu de rock esitosu, vamos grabar discos, vamos salir de xira, vamos ser famosos y vamos ser los meyores amigos! A lo que Perry contestó-y: - Nun tenemos que ser amigos pa tocar nun grupu y ser famosos. === Contratu discográficu, ''Aerosmith'', ''Get Your Wings'' y ''Toys in the Attic'' (1971–1975) === Dempués de formar la banda y completar la formación en 1971, empezaron ganando daqué d'ésitu local faciendo shows en vivu.<ref name="Aerosmith: Biography: Rolling Stone"/> Orixinalmente acutada traviés de l'Axencia Ed Malhoit,<ref>Davis, p. 110</ref> la banda roblaría un contratu promocional con Frank Connelly y finalmente aseguraría un contratu de representación con David Krebs y Steve Leber en 1972.<ref>Davis, p. 157</ref> Krebs y Leber convidaron al Presidente de [[Columbia Records]], [[Clive Davis]], a ver a la banda nel club nocherniegu Max's Kansas City na ciudá de [[Nueva York, Nueva York|Nueva York]] en 1971. El cantar "Non Surprize" del álbum ''[[Night in the ruts]]'' cunta la historia de cómo fueron descubiertos.<ref>{{cita web | url = http://www.maxskansascity.com/aerosmith/ | títulu =Aerosmith Biography: From Clive Davis to Guitar Hero: Aerosmith| fecha = 17 de setiembre de 2008 | fechaaccesu = 17 de setiembre de 2008| editorial = Max's Kansas City }}</ref> Aerosmith roblaría un contratu con Columbia a mediaos de 1972 por un total de $125 mil y publicaríen el so álbum debú, ''[[Aerosmith (álbum)|Aerosmith]].'' Llanzáu en xineru de 1973, l'álbum algamaría la posición númberu 166.<ref name="allmusic"/> L'álbum contenía una base de rock and roll senciellu con influyencies de blues bien definíes, estableciendo les bases del soníu característicu de [[blues-rock]] de Aerosmith.<ref name="STE">{{cita web | títulu = ''Aerosmith'' - Review | obra = Stephen Thomas Erlewine | editorial = Allmusic | url={{Allmusic|class=album|id=r167|pure_url=yes}}}}</ref> Anque'l puestu más altu del álbum consiguir [[Dream On (cantar de Aerosmith)|Dream On]] llegando al puestu 59,<ref>Davis, p. 202</ref> delles temes (como "[[Mama Kin]]" y "Walkin the dog") convertir n'elementos indispensables nos shows en direuto de la banda, siendo emitíos frecuentemente nes radios de rock.<ref>Davis, páxs. 183, 190-191</ref> La banda algamaría'l discu d'oru, vendiendo finalmente dos millones de copies y siendo certificada doble platín depués de qu'algamara l'ésitu comercial más d'una década dempués.<ref name="RIAA,[object Object], ,[object Object],— Searchable Database">{{cita web | títulu=Searchable Database | editorial=[[Recording Industry Association of America]] (RIAA.com)| url=http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?table=SEARCH}}</ref> Depués de tar de xira costantemente, la banda llanzaría'l so segundu álbum ''Get your wings'' en 1974, el primeru d'una serie d'álbumes multiplatín producíos por Jack Douglas.<ref>Davis, p. 206</ref> L'álbum, contenía los ésitos de les radios de rock "[[Same Old Song and Dance]]" y "[[Train Kept A-Rollin']]", un cover primeramente fechu por [[The Yardbirds]] tamién incluyía dellos favoritos de los fans, como "Lord of thighs", "Seasons of wither", y "[[S.O.S (Too Bad)]]", cantares más escuros que se convirtirían en representatives nos shows en direuto de la banda.<ref>Davis, páxs. 215-217</ref> Hasta la fecha, ''Get your wings'' vendió tres millones de copies.<ref name="RIAA,[object Object], ,[object Object],— Searchable Database" /> Foi ''[[Toys in the Attic (álbum)|Toys in the Attic]]'' de 1975, sicasí, el qu'establecería a Aerosmith nel rangu d'estrelles internacionales, compitiendo colos sos contemporáneos [[Led Zeppelin]] y los [[Rolling Stones]]. Primeramente siendo tomaos burlonamente como simples imitaciones de los Rolling Stones, en parte, debíu a la paecencia física ente los líderes de dambes bandes, Steven Tyler y [[Mick Jagger]], ''Toys in the Attic'' probaría qu'Aerosmith yera una única y talentosa banda en tol so derechu. siendo un ésitu inmediatu, empezando col senciellu [[Sweet Emotion]], que convertiríase nel primera hit Top 40 de la banda. Ésti sería siguíu pol esitosu rellanzamientu de "Dream On", qu'algamaría'l puestu 6, convirtiéndose nel mayor ésitu de la banda nos años 1970. "Walk this way", rellanzáu en 1976, algamaría'l Top 10 a principios de 1977. Amás, "Toys in the Attic" y "Big Ten Inch Record" (Un cantar orixinalmente grabada por Ball Moose Jackson) Convertir en claves pa los conciertos. Como resultáu d'esti ésitu, los dos álbumes anteriores remaneceríen nes llistes. ''Toys in the Attic'' convertir nel álbum d'estudiu más vendíu nos Estaos Xuníos de la banda, con ocho millones de copies vendíes certificaes. La banda saldría de xira en sofitu de ''Toys in the Attic'', obteneniendo muncho más reconocencia del collecháu hasta esi momentu. Mientres esos años, Aerosmith establecería la so base d'operaciones "The Wherehouse" en [[Waltham, Massachusetts]], onde ensayaría y grabaría música, según tamién fadría negocios. === ''Rocks, Draw the line'' y ''Live! Bootleg'' (1976-1978) === El siguiente álbum de Aerosmith foi ''[[Rocks (álbum de Aerosmith)|Rocks]]'' (1976). Foi platín rápido y destacó dos ésitos FM, "Last child" y "Back in the saddle", amás de la balada "Home tonight", que tamién figuró nes llistes. ''Rocks'' vendió cuatro millones de copies hasta la fecha. Tanto ''Toys in the Attic'' como ''Rocks'' son altamente aclamaos, especialmente nel xéneru rock, y apaeció na llista de Rolling Stone ''Los meyores 500 álbumes de la historia'' y son citaos polos [[Guns N' Roses]], [[Metallica]] y [[Mötley Crue]] como influyencies na so música. Poco dempués de que ''Rocks'' foi llanzáu, la banda siguió de xira densamente, esta vegada encabezando los sos propios shows y tocando en dellos estadios grandes y festivales de rock. El siguiente álbum, ''[[Draw the line]]'' (1977), nun foi tan esitosu nin aclamáu como los sos dos previos esfuercios, anque'l cantar "Draw the line" demostró ser un gran ésitu (y sigue siendo un cantar principal en vivu) y "Kings and Queens" tamién esperimentó daqué d'ésitu. Esti álbum vendió dos millones de copies; sicasí l'abusu de drogues y el ritmu agobiante de les xires y de les grabaciones empezaron a afectar el so rendimientu. Mientres siguíen con xires y grabando a fines de la década de 1970, Aerosmith actuó na versión cinematográfica de ''Sgt. Pepper Lonely Hearts Club Band''. La so versión del cover del ésitu "Come together" de [[The Beatles]] foi incluyíu na banda de soníu del álbum y sería l'últimu ésitu del Top 40 de la banda por cuasi 10 años. El llanzamientu del álbum en vivu, ''Live! Bootleg'', orixinalmente llanzáu como un álbum doble, salió en 1978 y prindó la crudeza de la banda mientres l'apoxéu de la xira de ''Draw the line''. El vocalista Steven Tyler y el guitarrista Joe Perry empezaron a ser conocíos como los "ximielgos tóxicos" pol so bultable abusu de drogues y alcohol dientro y fuera del escenariu. === Salíes de Perry y Whitford, ''Night in the ruts'' y ''Rock in a Hard Place'' (1979-1983) === Metanes la grabación del sestu álbum d'estudiu, ''[[Night in the ruts]]'' (1979), Joe Perry dexó la banda y formó [[The Joe Perry Project]]. Perry foi reemplazáu de primeres pol vieyu amigu de la banda y compositor Richard Supa y depués pol guitarrista [[Jimmy Crespo]] (d'antiguo de la banda Flame). ''Night in the ruts'' rápido baxó nes llistes (sicasí foi platín dellos años dempués), y el so únicu senciellu foi'l cover de [[The Shangri-Les]], ''"Remember (Walking in the Sand)"'', que llegó a la posición 67. La banda siguió de xira en sofitu a ''Night in the ruts'' col nuevu guitarrista Jimmy Crespo a bordu, pero en 1981 la popularidá de la banda menguara. Steven Tyler colapsó sobre l'escenariu mientres una actuación en Portland (Maine), a principios de 1980. Tamién en 1980 Aerosmith llanzó'l so álbum de grandes ésitos ''[[Greatest Hits (álbum de Aerosmith)|Greatest Hits]]''. Él álbum resultó ser el más vendíu de la banda n'Estaos Xuníos con 11 millones copies vendíes. Na seronda de 1980, Tyler sufrió una ferida nun seriu accidente de motocicleta , que dexar hospitalizáu por dos meses, incapaz de salir de xira o grabar hasta 1981. En 1981, la banda sufrió otra perda cola salida de Brad Whitford, quien grabó Whitford/St. Holmes col antiguu guitarrista y vocalista de [[Ted Nugent]], Derek St. Holmes. Dempués de grabar partes de guitarra pal cantar "Lighting Strikes", Whitford foi reemplazáu por Rick Dufay y la banda grabó'l so séptimu álbum d'estudiu ''[[Rock in a Hard Place]]'' en 1982. L'álbum foi comercialmente débil, namái foi discu d'oru y collechó un senciellu moderadamente esitosu, "Lighting Strikes". Mientres la xira de ''Rock in a Hard Place'', Tyler nuevamente colapsó sobre l'escenariu, esta vegada nel show del regresu de la banda en [[Worcester (Massachusetts)]], dempués de drogase xunto a Joe Perry, quien s'axuntó con Aerosmith esa nueche nel ''backstage''. El 14 de febreru de 1984, Whitford y Perry vieron a Aerosmith en conciertu. Ellos fueron oficialmente reintegrados a la banda una vegada más dos meses dempués. Steven Tyler recuerda: {{cita|Tendríes de sentir el runfíu nel momentu que los cinco de nós axuntamos na mesma habitación per primer vegada de nuevu. Toos empezamos a rinos —foi como si los cinco años nunca pasaren—. Sabíamos que fixéramos el movimientu correutu.|Steven Tyler.}} === Back in the Saddle Tour, la xunta de la banda, ''Done With Mirrors'' y rehablitación de les drogues (1984-1986) === En 1984, Aerosmith embarcar nuna xira de xunta titulada "Back in the Saddle Tour", lo que llevó a realizar l'álbum en direuto ''Classics Live II''. Ente que los conciertos de la xira fueron bien atendíos, tuvo llaráu de dellos incidentes, na so mayoría atribuyíos al consumu de drogues por miembros de la banda. Los problemes nun tuvieron entá detrás de la droga, el grupu robló con [[Geffen Records]] y empezó a trabayar na so torna. A pesar de la firma de la banda nuna nueva compañía discográfica, [[Columbia Records|Columbia]] siguíu collechando los beneficios del remanecimientu de Aerosmith, llanzando l'álbum en vivu, Classics Live I and II y otru de coleición [[Gems]]. En 1985 la banda llanzó l'álbum ''[[Done with Mirrors]]'' el so primer álbum d'estudiu con Geffen Records y el so primer álbum dende la xunta bien espublizada. Ente que l'álbum recibió delles crítiques positives, namái foi discu d'oru y nun pudieron producir una xeneración d'un solu golpe, o runfíu con muncho fuera de les llendes de les radios de rock. El cantar más notable del álbum, foi "Let the Music Do the Talking", de fechu foi un cover de la banda The Joe Perry Project y llanzáu nel álbum de la banda col mesmu nome. Sicasí, la banda convertir nuna atraición de conciertos populares, una vegada más, la xira de soporte, Done With Mirrors Tour, terminó en 1986. En 1986, [[Run DMC]], realizaron un cover del cantar Walk this Way", na que solo apaecieron Tyler y Perry. El cantar entemez el rock and roll y el hip hop, el cantar marcó'l verdaderu regresu de Aerosmith. El cantar algamó'l puestu númberu #4 nos puestos del Billboard Hot 100, y el videu de Aerosmith ayudó pa entrar nuna nueva xeneración. Sicasí, los problemes de drogues na banda siguía nel camín. En 1986, el cantante Steven Tyler completaría un programa de rehabilitación de drogues con ésitu, so la direición de los sos compañeros de banda y del direutor Tim Collins, quien creyó nel futuru de la banda que nun sería brillosu si Tyler nun recibiera'l tratamientu. El restu de los miembros de la banda tamién realizaron programes de rehabilitación poles drogues nel intre de los próximos dos años. Según les autobiografíes de la banda, Collins comprometióse en setiembre de 1986 que podía faer de Aerosmith la banda más grande del mundu pa 1990, si toos completaben la rehabilitación de les drogues. El so siguiente álbum foi crucial por cuenta de la decepción comercial de Done With Mirrors, y como los miembros de la banda quedaron dafechu en llimpiu, trabayaron duru pa faer del so siguiente álbum un ésitu. === ''Permanent Vacation'' y ''Pump'' (1987-1991) === ''[[Permanent Vacation]]'' foi llanzáu en setiembre de 1987, convirtiéndose nel so mayor ésitu y l'álbum más vendíu de la banda en más d'una década, vendiendo 5 millones de copies n'EE.XX., colos sos trés [[singles]] ("Dude (Looks Like A Lady)", "Rag Doll" y "Angel") algamando'l [[Top 20]] del [[Billboard Hot 100]]. La banda realizó un tour colos sos compañeros de discográfíca [[Guns N' Roses]], quien citaron a Aerosmith como la so mayor influyencia. La xira foi intensa por cuenta de la fuerte llucha de los miembros de Aerosmith pola adicción a les drogues ente que los Guns N' Roses solo taben empezando. El siguiente álbum de Aerosmith foi entá más esitosu. ''[[Pump]]'', llanzáu en setiembre de 1989, colos sos trés Top 10 singles: "What it Takes", "Janies Got a Gun", y "Love in An Elevator", según tamién como otru single que llegó al Top 30, "The Other Side", restableciendo'l fuerte poder musical de la banda. ''Pump'' recibió bones crítiques y ésitu comercial, anguaño vendiendo 7 millones de copies llanzando dellos videos musicales que taben en rotación regular en [[MTV]], y llogró apaiciones nes más grandes revistes musicales. La banda tamién ganó'l so primera [[Grammy]] na categoría ''Best Rock Performance by a Duo or Group with Vocal'' ('Meyor actuación de rock por un dúu o grupu con vocalista'), por "Janies Got a Gun". El procesu de grabación de ''Pump'', foi documentáu nel videu ''The Making Of Pump'', llanzáu como DVD. Los videos musicales de los singles fueron llanzaos nel DVD, ''Things That Go Pump in the Night'', que rápido foi platín. De soporte al álbum ''Pump'', la banda embarcar a un tour de 12 meses, ''Pump Tour'', que s'enllargó más pel añu 1990. El 21 de febreru de 1990, la banda apaeció en [[Wayne's World]], un ''sketch'' en ''[[Saturday Night Live]]'' aldericando la cayida del comunismu y la [[Xunión Soviética]] y realizando les sos más recién ''hits'', "Janies Got a Gun" y "Monkey on My Back". El 11 d'agostu de 1990, la banda actuó en [[MTV]] [[MTV Unplugged|Unplugged]]. N'ochobre de 1990, el tour remató, coles primeres actuaciones de la banda n'[[Australia]]. Esi mesmu añu, la banda tamién foi introducida nel ''Hollywood Rock Walk''. En payares de 1991, la banda apaeció nel episodiu de los ''[[The Simpsons]]'' "Flaming Moe's" y llanzaron l'álbum ''[[Pandora's Box]]''. En 1992, Tyler y Perry apaecieron nuna actuación en direuto colos [[Guns N' Roses]] realizando los cantares "Mama Kin" (el [[cover]] de Guns N' Roses en 1986) y "Train Kept-A Rollin". === ''Get a Grip'' y ''Big Ones'' (1993-1995) === La banda tomó un curtiu descansu depués de grabar el so álbum posterior ''[[Pump]]''. A pesar de cambeos significativos na música comercial a principios de la década de 1990, [[Get a Grip]] (1993) foi'l mesmu ésitu comercial, convirtiéndose nel so primer álbum en debutar nel Nᵘ 1<!-- y el trasiegu de les ventes de 7 millones de copies n'unu de dos ralos de tiempu y un mediu de duración -->. Los primeres singles fueron "Livin 'on the Edge" y "Eat the Rich". Anque munchos críticos nun s'amosaron impresionaos pol enfoque, na posterior intercambiables poder balaes na promoción del álbum, los trés singles ("[[Cryin']]", "[[Crazy (cantar de Aerosmith)|Crazy]]" y "[[Amazing (cantar de Aerosmith)|Amazing]]") resultaron ser enormes ésitos na radio y MTV. Nos videos d'esos cantares apaez l'actriz [[Alicia Silverstone]]; a quien les sos actuaciones provocatibles valiéron-y el títulu de "La moza Aerosmith" pa la primer metá de la década. La fía de [[Steven Tyler]] [[Liv Tyler]] tamién foi presentada en "Crazy" el videu. ''Get a Grip'' llegaría a vender más de 7 millones de copies namái nos [[EE. XX.]], y más de 15 millones de copies en tol mundu. La banda ganó dos premios [[Grammy]] polos cantares d'esti álbum na categoría de Meyor Interpretación Rock por un Dúu o Grupu con Vocal:. pa "Livin 'on the Edge" en 1994 y "Crazy" en 1995. Mientres la realización de ''Get a Grip'', la xestión y la compañía discográfica presentada nuna variedá de collaboradores composición profesional p'ayudar a dar a cuasi toes los cantares nel álbum más curiosu comercial, un enclín que siguiría hasta la década de 2000. Sicasí, esto llevó a acusaciones de venta que siguiría a lo llargo de los años 90. Amás d'agotadora xira mundial de 18 meses, en sofitu de ''Get a Grip'', la banda tamién fixo una serie de coses p'ayudar a promovese a si mesma y al so álbum apelando a la cultura xuvenil, incluyendo l'apaición de la banda na película [[Wayne's World 2]] onde interpretó 2 cantares, l'apaición de la banda y la so música nos videoxuegos Revolución X y Quest for Fame, actuando en [[Woodstock '94]], col so cantar "Deuces Are Wild" en The Beavis and Butt-head Experience y l'apertura del so propiu club, The Mama Kin Music Hall, en [[Boston]], MA nel añu 1994. Nesi mesmu añu vio'l llanzamientu de la compilación de la banda de [[Geffen]] Records, tituláu [[Big Ones]] coles sos más grandes ésitos de [[Permanent Vacation]], [[Pump]] y [[Get a Grip]], según 3 nuevos cantares, "Deuces Are Wild" , "Blind Man", y "Walk on Water", que esperimentaron un gran ésitu nes llistes de rock. === ''Nine Lives'' y "I Don´t Want to Miss a Thing" (1996-2000) === Aerosmith robló un contratu de $ 30 millones con [[Columbia Records]] / [[Sony Music]] en 1991, pero rexistrara namái trés de los sos seis álbumes en contratu con [[Geffen Records]] nesi momentu ([[Done with Mirrors]], [[Permanent Vacation]], y [[Pump]]). Ente 1991 y 1996, llanzaron dos discos más con Geffen ([[Get a Grip]] y [[Big Ones]]), lo que significaba que teníen cinco álbumes con Geffen nel so haber (xuntu con una escoyeta en direuto previstu), lo que significaba que yá podía empezar a grabar pal so nuevu contratu con Columbia. La banda tomó un tiempu llibre coles sos families antes de trabayar nel so próximu álbum, ''[[Nine Lives (álbum)|Nine Lives]]'', que tuvo llaráu de problemes de personal, incluyendo'l despidu del direutor Tim Collins, qu'acordies con miembros de la banda, causaría cuasi'l romper la banda. El productor del álbum tamién foi camudáu de Glen Ballard a Kevin Shirley. ''Nine Lives'' foi llanzáu en marzu de 1997. Les crítiques fueron mistes, y ''Nine Lives'' primeramente cayóse peles cartes, a pesar de que tuvo una llarga vida nes llistes d'ésitu y llogró el platino doble vendíos nos Estaos Xuníos, impulsáu polos sos singles, "Falling in Love (Is so Hard on the kness)", la balada "Hole in My Soul", y el crossover-pop ésitu "[[Pink (cantar)|Pink]]" (el cual ganó un premiu Grammy en 1999 a la Meyor Interpretación Rock por un Dúu o Grupu con Vocal, el so cuartu). El ''Nine Lives Tour'' tuvo una duración de 2 años , cual tuvo llaráu de problemes, ente ellos el cantante [[Steven Tyler]] al mancase la pierna nun conciertu, y Joey Kramer sufrir quemadures de segundu grau cuando'l so coche amburar nuna gasolinera. Sicasí, la banda llanzó'l so únicu Nᵘ 1 hasta la fecha: "[[I Don't Want to Miss a Thing]]", la tema d'amor, escrita por Diane Warren (ensin acreitar, el sofitu de [[Joe Perry]]), de la película de 1998 [[Armageddon (película)|Armageddon]] protagonizada pola fía de Steven Tyler [[Liv Tyler|Liv]]. El cantar caltener nel visu de les llistes mientres cuatro selmanes y foi nomáu pa un Premiu de l'Academia. El cantar ayudó a abrir Aerosmith hasta una nueva xeneración y sigue siendo un elementu básica pa la danza lenta. En 1998, llanzóse un álbum d'escoyetes, [[A Little South of Sanity]], que foi montáu a partir d'actuaciones nel Get a Grip y Nine Lives tour. L'álbum foi discu de platín pocu dempués del so llanzamientu. La banda siguió coles sos interminables xires mundiales promocionando l'álbum ''Nine Lives'' y el single bin recibíu en 1999, "[[I Don't Want to Miss a Thing]]". En 1999, Aerosmith apaeció nos estudios Disney de Hollywood nel Walt Disney World (y más tarde en 2001 en Disneyland París, nel Parque [[Walt Disney Studios]]), ''Rock 'n' Roller Coaster Starring Aerosmith'', apurriendo la banda sonora del paséu y la tema. El 9 de setiembre de 1999, [[Steven Tyler]] y [[Joe Perry]] axuntar con [[Run-DMC]] y xuniéronse tamién a [[Kid Rock]] pa una actuación en collaboración en direuto de "[[Walk This Way]]" nos [[MTV Video Music Awards]], un precursor del [[Girls of Summer]] Tour. La banda celebró'l nuevu mileniu con un curtiu percorríu por [[Xapón]], y tamién contribuyó col cantar "Angel's Eye" pa la película de 2000 [[Charlie's Angels]]. Na seronda de 2000, qu'empezó a trabayar nel so próximu álbum. === ''Just Push Play'', ''O, Yeah!'' y Rocksimus Maximus (2001-2003) === La banda entró na nueva década apaeciendo nel show de mediu tiempu nel [[Super Bowl]] XXXV, en xineru de 2001, xuntu con estrelles del pop [[NSYNC]], [[Britney Spears]], [[Mary J. Blige]] y [[Nelly]]. Toles estrelles collaboraron con Aerosmith nuna interpretación de "[[Walk This Way]]". En marzu de 2001, la banda llanzó la so 13er álbum d'estudiu [[Just Push Play]], que rápido foi discu de platín, y el single "Jaded" el cual apaeció nel Top Ten y foi'l cantar nos comerciales de [[Dodge]]. Ellos fueron almitíos nel [[Rock and Roll Hall of Fame]] pocu dempués de que'l so álbum foi llanzáu, a finales de marzu de 2001. Aerosmith ye la única banda en ser escoyida al Hall of Fame con una ''cantar activu nes llistes d'ésitos'' ([[Jaded]]). Más tarde, esi añu, presentáronse como parte del [[United We Stand: What More Can I Give]], conciertu benéficu en [[Washington DC]] pal 9 / 11 víctimes y les sos families. La banda tornó a Indianápolis pa un show, esa mesma nueche, como parte de la so [[Just Push Play]] Tour. Empezaron l'añu 2002 poniendo fin a la xira de Just Push Play, y coles mesmes la grabación de los sos segmentos del [[Behind the Music]] en [[VH1]], que non yá narra la historia de la banda, sinón tamién les sos actividaes actuales y de turismu. L'especial foi unu de los pocos Behind the Music a correr dos hores de duración. En mayu, Aerosmith interpretó "Theme from Spider-Man" pa la banda sonora de la película de 2002 del [[Spider Man (película)|mesmu nome]].En xunu 27, realizaron una collaboración con [[B'z]] tocando en vivu. Ente que la [[FIFA]] ufiertó-y a Aerosmith pa realizar l'eventu, la banda aceptó la ufierta cola condición de dir nel escenariu xunto a B'z. En xunetu de 2002, Aerosmith llanzó [[O, Yeah! Ultimate Aerosmith Hits]], una compilación de dos discos que repasaba la so carrera, qu'incluyía'l nuevu single "Girls of Summer" y realizaron el [[Girls of Summer]] Tour con [[Kid Rock]] y [[Run-DMC]] como apertura. ''O, Yeah!'' dende entós foi certificáu doble platín. MTV honró a Aerosmith col so premiu mtvICON en 2002. Nes actuaciones incluyíense [[Pink]] que cubríó "Janie's Got a Gun". [[Shakira]] interpretó "[[Dude (Looks Like a Lady)]]", [[Kid Rock]] tocó "Mama Kin" y "Last Child", [[Train]] realizó "[[Dream On (cantar de Aerosmith)|Dream On]]" y [[Papa Roach]] cubiertu "Sweet Emotion". Amás, los testimonios de destacaos convidaos sorpresa como [[Metallica]], [[Janet Jackson]], cantante de [[Limp Bizkit]] [[Fred Durst]], [[Alicia Silverstone]] y [[Mila Kunis]]. En 2003, Aerosmith realizó un tour con [[Kiss (banda)|Kiss]] tituláu Rocksimus Maximus Tour, en preparación pal llanzamientu del so álbum de blues. Tamién realizaron un cantar pa [[Rugrats]]: [[Rugrats Go Wild]], "Lizard Love". === ''Honkin' On Bobo'', ''Rockin' The Joint'' y ''Devil's Got a New Disguise'' (2004-2006) === La llarga promesa de Aerosmith en llanzar el so álbum de blues, terminó llanzando l'álbum Honkin' on Bobo llanzar en 2004. Este foi una torna a los raigaños de la banda, incluyendo la grabación del álbum en sesiones en vivu, trabayando col ex productor Jack Douglas, y afítense los sos granos de [[blues-rock]]. Foi siguida DVD en vivu, ''You Gotta Move'', n'avientu de 2004, estrayíos d'actuaciones na Honkin' on Bobo Tour. "Dream On" foi incluyida tamién nuna campaña publicitaria pa [[Buick]] en 2004. En 2005 ver a Steven Tyler apaecer na película [[Be Cool]]. Joe Perry llanzó'l so álbum homónimu como solista esi mesmu añu. Nos premios Grammy del 2006, foi nomáu a la Meyor Interpretación Instrumental de Rock pola tema "Mercy", pero perdió a [[Les Paul]]. N'ochobre de 2005, Aerosmith llanzó un CD / DVD [[Rockin' The Joint]]. La banda salió de xira pal Rockin' the Joint Tour, el 30 d'ochobre con [[Lenny Kravitz]] pa una xira de seronda / iviernu de los espacios nos mayores mercaos d'EE.XX. La banda entamaba una xira con [[Cheap Trick]] na primavera, llegando a los mercaos secundarios de los EE.XX. Cuasi tolos d'esta parte de la xira foi atayada, sicasí, les feches fueron atayaes primeramente ún por ún hasta'l 22 de marzu de 2006, cuando s'anunció que'l cantante [[Steven Tyler]] precisa una ciruxía de gargüelu, y les feches restantes de la xira foi atayada darréu. Aerosmith empezó a grabar un nuevu álbum el día de les Fuercies Armaes en 2006. Tyler y Perry realizaron cola Orquesta Boston Pops pal so añal el 4 de xunetu, conciertos na Escampada en 2006, un finxu yá que foi'l primer eventu importante o'l rendimientu desque Steven Tyler realizó la so ciruxía del gargüelu. Alredor d'esti tiempu, la banda tamién anunció qu'empecipiaría a partir de la Routte of All Devil con [[Mötley Crüe]] a finales de 2006. El 24 d'agostu de 2006 anuncióse que [[Tom Hamilton]] someter a tratamientos pa cáncer nel so gargüelu. Col fin de realizar una recuperación completa, atayóse gran parte de Routte of All Devil Tour, pol Hamilton hasta que se recuperó. L'ex-integrante de The Joe Perry Project, el baxista David Hull, sustituyó a Hamilton hasta'l so regresu. El 5 de setiembre de 2006, Aerosmith empezó'l tour con [[Mötley Crüe]] en Columbus, Ohio. La xira co-protagonizada tomó dambes bandes d'anfiteatros en Norteamérica al traviés de 24 de payares. Dempués d'eso, un carru de sable añediéronse unos cuantos, dalgunos de los cualos taben con Mötley Crüe. La xira terminó 17 d'avientu. El 17 d'ochobre de 2006, l'álbum recopilatorio [[Devil's Got a New Disguise]]: The Very Best of Aerosmith, foi puestu en llibertá. L'álbum contenía ésitos anteriores cola incorporación de dos nueves cantares, "Devil's Got a New Disguise" y "Sedona Sunrise", que yeren mayores tomes re-grabada pal álbum. "Devil's Got a New Disguise" algamó'l puestu # 15 nel [[Mainstream Rock Tracks]]. L'álbum foi la intención de cumplir con contratu de Aerosmith con [[Sony]]. === Disputa ente Perry y Tyler y ''Cocked, Locked, and Ready to Rock Tour'' (2009-2011) === [[Ficheru:Aerosmith 4.jpg|thumb|210px|[[Steven Tyler]] y [[Joe Perry]] en direuto 2010.]] Tyler retirar de la entamada xira Suramericana a fines de 2009 y paecía decidíu a llevar a cabo proyeuto en solitariu, incluyendo la so autobiografía Does the noise in my head bother you? (n'español: "Te fadia'l ruiu na mio cabeza?"). Tyler díxo-y a la revista Classic Rock: "Nun sé que voi faer inda, pero definitivamente va ser daqué Steven Tyler: trabayar na mio marca- Marca Tyler". Mentanto, el guitarrista Joe Perry taba de xira pel país a fines de 2009 y en Xapón y en Reinu Xuníu a principios de 2010. En payares de 2009, Perry declaró que Tyler nun tuviera contautu cola banda y que podría tar a puntu d'arrenunciar a Aerosmith. Perry declaró que'l restu de la banda taba "buscando un nuevu cantante col cual trabayar". Informóse que'l cantante [[Lenny Kravitz]] averárase pa ocupar el llugar de Tyler, fechu que Kravitz depués negó. Sicasí, a pesar de tolos rumores sobre la so salida de la banda, Tyler xunir a The Joe Perry Project sobre l'escenariu'l 10 de payares de 2009, nel Fillmore New York en Irving Plaza, y Tyler y Perry cantaron el cantar de Aerosmith "Walk this Way" xuntos. D'alcuerdu a fontes del eventu, Tyler aseguró-y a l'audiencia que'l nun taba "dexando Aerosmith". El 22 d'avientu, la [[People (magacín)|revista People]] informó que Tyler entrara a rehabilitación pa remanar la so adicción a los analxésicos, provocada por mancadures de rodíes, piernes, y pies, resultáu d'años d'actuar. Na so declaración, Tyler dixo que taba estimáu pol sofitu que recibiera, taba comprometíu a faer les coses con cuidu, y que taba ansiosu por volver al escenariu y de volver al estudiu pa grabar colos sos compañeros de banda. El 20 de xineru de 2010, Perry confirmó que la banda taba a puntu de dar audiciones pa un nuevu cantante que reemplazara a Tyler. Perry dixo que la ciruxía de Tyler nes sos piernes lo "dexaríen fuera de la semeya", por un máximu d'añu y mediu y que mentanto'l restu de la banda quería siguir tocando. Perry tamién dixo que la banda siguiría dispuesta a siguir trabayando con Tyler si ésti quería. En respuesta, l'abogáu de Tyler unvió a la banda y al so mánager una carta de "cese y arrenuncie" y amenació con entamar aiciones llegales adicionales contra dambos, si la banda nun atayaba esti esfuerciu por reemplazar a Tyler. El 15 de febreru de 2010, anuncióse qu'Aerosmith diba encabezar el Download Festival nel Donington Park, Inglaterra, en xunu de 2010. Steven Tyler taba confirmáu como'l líder del espectáculu pol xestor del festival Andy Copping. Tamién s'anunció que la banda procedería la fecha del 13 de xunu con una apaición nel Sweden Rock Festival el 10 de xunu en Sölvesborg. Mientres el show de Donington, Perry celebró la posición de Tyler como'l líder moteyándolo como "el meyor líder del rock and roll". El 24 de febreru, la banda anunció'l primer grupu de feches pa la so próxima xira Cocked, Locked, Ready to Rock. La xira vio a la banda tocar siete feches en Sudamérica y en Centroamérica en mayu, siguíes por once n'Europa en xunu y principios de xunetu. La banda tocó en [[Colombia]], [[Perú]] y [[Grecia]] per primer vegada na so carrera gracies a esta xira. La banda tamién realizó 24 conciertos en Norteamérica a fines de xunetu, agostu y setiembre. Munchos de los conciertos fueron en llugares que la banda atayó en 2009. Como parte de la xira, la banda tocó nel parque Fenway de Boston xunto a los sos compañeros bostonianos J. Geils Band. [[Ficheru:Aerosmith2007.jpg|thumb|left|Aerosmith tocando nel [[Quilmes Rock]] en Buenos Aires, Arxentina, el 15 d'abril de 2007|370x370px]] En xunu de 2010, Keystone Entertainment abofeteó a Aerosmith con una demanda de 6 millones de dólares pola cancelación d'últimu minutu de la banda de feches de conciertos en Canadá en 2009. Los intentos de la compañía de reprogramar feches cola banda col fin de recuperar les perdes qu'entepasen los 10 millones de dólares según infórmase fueron inoraos, dando llugar a la demanda. A partir del 23 de xunetu, Aerosmith había reprogramado feches en Canadá pa la so xira Cocked, Locked, Ready to Rock; sicasí, Keystone nun retiró la so demanda dempués de que se programaren nueves feches de conciertos en Canadá. Surdieron problemes na xira Cocked, Locked, and Ready to Rock n'agostu de 2010, incluyendo l'accidental golpe de Tyler escontra Perry na cabeza col so micrófonu de pies nun show de Wantagh, Nueva York y el choque de Perry con Tyler nun show en [[Toronto]], lo que causó que Tyler cayera del escenariu. Perry sufrió una mancadura menor nel conciertu de [[Wantagh]] y Tyler foi ayudáu por fans y Perry nel show de Toronto, y dambos siguieron l'actuación. Pol mesmu tiempu qu'estos incidentes, nuevamente surdió tensión ente Perry y Tyler pola decisión de Tyler en convertise en xuez de talentos en [[American Idol]]. Perry criticó a Tyler por non consultalo col restu de la banda, diciendo qu'él "enterar d'eso n'Internet, como'l restu del mundu" y que naide más na banda sabía nada al respeutu. El 18 d'agostu, informóse que Tyler roblara oficialmente col programa. Cuando se-y preguntar sobre la tema a Perry n'ochobre, él declaró qu'entendiera les razones de Tyler y que-y deseyaba suerte, pero dixo que taría buscando distintos proyeutos - "Toi cansáu d'esperar, asina que nun voi dexar pasar nada agora". Mientres s'anunciaba la xira Cocked, Locked, and Ready to Rock, Tyler y Perry anunciaron que'l próximu proyeutu nes sos axendes yera un nuevu álbum de Aerosmith, el primeru del grupu dende Honkin' on Bobo del 2004. El grupu grabó daqué col productor Brendan O'Brien en 2008 pero detuviéronse por cuenta de problemes de salú de Tyler. El 5 de payares de 2010, Brad Whitford dixo que les sesiones de grabación facer en Los Angeles, onde s'atopa la sede de American Idol, y que una xira siguiríalu. [[Ficheru:Aerosmith en Paraguay - Octubre 2011.jpg|thumb|Steven Tyler portando la Bandera Paraguáia mientres el conciertu n'Asunción, Ochobre 2011]] Nuna entrevista de payares de 2010 de NME.com, el baterista Joey Kramer confirmó que la banda tenía tola intención de terminar y llanzar el so retrasáu álbum en 2011, declarando, "Realmente, nesti momentu, lo único que nos va a detener ye si daquién muerre. Amás d'eso, yá pasemos polo que pasemos y pasamos la prueba del tiempu. ¿Qué más hai?". El 18 de xineru de 2011, Tyler declaró "Joe (Perry) tien dellos rascuños y yo tengo un montón de cantares qu'escribí pa mi y/o pa Aerosmith" y que la banda empezaría a preparar l'álbum esa selmana. El 20 de marzu de 2011, Aerosmith anunció nuevu álbum de grandes ésitos tituláu "[[Tough Love: Best Of The Ballads]]", que foi llanzáu'l 10 de mayu de 2011. Anguaño, la banda tien 18 conciertos programaos na so xira Back On the Road Tour 2011, a realizase ente ochobre y avientu en Hispanoamérica y Xapón, qu'inclúin shows en [[Chile]] (''CANCELÁU''), [[Paraguái]], [[Arxentina]], [[Perú]], [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Panamá]], [[Brasil]], [[Méxicu]] (3) y Xapón (8 conciertos). === ''Music From Another Dimension'' (2012-presente) === El [[26 de marzu]] del [[2012]], Aerosmith anuncia una xira de branu con [[Cheap Trick]] titulada "Global Warming Tour". La xira va empezar el [[16 de xunu]] en [[Minneapolis]] y va llevase a les bandes de 21 llocalidaes al traviés de Norteamérica al traviés de [[8 d'agostu]]. El 23 de mayu estrenaron un nuevu single, "Legendary Child", nel final de temporada de American Idol. Poco dempués, anuncióse'l so decimoquintu álbum d'estudiu "Music From Another Dimension", que estrenóse'l [[6 de payares]] de 2012. El [[6 de xunu]] del [[2013]], na so xira per Llatinoamérica llega per tercer vegada a [[Costa Rica]],<ref>{{cita web |url=http://adondeirhoy.com/conciertos/aerosmith-en Costa rica/|títulu=Aerosmith en Costa Rica|fechaaccesu=16 de mayu de 2013|editorial=Adondeirhoy.com}}</ref> esta vegada col ''Global Warming Tour'' y anque s'entamaba que fuera nel Estadiu Saprissa, l'ésitu de venta d'entraes fizo que los productores pasaren l'eventu al Estadiu Nacional. Como parte del ''Global Warming Tour'' el grupu fai l'apuerto a [[El Salvador]] y en [[Guatemala]] per primer vegada'l 6 d'ochobre nel Estáu Cementos Progreso escosando les llocalidaes na so totalidá. En [[9 d'ochobre]] de [[2013]] toca per primer vegada n'[[Uruguái]] pa aproximao 22.000 espectadores.<ref>https://www.elpais.com.uy/divertite/musica/gran-descarga-energia.html</ref> N'ocasión d'esta primer visita al país, caltienen una xunta<ref>Aerosmith n'Uruguái http://www.clarin.com/mundo/mujica-líder-aerosmith-steve-tyler_0_1007899469.html</ref> col presidente uruguayu, [[José Mujica]]. El 28 d'ochobre de 2013 presentar en [[Méxicu]] ante más de 15 mil persones, na [[Arena Ciudá de Méxicu]]. Pal 2014 los planes de la banda son: Steven Tyler va sacar a la lluz el so esperáu discu en solitariu, Joe Perry va publicar la so biografía y Aerosmith va siguir la xira por [[Europa]] y EE UU. En xunu de 2016, Steven Tyler confirma que'l grupu dixébrase y va faese una "xira de despidida" que va tar prevista pal 2017. En xunetu sicasí, Joe Perry negó estes declaraciones, comentando nuna nota pa la revista [[Rolling Stone]] que: “Nesti puntu de les nueses vides y carrera, seique ta bien dicir 'OK, ye'l final d'una era, pero hai una nueva nel horizonte'. Asina que nun sé si va ser cómodu dicir 'Tour de despidida' y faelo más grande de lo que ye”. == Miembros == === Actuales === *[[Steven Tyler]] - Voz, Teclaos, Harmónica (1970-presente) *[[Tom Hamilton]] - Baxu (1970-presente) *[[Joey Kramer]] - Batería (1970-presente) *[[Joe Perry]] - Guitarra líder, Coros (1970-1980, 1985-presente) *[[Brad Whitford]] - Guitarra rítmica (1971-1981, 1985-presente). === Antiguos === *[[Ray Tabano]] - Guitarra rítmica (1970-1971) *[[Jimmy Crespo]] - Guitarra líder, Coros (1979-1985) *[[Rick Dufay]] - Guitarra rítmica (1981-1985) == Cronoloxía == <timeline> ImageSize = width:1100 height:auto barincrement:20 PlotArea = left:110 bottom:120 top:0 right:10 Alignbars = justify DateFormat = dd/mm/yyyy Period = from:01/01/1970 till:31/12/2017 TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy Colors = id:vocals1 value:red legend:Voz id:vocals2 value:pink legend:Coros id:guitar1 value:blue legend:Guitarra_líder id:guitar2 value:skyblue legend:Guitarra_rítmica id:bass value:green legend:Baxu id:drums value:purple legend:Batería id:keys value:yellow legend:Teclaos id:harm value:orange legend:Harmónica id:Lines value:black legend:Albumes id:bars value:gray(0.93) BackgroundColors = bars:bars Legend = orientation:horizontal position:bottom ScaleMajor = increment:2 start:1971 ScaleMinor = increment:1 start:1970 BarData = bar:Steven text:"Steven Tyler" bar:Joey text:"Joey Kramer" bar:Tom text:"Tom Hamilton" bar:Joe text:"Joe Perry" bar:Jimmy text:"Jimmy Crespo" bar:Ray text:"Ray Tabano" bar:Brad text:"Brad Whitford" bar:Rick text:"Rick Dufay" PlotData= width:11 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Steven from:01/01/1970 till:end color:vocals1 bar:Joe from:01/01/1970 till:01/09/1979 color:guitar1 bar:Ray from:01/01/1970 till:01/03/1971 color:guitar2 bar:Tom from:01/01/1970 till:end color:bass bar:Joey from:01/01/1970 till:end color:drums bar:Brad from:01/04/1971 till:01/01/1981 color:guitar2 bar:Jimmy from:01/09/1979 till:01/04/1984 color:guitar1 bar:Rick from:01/01/1981 till:01/04/1984 color:guitar2 bar:Joe from:01/04/1984 till:end color:guitar1 bar:Brad from:01/04/1984 till:end color:guitar2 width:3 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Steven from:01/01/1970 till:end color:harm bar:Joe from:01/01/1970 till:01/09/1979 color:vocals2 bar:Jimmy from:01/09/1979 till:01/04/1984 color:vocals2 bar:Joe from:01/04/1984 till:end color:vocals2 width:7 textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) bar:Steven from:01/01/1970 till:end color:keys LineData = at:13/01/1973 color:black layer:back at:01/03/1974 color:black layer:back at:08/04/1975 color:black layer:back at:03/05/1976 color:black layer:back at:01/12/1977 color:black layer:back at:01/12/1979 color:black layer:back at:01/08/1982 color:black layer:back at:09/11/1985 color:black layer:back at:05/09/1987 color:black layer:back at:08/09/1989 color:black layer:back at:20/04/1993 color:black layer:back at:18/03/1997 color:black layer:back at:06/03/2001 color:black layer:back at:30/03/2004 color:black layer:back at:06/10/2012 color:black layer:back </timeline> == Discografía == ''Pa una llista completa de toes los cantares, ver [[Llista de cantares de Aerosmith]]'' {{AP|Discografía de Aerosmith|l1=Discografía de Aerosmith}} * ''[[Aerosmith (álbum)|Aerosmith]]'' (1973). * ''[[Get Your Wings]]'' (1974). * ''[[Toys in the Attic (álbum)|Toys in the Attic]]'' (1975) * ''[[Rocks (álbum de Aerosmith)|Rocks]]'' (1976). * ''[[Draw the Line]]'' (1977). * ''[[Night in the Ruts]]'' (1979). * ''[[Rock in a Hard Place]]'' (1982). * ''[[Done with Mirrors]]'' (1985). * ''[[Permanent Vacation]]'' (1987). * ''[[Pump]]'' (1989) * ''[[Get a Grip]]'' (1993). * ''[[Nine Lives (álbum)|Nine Lives]]'' (1997). * ''[[Just Push Play]]'' (2001). * ''[[Honkin' on Bobo]]'' (2004). * ''[[Music from Another Dimension!]]'' (2012). Referencia de discografía<ref>[http://www.mexicorockea.com/aerosmith/ «Referencia de discografía», MexicoRockea]</ref> == Filmografía y videografía == {{AP|Videografía de Aerosmith}} Amás de grabar y tocar música en vivu, Aerosmith tamién tuvo arreyáu col cine, la televisión, videoxuegos y videos musicales. En 1978, la banda interpretó'l papel de la "Future Villain Band" na película Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band. Más tarde, a principios de 1990, Aerosmith fixo más apaiciones, como en [[Wayne's World]], el sketch en [[Saturday Night Live]] en 1990, apaecieron nel episodiu [[Flaming Moe's]] de [[The Simpsons]] en 1991, con ello convirtiéronse na primer banda n'apaecer nesa serie animada y na película [[Wayne's World 2]] en 1993. Tamién destacó la so apaición na esitosa comedia 2005 [[Be Cool]], protagonizada por [[John Travolta]], [[Uma Thurman]], [[Dwayne Johnson|Dwayne "The Rock " Johnson]], Cedric the Entertainer y [[Vince Vaughn]]. Steven Tyler xuega un papel importante, ayuda a Chili Palmer (Travolta) y Edie Athens (Thurman) a ayudar a Linda Moon ([[Christina Milian]]) a convertise n'estrella de la música pop. Aerosmith foi oxetu de dellos videoxuegos como ''Revolución X'' en 1994, ''Quest For Fame''en 1995, y [[Guitar Hero: Aerosmith]], en xunu de 2008. La banda tamién realizó más de 30 videos musicales importantes, y publicáu siete videos caseros o DVD. == Conciertos y xires == {{AP|Xires mundiales de Aerosmith}} * 1970-72: [[Club Days Tour]] * 1973: [[Aerosmith Tour]] * 1974: [[Get Your Wings Tour]] * 1975: [[Toys in the Attic Tour]] * 1976-77: [[Rocks Tour]] * 1977-78: [[Aerosmith Express Tour]] (de soporte a ''[[Draw the Line]]'') * 1978: [[Live! Bootleg Tour]] * 1979-80: [[Night in the Ruts Tour]] * 1982-83: [[Rock in a Hard Place Tour]] * 1984: [[Back in the Saddle Tour]] * 1985-86: [[Done with Mirrors Tour]] * 1987-88: [[Permanent Vacation Tour]] * 1989-90: [[Pump Tour]] * 1993-94: [[Get a Grip Tour]] * 1997-99: [[Nine Lives Tour]] * 1999-2000: [[Roar of the Dragon Tour]] * 2001-02: [[Just Push Play Tour]] * 2002: [[Girls of Summer Tour]] * 2003: [[Rocksimus Maximus Tour]] * 2004: [[Honkin' on Bobo Tour]] * 2005-06: [[Rockin' the Joint Tour]] * 2006: [[Route of All Evil Tour]] * 2007: [[World Tour 2007]] * 2009: [[Aerosmith/ZZ Top Tour]] * 2010: [[Cocked, Locked, Ready to Rock Tour]] * 2011: [[Back On The Road Tour]] * 2012-2013: [[The Global Warming Tour]] * 2014: [[Let Rock Rule]] * 2016: [[Rock and Roll Rumble - Aerosmith Style]] * 2017: [[Aero-Vederci Baby! Tour]] == Tributos == * The Simpsons. [[Flaming Moe's]] (1991) * The Same Old Song And Dance (1999) * Right In The Nuts|Right In The Nuts: A Tribute to Aerosmith (2000) * Pickin' on Aerosmith: A Bluegrass Tribute (2000) * Aerosmithsonian: Aerosmith Tribute (2001) * Janie's Got A Gun: A Tribute To Aerosmith (2001) * Sweet Emotion: Songs of Aerosmith Blues On Fire (2001) * Let The Tribute Do The Talkin' a.k.a. One Way Street (2001) * One Way Street - A Tribute To Aerosmith (2002) * MTV Icon: Aerosmith (2002) (TV) * The String Quartet Tribute to Aerosmith (2003) * Guns N' Roses and Aerosmith - A Tribute performed by Studio 99 (2004) * [[Guitar Hero: Aerosmith]] (2007-2008) * Atraición "Rock 'n' Roller Coaster Starring Aerosmith" en ´Disney´s Hollywood Studios´, en Walt Disney World Resort y en 'Walt Disney Studios', en Disneyland Resort Paris. * WWE [[SummerSlam 2009]]: Main Theme Song "You gotta move" * Get a Grip - Tributu de Aerosmith (2010- Actual) == Premios y llogros == A pesar de la popularidá y ésitu de la banda nos años setenta, nun foi hasta'l so regresu a fines de los años ochenta y noventa qu'empezaron a ganar premios y mayor reconocencia. En 1987, Aerosmith ganó "Soul Train Music Award por Meyor Rap - Senciellu" pol so remezcla de "[[Walk this Way]]" con [[Run-D.M.C.]]. En 1990, Aerosmith ganó'l primer premiu [[Grammy]] a Meyor Interpretación Rock por un Dúu o Grupu con Vocales, y ganaron cuatro premios (toos ellos nos noventa) por "Janie's Got a Gun", "Livin' on the edge", "Crazy" y "Pink". Aerosmith ye la segunda banda en tener más premios nesa categoría per debaxo d'[[U2]]. Amás, los videos musicales de Aerosmith ganaron numberosos premios nos años noventa. Aerosmith allugar nel puestu númberu cuatro na clasificación de los artistes más esitosos de tolos tiempos MTV Video Music Awards (VMAs) con diez premios ganaos hasta la fecha. Aerosmith tamién ye la banda más premiada de tolos tiempos nes categoríes de Meyor Videu Rock (con cuatro ganaos) y Viewer's Choice (con trés ganaos). Aerosmith ganó nes categoríes "Videu del Añu", "Meyor Videu d'un Grupu" y "Meyor Videu pa un Film". Los videos polos qu'Aerosmith ganó VMAs son Janie's Got a Gun" (2 premios), "The Other Side", "Livin' on the Edge", "Cryin'" (3 premios), "Falling in Love (Is Hard on the Knees)", "Pink", y "I Don't Want to Miss a Thing". Tres el cursu de les sos carreres, (sobremanera dende los noventa d'equí p'arriba), Aerosmith recibió American Music Awards, cuatro Billboard Music Awards, dos People's Choice Awards, dieciséis Boston Music Awards, y numberosos otros premios y honores. Ente dalgunos de los premios qu'Aerosmith recibió atópense la inclusión al Hollywood's Rock Walk en 1990, una declaración del "Día de Aerosmith" nel estáu de Massachusetts pol entós gobernador William Weld el 13 d'abril de 1993, la inclusión al the Rock and Roll Hall of Fame en 2001, y el ser honraos col premiu mtvICON en 2002. Nos campos de teunoloxía y videoxuegos, Aerosmith algamó numberoses fazañes. En 1994, la banda llanzó'l cantar "Head First" nel serviciu en llinia de CompuServe, que ye consideráu como'l primer productu de llarga duración disponible en llinia. Nel 2008, Aerosmith convertir nel primera artista en tener un completu [[Guitar Hero (videoxuegu)|''Guitar Hero'']] basáu nellos con [[Guitar Hero: Aerosmith]]. Aerosmith tamién tien delles fazañes nes llistes y en ventes d'álbumes, incluyendo'l segundu númberu más grande de senciellos númberu unu nes llistes Mainstream Rock Tracks d'un grupu con nueve, l'únicu debú númberu unu en [[Billboard Hot 100]] d'una banda de rock con "I Don't Wanna Miss a Thing", y el grupu estauxunidense con más cantidá d'álbumes d'oru y multiplatín. De Recording Industry Association of America, Aerosmith algamó 25 certificaiones oru, 18 platino y 12 multiplatín d'álbumes, amás d'un álbum de diamante y cuatro senciellos d'oru. Los medios de comunicación referir a Aerosmith, que vendió más de 200 millones de copies nel mundu y 66.5 millones n'Estaos Xuníos, como la banda estauxunidense más vendida de tolos tiempos. === Posiciones nes llistes === * "[[Dream On (cantar de Aerosmith)|Dream On]]", "Toys in the Attic", y "[[Walk This Way]]" (con [[Run-D.M.C.]]) tán incluyíes ente les 500 Cantares que-y dieron forma al Rock and Roll del [[Salón de la Fama del Rock and Roll]] * En 1993, "Rolling Stone: El Top 100 de Videoclips" incluyó a "Walk This Way" (c/ Run-D.M.C.) nel puestu 11 y a "Janie's Got a Gun" nel puestu 95. * En 1999, "MTV: Los 100 Meyores Videos Enxamás Fechos" incluyó a "Walk This Way" (c/ Run-D.M.C.) nel puestu 5 y a "Janie's Got a Gun" na posición 48. * Nel 2000, "VH1: Les Meyores Songs de Rock" incluyó a "Walk This Way" nel puestu 35 y a "Dream On" nel puestu 47. * Nel 2000, fueron asitiaos los númberu 11 na llista de VH1 "Los 100 más Grandes Artistes de Hard Rock". * Nel 2001, "VH1: Los 100 Meyores Videos" incluyó a "Walk This Way" (c/ Run-D.M.C.) nel puestu 11, a "Crazy" nel puestu 23, y a "Janie's Got a Gun" nel puestu 48. * Nel 2003, la llista Los Meyores 100 Álbumes de Tolos Tiempos de Rolling Stone incluyó a Rocks nel puestu 176 y a Toys in the Attic nel puestu 228. * Nel 2003, "VH1: Les 100 Meyores Cantares de los postreros 25 Años" incluyó "I Don't Want to Miss a Thing" nel puestu 45. * Nel 2004, la llista Les 500 Meyores Cantares de Tolos Tiempos de Rolling Stone incluyó "Dream On" nel puestu 172, "Walk This Way" (con Run-D.M.C.) nel 287, "Walk This Way" (la orixinal) nel 336, y "Sweet Emotion" nel 408. * Nel 2004, fueron asitiaos los númberu 18 nes llistes d'ésitos "Top d'Artistes Pop de los Postreros 25 Años". * Nel 2004, Rolling Stone asitió a Aerosmith nel puestu 57 de la so llista de los 100 Meyores Artistes de Tolos Tiempos. * Nel 2008, Rolling Stone asitió la versión orixinal de "Walk This Way" nel puestu 34 na so llista de Les 100 Meyores Cantares de Guitarra de Tolos Tiempos. * Nel 2009, "Los Meyores Cantares de Hard Rock de VH1" asitió a "Walk This Way" (la orixinal) nel puestu 8. * Nel 2010, "Los 100 Meyores Artistes de Tolos Tiempos de VH1" asitió a Aerosmith nel puestu 30. * Nel 2011, "Les 100 meyores cantares de los 00 de VH1" asitió a [[Jaded]] nel puestu 86. == Referencies == {{llistaref|2}} === Bibliografía === * {{cita llibru |apellíu=Davis|nome=Stephen|títulu=[[Walk This Way: The Autobiography of Aerosmith]] |allugamientu=New York |editorial=[[HarperCollins]] |añu=1997 |isbn= 0380975947}} * {{cita llibru |autor= Huxley, Martin |títulu=Aerosmith: The Fall and the Rise of Rock's Greatest Band |allugamientu=New York|editorial=[[St. Martin's Press]] |añu=1995 |isbn= 031211737X}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Aerosmith}} * [http://www.aerosmith.com/ Sitiu oficial] {{Tradubot|Aerosmith}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Ganadores de los MTV Europe Music Awards]] [[Categoría:Ganadores del premiu Grammy]] [[Categoría:Grupos de música de Massachusetts]] [[Categoría:Grupos de música n'inglés]] [[Categoría:Grupos de glam metal]] [[Categoría:Quintetos musicales]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] o5q0au1xqxt4rovf0mr1d423sjt2p6e 0 95462 3699256 3498300 2022-07-25T06:18:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Exterior Pathé-Fémis.JPG|thumb|250px|Lo que fueron los estudios de Pathé güei ye la escuela de cine de [[La Fémis]], como puede lleese na placa de la derecha.]] '''Pathé''' o '''Pathé Frères''' (pronunciación francesa: {pate fʁɛʁ}) ye'l nome de delles [[empresa|empreses]] [[Francia|franceses]] dedicaes a la industria del cine y discos fonográficos, fundaes y orixinalmente empobinaes polos hermanos Pathé de [[Francia]]. == Historia == [[Ficheru:Adrien Barrère13.jpg|thumb|Los hermanos Pathé, por Adrien Barrère.]] Fundada como '''Société Pathé Frères''' (Compañía Hermano Pathé) en [[París]], [[Francia]], el [[28 de setiembre]] de [[1896]] polos hermanos [[Charles Pathé|Charles]], Émilie, Théophile y Jacques Pathé, Pathé convirtióse, mientres los primeros años del sieglu XX, na productora más grande de [[cine]] nel mundu según un importante productor de [[discos de vinilo|disco fonográficos]]. La fuercia impulsora detrás de la operación del cine foi Charles Pathé, qu'ayudara a abrir una tienda de gramófonos en 1894 y depués estableció una fábrica de fonógrafos en [[Chatou]], nes contornes del oeste de París. Exitosamente, vio les oportunidaes que representaba esti nuevu tipu d'entretenimientu qu'ufiertaba, y en particular pa la industria de cine n'acurres. Dempués de decidir espandir el negociu de música pa incluyir equipos de cine, Charles Pathé supervisó una rápida espansión de la compañía. Pa financiar la so crecedera, fixo a la empresa pública sol nome de '''Compagnie Générale des Établissements Pathé Frères Phonographes & Cinématographes''' (dacuando embrivida como "C.G.P.C.") en [[1897]], y les sos aiciones cotizar na [[Bolsa de París]].<ref>[http://www.victorian-cinema.net/pathe.htm ''Charles Morand Pathé: French producer, manufacturer''], Henri Bousquet, [http://www.victorian-cinema.net/intro.htm Who's Who of Victorian Cinema]</ref> En 1896, Micthell Mark de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]], pudo ser unu de los primeros americanos n'importar películes Pathé a los [[Estaos Xuníos]], onde fueron amosaes nel Teatru Vitascope. En 1902, Pathé adquirió les patentes de los [[Hermanos Lumière]], y depués dedicóse a diseñar una cámara d'estudiu y faer la so propia película de valores. El so [[teunoloxía]] avanzó con equipos, nueves instalaciones de procesamientu incorporáu en [[Vincennes]], y una comercialización agresiva combinada con sistemes de distribución eficientes, que-yos dexó faer se con una parte enorme del mercáu internacional. Primero espandiéronse a [[Londres]] en 1902 ónde establecieron instalaciones y una cadena de sales de cine. En 1909, Pathé había construyíu más de 200 sales de cine en [[Francia]] y [[Bélxica]] y al añu siguiente teníen instalaciones en [[Madrid]], [[Moscú]], [[Roma]] y la ciudá de Nueva York, amás d'[[Australia]] y [[Xapón]]. Un pocu más tarde, abrireron un intercambiu de películes en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]]. Antes del españíu de la [[Primer Guerra Mundial]], Pathé apoderó'l mercáu d'[[Europa]] en cámares de cine y proyeutores. Envaloróse que nun tiempu, el 60 per cientu de toles películes rodar col equipu Pathé. === Innovaciones === [[Ficheru:Pathe Projector Ouarzazate.jpg|thumb|Proyeutor de cine mudu de Pathé, probablemente de la década de 1920.]] A nivel mundial, la compañía fixo fincapié n'investigar, na inversión d'esperimentos tales como películes coloriaes a mano y na sincronización de les grabaciones de películes y en gramófonos. En 1908, Pathé inventó'l noticiario que s'amosó nos cines antes de la película. Tomar amosaben el logo de Pathé d'un gallu cantando de primeres de cada carrete. En 1912, introducióse una película de 28 mm non inflamable y equipos so la marca ''Pathescope.'' Pathé News produció noticieros cinematográficos dende 1910, hasta 1970 cuando la producción cesó de resultes de la masa de propiedá en televisión.<ref>[[:en:Pathé News]]</ref> Nos Estaos Xuníos, empezando en 1914, la compañía de producción cinematográfica en Fort Lee, Nueva Jersey, produció los episodios de gran ésitu en serie llamaos ''The Perils of Pauline''. En 1918, Pathé creciera al puntu ónde yera necesariu dixebrar operaciones en dos divisiones distintes. Mientres Emile Pathé yera presidente executivu, Pathé Records trepó puramente con fonógrafos y grabaciones ente que'l so hermanu Charles encargar de Pathé-Cinema que yera responsable de la producción cinematográfica, la distribución, y l'exhibición. L'añu [[1922]], vio la introducción del sistema de cine en casa, Pathé Baby, una película de 9.5 mm que se volvió popular nes siguientes décades. En [[1923]], Pathé esprender de la producción de películes d'[[Estaos Xuníos]], a lo que pasó a llamase "Pathé Exchange", y depués adquirió'l nome [[RKO Pictures]] en 1931. Pathé vendió los sos estudios de cine británicos a [[Kodak]] en 1927, calteniendo los cines y la distribución. === Natan a Paretti === Pathé yá taba en problemes financieros sustanciales cuando [[Bernard Natan]] tomó control de la compañía en 1929. El fundador del estudiu [[Charles Pathé]] tuviera vendiendo activos per munchos años p'aumentar el valor de los inversores y caltener el fluxu del efectivu del estudiu en bon estáu. El fundador de la compañía vendiera inclusive'l nome Pathé y la marca de "gallu" a otres compañíes en cuenta de namái un dos per cientu de los ingresos. Natan tuvo la mala suerte de faese cargu del estudiu xustu cuando la [[Gran Depresión]] sopelexó la economía Francesa.<ref name="History">Willems, Gilles "Anícieslos de Pathé-Natan" In ''Une Histoire Économique du Cinéma Français (1895-1995), Regards Croisés Franco-Américains'', Pierre-Jean Benghozi and Christian Delage, eds. Paris: Harmattan, Collection Champs Visuels, 1997. English translation: [http://web.archive.org/web/http://www.latrobe.edu.au/screeningthepast/classics/rr1199/gwrr8b.htm The origins of Pathé-Natan] La Trobe University</ref><ref name="Rooster">Abel, Richard. ''The Red Rooster Scare: Making Cinema American, 1900-1910'' Berkeley: [[University of California Press]], 1999, ISBN 0-520-21478-1</ref><ref name="FirstWave">Abel, Richard. ''French Cinema: The First Wave 1915-1929'' Paperback ed. Princeton: [[Princeton University Press]], 1987, ISBN 0-691-00813-2</ref> Natan trató de que les finances de Pathé sían constantes y aplicar les práutiques modernes de la industria cinematográficu nel estudiu. Natan adquirió otru estudiu de cine, ''Sociètè des Cinéromans'', de Arthur Bernède y [[Gastón Leroux]], que dexó a Pathé a espandise en proyeutores y productos electrónicos. Tamién mercó la cadena de cines Fornier y rápido estendióse a nivel nacional.<ref name="Origins">Willems, Gilles "Anícieslos du Groupe Pathé-Natan et modéle-y Americain" ''Vingtième Siècle'' 46 (April-June 1995)</ref> La prensa francesa, sicasí, atacó a Natan ensin piedá pola so direición de Pathé. Munchos d'éstos ataques fueron [[Antisemitismu|antisemita]]. Pathé-Natan tuvo bien so la direición de Natan. Ente 1930 y 1935, a pesar de la crisis económica nel mundu, la compañía fixo 100 millones de [[francu francés|francos]] nos beneficios, y produció y llanzó más de 60 películes (tantes películes como estudios estauxunidenses nel momentu). Él volvió a entamar la producción del noticieru Pathé News, que se produxera dende 1927. Natan tamién fixo grandes inversiones n'investigación y nel desenvolvimientu p'ampliar el negociu de cine de Pathé. En 1929, él impulsó a Pathé al soníu. En setiembre, l'estudiu produció la so primer película sonora, y el so primer noticieru con soníu un mes dempués. Natan tamién llanzó dos nueves revistes rellacionaes al cine, Pathé-Revue y Actualités Féminines, p'ayudar el mercáu de cine de Pathé y fomentar la demana de consumu pal cine. So Natan, Pathé tamién financió la investigación de [[Henri Chrétien]], quién desenvuelvo la lente anamórfico (que conduz a la creación de [[Cinemascope|CinemaScope]] y otros formatos de película de [[pantalla ancha]] común d'anguaño). Natan amplió'l negociu de Pathé nes industries de comunicaciones que nun yeren de cine. En payares de 1929, Natan estabelció la primer compañía de [[televisión]] de [[Francia]], ''Télévision-Baird-Natan''. Un añu dempués, mercó una estación de [[Radio (mediu de comunicación)|radio]] en [[París]] y formó una compañía (Radio-Natan-Vitus) pa executar lo que se convertiría nun imperiu floreciente de radio. Pero en 1935, Pathé declarar en quiebra. Col fin de financiar la espansión continua de la compañía, la xunta de direutores de Pathé (qu'inda incluyía a [[Charles Pathé]]) votaron en 1930 pa emitir aiciones per valor de 105 millones de francos. Pero cola profundización de la depresión, namái'l 50 per cientu de les aiciones fueron mercaes. Unu de los bancos inversores derrumbóse por cuenta de les dificultaes financieres non relacionales colos problemes de Pathé, y Pathé viose obligáu a siguir alantre cola compra de delles cadenes de cine que yá nun podíen dase'l luxu de mercar. Anque la compañía siguió pa llograr un beneficiu (como se señaló enantes), perdió más dineru de lo que podría ingresar. El colapsu de Pathé llevó a les autoridaes franceses a acusar a Bernard Natan por cargos de fraude. Natan foi acusáu de financiar la compra de la empresa ensin nengún tipu de garantía, d'estafar a los inversores por aciu la creación d'empreses ficticies, y la mala xestión financiera desdexosa. Natan foi acusáu inclusive por despintar el so patrimoniu rumanu y [[xudíu]] por camudar el so nome. Natan foi acusáu y encarceláu en 1939. Una segunda acusación foi presentada en 1941, y foi condergáu pocu dempués. Foi lliberáu en setiembre de 1942. La empresa viose obligada a sometese a una reestructuración en 1943 y foi adquirida por Adrien Ramauge. Colos años, el negociu someter a una serie de cambeos incluyendo la diversificación na producción de programes pa la floreciente industria de la [[televisión]]. Mientres 1970, les sales d'operaciones de cines superó a la producción cinematográfica de Pathé como fonte principal d'ingresos. A finales de 1980, el financieru italianu Giancarlo Parretti trató de faer una ufierta por Pathé, entá tomando un distribuidor más pequeñu y nomándolo Pathé Communications en previsión de tener l'estudiu. El pasáu escuru de Parretti, sicasí, llevantó les ceyes nel gobiernu francés y l'alcuerdu nun se concretó. Resultó ser una decisión afortunada, yá que Parretti más tarde fíxose cargu de [[Metro-Goldwyn-Mayer]], namái pa perdelo nuna quiebra. === Jérôme Seydoux === En 1990, Chargeurs, un conglomeráu francés empobináu por Jérôme Seydoux, tomó control de la compañía.<ref>{{cita web|url=http://ketupa.net/pathe.htm |títulu=Pathé, Gaumont and Seydoux: Pathe |editorial=Ketupa.net |fecha= |fechaaccesu=19 d'ochobre de 2010}}</ref> Como resultáu de la desregulación del mercáu francés de telecomunicaciones, en xunu de 1999 Pathé fundir con [[Vivendi]]. La ecuación de truecu pa la fusión afitar en trés remanes de Vivendi per cada dos cuotes de Pathé. [[The Wall Street Journal]] envaloró que'l valor del alcuerdu yera de US$2.59 mil millones de dólares. Tres la realización de la fusión, Vivendi retuvo los intereses de Pathé en [[British Sky Broadcasting]] y [[CanalSat]]ellite, una corporación de radiodifusión francesa, pero depués vendiéronse tolos activos restantes a la corporación familiar de Jérôme Seydoux, "Fornier SA," quién camudó'l so nome por Pathé. == Sectores == * Los sectores nos que Pathé opera na actualidá son: * '''Cine:''' ** producción ** distribución a [[teatros]] y cases ** la xestión internacional d'un catálogu de más de 500 películes ** teatro *** EuroPalaces (rede que fereda los cines Pathé y Gamount) * '''Cable y redes de televisión per satélite:''' ** ''[[Télé Monte-Carlo|TMC]]'' (Téle Monte Carlo) ** ''Comédie! (accionista mayoritariu) ** ''cuisine.tv'' ** ''Voyage'' El ''Conseil Supérieur de l'Audiovisuel'' caltién trés de los proyeutos del grupu pa la televisión dixital terrestre: ''TMC, Comédie!'' y ''cuisine.tv''. Cabo señalar que fora de [[Francia]], Pathé nun distribúi'l so propiu productu en [[DVD]]. Otra manera, otru distribuidores llancen los productos Pathé (como [[20th Century Fox]] en Reinu Xuníu). == Ver tamién == * [[Charles Pathé]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{IMDb nome|0665572|Charles Pathé}} {{ORDENAR:Pathe}} {{Tradubot|Pathé}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Estudios de cine]] [[Categoría:Empreses d'entretenimientu de Francia]] [[Categoría:Cine de Francia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] bwtcpeemkypjnzcr8s72mvsqry7krr3 0 95510 3699440 3676672 2022-07-25T08:03:18Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Mal traducíu}} {{persona}} '''John Forbes Kerry''' {{nym}}, conocíu como '''John Kerry''', ye un [[políticu]], exmilitar y diplomáticu [[Estaos Xuníos|estauxunidense]], ex[[secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos]] dende'l [[1 de febreru]] de [[2013]] hasta'l [[20 de xineru]] de [[2017]], sirviendo sol segundu mandatu presidencial de [[Barack Obama]]. Miembru del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|Partíu Demócrata]], foi [[Senáu de los Estaos Xuníos|senador]] pol Estáu de [[Massachusetts]] ente 1985 y 2013, exerciendo como presidente del Comité de Rellaciones Esteriores del Senáu ente 2009 y 2013.<ref name=":0">{{cita publicación |títulu=John Kerry, el excandidato presidencial espertu en política esterior |url=http://expansion.mx/mundo/2012/12/16/que-aportaria-john-kerry-a-la secretaria-de-estáu-de-eu |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016|periódicu=Espansión |idioma=es-MX}}</ref> Kerry foi'l candidatu demócrata a la presidencia de los Estaos Xuníos na [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2004|eleición presidencial de 2004]], perdiendo ante'l titular republicanu [[George W. Bush]]. Graduáu en [[Ciencia política|Ciencies Polítiques]] pola [[Universidá Yale|Universidá de Yale]] en 1966, apuntar na Reserva Naval en 1966, y mientres 1968 y 1969 sirvió mientres cuatro meses en [[Vietnam del Sur]] como oficial a cargu (OIC) d'un barcu Swift. Polos sos servicios militares, foi condecoráu cola [[Estrella de Plata]], la [[Estrella de Bronce]] y tres medayes de [[Corazón Púrpura]]. Al so regresu a los Estaos Xuníos, Kerry xunir a la organización ''Vietnam Veterans Against the War'' (''Veteranos de Vietnam contra la Guerra''), de la que sería vocera, destacar como un opositor abiertu a la [[Guerra de Vietnam]].<ref name=":0" /> Graduáu de [[juris Doctor]] por Escuela de Derechu del [[Boston College]], Kerry foi asistente del fiscal xeneral del [[Condáu de Middlesex (Massachusetts)|Condáu de Middlesex]] y [[vicegobernador]] de [[Massachusetts]], sol mandatu del gobernador [[Michael Dukakis]], ente 1983 y 1985, añu en que foi escoyíu senador por [[Massachusetts]]. Como senador, destacóse como miembru del Comité de Rellaciones Esteriores del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], presidiendo la subcomisión del Senáu qu'ente 1987 y 1989 investigó l'escándalu [[Irán-Contra]].<ref name=":3">{{cita web |url=http://www.salon.com/2004/10/25/contra/ |títulu=How John Kerry exposed the Contra-cocaine scandal |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016 |apellíu=Parry |nome=Robert |sitiuweb=Salon}}</ref> Destacar en temes claves de la política esterior y la seguridá nacional de los Estaos Xuníos, incluyendo asuntos venceyaos a [[Afganistán]] y [[Paquistán]], el [[cambéu climáticu]] y la non proliferación nuclear. En xineru del 2013, Kerry foi nomáu pol presidente [[Barack Obama]]<ref>{{cita web |url=http://internacional.elpais.com/internacional/2012/12/21/actualidad/1356108341_583519.html |títulu=John Kerry va sustituyir a Clinton al frente del Departamentu d'Estáu |fechaaccesu=13 de xunetu de 2016 |apellíu=País |nome=Ediciones La fecha=21 d'avientu de 2012}}</ref> pa reemplazar al saliente secretaria d'Estáu, [[Hillary Clinton]], siendo confirmáu depués pol [[Senáu de los Estaos Xuníos|Sená u]]'l 29 de febreru de 2013. <ref>{{cita web |url=http://www.lanacion.com.ar/1550091-eeuu-john-kerry-es-el-nuevo-secretariu-de-tao |títulu=John Kerry, nuevu secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos |fechaaccesu=13 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.abc.es/internacional/20130129/abci-john-kerry-secretariu-eeuu-201301292251.html |títulu=El Senáu confirma a John Kerry como nuevu secretariu d'Estáu d'EE.XX. |fechaaccesu=13 de xunetu de 2016 |apellíu=efe}}</ref> Como Secretariu d'Estáu, la so xestión caracterizóse por fortalecer la política de rellaciones internacionales d'Obama, teniendo un papel activu en temes como'l terrorismu estremista islámicu, la [[Guerra Civil Siria|Guerra en Siria]],<ref>{{cita web |url=https://mundo.sputniknews.com/prensa/201612031065276182-casa-blanca-final/ |títulu=John Kerry, el perdedor de la guerra de Siria |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016 |apellíu=Sputnik |sitiuweb=mundu.sputniknews.com}}</ref> el [[Rellaciones diplomátiques ente Cuba y Estaos Xuníos|reestablecimientu de rellaciones con Cuba]]<ref>{{cita publicación |títulu=John Kerry llega a Cuba pa la histórica apertura de la embaxada d'Estaos Xuníos |url=http://www.nacion.com/mundo/latinoamerica/John-Kerry-Habana-embaxada-Cuba_0_1505849453.html |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.elnuevodia.com/noticias/internacionales/nota/kerryacompanaraaobamaensuviajeacubaenmarzo-2170235/ |títulu=El Nuevu Día |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.elnuevodia.com}}</ref> y [[América Llatina|Llatinoamérica]], según l'alcuerdu con Irán sobre'l so [[Programa nuclear d'Irán|programa nuclear]].<ref>{{cita publicación |apellíu=País |nome=Ediciones El títulu=Estaos Xuníos ya Irán algamen un históricu pactu nuclear |url=http://internacional.elpais.com/internacional/2015/07/12/actualidad/1436703308_390523.html |fecha=14 de xunetu de 2015 |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016|periódicu=EL PAÍS}}</ref> == Primeros años y educación (1943–1966) == John Forbes Kerry nació'l 11 d'avientu de 1943 n'[[Aurora (Colorado)|Aurora]], [[Colorado]], nel Hospital Militar Fitzsimons. Foi'l segundu de los cuatro fíos del matrimoniu conformáu por Richard John Kerry, un abogáu y funcionariu del Serviciu Esterior estauxunidense, y por Rosemary Forbes Isabel, una enfermera y activista social.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/especiales/2004/10/internacional/eeuu/candidatos/kerry_perfil.html |títulu=elmundo.es {{!}} ELECCIONES EEUU 2004 |fechaaccesu=5 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.elmundo.es}}</ref> El so padre foi criáu como católicu (los güelos paternos de John yeren inmigrantes xudíos austrohúngaros que se convirtieron al [[catolicismu]])<ref name=":1">{{cita publicación |títulu=Los raigaños xudíos de John Kerry |url=http://www.lanacion.com.ar/645402-les-raices-judias-de-john-kerry |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016}}</ref> y la so madre yera [[Ilesia episcopal nos Estaos Xuníos|episcopaliana]]. Tantu John, como les sos hermanes Margaret (nacida en 1941), Diana (nacida en 1947) y el so hermanu Cameron (nacíu en 1950), fueron criaos so la fe del so padre.<ref name=":1" /><ref name=":2">{{cita publicación |títulu=John Kerry - RT |url=https://actualidad.rt.com/actualidad/167829-john-kerry-eeuu-secretariu-estáu |fechaaccesu=3 d'avientu de 2016|periódicu=RT n'Español}}</ref> Kerry creció metanes un ambiente militar <ref>http://www.ausa.org/publications/armymagazine/archive/2014/Documents/11November14/SteeleBrats_November2014.pdf</ref> hasta que'l so padre foi dau d'alta del [[Cuerpu Aereu del Exércitu de los Estaos Xuníos|Cuerpu Aereu]], motivu pol cual la familia camudar a [[Washington D. C.|Washington D.C.]] en 1949. <ref>{{cita publicación |url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-2267657/Sen-John-Kerry-chokes-talking-diplomat-father-gets-kiss-approval-Hillary-Clinton-Secretary-State-confirmation-hearing.html |títulu=Sen. John Kerry chokes up talking about his diplomat father and gets a kiss of approval from Hillary Clinton during Secretary of State confirmation hearing |obra=Mail Online |allugamientu=London |fecha=24 de xineru de 2013}}</ref> Yá na capital estauxunidense, el so padre, Richard, ocupó un puestu nel [[Departamentu de l'Armada de los Estaos Xuníos|Departamentu de l'Armada]], y depués como diplomáticu na Oficina d'Asuntos de les Naciones Xuníes del [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Departamentu d'Estáu]]. <ref>{{cita publicación |url=http://www.cbsnews.com/news/kerrys-world-father-knows-best/ |títulu=Kerry's World: Father Knows Best |fecha=2 de marzu de 2004 |obra=cbsnews.com}}</ref> Kerry ye descendiente, per parte de la so madre, de la [[familia Forbes]], una rica dinastía d'orixe escocés asitiada en [[Boston]], [[Massachusetts]]. <ref name="news.google.com">{{cita publicación |url=https://news.google.com/newspapers?id=KrRAAAAAIBAJ&sjid=8yAGAAAAIBAJ&pg=5080,615343&dq=robert+winthrop+john+kerry&hl=en |títulu='Outsider' label follows Kerry in Massachusetts despite years in office|newspaper=News-Sentinel |fecha=6 de xunetu de 2004}}</ref> Anque los sos padres yeren de clase media alta, foi una tida so rica quien pagó los sos estudios n'internaos y colexos d'élite. <ref name="ReligionBackground">{{cita web |apellíu=Caldwell |nome=Deborah |títulu=Not a Prodigal Son |url=http://www.beliefnet.com/News/Politics/2004/08/Not-A-Prodigal-Son.aspx |editorial=beliefnet.com}}</ref> En 1957, el so padre foi destináu a la Embaxada d'EE.XX. n'[[Oslu]], [[Noruega]], y Kerry foi unviáu a estudiar nel Colexu Fessenden en [[Newton (Massachusetts)|Newton]] y depués al Colexu St. Paul en [[New Hampshire]]. Nel Colexu St. Paul, fundó la Sociedá John Winant, dedicada al alderique sobre temes de l'actualidá, que güei continua esistiendo. <ref name="navydove">{{cita publicación |nome=Samuel Z. |apellíu=Goldhaber |títulu=John Kerry: A Navy Dove Runs for Congress |url=http://www.thecrimson.com/article.aspx?ref=352185 |fecha=18 de febreru de 1970}}</ref><ref name="citm-pt1">{{cita publicación |nome=Michael |apellíu=Kranish |títulu=A privileged youth, a taste for risk |url=http://www.boston.com/globe/nation/packages/kerry/061503.shtml |obra=[[The Boston Globe]] |fecha=15 de xunu de 2003}}</ref> En 1962, Kerry entró na [[Universidá Yale|Universidá de Yale]], onde s'especializó en Ciencies Polítiques,<ref name=":2" /> graduándose en 1966. Mientres el so segundu añu, Kerry convertir nel presidente del Partíu Lliberal de la Unión Política de [[Universidá Yale|Yale]] y un añu más tarde desempeñóse como Presidente de la Unión. La so implicación política na universidá dio-y la oportunidá de tar arreyáu nes temes d'alderique del momentu, como'l [[Movimientu polos derechos civiles n'Estaos Xuníos|movimientu de derechos civiles]] y el programa ''New Frontier'' de [[John F. Kennedy|J. F. Kennedy]]. Tamién se convirtió en miembru de la sociedá secreta [[Skull & Bones|Skull and Bones]]. == Serviciu Militar (1966–1970) == El 18 de febreru de 1966, Kerry apuntar na Reserva Naval, <ref>https://web.archive.org/web/20040723192004/http://www.johnkerry.com/pdf/jkmilservice/Request_For_History_of_Service.pdf</ref> empecipiando'l so serviciu militar activu'l 19 d'agostu de 1966. En completando les 16 selmanes d'entrenamientu nel Centru Naval en [[Newport (Rhode Island)|Newport]], [[Rhode Island]], Kerry recibió'l grau d'oficial el 16 d'avientu de 1966. Foi destináu na fragata de misiles empuestos USS Gridley, solicitando cumplir el so serviciu en [[Vietnam del Sur]]. Na nueche del 2 d'avientu y la madrugada del 3 d'avientu de 1968, Kerry taba al cargu de una pequeña embarcación qu'operaba cerca d'una península al norte de badea de [[Cam Ranh]], xuntu con un barcu Swift (PCF-60). Acordies con Kerry y los dos tripulantes que-y acompañaben esa nueche, Patrick Runyon y William Zaladonis, sosprendieron a un grupu de vietnamites desembarcando nel encruz del ríu y cuando los sosprendieron empezaron a correr, desobedeciendo el llamáu a detenese. Kerry y los sos homes abrieron fueu, entrando nun enfrentamientu nel que Kerry recibió una ferida de metralla nel brazu esquierdu percima del coldu. Por esta mancadura recibió la so primer medaya [[Corazón Púrpura]]. Kerry recibió un segundu Corazón Púrpura por una ferida recibida na aición nel ríu Bồ Djé el 20 de febreru de 1969. Amás, foi condecoráu coles [[Estrella de Plata]] y la [[Estrella de Bronce]] con Combate V.<ref>{{cita web |url=http://www.semana.com/nacion/articulo/john-kerry-recordo-el so-pasáu-como-combatiente-vietnam/353913-3 |títulu=John Kerry recordó'l so pasáu como combatiente en Vietnam |fechaaccesu=4 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.semana.com}}</ref><ref>{{cita web |url=http://edition.cnn.com/ELECTION/2004/special/president/candidates/kerry.new.html |títulu=CNN.com Specials |fechaaccesu=4 d'avientu de 2016 |sitiuweb=edition.cnn.com}}</ref> === Discutiniu === {{AP|Discutiniu militar de John Kerry|l1=Discutiniu militar de John Kerry}} Mientres la candidatura de John Kerry nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2004|eleiciones presidenciales de 2004]], el rexistru de la participación de Kerry na [[Guerra de Vietnam]] convertir nuna tema d'amplia atención pública. Por aciu anuncios de televisión y el llibru llamáu ''Unfit for Command'' (Incapaz de Comandar), en coautoría por John O'Neill y Jerome Corsi, el grupu Swift Boat Veterans for Truth (SBVT), un grupu de 527, conocíos más tarde como los [[Swift Vets and POWs for Truth]], cuestionó los detalles del so rexistru de serviciu militar y les circunstancies rellacionaes col méritu de les sos medayes en combates. La so campaña contra Kerry recibió amplia atención mediática, <ref name="annenberg">{{cita web |títulu=University of Pennsylvania National Annenberg Election Survey |editorial=PollingReport.com |fecha=agostu 9-16, 2004 |url=http://www.pollingreport.com/wh04misc2.htm |fechaaccesu=30 de marzu de 2007}}</ref> pero foi desacreditada darréu y dio llugar al neoloxismu "swiftboating", pa describir un ataque políticu inxustu o falsu. <ref name="Cogan1">{{cita llibru |títulu=Encyclopedia of Politics, the Media, and Popular Culture |nome1=Brian |apellíu1=Cogan |nome2=Tony |apellíu2=Kelso |editorial=ABC-CLIO |añu=2009 |páxines=155, 187, 335 |isbn=0-313-34379-9}}</ref><ref name="Casey2">{{cita publicación |url=http://muse.jhu.edu/login?uri=/journals/dissent/v056/56.2.casey.html |títulu=Non redemption song: The Case of Bill Ayers |apellíu=Casey |nome=Leo |fecha=Spring 2009 |obra=Dissent |editorial=University of Pennsylvania Press |volume=56 |númberu=2 |páxines=107-111|issn=0012-3846 |doi=10.1353/dss.0.0041 |cita=In recent elections, the patriotism and good names of Democratic war hero candidates, from John Kerry to Max Cleland, had been impugned so successfully that a neologism for such smears—to swift boat'—was coined out of the assault on Kerry.}}</ref> Defensores del rexistru de serviciu de John Kerry, incluyendo a casi tolos sos antiguos compañeros de tripulación, declararon que los allegamientos de los SBVT yeren falses. <ref name="Coile">{{cita publicación |nome=Zachary |apellíu=Coile |títulu=Vets group attacks Kerry; McCain defends Democrat |url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=/c/a/2004/08/06/MNGUT83SS41.DTL |obra=[[San Francisco Chronicle]] |fecha=6 d'agostu de 2004}}</ref><ref name="Zernke">{{cita publicación |nome=Kate |apellíu=Zernke |títulu=Kerry Pressing Swift Boat Case Long After Loss |url=http://www.nytimes.com/2006/05/28/washington/28kerry.html |obra=[[The New York Times]] |fecha=28 de mayu de 2006}}</ref><ref name="Akers">{{cita publicación |nome=Mary Ann |apellíu=Akers |títulu=John Kerry's Vietnam Crew Mates Still Fighting Swift Boating |url=http://voices.washingtonpost.com/sleuth/2008/06/john_kerrys_vietnam_crew_mates.html |obra=[[Washington Post]] |fecha=20 de xunu de 2008}}</ref> == Activismu anti-guerra (1970–1971)==. Dempués de tornar a los [[Estaos Xuníos]] tres la Guerra, Kerry xunir a la organización Veteranos de Vietnam Contra la Guerra (VVCG). Kerry participó na investigación "Soldáu del Iviernu", realizada pola VVCG, alrodiu de los crímenes cometíos per Estaos Xuníos mientres la [[Guerra de Vietnam]]. <ref>The Washington Post, 9 December 2005, "'Winter Soldier': Cold Days in Hell," http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/12/08/AR2005120801996.html</ref> El 22 d'abril de 1971, Kerry presentóse ante una audiencia del comité del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu EE.UU]] alrodiu de les propuestes relatives a poner fin a la guerra. A otru día d'esti testimoniu, Kerry participó nuna manifestación con miles de veteranos na qu'él y otros veteranos de la Guerra de Vietnam refundiaron les sos medayes y cintes de servicios sobre una valla alzada nos pasos de la entrada del edificiu del [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu d'Estaos Xuníos]] para dramatizar la so oposición a la guerra. <ref>{{cita publicación |nome=Tom |apellíu=Oliphant |enllaceautor=Tom Oliphant |títulu=I watched Kerry throw his war decorations |url=http://www.boston.com/news/globe/editorial_opinion/oped/articles/2004/04/27/i_watched_kerry_throw_his_war_decorations/ |obra=The Boston Globe |fecha=27 d'abril de 2004}}</ref> == Carrera política == En 1970, Kerry consideró presentase a les primaries demócrates con vistes a ser candidatu al [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Congresu]] pol [[3ᵘ distritu congresional de Massachusetts|tercer distritu]] de [[Massachusetts]], pero a la fin decidió sofitar a [[Robert Drinan]], un sacerdote xesuita y activista antibélico, que terminó ganando les primaries y consiguiendo l'asientu nel Congresu. Darréu, intentó competir por un asientu nel Congresu pol [[4ᵘ distritu congresional de Massachusetts|cuartu distritu]], llogrando resultar victoriosu nunes primaries a les que se presentaron diez candidatos. Sicasí, nun pudo vencer al republicanu [[Paul W. Cronin]] na eleición celebrada en payares de 1972, a pesar de que munches encuestes daben a Kerry el favoritismu pa vencer nos comicios. Tres la so derrota, Kerry siguió los sos estudios, esta vegada como [[Juris Doctor]] pol Boston College en 1976. Una vegada graduáu, empezó a trabayar a tiempu complexu so les órdenes de John J. Droney, entós Fiscal Xeneral d'el [[Condáu de Middlesex (Massachusetts)|Condáu de Middlesex]]. Xubíu a primer asistente del fiscal asistente en 1977, enfrentar a la delincuencia, el crime entamáu, el fraude fiscal, el narcotráficu según la violaciones. En 1979, de conxuntu con otru fiscal ayudante, funda'l so propiu bufete d'abogaos. Foi amás comentarista d'una televisión llocal y como cofundador d'una panadería. En 1982, Kerry decidió aspirar al puestu de [[Vicegobernador]] de Massachusetts, compitiendo en primaries xunto otros cuatro persones. Tres de ganales, allegó como compañeru de fórmula de [[Michael Dukakis]] a les eleiciones pola gobernación de Massachusetts, celebraes el [[2 de payares]] de [[1982]]. La fórmula Dukakis-Kerry llogró vencer a la fórmula republicana, tomando posesión como Vicegobernador el [[6 de marzu]] de [[1983]].[[Ficheru:John Kerry 1984.jpg|thumb|200px|Kerry en 1984 mientres la so campaña a Senador]] En 1984, l'entós senador por Massachusetts, el demócrata [[Paul Tsongas]], anunció que se retiraría por razones de salú. Kerry amosóse interesáu pol puestu y, al igual que na so campaña de 1982 pa Vicegobernador, nun recibió'l respaldu de la direutiva del partíu na convención demócrata del estáu. <ref>George B. Merry, Christian Science Monitor, [http://www.csmonitor.com/1984/0611/061134.html Shannon Senate Bid Gets Key Endorsement], June 11, 1984</ref> El congresista [[James Shannon]], bien cercanu al entós [[Presidente de la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|presidente]] de la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]], [[Tip O'Neill]], yera'l favoritu pa ganar la nominación. Sicasí, al igual que nes primaries a vicegobernador en 1982, Kerry imponer nuna primaria zarrada. Na so campaña eleutoral, Kerry prometió entemecer el lliberalismu colos controles de presupuestu afechu. Resultó electu Senador en venciendo al republicanu Ray Shamie, a pesar d'allegar nunes eleiciones bastante cerraes en tol país nes cualos [[Ronald Reagan]] resultó reelecto presidente. == Senador (1985 - 2013) == === Audiencia Irán-Contra === {{AP|Informe Kerry|l1=Informe Kerry}} El 18 d'abril de 1985, meses dempués de tomar posesión del cargu, Kerry, de conxuntu col senador [[Tom Harkin|Tom Karkin]], viaxó a [[Nicaragua]] col motivu de sostener un alcuentru col entós presidente, [[Daniel Ortega]]. El so viaxe recibió delles crítiques, sobremanera por cuenta de los sofitos que'l gobiernu sandinista recibía per parte de [[Cuba]] y la [[Xunión Soviética]]; sicasí, tanto Kerry como Karkin sostener en [[Nicaragua]] alcuentros tantu col Gobiernu como coles fuercies insurxentes nicaragüenses, conocíes como [[Contras]]. Dambos senadores llograron el compromisu per parte d'Ortega de poner alto al fueu en cuenta de que cesara'l financiamiento de les Contras. Dichu alcuerdo nun avanzó por cuenta de la oposición de l'Alministración Reagan, que aprobó en la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] un plan por aciu el cual destináronse 14 millones de dólares de sofitu a les Contras. La Cámara votó en contra de l'ayuda a los Contra, pero Ortega viaxó a [[Moscú]] p'aceptar un préstamu de $200 millones, lo qu'en parte llevó a la Cámara de Representantes a aprobar un paquete d'ayuda de $27 millones seis selmanes depués.<ref>{{cita web |url=http://www.laprensa.com.ni/2012/12/27/opinion/128635-la buelga-de-kerry-en-nicaragua |títulu=La buelga de Kerry en Nicaragua |fechaaccesu=4 d'avientu de 2016 |fecha=27 d'avientu de 2012 |sitiuweb=La Prensa}}</ref> A pesar del fracasu de la so iniciativa, Kerry y el so equipu llevó a cabu les sos propies investigaciones, y el 14 d'ochobre, emitió un informe qu'esponía les actividaes illegales llevaes a cabu pol teniente coronel [[Oliver North]], que estableciera una rede privada, na cual participaba el [[Conseyu de Seguridá Nacional de los Estaos Xuníos|Conseyu Nacional de Seguridá]] y la CIA, coles mires d'apurrir equipu militar a los rebeldes nicaragüenses. Dellos miembros de l'alministración Reagan fueron acusaos pol informe de financiamientu y suministru illegal a grupos militares armaos ensin l'autorización del Congresu. N'abril de 1986, Kerry y el tamién senador demócrata [[Christopher Dodd]], propunxeron la creación d'un subcomité senatorial dientro del Comité de Rellaciones Esteriores del Senáu pa investigar el financiamiento illegal de les Contras por aciu el narcotráficu.<ref>{{cita web |url=http://www.granma.cu/granmad/secciones/conclusiones/art004.html |títulu=La Caxa de Pandora |fechaaccesu=4 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.granma.cu}}</ref> El 13 d'abril de 1989, el subcomité presidíu por Kerry, ellaboró'l llamáu [[Informe Kerry]],<ref>{{cita publicación |títulu=La CIA y la droga: El preciu de dicir la verdá |url=http://www.alainet.org/es/active/78228 |fechaaccesu=4 d'avientu de 2016|periódico=América Llatina en movimientu}}</ref> el cual estableció que: {{Cita|"les persones qu'apurrieron sofitu a los contras taben arreyaos nel tráficu de drogues ... y elementos de la contra por sigo mesmos, a sabiendes recibieron asistencia financiera y material de los narcotraficantes.||col2=}} El [[informe Kerry]] foi un precursor del casu [[Irán-Contra]].<ref name=":3" /> El 4 de mayu de 1989, el teniente coronel [[Oliver North]] foi condergáu por cargos rellacionaos col escándalu [[Irán-Contra]]. === Actividá como Senador === El 15 de payares de 1988, mientres un almuerzu de negocios en [[Lynn (Massachusetts)|Lynn]], [[Massachusetts]], Kerry fixo una chancia sobre l'entós presidente electu [[George H. W. Bush|George HW Bush]] y el so compañeru de fórmula, espresando que "si recibe un disparu Bush, el [[Serviciu d'inteligencia|Servicio Secretu]] tien órdenes de disparar a Dan Quayle". A otru día esculpóse. <ref>{{cita publicación |url=http://nl.newsbank.com/nl-search/we/Archives?p_product=SL&p_theme=sl&p_action=search&p_maxdocs=200&p_topdoc=1&p_text_direct-0=0EB32978Y9020931&p_field_direct-0=document_id&p_perpage=10&p_sort=YMD_date |títulu=Senator repudiates 'Shoot Quayle' joke |editorial=St. Louis Post-Dispatch Archives/AP via Nl.newsbank.com |fecha=17 de payares de 1988 |fechaaccesu=12 de marzu de 2010}}</ref> Mientres la investigación al gobernante panamiegu [[Manuel Antonio Noriega|Manuel Noriega]], el personal de Kerry atopó razones pa creer que'l Bancu de Creitu y Comerciu Internacional ([[Bancu Internacional de Creitu y Comerciu|BCCI]]), con base en [[Paquistán]], facilitara les operaciones de tráficu de drogues y llaváu de dineru de Noriega. Esto condució a una investigación independiente al BCCI, y como resultancia, el reguladores bancarios cerraron el BCCI en 1991. N'avientu de 1992, Kerry y el senador [[Hank Brown]], republicanu per Colorado, emitieron un informe sobre l'escándalu del BCCI. L'informe amosó que'l bancu tuviera trabayando con dellos terroristes, ente ellos [[Abu Nidal]], fundador de [[Fatah]].<ref>{{cita web |url=http://www.washingtonmonthly.com/features/2004/0409.sirota.html |títulu=Follow the Money |apellíu=Sirota |nome=David |autor2=Baskin, Jonathan |fecha=setiembre de 2004}}</ref> En 1994, el Senáu aprobó un resolución, patrocinada por Kerry y el senador republicanu por Arizona, [[John McCain]], tamién veteranu de la [[Guerra de Vietnam]], na que pidieron el fin del embargu comercial a [[Vietnam]]; nuna clara iniciativa en pro de la normalización de les rellaciones ente los dos países.<ref>{{cita publicación |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9A02Y3DC1639F93BA15752C0A962958260 |títulu=Senate Apures End to U.S. Embargu Against Vietnam |autor=Greenhouse, Steven |obra=[[The New York Times]] |fecha=28 de xineru de 1994 |fechaaccesu=6 de xineru de 2008}}</ref> En 1995, el presidente [[Bill Clinton]] reinició les rellaciones diplomátiques ente dambos países. <ref name="time072495">{{cita publicación |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,983202,00.html |títulu=Good Morning, Vietnam |autor=Walsh, James |magacín=[[Time]] |fecha=24 de xunetu de 1995 |fechaaccesu=5 de xineru de 2008}}</ref> Kerry se sitúó na nala lliberal del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|Partíu Demócrata]] dientro del Senáu, siendo respetáu polos miembros más progresistes. Oponer a la primer Guerra del Golfu, en 1991, anque votó a favor de la invasión a Iraq de 2003.<ref>{{cita web |url=http://www.diariosur.es/sofitos/especiales/eleiciones_americanes04/kerry.shtml |títulu=Eleiciones de EE UU 2004 |fechaaccesu=5 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.diariosur.es}}</ref> Sicasí, foi un activu opositor de les polítiques belicistes del entós presidente [[George W. Bush]]. En xineru de 2009, foi escoyíu Presidente del Comité d'Esteriores del Senáu en sustitución del hasta entós senador [[Joe Biden]], quien arrenunciara p'asumir les funciones de [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]]. Como presidente del Comité, foi clave na renovación d'el [[START III|Nuevu Tratáu START]] (START III) sobre l'amenorgamientu de los arsenales nucleares d'Estaos Xuníos y Rusia. == Candidatura presidencial == [[Ficheru:John Kerry & John Edwards (47904107).jpg|miniaturadeimagen|338x338px|Kerry y [[John Edwards|Edwards]] en xunetu de 2004, a la so llegada a [[Fort Lauderdale]] pa un [[mitin]] eleutoral]] {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2004|l1=Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2004}} A finales del añu [[2003]], empecipió la so campaña con vistes a la nominación del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|Partíu Demócrata]] a la presidencia de los Estaos Xuníos, afarando nos comicios primarios. El [[6 de xunetu]] de [[2004]], ensin ser nomáu entá, pero cola victoria asegurada, escoyó como compañeru de fórmula al so ex colega nel Senáu, [[John Edwards]].<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/especiales/2004/10/internacional/eeuu/candidatos/kerry_equipu_edwards.html |títulu=elmundo.es {{!}} ELECCIONES EEUU 2004 |fechaaccesu=5 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.elmundo.es}}</ref> El [[29 de xunetu]] de [[2004]] foi escoyíu oficialmente candidatu presidencial mientres la Convención Nacional Demócrata celebrada en [[Boston]], [[Massachusetts]], enfrentándose al entós presidente, el republicanu [[George W. Bush]] nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2004|eleiciones presidenciales]] celebraes el 2 de payares de 2004. Kerry perdería felicidaes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2004|eleiciones]], siendo vencíu tantu en votu popular (51.0%-48.5%) como nel [[Colexu Eleutoral de los Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral]](286-252),<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/especiales/2004/10/internacional/eeuu/eleiciones/eleiciones.html |títulu=elmundo.es {{!}} ELECCIONES EEUU 2004 |fechaaccesu=6 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.elmundo.es}}</ref> depués d'un polémicu conteo qu'abrió múltiples interrogantes y denuncies.<ref>{{cita web |url=http://www.jornada.unam.mx/2004/12/24/030n1mun.php |títulu=Topen pruebes de fraude en Ohio, onde se definió'l trunfu de Bush |fechaaccesu=6 d'avientu de 2016 |sitiuweb=www.jornada.unam.mx}}</ref> Nos estaos clave d'[[Ohio]] y [[Florida]], dambos candidatos tuvieron empataos mientres tola campaña,<ref>{{cita web |url=http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/specials/2004/estaos_xuníos_escueyi/newsid_3961000/3961795.stm |títulu=BBC Mundu {{!}} A xeitu {{!}} 2004 {{!}} Estaos Xuníos escueye {{!}} EE.XX.: ¿Y si nun hai un ganador claru? |fechaaccesu=6 d'avientu de 2016 |sitiuweb=news.bbc.co.uk}}</ref> anque finalmente estos decantáronse por Bush.<ref>{{cita publicación |apellíu=País |nome=Ediciones El títulu=El demócrata John Kerry reconoz la so derrota nes eleiciones a la presidencia d'Estaos Xuníos |url=http://internacional.elpais.com/internacional/2004/11/03/actualidad/1099436401_850215.html |fecha=3 de payares de 2004 |fechaaccesu=6 d'avientu de 2016|periódicu=EL PAÍS}}</ref> En [[2008]], Kerry refugó una segunda candidatura presidencial,<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundo/2007/01/24/internacional/1169674380.html |títulu=John Kerry anuncia que nun va ser candidatu a la presidencia d'EEXX en 2008 {{!}} elmundo.es |fechaaccesu=6 d'avientu de 2016 |apellíu=Mundinteractivos |sitiuweb=www.elmundo.es}}</ref> dando'l so sofitu al entós senador [[Barack Obama]].<ref>{{cita web |url=http://wvw.nacion.com/ln_ee/2008/xineru/10/mundu1379945.html |títulu=Kerry sofita a Obama - EL MUNDU - nacion.com |fechaaccesu=6 d'avientu de 2016 |sitiuweb=wvw.nacion.com}}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.abc.es/hemeroteca/historico-10-01-2008/abc/Internacional/el-ex-candidatu-democrata-john-kerry-sofita-a-obama_1641551402692.html |títulu=L'ex candidatu democrata John Kerry sofita a Obama {{!}} Internacional {{!}} Estaos Xuníos - Abc.es |fechaaccesu=6 d'avientu de 2016 |apellíu=ABC |sitiuweb=ABC}}</ref> == Les últimes actividaes de les eleiciones presidenciales == [[Ficheru:John Kerry DNC 2008.jpg|thumb|Kerry fala mientres la tercer nueche de la Convención Nacional Demócrata 2008 en Denver, Colorado]]. Darréu dempués de les eleiciones del 2004, dellos demócrates nomaron a Kerry como un posible candidatu pa la nominación demócrata del 2008. El so hermanu dixera qu'una campaña d'esti tipu yera "concebible" y el mesmu Kerry dixo, según infórmase nuna fiesta de despidida pal so equipu de campaña del 2004, "siempres hai otros cuatro años". <ref>{{cita publicación |nome=Glen |apellíu=Johnson |títulu=Kerry run in '08 called conceivable |url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2004/11/09/kerry_run_in_08_called_conceivable/ |obra=[[The Boston Globe]] |fecha=9 de payares de 2004}}</ref> Kerry estableció un comité d'aición política independiente, calteniendo la promesa d'Estaos Xuníos, declaró que'l so mandatu sería "Un Congresu demócrata que va restaurar la rindición de cuentes a [[Washington D. C.|Washington]] y va ayudar a camudar un cursu desastrosu n'Iraq", <ref>{{cita web |url=http://www.keepingamericaspromise.com/ |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20061116051342/http://www.keepingamericaspromise.com/ |fechaarchivu=16 de payares de 2006 |títulu=Keeping America's Promise |editorial=Keepingamericaspromise.com |fecha=5 de xunetu de 2007 |fechaaccesu=12 de marzu de 2010}}</ref> movilizó y enrió les contribuciones a los candidatos demócrates nes guerres estatal y federal. <ref>{{cita publicación |nome=Glen |apellíu=Johnson |títulu=Kerry creates PAC to back candidates |url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2004/12/05/kerry_creates_pac_to_back_candidates/ |obra=[[The Boston Globe]] |fecha=5 d'avientu de 2004}}</ref> Col fin de caltener la promesa a Estaos Xuníos en 2005, Kerry recaldó más de $5.5 millones d'otros demócrates. Al traviés de la so cuenta de campaña y el so comité d'aición política, la operación de campaña de Kerry xeneró más de $10 millones pa diversos comités del partíu y 179 candidatos pa les oficines de la Cámara, Senáu, estatales y locales en 42 estaos centrar nes eleiciones de metá de periodu mientres el ciclu eleutoral de 2006. <ref>{{cita publicación |nome=Brain C. |apellíu=Mooney |títulu=Kerry's barnstorming sparks talk of a run |url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2006/10/09/kerrys_barnstorming_sparks_talk_of_a_run/ |obra=[[The Boston Globe]] |fecha=9 d'ochobre de 2006}}</ref> "Acumulativamente, John Kerry fixo tantu o más que cualesquier otru senador individual", dixo Hassan Nemazee, el presidente nacional de finances de la DSCC. <ref>{{cita publicación |nome=Rick |apellíu=Klein |autor2=Kranish, Michael |títulu=Kerry is pressured to share campaign wealth |url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2006/10/21/kerry_is_pressured_to_share_campaign_wealth/?page=2 |obra=[[The Boston Globe]] |fecha=21 d'ochobre de 2006}}</ref> El 10 de xineru del 2008, Kerry sofitó al senador por Illinois [[Barack Obama]] para presidente. <ref>{{cita publicación |url=https//www.cnn.com/2008/POLITICS/01/10/kerry.obama/index.html |títulu=Kerry endorses Obama over '04 running mate |editorial=CNN.com |fecha=10 de xineru de 2008 |fechaaccesu=12 de marzu de 2010}}</ref> Foi mentáu como un posible candidatu a la vicepresidencia pol senador Obama, anque'l so compañeru senador Joe Biden foi finalmente escoyíu. Tres l'aceptación de la candidatura a la vicepresidencia de Biden, surdió la especulación de que John Kerry sería un candidatu a la Secretaría d'Estáu nel gobiernu d'Obama. <ref>{{cita web |apellíu=Hosenball |nome=Mark |títulu=A Bid for an Obama Cabinet |url=http://www.newsweek.com/id/141512 |obra=Newsweek |fecha=23 de xunu de 2008}}</ref> Sicasí, el cargu ufiertóse-y a la senadora [[Hillary Clinton]]. <ref>{{cita publicación |url=http://latimesblogs.latimes.com/washington/2008/11/hillary-clint-3.html |títulu=Hillary Clinton reportedly accepts Barack Obama's Cabinet offer |editorial=Latimesblogs |fecha=21 de payares de 2008 |fechaaccesu=12 de marzu de 2010}}</ref> Mientres la campaña eleutoral d'Obama del 2012, Kerry participó nun alderique col presidente, faciéndose pasar pol candidatu republicanu [[Mitt Romney]]. <ref>{{cita publicación |url=http://www.northcountrypublicradio.org/news/npr/164617347/likely-suspects-guessing-obama-s-second-term-cabinet |títulu=Likely Suspects: Guessing Obama's Second-Term Cabinet |nome=Padmananda |apellíu=Rama |editorial=NPR via northcountrypublicradio.org |fecha=8 de payares de 2012 }}</ref> == Secretariu d'Estáu (2013–2017) == [[Ficheru:Supreme Court Justice Kagan Swears in Secretary Kerry (1).jpg|thumb|left|John Kerry xurando'l cargu de secretariu d'Estáu, ante la xuez del Supremu Elena Kagan (1 de febreru de 2013)]] === Nominación === El 15 d'avientu del 2012, delles axencies de noticies informaron que'l presidente Barack Obama podría nomar a Kerry p'asoceder a Hillary Clinton como secretaria d'Estáu, <ref name="ABC01">{{cita web |nome=Jake |apellíu=Tapper |enllaceautor=Jake Tapper |url=http://abcnews.go.com/blogs/politics/2012/12/john-kerry-to-be-nominated-to-be-secretary-of-state-sources-say/ |títulu=John Kerry to Be Nominated to Be Secretary of State, Sources Say |editorial=ABC News |fecha=15 d'avientu de 2012 |fechaaccesu=15 d'avientu de 2012}}</ref><ref name="kerryhuff">{{cita publicación |url=http://www.huffingtonpost.com/2012/12/15/john-kerry-secretary-of-state_n_2306877.html |títulu=John Kerry To Get Secretary Of State Nomination, Reports ABC |editorial=Huffington Post |fecha=15 d'avientu de 2012 |fechaaccesu=15 d'avientu de 2012 |nome=Paige |apellíu=Lavender}}</ref> dempués de que [[Susan Rice]], llargamente vista como la eleición preferida d'Obama, retiró'l so nome de la considerancia citando un procesu de confirmación politizáu tres les crítiques de la so respuesta al ataque de [[Bengasi]] 2012. <ref>{{cita web |url=http://rockcenter.nbcnews.com/_news/2012/12/13/15888883-exclusive-susan-rice-drops-out-of-running-for-secretary-of-state-cites-very-politicized-confirmation-process?lite |títulu=Susan Rice drops out of running for secretary of state, cites 'very politicized' confirmation process |editorial=NBC News |fecha=12 d'avientu de 2012 |fechaaccesu=16 d'avientu de 2012}}</ref> El 21 d'avientu, Obama propunxo la nominación <ref>{{cita publicación |url=http://www.nytimes.com/2012/12/22/us/politics/kerry-is-pick-for-secretary-of-state-official-says.html |títulu=Kerry Is Pick for Secretary of State, Official Says |newspaper= [[The New York Times]] |fecha=21 d'avientu de 2012 |fechaaccesu=21 d'avientu de 2012 |apellíu=Landler |nome=Mark |enllaceautor=Mark Landler}}</ref><ref>[http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2012/12/21/remarks-president-nomination-senator-john-kerry-secretary-state "Remarks by the President at Nomination of Senator John Kerry as Secretary of State"], ''The [[White House]]'', December 21, 2012.</ref> que recibió comentarios positivos. La so audiencia de confirmación tuvo llugar el 24 de xineru del 2013, ante'l Comité de Rellaciones Esteriores del Senáu, el mesmu panel onde per primer vegada trabayó en 1971. <ref>"[http://www.boston.com/politicalintelligence/2013/01/16/senator-john-kerry-confirmation-hearing-serve-secretary-state-scheduled-for-next-week/hgbzMfe7cvhff9qELYNMLJ/story.html Senator John Kerry's confirmation hearing to serve as U.S. Secretary of State scheduled for next week]". Boston.com. 2013-01-16.</ref><ref>[http://purl.fdlp.gov/GPO/gpo46636 Nomination of John F. Kerry to be Secretary of State: Hearing Before the Committee on Foreign Relations, United States Senate, One Hundred Thirteenth Congress, First Session, January 24, 2013]</ref> El comité votó unánimemente n'aprobalo'l 29 de xineru del 2013, y el mesmu día en que'l plenu del Senáu confirmar nuna votación de 94-3. <ref>{{cita publicación |apellíu=Curry |nome=Tom |títulu=Senate votes to confirm Kerry as secretary of state |url=http://nbcpolitics.nbcnews.com/_news/2013/01/29/16758482-senate-votes-to-confirm-kerry-as-secretary-of-state |fechaaccesu=29 de xineru de 2013 |newspaper=NBC News |fecha=29 de xineru de 2013}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Senate Roll Call Vote |url=http://www.senate.gov/legislative/LLIRIU/roll_call_lists/roll_call_vote_cfm.cfm?congress=113&session=1&vote=00005 |fechaaccesu=3 d'abril de 2013 |fecha=29 de xineru de 2013}}</ref> Nuna carta al gobernador de Massachusetts, Deval Patrick, Kerry anunció'l so arrenunciu al Senáu efectiva al 1 de febreru. <ref>{{cita publicación |apellíu=Kerry |nome=John |títulu=Letter to Deval Patrick |url=http://cache.boston.com/multimedia/2013/01/29kerry/resignation_letter.pdf |fechaaccesu=30 de xineru de 2013 |newspaper= boston.com |fecha=29 de xineru de 2013}}</ref>[[Ficheru:Secretary Kerry Meets With Lithuanian President Dalia Grybauskaitė (2).jpg|thumb|El secretariu d'Estáu d'EE.XX., John Kerry, axuntar con Grybauskaitë en Vilnius, el 7 de setiembre de 2013]] === Permanencia === [[Ficheru:Secretary Kerry Meets With Egyptian President Mohammed Morsi.jpg|thumb|Kerry axuntar col presidente exipciu, Mohamed Morsi n'El Cairo, el 3 de marzu de 2013]] Kerry fixo'l so juramentado como [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Secretariu d'Está u]]'l 1 de febreru del 2013. <ref>{{cita publicación |títulu=CLINTON OUT, KERRY IN AS SECRETARY OF STATE |url=http://bigstory.ap.org/article/ap-interview-clinton-raps-benghazi-critics |obra=Associated Press |fechaaccesu=1 de febreru de 2013}}</ref> Dempués de seis meses de la diplomacia rigorosa nel [[Oriente Mediu]], el secretariu de Kerry foi capaz de tener negociadores israelinos y palestinos qu'alcordaron l'entamu de les conversaciones de paz 2013-14 ente israelines y palestinos. Altos funcionarios estauxunidenses declararon que les dos partes fueron capaces de satisfaer el 30 de xunetu del 2013 a los deseos del [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Departamentu d'Estáu]], ensin mediadores estauxunidenses dempués d'una cena de la nueche anterior entamada por Kerry. <ref>{{cita publicación |títulu=Middle East Peace Talks To Resume |url=http://www.huffingtonpost.com/2013/07/30/middle-east-peace-talks_n_3674741.html |fechaaccesu=30 de xunetu de 2013 |obra=Huffington Post |fecha=30 de xunetu de 2013}}</ref> [[Ficheru:John Kerry Speaks With Hossein Fereydoun and Javad Zarif before Press conference in Vienna (19663913956) cropped.jpg|thumbnail|Kerry con Mohammad Javad Zarif, mientres l'anunciu del Plan Conxuntu d'Aición Xeneral, el 14 de xunetu de 2015]] El 27 de setiembre del 2013, axuntar col canciller iranín, [[Mohammad Yavad Zarif|Mohammad Javad Zarif]] mientres el P5 + 1 y el cume d'Irán, que finalmente llevó al alcuerdu nuclear de la JCPOA. Foi'l contautu direutu de más altu nivel ente los Estaos Xuníos ya Irán nos últimos seis años, y convertir nel primer Secretariu d'Estáu d'EE.XX. que s'axuntó col so homólogu iranín dende la [[revolución iranina]] de 1979. <ref>{{cita web |url=http://news.yahoo.com/diplomats-hail-iranian-attitude-nuke-talks-220409043.html |títulu=Diplomats hail new Iranian attitude in nuke talks |fecha=27 de setiembre de 2013 |obra=Yahoo News}}</ref><ref>{{cita web |url=http://news.yahoo.com/o-iran-voice-optimism-caution-rare-encounter-002840696.html |títulu=U.S., Iran voice optimism and caution after rare encounter |fecha=27 de setiembre de 2013 |obra=Yahoo News}}</ref><ref>[https://www.state.gov/secretary/remarks/2013/09/214827.htm Remarks After the P-5+1 Ministerial on Iran]</ref> [[Ficheru:MSC 2014 Klychko-Kerry-Yatsenyuk Mueller MSC2014.jpg|left|thumb|Los líderes de la oposición ucraína Vitali Klitschko, Arseniy Yatsenyuk y Petro Poroshenko conociendo a Kerry, el 1 de febreru de 2014]] Nel Departamentu d'Estáu, Kerry ganó rápido una reputación "pa tar a distancia, calteniendo a sigo mesmu, y ensin fadiase en lleer les notes del personal". Dalgunu funcionarios del Departamentu d'Estáu quexar de que'l poder habíase vueltu demasiáu centralizáu sol lideralgu de Kerry, lo que ralentiza les operaciones del departamentu cuando Kerry ta nuna de los sos frecuentes viaxes al estranxeru. Cuando se-y preguntar si viaxaba demasiáu, él respondió: "De xacíu que non. nun voi detener me". <ref>{{cita publicación |apellíu=Rohde |nome=David |fecha=20 de payares de 2013 |títulu=How John Kerry Could End Up Outdoing Hillary Clinton |url=http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2013/12/john-kerry-will-not-be-denied/354688/|newspaper=The Atlantic}}</ref> Sicasí, dempués de los primeros seis meses de Kerry nel Departamentu d'Estáu, una encuesta de [[Gallup (desambiguación)|Gallup]] atopó que tenía altos índices d'aprobación ente los estauxunidenses como Secretariu d'Estáu. <ref>{{cita publicación |apellíu=Arkin |nome=James |fecha=16 de setiembre de 2013 |títulu=Poll: John Kerry's approval tops President Obama's |url=http://www.politico.com/story/2013/09/john-kerry-approval-rating-poll-96842.html|newspaper=Politico}}</ref> Dempués d'un añu, otru sondéu amosó que la favorabilidad de Kerry siguió aumentando. <ref>{{cita publicación |apellíu=Swift |nome=Art |fecha=5 de marzu de 2014 |títulu=Secretary of State Kerry's Favorability Rising in the U.S. |url=http://www.gallup.com/poll/167741/secretary-state-kerry-favorability-rising.aspx}}</ref> A menos de dos años nel términu de Kerry, en 2014 n'encuestes de revistir torre de marfil, revista de la Política Esterior encabezada por estudiosos de les rellaciones internacionales preguntóse-y: "¿Quién foi'l Secretariu Y.O. más eficaz del Estáu nos postreros 50 años?"; John Kerry y [[Lawrence Eagleburger]] empataos nel puestu 11 de los 15 secretarios d'Estáu confirmaos nesi periodu. <ref>{{cita publicación |apellíu=Kamen |nome=A la fecha=5 de febreru de 2015 |títulu=Scholars votes put Kerry dead last in terms of effectiveness |url=http://www.washingtonpost.com/blogs/in-the-loop/wp/2015/02/05/scholars-rank-kerry-dead-last-in-terms-of-effectiveness/|newspaper=Washington Post}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Maliniak |nome=Daniel |fecha=5 de febreru de 2015 |títulu=The Best International Relations Schools in the World |url=http://foreignpolicy.com/2015/02/03/top-twenty-five-schools-international-relations/|newspaper=Foreign Policy}}</ref> En xineru del 2014, dempués de tener una xunta col secretariu d'Estáu, el monseñor [[Pietro Parolin]], dixo que "Concordemos en casi tolos asuntos importantes en que los dos tamos trabayando, que son cuestiones d'interés pa toos nós. De primeres, referímonos a la gran esmolición sobre Siria y yo taba especialmente estimáu pola posición del Arzobispu esta tema, ya igualmente estimáu polos comentarios del Santu Padre. -Los comentarios del Papa con al respective del so sofitu al procesu de Xinebra-. Damos la bienvenida a que'l sofitu ye bien importante a tener y sé que'l [[Papa]] ta particularmente esmolecíu polos númberos masivos de seres humanos movíos y la violencia que tomó más de 130.000 vides". <ref>{{cita web |url=http://m.state.gov/md219654.htm |títulu=Remarks After Meeting With Secretary of State of the Holy See Pietro Parolin |obra=state.gov}}</ref> === Siria === [[Ficheru:Secretary Kerry Views the Mrajeeb al-Fhood Camp for Syrian Refugees.jpg|thumb|Kerry sobrevolando'l campu de Mrajeeb al-Fhood, pa los refuxaos sirios]] Dempués de los ataques con armes químiques el 21 d'agostu del 2013 nos suburbios [[Guta (Siria)|Ghouta]] de [[Damascu]] atribuyíos a les fuercies del gobiernu siriu, Kerry convertir nel principal defensor del usu de la fuercia militar contra'l gobiernu siriu polo que llamó "l'usu brutal y flagrante d'un déspota de les armes químiques". <ref>{{cita publicación |fecha=30 d'agostu de 2013 |títulu=Kerry Becomes Chief Advocate for U.S. Attack |url=http://www.nytimes.com/2013/08/31/world/middleeast/john-kerry-syria.html?_r=0&pagewanted=all |newspaper=The New York Times |nome1=Peter |apellíu1=Baker |nome2=Michael R. |apellíu2=Gordon}}</ref> Kerry dixo'l 9 de setiembre, en respuesta a la entruga d'un periodista sobre si'l presidente siriu [[Bashar al-Ásad|Bashar al-Assad]], que podría evitar un ataque militar: "Él podría apurrir caúna de les sos armes químiques a la comunidá internacional na próxima selmana y da-y la vuelta, tou ello, ensin demoranza, y dexar una contabilidá completa y total pa eso. Pero él nun ta a puntu de faelo y nun ta dispuestu a faelo, de xacíu". Esta observación ensin guión empecipió un procesu que llevaría a Siria a arrenunciar al alcuerdu de destruyir el so arsenal d'armes químiques, una y bones Rusia trató la declaración de Kerry como una propuesta seria. El canciller rusu [[Serguéi Lavrov|Sergey Lavrov]] dixo que Rusia diba intervenir "darréu" pa convencer a Siria p'arrenunciar y destruyir el so arsenal d'armes químiques grandes. <ref>{{cita publicación |fecha=10 de setiembre de 2013 |títulu=Syria timeline: how Kerry's gaffe became a plan |url=http://www.smh.com.au/world/syria-timeline-how-kerrys-gaffe-became-a-plan-20130910-2ti4z.html |newspaper=The Sydney Morning Herald }}</ref><ref>{{cita publicación |fecha=9 de setiembre de 2013 |títulu=John Kerry's Gaffe Heard Round the World |url=http://www.thewire.com/politics/2013/09/gaffe-heard-round-world/69205/ |newspaper=The Wire }}</ref><ref>{{cita publicación |fecha=9 de setiembre de 2013 |títulu=Kerry's Syria 'gaffe' gains swift traction |url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5ias_Ba-6bNuttPmPTTgcVZp1BUhw?docId=CNG.57b1y73f97bfc9c11ac2f3f75999a7f9.4y1 |agency=AFP }}</ref><ref>{{cita publicación |fecha=9 de setiembre de 2013 |títulu=White House's Syria gaffe offers Obama a chance to climb back from war |url=http://www.theguardian.com/world/2013/sep/09/white-house-syria-gaffe-obama-war |agency=The Guardian}}</ref> Siria acoyó rápido esta propuesta y el 14 de setiembre, la [[Organización de les Naciones Xuníes|ONX]] aceptó oficialmente la solicitú de Siria pa xunise a la convención que prohibe les armes químiques, y por separáu, los EE.XX. y Rusia alcordaron un plan pa esaniciar les armes químiques de Siria a mediaos del 2014. El 28 de setiembre, el [[Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes|Conseyu de Seguridá]] de la ONX aprobó un resolución qu'ordenaba la destrucción de les armes químiques de Siria y condergaba l'ataque a Ghouta del 21 d'agostu. <ref>{{cita publicación |fecha=6 d'ochobre de 2013 |títulu=Timeline of events leading up to Syria chemical disarmament |url=http://www.globalpost.com/dispatch/news/afp/131006/timeline-events-leading-syria-chemical-disarmament |agency=AFP}}</ref> === America Llatina === Nun discursu ante la [[Organización de los Estaos Americanos]] en payares del 2013, Kerry señaló que la era de la [[Doctrina Monroe]] terminara. Depués pasó a esplicar, "La rellación que buscamos y pa la que trabayemos duru nun se trata d'una declaración de los Estaos Xuníos alrodiu de cómo y cuándo va intervenir nos asuntos d'otros estaos americanos. Trátase d'una visualización de toos nuesos países vecinos como iguales, compartiendo responsabilidaes, la cooperación en cuestiones de seguridá y nun xuntase a la doctrina, sinón a les decisiones que tomamos como socios pa promover los valores y los intereses que compartimos". <ref>{{cita publicación |apellíu=Johnson |nome=Keith |títulu=Kerry Makes It Official: 'Yera of Monroe Doctrine Is Over' |url=http://blogs.wsj.com/washwire/2013/11/18/kerry-makes-it-official-yera-of-monroe-doctrine-is-over/|newspaper=Wall Street Journal |fecha=18 de payares de 2013}}</ref> === Ecoloxismu === Kerry tuvo una esmolición a lo llargo de la so carrera col ambientalismo como un problema global. N'abril del 2016, robláronse los [[Alcuerdu de París (2015)|Alcuerdos de París]] del clima nes Naciones Xuníes en Nueva York. <ref>[http://thinkprogress.org/climate/2016/04/22/3771889/paris-agreement-signing/]</ref> == Familia y vida personal == === Ascendencia === Los güelos paternos de Kerry, un home de negocios de zapatos Frederick A. "Fred" Kerry y el músicu Día Lowe, yeren inmigrantes d'Imperiu austrohúngaru. Fred nació como "Fritz Kohn" primero que él y Día asumieren l'apellíu "Kerry" nome y treslladárense a los Estaos Xuníos. Fred ya Ida nacieron en families xudíes y convirtiéronse al catolicismu coles mesmes n'Austria. <ref name="Kerry-GlobeRoots"/> Los sos antepasaos maternos yeren d'ascendencia escocesa ya inglés, <ref name="Kerry-GlobeBio">{{cita publicación |autor1=Kranish, Michael |autor2=Mooney, Brian C. |autor3=Easton, Nina J. |títulu=John Kerry: The Complete Biography by ''The Boston Globe'' Reporters Who Know Him Best |newspaper=[[The Boston Globe]] |editorial=[[John W. Henry]] |fecha=27 d'abril de 2004 |fechaaccesu=8 de xineru de 2008}}</ref><ref name="Kerry-GlobeRoots">{{cita publicación |títulu=Hearing of roots, Czech village roots Kerry on |url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2004/02/22/hearing_of_roots_czech_village_roots_kerry_on/ |autor=Whitmore, Brian |fecha=22 de febreru de 2004 |newspaper=The Boston Globe |editorial=John W. Henry |fechaaccesu=8 de xineru de 2008}}</ref> y el so güelu maternu James Grant Forbes II yera un miembru de la familia Forbes, ente que la so güela materna Margaret Tyndal Winthrop yera un miembru de la familia Dudley-Winthrop. El güelu paternu de Margaret Robert Charles Winthrop sirvió de porta voz de la Cámara de Representantes d'EE.XX. El padre de Robert yera gobernador Thomas Lindall Winthrop. El pá de Thomas, John Winthrop Inda yera un bis-bis-nietu del gobernador de la colonia de la badea de Massachusetts John Winthrop <ref name="news.google.com"/> y bisnietu del gobernador Thomas Dudley. [1] Al traviés de la so madre, John ye un primu del políticu francés Brice Lalonde. <ref name="Kerry-GlobeBio"/><ref name="Reitwiesner">{{cita web |url=http://www.wargs.com/political/kerry.html |títulu=Ancestry of Senator John Forbes Kerry (b. 1943) |fechaaccesu=11 Sep 2014 |apellíu=Reitwiesner |nome=William Addams |enllaceautor=William Addams Reitwiesner}}</ref> === Matrimonios y fíos === [[Ficheru:Secretary Kerry is Congratulated by his Family.jpg|thumb|Kerry, cola so familia.]] Kerry tuvo casáu con Julia Stimson Thorne hasta 1982, y tuvieron dos fíos xuntosː *Alexandra Forbes Kerry (nacíu'l 5 de setiembre de, 1973), direutora de documentales *Vanessa Kerry Bradford (nacíu'l 31 d'avientu de 1976), médicu [[Ficheru:John F. Kerry.jpg|thumb|upright|Retrato siendo senador]] [[Ficheru:John Kerry 13879 006.jpg|thumb|Kerry na Biblioteca Presidencial Lyndon B. Johnson, en 2016]] Alexandra nació díes antes de Kerry empezara la escuela de lleis. En 1982, Julia pidió a Kerry una separación, ente que ella taba sufriendo de depresión severa. <ref>{{Obra citada |url=http://www.washingtonian.com/people/madame_ex.html |apellíu=McLellan |nome=Diana |títulu=Lunch with Diana McLellan |contribution=Madame Ex |obra=Washingtonian |editorial=Washington Magacín Inc. |númberu=July 1996 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20051123094018/http://www.washingtonian.com/people/madame_ex.html |postscript=. |fechaarchivu=23 de payares de 2005}}</ref> Divorciáronse'l 25 de xunetu de 1988, y el matrimoniu foi anuláu formalmente en 1997. "Dempués de 14 años como esposa d'un políticu, y col fechu de que la política acomuñada solamente cola roxura, el mieu y la soledá", escribió nel so llibru un cambéu de corazón, sobre la depresión. Thorne dempués casóse con Richard Charlesworth, un arquiteutu, y treslladóse a Bozeman, [[Montana]], onde se convirtió n'activu nos grupos ambientales locales, tales como'l Yellowstone Grand Coallition. Thorne sofitó la candidatura presidencial de Kerry del 2004. Morrió de cáncer el 27 d'abril del 2006. <ref>{{cita publicación |url=http://www.boston.com/news/local/massachusetts/articles/2006/04/28/julia_thorne_author_and_ex_wife_of_sen_kerry_dead_at_61/ |títulu=Julia Thorne, author and ex-wife of Sen. Kerry, dead at 61 |obra=boston.com |fecha=28 d'abril de 2006}}</ref> María Teresa Thierstein Simões Ferreira, empresaria nacida en Mozambique, segunda esposa de Kerry, filántropa (conocida como Teresa) y vilba d'un colega de Kerry, Henry John Heinz III, fueron presentaos por Heinz nun actu pel Día de la Tierra en 1990. A principios del añu siguiente, el senador Heinz morrió nun accidente aereu cerca de Lower Merion. Teresa tien trés fíos del so matrimoniu anterior con Heinz, Henry John Heinz IV, André Thierstein Heinz, y Christopher Drake Heinz. <ref>{{cita publicación |url=http://usatoday30.usatoday.com/news/politicselections/nation/president/2004-05-23-heinz-kerry-cover_x.htm |títulu=USATODAY.com - With Teresa, expect an unconventional campaign |obra=usatoday.com |nome1=Jill |apellíu1=Lawrence |fecha=26 de mayu de 2004}}</ref> Heinz y Kerry casáronse'l 26 de mayu de 1995, en Nantucket, [[Massachusetts]]. <ref>{{cita web |url=http://old.post-gazette.com/nation/20020605teresanat1p1.asp |títulu=What Teresa Heinz found and what she lost |obra=post-gazette.com |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015}}</ref> La encuesta de [[Forbes]] 400 estima qu'en 2004 la fortuna de Teresa Heinz Kerry tenía un valor netu de $750 millones. Sicasí, les estimaciones tienen con frecuencia variaciones, que van dende alredor de $165 millones hasta un máximu de $3.2 millones de dólares, según un estudiu nel diariu [[Los Angeles Times]]. Independientemente de si la cifra ye correuta, Kerry yera'l senador más ricu d'EE.XX. mientres el so serviciu nel Senáu. Independiente de Heinz, Kerry ye ricu nel so propiu derechu y ye el beneficiariu de siquier cuatro fideicomisos heredáu de parientes de la familia Forbes, ente ellos la so madre, Rosemary Forbes Kerry, que morrió en 2002. La revista Forbes (llamáu asina pola familia Forbes de los editores, ensin rellación con Kerry) envaloraron que si ye escoyíu y si incluyérense los bienes de la familia de Heinz, Kerry sería'l tercer presidente más ricu d'Estaos Xuníos na hestoria, dempués d'un axuste pola inflación. <ref name=Ackman102904>{{cita publicación |nome=Dan |apellíu=Ackman |enllaceautor=Dan Ackman |títulu=Kerry Would Be Third-Richest U.S. President If Elected |url=http://www.forbes.com/2004/02/13/cx_da_0213kerry.html |obra=Forbes |fecha=29 d'ochobre de 2004}}</ref> Esta evaluación basar en Heinz y n'activos combinaos de Kerry, pero la pareya robló un alcuerdu prenupcial que caltién los sos activos por separáu. <ref>{{cita web |url=http://ask.yahoo.com/ask/20040823.html |títulu=What is George W. Bush's net worth vs. John Kerry's net worth? |fecha=23 d'agostu de 2004 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20040824083032/http://ask.yahoo.com/ask/20040823.html |fechaarchivu=24 d'agostu de 2004 |editorial=Ask Yahoo!}}</ref> Nun formulariu de declaración financiera de Kerry nel añu 2011 punxo los sos bienes personales nel rangu de $230 millones a $320 millones, <ref>{{cita publicación |nome=Patrick |apellíu=Healy |títulu=John Kerry Personal Finance |url=http://www.opensecrets.org/pfds/CIDsummary.php?CID=N00000245&year=2011 |obra=[[Open Secret]] |añu=2011}}</ref> incluyendo'l patrimoniu del so cónyuge y fíos dependientes. Esto incluyó un pocu más de tres millones de dólares d'activos de la empresa H. J. Heinz Company, qu'aumentaron al so valor en más de seiscientos mil dólares en 2013, cuando Berkshire Hathaway anunció la so intención d'adquirir la empresa. <ref>{{cita publicación |títulu=John Kerry May Have Made $670,000 On Today's Heinz Deal |autor=Julia La Roche |url=http://www.businessinsider.com/john-kerry-heinz-ketchup-2013-2 |newspaper=Business Insider |fecha=14 de febreru de 2013 |fechaaccesu=18 de febreru de 2013}}</ref> === Creencies relixoses === Kerry ye [[Ilesia católica|católicu]] y dizse que lleva un rosariu relixosu, un llibru d'oraciones y una medaya de [[Cristóbal de Licia|San Cristóbal]] (el santu patrón de los viaxeros) cuando él fixo campaña. Ente que Kerry ta personalmente en contra del albuertu, sofita'l derechu llegal d'una muyer de tener unu. Al falar de la so fe, Kerry dixo "Pensé en ser sacerdote. Yo yera bien relixosu, mientres taba na escuela en Suiza. Yo yera molacín y rezaba tol tiempu. Yo taba bien centráu alredor de la xente y la ilesia". Tamién dixo que les cartes de Pablo ([[Apóstol Pablo]]) fueron les que más lo motivaron, indicando que lu enseñaron a "nun sentir llástima por sí mesmu". <ref name=ReligionBackground/> Kerry dixo al cristianismu de güei n'ochobre del 2004 "Soi un católicu y prauticar, pero coles mesmes tengo una mentalidá abierta a munches otres espresiones d'espiritualidá que vienen al traviés de distintes relixones ... Pasé dalgún tiempu lleendo y pensando na relixón y tratar d'estudiala y nun fixi conclusiones sobre les diferencies, sinón un sentíu de les semeyances en munchos sentíos". Dixo que creía que la [[Torá]], el [[Corán]] y la [[Biblia]] comparten toos una hestoria fundamental que coneuta con el llectores. <ref>{{cita web |url=http://www.ctlibrary.com/ct/2004/october/20.28.html |títulu=John Kerry's Open Mind |apellíu=Stricherz |nome=Mark |fecha=1 d'ochobre de 2004 |editorial=Christianity Today}}</ref> === Salú === En 2003, diagnosticóse-y a Kerry y trató con ésitu un cáncer de próstata. <ref>{{cita publicación |títulu=Sen. Kerry's Surgery A Success |url=http://www.cbsnews.com/stories/2003/02/11/politics/main540196.shtml |editorial=[[CBS]] |fecha=11 de febreru de 2003}}</ref> El 31 de mayu del 2015, Kerry rompióse la pierna derecha nun accidente en bicicleta en Scionzier, Francia, y foi treslladáu al [[Hospital Xeneral de Massachusetts]] de Boston pa la recuperación. El ciruxanu ortopédicu Dr. Dennis Burke, <ref>{{cita web |url=http://www.massgeneral.org/ortho/doctors/doctor.aspx?id=16670 |títulu=Dennis William Burke, MD - Massachusetts General Hospital, Boston, MA |obra=massgeneral.org |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015}}</ref> quien conociera a Kerry en Francia y acompañara a él nel avión dende Francia a Boston, trató la pierna derecha de Kerry el martes 2 de xunu, nuna operación de cuatro hores. <ref>{{cita web |url=http://www.usnews.com/news/politics/articles/2015/06/02/kerry-to-have-surgery-tuesday-on-broken-leg |títulu=Doctors complete surgery on Secretary Kerry for broken leg - US News |obra=US News & World Report |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015}}</ref><ref>{{cita publicación |url=https//www.cnn.com/2015/06/01/politics/geneva-john-kerry-bike-accident/ |títulu=Bike accident puts John Kerry in hospital - CNNPolitics.com |autor=Ben Brumfield and Elise Labott, CNN |fecha=1 de xunu de 2015 |obra=CNN |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015}}</ref> === Atletismu y el navegación === Amás de los deportes que xugó en Yale, Kerry ye descritu pola revista [[Sports Illustrated]], ente otros, como un "vidueñu ciclista", <ref>{{cita publicación |nome=Tim |apellíu=Maloney |títulu=Kerry Au Tour |url=http://autobus.cyclingnews.com/road/2005/tour05/news/?id=/news/2005/jul05/jul24news2 |fecha=24 de xunetu de 2005}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Politics? Armstrong has Kerry's vote..... maybe |url=http://sportsillustrated.cnn.com/2005/more/specials/tour_de_france/2005/07/23/bc.cyc.tourdefrance.not.ap/ |fecha=23 de xunetu de 2005 |obra=CNN|urlarchivu=https://web.archive.org/20050725232420/http://sportsillustrated.cnn.com:80/2005/more/specials/tour_de_france/2005/07/23/bc.cyc.tourdefrance.not.ap/ |fechaarchivu=25 de xunetu de 2005 }}</ref> dando tou nuna bicicleta de carretera. Antes de la so candidatura presidencial, Kerry yera conocíu por haber participáu en dellos paseos de llarga distancia. Inclusive mientres les sos munches campañes, visitó munches tiendes de bicicletes, tantu nel so estáu natal y n'otros llugares. El so personal solicitó bicicletes estátiques reclinadas pa les sos habitaciones d'hotel. <ref>{{cita web |url=http://www.thesmokinggun.com/archive/0327061kerry2.html |títulu=JK hotel needs |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100418062714/http://www.thesmokinggun.com/archive/0327061kerry2.html |fechaarchivu=18 d'abril de 2010}}</ref> Tamién foi un snowboarder, windsurf, y marineru.<ref>{{cita web |url=http://sports.espn.go.com/espn/page2/story?page=merron/kerry/040726 |títulu=ESPN.com: Page 2 : Rink turns and big deals |obra=go.com}}</ref> Según el Boston Herald, de fecha 23 de xunetu del 2010, Kerry encargó la construcción d'un nuevu yate de $7 millones (un 75 Amistá) en Nueva Zelanda y en Portsmouth, [[Rhode Island]], onde tien la so sede la empresa de yates Amistad. <ref>{{cita web |url=http://www.friendshipyachtcompany.com/contacts.html |títulu=Friendship Yacht Company |editorial=Friendship Yacht Company |fechaaccesu=29 d'agostu de 2010|urlarchivu=https://web.archive.org/20110510161359/http://www.friendshipyachtcompany.com:80/contacts.html |fechaarchivu=10 de mayu de 2011 }}</ref> L'artículu afirmaba qu'esto-y dexó evitar el pagu d'impuestos de Massachusetts na propiedá incluyendo aprosimao $437,500 n'impuestos sobre les ventes y un impuestu al consumu añal de cerca de $500. <ref>[http://www.bostonherald.com/track/inside_track/view/20100723senator_skipper_skips_town_on_sails_tax/srvc=home&position=0 Sen. John Kerry skips town on sails tax], Boston Herald, July 23, 2010.</ref><ref>[http://www.cityofboston.gov/assessing/boatexcise.asp Massachusetts Boat Excise Rate], ''cityofboston.gov''.</ref> .<ref>{{cita web |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=128716458 |títulu=Kerry Says He Mishandled Raxón Over Yacht Taxes |fecha=30 de xunetu de 2010 |sitiuweb=NPR.org |agency=The Associated Press |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100811041904/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=128716458 |fechaarchivu=11 d'agostu de 2011}}</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Wikiquote}} {{commons}} === Oficial === * [http://www.state.gov/secretary/ Secretariu de Estado John F. Kerry] * [https://web.archive.org/web/20041209135553/www.johnkerry.com/about/john_kerry/military_records.html Kerry's military records]—de JohnKerry.com via the [[Internet Archive]] === Información === * [http://www.archivoelectoral.org/politicos/john-kerry/89 Material de Campaña de John Kerry] —from ArchivoElectoral.org * [http://www.newsmeat.com/washington_political_donations/John_Kerry.php Donaciones Polítiques feches por John Kerry] * [http://www.snopes.com/politics/kerry/service.asp Snopes.com: "Service Mettle"]—''[[Urban Legends Reference Pages|Snopes.com]]'' de les Medayes pol Serviciu militar de Kerry en Vietnam * [http://www.sourcewatch.org/index.php?title=John_Kerry Profile] de [[SourceWatch]] * [http://www.cidob.org/biografias_lideres_politicos/america_del norte/estaos_xuníos/john_kerry Biografía de John Kerry por CIDOB] (n'español) === Declaraciones y entrevistes === * [http://www.boston.com/globe/nation/packages/kerry/images/day1/transcript.htm John Kerry's letter to his parents about Richard Pershing's death]—1968. * [[s:Vietnam Veterans Against the War Statement|Statement on behalf of Vietnam Veterans Against the War]]—Abril de 1971. * [http://www.cwes01.com/13790/23910/ktpp179-210.pdf John Kerry's Senate hearing testimony] al Comité de Rellaciones Esteriores del Senáu en 1971 (PDF file) * [http://www.nationalreview.com/document/kerry200404231047.asp John Kerry's complete 1971 statement before the Senate Foreign Relations Committee from National Review] * [http://www.richmond.edu/~ebolt/history398/JohnKerryTestimony.html Selections from John Kerry's 1971 statement before the Senate Foreign Relations Committee] * [https://fas.org/irp/congress/1992_rpt/bcci/ The BCCI Affair, A Report to the Committee on Foreign Relations, United States Senate], pol Senador John Kerry y el Senador Hank Brown, N'avientu de 1992 * [https://archive.org/details/GreatSpeechesAndInterviewsWithJohnKerryAndOthers Obama rally with John Kerry and Others MP3] el 2 de febreru de 2008 en Sacramentu, CA === Cobertoria de Prensa === * [http://www.boston.com/globe/nation/packages/kerry/ John Kerry: Candidate in the making], Michael Kranish, ''[[The Boston Globe]]'', 15 de Xunu de 2003 * [http://www.villagevoice.com/2004-02-17/news/when-john-kerry-s-courage-went-m-i-a/ When John Kerry's Courage Went M.I.A.], Sydney H. Schanberg, ''[[The Village Voice]]'', 17 de Febreru de 2004] * [http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/choice2004/ Frontline: The Choice 2004], ''[[PBS]]'', un especial de dos hores onde se comparaba a Kerry con Bush * [http://www.nysun.com/article/3775 Researcher Alleges Potential Plagiarism in 11 Passages of Kerry's Writings], Josh Gerstein, ''[[New York Sun]]'', el 26 d'ochobre de 2004 * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3003306.stm Profile: John Kerry], Paul Reynolds, ''[[BBC News]]'', 5 de Payares de 2004 {{socesión | predecesor2 = [[Hillary Clinton]] | títulu2 = [[Ficheru:Seal of the United States Department of State.svg|30px]]<br/>[[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos]] | periodu2 = [[2013]]-[[2017]] | socesor2 = Thomas Shannon <br /><small>(Secretariu en funciones)</small> | predecesor = [[Paul Tsongas]] | títulu = [[Ficheru:Seal of the United States Senate.svg|30px]]<br/>[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senador]] [[Antigüedá de los senadores de los Estaos Xuníos|senior]] de los [[Estaos Xuníos]] | periodu = [[1985]]-[[2013]] | socesor = [[Mo Cowan]]<br /><small>(senador interín)</small> }} {{NF|1943||Kerry, John}} {{Tradubot|John Kerry}} [[Categoría:Persones candidates a la presidencia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Secretarios d'Estáu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Sobrevivientes de cáncer]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] one3tq5hqctx8eis6t6c7ad9i329tzx 0 95811 3699411 3696083 2022-07-25T07:59:42Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{documentu}} La '''Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos d'América'''{{refn|group=lower-alpha|La espresión «Declaración d'independencia» nun s'emplega como tal nel testu.}} (que'l so títulu oficial n'[[idioma inglés|inglés]] ye ''The unanimous Declaration of the thirteen united States of America'') ye un documentu redactáu pol [[segundu Congresu Continental]] —na Cámara Estatal de Pennsylvania (agora [[Independence Hall|Salón de la Independencia]]) en [[Filadelfia]] el 4 de xunetu de 1776— que proclamó que les [[Trece Colonies|Trece Colonies norteamericanes]]{{refn|group=lower-alpha|les Trelce Colonies yeren: [[Delaware]], [[Pennsylvania]], [[Nueva Jersey]], [[Georgia]], [[Connecticut]], [[Massachusetts]], [[Maryland]], [[Carolina del Sur]], [[New Hampshire]], [[Virxinia]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[Carolina del Norte]] y [[Rhode Island|Rhode Island y Plantíos de Providence]].<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíu-editor1=Fabian Young|nome-editor1=Alfred|apellíu-editor2=Nash|nome-editor2=Gary B|apellíu-editor3=Raphael|nome-editor3=Ray|añu=2011|títulu=Revolutionary founders: rebels, radicals, and reformers in the making of the nation|editorial=Alfred A. Knopf|allugamientu=Nueva York|páxines=4-7|isbn=978-0-307-27110-5|oclc=667990347}}</ref> Massachusetts, Rhode Island, Connecticut y Nueva Jersey crear por fusiones d'otres colonies más pequeñes.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos1=Weinstein|nome1=Allen|nome2=David|apellíos2=Rubel|añu=2002|títulu=The story of America: freedom and crisis from settlement to superpower|allugamientu=Nueva York|editorial=DK Publishing|isbn=0-7894-8903-1|oclc=50985159|páxines=64-65}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Charles M|apellíos=Andrews|serie=The colonial period of American history|títulu=The settlements|volume=II|allugamientu=New Haven|editorial=[[Yale University Press]]|añu=1936|páxines=187-194|oclc=1284717}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Starkey|nome=Marion L|añu=1961|añu-orixinal=1949|títulu=The Devil in Massachusetts: a modern inquiry into the Salem witch trials|allugamientu=Garden City|editorial=Doubleday|páxines=129-131|isbn=978-0-385-03509-5|oclc=2468402}}</ref><ref>{{cita publicación |idioma=en|url=http://www.state.nj.us/dep/njgs/enviroed/oldpubs/bulletin67.pdf|títulu=The story of New Jersey's civil boundaries: 1606-1968|nome=John P|apellíos=Snyder|editorial=Bureau of Geology and Topography|allugamientu=Trenton|volume=67|añu=1969|páxina=9|oclc=23824}}</ref> }} —entós en guerra col [[Reinu de Gran Bretaña]]— habíense autodefinido como trelce nuevos [[Estáu soberanu|Estaos soberanos]] ya independientes y yá nun reconocíen el dominiu británicu; nel so llugar formaron una nueva nación: los [[Estaos Xuníos]]. [[John Adams]] foi unu de los políticos qu'entamó'l procesu d'independencia, aprobáu'l 2 de xunetu pol Congresu en plenu ensin oposición. Un [[Comité de los Cinco|comité]] encargar de redactar la declaración formal, que presentóse cuando'l Congresu votó sobre la mesma dos díes depués. [[Ficheru:Thomas Jefferson by John Trumbull 1788.jpg|miniaturadeimagen|upright.75|[[Thomas Jefferson]] foi l'autor principal de la Declaración.]] Adams persuadió al comité por que se encamentara a [[Thomas Jefferson]] la xera de dirixir la redaición del borrador orixinal del documentu,<ref name="dialogue">{{cita web |idioma=en|url=http://www.digitalhistory.uh.edu/active_learning/explorations/revolution/revolution_declaringindependence.cfm|títulu=Declaring Independence|obra=Revolutionary War|editorial=Dixital History, University of Houston|allugamientu=Houston|fechaaccesu=1 de febreru de 2017}}{{cita|From Adams' notes: "Why will you not? You ought to do it." "I will not." "Why?" "Reasons enough." "What can be your reasons?" "Reason first, you are a Virginian, and a Virginian ought to appear at the head of this business. Reason second, I am obnoxious, suspected, and unpopular. You are very much otherwise. Reason third, you can write ten times better than I can." "Well," said Jefferson, "if you are decided, I will do as well as I can." "Very well. When you have drawn it up, we will have a meeting."}}</ref> que'l Congresu editó pa producir la versión final. La Declaración yera fundamentalmente una esplicación formal de por qué'l Congresu [[Resolución de Lee|rompió los sos llazos políticos]] con Gran Bretaña'l 2 de xunetu, más d'un añu dempués del españíu de la [[guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|Revolución estauxunidense]]. A otru día, Adams escribió a la so esposa [[Abigail Adams|Abigail]]: «El segundu día de xunetu de 1776 va ser la dómina más memorable na historia d'América».<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.masshist.org/digitaladams/archive/doc?id=L17760703jasecond|títulu=Letter from John Adams to Abigail Adams, 3 July 1776|obra=Adams Family Papers|editorial=Massachusetts Historical Society|allugamientu=Boston|fechaaccesu=1 de febreru de 2017}}{{cita|The Second Day of July 1776, will be the most memorable Epocha, in the History of America.}}</ref> Sicasí, el [[Día de la Independencia de los Estaos Xuníos|Día de la Independencia]] celébrase dos díes depués, fecha na que s'aprobó. El 4 de xunetu —depués de ratificar el testu— el Congresu espublizó la Declaración en delles formes. Primeramente foi publicada nel volante de John Dunlap,<ref>{{cita web |url=http://www.wdl.org/es/item/2716/|títulu=Volante de Dunlap (Declaración d'Independencia)|obra=Biblioteca Mundial Dixital|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=1 de febreru de 2017}}</ref> que yera llargamente distribuyíu y lleíu al públicu. La copia orixinal utilizada pa esta impresión perdióse y pudo tar en manes de Jefferson.{{harvnp|Boyd|1976|p=438}} El borrador orixinal coles correiciones de Adams y [[Benjamin Franklin]] y les notes adicionales de Jefferson sobre los cambeos realizaos pol Congresu caltener na [[Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos|Biblioteca del Congresu]]. La versión más conocida de la Declaración —una copia roblada que se considera popularmente como'l documentu oficial— esibir nos [[Archivos Nacionales y Alministración de Documentos de los Estaos Xuníos|Archivos Nacionales]] en [[Washington D. C.]] Esta copia manuscrita foi solicitada pol Congresu'l 19 de xunetu y roblada el 2 d'agostu.<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.archives.gov/press/press-releases/2005/nr05-83.html|títulu=Did You Know...Independence Day Should Actually Be July 2?|serie=Press release|editorial=National Archives and Records Administration|ubicación=Washington D. C.|fecha=1 de xunu de 2005|fechaaccesu=4 de xunetu de 2012}}</ref><ref name="NARA-history">{{cita web |idioma=en|url=http://www.archives.gov/exhibits/charters/declaration_history.html|títulu=The Declaration of Independence: A History|editorial=National Archives and Records Administration|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=1 de febreru de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110623233357/http://www.archives.gov/exhibits/charters/declaration_history.html|fechaarchivu=23 de xunu de 2011}}</ref> El conteníu y l'interpretación de la Declaración fueron oxetu de muncha investigación académica. Por casu, el documentu xustificaba la independencia de los Estaos Xuníos al numberar los reclamos coloniales contra'l rei [[Jorge III del Reinu Xuníu|Jorge III]] y afirmaba ciertos derechos natural y llegal, incluyíu'l [[derechu de rebelión|derechu de revolución]]. Una vegada cumplida la so misión orixinal d'anunciar la independencia, les referencies al testu de la Declaración fueron escases nos años siguientes. [[Abraham Lincoln]] facer pieza central de la so retórica (como nel [[discursu de Gettysburg]] de 1863) y les sos polítiques. De magar, convirtióse nuna conocida reivindicación sobre [[derechos humanos]]sobremanera la so segunda oración: {{cita|We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness. |col2= Sostenemos como evidentes estes verdaes: que los homes son creaos iguales; que son dotaos pol so Creador de ciertos derechos inalienables; qu'ente estos tán la vida, la llibertá y la busca de la felicidá. }} Esta postrera foi calificada como «una de les frases más conocíes nel idioma inglés»<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Stephen Y|apellíu=Lucas|capítulu=Justifying America: the Declaration of Independence as a rhetorical document|nome-editor=Thomas W|apellíu-editor=Benson|títulu=American rhetoric: context and criticism|allugamientu=Carbondale|editorial=Southern Illinois University Press|añu=1989|páxina=85|isbn=978-0-809-31509-3|oclc=18496676}}</ref> y que contién «les pallabres más potentes y consecuentes na historia estauxunidense».<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Ellis|nome=Joseph A|títulu=American creation: triumphs and tragedies at the founding of the republic|allugamientu=Nueva York|editorial=Alfred A. Knopf|añu=2007|isbn=978-0-307-26369-8|oclc=83609481|páxina=55-56}}</ref> El pasaxe llegó a representar un modelu moral que los Estaos Xuníos teníen d'esforciase por cumplir y dichu puntu de vista foi promovíu notablemente por Lincoln, quien consideró que la Declaración yera'l fundamentu de la so filosofía política y sostuvo que yera una proclamación de principios al traviés de la cual tien d'interpretase la [[Constitución de los Estaos Xuníos]].<ref name="McPherson1991">{{cita llibru |idioma=en|apellíos=McPherson|nome=James|títulu=Abraham Lincoln and the second American Revolution|allugamientu=Nueva York|editorial=[[Oxford University Press]]|añu=1991|isbn=0-19-505542-X|oclc=21117120|páxines=126-127}}</ref> La Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos inspiró munchos otros documentos similares n'otros países y les sos idees ganaron adhesión nos [[Países Baxos]], el [[Caribe (rexón)|Caribe]], [[Hispanoamérica]], los [[península balcánica|Balcanes]], [[África Occidental]] y [[Europa Central]] nos [[revoluciones de 1848|años anteriores a 1848]].{{harvnp|Armitage|2007|pp=113-126}} Gran Bretaña nun reconoció la independencia de les sos excolonias hasta que la guerra llegó a un puntu muertu.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Richard H|apellíos=Kohn|títulu=Eagle and sword: the Federalists and the creation of the military establishment in America, 1783–1802|allugamientu=Nueva York|editorial=Free Press|añu=1975|isbn=978-0-029-18350-2|oclc=15119220|páxines=17-39}}</ref> El [[Tratáu de París (1783)|Tratáu de París]] de 1783 punxo fin a les hostilidaes y peracabó la Revolución estauxunidense.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Jeremy|apellíos=Black|títulu=British foreign policy in an age of revolutions, 1783–1793|añu=1994|allugamientu=Nueva York|editorial=[[Cambridge University Press]]|páxines=11-20|isbn=978-0-521-45001-0|oclc=760593256}}</ref><ref>{{cita publicación |idioma=en|nome=Charles R|apellíos=Ritcheson|títulu=The Earl of Shelbourne and peace with America, 1782–1783: vision and reality|revista=International History Review|allugamientu=Burnaby|editorial=Taylor and Francis|volume=5|númberu=3|añu=1983|páxina=322-345|issn=0707-5332|oclc=4654634645|jstor=40105313}}</ref> == Contestu históricu == {{AP|Revolución de les Trelce Colonies}} {{caja de cita|Believe me, dear Sir: there is not in the British empire a man who more cordially loves a union with Great Britain than I do. But, by the God that made me, I will cease to exist before I yield to a connection on such terms as the British Parliament propose; and in this, I think I speak the sentiments of America.{{despintar|estilocabecera=background:White;text-align:center;|cabecera=Traducción|conteníu=Crear, señor mio: nel Imperiu británicu nun hai otru home qu'ame más cordialmente la unión con Gran Bretaña que yo. Pero, pol Dios que me fixo, voi dexar d'esistir antes de vencer a una rellación [como la] que propón el Parllamentu británicu; y nesto, creo que falo [de] los sentimientos d'América.}}|[[Thomas Jefferson]] (29 de payares de 1775).{{harvnp|Hazelton|1970|p=19}} }} Primero que l'acta d'emancipación fora aprobada en xunetu de 1776, les [[Trece Colonies]] y el [[Reinu de Gran Bretaña]] tuvieren en guerra mientres más d'un añu. Les rellaciones ente dambes habíense deterioráu dende 1763.{{harvnp|Christie|Labaree|1976|p=31}} El Parllamentu británicu promulgó una serie de midíes p'aumentar los impuestos nes colonies, como la [[llei del sellu]] de 1765 y les [[lleis de Townshend]] de 1767. Dichu órganu llexislativu consideró qu'estes normes yeren un mediu lexítimu por que les colonies pagaren una cuota xusta polos costos de calteneles nel [[Imperiu británicu]].{{harvnp|Christie|Labaree|1976|p=31}} Sicasí, munchos colonos desenvolvieren un conceutu distintu del imperiu. Les colonies nun taben direutamente representaes nel Parllamentu y los colonos argumentaben qu'esi órganu llexislativu [[no taxation without representation|nun tenía derechu p'asigna-yos impuestos]].<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Smith|nome=Daniel A|títulu=Tax crusaders: the politics of direct democracy|añu=1998|allugamientu=Nueva York|editorial=Routledge|isbn=978-0-415-91991-3|oclc=924625746|páxines=21-23}}</ref> Esta disputa fiscal formaba parte d'una mayor diverxencia ente les interpretaciones britániques y americanes de la [[Constitución del Reinu Xuníu|Constitución de Gran Bretaña]] y l'algame de l'autoridá del Parllamentu nes colonies.{{harvnp|Bailyn|1992|p=162}} El puntu de vista ortodoxu de los británicos —que databa de la [[Revolución Gloriosa]] de 1688— defendía que'l Parllamentu cuntaba con [[soberanía parllamentaria|autoridá suprema]] en tol imperiu y, por estensión, tou lo que'l Parllamentu faía yera constitucional.{{harvnp|Bailyn|1992|pp=200-202}} Sicasí, nes colonies desenvolviérase la idea de que la Constitución británica reconocía ciertos derechos fundamentales que'l gobiernu nun podía violar, nin siquier el Parllamentu.{{harvnp|Bailyn|1992|pp=180-182}} Dempués de les lleis de Townshend, dellos ensayistes inclusive empezaron a cuestionar si'l Parllamentu tenía dalguna xurisdicción [[llexitimidá (política)|lexítima]] nes colonies.{{harvnp|Middlekauff|2005|p=241}} Antemanando la creación de la [[Mancomunidá de Naciones]],{{harvnp|Bailyn|1992|pp=224-225}} en 1774 los lliteratos americanos —ente ellos [[Samuel Adams]], [[James Wilson (políticu)|James Wilson]] y Thomas Jefferson— aldericaben si l'autoridá del Parllamentu llindábase solo a Gran Bretaña y que les colonies —que cuntaben coles sos propies llexislatures— tendríen de rellacionase col restu del imperiu namái pola so llealtá a la [[Corona británica|Corona]].{{harvnp|Middlekauff|2005|pp=241-242}}{{refn|group=lower-alpha|Los principales escritos sobre esti asuntu inclúin ''Considerations on the nature and the extent of the legislative authority of the British Parliament'' (1774) de Wilson, ''A summary view of the rights of British America'' (1774) de Jefferson, según ''Massachusetts Circular Letter'' (1768) de Adams.}} === Convocatoria del Congresu === [[Ficheru:Independence Hall Assembly Room.jpg|miniaturadeimagen|El Plenu de l'Asamblea nel [[Independence Hall|Salón de la Independencia]] ([[Filadelfia]]), onde'l segundu Congresu Continental aprobó la Declaración d'Independencia.]]La tema de l'autoridá del Parllamentu nes colonies tresformar nuna crisis política dempués de qu'en 1774 esi órganu llexislativu aprobó les [[lleis intolerables|lleis coercitivas]] (conocíes como ''lleis intolerables'' nes colonies) pa castigar a la [[provincia de la badea de Massachusetts]] pol [[motín del té]] en [[Boston]] l'añu anterior.{{harvnp|Middlekauff|2005|p=168}} Munchos colonos consideraron que les lleis coercitivas yeren una violación de la Constitución británica y, poro, una amenaza pa les llibertaes de tola [[América británica]]. En setiembre de 1774, el [[primer Congresu Continental]] axuntar en [[Filadelfia]] pa coordinar una respuesta.{{harvnp|Middlekauff|2005|p=168}} Nesa asamblea entamó un [[asociación continental|boicó de bienes británicos]] y solicitó al rei l'anulación de les lleis. Estes midíes fracasaron porque'l rei [[Jorge III del Reinu Xuníu|Jorge III]] y el gobiernu del primer ministru [[Frederick North, II conde de Guilford|Frederick North]] taben decidíos a nun vencer cola supremacía parllamentaria. Ello ye qu'en payares de 1774 el monarca escribió a North diciéndo-y «les puñaes van decidir si tán sometíos a esti país o [van escoyer ser] independientes» (''blows must decide whether they are to be subject to this country or independent'').{{harvnp|Middlekauff|2005|p=168}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Ferling|nome=John Y|títulu=A leap in the dark: the struggle to create the American republic|allugamientu=Nueva York|editorial=Oxford University Press|añu=2003|páxines=123-124|isbn=0-19-515924-1|oclc=51511252}}</ref> La mayoría de los colonos esperaba una reconciliación cola metrópolis, inclusive dempués de que la [[guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|guerra revolucionaria]] empezó en [[batalles de Lexington y Concord|Lexington y Concord]] n'abril de 1775.{{harvnp|Hazelton|1970|p=13}}{{harvnp|Middlekauff|2005|p=318}} El [[segundu Congresu Continental]] axuntar na [[Independence Hall|Cámara Estatal de Pennsylvania]] en Filadelfia en mayu de 1775 y dellos representantes esperaben la consiguiente independencia, pero nun s'aldericó en declarala.{{harvnp|Middlekauff|2005|p=318}} Anque munchos colonos yá nun creíen que'l Parllamentu tenía soberanía sobre ellos, siguíen profesando llealtá a Jorge III y esperaben que intercediera nel so favor. A finales de 1775 desilusionáronse cuando'l rei refugó la [[pidimientu de la caña d'olivar|segundu pidimientu del Congresu]], emitió una proclamación de rebelión y anunció ante'l Parllamentu'l 26 d'ochobre que taba considerando «ufiertes amistoses d'ayuda estranxera» pa reprimir la sulevación.{{harvnp|Maier|1997|p=25}}<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/rbpe:@field(DOCID+@lit(rbpe1440150a))|títulu=His Majesty's most gracious speech to both Houses of Parliament, on Friday, October 27, 1775. Philadelphia: Printed by Hall & Sellers. [1776]|obra=American Memory|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=2 de febreru de 2017}}</ref> Una minoría proamericana nel Parllamentu alvirtió que'l gobiernu central [[independentismu|taba afalando a los colonos a la independencia]].{{harvnp|Maier|1997|p=25}} == Escontra la independencia == Un panfletu de [[Thomas Paine]], ''[[El sentíu común]]'' (''Common Sense''), foi publicáu en xineru de 1776, coles mesmes en que quedó claro nes colonies que'l rei nun taba dispuestu a actuar como conciliador.{{harvnp|Rakove|1979|pp=88-90}} Paine asitiárase nes colonies y defendía la independencia colonial, el [[republicanismu]] como alternativa a la [[monarquía]] y la so [[monarquía hereditaria|sistema hereditariu]].{{harvnp|Christie|Labaree|1976|p=270}}{{harvnp|Maier|1997|pp=31-32}} ''El sentíu común'' nun introdució nueves idees{{harvnp|Jensen|1968|p=667}} y probablemente tuvo poco efeutu direutu nel Congresu y les sos razones pa la independencia; la so importancia anicia en qu'aguiyó l'alderique públicu sobre una tema que pocos s'atrevieron a falar abiertamente.{{harvnp|Rakove|1979|p=89}}{{harvnp|Maier|1997|p=33}} El sofitu a la emancipación aumentó costantemente dempués de la publicación del panfletu de Paine.{{harvnp|Maier|1997|pp=33-34}} Les esperances pola reconciliación empezaron a menguar ente los colonos, pos a principios de 1776 el sofitu públicu a la independencia fortaleciérase. En febreru d'esi añu enterar de l'aprobación de la Llei Prohibitiva nel Parllamentu qu'estableció'l bloquéu de los puertos americanos y declaró que los buques coloniales yeren barcos enemigos.{{harvnp|Maier|1997|pp=25-27}} [[John Adams]] —un fuerte partidariu de la independencia— creyó que'l Parllamentu declarara efeutivamente la independencia americana primero que'l Congresu fixera daqué y señaló a la Llei Prohibitiva como l'Acta d'Independencia», calificándola de «un esmembramientu completu del Imperiu británicu» (''a compleat Dismemberment of the British Empire'').{{harvnp|Maier|1997|pp=25-27}}{{harvnp|Hazelton|1970|p=209}} El sofitu pa declarar la independencia creció entá más cuando se confirmó que'l rei Jorge III contratara mercenarios alemanes (alredor de 30&nbsp;000 nel intre de la guerra)<ref>{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Ingrao|nome=Charles|títulu="Barbarous strangers": Hessian State and society during the American Revolution|revista=American Historical Review|ubicación=Washington D. C.|editorial=American Historical Association|volume=87|númberu=4|mes=ochobre|añu=1982|páxines=954-976|jstor=1857901|issn=0002-8762|oclc=5545179573|suscripción=sí}}</ref> p'atacar a los sos súbditos norteamericanos.{{harvnp|Friedenwald|1904|p=67}} [[Ficheru:British colonies 1763-76 shepherd1923.PNG|miniaturadeimagen|400px|Mapa de les colonies britániques d'América del Norte (1763-1776).]]A pesar d'esti creciente respaldu popular a la independencia, el Congresu escarecía de l'autoridá pa declarala.<ref>{{cita publicación |idioma=en|nome=George|apellíos=Bancroft|url=http://name.umdl.umich.edu/aan2921.0007.001|capítulu=The Second Continental Congress. May, 1776|títulu=The American Revolution|serie=History of the United States of America, from the discovery of the American continent|volume=VII|númberu=1|edición=Docena|allugamientu=Boston|editorial=Little, Brown, and Co|añu=1875|oclc=68749973|páxines=353-360}}</ref> Los representantes fueron escoyíos al Congresu por trelce gobiernos distintos —qu'incluyíen convenciones fora de la llegalidá<!-- http://www.wordreference.com/es/translation.asp?tranword=extralegal -->, comités ''[[ad hoc]]'' y asamblees democrátiques— y taben obligaos a cumplir namái coles funciones que se-yos asignara. Independientemente de les sos opiniones personales, los representantes nun podíen votar pa declarar la independencia nun siendo que les sos instrucciones dexaren tal aición.{{harvnp|Friedenwald|1904|p=77}} Ello ye que delles colonies prohibieron espresamente a los sos representantes tomar midíes pa dixebrase de Gran Bretaña, ente qu'otres diéron-yos órdenes ambigues sobre la tema.{{harvnp|Maier|1997|p=30}} A midida que la opinión pública favorable a la emancipación crecía, el defensores de la independencia buscaron la revisión de les órdenes de los representantes.{{harvnp|Friedenwald|1904|p=78}} Por que el Congresu pudiera declarar la independencia, la mayoría de les delegaciones precisaría autorización pa votar a favor d'esi asuntu y, siquier, un gobiernu colonial tendría qu'instruyir (o dar permisu) específicamente a la so delegación pa proponer una declaración d'independencia nel Congresu.{{harvnp|Jensen|1968|p=671}} Ente abril y xunetu de 1776, entamóse una guerra política complexa»{{harvnp|Maier|1997|p=59}} pa llograr esi oxetivu.{{harvnp|Jensen|1968|p=671}}{{harvnp|Friedenwald|1904|p=78}} === Revisión de les instrucciones === Metanes la campaña por revisar les órdenes de los representantes al Congresu, munchos colonos espresaron formalmente'l so sofitu a la separación en delles declaraciones d'independencia simultánees a nivel estatal y local. La historiadora [[Pauline Maier]] identificó más de noventa proclamaciones d'esti tipu emitíes nos Trelce Colonies dende abril hasta xunetu de 1776.{{harvnp|Maier|1997|pp=48, Appendix A}} Estes declaraciones» teníen diferencies significatives. Dalgunes yeren instrucciones escrites formales pa les delegaciones al Congresu, como los resoluciones de Halifax del 12 d'abril nes que [[Carolina del Norte]] convertir na primer colonia n'autorizar explícitamente a los sos representantes a votar pola independencia.{{harvnp|Jensen|1968|pp=678-679}} Otres fueron decretos llexislativos que rompieron oficialmente col gobiernu británicu, como la llexislatura de [[Rhode Island]] que declaró la so independencia'l 4 de mayu (la primer colonia en faelo).{{harvnp|Jensen|1968|p=679}}{{harvnp|Friedenwald|1904|pp=92-93}} El restu yeren resoluciones adoptaos n'asamblees ciudadanes y xuntes de condáu qu'ufiertaben sofitu a la independencia; unes cuantes apaecieron en forma d'órdenes xudiciales, como la sentencia publicada de William Henry Drayton, xuez presidente de Carolina del Sur: «La llei terrenal autorízame a declarar [...] que ''Jorge'' III, rei de ''Gran Bretaña'' [...,] nun tien autoridá sobre nós y nun-y debemos obediencia» (''the law of the land authorizes me to declare... that ''George'' the Third, King of ''Great Britain''... has no authority over us, and we owe no obedience to him'').{{harvnp|Maier|1997|pp=69-72}} La mayoría d'estes proclamaciones son pocu conocíes y quedaron clisaes pola Declaración aprobada nel Congresu Continental el 2 de xunetu y roblada el 4 de xunetu.{{harvnp|Maier|1997|p=48}}{{refn|group=lower-alpha|Según el consensu académicu modernu, la proclamación local más conocida y temprana ye la [[Declaración d'Independencia de Mecklenburg]], proveniente del [[condáu de Mecklenburg (Carolina del Norte)|condáu de Mecklenburg]] y supuestamente aprobada en [[Charlotte]] en mayu de 1775 (un añu antes d'otres declaraciones locales), pero la so autenticidá sigue siendo aldericada polos historiadores.{{harvnp|Maier|1997|p=174}} }} Delles colonies refugaron sofitar la independencia. La resistencia centrar nes colonies de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[Nueva Jersey]], [[Maryland]], [[Pennsylvania]] y [[Delaware]].{{harvnp|Jensen|1968|p=682}} El defensores de la independencia centraron el so esfuerciu en Pennsylvania, pos si esa colonia entornar a la causa proindependentista entós les demás siguir.{{harvnp|Jensen|1968|p=682}} Sicasí, el 1 de mayu'l opositores caltuvieron el control de l'Asamblea Provincial de Pennsylvania nuna eleición especial que se centró na cuestión de la independencia.{{harvnp|Jensen|1968|p=683}} En respuesta, el 10 de mayu John Adams y [[Richard Henry Lee]] presentaron un borrador de resolución nel Congresu que solicitaba a les colonies ensin un gobiernu fayadizu para [cumplir] les esixencies de los sos asuntos» escoyer nuevos gobiernos.{{harvnp|Jensen|1968|p=684}}{{harvnp|Maier|1997|p=37}}<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/hlaw:@field(DOCID+@lit(jc004109)):|títulu=Journals of the Continental Congress, 1774-1789 [FRIDAY, MAY 10, 1776]|obra=American Memory|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=3 de febreru de 2017}}</ref> La moción foi aprobada unánimemente ya inclusive foi sofitada por [[John Dickinson]] —líder de la faición antindependentista de Pennsylvania nel Congresu—, quien creyó que nun s'aplicaba na so colonia.{{harvnp|Jensen|1968|p=684}} === Preámbulu del 15 de mayu === {{caja de cita|This Day the Congress has passed the most important Resolution, that ever was taken in America{{despintar|estilocabecera=background:White;text-align:center;|cabecera=Traducción|conteníu=Esti Día'l Congresu aprobó'l Resolución más importante, que nunca [antes] tomar n'América.}}|[[John Adams]] (15 de mayu de 1776).{{harvnp|Burnett|1941|p=181}}<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/hlaw:@field(DOCID+@lit(dg003624))::|títulu=Letters of Delegates to Congress: Volume: 3 January 1, 1776 - May 15, 1776 [John Adams to James Warren]|obra=American Memory|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=4 de febreru de 2017}}</ref> }}Como yera costume, el Congresu nomó un comité pa redactar un [[preámbulu (derechu)|preámbulu]] qu'esplicaría'l propósitu del resolución. Principalmente compuestu por Adams, el testu afirmaba que, por cuenta de que'l rei Jorge III refugó la reconciliación y taba contratando mercenarios estranxeros p'aprucir nes colonies, «ye necesariu que se suprima dafechu l'exerciciu de cualquier clase d'autoridá so esa Corona».{{harvnp|Jensen|1968|p=684}}{{harvnp|Maier|1997|p=37}}<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/hlaw:@field(DOCID+@lit(jc004113))|títulu=Journals of the Continental Congress, 1774-1789 [WEDNESDAY, MAY 15, 1776]|obra=American Memory|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=3 de febreru de 2017}}</ref> El preámbulu de Adams tenía por oxetu afalar el derrocamientu de los gobiernos de Pennsylvania y Maryland, qu'inda taben sol control de propietarios coloniales.{{harvnp|Jensen|1968|p=684}}{{harvnp|Rakove|1979|p=96}}{{harvnp|Friedenwald|1904|p=94}} El Congresu aprobó l'escritu'l 15 de mayu dempués de dellos díes de deliberación, pero cuatro de les colonies votaron en contra y la delegación de Maryland salió de la sala en protesta.{{harvnp|Jensen|1968|p=685}}{{harvnp|Rakove|1979|p=97}} Adams consideró que'l so preámbulu yera efeutivamente una declaración d'independencia, anque inda tenía de presentase como un documentu formal.{{harvnp|Maier|1997|p=38}} === Resolución de Lee === El mesmu día que'l Congresu aprobó'l preámbulu de Adams, la Convención de Virxinia sentó les bases pa una declaración oficial d'independencia nel Congresu. El 15 de mayu, la convención instruyó a la so delegación al Congresu «proponer a esi respetáu cuerpu declarar a les colonies xuníes Estaos llibres ya independientes, lliberaos de cualquier llealtá o dependencia de la Corona o'l Parllamentu de Gran Bretaña».{{harvnp|Boyd|1999|p=18}}{{harvnp|Maier|1997|p=63}}<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://avalon.law.yale.edu/18th_century/const02.asp|títulu=Preamble and Resolution of the Virxinia Convention, May 15, 1776|obra=Avalon Project|editorial=Lillian Goldman Law Library/Yale Law School|allugamientu=New Heaven|fechaaccesu=3 de febreru de 2017}}</ref> Acordies con eses órdenes, Richard Henry Lee presentó una [[Resolución de Lee|resolución de trés partes]] nel Congresu'l 7 de xunu.<ref>{{cita web |url=http://www.wdl.org/es/item/109/|títulu=Declaración d'Independencia. El 4 de xunetu de 1776, redactar nel Congresu una declaración de los representantes de los Estaos Xuníos d'América aconceyaos n'asamblea xeneral|obra=Biblioteca Mundial Dixital|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=3 de febreru de 2017}}</ref> La moción foi secundada por John Adams ya inclusive convidó al Congresu a declarar esi mesmu día la independencia, formar aliances estranxeres y preparar un plan de confederación colonial.{{harvnp|Maier|1997|p=41}}{{harvnp|Boyd|1999|p=19}} La parte del resolución relativu a la emancipación diz: {{cita|Resolvéi, that these United Colonies are, and of right ought to be, free and independent States, that they are absolvéi from all allegiance to the British Crown, and that all political connection between them and the State of Great Britain is, and ought to be, totally dissolved. |col2=Resolvemos<!-- http://www.wordreference.com/es/translation.asp?tranword=resolvéi -->, qu'estes Colonies Xuníes son, y tienen de selo por derechu, Estaos llibres ya independientes, que queden llibres de toa llealtá a la Corona británica, y que toa vinculación política ente elles y l'Estáu de la Gran Bretaña queda, y tien de quedar, disuelta totalmente.}} [[Ficheru:RichardHenryLee.jpg|miniaturadeimagen|[[Richard Henry Lee]], creador del preséu llegal que fizo efeutiva la independencia.]]El resolución de Lee atopó resistencia nel alderique subsiguiente. El opositores almitieron que la reconciliación yera improbable con Gran Bretaña, pero de la que consideraron que la declaración d'independencia yera prematura y el llogru d'asistencia estranxera tenía de tener prioridá.{{harvnp|Jensen|1968|pp=689-690}}{{harvnp|Maier|1997|p=42}} El defensores argumentaron que los gobiernos estranxeros nun intervendríen nuna disputa interna en territoriu británicu, polo que yera necesaria una proclamación formal d'independencia primero que fuera posible esa opción. Aportunaron en que lo único que'l Congresu Continental tenía de faer yera «declarar un fechu que yá esiste» (''declare a fact which already exists'').{{harvnp|Jensen|1968|p=689}}{{harvnp|Armitage|2007|pp=33-34}}{{harvnp|Boyd|1950|p=311}} Sicasí, los representantes de Pennsylvania, Delaware, Nueva Jersey, Maryland y Nueva York entá nun taben autorizaos a votar pola independencia y dalgunos amenaciaron con abandonar el Congresu si aprobábase la resolución. Poro, el 10 de xunu'l Congresu decidió retardar la deliberación del resolución de Lee por trés selmanes.{{harvnp|Maier|1997|pp=42-43}}{{harvnp|Friedenwald|1904|p=106}} Hasta entós, el Congresu determinó qu'un comité tendría de preparar un documentu qu'anunciaba y esplicaba la independencia en casu de que'l resolución de Lee fuera aprobada cuando se volviera aldericar en xunetu.{{harvnp|Maier|1997|pp=97-105}}{{harvnp|Boyd|1999|p=21}} === Últimes autorizaciones === El sofitu a una declaración d'independencia del Congresu consolidar nes últimes selmanes de xunu de 1776. El 14 de xunu, l'Asamblea de Connecticut instruyó a los sos delegaos a proponer la independencia y, a otru día, les llexislatures de [[New Hampshire]] y Delaware tamién autorizaron a los sos representantes.{{harvnp|Jensen|1968|pp=691-692}} En Pennsylvania, les disputes polítiques terminaron cola disolución del parllamentu colonial y la creación de la Conferencia de Comités dirixida por [[Thomas McKean]]— que'l 18 de xunu autorizó a los delegaos de Pennsylvania a declarar la independencia.{{harvnp|Friedenwald|1904|pp=106-107}}{{harvnp|Jensen|1968|p=691}} El 15 de xunu, el Congresu Provincial de Nueva Jersey —que gobernaba provisionalmente dende xineru de 1776— decidió que'l gobernador colonial William Franklin yera «un enemigu de les llibertaes d'esti país» (''an enemy to the liberties of this country'') y ordenó el so arrestu.{{harvnp|Jensen|1968|p=692}} El 21 de xunu, escoyeron nuevos delegaos al Congresu y acreditáron-yos pa sofitar una proclamación d'independencia.{{harvnp|Jensen|1968|p=693}} Escontra fines de xunu, Maryland y Nueva York siguíen ensin autorizar a los sos delegaos. Enantes, los representantes de Maryland retirárense cuando'l Congresu Continental aprobó'l preámbulu de Adams el 15 de mayu y solicitaron nueves órdenes a la Convención de Annapolis.{{harvnp|Jensen|1968|p=694}} El 20 de mayu, esa asamblea refugó'l preámbulu de Adams y dictó a los sos delegaos oponese a la independencia. Sicasí, el representante Samuel Chase tornó a [[Annapolis]] y, enseñándo-yos los resoluciones locales en favor de la independencia, llogró que la convención camudara d'opinión el 28 de xunu.{{harvnp|Jensen|1968|pp=694-696}}{{harvnp|Friedenwald|1904|p=96}}{{harvnp|Maier|1997|p=68}} Solo los delegaos de Nueva York nun pudieron recibir nueves instrucciones. El 8 de xunu, cuando'l Congresu Continental taba considerando'l resolución d'independencia, el presidente del Congresu Provincial de Nueva York díxo-yos a los representantes qu'esperaren,{{harvnp|Friedenwald|1904|p=118}}{{harvnp|Jensen|1968|p=698}} pero'l 30 de xunu esta asamblea ordenó la evacuación de [[Nueva York]] cuando les tropes britániques averáronse y nun volvieron axuntar se hasta'l 10 de xunetu. Esto significó que los delegaos de Nueva York nun taríen autorizaos a declarar la independencia hasta que'l Congresu dexar.{{harvnp|Friedenwald|1904|pp=119-120}} == Redaición del borrador y aprobación == [[Ficheru:Writing the Declaration of Independence 1776 cph.3g09904.jpg|miniaturadeimagen|Esta representación idealizada foi reimpresa munches vegaes; nella apaecen (''d'izquierda a derecha'') [[Benjamin Franklin|Franklin]], [[John Adams|Adams]] y Jefferson trabayando na Declaración ([[Jean Leon Gerome Ferris]], 1900).<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíu-editor1=Dupont|nome-editor2=Christian Y|nome-editor1=Peter S|apellíu-editor2=Onuf|títulu=Declaring independence: the origins and influence of America's founding document|allugamientu=Charlottesville|editorial=University of Virxinia Library|añu=2010|isbn=978-0-9799997-1-0|oclc=607900992}}</ref>]]Mientres se desenvolvíen les mentaes maniobres polítiques que consolidaron el procesu independentista nes llexislatures estatales, taba redactándose un documentu qu'esplicaría la decisión.{{harvnp|Maier|1997|pp=97-105}} El 11 de xunu de 1776, el Congresu designó un «[[Comité de los Cinco]]» pa esa xera, compuestu por John Adams ([[Massachusetts]]), Benjamin Franklin (Pennsylvania), Thomas Jefferson ([[Virxinia]]), [[Robert R. Livingston]] (Nueva York) y [[Roger Sherman]] ([[Connecticut]]).<ref name="Rakove2009" /> El comité nun dexó actes de xunta, polo qu'hai cierta incertidume sobre cómo se desenvolvió'l procesu de redaición. Años dempués, dellos documentos de Jefferson y Adams esplicaron parte de les xuntes, anque nun son fiables son citaos con frecuencia na bibliografía.{{harvnp|Maier|1997|pp=97-105}}{{harvnp|Boyd|1999|p=21}} Lo cierto ye que'l comité aldericó l'esquema xeneral que'l documentu tenía de siguir y alcordó que Jefferson escribiría'l primer borrador.{{harvnp|Boyd|1999|p=22}} Los miembros del comité polo xeneral y Jefferson en particular, pensaron que Adams tenía d'escribir el documentu, pero esti postreru convenció al comité d'escoyer a Jefferson y prometió revisalo personalmente.<ref name="dialogue" /> Al considerar l'apertada axenda del Congresu, Jefferson probablemente tenía poco tiempu pa escribir mientres los próximos diecisiete díes y tamién tuvo qu'escribir el borrador rápido.{{harvnp|Maier|1997|p=104}} Depués consultó a los sos compañeros, fixo dellos cambeos y produció otru borrador qu'incorporaba eses correiciones.<ref name="Rakove2009" /> El comité presentó esti exemplar al Congresu'l 28 de xunu de 1776. El títulu del documentu yera «Una Declaración de los Representantes de los Estaos Xuníos d'América, axuntaos en Congresu Xeneral».{{harvnp|Becker|1970|p=4}} El presidente del Congresu ordenó que'l borrador «fuelgue sobre la mesa» (''lie on the table''{{harvnp|Jensen|1968|p=701}} o que retarda o suspende la so considerancia nel plenu). Mientres dos díes, el Congresu editó metódicamente'l documentu principal de Jefferson, esaniciaron una cuarta parte del testu, quitaron pallabres innecesaries y ameyoraron la estructura de les oraciones.<ref name="Ferling2000" /> El Congresu retiró l'afirmación de Jefferson de que Gran Bretaña introduxera por fuercia el comerciu d'esclavos africanos nes colonies, con cuenta de moderar el documentu y apangar a los británicos que sofitaben a la Revolución.{{harvnp|Boyd|1950|pp=417-418}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=John Chester|apellíos=Miller|títulu=The wolf by the ears: Thomas Jefferson and slavery|allugamientu=Nueva York|editorial=Free Press|añu=1977|isbn=978-0-029-21500-5|oclc=2983728|páxina=8}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|capítulu=4 December 1818 letter to Robert Walsh|nome-editor=Saul K|apellíu-editor=Padover|títulu=A Jefferson profile: as revealed in his letters|allugamientu=Nueva York|editorial=J. Day Co|añu=1956|oclc=1227513|páxina=300}}</ref> Jefferson escribió que'l Congresu tulliera «» (''mangled'') la so versión preliminar, pero, en pallabres del so biógrafu John Ferling, el productu final foi «el maxestosu documentu qu'inspiró a los contemporáneos y la posteridá».<ref name="Ferling2000">{{cita llibru |idioma=en|nome=John Y|apellíos=Ferling|títulu=Setting the world ablaze: Washington, Adams, Jefferson, and the American Revolution|allugamientu=Nueva York|editorial=Oxford University Press|isbn=978-0-19-513409-4|oclc=468591593|añu=2000|páxines=131-137}}</ref> [[Ficheru:Jefferson's+deskdetail.jpg|miniaturadeimagen|upright=.75|left|Escritoriu portátil que Jefferson utilizó pa redactar el borrador de la Declaración d'Independencia.]]El llunes 1 de xunetu, dempués de presentar el borrador de la declaración, el Congresu tresformar nun comité plenariu —presidíu por Benjamin Harrison (Virxinia)— y volvió a entamar l'alderique sobre'l resolución d'independencia de Lee.{{harvnp|Burnett|1941|p=181}} John Dickinson fixo un últimu esfuerciu por retrasar la decisión, col argumentu que'l Congresu nun tendría de declarar la independencia ensin antes asegurar una alianza estranxera y rematar los [[Artículos de la Confederación]].{{harvnp|Jensen|1968|p=699}} John Adams dio un discursu en respuesta a Dickinson, nel que reafitó la necesidá d'una declaración inmediata.{{harvnp|Jensen|1968|p=700}} La votación llegó dempués d'un llargu día de discursos. Cada colonia tenía derechu a emitir un votu, pero —por causa de que cada delegación cuntaba con dos a siete miembros— teníen de votar ente ellos pa determinar la decisión de la colonia representada.{{harvnp|Burnett|1941|p=182}} Pennsylvania y Carolina del Sur votaron en contra. La delegación de Nueva York abstúvose, pos nun tenía permisu pa votar pola independencia. Delaware nun votó porque la delegación taba estremada ente Thomas McKean (quien votó sí) y [[George Read]] (quien votó non). Los nueve delegaciones restantes votaron a favor de la independencia, lo que significó que'l resolución fuera aprobada pol comité plenariu.{{harvnp|Jensen|1968|p=700}}{{harvnp|Burnett|1941|p=182}} El siguiente pasu foi que'l resolución fuera sometida a votación por el mesmu Congresu. [[Edward Rutledge]] (Carolina del Sur) oponer al resolución de Llei, pero —«deseosu pol consensu» de los sos colegues— propunxo que la votación retardar hasta a otru día.{{harvnp|Jensen|1968|p=700}}{{harvnp|Burnett|1941|p=182}} El 2 de xunetu, Carolina del Sur revirtió la so posición y votó a favor de la independencia. Na delegación de Pennsylvania, Dickinson y [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]] abstuviéronse y dexaron a la delegación que decidiera (trés contra dos) sofitar de la independencia. L'empate na delegación de Delaware romper cola llegada de [[Caesar Rodney]], quien votó a favor de la independencia. La delegación de Nueva York abstúvose una vegada más, yá que entá nun taba autorizada pa votar pola independencia (el Congresu Provincial de Nueva York dexó-yos una selmana más tarde).{{harvnp|Maier|1997|p=45}} La proclamación d'independencia aprobar con doce votos afirmativos y una astención a les 6:26&nbsp;p.m. (hora llocal).<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome1=Harold|apellíos1=Eberlein|nome2=Cortlandt|apellíos2=Hubbard|títulu=Diary of Independence Hall|editorial=J.B. Lippincott Co|allugamientu=Filadelfia|añu=1948|capítulu=Tuesday, July 2, 1776|páxines=171-172|oclc=918334403}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|nome1=John M|apellíos1=Coleman|nome2=Thomas|apellíos2=McKean|títulu=Forgotten leader of the Revolution|allugamientu=Rockaway|editorial=American Faculty Press|añu=1975|capítulu=Independence 1776|páxina=174|isbn=978-0-912-83407-8|oclc=924715625}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Jane|apellíos=Harrington Scott|títulu=A gentleman as well as a Whig: Caesar Rodney and the American Revolution|allugamientu=Newark|editorial=University of Delaware Press|añu=2000|capítulu=Independence is declared|páxina=117|oclc=606311707}}</ref> Con esto, les colonies [[derechu d'autodeterminación|cortaron oficialmente los sos llazos políticos con Gran Bretaña]].{{harvnp|Boyd|1999|p=19}} A otru día, John Adams escribió nuna carta a la so esposa [[Abigail Adams|Abigail]], na qu'espresó que'l 2 de xunetu convertir nuna gran fiesta a nivel nacional{{harvnp|Jensen|1968|pp=703-704}} porque pensó que la votación pola independencia sería conmemorada. Nun consideró que los estauxunidenses —incluyéndolo a él— celebraríen el Día de la Independencia na fecha en que s'anunció que'l testu del Comité de los Cinco foi aprobáu.{{harvnp|Maier|1997|pp=160–161}} Dempués de la votación del resolución d'independencia, el Congresu punxo la so atención nel borrador del Comité de los Cinco. Nos siguientes dos díes, el Congresu fixo dellos cambeos na redaición y suprimió cuasi un cuartu del testu{{harvnp|Boyd|1976|p=449}} y, na mañana del 4 de xunetu de 1776,<ref>{{cita publicación |idioma=en|nome=Paul H|apellíos=Smith|títulu=Time and temperature: Philadelphia, July 4, 1776|revista=The Quarterly Journal of the Library of Congress|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|volume=33|númberu=4|mes=ochobre|añu=1976|páxina=296|issn=0041-7939|oclc=808026942}}</ref> aprobóse'l testu de la Declaración d'Independencia y unvióse a la imprenta pa la so publicación.{{harvnp|Boyd|1976|p=450}}<ref name="Rakove2009">{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Rakove|nome=Jack N|añu=2009|títulu=The Annotated U.S. Constitution and Declaration of Independence|allugamientu=Cambridge|editorial=Belknap Press/[[Harvard University Press]]|páxines=7-22|isbn=0-674-03606-9|oclc=648759719}}</ref> [[Ficheru:US-original-Declaration-1776.jpg|miniaturadeimagen|centro|500px|Introducción del documentu orixinal de la Declaración, impresa'l 4 de xunetu de 1776 cola supervisión de Jefferson. La copia manuscrita imprimióse dempués (como se repara na ficha de primeres d'esti artículu). Téngase en cuenta que los tipos de lletra de la introducción difieren ente los dos versiones.{{harvnp|Boyd|1976|p=456}} ]] Hai una diferencia na redaición de la impresión orixinal de la Declaración cola copia final oficial y manuscrita. La pallabra unánime» ensertóse depués d'un resolución del Congresu aprobada'l 19 de xunetu de 1776:<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/hlaw:@field%28DOCID+@lit%28jc00538%29%29:|títulu=Journals of the Continental Congress, 1774-1789 [FRIDAY, JULY 19, 1776]|obra=American Memory|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=4 de febreru de 2017}}</ref> {{cita|Resolvéi, That the Declaration passed on the 4th, be fairly engrossed on parchment, with the title and stile of "The unanimous declaration of the thirteen United States of America," and that the same, when engrossed, be signed by every member of Congress.|Resolvemos, Que la Declaración aprobada'l día 4, seya xustamente la versión manuscrita sobre pergamín, col títulu y diseñu de «La declaración unánime de los trelce Estaos Xuníos d'América», y que'l mesmu, cuando se manuscriba, seya roblada per cada miembru del Congresu.}} == Conteníu de la versión manuscrita de la Declaración == La Declaración nun ta estremada en seiciones formales, pero na bibliografía aldericar nuna división de cinco partes: introducción, preámbulu, acusación al rei Jorge III, denuncia del pueblu británicu y conclusión.<ref name="Lucas">{{cita web |idioma=en|url=http://www.archives.gov/exhibits/charters/declaration_style.html|nome=Stephen Y|apellíu=Lucas|títulu=The Stylistic Artistry of the Declaration of Independence|editorial=National Archives and Records Administration|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=1 de febreru de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110302235928/http://www.archives.gov/exhibits/charters/declaration_style.html|fechaarchivu=2 de marzu de 2011}}</ref> {| |- | valign=top style="width:22%;padding:15px;" | '''Introducción'''<br /> Afirma qu'un asuntu de Derechu natural dexa a un pueblu asumir la so independencia política; reconoz que los motivos de dicha independencia tienen de ser razonables y, por tanto, esplicables y tienen d'espresase. | valign=top style="border-top:solid 1px black;background:#efefef;padding:15px;" | {{center|In CONGRESS, July 4, 1776.}}<br /> {{center|The unanimous Declaration of the thirteen United States of America,}} When in the Course of human events, it becomes necessary for one people to dissolve the political bands which have connected them with another, and to assume among the powers of the earth, the separate and equal station to which the [[Derechu natural|Laws of Nature]] and of Nature's God entitle them, a decent respect to the opinions of mankind requires that they should declare the causes which impel them to the separation. {{despintar|estilocabecera=background:white;text-align:center;|cabecera=Traducción|conteníu= {{center|En CONGRESU, 4 de xunetu de 1776.}} {{center|La Declaración unánime de los trelce Estaos Xuníos d'América,}} Cuando nel cursu de los acontecimientos humanos faise necesariu pa un pueblu eslleir los venceyos políticos que lu han amestáu a otru y tomar ente les naciones de la tierra'l puestu separáu ya igual a que les lleis de la naturaleza y el Dios d'esa naturaleza danlu derechu, un xustu respetu al xuiciu de la humanidá esixe que declare les causes que la impulsen a la separación. }} |- | valign=top style="padding:15px;" | '''Preámbulu'''<br /> Describe una filosofía xeneral gubernamental que xustifica la revolución cuando'l gobiernu perxudica los derechos naturales.<ref name="Lucas" /> | valign=top style="background:#efefef;padding:15px;" | We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their [[deidá creadora|Creator]] with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness. That to secure these rights, Governments are instituted among Men, deriving their just powers from the consent of the governed, That whenever any Form of Government becomes destructive of these ends, it is the [[derechu de rebelión|Right of the People to alter or to abolish it]], and to institute new Government, laying its foundation on such principles and organizing its powers in such form, as to them shall seem most likely to effect their Safety and Happiness. Prudence, indeed, will dictate that Governments long established should not be changed for light and transient causes; and accordingly all experience hath shewn, that mankind are more disposed to suffer, while evils are sufferable, than to right themselves by abolishing the forms to which they are accustomed. But when a long train of abuses and usurpations, pursuing invariably the same Object evinces a design to reduce them under absolute [[Despotismu|Despotism]], it is their right, it is their duty, to throw off such Government, and to provide new Guards for their future security. {{despintar|estilocabecera=background:white;text-align:center;|cabecera=Traducción |conteníu=Sostenemos como evidentes estes verdaes: que los homes son creaos iguales; que son dotaos pol so Creador de ciertos derechos inalienables; qu'ente estos tán la vida, la llibertá y la busca de la felicidá. Que pa garantizar estos derechos se instituyen ente los homes los gobiernos, que deriven los sos poderes lexítimos del consentimientu de los gobernaos; que cuando quiera qu'una forma de gobiernu fáigase destructora d'estos principios, el pueblu tien el derechu a reformala o abolila ya instituyir un nuevu gobiernu que se funde en dichos principios, y a entamar los sos poderes na forma que al so xuiciu va ufiertar les mayores probabilidaes d'algamar la so seguridá y felicidá. La prudencia, ta claro, va aconseyar que nun se camude por motivos leves y transitorios gobiernos d'antiguu establecíos; y, n'efeutu, tola esperiencia demostró que la humanidá ta más dispuesta a carecer, mientres los males sían tolerables, qu'a faese xusticia aboliendo les formes a que ta acostumada. Pero cuando una llarga serie d'abusos y usurpaciones, dirixida invariablemente al mesmu oxetivu, evidencia en designio de someter al pueblu a un despotismu absolutu, ye'l so derechu, ye'l so deber, derrocar esi gobiernu y aprovir de nueves salvaguardes pa la so futura seguridá. }} |- | valign=top style="padding:15px;" | '''Acusación'''<br /> Una carta que documenta los «repitíos agravios y usurpaciones» del rei contra los derechos y llibertaes de los colonos.<ref name="Lucas" /> | valign=top style="background:#efefef;padding:15px;" | Such has been the patient sufferance of these Colonies; and such is now the necessity which constrains them to alter their former Systems of Government. The history of the present King of Great Britain is a history of repeated injuries and usurpations, all having in direct object the establishment of an absolute Tyranny over these States. To prove this, let Facts be submitted to a candid world. He has refused his [[consentimientu real|Assent to Laws]], the most wholesome and necessary for the public good. He has forbidden his Governors to pass Laws of immediate and pressing importance, unless suspendéi in their operation till his Assent should be obtained; and when so suspendéi, he has utterly neglected to attend to them. He has refused to pass other Laws for the accommodation of large districts of people, unless those people would relinquish the right of Representation in the Legislature, a right inestimable to them and terrible to tyrants only. He has called together legislative bodies at places unusual, uncomfortable, and distant from the depository of their Public Records, for the sole purpose of fatiguing them into compliance with his measures. He has [[sesión llexislativa|dissolved]] Representative Houses repeatedly, for opposing with manly firmness of his invasions on the rights of the people. He has refused for a long time, after such dissolutions, to cause others to be elected, whereby the Legislative Powers, incapable of Annihilation, have returned to the People at large for their exercise; the State remaining in the mean time exposed to all the dangers of invasion from without, and convulsions within. He has endeavoured to prevent the population of these States; for that purpose obstructing the Laws for Naturalization of Foreigners; refusing to pass others to encourage their migrations hither, and raising the conditions of new Appropriations of Lands. He has obstructed the Administration of Justice by refusing his Assent to Laws for establishing Judiciary Powers. He has made Judges dependent on his Will alone for the tenure of their offices, and the amount and payment of their salaries. He has erected a multitude of New Offices, and sent hither swarms of Officers to harass our people and eat out their substance. He has kept among us, in times of peace, Standing Armies without the Consent of our legislatures. He has affected to render the Military independent of and cimeru to the Civil Power. He has combined with others to subject us to a [[Parllamentu del Reinu Xuníu|jurisdiction foreign to our constitution]], and unacknowledged by our laws; giving his Assent to their Acts of pretendéi Legislation: For [[llei del Agospiamientu|quartering]] large bodies of armed troops among us: For protecting them, by a mock Trial from punishment for any Murders which they should commit on the Inhabitants of these States: For cutting off our Trade with all parts of the world: For [[lleis de Townshend|imposing Taxes]] on us [[No taxation without representation|without our Consent]]: For depriving us in many cases, of the benefit of Trial by Jury: For [[estradición|transporting us beyond Seas to be tried for pretendéi offences]]: For abolishing the free System of English Laws [[Quebec Act|in a neighbouring Province]], establishing therein an Arbitrary government, and enlarging its Boundaries so as to render it at once an example and fit instrument for introducing the same absolute rule into these Colonies For taking away our Charters, abolishing our most valuable Laws and altering fundamentally the Forms of our Governments: For suspending our own Legislatures, and declaring themselves invested with power to legislate for us in all cases whatsoever. He has abdicated Government here, by declaring us out of his Protection and waging War against us. He has plundered our seas, ravaged our coasts, burnt our towns, and destroyed the lives of our people. He is at this time transporting large Armies of [[hessiano (soldáu)|foreign Mercenaries]] to compleat the works of death, desolation, and tyranny, already begun with circumstances of Cruelty & Perfidy scarcely paralleled in the most barbarous ages, and totally unworthy the Head of a civilized nation. He has constrained our fellow Citizens taken Captive on the [[alta mar|high Seas]] to [[lleva|bear Arms against their Country]], to become the executioners of their friends and Brethren, or to fall themselves by their Hands. He has excited domestic insurrections amongst us, and has endeavoured to bring on the inhabitants of our frontiers, the merciless Indian Savages whose known rule of warfare, is an undistinguished destruction of all ages, sexes and conditions. In every stage of these Oppressions We have Petitioned for Redress in the most humble terms: Our repeated Petitions have been answered only by repeated injury. A Prince, whose character is thus marked by every act which may define a [[tiranía|Tyrant]], is unfit to be the ruler of a free people. {{despintar|estilocabecera=background:white;text-align:center;|cabecera=Traducción |conteníu=Tal foi'l paciente sufrimientu d'estes colonies; tal ye agora la necesidá que les obliga a reformar el so anterior sistema. La historia del presente Rei de la Gran Bretaña ye una historia de repitíos agravios y usurpaciones, empuestos direutamente escontra l'establecimientu d'una tiranía absoluta sobre estos estaos. Pa probar esto, sometemos los fechos al xuiciu d'un mundu imparcial. Refugó la so aprobación a lleis de les más saludables y necesaries pal bien de toos. Prohibió a los sos gobernadores aprobar lleis d'importancia inmediata y urxente, nun siendo que se suspenda la so puesta a valir hasta nun llograr la so aprobación; y, una vegada fechu asina, refalgó totalmente ocupase d'elles. Refugóse aprobar otres lleis pal allugamientu de grupos numberosos de persones, nun siendo que estes arrenuncien a dereches de representación na llexislatura, derechu inestimable pa elles y tarrecible solo pa los tiranos. Convocó a los cuerpos llexislativos en llugares inhabitables, incómodos y distantes del depósitu de los sos archivos públicos, col solu propósitu de cansalos nel cumplimientu de les sos disposiciones. Eslleió repetidamente les cámares de representantes, por oponese con firmeza viril a la so violación de los derechos del pueblu. Dempués d'eslleiles, mientres enforma tiempu refugóse a que s'escueyan otres, polo que los poderes llexislativos, non suxetos a l'aniquilación, ensin llimitaciones volvieron al pueblu pal so exerciciu, ente que l'estáu permanez espuestu a los peligros d'invasión esterna y a les convulsiones internes. Propúnxose evitar la colonización d'estos estaos, atrabancando con esi propósitu les lleis de naturalización d'estranxeros, negándose a aprobar otres qu'afalen les migraciones nel futuru y aumentando les condiciones pa les nueves apropiaciones de tierres. Hai entorpecido l'alministración de la xusticia, refugando la so aprobación a lleis pal establecimientu de los poderes xudiciales. Fixo que los xueces dependan de la so sola voluntá, pola tenencia de los sos cargos y pol monto y pagu de los sos salarios. Creó un ensame de nuevos cargos y unviáu equí ensames de funcionarios a hostigar el nuesu pueblu y a comese la so facienda. Caltuvo ente nós, en tiempos de paz, exércitos permanentes ensin el consentimientu de la nuesa llexislatura. Influyó pa faer al exércitu independiente del poder civil y superior a él. Alióse con otros pa sometenos a una xurisdicción estraña a la nuesa constitución y desconocida poles nueses lleis, dándo-yos la so aprobación pa los sos actos de pretendida llexislación: P'acantonar nutríos cuerpos de tropes armaes ente nós; Pa protexelos, por aciu xuicios simulaos, del castigu polos asesinatos de que fixeren víctimes a los habitantes d'estos estaos; Pa torgar el nuesu comerciu con toles partes del mundu; Por imponenos impuestos ensin el nuesu consentimientu; Pa quitanos, en munchos casos, de los beneficios del xuiciu con xuráu; Pa llevanos a ultramar con oxetu de ser xulgaos por supuestes ofienses; P'abolir el llibre sistema de lleis ingleses nuna provincia vecina, estableciendo ellí un gobiernu arbitrariu y estendiendo les sos fronteres a manera de faer d'ella un exemplu y un preséu fayadizu pa introducir el mesmu gobiernu absolutu nestes colonies; Pa quitar nueses cartes [privilexos], aboliendo les nueses lleis más estimables y alteriando fundamentalmente les formes de los nuesos gobiernos: Pa suspender a les nueses llexislatures y declarase a sí mesmu investido de poder pa llexislar por nós seya que non que sía. Abdicó al gobiernu d'equí, declarándonos fuera de la so protección y costeando la guerra en contra nuesa. Escaló los nuesos mares, afaráu les nueses mariñes, amburáu les nueses ciudaes y destruyíu les vides de la nuesa xente. Nesti momentu, tresporta grandes exércitos de mercenarios estranxeros pa concluyir la so obra de muerte, ablayamientu y tiranía, empecipiada yá en condiciones de crueldá y perfidias apenes igualaes nes más bárbares dómines y totalmente indignes del xefe d'una nación civilizada. Obligó a los nuesos conciudadanos prindaos n'alta mar a empuñar les armes contra'l so propiu país, a convertise en verdugos de los sos amigos y hermanos o a perecer so les sos manes. Afaló les insurrecciones doméstiques ente nós y trató d'inducir a los habitantes de les nueses fronteres, los despiadaos indios selvaxes, que la so norma de llucha ye la destrucción indiscriminada de toles edaes, sexos y condiciones. En cada etapa d'estes opresiones pidimos xusticia nos términos más humildes: a los nuesos repitíos pidimientos contestóse solamente con repitíos agravios. Un Príncipe, que'l so calter ta marcáu por tolos actos que pueden definir a un tiranu, nun ye dignu de ser el gobernante d'un pueblu llibre.}} |- | valign=top style="padding:15px;" | '''Denuncia'''<br /> Esencialmente esta seición conclúi la causa de la independencia. Demuéstrense les condiciones que xustificaron la revolución.<ref name="Lucas" /> | valign=top style="background:#efefef;padding:15px;" | Nor have We been wanting in attentions to our British brethren. We have warned them from time to time of attempts by their legislature to extend an unwarrantable jurisdiction over us. We have reminded them of the circumstances of our emigration and settlement here. We have appealed to their native justice and magnanimity, and we have conjured them by the ties of our common kindred to disavow these usurpations, which, would inevitably interrupt our connections and correspondence. They too have been deaf to the voice of justice and of consanguinity. We must, therefore, acquiesce in the necessity, which denounces our Separation, and hold them, as we hold the rest of mankind, Enemies in War, in Peace Friends. {{despintar|estilocabecera=background:white;text-align:center;|cabecera=Traducción |conteníu=Tampoco dexemos de dirixinos a los nuesos hermanos británicos. previnímoslos de tiempu en tiempu de les tentatives de la so poder llexislativu pa englobarnos nuna xurisdicción inxustificable. recordémos-yos les circunstancies de la nuesa emigración y radicación equí. Apelemos al so innatu sentíu de xusticia y magnanimidad, y esconxurémoslos, polos venceyos del nuesu parentescu, a refugar eses usurpaciones, que atayaríen inevitablemente les nueses rellaciones y correspondencia. Tamién ellos fueron sordos a la voz de la xusticia y de la consanguinidá. Debemos, pos, convenir na necesidá qu'establez la nuesa separación y consideralos, como consideramos a les demás coleutividaes humanes: enemigos na guerra, amigos na paz.}} |- | valign=top style="padding:15px;" | '''Conclusión'''<br /> Los firmantes indiquen qu'esisten condiciones so les cualos les persones tienen de camudar el so gobiernu, que los británicos producieron tales condiciones y, por necesidá, les colonies tienen de desfacer de los llazos políticos cola Corona británica y convertise n'Estaos independientes. Esencialmente, la conclusión contién el resolución de Lee que s'aprobara'l 2 de xunetu. | valign=top style="background:#efefef;padding:15px;" | We, ''therefore'', the Representatives of the ''united States of America'', in ''[[segundu Congresu Continental|Xeneral Congress]]'', Assembled, appealing to the [[Dios|Supreme Judge of the world]] for the rectitude of our intentions, do, in the Name, and by Authority of the good People of these Colonies, solemnly publish and [[resolución de Lee|declare]], That these united Colonies are, and of Right ought to be ''Free and Independent [[Estáu soberanu|States]]''; that they are Absolvéi from all Allegiance to the British Crown, and that all political connection between them and the State of Great Britain, is and ought to be totally dissolved; and that as Free and Independent States, they have full Power to levy War, conclude Peace, contract Alliances, establish Commerce, and to do all other Acts and Things which Independent States may of right do. And for the support of this Declaration, with a firm reliance on the protection of divine Providence, we mutually pledge to each other our Lives, our Fortunes and our sacred Honor. {{despintar|estilocabecera=background:white;text-align:center;|cabecera=Traducción|conteníu=''Polo tanto'', los representantes de los ''Estaos Xuníos d'América'', convocaos en ''Congresu Xeneral'', apelando al Xuez Supremu del mundu pola derechura de les nueses intenciones, en nome y pola autoridá del bon pueblu d'estes Colonies, solemnemente faemos públicu y declaramos: qu'estes colonies Xuníes son, y tienen de selo por derechu, ''Estaos llibres ya independientes''; que queden llibres de toa llealtá a la Corona británica, y que toa vinculación política ente elles y l'Estáu de la Gran Bretaña queda y tien de quedar disuelta; y que, como Estaos llibres o independientes, tienen plenu poder pa faer la guerra, alcordar la paz, alcordar aliances, establecer el comerciu y efeutuar los actos y providencies a que tienen derechu los Estaos independientes. Y en sofitu d'esta Declaración, con absolutu enfotu na protección de la Divina Providencia, empeñamos la nuesa vida, la nuesa facienda y el nuesu sagráu honor. }} |- | valign=top style="padding:15px;" | '''Signatarios'''<br /> La primera y más famosa firma na copia manuscrita foi la de John Hancock, presidente del Congresu Continental. Dos futuros presidentes de la Unión (Thomas Jefferson y John Adams) y un padre y bisagüelu d'otros dos presidentes (Benjamin Harrison) taben ente los firmantes. Edward Rutledge (26 años) yera'l signatario más nuevu y Benjamin Franklin (70 años) yera'l de más edá. Los cincuenta y seis firmantes de la Declaración representaben nuevos Estaos, como se enlistan (de norte a sur):<ref>{{cita web |idioma=en |títulu=Index of Signers by State|obra=ushistory|editorial=Independence Hall Association in Philadelphia|allugamientu=Filadelfia|url=http://www.ushistory.org/Declaration/signers/index.htm|fechaaccesu=12 d'ochobre de 2006}}</ref> | valign=top style="border-bottom:solid 1px black;background:#efefef;padding:15px;" | {{plainlist | * ''[[New Hampshire]]'': [[Josiah Bartlett]], [[William Whipple]], [[Matthew Thornton]] * ''[[Massachusetts]]'': [[Samuel Adams]], [[John Adams]], [[John Hancock]], [[Robert Treat Paine]], [[Elbridge Gerry]] * ''[[Rhode Island]]'': [[Stephen Hopkins]], [[William Ellery]] * ''[[Connecticut]]'': [[Roger Sherman]], [[Samuel Huntington (políticu)|Samuel Huntington]], [[William Williams]], [[Oliver Wolcott]] * ''[[Nueva York (estáu)|New York]]'': [[William Floyd]], [[Philip Livingston]], [[Francis Lewis]], [[Lewis Morris]] * ''[[Nueva Jersey|New Jersey]]'': [[Richard Stockton]], [[John Witherspoon]], [[Francis Hopkinson]], [[John Hart (políticu)|John Hart]], [[Abraham Clark]] * ''[[Pennsylvania]]'': [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]], [[Benjamin Rush]], [[Benjamin Franklin]], [[John Morton (políticu)|John Morton]], [[George Clymer]], [[James Smith (políticu)|James Smith]], [[George Taylor (políticu)|George Taylor]], [[James Wilson (políticu)|James Wilson]], [[George Ross (políticu)|George Ross]] * ''[[Delaware]]'': [[George Read]], [[Caesar Rodney]], [[Thomas McKean]] * ''[[Maryland]]'': [[Samuel Chase]], [[William Paca]], [[Thomas Stone]], [[Charles Carroll of Carrollton]] * ''[[Virxinia]]'': [[George Wythe]], [[Richard Henry Lee]], [[Thomas Jefferson]], [[Benjamin Harrison V|Benjamin Harrison]], [[Thomas Nelson, Jr.]], [[Francis Lightfoot Lee]], [[Carter Braxton]] * ''[[Carolina del Norte|North Carolina]]'': [[William Hooper]], [[Joseph Hewes]], [[John Penn]] * ''[[Carolina del Sur|South Carolina]]'': [[Edward Rutledge]], [[Thomas Heyward, Jr.]], [[Thomas Lynch, Jr.]], [[Arthur Middleton]] * ''[[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]'': [[Button Gwinnett]], [[Lyman Hall]], [[George Walton]] }} |} == Oríxenes filosóficos y situación llegal == Los historiadores intentaron identificar les fontes que más influyeron el conteníu y la [[filosofía política]] de la proclamación. Según los documentos de Jefferson, la Declaración nun contenía idees orixinales, sinón una esposición de sentimientos compartida polos partidarios de la Revolución estauxunidense. Tal como esplicó en 1825:<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://oll.libertyfund.org/titles/jefferson-the-works-vol-12-correspondence-and-papers-1816-1826|títulu=Thomas Jefferson, ''The Works of Thomas Jefferson, vol. 12 (Correspondence and Papers 1816-1826)'' [1905]|nome-editor=Paul|apellíu-editor=Leicester Ford|obra=The Online Library of Liberty|allugamientu=Carmel|editorial=Liberty Fund|fecha=8 de mayu de 1825|fechaaccesu=8 de marzu de 2008}}</ref> {{cita|Neither aiming at originality of principle or sentiment, nor yet copied from any particular and previous writing, it was intended to be an expression of the American mind, and to give to that expression the proper tone and spirit called for by the occasion.|col2=Nengún pretendió la orixinalidá de los principios o de los sentimientos, nin tampoco copió de dalguna escritura particular [o] previa, [sinón que] aspiró a [que fuera] una espresión de la mentalidá estauxunidense, y dar a esa espresión el tonu y l'espíritu riquíos pola ocasión.}} Les referencies más inmediates de Jefferson fueron dos documentos escritos en xunu de 1776: el so borrador del preámbulu de la [[Constitución de Virxinia]] y el proyeutu de la [[Declaración de Derechos de Virxinia]] de [[George Mason]]. Les idees y frases de dambos apaecen na acta d'emancipación.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Malone|nome=Dumas|títulu=Jefferson the Virginian|volume=I|serie=Jefferson and his time|allugamientu=Boston|editorial=Little Brown|añu=1948|oclc=291289|páxina=221}}</ref>{{harvnp|Maier|1997|pp=125-126}}{{refn|group=lower-alpha|name="Banning-Locke"|Banning señaló que la Declaración de Derechos de Virxinia foi la inspiración pa la frase «vida, llibertá y busca de la felicidá», pero nun se remonta a Locke y, polo xeneral, embrive cualquier influencia en Jefferson.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Banning|nome=Lance|añu=1995|títulu=Jefferson & Madison: three conversations from the Founding|allugamientu=Nueva York|editorial=Rowman and Littlefield|páxines=17, 103-104|isbn=0-945-61248-6|oclc=31329619}}</ref> }} De la mesma, fueron direutamente influyíos pola [[Declaración de Derechos de 1689|Declaración de Derechos d'Inglaterra]] de 1689, que derrocó formalmente al reináu del rei [[Xacobu II d'Inglaterra|Xacobu II]].{{harvnp|Maier|1997|pp=126-128}} Mientres la revolución, Jefferson y otros colonos inspirar na Declaración de Derechos inglesa como un modelu pa «poner fin a la tiranía d'un rei inxustu».{{harvnp|Maier|1997|pp=53-57}} La [[Declaración de Arbroath]] (1320) y la [[acta d'axuración|Llei d'Axuración]] (1581) tamién se propunxeron como modelos pa la Declaración de Jefferson, pero agora estos son aceptaos por pocos eruditos.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Stephen Y|apellíu=Lucas|capítulu=The "Plakkaat van Verlatinge": a neglected model for the American Declaration of Independence|nome-editor1=Rosemarijn|apellíu-editor1=Hofte |nome-editor2=Johanna C|apellíu-editor2=Kardux|títulu=Connecting cultures: the Netherlands in five centuries of transatlantic exchange|serie=European contributions to American studies|númberu=31|allugamientu=Ámsterdam|editorial=VU University Press|añu=1994|isbn=978-9-053-83344-5|oclc=32430681|páxines=189-207}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Barbara|apellíos=Wolff|títulu=Was the Declaration of Independence inspired by the Dutch?|editorial=University of Wisconsin|allugamientu=Madison|fecha=29 de xunu de 1988|url=http://www.news.wisc.edu/3049|oclc=44253355|fechaaccesu=3 de xunetu de 2013}}</ref>{{refn|group=lower-alpha|Maier nun atopó pruebes de que la Llei d'Axuración sirvió de modelu pa la Declaración y considera que l'argumentu ye «pocu persuasivo».{{harvnp|Maier|1997|p=264}} Armitage refugó la influencia de les actes escocés y neerlandés y escribió que nin-y les llamó «declaraciones d'independencia» hasta va pocos años.{{harvnp|Armitage|2007|pp=42-44}} }} [[Ficheru:John Locke. Coloured stipple engraving by J. Godby after G. Wellcome V0003673.jpg|miniaturadeimagen|upright=.75|[[John Locke]] (1632-1704).]]Jefferson mentó que dellos autores exercieron una influencia xeneral sobre'l conteníu de la Declaración.{{harvnp|Boyd|1999|pp=16-17}} El teóricu políticu inglés [[John Locke]] ye citáu polos historiadores como una de les influencies primaries, inclusive foi descritu por Jefferson como unu «de los trés homes más grandes que vivieren».<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.loc.gov/exhibits/treasures/trm033.html|títulu=The Three Greatest Men|obra=American Treasures of the Library of Congress|editorial=United States Library of Congress|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=13 de xunu de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140405003644/http://www.loc.gov/exhibits/treasures/trm033.html|fechaarchivu=5 d'abril de 2014}}</ref> En 1922, l'historiador Carl Lotus Becker señaló que «la mayoría de los estauxunidenses absorbieren les obres de Locke como una especie d'evanxeliu políticu; y la Declaración, na so forma, na so fraseoloxía, sigue de cerca determinaes frases nel [[dos trataos sobre'l gobiernu civil|segundu tratáu]] de Locke sobre'l gobiernu».{{harvnp|Becker|1970|p=27}}{{harvnp|Waldron|2002|p=6}} Locke desenvolvió la idea d'igualdá de los seres humanos a partir de la historia bíblica de la creación, más precisamente en [[Xénesis]] 1:26-28 (que los [[exéxesis|exéxetes]] apunten como l'orixe de la doctrina teolóxica de que'l ser humanu foi [[Imago Dei|creáu a semeyanza de Dios]]).{{harvnp|Waldron|2002|pp=13, 21-43, 83}} Dende esti fundamentu d'igualdá, aniciáronse'l conceutu de llibertá, los derechos de participación de la persona y el principiu de qu'un gobiernu tien d'exercer el poder namái col consentimientu de los gobernaos.{{harvnp|Waldron|2002|pp=45, 71, 130, 192, 207, 217, 230}} Esta ye la deducción central de la Declaración, yá que establez el derechu de los colonos de romper cola monarquía británica y llevar la so vida política nes sos propies manes.{{harvnp|Middlekauff|2005|pp=52, 302}} Según Middlekauff, gran parte de la xeneración de la guerra revolucionaria taba convencida de que la naturaleza, l'universu enteru, foi «creáu por Dios» por aciu el so [[divina providencia]].{{harvnp|Middlekauff|2005|pp=4-5}}{{refn|group=lower-alpha|Munchos colonos que lluchaben pola independencia esperimentaren na so mocedá'l [[primer Gran Espertar|primer movimientu del Gran Espertar]] (''Great Awakening'') nos años 1740. El predicadores d'esti [[avivamientu]] espiritual ya intelectual —[[Jonathan Edwards (teólogu)|Jonathan Edwards]], [[George Whitefield]], ente otros— tresmitieron per primer vegada un sentimientu de solidaridá que superó les barreres étniques, sociales y relixoses.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Clifton Y|apellíos=Olmstead|títulu=History of religion in the United States|editorial=Prentice-Hall|allugamientu=Englewood Cliffs|añu=1960|páxina=192|oclc=468374857}}</ref> Paralelamente al desenvolvimientu del pensamientu democráticu, el discutiniu teolóxicu nes colonies contribuyó a sentar les bases de la llucha pola [[llibertá de cultu]].<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome1=Michael|apellíos1=Corbett|nome2=Julia|apellíos2=Corbett-Hemeyer|nome3=J Matthew|apellíos3=Wilson|añu=2014|capítulu=The colonial and founding yeres|títulu=Politics and religion in the United States|editorial=Routledge|allugamientu=Nueva York|isbn=978-1-136-15998-5|oclc=876592373|páxines=37-38}}</ref> }} Esta noción de los cristianos protestantes —principalmente George Washington— determinaba que la independencia surdía de «les manes de la Providencia» y, d'esta manera, yera una causa gloriosa» en beneficiu non solo de les colonies, sinón de la humanidá entera.{{harvnp|Middlekauff|2005|p=622}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Thomas S|apellíos=Kidd|añu=2010|títulu=God of liberty: a religious history of the American Revolution|isbn=978-0-465-02890-0|allugamientu=Nueva York|editorial=Perseus|oclc=845226674|páxines=8-9}}</ref> Sicasí, dellos estudiosos posteriores cuestionaron la influencia de Locke sobre la Revolución estauxunidense. En 1937, l'historiador Ray Forrest Harvey afirmó la influencia dominante del xurista suizu [[Jean-Jacques Burlamaqui]] y argumentó que Jefferson y Locke taben en «dos polos opuestos» na so filosofía política; Harvey demostró esto na Declaración cola frase de Jefferson «busca de la felicidá» (''pursuit of happiness'') en llugar de «propiedá» (''property''), que Locke puntualizara como la vida, llibertá y patrimoniu» (''life, liberty, and ta'') d'una persona.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Ray Forrest|apellíos=Harvey|títulu=Jean Jacques Burlamaqui: a lliberal tradition in American constitutionalism|allugamientu=Chapel Hill|editorial=University of North Carolina Press|añu=1937|oclc=564858|páxina=120}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Rakove|nome=Jack N|añu=2010|títulu=Revolutionaries: a new history of the invention of America|allugamientu=Boston|editorial=Houghton Mifflin Harcourt|páxina=300|isbn=0-618-26746-8|oclc=456170163}}{{cita|[...] arguably owed more to Jefferson's reading of the Swiss jurist Jean-Jacques Burlamaqui than it did to his manifest debt to John Locke.}}</ref>{{refn|group=lower-alpha|name="Banning-Locke"|}} Esto nun significa que Jefferson envaloró que la ''busca de la felicidá'' referíase principal o puramente a la propiedá; so esti camientu, l'espíritu de la Declaración espresa que'l gobiernu republicanu esiste poles razones que Locke idealizó y esa llinia de pensamientu foi estendida por dellos académicos pa sofitar una concepción de [[gobiernu llindáu]].<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Zuckert|nome=Michael P|añu=1996|títulu=The natural rights republic: studies in the foundation of the American political tradition|allugamientu=Notre Dame|editorial=University of Notre Dame Press|páxines=73-85|isbn=0268014809|oclc=35018173}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Corbett|nome=Ross J|añu=2009|títulu=The Lockean commonwealth|allugamientu=Albany|editorial=State University of New York Press|isbn=1-438-42794-8|oclc=802047743|páxines=151-156}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Pangle|nome=Thomas L|añu=1988|títulu=The spirit of modern republicanism|ubicación=Chicago|editorial=[[University of Chicago Press]]|isbn=0-226-64540-1|oclc=695019032|páxines=121-127, 209}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Rahe|nome=Paul A|añu=1994|añu-orixinal=1992|serie=Republics ancient and modern|volume=III|títulu=Inventions of prudence: constituting the American regime|allugamientu=Chapel Hill|editorial=University of North Carolina Press|páxines=13-19|isbn=0-807-84473-X|oclc=59406797}}</ref> Otros estudiosos destacaron la influencia del [[republicanismu]] en llugar del [[lliberalismu clásicu]] de Locke.{{refn|group=lower-alpha|Alec Ewald fixo una curtia reseña sobre'l lliberalismu clásicu y el republicanismu na Declaración.<ref>{{cita web |idioma=en|nome=Alec|apellíos=Ewald|url=http://www.flowofhistory.org/themes/american_republic/overview.php|títulu=The American Republic: 1760–1870|añu=2004|obra=Flow of History|editorial=Southeast Vermont Community Learning Collaborative|allugamientu=Brattleboro|fechaaccesu=5 de febreru de 2017}}</ref> Nuna llinia similar, l'historiador Robert Middlekauff argumentó que les idees polítiques del movimientu independentista tomaron los sos oríxenes principalmente de los «''commonwealthmen'' [relixosos británicos protestantes] del sieglu XVIII, la ideoloxía radical ''whig''», que de la mesma se basaben nel pensamientu políticu de [[John Milton]], [[James Harrington]] y John Locke.{{harvnp|Middlekauff|2005|pp=3-6, 51-52, 136}} }} L'historiador Garry Wills consideró que'l razonamientu de Jefferson tuvo influyíu pola [[Ilustración escocesa]] —particularmente [[Francis Hutcheson]]— y non por Locke,{{harvnp|Wills|1978|c=XI–XIII|pp=167-206}}{{refn|group=lower-alpha|Wills conclúi que «l'atmósfera de l'América ilustrada taba llena de política de Hutcheson, non de Locke».{{harvnp|Wills|1978|p=315}} }} pero esta interpretación que foi criticada fuertemente.{{refn|group=lower-alpha|Hamowy argumenta que Wills equivocar nel so planteamientu.{{harvnp|Hamowy|1979|p=523}} Según Hamowy, la Declaración aparentemente ta influyida por Hutcheson porque —al igual que Jefferson— inspirar en Locke{{harvnp|Hamowy|1979|pp=508-509}} y que Jefferson escribía con frecuencia sobre la influencia política de Locke, pero Jefferson nunca mentó a Hutcheson en dalgún de los sos escritos.{{harvnp|Hamowy|1979|p=514}} Ralph Luker sofitó la idea de que Wills esaxeró la influencia de Hutcheson p'apurrir una interpretación comuñal de la Declaración, pero añedió que los críticos de Wills tamién fixeron les sos propies opiniones sobre'l documentu.<ref>{{cita publicación |nome=Ralph|apellíos=Luker|títulu=Garry Wills and the new alderique over the Declaration of Independence|revista=Virxinia Quarterly Review|editorial=University of Virxinia|allugamientu=Charlottesville|añu=1980|páxina=244-261|issn=0042-675X|oclc=808029603}}</ref>}}<ref>{{cita publicación |idioma=en|nome=Kenneth S|apellíos=Lynn|capítulu=Falsifying Jefferson|revista=Commentary|volume=66|mes=ochobre|añu=1978|páxines=66-71|oclc=808024993}}</ref> L'historiador xurídicu John Phillip Reid indicó que la énfasis na filosofía política tresmanóse y que nun se ta falando d'un tratáu filosóficu sobre los derechos naturales, sinón d'un documentu llegal —una [[imputación (derechu)|imputación]] contra'l rei Jorge III por violar los derechos constitucionales de los colonos—.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=John Phillip|apellíos=Reid|capítulu=The irrelevance of the Declaration|nome-editor=Hendrik|apellíu-editor=Hartog|títulu=Law in the American Revolution and the revolution in the law|serie=Llegal history|númberu=3|editorial=New York University Press|allugamientu=Nueva York|añu=1981|páxines=46-89|isbn=978-0-814-73413-1|oclc=7554263}}</ref> L'historiador David Armitage sostuvo que la Declaración tuvo bien influyida por ''El derechu de les naciones'' (''Le droit des gens'') d'[[Emer de Vattel]] —el tratáu de [[derechu internacional]] dominante nesa dómina—; esti llibru, según atestiguó Benjamin Franklin, «taba de cutio en manes de los miembros del nuesu Congresu».<ref>{{cita llibru |idioma=en|capítulu=Benjamin Franklin to Charles F.W. Dumas, December 19, 1775|títulu=1773-1776|serie=The writings of Benjamin Franklin|nome-editor=Albert Henry|apellíu-editor=Smyth|allugamientu=Nueva York|editorial=Haskell House|añu=1970|volume=6|páxina=432|isbn=978-0-838-30194-4|oclc=310702370}}</ref> Armitage añede: «[Para] Vattel, la independencia yera fundamental na so definición d'Estáu»; poro, el propósitu primordial de la Declaración yera «espresar la soberanía xurídica internacional de los Estaos Xuníos». Si la Unión tenía dalguna esperanza de ser reconocida poles potencies europees, los revolucionarios teníen de dexar claro que yá nun dependíen de Gran Bretaña.{{harvnp|Armitage|2007|pp=21, 38-40}} Anguaño, l'acta d'emancipación nun tien fuercia de llei nel ámbitu nacional, pero puede ayudar a apurrir claridá histórica y llegal sobre la Constitución y otres lleis.<ref>{{cita web |idioma=en|capítulu=Gulf, C. & SFR Co. v. Ellis|títulu=165 US 150 (1897)|añu=18 de xineru de 1897|url=https://scholar.google.com/scholar_case?case=4471514776465320556|editor=Supreme Court of United States|fechaaccesu=5 de febreru de 2017}}{{cita|While such declaration of principles may not have the force of organic law, or be made the basis of xudicial decision as to the limits of right and duty... it is always safe to read the letter of the Constitution in the spirit of the Declaration of Independence.}}</ref>{{harvnp|Wills|1978|p=25|ps={{cita|[...] the Declaration is not a llegal instrument, like the Constitution.}}}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Cuomo|nome=Mario|títulu=Why Lincoln matters: today more than ever|páxina=137|editorial=Harcourt Press|ubicación=Orlando|isbn=978-0-151-00999-2|oclc=54365307|añu=2004}}{{cita|[...it] is not a law and therefore is not subjected to rigorous interpretation and enforcement.}}</ref><ref>{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Strang|nome=Lee J|url=https://ssrn.com/abstract=2654408|títulu=Originalism's subject matter: why the Declaration of Independence is not part of the Constitution|revista=Southern California Law Review|volume=89|númberu=3|allugamientu=Los Angeles editorial=University of Southern California|añu=2015|issn=0038-3910|oclc=6467111144}}</ref> == Firmantes == [[Ficheru:USA declaration independence.jpg|miniaturadeimagen|left|La tinta d'esta copia roblada de la Declaración esmorecióse por cuenta de les rudimentaries téuniques de caltenimientu nel sieglu XIX. Ta n'exhibición nos Archivos Nacionales en Washington D. C.]]La proclamación fíxose oficial cuando'l Congresu votar el 4 de xunetu y les firmes de los delegaos nun yeren necesaries por qu'entrara a valir. La copia manuscrita de la Declaración roblada pol Congresu ta fechada'l 4 de xunetu de 1776. Al pie del pergamín apaecen los nomes de cincuenta y seis representantes; sicasí, la fecha exacta en que cada persona roblar foi oxetu d'alderique por enforma tiempu. Por casu, Jefferson, Franklin y Adams escribieron que la Declaración fuera roblada pol Congresu'l 4 de xunetu,{{harvnp|Warren|1945|pp=242-243}} pero, en 1796, unu de los signatarios —[[Thomas McKean]]— indicó que la firma del documentu foi'l 4 de xunetu y dellos firmantes nun taben presentes o nin siquier cuntaben con autorización nel Congresu hasta dempués d'esa fecha.{{harvnp|Hazelton|1970|pp=299-302}}{{harvnp|Burnett|1941|p=192}} La Declaración foi transcrita n'otru papel, aprobada pol Congresu Continental y roblada por [[John Hancock]], presidente del Congresu, el 4 de xunetu de 1776, según el rexistru de 1911 del [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos]] mientres el mandatu del secretariu [[Philander Chase Knox]].<ref name="State-Department">{{cita publicación |idioma=en|url=http://archive.org/details/declerationind00washrich|editorial=U.S. State Department|ubicación=Washington D. C.|añu=1911|títulu=The Declaration of Independence, 1776|páxines=10-11}}</ref> El 2 d'agostu de 1776, una copia en papel pergamín de la Declaración foi roblada por 56 persones, anque munchos d'estos signatarios nun taben presentes cuando la Declaración orixinal foi aprobada'l 4 de xunetu.<ref name="State-Department" /> El firmante Matthew Thornton (New Hampshire) foi autorizáu al Congresu Continental en payares; solicitó'l privilexu d'añedir la so firma nesi momentu y robló el 4 de payares de 1776.<ref name="State-Department" /> Xeneralmente, los historiadores acepten la versión de McKean de los acontecimientos y consideren que la famosa versión de la Declaración foi impresa dempués del 19 de xunetu y nun foi roblada pol Congresu hasta'l 2 d'agostu de 1776.{{harvnp|Warren|1945|pp=245-246}}{{harvnp|Hazelton|1970|pp=208-219}}{{harvnp|Wills|1978|p=341}} En 1986, l'historiador xurídicu Wilfred Ritz argumentó que los estudiosos habíen malinterpretado les fontes primaries y daben demasiada credibilidá a McKean, pos nun tuvo presente nel Congresu'l 4 de xunetu. Según Ritz, unos 34 delegaos roblaron la Declaración el 4 de xunetu y el restu'l 2 d'agostu o dempués.<ref>{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Ritz|nome=Wilfred J|títulu=The authentication of the engrossed Declaration of Independence on July 4, 1776|revista=Law and History Review|allugamientu=Ithaca|editorial=Cornell Law School/merican Society for Llegal History||volume=4|númberu=1|añu=1986|issn=0738-2480|jstor=743719|oclc=5544382204|páxines=179-204|suscripción=sí}}</ref> Los historiadores que refuguen la hipótesis del 4 de xunetu sostienen que la mayoría de los representantes roblaron el 2 d'agostu y que los que nun taben presentes amestaron los sos nomes más tarde.{{harvnp|Hazelton|1970|pp=208-219}} Dos futuros [[presidente de los Estaos Xuníos|presidentes de los Estaos Xuníos]] tuvieron ente los signatarios: Thomas Jefferson y John Adams. La firma más famosa na copia manuscrita ye la de John Hancock, quien supuestamente punxo'l so nome primeru porque yera'l [[presidente del Congresu Continental|presidente del Congresu]].{{harvnp|Hazelton|1970|p=209}} La firma grande y llamativo de Hancock fíxose icónica y nos Estaos Xuníos el so nome convertir nun sinónimu de «firma» dende 1903, según el diccionariu de [[Merriam-Webster]].<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/John%20Hancock|títulu=John Hancock - Definition|editorial=Merriam-Webster, Inc|allugamientu=Springfield|fechaaccesu=5 de febreru de 2017}}</ref> Una anéudota afirma que dempués de que Hancock robló, este comentó: «El ministeriu británicu [va poder] lleer esi nome ensin gafes» (''The British ministry can read that name without spectacles''). Otra indica que Hancock declaró con arguyu: «¡Vaya! ¡Supongo que'l rei Jorge va poder lleer esto!» (''There! I guess King George will be able to read that!').<ref>{{cita web |idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130510132936/http://www.teachamericanhistory.org/File/John_Hancock.pdf|url=http://www.teachamericanhistory.org/File/John_Hancock.pdf|fechaarchivu=10 de mayu de 2013|títulu=“There, I guess King George will be able to read that!” - John Hancock of Massachusetts|obra=Teaching American History|editorial=East Tennessee Hictorical Society|fechaaccesu=5 de febreru de 2017}}</ref> [[Ficheru:JohnHancocksSignature.svg|miniaturadeimagen|upright=.75|El 4 de xunetu de 1776, la firma del presidente del Congresu Continental John Hancock llegalizó la Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos.]]Años más tarde, delles lleendes surdieron sobre la firma de la Declaración, cuando'l documentu convirtiérase nun importante símbolu nacional. Nuna historia famosa, John Hancock supuestamente dixo que los miembros del Congresu —dempués de roblar la Declaración— teníen de quedase xuntos» (''all hang together'') y Benjamin Franklin respondió: «Sí, tenemos que permanecer xuntos o de xuru nos [van] a [[forca|colgar]] por separáu<!-- http://www.wordreference.com/es/translation.asp?tranword=hang //N.T.: empléguense dos significaos, unu lliteral y otru coloquial, na frase -->» (''Yes, we must indeed all hang together, or most assuredly we shall all hang separately''). Sicasí, la cita nun apaeció impresa hasta más de cincuenta años dempués de la muerte de Franklin.{{harvnp|Malone|1954|p=91}} El [[tinteru]] Syng usáu na firma tamién foi utilizáu na aprobación de la [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución federal]] en 1787.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Vile|nome=John R|añu=2005|títulu=The Constitutional Convention of 1787: a comprehensive encyclopedia of America's founding|editorial=ABC-CLIO|ubicación=Santa Bárbara|páxina=778|isbn=978-1-85109-669-5|oclc=61385804}}</ref> == Publicación y reaiciones == [[Ficheru:Johannes Adam Simon Oertel Pulling Down the Statue of King George III, N.Y.C. ca. 1859.jpg|miniaturadeimagen|left|Los ciudadanos neoyorquinos destrúin una estatua del monarca dempués de la llectura pública de la proclamación el 9 de xunetu de 1776. ''Pulling Down the Statue of King George III, N.Y.C.'' ([[Johannes Adam Simon Oertel]], c. 1859).]] Dempués de que'l Congresu aprobara'l testu final de la Declaración el 4 de xunetu, unvióse una copia manuscrita a la imprenta de [[John Dunlap]], allugada a unes poques cortes. Mientres la nueche, Dunlap imprimió unos 200 volantes pa la so distribución. En poco tiempu, la Declaración foi lleida al públicu y reimpresa en periódicos de los trelce estaos.{{harvnp|Maier|1997|p=156}} La primera recitación oficial del documentu foi realizada por John Nixon nel patiu del Salón de la Independencia'l 8 de xunetu; otres llectures públiques tamién asocedieron esi día en [[Trenton]] y [[Easton (Pennsylvania)|Easton]].{{harvnp|Maier|1997|p=156}} Una traducción al [[idioma alemán|alemán]] foi publicada en Filadelfia el 9 de xunetu.{{harvnp|Armitage|2007|p=72}} El presidente del Congresu, John Hancock, unvió un volante al xeneral [[George Washington]] y dio-y instrucciones por que la proclamara «como'l Xefe del Exércitu de la manera qu'usté considere más apropiada» (''at the Head of the Army in the way you shall think it most proper'').{{harvnp|Maier|1997|p=155}} Washington lleó la Declaración a les sos tropes el 9 de xunetu na ciudá de Nueva York, mientres había miles de soldaos británicos en buques cerca del puertu.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=David Hackett|apellíos=Fischer|títulu=Washington's crossing|allugamientu=Nueva York|editorial=Oxford University Press|añu=2004|isbn=0-19-517034-2|oclc=874756238|páxines=29, 51-52, 83}}</ref> Washington y el Congresu esperaben que la Declaración inspirara a la milicia y afalara a otros a xunise.{{harvnp|Maier|1997|p=156}} Dempués d'escuchar, los habitantes en munches ciudaes baltaron y destruyeron lletreros o estatues que representaben l'autoridá real. Una estatua ecuestre del rei Jorge III en Nueva York foi baltada y el so plomu foi refundíu pa faer bales de [[mosquete]].{{harvnp|Maier|1997|pp=156-157}} Los funcionarios británicos n'América del Norte unviaron copies de la proclamación a Gran Bretaña;{{harvnp|Armitage|2007|p=73}} el testu foi publicáu nos periódicos británicos a mediaos d'agostu, llegó a [[Florencia]] y [[Varsovia]] a mediaos de setiembre y una traducción al alemán apaeció en [[Suiza]] n'ochobre. La primer copia unviada a [[Francia]] perder nel viaxe y la segunda llegó en payares de 1776.<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://apcentral.collegeboard.com/apc/members/courses/teachers_corner/34411.html|títulu=The Declaration of Independence in world context|nome=David|apellíos=Armitage|editorial=College Board and National Merit Scholarship Corporation|allugamientu=Nueva York|fechaaccesu=6 de febreru de 2017}}</ref> [[Ficheru:William Whipple, 1885 illustration.jpg|miniaturadeimagen|upright=.75|El signatario William Whipple lliberó al so esclavu porque concluyó que nun podía lluchar pola llibertá y coles mesmes ser esclavista.]]Les autoridaes coloniales n'[[Hispanoamérica]] prohibieron la circulación de la Declaración, pero esto nun evitó'l so espardimientu y traducción pol venezolanu Manuel García de Sena, el colombianu [[Miguel de Pombo]], l'ecuatorianu [[Vicente Rocafuerte]] y los estauxunidenses Richard Cleveland y [[William Shaler]], quien distribuyeron la Declaración y la Constitución de los Estaos Xuníos ente los [[criollu|criollos]] de [[Chile]] y los indíxenes en [[Méxicu]] en 1821.<ref name="sahj">{{cita publicación |idioma=en|nome=David|apellíos=Armitage|url=http://scholar.harvard.edu/armitage/files/sahj.pdf|títulu=The contagion of sovereignty: Declarations of Independence since 1776|revista=South African Historical Journal|volume=71|númberu=52|añu=2005|mes=avientu|allugamientu=Pretoria|editorial=South African Historical Society|páxines=1-18|issn=0258-2473|oclc=5878427381}}</ref> El Ministeriu del Norte británicu nun dio una respuesta oficial a la Declaración, sinón que de callao encargó a John Lind que publicara un panfletu tituláu ''Respuesta a la Declaración del Congresu americanu'' (''Answer to the Declaration of the American Congress'').{{harvnp|Armitage|2007|p=75}} Los ''[[tory|tories]]'' (conservadores) ingleses denunciaron que los firmantes de la Declaración nun aplicaron los mesmos principios de «vida, llibertá y busca de la felicidá» a los afroamericanos.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Jessup|nome=John J|fecha=20 de setiembre de 1943|url=https://books.google.com.sv/books?id=cVAEAAAAMBAJ&pg=PA105|títulu=America and the future|revista=[[Life (revista)|LIFE Magacín]]|ubicación=Chicago |editorial=Time Inc.|volume=15|númberu=12|páxina=105|fechaaccesu=9 de marzu de 2011|issn=0024-3019}}</ref> Thomas Hutchinson —exgobernador colonial de Massachusetts— tamién publicó una refutación<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://oll.libertyfund.org/pages/1776-hutchinson-strictures-upon-the-declaration-of-independence|títulu=1776: Hutchinson, ''Strictures upon the Declaration of Independence''|obra=The Online Library of Liberty|allugamientu=Carmel|editorial=Liberty Fund|fecha=15 d'ochobre de 1776|fechaaccesu=6 de febreru de 2017}}</ref>{{harvnp|Armitage|2007|p=74}} que cuestionaba dellos aspeutos de la Declaración. Aseguró que la Revolución estauxunidense foi'l trabayu d'unos homes en caúna de les principales colonies» (''there were men in each of the principal Colonies'') que «nun teníen otra pretensión que la d'esixir la independencia» (''they could have no other pretence to a claim of independence'') y que finalmente la llograron al inducir a los súbditos bonu y lleal» (''good and loyal subjects'') a remontase.{{harvnp|Bailyn|1992|pp=155-156}} El folletu de Lind foi un ataque anónimu al conceutu de derechos naturales idealizáu por [[Jeremy Bentham]]; esta situación tamién se repitió na [[Revolución francesa]].{{harvnp|Armitage|2007|pp=79-80}} Los panfletos de Lind y Hutchinson cuestionaben por qué los esclavistes estauxunidenses nel Congresu proclamaron que «los homes son creaos iguales»{{refn|group=lower-alpha|name="iguales"|}} ensin lliberar a los sos esclavos.{{harvnp|Armitage|2007|pp=76-77}} William Whipple —un firmante de la Declaración que lluchara na guerra— lliberó al so esclavu Prince Whipple debíu los sos ideales revolucionarios. Nes décades de la posguerra, otros esclavistes tamién lliberaron a los sos esclavos.<ref name="Kolchin1993">{{cita llibru |idioma=en|nome=Peter|apellíos=Kolchin|títulu=American slavery, 1619–1877|allugamientu=Nueva York|editorial=Hill and Wang|añu=1993|isbn=978-0-809-02568-8|oclc=27266883|páxines=77-79, 81}}</ref> De 1790 a 1810, el porcentaxe de negros llibres nel Altu Sur aumentó de 1 ~% a 8.3 %.<ref name="Kolchin1993" /> Pa 1804 los estaos septentrionales aprobaren llexislaciones qu'abolieron gradualmente la esclavitú.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Painter|nome=Nell Irvin|añu=2006|títulu=Creating Black Americans: African-American history and its meanings, 1619 to the present|editorial=Oxford University Press|allugamientu=Nueva York|páxines=70-72|isbn=978-0-195-13756-9|oclc=57722517}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Wilson|nome=Theodore Brantner|títulu=The black codes of the South|serie=Southern historical publications|númberu=6|editorial=University of Alabama Press|allugamientu=Tuscaloosa|añu=1965|oclc=225610|páxina=15}}</ref> == Destín de les copies == La copia oficial foi la impresa'l 4 de xunetu de 1776 so la supervisión de Jefferson. Foi unviada a los estaos y al exércitu y reimpresa nos principales periódicos.{{harvnp|Boyd|1976|p=456}} La copia manuscrita» llixeramente distinta (amosada de primeres d'esti artículu) fíxose más tarde pa ser roblada polos miembros. Esta versión ye la que más se distribuyó nel sieglu XXI. Hai que tener en cuenta que les llinies de la introducción difieren ente los dos versiones.{{harvnp|Boyd|1976|p=456}} La copia de la Declaración que foi roblada pol Congresu conozse como la copia manuscrita o de [[pergamín]]. Probablemente foi escrita a mano con muncho curiáu pol secretariu [[Timothy Matlack]].<ref name="NARA-history" /> Un facsímil de 1823 convirtióse nel patrón de la mayoría de les reproducciones modernes, por cuenta de que el orixinal tuvo un malu caltenimientu del sieglu XIX.<ref name="NARA-history" />{{harvnp|Malone|1954|p=257}} En 1921, la custodia de la copia manuscrita foi tresferida del [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Departamentu d'Estáu]] a la [[Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos|Biblioteca del Congresu]], xuntu cola [[Constitución de los Estaos Xuníos]]. Dempués del [[ataque a Pearl Harbor|ataque xaponés a Pearl Harbor]] en 1941, los documentos fueron treslladaos a la bóveda fortificada de [[Fort Knox]] ([[Kentucky]]), onde permanecieron hasta 1944.{{harvnp|Malone|1954|p=263}} En 1952, la versión manuscrita nuevamente foi tresferida a los [[Archivos Nacionales y Alministración de Documentos de los Estaos Xuníos|Archivos Nacionales]] y agora ta n'exhibición permanente na «Rotonda de les Cartes de la Llibertá» (''Rotunda for the Charters of Freedom'') de dicha institución.<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.archives.gov/press/press-kits/charters.html#pressrelaese1|títulu=Charters of Freedom Re-encasement Project|serie=Press release|editorial=National Archives and Records Administration|ubicación=Washington D. C.|fecha=15 d'agostu de 2016|fechaaccesu=6 de febreru de 2017}}</ref> [[Ficheru:ArchivesRotunda.jpg|miniaturadeimagen|Rotonda de les Cartes de la Llibertá nel edificiu de los Archivos Nacionales.]]El documentu robláu pol Congresu y esibíu nos Archivos Nacionales sueli ser consideráu como la única Declaración d'Independencia, pero l'historiador Julian P. Boyd indicó que l'acta d'independencia —al igual que la [[Carta Magna]]— nun ye un solu documentu y consideraba que los volantes impresos por orde del Congresu tamién yeren testos oficiales.{{harvnp|Boyd|1976|p=453}} La Declaración foi publicada per primer vegada en formatu de volante la nueche del 4 de xunetu por John Dunlap en Filadelfia.<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.varsitytutors.com/earlyamerica/early-america-review/volume-11/preserving-documents-of-independence|títulu=Safety and happiness; the paradox of the Declaration of Independence|apellíos=Phillips|nome=Heather A|obra=Early America|volume=VII|númberu=4|allugamientu=Nueva York|editorial=Varsity Tutors|fechaaccesu=7 de febreru de 2017}}</ref><ref>{{cita web |idioma=en|apellíos=Widmer|nome=Ted|fecha=4 de xunetu de 2008|url=http://www.nytimes.com/2008/07/04/opinion/04widmer.html?_r=2&oref=slogin&oref=slogin|títulu=Looking for liberty|obra=[[The New York Times]]|allugamientu=Nueva York|editorial=The New York Times Company|issn=0362-4331|fechaaccesu=7 de febreru de 2017}}</ref> Dunlap imprimió alredor de 200 volantes, de los cualos 26 sobrevivieron. La 26ª copia foi afayada nos [[Archivos Nacionales del Reinu Xuníu|Archivos Nacionales británicos]] en 2009.<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/5727812/Rare-copy-of-United-States-Declaration-of-Independence-found-in-Kew.html|títulu=Rare copy of United States Declaration of Independence found in Kew|periódicu=The Daily Telegraph|editorial=Telegraph Media Group|ubicación=Londres|fecha=3 de xunetu de 2009|fechaaccesu=1 de xunetu de 2011}}</ref> En 1777, el Congresu encargó a Mary Katherine Goddard imprimir [[:file:Goddard broadside.jpg|un nuevu volante]] que enlistaba los firmantes de la Declaración, a diferencia del trabayu de Dunlap.<ref name="NARA-history" /><ref name="nps">{{cita publicación |idioma=en|nome=Ann Marie|apellíos=Dube|fecha=mayu de 1996|url=http://www.nps.gov/history/history/online_books/dube/inde2.htm|capítulu=The Declaration of Independence|títulu=A multitude of amendments, alterations and additions: the writing and publicizing of the Declaration of Independence, the Articles of Confederation, and the Constitution of the United States|editorial=[[Serviciu de Parques Nacionales|National Park Service]]|allugamientu=Filadelfia|oclc=44638441|fechaaccesu=1 de xunetu de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121108130901/http://www.nps.gov/history/history/online_books/dube/inde2.htm|fechaarchivu=8 de payares de 2012}}</ref> Inda esisten nueve copies del volante de Goddard y otros panfletos impresos polos estaos.<ref name="nps" /> Coles mesmes, caltuviéronse delles copies manuscrites tempranes y borradores de la Declaración. Jefferson guardó un borrador de cuatro páxina qu'a finales de la so vida llamó'l borrador orixinal» (''orixinal Rough draught'').{{harvnp|Boyd|1976|p=446}}<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/07/02/AR2010070205525.html|apellíos=Kaufman|nome=Mark|fecha=2 de xunetu de 2010|títulu=Jefferson changed 'subjects' to 'citizens' in Declaration of Independence|periódicu=[[The Washington Post]]|ubicación=Washington D. C.|editorial=Washington Post Co|issn=0740-5421|fechaaccesu=3 de xunetu de 2010}}</ref> Nun se sabe cuántos borradores escribió Jefferson antes d'este nin cuánto del testu foi apurríu por otros miembros del comité. En 1947, Boyd afayó un fragmentu d'un borrador más antiguu y cola lletra de Jefferson.{{harvnp|Boyd|1950|p=421}} Al igual que Adams, Jefferson unvió copies del documentu a los sos amigos, anque con llixeros cambeos.{{harvnp|Boyd|1950|p=421}} Mientres el procesu de redaición, Jefferson amosó'l borrador a Adams y Franklin y, posiblemente, a otros miembros del comité,{{harvnp|Boyd|1976|p=446}} que fixeron dellos cambeos adicionales. Por casu, Becker abarrunta que Franklin pudo ser responsable de camudar la frase orixinal de Jefferson «sostenemos como sagraes ya innegables estes verdaes» (''we hold these truths to be sacred and undeniable'') a «sostenemos como evidentes estes verdaes» (''we hold these truths to be self-evident'');{{harvnp|Becker|1970|p=142}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Peterson|nome=Merrill|títulu=Thomas Jefferson and the new nation: a biography|páxina=90|editorial=Oxford University Press|allugamientu=Nueva York|añu=1970|isbn=978-0-195-00054-2|oclc=66157}}</ref> sicasí, l'historiador Boyd cuestiona esta hipótesis de Becker.{{harvnp|Boyd|1950|pp=427-428}} Jefferson incorporó estos cambeos na copia presentada al Congresu en nome del comité'l 28 de xunu.{{harvnp|Boyd|1976|p=446}} [[Ficheru:Composition draft.jpg|miniaturadeimagen|Detalle del primer borrador conocíu de Jefferson.]]En 1823, Jefferson escribió una carta a Madison na que rellató'l procesu de redaición. Dempués de faer los cambeos al so borrador —como suxurió Franklin y Adams—, recordó: «Entós preparé una copia en llimpiu (''fair copy''), presentar al comité y, [depués] d'ellos, ensin alteriar, al Congresu» (''I then wrote a fair copy, reported it to the Committee, and from them, unaltered, to Congress'').{{harvnp|Maier|1997|p=100}} Esti testimoniu sigue ensin comprobase,{{harvnp|Becker|1970|p=139}} porque estos documentos se perdieron o destruyeron nel procesu d'impresión{{harvnp|Boyd|1950|pp=448-450}}{{refn|group=lower-alpha|Boyd postuló que si'l 4 de xunetu roblóse un documentu (daqué que pensó inverosímil) entós tratábase de la copia en llimpiu (''fair copy'') y, probablemente, foi suscrita solamente por Hancock y el secretariu del Congresu Continental, Charles Thomson.{{harvnp|Boyd|1950|pp=448-450}} }} o mientres los alderiques pa cumplir cola [[Artículu I de la Constitución de los Estaos Xuníos#Quinta Seición: Procedimiento|norma de confidencialidad del Congresu]].<ref name="Ritz1992">{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Ritz|nome=Wilfred J|url=http://journals.psu.edu/pmhb/article/view/44820/44541|títulu=From the ''Here'' of Jefferson's handwritten rough draft of the Declaration of Independence to the ''There'' of the printed Dunlap broadside|revista=Pennsylvania Magacín of History and Biography|volume=116|númberu=4|allugamientu=Filadelfia|editorial=Historical Society of Pennsylvania|mes=ochobre|añu=1992|páxines=499-512|issn=0031-4587|jstor=20092759|oclc=5543793532|suscripción=sí}}</ref>{{refn|group=lower-alpha|Ritz especuló que la copia en llimpiu foi unviada darréu a la imprenta, de cuenta que eses copies dexaríen que cada miembru del Congresu pudiera consultar el documentu mientres el discutiniu. Sicasí, según la hipótesis de Ritz, estes copies fueron destruyíes pa caltener el secretu.<ref name="Ritz1992" /> }} El 21 d'abril de 2017 anuncióse l'afayu d'una segunda copia manuscrita nun archivu de [[Sussex]]. Nomada «Declaración de Sussex» polos sos descubridores, difier de la copia de los Archivos Nacionales (qu'ellos denominen «Declaración de Matlack») porque les firmes na primera nun tán arrexuntaes por estaos. Nun hai rexistros de cómo llegó a [[Inglaterra]], pero'l descubridores suxuren que la aleatoriedad de les firmes ta rellacionada con una anéudota del signatario [[James Wilson (políticu)|James Wilson]], quien sostuviera firmemente que la Declaración «nun foi fecha polos estaos, sinón por tol pueblu».<ref>{{cita web |idioma=en|apellíos=Yuhas|nome=Alan|fecha=22 d'abril de 2017|url=http://www.theguardian.com/us-news/2017/apr/21/declaration-of-independence-sussex-england-rare|títulu=Rare parchment copy of US Declaration of Independence found in England|periódicu=[[The Guardian]]|ubicación=Londres|editorial=Guardian News and Media|fechaaccesu=27 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita web |idioma=en|nome1=Danielle|apellíos1=Allen|nome2=Emily|apellíos2=Sneff|url=http://declaration.fas.harvard.edu/resources/sussex-dec|títulu=The Sussex Declaration|obra=Declaration Resources Project|allugamientu=Cambridge|editorial=Universidá Harvard University|fechaaccesu=27 d'abril de 2017}}</ref> == Posteridá == La Declaración quedó abandonada nos años posteriores a la Revolución estauxunidense, yá que cumpliera'l so propósitu orixinal d'anunciar la independencia de los Estaos Xuníos.{{harvnp|Armitage|2007|pp=87-88}}{{harvnp|Maier|1997|pp=162, 168-169}} Les primeres celebraciones del [[Día de la Independencia de los Estaos Xuníos|Día de la Independencia]] ignorar en gran midida, al igual que los primeros acontecimientos de la Revolución. El ''fechu'' de proclamar la independencia consideróse importante, ente que el ''testu'' qu'anunciaba esti fechu atraxo poca atención.{{harvnp|McDonald|1999|pp=178–79}}{{harvnp|Maier|1997|p=160}} La Declaración escasamente yera mentada mientres los alderiques sobre la [[Constitución de los Estaos Xuníos]] y les sos pallabres nun fueron incorporaes nesi documentu.{{harvnp|Armitage|2007|p=92}} El borrador de la [[Declaración de Derechos de Virxinia]] de [[George Mason]] foi más influyente y la so redaición inspiró les idees centrales de les constituciones y lleis estatales en llugar que les pallabres de Jefferson.{{harvnp|Armitage|2007|p=90}}{{harvnp|Maier|1997|pp=165-167}} «En nengún d'estos documentos», concluyó Pauline Maier, «esiste dalguna evidencia de que la Declaración d'Independencia viviera na mente de los homes como una proclamación clásica de los principios políticos estauxunidenses».{{harvnp|Maier|1997|p=167}} === Inspiración n'otros países === Munchos líderes de la [[Revolución francesa]] almiraron l'acta d'emancipación estauxunidense,{{harvnp|Maier|1997|p=167}} pero tamién tuvieron interesaos nes nueves constituciones estatales d'esi país.{{harvnp|Armitage|2007|p=82}} La influencia y el conteníu de la [[Declaración de los Derechos del Home y del Ciudadanu]] (1789) surdió en gran parte de los ideales de la Revolución estauxunidense.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Georges|apellíos=Lefebvre|añu=2005|títulu=The coming of the French Revolution|editorial=[[Princeton University Press]]|allugamientu=Princeton|isbn=978-0-691-12188-8|oclc=58535945|páxina=212}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíu-editor1=Kopstein|nome-editor1=Jeffrey|apellíu-editor2=Lichbach|nome-editor2=Mark|añu=2000|títulu=Comparative politics: interests, identities, and institutions in a changing global order|editorial=Cambridge University Press|allugamientu=Nueva York|isbn=978-0-511-13265-0|oclc=63205038|páxina=72}}</ref> El so borradores principales fueron preparaos pol [[marqués de La Fayette]], que trabayara col so amigu Thomas Jefferson en París.<ref name="Fohlen1989">{{cita llibru |idioma=fr|nome=Claude|apellíos=Fohlen|títulu=-yos pères de la révolution américaine|allugamientu=París|editorial=Albin Michel|añu=1989|isbn=978-2-226-03664-3|oclc=319856243|páxines=234, 242}}</ref> Tamién s'incorporó'l llinguaxe de la Declaración de Derechos de Virxinia de George Mason.<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome-editor=George Athan|apellíu-editor=Billias|añu=2009|títulu=American constitutionalism heard round the world, 1776–1989: a global perspective|editorial=New York University Press|allugamientu=Nueva York|isbn=978-1-441-62177-1|oclc=436925958|páxina=92}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Dunn|nome=Susan|títulu=Sister revolutions: French lightning, american Light|allugamientu=Nueva York|editorial=Faber and Faber|isbn=978-0-571-19989-1|oclc=45012758|añu=1999|páxines=143-145}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Keith|apellíos=Baker|capítulu=The Idea of a Declaration of Rights|nome-editor=Dale K|apellíu-editor=van Kley|títulu=The French escurre of freedom: the Old Regime and the Declaration of Rights of 1789|añu=1997|allugamientu=Stanford|editorial=[[Stanford University Press]]|isbn=978-0-804-72806-5|oclc=655432179|páxines=154-196}}</ref>{{refn|group=lower-alpha|L'historiador Iain McLean indicó que Jefferson trabayó duru pa influyir na Declaración francesa y que La Fayette foi «la ferramienta ideal pa los intereses de Jefferson[,] a midida que [estos] ampliar del comerciu estauxunidense a la política francesa».<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíu-editor=Cogliano|nome-editor=Francis D|títulu=A companion to Thomas Jefferson|editorial=John Wiley and Sons|allugamientu=Somerset|isbn=978-1-444-34461-5|oclc=958543935|páxina=127}}</ref> }} Sicasí, anque'l preámbulu de la Declaración francesa inspirar nel de l'acta d'emancipación estauxunidense, inora'l derechu de «busca de la felicidá», esto ye, aquel que refier les nociones d'utilidá o [[interés públicu]]; per otru llau, dambos testos invoquen un [[derechu de rebelión|derechu a la insurrección]] contra gobiernos opresivos y potencies estranxeres tutelares.<ref name="Fohlen1989" /> Igualmente la Declaración influyó nel [[Imperiu rusu]], pos tuvo un impautu particular na [[revuelta decembrista]] y otru pensadores rusos.<ref name="Bolkhovitinov1999" /> L'historiador Nikolái Bolhovítinov concluyó que la Revolución estauxunidense «provocó una reaición negativa aguda de les clases dominantes» en Rusia y, probablemente, n'otros estaos europeos, como efeutu del duru golpe al Imperiu británicu. Sicasí, yera imposible falar de los cambeos na estructura política de Rusia, el potencial de la revolución o les llibertaes democrátiques mientres esti periodu.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Bolkhovitinov|nome=Nikolai N|títulu=Russia and the American Revolution|allugamientu=Tallahassee|editorial=The Diplomatic Press|añu=1976|páxines=62-75|isbn=978-0-910-51220-6|oclc=1959682}}</ref> Exemplu d'esto foi la prohibición de la distribución y traducción del documentu, una norma que tuvo vixente hasta la reforma política d'[[Alexandru II de Rusia|Alexandru II]].<ref name="Bolkhovitinov1999">{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Bolkhovitinov|nome=Nikolai N|títulu=The Declaration of Independence: a view from Russia|revista=The Journal of American History|allugamientu=Bloomington|editorial=Organization of American Historians|volume=85|númberu=4|añu=1999|jstor=2568261|issn=0021-8723|oclc=5545462412|páxines=1389-1398|suscripción=sí}}</ref> Según l'historiador David Armitage, la Declaración d'Independencia resultó ser bien espublizada internacionalmente —anque non como una proclamación de derechos humanos—{{harvnp|Armitage|2007|p=139}} y foi la primera d'un nuevu xéneru d'actes d'emancipación qu'anunció la creación de nuevos Estaos soberanos. Otros líderes franceses inspiráronse direutamente nel testu del documentu. El ''Manifiestu de la Provincia de Flandes'' (1790) foi la primer derivación estranxera de la Declaración;{{harvnp|Armitage|2007|p=113}} asina, apaecieron la [[acta de la Declaración d'Independencia de Venezuela|Declaración d'Independencia de Venezuela]] (1811), la [[Declaración d'Independencia de Liberia]] (1847), les proclamaciones de secesión de los [[Estaos Confederaos d'América]] (1860-1861) y la [[Proclamación d'Independencia de Vietnam]] (1945).{{harvnp|Armitage|2007|pp=120-135}} Estes faíen ecu de l'acta d'emancipación estauxunidense al anunciar la independencia d'un nuevu Estáu, ensin sofitar necesariamente la filosofía política del orixinal.{{harvnp|Armitage|2007|pp=104, 113}} Otros países utilizaron la Declaración como referencia o copiaron direutamente seiciones de la mesma. La llista inclúi la Declaración d'[[Haití]] del 1 de xineru de 1804 —en plena [[Revolución haitiana]]—,<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Matthewson|nome=Tim|añu=1996|títulu=Jefferson and the nonrecognition of Haiti|revista=Proceedings of the American Philosophical Society|allugamientu=Filadelfia|editorial=American Philosophical Society|volume=140|númberu=1|páxines=22-48|jstor=987274|issn=0003-049X|oclc=5546880666|suscripción=sí}}</ref> les [[Provincies Xuníes de la Nueva Granada]] (1811), la [[declaración d'independencia de l'Arxentina|Declaración d'Independencia d'Arxentina]] (1816), el [[Acta d'Independencia de Chile]] (1818), [[Costa Rica]] (1821), [[El Salvador]] (1821), [[Guatemala]] (1821), [[Hondures]] (1821), [[Acta d'Independencia del Imperiu Mexicanu|Méxicu]] (1821), [[Nicaragua]] (1821), [[Perú]] (1821), [[guerra de la Independencia de Bolivia|Bolivia]] (1825), [[Uruguái]] (1825), [[Ecuador]] (1830), [[Colombia]] (1831), [[Paraguái]] (1842), [[República Dominicana]] (1844), la [[República de Texas|Declaración d'Independencia de Texas]] (marzu de 1836),<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos1=Roberts|nome1=Randy|apellíos2=Olson|nome2=James S|añu=2001|títulu=A line in the sand: The Alamo in blood and memory|editorial=The Free Press|allugamientu=Nueva York|isbn=0-684-83544-4|oclc=45080113|páxina=145}}</ref> la [[República de California]] (xunetu de 1836),<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Walker|nome=Dale L|añu=1999|títulu=Bear Flag Rising: the conquest of California, 1846|allugamientu=Nueva York|editorial=Macmillan|isbn=0-312-86685-2|oclc=40891097|páxines=138-139}}</ref> [[Declaración d'Independencia d'Hungría|Hungría]] (1849), [[Declaración d'Independencia de Nueva Zelanda|Nueva Zelanda]] en 1835 y [[Declaración d'Independencia de Checoslovaquia|Checoslovaquia]] (1918). La [[Declaración Unillateral d'Independencia de Rodesia]] (ratificada en payares de 1965) basóse tamién na estauxunidense; sicasí, omite frases como «los homes son creaos iguales» y el consentimientu de los gobernaos».<ref name="sahj" /><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Palley|nome=Claire|añu=1966|títulu=The constitutional history and law of Southern Rhodesia 1888–1965, with special reference to imperial control|allugamientu=Oxford|editorial=Clarendon Press|páxina=750|oclc=406157}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Hillier|nome=Tim|añu=1998|títulu=Sourcebook on public international law|ubicación=Londres|editorial=Cavendish Publishing|páxina=207|isbn=1-85941-050-2|oclc=38885108}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Gowlland-Debbas|nome=Vera |añu=1990|títulu=Collective responses to illegal acts in international law: United Nations action in the question of Southern Rhodesia|serie=Llegal aspects of international organization|númberu=11|allugamientu=Leiden|editorial=Martinus Nijhoff Publishers|páxina=71|isbn=0-7923-0811-5|oclc=21600467}}</ref> La declaración de secesión de Carolina del Sur (avientu de 1860) tamién menta l'acta d'emancipación de los Estaos Xuníos, anque —como la de Rodesia— omite «los homes son creaos iguales» y el consentimientu de los gobernaos».<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Jaffa|nome=Harry V|enllaceautor=Harry V. Jaffa|añu=2000|títulu=A new birth of freedom: Abraham Lincoln and the coming of the Civil War|editorial=Rowman and Littlefield Publishers|allugamientu=Lanham|páxina=231|isbn=978-0-847-69952-0|oclc=43894284}}</ref> === Resurdimientu del interés === Nos Estaos Xuníos, l'interés na Declaración alicó na década de 1790 cola apaición de los primeres [[partíu políticu|partíos políticos]].{{harvnp|McDonald|1999|p=172}} A lo llargo de la década de 1780, pocos estauxunidenses conocíen o s'esmolecíen sobre quién redactó l'acta,{{harvnp|McDonald|1999|pp=172, 179}} pero na siguiente década los «[[Partíu Demócrata-Republicanu (Estaos Xuníos)|republicanos jeffersonianos]]» buscaron ventaya política sobre los sos rivales —los [[Partíu Federalista|federalistes]]— al promover la importancia de la Declaración y de Jefferson como'l so autor.{{harvnp|McDonald|1999|p=179}}{{harvnp|Maier|1997|pp=168-171}} Los federalistes respondieron cuestionando l'autoría o orixinalidá de Jefferson y enfatizaron que la independencia foi declarada por tol Congresu y Jefferson yera tal solo un miembru del comité de redaición. Coles mesmes, aportunaron en que la proclamación en sí —na cual el federalista John Adams desempeñara un papel importante— yera más importante que'l documentu que lu anunciaba.{{harvnp|McDonald|1999|pp=180-184}}{{harvnp|Maier|1997|p=171}} Sicasí, esti puntu de vista perdió fuercia —al igual que'l mesmu Partíu Federalista— y en poco tiempu la proclamación d'independencia convertir en sinónimu de l'acta escrita.{{harvnp|Maier|1997|pp=175-178}} [[Ficheru:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|miniaturadeimagen|350px|La [[Declaración d'Independencia (John Trumbull)|famosa pintura]] de [[John Trumbull]] ye identificada equivocadamente como una representación de la firma de la Declaración, pero en realidá amuesa al [[Comité de los Cinco|comité de redaición]] presentando'l so trabayu al Congresu.{{harvnp|Wills|1978|p=348}} ]]Una reconocencia menos partidista de la Declaración surdió nos años posteriores a la [[guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812|guerra de 1812]], debíu al creciente nacionalismu y un anováu interés pola historia de la Revolución.{{harvnp|Maier|1997|pp=175-178}}{{harvnp|Detweiler|1962|pp=571-572}} En 1817, el Congresu comisionó a [[John Trumbull]] la [[Declaración d'Independencia (John Trumbull)|pintura sobre la sesión del 28 de xunu de 1776]], que tuvo n'exhibición en delles ciudaes antes de ser instalada permanentemente nel [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu federal]].{{harvnp|Detweiler|1962|p=572}}{{harvnp|Maier|1997|p=175}} Les pintures conmemorativas más tempranes tamién apaecieron nesti tiempu y ufiertaron a los ciudadanos la so primer visión del documentu robláu.{{harvnp|Detweiler|1962|p=572}}{{harvnp|Maier|1997|pp=175-176}}{{harvnp|Wills|1978|p=324}} Les biografíes coleutives de los firmantes publicar por primer vegada na década de 1820,{{harvnp|Maier|1997|p=176}} daqué a lo que Garry Wills llamó «cultu de los firmantes».{{harvnp|Wills|1978|p=90}} Nos años siguientes, publicáronse más histories sobre la redaición y firma del documentu.{{harvnp|Armitage|2007|p=93}} A pesar que resurdió l'interés na Declaración, les seiciones consideraes primordiales en 1776 yá nun yeren relevantes: l'anunciu de la independencia de los Estaos Xuníos y les 25 quexes contra'l rei Jorge III. Sicasí, el segundu párrafu yera válidu inclusive dempués del fin de la guerra d'independencia, pos contién un discursu de verdaes evidentes y derechos inalienables.{{harvnp|Armitage|2007|p=93}} La Constitución y la [[Carta de Derechos de los Estaos Xuníos|Carta de Derechos]] escarecíen d'estenses esposiciones sobre derechos ya igualdá, lo cual fizo que los grupos defensores d'eses reivindicaciones volver a l'acta d'emancipación buscando sofitu.{{harvnp|Maier|1997|pp=196-197}} A partir de la década de 1820, emitiéronse variaciones de la Declaración en pro de los derechos de los trabayadores, llabradores, muyeres y otros.{{harvnp|Maier|1997|p=197}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome-editor=Philip S|apellíu-editor=Foner|títulu=We, the other people: alternative Declarations of Independence by llabor groups, farmers, woman's rights advocates, socialists, and blacks, 1829–1975|allugamientu=Urbanu|editorial=University of Illinois Press|añu=1976|isbn=978-0-252-00623-4|oclc=2137154|páxines=12-37}}</ref> Por casu, en 1848 la [[Convención de Seneca Falls]] sobre los [[derechos de la muyer]] [[Declaración de Seneca Falls|declaró que «los homes y muyeres son creaos iguales»]].{{harvnp|Maier|1997|p=197}}{{harvnp|Armitage|2007|p=95}} === La esclavitú y «los homes son creaos iguales» === L'aparente contradicción ente l'afirmación «los homes son creaos iguales»{{refn|group=lower-alpha|name="iguales"|Esta frase foi considerada como una declaración inmortal» (pol senador Lyman Trumbull, 1813-1896)<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=John Wynne|apellíos=Jeudwine|títulu=Pious phrases in politics; an examination of some popular catchwords, their misuse and meaning|ubicación=Londres|editorial=P.S. King & Son|añu=1919|páxina=27|oclc=25016228}}</ref> y «quiciabes [la] única frase» del periodu revolucionariu con gran «importancia continua».<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Greene|nome=Jack P|títulu=All men are created equal: some reflections on the character of the American Revolution|allugamientu=Oxford|editorial=Clarendon Press|añu=1976|isbn=978-0-199-51509-7|oclc=4932050|páxina=5}}{{cita|Perhaps no single phrase from the Revolutionary yera has had such continuing importance in American public life as the dictum 'all men are created equal'.}}</ref> }} y l'esistencia del [[esclavitú nos Estaos Xuníos|aparatu esclavista]] foi bien aldericada nos círculos políticos ya intelectuales cuando la Declaración publicar por primer vegada. Como se mentó enantes, Jefferson incluyera un párrafu nel so borrador inicial que señalaba enérxicamente'l papel de Gran Bretaña en tratar d'esclavos, pero foi esaniciáu de la versión final;{{harvnp|Boyd|1950|pp=417-418}}{{harvnp|Maier|1997|pp=146-50}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=David Brion|apellíos=Davies|títulu=Was Thomas Jefferson an authentic enemy of slavery?|allugamientu=Oxford|editorial=Clarendon Press|añu=1970|páxina=6|oclc=220565129}}</ref> sicasí, esti políticu foi un importante esclavista en Virxinia y posesor de cientos d'esclavos.<ref>{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Cohen|nome=William|títulu=Thomas Jefferson and the problem of slavery|revista=Journal of American History|allugamientu=Bloomington|editorial=Organization of American Historians|volume=56|númberu=3|añu=1969|páxines=503-526|jstor=1904203|issn=0021-8723|oclc=808022551}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Ira|apellíos=Berlin|títulu=Many thousands gone: the first two centuries of slavery in North America|editorial=Belknap Press/Harvard University Press|allugamientu=Cambridge|añu=1998|páxines=7-13|isbn=978-0-674-81092-1|oclc=38966102}}</ref>{{harvnp|Armitage|2007|p=76}} Refiriéndose a esta aparente incoherencia, l'abolicionista inglés [[Thomas Day]] escribió nuna misiva de 1776: «Si hai una cosa verdaderamente risible na naturaleza ye un patriota estauxunidense, que robla resoluciones d'independencia con una mano y cola otra empuña un llátigu sobre los sos esclavos asustaos».{{harvnp|Armitage|2007|p=77|ps={{cita|If there be an object truly ridiculous in nature, it is an American patriot, signing resolutions of independency with the one hand, and with the other brandishing a whip over his affrighted slaves.}} }} Nel sieglu XIX, la Declaración adquirió un significáu especial pal movimientu [[abolicionismu|abolicionista]]. L'historiador Bertram Wyatt-Brown argumentó que «los abolicionistes tendíen a interpretar la Declaración d'Independencia como un documentu teolóxicu y políticu».<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Wyatt-Brown|nome=Bertram|títulu=Lewis Tappan and the evangelical war against slavery|allugamientu=Cleveland|editorial=Press of Case Western Reserve University|añu=1969|páxina=287|isbn=0-8295-0146-0|oclc=1067}}</ref> Los líderes abolicionistes Benjamin Lundy y [[William Lloyd Garrison]] adoptaron les roques ximielgues» de «la [[Biblia]] y la Declaración d'Independencia» como pilastres de les sos filosofíes. «Mientres esista una sola copia de la Declaración d'Independencia, o de la Biblia, na nuesa tierra», escribió Garrison, «nun nos vamos desesperar».<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Mayer|nome=Henry|títulu=All on fire: William Lloyd Garrison and the abolition of slavery|allugamientu=Nueva York|editorial=St. Martin's Press|añu=1998|isbn=0-312-18740-8|oclc=38989781|páxines=53, 115}}</ref> Pa los abolicionistes radicales como Garrison, la parte más importante de l'acta d'emancipación foi la so afirmación del derechu a la revolución. Garrison pidió la destrucción del gobiernu so la Constitución y la creación d'un nuevu Estáu d'alcuerdu a los principios de la Declaración.{{harvnp|Maier|1997|pp=198-199}} Siguiendo esta llinia, l'historiador Joseph A. Ellis concluyó qu'en 1787 la xeneración de la guerra revolucionaria formara un gobiernu de poderes llindaos que trató d'encarnar l'ideal del Congresu Continental, pero «cargáu col únicu legáu que desafió los principios de 1776»: la esclavitú humana.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Ellis|nome=Joseph A|añu=1996|títulu=American sphinx: the character of Thomas Jefferson|editorial=Alfred A. Knopf|allugamientu=Nueva York|isbn=978-0-679-76441-0|oclc=38954501|páxina=265}}{{cita|[T]he idea of prohibiting the extension of slavery into the western territories could more readily be seen as a fulfillment rather than a repudiation of the American Revolution, indeed as the fulfillment of Jefferson's early vision of an expansive republic populated by independent farmers unburdened by the one legacy that defied the principles of 1776 [slavery].}}</ref> La polémica sobre almitir más [[estaos llibres y estaos esclavistes|estaos proesclavistas]] na Unión coincidió cola creciente valoración de l'acta d'emancipación. El primer gran alderique públicu sobre la esclavitú y la Declaración tuvo llugar mientres el [[compromisu de Misuri]] de 1819 a 1821.{{harvnp|Detweiler|1962|p=598}} Los congresistes antiesclavistas manifestaron que'l llinguaxe de l'acta señalaba que, en principiu, los [[Padres fundadores de los Estaos Xuníos|padres fundadores]] opunxérense a la esclavitú, polo que nun se debía dexar la esistencia d'estaos esclavistes nel país.{{harvnp|Detweiler|1962|p=604}} Los congresistes proesclavistas —encabezaos pol senador Nathaniel Macon (Carolina del Norte)— respondieron que la Declaración nun yera parte de la Constitución y, arriendes d'ello, nun tenía relevancia a la cuestión.{{harvnp|Detweiler|1962|p=605}} Esto provocó una cisma ideolóxicu nel [[Partíu Demócrata-Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Demócrata-Republicanu]] años dempués: los republicanos jeffersonianos del norte acoyeron el legáu antiesclavista, mientres los sos colegues sureños arrenunciaron a la opinión [[igualitarismu|igualitaria]] del documentu.<ref>{{cita publicación |idioma=en|apellíos=Wilentz|nome=Sean|mes=setiembre|añu=2004|títulu=Jeffersonian democracy and the origins of political antislavery in the United States: the Missouri Crisis revisited|revista=Journal of the Historical Society|allugamientu=Boston|editorial=Historical Society|volume=4|númberu=3|doi=10.1111/j.1529-921X.2004.00105.x|issn=1529-921X|oclc=4658577326|páxines=375-401|suscripción=sí}}</ref> Col movimientu antiesclavista ganando impulsu, el defensores de la esclavitú —ente ellos [[John Randolph]] y [[John C. Calhoun]]— aseveraron que la frase de la Declaración «los homes son creaos iguales» yera falsa o que, siquier, nun s'aplicaba a los afroamericanos.{{harvnp|Maier|1997|p=199}}{{harvnp|Bailyn|1992|p=246}} Por casu, mientres l'alderique sobre la [[llei de Kansas-Nebraska]] en 1853, el senador John Pettit (Indiana) dixo que la frase nun yera una verdá evidente», sinón una mentira evidente».{{harvnp|Maier|1997|p=200}} El opositores de la llei —[[Salmon P. Chase]], [[Benjamin Wade]] y otros— defendieron la Declaración y, lo qu'ellos consideraben, los sos principios antiesclavistas.{{harvnp|Maier|1997|pp=200-201}} === Interpretación de Lincoln === [[Ficheru:Abraham Lincoln by Von Schneidau, 1854.jpg|miniaturadeimagen|upright=.75|[[Abraham Lincoln]] (Von Schneidau, 1854).]]La rellación de la Declaración cola esclavitú foi retomada en 1854 por [[Abraham Lincoln]], un excongresista pocu conocíu qu'idolatraba a los padres fundadores.{{harvnp|Maier|1997|pp=201-202}} Lincoln pensó que l'acta d'emancipación espresaba los principios más sublimes de la Revolución estauxunidense y que los precursores de la Declaración y la Constitución toleraren la esclavitú cola mira de que finalmente se debilitaría.<ref name="McPherson1991" /> Coles mesmes, dedució que si la Unión legitimaba la espansión de la esclavitú na llei de Kansas-Nebraska taría refugándose los fundamentos de la revolución. Nel so discursu de [[Peoria (Illinois)|Peoria]] (ochobre de 1854), Lincoln dixo:<ref name="McPherson1991" /> {{cita|Nearly eighty years ago we began by declaring that all men are created equal; but now from that beginning we have run down to the other declaration, that for some men to enslave others is a "sacred right of self-government"… Our republican robe is soiled and trailed in the dust… Let us repurify it. Let us re-adopt the Declaration of Independence, and with it, the practices, and policy, which harmonize with it… If we do this, we shall not only have saved the Union: but we shall have saved it, as to make, and keep it, forever worthy of the saving.|col2=Fai cuasi ochenta años empezamos declarando que los homes son creaos iguales; pero agora dende esi principiu corrimos a la otra declaración, que pa dellos homes esclavizar a otros ye un derechu sagráu d'autogobiernu”. [...] El nuesu mantu republicanu ta puercu y arrastráu nel suelu. [...] Vamos a readoptar la Declaración d'Independencia y, con ella, les práutiques y polítiques qu'harmonicen con ella. [...] Si faemos esto, non solo salvaríamos a la Unión: sinón que la protexeríamos, según creáu y calteníu, per siempres digna de salvación.}} El significáu de la Declaración foi una tema recurrente nos famosos bancies ente Lincoln y [[Stephen A. Douglas]] en 1858. Douglas sostuvo que la frase «los homes son creaos iguales» na Declaración referíase namái a los homes blancos. Amás, infirió que'l propósitu fuera xustificar a cencielles la independencia de los Estaos Xuníos y nun proclamar la igualdá de dalguna raza inferior o degradada».{{harvnp|Maier|1997|pp=204-205}} Al contrariu, Lincoln respondió que'l llinguaxe de la Declaración yera deliberadamente universal y estableció un nivel moral superior al que la república estauxunidense tenía d'aspirar: «Pensé que la Declaración contempló la meyora progresiva na condición de los homes perdayuri».{{harvnp|Maier|1997|pp=204-205}} Mientres el séptimu y últimu alderique con Douglas n'[[Alton (Illinois)|Alton]] (15 d'ochobre de 1858), Lincoln dixo:<ref>{{cita web |idioma=en|urlcapítulo=http://www.bartleby.com/251/pages/page415.html|capítulu=Last joint alderique, at Alton: Mr. Lincoln's Reply (October 15, 1858)|títulu=Abraham Lincoln (1809–1865): political alderiques between Lincoln and Douglas 1897|añu-orixinal=1897|añu=2000|allugamientu=Cleveland|editorial=Burrows Bros|páxina=415|oclc=55997755|fechaaccesu=26 de xineru de 2013}}</ref> {{cita|I think the authors of that notable instrument intended to include all men, but they did not mean to declare all men equal in all respects. They did not mean to say all men were equal in color, size, intellect, moral development, or social capacity. They defined with tolerable distinctness in what they did consider all men created equal—equal in "certain inalienable rights, among which are life, liberty, and the pursuit of happiness." This they said, and this they meant. They did not mean to assert the obvious untruth that all were then actually enjoying that equality, or yet that they were about to confer it immediately upon them. In fact, they had no power to confer such a boon. They meant simply to declare the right, so that the enforcement of it might follow as fast as circumstances should permit. They meant to set up a standard maxim for free society which should be familiar to all, constantly looked to, constantly labored for, and even, though never perfectly attained, constantly approximated, and thereby constantly spreading and deepening its influence, and augmenting the happiness and value of life to all people, of all colors, everywhere.|col2=Creo que los autores d'esi notable preséu pretendíen incluyir a tolos homes, pero nun pretendíen declarar a los homes iguales en tolos aspeutos. Nun queríen dicir que los homes fueren iguales en color, tamañu, intelectu, desenvolvimientu moral o capacidá social. Definíen con tolerable claridá lo qu'ellos consideraben homes iguales en “ciertos derechos inalienables, ente los cualos tán la vida, la llibertá y la busca de la felicidá”. Esto dixeron y esto pretendieron. Nun queríen afirmar la falsedá evidente de que toos esfrutaben d'esa igualdá o de que taben a puntu de conferila darréu. Ello ye que nun teníen poder pa otorgar tal beneficiu. A cencielles pretendieron declarar el derechu, a manera que la so aplicación pudiera siguir tan rápido como les circunstancies dexar. Ellos deseyaben establecer un modelu cimeru pa la sociedá llibre, que tendría de ser conocíu pa cualesquier, costantemente buscáu, costantemente trabayáu y[,] inclusive, anque nunca perfectamente alcanzáu, costantemente averáu, y polo tanto estendiendo y afondando costantemente la so influencia y aumentando la felicidá y el valor de la vida pa les persones de tolos colores en cualesquier parte [del mundu].}} Según Pauline Maier, la interpretación de Douglas yera exacta históricamente, pero la opinión de Lincoln finalmente prevaleció: «En manes de Lincoln, la Declaración d'Independencia convirtióse [por] primer[a vegada] y primero de too nun documentu vivu» con «un conxuntu de metes a realizase al traviés del tiempu».{{harvnp|Maier|1997|p=207}} {{caxa de cita|[T]here is no reason in the world why the negro is not entitled to all the natural rights enumerated in the Declaration of Independence, the right to life, liberty, and the pursuit of happiness. I hold that he is as much entitled to these as the white man.{{despintar|estilocabecera=background:White;text-align:center;|cabecera=Traducción|conteníu=[N]o hai razón nel mundu [por que] el negru nun tenga accesu a los derechos naturales numberaos na Declaración d'Independencia[:] el derechu a la vida, la llibertá y la busca de la felicidá. Aportuno en que tien de cuntar colos mesmos derechos que l'home blancu.}}|Abraham Lincoln (1858).{{harvnp|Wills|1978|p=100}} }}Al igual que [[Daniel Webster]], James Wilson y [[Joseph Story]] primero que él, Lincoln argumentó que l'acta d'emancipación yera un documentu fundacional de los Estaos Xuníos y que esto tenía importantes implicaciones na interpretación de la Constitución, que foi ratificada más d'una década dempués de la Declaración.{{harvnp|Wills|1978|pp=129-131}} La Constitución nun emplega la pallabra «igualdá/equidad» (''equality''), pero Lincoln creyó que'l conceutu de que «los homes son creaos iguales» siguía siendo una parte de los principios fundacionales de la nación.{{harvnp|Wills|1978|p=145}} Espresó esti pensamientu na oración inicial de la so [[discursu de Gettysburg]] (1863): «Cuatro veintena y siete años tras [esto ye, en 1776] los nuesos padres producieron, sobre esti continente, una nueva nación, concebida na llibertá y dedicada a la proposición de que los homes son creaos iguales».<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Boritt|nome=Gabor|títulu=The Gettysburg gospel: the Lincoln speech that nobody knows|allugamientu=Nueva York|editorial=Simon and Schuster|añu=2006|isbn=978-0-743-28820-0|oclc=71126922|páxina=113}}</ref> El puntu de vista de Lincoln aportó a influyente y convirtióse nuna guía moral pa interpretar la Constitución. En 1992, Garry Wills concluyó que «pa la mayoría de les persones, agora la Declaración significa lo que Lincoln díxonos que significa, como una manera de correxir la mesma Constitución ensin baltala».{{harvnp|Wills|1978|p=147}} Los almiradores de Lincoln —como [[Harry V. Jaffa]]— emponderaron esta promoción.{{harvnp|Wills|1978|pp=145-146}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Harry V|apellíos=Jaffa|capítulu=The case for Lincoln|títulu=Crisis of the house divided|añu-orixinal=1959|añu=2009|ubicación=Chicago|editorial=The University of Chicago Press|isbn=0-226-11158-X|oclc=899007608|páxines=275-406}}</ref> Sicasí, los críticos —en particular Willmoore Kendall y Mel Bradford— manifestaron que Lincoln amplió peligrosamente les competencies del gobiernu nacional y violó los derechos de les entidaes federaes por tratar de proyeutar la Declaración na Constitución.{{harvnp|Wills|1978|pp=145-146}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome1=Willmoore|apellíos1=Kendall|nome2=George W|apellíos2=Carey|títulu=The basic symbols of the American political tradition|añu=1995|añu-orixinal=1970|ubicación=Washington D. C.|editorial=Catholic University of America Press|páxina=84-85, 88-95|isbn=0-813-20826-2|oclc=941499439}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|nome=Melvin Y|apellíos=Bradford|urlcapítulo=http://www.mmisi.org/ma/20_01/bradford.pdf|capítulu=The heresy of equality: Bradford replies to Jaffa|nome-editor=George A|apellíu-editor=Panichas|títulu=Modern age, the first twenty-five years: a selection|allugamientu=Indianápolis|editorial=LibertyPress|añu=1988|isbn=978-0-865-97061-8|oclc=17731149|páxines=287-306}}</ref> === Declaración de Seneca Falls === En xunetu de 1848, la primer convención de derechos de la muyer —la [[Convención de Seneca Falls]]— celebrar n'[[Seneca Falls (villa)|esa llocalidá]] de Nueva York y foi entamada por [[Elizabeth Cady Stanton]], [[Lucretia Mott]], Mary Ann M'Clintock y Jane Hunt. Nel so «[[Declaración de Seneca Falls|Declaración de Sentimientos]]» (''Declaration of Sentiments'') —inspirada na acta d'emancipación—,<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Isenberg|nome=Nancy|títulu=Sex and citizenship in antebellum America|editorial=University of North Carolina Press|allugamientu=Chapel Hill|añu=1998|páxines=3-4|isbn=0-8078-2442-9|oclc=45843971}}</ref> los miembros de la convención esixíen igualdá social y política pa les muyeres y mentaron una llista d'agravios contra elles, similar a les acusaciones contra Jorge III.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Wellman|nome=Judith|títulu=The road to Seneca Falls: Elizabeth Cady Stanton and the first women's rights convention|editorial=University of Illinois Press|allugamientu=Urbanu|añu=2004|isbn=0-252-02904-6|oclc=811409112|páxina=192}}</ref> El so lema yera «los homes ''y muyeres'' son creaos iguales» (''all men ''and women'' are created equal'') y la convención esixía l'accesu al [[sufraxu]] pa les muyeres. El movimientu cuntó col sofitu de William Lloyd Garrison y [[Frederick Douglass]].<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Norton|nome=Mary Beth|títulu=A people and a nation|edición=Octava|allugamientu=Boston|editorial=Wadsworth|añu=2010|isbn=0-547-17558-2|oclc=423395072|páxina=301}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=en|títulu=Frederick Douglass on women's rights|nome-editor=Philip S|apellíu-editor=Foner|allugamientu=Nueva York|editorial=Da Capo Press|añu-orixinal=1976|añu=1992|páxines=49-51|isbn=978-0-306-80489-2|oclc=26012485}}</ref> {{imaxe múltiple|títulu=Diseño conmemorativos del bicentenariu de los Estaos Xuníos (1976)|direición=vertical|semeya1=Eisenhower dollar.jpg|semeya2=US $2 bill reverse series 2003 A.jpg|testu1=Adversu y aviesu d'un dólar de Eisenhower (tipu II), acuñáu mientres el [[bicentenariu de los Estaos Xuníos]].|testu2=Parte posterior del [[billete de dos dólares d'Estaos Xuníos]].}} === Na cultura popular === L'aprobación de la Declaración d'Independencia foi dramatizada nuna escena del [[musical]] ''1776'' —ganadora del [[Premios Tony|premiu Tony]]— y na película de 1972 del mesmu nome,<ref>{{cita llibru |idioma=en|nome-editor=Peter C|apellíu-editor=Rollins|títulu=The Columbia companion to American history on film|editorial=[[Columbia University Press]]|allugamientu=Nueva York|añu=2004|isbn=0-231-11222-X|oclc=213304740|páxina=154}}</ref> según na miniserie de televisión ''[[John Adams (miniserie)|John Adams]]'' (2008),<ref>{{cita web |idioma=en|apellíos=Stanley|nome=Alessandra|fecha=14 de marzu de 2008|url=http://www.nytimes.com/2008/03/14/arts/television/14adam.html|títulu=Blowhard, patriot, president|obra=The New York Times|allugamientu=Nueva York|editorial=The New York Times Company|issn=0362-4331|fechaaccesu=27 d'abril de 2017}}</ref> ganadora de cuatro [[Premiu Globu d'Oru|Globu d'Oru]] y trelce [[Premios Emmy|Emmy]]. En 1971, la Declaración convertir nel primer testu digitalizado de [[Michael Hart]], inventor del [[llibru electrónicu]] y fundador del [[Proyeutu Gutenberg]].<ref>{{cita web |idioma=en|apellíos=Flood|nome=Alison|fecha=8 de setiembre de 2011|url=http://www.theguardian.com/books/2011/sep/08/michael-hart-inventor-ebook-dies|títulu=Michael Hart, inventor of the ebook, dies aged 64|periódicu=The Guardian|ubicación=Londres|editorial=Guardian News and Media|fechaaccesu=9 de febreru de 2017}}</ref> En 1984, el monumentu a los 56 signatarios de la Declaración inaugurar nos ''Constitution Gardens'' de la [[National Mall|Escampada Nacional]] en Washington D. C., onde les firmes de los firmantes tán tallaes en piedra colos sos nomes, llugares de residencia y ocupaciones.<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://www.nps.gov/foju/upload/take2.pdf|títulu=Memorial to the 56 Signers of the Declaration of Independence|editorial=National Park Service|ubicación=Washington D. C.|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120907075626/http://www.nps.gov/foju/upload/take2.pdf|fechaarchivu=7 de setiembre de 2012}}</ref> La ''[[Declaración d'Independencia (John Trumbull)|Declaración d'Independencia]]'' ([[John Trumbull]], 1819), una pintura que cuelga na Rotonda del Capitoliu de los Estaos Xuníos, apaez nel envés del [[billete de dos dólares d'Estaos Xuníos|billete de dos dólares]] (1976). Dacuando l'oliu descríbese incorreutamente como la firma de la Declaración, pero en realidá amuesa al [[Comité de los Cinco|comité de redaición de cinco miembros]] presentando'l so proyeutu al Congresu —eventu que tuvo llugar el 28 de xunu de 1776— y non la firma del documentu, qu'asocedió díes más tarde.<ref>{{cita publicación |idioma=en|nome=John|apellíos=Hazelton|títulu=The Historical Value of Trumbull's "Declaration of Independence"|url=http://archive.org/stream/jstor-20085368/20085368|revista=Pennsylvania Magacín of History and Biography|volume=31|númberu=1|allugamientu=Filadelfia|editorial=Historical Society of Pennsylvania|mes=xineru|añu=1907|issn=0031-4587|oclc=5543718742|jstor=20085368|páxines=30-42}}</ref> En 2014 inauguróse l'edificiu [[One World Trade Center]] nel [[Lower Manhattan|So Manhattan]], con un altor de 1776 [[pie (unidá)|pies]] (541 [[metru|m]]) pa conmemorar l'añu en que se robló l'acta d'emancipación.<ref>{{cita web |idioma=en|url=http://edition.cnn.com/2013/05/10/us/new-york-world-trade-center-spire/index.html?hpt=hp_abar_wknd|títulu=Crews finish installing World Trade Center spire|obra=[[CNN]]|fecha=10 de mayu de 2013|allugamientu=Atlanta|editorial=Time Warner|fechaaccesu=9 de febreru de 2017}}</ref> == Notes == {{llistaref|group=lower-alpha|2}} == Referencies == {{llistaref|anchu=25em}} == Bibliografía consultada == * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Armitage|nome=David|títulu=The Declaration of Independence: a global history|allugamientu=Cambridge|editorial=Harvard University Press|añu=2007|isbn=978-0-674-02282-9|oclc=71173909}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Bailyn|nome=Bernard|enllaceautor=Bernard Bailyn|títulu=The ideological origins of the American Revolution|añu-orixinal=1967|allugamientu=Cambridge|editorial=Harvard University Press|añu=1992|isbn=0-674-44302-0|oclc=823862400}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Becker|nome=Carl|títulu=The Declaration of Independence: a study in the history of political ideas|añu-orixinal=1922|allugamientu=Nueva York|editorial=Vintage Books|añu=1970|isbn=0-394-70060-0|oclc=3225463}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíu-editor=Boyd|nome-editor=Julian P|títulu=1760–1776|serie=The Papers of Thomas Jefferson|volume=I|editorial=Princeton University Press|allugamientu=Princeton|añu=1950|oclc=311423435}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=Boyd|nome=Julian P|url=http://journals.psu.edu/pmhb/article/view/43289/43010|títulu=The Declaration of Independence: the mystery of the lost orixinal|revista=Pennsylvania Magacín of History and Biography|volume=100|númberu=4|allugamientu=Filadelfia|editorial=Historical Society of Pennsylvania|mes=ochobre|añu=1976|páxines=438-467|issn=0031-4587|jstor=20091099|oclc=702332853|suscripción=sí}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Boyd|nome=Julian P|títulu=The Declaration of Independence: the evolution of the text|añu-orixinal=1945|nome-editor=Gerard W|apellíu-editor=Gawalt|editorial=University Press of New England|allugamientu=Charlottesville|añu=1999|isbn=0-8444-0980-4|oclc=70741589}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Burnett|nome=Edward Cody|títulu=The Continental Congress|allugamientu=Nueva York|editorial=Norton|añu=1941|oclc=425177}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos1=Christie|nome1=Ian R|nome2=Benjamin W|apellíos2=Labaree|títulu=Empire or independence, 1760–1776: a British-American dialogue on the coming of the American Revolution|allugamientu=Nueva York|editorial=Norton|añu=1976|isbn=978-0-393-05556-6|oclc=2195456}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=Detweiler|nome=Philip F|títulu=Congressional alderique on slavery and the Declaration of Independence, 1819–1821|revista=American Historical Review|ubicación=Washington D. C.|editorial=American Historical Association|volume=63|númberu=3|mes=abril|añu=1958|páxines=598-616|jstor=1848882|issn=0002-8762|oclc=5545161564|suscripción=sí}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=Detweiler|nome=Philip F|títulu=The changing reputation of the Declaration of Independence: the first fifty years|revista=William and Mary Quarterly, Third Series|allugamientu=Williamsburg|editorial=Institute of Early American History and Culture|volume=19|númberu=4|añu=1962|páxines=557-574|jstor=1920163|issn=0043-5597|oclc=5545216821|suscripción=sí}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Friedenwald|nome=Herbert|url=http://archive.org/details/declarationofind00frierich|títulu=The Declaration of Independence: an interpretation and an analysis|allugamientu=Nueva York|editorial=Macmillan|añu=1904|oclc=11342255}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=Hamowy|nome=Ronald|enllaceautor=Ronald Hamowy|capítulu=Jefferson and the Scottish Enlightenment: a critique of Garry Wills's ''Inventing America: Jefferson's Declaration of Independence''|revista=William and Mary Quarterly, Third Series|allugamientu=Williamsburg|editorial=Institute of Early American History and Culture|volume=36|númberu=4|mes=ochobre|añu=1979|páxines=503-523|issn=0043-5597|jstor=1925181|oclc=808042795|suscripción=sí}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Hazelton|nome=John H|títulu=The Declaration of Independence: its history|allugamientu=Nueva York|editorial=Da Capo Press|añu=1970|añu-orixinal=1906|isbn=0-306-71987-8|oclc=97188}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Jensen|nome=Merrill|títulu=The founding of a nation: a history of the American Revolution, 1763–1776|allugamientu=Nueva York|editorial=Oxford University Press|añu=1968|oclc=250956}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Maier|nome=Pauline|enllaceautor=Pauline Maier|títulu=American scripture: making the Declaration of Independence|allugamientu=Nueva York|editorial=Alfred A. Knopf|añu=1997|isbn=0-679-45492-6|oclc=36446763}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Malone|nome=Dumas|añu=1954|títulu=The story of the Declaration of Independence|editorial=Oxford University Press|allugamientu=Nueva York|oclc=497911}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=McDonald|nome=Robert MS|títulu=Thomas Jefferson's changing reputation as author of the Declaration of Independence: the first fifty years|revista=Journal of the Early Republic|allugamientu=Indianápolis|editorial=Society for Historians of the Early American Republic|volume=19|númberu=2|añu=1999|páxines=169-195|jstor=3124951|issn=0275-1275|oclc=5546235342|suscripción=sí}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Middlekauff|nome=Robert|títulu=The glorious cause: the American Revolution, 1763–1789|allugamientu=Nueva York|edición=Segunda|editorial=Oxford University Press|añu=2005|añu-orixinal=1982|isbn=978-0-195-16247-9|oclc=55960833}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Rakove|nome=Jack N|títulu=The beginnings of national politics: an interpretive history of the Continental Congress|allugamientu=Nueva York|editorial=Alfred A. Knopf|añu=1979|isbn=0-8018-2864-3|oclc=8306656}} * {{cita llibru |idioma=en|nome=Jeremy|apellíos=Waldron|títulu=God, Locke, and equality: Christian foundations in Locke's political thought|editorial=Cambridge University Press|allugamientu=Cambridge|añu=2002|isbn=978-0-521-89057-1|oclc=559294152}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=Warren|nome=Charles|títulu=Fourth of July myths|revista=William and Mary Quarterly, Third Series|allugamientu=Williamsburg|editorial=Institute of Early American History and Culture|volume=2|númberu=3|mes=xunetu|añu=1945|páxines=238-272|issn=0043-5597|jstor=1921451|oclc=808027285|suscripción=sí}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Wills|nome=Garry|títulu=Inventing America: Jefferson's Declaration of Independence|allugamientu=Garden City|editorial=Doubleday|añu=1978|isbn=0-385-08976-7|oclc=3630568}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Wills|nome=Garry|títulu=Lincoln at Gettysburg: the words that rewrote America|allugamientu=Nueva York|editorial=Simon and Schuster|añu=1992|isbn=0-671-76956-1|oclc=25281810}} == Bibliografía adicional == * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Dumbauld|nome=Edward|títulu=The Declaration of Independence and what it means today|allugamientu=Norman|editorial=University of Oklahoma Press|añu=1950|oclc=497913}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=Gustafson|nome=Milton|url=http://www.archives.gov/publications/prologue/2002/winter/travels-charters.html|títulu=Travels of the Charters of Freedom|revista=Prologue|volume=34|númberu=4|ubicación=Washington D. C.|editorial=National Archives and Records Administration|añu=2002|páxines=274-284|issn=0033-1031|oclc=203353036}} * {{cita publicación |idioma=en|apellíos=Mahoney|nome=DJ|añu=1986|títulu=Declaration of independence|revista=Society: social science and modern society|allugamientu=Piscataway|editorial=Transaction Publishers|volume=24|númberu=1|páxines=46-48|doi=10.1007/BF02695936|issn=0147-2011|oclc=5656718305}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Mayer|nome=David|añu=2008|capítulu=Declaration of Independence|apellíu-editor=Hamowy|nome-editor=Ronald|títulu=The encyclopedia of libertarianism|allugamientu=Thousand Oaks|editorial=SAGE/[[Institutu Cato|Cato Institute]]|páxines=113-115|doi=10.4135/9781412965811.n72|isbn=978-1-4129-6580-4|id={{LCCN|2008009151}}|oclc=750831024|suscripción=sí}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Tsesis|nome=Alexander|títulu=For liberty and equality: the life and times of the Declaration of Independence|editorial=Oxford University Press|allugamientu=Nueva York|añu=2012|isbn=978-0-199-70199-5|oclc=793520539}} == Enllaces esternos == {{commonscat|United States Declaration of Independence}} {{wikisource|Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos d'América|oxeto=una versión traducida|preposición=de la}} {{Tradubot|Declaración de Independencia de los Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Independencia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Declaraciones d'independencia|Estaos Xuníos]] [[Categoría:Estaos Xuníos en 1776]] [[Categoría:Fiestes de xunetu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] rz1xpprx7hem5a5d6fdzg85eopsizfh 0 95980 3699236 3680885 2022-07-25T06:15:43Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{otros usos|Cleveland}} {{persona}} '''Stephen Grover Cleveland''' {{nym}} foi'l ventiavu segundu (1885–1889)<ref name=white/> y ventiavu cuartu (1893–1897)<ref name=white/> [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] y l'únicu presidente d'esi país en tener dos mandatos non consecutivos. Amás de ser l'únicu demócrata escoyíu nuna era de preponderancia republicana nel gobiernu ente [[1860]] y [[1912]], y el primer demócrata escoyíu tres la [[Guerra de Secesión]]. Los sos almiradores emponderaron el so mandatu pola so honestidá, independencia de criteriu y adhesión a los principios del [[lliberalismu]] y el llibre comerciu. Amás, ye consideráu'l presidente más popular ente tolos qu'habitaron la Casa Blanca ente [[Abraham Lincoln|Lincoln]] y [[Theodore Roosevelt]]. Sicasí, critícase-y la sobrecarga que al paecer sufrió'l so segundu mandatu aforfugáu por una grave crisis económica y la perda del control del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|partíu demócrata]] frente a les cañes [[agrarismo|agraries]] del mesmu. == Mocedá y familia == Cleveland nació en [[Caldwell (Nueva Jersey)|Caldwell]], [[Nueva Jersey]], siendo'l quintu de los nueve fíos del Reverendu Richard Cleveland y la so esposa Anne Neal, fía d'un vendedor de llibros de [[Baltimore]]. Del llau del so padre yera descendiente de colonos ingleses asitiaos nel estáu de [[Massachusetts]] en 1645 y del llau maternu de [[Sociedá Relixosa de los Amigos cuáqueros]] alemanes y protestantes anglo-irlandeses. El so padre, un ministru presbiterianu orixinariu de [[Connecticut]], foi treslladáu delles vegaes, polo que Cleveland, creció en constante mudanza en redol a la mariña este de Norteamérica, siendo [[Fayetteville (Nueva York)|Fayeteville]] unu de los llugares onde más recaló la familia mientres la infancia de Cleveland. En 1850 la familia Cleveland establecer en [[Clinton (condáu de Oneida, Nueva York)|Clinton]], onde'l so padre fuera nomáu pastor. La dedicación del so padre a la relixón nun yera abonda pa costear la vida de tola so numberosa familia, colo que Grover foi forzáu a a dexar los sos estudios por un cursu de dos años d'aprendizaxe mercantil, anque esta esperiencia sería bien curtia y llueu retomaría los sos estudios. En 1853 el so padre dexaría la parroquia de Clinton pa treslladase a la de [[Holland Patent]], onde pocu dempués finaría. == Carrera política temprana == Exerció l'abogacía en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], onde yá se notaba la so concentración nel trabayu y l'enfotu por resolver los casos que se-y presentaben. Foi escoyíu [[xérif]] del condáu de Erie, Nueva York en 1870 y, mientres exercía'l so puestu executó personalmente siquier dos condergues a muerte na forca de criminales. El so oponentes políticu criticar años más tarde llamándolo'l "Verdugu de Búfalu". Cleveland esclariaba qu'él quería «tener la responsabilidá de les execuciones pa evitar esi pesu a los sos subordinaos». A la edá de 44 años, empezó la so carrera política n'ascensu que lu llevaría a la Casa Blanca en trés años. Allegáu al reformismu demócrata foi escoyíu alcalde de Búfalu, col eslogan "Public Office is a Public Trust" ("la xestión pública ye enfotu públicu") como marca rexistrada de la so xestión. En 1882, foi escoyíu gobernador de Nueva York. == Primer mandatu como Presidente (1885–1889) == === Campaña de 1884 === Cleveland ganó les eleiciones presidenciales de 1884 col sofitu combináu de Demócrates y Republicanos reformistes que disentían col candidatu opositor, el senador pol estáu de Maine James G. Blaine, por presunta corrupción nes sos funciones. La campaña foi relativamente negativa, yá que la oposición p'amenorgar la imaxe d'honestidá que emanaba Cleveland axudicó-y dellos fíos estramatrimoniales productu de los sos años nel exerciciu de l'abogacía. Cleveland nunca almitió o negó'l rumor, pero sí almitió pagar manuntención a un fíu col nome de Oscar Folsom Cleveland. === Matrimoniu na Casa Blanca === [[Ficheru:President cleveland wedding.png|left|thumb|Grover Cleveland foi l'únicu presidente que la so boda realizar na Casa Blanca.]] En xunu de 1886 Cleveland casóse con Frances Folsom, fía d'un compañeru del so bufete d'abogáu, nel Salón Azul de la Casa Blanca. Foi'l segundu presidente en casase n'exerciciu (l'anterior fuera [[John Tyler]]) y l'únicu en tener la so boda na Casa Blanca. Folsom foi amás la [[primer dama]] más nueva na historia d'Estaos Xuníos d'América. N'ochobre de 1886 Cleveland inauguró la Estatua de la Llibertá. === Polítiques === La xestión de Cleveland puede resumise nuna de les sos frases más carauterístiques, "namái tengo daqué que faer y ye faer lo correcto". Él mesmu aportunaba que'l so llabor na presidencia tenía de consistir en frenar les males idees d'otros políticos. El fechu foi que Cleveland fixo un usu del [[vetu]] mayor qu'otru presidentes de la so dómina, casi siempres destinándolo a frenar polítiques de [[gastu públicu]] siguiendo asina'l [[lliberalismu clásicu]] imperante na so dómina. Ente les maniobres destacaes de Cleveland pa frenar el gastu públicu podemos atopar el vetu d'una llei que destinaba 10.000 [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] a la compra de granos pa distribuyir ente granxeros texanos aprobetaos pola seca, nesti casu escribió: "L'ayuda federal nestos casos aumenta la espectación de recibir cuidu paternal de parte del gobiernu y mengua la durez del nuesu calter nacional". Esti presidente tamién vetó cientos de pidimientos de pensiones privaes pa veteranos de la guerra civil d'Estaos Xuníos que, según argumentó él, yeren fraudulentas. Cleveland empezó tamién una sensacional pero sanguinaria campaña contra los aboríxenes [[apaches]] empobinaos pol so líder [[Gerónimo]]. Estos nativos yeren una molestia pa la progresiva invasión de colonos blancos nel oeste d'Estaos Xuníos. Tamién s'enfrentó coles compañíes de ferrocarril investigando la posesión de les tierres daes a estes nel oeste pol gobiernu consiguiendo la devolución al Estáu de 328.000 km². Robló amás la llei de comerciu interestatal, primer norma regulatoria de los ferrocarriles nel so país. En política esterior Cleveland carauterizar por un aislacionismo carauterizáu por un paréntesis nes intervenciones del exércitu d'Estaos Xuníos sobre'l restu d'América. Sicasí, nun hubo una esviadura significativa n'el costume. Refugó la presencia del so país na [[Conferencia de Berlín]], frenando les pretensiones de Washington sobre'l Congo. En política económica esti presidente empecipió una cruzada contra les tarifes proteicionistes enllantaes por anteriores xestiones que llogró ésitos parciales. == Segundu mandatu como presidente 1893–1897 == === Campaña === Los primeros oxetivos de campaña de Cleveland fueron amenorgar les tarifes proteicionistes y detener una desafranada producción de monedes de plata que taba dexando vacíes les reserves d'oru del Departamentu de l'Ayalga del país. Cola reeleición de 1892 Cleveland convertir nel primera y, a fecha de güei, únicu presidente de los Estaos Xuníos en ser escoyíu pa dos mandatos non consecutivos. === Política === A pocu de llegar a la presidencia tuvo qu'enfrentar una crisis conocida como'l [[llerza de 1893]], carauterizada por un seriu cayente na economía productu de les escases reserves d'oru del Estáu, consecuencia direuta de la [[Sherman Silver Purchase Act|llei Sherman de Compra de Plata]]. Trepando direutamente col desemplegu y la quiebra de numberoses industries agrícoles, Cleveland ayudáu por lleis de regulación, la J.P. Morgan y Wall Street llogró contener la espiral inflacionaria. Lluchó en devanéu por menguar tarifes aduaneres al traviés de lleis que fueron frenaes pol Congresu. En xunu de 1894 tuvo d'enfrentar una fuelga de trabayadores ferroviarios en Chicago la cual reprimió con durez unviando un contingente del exércitu. Invocando la [[doctrina Monroe]], forzó a Gran Bretaña a aceptar la so arbitrio nuna cuestión de llendes con Venezuela. Tamién modernizó l'armada d'Estaos Xuníos, estratexa que sirviría más tarde pa ganar la guerra contra España. Tres una investigación sobre'l derrocamientu de [[Liliuokalani|Lili{{okina}}uokalani]], reina de Hawaii, sofitó la restauración de la monarquía nesi país, retirando del Senáu'l proyeutu d'anexón de [[Ḥawai]] a la Unión. === Retiru y muerte === Al dexar la presidencia retirar a [[Princeton (Nueva Jersey)]], onde mientres un tiempu trabayó na [[Universidá de Princeton|universidá]] oponiéndose a les polítiques del daquella rector [[Woodrow Wilson]]. Finó en 1908 d'un infartu y foi soterráu nun campusantu de Princeton. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Grover Cleveland}} {{NF|1837|1908|Cleveland, Grover}} {{Presidentes de USA}} {{Tradubot|Grover Cleveland}} [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Gobernadores del estáu de Nueva York]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Nueva Jersey]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 1maxavy77dgv8d4oqty6oj46nd26cja 3699306 3699236 2022-07-25T06:35:33Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{otros usos|Cleveland}} {{persona}} '''Stephen Grover Cleveland''' {{nym}} foi'l ventiavu segundu (1885–1889)<ref name=white/> y ventiavu cuartu (1893–1897)<ref name=white/> [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] y l'únicu presidente d'esi país en tener dos mandatos non consecutivos. Amás de ser l'únicu demócrata escoyíu nuna era de preponderancia republicana nel gobiernu ente [[1860]] y [[1912]], y el primer demócrata escoyíu tres la [[Guerra de Secesión]]. Los sos almiradores emponderaron el so mandatu pola so honestidá, independencia de criteriu y adhesión a los principios del [[lliberalismu]] y el llibre comerciu. Amás, ye consideráu'l presidente más popular ente tolos qu'habitaron la Casa Blanca ente [[Abraham Lincoln|Lincoln]] y [[Theodore Roosevelt]]. Sicasí, critícase-y la sobrecarga que al paecer sufrió'l so segundu mandatu aforfugáu por una grave crisis económica y la perda del control del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|partíu demócrata]] frente a les cañes [[agrarismo|agraries]] del mesmu. == Mocedá y familia == Cleveland nació en [[Caldwell (Nueva Jersey)|Caldwell]], [[Nueva Jersey]], siendo'l quintu de los nueve fíos del Reverendu Richard Cleveland y la so esposa Anne Neal, fía d'un vendedor de llibros de [[Baltimore]]. Del llau del so padre yera descendiente de colonos ingleses asitiaos nel estáu de [[Massachusetts]] en 1645 y del llau maternu de [[Sociedá Relixosa de los Amigos cuáqueros]] alemanes y protestantes anglo-irlandeses. El so padre, un ministru presbiterianu orixinariu de [[Connecticut]], foi treslladáu delles vegaes, polo que Cleveland, creció en constante mudanza en redol a la mariña este de Norteamérica, siendo [[Fayetteville (Nueva York)|Fayeteville]] unu de los llugares onde más recaló la familia mientres la infancia de Cleveland. En 1850 la familia Cleveland establecer en [[Clinton (condáu de Oneida, Nueva York)|Clinton]], onde'l so padre fuera nomáu pastor. La dedicación del so padre a la relixón nun yera abonda pa costear la vida de tola so numberosa familia, colo que Grover foi forzáu a a dexar los sos estudios por un cursu de dos años d'aprendizaxe mercantil, anque esta esperiencia sería bien curtia y llueu retomaría los sos estudios. En 1853 el so padre dexaría la parroquia de Clinton pa treslladase a la de [[Holland Patent]], onde pocu dempués finaría. == Carrera política temprana == Exerció l'abogacía en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], onde yá se notaba la so concentración nel trabayu y l'enfotu por resolver los casos que se-y presentaben. Foi escoyíu [[xérif]] del condáu de Erie, Nueva York en 1870 y, mientres exercía'l so puestu executó personalmente siquier dos condergues a muerte na forca de criminales. El so oponentes políticu criticar años más tarde llamándolo'l "Verdugu de Buffalo". Cleveland esclariaba qu'él quería «tener la responsabilidá de les execuciones pa evitar esi pesu a los sos subordinaos». A la edá de 44 años, empezó la so carrera política n'ascensu que lu llevaría a la Casa Blanca en trés años. Allegáu al reformismu demócrata foi escoyíu alcalde de Buffalo, col eslogan "Public Office is a Public Trust" ("la xestión pública ye enfotu públicu") como marca rexistrada de la so xestión. En 1882, foi escoyíu gobernador de Nueva York. == Primer mandatu como Presidente (1885–1889) == === Campaña de 1884 === Cleveland ganó les eleiciones presidenciales de 1884 col sofitu combináu de Demócrates y Republicanos reformistes que disentían col candidatu opositor, el senador pol estáu de Maine James G. Blaine, por presunta corrupción nes sos funciones. La campaña foi relativamente negativa, yá que la oposición p'amenorgar la imaxe d'honestidá que emanaba Cleveland axudicó-y dellos fíos estramatrimoniales productu de los sos años nel exerciciu de l'abogacía. Cleveland nunca almitió o negó'l rumor, pero sí almitió pagar manuntención a un fíu col nome de Oscar Folsom Cleveland. === Matrimoniu na Casa Blanca === [[Ficheru:President cleveland wedding.png|left|thumb|Grover Cleveland foi l'únicu presidente que la so boda realizar na Casa Blanca.]] En xunu de 1886 Cleveland casóse con Frances Folsom, fía d'un compañeru del so bufete d'abogáu, nel Salón Azul de la Casa Blanca. Foi'l segundu presidente en casase n'exerciciu (l'anterior fuera [[John Tyler]]) y l'únicu en tener la so boda na Casa Blanca. Folsom foi amás la [[primer dama]] más nueva na historia d'Estaos Xuníos d'América. N'ochobre de 1886 Cleveland inauguró la Estatua de la Llibertá. === Polítiques === La xestión de Cleveland puede resumise nuna de les sos frases más carauterístiques, "namái tengo daqué que faer y ye faer lo correcto". Él mesmu aportunaba que'l so llabor na presidencia tenía de consistir en frenar les males idees d'otros políticos. El fechu foi que Cleveland fixo un usu del [[vetu]] mayor qu'otru presidentes de la so dómina, casi siempres destinándolo a frenar polítiques de [[gastu públicu]] siguiendo asina'l [[lliberalismu clásicu]] imperante na so dómina. Ente les maniobres destacaes de Cleveland pa frenar el gastu públicu podemos atopar el vetu d'una llei que destinaba 10.000 [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] a la compra de granos pa distribuyir ente granxeros texanos aprobetaos pola seca, nesti casu escribió: "L'ayuda federal nestos casos aumenta la espectación de recibir cuidu paternal de parte del gobiernu y mengua la durez del nuesu calter nacional". Esti presidente tamién vetó cientos de pidimientos de pensiones privaes pa veteranos de la guerra civil d'Estaos Xuníos que, según argumentó él, yeren fraudulentas. Cleveland empezó tamién una sensacional pero sanguinaria campaña contra los aboríxenes [[apaches]] empobinaos pol so líder [[Gerónimo]]. Estos nativos yeren una molestia pa la progresiva invasión de colonos blancos nel oeste d'Estaos Xuníos. Tamién s'enfrentó coles compañíes de ferrocarril investigando la posesión de les tierres daes a estes nel oeste pol gobiernu consiguiendo la devolución al Estáu de 328.000 km². Robló amás la llei de comerciu interestatal, primer norma regulatoria de los ferrocarriles nel so país. En política esterior Cleveland carauterizar por un aislacionismo carauterizáu por un paréntesis nes intervenciones del exércitu d'Estaos Xuníos sobre'l restu d'América. Sicasí, nun hubo una esviadura significativa n'el costume. Refugó la presencia del so país na [[Conferencia de Berlín]], frenando les pretensiones de Washington sobre'l Congo. En política económica esti presidente empecipió una cruzada contra les tarifes proteicionistes enllantaes por anteriores xestiones que llogró ésitos parciales. == Segundu mandatu como presidente 1893–1897 == === Campaña === Los primeros oxetivos de campaña de Cleveland fueron amenorgar les tarifes proteicionistes y detener una desafranada producción de monedes de plata que taba dexando vacíes les reserves d'oru del Departamentu de l'Ayalga del país. Cola reeleición de 1892 Cleveland convertir nel primera y, a fecha de güei, únicu presidente de los Estaos Xuníos en ser escoyíu pa dos mandatos non consecutivos. === Política === A pocu de llegar a la presidencia tuvo qu'enfrentar una crisis conocida como'l [[llerza de 1893]], carauterizada por un seriu cayente na economía productu de les escases reserves d'oru del Estáu, consecuencia direuta de la [[Sherman Silver Purchase Act|llei Sherman de Compra de Plata]]. Trepando direutamente col desemplegu y la quiebra de numberoses industries agrícoles, Cleveland ayudáu por lleis de regulación, la J.P. Morgan y Wall Street llogró contener la espiral inflacionaria. Lluchó en devanéu por menguar tarifes aduaneres al traviés de lleis que fueron frenaes pol Congresu. En xunu de 1894 tuvo d'enfrentar una fuelga de trabayadores ferroviarios en Chicago la cual reprimió con durez unviando un contingente del exércitu. Invocando la [[doctrina Monroe]], forzó a Gran Bretaña a aceptar la so arbitrio nuna cuestión de llendes con Venezuela. Tamién modernizó l'armada d'Estaos Xuníos, estratexa que sirviría más tarde pa ganar la guerra contra España. Tres una investigación sobre'l derrocamientu de [[Liliuokalani|Lili{{okina}}uokalani]], reina de Hawaii, sofitó la restauración de la monarquía nesi país, retirando del Senáu'l proyeutu d'anexón de [[Ḥawai]] a la Unión. === Retiru y muerte === Al dexar la presidencia retirar a [[Princeton (Nueva Jersey)]], onde mientres un tiempu trabayó na [[Universidá de Princeton|universidá]] oponiéndose a les polítiques del daquella rector [[Woodrow Wilson]]. Finó en 1908 d'un infartu y foi soterráu nun campusantu de Princeton. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Grover Cleveland}} {{NF|1837|1908|Cleveland, Grover}} {{Presidentes de USA}} {{Tradubot|Grover Cleveland}} [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Gobernadores del estáu de Nueva York]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Nueva Jersey]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] daw5y2u3klrs7bcwf0fxw9p47wdbgkd 3699307 3699306 2022-07-25T06:36:29Z YoaR 37624 /* Enllaces esternos */ wikitext text/x-wiki {{otros usos|Cleveland}} {{persona}} '''Stephen Grover Cleveland''' {{nym}} foi'l ventiavu segundu (1885–1889)<ref name=white/> y ventiavu cuartu (1893–1897)<ref name=white/> [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] y l'únicu presidente d'esi país en tener dos mandatos non consecutivos. Amás de ser l'únicu demócrata escoyíu nuna era de preponderancia republicana nel gobiernu ente [[1860]] y [[1912]], y el primer demócrata escoyíu tres la [[Guerra de Secesión]]. Los sos almiradores emponderaron el so mandatu pola so honestidá, independencia de criteriu y adhesión a los principios del [[lliberalismu]] y el llibre comerciu. Amás, ye consideráu'l presidente más popular ente tolos qu'habitaron la Casa Blanca ente [[Abraham Lincoln|Lincoln]] y [[Theodore Roosevelt]]. Sicasí, critícase-y la sobrecarga que al paecer sufrió'l so segundu mandatu aforfugáu por una grave crisis económica y la perda del control del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|partíu demócrata]] frente a les cañes [[agrarismo|agraries]] del mesmu. == Mocedá y familia == Cleveland nació en [[Caldwell (Nueva Jersey)|Caldwell]], [[Nueva Jersey]], siendo'l quintu de los nueve fíos del Reverendu Richard Cleveland y la so esposa Anne Neal, fía d'un vendedor de llibros de [[Baltimore]]. Del llau del so padre yera descendiente de colonos ingleses asitiaos nel estáu de [[Massachusetts]] en 1645 y del llau maternu de [[Sociedá Relixosa de los Amigos cuáqueros]] alemanes y protestantes anglo-irlandeses. El so padre, un ministru presbiterianu orixinariu de [[Connecticut]], foi treslladáu delles vegaes, polo que Cleveland, creció en constante mudanza en redol a la mariña este de Norteamérica, siendo [[Fayetteville (Nueva York)|Fayeteville]] unu de los llugares onde más recaló la familia mientres la infancia de Cleveland. En 1850 la familia Cleveland establecer en [[Clinton (condáu de Oneida, Nueva York)|Clinton]], onde'l so padre fuera nomáu pastor. La dedicación del so padre a la relixón nun yera abonda pa costear la vida de tola so numberosa familia, colo que Grover foi forzáu a a dexar los sos estudios por un cursu de dos años d'aprendizaxe mercantil, anque esta esperiencia sería bien curtia y llueu retomaría los sos estudios. En 1853 el so padre dexaría la parroquia de Clinton pa treslladase a la de [[Holland Patent]], onde pocu dempués finaría. == Carrera política temprana == Exerció l'abogacía en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], onde yá se notaba la so concentración nel trabayu y l'enfotu por resolver los casos que se-y presentaben. Foi escoyíu [[xérif]] del condáu de Erie, Nueva York en 1870 y, mientres exercía'l so puestu executó personalmente siquier dos condergues a muerte na forca de criminales. El so oponentes políticu criticar años más tarde llamándolo'l "Verdugu de Buffalo". Cleveland esclariaba qu'él quería «tener la responsabilidá de les execuciones pa evitar esi pesu a los sos subordinaos». A la edá de 44 años, empezó la so carrera política n'ascensu que lu llevaría a la Casa Blanca en trés años. Allegáu al reformismu demócrata foi escoyíu alcalde de Buffalo, col eslogan "Public Office is a Public Trust" ("la xestión pública ye enfotu públicu") como marca rexistrada de la so xestión. En 1882, foi escoyíu gobernador de Nueva York. == Primer mandatu como Presidente (1885–1889) == === Campaña de 1884 === Cleveland ganó les eleiciones presidenciales de 1884 col sofitu combináu de Demócrates y Republicanos reformistes que disentían col candidatu opositor, el senador pol estáu de Maine James G. Blaine, por presunta corrupción nes sos funciones. La campaña foi relativamente negativa, yá que la oposición p'amenorgar la imaxe d'honestidá que emanaba Cleveland axudicó-y dellos fíos estramatrimoniales productu de los sos años nel exerciciu de l'abogacía. Cleveland nunca almitió o negó'l rumor, pero sí almitió pagar manuntención a un fíu col nome de Oscar Folsom Cleveland. === Matrimoniu na Casa Blanca === [[Ficheru:President cleveland wedding.png|left|thumb|Grover Cleveland foi l'únicu presidente que la so boda realizar na Casa Blanca.]] En xunu de 1886 Cleveland casóse con Frances Folsom, fía d'un compañeru del so bufete d'abogáu, nel Salón Azul de la Casa Blanca. Foi'l segundu presidente en casase n'exerciciu (l'anterior fuera [[John Tyler]]) y l'únicu en tener la so boda na Casa Blanca. Folsom foi amás la [[primer dama]] más nueva na historia d'Estaos Xuníos d'América. N'ochobre de 1886 Cleveland inauguró la Estatua de la Llibertá. === Polítiques === La xestión de Cleveland puede resumise nuna de les sos frases más carauterístiques, "namái tengo daqué que faer y ye faer lo correcto". Él mesmu aportunaba que'l so llabor na presidencia tenía de consistir en frenar les males idees d'otros políticos. El fechu foi que Cleveland fixo un usu del [[vetu]] mayor qu'otru presidentes de la so dómina, casi siempres destinándolo a frenar polítiques de [[gastu públicu]] siguiendo asina'l [[lliberalismu clásicu]] imperante na so dómina. Ente les maniobres destacaes de Cleveland pa frenar el gastu públicu podemos atopar el vetu d'una llei que destinaba 10.000 [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] a la compra de granos pa distribuyir ente granxeros texanos aprobetaos pola seca, nesti casu escribió: "L'ayuda federal nestos casos aumenta la espectación de recibir cuidu paternal de parte del gobiernu y mengua la durez del nuesu calter nacional". Esti presidente tamién vetó cientos de pidimientos de pensiones privaes pa veteranos de la guerra civil d'Estaos Xuníos que, según argumentó él, yeren fraudulentas. Cleveland empezó tamién una sensacional pero sanguinaria campaña contra los aboríxenes [[apaches]] empobinaos pol so líder [[Gerónimo]]. Estos nativos yeren una molestia pa la progresiva invasión de colonos blancos nel oeste d'Estaos Xuníos. Tamién s'enfrentó coles compañíes de ferrocarril investigando la posesión de les tierres daes a estes nel oeste pol gobiernu consiguiendo la devolución al Estáu de 328.000 km². Robló amás la llei de comerciu interestatal, primer norma regulatoria de los ferrocarriles nel so país. En política esterior Cleveland carauterizar por un aislacionismo carauterizáu por un paréntesis nes intervenciones del exércitu d'Estaos Xuníos sobre'l restu d'América. Sicasí, nun hubo una esviadura significativa n'el costume. Refugó la presencia del so país na [[Conferencia de Berlín]], frenando les pretensiones de Washington sobre'l Congo. En política económica esti presidente empecipió una cruzada contra les tarifes proteicionistes enllantaes por anteriores xestiones que llogró ésitos parciales. == Segundu mandatu como presidente 1893–1897 == === Campaña === Los primeros oxetivos de campaña de Cleveland fueron amenorgar les tarifes proteicionistes y detener una desafranada producción de monedes de plata que taba dexando vacíes les reserves d'oru del Departamentu de l'Ayalga del país. Cola reeleición de 1892 Cleveland convertir nel primera y, a fecha de güei, únicu presidente de los Estaos Xuníos en ser escoyíu pa dos mandatos non consecutivos. === Política === A pocu de llegar a la presidencia tuvo qu'enfrentar una crisis conocida como'l [[llerza de 1893]], carauterizada por un seriu cayente na economía productu de les escases reserves d'oru del Estáu, consecuencia direuta de la [[Sherman Silver Purchase Act|llei Sherman de Compra de Plata]]. Trepando direutamente col desemplegu y la quiebra de numberoses industries agrícoles, Cleveland ayudáu por lleis de regulación, la J.P. Morgan y Wall Street llogró contener la espiral inflacionaria. Lluchó en devanéu por menguar tarifes aduaneres al traviés de lleis que fueron frenaes pol Congresu. En xunu de 1894 tuvo d'enfrentar una fuelga de trabayadores ferroviarios en Chicago la cual reprimió con durez unviando un contingente del exércitu. Invocando la [[doctrina Monroe]], forzó a Gran Bretaña a aceptar la so arbitrio nuna cuestión de llendes con Venezuela. Tamién modernizó l'armada d'Estaos Xuníos, estratexa que sirviría más tarde pa ganar la guerra contra España. Tres una investigación sobre'l derrocamientu de [[Liliuokalani|Lili{{okina}}uokalani]], reina de Hawaii, sofitó la restauración de la monarquía nesi país, retirando del Senáu'l proyeutu d'anexón de [[Ḥawai]] a la Unión. === Retiru y muerte === Al dexar la presidencia retirar a [[Princeton (Nueva Jersey)]], onde mientres un tiempu trabayó na [[Universidá de Princeton|universidá]] oponiéndose a les polítiques del daquella rector [[Woodrow Wilson]]. Finó en 1908 d'un infartu y foi soterráu nun campusantu de Princeton. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Grover Cleveland}} {{Presidentes de USA}} {{NF|1837|1908|Cleveland, Grover}} {{Tradubot|Grover Cleveland}} [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Gobernadores del estáu de Nueva York]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Nueva Jersey]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 094r195e57zhtlzjz2abn7lmupftcmf 3699322 3699307 2022-07-25T06:38:29Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{otros usos|Cleveland}} {{persona}} '''Stephen Grover Cleveland''' {{nym}} foi'l ventiavu segundu (1885–1889)<ref name=white/> y ventiavu cuartu (1893–1897)<ref name=white/> [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]] y l'únicu presidente d'esi país en tener dos mandatos non consecutivos. Amás de ser l'únicu demócrata escoyíu nuna era de preponderancia republicana nel gobiernu ente [[1860]] y [[1912]], y el primer demócrata escoyíu tres la [[Guerra de Secesión]]. Los sos almiradores emponderaron el so mandatu pola so honestidá, independencia de criteriu y adhesión a los principios del [[lliberalismu]] y el llibre comerciu. Amás, ye consideráu'l presidente más popular ente tolos qu'habitaron la Casa Blanca ente [[Abraham Lincoln|Lincoln]] y [[Theodore Roosevelt]]. Sicasí, critícase-y la sobrecarga que al paecer sufrió'l so segundu mandatu aforfugáu por una grave crisis económica y la perda del control del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|partíu demócrata]] frente a les cañes [[agrarismo|agraries]] del mesmu. == Mocedá y familia == Cleveland nació en [[Caldwell (Nueva Jersey)|Caldwell]], [[Nueva Jersey]], siendo'l quintu de los nueve fíos del Reverendu Richard Cleveland y la so esposa Anne Neal, fía d'un vendedor de llibros de [[Baltimore]]. Del llau del so padre yera descendiente de colonos ingleses asitiaos nel estáu de [[Massachusetts]] en 1645 y del llau maternu de [[Sociedá Relixosa de los Amigos cuáqueros]] alemanes y protestantes anglo-irlandeses. El so padre, un ministru presbiterianu orixinariu de [[Connecticut]], foi treslladáu delles vegaes, polo que Cleveland, creció en constante mudanza en redol a la mariña este de Norteamérica, siendo [[Fayetteville (Nueva York)|Fayeteville]] unu de los llugares onde más recaló la familia mientres la infancia de Cleveland. En 1850 la familia Cleveland establecer en [[Clinton (condáu de Oneida, Nueva York)|Clinton]], onde'l so padre fuera nomáu pastor. La dedicación del so padre a la relixón nun yera abonda pa costear la vida de tola so numberosa familia, colo que Grover foi forzáu a a dexar los sos estudios por un cursu de dos años d'aprendizaxe mercantil, anque esta esperiencia sería bien curtia y llueu retomaría los sos estudios. En 1853 el so padre dexaría la parroquia de Clinton pa treslladase a la de [[Holland Patent]], onde pocu dempués finaría. == Carrera política temprana == Exerció l'abogacía en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], onde yá se notaba la so concentración nel trabayu y l'enfotu por resolver los casos que se-y presentaben. Foi escoyíu [[xérif]] del condáu de Erie, Nueva York en 1870 y, mientres exercía'l so puestu executó personalmente siquier dos condergues a muerte na forca de criminales. El so oponentes políticu criticar años más tarde llamándolo'l "Verdugu de Buffalo". Cleveland esclariaba qu'él quería «tener la responsabilidá de les execuciones pa evitar esi pesu a los sos subordinaos». A la edá de 44 años, empezó la so carrera política n'ascensu que lu llevaría a la Casa Blanca en trés años. Allegáu al reformismu demócrata foi escoyíu alcalde de Buffalo, col eslogan "Public Office is a Public Trust" ("la xestión pública ye enfotu públicu") como marca rexistrada de la so xestión. En 1882, foi escoyíu gobernador de Nueva York. == Primer mandatu como Presidente (1885–1889) == === Campaña de 1884 === Cleveland ganó les eleiciones presidenciales de 1884 col sofitu combináu de Demócrates y Republicanos reformistes que disentían col candidatu opositor, el senador pol estáu de Maine James G. Blaine, por presunta corrupción nes sos funciones. La campaña foi relativamente negativa, yá que la oposición p'amenorgar la imaxe d'honestidá que emanaba Cleveland axudicó-y dellos fíos estramatrimoniales productu de los sos años nel exerciciu de l'abogacía. Cleveland nunca almitió o negó'l rumor, pero sí almitió pagar manuntención a un fíu col nome de Oscar Folsom Cleveland. === Matrimoniu na Casa Blanca === [[Ficheru:President cleveland wedding.png|left|thumb|Grover Cleveland foi l'únicu presidente que la so boda realizar na Casa Blanca.]] En xunu de 1886 Cleveland casóse con Frances Folsom, fía d'un compañeru del so bufete d'abogáu, nel Salón Azul de la Casa Blanca. Foi'l segundu presidente en casase n'exerciciu (l'anterior fuera [[John Tyler]]) y l'únicu en tener la so boda na Casa Blanca. Folsom foi amás la [[primer dama]] más nueva na historia d'Estaos Xuníos d'América. N'ochobre de 1886 Cleveland inauguró la Estatua de la Llibertá. === Polítiques === La xestión de Cleveland puede resumise nuna de les sos frases más carauterístiques, "namái tengo daqué que faer y ye faer lo correcto". Él mesmu aportunaba que'l so llabor na presidencia tenía de consistir en frenar les males idees d'otros políticos. El fechu foi que Cleveland fixo un usu del [[vetu]] mayor qu'otru presidentes de la so dómina, casi siempres destinándolo a frenar polítiques de [[gastu públicu]] siguiendo asina'l [[lliberalismu clásicu]] imperante na so dómina. Ente les maniobres destacaes de Cleveland pa frenar el gastu públicu podemos atopar el vetu d'una llei que destinaba 10.000 [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] a la compra de granos pa distribuyir ente granxeros texanos aprobetaos pola seca, nesti casu escribió: "L'ayuda federal nestos casos aumenta la espectación de recibir cuidu paternal de parte del gobiernu y mengua la durez del nuesu calter nacional". Esti presidente tamién vetó cientos de pidimientos de pensiones privaes pa veteranos de la guerra civil d'Estaos Xuníos que, según argumentó él, yeren fraudulentas. Cleveland empezó tamién una sensacional pero sanguinaria campaña contra los aboríxenes [[apaches]] empobinaos pol so líder [[Gerónimo]]. Estos nativos yeren una molestia pa la progresiva invasión de colonos blancos nel oeste d'Estaos Xuníos. Tamién s'enfrentó coles compañíes de ferrocarril investigando la posesión de les tierres daes a estes nel oeste pol gobiernu consiguiendo la devolución al Estáu de 328.000 km². Robló amás la llei de comerciu interestatal, primer norma regulatoria de los ferrocarriles nel so país. En política esterior Cleveland carauterizar por un aislacionismo carauterizáu por un paréntesis nes intervenciones del exércitu d'Estaos Xuníos sobre'l restu d'América. Sicasí, nun hubo una esviadura significativa n'el costume. Refugó la presencia del so país na [[Conferencia de Berlín]], frenando les pretensiones de Washington sobre'l Congo. En política económica esti presidente empecipió una cruzada contra les tarifes proteicionistes enllantaes por anteriores xestiones que llogró ésitos parciales. == Segundu mandatu como presidente 1893–1897 == === Campaña === Los primeros oxetivos de campaña de Cleveland fueron amenorgar les tarifes proteicionistes y detener una desafranada producción de monedes de plata que taba dexando vacíes les reserves d'oru del Departamentu de l'Ayalga del país. Cola reeleición de 1892 Cleveland convertir nel primera y, a fecha de güei, únicu presidente de los Estaos Xuníos en ser escoyíu pa dos mandatos non consecutivos. === Política === A pocu de llegar a la presidencia tuvo qu'enfrentar una crisis conocida como'l [[llerza de 1893]], carauterizada por un seriu cayente na economía productu de les escases reserves d'oru del Estáu, consecuencia direuta de la [[Sherman Silver Purchase Act|llei Sherman de Compra de Plata]]. Trepando direutamente col desemplegu y la quiebra de numberoses industries agrícoles, Cleveland ayudáu por lleis de regulación, la J.P. Morgan y Wall Street llogró contener la espiral inflacionaria. Lluchó en devanéu por menguar tarifes aduaneres al traviés de lleis que fueron frenaes pol Congresu. En xunu de 1894 tuvo d'enfrentar una fuelga de trabayadores ferroviarios en Chicago la cual reprimió con durez unviando un contingente del exércitu. Invocando la [[doctrina Monroe]], forzó a Gran Bretaña a aceptar la so arbitrio nuna cuestión de llendes con Venezuela. Tamién modernizó l'armada d'Estaos Xuníos, estratexa que sirviría más tarde pa ganar la guerra contra España. Tres una investigación sobre'l derrocamientu de [[Liliuokalani|Lili{{okina}}uokalani]], reina de Hawaii, sofitó la restauración de la monarquía nesi país, retirando del Senáu'l proyeutu d'anexón de [[Ḥawai]] a la Unión. === Retiru y muerte === Al dexar la presidencia retirar a [[Princeton (Nueva Jersey)]], onde mientres un tiempu trabayó na [[Universidá de Princeton|universidá]] oponiéndose a les polítiques del daquella rector [[Woodrow Wilson]]. Finó en 1908 d'un infartu y foi soterráu nun campusantu de Princeton. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Grover Cleveland}} {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1837|1908|Cleveland, Grover}} {{Tradubot|Grover Cleveland}} [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Gobernadores del estáu de Nueva York]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos nacíos en Nueva Jersey]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] jc9y3126kws9l6gfpsxk5wg64o0wv8t 0 96003 3699325 3680888 2022-07-25T06:38:44Z XabatuBot 43102 iguo testu: {{Presidentes de USA}} => {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} wikitext text/x-wiki {{Tradubot|James A. Garfield}} {{persona}} '''James Abram Garfield''' {{nym}} foi'l ventiavu [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] de los [[Estaos Xuníos]]. Convertir nel segundu presidente asesináu nos Estaos Xuníos —[[Abraham Lincoln]] sufriera la mesma fatalidá, tamién tando nel cargu—. La so presidencia ye la segunda más curtia na historia d'Estaos Xuníos, tres la de [[William Henry Harrison]]. El so asesinatu atayó'l so mandatu tres solu seis meses y quince díes nel cargu. == Vida == Garfield nació na ciudá d'Orange Township, anguaño Moreland Hills, un suburbiu de la ciudá de [[Cleveland]], [[Ohio]]. El so padre morrió en 1833, cuando James Abram tenía 18 meses.<ref>[[#Peskin|Peskin]] (1978), p. 4.</ref><ref name="Reeves">[[#Reeves|Reeves]] (1975) p. 164.</ref> Creció curiáu pola so madre, Eliza Ballou, y un tíu. De 1851 a 1854 estudió nel Western Reserve Eclectic Institute (universidá nomada más tarde como Hiram College) en Hiram, Ohio. Dempués treslladóse a la universidá de Williams en Williamstown, Massachusetts, onde foi miembru de la hermandá Delta Epsilon. Graduóse en 1856 como estudiante escepcional que sobresalió en toles materies sacante en química. Más tarde enseñó nel Eclectic Institute idiomes clásicos mientres el cursu académicu de 1856-1857 y foi nomáu direutor del institutu a partir de 1857 y hasta 1860. Garfield decidió que la vida académica nun yera para él y estudió derechu pola so cuenta. Foi almitíu nel colexu d'abogaos d'Ohio en 1860. Como anéudota cabo destacar que foi un [[matemátiques|matemáticu]] aficionáu y llegó a publicar una orixinal demostración del [[Teorema de Pitágoras]] nel Diariu d'Educación de Nueva Inglaterra (''New England Journal of Education''). El 11 de payares de 1858, casóse con Lucretia Rudolph, una de les sos antigües alumnes.<ref>[[#Peskin|Peskin]] (1978), p. 28.</ref> Tuvieron un total de siete neños, cinco fíos y dos fíos: Eliza A. Garfield (1860-63); Harry A. Garfield (1863-1942); James R. Garfield (1865-1950); Maria Garfield (1867-1947); Irvin M. Garfield (1870-1951); Abram Garfield (1872-1958); y Edward Garfield (1874-76). Unu de los sos fíos, James Rudolph Garfield, siguió los pasos del so padre en política y aportó a secretariu d'Interior con [[Theodore Roosevelt]] como presidente del país. Foi escoyíu senador pol [[Estáu d'Ohio]] en 1859, y ocupó el cargu hasta 1861. Cuando españó la Guerra Civil o [[Guerra de Secesión]], James Garfield foi encargáu del reclutamiento del 42º Batallón d'Infantería, formáu por voluntarios d'Ohio, del que foi nomáu coronel. A finales d'esi mesmu añu púnxose al mandu de una brigada p'atacar a les fuercies confederaes asitiaes al este de [[Kentucky]]. El 10 de xineru de 1862, Garfield ganó por completu a les tropes enemigues del xeneral Humphrey Marshall na famosa Batalla de Middle Creek, lo que-y valió ser xubíu al grau de xeneral de brigada. N'abril d'esi mesmu añu, el so reximientu participó decisivamente na [[Batalla de Shiloh]], gracies a la cual foi nomáu xefe del Estáu Mayor del xeneral William Starke Rosecrans. Finalmente, en virtú de los sos notables servicios na Batalla de Chickamagua el 19 de setiembre de 1863, James Garfield foi xubíu al grau de xeneral mayor. Gracies a la so postura anti-esclavista y al so prestíu militar y académicu, ganó un escañu na Cámara de Representantes en 1863. Permaneció nel [[Partíu Republicanu]] mientres tola so vida política. == La so eleición como candidatu y la so presidencia == [[Ficheru:PresidentJamesAGarfieldStandingFacingLeft.jpg|thumb|left|right|alt=Garfield wears an informal frock coat suit and has one hand inserted into the front of the jacket. |1.6upright|Fotografía del presidente Garfield.]] Foi escoyíu candidatu pol partíu republicanu en [[1880]] nuna convención celebrada en Chicago na que Garfield supo aprovechar la rivalidá ente los grandes favoritos a la candidatura republicana, [[James G. Blaine]], [[John Sherman]] y l'ex presidente [[Ulysses S. Grant]]. Dempués de 35 votaciones nes que nun s'impunxo nengún de los candidatos, la convención optó por un [[caballu escuru]], '''dark horse''' n'inglés. Ye dicir un candidatu que nun entraba na llista de favoritos, y ye que les maniobres de Garfield en favor del xeneral [[William Tecumseh Sherman|Sherman]] fixeron que la convención ver como un candidatu ideal pa la presidencia. Garfield, col neoyorquín Chester Arthur como candidatu a la vicepresidencia, imponer nes eleiciones al so rival demócrata [[William Scott Hancock]] por 214 votos eleutorales a 85 y per un escasu marxe de 10.000 votos. Foi investido el 4 de marzu de 1881. La curtia presidencia de Garfield tuvo condicionada pola gran enemistá que contraxo colos ''stalwarts'' de Conkling, al negase a apurri-yos los pagos y prebendas de too tipu qu'esperaben pol so respaldu políticu na Convención, como yá yera práutica habitual dende los tiempos del presidente Ulysses Grant. Pero l'enfrentamientu algamó mayor grau de roxura cuando Garfield nomó a James G. Blaine, gran enemigu de Conkling, secretariu d'Estáu, y a otru destacáu republicanu pa ocupar el codalosu cargu de direutor de les oficines d'aduanes del puertu de Nueva York. Conkling y Thomas Platt, tamién senador republicanu por Nueva York, cuestionaron nel Congresu'l derechu presidencial a nomar cargos en Nueva York, alegando la tradición senatorial de votar los nomamientos presidenciales nos sos respeutivos estaos. Dambos políticos abandonaron los sos escaños nel Congresu pa presentase a l'Asamblea de Nueva York y asina primir a Garfield por que diera marcha tras a dichu nomamientu. Pero l'Asamblea, nun actu d'independencia bien pocu habitual, destituyó a la pareya política y unvió dos nuevos miembros a Washington, actu que significó'l fin de la carrera política de Conkling y el cayente definitivu de la causa ''stalwart''. == Muerte == [[Ficheru:Jgarfield.jpeg|thumb|alt=Formal seated portrait in oils|Retrato oficial de la Casa Blanca de James Garfield]] El 2 de xunetu de 1881, na estación de tren de Washington, l'abogáu [[Charles J. Guiteau|Charles Jules Guiteau]], un buscador de cargos y prebendas, desengañáu pola firmeza de James Garfield, quien nun-y concedió un puestu consular que solicitara, disparó contra'l presidente dos bales que nun llegaron a mancar nengún órganu vital. Mancáu, Garfield permaneció cháu na Casa Blanca mientres 70 díes. Los médicos, cola sida d'atopar una de les bales fueron tresformando una ferida d'unos milímetros nuna ferida grave. [[Alexander Graham Bell]] intentó ensin ésitu atopar la bala con un [[detector de metales]] qu'improvisara él mesmu pa la ocasión, pero la cama onde taba recostado yera de metal y eso imposibilitó l'afayu. El 6 de setiembre Garfield foi lleváu a la mariña de [[Nueva Jersey]]. Per unos díes paecía recuperase, pero'l 19 del mesmu mes finó por culpa de la infeición y de la hemorraxa interna que-y causaron los médicos. Foi asocedíu pol so vicepresidente, [[Chester A. Arthur|Chester Alan Arthur]]. == Bibliografía == * {{cita llibru |ref=Peskin | apellíu= Peskin | nome= Allan | títulu= Garfield: A Biography | editorial= Kent State University Press|allugamientu=Kent, Ohio | añu= 1978 |isbn=0-87338-210-2}} * {{cita llibru | apellíu= Peskin| nome= Allan| títulu= James A. Garfield: Supreme Court Counsel|editor-last= Gross|editor-first= Norman|obra= America's Lawyer-Presidents: From Law Office to Oval Office|ubicación= Chicago| editorial= Northwestern University Press and the American Bar Association Museum of Law| añu= 2004|páxines=164–173| isbn= 0-8101-1218-3}} * {{cita llibru |ref=Gould | apellíu= Peskin | nome= Allan | títulu= American first ladies: their lives and their legacy |editor=Lewis L. Gould| editorial= Routeledge |allugamientu=[[New York]], [[New York state|New York]] | añu= 2001 |isbn=0-415-93021-9}} * {{cita llibru | ref=Reeves | apellíu= Reeves | nome= Thomas C. | títulu= Gentleman Boss|allugamientu=New York | editorial= Alfred A. Knopf| añu= 1975 |isbn= 0-394-46095-2}} * http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=garfield-james-abram; COOKE, D. Y.: Atlas of presidents, New Yersey: Hammond Incorporated, 1977 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{commonscat}} * [http://www.loc.gov/rr/program/bib/presidents/garfield/index.html James Garfield: A Resource Guide] na [[Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos]] {{Presidentes de los EStaos Xuníos d'América}} {{NF|1831|1881|Garfield, james abram}} [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Presidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Republicanos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones d'Ohio]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 15ehf7ub913894mm3lppo3psdoalw9h 2 96086 3699188 2801267 2022-07-24T14:45:57Z Céréales Killer 27289 Céréales Killer treslladó la páxina "[[Usuariu:TaylorSnail]]" a "[[Usuariu:Morc'hast]]": Páxina treslladada automáticamente al renomar l'usuariu "[[Special:CentralAuth/TaylorSnail|TaylorSnail]]" a "[[Special:CentralAuth/Morc'hast|Morc'hast]]" wikitext text/x-wiki {{#Babel:ast|es|en-5|eo-3|fr-3|de-2|fi-2|eu-1}} == Artículos n'asturianu que tengo creaos == {| class="sortable wikitable" |- bgcolor="#cccccc" ! Nome ! Fecha |- | [[Ethnologue]] | 24 d'ochobre de 2017 |- | [[Perca]] | 13 de payares de 2017 |} == Les mios páxines d'usuariu n'otres Wikipedies == {| class="sortable wikitable" |- bgcolor="#cccccc" ! Páxina!!Llingua |- |[[:en:User:Goprake|User: Goprake]]||[[Idioma inglés|Inglés]] |- |[[:es:Usuario:Goprake|Usuario:Goprake]]||[[Idioma español|Español]] |- |[[:ast:Usuariu:Goprake|Usuariu:Goprake]]||[[Asturianu]] |- |[[:eo:Uzanto:Goprake|Uzanto:Goprake]]||[[Esperanto]] |} 7f1g0atu47awjte5wl6med6va1xful2 10 96294 3699352 3386645 2022-07-25T07:09:25Z YoaR 37624 Añado "circunstancies de la fonte" a les feches (principalmente pa qu'amuese "circa" cuando la fecha ye aproximada). Nun ye la forma más elegante, pero bono... Exemplu: Cristina Stigsdatter Hvide wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifeq:{{{paréntesis}}}|non||(}}{{#if:{{#Property:P569}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P569 |qualifier=P1480 |formatting=table |rowformat=$1&nbsp; | list=false}}{{fecha/WD|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P569|list=false}}}}|¿?}}{{#if:{{#Property:P569}}|{{#if:{{{llugar de nacimientu|}}}|,&nbsp;|{{#if:{{#Property:P19}}|,&nbsp;|}}}}|}}{{#if:{{{llugar de nacimientu|}}}|[[{{{llugar de nacimientu}}}]]|{{#if:{{#Property:P19}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P19|formatting = internallink|list=firstrank}}|}}}}{{#if:{{#Property:P570}}|&nbsp;–&nbsp;|{{#if:{{#Property:P20}}|&nbsp;–&nbsp;|}}}}{{#if:{{#Property:P570}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P570 |qualifier=P1480 |formatting=table |rowformat=$1&nbsp; | list=false}}{{fecha/WD|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P570|list=false}}}}|}}{{#if:{{#Property:P570}}|{{#if:{{#Property:P20}}|,&nbsp;|}}|}}{{#if:{{#Property:P20}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P20|formatting = internallink |list=firstrank}}|}}{{#ifeq:{{{paréntesis}}}|non||)}}</includeonly><noinclude>{{Documentación}}</noinclude> cflxifmicns4t1uz2jwtjsz3r970w8a 3699500 3699352 2022-07-25T08:15:14Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#ifeq:{{{paréntesis}}}|non||(}}{{#if:{{#Property:P569}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P569 |qualifier=P1480 |formatting=table |rowformat=$1 |rowsubformat1=$1&nbsp; | list=false}}{{fecha/WD|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P569|list=false}}}}|¿?}}{{#if:{{#Property:P569}}|{{#if:{{{llugar de nacimientu|}}}|,&nbsp;|{{#if:{{#Property:P19}}|,&nbsp;|}}}}|}}{{#if:{{{llugar de nacimientu|}}}|[[{{{llugar de nacimientu}}}]]|{{#if:{{#Property:P19}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P19|formatting = internallink|list=firstrank}}|}}}}{{#if:{{#Property:P570}}|&nbsp;–&nbsp;|{{#if:{{#Property:P20}}|&nbsp;–&nbsp;|}}}}{{#if:{{#Property:P570}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P570 |qualifier=P1480 |formatting=table |rowformat=$1 |rowsubformat1=$1&nbsp; | list=false}}{{fecha/WD|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P570|list=false}}}}|}}{{#if:{{#Property:P570}}|{{#if:{{#Property:P20}}|,&nbsp;|}}|}}{{#if:{{#Property:P20}}|{{#invoke:Wikidata | claim | property=P20|formatting = internallink |list=firstrank}}|}}{{#ifeq:{{{paréntesis}}}|non||)}}</includeonly><noinclude>{{Documentación}}</noinclude> 487kwqb263srs7zwmlu3eebn1b3e4je 0 98469 3699210 3658723 2022-07-24T20:57:30Z CommonsDelinker 488 Replacing Ap11-s69-31740.jpg with [[File:Apollo_11_Prime_Crew_-_GPN-2000-001164_-_Ap11-s69-31740.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: 2). wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jenaro Gajardo Vera''' {{nym}} foi un abogáu, pintor y poeta [[Chile|chilenu]] conocíu por proclamase, dende'l [[25 de setiembre]] de [[1954]] hasta la so muerte, el dueñu lexítimu de la [[Lluna]].<ref name=rb>{{cita web |url=http://www.guioteca.com/exploracion-espacial/la hestoria-del-excentrico-chilenu-que-foi-dueno-de-la lluna/ |títulu=El excéntrico chilenu que foi dueñu de la Lluna |fechaaccesu=26 de mayu de 2012 |autor=Bowen, Roderick |fecha=24 de mayu de 2012 |editorial=www.guioteca.com}}</ref><ref name=jgc>{{cita web |url=http://www.elamaule.cl/admin/render/noticia/8876 |títulu=Jenaro Gajardo Vera: el dueñu de la lluna |fechaaccesu=24 de febreru de 2009 |formatu= |autor=[http://www.elamaule.cl/admin/perfil/535 González Colville, Jaime] |fecha=27 de febreru de 2007 |editorial=www.elamaule.cl}}</ref><ref name=jdj>{{cita web |url=https://www.abc.es/20101129/ciencia/toos-duenos-lluna-201011290952.html |títulu Tolos dueños del Sol y la Lluna |fechaaccesu=26 de mayu de 2012 |formatu=HTML |autor=De Jorge, Judith |fecha=29 de payares de 2010 |editorial=www.abc.es}}</ref> == Biografía == Jenaro Gajardo Vera foi'l sestu de diez hermanos, fíos del médicu Delfín Gajardo Merín y de N Vera.{{ensin referencies}} Anque tamién exerció como pintor y poeta, Gajardo estudió castellán nel [[Institutu Pedagóxicu de la Universidá de Chile|Institutu Pedagóxicu]] y darréu lleis na [[Universidá de Chile]].<ref name=jgc/> Col fin d'exercer el so oficiu d'abogáu, a principios de 1951 aniciar en [[Talca]]; ellí creó la llamada ''Sociedá Telescópica Interplanetaria'', unu de que los sos fines yera «formar un comité de receición a los primeros visitantes estraterrestres [que llegaren a la [[Tierra]]]».<ref name=jgc/> Unu de los integrantes del direutoriu d'esta Sociedá foi'l reconocíu [[obispu]] [[Manuel Larraín Errázuriz]], que la so participación consiguió apangar les burlles y crítiques escontra esa agrupación.<ref name=jgc/> Publicó dos ensayos, «Delles coses sencielles» y «Copes de fueu», y, amás, foi direutor de la revista ''Grupos''.<ref name=jgc/> Sicasí, fíxose conocíu por haber sío'l dueñu lexítimu de la Lluna mientres más de 43 años. == Inscripción de la Lluna == [[Ficheru:Full Moon Luc Viatour.jpg|thumb|La [[Lluna]], inscrita ante notario por Jenaro Gajardo Vera en 1954.]] El [[25 de setiembre]] de [[1954]], ante'l notariu de Talca César Jiménez Fuenzalida, Gajardo pidió que se dexara constancia de la so declaración como dueñu de la Lluna, «dende antes del añu [[1857]]» —fórmula llegal utilizada entós pa saniar terrenes ensin títulu de dominiu—,<ref name=jgc/> por aciu la inscripción d'una escritura:<ref name=rb/><ref name=jdj/> {{cita|JENARO GAJARDO VERA, abogáu, poeta, ye dueñu dende antes del añu 1857, xuniendo la so posesión a la de los sos antecesores del astru, satélite únicu de la Tierra, d'un diámetru de 3.475,99 quilómetros, denomináu Lluna, y que los sos esllindes por ser esferoidal son: Norte, Sur, oriente y poniente: espaciu sideral. Afita la so casa en cai 1 oriente 1270 y el so estáu civil ye casáu. Talca. |align=right|(Firma)<br /> Jenaro Gajardo Vera<br /> Carné 1.487.45-K Ñuñoa<br /> Talca, 25 de setiembre de 1954.|}} Conforme a les lleis chilenes, publicó darréu tres avisos nel ''[[Diariu Oficial de la República de Chile|Diariu Oficial]]'' —requisitu fitu en Chile por que cualesquier que tuviera dalgún derechu sobre'l mesmu terrén tuviera la oportunidá d'impugnar—,<ref name=rb/> a un costo total de [[Pesu chilenu|CL$]]42&nbsp;000 de la dómina.<ref name=jgc/> Como la solicitú foi refrendada, dio en inscribila como la so propiedá nel [[Conservador de Bienes Raíz]] de Talca.<ref name=jgc/><ref name=vp>{{cita llibru |autor=Pop, Virgiliu |títulu=Who Owns the Moon?: Extraterrestrial Aspects of Land and Mineral Resources |url=https://books.google.cl/books?id=0Q85MpsFtEgC&lpg=PA5&ots=39wNQckxQ-&dq=jenaro+gajardo+moon&pg=PA5&redir_esc=y#v=onepage&q=jenaro%20gajardo%20moon&f=false |fechaaccesu=26 de mayu de 2012 |idioma=inglés |añu=2009 |editorial=Springer |allugamientu= |isbn=978-1-4020-9134-6 |capítulu=Chapter 1: Is the Moon for Sale? - 1.2 The Trivial Issue: "Extraterrestrial Real Ta" |páxines=5-6}}</ref> === Los oxetivos === Según el mesmu Gajardo, fueron dos los oxetivos pa inscribir la Lluna como la so propiedá:<ref name=rb/> * Realizar «un actu poéticu de protesta interviniendo na seleición de los posibles habitantes del satélite», pos nos sos planes taba vivir nun mundu ensin envidia, odiu, vicios nin violencia. * Adquirir la Lluna pa «poder formar parte del Club Social de Talca, pal cual yera requisitu d'afiliación tener dalguna propiedá».<ref name=vp/> === La prensa === La noticia se masificó y diose a conocer al traviés de los diarios locales; depués, trespasó les fronteres de Chile per mediu de publicaciones internacionales.<ref name=tei>{{cita publicación |autor=[[Associated Press|AP]] |fecha=8 de xunetu de 1969 |títulu=People: The Moon Is His: Chilean Holds Recorded Title Deed |url=https://news.google.com/newspapers?id=RVVQAAAAIBAJ&sjid=kFcDAAAAIBAJ&pg=1805,1636768&dq=gajardo+moon&hl=n'idioma inglés |publicación=The Evening Independent |editorial= |allugamientu=[[San Petersburgo (Florida)|San Petersburg]], [[Florida]] |páxines=13 |fechaaccesu=26 de mayu de 2012 |cita=}}</ref><ref name=bct>{{cita publicación |autor=[[United Press International|UPI]] |fecha=14 de xunetu de 1969 |títulu=Chilean Lawyer Claims Moon |url=https://news.google.com/newspapers?nid=2002&dat=19690714&id=3UwyAAAAIBAJ&sjid=CrMFAAAAIBAJ&pg=6155,2995534 |idioma=inglés |publicación=Beaver County Times |editorial= |allugamientu=[[Beaver (Pennsylvania)|Beaver]], [[Pennsylvania]] |páxina=5 |fechaaccesu=3 de marzu de 2014}}</ref><ref name=ttn>{{cita publicación |autor=UPI |fecha=16 de xunetu de 1969 |títulu=Chilean Claims He Owns Moon |url=https://news.google.com/newspapers?id=Ju4eAAAAIBAJ&sjid=KyQEAAAAIBAJ&pg=1400,1171216&dq=gajardo+moon&hl=n'idioma inglés |publicación=The Times-News |editorial= |allugamientu=[[Hendersonville (Carolina del Norte)|Hendersonville]], [[Carolina del Norte]] |páxines=10 |fechaaccesu=26 de mayu de 2012}}</ref> La noticia tamién llegó a oyíos de [[Don Francisco]], animador del programa ''[[Sábadu xigante|Sábados xigantes]]'', quien lo entrevistó nel so programa darréu tresmitíu nel estranxeru. Nel espaciu televisivu, como razón d'inscribir la Lluna al so nome, Gajardo señaló:<ref name=jgc/> {{cita|[N]o me presta la xente qu'habita'l planeta Tierra. Nun me gusta que nun pudiéramos esaniciar l'odiu, la envidia, la maledicencia, la rensía...|Jenaro Gajardo.}} === El Apolo 11 === [[Ficheru:Apollo 11 Prime Crew - GPN-2000-001164 - Ap11-s69-31740.jpg|thumb|[[Neil Armstrong|Armstrong]], [[Michael Collins (astronauta)|Collins]] y [[Buzz Aldrin|Aldrin]], los astronautes que conformaron la tripulación de la misión espacial [[Apolo 11]].]] Gajardo cuenta que tramitó la revalidación de la so propiedá en [[Washington D.C.]]<ref name=rb/> per mediu del abogáu Enrique Monti Forno.<ref name=jgc/> La lleenda diz qu'en mayu de [[1969]], antes del allunizaxe de la misión espacial [[Apolo 11]], el presidente d'Estaos Xuníos [[Richard Nixon]] fixo llegar, al traviés d'un representante de la embaxada d'[[Estaos Xuníos]] en [[Santiago de Chile|Santiago]], un comunicáu a Gajardo:<ref name=rb/><ref name=jgc/><ref name=cef>{{cita web |url=http://www.lunarrepublic.com/news/2004-04-28_ohio_moon.shtml |títulu=Moon Over Ohio: Residents Claimed Ownership In 1966 - And the owner is... |fechaaccesu=26 de mayu de 2012 |formatu=SHTML |autor=Feather, Carl Y. |fecha=28 d'abril de 2004 |editorial=www.lunarrepublic.com |idioma=inglés}}</ref><ref name=mcr>{{cita web |url=http://diario.elmercurio.com/detalle/index.asp?id={y336fd95-bbe9-4fb7-8c50-y0a56efb760c} |títulu=Un chilenu dio'l permisu |fechaaccesu=12 de marzu de 2014 |formatu=ASP |autor=Rojas, Manuel Cristóbal |fecha=20 de xunetu de 2004 |editorial=diariu.elmercurio.com}}</ref><ref name=iiee>{{cita web |url=http://www.iiee.cl/reportaje_anecdotario_llunar.htm |títulu=Anecdotariu llunar - Una anéudota de los años cincuenta |fechaaccesu=8 de marzu de 2015 |formatu=HTM |autor=Institutu d'Investigación y Estudios Exobiológicos (IIEE) |fecha=2005 |editorial=www.iiee.cl |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080101231756/http://www.iiee.cl/reportaje_anecdotario_llunar.htm |fechaarchivu=1 de xineru de 2008 }}</ref> {{cita|Solicito en nome del pueblu de los [[Estaos Xuníos]] autorización pal descensu de los astronautes [[Edwin Y. Aldrin|Aldrin]], [[Michael Collins (astronauta)|Collins]] y [[Neil Armstrong|Armstrong]] nel satélite llunar que-y pertenez.|[[Richard Nixon]], 1969.}} A lo que Gajardo respondería :<ref name=rb/><ref name=jgc/> {{cita|En nome de [[Thomas Jefferson|Jefferson]], de [[George Washington|Washington]] y del gran poeta [[Walt Whitman]], autorizo'l descensu de Aldrin, Collins y Armstrong nel satélite llunar que me pertenez, y lo que más m'interesa nun ye namái un feliz descensu de los astronautes, d'esos valientes, sinón tamién un feliz regresu a la so patria. Gracies, señor Presidente.|Jenaro Gajardo Vera, 1969.}} Sicasí, esta hestoria ye apócrifa pos nun esiste rexistru de tal documentu, que fala equivocadamente d'un permisu pa alunizar a trés astronautes, cuando en realidá solo Armstrong y Aldrin diben baxar a la Lluna.<ref name=vp/> Parte de la mesma hestoria amiesta nun tonu garapoleru que cualquier gastu o erogación que se derivara del permisu sería pagu ''[[in situ]]''. === Testamentu === Na notaría de Ramón Galecio en Santiago,<ref name=jgc/> Gajardo mandó la Lluna al pueblu chilenu:<ref name=mcr/> {{cita|Dexo a [[Chile|el mio pueblu]] la Lluna, enllena d'amor [[Historia de Chile|poles sos penes]].|Jenaro Gajardo Vera, 1998.<ref name=rb/>}} === Años siguientes === En 1967 suscribióse'l [[tratáu del espaciu esterior]],<ref>{{cita web |url=http://www.unoosa.org/oosa/es/SpaceLaw/gares/html/gares_21_2222.html |títulu=Resolución 2222 de la XXI Asamblea Xeneral: Tratáu sobre los principios que tienen de rexir les actividaes de los Estaos na esploración y usu del espaciu ultraterrestre, inclusive la Lluna y otros cuerpos celestes |fechaaccesu=27 de mayu de 2012 |formatu=HTML |autor=[[Oficina de Naciones Xuníes p'Asuntos del Espaciu Esterior]] (UNOOSA) |fecha=27 de xineru de 1967 |editorial=www.unoosa.org}}</ref> anguaño ratificáu por 98<ref name=rb/> países y robláu por otros 27, que prohibió la compraventa d'oxetos nel espaciu esterior. Magar lo anterior, en 1980 l'estauxunidense [[Dennis Hope]] formalizó en [[San Francisco (California)|San Francisco]] la compra» de la Lluna, dedicándose a vender parceles en terrén [[Selene|selenita]] dende entós.<ref name=jdj/><ref name=cef/><ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/suplementos/cronica/2006/565/1156629605.html |títulu=L'home que viende la Lluna |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2012 |formatu=HTML |autor=Valdeón, Julio |fecha=27 d'agostu de 2006 |editorial=www.elmundo.es}}</ref> El 1 de xunetu de 1984 entró a valir un alcuerdu internacional en que se considera a la Lluna como Patrimoniu Común de la Humanidá, y como tal naide puede apoderase d'ella.<ref name=rb/> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * {{cita web |url=http://www.cometamagico.com.ar/la osa mayor/biografia.htm |títulu=Gimme some space |fecha=11 de xineru de 2009 |editorial=The Times |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100225075212/http://www.cometamagico.com.ar/la osa mayor/biografia.htm |fechaarchivu=25 de febreru de 2010 }} * [http://www.revistaalma.cl/jenaro-gajardo-el-talquino-que-heriedo-la lluna-a-toos-los-chilenos Jenaro Gajardo: El talquino qu'heredó la lluna a tolos chilenos]. 28 d'agostu de 2013 {{NF|1919|1998|Gajardo Vera, Jenaro}} {{Tradubot|Jenaro Gajardo Vera}} [[Categoría:Pintores de Chile]] [[Categoría:Poetes de Chile]] ry3wtyxgplrb71vvjnkgpyozc98c9w6 0 98669 3699362 3681242 2022-07-25T07:36:04Z XabatuBot 43102 películes wikitext text/x-wiki {{fusionar|Arte barrocu}} {{ficha xenérica}} [[Ficheru:Las Meninas, by Diego Velázquez, from Prado in Google Earth.jpg|thumb|upright=1.5|''[[Les meninas]]'' (1656), de [[Diego Velázquez]], [[Muséu del Prado]], [[Madrid]].]] El '''Barrocu'''<ref>{{DALLA|barrocu|7078}}</ref> foi un periodu de la [[historia]] na [[cultura]] occidental aniciáu por una nuevu forma de concebir l'arte (l'estilu barrocu») y que, partiendo dende distintos contestos históricu-culturales, produció obres en numberosos campos artísticos: [[lliteratura]], [[arquiteutura]], [[escultura]], [[pintura]], [[música]], [[ópera]], [[danza]], [[teatru]], etc. Manifestóse principalmente na [[Europa occidental]], anque debíu al [[colonialismu]] tamién se dio en numberoses [[Colonia alministrativa|colonies]] de les potencies europees, principalmente en [[Llatinoamérica]]. Cronológicamente, tomó tol [[sieglu XVII]] y principios del [[Sieglu XVIII|XVIII]], con mayor o menor allongamientu nel tiempu dependiendo de cada país. Suelse asitiar ente'l [[Manierismu]] y el [[Rococó]], nuna dómina carauterizada por fuertes disputa relixoses ente países [[católicos]] y [[Protestantismu|protestantes]], según marcaes diferencies polítiques ente los [[Estáu|Estaos]] [[Absolutismu|absolutista]] y los [[Parllamentarismu|parllamentarios]], onde una incipiente [[burguesía]] empezaba a poner los cimientos del [[capitalismu]].<ref name="Chilvers">{{Harvsp|Chilvers|2007|p=83.}}</ref> Como [[estilu artísticu]], el Barrocu surdió a principios del [[sieglu XVII]] (según otru autores a finales del [[Sieglu XVI|XVI]]) n'[[Italia]] —periodu tamién conocíu nesti país como ''Seicento''—, dende onde s'estendió escontra la mayor parte d'Europa. Mientres enforma tiempu (sieglos [[sieglu XVIII|XVIII]] y [[sieglu XIX|XIX]]) el términu barrocu» tuvo un sentíu peyorativu, col significáu de recargáu, engañosu, caprichosu, hasta que foi darréu revalorizáu a finales del sieglu XIX por [[Jacob Burckhardt]] y, nel [[Sieglu XX|XX]], por [[Benedetto Croce]] y [[Eugeni d'Ors]]. Dellos historiadores estremen el Barrocu en tres periodos: «primitivu» (1580-1630), «maduru» o «plenu» (1630-1680) y «tardíu» (1680-1750).<ref name="Larousse">{{Harvsp|AA.{{esd}}VV.|1990|p=354.}}</ref> Anque se suel entender como un periodu artísticu específicu, [[estética]]mente'l términu barrocu» tamién indica cualquier estilu artísticu contrapuestu al [[Arte y cultura clásica|clasicismu]], conceutu introducíu por [[Heinrich Wölfflin]] en 1915. Con éses el términu barrocu» puede emplegase tanto como [[sustantivu]] como [[axetivu]]. Según esti planteamientu, cualquier estilu artísticu traviesa por trés fases: arcaica, clásica y barroca. Exemplos de fases barroques seríen l'[[arte helenístico]], l'[[arte góticu]], el [[romanticismu]] o'l [[modernismu (arte)|modernismu]].<ref name="Larousse" /> L'arte volvióse más refináu y afatáu, con pervivencia d'un ciertu racionalismu clasicista pero adoptando formes más dinámiques y efeutistas y un gustu polo sorprendente y anecdótico, poles ilusiones [[óptica|óptiques]] y los golpes d'efeutu. Reparar una preponderancia de la representación [[Realismu (arte)|realista]]: nuna dómina de penuria económica, l'home enfrentar de forma más cruda a la realidá. Per otru llau, de cutiu esta cruda realidá someter a la mentalidá d'una dómina turbao y desengañao, lo que se manifiesta nuna cierta distorsión de les formes, n'efeutos forzaos y violentos, fuertes contrastes de lluces y solombres y ciertu enclín al desequilibriu y la desaxeración.<ref>{{Harvsp|Mayor Ortega|1998|p=168.}}</ref> Conozse tamién col nome de '''barroquismu''' l'abusu de lo ornamental, el recargamientu nel arte. == Aspeutos xenerales == === Barrocu: un conceutu polisémicu === [[Ficheru:Laocoon Pio-Clementino Inv1059-1064-1067.jpg|thumb|upright=1.5|''[[Laocoonte y los sos fíos]]'', d'[[Agesandro de Rodas|Agesandro]], [[Atenodoro de Rodas|Atenodoro]] y [[Polidoro de Rodas|Polidoro]] de [[Rodas]] ([[sieglu II e.C.|sieglu II e.C. ]]), [[Museos Vaticanos#Muséu Pío-Clementino|Muséu Pío-Clementino]] , [[Ciudá del Vaticanu|Vaticanu]]. Pa numberosos críticos ya historiadores del arte lo «barroco» ye una fase recurrente de tolos estilos artísticos, qu'asocede a la fase clásica. Asina, l'[[arte helenístico]] —al que pertenez el ''Laocoonte''— sería la fase barroca» del [[Arte de l'Antigua Grecia|arte griego]].]] El términu barrocu» provién d'un vocablu d'orixe [[Idioma portugués|portugués]] (''barrôco''), que'l so femenín denominaba a les [[perlla|perlles]] que teníen dalguna deformidá (como en castellán el vocablu «barruecas»). Foi n'orixe una pallabra despreciatible que designaba un tipu d'arte caprichoso, grandilocuente, descomanadamente recargáu.<ref name="Chilvers" /> Asina apaeció per vegada primera nel ''Dictionnaire de Trévoux'' (1771), que define «en pintura, un cuadru o una figura de gustu barrocu, onde les regles y les proporciones nun son respetaes y tou ta representáu siguiendo'l caprichu del artista».<ref name="Ripoll1">{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|p=8}}.</ref> Otra teoría derivar del sustantivu ''baroco'', un [[siloxismu]] d'orixe [[Aristóteles|aristotélicu]] proveniente de la [[filosofía]] [[escolástica]] [[Edá Media|medieval]], que señala una ambigüedá que, basada nun débil conteníu lóxico, fai confundir lo verdadero colo falso. Asina, esta figura señala un tipu de razonamientu cascante y artificiosu, xeneralmente en tonu sarcásticu y non exentu de discutiniu. Nesi sentíu aplicar [[Francesco Milizia]] nel so ''Dizionario delle belle arti del disegno'' (1797), onde espresa que «barrocu ye'l superlativu de bizarro, l'escesu del ridículu».<ref name="Ripoll1" /> El términu barrocu» foi usáu a partir del [[sieglu XVIII]] con un sentíu despreciatible, pa sorrayar l'escesu d'énfasis y bayura de ornamentación, a diferencia de la racionalidá más clara y sobria de la [[Ilustración]]. Nesi tiempu, barrocu yera sinónimu d'otros axetivos como «absurdu» o «grotescu».<ref name="Chilvers" /> El pensadores ilustraos vieron nes realizaciones artístiques del sieglu anterior una manipulación de los preceptos clasicistes, tan cercanos al so conceutu racionalista de la realidá, polo que les sos crítiques al arte seiscentista convirtieron el términu barrocu» nun conceutu peyorativu: nel so ''Dictionnaire d'Architecture'' (1792), [[Antoine Chrysostome Quatremère de Quincy]] defini lo barroco como «un matiz de lo estravagante. Ye, si quierse, el so refinamientu o si pudiera dicise, el so abusu. Lo que la severidá ye a la sabiduría del gustu, el barrocu ser a lo estraño, esto ye, que ye'l so superlativu. La idea de barrocu corada la del ridículu llevao al escesu».<ref name="Ripoll1" /> Sicasí, la [[Estudiu de la historia del arte|historiografía del arte]] tendió darréu a revalorizar el conceutu de lo barroco y a valoralo poles sos cualidaes intrínseques, de la qu'empezó a tratar el Barrocu como un periodu específicu de la hestoria de la cultura occidental. El primeru en refugar l'acepción negativa del Barrocu foi [[Jacob Burckhardt]] (''Cicerone'', 1855), afirmando que «l'arquiteutura barroca fala'l mesmu llinguaxe del Renacimientu, pero nun dialeutu dexeneráu». Magar nun yera una afirmación emponderadora, abrió'l camín a estudios más oxetivos, como los ellaboraos por [[Cornelius Gurlitt]] (''Geschichte des Barockstils in Italien'', 1887), [[August Schmarsow]] (''Barock und Rokoko'', 1897), [[Alois Riegl]] (''Die Entstehung der Barockkunst in Rom'', 1908) y [[Wilhelm Pinder]] (''Deutscher Barock'', 1912), que remataron na obra de [[Heinrich Wölfflin]] (''Renaissance und Barock'', 1888; ''Kunstgeschichtliche Grundbegriffe'', 1915), el primeru qu'dio al Barrocu una autonomía estilística propia y estremada, señalando les sos propiedaes y traces estilístiques d'una forma revalorizada. Darréu, [[Benedetto Croce]] (''Saggi sulla letteratura italiana del Seicento'', 1911) efeutuó un estudiu [[Historicismu|historicista]] del Barrocu, enmarcándolo nel so contestu sociu-históricu y cultural, y procurando nun emitir nenguna clase de xuicios de valor. Sicasí, en ''Storia dell'età barocca in Italia'' (1929) volvió otorgar un calter negativu al Barrocu, al que calificó de «decadente», xusto nuna dómina en que surdieron numberosos trataos que reivindicaben la valía artística del periodu, como ''Der Barock als Kunst der Gegenreformation'' (1921), de [[Werner Weisbach]], ''Österreichische Barockarchitektur'' (1930) de [[Hans Sedlmayr]] o ''Art religieux après -y Concile de Trente'' (1932), d'[[Émile Mâle]].<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|p=10}}.</ref> Posteriores estudios dexaron definitivamente asitiáu'l conceutu actual de Barrocu, con pequeñes salvedaes, como la diferenciación efeutuada por dellos historiadores ente «barrocu» y «barroquismu», siendo'l primeru la fase clásica, pura y primixenia, del arte del sieglu XVII, y el segundu una fase amanerada, recargada y esaxerada, que confluyiría col [[Rococó]] —na mesma midida que'l [[manierismu]] sería la fase amanerada del Renacimientu—. Nesi sentíu, Wilhelm Pinder (''Das Problem der Generation in der Kunstgeschichte'', 1926) sostién qu'estos estilos xeneracionales» asocédense sobre la base de la formulación y posterior deformación d'unos determinaos ideales culturales: según el manierismu xugó coles formes clásiques d'una Renacencia de corte [[humanista]] y clasicista, el barroquismu supón la reformulación en clave [[Formalismu (arte)|formalista]] del sustratu ideolóxicu barrocu, basáu principalmente nel absolutismu y el contrarreformismo.<ref>{{Harvsp|Hatzfeld|1966|pp=52-56.}}</ref> Per otru llau, frente al Barrocu como un determináu periodu de la historia de la cultura, a principios del sieglu XX surdió una segunda acepción, la de «lo barroco» como una fase presente na evolución de tolos estilos artísticos.<ref group='nota'>Para [[José María de Azcárate Ristori]], por casu, suélense estremar en cada estilu, escuela o periodu artísticu les siguientes fases —coles naturales variaciones concretes en cada casu—: «fase preclásica», onde s'empiecen a configurar los signos distintivos de cada estilu concretu —suélense denominar colos prefixos “proto” o “pre”, como'l [[prerromanticismu]]—; «fase clásica», onde se concreten los principales signos carauterísticos del estilu, que van sirvir de puntos de referencia y van suponer la materialización de les sos principales realizaciones; «fase manierista», onde se reinterpretan les formes clásiques, ellaboraes dende un puntu de vista más suxetivu per parte del autor; «fase barroca», que ye una reaición contra les formes clásiques, deformadas a gustu y caprichu del artista; «fase arcaizante», onde se vuelve a les formes clásiques, pero yá cola evidente falta de naturalidá que-y ye intrínseca —suelse denominar col prefixu “post”, como'l [[postimpresionismu]]—; y «fase recurrente», onde la falta de referentes provoca un enclín al [[Eclecticismu (arte)|eclecticismu]] —suélense denominar col prefixu “neo”, como'l [[neoclasicismu]]—. {{Harv|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=14-16.}}</ref> Yá [[Nietzsche]] aseveró que «l'estilu barrocu surde cada vez que muerre un gran arte».<ref>{{Harvsp|Cabanne|Soler Llopis|Masafret Seoane|2007|p=6.}}</ref> El primeru n'otorgar un sentíu [[Estética|estéticu]] transhistórico al Barrocu foi Heinrich Wölfflin (''Kunstgeschichtliche Grundbegriffe'', 1915), quien estableció un principiu xeneral d'alternanza ente clasicismu y barrocu, que rixe la evolución de los estilos artísticos.<ref>{{Harvsp|Souriau|1998|p=182.}}</ref> Recoyó'l testigu [[Eugenio d'Ors]] (''Lo barroco'', 1936), que lo definió como un eón»,<ref group='nota'> Términu proveniente de la filosofía [[Neoplatonismu|neoplatónica]], onde aludía a una categoría [[metafísica]] inscrita na hestoria, con un determináu desarrollu nel tiempu. {{Harv|d'Ors|2002|p=67.}}</ref> una forma transhistórica del arte («''lo'' barrocu» frente a «''el'' barrocu» como periodu), una modalidá recurrente a tou lo llargo de la [[historia del arte]] como oposición a lo clásico.<ref group='nota'>D'Ors estremó 22 fases barroques a lo llargo de la historia del arte, que definió de forma un tanto hiperbólica poniéndo-yos nomes en [[llatín]] al estilu de la clasificación d'especies na [[historia natural]], onde al [[Xéneru (bioloxía)|xéneru]] ''Barocchus'' corresponderíen les siguientes [[especie|especies]]: ''Barocchus pristinus'', l'[[arte prehistórico]]; ''B. archaicus'', l'[[Arte de l'Antigua Grecia#L'arte de la Grecia arcaica|arte arcaico griegu]]; ''B. macedonicus'', l'[[arte helenístico]] griegu; ''B. alexandrinus'', l'arte helenístico [[Alexandría|alexandrín]]; ''B. romanus'', l'[[Arte de l'Antigua Roma|arte romano]]; ''B. buddhicus'', l'[[arte budista]]; ''B. pelagianus'', l'arte del [[pelagianismo]]; ''B. gothicus'', l'[[arte góticu]]; ''B. franciscanus'', l'arte [[franciscanu]]; ''B. manuelinus'', l'arte [[manuelino]]; ''B. orificensis'', l'arte [[platerescu]]; ''B. nordicus'', l'arte del norte d'Europa; ''B. palladianus'', l'[[Palladianismo|arte palladiano]]; ''B. rupestris'', l'arte «grutesco», una variante del [[manierismu]]; ''B. maniera'', l'[[Manierismu|arte manierista]]; ''B. tridentinus sive jesuiticus'', l'arte del periodu Barrocu puramente dichu; ''B. rococó'', l'arte [[rococó]]; ''B. romanticus'', l'[[Romanticismu|arte románticu]]; ''B. finisaecularis'', l'[[Modernismu (arte)|arte modernista]]; ''B. posteabellicus'', l'[[Espresionismu|arte espresionista]]; ''B. vulgaris'', l'[[Arte folclórico|arte popular o folklórico]]; y ''B. officinalis'', l'arte d'[[Antroxu]]. {{Harv|d'Ors|2002|p=93.}}</ref> Si'l clasicismu ye un arte racional, masculín, [[Apolíneo y dionisíaco|apolíneo]], lo barroco ye irracional, femenín, [[Apolíneo y dionisíaco|dionisíaco]]. Pa d'Ors, «dambes aspiraciones [clasicismu y barroquismu] compleméntense. Tien llugar un estilu d'economía y razón, y otru musical y abondosu. Unu siéntese atraíu poles formes estables y pesaes, y l'otru poles arrondaes y ascendentes. D'unu a otru nun hai nin decadencia nin dexeneración. Trátase de dos formes de sensibilidá eternes».<ref>{{Harvsp|Cabanne|Soler Llopis|Masafret Seoane|2007|p=7.}}</ref> === Contestu históricu y cultural === [[Ficheru: Murillo_anciana_despiojando.jpg|thumb|''Vieya espulgando a un neñu'' (1670-1675), de [[Bartolomé Esteban Murillo]], [[Pinacoteca Antigua de Múnich]]. La grave crisis económica a tou lo llargo del sieglu XVII afectó especialmente a les clases más baxes.]] El sieglu XVII foi polo xeneral una dómina de [[Depresión (economía)|depresión económica]], consecuencia de la enllargada espansión del sieglu anterior causada principalmente pol [[descubrimientu d'América]]. Les males colleches traxeron l'aumentu del preciu del [[trigu]] y demás productos básicos, coles subsiguientes fames.<ref group='nota'>A lo llargo de tol sieglu asocediéronse continuos episodios de males colleches que, xuníes en numberoses ocasiones a la [[peste]] y la guerra, provocaron graves fames. Ente les más graves, atópense la de 1625 en Francia, 1630 y 1631 en Francia ya Italia, 1637 en Francia y Alemaña, 1661 y 1662 nuevamente en Francia, 1693 y 1694 en Francia y Países Baxos, y 1696 en cuasi toa Europa septentrional. La recurrencia d'estes desgracies punxo de moda la invocación ''A fame, peste y bellu llibera nos, Apodere'' («de la fame, la peste y la guerra llíbranos, Señor»). {{Harv|Bennassar|1995|pp=14-15.}}</ref> El [[comerciu]] enllancóse, especialmente na área [[Mar Mediterraneu|mediterránea]], y solo florió n'[[Inglaterra]] y [[Países Baxos]] gracies al comerciu con [[Asia|Oriente]] y la creación de grandes compañíes comerciales, que sentaron les bases del [[capitalismu]] y la puxanza de la [[burguesía]]. La mala situación económica agravar coles plagues de [[peste]] qu'afararon Europa a mediaos del sieglu XVII, qu'afectaron especialmente a la zona mediterránea.<ref group='nota'>La [[peste bubónica]] foi recurrente a tou lo llargo del sieglu, que magar foi'l postreru en tener grandes pestes n'Europa dexó a la so población abrasada. En [[Londres]], por casu, rexistráronse graves epidemies en 1603, 1625, 1636 y 1665, con un total de 130&nbsp;000 finaos. En [[Mantua]], la peste de 1630 esanició al 70 % de la so población. {{Harv|Bennassar|1995|pp=17-18.}}</ref> Otru factor que xeneró miseria y probeza fueron les guerres, provocaes na so mayoría pol enfrentamientu ente católicos y protestantes, como ye'l casu de la [[Guerra de los Trenta Años]] (1618-1648).<ref>{{Harvsp|Mayor Ortega|1998|pp=161-163.}}</ref> Toos estos factores provocaron una grave depauperación de la población; en munchos países, el númberu de probes y méndigos llegó a algamar la cuarta parte de la población.<ref>{{Harvsp|Bennassar|1995|p=74.}}</ref> Per otru llau, el poder hexemónico n'Europa basculó de la [[España]] imperial a la [[Francia]] absolutista, que tres la [[Paz de Westfalia]] (1648) y la [[Paz de los Pirineos]] (1659) consolidóse como'l más poderosu estáu del continente, práuticamente indiscutido hasta l'ascensión d'[[Inglaterra]] nel sieglu XVIII. Asina, la Francia de los Lluises y la [[Estaos Pontificios|Roma papal]] fueron los principales nucleos de la cultura barroca, como centros de poder políticu y relixosu —respeutivamente— y centros difusores del [[absolutismu]] y el [[Contrarreforma|contrarreformismo]]. España, anque en decadencia política y económica, tuvo sicasí un rescamplante periodu cultural —el llamáu [[Sieglu d'Oru]]— que, anque marcáu pol so aspeutu relixosu de incontrovertible proselitismu contrarreformista, tuvo un acentuáu componente popular, y llevó tantu a la [[lliteratura]] como a les [[artes plástiques]] a cotes d'elevada calidá. Nel restu de países onde llegó la cultura barroca (Inglaterra, Alemaña, Países Baxos), la so implantación foi irregular y con distintos sellos peculiarizados poles sos distintives carauterístiques nacionales.<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Europa|p=6}}.</ref> [[Ficheru:Tridentinum.jpg|thumb|upright=1.5|left|Sesión del [[Concilio de Trento]], anónimu venecianu, [[Muséu del Louvre]].]] El Barrocu forxar n'[[Italia]], principalmente na sede pontificia, [[Roma]], onde l'arte foi utilizáu como mediu propagandísticu pal espardimientu de la doctrina contrarreformista.<ref group='nota'>L'acta de la Sesión XXV del [[Concilio de Trento]] recueye que l'artista «non yá instruya y confirme al pueblu recordándo-y los artículos de la fe, sinón qu'amás-y mueva a la gratitud ante'l milagru y beneficios recibíos, ufiertándo-y l'exemplu a siguir y, sobremanera, escitándo-y a adorar y entá a amar a Dios». {{Harv|Antonio|1989|p=6}}</ref> La [[Reforma protestante]] sumió a la [[Ilesia Católica]] nuna fonda crisis mientres la primer metá del sieglu XVI, que evidenció tantu la corrupción en numberosos estratos eclesiásticos como la necesidá d'una renovación del mensaxe y l'obra católica, lo mesmo que de un mayor acercamientu a los fieles. El [[Concilio de Trento]] (1545-1563) celebrar pa compensar la meyora del protestantismu y consolidar el cultu católicu nos países onde entá prevalecía, sentando les bases del [[Dogmes de la Ilesia católica|dogma católicu]] ([[sacerdociu]] [[Sacramentu (catolicismu)|sacramental]], [[celibatu]], cultu a la [[María (madre de Xesús)|Virxe]] y los santos, usu [[Lliturxa|llitúrxicu]] del [[llatín]]) y creando nuevos preseos de comunicación y espansión de la fe católica, poniendo especial énfasis na educación, la predicación y l'espardimientu del mensaxe católicu, qu'adquirió un fuerte sellu propagandísticu —para lo que se creó la [[Congregación pal Espardimientu de la Fe]]—. Esti ideariu afigurar na acabante fundar [[Compañía de Xesús]], que por aciu la predicación y l'enseñanza tuvo una notable y rápidu espardimientu per tol mundu, frenando la meyora del protestantismu y recuperando numberosos territorios pa la fe católica ([[Austria]], [[Baviera]], [[Suiza]], [[Flandes]], [[Polonia]]). Otru efeutu de la [[Contrarreforma]] foi l'afitamientu de la figura del [[papa]], que'l so poder salió reforzáu, y que se tradució nun ambiciosu programa d'ampliación y renovación urbanística de Roma, especialmente de les sos ilesies, con especial énfasis na [[Basílica de San Pedro]] y la so redoma. La Ilesia foi'l mayor comitente artísticu de la dómina, y utilizó l'arte como caballu de batalla de la propaganda relixosa, al ser un mediu de calter popular fácilmente accesible ya intelixible. L'arte foi utilizáu como un vehículu d'espresión ''ad maiorem Dei et Ecclesiae gloriam'', y papes como [[Sixto V]], [[Clemente VIII]], [[Paulo V]], [[Gregorio XV]], [[Urbanu VIII]], [[Inocencio X]] y [[Alejandro VII]] convertir en grandes mecenes y favorecieron grandes meyores y construcciones na ciudá eterna, yá calificada entós como ''Roma triumphans, caput mundi'' («Roma triunfante, cabeza del mundu»).<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|pp=18-20}}.</ref> Culturalmente, el Barrocu foi una dómina de grandes adelantos científicos: [[William Harvey]] comprobó la circulación de la [[sangre]]; [[Galileo Galilei]] perfeccionó'l [[telescopiu]] y afitó la teoría [[Heliocentrismu|heliocéntrica]] establecida'l sieglu anterior por [[Copérnico]] y [[Kepler]]; [[Isaac Newton]] formuló la [[teoría de la gravitación universal]]; [[Evanxelista Torricelli]] inventó'l [[barómetru]]. [[Francis Bacon]] estableció col so ''[[Novum Organum]]'' el [[Métodu empíricu-analíticu|métodu esperimental]] como base de la investigación científica, poniendo les bases del [[empirismu]]. Pela so parte, [[René Descartes]] llevó a la [[filosofía]] escontra'l [[racionalismu]], col so famosu «[[piensu, depués esisto]]».<ref>{{Harvsp|Mayor Ortega|1998|pp=168-169.}}</ref> [[Ficheru:Descartes Discours de la Methode.jpg|thumb|''[[Discursu del métodu]]'' (1637), de [[René Descartes]].]] Por cuenta de les nueves teoríes heliocéntriques y la consecuente perda del sentimientu [[Antropocentrismu|antropocéntrico]] propiu del home renacentista, l'home del Barrocu perdió la fe nel orde y la razón, na harmonía y la proporción; la [[naturaleza]], non reglamentada nin ordenada, sinón llibre y cambiadiza, misteriosa ya inabarcable, pasó a ser una fonte direuta d'inspiración más conveniente a la mentalidá barroca. Perdiendo la fe na verdá, toa pasa a ser aparente ya ilusoriu ([[Pedro Calderón de la Barca|Calderón]]: ''[[La vida ye suañu]]''); yá nun hai nada reveláu, polo que tou tien d'investigase y esperimentase. Descartes convirtió la [[Dulda metódica|dulda]] nel puntu de partida del so sistema filosóficu: «considerando que tolos pensamientos que nos vienen tando despiertos pueden tamién asocedese nos mientres el suañu, ensin que nengún entós seya verdaderu, resolví asonsañar que toles coses qu'hasta entós entraren nel mio espíritu, nun yeren más verdaderes que les ilusiones de los mios suaños» (''[[Discursu del métodu]]'', 1637).<ref>{{cita web |url= http://presencias.net/indpdm.html?http://presencias.net/invest/ht3017y.html|títulu= Discursu del métodu, parte IV|fechaaccesu=28 d'ochobre de 2012|autor= René Descartes}}</ref> Asina, mientres la [[ciencia]] se circunscribía a la busca de la verdá, l'[[arte]] emponer a la espresión de lo imaxinario, de la enganía d'infinitu que naguaba por l'home barrocu. D'ende'l gustu polos efeutos ópticos y los xuegos ilusorios, poles construcciones [[Arte efímero|efímeres]] y el valor de lo transitorio; o'l gustu polo suxestivo y engañador en [[poesía]], polo maraviyoso, sensual y evocador, polos efeutos [[Llingüística|llingüísticos]] y [[Sintaxis|sintácticos]], pola fuercia de la imaxe y el poder de la [[retórica]], revitalizaos pola reivindicación d'autores como [[Aristóteles]] o [[Cicerón]].<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|p=14.}}</ref> La cultura barroca yera, en definición de [[José Antonio Maravall]], «empobinada» —enfocada na comunicación—, «masiva» —de calter popular— y «conservadora» —pa caltener l'orde establecíu—. Cualquier mediu d'espresión artísticu tenía de ser principalmente didácticu y engañador, tenía de llegar fácilmente al públicu y tenía d'entusiasma-y, face-y comulgar col mensaxe que tresmitía, un mensaxe puestu al serviciu de les instancies del poder —políticu o relixosu—, que yera'l que sufragaba los costos de producción de les obres artístiques, yá que Ilesia y aristocracia —tamién incipientemente la burguesía— yeren los principales comitentes d'artistes y escritores. Si la Ilesia quería tresmitir el so mensaxe contrarreformista, les monarquíes absolutes vieron nel arte una forma de magnificar la so imaxe y amosar la so poder, al traviés d'obres monumentales y pomposes que tresmitíen una imaxe de grandor y ayudaben a consolidar el poder centralista del monarca, reafitando la so autoridá.<ref>{{Harvsp|Antonio|1989|pp=6-9.}}</ref> Por ello y magar la crisis económica, l'arte florió gracies sobremanera al mecenalgu eclesiástico y aristocrático. Les cortes de los estaos [[Monarquía|monárquicos]] —especialmente los absolutistes— favorecieron l'arte como una forma d'afigurar la magnificencia de los sos reinos, un preséu propagandísticu que daba fe de la grandiosidá del monarca (un exemplu paradigmáticu ye la construcción de [[Palaciu de Versalles|Versalles]] por [[Lluis XIV]]). La puxanza del [[coleicionismu]], que traía la circulación d'artistes y obres d'arte per tol continente européu, condució a l'alza del [[Mercáu del arte|mercáu artísticu]]. Dalgunos de los principales coleicionistes d'arte de la dómina fueron monarques, como l'emperador [[Rodolfo II]], [[Carlos I d'Inglaterra]], [[Felipe IV d'España]] o la reina [[Cristina de Suecia]]. Florió notablemente'l mercáu artísticu, centráu principalmente nel ámbitu holandés ([[Amberes]] y [[Ámsterdam]]) y alemán ([[Núremberg]] y [[Augsburgu]]). Tamién abondaron les [[academia|academies]] d'arte —siguiendo'l cercu de les surdíes n'Italia nel sieglu XVI—, como instituciones encargaes de caltener l'arte como fenómenu cultural, de reglamentar el so estudiu y el so caltenimientu, y de promocionalo por aciu esposiciones y concursos; les principales academies surdíes nel sieglu XVII fueron l'[[Real Academia de Pintura y Escultura|Académie Royale d'Art]], fundada en [[París]] en 1648, y l'[[Academia de les Artes de Berlín|Akademie der Künste]] de [[Berlín]] (1696)<ref>{{Harvsp|Onians|2008|pp=186-187.}}</ref> {{Imaxe múltiple | posición_tabla = center | semeya1 = Europe map 1648-ye.png | anchu1 = 300 | testu1 = Mapa d'Europa en 1648 a la fin de la [[Guerra de los Trenta Años]]. | alineación_texto1 = center | semeya2 = Colonisation 1660.png | anchu2 = 500 | testu2 = Colonización europea en 1660. | alineación_texto2 = center }} === L'estilu barrocu === [[Ficheru:St Peter's Square, Vatican City - April 2007.jpg|thumb|upright=1.5|[[Plaza de San Pedro]], na [[Ciudá del Vaticanu]], vista dende la cúpula de la [[Basílica de San Pedro|Basílica]]. El gran templu romanu foi la punta de llanza del arte [[Contrarreforma|contrarreformista]].]] El Barrocu foi un estilu herederu del [[Escepticismu filosóficu|escepticismu]] manierista, que se vio reflexáu nun sentimientu de fatalidá y dramatismu ente los autores de la dómina. L'arte volvióse más artificial, más recargáu, decorativu, afatáu. Destacó l'usu ilusionista de los efeutos ópticos; la guapura buscó nueves víes d'espresión y cobró relevancia lo estelante y los efeutos sorprendentes. Surdieron nuevos conceutos estéticos como los de «inxeniu», «comprendoria» o «agudez». Na conducta personal destacábase sobremanera l'aspeutu esterior, de forma que reflexara una actitú altiva, elegante, refinada y esaxerada que cobró'l nome de ''préciosité''.<ref>{{Harvsp|Eco|2004|p=229.}}</ref> Según [[Heinrich Wölfflin|Wölfflin]], el Barrocu defínese principalmente por oposición al Renacimientu: frente a la visión llinial renacentista, la visión barroca ye pictórica; frente a la composición en planos, la basada na fondura; frente a la forma zarrada, l'abierta; frente a la unidá compositiva basada na harmonía, la subordinación a un motivu principal; frente a la claridá absoluta del oxetu, la claridá relativa del efeutu.<ref name="Larousse" /> Asina, el Barrocu «ye l'estilu del puntu de vista pictóricu con perspeutiva y fondura, que somete la multiplicidá de los sos elementos a una idea central, con una visión ensin llendes y una relativa escuridá qu'evita los detalles y los perfiles agudos, siendo coles mesmes un estilu que, en llugar de revelar el so arte, esconder».<ref>{{Harvsp|Hatzfeld|1966|p=15.}}</ref> L'arte barroco espresóse estilísticamente en dos víes: per un sitiu, hai una énfasis na realidá, l'aspeutu mundanu de la vida, la cotidianeidad y el calter efímeru de la vida, que se materializó nuna cierta vulgarización» del fenómenu relixosu nos países católicos, según nun mayor gustu poles cualidaes sensibles del mundu circundante nos protestantes; per otru llau, manifiéstase una visión grandilocuente y aponderada de los conceutos nacional y relixosu como una espresión del poder, que se traduz nel gustu polo monumental, lo campanudo y recargao, el calter magnificente dau a la realeza y la Ilesia, de cutiu con un fuerte sellu propagandísticu.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=479-480.}}</ref> [[Ficheru:Louis XIV of France.jpg|thumb|left|''[[Semeya de Lluis XIV]]'' (1701), de [[Hyacinthe Rigaud]], [[Muséu del Louvre]], [[París]]. El rei francés encarna'l prototipu de la monarquía absolutista, ideoloxía qu'al pie de la Ilesia contrarreformista utilizó más l'arte como mediu propagandísticu.]] El Barrocu foi una cultura de la imaxe, onde toles artes confluyeron pa crear una [[obra d'arte total]], con una estética teatral, [[Escenografía|escenográfica]], una ''[[mise en scène]]'' que pon de manifiestu la rellumanza del poder dominante (Ilesia o Estáu), con ciertos toques naturalistes pero nun conxuntu qu'espresa dinamismu y vitalidá. La interaición de toles artes espresa l'usu del llinguaxe visual como un mediu de comunicación de mases, afiguráu nuna concepción dinámica de la naturaleza y l'espaciu envolvente.<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|pp=5-6.}}</ref> Una de les principales carauterístiques del arte barroco ye'l so calter ilusorio y artificioso: «l'inxeniu y el diseñu son l'arte máxico al traviés del cual llégase a engañar a la vista hasta ablucar» ([[Gian Lorenzo Bernini]]). Valorábase especialmente lo visual y efímero, polo que cobraron puxanza'l [[teatru]] y los diversos xéneros d'artes escéniques y espectáculos: [[danza]], [[pantomima]], drama musical ([[oratoriu (música)|oratoriu]] y [[melodrama]]), espectáculos de [[marioneta|marionetes]], [[Acrobacia|acrobáticos]], [[Circu|circenses]], etc. Esistía'l sentimientu de que'l mundu ye un teatru (''theatrum mundi'') y la vida una función teatral: «tol mundu ye un escenariu, y tolos homes y muyeres meros actores» (''[[Como gustéis]]'', [[William Shakespeare]], 1599).<ref>{{cita web |url=http://es.wikiquote.org/wiki/Como_gust%C3%A9is|títulu= Como gustéis|fechaaccesu=28 d'ochobre de 2012|autor= William Shakespeare}}</ref> D'igual manera tender a teatralizar les demás artes, especialmente l'arquiteutura. Ye un arte que se basa na inversión de la realidá: na «simulación», en convertir lo falso en verdaderu, y na «disimulación», pasar lo verdadero por falsu. Nun s'amuesen les coses como son, sinón como se querdría que fueren, especialmente nel mundu católicu, onde la Contrarreforma tuvo un ésitu exiguo, yá que media Europa pasar al protestantismu. En lliteratura manifestóse dando rienda suelta al artificiu retóricu, como un mediu d'espresión propagandísticu en que la suntuosidá del llinguaxe pretendía reflexar la realidá de forma edulcorada, recurriendo a figures retóriques como la [[metáfora]], la [[paradoxa]], la [[hipérbole]], l'[[antítesis]], el [[hipérbaton]], la [[Elipsis (figura retórica)|elipsis]], etc. Esta transposición de la realidá, que se ve aburuyada y magnificada, alteriada nes sos proporciones y sometida al criteriu suxetivu de la ficción, pasó igualmente al terrén de la pintura, onde s'abusa del [[escorzo]] y la perspeutiva ilusionista n'ares d'efeutos mayores, llamativos y sorprendentes.<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|pp=16-17.}}</ref> [[Ficheru:Finis gloriae mundi from Juan Valdez Leal.png|thumb|upright=1.5|''Finis gloriae mundi'' (1672), de [[Juan de Valdés Leal]], [[Hospital de la Caridá (Sevilla)]]. El xéneru de la ''[[vanitas]]'' cobró una especial relevancia na era barroca, onde de cutio taba presente'l ''[[memento mori]]'', l'alcordanza de la fugacidad de la vida, propiu d'una dómina de guerres, epidemies y probeza.]] L'arte barroco buscaba la creación d'una realidá alternativa al traviés de la ficción y l'ilusión. Esti enclín tuvo la so máxima espresión na fiesta y la celebración lúdica; edificios como ilesies o palacios, o bien un barriu o una ciudá entera, convertir en teatros de la vida, n'escenarios onde s'entemecía la realidá y l'ilusión, onde los sentíos someter al engañu y l'artificiu. Nesi aspeutu tuvo especial protagonismu la Ilesia contrarreformista, que buscaba al traviés de la pómpara y el parabuxel amosar la so superioridá sobre les ilesies protestantes, con actos como [[misa|mises]] solemnes, [[Canonización|canonizaciones]], [[xubiléu|xubiléos]], [[Procesión|procesiones]] o invistidures papales. Pero igual de campanudes yeren les celebraciones de la monarquía y l'aristocracia, con eventos como coronaciones, bodes y nacencies reales, funerales, visites d'embaxadores o cualquier acontecimientu que dexara al monarca esplegar el so poder p'almirar al pueblu. Les fiestes barroques supóníen una conxugación de toles artes, dende l'arquiteutura y les artes plástiques hasta la poesía, la música, la danza, el teatru, la [[pirotecnia]], arreglos florales, xuegos d'agua, etc. Arquiteutos como [[Bernini]] o [[Pietro da Cortona]], o [[Alonso Cano]] y [[Sebastián Herrera Barnuevo]] n'España, apurrieron el so talentu a tales eventos, diseñando estructures, [[coreografía|coreografíes]], llumes y demás elementos, que de cutiu-yos sirvíen como campu de pruebes pa futures realizaciones más series: asina, el [[baldaquino]] pa la canonización de [[Santa Isabel de Portugal]] sirvió a Bernini pal so futuru diseñu del [[baldaquino de San Pedro]], y el ''quarantore'' (teatru sacru de los [[xesuita|xesuites]]) de [[Carlo Rainaldi]] foi una maqueta de la ilesia de Santa Maria in Campitelli.<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|pp=17-18.}}</ref> Mientres el Barrocu, el calter ornamental, artificiosu y recargáu del arte d'esti tiempu traslucía un sentíu vital transitoriu, rellacionáu col ''[[memento mori]]'', el valor efímeru de les riqueces frente a la inevitabilidad de la muerte, en paralelu al xéneru pictóricu de les ''[[vanitas]]''. Esti sentimientu llevó a valorar de forma vitalista la fugacidad del intre, a esfrutar de los leves momentos d'esparcimientu qu'da la vida, o de les celebraciones y actos solemnes. Asina, les nacencies, bodes, fallecimientos, actos relixosos, o les coronaciones reales y demás actos lúdicos o ceremoniales, revistir d'una pómpara y una artificiosidá de calter escenográficu, onde s'ellaboraben grandes montaxes qu'apiguraben arquiteutura y decoraos p'apurrir una magnificencia elocuente a cualquier celebración, que se convertía nun espectáculu de calter cuasi [[Catarsis|catárticu]], onde cobraba especial relevancia l'elementu ilusoriu, la atenuación de la frontera ente realidá y fantasía.<ref>{{Harvsp|Giorgi|2007|p=82.}}</ref> Hai de solliñar que'l Barrocu ye un conceutu heteroxéneu que nun presentó una unidá estilístico nin xeográfico nin cronológicamente, sinón que nel so senu atópense diversos enclinos estilísticos, principalmente nel terrén de la pintura. Les principales seríen: [[Naturalismu nel arte|naturalismu]], estilu basáu na observación de la naturaleza pero sometida a ciertes direutrices establecíes pol artista, basaes en criterios morales y estéticos o, a cencielles, derivaos de la llibre interpretación del artista a la de concebir la so obra; [[Realismu artísticu|realismu]], enclín surdíu de la estricta imitación de la naturaleza, nin interpretada nin edulcorada, sinón representada minuciosamente hasta nes sos más pequeños detalles; [[Clasicismu de Francia|clasicismu]], corriente centrada na idealización y perfeición de la naturaleza, evocadora d'elevaos sentimientos y fondes reflexones, cola aspiración de reflexar la guapura en tola so plenitú.<ref>{{Harvsp|Giorgi|2007|pp=12-21.}}</ref> <center> <gallery heights=200 widths=200 caption= "Estilos"> Caravaggio (1571-1610) - De roeping van Matteüs (1599-1600) - Rome San Luigi dei Francesi 10-01-2011 12-07-56.png|'''Naturalismu''': ''[[La vocación de San Mateo (Caravaggio)|La vocación de San Mateo]]'' (1601), de [[Caravaggio]], [[Ilesia de San Luis de los Franceses (Roma)]]. Rembrandt - The Anatomy Lesson of Dr Nicolaes Tulp.jpg| '''Realismu''': ''[[Lleición d'anatomía del Dr. Nicolaes Tulp]]'' (1632), de [[Rembrandt]], [[Mauritshuis]], [[L'Haya]]. Nicolas Poussin - Et in Arcadia ego (deuxième version).jpg| '''Clasicismu''': ''[[Et in Arcadia ego]]'' (1638), de [[Nicolas Poussin]], [[Muséu del Louvre]], [[París]]. </gallery> </center> A lo último, cabo señalar que nel Barrocu surdieron o se desenvolvieron nuevos xéneros pictóricos. Si hasta entós había preponderado nel arte la representación de temes históriques, [[Mitoloxía|mitolóxicos]] o relixosos, los fondos cambeos sociales vivíos nel sieglu XVII favorecieron l'interés por nuevu temes, especialmente nos países protestantes, que la so severa moralidá torgaba la representación d'imáxenes relixoses por considerales [[idolatría]]. Per otru llau, la puxanza de la burguesía, que pa remarcar la so estatus invirtió de forma decidida nel arte, traxo consigo la representación de nueves temes alloñaes de les grandilocuentes escenes preferíes pola aristocracia. Ente los xéneros desenvueltos profusamente nel Barrocu destaquen: la [[pintura de xéneru]], que toma los sos modelos de la realidá circundante, de la vida diaria, de temes llabradores o urbanos, de probes y méndigos, comerciantes y artesanos, o de fiestes y ambientes folklóricos; el [[Pintura de paisaje|paisaje]], qu'alza a categoría independiente la representación de la naturaleza, qu'hasta entós solo sirvía de telón de fondu de les escenes con personaxes históricos o relixosos; el [[semeya]], que centra la so representación na figura humana, xeneralmente con un componente realista anque dacuando non exentu d'idealización; el [[bodegón]] o naturaleza muerta, que consiste na representación d'oxetos inanimaos, yá sían pieces de dote doméstica, flores, frutes o otros alimentos, muebles, preseos musicales, etc.; y la ''[[vanitas]]'', un tipu de bodegón qu'alude a lo efímero de la esistencia humana, simbolizáu xeneralmente pola presencia de calaveres o cadarmes, o bien veles o relós de sable.<ref>{{Harvsp|Giorgi|2007|pp=27-57.}}</ref> <center> <gallery heights=200 widths=200 caption= "Xéneros"> Diego Velazquez - An Old Woman Cooking Eggs - Google Art Project.jpg| '''Pintura de xéneru''': ''[[Vieya tostando güevos]]'' (1618), de [[Diego Velázquez]], [[National Gallery of Scotland]], [[Edimburgu]]. Claude Lorrain 008.jpg| '''Paisaxe''': ''[[Puertu col embarque de la Reina de Saba]]'' (1648), de [[Claude Lorrain]], [[National Gallery de Londres]]. Anthony van Dyck - Sir Endymion Porter and van Dyck.png| '''Semeya''': ''[[Sir Endymion Porter y Anton van Dyck|''Sir'' Endymion Porter y Anton van Dyck]]'' (1635), d'[[Anton van Dyck]], [[Muséu del Prado]], [[Madrid]]. Still Life with Game Fowl,Vegetables and Fruits, Prado, Museum,Madrid,1602,HernaniCollection.jpg| '''Bodegón''': ''[[Bodegón de caza, hortolices y frutes]]'' (1602), de [[Juan Sánchez Cotán]], [[Muséu del Prado]], [[Madrid]]. </gallery> </center> == Arquiteutura == [[Ficheru:SCarloQuattroFontaneRome2.jpg|thumb|Fachada de [[San Carlo alle Quattro Fontane]] (1634-1640), de [[Francesco Borromini]], [[Roma]].]] {{AP|Arquiteutura barroca}} L'[[arquiteutura barroca]] asumió unes formes más dinámiques, con una exuberante decoración y un sentíu escenográficu de les formes y los volumes. Cobró relevancia la modulación del espaciu, con preferencia poles curva [[Cóncavu|cóncaves]] y [[Convexu|convexes]], poniendo especial atención nos xuegos ópticos (''[[Trampantojo|trompe-l'œil]]'') y el puntu de vista del espectador. Tamién cobró una gran importancia'l [[urbanismu]], por cuenta de los monumentales programes desenvueltos por reis y papes, con un conceutu integrador de l'arquiteutura y el paisaxe que buscaba la recreación d'un ''continuum'' espacial, de la espansión de les formes escontra l'infinitu, como espresión d'unos elevaos ideales, sían políticos o relixosos.<ref>{{Harvsp|Albert de Paco|2007|pp=280-281.}}</ref> === Italia === Al igual que na dómina anterior, el motor del nuevu estilu volvió ser [[Italia]], gracies principalmente a la comitencia de la Ilesia y a los grandes programes arquiteutónicos y urbanísticos desenvueltos pola see pontificia, deseosa d'amosar al mundu la so victoria contra la Reforma. La principal modalidá constructiva de l'arquiteutura barroca italiana foi la [[ilesia (edificiu)|ilesia]], que se convirtió nel máximu esponente de la propaganda contrarreformista.<ref>{{Harvsp|Albert de Paco|2007|pp=274-275.}}</ref> Les ilesies barroques italianes carauterizar pola bayura de formes dinámiques, con predominiu de les curves cóncavu y convexu, con fachaes ricamente decoraes y apinaes d'escultures, según gran númberu de columnes, que de cutiu s'esprenden del muriu, y con interiores onde predominen igualmente la forma curva y una profusa decoración. Ente les sos diverses planimetríes destacó —especialmente ente finales del sieglu XVI y principios del XVII— el diseñu en dos cuerpos, con dos [[Frontón (arquiteutura)|frontones]] concéntricos (curvu l'esterior y triangular l'interior), siguiendo'l modelu de la fachada de la [[Ilesia del Gesù]] de [[Giacomo della Porta]] (1572).<ref name="historiaarte">{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=481.}}</ref> Unu de los sos primeros representantes foi [[Carlo Maderno]],<ref name="historiaarte" /> autor de la fachada de [[San Pedro del Vaticanu]] (1607-1612) —al qu'amás modificó la planta, pasando de la de [[Planta de cruz griega|cruz griega]] proyeutada por [[Bramante]] a una de [[Planta de cruz llatina|cruz llatina]]—, y la Ilesia de Santa Susana (1597-1603). Pero unu de los mayores impulsores del nuevu estilu foi l'arquiteutu y escultor [[Gian Lorenzo Bernini]], el principal artífiz de la Roma monumental que conocemos güei día:<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=482.}}</ref><ref>{{Harvsp|Albert de Paco|2007|p=277.}}</ref> [[baldaquino de San Pedro]] (1624-1633) —onde apaez la [[columna salomónica]], darréu unu de los signos distintivos del Barrocu—, columnata de la [[Plaza de San Pedro]] (1656-1667), [[San Andrés del Quirinal]] (1658-1670), [[Palaciu Chigi-Odescalchi]] (1664-1667). L'otru gran nome de la dómina ye [[Francesco Borromini]], arquiteutu de gran maxín que subvirtió toles normes de l'arquiteutura clásica —a les que magar tou entá s'enferronaba Bernini—, al traviés del usu de superficies alabeadas, bóvedes nervadas y arcos mixtilíneos, creando una arquiteutura de calter cuasi escultóricu.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=483.}}</ref> Foi autor de les ilesies de [[Ilesia de San Carlo alle Quattro Fontane|San Carlo alle Quattre Fontane]] (1634-1640), [[Sant'Ivo alla Sapienza]] (1642-1650) y [[Sant'Agnese in Agone]] (1653-1661). El tercer arquiteutu de sonadía activa en Roma foi [[Pietro da Cortona]], que tamién yera pintor, circunstancia quiciabes pola cual creó volumes de gran plasticidad, con grandes contrastes de lluz y solombra ([[Santa Maria della Pace]], 1656-1657; [[Santi Luca y Martina]], 1635-1650). Fora de Roma cabo destacar la figura de [[Baldassare Longhena]] en [[Venecia]], autor de la Ilesia de [[Santa Maria della Salute]] (1631-1650); y [[Guarino Guarini]] y [[Filippo Juvara]] en [[Turín]], autor de la [[Capiya del Santu Sudariu]] (1667-1690) el primeru, y de la [[Basílica de Superga]] (1717-1731) el segundu.<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|pp=122-127.}}</ref> === Francia === [[Ficheru:Versailles-FacadeJardin.jpg|thumb|upright=1.5|[[Palaciu de Versalles]], de [[Louis Le Vau]] y [[Jules Hardouin-Mansart]] (1669-1685).]] En [[Francia]], so los reinaos de [[Lluis XIII]] y [[Lluis XIV]], empecipiáronse una serie de construcciones de gran fastuosidad, que pretendíen amosar el grandor del monarca y el calter sublime y divino de la monarquía absolutista. Anque na arquiteutura francesa percíbese cierta influyencia de la italiana, esta foi reinterpretada d'una forma más sobria y equilibrada, más fiel al clasicismu renacentista, polo que l'arte francés de la dómina suelse denominar como [[clasicismu francés]].<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=488.}}</ref> Les primeres realizaciones de relevancia corrieron al cargu de [[Jacques Lemercier]] ([[Ilesia de la Sorbona]], 1635) y [[François Mansart]] ([[Palaciu de Maisons-Lafitte]], 1624-1626; [[Ilesia de Val-de-Grâce]], 1645-1667). Darréu, los grandes programes áulicos centrar na nueva fachada del [[Palaciu del Louvre]], de [[Louis Le Vau]] y [[Claude Perrault]] (1667-1670) y, especialmente, nel [[Palaciu de Versalles]], de Le Vau y [[Jules Hardouin-Mansart]] (1669-1685). D'esti postreru arquiteutu convien tamién destacar la [[Los Inválidos|Ilesia de San Luis de los Inválidos]] (1678-1691), según el trazáu de la [[Plaza Vendôme]] de París (1685-1708).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=123-133.}}</ref> === España === [[Ficheru:Fachada Plaza Mayor de Salamanca.JPG|thumb|[[Plaza Mayor de Salamanca]] (1728-1735), d'[[Alberto Churriguera]].]] {{AP|Arquiteutura barroca n'España}} N'[[España]], l'arquiteutura de la primer metá del sieglu XVII acusó l'heriedu [[Arquiteutura herreriana|herreriana]], con una austeridá y simplicidá xeométrica d'influyencia [[San Lorienzo de El Escorial|escorialense]]. Lo barroco foise introduciendo pasu ente pasu sobremanera na recargada decoración interior d'ilesies y palacios, onde los [[retablu|retablos]] fueron evolucionando escontra cotes de cada vez más elevada magnificencia. Nesti periodu foi [[Juan Gómez de Mora]] la figura más destacada,<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=543.}}</ref> siendo autor de la [[Clerecía de Salamanca]] (1617), el [[Casa de la Villa de Madrid|Conceyu]] (1644-1702) y la [[Plaza Mayor de Madrid|Plaza Mayor]] de Madrid (1617-1619). Otru autores de la dómina fueron: [[Alonso Carbonel]], autor del [[Palaciu del Bon Retiru]] (1630-1640); [[Pedro Sánchez (arquiteutu)|Pedro Sánchez]] y [[Francisco Bautista]], autores de la [[Colexata de San Isidro (Madrid)|Colexata de San Isidro]] de Madrid (1620-1664).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=86-90.}}</ref> Escontra mediaos de sieglu fueron ganando terrenal les formes más riques y los volumes más llibres y dinámicos, con decoraciones naturalistes (guirlandes, cartelas vexetales) o de formes astractes (moldures y baquetones recortaos, xeneralmente de forma mixtilínea). Nesta dómina convien recordar los nomes de [[Pedro de la Torre]], [[José de Villarreal]], [[José de la Llamera]], [[Sebastián Herrera Barnuevo]] y, especialmente, [[Alonso Cano]], autor de la fachada de la [[Catedral de Granada]] (1667).<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=545-546.}}</ref> Ente finales de sieglu y empiezos del XVIII dio l'estilu [[churrigueresco]] (polos hermanos Churriguera), carauterizáu pol so exuberante decorativismo y l'usu de columnes salomóniques: [[José Benito Churriguera]] foi autor del Retablu Mayor de [[Conventu de San Esteban (Salamanca)|San Esteban de Salamanca]] (1692) y la fachada del [[Palaciu de Goyeneche (Nuevo Baztán)|palacio-ilesia de Nuevo Baztán]] en Madrid (1709-1722); [[Alberto Churriguera]] proyeutó la [[Plaza Mayor de Salamanca]] (1728-1735); y [[Joaquín Churriguera]] foi autor del [[Colexu de Calatrava (Salamanca)|Colexu de Calatrava]] (1717) y el claustru de [[Colexu Mayor de San Bartolomé (Salamanca)|San Bartolomé]] (1715) en Salamanca, d'influyencia [[Platerescu|plateresca]]. Otres figures de la dómina fueron: [[Teodoro Ardemans]], autor de la fachada del Conceyu de Madrid y el primer proyeutu pal [[Palaciu Real de La Granja de San Ildefonso]] (1718-1726); [[Pedro de Ribera]], autor de la [[Ponte de Toledo]] (1718-1732), el [[Cuartel del Conde-Duque]] (1717) y la fachada de la [[Ilesia de La nuesa Señora de Montserrat]] de Madrid (1720); [[Narciso Tomé]], autor del [[Tresparente de la Catedral de Toledo]] (1721-1734); l'alemán [[Konrad Rudolf]], autor de la fachada de la [[Catedral de Valencia]] (1703); [[Jaime Bort]], artífiz de la fachada de la [[Catedral de Murcia]] (1736-1753); [[Vicente Acero]], que proyeutó la [[Catedral de Cádiz]] (1722-1762); y [[Fernando de Cases Novoa]], autor de la fachada del Obradoiro de la [[Catedral de Santiago de Compostela]] (1739-1750).<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=546-550.}}</ref> === Otros países europeos === [[Ficheru:Karlskirche Vienna June 2006 475.jpg|thumb|[[Ilesia de San Carlos Borromeo (Viena)]] (1715-1725), de [[Johann Bernhard Fischer von Erlach]].]] N'[[Alemaña]], hasta mediaos de sieglu nun s'empecipiaron construcciones de relevancia, por cuenta de la [[Guerra de los Trenta Años]], y entá entós les principales obres fueron encargaes a arquiteutos italianos. Sicasí, a finales de sieglu hubo una eclosión d'arquiteutos alemanes de gran valía, que fixeron obres que les sos innovadores soluciones apuntaben yá al Rococó: [[Andreas Schlüter]], autor del [[Palaciu Real de Berlín]] (1698-1706), d'influyencia versallesca; [[Matthäus Daniel Pöppelmann]], autor del [[Zwinger|palaciu Zwinger]] de [[Dresde]] (1711-1722); y [[George Bähr|Georg Bähr]], autor de la Ilesia de [[Frauenkirche (Dresde)|Frauenkirche]] de Dresde (1722-1738). N'[[Austria]] destacaron [[Johann Bernhard Fischer von Erlach]], autor de la [[Ilesia de San Carlos Borromeo (Viena)|ilesia de San Carlos Borromeo]] en [[Viena]] (1715-1725); [[Johann Lukas von Hildebrandt]], autor del [[palaciu Belvedere]] de Viena (1713-1723); y [[Jakob Prandtauer]], artífiz de l'[[abadía de Melk]] (1702-1738). En [[Suiza]] cabo nomar l'[[abadía de Einsiedeln]] (1691-1735), de [[Kaspar Moosbrugger]]; la ilesia de los xesuites de [[Solothurn]] (1680), de [[Heinrich Mayer]]; y la [[Abadía de San Galo|Colegiata de Sankt Gallen]] (1721-1770), de Kaspar Moosbrugger, [[Michael Beer]] y [[Peter Thumb]].<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=490-491.}}</ref> N'[[Inglaterra]] pervivió mientres bona parte del sieglu XVII un clasicismu renacentista d'influyencia [[Palladianismo|palladiana]], que'l so máximu representante foi [[Inigo Jones]]. Darréu fuéronse introduciendo les nueves formes del continente, anque reinterpretadas nuevamente con un sentíu d'atueldu y contención pervivientes de la tradición palladiana. Nesi sentíu la obra maestra del periodu foi la [[catedral de San Pablo de Londres]] (1675-1711), de [[Christopher Wren]]. Otres obres de relevancia seríen el [[castiellu de Howard]] (1699-1712) y el [[palaciu de Blenheim]] (1705-1725), dambos de [[John Vanbrugh]] y [[Nicholas Hawksmoor]].<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=492.}}</ref> En [[Flandes]], les formes barroques, presentes nun enchíu decorativismo, convivieron con antigües estructures gótiques, órdenes clásicos y decoración manierista: cabo destacar les ilesies de Saint-Loup de [[Namur]] (1621), Sint-Michiel de [[Lovaina]] (1650-1666), [[Ilesia de San Juan Bautista (Bruxeles)|Saint-Jean-Baptiste]] de [[Bruxeles]] (1657-1677) y Sint-Pieter de [[Malinas]] (1670-1709). Nos [[Países Baxos]], el [[calvinismu]] determinó una arquiteutura más simple y austera, de llinies clásiques, con preponderancia de l'arquiteutura civil: [[Bolsa d'Ámsterdam]] (1608), de [[Hendrik de Keyser]]; Palaciu [[Mauritshuis]] de [[L'Haya]] (1633-1644), de [[Jacob van Riolen]]; Conceyu d'Ámsterdam (1648, actual [[Palaciu Real d'Ámsterdam|Palaciu Real]]), de Jacob van Riolen.<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=180-181.}}</ref> Nos [[países nórdicos]], el protestantismu favoreció igualmente una arquiteutura sobria y de corte clásicu, con modelos importaos d'otros países, y carauterístiques propies tan solo perceptibles nel usu de diversos materiales, como los murios combinaos de lladriyu y piedra de cantería, o los techos de [[cobre]]. En [[Dinamarca]] destaquen l'edificiu de la [[Børsen|Bolsa de Copenhague]] (1619-1674), de [[Hans van Steenwinkel el Mozu]]; y la [[Ilesia de Mármol|ilesia de Federico V]] (1754-1894), de [[Nicolai Eigtved]]. En [[Suecia]] cabo destacar el [[palaciu de Drottningholm]] (1662-1685) y la [[Ilesia de Riddarholmen|ilesia de Riddarholm]] (1671), de [[Nicodemus Tessin el Viejo]], y el [[palaciu Real d'Estocolmu]] (1697-1728), de [[Nicodemus Tessin el Mozu]].<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=182-183.}}</ref> En [[Portugal]], hasta mediaos de sieglu —cola [[Independencia de Portugal|independencia]] d'España— nun s'empecipió una actividá constructora de valumbu, favorecida pol descubrimientu de mines d'oru y diamantes en [[Minas Gerais]] (Brasil), que llevó al rei [[Xuan V de Portugal|Xuan V]] a querer emular les cortes de Versalles y el Vaticanu. Ente les principales construcciones destaquen: el [[monasteriu de Zafra]] (1717-1740), de [[Johann Friedrich Ludwig]]; el [[palaciu Real de Queluz]] (1747), de [[Mateus Vicente]]; y el Santuariu de [[Bom Jesus do Monte]], en [[Braga]] (1784-1811), de [[Manuel Pinto Vilalobos]].<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=112-118.}}</ref> N'Europa oriental, [[Praga]] ([[República Checa|Chequia]]) foi una de les ciudaes con un mayor programa constructivu, favorecíu pola aristocracia checa: [[Palaciu Czernin]] (1668-1677), de [[Francesco Caratti]]; [[Palaciu arzobispal de Praga|Palaciu Arzobispal]] (1675-1679), de [[Jean-Baptiste Mathey]]; Ilesia de San Nicolás (1703-1717), de [[Christoph Dientzenhofer]]; Santuariu de la Virxe de Loreto (1721), de Christoph y [[Kilian Ignaz Dietzenhofer]]. En [[Polonia]] destaquen la [[Catedral de Wrocław|Catedral de San Juan Bautista]] de [[Wrocław]] (1716-1724), de Fischer von Erlach; el [[Palaciu Krasiński]] (1677-1682), de [[Tylman van Gameren]]; y el [[Palaciu de Wilanów]] (1692), d'[[Agostino Locci]] y Andreas Schlüter.<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=266-271.}}</ref> En [[Rusia]], onde'l zar [[Pedru I el Grande]] llevó a cabu un procesu de occidentalización del estáu, recibióse la influyencia del barrocu noreuropeo, que'l so principal esponente foi la [[Catedral de San Pedro y San Pablo de San Petersburgu]] (1703-1733), obra del arquiteutu italianu [[Domenico Trezzini]].<ref>{{Harvsp|Onians|2008|p=161.}}</ref> Más tarde, [[Francesco Bartolomeo Rastrelli]] foi l'esponente d'un barrocu tardíu de infuencia francoitaliana, que yá apuntaba al [[Rococó]]: [[Palaciu de Peterhof]], llamáu «el Versalles rusu» (1714-1764, empecipiáu por [[Jean-Baptiste Alexandre -y Blond|-y Blond]]); [[Palaciu d'Iviernu]] en [[San Petersburgu]] (1754-1762); y [[Palaciu de Catalina]] en [[Tsárskoye Seló]] (1752-1756).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|p=272.}}</ref> En [[Ucraína]], el [[Barrocu ucranianu|Barrocu]] estremar del occidental per mediu d'una ornamentación más moderada y unes formes más simples: [[Monasterio de las Cuevas de Kiev]], [[Monasteriu de San Miguel de Vydubichi]] en [[Kiev]]. Nel [[Imperiu Otomanu]] l'arte occidental influyó mientres el sieglu XVIII a les tradicionales formes [[Arte islámico|islámiques]], como se denota na [[Mezquita de los Tulipanes]] (1760-1763), obra de [[Mehmet Tahir Ağa]]. Otru esponente foi la [[Mezquita Nuruosmaniye]] (1748-1755), obra del arquiteutu [[Grecia|griegu]] [[Simon el Rum]] y patrocinada pol [[sultán]] [[Mahmud I]], que mandó traer planos d'ilesies europees pa la so construcción.<ref>{{cita web |url=http://www.discoverislamicart.org/database_item.php?id=monument;ISL;tr;Mon01;35;ye|títulu=Mezquita Nuruosmaniye|fechaaccesu=1 d'abril de 2013}}</ref> === Arquiteutura colonial === [[Ficheru:Quito-La Compania-01.jpg|thumb|[[Ilesia de la Compañía (Quito)]].]] {{AP|Arquiteutura barroca en Hispanoamérica}} L'arquiteutura barroca colonial carauterizar por una profusa decoración (Portada de [[Profesar]], [[Méxicu]]; fachaes revistíes d'[[azulexu|azulexos]] del estilu de [[Puebla]], como en San Francisco Acatepec en [[San Andrés Cholula]] y San Francisco de Puebla), que va resultar exacerbada nel llamáu «ultrabarroco» (Fachada del Sagrariu de la [[Catedral de Méxicu]], de [[Lorenzo Rodríguez]]; Ilesia de [[Tepotzotlán]]; [[Templu de Santa Prisca de Taxco]]). En [[Perú]], les construcciones desenvueltes en [[Lima]] y [[Cuzco]] dende 1650 amuesen unes carauterístiques orixinales que s'adelantren inclusive al Barrocu européu, como nel usu de murios almohadillados y de columnes salomóniques ([[Cuzco#Ilesia de la Compañía|Ilesia de la Compañía]], Cuzco; [[Basílica y Conventu de San Francisco de Lima|San Francisco]], Lima).<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=551-555.}}</ref> N'otros países destaquen: la [[Catedral Metropolitana de Sucre]] en [[Bolivia]]; el [[Basílica de Esquipulas|Santuariu del Señor de Esquipulas]] en [[Guatemala]]; la [[Catedral de San Miguel (Tegucigalpa)|Catedral de Tegucigalpa]] n'[[Hondures]]; la [[Catedral de León (Nicaragua)|Catedral de León]] en [[Nicaragua]]; la [[Ilesia de la Compañía (Quito)|Ilesia de la Compañía]] en [[Quitu]], [[Ecuador]]; la [[Ilesia de San Ignacio (Bogotá)|Ilesia de San Ignacio]] en [[Bogotá]], [[Colombia]]; la [[Catedral de Caracas]] en [[Venezuela]]; l'[[Audiencia de Buenos Aires]] n'[[Arxentina]]; la [[Ilesia de Santu Domingu (Santiago de Chile)|Ilesia de Santu Domingu]] en [[Santiago de Chile]]; y la [[Catedral de L'Habana]] en [[Cuba]]. Tamién convien recordar la calidá de les ilesies de les misiones xesuites en [[Paraguái]] y de les misiones franciscanes en [[California]].<ref name="Larousse2">{{Harvsp|AA.{{esd}}VV.|1990|p=355.}}</ref> En [[Brasil]], al igual que na metrópolis, Portugal, l'arquiteutura tien una cierta influyencia italiana, xeneralmente de tipu borrominesco, como se percibe nes ilesies de San Pedro dos Clérigos en [[Recife]] (1728) y La nuesa Señora de la Gloria n'[[Glória (Rio de Janeiro)|Outeiro]] (1733). Na rexón de Minas Gerais destacó'l llabor d'[[Aleijadinho]], autor d'un conxuntu d'ilesies que destaquen pola so planimetría curva, fachaes con efeutos dinámicos cóncavu-convexos y un tratamientu plásticu de tolos elementos arquiteutónicos (São Francisco de Assis en [[Ouro Preto]], 1765-1775).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|p=121.}}</ref> Nes colonies portugueses de la [[India]] ([[Goa]], [[Damao]] y [[Diu]]) florió un estilu arquiteutónicu de formes barroques entemecíes con elementos hindús, como la [[Catedral de Goa]] (1562-1619) y la [[Basílica del Bon Jesús de Goa]] (1594-1605), qu'alluga la tumba de [[San Francisco Javier]]. El conxuntu d'[[ilesies y conventos de Goa]] foi declaráu [[Patrimoniu de la Humanidá]] en [[1986]].<ref>{{cita web |url = http://sobreindia.com/2009/01/04/ilesies-y-conventos-de-goa/|títulu = Iglesias y conventos de Goa|fechaaccesu =30 de xineru de 2011|autor=María José Rubín}}</ref> En [[Filipines]] destaquen les [[ilesies barroques de Filipines]] (designaes como [[Patrimoniu de la Humanidá]] en 1993), con un estilu que ye una reinterpretación de l'arquiteutura barroca europea polos [[China|chinos]] y los artesanos filipinos: [[Ilesia de San Agustín de Manila|Ilesia de San Agustín]] ([[Manila]]), Ilesia de La nuesa Señora de l'Asunción (Santa María, [[Ilocos Sur]]), Ilesia de San Agustín (Paoay, [[Ilocos Norte]]) ya Ilesia de Santu Tomás de Villanueva (Ming-ao, [[Iloílo]]).<ref>{{cita web |url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:NJgTU0XHt6cJ:www.unesco.org/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/NHK/pdf/asia-pacific/baroque_churches_philippines_rev.pdf+&hl=es&gl=es&pid=bl&srcid=ADGEESgyA2Szv5jlWWtqCgIi82FimEEU6lUww8J0_MUyrh3zFTIX3L7r9M1hZu0Y7sKfQSNVWZZKM4DwpBlBwfXCM2D97bRAi4fceGnrkqxzYIeHe7gG5FwClxvQ4X45EIgeKV-dusDr&sig=AHIEtbRdsoyLkiV0VC8d-4dnup1O3YyUtw|títulu=Les ilesies barroques de Filipines|fechaaccesu=4 de payares de 2012}}</ref> {{VT|Barrocu novohispano}} === Xardinería === {{AP|Xardinería del Barrocu}} Mientres el Barrocu la [[xardinería]] tuvo bien venceyada a l'arquiteutura, con diseños racionales onde cobró preferencia'l gustu pola forma xeométrica. El so paradigma foi'l [[xardín francés]], carauterizáu per mayores zones de [[verde]] y un nuevu detalle ornamental, el [[parterre]], como nos [[Xardinos de Versalles]], diseñaos por [[André Le Nôtre]]. El gustu barrocu pola teatralidad y l'artificiosidá traxo la construcción de diversos elementos accesorios al xardín, como islles y covarones artificiales, teatros al campu, ''ménageries'' d'animales exóticos, [[pérgola|pérgoles]], arcos triunfales, etc. Surdió la ''orangerie'', una construcción de grandes ventanales destinada a protexer pel iviernu [[naranxal|naranxales]] y otres plantes d'orixe meridional. El modelu de Versalles foi copiáu poles grandes cortes monárquiques europees, con esponentes como los xardinos de [[Schönbrunn]] ([[Viena]]), [[Charlottenburg]] ([[Berlín]]), [[Real Sitio de San Ildefonso|La Granxa]] ([[Segovia]]) y [[Petrodvorets]] ([[San Petersburgu]]).<ref>{{Harvsp|Fernández Arenas|1988|pp=330-332.}}</ref> == Escultura == [[Ficheru:Ecstasy St Theresa SM della Vittoria.jpg|thumb|''[[Éxtasis de Santa Teresa]]'' (1647-1651), de [[Gian Lorenzo Bernini]], [[ilesia de Santa María de la Victoria]], [[Roma]].]] {{AP|Escultura barroca}} La [[escultura barroca]] adquirió'l mesmu calter dinámicu, tropezosu, espresivu, ornamental, que l'arquiteutura —cola que va llegar a una perfecta simbiosis sobremanera n'edificios relixosos—, destacando'l movimientu y l'espresión, partiendo d'una base naturalista pero deformada a caprichu del artista. La evolución de la escultura nun foi uniforme en tolos países, yá que n'ámbitos como España y Alemaña, onde'l [[arte góticu]] tuviera enforma asentamientu —especialmente na [[imaginería]] relixosa—, entá pervivían ciertes formes estilístiques de la tradición llocal, ente qu'en países onde'l Renacimientu supunxera la implantación de les formes clásiques (Italia y Francia) la perduración d'estes ye más acentuada. Por temática, xunto a la relixosa tuvo bastante importancia la mitolóxica, sobremanera en palacios, fontes y xardinos.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=493.}}</ref> N'Italia destacó nuevamente [[Gian Lorenzo Bernini]], escultor de formación anque trabayara como arquiteutu por encargu de dellos papes. Influyíu pola [[escultura helenística]] —qu'en Roma podía estudiar a la perfeición gracies a les coleiciones arqueolóxiques papales—, llogró una gran maestría na espresión del movimientu, na fixación de l'aición parada nel tiempu. Foi autor d'obres tan relevantes como ''[[Eneas, Anquises y Ascanio (Bernini)|Eneas, Anquises y Ascanio fuxendo de Troya]]'' (1618-1619), ''[[El raptu de Proserpina]]'' (1621-1622), ''[[Apolo y Dafne (escultura de Bernini)|Apolo y Dafne]]'' (1622-1625), ''[[David (escultura de Bernini)|David llanzando la so fonda]]'' (1623-1624), el [[Sepulcru d'Urbanu VIII]] (1628-1647), ''[[Éxtasis de Santa Teresa]]'' (1644-1652), la [[Fonte de los Cuatro Ríos]] en [[Piazza Navona]] (1648-1651) y ''Muerte de la beata Ludovica Albertoni'' (1671-1674).<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|pp=70-80}}.</ref> Otru escultores de la dómina fueron: [[Stefano Maderno]], a caballu ente'l Manierismu y el Barrocu (''Santa Cecilia'', 1600); [[François Duquesnoy]], flamencu de nacencia pero activu en Roma (''San Andrés'', 1629-1633); [[Alessandro Algardi]], formáu na [[escuela boloñesa]], de corte clásicu (''Decapitación de San Pablo'', 1641-1647; ''El papa San Lleón deteniendo a Atila'', 1646-1653); y [[Ercole Ferrata]], discípulu de Bernini (''La muerte na foguera de Santa Inés'', 1660).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=292-297.}}</ref> En Francia la escultura foi heredera del clasicismu renacentista, con preeminencia del aspeutu decorativu y cortesanu, y de la temática mitolóxica. [[Jacques Sarrazin]] formar en Roma, onde estudió la escultura clásica y l'obra de [[Michelangelo]], que la so influyencia se trasluce nes sos ''Cariátides'' del Pavillon de l'Horloge del Louvre (1636). [[François Girardon]] trabayó na decoración de Versalles, y ye recordáu pola so ''Mausoléu del [[Cardenal Richelieu]]'' (1675-1694) y pol grupu de ''Apolo y les Ninfes'' de Versalles (1666-1675), inspiráu nel ''[[Apolo de Belvedere]]'' de [[Leócares]] (''[[circa]]'' [[330 e.C.|330 e.C. ]]-[[300 e.C.|300 e.C. ]]). [[Antoine Coysevox]] tamién participó nel proyeutu versallesco, y ente la so producción destaca la ''Glorificación de Lluis XIV'' nel Salón de la Guerra de Versalles (1678) y el ''Mausoléu de [[Mazarino]]'' (1689-1693). [[Pierre Puget]] foi'l más orixinal de los escultores franceses de la dómina, anque nun trabayó en París, y el so gustu pol dramatismu y el movimientu violentu alloñáron-y del clasicismu de la so redolada: ''Milón de Crotona'' (1671-1682), inspirada nel ''[[Laocoonte y los sos fíos|Laocoonte]]''.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=498-499.}}</ref> [[Ficheru:Cristo yacente Gregorio Fernandez 2.jpg|thumb|left|''Cristu yacente'' (1634), de [[Gregorio Fernández]], [[Ilesia de San Miguel y Santuyano (Valladolid)|Ilesia de San Miguel y Santuyano]], [[Valladolid]].]] N'España perduró la imaginería relixosa d'heriedu góticu, xeneralmente en madera policromada —dacuando col agregu de ropajes auténticos—, presente o bien en retablos o bien en figura exenta. Suélense estremar nuna primer fase dos escueles: la castellana, centrada en [[Madrid]] y [[Valladolid]], onde destaca [[Gregorio Fernández]], qu'evoluciona d'un manierismu d'influyencia [[Juan de Juni|juniana]] a un ciertu naturalismu (''Cristu yacente'', 1614; ''Bautismu de Cristu'', 1630), y [[Manuel Pereira]], de corte más clásicu (''San Bruno'', 1652); na escuela andaluza, activa en [[Sevilla]] y [[Granada]], destaquen: [[Juan Martínez Montañés]], con un estilu clasicista y figures que denotan un detalláu estudiu anatómicu (''Cristu crucificáu'', 1603; ''Inmaculada Concepción'', 1628-1631); el so discípulu [[Juan de Mesa]], más dramáticu que'l maestru (''Jesús del Gran Poder'', 1620); [[Alonso Cano]], tamién discípulu de Montañés, y como él d'un conteníu clasicismu (''Inmaculada Concepción'', 1655; ''San Antonio de Padua'', 1660-1665); y [[Pedro de Mena]], discípulu de Cano, con un estilu sobrio pero espresivo (''Madalena penitente'', 1664). Dende mediaos de sieglu produz el «plenu barrocu», con una fuerte influyencia berniniana, con figures como [[Pedro Roldán]] (Retablu Mayor del [[Hospital de la Caridá (Sevilla)|Hospital de la Caridá de Sevilla]], 1674) y [[Pedro Duque Cornejo]] (Sillería del coru de la [[Mezquita-catedral de Córdoba|Catedral de Córdoba]], 1748). Yá nel sieglu XVIII destacó la escuela levantina en [[Murcia]] y [[Valencia]], con nomes como [[Ignacio Vergara]] o [[Nicolás de Bussi]], y la figura principal de [[Francisco Salzillo]], con un estilu sensible y delicao qu'apunta al rococó (''Oración del Güertu'', 1754; ''Prendimiento'', 1763).<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=556-565.}}</ref> N'Alemaña meridional y Austria la escultura tuvo una gran puxanza nel sieglu XVII gracies al impulsu contrarreformista, tres l'anterior [[iconoclasia]] protestante. Nun principiu les obres más relevantes fueron encargaes a artistes holandeses, como [[Adriaen de Vries]] (''Aflicción de Cristu'', 1607). Como nomes alemanes cabo destacar a: [[Hans Krumper]] (''Patrona Bavariae'', 1615); [[Hans Reichle]], discípulu de [[Giambologna]] (coru y grupu de ''La Crucifixón'' de la Catedral de San Ulrico y Santa Afra d'[[Augsburgu]], 1605); [[Georg Petel]] (''Ecce Homo'', 1630); [[Justus Glesker]] (''Grupu de la Crucifixón'', 1648-1649); y el tamién arquiteutu [[Andreas Schlüter]], que recibe la influyencia berniniana (''Estatua ecuestre del Gran Eleutor Federico Guillermu I de Brandemburgu'', 1689-1703). N'Inglaterra combinó la influyencia italiana, presente especialmente nel dinámicu dramatismu de los monumentos funerarios, y la francesa, que'l so clasicismu ye más apropiáu pa les estatues y les semeyes. L'escultor inglés más importante de la dómina foi [[Nicholas Stone]], formáu n'Holanda, autor de monumentos funerarios como'l de Lady Elisabeth Carey (1617-1618) o'l de ''sir'' William Curle (1617).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|p=320-336.}}</ref> Nos Países Baxos la escultura barroca llindar a un únicu nome de fama internacional, el tamién arquiteutu [[Hendrik de Keyser]], formáu nel manierismu italianu (''Monumentu funerariu de Guillermu I'', 1614-1622). En Flandes sicasí sí surdieron numberosos escultores, munchos de los cualos instaláronse nel país vecín, como [[Artus Quellinus]], autor de la decoración escultórica del Conceyu d'Ámsterdam. Otru escultores flamencos fueron: [[Lukas Fayd'herbe]] (''Tumba del arzobispu André Cruesen'', 1666); [[Rombout Verhulst]] (''Tumba de Johan Polyander van Kerchoven'', 1663); y [[Hendrik Frans Verbruggen]] (Púlpitu de la [[Catedral de San Miguel y Santa Gúdula de Bruxeles]], 1695-1699).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|p=316-318.}}</ref> N'América destacó la obra escultórica desenvuelta en [[Lima]], con autores como'l [[Cataluña|catalán]] [[Pedro de Noguera]], primeramente d'estilu manierista, qu'evolucionó escontra'l Barrocu n'obres como la sillería de la [[Catedral de Lima]]; el [[Valladolid|vallisoletano]] [[Gomes Hernández Galván]], autor de les Tables de la Catedral; [[Juan Bautista Vásquez]], autor d'una escultura de la Virxe conocida como ''La Rectora'', anguaño nel [[Institutu Riva-Aguero]]; y [[Diego Rodrigues]], autor de la imaxe de la ''[[Virxe de Copacabana]]'' nel Santuariu homónimu del [[Distritu del Rímac]] de Lima. En Méxicu destacó'l [[zamora]]nu [[Jerónimo de Balbás]], autor del [[Retablu de los Reis]] de la [[Catedral Metropolitana de la Ciudá de Méxicu]]. N'Ecuador destacó la [[escuela quiteña]], representada por [[Bernardo de Legarda]] y [[Manuel Chili]] (moteyáu Caspicara).<ref name="Larousse2" /> En Brasil destacó nuevamente la figura del [[Aleijadinho]], que s'encargó de la decoración escultórica de los sos proyeutos arquiteutónicos, como la ilesia de São Francisco de Assis en [[Ouro Preto]], onde realizó les escultures de la fachada, el púlpitu y l'altar; o'l [[Santuariu del Bon Jesús de Congonhas]], onde destaquen les figures de los dolce profetes.<ref>{{Harvsp|AA.{{esd}}VV.|1990|p=81}}.</ref> <gallery mode=packed heights=200> Ficheru:Apollo and Daphne (Bernini).jpg|''[[Apolo y Dafne (escultura de Bernini)|Apolo y Dafne]]'' (1622-1625), de [[Gian Lorenzo Bernini]], [[Galería Borghese]], [[Roma]]. Ficheru:F Duquesnoy San Andrés Vaticano.jpg|''San Andrés'' (1629-1633), de [[François Duquesnoy]], [[San Pedro del Vaticanu]]. Ficheru:Milon de Crotone (1).jpg|''Milón de Crotona'' (1671-1682), de [[Pierre Puget]], [[Muséu del Louvre]], [[París]]. Ficheru:San Juan Bautista 001.jpg|''San Juan Bautista'' (1623), de [[Juan de Mesa]], [[Muséu de Belles Artes de Sevilla]]. Ficheru:Aleijadinho98.jpg|''Cristu cola cruz'' (1757-1765), d'[[Aleijadinho]], [[Santuariu del Bon Jesús de Congonhas]]. </gallery> == Pintura == [[Ficheru:Michelangelo Merisi da Caravaggio, Saint John the Baptist (Youth with a Ram) (c. 1602, WGA04112).jpg|thumb|''[[Mozu con un corderu|San Juan Bautista]]'' (1602), de [[Caravaggio]], [[Museos Capitolinos]], [[Roma]].]] {{AP|Pintura barroca}} La [[pintura barroca]] tuvo un marcáu acentu diferenciador xeográficu, yá que'l so desarrollu producir por países, en diverses escueles nacionales caúna con un sellu distintivu. Sicasí, percíbese una influyencia común proveniente nuevamente d'Italia, onde surdieron dos tendencies contrapuestes: el [[Naturalismu nel arte|naturalismu]] (tamién llamáu [[caravagismo]]), basáu na imitación de la realidá natural, con ciertu gustu pol [[clarescuru]] —el llamáu [[tenebrismu]]—; y el [[Pintura clasicista|clasicismu]], que ye igual de realista pero con un conceutu de la realidá más intelectual ya idealizáu. Darréu, nel llamáu «[[Pintura barroca d'Italia#El plenu Barrocu|plenu barrocu]]» (segunda metá del sieglu XVII), la pintura evolucionó a un estilu más decorativu, con predominiu de la [[pintura mural]] y cierta predilección polos efeutos ópticos (''[[Trampantojo|trompe-l'oeil]]'') y les escenografíes luxosu y exuberante.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=502.}}</ref> === Italia === {{AP|Pintura barroca d'Italia}} Como vimos, nun primer llugar surdieron dos tendencies contrapuestes, naturalismu y clasicismu. La primera tuvo'l so máximu esponente en [[Caravaggio]], un artista orixinal y de vida azarosa que, magar la so prematura muerte, dexó numberoses obres maestres nes que se sinteticen la descripción minuciosa de la realidá y el tratamientu cuasi vulgar de los personaxes con una visión non exenta de reflexón intelectual. Igualmente foi introductor del tenebrismu, onde los personaxes destaquen sobre un fondu escuru, con un llume artificial y empobinao, d'efeutu teatral, que fai resaltar los oxetos y los xestos y actitúes de los personaxes. Ente les obres de Caravaggio destaquen: ''[[Crucifixón de San Pedro (Caravaggio)|Crucifixón de San Pedro]]'' (1601), ''[[La vocación de San Mateo (Caravaggio)|La vocación de San Mateo]]'' (1602), ''[[Santu Entierru (Caravaggio)|Entierru de Cristu]]'' (1604), etc. Otros artistes naturalistes fueron: [[Bartolomeo Manfredi]], [[Carlo Saraceni]], [[Giovanni Battista Caracciolo]] y [[Orazio Gentileschi|Orazio]] y [[Artemisia Gentileschi]]. Tamién cabo mentar, en rellación con esti estilu, un xéneru de pintures conocíu como «[[Bamboccianti|bambochadas]]» (pol pintor holandés establecíu en Roma [[Pieter van Laer]], moteyáu ''il Bamboccio''), que se centra na representación de personaxes vulgares como méndigos, xitanos, borrachos o vagamundos.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=502-504.}}</ref> El segundu enclín foi'l clasicismu, que surdió en [[Boloña]], en redol a la denomada [[escuela boloñesa]], empecipiada polos hermanos [[Annibale Carracci|Annibale]] y [[Agostino Carracci]]. Esti enclín supónía una reaición contra'l manierismu, buscando una representación idealizada de la naturaleza, representándola non como ye, sinón como tendría de ser. Escorría como únicu oxetivu la guapura ideal, pa lo que s'inspiraron n'a l'arte clásico grecorromanu y l'arte renacentista. Esti ideal atopó una tema aparente de representación nel paisaxe, según en temes históriques y mitolóxicos. Los hermanos Carracci trabayaron xuntos nun principiu (frescos del [[Palazzo Fava]] de Bolonia), hasta que Annibale foi llamáu a Roma pa decorar la bóveda del [[Palazzo Farnese]] (1597-1604), que pola so calidá foi comparada cola [[Capiya Sixtina]]. Otros miembros de la escuela fueron: [[Guido Reni]] (''Hipómenes y Atalanta'', 1625), [[Domenichino]] (''La caza de Diana'', 1617), [[Francesco Albani]] (''Los Cuatro Elementos'', 1627), [[Guercino]] (''L'Aurora'', 1621-1623) y [[Giovanni Lanfranco]] (''Asunción de la Virxe'', 1625-1627).<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Italia|pp=50-54.}}</ref> A lo último, nel plenu barrocu» remató'l procesu empecipiáu na arquiteutura y l'escultura, tendentes a la monumentalidad y el decorativismo, a la figuración recargada y ampulosa, con gustu pol ''[[horror vacui]]'' y los efeutos ilusionistes. Unu de los sos grandes maestros foi'l tamién arquiteutu [[Pietro da Cortona]], influyíu pola pintura veneciana y flamenca, autor de la decoración de los palacios [[Palaciu Barberini|Barberini]] y [[Palazzo Doria-Pamphili|Pamphili]] en Roma y [[Palaciu Pitti|Pitti]] en [[Florencia]]. Otros artistes fueron: [[Giovanni Battista Gaulli|il Baciccia]], autor de los frescos de la [[Ilesia del Gesù]] (1672-1683); [[Andrea Pozzo]], que decoró la bóveda de la [[Ilesia de San Ignacio (Roma)|Ilesia de San Ignacio]] de Roma (1691-1694); y el napolitanu [[Luca Giordano]], artífiz de la decoración del [[Palaciu Medici Riccardi|Palazzo Medici-Riccardi]] de Florencia (1690), y que tamién trabayó n'España, onde ye conocíu como Lucas Xordán.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=509-510.}}</ref> <gallery mode=packed heights=200> Ficheru:Crucifixion of Saint Peter-Caravaggio (c.1600).jpg|''[[Crucifixón de San Pedro (Caravaggio)|Crucifixón de San Pedro]]'' (1601), de [[Caravaggio]], [[Santa María del Popolo]], [[Roma]]. Ficheru:Domine, quo vadis?.jpg|''Apodere, Quo Vadis?'' (1602), d'[[Annibale Carracci]], [[National Gallery de Londres]]. Ficheru:GuidoReni MichaelDefeatsSatan.jpg|''L'arcánxel Miguel'' (1636), de [[Guido Reni]], [[Santa Maria della Concezione dei Cappuccini]], Roma. Ficheru:Andrea Pozzo - Apoteose de Santo Inacio.jpg|''La gloria de San Ignacio'' (1685-1694), d'[[Andrea Pozzo]], [[Ilesia de San Ignacio (Roma)]]. Ficheru:Luca Giordano 010.jpg|''La creación del Home'' (1684-1686), de [[Luca Giordano]], [[Palaciu Medici Riccardi]], [[Florencia]]. </gallery> === Francia === [[Ficheru:Georges de La Tour - The Magdalen with the Smoking Flame - Google Art Project.jpg|thumb|''[[Madalena penitente de la llamparuca|Madalena penitente]]'' (c. 1640), de [[Georges de La Tour]], [[Muséu d'Arte del Condáu de Los Angeles]]. Trátase d'una ''vanitas'', onde la vela qu'ambura simboliza'l pasu del tiempu y cómo la vida va consumiéndose lenta pero inexorablemente.]] {{AP|Clasicismu de Francia}} En Francia tamién se dieron los dos corrientes surdíes n'Italia, el naturalismu y el clasicismu, anque'l primeru nun tuvo escesivu predicamento, debíu al gustu clasicista del arte francés dende la Renacencia, y diose principalmente en provincies y en círculos burgueses y eclesiásticos, ente que'l segundu foi adoptáu como «arte oficial» pola monarquía y l'aristocracia, que-y dieron unes señes d'identidá propies col acuñamientu del términu [[clasicismu francés]]. El principal pintor naturalista foi [[Georges de La Tour]], en que la so obra estremar dos fases, una centrada na representación de tipos populares y escenes gracioses, y otra onde predomina la temática relixosa, con un radical tenebrismu onde les figures acolumbrar con tenues lluces de veles o llámpares de buxía: ''[[Madalena penitente de la llamparuca|Madalena penitente]]'' (1638-1643), ''[[San Sebastián curiáu por Santa Irene (La Tour)|San Sebastián curiáu por Santa Irene]]'' (1640). Tamién se engloban nesta corriente los [[hermanos -y Nain]] (Antoine, Louis y Mathieu), centraos na temática llabrador pero alloñar del tenebrismu, y con cierta influyencia bambochante.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=511.}}</ref> La pintura clasicista centrar en dos grandes pintores que desenvolvieron la mayor parte de la so carrera en Roma: [[Nicolas Poussin]] y [[Claude Lorrain]]. El primeru recibió la influyencia de la pintura [[Rafael Sanzio|rafaelesca]] y de la escuela boloñesa, y creó un tipu de representación d'escenes —de temática xeneralmente mitolóxica— onde remembra'l rescamplante pasáu de l'antigüedá grecorromana como un paraísu idealizáu de perfeición, una edá dorada de la humanidá, n'obres como: ''El trunfu de Flora'' (1629) y ''[[Et in Arcadia ego|Los pastores de la Arcadia]]'' (1640). Pela so parte, Lorrain reflexó na so obra un nuevu conceutu na ellaboración del paisaxe basándose en referentes clásicos —el denomináu «paisaxe ideal»—, qu'evidencia una concepción ideal de la naturaleza y del home. Nes sos obres destaca l'usu de la lluz, a la qu'da una importancia primordial a la de concebir el cuadru: ''[[Paisaxe col embarque en Ostia de Santa Paula Romana]]'' (1639), ''[[Puertu col embarque de la Reina de Saba]]'' (1648).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|pp=386-389.}}</ref> Nel plenu barrocu la pintura enmarcóse más nel círculu áulico, onde s'emponer principalmente escontra la semeya, con artistes como [[Philippe de Champaigne]] (''Semeya del cardenal Richelieu'', 1635-1640), [[Hyacinthe Rigaud]] (''[[Semeya de Lluis XIV]]'', 1701) y [[Nicolas de Largillière]] (''Semeya de Voltaire nueva'', 1718). Otra aguada foi la de la pintura académica, que buscaba sentar les bases del oficiu pictóricu sobre la base d'unos ideales clasicistes que, a la llarga, acabaron constriñéndolo nunes ríxides fórmules repetitives. Dalgunos de los sos representantes fueron: [[Simon Vouet]] (''Presentación de Jesús nel templu'', 1641), [[Charles Le Brun]] (''Entrada d'Alexandru Magno en Babilonia'', 1664), [[Pierre Mignard]] (''Perseo y Andrómeda'', 1679), [[Antoine Coypel]] (''Lluis XIV folgando dempués de la Paz de Nijmegen'', 1681) y [[Charles de la Fosse]] (''Raptu de Proserpina'', 1673).<ref>{{Harvsp|Cantera Montenegro|1989|pp=102-116.}}</ref> === España === [[Ficheru:RokebyVenus.jpg|thumb|upright=1.5|''[[Venus del espeyu]]'' (1647-1651), de [[Diego Velázquez]], [[Galería Nacional de Londres|National Gallery]], [[Londres]]. Ye unu de los escasos exemplos de [[Desnudu (xéneru artísticu)|desnudu]] realizaos na predominantemente relixosa pintura española de la dómina.]] {{AP|Pintura barroca española}} N'España, magar la decadencia económico y político, la pintura algamó cotes de gran calidá, polo que se suel falar, en paralelu a la lliteratura, d'un «[[Sieglu d'Oru]]» de la pintura española. La mayor parte de la producción foi de temática relixosa, practicándose en menor midida la pintura de xéneru, la semeya y el bodegón —especialmente ''vanitas''—. Percíbese la influyencia italiano y flamenco, que llega sobremanera al traviés d'estampes: la primera producir na primer metá del sieglu XVII, con predominiu del naturalismu tenebrista; y la segunda nel siguiente mediu sieglu y principios del XVIII, de procedencia [[Rubens|rubeniana]].<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=575-576.}}</ref> Na primer metá de sieglu destaquen tres escueles: la castellana ([[Madrid]] y [[Toledo]]), l'andaluza ([[Sevilla]]) y la valenciana. La primera tien un fuerte sellu cortesanu, por ser la sede de la monarquía hispánica, y denota inda una fuerte influyencia escurialense, perceptible nel estilu realista y austero del arte producíu nesa dómina. Dalgunos de los sos representantes son: [[Bartolomé Carducho|Bartolomé]] y [[Vicente Carducho]], [[Eugenio Cajés]], [[Juan van der Hamen]] y [[Juan Bautista Maíno]], en Madrid; [[Luis Tristán]], [[Juan Sánchez Cotán]] y [[Pedro Orrente]], en Toledo. En [[Valencia]] destacó [[Francisco Ribalta]], con un estilu realista y colorista, de temática contrarreformista (''San Bruno'', 1625). Tamién se suel incluyir nesta escuela, anque trabayó principalmente n'Italia, a [[José de Ribera]], d'estilu tenebrista pero con un coloríu d'influyencia veneciana (''Silenu borrachu'', 1626; ''[[El martiriu de San Felipe (Ribera)|El martiriu de San Felipe]]'', 1639). En Sevilla, tres una primer xeneración qu'entá denota la influyencia renacentista ([[Francisco Pacheco]], [[Juan de Roelas]], [[Francisco d'Herrera'l Viejo]]), surdieron trés grandes maestros qu'alzaron la pintura española de la dómina a cotes de gran altor: [[Francisco de Zurbarán]], [[Alonso Cano]] y [[Diego Velázquez]]. Zurbarán dedicóse principalmente a la temática relixosa —sobremanera n'ambientes monásticos—, anque tamién prauticó la semeya y el bodegón, con un estilu simple pero efeutista, de gran atención al detalle: ''[[San Hugo nel refectorio de los Cartuxos]]'' (1630), ''[[Fray Gonzalo de Illescas]]'' (1639), ''Santa Casilda'' (1640). Alonso Cano, tamién arquiteutu y escultor, evolucionó d'un acentuáu tenebrismu a un ciertu clasicismu d'inspiración veneciana: ''Cristu muertu en brazos d'un ánxel'' (1650), ''Presentación de la Virxe nel Templu'' (1656).<ref>{{Harvsp|Antonio|1989|pp=84-104.}}</ref> Diego Velázquez foi ensin dulda l'artista de mayor xeniu de la dómina n'España, y de los de más sonadía a nivel internacional. Formar en Sevilla, nel taller del que sería'l so suegru, Francisco Pacheco, y les sos primeres obres d'enmarquen nel estilu naturalista de moda na dómina. En 1623 establecer en Madrid, onde se convirtió en pintor de cámara de [[Felipe IV d'España|Felipe IV]], y el so estilu foi evolucionando gracies al contautu con Rubens (al que conoció en 1628) y al estudiu de la escuela veneciana y el clasicismu boloñés, que conoció nun viaxe a Italia en 1629-1631. Entós abandonó'l tenebrismu y aventuróse nun fondu estudiu del llume pictórico, de los efeutos de lluz tanto nos oxetos como nel mediu ambiente, colos qu'algama cotes de gran realismu na representación de les sos escenes, que sicasí nun ta exentu d'un aire d'idealización clásica, qu'amuesa una clara fonderada intelectual que pal artista yera una reivindicación del oficiu de pintor como actividá creativa y elevada. Ente les sos obres destaquen: ''[[L'aguador de Sevilla]]'' (1620), ''[[Los borrachos]]'' (1628-1629), ''[[La fragua de Vulcano]]'' (1630), ''[[La rindición de Breda]]'' (1635), ''[[Cristu crucificáu (Velázquez)|Cristu crucificáu]]'' (1639), ''[[Venus del espeyu]]'' (1647-1651), ''[[Semeya de Inocencio X]]'' (1649), ''[[Les meninas]]'' (1656) y ''[[Les filanderes]]'' (1657).<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=584-588.}}</ref> Na segunda metá de sieglu los principales focos artísticos fueron Madrid y Sevilla. Na capital, el naturalismu foi sustituyíu pol coloríu flamencu y el decorativismo del plenu barrocu italianu, con artistes como: [[Antonio de Pereda]] (''El suañu del caballeru'', 1650); [[Juan Ricci]] (''Inmaculada Concepción'', 1670); [[Francisco d'Herrera'l Mozu]] (''Apoteosis de San Hermenegildo'', 1654); [[Juan Carreño de Miranda]] (''Fundación de la Orde Trinitaria'', 1666); [[Juan de Arellano]] (''Floreru'', 1660); [[José Antolínez]] (''[[El tránsitu de la Madalena (Antolínez)|El tránsitu de la Madalena]]'', 1670); [[Claudio Coello]] (''Carlos II adorando la Sagrada Forma'', 1685); y [[Antonio Palomino]] (decoración del Sagrariu de la [[Cartuxa de Granada]], 1712). En Sevilla destacó la obra de [[Bartolomé Esteban Murillo]], centráu na representación sobremanera d'Inmaculaes y Neños Jesús —anque tamién realizó semeyes, paisaxes y escenes de xéneru—, con un tonu delicáu y sentimentalista, pero de gran maestría téunica y virtuosismu cromáticu: ''Adoración de los pastores'' (1650); ''[[Inmaculada de Soult|Inmaculada Concepción]]'' (1678). Al pie de él destacó [[Juan de Valdés Leal]], antítesis de la guapura murillesca, cola so predilección poles ''vanitas'' y un estilu dinámico y violento, que desprecia'l dibuxu y céntrase nel color, na materia pictórico: llenzos de les Acabadures del [[Hospital de la Caridá (Sevilla)|Hospital de la Caridá de Sevilla]] (1672).<ref>{{Harvsp|Antonio|1989|pp=118-126.}}</ref> <gallery mode=packed heights=180> Ficheru:José de Ribera 054.jpg|''[[El martiriu de San Felipe (Ribera)|El martiriu de San Felipe]]'' (1639), de [[José de Ribera]], [[Muséu del Prado]], [[Madrid]]. Ficheru:Fray Gonzalo de Illescas, obispo de Córdoba (Monasterio de Guadalupe).jpg|''[[Fray Gonzalo de Illescas]]'' (1639), de [[Francisco de Zurbarán]], [[Monasteriu de Guadalupe]]. Ficheru:Cristo crucificado.jpg|''[[Cristu crucificáu (Velázquez)|Cristu crucificáu]]'' (1632), de [[Diego Velázquez]], Muséu del Prado, Madrid. Ficheru:Triunfo de San Hermenegildo.jpg|''Apoteosis de San Hermenegildo'' (1654), de [[Francisco Herrera'l Mozu]], Muséu del Prado, Madrid. Ficheru:Murillo - Inmaculada Concepción de los Venerables o de Soult (Museo del Prado, 1678).jpg|''[[Inmaculada de Soult|Inmaculada Concepción]]'' (1678), de [[Bartolomé Esteban Murillo]], Muséu del Prado, Madrid. </gallery> === Flandes y Holanda === [[Ficheru:The Three Graces, by Peter Paul Rubens, from Prado in Google Earth.jpg|thumb|''[[Los trés Gracies (Rubens)|Los trés Gracies]]'' (1636-1639), de [[Peter Paul Rubens]], [[Muséu del Prado]].]] {{AP|Pintura barroca flamenca|Pintura barroca holandesa}} La separación política y relixosa de dos zones qu'hasta'l sieglu anterior tuvieren una cultura práuticamente idéntica pon de manifiestu les tensiones sociales que se vivieron nel sieglu XVII: Flandes, que siguía sol dominiu español, yera católica y aristocrática, con predominiu nel arte de la temática relixosa, ente que los acabante independizar Países Baxos fueron protestantes y burgueses, con un arte llaicu y más realista, con gustu pola semeya, el paisaxe y el bodegón.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=516.}}</ref> En Flandes la figura capital foi [[Peter Paul Rubens]], formáu n'Italia, onde recibió la influyencia de [[Michelangelo]] y de les escueles veneciana y boloñesa. Nel so taller d'[[Amberes]] emplegó a gran cantidá de collaboradores y discípulos, polo que la so producción pictórica destaca tantu pola so cantidá como pola so calidá, con un estilu dinámicu, vital y colorista, onde destaca la rotundidá anatómica, con varones musculosos y muyeres sensuales y carnoses: ''[[El desembarcu de María de Médicis nel puertu de Marsella]]'' (1622-1625), ''[[Minerva protexe a Pax de Marte]]'' (1629), ''[[Los trés Gracies (Rubens)|Los trés Gracies]]'' (1636-1639), ''[[Raptu de les fíes de Leucipo]]'' (1636), ''[[Xuiciu de Paris (Rubens)|Xuiciu de Paris]]'' (1639), etc. Discípulos sos fueron: [[Anton van Dyck]], gran retratista, d'estilu refináu y elegante (''[[Sir Endymion Porter y Anton van Dyck|''Sir'' Endymion Porter y Anton van Dyck]]'', 1635); [[Jacob Jordaens]], especializáu n'escenes de xéneru, con gustu poles temes populares (''El rei bebe'', 1659); y [[Frans Snyders]], centráu nel bodegón (''Bodegón con aves y caza'', 1614).<ref>{{Harvsp|Martínez Ripoll|1989|ref=Europa|pp=40-78.}}</ref> N'Holanda destacó especialmente [[Rembrandt]], artista orixinal de fuerte sellu personal, con un estilu cercanu al tenebrismu pero más difuminado, ensin los marcaos contrastes ente lluz y solombra propios de los caravaggistas, sinón una clarixa más sutil y difusa. Cultivó tou tipu de xéneros, dende'l relixosu y mitolóxicu hasta'l paisaxe y el bodegón, según la semeya, onde destaquen los sos autorretratos, que prauticó a lo llargo de tola so vida. Ente les sos obres destaquen: ''[[Lleición d'anatomía del Dr. Nicolaes Tulp]]'' (1632), ''[[La ronda de nueche]]'' (1642), ''[[El güe desollado]]'' (1655), y ''[[Los síndicos de los pañeros]]'' (1662). Otru nome relevante ye [[Frans Hals]], magníficu retratista, con una pincelada llibre y enérxico qu'antecede al [[impresionismu]] (''[[Llacuada de los arcabuceros de San Jorge de Haarlem]]'', 1627). El tercer nome de gran relevancia ye [[Jan Vermeer]], especializáu en paisaxes y escenes de xéneru, a los qu'dio un gran sentíu poéticu, cuasi murniu, onde destaca especialmente l'usu de la lluz y los colores claros, con una téunica cuasi [[Puntillismo|puntillista]]: ''Vista de Delft'' (1650), ''La llechera'' (1660), ''La carta'' (1662). El restu d'artistes holandeses especializar polo xeneral en xéneros: d'interior y temes populares y domésticos ([[Pieter de Hooch]], [[Jan Steen]], [[Gabriel Metsu]], [[Gerard Dou]]); paisaxe ([[Jan van Goyen]], [[Jacob van Ruysdael]], [[Meindert Hobbema]], [[Aelbert Cuyp]]); y bodegón ([[Willem Heda]], [[Pieter Claesz]], [[Jan Davidsz de Heem]]).<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|pp=524-531.}}</ref> <gallery mode=packed heights=180> Ficheru:07leucip.jpg|''[[Raptu de les fíes de Leucipo]]'' (1616), de [[Peter Paul Rubens]], [[Alte Pinakothek]], [[Múnich]]. Ficheru:Charles I of England.jpg|''Carlos I d'Inglaterra'' (1635), d'[[Anton van Dyck]], [[Muséu del Louvre]], [[París]]. Ficheru:Rembrandt Harmensz. van Rijn 053.jpg|''[[El güe desollado]]'' (1655), de [[Rembrandt]], Muséu del Louvre, París. Ficheru:Frans Hals 002.jpg|''[[L'allegre bebedor]]'' (1628), de [[Frans Hals]], [[Rijksmuseum]], [[Ámsterdam]]. Ficheru:Johannes_Vermeer_%281632-1675%29_-_The_Girl_With_The_Pearl_Earring_%281665%29.jpg|''[[La moza de la perlla]]'' (1665), de [[Jan Vermeer]], [[Mauritshuis]], [[L'Haya]]. </gallery> === Otros países === [[Ficheru:Flegel - Imbiss mit Spiegeleiern.jpg|thumb|''Merienda con güevos fritos'', de [[Georg Flegel]], Galería Municipal d'[[Aschaffenburg]].]] N'Alemaña hubo escasa producción pictórica, por cuenta de la [[Guerra de los Trenta Años]], polo que munchos artistes alemanes tuvieron que trabayar nel estranxeru, como ye'l casu d'[[Adam Elsheimer]], un notable paisaxista adscritu al naturalismu que trabayó en Roma (''La fuxida a Exiptu'', 1609). Tamién en Roma afincóse [[Joachim von Sandrart]], pintor y escritor qu'arrexuntó diverses biografíes d'artistes de la dómina (''Teutschen Academie der Edlen Bau-, Bild- und Mahlerey-Künsten'', 1675). Igualmente, [[Johann Liss]] tuvo pelegrinando ente Francia, Países Baxos ya Italia, polo que la so obra ye bien variada tanto estilísticamente como de xéneros (''La inspiración de San Jerónimo'', 1627). [[Johann Heinrich Schönfeld]] pasó bona parte de la so carrera en [[Nápoles]], ellaborando una obra d'estilu clasicista ya influyencia poussiniana (''Desfile triunfal de David'', 1640-1642). Na mesma Alemaña, desenvolvióse notablemente'l bodegón, con artistes como [[Georg Flegel]], [[Georg Hinz]] y [[Sebastian Stoskopff]]. N'Austria destacó [[Johann Michael Rottmayr]], autor de los frescos de la Ilesia colexal de Melk (1716-1722) y la Ilesia de San Carlos Borromeo de Viena (1726). N'Inglaterra, la escasa tradición pictórica autóctona fizo que la mayoría d'encargos —xeneralmente semeyes— fuera confiada a artistes estranxeros, como'l flamencu [[Anton van Dyck]] (''Semeya de Carlos I d'Inglaterra'', 1638), o l'alemán [[Peter Lely]] (''Louise de Kéroualle'', 1671).<ref>{{Harvsp|Tomen|2007|p=476-480.}}</ref> === América === Les primeres influyencies fueron del tenebrismu sevillanu, principalmente de Zurbarán —dalgunes de que les sos obres entá se caltienen en Méxicu y Perú—, como puede apreciase na obra de los mexicanos [[José Juárez]] y [[Sebastián López de Arteaga]], y del [[bolivia]]nu [[Melchor Pérez de Holguín]]. La [[Escuela cuzqueña de pintura]] surdió arriendes de la llegada del pintor italianu [[Bernardo Bitti]] en 1583, qu'introdució'l manierismu n'América. Destacó la obra de [[Luis de Riañu]], discípulu del italianu [[Angelino Medoro]], autor de los murales del templu d'[[Andahuaylillas]]. Tamién destacaron el pintores indios [[Diego Quispe Tito]] y [[Basilio Santa Cruz Puma Callao]], según [[Marcos Zapata (pintor)|Marcos Zapata]], autor de los cincuenta llenzos de gran tamañu que cubren los arcos altos de la Catedral de Cuzco. N'Ecuador formó la [[escuela quiteña]], representada principalmente por [[Miguel de Santiago]] y [[Nicolás Javier de Goríbar]].<ref name="Larousse2" /> Nel sieglu XVIII los retablos escultóricos empezaron a ser sustituyíos por cuadros, desenvolviéndose notablemente la pintura barroca n'América. Igualmente, creció la demanda d'obres de tipu civil, principalmente semeyes de les clases aristocrátiques y de la xerarquía eclesiástica. La principal influyencia foi la [[Bartolomé Esteban Murillo|murillesca]], y en dalgún casu —como en [[Cristóbal de Villalpando]]— la de Valdés Leal. La pintura d'esta dómina tien un tonu más sentimental, con formes más duces y blandies. Destaquen [[Gregorio Vásquez de Arce y Ceballos|Gregorio Vázquez de Arce]] en [[Colombia]], y [[Juan Rodríguez Juárez]] y [[Miguel Cabrera]] en Méxicu.<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=598.}}</ref> == Artes gráfiques y decoratives == [[Ficheru:Rembrandt - The Little Children Being Brought to Jesus ("The 100 Guilder Print") - WGA19060.jpg|thumb|upright=1.5|''Cristu curando a un enfermu'' (1648-1650), [[aguafuerte]] de [[Rembrandt]]. [[Rijksmuseum]], [[Ámsterdam]].]] Les [[artes gráfiques]] tuvieron un gran espardimientu mientres el Barrocu, siguiendo la puxanza qu'esti sector tuvo mientres la Renacencia. El rápidu mapa de [[grabáu|grabaos]] a tou lo llargo d'Europa favoreció la espansión de los estilos artísticos aniciaos nos centros de mayor innovación y producción de la dómina, Italia, Francia, Flandes y Países Baxos —decisivos, por casu, na evolución de la pintura española—. Les téuniques más emplegaes fueron el [[aguafuerte]] y el [[grabáu a punta seca]]. Estos procedimientos dexen a un artista iguar un diseñu sobre una placa de [[cobre]] en socesives etapes, pudiendo ser retocáu y perfeccionáu sobre la marcha. Los diversos graos de desgastamientu de les plaques dexaben realizar unes 200 impresiones al aguafuerte —anque siendo solo les 50 primeres d'una calidá escelente—, y unes 10 a la punta seca.<ref name="Grabáu">{{Harvsp|Honour|Fleming|2002|p=608-609.}}</ref> Nel sieglu XVII los principales centros de producción de grabaos taben en Roma, París y Amberes. N'Italia foi practicáu por [[Guido Reni]], con un dibuxu claru y firme de corte clasicista; y [[Claude Lorrain]], autor d'aguafuertes de gran calidá, especialmente nos avisiegos y l'usu de llinies enxareyaes pa suxurir distintos tonos, polo xeneral en paisaxes. En Francia destacaron: [[Abraham Bosse]], autor d'unos 1500 grabaos, xeneralmente escenes de xéneru; [[Jacques Bellange]], autor de representaciones relixoses, influyíu por [[Parmigianino]]; y [[Jacques Callot]], formáu en Florencia y especializáu en figures de méndigos y seres deformes, según escenes de la novela picaresca y la [[commedia dell'arte]] —la so serie de ''Grandes miseries de la guerra'' influyó en [[Francisco de Goya|Goya]]—.<ref>{{Harvsp|Cantera Montenegro|1989|pp=116-117.}}</ref> En Flandes, [[Rubens]] fundó una escuela de [[buril]]istas pa sopelexar más conducentemente la so obra, ente los que destacó [[Lucas Vorsterman I]]; tamién [[Anton van Dyck]] cultivó l'aguafuerte. N'España'l grabáu foi practicáu principalmente por [[José de Ribera]], [[Francisco Ribalta]] y [[Francisco Herrera'l Viejo]].<ref>{{Harvsp|AA.{{esd}}VV.|1990|p=1393.}}</ref> Unu de los artistes que más emplegó la téunica del grabáu foi [[Rembrandt]], qu'algamó cotes de gran maestría non solo nel dibuxu sinón tamién na creación de contrastes ente lluces y solombres. Los sos grabaos fueron bien cotizaos, como puede comprobase col so aguafuerte ''Cristu curando a un enfermu'' (1648-1650), que se vendió per cien [[Florín neerlandés|florinos]], una cifra récor na dómina.<ref name="Grabáu" /> [[Ficheru:La Bataille de Zama Jules Romain 1688 1690.jpg|thumb|upright=1.5|left|''La batalla de Zama'' (1688–1690), tapiz [[gobelino]] diseñáu por [[Giulio Romanu]], [[Muséu del Louvre]], [[París]].]] Les [[artes decoratives]] y [[Artes aplicaes|aplicaes]] tamién tuvieron una gran espansión nel sieglu XVII, debíu principalmente al calter decorativo y ornamental del arte barroco, y al conceutu de «obra d'arte total» que s'aplicaba a les grandes realizaciones arquiteutóniques, onde la decoración d'interiores tenía un papel protagonista, como mediu d'afigurar la magnificencia de la monarquía o la rellumanza de la Ilesia contrarreformista. En Francia, el luxosu proyeutu del [[Palaciu de Versalles]] traxo la creación de la [[Gobelino|Manufacture Royale des Gobelins]] —dirixida pol pintor del rei, [[Charles Le Brun]]—, onde se manufacturaban tou tipu d'oxetos de decoración, principalmente [[moblame]], [[tapicería]] y [[orfebrería]]. La confección de tapices tuvo una significativa medría na so producción, y empúnxose a la imitación de la pintura, cola collaboración en numberosos casos de pintores de sonadía qu'ellaboraben cartones pa tapices, como [[Simon Vouet]], el mesmu Le Brun o Rubens en Flandes —país que tamién foi un gran centru productor de tapicería, qu'esportaba a tol continente, como los magníficos tapices de ''Trunfos del Santu Sacramentu'', iguaos pa les [[monasteriu de les Descalces Reales (Madrid)|Descalces Reales]] de [[Madrid]]—.<ref>{{Harvsp|Cantera Montenegro|1989|pp=56-62.}}</ref> La orfebrería tamién algamó niveles d'elevada producción, especialmente en [[plata]] y piedres precioses. N'Italia surdió una nueva téunica pa revistir teles y oxetos como altares o tableros de mesa con piedres semipreciosas como'l [[ónice]], la [[Ágata (mineral)|ágata]], la [[cornalina]] o'l [[lapislázuli]]. En Francia, como'l restu de manufactures foi oxetu de proteición real, y foi tal el mapa d'oxetos de plata qu'en 1672 promulgóse una llei que llindaba la producción d'oxetos d'esti metal. La [[cerámica]] y el [[vidriu]] siguieron xeneralmente coles mesmes téuniques d'ellaboración que nel periodu renacentista, destacando la cerámica blanca y azul de [[Delft]] (Holanda) y el vidriu pulío y tallao de [[Bohemia]].<ref>{{Harvsp|Azcárate Ristori|Pérez Sánchez|Ramírez Domínguez|1983|p=501.}}</ref> El vidreru de [[Murano]] [[Nicola Mazzolà]] foi artífiz d'un tipu de vidriu qu'asonsañaba la [[porzolana]] [[china]]. Tamién siguió la ellaboración de [[Vitral|vidreres]] pa ilesies, como les de la ilesia parisina de Saint-Eustache (1631), diseñaes por [[Philippe de Champaigne]].<ref>{{Harvsp|Cantera Montenegro|1989|p=68.}}</ref> [[Ficheru:CommodeBoulle.jpg|thumb|Cómoda ''Mazarino'', d'[[André-Charles Boulle]], [[Palaciu de Vaux-le-Vicomte]].]] Unu de los sectores que cobró más relevancia foi la [[ebanistería]], carauterizada poles superficies ondulaes (cóncaves y convexes), con volutes y diversos motivos como cartelas y conches. N'Italia destacaron: l'armariu [[Toscana|toscanu]] de dos cuerpos, con balaustraes de [[bronce]] y decoración de [[taracea]] de piedres dures; l'escritoriu [[Liguria|ligur]] de dos cuerpos, con figures tallaes y superpuestes (''bambochos''); y el sillón entalláu [[venecia]]nu (''tronetto''), d'exuberante decoración. N'España surdió'l ''[[bargueño]]'', arca rectangular con ases, con numberosos caxones y compartimientos. El moblame español siguió cola decoración d'estilu [[mudéxar]], ente que'l Barrocu se denotaba nes formes curves y l'usu de columnes salomóniques nes cames. Aun así, predominó l'austeridá de signu contrarreformista, como se denota nel sillón llamáu ''frailero'' (o ''misional'' en [[Hispanoamérica]]). La edá d'oru de la ebanistería producir na Francia de los Lluises, onde s'algamar altos niveles calidable y refinamientu, sobremanera gracies a la obra d'[[André-Charles Boulle]], creador d'una nueva téunica d'aplicación de metales ([[cobre]], [[estañu]]) sobre materiales orgánicos ([[carey]], [[Nácare|madreperla]], [[marfil]]) o viceversa. Ente les obres de Boulle destaquen los dos cómodes del Trianón, en Versalles, y el [[reló]] de pendilexu col ''Carru de Apolo'' en [[Fontainebleau]].<ref>{{Harvsp|Cantera Montenegro|1989|pp=62-66.}}</ref> == Lliteratura == [[Ficheru:Las Soledades (Góngora).jpg|thumb|upright|Páxina inicial de ''[[Soledaes]]'' (l. I, páx. 193) nel ''Manuscritu Chacón'', de [[Luis de Góngora]].]] {{AP|Lliteratura del Barrocu}} La [[Lliteratura del Barrocu|lliteratura barroca]], como'l restu de les artes, desenvolver so preceptos políticos absolutistes y relixosos contrarreformistas, y caracterizóse principalmente pol escepticismu y el pesimismu, con una visión de la vida plantegada como llucha, suañu o mentira, onde tou ye fugaz y perecederu, y onde l'actitú frente a la vida ye la dulda o'l desengañu, y la prudencia como norma de conducta.<ref>{{Harvsp|Greiner-Mai|2006|p=38.}}</ref> El so estilu yera suntuosu y recargáu, con un llinguaxe bien [[Axetivu|axetiváu]], [[Alegoría|alegóricu]] y [[Metáfora|metafóricu]], y un emplegu frecuente de figures [[retórica|retóriques]]. Los principales xéneros que se cultivaron fueron la [[novela]] [[Utopía|utópica]] y la [[poesía]] [[Bucolismu|bucólica]], que xunto al [[teatru]] —que pola so importancia tratar n'otru [[Barrocu#Teatru|apartáu]]—, fueron los principales vehículos d'espresión de la lliteratura barroca. Como asocedió igualmente col restu de les artes, la lliteratura barroca nun foi homoxénea en tol continente, sinón que se formaron diverses escueles nacionales, caúna coles sos peculiaridaes, fechu que fomentó la puxanza de les [[llingües vernácules]] y el progresivu abandonu del [[llatín]].<ref>{{Harvsp|Greiner-Mai|2006|pp=35-36.}}</ref> N'Italia, la lliteratura forxóse sobre los cimientos de la dicotomía realismu-idealismu renacentista, según el predominiu nuevamente de la relixón sobre l'humanismu. El so principal sellu llingüísticu foi l'usu y abusu de la metáfora, que lo trescala tou, con un gustu estéticu un tanto retorcigañáu, con preferencia polo deforme sobre lo bello.<ref>{{Harvsp|García Madrazo|Moragón|1997|pp=164-165.}}</ref> La principal corriente foi'l [[marinismo]] —por [[Giambattista Marín]]—, un estilu ampuloso y esaxeráu que pretende sosprender pol virtuosismu del llinguaxe, ensin poner especial anteción al conteníu. Pa Marín, «el fin del poeta ye'l plasmu»: la so principal obra, ''[[Giambattista Marín#L'Adone|Adonis]]'' (1623), destaca pola so musicalidá y pola bayura d'imáxenes, con un estilu elocuente y, magar tou, senciellu de lleer. Otros poetes marinistas fueron: [[Giovanni Francesco Busenello]], [[Emanuele Tesauro]], [[Cesara Rinaldi]], [[Giulio Strozzi]], etc.<ref>{{Harvsp|Riquer|Valverde|2007|pp=9-11.}}</ref> En Francia surdió'l [[preciosismu]], una corriente similar al marinismo qu'da especial relevancia a la riqueza del llinguaxe, con un estilu elegante y amanerado. Tuvo representáu por [[Isaac de Benserade]] y [[Vincent Voiture]] en poesía, y [[Honoré d'Urfé]] y [[Madeleine de Scudéry]] en prosa. Más palantre surdió'l [[Clasicismu francés|clasicismu]], que defendía un estilu simple y austero, suxetu a cánones clásicos —como los trés unidaes [[Aristóteles|aristotéliques]]—, con una ríxida reglamentación métrica. El so iniciador foi [[François de Malherbe]], que la so poesía racional y descomanadamente ríxida restába-y cualesquier adico de emocionalidad, al que siguieron: [[Jean de La Fontaine]], un impecable [[Fábula|fabulista]], d'intención didáctica y moralizadora; y [[Nicolas Boileau-Despréaux]], poeta elegante pero faltu de creatividá, pola so insistencia en someter la imaxinación al imperiu de la norma y la reglamentación. Otros xéneros cultivaos fueron: el burlesco ([[Paul Scarron]]), la elocuencia ([[Jacques-Bénigne Bossuet]]), la novela psicolóxica ([[Madame de La Fayette]]), la novela didáctica ([[François Fénelon]]), la prosa satírica ([[Jean de La Bruyère]], [[François de la Rochefoucauld]]), la lliteratura epistolar ([[Jean-Louis Guez de Balzac]], la [[Marquesa de Sévigné]]), la relixosa ([[Blaise Pascal]]), la novela fantástica ([[Cyrano de Bergerac]]) y el cuentu de fades ([[Charles Perrault]]).<ref>{{Harvsp|García Madrazo|Moragón|1997|pp=170-171.}}</ref> [[Ficheru:milton paradise.jpg|thumb|upright|left|''[[El paraísu perdíu]]'' (1667), de [[John Milton]].]] N'Inglaterra surdió'l [[eufuismo]] —por ''Eufues o l'Anatomía del Inxeniu'', de [[John Lyly]] (1575)—, una corriente similar al marinismo o'l preciosismu, qu'empresta más atención a los efeutos llingüísticos (antítesis, paralelismos) que al conteníu, y qu'entemez elementos de la cultura popular cola mitoloxía clásica. Esti estilu foi practicáu por [[Robert Greene]], [[Thomas Lodge]] y [[Barnabe Rich]]. Darréu surdió una serie de poetes llamaos «[[Poetes metafísicos|metafísicos]]», que'l so principal representante foi [[John Donne]], qu'anovó la llírica con un estilu direuto y coloquial, alloñáu de fantasíes y virtuosismos llingüísticos, con gran realismu y fonderada conceptual (''Sonetos sagraos'', 1618). Otros poetes metafísicos fueron: [[George Herbert]], [[Richard Crashaw]], [[Andrew Marvell]] y [[Henry Vaughan]]. Figura aparte y de mayor relevancia ye [[John Milton]], autor de ''[[El paraísu perdíu]]'' (1667), d'influxu [[Puritanismu|puritanu]], con un estilu sensible y delicao, y que xira en redol a la relixón y el destín del home, al qu'da un espíritu de rebeldía que sería recoyíu polos [[Romanticismu|románticos]]. El postreru gran poeta de la dómina ye [[John Dryden]], poeta y dramaturgu de tonu satíricu. En prosa destacó la dómina de la [[Restauración inglesa|Restauración]], con un estilu racional, moral y didácticu, con influyencia del clasicismu francés, representáu por diversu xéneros: lliteratura relixosa ([[John Bunyan]], [[George Fox]]); narrativa ([[Henry Neville]]); y memories y diarios ([[Samuel Pepys]]).<ref>{{Harvsp|García Madrazo|Moragón|1997|p=169-170.}}</ref> N'Alemaña, la lliteratura tuvo influyida pola ''[[La Pléyade|Pléiade]]'' francesa, el gongorismo español y el marinismo italianu, anque tuvo un desarrollu estremáu pola presencia del protestantismu y el mayor pesu social de la burguesía, que se denota en xéneros como'l ''Schuldrama'' («teatru escolar») y el ''Gemeindelied'' («cantar parroquial»). Pese al esmembramientu del territoriu alemán en numberosos estaos, surdió una conciencia nacional de la llingua común, que foi protexida al traviés de les ''Sprachgesellschaften'' («sociedaes de la llingua»).<ref>{{Harvsp|Greiner-Mai|2006|p=36.}}</ref> Nel terrén de la llírica destacaron les denominaes [[Primer escuela de Silesia]], representada por [[Martin Opitz]], [[Paul Fleming]], [[Angelus Silesius]] y [[Andreas Gryphius]], y [[Segunda escuela de Silesia]], onde destaquen [[Daniel Casper von Lohenstein]] y [[Christian Hofmann von Hofmannswaldau]]. Na narrativa destaca igualmente Lohenstein, autor de la primer novela alemana dafechu barroca (''La maraviyosa hestoria del gran príncipe cristianu alemán Hércules''), y [[Hans Jakob Christoph von Grimmelshausen]], autor de ''[[L'aventureru Simplicíssimus]]'' (1669), una novela costumista similar al xéneru picarescu español.<ref>{{Harvsp|Riquer|Valverde|2007|p=64-69.}}</ref> En Portugal, l'anexón a la corona española anició un periodu de cierta decadencia, viéndose la lliteratura portuguesa sometida al influxu de la española. Numberosos poetes siguieron l'estilu épicu de [[Luís de Camões|Camões]], el gran poeta renacentista autor de ''[[Os Lusíadas]]'', al qu'asonsañaron autores como [[Vasco Mouzinho de Quebedo]] (''Alfonso Africanu'', 1616), [[Francisco Sá de Meneses]] (''Malaca conquistada'', 1634), [[Gabriel Pereira de Castro]] (''Lisboa edificada'', 1686), y [[Braz Garcia de Mascarenhas]] (''Viriato tráxicu'', 1699). Na primer metá de sieglu destacaron el novelista y poeta [[Francisco Rodrigues Llobu]], autor de noveles pastoriles qu'alternen el versu y la prosa (''El pastor pelegrín'', 1608); y [[Francisco Manuel de Melo]], autor de poemes gongorinos, diálogos y trataos históricos (''Obres métriques'', 1665). Tamién destacó la prosa relixosa, cultivada por [[Bernardo de Brito]], [[João de Lucena]], [[António Vieira]] y [[Manuel Bernardes]].<ref>{{Harvsp|Riquer|Valverde|2007|pp=12-13.}}</ref> N'Holanda, la independencia d'España supunxo una revitalización de la lliteratura, onde'l sieglu XVII sueli ser descritu como una Edá d'oru» de les lletres neerlandeses. Sicasí, estilísticamente la lliteratura holandesa de la dómina nun encaxar del tou nos cánones del Barrocu, debíu principalmente a les peculiaridaes sociales y relixoses d'esti país, como se vio nel restu de les artes. N'Ámsterdam surdió'l denomináu ''Muiderkring'' («Círculu de Muiden»), un grupu de poetes y dramaturgos lideráu por [[Pieter Corneliszoon Hooft]], escritor de poesía pastoral y de trataos d'hestoria, que sentaron les bases de la [[gramática]] holandesa. A esti círculu perteneció tamién [[Constantijn Huygens]], conocíu polos sos [[epigrama|epigrames]] espirituales. El cume de la poesía llírica de la Edá d'oru holandés foi [[Joost van den Vondel]], qu'influyíu por [[Ronsard]] destacó pol versu sonoru y rítmicu, rellatando con un estilu daqué satíricu los principales acontecimientos de la so dómina (''Los misterios del altar'', 1645). En [[Middelburg]] destacó [[Jacob Cats]], autor de poemes didácticos y morales. En prosa cabo citar a [[Johan van Heemskerk]], autor de ''Arcadia Bátava'' (1637), el primer [[romance (narrativa)|romance]] escritu n'holandés, xéneru que foi rápido asonsañáu, como nel ''Mirandor'' (1675) de [[Nikolaes Heinsius el Mozu]].<ref>{{Harvsp|Riquer|Valverde|2007|p=68.}}</ref> === España === [[Ficheru:Miguel de Cervantes (1605) El ingenioso hidalgo Don Quixote de la Mancha.png |thumb |upright |''[[Don Quixote]]'' (1605), de [[Miguel de Cervantes]].]] {{AP|Lliteratura española del Barrocu}} N'España, onde'l sieglu XVII sería denomináu'l «[[Sieglu d'oru]]», la lliteratura tuvo más qu'en nengún otru sitiu al serviciu del poder, tanto políticu como relixosu. La mayoría d'obres van empuestes a la esaltación del monarca como escoyíu por Dios, y de la Ilesia como redentora de la humanidá, coles mesmes que se procura un fuximientu de la realidá pa esleir la penosa situación económica de la mayoría de la población. Sicasí, magar estes llimitaciones, la creatividá de los escritores de la dómina y la riqueza del llinguaxe desenvueltu producieron un eleváu nivel calidable, que converten a la lliteratura española de la dómina nel paradigma de la lliteratura barroca y nuna de les más altos visos de la [[historia de la lliteratura]]. La descripción de la realidá basar en dos exes vertebradores: la transitoriedad de los fenómenos terrenales, onde tou ye vanidá (''[[Vánitas vanitatum, et ómnia vánitas|vanitas vanitatum]]''); y l'omnipresente alcordanza de la muerte (''[[memento mori]]''), que fai apreciar con más intensidá la vida (''[[carpe diem]]'').<ref>{{Harvsp|Greiner-Mai|2006|p=35.}}</ref> La base conceptual de la lliteratura barroca española provién de la [[Arte y cultura clásica|cultura grecollatina]], anque afecha, como se describió, a l'apoloxía políticu-relixosa. Asina, la estética lliteraria vertébrase alredor de trés tópicos d'orixe clásicu: la contraposición ente xuiciu ya inxeniu, que magar nel [[humanismu renacentista]] taben equilibraos, nel Barrocu va ser el segundu'l que va asumir mayor relevancia; el tópicu [[Horacio|horaciano]] ''delectare et prodesse'' («allantar y aprovechar»), pol que se produz una simbiosis ente los recursos estilísticos y el proselitismu a favor del poder establecíu, y pol que n'última instancia llegar a la fórmula ''[[ars gratia artis]]'' («l'arte pol arte»), en que la lliteratura abandonar al prestar de la simple guapura; y el tamién tópicu horaciano ''[[ut pictura poesis]]'' («la poesía como la pintura»), máxima pola cual l'arte tien d'asonsañar la naturaleza pa consiguir la perfeición —como espresó [[Baltasar Gracián]]: «lo que ye pa los güeyos la fermosura, y pa los oyíos la consonancia, eso ye pal entendimientu'l conceutu»—.<ref>{{Harvsp|Greiner-Mai|2006|pp=37-38.}}</ref> {{Imaxe múltiple | posición_tabla = left | semeya1 = Diego Rodríguez de Silva y Velázquez - Luis de Góngora y Argote - Google Art Project.jpg | anchu1 = 171 | testu1 = [[Culteranismu]]: [[Luis de Góngora]], oliu de [[Diego Velázquez]]. | alineación_texto1 = center | semeya2 = Semeya de Francisco de Quevedo.jpg | anchu2 = 155 | testu2 = [[Conceutismu]]: [[Francisco de Quevedo]], semeya atribuyida a [[Juan van der Hamen]] o a [[Diego Velázquez|Velázquez]]. | alineación_texto2 = center }} Na llírica dieron dos corrientes: el [[culteranismu]] (o cultismu), lideráu por [[Luis de Góngora]] (polo que tamién se -y llama «gongorismo»), onde destacaba la guapura formal, con un estilu suntuosu, metafóricu, con bayura de [[paráfrasis]] y una gran proliferación de [[llatinismu|llatinismos]] y xuegos gramaticales; y el [[conceutismu]], representáu por [[Francisco de Quevedo]] y onde predominaba l'inxeniu, l'agudez, la paradoxa, con un llinguaxe concisu pero [[Polisemia|polisémicu]], con múltiples significaos en poques pallabres.<ref>{{Harvsp|Lázaro Carreter|Tusón|1982|p=160.}}</ref> Góngora foi unu de los meyores poetes de principios del sieglu XVII, actividá que cultivaba nos sos ratos llibres como sacerdote. La so obra ta influyida por [[Garcilaso]], anque ensin el sentíu harmónico y equilibrao qu'amosó esti en tola so producción. L'estilu de Góngora ye más ornamental, musical, colorista, con bayura d'[[Hipérbaton|hipérbatos]] y metáfores, polo que resulta malo de lleer y diríxese especialmente a minoríes cultes. Tocantes a temática, predomina l'amorosa, la satírica-burlesca y el relixosu moral. Emplegó métriques como les [[Silva|silves]] y les [[Octava real|octaves reales]], pero tamién formes más populares como [[sonetu|sonetos]], [[Romance (poesía)|romances]] y [[redondilla|redondilles]]. Les sos principales obres son la ''[[Fábula de Polifemo y Galatea]]'' (1613) y ''[[Soledaes]]'' (1613). Otros poetes culteranistas fueron: [[Conde de Villamediana|Juan de Tassis, conde de Villamediana]], [[Gabriel Bocángel]], [[Pedro Soto de Rojas]], [[Anastasio Pantaleón de Ribera]], [[Salvador Jacinto Polo de Medina]], [[Francisco de Trillo y Figueroa]], [[Miguel Colodrero de Villalobos]] y frai [[Hortensio Félix Paravicino]].<ref>{{Harvsp|García Madrazo|Moragón|1997|p=165-167.}}</ref> Pela so parte, Quevedo bazcuyó na so vida personal ente importantes cargos políticos o la cárcel y el destierru, según la so rellación temperamental coles autoridaes. N'el so obra acolúmbrase un sentimientu esgarráu pola realidá cotidiana del so país, onde predomina'l desengañu, la presencia del dolor y la muerte. Esta visión desenvolver en dos llinies contrapuestes: o bien la cruda descripción de la realidá, o bien burllándose d'ella y caricaturizándola. Los sos poemes fueron publicaos tres la so muerte en dos volúmenes: ''Parnasu español'' (1648) y ''Los trés Muses'' (1670). Otros poetes conceutistes fueron: [[Alonso de Ledesma]], [[Miguel Toledano]], [[Pedro de Quirós]] y [[Diego de Silva y Mendoza|Diego de Silva y Mendoza, conde de Salinas]].<ref>{{Harvsp|García Madrazo|Moragón|1997|p=167-169.}}</ref> Amás de estos dos corrientes merez destacar la figura de [[Lope de Vega]], un gran dramaturgu que tamién cultivó la poesía y la novela, tantu d'inspiración relixosa como profana, de cutiu con una fonderada autobiográfica. Utilizó principalmente la métrica de romances y sonetos, como en ''Rimas sacres'' (1614) y ''[[Rimas humanes y divines del llicenciáu Tomé de Burguillos]]'' (1634); y tamién realizó poemes épicos, como ''La Dragontea'' (1598), ''L'Isidro'' (1599) y ''La Gatomaquia'' (1634).<ref>{{Harvsp|Lázaro Carreter|Tusón|1982|p=167.}}</ref> [[Ficheru:Agudeza y arte de ingenio.png|thumb|upright|''[[Agudez y arte d'inxeniu]]'', de [[Baltasar Gracián]]. Portada de la edición d'Amberes, 1669.]] La prosa tuvo apoderada pola gran figura de [[Miguel de Cervantes]], que magar s'asitia ente la Renacencia y el Barrocu supunxo una figura de transición que marcó a una nueva xeneración d'escritores españoles. Militar na so mocedá —participó na [[batalla de Lepanto]]—, tuvo prisioneru de los [[Imperiu Otomanu|turcos]] mientres cinco años; darréu ocupó diversos cargos burocráticos, que compaxinó cola escritura, que magar-y apurrió una inicial fama nun torgar que morriera na probeza. Cultivó la novela, el teatru y la poesía, anque esta postrera con escasu ésitu.<ref group='nota'>Él mesmu reconocía que «yo, que siempres trabayu y desvelo por paecer que tengo de poeta la gracia que nun quixo dame'l cielu» (''[[Viaxe del Parnasu]]'', 1614). {{Harv|García Madrazo|Moragón|1997|p=172.}}</ref> Pero de xuru el so talentu taba na prosa, que bazcuya ente'l realismu y l'idealismu, de cutiu con una fuerte intención moralizadora, como nes sos ''Noveles exemplares''. La so gran obra, y una de los cumes de la lliteratura universal, ye ''[[Don Quixote]]'' (1605), la hestoria d'un [[fidalgu]] qu'entama una serie d'allocaes aventures creyéndose un gran paladín como los de les [[Llibros de caballeríes|noveles de caballería]]. Magar la primer intención de Cervantes yera faer una parodia, conforme foise xestando la hestoria adquirió un fuerte sellu filosóficu y d'introspeición de la mente y el sentimientu humanos, pasando del humor a la fina ironía que, sicasí, ta exenta de rensía o acritud, y pon de manifiestu que la cualidá esencial del ser humanu ye la so capacidá de suañar.<ref>{{Harvsp|García Madrazo|Moragón|1997|p=172-176.}}</ref> Otru terrén onde se desenvolvió la prosa barroca española foi la [[novela picaresca]], siguiendo la tradición empecipiada'l sieglu anterior col ''[[Lazarillo de Tormes]]'' (1554). Tuvo representada principalmente por trés nomes: [[Francisco de Quevedo]], autor de ''[[La vida del Buscón]]'' (1604), d'aspeutu amargosu y crudamente realista; [[Mateo Alemán]], que robló'l ''[[Guzmán de Alfarache]]'' (en dos partes: 1599 y 1604), quiciabes la meyor nel so xéneru, onde'l pícaru ye más un filósofu qu'un probe vagamundu; y [[Vicente Espinel]], qu'en ''L'escuderu Marcos de Obregón'' (1618) ufierta una visión agriduz del pícaru, que magar los sos infortunios atopa'l llau atentu de la vida. Otru xéneru foi'l de la novela pastoril, cultivada principalmente por [[Lope de Vega]], autor de ''La Arcadia'' (1598) y ''[[La Dorotea]]'' (1632), esta postrera un drama en prosa que los sos llargos diálogos facer irrepresentable como drama teatral. A lo último, otra aguada de la prosa de la dómina foi la conceutista, qu'en paralelu a la poesía desenvolvió un estilu d'escritura intelectual y cultiváu, que se sirvía de los recursos de la llingüística y la sintaxis pa describir la realidá circundante, xeneralmente de forma realista y desengañada, reflexando l'amargura d'una dómina onde la mayoría sobrevivía en dures condiciones sociales. El so principal esponente foi [[Baltasar Gracián]], autor de ''[[Agudez y arte d'inxeniu]]'' (1648), un tratáu que desenvuelve les posibilidaes de la retórica; y ''[[El Criticón]]'' (1651-1655), novela de corte filosóficu que'l so argumentu ye una alegoría de la vida humana, que bazcuya ente la civilización y la naturaleza, ente la cultura y l'ignorancia, ente l'espíritu y la materia. Como escritor conceutista tamién merez nomase a [[Luis Vélez de Guevara]], autor de ''[[Diablu Cojuelo|El diañu cojuelo]]'' (1641), novela satírica cercana a la picaresca pero ensin los sos elementos más comunes, polo que cabría más calificala de costumista.<ref>{{Harvsp|García Madrazo|Moragón|1997|p=176-178.}}</ref> En Llatinoamérica, la lliteratura recibió polo xeneral los principales influxos de la metrópolis, anque con diverses peculiaridaes rexonales. Destacaron especialmente'l teatru y la poesía, esta postrera d'influyencia principalmente gongorina, a la que se sumaba'l sellu indíxena y l'estilu épicu empecipiáu con ''[[L'Araucana]]'' d'[[Alonso de Ercilla]]: tenemos asina ''El Bernardo'' (1624) de [[Bernardo de Balbuena]]; ''[[Espeyu de paciencia]]'' (1608), del cubanu [[Montés de Balboa]]; o ''La Cristiada'' (1611), de [[Diego de Hojeda]]. En Méxicu la poesía gongorina algamó cotes de gran calidá, con poetes como [[Luis de Sandoval y Zapata]], [[Carlos de Sigüenza y Góngora]], [[Agustín de Salazar y Torres]] y, principalmente, Sor [[Juana Inés de la Cruz]], qu'empecipió un tipu de poesía didáctica y analítica que entroncaría cola [[Ilustración]] (''Enllena castálida'', 1689). La prosa tuvo escasa producción, por cuenta de la prohibición dende 1531 de cualquier introducción nes colonies de «lliteratura de ficción», y destacó solamente nel terrén de la [[historiografía]]: ''[[Histórica rellación del Reyno de Chile]]'' (1646), d'[[Alonso de Ovalle]]; ''Historia xeneral de les conquistes del Nuevu Reinu de Granada'' (1688), de [[Lucas Fernández de Piedrahita]]; ''[[Historia de la conquista y población de la Provincia de Venezuela]]'' (1723), de [[José d'Uviéu y Baños]]. En Brasil destacó [[Gregório de Matos Guerra]], autor de sátires y poesíes relixoses y seculares con influyencia de Góngora y Quevedo.<ref>{{Harvsp|AA.{{esd}}VV.|1990|p=1532.}}</ref> == Teatru == {{AP|Teatru barrocu}} Magar resulta complicáu literariamente falar de teatru barrocu n'Europa, el Barrocu supunxo un periodu de rellumanza del [[teatru]] como [[xéneru lliterariu]] y como [[espectáculu]] que s'estendió dende Italia al restu d'Europa nel [[sieglu XVII]]. Los teatros nacionales, que se conformaron mientres el sieglu XVII, tienen carauterístiques propies y diverses.<ref name="Valverde">{{Cita Harvard| Valverde |1981|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=0YZKmFgSj9EC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA95 pp. 95-97]</ref> === L'espaciu escénicu === [[Ficheru:Globe Theatre Innenraum.jpg|thumb|El teatru ''[[The Globe]]'' anguaño. Los teatros isabelinos presentaben una forma circular, col escenariu nel centru, ufiertando trés de los sos llaos al públicu. Yeren bien paecíos a los [[corrolada de comedies|corral de comedies]] españoles.<ref name="Fournier_isabelín"/>]] Mientres el Barrocu definieron los llendes estructurales de la sala ya introducióse l'usu de medios y aparatos mecánicos que potenciaren el componente visual del espectáculu.<ref name="Calderonbarroco_p3">{{Cita Harvard| Amadei-Pulice |1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA3 pp. 3-5]</ref> Les realizaciones sobre l'edificiu teatral, les maquinaries y [[tramoya|tramoyes]] (''tramoggie'') desenvueltes n'Italia llevar al restu de países europeos (España, Francia y Austria principalmente).<ref name="Calderonbarroco_p8">{{Cita Harvard| Amadei-Pulice |1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA8 pp. 8-9]</ref> El nuevu teatru dexó de ser un ambiente único pa estremase en sala y escenariu, separaos y comunicaos al empar pol [[prosceniu]]. Descorrido el telón, l'escenariu presentábase como una escena ilusoria, sofitada nel notable desarrollu de la escenografía. L'aplicación de la perspeutiva de la escena a la italiana, respuesta a una visión del mundu que confiaba nes lleis científiques, algamó una gran sofisticación, con percomplicaos xuegos de planos y puntos de fuga.<ref name="Ocampo_126">{{Cita Harvard| Ocampo |1985|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=jfr2Mg57sA0C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA126 pp. 126-128]</ref> La evolución de los [[corrolada de comedies|corral de comedies]] hasta les sales a la italiana favoreció l'apaición de los edificios y sales teatrales contemporáneos.<ref name="Diccionariu del teatru">{{Cita Harvard| Gómez García |1998|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=Gyvrmz5K2toC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA88 p. 88]</ref> === L'espectáculu teatral === El teatru del Barrocu foi un espectáculu global que se convirtió nun negociu de distintes variantes.<ref name="Sanz Ayán_2006-18">{{Cita Harvard| Sanz Ayán |2006|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=uiW38A0qK2IC&lpg=PA5&hl=es&pg=PA18 p. 18]</ref> Per un sitiu taba'l teatru popular, que se treslladó del espaciu públicu a locales específicamente dedicaos a ello, como los [[corrolada de comedies|corral de comedies]] n'España o los [[teatru isabelín|teatros isabelinos]] n'Inglaterra. En Madrid, les confreríes de socorru (instituciones d'asistencia social que, so advocación relixosa, abondaron conforme crecía la Villa convertida en corte real) consiguieron el monopoliu de la xestión comercial del teatru popular, lo que contribuyó al so desarrollu por cuenta de la utilidá pública de la beneficencia, dexando superar la reticencia de predicadores, eclesiásticos ya intelectuales escontra'l teatru comercial profanu, que consideraben «una fonte de pecáu y males costumes».<ref name="Sanz Ayán_2000-2">{{Cita Harvard| Sanz Ayán |2000|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=dl0J0TOpEFoC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA2 p. 2]</ref> Trátase d'un teatru narrativu; n'ausencia de telón y escenografía, los cambeos de llocalización y tiempu introducíense al traviés del testu y yeren habituales llargos soliloquios, apartes y discursos enllargaos.<ref name="salgüero_1993-22">{{Cita Harvard| Salgüero Regueru |1993|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=etHKdHka0qAC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA22 p. 22]</ref><ref name="Vonschack_p89">{{Cita Harvard| Von Schack | 2008 |sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=GMegiM78zQ0C&lpg=PA1&hl=es&pg=PA89 pp. 89-93]</ref> L'usu d'artificios visuales y decoración tresformó la escena con representaciones onde predominaba l'espectáculu visual sobre'l testu, estremándose de la «vulgar comedia». La comedia de teatru» foi un xéneru amestáu al desarrollu de téuniques y artes, especialmente l'edificiu y la maquinaria teatral que se creaba pa la so representación. Arquiteutos y escenógrafos d'Italia llevaron los inventos sobre l'edificiu teatral, les maquinaries y [[tramoya|tramoyes]] (''tramoggie'') al restu de países europeos, España, Francia y Austria principalmente.<ref name="Calderonbarroco_p8">{{Cita Harvard| Amadei-Pulice |1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA8 pp. 8-9]</ref> Les velaes teatrales del Barrocu, fueren nos teatros de corrolades o nos escenarios cortesanos, nun consistíen como anguaño na representación d'una sola pieza o obra; tratar de toa una ''fiesta teatral'', una socesión de pieces de distintos xéneros ente los qu'ocupaba un papel primordial la comedia. Estes sesiones siguíen una estructuración fixa, na que pieces menores de distintos xéneros entrepolar ente los actos del drama principal, de normal una comedia o un autu sacramental. Estos xéneros estremábense básicamente pola so función dientro de la representación y pol mayor o menor pesu del componente cantáu, bailláu o representáu. La fiesta teatral barroca pervivió, con llixeres variaciones, mientres los dos primeros tercios del sieglu XVIII.<ref name="TeatromusicalCalderon">{{Cita Harvard| Molina Jiménez| 2008 |sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=gwTT6fFCCqoC&lpg=PA1&hl=es&pg=PA41 pp. 41-46]</ref> === Italia === A finales del sieglu XVI una serie d'artistes ya intelectuales desenvolvieron en [[Florencia]] una estética teatral que buscaba asonsañar «la grandiosidá ya impautu espresivu del espectáculu griegu»; partiendo de los testos d'[[Aristóteles]] y [[Platón]], la nueva estética xiraba sobre los recursos espresivos de la voz na declamación y sobre'l papel de la música como soporte y acompañamientu del testu poéticu.<ref name="Calderonbarroco_p9">{{Cita Harvard| Amadei-Pulice |1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA9 pp. 9-11]</ref> L'ulterior desarrollu de les sos teoríes dio orixe a nuevos xéneros musicales como la [[ópera]], la [[semiópera]] y la [[zarzuela]].<ref name="Pulice_26">{{Cita Harvard| Amadei-Pulice| 1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA26 pp. 26-27]</ref> N'[[Italia]] trunfaba la [[Commedia dell'Arte]], teatru popular basáu na [[improvisación]] que s'estendió por toa Europa y perduró hasta principios del sieglu XIX.<ref name="ComediaEspañola_6">{{Cita Harvard| D'Antuono| 1999 |sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=fh1jyxkOW6UC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA1 pp. 1-3]</ref> Les compañíes italianes afixeron pal so repertoriu una bona cantidá de comedies españoles. Los componentes tráxicos propios del teatru español, que nun yeren del gustu del públicu italianu, yeren embrivíos o esaniciaos de la obra, de la que se dilataben o introducíen situaciones risibles que dexaren l'apaición de los personaxes y mázcares propios, como ''Pulcinella'' o'l ''Dottore''.<ref name="ComediaEspañola_6-7-17">{{Cita Harvard| D'Antuono| 1999 |sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=fh1jyxkOW6UC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA7 pp. 7-14]</ref> La so acoyida foi tan bona que l'antigua ''Vía del Teatru dei Fiorentini'' de [[Nápoles]] (daquella parte de la corona d'España) llevaba pa 1630 el nomatu de ''Via della commedia spagnola''.<ref name="ComediaEspañola_6">{{Cita Harvard| D'Antuono| 1999 |sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=fh1jyxkOW6UC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA1 pp. 1-3]</ref> === Francia === [[Ficheru:La Fête donnée par Louis XIV pour célébrer la reconquête de la Franche-Comté en 1674.jpg|thumb|Grabáu qu'amuesa una representación de ''[[L'enfermu imaxinariu]]'' de [[Molière]] nos xardinos del [[Castiellu de Versalles]], parte d'una fiesta dada por [[Lluis XIV]] pa celebrar reconquistar del [[Francu Condáu]] en [[1674]]. El denomináu Rei Sol utilizaba l'arte, l'arquiteutura y el teatru pa llamar l'atención escontra la so monarquía.]] En [[Francia]], la tardida influyencia del [[Renacimientu]] condució a los sos dramaturgos a desenvolver un teatru [[Clasicismu de Francia|clasicista]] empobináu a una audiencia privilexada. Autores como [[Molière]], [[Racine]] y [[Pierre Corneille|Corneille]] pronunciáronse a favor de los preceptos clásicos del teatru y la regla de los trés unidaes dramátiques, basaos na ''[[Poética (Aristóteles)|Poética]]'' d'[[Aristóteles]].<ref name="Spielvolgel_clasicismu">{{Cita Harvard| Spielvogel |2009|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=xB2gfjb4i0sC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA480 p. 480]</ref> Sicasí, la obra de dramaturgos como Corneille acusa la influyencia del teatru barrocu español. Diose asina'l [[Alderique de los antiguos y los modernos]] (''Querelle des Anciens et des Modernes''), ente los partidarios del clasicismu y una xeneración de dramaturgos (la Xeneración de 1628) que defendíen la llibertá creadora y el respetu al gustu del públicu. Enmarcada nesti alderique, ''[[El Cid (Corneille)|-y Cid]]'' (1637) de Corneille foi protagonista d'una de los discutinios más célebres de la hestoria lliteraria de Francia, la ''Querelle du Cid''. Magar ser una de les obres más aplaudíes del sieglu XVII francés, ''-y Cid'' foi fuertemente criticada por nun respetar los preceptos clásicos, especialmente la verosimilitud, el decoro y la finalidá educativa.<ref name="Viñes_clasicismo Francés">{{Cita Harvard| Viñes Piquer |2007|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=z7Zuw3NgMiwC&lpg=PA1&hl=es&pg=PA175 p. 175-177]</ref> En 1680 Lluis XIV fundó la [[Comédie-Française]], compañía nacional francesa de teatru, productu de la fusión de delles compañíes teatrales y dio-y el monopoliu de les representaciones en francés en París y los sos arrabaldes. El so nome surdió por contraposición cola [[Comédie Italienne]] (comedia italiana), una compañía italiana especializada en representaciones de la Comedia del arte cola que sosteníen una especial competencia.<ref name="Diccionariu del teatru-ComedieFranç">{{Cita Harvard| Gómez García |1998|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=Gyvrmz5K2toC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA191 p. 191]</ref><ref name="comedie-histoire">{{cita web |url= http://www.comedie-francaise.fr/histoire-et-patrimoine.php?id=526 |títulu= Il était une fois |fechaaccesu= 11 d'avientu de 2011 |autor= |fecha= |obra= Comedie-francaise.fr|páxina= |idioma= francés |cita= }}</ref> === Inglaterra === La influyencia renacentista foi tamién tardida n'[[Inglaterra]], polo que nun suel falase de teatru barrocu na lliteratura inglesa del XVII, sinón del [[teatru isabelín]] y de la [[comedia de la Restauración]].<ref name="Valverde" /> Ente los dramaturgos de la dómina isabelina cabo destacar a [[Christopher Marlowe]], iniciador de la nueva téunica teatral qu'apolazaría [[William Shakespeare]], máximu esponente de la lliteratura inglés y uno de los más célebres escritores de la lliteratura universal.<ref name="Fournier_isabelín">{{Cita Harvard|Fournier Marcos|González Carbayos|2003|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=Z0asHUTx6ZwC&lpg=PA39&hl=es&pg=PT171 pp. 165-168]</ref> Como n'España, el teatru profesionalizóse y treslladó l'escenariu de les places a sales públiques y quitaes especialmente destinaes al espectáculu dramáticu. Ente los primeros teatros construyíos en Londres cúntense ''[[The Theatre]]'' (El Teatru), ''[[The Curtain]]'' (El Telón), ''[[The Swan]]'' (El Cisne), ''[[The Globe]]'' (El Globo) y ''[[The Fortune]]'' (La Fortuna).<ref name="Petruzzi">{{Cita Harvard|Petruzzi|2005|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=8SkwTciXLSkC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA174 pp. 174-176]</ref> Tres un paréntesis de dieciocho años nos que la faición [[puritanismu|puritana]] del parllamentu inglés consiguió caltener los teatros ingleses clausuraos, la [[Restauración inglesa|Restauración]] monárquica de [[Carlos II d'Inglaterra|Carlos II]] en 1660 abrió pasu a la [[comedia de la Restauración]], una manifestación de les propuestes estétiques italianes de calter popular, llibertín, frívolu y estravagante.<ref name="restauracion">{{Cita Harvard|Santaemilia Ruiz|2000|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=sdbM90DijzkC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA76 p. 76]</ref> === Alemaña === Comparáu con al estraordinariu desarrollu nel contestu européu, el teatru alemán del sieglu XVII nun realizó grandes apurras. El dramaturgu alemán más conocíu podría ser [[Andreas Gryphius]], que tomó como modelos el teatru de los xesuites, al neerlandés [[Joost van den Vondel]] y a Corneille. Cabo mentar tamién a [[Johannes Velten]], quien combinó la tradición de los comediantes ingleses y la comedia del arte col teatru clásicu de Corneille y Molière. La so compañía de teatru ambulante cuntar ente les más importantes del sieglu XVII.<ref name="ComediaEspañola_175">{{Cita Harvard|Franzbach|1999|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=fh1jyxkOW6UC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA175 pp. 175-177]</ref> === España === [[Ficheru:Corral de Comedias de Almagro.jpg|thumb|El [[Corrolada de comedies de Almagro]] caltiénse tal como yera nel sieglu XVII.]] El Barrocu tuvo la so realización más carauterística na católica y contrarreformista España, qu'asocedió a Italia nel lideralgu lliterariu que-y perteneciera mientres la Renacencia.<ref group='nota'>{{Cita Harvard| González Mas |1980|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=XccoqStgIt0C&lpg=PA21&dq=Teatru%20barrocu&hl=es&pg=PA1 pp. 1-2]. «Foi n'España, poques gracies, onde esti Barrocu italianu atopó l'acoyida más entusiasta, y foi España, la nación contrarreformista, católica y barroca por excelencia, la que lo maureció y estender por toa Europa, produciendo nel orde Barrocu tantes obres maestres de la lliteratura mundial como nengún país produció nunca, asumiendo con xusticia'l papel de maestra lliteraria d'Europa, que, mientres la Renacencia, perteneciera a Italia.»</ref> El teatru hispanu del Barrocu buscaba contentar al públicu con una realidá idealizada, na que se manifiesten fundamentalmente tres sentimientos: el relixosu católicu, el monárquicu y patriu y el del honor, procedente del mundu caballerescu.<ref group='nota'>Pedro Crespo, de ''[[L'alcalde de Zalamea]]'', xune los trés sentimientos nuna frase: «Al rei la facienda y la vida / L'Haya de dar; pero l'honor / ye patrimoniu de l'alma, / y l'alma namái ye de Dios.» Vease {{Cita Harvard| González Mas |1980|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=XccoqStgIt0C&lpg=PA21&dq=Teatru%20barrocu&hl=es&pg=PA8 p. 8]</ref> Suelen apreciase dos periodos o ciclos nel teatru barrocu español, que la so separación acentuar hacia 1630; un primer ciclu que'l so principal esponente sería [[Lope de Vega]] y nel que cabo mentar tamién a [[Tirso de Molina]], [[Gaspar d'Aguilar]], [[Guillén de Castro]], [[Antonio Mira de Amescua]], [[Luis Vélez de Guevara]], [[Juan Ruiz de Alarcón]], [[Diego Jiménez de Enciso]], [[Luis Belmonte Bermúdez]], [[Felipe Godínez]], [[Luis Quiñones de Benavente]] o [[Juan Pérez de Montalbán]]; y [[Escuela de Calderón|un segundu ciclu]], del que sería esponente [[Calderón de la Barca]] y qu'inclúi a dramaturgos como [[Antonio Hurtado de Mendoza]], [[Álvaro Cubillo d'Aragón]], [[Jerónimo de Cáncer y Velasco]], [[Francisco de Rojas Zorrilla]], [[Juan de Matos Fragoso]], [[Antonio Coello y Ochoa]], [[Agustín Moreto]] o [[Francisco de Bárganos Candamo]].<ref name="GlezMas-13-">{{Cita Harvard| González Mas |1980|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=XccoqStgIt0C&lpg=PA21&dq=Teatru%20barrocu&hl=es&pg=PA13 p. 13]</ref> Trátase d'una clasificación relativamente laxa, yá que cada autor tien el so propiu faer y puede n'ocasiones xuntase a unu o otru planteamientu de la fórmula establecida por Lope. La manera» de Lope ye quiciabes más llibre que la de Calderón, más sistematizada.<ref name="GlezMas-91-">{{Cita Harvard| González Mas |1980|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=XccoqStgIt0C&lpg=PA21&dq=Teatru%20barrocu&hl=es&pg=PA91 p. 91]</ref><ref name="Canavaggio-99">{{Cita Harvard| González Mas |1995|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=iuTmz6X8ChUC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA99 pp. 99-100]</ref> [[Félix Lope de Vega y Carpio]] introdució col so ''[[Arte nuevo de faer comedies nesti tiempu]]'' (1609) la ''[[comedia nueva (Lope de Vega)|comedia nueva]]'', cola qu'estableció una nueva fórmula dramática que rompía colos trés unidaes aristotéliques de la escuela de poética italiana (aición, tiempu y llugar), según con una cuarta unidá, tamién esbozada en Aristóteles, la d'estilu, tantu entemeciendo nuna mesma obra elementos tráxicos y risibles como valiéndose de distintos tipos de versu y estrofa según lo que se representa.<ref name="Lopecomedias_446-447">{{Cita Harvard|Lope de Vega|2010|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=1OTEuRI4qDQC&lpg=PP1&hl=es&pg=PT446 pp. 446-447]</ref> Anque Lope tenía una bon conocencia de les artes plástiques, nun dispunxo mientres la mayor parte de la so carrera nin del teatru nin de la escenografía que se desenvolvió darréu.<ref name="Calderonybarroco2">{{Cita Harvard| Amadei-Pulice |1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA6 pp. 6-9]</ref> La comedia lopesca otorgaba un papel secundariu a los aspeutos visuales de la representación teatral, que folgaben sobre'l mesmu testu.<ref group='nota'>«Oi sollerte, y del arte nun apuestes; / que na comedia va topar de manera, / qu'oyéndola pueda sabese tou.» Lope de Vega. ''Arte nuevo de faer comedies'', p. 301, citáu en {{Cita Harvard| Amadei-Pulice |1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA6 p. 6]</ref> [[Tirso de Molina]] foi, xunto a Lope de Vega y Calderón, unu de los trés dramaturgos más importantes de la España del Sieglu d'Oru. La so obra, que destaca pol so sutil intelixencia y por una fonda comprensión de la humanidá de los sos personaxes, puede considerase una ponte ente la primitiva comedia lopesca y el más ellaboráu drama calderoniano. Anque parte de la crítica alderica la so autoría, Tirso de Molina ye conocíu sobremanera por dos obres maxistrales, ''[[El condergáu por desconfiable]]'' y ''[[El burlador de Sevilla]]'', principal fonte del mitu de [[Don Juan]].<ref name="Wilson-15-">{{Cita Harvard|Wilson |1992|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=kxyo-c6O_GIC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA155 pp. 155-158]</ref> La llegada a Madrid de [[Cosme Lotti]] llevó a la corte española les téuniques teatrales más avanzaes d'Europa. Les sos conocencies téuniques y mecánicos aplicar n'exhibiciones palaciegues llamaes «fiestes» y en «campanudos esplegues sobre ríos o fontes artificiales» denominaos «[[naumaquia|naumaquies]]». Tuvo al so cargu los diseños de los xardinos del [[Xardinos del Bon Retiru de Madrid|Bon Retiru]], de [[Palaciu de la Zarzuela|la Zarzuela]] y d'[[Xardinos d'Aranjuez|Aranjuez]] y la construcción del edificiu teatral del [[Coliséu del Bon Retiru]].<ref name="Pulice_26" /> Les fórmules lopescas empezaron a trate movíes pol afianzamientu del teatru palaciegu y la nacencia de nuevos conceutos cuando empezó la carrera como dramaturgu de [[Pedro Calderón de la Barca]].<ref name="Calderonybarroco4"> {{Cita Harvard| Amadei-Pulice |1990|sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=klRUg4JBG88C&lpg=PP1&hl=es&pg=PA21 pp. 21-22]</ref> Marcáu de primeres poles innovaciones de la comedia nueva lopesca, l'estilu de Calderón marcó delles diferencies, con un mayor cuidáu constructivu y atención a la so estructura interna. Les sos obres algamaron una gran perfeición formal, un llinguaxe más llíricu y simbólicu. La llibertá, el vitalismo y l'espontaneidá lopesca dieron pasu en Calderón a la reflexón intelectual y la precisión formal. Nes sos comedies predominen la intención ideolóxico y doctrinal sobre les pasiones y l'aición, y fizo que l'[[autu sacramental]] algamara los sos más altes cotes.<ref name="Molinajimenez56">{{Cita Harvard| Molina Jiménez| 2008 |sp=sí}}, [https://books.google.es/books?id=gwTT6fFCCqoC&lpg=PA1&hl=es&pg=PA56 p. 56]</ref> La ''comedia de teatru'' ye un xéneru politéunicu, multiartístico, híbridu en cierta manera». El testu poéticu inxerir con medios y recursos procedentes de l'arquiteutura, la pintura y la música, lliberar de la descripción que na comedia lopesca suplía la falta de decoraos y dedicándose al diálogu de l'aición.<ref name="Calderonybarroco2"/> === Hispanoamérica === Siguiendo la evolución marcada dende España, a finales del sieglu XVI les compañíes de comediantes, esencialmente trashumantes, empezaron a profesionalizase. Cola profesionalización vieno la regulación y la censura: al igual que n'Europa, el teatru bazcuyaba ente la tolerancia ya inclusive proteición del gobiernu y el refugu (con esceiciones) o la persecución per parte de la Ilesia. El teatru resultaba útil a les autoridaes como preséu d'espardimientu del comportamientu y modelos deseyaos, el respetu al orde social y a la monarquía, escuela del dogma relixosu.<ref name="RamosSmith_79">{{Harv |Ramos Smith|1998| p=| sp = sí}} [https://books.google.es/books?id=JaQTBUKYfSgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA79 pp.79-80]</ref> Les corrolades alministrar en beneficiu d'hospitales que compartíen los beneficios de les representaciones. Les [[teatru itinerante|compañíes itinerantes]] (o «de la llegua»), que llevaben el teatru en tablaos improvisaos al campu poles rexones que nun disponíen de locales fixos, precisaben una llicencia virreinal pa poder trabayar, que'l so preciu o ''pinción'' yera destináu a llimosnes y obres piadoses.<ref name="RamosSmith_85">{{Harv |Ramos Smith|1998| p=| sp = sí}} [https://books.google.es/books?id=JaQTBUKYfSgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA85 pp.85-86]</ref> Pa les compañíes que trabayaben de forma estable nes capitales y ciudaes importantes una de les sos principales fontes d'ingresos yera la participación nes festividaes del ''Corpus Christi'', que-yos apurría non solu beneficios económicos, sinón tamién reconocencia y prestíu social. Les representaciones nel palaciu virreinal y les casones de l'aristocracia, onde representaben tanto les comedies del so repertoriu como producciones especiales con grandes efeutos de llume, escenografía y tramoya, yeren tamién una importante fonte de trabayu bien paga y prestixosa.<ref name="RamosSmith_85"/> Nacíu nel virreinatu de Nueva España<ref group='nota'>Según les declaraciones del propiu dramaturgu, nació na [[Ciudá de Méxicu]] en 1580 o 1581. Sicasí, atopóse una partida de bautismu fechada'l 30 d'avientu de 1572 en Taxco, perteneciente a un neñu llamáu Juan, fíu de Pedro Ruiz de Alarcón y Leonor de Mendoza, los padres del poeta. A pesar de les declaraciones de Alarcón, la mayoría de la crítica considera a Taxco como'l so llugar de nacencia. Vease Lola Josa, ''Juan Ruiz de Alarcón y el so nuevu arte d'entender la comedia'', Madrid, Asociación Internacional d'Hispanistes, 2008, páxs. 7-14.</ref> anque asitiáu darréu n'España, [[Juan Ruiz de Alarcón]] ye la figura más destacada del teatru barrocu novohispano. Magar el so acomodu a la nueva comedia de Lope, señaláronse'l so «marcáu llaicismu», la so discreción y atueldu y una agudísima capacidá de penetración psicolóxica» como carauterístiques distintives de Alarcón frente a los sos coetaneos españoles. Hai de solliñar ente les sos obres ''[[La verdá sospechosa]]'', una comedia de calteres que reflexaba'l so constante propósitu moralizante.<ref name="Suárez Radillo_133">{{Harv |Suárez Radillo|1998| p=| sp = sí}} [https://books.google.es/books?id=JaQTBUKYfSgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA133 pp.133-134]</ref> La producción dramática de [[Sor Juana Inés de la Cruz]] asitiar como segunda figura del teatru barrocu hispanoamericanu. Cabo mentar ente les sos obres l'autu sacramental ''[[El divín Narcisu (autu)|El divín Narcisu]]'' y la comedia ''[[Los empeños de una casa]]''.<ref name="Suárez Radillo_141">{{Harv |Suárez Radillo|1998| p=| sp = sí}} [https://books.google.es/books?id=JaQTBUKYfSgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA141 p.141]</ref> == Música == {{Multimedia |archivu=Toccata et Fugue BWV565.ogg|títulu=Tocata y fuga en re menor, BWV 565|descripción=''[[Tocata y fuga en re menor, BWV 565]]'' de [[Johann Sebastian Bach]].|format=[[Ogg]] |archivu2=Handel - messiah - 44 hallelujah.ogg|títulu2=«Aleluya»|descripción2=''[[El Mesíes]]'' de [[Georg Friedrich Händel]].|formatu2=[[Ogg]] |archivu3=Vivaldi - Four Seasons 1 Spring mvt 1 Allegro - John Harrison violin.oga|títulu3=Primavera, 1er movimientu: Allegro|descripción3=''[[Los cuatro aparques]]'' d'[[Antonio Vivaldi]].|formatu3=[[Ogg]] |archivu4=Domenico Scarlatti - Allegretto - D minor.ogg|títulu4=''Sonata K. 9'' en re menor|descripción4=''[[Sonata K. 9]]'' de [[Domenico Scarlatti]].|formatu4=[[Ogg]] |archivu5=Corelli-Trio Sonata 11-1.ogg|títulu5=Primer movimientu|descripción5=Preludiu (Adaxu) de la ''Sonata en tríu Op. 2 nᵘ 11'' d'[[Arcangelo Corelli]].|formatu5=[[Ogg]] }} {{AP|Música del Barrocu|Compositores del Barrocu|l2=Compositores del Barrocu}} Ente los especialistes acéptase que la música ente los alboreceres del sieglu XVII y mediaos del sieglu XVIII tien una serie de carauterístiques que dexa clasificala como un periodu estilísticu, el denomináu Barrocu na [[Historia de la música|hestoria musical]] occidental. Tamién hai coincidencia en que, anque'l periodu pueda acutase ente 1600 y 1750, dalgunes de les carauterístiques d'esta música yá esistíen na Italia de la segunda parte del sieglu XVI y otres caltuviéronse en zones perifériques d'Europa hasta finales del sieglu XVIII. Dellos autores estremen de la mesma el barrocu musical en trés subperiodos: ceo, hasta mediaos del sieglu XVII; mediu, hasta finales del sieglu XVII; y tardíu, hasta les muertes de Bach y Händel.<ref name="Lathan1">{{Harvsp|Lathan|AA.{{esd}}VV.|2009|p=160}}</ref> Estudiáronse paralelismos y semeyances ente les traces musicales d'esta dómina colos de les otres artes d'esti periodu históricu como l'arquiteutura y la pintura.<ref name="Lathan1">{{Harvsp|Lathan|AA.{{esd}}VV.|2009|p=160}}</ref> Sicasí, otru autores envaloren escesives eses analoxíes, prefiriendo señalar les traces estilístiques namái musicales que pueden ser calificaos de barrocos a cencielles por ser contemporáneos de les artes plástiques y la lliteratura, y por tener una unidá espiritual y artístico col periodu post-Renacimientu.<ref name="Randel1">{{Harvsp|Randel|AA.{{esd}}VV.|1997|p=146}}</ref> La música barroca de cutiu tenía una [[Testura (música)|testura]] [[Homofonía (música)|homofónica]], onde la parte cimera desenvolvía la [[melodía]] sobre una base de [[Baxu (harmonía musical)|baxos]] con importantes intervenciones harmóniques. La polaridá que resultó del triple y del baxu llevó dende la transición ente los sieglos XVI y XVII al usu habitual del [[so continuu]]: una llinia de baxu instrumental sobre la que s'improvisaben n'acordes los tonos entemedios. El baxu continuu yera una llinia independiente que duraba tola obra, por eso recibe'l nome de continuu. Sofitáu na base del baxu improvisábense melodíes por aciu acordes con un preséu que pudiera producir, de normal un tecláu. Estos acordes solíense especificar nel [[pentagrama]] por aciu númberos xunto a les notes del baxu, d'ellí'l nome de baxu cifráu. El baxu continuu foi esencial na música barroca, llegándose a denominar la «dómina del baxu continuu».<ref name="Randel2">{{Harvsp|Randel|AA.{{esd}}VV.|1997|pp=128 y 147}}</ref> Ente los munchos compositores barrocos destaquen los italianos [[Claudio Monteverdi]], [[Arcangelo Corelli]], [[Alessandro Scarlatti]], [[Domenico Scarlatti]], [[Antonio Vivaldi]] y [[Tommaso Albinoni]]; los franceses [[Jean-Baptiste Lully]], [[François Couperin]], [[Jean Philippe Rameau]] y [[Marc-Antoine Charpentier]]; los alemanes [[Heinrich Schütz]], [[Georg Philipp Telemann]], [[Johann Pachelbel]] y [[Johann Sebastian Bach]]; y los ingleses [[Henry Purcell]] y [[Georg Friedrich Händel]] ([[Alemaña|alemán]] de nacencia).<ref name="Bennett1">{{Harvsp|Bennett|2002|p=33}}</ref> Pa Francisco Camino, nos 150 años d'esti periodu la música occidental cobró un gran impulsu, convirtiéndose nuna de les artes ''más variaes, estendíes y brengoses''. La variedá apurrir los xéneros y formes que s'establecieron nesti periodu: [[Aria da capo|aria de capo]], [[cantata]], [[ópera]], [[Oratoriu (música)|oratoriu]], [[sonata]] (pa tres instrumentos o pa unu solu), [[conciertu grosso]], conciertu pa un preséu solista, [[preludiu]], [[fuga]], [[Fantasía (música)|fantasía]], [[Coru|coral]], [[suite]] y [[tocata]]. La estensión xeográfica de la música barroca algamó a toa Europa dende Italia: la música sonaba en tolos llugares, palacios, teatros, ilesies, conventos, colexos, etc. La puxanza de les [[forma musical|formes]] barroques siguió espandiéndose nos sieglos siguientes con una fuercia que güei inda sigue.<ref name="Camín2">{{Harvsp|Camino|2002|p=25.}}</ref> === Periodu tempranu (1600-1650) === [[Ficheru: Mantua2 BMK.jpg|thumb|El [[Palaciu Ducal de Mantua]] onde foi estrenada la ópera ''[[La fábula de Orfeo]]'' de [[Monteverdi]] en 1607, la primera gran obra maestra del xéneru.]] Foi un periodu d'esperimentación apoderáu pola supremacía de los estilos [[monodia|monódicos]] en diversos xéneros, como'l [[Madrigal (música)|madrigal]], el [[aria]] para solista, la ópera, el conciertu sacru vocal, la sonata pa solista o la sonata en tríu.<ref name="Randel2">{{Harvsp|Randel|AA.{{esd}}VV.|1997|pp=128 y 147}}</ref> Asina describe'l musicólogu [[Adolfo Salazar]] la innovación de la monodia frente a la [[polifonía]]: abandonáronse les múltiples combinaciones de voces superpuestes del [[Música del Renacimientu|Renacimientu]], la nueva idea de la monodia abogaba por una sola voz protagonista que buscaba que'l testu solista y la [[melodía]] desnuda escuchar con claridá espresando los ciños. Acompañando al testu y sofitando la melodía, el baxu continuu colos sos [[acorde]]s ocupar de l'harmonía.<ref name="Camín1">{{Harvsp|Camino|2002|pp=17-19.}}</ref> El compositores abandonaron les formes renacentistes de continuidá melódica y rítmica plana con testures homoxénees y decantáronse pola discontinuidá dientro de la mesma obra. Buscábase'l contraste de diverses formes: ente nidiu y fuerte, ente [[Solo (música)|solos]] y [[tutti]]s, ente los variaos colores vocales o presees, ente rápidu y lentu, ente distintes voces y preseos.<ref name="Lathan10">{{Harvsp|Lathan|AA.{{esd}}VV.|2009|pp=160-161}}</ref><ref name="Camín3">{{Harvsp|Camino|2002|pp=21-22.}}</ref> La nueva estética musical camudó l'estilu vocal; buscando ser más espresivu dexar d'emplegar les voces polifóniques renacentistes. La nueva forma basábase sobremanera nuna voz solista. En [[Venecia]] empezó la ópera y construyéronse [[Teatru d'ópera|teatro d'ópera]] financiaos poles families nobles poderoses, lo que favoreció'l desarrollu de la mesma y el públicu de la ciudá entornar nello. El compositores esperimentaron col nuevu estilu y, ente ellos, [[Claudio Monteverdi|Monteverdi]] esploró toles posibilidaes del teatru musical, tanto vocales como instrumentales, llegando nes sos últimes óperes a desenvolver dafechu'l xéneru, siendo'l primeru en dotar a los elementos esenciales (drama, música, aición y espresión) d'unidá y cohesión.<ref name="Camín3">{{Harvsp|Camino|2002|pp=21-22.}}</ref><ref>{{Harvsp|Valls Gorina|1988|pp=139-140}} </ref> La ópera tien un papel destacáu na cultura dende entós. En Venecia nel sieglu XVII envalórase que s'estrenaron más de mil óperes y otros mil nel sieglu XVIII. Nos 400 años d'historia de la ópera n'Italia estrenáronse unes 30&nbsp;000 óperes y nel mundu envalórense unos 50&nbsp;000 estrenos d'obres d'ópera.<ref>{{Harvsp|Kreutziger-Herr|Böning|2010|p=132.}}</ref> === Periodu entemediu (1650-1700) === [[Ficheru:Stainer.jpg|thumb|Nesta dómina los fabricantes de [[Violín|violinos]] perfeccionaron esti preséu.]] Foi un periodu d'afitamientu. La disonancia acutar de forma más estricta, ente que'l recitativo espresivu desenvueltu nel tiempu anterior perdió relieve.<ref name="Randel2">{{Harvsp|Randel|AA.{{esd}}VV.|1997|pp=128 y 147}}</ref> Ente les innovaciones d'esti periodu mediu apaeció l'estilu vocal [[Bel cantar|belcantista]], que fomentó'l [[virtuosismu]] del cantante. Desenvolvióse'l llinguaxe [[Tonalidá (música)|tonal]], fomentando l'apaición de nueves formes y xéneros musicales. El [[contrapuntu]] volvió desenvolvese, anque de manera totalmente nueva.<ref name="Camín3"/> Asina, la [[cantata]], formada a partir d'aries y recitativos, apostró a la monodia llírica. L'oratoriu y la cantata relixosa nos países protestantes alzaron el conciertu sacru. La sonata pa solista y pa tríu algamó un modelu estable.<ref name="Randel2">{{Harvsp|Randel|AA.{{esd}}VV.|1997|pp=128 y 147}}</ref> Dende'l so ampliu florecimientu n'Italia, la nueva música espublizar por toa Europa. El compositor italianu [[Jean-Baptiste Lully]] emigró a Francia y ellí afixo la nueva música y l'ópera al gustu francés, dando preferencia na mesma al [[balé]], que tenía un gran predicamento na corte francesa. So la direición de Lully, los instrumentistes de la corte francesa adquirieron un gran nivel téunicu y la so orquesta de cuerda, qu'acompañaba les sos óperes, yera bien almirada en toa Europa. Anque los preseos de cuerda apoderaren el panorama musical, en Francia preseos como la [[trompeta]] y el [[oboe]] tuvieron un importante desarrollu téunicu y los sos intérpretes impulsaron les posibilidaes d'estos preseos, que fueron incorporaos a les orquestes.<ref name="Camín4">{{Harvsp|Camino|2002|pp=22-23.}}</ref> N'Italia nesti periodu'l violín destacóse como'l preséu más importante de la orquesta. [[Luthier]]s italianos, como les families [[Amati]], [[Stradivarius]] y [[Guarneri]], perfeccionaron la construcción del violín, estudiaron los sos óptimas midíes, la grosez de les sos tables hasta consiguir una sonoridá más potente ya intensa calteniendo la so calidá. De los sos talleres salieron el violín y los sos familiares, la [[viola]] actual, el [[violonchelu]] y el [[contrabaxu]]. Paralelu al perfeccionamiento na construcción de la familia de cuerda, la intuición de los compositores ameyoró la intensidá y calidá de la so sonoridá gracies a nueves téuniques d'execución d'estos preseos. Los principales compositores italianos compunxeron fundamentalmente pa estos preseos de cuerda, tantu en grandes mases orquestales como en pequeños grupos de preseos. El conciertu y la sonata pa preséu solu o en tríu adquirieron un gran desarrollu.<ref name="Camín4"/><ref>{{Harvsp|Valls Gorina|1988|pp=89-90}}</ref> El florecimientu de la música italiana anició que los artistes italianos fueren reclamaos en toa Europa y estos fueron emigrando ya instalándose n'otros países, espublizando l'estilu de música del so país. A finales del [[sieglu XVII]], la música italiana, tantu la instrumental como la vocal, tenía una gran influyencia n'Europa, con especial énfasis na ópera. N'Austria y Alemaña impúnxose tanto la música italiana como la francesa, sicasí n'Inglaterra predominó la influyencia italiana.<ref name="Camín4"/> === Periodu tardíu (1700-1750) === Nel Barrocu tardíu, la [[Tonalidá (música)|tonalidá]] quedó definitivamente establecida por aciu normes adquiriendo esquemes más amplios, mientres la [[harmonía]] fundir cola [[polifonía]]. Con estes téuniques compositivas les formes algamaron grandes dimensiones. Tamién l'estilu antiguu de música instrumental y relixosa que se caltuviera mientres tol sieglu XVII anovar nel estilu [[fuga]]do tonalmente ordenáu por J. S. Bach y otru compositores.<ref name="Camín5">{{Harvsp|Camino|2002|p=24.}}</ref><ref name="Randel2">{{Harvsp|Randel|AA.{{esd}}VV.|1997|pp=128 y 147}}</ref> La música italiana siguió un desarrollu inmensu, especialmente la ópera. [[Arcangelo Corelli]] y otru compositores italianos esploraron y estendieron la música instrumental, qu'algamó en desarrollu a la música vocal. Apaeció'l conciertu pa un preséu solista que los compositores, especialmente [[Antonio Vivaldi]], consolidaron y llevaron a la so rellumanza. La ópera arriquecer cola medría de la participación orquestal y el compositores esploraron les potencialidaes espresives del xéneru. Dellos cantantes d'ópera algamaron gran fama y yeren bien populares, especialmente los ''[[Castrato|castrati]]''.<ref name="Camín5"/> La música barroca llegó a la so plenitú nes composiciones de [[Johann Sebastian Bach]] y [[Georg Friedrich Händel]], xunto a la de [[Domenico Scarlatti]], [[Antonio Vivaldi]], [[Jean Philippe Rameau]] y [[Georg Philipp Telemann]].<ref name="Lathan2">{{Harvsp|Lathan|AA.{{esd}}VV.|2009|p=163}}</ref> <gallery mode=packed heights=200 caption="Grandes compositores del Barrocu tardíu"> Ficheru:Vivaldi.jpg|[[Antonio Vivaldi]] encimentó'l xéneru del conciertu. Ye l'autor de los conciertos pa [[violín]] y [[orquesta]] ''[[Los cuatro aparques]]''. Ficheru:George Frideric Handel by Balthasar Denner.jpg|[[Georg Friedrich Händel|G.F. Händel]] destacó en tolos xéneros musicales, especialmente ópera y oratoriu. Compunxo ''[[El Mesíes]]''. Ficheru:Retrato de Domenico Scarlatti.jpg|[[Domenico Scarlatti]] compunxo [[sonata|sonates]] para [[clavicémbalu]], poles que ye universalmente reconocíu. Ficheru:Johann Sebastian Bach.jpg|[[Johann Sebastian Bach|J.S. Bach]] ta consideráu'l cume de la música barroca. Autor de la ''[[Pasión según San Mateo]]'' y ''[[La clave bien temperado]]''. </gallery> Johann Sebastian Bach, dende la tradición de la ilesia alemana [[Luteranismu|protestante]], fundió les conocencies musicales de la so dómina. Analizó la obra de los otros compositores copiando ya iguando los sos [[partitura|partitures]]. Asina conoció los estilos de los principales compositores d'Italia, Francia, Alemaña y Austria. De los italianos y, sobremanera, de Vivaldi, aprendió a desenvolver les temes con concisión y en grandes proporciones, según a afaer l'esquema [[Harmonía|harmónicu]]. Los elementos qu'asimiló desenvolver en tola so potencialidá, lo que xuníu a la so maestría nel contrapuntu, dio orixe al so personal ''estilu bachiano''.<ref>{{Harvsp|Grout|Palisca|pp=535-538}}</ref> Bach compunxo les sos obres maestres a partir de 1720, cuando un nuevu estilu forxáu nos teatros d'ópera italianos estendíase yá per Europa, paeciendo yá anticuada la so forma de componer. Por ello la conocencia completa de la so obra tuvo d'esperar al sieglu XIX.<ref>{{Harvsp|Grout|Palisca|pp=558-560}}</ref> Sicasí Haendel, tamién alemán de nacencia pero con una formación musical tantu alemana como italiana, establecer en [[Londres]] y compunxo nun llinguaxe musical totalmente cosmopolita: óperes italianes, creó l'oratoriu inglés y dio nuevos significaos a otros estilos tradicionales.<ref name="Lathan2">{{Harvsp|Lathan|AA.{{esd}}VV.|2009|p=163}}</ref> == Danza == [[Ficheru:Ballet de la nuit 1653.jpg|thumb|[[Lluis XIV de Francia|Lluis XIV]] nel ''Ballet Royal de la Nuit'' (1653).]] {{AP|Danza barroca}} La [[danza]] nun tenía nel sieglu XVII la mesma considerancia d'arte que tien güei día, y yera considerada más bien un pasatiempu, un actu lúdicu, anque col tiempu foi cobrando protagonismu y empezó a ser considerada como una actividá elevada. Coles mesmes, magar nun principiu yera tan solo un acompañamientu d'otres actividaes, como'l teatru o diversos xéneros musicales, progresivamente foi cobrando autonomía al respeutive de estes modalidaes, hasta que nel sieglu XVIII consolidóse definitivamente como una actividá artística autónoma. A finales del sieglu XVI el principal país onde s'otorgaba una cierta importancia a la danza yera Francia, col denomináu ''[[Ballet cortesanu|ballet de cour]]'', que inclusive fixo evolucionar la música instrumental, de melodía única pero con una rítmica afecha a la danza. Aun así, el so usu na corte francesa yera más que nada un actu propagandísticu col que demostrar la magnificencia de la realeza, o con que gasayar a visitantes y diplomáticos, y onde se valoraben más la escenografía, el porte y l'elegancia que la [[coreografía]] o l'habilidá física.<ref>{{Harvsp|Abá Carlés|2004|p=30.}}</ref> Sicasí, a principios del sieglu XVII l'epicentru de la danza varió de Francia a Inglaterra, onde foi favorecida polos [[Tudor]] —y darréu los [[Estuardo]]— con un tipu d'espectáculu llamáu ''masque'', onde se conxugaba la música, la poesía, el vestuariu y la danza. Una variante d'esta modalidá foi la ''antimasque'', apaecía en 1609 como un complementu a l'anterior, onde frente al cantar y al diálogu desenvolvióse un tipu d'espectáculu onde predominaba l'actuación y el xestu, el movimientu puramente coreográficu. Col tiempu, la ''antimasque'' dixebrar de la ''masque'' y pasó a ser un espectáculu autónomu, poniendo los cimientos de la danza moderna.<ref>{{Harvsp|Abá Carlés|2004|pp=33-35.}}</ref> A mediaos del sieglu XVII, sicasí, les mayores innovaciones diéronse nuevamente en Francia, gracies sobremanera al patrociniu del rei [[Lluis XIV de Francia|Lluis XIV]], según al mecenalgu del [[cardenal Mazarino]], qu'introdució'l gustu pola ópera —xéneru recién surdíu n'Italia—, en que les sos representaciones yera habitual la presencia de [[balés]] nos entreactos. Sicasí, el fechu de que les óperes yeren representaes entós daquella n'italianu fizo que'l públicu francés prefiriera los ballets qu'acompañaben a les óperes a estes mesmes, polo qu'adulces fueron ganando importancia. D'ello diose cunta'l músicu [[Jean-Baptiste Lully]], qu'empezó una serie de reformes que convirtieron el ballet nun arte escénico, cercanu al que conocemos güei día. Lully foi l'autor del ''Ballet Royal de la Nuit'' (1653), un gran espectáculu que duró trece hores y onde intervieno'l mesmu rei carauterizáu d'[[Apolo]] dios del sol —d'onde vien el so llamatu de Rei Sol—.<ref>{{Harvsp|Abá Carlés|2004|pp=35-37.}}</ref> Lluis XIV favoreció la profesionalización de la danza, pa lo que creó l'[[Academia real de Danza]] en 1661, la primera d'esta modalidá nel mundu. Nella desenvolvió'l so llabor [[Pierre Beauchamp]], quiciabes el primer coreógrafu profesional, creador de la ''danse d'école'', el primer sistema [[Pedagoxía|pedagóxicu]] de la danza. Beauchamp introdució'l ''en dehors'' —la rotación de les piernes pa escontra fora, unu de los pasos tradicionales del ballet clásicu—, según los cinco asities de los pies, que varien en distintos graos d'apertura respeuto a la exa central del cuerpu. Per otru llau, l'Academia favoreció'l tresformamientu del ballet en grandes espectáculos onde, amás de la danza, destacaben los elementos dramático y musical. Según el principal referente musical foi, como se vio, Lully, a nivel dramáticu xugó un papel esencial [[Molière]], creador del ''[[comédie-ballet]]'', un xéneru de danza inspiráu na ''[[commedia dell'arte]]'' italiana. A lo último, cabría mentar a [[Raoul Auger-Feuillet]], qu'en 1700 desenvolvió un nuevu sistema de notación de danza, gracies al cual sobrevivieron numberoses coreografíes de la dómina.<ref>{{Harvsp|Abá Carlés|2004|pp=38-44.}}</ref> == Ver tamién == {{columnes}} * [[Historia del arte]] * [[Estudiu de la Historia del Arte]] * [[Historia de la estética]] * [[Historia de l'arquiteutura]] {{nueva columna}} * [[Historia de la escultura]] * [[Historia de la pintura]] * [[Historia de la lliteratura]] * [[Historia de la música]] {{nueva columna}} * [[Historia del teatru]] * [[Ópera#Historia|Historia de la ópera]] * [[Historia de la danza]] * [[Neobarrocu]] * [[Arquiteutura efímera barroca española]] {{final columnes}} == Referencies == === Notes aclaratories === {{llistaref|grupu="nota"}} === Notes al pie === {{llistaref|3}} === Bibliografía === * {{cita llibru | autor = AA.{{esd}}VV. | títulu = Enciclopedia del Arte Garzanti | añu = 1991 | editorial = Ediciones B | ubicación = Barcelona | isbn = 84-406-2261-9 }} * {{cita llibru | autor = AA.{{esd}}VV. | títulu = Diccionariu Enciclopédicu Larousse | añu = 1990 | editorial = Planeta | ubicación = Barcelona | isbn = 84-320-6072-0 }} * {{cita llibru |apellíu=Abad Carlés | nome = Ana | títulu = Historia del ballet y de la danza moderna | añu = 2004 | editorial = Alianza Editorial | ubicación = Madrid | isbn = 84-206-5666-6 }} * {{cita llibru |apellíu=Albert de Paco | nome = José María | títulu = L'arte de reconocer los estilos arquiteutónicos | añu = 2007 | editorial = Optima | ubicación = Barcelona | isbn = 978-84-96250-72-7 }} * {{cita llibru |apellíos= Amadei-Pulice |nome= María Alicia |títulu= Calderón y el barrocu: esaltación y engañu de los sentíos |añu= 1990 |editorial= John Benjamins Publishing Company |allugamientu= |isbn= 9781556190742 }} * {{cita llibru |apellíu=Antonio | nome = Trinidá de | títulu = El sieglu XVII español | añu = 1989 | editorial = Historia 16 | ubicación = Madrid | isbn = }} * {{cita llibru | apellíos = Azcárate Ristori | nome = José María de | apellíos2 = Pérez Sánchez | nome2 = Alfonso Emilio | enllaceautor2 = Alfonso Emilio Pérez Sánchez | apellíos3 = Ramírez Domínguez | nome3 = Juan Antonio | enllaceautor3 = Juan Antonio Ramírez | títulu = Historia del Arte | añu = 1983 | editorial = Anaya | ubicación = Madrid | isbn = 84-207-1408-9 }} * {{cita llibru | apellíos = Bennassar | nome = Bartolomé | enllaceautor = Bartolomé Bennassar | títulu = La Europa del sieglu XVII | añu = 1995 | editorial = Anaya | ubicación = Madrid | isbn = 84-207-3236-2 }} * {{cita llibru | apellíos = Bennett | nome = Roy | títulu = Léxicu de Música | añu = 2003 | editorial = Akal | ubicación = Madrid | isbn = 97-88-44601-129-3 }} * {{cita llibru | apellíos = Cabanne | nome = Pierre | apellíos2 = Soler Llopis | nome2 = Joaquim | apellíos3 = Masafret Seoane | nome3 = Marta | títulu = El Barrocu | añu = 2007 | editorial = Larousse | ubicación = Barcelona | isbn = 978-84-8016-472-6 }} * {{cita llibru | apellíos = Camino |nome=Francisco | títulu = Barrocu | añu = 2002 | editorial = Olleru y Ramos Editores SL | ubicación = Madrid | isbn =84-7895-172-5 }} * {{cita llibru | apellíos = Cantera Montenegro | nome = Jesús | títulu = El clasicismu francés | añu = 1989 | editorial = Historia 16 | ubicación = Madrid | isbn = }} * {{cita llibru | apellíos = Chilvers | nome = Ian | títulu = Diccionariu d'arte | añu = 2007 | editorial = Alianza Editorial | ubicación = Madrid | isbn = 978-84-206-6170-4 }} * {{cita llibru |apellíos= D'Antuono |nome= Nancy L. |editor= Henry W. Sullivan, Raúl A. Galoppe, Mahlon L. Stoutz |títulu= La comedia española y el teatru européu del sieglu XVII |añu= 1999 |editorial= Tamesis Books |allugamientu= |isbn= 9781855660434 |capítulu= La comedia española na Italia del sieglu XVII: la ''Commedia dell'Arte'' }} * {{cita llibru | apellíos = d'Ors | nome = Eugeni | enllaceautor = Eugeni d'Ors | títulu = Lo barroco | añu = 2002 | editorial = Tecnos/Alianza | allugamientu = Madrid | isbn = 84-309-3764-1 }} * {{cita llibru |apellíu=Eco | nome =Umberto | enllaceautor = Umberto Eco | títulu = Historia de la guapura | añu = 2004 | editorial = Lumen | ubicación = Barcelona | isbn = 84-264-1468-0 }} * {{cita llibru |apellíu=Fernández Arenas | nome =José | títulu = Arte efímeru y espaciu estéticu | añu = 1988 | editorial = Anthropos | ubicación = Barcelona | isbn = 84-7658-078-9 }} * {{cita llibru |apellíos= Fournier Marcos |nome= Celinda |apellíos2= González Carbayos |nome2= José Iván |títulu= Clásicos de la Lliteratura Universal |añu= 2003 |editorial= Cengage Learning Editor |ubicación= |isbn= 9789706861801 }} * {{cita llibru |apellíos= Franzbach |nome= Martin |editor= Henry W. Sullivan, Raúl A. Galoppe, Mahlon L. Stoutz |títulu= La comedia española y el teatru européu del sieglu XVII |añu= 1999 |editorial= Tamesis Books |allugamientu= |isbn= 9781855660434 |capítulu= La receición de la comedia na Europa de llingua alemana nel sieglu XVII |urlcapítulo= https://books.google.es/books?id=fh1jyxkOW6UC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA175 }} * {{cita llibru |apellíu=García Madrazo | nome = Pilar | apellíos2 = Moragón | nome2 = Carmen | títulu = Literatura | añu = 1997 | editorial = Pirámide | ubicación = Madrid | isbn = 84-368-0539-9 }} * {{cita llibru | apellíos = Giorgi | nome = Rosa | títulu = El sieglu XVII | añu = 2007 | editorial = Electa | ubicación = Barcelona | isbn = 978-84-8156-420-4 }} * {{cita llibru |apellíu= Gómez García |nome= Manuel |títulu= Diccionariu del teatru |añu= 1998 |editorial= Ediciones AKAL |ubicación= Madrid |isbn= 9788446008279 }} * {{cita llibru |apellíu= González Mas |nome= Ezequiel |títulu= Historia de la lliteratura española: (Sieglu XVII). Barrocu, Volume 3 |añu=1980 |editorial= La Editorial, UPR |allugamientu= |isbn= 9780847731282 }} * {{cita llibru | apellíos = Greiner-Mai | nome = Herbert | títulu = Diccionariu Akal de lliteratura xeneral y comparada | añu = 2006 | editorial = Akal | ubicación = Madrid | isbn = 84-460-1863-2 }} * {{cita llibru | apellíos = Grout | nome = Donald G. | apellíos2 = Palisca | nome2 = Claude V. | títulu = Historia de la música occidental | añu = | editorial = Alianza editorial | ubicación = Madrid | isbn = 84-206-6570-3 }} * {{cita llibru | apellíos = Hatzfeld | nome = Helmut | enllaceautor = Helmut Hatzfeld | títulu = Estudio sobre'l Barrocu | añu = 1966 | publicación = Gredos | ubicación = Madrid | isbn = }} * {{cita llibru | apellíos = Honour | nome = Hugh | apellíos2 = Fleming | nome2 = John | títulu = Historia mundial del arte | añu = 2002 | publicación = Akal | ubicación = Madrid | isbn = 84-460-2092-0 }} * {{cita llibru | apellíos =Kreutziger-Herr | nome = Annette | apellíos2 = Böning | nome2 = Winfriend | títulu =La música clásica: 101 entrugues fundamentales | añu = 2010 | editorial = Alianza Editorial | ubicación = Madrid | isbn = 978-84-206-6417-0 }} * {{cita llibru | apellíos = Lázaro Carreter | nome = Fernando | enllaceautor = Fernando Lázaro Carreter | apellíos2 = Tusón | nome2 = Vicente | títulu = Literatura española | añu = 1982 | editorial = Anaya | ubicación = Madrid | isbn = 84-207-1758-4 }} * {{cita llibru | apellíos = Lathan | nome = Alison | apellíos2 = AA.{{esd}}VV.| nome2 = | títulu = Diccionariu Enciclopédicu de la Música (traducción de ''The Oxford Companion to Music'') | añu = 2010 | editorial = Editorial de Cultura Económica | ubicación = Méxicu D.F. | isbn = 97-860-71-6002-02 }} * {{cita llibru |apellíu= Lope de Vega |nome= Félix |títulu= Comedies: El Remediu na Desdicha. El Meyor Alcalde El Rei. [[La Moza de Cántaru]] |añu= 2010 |editorial= MobileReference |allugamientu= |isbn= 97-816-07-7889-42 }} * {{cita llibru |apellíu=Martínez Ripoll | nome = Antonio | títulu = El Barrocu n'Europa | ref=Europa | añu = 1989 | editorial = Historia 16 | ubicación = Madrid | isbn = }} * {{cita llibru |apellíu=Martínez Ripoll | nome = Antonio | títulu = El Barrocu n'Italia | ref=Italia | añu = 1989 | editorial = Historia 16 | ubicación = Madrid | isbn = }} * {{cita llibru | apellíos = Mayor Ortega | nome = Beatriz | títulu = Atles históricu | añu = 1998 | editorial = Grupu Llibro | ubicación = Madrid | isbn = 84-7906-331-9 }} * {{cita llibru |apellíu= Molina Jiménez |nome= María Belén |títulu= El teatru musical de Calderón de la Barca: Analís testual |añu= 2008 |editorial= EDITUM |allugamientu= |isbn= 9788483717189 }} * {{cita llibru |apellíos= Ocampo |nome= Estela |títulu= Apolo y la mázcara |edición= 1a |editorial= Icaria |añu= 1985 |isbn= 9788474261059}} * {{cita llibru | apellíos = Onians | nome = John | títulu = Atles del arte | añu = 2008 | editorial = Blume | ubicación = Barcelona | isbn = 978-84-9801-293-4 }} * {{cita llibru |apellíos= Petruzzi |nome= Herminia |títulu= Tomo la pallabra |añu= 2005 |editorial= Ediciones Colihue SRL |allugamientu= |isbn= 9789505813261 }} * {{cita llibru |apellíu= Ramos Smith |nome= Maya |editor= Concepción Reverte Bernal, Mercedes de los Reyes Peña |títulu= América y el teatru español del Sieglu d'Oru. II Congresu Iberoamericanu de Teatru: América y el Teatru Español del Sieglu d'Oru |añu= 1998 |editorial= Serviciu de Publicaciones de la Universidá de Cádiz |allugamientu= |isbn= 9788477865360 |páxines= 77-99 |capítulu= Actores y compañíes n'América mientres la dómina virreinal |urlcapítulo= https://books.google.es/books?id=JaQTBUKYfSgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA77 }} * {{cita llibru | apellíos = Randel | nome = Don Michael | apellíos2 = AA.{{esd}}VV. | nome2 = | títulu = Diccionariu Harvard de Música | añu = 1997 | editorial = Alianza Editorial | ubicación = Madrid | isbn = 84-206-5254-7 }} * {{cita llibru | apellíos = Riquer | nome = Martín de | enllaceautor = Martín de Riquer | apellíos2 = Valverde | nome2 = José María | enllaceautor2 = José María Valverde | títulu = Historia de la lliteratura universal 2 | añu = 2007 | editorial = Gredos | ubicación = Madrid | isbn = 978-84-249-2874-2 }} * {{cita llibru |apellíu=Rodríguez Ruiz | nome = Delfín | títulu = Barrocu ya Ilustración n'Europa | añu = 1989 | editorial = Historia 16 | ubicación = Madrid | isbn = }} * {{cita llibru |apellíos= Santaemilia Ruiz |nome= José |títulu= Xéneru como conflictu discursivu: la sexualización del llinguaxe de los personaxes risibles |añu= 2000 |editorial= Universidá de Valencia |allugamientu= |isbn= 9788437042695 }} * {{cita llibru |apellíu= Sanz Ayán |nome= Carmen |enllaceautor= Carmen Sanz Ayán |títulu= Pedagogía de reis: El teatru palaciegu nel reináu de Carlos II |añu= 2006 |editorial= Real Academia de Historiar |allugamientu= |isbn= 9788496849143 }} * {{cita llibru | apellíos = Souriau | nome = Étienne | títulu = Diccionariu Akal d'Estética | añu = 1998 | editorial = Akal | ubicación = Madrid | isbn = 84-460-0832-7 }} * {{cita llibru |apellíos= Spielvogel |nome= Jackson |títulu= Historia Universal. Civilización d'Occidente |añu= 2009 |editorial= Cengage Learning Editor |ubicación= |isbn= 9786074811391 }} * {{cita llibru |apellíu= Suárez Radillo |nome= Carlos Miguel |editor= Concepción Reverte Bernal, Mercedes de los Reyes Peña |títulu= América y el teatru español del Sieglu d'Oru. II Congresu Iberoamericanu de Teatru: América y el Teatru Español del Sieglu d'Oru |añu= 1998 |editorial= Serviciu de Publicaciones de la Universidá de Cádiz |allugamientu= |isbn= 9788477865360 |páxines= 131-150 |capítulo= Visión panorámica del teatru Barrocu hispanoamericanu |urlcapítulo= https://books.google.es/books?id=JaQTBUKYfSgC&lpg=PP1&hl=es&pg=PA131 }} * {{cita llibru | apellíos = Tomen | nome = Rolf | títulu = El Barrocu | añu = 2007 | editorial = Ullmann | allugamientu = Colonia | isbn = 978-3-8331-4659-6 }} * {{cita llibru | apellíos = Valls Gorina | nome = Manuel | títulu = Pa entender la música | añu = 1988 | editorial = Alianza Editorial | ubicación = Madrid | isbn = 84-206-1697-4 }} * {{cita llibru |apellíu= Valverde |nome= José María |títulu= El barrocu: una visión de conxuntu |añu= 1981 |editorial= Editorial Montesinos |allugamientu= |isbn= 9788485859023 |páxines= 95-97}} * {{cita llibru |apellíu= Viñes Piquer |nome= David |títulu= Historia de la crítica lliteraria |añu= 2007 |editorial= Editorial Ariel |allugamientu= |isbn= 9788434425125 }} * {{cita llibru |apellíos= Von Schack |nome= Adolf Friedrich |títulu= Historia de la lliteratura y del arte dramático n'España |añu= 2008 |editorial= Echo Library |allugamientu= |isbn= 9781406873276 }} * {{cita llibru |apellíos= Wilson |nome= Edward M. |apellíos2= Moir |nome2= Duncan |títulu= Historia de la lliteratura española: Sieglu D'Oru: Teatru (1492-1700) |añu=1992 |editorial= Editorial Ariel |allugamientu= |isbn= 9788434483545 }} == Enllaces esternos == {{commonscat|Baroque art}} * [http://www.homines.com/arte/introduccion_barrocu/index.htm Introducción al arte Barroco] {{control d'autoridaes}} {{Tradubot|Barroco}} [[Categoría:Barrocu|Barrocu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 00fgvjqu88y6szpxuhmmm8v0f74megw 0 99623 3699467 3631037 2022-07-25T08:06:30Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|right|300px|[[Declaración d'Independencia (John Trumbull)|Declaración de la Independencia]], una pintura de [[John Trumbull]] que representa'l [[Comité de los Cinco]] presentando'l so borrador de la [[Declaración de la Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración de la Independencia]] nel Congresu'l 28 de xunu de 1776. La pintura de Trumbull apaez nel aviesu del [[Billete de dos dólares d'Estaos Xuníos|billete de dos dólares]] de los Estaos Xuníos.<ref>[http://www.americanrevolution.org/deckey.html americanrevolution.org] Clave pal cuadru de Trumbull</ref>]] Los '''Padres fundadores de los Estaos Xuníos d'América''' (n'[[Llingua inglesa|inglés]]: ''Founding Fathers of the United States'') fueron los líderes políticos y homes d'Estáu que participaron na Revolución Americana al roblar la [[Declaración d'Independencia d'Estaos Xuníos]], participando na [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|Guerra d'Independencia]], y estableciendo la [[Constitución d'Estaos Xuníos]]. Dientro del gran grupu conocíu como los "Padres Fundadores", hai dos subgrupos principales: los firmantes de la Declaración d'Independencia (quien roblaron la Declaración d'Independencia d'Estaos Xuníos en 1776) y los autores de la Constitución (que fueron delegaos a la Convención Constitucional y participaron na ellaboración o redaición de la propuesta de Constitución de los Estaos Xuníos). Un subconxuntu adicional ye'l grupu que robló los Artículos de la Confederación.<ref>Stanfield, Jack. Padres Fundadores d'Estaos Xuníos: ¿Quién son? Mini Esbozos de 164 patriotes (Universal-Publishers, 2001).</ref> Munchos de los Padres Fundadores teníen esclavos afroamericanos y la Constitución adoptada en 1787 sancionó'l sistema de la esclavitú.<ref name="Wright_p125">{{cita llibru |nome=William D. |apellíu=Wright |títulu=Cavilgues crítiques sobre la Hestoria Negra. |fecha=2002 |páxina=125|editorial=Praeger Publishers |allugamientu=[[Westport (Connecticut)|West Port]], [[Connecticut]]}}</ref> Los Padres Fundadores fixeron esfuercios esitosos pa contener o llindar la esclavitú nos Estaos Xuníos y los sos territorios, incluyendo la prohibición de la esclavitú na Ordenanza del Noroeste de 1787, y l'abolición de tratar internacional d'esclavos en 1807. Dellos historiadores definen "Padres Fundadores" pa referise a un grupu más ampliu, incluyendo non yá a los firmantes y el redactores de la Constitución, sinón tamién a toos aquellos que, yá sía como políticos, xuristes, estadistes, soldaos, diplomáticos o ciudadanos d'a pies, tomaron parte en ganar la independencia d'América del Norte y la creación de los Estaos Xuníos d'América.<ref name="Bernstein">R. B. Bernstein, ''The Founding Fathers Reconsidered'' (New York and Oxford: [[Oxford University Press]], 2009).</ref> L'historiador [[Richard B. Morris]] en 1973 identificó los siete figures siguientes como los Padres Fundadores clave: [[John Adams]], [[Benjamin Franklin]], [[Alexander Hamilton]], [[John Jay]], [[Thomas Jefferson]], [[James Madison]] y [[George Washington]].<ref name="MorrisSeven">Richard B. Morris, ''Siete que dieron forma al nuesu destín: Los Padres Fundadores como revolucionarios'' (New York: Harper & Row, 1973).</ref> Trés d'ellos (Hamilton, Madison y Jay) fueron los autores del Federalista, abogando pola ratificación de la Constitución. El términu "Padres Fundadores" foi acuñada por [[Warren G. Harding]], entós un senador republicanu d'Ohio, nel so discursu d'apertura de la Convención Nacional Republicana en 1916. Utilizar en múltiples ocasiones a partir d'entós, la más importante foi nel so discursu inaugural de 1921 como Presidente de los Estaos Xuníos.<ref>Bernstein, ''Founding Fathers Reconsidered'', prologue (which collects all citations for Harding's uses of the phrase or variants thereof between 1912 and 1921).</ref> == Antecedentes == [[Ficheru:Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg|300px|thumb|right|''[[Escena de la firma de la Constitución de los Estaos Xuníos]]'', por [[Howard Chandler Christy]]]] El [[Primer Congresu Continental]] axuntóse de volao en Filadelfia, Pennsylvania en 1774 y consistió en cincuenta y seis delegaos de dolce de les trelce colonies que se convertiríen nos Estaos Xuníos d'América. Los delegaos, ente los que taben [[George Washington]], antes de mandar l'exércitu, [[Patrick Henry]] y [[John Adams]], yeren escoyíos poles sos respeutives asamblees coloniales. Otros delegaos notables incluyeron [[Samuel Adams]] de Massachusetts, [[John Dickinson]] de Pennsylvania y [[John Jay]] de Nueva York. Esti congresu, amás de la formulación de llamamientos a la corona británica , estableció l'asociación continental p'alministrar les aiciones de boicó contra Gran Bretaña. Cuando'l [[Segundu Congresu Continental]] axuntóse'l 10 de mayu de 1775, yera una nueva convocatoria del Primer Congresu. Munches de los mesmos 56 delegaos qu'asistieron a la primer xunta participaron na segunda.<ref><span style="font-size: 12px; line-height: 17.265625px; background-color: rgb(221, 238, 255);">Burnett,&nbsp;</span>''Continental Congress''<span style="font-size: 12px; line-height: 17.265625px; background-color: rgb(221, 238, 255);">, 64–67.</span></ref> Los nuevos delegaos incluyeron a [[Benjamin Franklin]] y [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]] de Pennsylvania y [[John Hancock]] de Massachusetts. A los dos selmanes, [[Peyton Randolph]] foi llamáu de vuelta a Virxinia pa presidir la [[House of Burgesses|Cámara de los Burgueses]], foi reemplazáu na delegación de Virxinia por [[Thomas Jefferson]]. Hancock foi escoyíu presidente.<ref><span style="font-size: 12px; line-height: 17.265625px; background-color: rgb(221, 238, 255);">Fowler,&nbsp;</span>''Baron of Beacon Hill''<span style="font-size: 12px; line-height: 17.265625px; background-color: rgb(221, 238, 255);">, 189.</span></ref> El segundu Congresu aprobó la [[Declaración de la Independencia de los Estaos Xuníos|Declaración de la Independencia]]. Los acabante fundar Estaos Xuníos tuvieron que crear un nuevu gobiernu pa reemplazar al [[Parllamentu Británicu]]. Los estauxunidenses adoptaron los [[Artículos de la Confederación]], una declaración qu'estableció un gobiernu nacional, que se compón d'una llexislatura d'una sola cámara. La so ratificación poles trelce colonies dio al segundu Congresu un nuevu nome: [[Congresu de la Confederación]], que s'axuntó de 1781 a 1789.<ref name="Confederation Congress, Ohio Historical Society">{{cita web |url=http://ohiohistorycentral.org/entry.php?rec=2327 |títulu=Confederation Congress |editorial=Ohio Historical Society |fechaaccesu=23 d'ochobre de 2010}}</ref> Más tarde, la [[Convención de Filadelfia|Convención Constitucional]] celebrar en 1787, en Filadelfia.<ref name=Jillson2009>{{cita llibru|títulu=American Government: Political Development and Institutional Change|autor=Calvin C. Jillson|edición=5th|editorial=Taylor &amp; Francis|añu=2009|isbn=978-0-203-88702-8|páxina=31}}</ref> A pesar de que la Convención foi llamada pa revisar los Artículos de la Confederación, la intención dende'l principiu de munchos de los sos defensores—ente los que destaquen [[James Madison]] y [[Alexander Hamilton]]—yera crear un nuevu gobiernu. Los delegaos escoyeron a George Washington pa presidir la Convención. La resultancia de la Convención foi la [[Constitución de los Estaos Xuníos]]. == Llista de los Padres Fundadores == {{Multicol}} ===Firmantes de l'Asociación Continental=== [[Presidente del Congresu Continental|Presidente del Primer Congresu Continental]] :1. [[Peyton Randolph]] [[Provincia de New Hampshire|New Hampshire]] :2. [[Nathaniel Folsom]] :3. [[John Sullivan]] [[Provincia de la Badea de Massachusetts|Badea de Massachusetts]] :4. [[Thomas Cushing]] :5. [[Samuel Adams]] :6. [[John Adams]] :7. [[Robert Treat Paine]] [[Colonia de Rhode Island y Plantíos de Providencia|Rhode Island]] :8. [[Stephen Hopkins (politician)|Stephen Hopkins]] :9. [[Samuel Ward (American statesman)|Samuel Ward]] [[Colonia de Connecticut|Connecticut]] :10. [[Eliphalet Dyer]] :11. [[Roger Sherman]] :12. [[Silas Deane]] [[Provincia de Nueva York|Nueva York]] :13. [[Isaac Low]] :14. [[John Alsop]] :15. [[John Jay]] :16. [[James Duane]] :17. [[Philip Livingston]] :18. [[William Floyd]] :19. [[Henry Wisner]] :20. [[Simon Boerum]] [[Provincia de Nueva Jersey|Nueva Jersey]] :21. [[James Kinsey]] :22. [[William Livingston]] :23. [[Stephen Crane (delegate)|Stephen Crane]] :24. [[Richard Smith (delegate)|Richard Smith]] :25. [[John De Hart]] [[Provincia de Pennsylvania|Pennsylvania]] :26. [[Joseph Galloway]] :27. [[John Dickinson (políticu)|John Dickinson]] :28. [[Charles Humphreys]] :29. [[Thomas Mifflin]] :30. [[Edward Biddle]] :31. [[John Morton (politician)|John Morton]] :32. [[George Ross (delegate)|George Ross]] [[Colonia de Delaware|Los Condaos Baxos]] :33. [[Caesar Rodney]] :34. [[Thomas McKean]] :35. [[George Read (estadista)|George Read]] [[Provincia de Maryland|Maryland]] :36. [[Matthew Tilghman]] :37. [[Thomas Johnson (xurista)|Thomas Johnson, Jr.]] :38. [[William Paca]] :39. [[Samuel Chase]] [[Colonia de Virxinia|Virxinia]] :40. [[Richard Henry Lee]] :41. [[George Washington]] :42. [[Patrick Henry|Patrick Henry, Jr.]] :43. [[Richard Bland]] :44. [[Benjamin Harrison V|Benjamin Harrison]] :45. [[Edmund Pendleton]] [[Provincia de Carolina del Norte|Carolina del Norte]] :46. [[William Hooper]] :47. [[Joseph Hewes]] :48. [[Richard Caswell]] [[Provincia de Carolina del Sur|Carolina del Sur]] :49. [[Henry Middleton]] :50. [[Thomas Lynch (estadista)|Thomas Lynch]] :51. [[Christopher Gadsden]] :52. [[John Rutledge]] :53. [[Edward Rutledge]] {{Multicol-break}} ===Firmantes de la Declaración d'Independencia === * [[John Adams]] * [[Benjamin Franklin]] * [[Samuel Adams]] * [[Josiah Bartlett]] * [[Carter Braxton]] * [[Elbridge Gerry]] * [[Button Gwinnett]] * [[Lyman Hall]] * [[John Hancock]] * [[Benjamin Harrison V|Benjamin Harrison]] * [[John Hart]] * [[Joseph Hewes]] * [[Thomas Heyward, Jr.]] * [[William Hooper]] * [[Stephen Hopkins]] * [[Francis Hopkinson]] * [[Samuel Huntington (estadista)|Samuel Huntington]] * [[Thomas Jefferson]] * [[Francis Lightfoot Lee]] * [[Richard Henry Lee]] * [[Francis Lewis]] * [[Philip Livingston]] * [[Thomas Lynch, Jr.]] * [[Thomas McKean]] * [[Arthur Middleton]] * [[Lewis Morris]] * [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]] * [[John Morton (Pennsylvania)|John Morton]] * [[Thomas Nelson, Jr.]] * [[William Paca]] * [[Robert Treat Paine]] * [[John Penn (delegate)|John Penn]] * [[George Read (signer)|George Read]] * [[Caesar Rodney]] * [[George Ross (delegate)|George Ross]] * [[Benjamin Rush]] * [[Edward Rutledge]] * [[Roger Sherman]] * [[James Smith (political figure)|James Smith]] * [[Richard Stockton (1730-1781)|Richard Stockton]] * [[Thomas Stone]] * [[George Taylor (delegate)|George Taylor]] * [[Charles Thomson]], Secretary (attesting) * [[Matthew Thornton]] * [[George Walton]] * [[William Whipple]] * [[William Williams (signer)|William Williams]] * [[James Wilson]] * [[John Witherspoon]] * [[Oliver Wolcott]] * [[George Wythe]] {{Multicol-break}} ===Delegaos de la Convención Constitucional=== ====Firmantes de la Constitución==== * [[Abraham Baldwin]] * [[Richard Bassett (politician)|Richard Bassett]] * [[Gunning Bedford, Jr.]] * [[John Blair]] * [[William Blount]] * [[David Brearly]] * [[Jacob Broom]] * [[Pierce Butler]] * [[Daniel Carroll]] * [[George Clymer]] * [[Jonathan Dayton]] * [[John Dickinson (politician)|John Dickinson]] * [[William Few]] * [[Thomas Fitzsimons]] * [[Benjamin Franklin]] * [[Nicholas Gilman]] * [[Nathaniel Gorham]] * [[Alexander Hamilton]] * [[Jared Ingersoll]] * [[William Jackson (secretary)|William Jackson]], Secretary (attesting) * [[Daniel of St. Thomas Jenifer]] * [[William Samuel Johnson]] * [[Rufus King]] * [[John Langdon (politician)|John Langdon]] * [[William Livingston]] * [[James Madison]] * [[James McHenry]] * [[Thomas Mifflin]] * [[Gouverneur Morris]] * [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]] * [[William Paterson (judge)|William Paterson]] * [[Governor Charles Pinckney|Charles Pinckney]] * [[Charles Cotesworth Pinckney]] * [[George Read (signer)|George Read]] * [[John Rutledge]] * [[Roger Sherman]] * [[Richard Dobbs Spaight]] * [[George Washington]] (president of the Convention) * [[Hugh Williamson]] * [[James Wilson]] ====Delegaos que dexaron la Convención ensin roblar==== * [[William Richardson Davie]] * [[Oliver Ellsworth]] * [[Arkeilys Brazon]] * [[William Houstoun (lawyer)|William Houstoun]] * [[John Lansing, Jr.]] * [[Alexander Martin]] * [[Luther Martin]] * [[James McClurg]] * [[John Francis Mercer]] * [[William Pierce (politician)|William Pierce]] * [[Caleb Strong]] * [[George Wythe]] * [[Robert Yates (politician)|Robert Yates]] ====Delegaos de la Convención que se negaron a roblar==== * [[Elbridge Gerry]] * [[George Mason]] * [[Edmund Randolph]] {{Multicol-end}} {{Multicol}} ===Firmantes de los Artículos de Confederación=== {{Seealso|Presidente del Congresu Continental|Llista de delegaos del Congresu Continental}} Les siguientes persones roblaron los [[Artículos de la Confederación]]: * [[Andrew Adams (congressman)|Andrew Adams]] * [[Samuel Adams]] * [[Thomas Adams (politician)|Thomas Adams]] * [[John Banister (lawyer)|John Banister]] * [[Josiah Bartlett]] * [[Daniel Carroll]] * [[William Clingan]] * [[John Collins (delegate)|John Collins]] * [[Francis Dana]] * [[John Dickinson (delegate)|John Dickinson]] * [[William Henry Drayton]] * [[James Duane]] * [[William Duer (delegate)|William Duer]] * [[William Ellery]] * [[Elbridge Gerry]] * [[John Hancock]] * [[John Hanson]] * [[Cornelius Harnett]] * [[John Harvie]] * [[Thomas Heyward Jr.]] * [[Samuel Holten]] * [[Titus Hosmer]] * [[Samuel Huntington (statesman)|Samuel Huntington]] * [[Richard Hutson]] * [[Edward Langworthy]] * [[Henry Laurens]] * [[Francis Lightfoot Lee]] * [[Richard Henry Lee]] * [[Francis Lewis]] * [[James Lovell (delegate)|James Lovell]] * [[Henry Marchant]] * [[John Mathews (lawyer)|John Mathews]] * [[Thomas McKean]] * [[Gouverneur Morris]] * [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]] * [[John Penn (delegate)|John Penn]] * [[Joseph Reed (jurist)|Joseph Reed]] * [[Daniel Roberdeau]] * [[Nathaniel Scudder]] * [[Roger Sherman]] * [[Jonathan Bayard Smith]] * [[Edward Telfair]] * [[Nicholas Van Dyke (governor)|Nicholas Van Dyke]] * [[John Walton (1738–1783)|John Walton]] * [[John Wentworth Jr.]] * [[John Williams (delegate)|John Williams]] * [[John Witherspoon]] * [[Oliver Wolcott]] {{Multicol-break}} ===Otru fundadores=== Les siguientes persones son referíos en fontes fiables como padres fundadores de los Estaos Xuníos. * [[Abigail Adams]], tutora, esposa, y madre de presidentes.<ref name="guide" /> * [[Ethan Allen]], militar y líder políticu de Vermont.<ref>{{cita publicación|last1=McWilliams|first1=John|títulu=The Faces of Ethan Allen: 1760-1860|publicación=The New England Quarterly|volume=49|númberu=2|añu=1976|páxines=257|issn=00284866|doi=10.2307/364502}}</ref> * [[Richard Allen (bishop)|Richard Allen]], Obispu Afroamericanu.<ref>Newman, Richard. ''Freedom's Prophet: Bishop Richard Allen, the AME Church, and the Black Founding Fathers'' (NYU Press, 2009).</ref> * [[Egbert Benson]], Políticu de Nueva York.<ref>Ballenes, Carl. ''Images of America: Xamaica'' (Arcadia Publishing, 2011).</ref> * [[Richard Bland]], [[Virxinia]] Delegáu del Congresu Continental.<ref name="WashLee1960">{{cita publicación|apellíu=Antieau|nome=Chester James|publicación=Wash. & Lee L. Rev.|páxina=43|añu=1960|títulu=Natural Rights and the Founding Fathers—The Virxinians}}</ref> * [[Elias Boudinot]], [[Nueva Jersey]] Delegáu del Congresu Continental.<ref>Holmes, David. ''The Faiths of the Founding Fathers''. (Oxford University Press US, 2006).</ref> * [[Aaron Burr]], [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidente]] so Jefferson.<ref>Wood, Gordon S. ''Revolutionary Characters, What Made the Founding Fathers Different''. (New York: Penguin Books, 2007) 225–242.</ref> * [[George Rogers Clark]], xeneral del exércitu.<ref name="Buchanan" /> * [[George Clinton (vice president)|George Clinton]], [[New York|NY]] Gobernador y [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidente]].<ref name="Bernstein" /> * [[Tench Coxe]], economista del Congresu Continental.<ref>{{cita llibru|autor=Stephen Yafa|títulu=Cotton: The Biography of a Revolutionary Fiber|url=https://books.google.com/books?id=DZoxe0aO9AEC&pg=PA75|añu=2006|editorial=Penguin|páxina=75}}</ref> * [[Albert Gallatin]], políticu y Secretariu de l'Ayalga.<ref name="Dungan">Dungan, Nicholas. ''Gallatin: America's Swiss Founding Father'' (NYU Press 2010).</ref> * [[Horatio Gates]], xeneral del exércitu.<ref name="Buchanan" /> * [[Nathanael Greene]], xeneral del exércitu.<ref name="Buchanan" /> * [[Nathan Hale]], soldáu d'Estaos Xuníos prindáu y executáu en 1776.<ref name="guide" /> * [[Patrick Henry]], gobernador de Virxinia.<ref name="WashLee1960" /> * [[James Iredell]], defensor de la Constitución, xuez.<ref name="Bernstein" /> * [[John Jay]], primer [[Presidente de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos]].<ref name="MorrisSeven" /> * [[John Paul Jones (militar)|John Paul Jones]], capitán de la Marina.<ref name="Buchanan" /> * [[Henry Knox]], xeneral.<ref name="Bernstein" /> * [[Tadeusz Kościuszko]], xeneral.<ref name="Dungan" /> * [[Gilbert du Motier, marqués de La Fayette]], xeneral.<ref name="Dungan" /> * [[Henry Lee III]], oficial del exércitu y gobernador de [[Virxinia]].<ref name="Buchanan">Buchanan, John. "Founding Fighters: The Battlefield Leaders Who Made American Independence (review)". ''The Journal of Military History'' (Volume 71, Number 2, April 2007), páxs. 522–524.</ref> * [[Robert Livingston (1746-1813)|Robert R. Livingston]], diplomáticu y xurista.<ref name="guide">Encyclopaedia Britannica. ''Founding fathers: the essential guide to the men who made America'' (John Wiley and Sons, 2007).</ref> * [[William Maclay (politician)|William Maclay]], políticu de [[Pennsylvania]] y senador de los Estaos Xuníos.<ref name="Bernstein" /> * [[Dolley Madison]], esposa del Presidente [[James Madison]].<ref name="guide" /> * [[John Marshall]], cuartu [[Presidente de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos]].<ref name="guide" /> * [[Philip Mazzei]], médicu italianu, comerciante y autor.<ref> LaGumina, Salvatore. ''The Italian American experience: an encyclopedia'', page 361 (Taylor & Francis, 2000).</ref> * [[James Monroe]], quintu [[Presidente de los Estaos Xuníos]]<ref>{{cita llibru | apellíu = Unger | nome = Harlow | títulu =James Monroe: The Last Founding Father | editorial = Da Capo Press | allugamientu = Nueva York | añu = 2009 |isbn=0-306-81808-6}}</ref> * [[Daniel Morgan]], héroe militar y congresista de [[Virxinia]].<ref name="Buchanan" /> * [[James Otis, Jr.]], abogáu y políticu de [[Massachusetts]].<ref>{{cita llibru|títulu=The Gendering of American Politics: Founding Mothers, Founding Fathers, and Political Patriarchy |páxina=xi |nome=Mark Y. |apellíu=Kann|editorial=ABC-CLIO|añu=1999|isbn=978-0-275-96112-1}}</ref> * [[Thomas Paine]], autor de ''[[El sentíu común]]''.<ref>{{cita web |url=http://www.jstor.org/stable/25073236 |títulu=Founding Father Thomas Paine: He Genuinely Abhorred Slavery on JSTOR |formatu= |obra= |fechaaccesu=}}</ref> * [[Edmund Pendleton]], políticu, abogáu y xuez de [[Virxinia]].<ref>Hall, Max. ''[[Harvard University Press]]: a history'', page 138 (Harvard University Press 1986).</ref> * [[Andrew Pickens (congressman)|Andrew Pickens]], xeneral y congresista de [[Carolina del Sur]].<ref name="Buchanan" /> * [[Timothy Pickering]], [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|secretariu d'estáu]] dende [[Massachusetts]].<ref>Burstein, Andrew. "Politics and Personalities: Garry Wills takes a new look at a forgotten founder, slavery and the shaping of America", ''Chicago Tribune'' (November 09, 2003): "Forgotten founders such as Pickering and Morris made as many waves as those whose cares stare out from our currency."</ref> * [[Israel Putnam]], xeneral.<ref name="Ray" /> * [[Jean-Baptiste Donatien de Vimeur, comte de Rochambeau|Conde de Rochambeau]], xeneral.<ref name="Dungan" /> * [[Thomas Sumter]], héroe militar y congresista por [[Carolina del Sur]].<ref name="Buchanan" /> * [[Haym Solomon]], financieru y espía pal Exércitu Continental.<ref>Schwartz, Laurens R. Jews and the American Revolution: Haym Solomon and Others, Jefferson, North Carolina: McFarland & Co., 1987.</ref> * [[Luis de Unzaga y Amézaga]]<ref>Cazorla, Frank (2019). El gobernador Luis de Unzaga (1717-1793) Precursor en el nacimiento de los EEUU y en el liberalismo. Fundación Málaga/Ayuntamiento.</ref> * [[Friedrich Wilhelm von Steuben]], oficial [[Reinu de Prusia|prusianu]].<ref name="Dungan" /> * [[Joseph Warren]], doctor y líder revolucionariu.<ref name="Ray">Rafael, Ray. ''The Complete Idiot's Guide to the Founding Fathers: And the Birth of Our Nation'' (Penguin, 2011).</ref> * [[Mercy Otis Warren]], escritor políticu.<ref name="Bernstein" /> * [[Anthony Wayne]], xeneral and politician.<ref name="Buchanan" /> * [[Noah Webster]], escritor y educator.<ref>Kendall, Joshua. ''The Forgotten Founding Father: Noah Webster's Obsession and the Creation of an American Culture'' (Penguin 2011).</ref> * [[Thomas Willing]], banqueru.<ref>{{cita web |url=http://www.jstor.org/stable/27773931 |títulu=Thomas Willing (1731-1821): Philadelphia Financier and Forgotten Founding Father on JSTOR |formatu= |obra= |fechaaccesu=}}</ref> * [[Paine Wingate]], sobreviviente más antiguu del [[Congresu Continental]].<ref>"A Patriot of Early New England", ''[[New York Times]]'' (December 20, 1931). This book review referred to Wingate as one of the "Fathers" of the United States, per the book title.</ref><ref>''[[New York Tribune|The New Yorker]]'', Volume I, page 398 (September 10, 1836): "'The Last of the Romans' — This was said of Madison at the time of his decease, but there is one other person who seems to have some claims to this honorable distinction. Paine Wingate of Stratham, N.H. still survives."</ref> {{Multicol-end}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Founding Fathers of the United States}} * [http://www.archives.gov/exhibits/charters/constitution_founding_fathers.html NARA - America's founding fathers] (n'español) {{Tradubot|Padres fundadores de los Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Independencia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] nytwspamv7eohdzsxoidw834cpbkarm 0 99624 3699403 3688009 2022-07-25T07:58:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Documentu}} La '''Constitución de los Estaos Xuníos''' ye la [[Constitución|llei suprema]] de los [[Estaos Xuníos d'América]]. Foi adoptada na so forma orixinal el 17 de setiembre de 1787 pola [[Convención de Filadelfia|Convención Constitucional de Filadelfia]] ([[Pennsylvania]]) y depués ratificada pol pueblu en convenciones en cada estáu nel nome de «Nós el Pueblu» (''We the People'').<ref>{{cita web | url=http://www.constitution.org/cons/constitu.htm |títulu=Constitution for the United States of America |editorial=Constitution Society |fechaaccesu=4 de marzu de 2009 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web | url=http://www.loc.gov/rr/program/bib/ourdocs/Constitution.html |títulu=United States Constitution: Primary Documents of American History |obra=Virtual Programs & Services |editorial= Library of Congress |fechaaccesu=4 de marzu de 2009 |idioma=inglés}}</ref> La Constitución tien un llugar central nel [[derechu d'Estaos Xuníos|derechu]] y la cultura política d'Estaos Xuníos.<ref>Gregory Casey. "The Supreme Court and Myth: An Empirical Investigation," ''Law & Society Review,'' Vol. 8, Non. 3 (Spring, 1974), páxs. 385-420.</ref> La Constitución de los Estaos Xuníos ye la constitución [[Federación|federal]] más antigua que s'atopa a valir anguaño nel mundu. Una copia orixinal del documentu puede atopase nos [[Archivos Nacionales y Alministración de Documentos de los Estaos Xuníos|Archivos Nacionales]] en [[Washington D.&nbsp;C.]] == Historia == === Redaición y requisitos pa la so ratificación === {{AP|Historia de la Constitución de los Estaos Xuníos }} En setiembre de [[1786]], comisionados de cinco estados axuntar na [[Convención de Annapolis (1786)|Convención de Annapolis]] p'aldericar sobre reformes a los [[Artículos de la Confederación]] qu'ameyoraríen el comerciu. Convidaron a representantes d'otros estaos a axuntase en [[Filadelfia]] p'aldericar meyores al gobiernu federal. A consecuencia del alderique, el Congresu de la Confederación propúnxose revisar los Artículos de la Confederación el 21 de febreru de [[1787]]. Doce estaos, siendo [[Rhode Island]] la única esceición, aceptaron la invitación y unviaron delegaos a la convención en mayu de [[1787]]. El resolución que convocaba la Convención especificaba'l so propósitu de enmendar los Artículos de la Confederación, pero la Convención decidió proponer escribir una nueva Constitución. La [[Convención de Filadelfia]] votó por caltener les deliberaciones de callao y decidió redactar un nuevu diseñu fundamental de gobiernu que eventualmente establecía que nueve de los trelce estaos tendríen que ratificar la constitución por que ésta entrara a valir pa los estaos participantes. === Trabayu de la Convención de Filadelfia === {{AP|Convención de Filadelfia}} El [[Convención de Filadelfia#El plan Virxinia|Plan de Virxinia]] foi l'axenda non oficial de la Convención, redactada na so mayoría por [[James Madison]]. Taba dirixida a favorecer los intereses de los estaos más grandes, y ente otres propuestes taben: * Un poderosu Congresu [[Bicameralidad|bicameral]] con una [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] y un [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] * Un poder executivo ([[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]]) escoyíu pola llexislatura * Un poder xudicial, con periodos de serviciu pa tola vida, con poderes vagos * El Congresu federal podría vetar lleis estatales Una propuesta alternativa, el [[Convención de Filadelfia#El plan de Nueva Jersey|Plan de Nueva Jersey]], otorgaba a los estaos iguales influencies y foi promovida polos estaos más pequeños. === Ratificación === {| class="infobox" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse; margin: 0 0 1em 1em;" align=right |- !colspan=5 align=center style="background:#ccccff" | Ratificaciones de la Constitución |- ! bgcolor="#efefef" rowspan="2" |&nbsp; ! bgcolor="#efefef" rowspan="2" | Fecha !bgcolor="#efefef" rowspan="2" | Estáu !bgcolor="#efefef" colspan="2" | Votos |- ! Sí !Non |- |align="right"|1 ||7 d'avientu de [[1787]] ||[[Delaware]] |align="right"|30 |align="right"|0 |- |align="right"|2 ||12 d'avientu de 1787 ||[[Pennsylvania]] |align="right"|46 |align="right"|23 |- |align="right"|3 ||18 d'avientu de 1787 ||[[Nueva Jersey]] |align="right"|38 |align="right"|0 |- |align="right"|4 ||2 de xineru de [[1788]] ||[[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] |align="right"|26 |align="right"|0 |- |align="right"|5 ||9 de xineru de 1788 ||[[Connecticut]] |align="right"|128 |align="right"|40 |- |align="right"|6 ||6 de febreru de 1788 ||[[Massachusetts]] |align="right"|187 |align="right"|168 |- |align="right"|7 ||28 d'abril de 1788 ||[[Maryland]] |align="right"|63 |align="right"|11 |- |align="right"|8 ||23 de mayu de 1788 ||[[Carolina del Sur]] |align="right"|149 |align="right"|73 |- |align="right"|9 ||21 de xunu de 1788 ||[[New Hampshire]] |align="right"|57 |align="right"|47 |- |align="right"|10 ||25 de xunu de 1788 ||[[Virxinia]] |align="right"|89 |align="right"|79 |- |align="right"|11 ||26 de xunetu de 1788 ||[[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |align="right"|30 |align="right"|27 |- |align="right"|12 ||21 de payares de [[1789]] ||[[Carolina del Norte]] |align="right"|194 |align="right"|77 |- |align="right"|13 ||29 de mayu de [[1790]] ||[[Rhode Island]] |align="right"|34 |align="right"|32 |} Al contrariu del procesu de cambéu establecíu nel Artículu XVI de los [[Artículos de la Confederación]], el Congresu sometió la propuesta a los Estaos y afitó los términos de representación. El 17 de setiembre de [[1787]], la Constitución foi completada en [[Filadelfia]]. De siguío [[Benjamin Franklin]] pronunció un discursu nel que falaba d'unanimidá, anque namái se riquir que nueve estados ratificaren la Constitución por que ésta entrara a valir. Depués de trabayoses lluches pa la ratificación en dellos estaos, [[New Hampshire]] convertir nel novenu tao'l 2 de xunu de [[1788]]. Una vegada que'l [[Congresu de la Confederación]] recibió noticies de la ratificación de New Hampshire, estableció feches por que la Constitución entrara a valir, y el gobiernu creáu pola Constitución empezó a operar el 4 de marzu de [[1789]].<ref>{{cita web | url=http://www.archives.gov/espanol/dia-de-la-constitucion/la-ratificacion.html | títulu=La Ratificación de la Constitución editorial=The National Archives |fechaaccesu=20 de setiembre de 2010}}</ref> === Influencies históriques === Munches de les idees na Constitución yeren nueves, y un gran númberu d'elles deriváronse de la lliteratura del [[Republicanismu|Republicanismu nos Estaos Xuníos]], de la esperiencia de los trelce estaos, y de la esperiencia del Reinu Xuníu col so [[monarquía parlamentaria|forma de gobiernu mista]]. La influencia más importante d'Europa Continental vinu de [[Montesquieu]], quien enfatizaba en tener fuercies equilibraes que s'opunxeren mutuamente pa prevenir la tiranía. Esto reflexa la influencia del tratáu de [[Polibio]] —sieglu II e.C. — alrodiu de los frenos y contrapesos de la Constitución de la [[República romana]]. [[John Locke]] ye conocíu por tener una influencia mista, y la clausa del [[debíu procesu]] de la Constitución de los Estaos Xuníos basóse parcialmente nel [[derechu anglosaxón]] con referencies a la [[Carta Magna]] de 1215. Ye de destacar coles mesmes la influencia que la tradición de gobiernu democráticu ya igualitariu de la [[Confederación Iroquesa]] tuvo en [[Benjamin Franklin]] a la de redactar la Constitución.{{ensin referencies}} === Influencies na Carta de Derechos de los Estaos Xuníos === {{AP|Carta de Derechos de los Estaos Xuníos}} La '''Carta de Derechos de los Estaos Xuníos''' fueron los diez enmiendes añedíes a la Constitución en 1791, tal como los proponentes de la Constitución prometieren a los oponentes mientres los alderiques de [[1788]]. La [[Bill of Rights|Declaración de derechos inglesa de 1689]] foi una inspiración pa la Carta de Derechos de los Estaos Xuníos. Por casu, dambes riquíen xuicios con xuráu, contienen un [[Derechu a tener armes|derechu a portar armes]], y prohiben les fiances escesives al igual que los "[[castigos crueles y inusuales]]". Munches llibertaes protexíes poles constituciones estatales y la [[Declaración de Derechos de Virxinia]] fueron incorporaes la Carta de Derechos de los Estaos Xuníos.<ref>Ogden, Lucas Kent: ''Uniting the States. A Commentary on the American Constitution''. Third Edition, Norderstedt 2015, páxs. 76ff. ISBN 978-3732231157.</ref> == Artículos de la Constitución == La Constitución tien siete artículos orixinales, y [[Enmiendes a la Constitución de los Estaos Xuníos|ventisiete enmiendes]]. === Preámbulu === {{AP|Preámbulu de la Constitución de los Estaos Xuníos}} El Preámbulu establez: {{cita|Nós, el Pueblu de los Estaos Xuníos, con cuenta de formar una Unión más perfecta, establecer Xusticia, afirmar la tranquilidá interior, aprovir la Defensa común, promover <!--nun camudar, este ye'l preámbulu orixinal --> el bienestar xeneral y asegurar pa nós mesmos y pa los nuesos descendientes los beneficios de la Llibertá, ordenamos y establecemos esta Constitución pa los Estaos Xuníos d'América.}} === Artículu <small>I</small>: el poder lexislativo === {{AP|Artículu I de la Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} El '''Artículu I''' establez el [[poder llexislativu]] del Gobiernu, el [[Congresu de los Estaos Xuníos]], incluyendo la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]] y el [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]]. L'Artículu establez la forma d'eleición y calificaciones de los miembros de la Cámara y del Senáu. Amás, axusta l'alderique llibre nel Congresu y llenda el comportamientu egoísta de miembros del Congresu, perfila'l procedimientu llexislativu ya indica los poderes del poder llexislativu. === Artículu <small>II</small>: el poder executivo === {{AP|Artículu II de la Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} El '''Artículu II''' describe la [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidencia]] ([[poder executivu]]): procedimientos pa la seleición del presidente, los requisitos p'aportar al cargu, el xuramentu que se debe emprestar, y los poderes y deberes de la oficina. Tamién establez la oficina del vicepresidente de los Estaos Xuníos, y especifica que'l vicepresidente asocede na presidencia en casu d'incapacidá, muerte o dimisión del presidente, anque nun quedó claru si esta socesión ye temporal o permanente. Na práutica, esto tratóse siempres como socesión, y la 25ª enmienda axusta explícitamente la socesión. L'Artículu II tamién regula'l xuiciu políticu (''[[Impeachment]]'') y la remoción del cargu de los oficiales civiles (el presidente, el vicepresidente, los xueces, y otros). === Artículu <small>III</small>: el poder xudicial === {{AP|Artículu III de la Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} El '''Artículu III''' describe'l sistema xudicial ([[poder xudicial]]), incluyendo'l [[Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos]]. L'artículu rique qu'haya una corte llamada'l Tribunal Supremu. El Congresu, a la so discreción, puede crear cortes inferiores, que los sos xuicios y órdenes pueden ser revisaos pol Tribunal Supremu. L'Artículu III tamién rique la participación d'un xuráu en tolos casos criminales, define'l crime de traición, y encarga al Congresu establecer un castigu pa él. === Artículu <small>IV</small>: los poderes del Estáu y llendes === {{AP|Artículu IV de la Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} El '''Artículu IV''' describe la rellación ente los estaos y el Gobiernu federal y ente los mesmos [[Estaos de los Estaos Xuníos d'América|estaos]]. Por casu, esto rique que los estaos dean "total fe y creitu" a los actos públicos, rexistros y procesos d'otros estaos. Dexa al Congresu regular la forma de probar tales actos, rexistros o actes, y los efeutos de los mesmos. La clausa de "privilexos ya inmunidaes" prohibe a gobiernos estatales discriminar a los ciudadanos d'otros estaos en favor de ciudadanos residentes (por casu, imponiendo penes mayores a los residentes d'Ohio condergaos por crímenes cometíos en Michigan). === Artículu <small>V</small>: procesu d'enmienda === {{AP|Artículu V de la Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} El '''Artículu V''' describe'l procesu necesariu pa reformar la constitución. Establez dos métodos de proponer enmiendes: pol Congresu o por una convención nacional solicitada polos estaos. Col primer métodu, el Congresu puede proponer una enmienda colos votos de dos tercios (d'un [[cuórum]], non necesariamente de tola cámara) del Senáu y de la Cámara de Representantes. Col segundu métodu, los cuerpos llexislativos de les dos terceres partes de los estaos pueden convocar y obligar al Congresu a convocar una convención nacional, y el Congresu tien de convocar esa convención col fin de considerar les enmiendes propuestes. Hasta 2015, solamente utilizóse el primer métodu —propuesta del Congresu—. Una vegada propuestes —bien pol Congresu o poles convenciones nacionales— les enmiendes tienen de ser ratificaes poles trés cuartes partes de los estaos por que tengan efeutu. L'Artículu V da al Congresu la opción de riquir ratificación polos cuerpos llexislativos de los estaos o por convenciones especiales convocaes nos estaos. El métodu de ratificación per convención namái s'utilizó una vegada (p'aprobar la [[Vigesimoprimera Enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos|Vigesimoprimera Enmienda]]). L'Artículu cinco anguaños namái impon una llimitación al poder d'enmienda-nenguna enmienda puede quitar a un estáu de la so representación igual nel Senáu ensin el consentimientu d'esi estáu. ====Aclaración de términos==== El nome "enmienda" nun ye, na terminoloxía xurídica de los países del Continente européu (Civil Law countries), significativu. N'Europa, enmienda significa cambéu d'un proyeutu de llei, que depués va ser almitida o refugada pola mayoría de la cámara llexisladora. Lo que los norteamericanos entienden por ''amendment'' ye lo que n'España se denomina "disposición adicional", que darréu puede ser integrada nel articuláu de la llei, si llegar a aprobar un testu refundíu. Cuando n'Estaos Xuníos daquién diz que s'acueye a una determinada enmienda constitucional, nun se refier a una propuesta alternativa, mesma d'un proyeutu en discutiniu, sinón a un testu adicional a la Constitución, que tien distinta numberación que los ''articles'' de la mesma, pero non por ello pierde la so vixencia. Ello tien rellación col sistema xurídicu de ''Common Law'', heredáu mientres la colonización pol Reinu Xuníu. Los mesmos ''articles'' de la Constitución nun equivalen a los artículos de les constituciones de países como Francia, Italia, Alemaña o España, sinón que son enunciaos normativos muncho más estensos, equivalentes en dellos casos a títulos enteros de la Constitución Española (por citar dalgún exemplu). === Artículu VI: Poder Federal === {{AP|Artículu VI de la Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} El '''Artículu VI''' establez a la Constitución, les lleis adoptaes y trataos de los Estaos Xuníos concluyíos acordies con ella, como la '''llei suprema''' en tol territoriu nacional, y que "los xueces de tolos estaos van tar venceyaos pola mesma, a pesar de cualquier cosa qu'establezan al contrariu les lleis o les constituciones de los estaos". Tamién valida la delda nacional creada so los artículos de la confederación y rique que toos el llexisladores, funcionarios federales, y xueces xuren o afirmen "sofitar" la Constitución. Esto significa que les constituciones y les lleis de los estaos nun tienen de tar en conflictu coles lleis de la Constitución federal; en casu de conflictu, los xueces del estáu tán llindaos llegalmente a acatar les lleis federales y la Constitución percima de les de cualesquier estáu. L'Artículu VI tamién indica que nun se riquir "nunca nenguna prueba o requisitu [[relixón|relixosu]] p'aportar a cualquier oficina o dependencia pública dependiente de los Estaos Xuníos". === Artículu VII: Ratificación === {{AP|Artículu VII de la Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} El '''Artículu VII''' afita los requisitos pa la ratificación de la Constitución. La Constitución nun entraría a valir hasta qu'a lo menos nueve estados ratificar en convenciones estatales especialmente convocaes pa tal oxetivu. == Páxines orixinales de la Constitución == <center><gallery> Ficheru:Constitution_of_the_United_States,_page_1.jpg|Páxina 1 Ficheru:Constitution_of_the_United_States,_page_2.jpg|Páxina 2 Ficheru:Constitution_of_the_United_States,_page_3.jpg|Páxina 3 Ficheru:Constitution_of_the_United_States,_page_4.jpg|Páxina 4 Ficheru:Constitution signatures.jpg|Firmes </gallery></center> == Discutiniu sobre la constitución más antigua vixente == De cutiu fálase de la constitución d'Estaos Xuníos como la [[constitución]] más antigua inda a valir nel mundu. Sicasí, ye necesario puntualizar que realmente ye la constitución [[Federación|federal]] escrita más antigua.<ref>{{cita web |url=http://www.gpoaccess.gov/constitution/ |títulu=Constitution of the United States: Main Page |editorial=U.S. Government Printing Office |fechaaccesu=21 d'agostu de 2011 |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110829103819/http://www.gpoaccess.gov/constitution/ |fechaarchivu=29 d'agostu de 2011 }}</ref> Al respective de si ye la constitución más antigua inda a valir, ye necesariu señalar que los Estatutos de [[San Marín]] de 1600 (''Leges Statutae Republicae Sancti Marini''), que formen parte del ordenamientu xurídicu fundamental d'esa república, xuntu cola Llei Eleutoral de 1926 y la Declaración de Derechos de los Ciudadanos de 1974,<ref>{{cita web | url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5387.htm | títulu=Background Note: San Marín | editorial=U.S. Department of State |fecha=16 de setiembre de 2009 |fechaaccesu=20 d'agostu de 2011 | idioma=inglés}}</ref> seríen más antiguos y tamién se señalen de cutiu como la constitución más antigua vixente, anque hai opiniones (especialmente dende'l puntu de vista d'Estaos Xuníos) qu'indiquen que nun se puede falar de dichos Estatutos como una constitución tradicional o en sentíu estrictu, esto ye, como un únicu documentu escritu,<ref>{{cita web | url=http://www.politifact.com/truth-o-meter/statements/2011/aug/08/jon-huntsman/oldest-surviving-one-document-text/ | títulu=The United States has "the longest surviving constitution." | editorial=PolitiFact. St. Petersburg Times |fecha=8/82011 | fechaaccesu=20 d'agostu de 2011 |idioma=inglés}}</ref> sinón como parte del ordenamientu xurídicu fundamental, non como constitución formal y, nesti sentíu, en delles páxines web de la mesma San Marín indícase que'l país nun tien una constitución puramente felicidá.<ref>{{cita web | url=http://www.visitsanmarino.com/default.asp?id=1 | títulu=Istituzioni | editorial=Secretaría d'Estáu pal Turismu de la República de San Marín | fechaaccesu=20 de payares de 2011 | idioma=italianu | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110804203235/http://www.visitsanmarino.com/default.asp?id=1 | fechaarchivu=4 d'agostu de 2011 }}</ref><ref>{{cita web | url=http://www.sanmarinoweb.it/istituzioni-san-marín.php | títulu=Ordinamento Politico, banche, numismatica y filatelia | editorial=San Marín Web | fechaaccesu=20 de payares de 2011 | idioma=italianu | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20111113054914/http://www.sanmarinoweb.it/istituzioni-san-marín.php | fechaarchivu=13 de payares de 2011 }}</ref> Per otra parte, si tener en cuenta tamién les constituciones d'[[entidá subnacional|entidaes subnacionales]], la constitución del [[Estáu de los Estaos Xuníos|estáu d'Estaos Xuníos]] de [[Massachusetts]], ratificada'l 15 de xunu de [[1780]], sería siete años más antigua inclusive que la de los Estaos Xuníos, lo que la convertiría na constitución escrita más antigua del mundu inda a valir.<ref>{{cita web | url=http://www.mass.gov/courts/court-info/sjc/edu-res-center/jn-adams/mass-constitution-1-xen.html | títulu=John Adams and the Massachusetts Constitution | editorial=The Massachusetts Xudicial Branch || fechaaccesu=27 de payares de 2015 |idioma=inglés}}</ref> == Ver tamién == * [[Enmiendes a la Constitución de los Estaos Xuníos]] * [[Congresu de los Estaos Xuníos]] * [[Derechu d'Estaos Xuníos]] * [[Padres Fundadores de los Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|United States Constitution}} {{wikisource|Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} * [http://www.archives.gov/espanol/constitucion.html Constitución de los Estaos Xuníos d'América n'español], [[NARA]], Gobiernu de EE.&nbsp;UU. {{Tradubot|Constitución de los Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Constitución d'Estaos Xuníos| ]] [[Categoría:Derechu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Derechu en 1789]] [[Categoría:Política d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] nhes7xkoxjezur2vxqfzdjp0q3lmsmj 0 99625 3699404 3660358 2022-07-25T07:58:54Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg|350px|thumb|''[[Escena de la firma de la Constitución de los Estaos Xuníos|Escena al momentu de roblar la Constitución de los Estaos Xuníos]]'', por Howard Chandler Christy.]] La '''Convención de Filadelfia''' (tamién conocida como la '''Convención Constitucional''', la '''Convención Federal''' y la '''Gran Convención de Filadelfia''') foi llevada a cabu ente'l [[14 de mayu]] y el [[17 de setiembre]] de [[1787]], pa resolver los problemes de gobiernu d'[[Estaos Xuníos]], que tuviera funcionando conforme a los [[Artículos de la Confederación]] dempués de la so independencia de [[Gran Bretaña]]. Anque la idea de la Convención yera solamente revisar los Artículos de la Confederación, la intención de munchos de les sos proponentes, principalmente [[James Madison]] y [[Alexander Hamilton]], yera'l crear un nuevu gobiernu en llugar de «iguar» el que yá esistía. Los delegaos escoyeron a [[George Washington]] por que presidiera la convención. La resultancia de la Convención foi la [[Constitución de los Estaos Xuníos d'América]]. La convención ye unu de los eventos centrales na historia de los Estaos Xuníos. == Contestu históricu == Primero que se redactara la Constitución, los Federalistes y los Anti-Federalistes punxéronse d'alcuerdu tocantes a la ineficacia del gobiernu pa remanar el comerciu. Virxinia y Maryland llegaren a un alcuerdu sobre como navegar pola badea Chesapeake y al respeutive de los sos asuntos tributarios y queríen que Delaware y Pennsylvania xuniérense-yos. Asemeyáu alcuerdu, sicasí, yera illegal ensin el consentimientu del [[Congresu de la Confederación|Congresu Confederáu]] según l'Artículu VI de los [[Artículos de la Confederación]]. La frustración respeuto al alcuerdu desencadenó na Convención de Anápolis, onde namái cinco estados presentar p'aldericar posibles remedios pal comerciu. Na convención afitóse la fecha pa la Convención de Filadelfia en 1787. Tres acontecimiento asocedieron qu'amontaron la llexitimidá de la Convención de Filadelfia. Primero Nueva York vetó'l plan de 25 años de [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]] p'amontar los ingresos dempués de que tolos demás estaos tuvieren d'alcuerdu (munchos con reserves). La nación atopar con una necesidá desesperada d'ingresos pa pagar deldes esternes a [[Francia na Edá Moderna|Francia]] y los [[Provincies Xuníes de los Países Baxos|Países Baxos]], a los soldaos que lluchaben contra los Nativos Americanos nel oeste, y pa los gastos xenerales de dirixir un gobiernu. L'Impuestu de 1786 solicitó 3,8 millones de dólares y recibió namái 663 dólares en requisas. Segundu, la [[Rebelión de Shays]] solmenó'l país. La rebelión pa prindar un arsenal en [[Massachusetts]] foi suprimida con relativa facilidá, pero les noticies del acontecimientu asustaron a la xente en tolos estaos y espunxeron les debilidaes de los Artículos. A lo último, los bloqueos nel país por cuenta de les deldes demostraron la debilidá de los Artículos y amosaron la incapacidá del gobiernu pa solucionar el problema. == Deliberaciones == La convención celebrar na Cámara Llexislativa del Estáu de Pennsylvania mientres el templáu branu de 1787. Les ventanes caltuviéronse cerraes y asitiáronse guardias de cuenta qu'otres persones nun pudieren oyer los discutinios. [[Rhode Island]] refugó unviar delegaos a la convención. === El plan Virxinia === El Plan Virxinia yera l'orde del día non oficial pa la Convención. La delegación de [[Virxinia]] llegó primero que les otres delegaciones a [[Filadelfia]] y empezó a axuntase diariamente pa falar sobre proyeuto pal nuevu gobiernu. Toos sacante'l primer resolución fueron escritos por [[James Madison]], y fueron rellataos na Convención por [[Edmund Randolph]]. El plan incluyía: * Una llexislatura [[Bicameralidad|bicameral]] * Los miembros de dambes Cámares determinaos proporcionalmente * La cámara baxa sería escoyida pola población de dellos estaos * La Cámara Alta sería escoyida pola cámara baxa nomada poles llexislatures estatales * La llexislatura sería bien poderosa * Entamóse un executivu, pero esistiría p'asegurar que se realizara la voluntá de la llexislatura, y escoyida pola llexislatura * Formación d'una judicatura, con duración pa tola vida * Un Conseyu de Revisión consistente nel executivu y delles judicaturas nacionales y tendría el poder de vetar y revisar la llexislación nacional * La llexislatura nacional sería capaz de vetar lleis estatales === El plan Nueva Jersey === Dalgunos, como [[William Paterson]], pensaron que si se -y daba demasiáu poder al gobiernu, o a los estaos más grandes, éstos podríen destruyir a los estaos más pequeños y tomar el control de la Cámara, y los estaos más pequeños tendríen poca influencia en futures cuestiones nel país. El Plan de Nueva Jersey yera en gran parte una respuesta al Plan Virxinia. Patterson rellató'l plan a la Convención el 15 de xunu de 1787. Este incluyía: * L'actual Congresu calteníase, pero ganaba nuevos poderes. Por casu, el Congresu podría imponer impuestos y forzar el so recaldación crearíase un executivu, decidíu pol Congresu (el Plan tuvo en cuenta un executivu multipersonal) * L'executivu sirviría por un solu mandatu y taría suxetu a ser retiráu a pidimientu de gobernadores estatales * Una judicatura designada pol executivu, con duración pa tola vida * Les Lleis decretaes pol Congresu tendríen prioridá sobre lleis estatales * La llexislatura unicameral aproviría a cada estáu d'un votu === El Gran Compromisu === [[Roger Sherman]] taba bien vistu na convención, y yera respetáu por munchos de los otros miembros. Na mañana del 11 de xunu, Sherman propunxo: «que la proporción de sufraxu na primer cámara tendría de correspondese al respeutivu númberu d'habitantes llibres; y na segunda cámara o Senáu, cada Estáu tendría de tener un votu y non más». De primeres esta propuesta foi refugada como demasiao radical. Más tarde cuando nenguna de les partes llegaba a un alcuerdu, llegar a un compromisu, conocíu como'l ''Gran Compromisu'' siguiendo'l plan de Sherman de tener la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos basada na población y nel Senáu cada estáu consiguiría una cantidá igual de Senadores. Ésti tamién foi conocíu como'l ''[[Compromisu de Connecticut]]''. == La esclavitú == Munches cuestiones quedaben inda ensin resolver. Ente les más importantes taba la espinosa tema sobre les cuestiones qu'arrodiaben a la [[esclavitú]]. Los esclavos suponíen cerca d'un quintu de la población nes colonies americanes. La mayor parte vivíen nes colonies del sur, onde los esclavos componíen un 40 per cientu de la población. Si la esclavitú tenía de dexase y siguir so la nueva constitución yera una cuestión de conflictu ente'l norte y el sur, con dellos estaos sureños que refugaben la entrada na unión si la esclavitú prohibíase. Por eso nun había nengún discutiniu seriu sobre l'abolición de la esclavitú. La cuestión rellacionada cola esclavitú más discutible yera la entruga de si los esclavos seríen teníos en cuenta como parte de la población na determinación de la representación nel Congresu o yeren consideraos como propiedá y ensin derechu a la representación. Los delegaos d'estaos con gran población d'esclavos sostuvieron que los esclavos tendríen de ser consideraos persones na determinación de la representación, pero como propiedad si'l nuevu gobiernu diba imponer impuestos a los estaos sobre la base de la población. Los delegaos d'estaos onde la esclavitú sumiera o cuasi sumiera, sosteníen que los esclavos tendríen de ser incluyíos nos impuestos, pero non na determinación de la representación. Finalmente'l Compromisu de los Trés Quintos foi propuestu pol delegáu James Wilson y adoptáu pola convención. Por esti compromisu namái trés-quintos de la población d'esclavos sería cuntáu pa oxetivos de enumeración tantu a la de la distribución d'impuestos como na repartu de los miembros de la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos. Dempués del Compromisu de los Trés Quintos, otru discutiniu fixo erupción: ¿Qué tendría de faese sobre tratar d'esclavos, la importación de nuevos esclavos nos Estaos Xuníos? Diez estaos haber proscritu yá. Munchos delegaos denunciar acaloradamente. Pero trés estaos, Georgia y los dos Carolines, que lo dexaben, amenaciaron con abandonar la convención si prohibía'l comerciu. N'efeutu ellos retardaron la decisión sobre trata d'esclavos por cuenta de la so conflictiva naturaleza. Los delegaos na Convención nun quixeron que la so ratificación fallara debíu al conflictu sobre la esclavitú. Poro, un comité especial alcordó otru compromisu: el Congresu tendría'l poder de prohibir tratar d'esclavos, pero non primero que siquier pasaren 20 años (a partir del 1 de xineru de 1808). == Redaición y firma == A finales de xunetu, la convención designó un comité pa redactar un documentu basáu nos alcuerdos que fueren alcanzaos. Dempués d'otru mes de discutiniu y refinamientu, un segundu comité, el Comité d'Estilu y Arreglu, encabezáu por Gouverneur Morris, xuntu con Hamilton, Guillermo Samuel Johnson, Rufus King, y Madison, ellaboraron la versión final, que foi presentada pa la so firma'l 17 de setiembre. Morris ye consideráu na actualidá, como entós, el principal responsable del documentu final, incluyíu'l conmovedor preámbulu. Non tolos delegaos tuvieron satisfechos coles resultaos; dalgunos retiraron antes de la ceremonia, y trés d'ellos permanecieron pero refugaron roblar: Edmund Randolph y George Mason de Virxinia, y Elbridge Gerry de Massachusetts. [[George Mason]] esixó una Carta de Derechos por que él sofitara la Constitución. La ''Bill of Rights'' foi finalmente añedida y ta considerada como'l compromisu final de la Convención. De los 39 que roblaron, probablemente naide tuvo dafechu satisfechu, pero esa ye la naturaleza d'un compromisu. Les sos opiniones fueron hábilmente resumíes por [[Benjamin Franklin]], que dixo, "hai delles partes d'esta Constitución que nun apruebo anguaño, pero nun toi seguro que nunca los aprobaré.... Duldo tamién si dalguna otra Convención que podemos consiguir, pueda ser capaz de faer una Constitución meyor.... Polo tanto sospriéndeme, Señor, atopar un sistema que s'avera tantu la perfeición como ésti; y creo qu'esto va sosprender a los nuesos enemigos..." == Los Delegaos asistentes == Los 55 delegaos que redactaron la Constitución incluyeron a la mayor parte de los líderes más destacaos, llamaos Padres Fundadores, de la nueva nación. [[Thomas Jefferson]], que taba en Francia mientres la convención, dixo, “Esto ye realmente una asamblea de semidioses”. Ellos representaron una amplia variedá d'intereses, fonderaes, y rangos na vida, anque la gran mayoría d'ellos fueren terratenientes ricos, y toos yeren varones blancos. Había trenta y dos abogaos, once comerciantes, cuatro políticos, dos militares, dos doctores, dos profesores/educadores, un inventor, y un llabrador. La Convención foi sobremanera construyida pola fe cristiana incluyendo congregacionistas, episcopalistas, luteranos, metodistes, presbiterianos, cuáqueros, y sobre les ruines de l'abadía en Netley, Hampshire, Inglaterra. Thomas Jefferson y [[John Adams]] nun asistieron; taben nel estranxeru, n'Europa, pero escribieron a casa p'animar a los delegaos. [[Patrick Henry]] taba tamién ausente, pos refugó dir una y bones "golióse daqué raru en Filadelfia, tendiendo escontra la monarquía." [[Ficheru:Gilbert Stuart Williamstown Portrait of George Washington.jpg|thumb|[[George Washington]] actuaba como presidente de la Convención.]] [[Ficheru:Gouverneur Morris.jpg|thumb|Gouverneur Morris, autor de gran parte de seiciones de la Constitución, incluyíu'l Preámbulu.]] [[Ficheru:JamesMadison.jpg|thumb|[[James Madison]], tradicionalmente consideráu como'l "Padre de la Constitución", tomando detallaes notes de les deliberaciones de la Convención.]] [[Ficheru:Benjamin Franklin by Jean-Baptiste Greuze.jpg|thumb|[[Benjamin Franklin]] foi'l delegáu de mayor edá na Convención.]] * [[Carolina del Norte]] ** Alexander Martin* ** William Richardson Davie* ** Richard Dobbs Spaight ** William Blount ** Hugh Williamson * [[Carolina del Sur]] ** John Rutledge ** Charles Pinckney ** Charles Cotesworth Pinckney ** Pierce Butler * [[Connecticut]] ** William Samuel Johnson ** Roger Sherman ** Oliver Ellsworth* * [[Delaware]] ** George Read ** Gunning Bedford, Jr. ** John Dickinson ** Richard Bassett ** Jacob Broom * [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] ** William Few ** [[Abraham Baldwin]] ** William Pierce* ** [[William Houstoun]]* * [[Maryland]] ** James McHenry ** Daniel of St. Thomas Jenifer ** Daniel Carroll ** John Francis Mercer* ** Luther Martin* * [[Massachusetts]] ** [[Elbridge Gerry]]* ** Nathaniel Gorham ** Rufus King ** Caleb Strong* * [[New Hampshire]] ** John Langdon ** Nicholas Gilman * [[Nueva Jersey]] ** David Brearley ** William Houston* ** [[William Paterson]] ** William Livingston ** Jonathan Dayton * [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] ** Robert Yates* ** [[Alexander Hamilton]] ** John Lansing, Jr.* * [[Pennsylvania]] ** Thomas Mifflin ** [[Robert Morris (financieru)|Robert Morris]] ** George Clymer ** Jared Ingersoll ** Thomas Fitzsimons ** [[James Wilson]] ** Gobernador Morris ** [[Benjamin Franklin]] * [[Rhode Island]] ** ''Nun designó'' * [[Virxinia]] ** [[George Washington]] ** Edmund Randolph* ** John Blair ** [[James Madison]] ** [[George Mason]]* ** George Wythe* ** James McClurg* (*) Nun roblaron el borrador final de la Constitución de los Estaos Xuníos == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == (Toos n'inglés) * [http://www.usconstitution.net/consttop_ccon.html USConstitution.net - The Constitutional Convention] * [http://www.footnote.com/browse.php#3239563 The Original Source Documents from The Constitutional Convention] * [http://founders-blog.blogspot.com/ Founders' Blogue - Republishing Madison's notes on the convention 220 years later] * [http://www.teachingamericanhistory.org/convention TeachingAmericanHistory.org - The Constitutional Convention] * [http://www.footnote.com/page/103 Transcription from the Report from the Grand Compromise Committee] * [https://web.archive.org/web/20070930185703/http://edsitement.neh.gov/view_lesson_plan.asp?id=727 The Road to the Constitutional Convention] at edsitement.neh.gov {{Tradubot|Convención de Filadelfia}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Independencia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Filadelfia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] o2a0m9odjww8wc5815ffixjhch3abc9 0 101318 3699529 3532235 2022-07-25T09:52:55Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Sarah Frances Whiting''' {{nym}} foi una astrónoma y [[Físicu|física]] [[Estaos Xuníos|americana]], profesora de delles astrónomes y [[astrónomu|astrónomos]], incluyendo a [[Annie Jump Cannon]]. == Biografía == Graduada na Universidá de Ingham en 1865. Sarah Whiting foi contratada por Henry Fowle Durant, presidente del Wellesley College, un añu dempués de l'apertura en 1875, como profesora de física. Constituyó'l departamentu de física y el departamentu de física esperimental de grau en Wellesley, segundu d'esti tipu nel país. Por solicitú de Durant, atendió conferencies en [[Institutu Tecnolóxicu de Massachusetts|MIT]] daos por [[Edward Charles Pickering]].<ref>Patricia Ann Palmieri (1995). </ref> Este convidó a Whiting a reparar dalgunos de les téuniques nueves que se taben aplicando a astronomía, como la [[espectroscopia]]. En 1880, Whiting empezó a enseñar un cursu d'Astronomía Aplicada en Wellesley. En 1895, como menta la biografía d'[[Annie Jump Cannon]],<blockquote class="" style=""> Un momentu especialmente apasionante vieno cuando los periódicos de Boston informaron del descubrimientu del Rontgen o [[Rayos X|rayos-X]] en 1895. L'alumnáu en físiques d'aquellos díes siempres van recordar el celu con que Whiting instaló un [[Tubu de Crookes|tubu Crookes]] y esfrutaba coles primeres fotografíes llograes de monedes dientro d'un monederu y güesos dientro de la carne.<ref>Annie J. Cannon (1927). </ref> </blockquote>Ente 1896 y 1900, Whiting ayudó a la Universidá Wellesley a crear l'Observatoriu Sarah Elizabeth Whitin, del cualella foi la primer direutora . [[Universidá Tufts|Tufts Universidá]] dio un doctoráu Honorisa Whiting en 1905. Retirar de Wellesley en 1916 y foi Profesora Emérita hasta la so muerte en 1927. Ta soterrada nel Cementertio Machpelah en -y Roy, en Nueva York. == Publicaciones == Sarah Whiting escribió'l llibru de testu Daytime and evening exercises in astronomy, for schools and colleges.<ref>Whiting, Sarah Frances (1912). </ref> Tamién escribió munchos artículos de divulgación sobre Astronomía, incluyendo: "Use of Graphs in Teaching Astronomy", "Use of Drawings in Orthographic Projection and of Globes in Teaching Astronomy", "Spectroscopic Work for Classes in Astronomy","The Use of Photographs in Teaching Astronomy", "Partial Solar Eclís, June 28, 1908", Solar Halos, "A Pedagogical Suggestion for Teachers of Astronomy", "Priceless Accessions to Whitin Observatory Wellesley College", "The Tulse Hill observatory diaries (abstract)", and "The Tulse Hill observatory diaries", as well as the obituary for Margaret Lindsay Huggins, "Lady Huggins". Describe la so esperiencia como "muyer física" nel periódicu del Wellesley College tituláu "Les esperiencies d'una muyer física"<ref>Sarah Frances Whiting. </ref> == Llogros == '''Premios y nomamientos:''' * 1883 Miembru d'[[Asociación d'Estaos Xuníos pa la Meyora de la Ciencia|Asociación americana pal Adelantu de Ciencia]] (AAAS) * 1905 Honoris doctoráu, [[Universidá Tufts|Tufts Universidá]] '''Puestos llaborales:''' * 1876-1912 Profesora de Físiques, [[Wellesley College|Wellesley Universidá]] * 1900-1916 Direutora, Whitin Observatoriu, Wellesley Universidá * 1916-1927 Profesora Emérita, Wellesley Universidá '''Educación:''' * AB Ingham Universidá 1865 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://scitation.aip.org/getabs/servlet/GetabsServlet?prog=normal&id=AJPIAS000073000011001009000001&idtype=cvips&gifs=yes Sarah Frances Whiting: A foremother of American women physicists] * [http://passporttoknowledge.com/storm/who/bios/women1.htm Women in Meteorology Before World War II] * [http://www.loc.gov/rr/scitech/womenastro/womenastro-wz.html Women in Astronomy: A Comprehensive Bibliography] {{NF|1847|1927|Whiting, Sarah Frances}} {{Tradubot|Sarah Frances Whiting}} [[Categoría:Astrónomos y astrónomes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Físicos y físiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Astrónomos y astrónomes]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 2knm9w7ss73fjlaiep2si0dfj1b9430 0 101471 3699284 3525369 2022-07-25T06:23:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-17 => U-17 wikitext text/x-wiki {{Ficha de seleición de fútbol 2|fem=sí|especial=sub17 | país = Alemaña | cod = GER | asociación = [[Federación Alemana de Fútbol]] | confederación = [[UEFA]] | seudónimu = ''Die Nationalelf'' | país-dt = Alemaña | direutor técnicu = Anouschka Bernhard | añu-dt = 2011 | PPI país2 = Noruega | PPI bandera1 = | PPI marcador = 3:0 | PPI llugar = Steinfurt, [[Alemaña]] | PPI fecha = 12 de xunu de [[1992]] | PPI eventu = | MRI país2 = Serbia | MRI bandera1 = | MRI marcador = 11:0 | MRI llugar = Albena, [[Bulgaria]] | MRI fecha = 16 de setiembre de [[2008]] | MRI eventu = | MRI2 país2 = Bulgaria | MRI2 bandera1 = | MRI2 marcador = 11:0 | MRI2 llugar = [[Dobrich]], [[Bulgaria]] | MRI2 fecha = 18 de setiembre de [[2008]] | MRI2 eventu = | PRI país1 = Suecia | PRI bandera1 = | PRI marcador = 4:0 | PRI llugar = Sandviken, [[Suecia]] | PRI fecha = 9 de xunu de [[1999]] | PRI eventu = | PRI2 país1 = España | PRI2 bandera1 = | PRI2 marcador = 4:0 | PRI2 llugar = Hinckley, [[Inglaterra]] | PRI2 fecha = 2 d'avientu de [[2013]] | PRI2 evento = | participación mundial = 5 | primer mundial = [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2008|2008]] | meyor mundial = [[Ficheru:Bronze medal world centered-2.svg|15px]] Tercer llugar ([[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2008|2008]]) | copa rexonal = [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA]] | participación rexonal = 9 | primer rexonal = [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2007-08|2008]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal europe.svg|15px]] Campeona ([[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2007-08|2008]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2008-09|2009]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2011-12|2012]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2013-14|2014]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2015-16|2016]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2016-17|2017]]) | copa rexonal2 = | participación rexonal2 = | primer rexonal2 = | meyor rexonal2 = [[Ficheru:W.Cup.svg|10px]] Tercer llugar ([[2010]]) |trama_izq1=_ger15hw|entama_cuerpu1=_ger15hw |trama_der1=_ger15hw|entama_pantalón1=_adidaswhite |trama_medies1=_ger15hw |color_esquierdu1=FFFFFF |color_cuerpu1=FFFFFF |color_derechu1=FFFFFF |color_pantalón1=000000 |color_medies1=FFFFFF |trama_izq2=_frauen2011away |entama_cuerpu2=_frauen2011away |trama_der2=_frauen2011away |entama_pantalón2=_frauen2011away |trama_medies2=_DFB_1012 |color_esquierdu2=FF0000 |color_cuerpu2=FF0000 |color_derechu2=FF0000 |color_pantalón2=FFFFFF |color_medies2=000000 |}} La '''Seleición femenina de fútbol sub-17 d'Alemaña''' ({{lang-de|Deutsche Fußballnationalmannschaft (U-17-Juniorinnen)}}) representa a [[Alemaña]] nes distintes competiciones internacionales de la so categoría y ye gobernada pola [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB). L'equipu nacional foi fundáu en 1992 como un equipu sub-16. Dende'l 2001 la llende d'edá ye de 17 años. La entrenadora ye Anouschka Bernhard. ==Torneos== ===Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17=== L'equipu alemán participó en [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17|tolos torneos]] realizaos hasta la fecha. El so meyor resultao foi tercer llugar en [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2008|2008]]<ref>[http://www.rsssf.com/tablesw/wc-wom-o17.html Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17]</ref> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center;" |- !Añu !Posición !PX !PG !PE !PP !GF !GC |- style="background:#cfaa88;" |{{bandera|NZL}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2008|2008]]||'''Tercer llugar'''||6||4||1||1||16||6 |- |{{bandera|TTO}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2010|2010]]||'''Cuartos de final'''||4||3||0||1||22||2 |- style="background:#9acdff;" |{{bandera|AZE}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2012|2012]]||'''Cuartu llugar'''||6||3||1||2||11||8 |- |{{bandera|CRI}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2014|2014]]||'''Primer ronda'''||3||0||1||2||5||7 |- |{{bandera|JOR}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2016|2016]]||'''Cuartos de final'''||4||2||1||1||6||4 |- |'''Total'''||5/5||23||12||4||7||60||27 |} ===Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA=== L'equipu alemán participó nel [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA]] nueve veces; ganandolo en seis oportunidad y estableciendo el récor de más títulos.<ref>[http://www.rsssf.com/tablese/eur-women-o17.html Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA]</ref> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center;" |- !Añu !Posición !PX !PG !PE !PP !GF !GC |- style="background:gold;" |{{bandera|SUI}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2007-08|2008]]||'''Campeón'''||2||2||0||0||4||0 |- style="background:gold;" |{{bandera|SUI}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2008-09|2009]]||'''Campeón'''||2||2||0||0||11||1 |- style="background:#cfaa88;" |{{bandera|SUI}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2009-10|2010]]||'''Tercer llugar'''||2||1||0||1||3||1 |- style="background:#cfaa88;" |{{bandera|SUI}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2010-11|2011]]||'''Tercer llugar'''||2||1||1||0||10||4 |- style="background:gold;" |{{bandera|SUI}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2011-12|2012]]||'''Campeón'''||2||1||1||0||3||1 |- |{{bandera|SUI}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2012-13|2013]]||colspan=7|Nun se clasificó |- style="background:gold;" |{{bandera|ENG}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2013-14|2014]]||'''Campeón'''||5||3||1||1||10||7 |- style="background:#cfaa88;" |{{bandera|ISL}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2014-15|2015]]||'''Semifinal'''||4||2||0||2||10||5 |- style="background:gold;" |{{bandera|BLR}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2015-16|2016]]||'''Campeón'''||5||2||3||0||10||5 |- style="background:gold;" |{{bandera|CZE}} [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA 2016-17|2017]]||'''Campeón'''|| 5||3||2||0||12||4 |- |'''Total'''||9/10||29||17||8||4||73||28 |} ===Copa Nórdica Sub-16 / Sub-17=== Dende 1988 a 1997 y 2008 al presente (equipu Sub-16); dende 1998 a 2007 (equipu Sub-17)<ref>[http://www.rsssf.com/tablesn/nordiccup-wom-o17.html Copa Nórdica Sub-16 / Sub-17]</ref> {| {{tablaguapa}} |- !Sede / Añu !Posición |- |Dinamarca 1988||align=center| Nun participó |- |Noruega 1989||align=center| '''Quintu llugar*''' |- |Suecia 1990||align=center| Nun participó |- |Finlandia 1991||align=center| Nun participó |- |Dinamarca 1992||align=center| Nun participó |- |Países Baxos 1993||align=center| Nun participó |- |Islandia 1994||align=center| Nun participó |- |Noruega 1995||align=center| Nun participó |- |Finlandia 1996||align=center| Nun participó |- bgcolor=#9acdff |Suecia 1997||align=center| '''Cuartu llugar''' (Sub-16) |- bgcolor=gold |Dinamarca 1998||align=center| '''Campeón''' (Sub-17) |- bgcolor=#9acdff |Países Baxos 1999||align=center| '''Cuartu llugar''' (Sub-17) |- bgcolor=silver |Finlandia 2000||align=center| '''Finalista''' (Sub-17) |- bgcolor=gold |Noruega 2001||align=center| '''Campeón''' (Sub-17) |- |Islandia 2002||align=center| '''Sestu llugar''' (Sub-17) |- bgcolor=silver |Suecia 2003||align=center| '''Finalista''' (Sub-17) |- bgcolor=cc9966 |Dinamarca 2004||align=center| '''Tercer llugar''' (Sub-17) |- bgcolor=gold |Noruega 2005||align=center| '''Campeón''' (Sub-17) |- bgcolor=cc9966 |Finlandia 2006||align=center| '''Tercer llugar''' (Sub-17) |- bgcolor=cc9966 |Noruega 2007||align=center| '''Tercer llugar''' (Sub-17) |- bgcolor=gold |Islandia 2008||align=center| '''Campeón''' (Sub-16) |- bgcolor=silver |Suecia 2009||align=center| '''Finalista''' (Sub-16) |- bgcolor=silver |Dinamarca 2010||align=center| '''Finalista''' (Sub-16) |- |Finlandia 2011||align=center| '''Séptimu llugar''' (Sub-16) |- |Noruega 2012||align=center| '''Quintu llugar''' (Sub-16) |- bgcolor=gold |Islandia 2013||align=center| '''Campeón''' (Sub-16) |- bgcolor=gold |Suecia 2014||align=center| '''Campeón''' (Sub-16) |- bgcolor=silver |Dinamarca 2015||align=center| '''Finalista''' (Sub-16) |- bgcolor=silver |Noruega 2016||align=center| '''Finalista''' (Sub-16) |- !align=center|Total!!align=center|20/29 |} ('''*''') Nota campeonatu en Noruega 1989: Alemaña participó cola seleición de l'asociación de futbol de [[Hesse]] ==Ver tamién== * [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17]] * [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA]] * [[Selección femenina de fútbol sub-20 d'Alemaña]] * [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20]] * [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA]] * [[Selección femenina de fútbol d'Alemaña]] * [[Copa Mundial Femenina de Fútbol]] * [[Eurocopa Femenina]] == Referencies == {{llistaref|3}} ==Enllaz esternu== *[http://www.dfb.de/o-17-juniorinnen/start/ Sitiu oficial] * [https://twitter.com/DFB_Frauen Sitiu oficial de la Seleición Femenina] en [[Twitter]] * [https://ye-la.facebook.com/DFB.Frauen/ Sitiu oficial de la Seleición Femenina] en [[Facebook]] * [https://www.instagram.com/dfb_frauenteam/ Sitiu oficial de la Seleición Femenina] en [[Instagram]] {{Tradubot|Seleición femenina de fútbol sub-17 de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleiciones femenines de fútbol de la UEFA]] [[Categoría:Seleiciones de fútbol d'Alemaña]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] tfqxgfmtsrvpl2d3omnhd4hpvisdr9d 0 101646 3699276 3525374 2022-07-25T06:19:31Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{Ficha de seleición de fútbol 2|fem=sí|especial=sub20 | país = Alemaña | cod = GER | asociación = [[Federación Alemana de Fútbol]] | confederación = [[UEFA]] | seudónimu = ''Die Nationalelf'' | país-dt = Alemaña | direutor técnicu = Maren Meinert | añu-dt = | PPI país2 = Corea del Norte | PPI bandera1 = | PPI marcador = 0:2 | PPI lugar = Moscú, [[Rusia]] | PPI fecha = 18 d'agostu de [[2006]] | PPI eventu = | MRI país2 = Méxicu | MRI bandera1 = | MRI marcador = 9:1 | MRI lugar = Moscú, [[Rusia]] | MRI fecha = 21 d'agostu de [[2006]] | MRI eventu = | MRI2 país2 = | MRI2 bandera1 = | MRI2 marcador = | MRI2 llugar = | MRI2 fecha = | MRI2 eventu = | PRI país1 = Estaos Xuníos | PRI bandera1 = | PRI marcador = 1:4 | PRI lugar = San Petersburgu, [[Rusia]] | PRI fecha = 27 d'agostu de [[2006]] | PRI eventu = | PRI2 país1 = | PRI2 bandera1 = | PRI2 marcador = | PRI2 llugar = | PRI2 fecha = | PRI2 evento = | participación mundial = 8 | primer mundial = [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2002|2002]] | meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal europe.svg|15px]] Campeona ([[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2004|2004]], [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2010|2010]] y [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2014|2014]]) | copa rexonal = [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA]] | participación rexonal = 17 | primer rexonal = [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA|1998]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal europe.svg|15px]] Campeona ([[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA|2000]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA|2001]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA|2002]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA|2006]], [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA|2007]] y [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA|2011]]) | copa rexonal2 = | participación rexonal2 = | primer rexonal2 = | meyor rexonal2 = [[Ficheru:W.Cup.svg|10px]] Tercer llugar ([[2010]]) |trama_izq1=_ger15hw|entama_cuerpu1=_ger15hw |trama_der1=_ger15hw|entama_pantalón1=_adidaswhite |trama_medies1=_ger15hw |color_esquierdu1=FFFFFF |color_cuerpu1=FFFFFF |color_derechu1=FFFFFF |color_pantalón1=000000 |color_medies1=FFFFFF |trama_izq2=_frauen2011away |entama_cuerpu2=_frauen2011away |trama_der2=_frauen2011away |entama_pantalón2=_frauen2011away |trama_medies2=_DFB_1012 |color_esquierdu2=FF0000 |color_cuerpu2=FF0000 |color_derechu2=FF0000 |color_pantalón2=FFFFFF |color_medies2=000000 |}} La '''Seleición femenina de fútbol sub-20 d'Alemaña''' representa a [[Alemaña]] na [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20]] y ye gobernada pola [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB). La entrenadora ye Maren Meinert. == Historia == ===L'equipu alemán sub 20 y la copa nórdica=== La seleición sub-20 d'Alemaña participó na Copa Nórdica dende principios de los '90s.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesn/nordiccup-wom-o21.html Nordic Cup (Women U-20/O-21/O-23)]</ref> Ganando'l tornéu en 1995.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesn/nordiccup-wom-o21.html#95 Nordic Cup 1995]</ref> La Copa Nórdica yera una competición sub-20 de 1990 a 1997. ===Cambéu de sub-18 a sub-19=== Los trés primeros torneos del [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA]] fueron na categoría sub 18. En 2001, la [[Federación Alemana de Fútbol]] decidió camudar la llende d'edá de sub-18 a sub-19. El cambéu deber a la preparación pa la Copa europea sub-19 de la UEFA (competencia que sirvió como tornéu clasificatorio pa la [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2002]]). ===Compitiendo como equipu sub-20=== Como lo fixo la [[Federación Alemana de Fútbol]] en 2001, aumentaron la edá de la escuadra de sub-19 a sub-20 en 2005. El movimientu foi, de nuevu, en respuesta a l'alteración que la FIFA fixo a la [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20|Copa Mundial]] d'O-19 a U-20. ==Torneos== ===Copa Mundial Femenina de Fútbol sub-20=== L'equipu alemán participó en [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20|tolos torneos]] realizaos hasta la fecha. Foi campeón en trés oportunidaes ([[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2004|2004]], [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2010|2010]] y [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2014|2014]])<ref>[http://www.rsssf.com/tablesw/wc-wom-o19.html Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20]</ref><ref>[http://www.fifa.com/o20womensworldcup/index.html Mundial femenín Sub-20]</ref> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center;" |- !Añu !Posición !PX !PG !PE !PP !GF !GC |- bgcolor=#CFAA88 |{{bandera|CAN}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2002|2002]]||'''Tercer llugar'''||6||3||1||2||9||8 |- bgcolor=gold |{{bandera|THA}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2004|2004]]||'''Campeón'''||6||4||2||0||19||5 |- |{{bandera|RUS}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2006|2006]]||Cuartos de final||4||2||0||2||16||7 |- bgcolor=#CFAA88 |{{bandera|CHI}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2008|2008]]||'''Tercer llugar'''||6||4||0||2||16||9 |- bgcolor=gold |style="border: 3px solid red"|{{bandera|GER}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2010|2010]]||'''Campeón'''||6||6||0||0||20||5 |- bgcolor=#C0C0C0 |{{bandera|JPN}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2012|2012]]||'''Segundu llugar'''||6||5||0||1||15||1 |- bgcolor=gold |{{bandera|CAN}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2014|2014]]||'''Campeón'''||6||5||1||0||17||7 |- |{{bandera|PNG}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2016|2016]]||Cuartos de final||4||3||0||1||8||2 |- |'''Total'''||8/8||44||32||4||8||120||44 |} ===Campeonatu Européu Femenín sub-19 de la UEFA=== L'equipu alemán participó nel [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA]] 17 vegaes; ganándolo en seis oportunidad y estableciendo el récor de más títulos.<ref>[http://www.uefa.com/womensunder19/history/index.html Ganadores del tornéu femenín sub 19 de la UEFA]</ref><ref>[http://www.rsssf.com/tablese/eur-women-o18.html Campeonatu Européu Femenín sub-19 de la UEFA]</ref> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center;" |- !Añu / Sede !Posición !PX !PG !PE !PP !GF !GC |- bgcolor=#CFAA88 |Final a doble partíu 1998||'''Semifinal'''||4||2||1||1||5||4 |- bgcolor=silver |{{bandera|SWE}} 1999||'''Segundu llugar'''||3||2||0||1||4||2 |- bgcolor=gold |{{bandera|FRA}} 2000||'''Campeón'''||3||3||1||0||9||3 |- bgcolor=gold |{{bandera|NOR}} 2001||'''Campeón'''||2||2||0||0||5||2 |- bgcolor=gold |{{bandera|SWE}} 2002||'''Campeón'''||5||5||0||0||10||3 |- |{{bandera|GER}} 2003||'''Primer ronda'''||3||1||0||2||7||4 |- bgcolor=silver |{{bandera|FIN}} 2004||'''Segundu llugar'''||5||4||0||1||24||2 |- bgcolor=#CFAA88 |{{bandera|HUN}} 2005||'''Semifinal'''||4||3||0||1||11||6 |- bgcolor=gold |{{bandera|SUI}} 2006||'''Campeón'''||5||4||1||0||14||1 |- bgcolor=gold |{{bandera|ISL}} 2007||'''Campeón'''||5||5||0||0||13||4 |- bgcolor=#CFAA88 |{{bandera|FRA}} 2008||'''Semifinal'''||4||2||2||0||11||2 |- |{{bandera|BLR}} 2009||'''Primer ronda'''||3||2||0||1||11||4 |- bgcolor=#CFAA88 |{{bandera|MKD}} 2010||'''Semifinal'''||4||3||1||0||12||4 |- bgcolor=gold |{{bandera|ITA}} 2011||'''Campeón'''||5||5||0||0||17||4 |- |{{bandera|TUR}} [[Campeonatu Femenín Sub-19 de la UEFA de 2011-12|2012]]||colspan=7|Nun clasificó |- bgcolor=#CFAA88 |{{bandera|WAL}} [[Campeonatu Femenín Sub-19 de la UEFA de 2012-13|2013]]||'''Semifinal'''||4||2||1||1||9||3 |- |{{bandera|NOR}} [[Campeonatu Femenín Sub-19 de la UEFA de 2013-14|2014]]||colspan=7|Nun clasificó |- bgcolor=#CFAA88 |{{bandera|ISR}} [[Campeonatu Femenín Sub-19 de la UEFA de 2014-15|2015]]||'''Semifinal'''||4||2||1||1||6||6 |- |{{bandera|SVK}} [[Campeonatu Femenín Sub-19 de la UEFA de 2015-16|2016]]||'''Primer ronda'''||3||1||0||2||5||6 |- |'''Total'''||17/19||67||48||8||11||173||60 |} == Ver tamién == * [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20]] * [[Campeonatu Européu Femenín Sub-19 de la UEFA]] * [[Selección femenina de fútbol sub-17 d'Alemaña]] * [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17]] * [[Campeonatu Européu Femenín Sub-17 de la UEFA]] * [[Selección femenina de fútbol d'Alemaña]] * [[Copa Mundial Femenina de Fútbol]] * [[Eurocopa Femenina]] == Referencies == {{llistaref}} ==Enllaz esternu== * [http://www.dfb.de/o-20-frauen/start/ Sitiu oficial] * [https://twitter.com/DFB_Frauen Sitiu oficial de la Seleición Femenina] en [[Twitter]] * [https://ye-la.facebook.com/DFB.Frauen/ Sitiu oficial de la Seleición Femenina] en [[Facebook]] * [https://www.instagram.com/dfb_frauenteam/ Sitiu oficial de la Seleición Femenina] en [[Instagram]] {{Tradubot|Seleición femenina de fútbol sub-20 de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleiciones femenines de fútbol sub-20|Aleman]] [[Categoría:Seleiciones de fútbol d'Alemaña]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 9jx3jtev96h6aga9ia1ynbpzuk6ss3y 0 101648 3699277 3061078 2022-07-25T06:19:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{Ficha de seleición de fútbol 2|fem=sí|especial=sub20 |país = Canadá |seudónimu = Les Canucks |asociación = [[Asociación Canadiense de Fútbol]] |confederación = [[Concacaf]] |direutor técnicu = [[Andrew Olivieri]] |país-dt = Canadá |mayor goliador = |mayor goliador goles = |más participaciones = |mayor partíos = |cod = CAN |PPI país2 = Dinamarca |PPI marcador = 1:1 |PPI llugar = [[Edmonton]], [[Canadá]] |PPI fecha = [[18 d'agostu]] de [[2002]] |MRI país2 = Panamá |MRI marcador = 7:0 |MRI llugar = [[Ottawa]], [[Canadá]] |MRI fecha = [[30 de mayu]] de [[2004]] |MRI2 país2 = Tailandia |MRI2 marcador = 7:0 |MRI2 llugar = [[Bangkok]], [[Tailandia]] |MRI2 fecha = [[13 de payares]] de [[2004]] |PRI país2 = China |PRI marcador = 1:3 |PRI llugar = [[Bangkok]], [[Tailandia]] |PRI fecha = [[21 de payares]] de [[2004]] |PRI2 país2 = Xapón |PRI2 marcador = 0:2 |PRI2 llugar = [[La Florida (Chile)|La Florida]], [[Chile]] |PRI2 fecha = [[20 de payares]] de [[2008]] |PRI3 país1 = Alemaña |PRI3 marcador = 2:0 |PRI3 llugar = [[Edmonton]], [[Canadá]] |PRI3 fecha = [[16 d'agostu]] de [[2014]] |participación mundial = 5 |primer mundial = [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2002|2002]] |meyor mundial = Subcampeón, [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2002|2002]] |copa rexonal = [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf]] |participación rexonal = 5 |primer rexonal = [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2004|2004]] |meyor rexonal = Campeón, [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2004|2004]] y [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2008|2008]] | trama_izq1=_whiteborder| entama_cuerpu1= _can12h| trama_der1=_whiteborder | color_izq1 =FF0000 | color_cuerpu1 =FF0000 | color_der1 =FF0000 | color_pantalón1 =FF0000 | color_medies1 =FF0000 | trama_izq2=_redborder| entama_cuerpu2= _can12a| trama_der2=_redborder | color_izq2 =fff | color_cuerpu2 =fff | color_der2 =fff | color_pantalón2 =fff | color_medies2 =fff }} La '''seleición femenina de [[fútbol]] sub-20 de [[Canadá]]''' ye l'equipu representativu de dichu país nes competiciones oficiales de la categoría. La so organización ta al cargu de l'[[Asociación Canadiense de Fútbol]], miembru de la [[Concacaf]] y la [[FIFA]]. Llogró dos veces el [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf]] y en dos causes foi subcampeón. == Estadístiques == === [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20]] === {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#0000FF style="color:white;" !width="221"| Añu !width="116"| Fase !width="66"| Posición !width="34"| PX !width="34"| PG !width="34"| PE !width="34"| PP !width="34"| GF !width="34"| GC |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|CAN}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2002|Canadá 2002]] |'''Final''' |2º ||6||5||0||1||16||6 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|THA}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-19 de 2004|Tailandia 2004]] |Cuartos de final |5º ||4||2||1||1||13||7 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|RUS}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2006|Rusia 2006]] |Fase de grupos |10º ||3||1||0||2||4||4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|CHI}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2008|Chile 2008]] |Fase de grupos |11º ||3||1||0||2||5||4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|GER}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2010|Alemaña 2010]] |colspan=8|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|JPN}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2012|Xapón 2012]] |Fase de grupos |11º ||3||1||0||2||8||4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|CAN}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2014|Canadá 2014]] |Cuartos de final |6º ||4||2||0||2||4||5 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera}} [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-20 de 2016|Por definir 2016]] |colspan=8|''Por definise'' |- class="sortbottom" align=center bgcolor=#f9f9f9 ! [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20#Estadístiques: Tabla xeneral|Total]] ! 6/7!! 5º!! 23!! 12!! 1!! 10!! 50!! 30 |} === [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf]] === {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#0000FF style="color:white;" !width="221"| Añu !width="116"| Fase !width="66"| Posición !width="34"| PX !width="34"| PG !width="34"| PE !width="34"| PP !width="34"| GF !width="34"| GC |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|TRI}} [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2002|Trinidá y Tobagu 2002]] |colspan=8|''Ensin participación''<ref>{{Cita web|url=http://ca.soccerway.com/international/nc-america/concacaf-womens-o20/2002/final-round/r9767/|títulu=2002 CONCACAF U-20 Women's Championship - Final Round|editorial=Soccerway|añu=2002|fechaaccesu=18 d'agostu de 2014|idioma=inglés}}</ref> |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"|{{bandera|CAN}} [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2004|Canadá 2004]] ! '''Campeón''' || 1º|| 5|| 5|| 0|| 0|| 20|| 1 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|MEX}} [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2006|Méxicu 2006]] ! '''Subcampeón''' || 2º|| 5|| 4|| 0|| 1|| 20|| 7 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|MEX}} [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2008|Méxicu 2008]] | '''Campeón''' || 1º|| 5|| 5|| 0|| 0|| 12|| 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|GUA}} [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2010|Guatemala 2010]] | Cuartu llugar || 4º|| 5|| 3|| 0|| 2|| 6|| 3 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|PAN}} [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2012|Panamá 2012]] | '''Subcampeón''' || 2º|| 5|| 4|| 0|| 1|| 15|| 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|CAY}} [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2014|Islles Caimán 2014]] |colspan=8|''Ensin participación'' |- class="sortbottom" align=center bgcolor=#f9f9f9 ! Total ! 5/7!! xº!! 25!! 21!! 0!! 4!! 73!! 15 |} == Palmarés == *'''[[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf]] (2):''' [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2004|2004]] y [[Campeonatu Femenín Sub-20 de la Concacaf de 2008|2008]] == Referencies == {{llistaref}} *[http://www.rsssf.com/tablesw/wc-wom-o19.html Clasificación nel Mundial femenín Sub-20 en rsssf] (n'inglés) *[http://www.rsssf.com/tablesc/cam-wom-o20.html Clasificación de Concacaf al Mundial femenín Sub-20 en rsssf] (n'inglés) ==Enllaz esternu== *[http://canadasoccer.com/?t=2014_project&sid=1001 Páxina oficial] {{Tradubot|Seleición femenina de fútbol sub-20 de Canadá}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleiciones de fútbol de Canadá]] [[Categoría:Seleiciones femenines de fútbol sub-20|Canadá]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] edbomwhkimlegxo0kylt4507x800ogm 0 102108 3699247 3697930 2022-07-25T06:16:56Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Sitting bull and buffalo bill c1885.jpg|thumb|300px|El [[siux]] [[Toru Sentáu]] (1831-1890) y el cazador de bisontes [[Buffalo Bill]] (1845-1917), reconocíos personaxes del popularmente llamáu «Vieyu Oeste» de los Estaos Xuníos.]] '''Vieyu Oeste''', '''Antiguu Oeste''', '''Selvaxe Oeste''', '''Alloñáu Oeste''' o '''la Frontera''' (n'[[idioma inglés|inglés]] ''Old West'', ''Wild West'', ''Far West'' o ''The Frontier)'' son los términos con que se denomina popularmente a los fechos históricos (colos sos personaxes protagonistes) que tuvieron llugar nel [[sieglu&nbsp;XIX]] mientres la espansión de la frontera de los [[Estaos Xuníos d'América]] escontra la mariña del [[océanu Pacíficu]].<ref name="twain">Mark Twain: ''Roughing it''. 1872</ref><ref name="La Visión">Clark, Jr.; Kett; Salisbury; Sitkoff; Wołoch: ''La visión duradera: una historia del pueblu d'Estaos Xuníos'' (páx. 536). Boston/Nueva York: Houghton Mifflin; Boyer (quinta edición), 2004.</ref> Anque la colonización del territoriu empezó nel [[sieglu&nbsp;XVI]] cola llegada de los [[Europa|europeos]], l'oxetivu d'algamar la mariña oeste debióse principalmente a la iniciativa gubernamental del presidente [[Thomas Jefferson]], tres la [[Compra de Luisiana]] en [[1803]]. La espansión de la frontera foi considerada como una busca d'oportunidaes y progresu. Esta incesante y enllargada migración de persones escontra l'oeste movió cultures ancestrales y primió a minoríes étniques d'amerindios. En contraste, el periodu amenó importantes meyores na [[industria]], les [[tresporte|comunicaciones]] y l'[[agricultura]], a mariña en munchos casos d'una intensa esplotación de los recursos humanu y natural. Estos eventos históricos, orixe d'un [[mitu]] nacional nos Estaos Xuníos (conocíu como «Mitu de la Frontera»), fueron recreaos por diversu manifestaciones del arte, arrexuntaes sol xéneru ''[[western]]''.<ref name="twain" /><ref name="La Visión"/> Esti xéneru narra hestories de ''[[cowboy]]s'', pioneros, «nobles» [[amerindiu|amerindios]], [[gambusinos]], empresarios, etc.; hestories de xentes de variada condición qu'entamaron l'aventura del oeste cola esperanza d'algamar l'ésitu personal, pero qu'acabaron, non poques vegaes, enfrentaes a la xusticia o a la fatalidá del [[destín]]. Los estudios actuales consideren que detrás d'esta [[Mito|mitificación]] escuéndese una realidá más complexa, polo que se tiende a replantegar el papel de tolos actores que participaron naquella coxuntura social, económica y cultural que foi la frontera d'Estaos Xuníos nel [[sieglu&nbsp;XIX]]. == La frontera na historia d'Estaos Xuníos == [[Ficheru:American Progress (John Gast painting).jpg|thumb|300px|''American Progress'' (1872), de John Gast. Nótese cómo animales selvaxes y nativos fuxen ante la meyora de pioneros, ferrocarril, llabradores, etc.. acompañaos estos de la diosa del Progresu que cubre'l territoriu con llinies telegráfiques.]] La «[[frontera]]» ye un conceutu que, na historia de los [[Estaos Xuníos]], fai alusión a la meyora y la busca d'oportunidaes dientro d'un territoriu desconocíu. En pallabres d'un autor modernu: {{cita|La frontera ye aquel llugar onde la civilización puede avanzar a cuenta de lo selvaxe. Ye una delgada llinia xeográfica onde lo vieyo y lo nuevo, lo conocío y lo desconocío atópense y pónense llendes.<ref name=cfrontier>Compton's Interactive Encyclopedia (1996), Frontier.</ref>}} A principios del sieglu&nbsp;XIX, l'Oeste yera consideráu un territoriu selvaxe y inhóspito, con escases posibilidaes de ser habitáu.<ref name=jone>Hakim, Joy (1999), A history of Us, book 5, páxs. 14-15.</ref> Nesta opinión nun influyía'l feitu de que los pueblos amerindios llevaben dellos milenios viviendo nél. La meyora del Este civilizáu» sobre l'Oeste selvaxe» foi l'alcuentru y el choque ente dos mundos escluyentes. L'apropiación de territorios y el desplazamientu de los nativos xustificar cola doctrina del «[[destín manifiestu]]», una ideoloxía qu'afirmaba que toos estos sucesos yeren parte d'un plan divín previstu pa Norteamérica y el mundu.<ref name=bone>Berkin, Carol, et. al. (2006): ''Making America'', p. 373.</ref> En [[1825]], un políticu de Missouri llamáu [[Thomas Hart Benton]] defendió la colonización alegando que'l so propósitu yera llevar a tolos pueblos grande y maraviyosu beneficios al traviés de la ciencia, los principios lliberales de gobiernu y la verdadera relixón».<ref name=bone /> En [[1893]], una vegada pasáu'l periodu d'espansión, [[Frederick Jackson Turner]] presentó la so tesis Significáu de la frontera na historia de los Estaos Xuníos», más conocida como Tesis de la Frontera (Frontier Thesis) o Tesis de Turner (Turner Thesis). Nella destacó l'amiestu y fusión de races,<ref name=cfrontier /> el llogru de la solidaridá ente les distintes rexones, l'aición del gobiernu al impulsar les comunicaciones y la creación d'una personalidá nacional. Lo más importante, sicasí, foi: {{cita| …la promoción de la democracia equí y n'Europa (…) l'individualismu dende l'empiezu hai promovíu la democracia (…) significa'l trunfu de la frontera con tolos sos bonos y malos carreros.<ref name=cfrontier />}} Col tiempu, la frontera convertir nun mitu nos Estaos Xuníos.<ref name=btwo>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 593.</ref> Tou lo socedío nel oeste bonu o malu— sirvió pa forxar la personalidá del país al traviés de valores como la busca d'oportunidaes, l'aplicación de soluciones práutiques, l'actitú enérxica ante les dificultaes, la capacidá d'innovación y l'esfuerciu empobináu al progresu. En definitiva: {{cita| …un escape y un llugar d'esperanza p'aquellos dispuestos y capaces de tomar el futuru nes sos propies manes.<ref name=cfrontier />}} <!-- A lo llargo del sieglu&nbsp;XIX, munchos enfusaron en busca de negocios con [[Peletería|pieles]], [[metal]]es y cualesquier otru recursu aprovechable. --> == Eventos na espansión del territoriu d'Estaos Xuníos nel sieglu&nbsp;XIX == [[Ficheru:Frank bond 1912 louisiana and the louisiana purchase.jpg|thumb|300px|La [[Compra de la Luisiana|compra del Territoriu de la Luisiana]].]] La espansión de la frontera d'Estaos Xuníos foi posible gracies a una serie d'acontecimientos políticos, civiles y militares qu'asocedieron mientres el [[sieglu&nbsp;XIX]]. Dalgunos tuvieron respaldu gubernamental. Otros, otra manera, nacieron de la iniciativa individual. === Compra de la Luisiana y espedición de Lewis y Clark === {{AP|Merca de la Luisiana|Espedición de Lewis y Clark}} A empiezos del [[sieglu&nbsp;XIX]] el [[ríu Mississippi]] yera la frontera occidental de los Estaos Xuníos. El territoriu qu'había más allá pertenecía a Francia que, de la mesma, adquirir d'España. El ríu Mississippi yera de vital importancia pa los granxeros al oeste de los montes [[Apalaches]] y el puertu de [[Nueva Orleans]] tenía muncha importancia comercial. Ante la imposibilidá de caltener tan vastu territoriu, el gobiernu francés de [[Napoleón Bonaparte]] ordenó la [[Compra de la Luisiana|venta de la Luisiana]] a los Estaos Xuníos por 15 millones de dólares. Tal negociación llevar a cabu'l [[30 d'abril]] de [[1803]]. Estaos Xuníos mercar por razones estratéxiques y de esta forma dobló'l so territoriu de forma súbita. Coles mesmes, empezó l'aventura del Oeste pos había que tomar posesión efectiva del nuevu territoriu. So la iniciativa del entós presidente [[Thomas Jefferson]] diose'l primer pasu pa esplorar el territoriu y, con esti fin, entamó una espedición pa llegar a la desaguada del [[ríu Columbia]]. Esta misión de reconocencia encamentóse-y al capitán [[Meriwether Lewis]] quien de la mesma convidó al teniente [[William Clark]] y por eso conozse como [[Espedición de Lewis y Clark]]. Tamién pretendía recoyese información avera del númberu d'españoles, franceses y amerindios qu'habitaben la zona, trazar rutes fluviales y otres importantes circunstancies.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 228.</ref> Amás favoreció l'adquisición del [[territoriu d'Oregón]].<ref>Compton's, Lewis and Clark Expedition.</ref> Más tarde, en [[1819]], el gobiernu entamó una esploración pa faer un estudiu del terrén. Esti encargu foi-y dau a [[Stephen Harriman Long]], qu'emitió un informe desfavorable sobre la habitabilidad d'estes tierres. Esta idea caltúvose mientres casi venti años.<ref name=jone /> === Anexón de Texas === {{AP|Historia de Texas}} A principios de los [[años 1820]], empezaron a llegar a la rexón de [[Texas]] numberosos pioneres encabezadures pol abogáu [[Stephen Austin]].<ref name=ref_duplicada_1>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 365.</ref> Mientres años, la rexón acoyó una continua inmigración procedente de los Estaos Xuníos. En [[1824]], sicasí, Texas pasó a formar parte de la [[Méxicu|república mexicana]]. La población y el gobiernu de Texas queríen l'autonomía y la situación desaguó nun conflictu armáu que se decidió na [[Batalla d'El Álamu|batalla del Álamu]] y na decisiva [[Batalla de San Xacintu (1836)|batalla de San Xacintu]]. En mayu de [[1836]], roblóse'l [[tratáu de Velasco]] que reconoció la independencia de Texas. Dos años dempués, en [[1838]], [[Sam Houston]] (entós presidente de la república texana), propunxo al gobiernu de los Estaos Xuníos l'anexón. Sicasí, cuidao que el nuevu estáu taba so la [[Compromisu de Missouri|llinia del Compromisu de Missouri]] y la so incorporación daba ventaya a los estaos esclavistes, l'anexón retardar hasta [[1845]].<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit, p. 377.</ref> [[Ficheru:Gullgraver 1850 California.jpg|thumb|Imaxe d'un [[gambusino]] en California.]] === Guerra contra Méxicu === {{AP|Intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu}} Les llendes fronterices de la rexón de Texas acabaron per desamarrar otru conflictu armáu. Estaos Xuníos declaró la guerra a Méxicu'l [[13 de mayu]] de [[1846]]. Munchos de los partidarios de la guerra profesaben la doctrina del destín manifiestu» y la so intención yera conquistar Méxicu pa espandir l'ideariu d'[[Estaos Xuníos]]. Pa otros, la guerra nun yera namás que un actu de lladroniciu y una agresión innecesaria.<ref>Hakim, Joy, book 5, p. 66.</ref> El conflictu duró trés años, tres los cualos Méxicu perdió la guerra. El [[tratáu de Guadalupe Hidalgo]], robláu'l [[2 de febreru]] de 1848, reconoció la soberanía d'Estaos Xuníos sobre [[California]] y [[Nuevu Méxicu]] y establecióse el [[ríu Bravo]] como nueva llende fronteriza. === Fiebre del oru === {{AP|Fiebre del oru de California}} A principios de [[1848]], espublizóse la noticia del descubrimientu d'[[oru]] nos terrenes de [[John Sutter]], en [[California]]. Al añu siguiente, en [[1849]], alredor de 80&thinsp;000&nbsp;«buscafortunas», conocíos como ''forty-niners'' por causa del añu, llegaron a la zona en busca del preciáu metal.<ref>Hakim, Joy, book 5, p. 72.</ref> Ente ellos non yá había persones d'Estaos Xuníos, sinón tamién mexicanes, españoles, chines, [[chile]]nes, [[Inglaterra|ingleses]] y [[Perú|peruanes]]. Esto provocó nel llugar una mezcolanza de cultures que contribuyó de manera decisiva a la formación del Estáu de California. Unu de los aspeutos más curiosos pa los ''prospectors'' o mineros foi l'ambiente de llibertá que s'alendaba.<ref>Hakim, Joy, book 5, p. 74.</ref> A pesar de les noticies que falaben del llogru de fáciles riqueces, bien pocos fixeron fortuna cola minería. Hubo, eso sí, esplotaciones d'oru y [[plata]] en [[Oregón]], [[Nevada]], [[Wyoming]], [[Montana]] y [[Colorado]];<ref>Hakim, Joy, book 5, p. 76.</ref> y tamién yera importante la estraición de [[plomu]], [[cinc]] y [[cobre]].<ref>{{cita web|url =https://www.cliffsnotes.com/study-guides/history/us-history-ii/settling-the-west/the-mining-frontier |títulu =The Mining Frontier|fechaaccesu = 30 de payares de 2016 |autor =Cliffs Notes}}</ref> == Actores principales de la espansión de la frontera d'Estaos Xuníos == Na meyora de la frontera d'Estaos Xuníos participaron numberosos actores que xugaron un importante papel naquellos acontecimientos. Munchos d'ellos fueron representaos pol xéneru ''western''. === Amerindios === [[Ficheru:Roman Nose and wife.jpg|thumb|200px|Fotografía del [[Cheyennes|cheyenne]] Henry Roman Nose y la so esposa.]] {{AP|Guerres Indies}} Envalórase que los antecesores de les etnies amerindies empezaron a vivir en Norteamérica hai unos 30&nbsp;000&nbsp;años.<ref>Judith Nies: ''Native american history'' (páx.&nbsp;7), 1996.</ref> A lo llargo de la so historia, estes tribus llograron distintos graos d'organización. Unu de los más complexos foi la [[Confederación Iroquesa]], constituyida nel sieglu&nbsp;XII poles tribus qu'habitaben la rexón de los [[Grandes Llagos (América del Norte)]]. Según dellos autores, los Estaos Xuníos basar nesta conferencia pa promulgar el so sistema federal.<ref>Nies, Judith, op. cit., p. 56.</ref> La llegada de los europeos nel sieglu&nbsp;XVI rompió l'equilibriu natural d'estos pueblos. La esplotación indiscriminada de recursos y l'espardimientu d'enfermedaes, —ente otros factores—, amenorgaron drásticamente la población nativa. {{cita|…paecía qu'esos europeos odiaben tou na naturaleza – los montes, páxaros, animales, les fueyes de yerba, l'agua, el suelu y el mesmu aire.<ref>Brown, Dee (1970), Bury My Heart at Wounded Knee, p. 7.</ref>}} Dende finales del [[sieglu&nbsp;XVIII]], el congresu del nuevu estáu empezó'l tratu oficial con estos pueblos. Ente 1778 y 1871 robláronse más de 300&nbsp;trataos,<ref>370 según Nies, Judith, op. cit., páxs. 204-205.</ref> cuntando comités de negociación y nomamientos d'[[axentes p'asuntos indíxenes]]. Mientres el siguiente sieglu, empezó l'apropiación de los territorios al oeste de los montes [[Apalaches]], de la que se redactaben disposiciones llegales alrodiu de los nuevos territorios. En [[1815]] prohibir a toles tribus dexar tierres a otros estaos. En [[1823]] creóse la [[Bureau of Indian Affairs|Oficina d'asuntos indíxenes]]. En [[1830]], ordenar por llei ''([[Indian Removal Act]])'', el desplazamientu de tolos amerindios suriegos escontra l'oeste del [[ríu Mississippi]] a una zona que se llamó «[[Territoriu Indiu]]» y que foi'l primer precedente del futuru sistema de [[Reserva india|reserves indies]]. Según la llei, nenguna persona de piel blanco podía asitiase neses tierres.<ref>Nies, Judith, op. cit., p. 245.</ref> Sicasí, los problemes dar ente los mesmos aboríxenes al tener que convivir colos pueblos amerindios veníos del este.<ref>Nies, Judith, op. cit., páxs. 258-259.</ref> En [[1851]] roblóse'l primeru de los [[tratáu del fuerte Laramie de 1851|trataos del fuerte Laramie]]. Esti fuerte surdiera pa defender les rutes de los pioneros que travesaben les [[grandes llanures]] camín d'Oregón y Utah, invadiendo de camín territorios pertenecientes a los amerindios. P'asegurar el llibre pasu de les caravanes, comisionados del Gobiernu axuntar a axustar con representantes de les naciones [[siux]], [[Cheyennes|cheyenne]], [[arapaho]], [[crow]], [[arikara]], [[assiniboine]] y [[gros ventre]]. Les tribus comprometer a non hostigar el pasu de les caravanes. A cambéu reconoció a perpetuidad el so derechu sobre eses tierres y comprometióse a dar compensaciones. Col advenimiento de la [[Guerra de Secesión]], el [[Exércitu Federal|gobiernu federal]] intentó apoderase de los territorios del oeste, pa lo cual unvió al exércitu.<ref>Nies, Judith, op. cit., páx. 265.</ref> Esto provocó la persecución de los nativos y l'apropiación escomanada de les sos tierres. Cuando l'exércitu retiróse, estes zones fueron ocupaes poles milicies de voluntarios. Estos fechos seríen el preludiu de les llamaes «[[Guerres Indies]]», qu'asocedieron mientres los [[años 1870]] y [[años 1880|1880]]. L'esterminiu del [[Bison bison|búfalo]], afaláu pol Gobiernu, causó'l deterioru de les naciones de les [[grandes llanures]]. Calcúlase qu'ente [[1872]] y [[1874]] fueron aniquilaos cuatro millones d'estos animales.<ref>Nies, Judith, op. cit., p. 280.</ref> A la fin de la década, los animales muertos llegaben a trenta millones, quedando menos de mil exemplares sobrevivientes.<ref>Nies, Judith, op. cit., p. 281.</ref> Los conflictos colos indios asoceder mientres el sieglu&nbsp;XIX y arreyaron a la mayoría d'etnies. Los más importantes fueron l'alianza de [[Tecumseh]], la [[guerra de Black Hawk]], el [[senderu de llárimes]], les guerres contra los [[navajos]] y los [[Apache (etnia)|apaches]] en [[Nuevu Méxicu]] y [[Arizona]] y contra los [[cheyennes]] y [[arapaho]] en [[Colorado]]. Hubo otros destacaos conflictos como la [[Guerra de Nube Colorada|guerra de Red Cloud]] nel [[territoriu del ríu Powder]], la resistencia de los [[modoc]] en California, la guerra del oru de los montes sagraos de [[Black Hills]], onde asocedió la [[batalla de Little Big Horn]], etc. En [[1890]], los nativos —yá bien amenorgaos— recibieron al traviés d'una «[[Danza de los espíritos]]» una profecía qu'anunciaba la torna de les antigües costumes. N'avientu d'esi mesmu añu asocedió la [[masacre de Wounded Knee]], que dellos autores establecen como'l final de les «[[Guerres Indies]]».<ref>Hakim, Joy, A History of Us, book 7, p. 89.</ref> Cola muerte de los principales xefes como [[Caballu Llocu]] y [[Toru Sentáu]], considerar a los nativos como una raza n'estinción.<ref>Berkin Carol, et. al., op. cit., p. 588.</ref> A los sobrevivientes aplicóse-yos les [[Asimilación de los amerindios a la sociedá d'Estaos Xuníos|polítiques d'asimilación]]. A la fin de la centuria, el cultu al [[Lophophora williamsii|peyote]] apaeció como una nueva relixón alternativa.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 590.</ref> === Pioneros === [[Ficheru:Crossing the Mississippi on the Ice by C.C.A. Christensen.png|400px|thumb|''Crossing the Mississippi on the ice'' (‘l'encruz del Mississippi sobre'l xelu'), de C.&nbsp;C.&nbsp;A.&nbsp;Christensen.]] L'[[compra de la Luisiana|adquisición del territoriu de Luisiana]] abrió un horizonte desconocíu pa los habitantes del este del país.<ref name=jone /> La escasez de tierres, les depresiones económiques y la necesidá d'oportunidaes animaron a munchos a emigrar al Oeste. La presencia de los amerindios nun esmolía, pos munchos pensaben que nun yeren más que xabaces.<ref name=jone /> Los llamaos pioneros» dirixíense principalmente escontra la rexón de Texas, al sur, o a la d'[[Oregón]] al norte. El camín que llevaba a esti últimu territoriu llamábase ello ye que la «[[Ruta d'Oregón]]» ''(Oregon Trail)''. Otra ruta qu'algamó gran prominencia pol intercambiu comercial na dómina foi'l [[camín de Santa Fe]]. La mayoría de los pioneros empezaba'l so viaxe en [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]]. Yera una travesía duro y lleno de contratiempos, espuesta a enfermedaes como la [[disentería]] y el [[roxura]], habitual nos emigrantes y que mató a munchos mientres el camín.<ref>Hakim, Joy, book 5, p. 31.</ref> El mediu más habitual de tresporte yeren les conocíes carretes o ''covered wagons'', llamaes popularmente ''schooners'', que yeren tiraes por [[güe]]es o [[mula (animal)|mules]]. Los trayectos realizar en caravanes ''(wagon trains)'', formaes n'ocasiones por más de 1000&nbsp;persones.<ref>Hakim, Joy, book 5, p. 38.</ref> Polo xeneral, la migración nun yera un esfuerciu individual, sinón comuñal.<ref name=btwo /> En [[1845]], alredor de 3000&nbsp;persones travesaron les rutes d'Oregón y California. Nos siguientes dos años, más de 5000 [[pioneros mormones]] dirixir al territoriu del [[Gran Llagu Saláu]].<ref>Hakim, Joy, book 5, p. 42</ref> Esta comunidá —a diferencia de la gran mayoría d'emigrantes—, llogró fortalecese económicamente per mediu d'una autoridá centralizada y un fuerte sentíu grupal.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 368.</ref> Escontra [[1862]], el [[Congresu de los Estaos Xuníos|congresu]] aprobó una llei pola cual cualquier ciudadanu podía adquirir 160 [[Acre (unidá de superficie)|acres]] de tierra pública por 10 [[dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] ''(Homestead Act)''.<ref name=jtwo>Hakim, Joy, book 7, p. 69.</ref> Dempués de la guerra civil, muncha xente mover a les praderíes (conocíes entós como «el gran desiertu d'Estaos Xuníos») pa convertise en granxeros. Estos pobladores fueron conocíos como ''homesteaders''. Envalórase qu'había ente ellos un cuartu de millón de vilbes, solteres y xente d'otres cultures.<ref name=jtwo /> Con esta colonización masiva, la rexón de les praderíes camudó les altes yerbes por cultivos y granxes con animales. Col tiempu convertir nuna de les zones agrícoles más importantes del mundu. En California y otres partes del Oeste desenvolvióse l'agricultura a gran escala, conocida como ''agribusiness''. Nos [[años 1880]], el [[trigu]] yera'l cultivu más desenvueltu. A la fin de la década empezar a utilizar [[tractor]]es a vapor y máquines segadores. Rematando'l sieglu, esti cultivu decayó, dando pasu a les frutes de temporada onde trabayaben xente d'orixe chinu y depués d'otres nacionalidaes como xaponeses, [[India|hindús]] y/o mexicanos.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., páxs. 584-585.</ref> Ente los años 1889 y 1890, hubo una importante colonización en [[Oklahoma]], col llamáu ''[[Oklahoma land rush]]''. === Representantes de l'autoridá y vixilantes === [[Ficheru:WyattEarp-andothers.jpg|300px|thumb|Comisión de paz de la ciudá de [[Dodge City]] (1883); sentáu, segundu dende la esquierda, [[Wyatt Earp]].]] L'apaición de poblaos, negocios, y demás infraestructures nos territorios del Oeste motivó la necesidá de faer respetar la llei y escorrer a los delincuentes. Les armes abondaben, pos tou aquel qu'emigraba al Oeste diba armáu pa repeler posibles agresiones. Envalórase que mientres la fiebre del oru», cada ''prospector'' llevaba una arma.<ref name=hiscotwo>{{cita web|url =http://www.correctionhistory.org/html/chronicl/xérif/ch12.htm |títulu =The Gun Culture |fechaaccesu = 9 d'ochobre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Buffardi|nome =Harry C. |enllaceautor = |coautores = |fecha =1998 |añu = |mes = |formatu =|obra =The History of Office of Xérif|editorial = |páxines =chap. 12 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Al Oeste llegaben tamién toa clase de xentes, ente ellos delincuentes y marxinaos potencialmente violentos y bien dispuestos a infringir la llei.<ref name=hiscoone>{{cita web|url = http://www.correctionhistory.org/html/chronicl/xérif/ch11.htm#Top|títulu =The Move West |fechaaccesu = 9 d'ochobre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Buffardi|nome =Harry C. |enllaceautor = |coautores = |fecha =1998 |añu = |mes = |formatu =|obra =The History of Office of Xérif |editorial = |páxines =chap. 11 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> A pesar de que la mayor parte de la xente yeren senciellos trabayadores, el [[crime]] tuvo tamién el so protagonismu na espansión de la nueva frontera.<ref name=hiscoone /> Por regla xeneral, les pequeñes poblaciones yeren seles<ref name=hiscoone /> porque los sos habitantes namái queríen asitiase y espolletar. Los foresteros yeren teníos como honestos hasta que la so conducta demostraba lo contrario. La sanción por alteriar la convivencia de la comunidá yera'l despreciu públicu, qu'emburriaba al infractor a colase.<ref name=hiscoone /> El [[duelu]] y los tiroteos yeren una forma almitida de solucionar diferencies.<ref name=hiscotwo /> Sicasí, disparar por detrás, faelo de llueñe o emboscar, yeren consideraos una cobardía, amás de ser illegales.<ref name=hiscotwo /> La xusticia yera distinta dependiendo de si l'esaniciáu yera un mexicanu o un amerindiu.<ref name=hiscotwo /> El robu d'un caballu yera consideráu un delitu particularmente grave, pol que'l infractor yera usualmente aforcáu.<ref name=hiscothree>{{cita web|url = http://www.correctionhistory.org/html/chronicl/xérif/ch13.htm|títulu =Other Issues of Crime |fechaaccesu =9 d'ochobre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Buffardi|nome =Harry C. |enllaceautor = |coautores = |fecha =1998 |añu = |mes = |formatu =|obra =The History of Office of Xérif |editorial = |páxines =chap. 13 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> La presencia del ''[[xérif]]'' (comisariu) acompañó la espansión al oeste. Los datos más tempranos mentar nos años [[1823]] y [[1824]] na comunidá de San Felipe d'Austin.<ref name=hiscothree /> Los nuevos asentamientos, crecíos alredor de les vetes de mina, tamién riquíen de los sos servicios.<ref name=hiscothree /> El fechu de que'l ''xérif'' pudiera ser escoyíu por votu popular dába-y a la eleición una dimensión social que reflexaba los intereses y tensiones de la comunidá.<ref name=hiscoone /> Tamién esistía un cuerpu d'[[Cuerpu d'Alguaciles d'Estaos Xuníos|alguaciles]] ''(marshals)'' encargáu d'executar les disposiciones federales. La duración del emplegu del comisariu yera de dos a cuatro años, según les rexones.<ref name=hiscothree /> Nos sos llabores podía valise d'asistentes, conocíos como ''deputy''. En situaciones especiales o d'emerxencia podía nomar a otros ciudadanos por que lu ayudaren. Esto dependía del llamáu ''posse commitatus'' o poder del condáu.<ref name=hiscothree /> En delles xurisdicciones, les sos funciones incluyíen la recaldación d'[[impuestu|impuestos]] y l'execución de penes como l'aforcamientu, que podía faese nun patíbulu o so un árbol cualesquier.<ref name=hiscothree /> Xeneralmente nun había preparación pa esti cargu. En [[1860]] David J. Cook (qu'exerció nos [[años 1860]] y [[años 1870|1870]], como ''xérif'' y policía) publicó un llibru llamáu ''¡Manes enriba! O venti años de vida como detective nos montes y nes llanures'', onde daba dellos conseyos: {{cita|Cuando intentes arrestar a un ''desperado'' (delincuente), ten el revólver na to mano o apúntate para desenfundarlo (…) la mio lema foi: «ye meyor matar dos homes que dexar a unu matate».<br />Nunca confíes nel honor d'un prisioneru (…) nueve de diez nun tienen honor.<ref name=hiscothree />}} Les lleendes del oeste dexaron munchos nomes propios, dalgunos d'ellos variaron la so vida ente'l cumplimientu de la llei y l'illegalidá ([[Grattan Dalton]], pal casu, antes d'incorporase a una reconocida peada emprestó los sos servicios como ''marshal)''.<ref>{{cita web|url =http://www.legendsofamerica.com/we-lawmenlist-d.html#Grattan%20“Grat”%20 Dalton|títulu =Old West Lawmen|fechaaccesu =6 de xunu de 2008 |añoacceso = |autor = |apellíu =|nome = |enllaceautor = |coautores = |fecha =2008 |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref>[[Wild Bill Hickok]] foi un pistoleru de que la so muerte nun ''[[saloon]]'' surdió la combinación de [[póker]] conocida como [[La Mano del Muertu]]. [[Wyatt Earp]] foi parte de la policía de [[Dodge City]] y protagonista del [[Tirotéu nel O.K. Corral|tirotio de OK corrolada]]. Amás de nomes propios, hubo tamién organizaciones locales bien renombraes como los [[Rangers de Texas (División)|Rangers de Texas]], axencies de seguridá privada como l'[[Axencia Nacional de Detectives Pinkerton|Axencia Pinkerton]], grupos locales de ciudadanos llamaos «[[Comité de vixilancia Vixilantes]]» como los [[Bald Knobbers]] en [[Missouri]]. Tamién exercieron justicia personaje folclóricos como'l xuez [[Roy Bean]], etc. === El ranchu, los ganaderos y el ''cowboy'' === [[Ficheru:Derazshakh (6).JPG|left|thumb|300px|La raza ''[[Texas Longhorn (bovín)|Texas Longhorn]]'', fundamental nel desenvolvimientu de la ganadería d'Estaos Xuníos mientres el sieglu&nbsp;XIX. Naquella dómina llamar a cencielles ''Longhorn'' pos la denominación ''Texas'' foi-y añedida cuando nel sieglu&nbsp;XX los ganaderos texanos empezaron a criala de nuevu pa salvala de la estinción.]] El ranchu d'Estaos Xuníos y la [[ganadería]] desenvolviéronse principalmente na rexón de Texas, y algamaron el so apoxéu dempués de la guerra civil. La raza bovina llamada ''[[Texas Longhorn (bovín)|Texas Longhorn]]'' apurría carne pal consumu na mariña este y n'Europa. El sistema de crianza, heredáu de les primeres [[facienda|faciendes]], consistía en marcar los animales con un fierro ingriente pa identificar al propietariu ''(branding)'', dexar llibres a los animales mientres la so crianza y prindalos a lo último per mediu de los conocíos rodios ''(roundup)'' pa la so posterior cincha a les ciudaes ganaderes ''(cowtowns)'' y el so despachu per tren hasta los mataderos de la mariña este. La captura de los reses yera realizada polos ''cowboys''. Los reses nacíos en llibertá que se dixebraben de la so madre y quedaben ensin dueñu yeren llamaes ''mavericks''. Cualesquier podía marcales y apoderase d'elles. Cola llegada de los pequeños propietarios qu'apostaben estos reses surdieron numberoses reñedielles y los grandes rancheros utilizaron a los ''cowboys'' pa combatir lo qu'ellos consideraben [[cuatrerismu]].<ref name=cow>Compton's, Cowboy.</ref> Otra fonte de problemes foi la proliferación de cultivos y la delimitación de les propiedaes con valles d'alambre d'escayu hacia 1880. Adulces los antiguos terrenes llibres tresformar en campos de cultivu. Asocedió tamién qu'hubo iviernos bien duros en [[Kansas]], Coloriáu ([[1885]] y [[1886]]), Montana, [[Wyoming]] y Dakota en [[1887]]. Toos estos factores fixeron tornar la era de los grandes ranchos, que sobrevivieron mercando les meyores tierres y camudando los sos sistemes de crianza. El ''cowboy'', pela so parte, siguió siendo emplegáu pa los llabores de ganadería.<ref name=cow /> Renombraos ganaderos y comerciantes dexaron la so buelga na industria, tales como [[John Chisum]] que llegó a axuntar unes 80&thinsp;000&nbsp;cabeces de ganáu,<ref>{{cita web|url =http://www.southernnewmexico.com/Articles/People/JohnChisum-CattleKingofth.html|títulu =John Chisum - Cattle King of Pecos|fechaaccesu =17 d'avientu de 2007|añoacceso =|autor =|apellíu =Banks|nome =Phyllis Eileen|enllaceautor =|coautores =|fecha =2003|añu =|mes =|formatu =|obra =|editorial =Burch Media Inc.|páxina =|idioma =Inglés|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20071219005038/http://www.southernnewmexico.com/Articles/People/JohnChisum-CattleKingofth.html|fechaarchivu =19 d'avientu de 2007|cita =}}</ref>[[Jesse Chisholm]], conocíu home de negocios; [[Joseph McCoy]], impulsor de la ciudá d'[[Abilene (Kansas)|Abilene]]; [[Charles Goodnight]], inventor del ''[[chuckwagon]]'', etc. Delles muyeres participaron tamién nesta actividá. Ye'l casu de Elizabeth Y. Johnson, que la so cabaña ganadera llegó a valorase nunos 2 millones de dólares.<ref>Hakim, Joy, book 7, p. 56</ref> ==== ''Cowboy'' ==== {{AP|Cowboy}} [[Ficheru:Cowboy.jpg|200px|thumb|Según ''Deadwood Dick'' nel so llibru: «les más importantes esmoliciones d'un vaqueru son la so pistola y el so caballu.»]] Los ''cowboys'' d'Estaos Xuníos heredaron el so oficiu de los vaqueros mexicanos qu'habitaben el suroeste y oeste del país, dende [[Texas]] a [[California]]. Dempués de la [[Guerra de Secesión]], el so llabor cobró puxanza col entamu del tresporte del ganáu dende Texas escontra'l norte del territoriu, dende onde yera depués distribuyíu. Esti llabor precisaba [[caballeru|caballeros]] diestros y resistentes que garantizaren el treslláu del fatáu. Los ''cowboys'' formaben un verdaderu brazu armáu al serviciu de los grandes ganaderos o ''cattle barons'', que quedábense cola mayor parte de les ganancies. Yera xente heteroxénea, pos había antiguos soldaos, afroamericanos, mexicanos, etc.; nel so mayor parte, nuevos y iletrados.<ref name=bsix>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 579.</ref> Les rutes surdíes del tresporte a campu traviés fixéronse llexendaries (en promediu un viaxe cubría alredor de 16 a 24 [[Quilómetru|km]] diarios),<ref name=cow /> tales travesíes tuvieron plenes de dureces y peligros. Polos sos servicios los vaqueros ganaben alredor d'un dólar al día.<ref name=bsix /> Una vegada pagos, la mayoría d'ellos dirixíense a los [[chamizu]]es, [[Saloon|''saloons'']] y cases d'apueste de les ciudaes ganaderes. Dende esa dómina'l ''cowboy'' tresformar na más prominente encarnación del mitu de la frontera.<ref name=bseven>Berkin, Carol, et. al., op. cit., páxs. 594-595.</ref> Unu de los vaqueros más renombraos de la dómina foi [[Deadwood Dick|Nat Love]] ―más conocíu ente los ganaderos como Deadwood Dick―. De raza negra, dexó les sos memories nun llibru llamáu ''Vida y aventures de Nat Love'' (en 1907), fechu a la midida de les ''[[dime novel]]s'' (‘noveles de diez céntimos'). La rellación de fechos y personaxes d'esta pequeña obra, amás, fai duldar del so conteníu.<ref name=deadwoodlegend>{{cita web|url =http://www.legendsofamerica.com/WE-NatLovel.html |títulu = Nat Love, aka: Deadwood Dick the Greatest Black Cowboy in the Old West |fechaaccesu = 26 d'avientu de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Weiser|nome =Kathy |enllaceautor = |coautores = |fecha = 2006|añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Anque, en pallabres del mesmu autor, los fechos son ciertos.<ref name=deadwoodlegend /> A pesar d'esto, los rellatos son reflexu de la vida de los vaqueros nel Alloñáu Oeste, de les sos xeres diaries, les llargues travesíes, les escaramuzas con mexicanos, [[bandoleru|bandíos]], amerindios, etc. Retrata tamién la so personalidá: {{cita|Supónse que [el cowboy] nun sabe lo que significa'l mieu y asegúrolos que son pocos los que saben el significáu d'esa pallabra.<ref>{{cita web|url =http://docsouth.unc.edu/neh/natlove/natlove.html |títulu =The Life and Adventures of nat Love, Better Known in the Cattle Country as ''Deadwood Dick'' |fechaaccesu = 26 d'avientu de 2007 |añoacceso = |autor = Nat Love|apellíu =|nome = |enllaceautor = |coautores = |fecha =1907 |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines =p. 50 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref>}} Y tamién l'arguyu de selo: {{cita|Montáu nel mio caballu favoritu, la mio llarga reata na mano, la mio pistola na mio petrina y les grandes llanures que se extiendian por milles y milles, de les que cada rincón yérame familiar, sentía nesi momentu que podía desafiar al mundu.<ref>{{cita web|url = http://docsouth.unc.edu/neh/natlove/natlove.html |títulu =op. cit. |fechaaccesu = |añoacceso = |autor =Nat Love |apellíu =|nome = |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines =p. 70 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref>}} === Chinos y xaponeses === [[Ficheru:Chinese American Couple Seated.jpg|thumb|250px|La comunidá china contribuyó en gran midida al desenvolvimientu del oeste d'Estaos Xuníos.]] Calcúlase qu'unos 300&thinsp;000&nbsp;chinos emigraron escontra los Estaos Xuníos ente [[1854]] y [[1882]], fuxendo de la fame y l'inestabilidá política.<ref name=bfour>Berkin, Carol, et. al., op. cit., páxs. 587-588.</ref> Una cantidá significativa de los ''forty niners'' yeren d'esta etnia. Pa los primeros emigrantes asiáticos, California yera la tierra del monte doráu». Contribuyeron notablemente a la espansión del ferrocarril y al cultivu de frutes. En llugares como [[San Francisco (California)|San Francisco]] formaron comunidaes o ''[[Barriu chinu|Chinatowns]]'' y asociaciones d'ayuda mutua. La mayor parte de les llavanderíes d'esa dómina yeren rexentaes por chinos, por cuenta de que los mineros —na so mayoría homes— nun llavaben la so ropa y les muyeres —de quien s'esperaba que fixeren esti llabor— yeren escases nel oeste.<ref>Hakim, Joy, book 7, p. 124.</ref> La población china taba formada sobremanera por homes porque les muyeres chines teníen prohibida la entrada, probablemente pa evitar la crecedera d'esta etnia.<ref name=bfour /> Como en toles comunidaes de presencia mayoritaria d'homes, hubo florecimientu de cases de xuegu y prostitución que dieron mala fama a les ''chinatowns''. Munchos problemes de la dómina, como'l desemplegu y cayida de salarios, fueron achacaos a los chinos. Esto provocó revueltes en [[Los Angeles]] ([[1871]]) y San Francisco ([[1877]]), polo que munchos d'ellos optaron por abelugar se nes grandes ''Chinatowns''. El conflictu llegó a tal puntu que'l congresu emitió un decretu d'esclusión pa los ciudadanos chinos ''(chinese esclusión act)'' en [[1882]]. En dichu decretu prohibía la entrada a tolos chinos, sacante a los profesores, estudiantes, mercaderes, turistes y oficiales.<ref name=bfour /> La emigración dende [[Asia]] siguió a empiezos del sieglu&nbsp;XX, pero más de Xapón. Alredor de 1900, un 80.7&nbsp;% de tolos chinos y xaponeses taben asitiaos nel oeste.<ref name=bfour /> === Mexicanos === Pela so parte, los mexicanos que permanecieron en Texas tres l'anexón fueron consideraos llegalmente ciudadanos del país, y el [[tratáu de Guadalupe Hidalgo]] axustó que les sos posesiones seríen respetaes. Sicasí, la vaguedad de les lleis dexó numberosos fraudes y munchos d'ellos perdieron les sos tierres.<ref name=bfive>Berkin Carol, et. al., op. cit., p. 590-593.</ref> La minería atraxo a otros coleutivos de llatinoamericanos, pero fueron movíos por europeos y anglofalantes. Amás fueron gravados con impuestos pa estranxeros y sufrieron [[discriminación racial]].<ref name=bfive /> Nos [[años 1870]], los antiguos pueblos mexicanos convertir en barrios arrexuntaos en redol a una [[Ilesia católica|ilesia]]. Los mexicanos formaron asociaciones benéfiques y tamién de calter políticu. Fundaron amás periódicos n'español. A diferencia de los emigrantes anglofalantes o europeos, los mexicanos yeren despreciaos, vivíen con baxos salarios y taben sometíos a una fuerte presión social p'asimilar la cultura d'Estaos Xuníos.<ref name=bfive /> En [[Texas]], anque la mayoría de la población yera d'orixe mexicanu, namái los que teníen dineru podíen oponese al dominiu de la minoría anglofalante. Na década de 1880, surdió una organización estremista llamada les «[[Gorres Blanques]]», qu'utilizó la violencia pa defender a los mexicanos d'Estaos Xuníos. La población de llatinoamericanos menguó ente los años [[1856]] y [[1910]], pero a empiezos del sieglu&nbsp;XX, conflictos internos en Méxicu causaron nueves emigraciones.<ref name=bfive /> === Muyeres === [[Ficheru:Calamity Jane I.jpg|left|thumb|200px|[[Calamity Jane]].]] Polo xeneral, el papel de les muyeres nos Estaos Xuníos foi bien secundariu mientres el sieglu&nbsp;XIX. Rares vegaes fueron almitíes n'instituciones cimeres d'educación. El so [[salariu]] yera la metá del d'un home. Nun teníen derechu al votu, asuntu particularmente conflictivu dempués de la guerra civil. Tampoco teníen pertenencies pos práuticamente tou yera propiedá del home. Nun taba bien vistu qu'una muyer falara y espresara la so opinión.<ref name=jfour>Hakim, Joy, book 5, chap. 22.</ref> Según el dicir xeneral: «el mundu yera de los homes».<ref name=jfour /> Esta discriminación yera sofitada por supuestos espertos» n'educación que dicíen que'l celebru de les muyeres yera más pequeñu que'l de los homes y que, por eso, les moces nun podíen aprender tanto como los mozos.<ref name=jfour /> A pesar d'esto, les muyeres fueron ganando terrenal en distintes árees de la vida económica o cultural. Empezaron a trabayar en fábriques, a escribir en periódicos y delles poques algamaron la enseñanza secundaria. Un fechu particularmente importante foi l'apertura del primer ''college'' p'amerindies [[cheroqui]]s, en [[1851]]: el ''Cherokee National Female Seminary'' en Park Hill, [[Oklahoma]].<ref name=jfive>Hakim, Joy, book 7, chap. 27</ref> En [[1869]] nel estáu de [[Wyoming]], sol auspicio de la xueza de paz [[Esther Hobart Morris]] foi aprobada una llei que daba'l votu a les muyeres y dexar ser escoyíes pa cargos públicos.<ref name=jfivebis>Joy HAKIM, llibru 7, capítulu 26.</ref> La llei nun foi vetada pol gobernador estatal. [[Luisa Ann Swain]], de 70&nbsp;años, foi la primer muyer n'emitir el sufraxu.<ref name=jfivebis /> La participación de la muyer na vida del oeste foi un importante factor d'estabilidá. Los cambeos más importantes tantu nos poblaos como nes ciudaes ganaderes provinieron de xentes de clase media (especialmente muyeres) que fomentaron la unidá de la comunidá al traviés d'escueles ya ilesies.<ref>Berkin, Carol, et. al, op. cit., p. 578.</ref> Les natives amerindies, pela so parte, fueron fundamentales na vida de les sos families al participar nes actividaes diaries y dar fortaleza y consistencia a los suyos.<ref name=nativewomen>{{cita web|url = http://www.indians.org/articles/native-american-women.html |títulu =Native American Women |fechaaccesu =27 d'avientu de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =|nome = |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu =2006 |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Amás creíase qu'una muyer yera más indicada pa les actividaes de sanamientu.<ref name=nativewomen /> Ente les muyeres que dexaron el so nome nel oeste destaquen: [[Calamity Jane]], conocida como'l diañu blancu de Yellowstone»; [[Annie Oakley]], diestra tiradora y famosu personaxe del show de [[Buffalo Bill]]; [[Nellie Cashman]], prominente empresaria y activa n'obres sociales; [[Belle Starr]], delincuente; [[Sarah Winnemuca]], voceru de los nativos amerindios; [[Sacajawea]], parte de la espedición de Lewis y Clark; [[Julia Archibald Holmes]], primer muyer n'esguilar el picu Pikes en Coloráu, etc. === Montañeses === [[Ficheru:Jim Bridger.jpg|150px|thumb|[[Jim Bridger]], personaxe pintorescu de la frontera.]] El montañés ''([[mountain man]])'' foi un aventureru que s'enfusó nel oeste pa la caza y posterior comercialización de pieles d'animales, principalmente de [[castor]]. Anque la so imaxe tea arrodiada d'un ciertu romanticismu, en realidá fueron axentes al serviciu del creciente [[comerciu de pieles]]. La intención yera nun depender de los amerindios pal so llogru.<ref name=beight>Berkin, Carol, et. al., op. cit., páxs. 362-363.</ref> Esti oficiu cobró notoriedá cuando en [[1822]] [[William Henry Ashley]] propunxo a'l montañeses apurri-yos los pertrechos necesarios pa enfusase nos montes en cuenta de la metá de les pieles consiguíes nun añu.<ref name=jthree>Hakim, Joy, book 5, chap. 2</ref> El negociu llegó al so final pocu dempués de [[1840]] cuando los europeos dexaron de vistir sombreros de pieles de castor animal que yá taba casi escastáu—. Tamién pola entrada nel mercáu de la [[seda]] asiática, que se convirtió nun productu de luxu nos dos continentes.<ref name=beight /> La vida d'esti cazadores foi azarosa y solitaria. Diben colo puramente necesario. Comíen lo qu'atopaben, yá fueren frutos monteses o animales. Taben espuestos a peligros diarios, como [[Ursidae|osos]], [[Serpentes|culiebres]], nevaes, hinchentes. Amás teníen que convivir —o enfrentase— colos nativos de la zona. Llevaben el pelo llargu pa demostrar que nun teníen mieu que-yos arrincaren el cueru cabelludo.<ref name= jthree /> Dellos reconocíos montañeses fueron: [[Jedediah Smith]], aventureru qu'encabezó llargues espediciones; [[James Beckwourth]], que fuxó de la esclavitú; [[Jim Bridger]], al cual un historiador llamó «un atles del oeste»;<ref name= jthree />[[Kit Carson]], protagonista de munchos sucesos de la frontera, etc. === Bandíos === [[Ficheru:Billykid.jpg|left|200px|thumb|[[Billy the Kid]].]] Les armes fueron un elementu habitual na vida del selvaxe oeste. Colonos, bandíos, militares y servidores de la llei utilizaben [[fusil]]es, [[carabina|carabines]] y revólveres pa defender la tierra y les persones<ref>Hakim, Joy, book 7, p. 49.</ref> pero tamién pa perpetar delitos. El [[revólver]] yera parte del paxellu habitual.<ref name=hiscotwo /> Dempués de la [[Guerra de Secesión]], munches persones quitar y avezáu a la violencia llegaron al Oeste.<ref>{{cita web|url = http://www.legendsofamerica.com/WE-OutlawList.html|títulu = The Complete List of Old West Outlaws|fechaaccesu =22 d'ochobre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =|nome = |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Los delitos más frecuentes yeren el cuatrerismu, l'asaltu de [[Dilixencia (carruaxe)|dilixencies]], de bancos y trenes, los [[homicidiu|homicidios]] y [[linchamientos]], etc. Les ciudaes atraíen a ensame d'empresarios y comerciantes, pero tamién a pistoleros, prostitutes, proxenetes y apostadores. Les ciudaes ganaderes revolucionábense cada vez que llegaben los vaqueros.<ref>Ver pal casu la [https://web.archive.org/web/20120323023053/http://www.kansascattletowns.org/abilene/abilene_history.html historia de la ciudá de Abilene en Kansas]</ref> Anque l'Oeste pasó a la historia como una dómina selvaxe y violento, hai quien cunta que tratar d'una desaxeración.<ref name=roger>{{cita web|url = http://www.guncite.com/wild_west_myth.html#fn1l|títulu = Violence and Lawlessness on the Western Frontier|fechaaccesu =19 de febreru de 2008 |añoacceso = |autor = |apellíu =Mc. Grath|nome =Roger D. |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = 1984|mes = |formatu =|obra = Gunfighters, Highwaymen, & Vixilantes: Violence on the Frontier |editorial =[[University of California Press]] |páxina = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Delles investigaciones suxuren que los delitos yeren relativamente infrecuentes y que, anque'l promediu d'homicidios yera particularente eleváu, debíase más a la mesma esistencia d'armes y otros factores como'l frecuente consumu d'alcohol y les disputes.<ref name=roger /> Los [[llibros]], les [[película|películes]] y los [[Dime novel|''dime novels'']] (noveles de diez centavos), dedicaron munches páxines a los criminales o ''desperados'', como se dicía entós. Los titulares de los periódicos, non poques vegaes esaxeraos convenientemente, yeren bien lleíos na [[Mariña Este de los Estaos Xuníos|Mariña Este]]. Toa esta lliteratura forxó la lleenda del Oeste como un territoriu brutal y selvaxe, y por cuenta de ello surdió l'epítetu de «selvaxe oeste».<ref name=cfrontier /><ref name=hiscoone /> Munchu malfechores del Oeste pasaron a la posteridá: [[Joaquín Murrieta]] que la so muerte xeneró munches especulaciones; [[Billy the Kid]], que tuvo una vida curtia —morrió con apenes 21&nbsp;años—, foi oxetu de numberoses producciones ''[[western]]''; [[Jesse James]] foi consideráu como un [[Robin Hood]] modernu, anque los sos actos yeren más propios d'un delincuente en busca de fortuna;<ref name=jesone>{{cita web|url = http://www.legendsofamerica.com/WE-JesseJames.html |títulu =Jesse James |fechaaccesu =23 d'ochobre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Weiser|nome =Kathy |enllaceautor = |coautores = |fecha =2006 |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines =p. 1 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> [[John Wesley Hardin]], a quien se-y atribúin numberoses muertes; [[Sam Bass]], escorríu ensin posa polos [[Rangers de Texas (División)|Rangers de Texas]], etc. Hubo tamién bandes criminales como la de los [[Peada de los hermanos Dalton|hermanos Dalton]] o la de [[Peada de Dodge City|Dodge City]], que tuvo nes sos files a homes de la llei. === Militares === [[Ficheru:Soldiers White Black 1861.jpg|thumb|200px|right|Soldaos del [[Exércitu de la Xunión]].]] Antes de la [[Guerra de Secesión]], los militares de la frontera teníen la misión de protexer a los pioneros del peligru que suponía travesar o asitiase nes tierres de los nativos. La llegada de los pioneros a les tierres ancestrales de los amerindios foi motivu de continuos conflictos. La intromisión periódica de nuevos colonos y ''prospectors'' en tierres daes pol Gobiernu, fixo surdir numberoses agarraes nes cualos los militares yeren sofitaos polos colonu. Ente les sos funciones tuvo'l xixilar los caminos establecíos pal pasu de pioneros. La Guerra de Secesión nun tuvo un impautu direutu nos amerindios del oeste, pero'l Gobiernu aceleró la ocupación d'estos territorios, p'asegurase que tuvieren dientro del sistema políticu de la Xunión. En Arizona, Utah y California, pal casu, había un sentimientu a favor de la causa [[Estaos Confederaos d'América|sureña]];<ref name=none>Nies, Judith, op. cit., páxs. 265-266.</ref> polo cual fueron unviaos militares p'asegurar el control de la zona. Dempués de la Guerra de Secesión, munchos militares pidieron ser tresferíos a la frontera pa poder siguir nel exércitu. Ellí terminaron de formase nos innumberables conflictos contra los nativos.<ref name=none /> Los pueblos amerindios, pela so parte (principalmente los de les grandes llanures), al traviés de los años fueron adquiriendo caballos y armes, lo que los dotó d'una respetable fuercia militar, anque en munchos casos l'armamentu consistía nel so mayor parte d'arcos y fleches. Les campañes entamaes empecipiáronse una vegada que'l Congresu del país dexó l'usu de les tierres de dominiu públicu (nel oeste) pal desenvolvimientu económicu.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 570.</ref> Dalgunos de los peores escesos cometíos contra los amerindios asocedieron nesti periodu. Por casu, nun [[Llevantamientu siux de Minnesota en 1862|llevantamientu siux en Minnesota]] fueron aforcaos trenta y ocho individuos (1862), la mayor execución pública na historia de los Estaos Xuníos.<ref name=none /> Ente los militares que protagonizaron diverses aiciones béliques o de negociación, tán: el xeneral [[George Armstrong Custer]], ganáu col so reximientu na [[batalla de Little Big Horn]]; el xeneral [[George Crook]], arteru militar y parte de comisiones gubernamentales; el xeneral [[Philip Henry Sheridan]], al que se-y atribúi la frase «un bon indiu ye un indiu muertu»;<ref>Anque se-y achacar en realidá dicir: «los únicos bonos indios que vi, tán muertos» (Brown, Dee, op. cit., p. 170).</ref> el coronel [[John Milton Chivington]], quien al mandu d'un grupu de voluntarios executó la [[masacre de Sand Creek]] en Coloráu; el xeneral [[James Henry Carleton]], emplazado en Nuevu Méxicu pa mover de los sos territorios a Apaches y Navajos, etc. Tamién destacó [[William Tecumseh Sherman]], quien aplicara la táctica llamada de la «[[tierra quemada]]» nos estaos del sur, mientres la Guerra de Secesión. Anque cruel, creíase que yera indispensable pa llograr la victoria, y que la muerte y el sufrimientu yeren inevitables.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 445.</ref> Ente otres aiciones, torgárase'l truecu de soldaos prisioneros, solo col fin de menguar el númberu de les tropes enemigues, inda cuando fueren morriendo de fame adulces; hubo desconsideranza escontra los civiles a la de los ataques, destruyendo les sos propiedaes, y amenorgóse ensin considerancia los recursos económicos del enemigu, con graves consecuencies pa la población. === Buffalo Bill === {{AP|Buffalo Bill}} [[Ficheru:Buffalo Bill's Wild West Show.jpg|200px|thumb|Póster del show de [[Buffalo Bill]] (1899).]] William Frederick Cody, más conocíu como ''Buffalo Bill'', foi'l promotor d'un famosu espectáculu teatral conocíu como'l ''Buffalo Bill's Wild West and Congress of Rough Riders of the World'' que foi esibíu n'Estaos Xuníos y Europa mientres 30&nbsp;años, a partir de [[1883]]. Antes d'eso, trabayó como mensaxeru del [[Poni Express]] y tamién de ''scout''. Sirvió coles mesmes nel exércitu de la Xunión. Según él, ganóse'l nomatu al haber cazáu 4280&nbsp;búfalos.<ref name=buff>Compton's, Buffalo Bill</ref> Dempués de la guerra, sirvió carne d'esti animal a los trabayadores del ferrocarril de la ''Kansas Pacific Railroad''. La so fama empezó a finales de los [[años 1860]] cuando l'escritor [[Ned Buntline]] fíxo-y l'héroe de munches de les sos noveles barates o ''Dime Novels''.<ref name=buff /> Dende [[1872]] hasta [[1883]] protagonizó diversos [[melodrama|melodrames]], principalmente en ''Scouts of the Plaíns'', del mesmu Buntline. Na guerra contra los siux de [[1876]], atribuyóse la muerte del cheyenne ''Yellow Hand'' en combate singular, en ''Warbonnet Creek''. Esti show, colos sos esaxeraos drames y recreaciones, ayudó en gran midida a crear los estereotipos del vieyu oeste. Nél apaecíen personaxes con nomes propios como'l célebre [[Toru Sentáu]] o la tiradora [[Annie Oakley]] (unu de los personaxes más recordaos).<ref name=bbcast>{{cita web|url = http://xroads.virginia.edu/~HYPER/HNS/BuffaloBill/billcast.html|títulu =The Cast |fechaaccesu =6 de payares de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Johns|nome =Joshua |enllaceautor = |coautores = |fecha =1995 |añu = |mes = |formatu =|obra =Buffallo Bill's Wild West Show |editorial = |páxina = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> El mesmu Cody se esmeraba n'encarnar el mitu del oeste ante'l públicu.<ref name=bbhome>{{cita web|url =http://xroads.virginia.edu/~HYPER/HNS/BuffaloBill/home.html |títulu =Buffalo Bill's Wild West Show |fechaaccesu =6 de payares de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Johns|nome =Joshua |enllaceautor = |coautores = |fecha =1995 |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Les representaciones riquíen cientos de persones, l'escenariu yera xigantescu y les escenes incluyíen caceríes de búfalos, robos de trenes o guerres contra los nativos como la última batalla del Xeneral Custer.<ref name=bbcast /> Toles escenes teníen de paecer realistes.<ref name=bbcast /> Una parte importante del show yeren los amerindios, a quien retrató como'l «antiguu enemigu, agora amigu», y amosábalos nos sos [[póster]]s n'aparente igualdá.<ref name=bbcast /> Otru destacáu papel tener el ''cowboy'', que faía gala de la so independencia y arroxu. La so actuación taba un tanto idealizada yá que nun participaben actores de raza negra, quien en realidá sí se dedicaron al oficiu. L'espectáculu de Buffalo Bill algamó proporciones de verdaderu emporiu y llegó a andar a la tema col popular circu de [[P. T. Barnum]].<ref name=myth>{{cita web|url =http://xroads.virginia.edu/~HYPER/HNS/BuffaloBill/billmyth.html |títulu =The Popular Myth in Text and Image |fechaaccesu =6 de payares de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Johns|nome =Joshua |enllaceautor = |coautores = |fecha =1995 |añu = |mes =Payares |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> El ''Wild West Show'' foi esibíu en llugares como [[Roma]] o [[Londres]]. La so influencia nes producciones modernes foi determinante.<ref name=bbhome /> == Teunoloxía y comunicaciones == La incesante migración de persones escontra l'oeste motivó'l desenvolvimientu de nueves industries, empreses ya infraestructures. === Servicios postales === [[Ficheru:Stamp US Pony Express 25c.jpg|thumb|200px|La estampilla contién la imaxe d'un caballeru del ''[[Poni Express]]'' y el nome de ''[[Wells Fargo]]'' como emisora del sellu. Dambes empreses dexaron la so buelga nel oeste d'Estaos Xuníos.]] El serviciu modernu de mensaxería ''express'' foi empecipiáu nel añu [[1839]] por [[William F. Harnden]].<ref name=express>Compton's, Express.</ref> Ente les diverses compañíes que surdieron pa ufiertar esti tipu de servicios, la más famosa foi la que fundaron [[Henry Wells]] y [[William Fargo]]. Estos dos empresarios empezaron la so actividá en [[1844]] cola ''Western Express'', un serviciu que cubría les rutes de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] a [[Chicago]] y de [[Cincinnati]] a [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]] per mediu de [[Dilixencia (carruaxe)|dilixencies]], [[barcu de vapor|barcos de vapor]] y caravanes de carretes. Dempués de formar parte mientres un tiempu de la ''[[American Express|American Express Company]]'', Wells y Fargo independizáronse y fundaron otra compañía de nome ''[[Wells Fargo|Wells, Fargo & Company]]'' abriendo oficines nes ciudaes de San Francisco y [[Sacramento (California)|Sacramento]]. Esta empresa xugó un importante papel na espansión de la frontera de los Estaos Xuníos,<ref name=express /> monopolizando les llinies de tresporte de [[plata]] y otros bienes ente [[Nevada]] y San Francisco. Un añu dempués, el so negociu algamó un valor d'un millón de dólares al añu.<ref name=express /> L'anexón de California en [[1850]] y la fiebre del oru impulsaron una fuerte migración a esti territoriu, por cuenta de lo cual, el [[Serviciu Postal de los Estaos Xuníos]] quedóse pequeñu pa satisfaer la creciente demanda postal ente los pioneros y les sos families. Surdieron por ello empreses privaes qu'ufiertaben estos servicios. Una d'elles, el [[Poni Express]], estableció la ruta [[St. Joseph (Missouri)|St. Joseph]] (Missouri)-Sacramento (California) que se cubrir con postas de caballos dispuestes aprosimao cada 20 [[km]]. El serviciu yera tan eficiente que'l cambéu d'animal tardaba dos minutos<ref name=jsix /> y la ruta completa alredor de 10 díes.<ref name=jsix>Hakim, Joy, book 5, p. 80.</ref> La xera riquía de gran valentía, cuidao que el caballeru travesaba árees inhóspitas y peligroses frecuentaes por foraxíos. El [[Poni Express]] llegó a tener 190 estaciones, 500 caballos y 80 caballeros,<ref name=jsix /> ente ellos William Cody, más conocíu como ''Buffalo Bill''. El serviciu duró dieciocho meses (d'abril de [[1860]] a xunu de [[1861]], como compañía privada; como ruta de corréu hasta'l [[26 d'ochobre]] de [[1861]]).<ref>{{cita web|url =http://www.usps.com/postalhistory/_pdf/PonyExpress.pdf|títulu =The Poni Express|fechaaccesu =22 d'abril de 2008|añoacceso =|autor =|apellíu =|nome =|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20090508222447/https://www.usps.com/postalhistory/_pdf/PonyExpress.pdf#search=%27poni%20express%27|fechaarchivu =8 de mayu de 2009|cita =}}</ref> El so cayente llegó cola espansión del [[Telégrafu eléctricu|telégrafu]] y dellos problemes financieros. === Ferrocarril === [[Ficheru:CStPMO 4-4-0.jpg|left|thumb|400px|El [[ferrocarril]] marcó l'entamu de los «grandes negocios».]] {{AP|Historia del ferrocarril nos Estaos Xuníos}} El [[tren]] foi para munchos l'iconu de la crecedera económica. Pa otros, sicasí, foi motivu de medrana.<ref name=bnine>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 498-504.</ref> La so apaición dexó'l suministru d'industries ([[carbón]], [[aceru]]), y empecipió lo que vieno denominase como'l «gran negociu» ''(big business)''. El so progresu foi impulsáu decididamente pol gobiernu. Sol mandatu del presidente [[Abraham Lincoln]] diose l'emburrión final al proyeutu de xunir la mariña este y el Pacíficu. Les primeres llinies fixéronse posibles gracies a una llei de [[1862]], la ''Pacific railway Act''. Nueve años dempués, en [[1871]], les llinies del ferrocarril tomaben 128 millones d'[[Acre (unidá de superficie)|acres]].<ref name=bnine /> La construcción de les infraestructures ferroviaries yera bien costosa, polo que los promotores pidieron ayudes al gobiernu. Col tiempu, la mayoría de les compañíes de ferrocarriles vendieron les tierres primeramente asignaes pol estáu pa recaldar capital y aguiyar otru tipu de negocios, como granxes y nueves poblaciones, p'asina acomuñar cola industria. La ciudá que se tresformó nel centru principal d'esti tipu de negocios foi Chicago, que llegó nos [[años 1890]] a ser la segunda ciudá más poblada de los Estaos Xuníos, namái por detrás de [[Nueva York]].<ref name=bnine /> Cola mentada llei de ferrocarriles de 1862, la ''[[Union Pacific|Union Pacific Railroad]]'' y la ''[[Central Pacific Railroad]]'' recibieron l'axudicación pa la construcción del [[primer ferrocarril transcontinental d'Estaos Xuníos]]. La primera construyó la llinia dende [[Omaha (Nebraska)|Omaha]] en [[Nebraska]], y la segunda la llinia dende Sacramento, California. Les obres sufrieron munchos contratiempos, ente ellos la falta de [[riel]]es y el problema del so tresporte. Como había escasez de mano d'obra, la ''Union P.'' contrató a soldaos y la ''Central P.'' a chinos.<ref name=bten>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 581-582.</ref> Gracies al dineru que pagaba'l gobiernu per cada quilómetru construyíu, la interconexión ente los dos mariñes convertir nuna competición ente los dos compañíes pa ver quien llegaba antes. Les llinies de la Union Pacific y la Central Pacific atopáronse'l [[10 de mayu]] de [[1869]] en [[Promontory (Utah)|Promontory]], [[Utah]], dempués de munches disputes llaborales, enfrentamientos colos amerindios y adversidaes climatolóxiques. Tou ello foi motivu d'una amplia gayola popular. Sicasí, esi prestu xeneral pola construcción del ferrocarril, víase avafada pola medrana a qu'esta industria formara un [[monopoliu]].<ref name=bten /> Colos años surdieron otres víes: la Northern Pacific (completáu en [[1883]]) y la Southern Pacific Line que completó una llinia ente [[Nueva Orleans]], San Francisco y [[Los Angeles]] esi mesmu añu.<ref name =odurcatorce>{{cita web|url =http://odur.let.rug.nl/~usa/Y/ironhorse/ironhorse14.htm |títulu = The great Race: Other Transcontinentals |fechaaccesu =18 de payares de 2007 |añoacceso =|autor = |apellíu =van Ophem|nome =Marieke |enllaceautor = |coautores = |fecha =2007 |añu = |mes = |formatu =|obra = The Iron Horse: the impact of the railroads on 19th century American society |editorial = Department of Humanities Computing|páxines =p. 14 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> La espansión d'esti mediu de tresporte incentivó la compra de territorios per parte de les compañíes ferroviaries, con oxetu de fomentar el tráficu de persones y el comerciu. Esto fixo esaxerando les carauterístiques del terrén, p'atraer al posible comprador.<ref name =odurquince>{{cita web|url =http://odur.let.rug.nl/~usa/Y/ironhorse/ironhorse15.htm |títulu = Colonizing the West: Land Departments and Bureaus of Immigration |fechaaccesu =18 de payares de 2007 |añoacceso =|autor = |apellíu =van Ophem|nome =Marieke |enllaceautor = |coautores = |fecha =2007 |añu = |mes = |formatu =|obra = The Iron Horse: the impact of the railroads on 19th century American society |editorial = Department of Humanities Computing|páxines =p. 15 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Dende [[1850]] a [[1910]], apaecieron numberosos pueblos debíu al pasu del ferrocarril, munchos d'ellos de curtia duración, pésima reputación y males condiciones de vida. Sicasí, dalgunos d'ellos como [[Tacoma]], [[Reno (Nevada)|Reno]], [[Fresno (California)|Fresno]] y [[Albuquerque]] consiguieron espolletar.<ref name=odurdieciseis>{{cita web|url =http://odur.let.rug.nl/~usa/Y/ironhorse/ironhorse16.htm |títulu =Colonizing the West : Railroad towns |fechaaccesu =18 de payares de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =van Ophem|nome =Marieke |enllaceautor = |coautores = |fecha =2007 |añu = |mes = |formatu =|obra = The Iron Horse: the impact of the railroads on 19th century American society |editorial = Department of Humanities Computing |páxines =p. 16 |idioma = Inglés|doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> === Armes === [[Ficheru:Peacemaker-p1030061.jpg|thumb|200px|Un ''Colt .45 Peacemaker''.]] En munches de les árees territoriales, onde la llei y l'autoridá fueron inesistentes, les armes personales sirvieron pa la defensa de los pioneros y como parte integral de la so vida diaria.<ref name=Boorman>[http://www.globepequot.com/globepequot/index.cfm?fuseaction=customer.product&product_code=1%2D59228%2D638%2D0&category_code= Prefaciu al llibru Guns of the Old West] {{Wayback|url=http://www.globepequot.com/globepequot/index.cfm?fuseaction=customer.product&product_code=1%2D59228%2D638%2D0&category_code= |date=20080614030934 }}</ref> Ente la variedá d'armamentu personal tuvieron los [[revólver]]es, [[fusil]]es, [[carabina|carabines]] y [[escopeta|escopetes]], igualmente usaos por cazadores, bandíos, actores, militares y la mesma autoridá. Les compañíes sobresalientes de producción yeren les que manufacturaban los revólveres Colt y los fusiles [[Winchester (arma)|Winchester]], a dambes atribúyese-yos el llamátigu de «les armes que conquistaron l'oeste».<ref name= Boorman /> El revólver [[Colt Single Action Army|Colt&nbsp;.45]] (inventáu por [[Samuel Colt]]) foi inmensamente popular a finales del sieglu. Consiguir por 17 dólares n'unviada per corréu.<ref name=coltpeacemaker>[https://web.archive.org/web/20090307144459/http://www.thewildwest.org/interface/index.php?action=306 1873 Colt Peacemaker]</ref> El modelu del añu [[1873]] (llamáu ''Single Action'', ''[[Peacemaker]]'' o ''Frontier)'' foi usáu pol exércitu en dos diseños: unu pa la caballería y otru pa l'artillería; dambos conociéronse como ''.45 Long Colt'' (.45 LC). Pa los civiles fabricaron munchos modelos ente los que variaba'l tamañu del cañón, siendo este de 4 ¾ a 12 pulgaes.<ref name=worldguns>[http://world.guns.ru/handguns/hg32-y.htm Colt 1873 Single Action Army /Peacemaker revolver (USA)] {{Wayback|url=http://world.guns.ru/handguns/hg32-y.htm |date=20041012215445 }}</ref> Esti revólver foi nuevamente producíu en [[1956]] pola so demanda nes películes de [[cine]] y [[televisión]].<ref name=coltpeacemaker /> Polo xeneral la so aceptación deber pol so diseñu simple y la certidume nes distancies curties, faciéndola una arma ideal pa la defensa personal y la [[Caza|cacería]].<ref name=choudhury>{{cita web|url = http://www.buzzle.com/editorials/10-17-2004-60550.asp |títulu = The Colt – Gun of the Wild West |fechaaccesu =11 de setiembre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu = Choudhury |nome = Anirban Ray |enllaceautor = |coautores = |fecha =2004 |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Otru inventor, [[Oliver Fisher Winchester|Oliver Winchester]], entamó en [[1867]] lo que foi la Winchester Repeating Arms Company. El so xefe de planta (B.T. Henry) diseñó'l [[fusil Henry]], usáu en pequeñes cantidaes na [[Guerra de Secesión]], que foi'l precursor de los fusiles y carabines Winchester, populares nel oeste. Les qu'algamaron mayor fama fueron los modelos de [[1873]] y [[1894]]. El primeru d'ellos foi producíu como fusiles y carabines que'l so cañón tenía una llongura que variaba ente 14 y 36 pulgaes.<ref name=rholes>{{cita web|url = http://www.rarewinchesters.com/articles/art_73_info.shtml |títulu = Model 1873 ''The gun that won the west'' |fechaaccesu =11 de setiembre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu = Rholes |nome = Tommy |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Por cuenta de la so enorme producción convertir nuna arma d'usu común.<ref name=model>{{cita web|url = http://www.rarewinchesters.com/gunroom/1873/model_73.shtml |títulu = Model 1873 |fechaaccesu =11 de setiembre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =|nome = |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> En [[1883]], un vendedor de la compañía enterar del diseñu d'un fusil monotiro manufacturado por un tal [[John Moses Browning]]. El modelu foi mercáu y unviáu a la fábrica pa la so revisión, y nun tardó enforma por que la empresa mercara los derechos y encamentara a Browning el diseñu de los fusiles Winchester, dende [[1883]] hasta [[1902]].<ref name=browning>{{cita web|url = http://inventors.about.com/gi/dynamic/offsite.htm?zi=1/XJ&sdn=inventors&cdn=money&tm=50&f=11&el so=p554.2.150.ip_&tt=2&bt=0&bts=0&zu=http%3A//www.m1911.org/full_browning.htm |títulu = John Moses Browning (1855-1926) |fechaaccesu = 12 de setiembre de 2007|añoacceso = |autor = |apellíu =|nome = |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Pela so parte, el modelu de [[1894]] yera un fusil de [[Caza|cacería]] bien popular producíu por 110&nbsp;años consecutivos con un gran númberu de versiones, y primero de la so clase en vender percima del millón de copies.<ref name=chuck>{{cita web|url = http://www.chuckhawks.com/win_1894_classic_test.htm |títulu = Winchester Model 1894 Classic Gun Review |fechaaccesu = 12 de setiembre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu = Hawks |nome = Chuck |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> La variante más emblemática d'esta arma ye la de calibre&nbsp;.30-30, al que tamién se -y axudica ser el fusil que más simbolizó'l romanticismu del vieyu oeste.<ref name=historywinchester>{{cita web|url =http://www.huntingsociety.org/HistWinch.html|títulu =A history of Winchester|fechaaccesu =13 de setiembre de 2007|añoacceso =|autor =|apellíu =|nome =|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20071014222300/http://www.huntingsociety.org/HistWinch.html|fechaarchivu =14 d'ochobre de 2007|cita =}}</ref> A pesar de la popularidá del armamentu, les poblaciones y los sos líderes reclamaron un mayor control, pos la so fácil compra nun fixo más que convidar al peligru y la violencia. Escontra la década de los 1880 hubo una mayor protesta, hasta'l puntu de pidir la total prohibición de portación d'armes. Un periódicu de [[Montana]] en [[1884]] opinó asina: {{cita|Vemos munchos vaqueros preparar pal trabayu del iviernu y la primavera. Toos piensen que ye absolutamente necesariu tener un revólver. De les más tontes opiniones, esta ye la peor.<ref name=guncontrol>[https://web.archive.org/web/20060922025407/http://www.ndsu.nodak.edu/communication/collins/scholarship/guns.html Gun Control and the Old West]</ref>}} Inclusive, una asociación de rancheros de Texas de la dómina torgó a los sos vaqueros portar revólveres. El periódicu ''Texas Live Stock Journal'' de [[1884]] amosó estes pallabres: {{cita| El revólver de seis tiros coles sos letales cargues ye una peligrosa compañía pa cualquier home, especialmente si desafortunadamente daquién ta borrachu de güisqui. Los ganaderos tienen de xunise en faer cumplir la llei en contra de portar armes letales.<ref name=guncontrol />}} Otres armes fueron usaes nel oeste pol exércitu nos conflictos contra los amerindios, ente elles el [[obús]], y el fusil [[Springfield Modelu 1873]]; tamién la compañía [[Smith & Wesson]] foi un importante fabricante d'armes personales, etc. === Caballos === [[Ficheru:Badlands SD USA3.jpg|right|400px|thumb|El caballu selvaxe entá pue ser vistu en zones de California, Oregón, Idaho, Montana, Wyoming, Utah, Nevada, Arizona, Coloriáu y Nuevu Méxicu.]] Antes de la espansión de la frontera, l'usu del caballu taba bien estendíu ente les naciones amerindies de les grandes llanures y a la so alredor esistía [[Cultura del caballu nes tribus natives d'Estaos Xuníos|toa una cultura]]. El caballu foi introducíu polos europeos nel sieglu&nbsp;XVI y les tribus amerindies prindaron exemplares mientres los enfrentamientos que sostuvieron con ellos. La más significativa foi la [[rebelión Pueblo]] de [[1680]] en Nuevu Méxicu pola que les etnies Ute, Navajos, Apache y [[Comanches]] facer con esti animal.<ref name=eddins>{{cita web|url =http://www.thefurtrapper.com/indian_horse.htm|títulu =Spanish colonial Horse and the Plains Indian Culture|fechaaccesu =3 de febreru de 2008|añoacceso =|autor =|apellíu =Eddins|nome =O. Ned|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20120718144534/http://www.thefurtrapper.com/indian_horse.htm|fechaarchivu =18 de xunetu de 2012|cita =}}</ref> A finales del sieglu&nbsp;XVIII, toles tribus de les praderíes teníen caballos, que llamaben ''ponies''.<ref>Nies, Judith, op. cit., páxs. 189-190.</ref> El so usu favoreció la caza del búfalu, esencial na vida de les tribus. El caballu foi símbolu de prestíu y riqueza, y la maña n'el so manexu tou un distintivu personal. Les téuniques de guerra desenvolver de forma sustancial. La rellación d'estes naciones col caballu foi oxetu de diverses manifestaciones artístiques, incorporándose d'esta forma al romanticismu esistente alredor del oeste d'Estaos Xuníos.<ref>{{cita web|url =http://www.legendsofamerica.com/NA-HorseCulture.html |títulu =Indian Horse Culture | fechaaccesu =5 de febreru de 2008 |añoacceso = |autor = |apellíu =Fox|nome =Bayard |enllaceautor = |coautores = |fecha = 2005|añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial =Bayard and Fox Equitours, Ltd. |páxina = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Nel sieglu&nbsp;XIX, los caballos fueron bien importantes pa los pioneros, que los usaron nos sos desplazamientos escontra l'oeste.<ref>Sicasí, nel territoriu d'Estaos Xuníos esistió un caballu prehistóricu, envalórase que s'escastó aprosimao fai 10&nbsp;000&nbsp;años, [https://web.archive.org/web/20080513183020/http://mustangs4us.com/mustang4.htm ver]</ref> Los caballos tiraben de les carretes, pero tamién de los vagones y les cinches de llabranza. Pal vaqueru, el caballu —que yera llamáu ''Tarascu''— yera la so posesión más preciada.<ref name=cow /> Primero dexar analayar llibremente de dos a trés años. Dempués prindar y empezaba a entrenalo pa faer d'él un ''cow horse'', aptu pa la cincha de ganáu. Les llanures taben poblaes de caballos selvaxes que yeren conocíos como [[Mustang (caballu)|mustangs]]. Dalgunos habíense escapáu, otros fueron abandonaos o nacieron en llibertá. Dellos rancheros soltaben exemplares de ciertes races de caballu pa favorecer l'encruz y la reproducción en llibertá. Cualesquier que los prindara podía quedase con ellos.<ref name=eddins /> Llegáu'l momentu, los animales yeren utilizaos nos llabores de cincha de ganáu, o otra riquida.<ref name=heritage>{{cita web|url =http://www.mustangs4us.com/mustang4.htm |títulu =Americas's Heritage: Wild Horses | fechaaccesu =17 de setiembre de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Kerson|nome =Nancy|enllaceautor = |coautores = |fecha =|añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Cola llegada de los vehículos motorizados, munchos caballos fueron abandonaos. A la fin del sieglu&nbsp;XIX, munchos caballos selvaxes fueron esportaos a les guerres d'Europa y [[África]] pal so usu nel [[campu de batalla]]. Este foi'l casu de les [[guerres de los Bóers]] y el conflictu [[Guerra d'España y Estaos Xuníos|ente España y Estaos Xuníos]].<ref name=heritage /> A empiezos del sieglu&nbsp;XX, el ''mustang'', tuvo cerca de la estinción. Esto provocó qu'en [[1971]] promulgárase una llei pa la so proteición y la del pollín ''(Wild Free-Roaming Horse and Burru Act)''. === Carretes y dilixencies === [[Ficheru:Grabill - The Deadwood Coach-2.jpg|right|200px|thumb|Les [[Dilixencia (carruaxe)|dilixencies]] taben tiraes por cuatro o seis caballos distribuyíos en pareyes.]] Les [[carreta|carretes]] ''(covered wagons)'', conocíes como ''schooners'', yeren los vehículos que s'utilizaben davezu nes migraciones escontra l'oeste. El vehículu yera de consistencia llixera pa nun escosar a les besties que tiraben d'él.<ref name=jeight>Hakim, Joy, book 5, páxs. 34-35.</ref> Nel so interior llevábase lo esencial pal viaxe. L'equipaxe típicu d'un pioneru incluyía farina, frijoles, tocín, café, fruta seco, azucre y vinagre; amás del vestuariu, instrumentos de cocina, ferramientes de llabranza, llibros escolares, la [[Biblia]], preseos musicales, medicines y repuestos pal vehículu.<ref name=jeight /> Nel so interior viaxaben namái los enfermos y los neños. Una caravana de carretes percorría unos 24 quilómetros diarios (15 milles), per diversu terrenes y paraxes.<ref name=jnine>Hakim, Joy, book 5, p. 40.</ref> Stagecoach, pela so parte (especialmente la conocida como ''Concord Stagecoach)'', foi fabricada orixinalmente en [[1827]]. Primero emplegóse con provechu pal tresporte de corréu y dempués pal de persones. En [[1857]] John Butterfield sr. ganó un contratu pa llevar correspondencia dende Saint Louis a San Francisco en 25 díes.<ref name=noyes>{{cita web|url = http://www.tombstonetimes.com/stories/stagecoaches.html|títulu =The Stagecoaches |fechaaccesu =20 de payares de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Noyes|nome =Larry |enllaceautor = |coautores = |fecha = 2007|añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial =Goose Flats Graphics |páxina = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Ente les particularidaes d'esti vehículu taben los correaxes de cueru per debaxo de la estructura, a manera de suspensión, que-y daba cierta comodidá. Antes de la llegada del ferrocarril, la dilixencia yera la forma más importante de tresporte transcontinental.<ref name=stagecoach>[https://web.archive.org/web/20080410174728/http://www.wagons-wheels.com/stagecoaches.html Stagecoaches]</ref> Pal tresporte de valores, la dilixencia yera curiada por homes armaos con carabines o escopetes. Un dichu popular de la dómina dicía qu'éstes «podíen ser cargaes el domingu y ser disparaes tola selmana».<ref name=express /> Mientres el viaxe, el conductor faía sonar una trompeta p'avisar de la so llegada en pasaxes estrechos. Según un testimoniu: {{cita|Les sos llargues notes (...) provocando ecos al traviés de los montes, sonaben bien romántiques.<ref name=jnine />}} [[Mark Twain]] escribió avera del vehículu: {{cita|El ''Concord Stagecoach'' yera como un trubiecu con ruedes.<ref name=noyes />}} Con tou, el viaxe faltaba de ser cómodu. La comida nes estaciones yera mala, la folla y el polvu yeren intolerables, y mientres les nueches los viaxeros dormíen en corrolades o al campu.<ref name=noyes /> El final de les rutes de dilixencies llegó ente [[1900]] y [[1915]] cola inauguración del serviciu d'autobuses.<ref>{{cita web|url = http://genealogytrails.com/main/stagecoaches.html#diaries|títulu =Stagecoah History |fechaaccesu =20 de payares de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Torp|nome =Kim |enllaceautor = |coautores = |fecha = 2006|añu = |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> == Ciudaes y pueblos == [[Ficheru:'View of San Francisco in 1850', 1878, oil on canvas painting by George Henry Burgess, 1878.jpg|300px|left|thumb|Vista de [[San Francisco (California)|San Francisco, California]], na segunda metá del sieglu&nbsp;XIX.]] Nesti periodu, circunstancies tan diverses como aprovechar un recursu natural —minería—, o desenvolver un negociu rentable, faíen apaecer con cierta rapidez asentamientos humanos conocíos como ''boomtowns''. Les ciudaes ganaderes ''(cow towns'' o ''cattle towns)'', por casu, yeren el destín de les rutes pal despachu del hato escontra grandes ciudaes, y sede tamién d'actividaes rellacionaes cola ganadería. Nes llinies de ferrocarril surdíen ciudaes en cada estación. Hubo grandes metrópolis qu'allugaron florecientes industries o importantes centros financieros. Tou esti desenvolvimientu traxo l'apaición d'agospeos, ''saloons'', cases de xuegu y prostíbulos. Munchos d'estos asentamientos fueron abandonaos al cesar la so razón de ser. Les llocalidaes mineres, amás, causaron graves daños ecolóxicos al instalase sistemes hidráulicos qu'afararon los recursos naturales de la zona.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 583.</ref> Dalgunes d'estes urbes sobrevivieron a la posteridá, gracies a la so rica historia: [[Dodge City]] yera conocida en tola nación como una ciudá violenta; [[Tombstone (Arizona)|Tombstone]] yera llamada «la ciudá demasiáu enérxica pa morrer»; [[Deadwood (Dakota del Sur)|Deadwood]] surdió de la riqueza minera de [[Black Hills]]; [[Tucson]] taba alcontrada n'asentamientu bien antiguu; [[Abilene (Kansas)|Abilene]] pasó rápido de ser un villoriu a un importante centru de negocios ganaderos; [[St. Joseph (Missouri)|St. Joseph]] foi una importante exa comercial nel [[ríu Missouri]], etc. Nel oeste crecieron ciudaes que anduvieron a la tema colos grandes asentamientos de [[Chicago]] y [[Nueva York]] nel este. Tal ye'l casu de [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]], que yera'l segundu puertu más importante a mediaos del sieglu,<ref>{{cita web|url =http://riverweb.cet.uiuc.edu/Archives/History69/index.html|títulu =Physical Growth of the City of Saint Louis|fechaaccesu =29 de payares de 2007|autor =St. Louis City Plan Comission|apellíu =|nome =|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =1969|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20070715130510/http://riverweb.cet.uiuc.edu/Archives/History69/index.html|fechaarchivu =15 de xunetu de 2007|cita =}}</ref> y puntu d'entamu de diverses rutes escontra la mariña del pacíficu. La historia de Saint Louis escurre paralela a la dómina dorada del [[vapor de ruedes]] del ríu Mississippi. [[San Francisco (California)|San Francisco]], pela so parte, foi un gran centru industrial, comercial y financieru.<ref>Berkin, Carol, et. al., op. cit., p. 585.</ref> Importantes compañíes madereres, mineres y del ferrocarril convertir na so sede, y collo convirtióse na ciudá más destacada al oeste de los [[Montes Rocosos]]. === Fuertes=== [[Ficheru:Alfred Jacob Miller - Fort Laramie - Walters 37194049.jpg|250px|thumb|El [[fuerte Laramie]] en Wyoming según una pintura de Alfred Jacob Miller.]] Los [[Fuerte (edificación)|fuertes]] ''(forts)'' taben alcontraos per tol territoriu d'Estaos Xuníos. Les sos instalaciones usábense como allugamientos defensivos, como puntos d'intercambiu comercial, proteición de los pioneros o sedes de negociaciones y firma de trataos ente'l gobiernu y los amerindios. Los reximientos ellí acantonaos teníen tamién la misión de torgar la entrada de colonos nes tierres de los nativos. Una vegada terminada la so necesidá yeren abandonaos.<ref name=historicforts>{{cita web|url =http://www.ida.net/users/lamar/historicfort.html|títulu =Historic Forts of the Old West, Chapter 2|fechaaccesu =11 d'avientu de 2007|añoacceso =|autor =|apellíu =|nome =|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20071215040123/http://www.ida.net/users/lamar/historicfort.html|fechaarchivu =15 d'avientu de 2007|cita =}}</ref> Los primeros fuertes nun fueron sólidamente alzaos. Dalgunos construyéronse so tierra o con una simple empalizada.<ref name=historicforts /> A midida que amontáronse les migraciones, l'exércitu acampó nes fortificaciones esistentes, o alzaron otres nueves. Los materiales de construcción variaben según el territoriu onde taba alcontráu'l fuerte: nel desiertu usábase [[adobe]]; nos montes, [[madera]]; en terrenes cascayosos, [[piedra]].<ref name=historicforts /> D'últimes, pa ser designáu un sitiu como fortificación, tenía d'haber un contingente asignáu permanentemente nel llugar. Los edificios sobrevivientes de la dómina son calteníos pol so valor históricu y son un puntu d'interés turísticu. Hubo fuertes bien destacaos. En [[Wyoming]] taben: el [[fuerte Laramie]], qu'allugó importantes trataos en [[1851]] y [[1868]] ente representantes del gobiernu y amerindios; el [[fuerte Phil Kearny]], abandonáu poles tropes militares y amburáu por cheyennes mientres la [[Guerra de Nube Colorada|guerra de Red Cloud]]. En [[Dakota del Norte]]: el [[fuerte Abraham Lincoln]], consideráu nel so tiempu como'l más grande ya importante al norte de les Grandes Llanures,<ref>{{cita web|url =http://www.fortlincoln.com/fort_ab_history.aspx|títulu =The History of Old Fort Lincoln|fechaaccesu =12 d'avientu de 2007|añoacceso =|autor =|apellíu =|nome =|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20080509121534/http://www.fortlincoln.com/fort_ab_history.aspx|fechaarchivu =9 de mayu de 2008|cita =}}</ref> el [[fuerte Manden]], alzáu mientres la espedición de Lewis y Clark. En Arizona: el [[fuerte Apache (Arizona)|fuerte Apache]], que tuvo en serviciu hasta principios del [[sieglu&nbsp;XX]]; el [[fuerte Defiance]], primer allugamientu construyíu en territoriu de los navajos. En [[Kansas]]: el [[fuerte Dodge]], allugáu nes cercaníes de la ciudá del mesmu nome; el [[fuerte Hays]], construyíu pa la proteición de los trabayadores del ferrocarril, etc. === Prostitución === En munches ocasiones, les muyeres que se dirixeron al territoriu oeste de los Estaos Xuníos nun atoparon un futuru prometedor, pos polo xeneral les úniques opciones pa vivir decentemente yeren consiguir —con fortuna— un bon maríu o trabayar como emplegada doméstica en cuenta de un salariu deficiente.<ref name=sdone>Seagraves, Ann (1994), Soiled Doves, Prostitution in the Early West, p. xvii.</ref> La situación agravar cola escasa educación que munches d'elles teníen, ya inclusive col pocu o nulu dominiu del idioma inglés, pos non poques yeren estranxeres. Nestes circunstancies, la prostitución yera l'alternativa más provechosa pa tener unos ingresos económicos altos.<ref name=sdone /> Los términos pa referise a una prostituta yeren variaos, tales como «dama de la nueche» ''(lady of the night)'', «palombos puercos» ''(soiled doves)'', «dama pintada» ''(painted lady)'',<ref>Ann Seagraves, op. cit., páxs. 167-168.</ref> etc. A midida que una muyer diba progresando nesta forma de vida, la so estatus nuna llocalidá amontábase.<ref name=sdtwo>Seagraves, Ann, op. cit., Chap. 1.</ref> Les que podíen acomuñóse con dalgún magnate o home de negocios y esta rellación ameyoraba enforma la so aceptación nun pueblu. El siguiente pasu formar aquelles que trabayaben n'elegantes cases de cites ''(parlor houses)''. Tratábase xeneralmente de moces de 18 a 30&nbsp;años que taben so la supervisión d'una ''madam''.<ref name=sdtwo /> Nesti llugar podíen pasar el día tranquilamente, pero mientres la nueche esixíase-yos trabayar duru. Munchos de los veceros yeren reconocíes figures del pobláu. Dempués taben los chamizos que variaben ente los más elegantes y los más corrientes. Nes ciudaes que se fundaben na frontera, la llegada de prostitutes yeren bien recibida polos homes. A midida que l'asentamientu crecía, les cases allugar nel ''barriu coloráu'' (''rede light district''). La edá de les moces variaba de 16 a 35&nbsp;años.<ref name=sdtwo /> Dempués de retirase, el destín d'estes muyeres yera desemeyada. Unes poques llegaben a casase, a formar dalgún negociu o a convertise en ''madams''. La mayoría, sicasí, terminaben los sos díes sumíes nel olvidu, la probeza y l'alcoholismu.<ref name=sdtwo /> === Saloons === {{AP|Saloon}} [[Ficheru:1897 Saloon Blackhawk.jpg|right|200px|thumb|Interior d'un ''[[saloon]]'' en [[Colorado]] (1897).]] Los ''saloons'', o chigres, fueron un importante llugar de xunta nel Alloñáu Oeste. Pueden atopase antecedentes d'estos establecimientos nos chigres mexicanos de territorios como [[Nuevu Méxicu]] o nes tiendes de campaña onde se vendía llicor nes nacientes llocalidaes.<ref name=salone>{{cita web|url = http://www.legendsofamerica.com/WE-Saloons.html |títulu =Saloons of the American West |fechaaccesu =27 de payares de 2007|añu accesu = |autor = |apellíu =Weiser|nome =Kathy |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu =2004 |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines =p. 1 |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Col pasu del tiempu, estos establecimientos amoblar colos distintivos polos que fueron dempués reconocíos: llargues barres de caoba, enormes espeyos, [[escupidera|escupideres]], tubos pa sofitar los pies, etc. Nos saloons consumíase enforma alcohol (principalmente güisqui), y combinaciones estravagantes (dalgunes incluyíen pólvora).<ref name=salone /> Delles bébores teníen nomes interesaos como «zusmiu de tarántula» ''(tarantula juice)''.<ref name=salone /> Estos sitios teníen el so propiu códigu de conducta, como nun refugar nunca una invitación o'l faigo de menos a veceros de minoríes étniques. En dellos pueblos, la xente axuntar nel saloon pero, polo xeneral, les muyeres nun yeren almitíes nun siendo que fueren una baillarina del llugar.<ref>{{cita web|url =http://www.legendsofamerica.com/WE-Saloons2.html|títulu =Saloons of the American West|fechaaccesu =27 de payares de 2007|añu accesu =|autor =|apellíu =Weiser|nome =Kathy|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =2004|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =p. 2|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20071128142045/http://www.legendsofamerica.com/WE-Saloons2.html|fechaarchivu =28 de payares de 2007|cita =}}</ref> Los ''saloons'' podíen ser sales de baille, [[billar]]es, restoranes o agospiar casinos con [[dadu|dados]] y los [[xuegos de naipes|naipes]]. Dalgunos fueron l'escenariu del asesinatu d'importantes personalidaes. Otros fueron alministraos por axentes de l'autoridá o reconocíos pistoleros. Ente los ''saloons'' que pasaron a la posteridá por circunstancies diverses tán el ''Bird Cage Theatre'' en Tombstone, onde morrieron unes 26 persones;<ref>{{cita web|url = http://www.legendsofamerica.com/PicturePages/pp-tombstone5-birdcage.html|títulu =The Bird Cage Theatre |fechaaccesu =28 de payares de 2007|añu accesu = |autor = |apellíu =Weiser|nome =Kathy |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu =2007 |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> el ''Long Branch Saloon'' de Dodge City; l'establecimientu númberu 10 de ''Nuttal & Mann's'' en Deadwood onde foi asesináu [[Wild Bill Hickok]], el de [[La Mano del Muertu]]; el ''Xerséi Lilly'' onde alministró xusticia'l xuez [[Roy Bean]], etc. [[Ficheru:Goldfield Ghost Town 01.jpg|200px|thumb|Ciudad fantasma en [[Arizona]].]] === Ciudad fantasma === {{AP|Ciudad fantasma}} Tres la espansión de la frontera escontra'l Pacíficu, numberoses ciudaes fueron abandonaes.<ref>[http://freepages.history.rootsweb.com/~gtusa/usa.htm Esti sitiu fala de siquier 50&thinsp;000]</ref> Estos poblaos decayeron una vegada que cesó la causa principal de la so esistencia. Dalgunos d'estos llugares, incluyendo asentamientos amerindios y fuertes militares, fueron reconstruyíos y pueden atopase retruques exactos de les antigües edificaciones. Munchos d'ellos, amás, son puntos d'interés turísticu. Ente los despoblados meyor calteníos ta'l de [[St. Elmo]], en [[Colorado]]. Esta ciudá dependía de les mines de la zona y llegó a allugar a unos 2000&nbsp;habitantes. A la fin terminó habitada por una sola familia antes del so abandonu definitivu en [[1952]].<ref>{{cita web|url = http://www.legendsofamerica.com/CP-StElmo1.html |títulu =Haunted St. Elmo |fechaaccesu =5 de xineru de 2008 |añu accesu = |autor = |apellíu =Weiser|nome =Kathy |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu =2004 |mes = |formatu =|obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> == Western == [[Ficheru:The searchers Ford Trailer screenshot (8-crop).jpg|left|thumb|300px|L'actor [[John Wayne]] nuna escena de la película ''[[The Searchers]]'' (1956).]] {{VT|Western}} Nun hai nengún otru país que supiera popularizar meyor al traviés del arte los fechos y los protagonistes de la espansión de la so frontera.<ref name=cwest>Compton's, Western.</ref> El xéneru western esibió les tensiones ente l'individuu y la comunidá, ente rancheros y granxeros; ente l'amerindiu, el colonu y el militar (conocíos nel mediu como pieles coloraes, rostrospálidos y casaques azules), ente l'Oeste agrícola y l'este industrial. Anque non toes yeren de bona calidá, estes producciones cautivaron l'atención del públicu al traviés de los años. Héroes y villanos del Vieyu Oeste fueron alzaos a niveles de [[lleenda]] n'Estaos Xuníos y otros países, pos hai [[lliteratura]] y [[cinematografía]] feches en [[Francia]], [[Italia]], [[España]], [[Méxicu]], [[República Democrática Alemana]], [[República Checa]], [[Rusia]], ya [[Inglaterra]]. Dempués de la guerra d'independencia, la frontera de los Estaos Xuníos taba formada polos actuales estaos de [[Pennsylvania]], [[Ohio]], [[Kentucky]] y [[Tennessee]].<ref name=cwest /> Yá daquella esistíen producciones lliteraries que representaben les hestories del oeste. Estes primeres obres fueron ''The Mountain Muse'' ([[1813]]) de [[Daniel Bryan]], ''The Backwoodsman'' de [[James Kirk Paulding]] y ''Leatherstocking Tales'' de [[James Fenimore Cooper]]. Esploradores como [[Daniel Boone]], [[Davy Crockett]] y la batalla del Álamu alimentaron munches hestories populares. [[Kit Carson]] foi'l protagonista de ''The Prairie Flower'' d'[[Emerson Bennet]] en [[1849]]. En [[1872]], entraron n'escena escritor como [[Mark Twain]] con ''Pasando fatigues'' ''(Roughing It)'' y [[Bret Harte]] con ''La fortuna de Roaring Camp'' ''(The Luck of Roaring Camp)''. A midida que la frontera espandíase más allá del ríu Mississippi, camudaron los protagonistes y temes d'esti xéneru lliterariu. Cola nueva frontera, los homes de la llei lluchaben contra los villanos, los blancos contra les pieles coloraes, el ''cowboy'' y el ranchu; l'amerindiu consideráu como un «noble» selvaxe.<ref name=cwest /> A finales de los años 1850, una firma neoyorquina conocida como ''The House of Beadle and Adams'', llanzó les llamaes ''Dime Novels'' o «noveles de diez centavos», llamaes asina porque taben impreses nun papel baratu de mala calidá. La primer serie completa foi ''Malaeska: La esposa del cazador blancu'' ''(Malaeska : The Indian Wife of the White Hunter'', 1860). Tuvieron un gran ésitu pos se vendieron sesenta mil copies nun añu.<ref name=cwest /> En [[1869]], Edward Zane Carroll Judson, meyor conocíu como [[Ned Buntline]], fixo famosu a William Cody como Buffalo Bill, héroe de la frontera. Miles de títulos y cientos d'autores caltuvieron la vixencia d'estes publicaciones hasta los [[años 1960|años sesenta]]. Tamién hubo revistes con temes ''western'' como ''Harper's'', ''Atlantic Monthly'', ''Saturday Evening Post'' y ''Collier's''. Delles vegaes los personaxes taben basaos en personaxes reales como [[Jesse James]], [[Butch Cassidy]], [[Sundance Kid]], y Joaquín Murrieta. Les hestories incorporaes en llibros apaecieron al entamu del sieglu&nbsp;XX con autores como [[Zane Gray]] y [[Max Brand]]. Inglaterra llanzó los ''paperback books'' en [[1935]]. Mientres l'apoxéu del ''western'', cola llegada de les series televisives nos [[años 1950|años cincuenta]] y [[años 1960|sesenta]], treslladáronse les estrelles de la pantalla a les [[historieta|historietes]]. ''[[El llaneru solitariu]]'' ''(The Lone Ranger)'', por casu, caltener hasta [[1994]].<ref name=yezbick>{{cita web|url = http://findarticles.com/p/articles/la mio_g1epc/is_tov/ai_2419101308/print |títulu =The Western |fechaaccesu =7 de payares de 2007 |añoacceso = |autor = |apellíu =Yezbick|nome =Daniel |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu =2002 |mes = |formatu =|obra = |editorial =Gale Group |páxina = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> La cinematografía retomó les hestories reales, romántiques, ficticies y satíriques del vieyu oeste. En [[1903]] apaecieron títulos como ''Kit Carson'' y ''[[El gran robu del tren]]'' ''(The Great Train Robbery)''. Ente los actores más populares d'esta primer dómina atopábense [[Tom Mix]], William Boyd ([[Hopalong Cassidy]]) y [[Harry Carey]]. Nos [[años 1920|años venti]] y [[años 1940|cuarenta]], la mayoría de filmes fueron de baxu presupuestu, pero munchos actores convertir en reconocíes estrelles, tales como [[Maureen O'Hara]], [[Gary Cooper]], [[John Wayne]] y [[James Stewart]]. Nos [[años 1930|años trenta]] apaeció'l vaqueru cantor ''(singing cowboy)'' con actores como [[Gene Autry]], [[Tex Ritter]] y [[Roy Rogers]]. Hasta los años sesenta, les temes preferíes fueron el romance y les escenes de tiroteos,<ref name=cwest /> tamién abondaron los musicales, comedies y parodies. Nos [[años 1950|años cincuenta]], el 34% de los filmes producíos en [[Hollywood]] yeren westerns y el so escenariu relativu al Vieyu Oeste.<ref name=yezbick /> Películes más sofisticaes y con hestories más complexes y non perbién definíos personaxes bonos y malos, apaecieron nos años 60 col western crepuscular. Dalgunes consideráronse clásicos del xéneru, con [[John Ford]] como unu de los principales direutores, ente estes películes tán ''[[Stagecoach]]'' ''(Stagecoach'', 1939); ''[[Duel in the Sun]]'' ''(Duel in the Sun'', 1946); ''[[The Treasure of the Sierra Madre]]'' ''(The Treasure of Sierra Madre'', 1948); ''[[High Noon]]'' ''(High Noon'', 1952); ''[[The Magnificent Seven]]'' ''(The Magnificent Seven'', 1960); ''[[How the West Was Won]]'' ''(How the West was won'', 1962); ''[[A Man Called Horse]]'' ''(A man called Horse'', 1970); etc. Acompañar el conocíu como ''[[spaghetti western]]'', realizáu por cineastes europeos como [[Sergio Corbucci]] y especialmente [[Sergio Leone]] dende mediaos los años sesenta, quien algamó l'ésitu con películes como ''[[Por un puñáu de dólares]]'', ''[[Per qualche dollaro in più|Por unos cuantos dólares más]]'' ''(Per qualche dollaro in più'', 1965) y ''[[Il Buono, Il Brutto, Il Cattivo|El bonu, el malu y el feu]]'' ''(Il Buono, Il Brutto, Il Cattivo'', 1966), ''[[El ferre y la presa]]'' ''(La resa dei conti'', 1966), y ''[[Los compañeros]]'' ''(Vamos matar, compañeros'', 1970). Destacando los actores [[Clint Eastwood]], [[Lee Van Cleef]] y [[Franco Nero]], según les bandes de soníu d'[[Ennio Morricone]]. Tamién pa la mesma dómina diose un fenómenu similar nel [[bloque del Este]] col [[Western Coloráu]], con figures como [[Gojko Mitić]] y películes como ''[[Los fíos de la sietestrellu]]'' (1966), ''[[Llobos Blancos]]'' (1969), ''[[Armáu y bien peligrosu]]'' (1977), ''[[Joe Cola-Lloca]]'' (1964), o ''[[El petroleu, el ñácaru y los transilvanos]]'' (1981). El [[cine mexicanu]] tamién empezó a producir nesos años películes del xéneru, particularmente conocíes como ''Chili western''. Con esteriores ideales pal rodaxe como nos estaos de [[Zacatecas]] y [[Durango]], onde les mesmes compañíes d'Estaos Xuníos llegaben a filmar, empezaron a desenvolvese col cineasta [[Alberto Mariscal]] quien foi reconocíu como'l so precursor.<ref>{{cita web|url =http://www.jornada.unam.mx/2010/01/17/espectaculos/a06n1esp |títulu =Homenaxen al cineasta Alberto Mariscal, creador del chili western |fechaaccesu =5 d'avientu de 2015|autor =La Xornada |fecha =17 de xineru de 2010}}</ref> Dellos títulos entienden: ''[[Alma grande]]'' (1965), ''[[Caballeros de la enllanada]]'' (1966), ''[[Tou por nada]]'' (1968), ''[[Los marcaos]]'' (1971), ''[[Cinco mil dólares de pagu]]'' (1974), ''[[L'estrañu fíu del xérif]]'' (1982), y ''[[Ríu d'oru]]'' (2011), ente otres. Anque yá non cola mesma importante presencia nes carteleres, dende los [[años 1980|años ochenta]] les películes ''western'' variaron en xéneros: épiques como ''[[Dances with Wolves]]'' ''(Dances with Wolves'', 1990); dramátiques como ''[[Unforgiven (película)|Ensin Perdón]]'' ''(Unforgiven'', 1992); o risibles y ciencia ficción como ''[[The Wild Wild West|Les aventures de Jim West]]'' ''(The Wild Wild West'', 1999) y ''[[Lucky Luke]]'' (2009); ente les más recién ta ''[[The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford]]'' en [[2007]]. Col advenimiento de la televisión, apaecieron les series qu'algamaron el so visu ente [[1959]] y [[1961]], con hasta trenta títulos n'antena;<ref name=cwest /> esta popularidá perduró hasta mediaos de los [[años 1970|años setenta]]. Ente les más reconocíes: ''[[Bonanza]]'', ''[[La llei del revólver]]'' ''(Gunsmoke)'', ''[[L'home del rifle]]'' ''(The Rifleman)'', ''[[Rawhide]]'', ''[[El llaneru solitariu]]'' ''(The Lone Ranger)'', ''[[The High Chaparral]]'' ''(The High Chaparral)'', ''[[Little House on the Prairie (serie de televisión)|La familia Ingalls]]'' ''(Little house on the prairie)'', ''[[Dr. Quinn, Medicine Woman]]'', etc. La llista de títulos, ente producciones televisives y cinematográfiques, devasen los diez mil.<ref>[https://www.imdb.com/Sections/Genres/Western/ Ver al respeutu Internet Movie Data Base]</ref> El ''Western'' tamién foi representáu na radio con temes moralistes. === Otres espresiones artístiques === [[Ficheru:Edward S. Curtis Geronimo Apache cp01002v.jpg|thumb|Retrato de [[Gerónimo]] por [[Edward Xérif Curtis|Edward S. Curtis]].]] Otres cañes del arte —non necesariamente consideraes dientro del xéneru ''Western''— reflexaron fechos y personaxes al oeste del ríu Mississippi. En pintura, [[George Catlin]] amosó'l costumes de los nativos na so obra, enforma de lo que se conoz de los antiguos pobladores de les grandes llanures deber a él.<ref>Compton's, Catlin, George.</ref> Tamién [[Frederic Remington]], creó semeyes realistes de los habitantes de la zona, pos tomó como protagonistes de los sos trabayos a individuos cercanos a la vida al campu, ente ellos vaqueros, soldaos y pioneros.<ref name=crem>Compton's, Frederic Remington.</ref> Otros artistes de sonadía fueron: [[Charles Marion Russell]], [[George Caleb Bingham]], [[James Bama]], [[Thomas Moren]], etc. En fotografía son notables los nomes de [[William Henry Jackson]] que los sos trabayos fueron fundamentales pa la creación del [[Parque nacional de Yellowstone]]; tamién [[Edward Xérif Curtis]] dedicó bona parte de la so vida a fotografiar a los amerindios a principios del sieglu&nbsp;XX, amueses aconceyaes nuna obra llamada ''L'indiu norteamericanu''. Coles mesmes, en poesía surdió una espresión del ambiente de los vaqueros ''(cowboy poetry)''. Apaecía dempués de la guerra civil, foi influyida de distintes manifestaciones culturales de la dómina, poles variaes nacionalidaes y oficios de la xente que pobló'l territoriu; les temes comunes son los relativos a la naturaleza y a personaxes de la dómina.<ref>{{cita web|url = http://www.westernfolklife.org/site1/images/stories/explore/ncpg/CPG2004%20Dave%20Stanley%20PB%20Article.pdf |títulu =On the Trail of Cowboy Poetry |fechaaccesu =15 d'abril de 2008 |añu accesu = |autor = |apellíu =Stanley|nome =David |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu =PDF|obra = |editorial = |páxina = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita =}}</ref> Per otru llau, la llamada «[[música country]]» emprestó munches temes y aspeutos del llamáu vieyu oeste», pero la influencia d'esti nun foi direuta, cuidao que los verdaderos raigaños d'esti xéneru fueron los múltiples apurras de los inmigrantes llegaos a los Estaos Xuníos.<ref>{{cita web|url =http://www.tu-chemnitz.de/phil/amerikanistik/projekte/west/countrymusic.htm|títulu =Country Music and the Myth of the American West|fechaaccesu =10 de xineru de 2008|añu accesu =|autor =|apellíu =|nome =|enllaceautor =|coautores =|fecha =|añu =|mes =|formatu =|obra =|editorial =|páxines =|idioma =|doi =|urlarchivu =https://web.archive.org/web/20071030174444/http://www.tu-chemnitz.de/phil/amerikanistik/projekte/west/countrymusic.htm|fechaarchivu =30 d'ochobre de 2007|cita =}}</ref> L'autor [[Dee Brown (escritor)|Dee Brown]], resume'l precuru qu'hai que tener a la d'aceptar lo que comúnmente se presenta al públicu como parte del «selvaxe oeste»: {{Cita|Tenemos De aceptar el fechu de que'l vieyu oeste foi a cencielles un llugar de maxa y maravíes. Mitos y hestories folclóriques formen la base de casi toa saga na lliteratura del Oeste d'Estaos Xuníos. Ellos son el recréu y l'allegría de los realizadores del cine y la televisión. Pero déxennos ser lo suficientemente intelixentes p'aprender la verdadera historia por que podamos reconocer un mitu cuando lu vemos.<ref>[http://www.readwest.com/deebrown.htm#interview A Talk with Dee Brown] {{Wayback|url=http://www.readwest.com/deebrown.htm |date=20031018170600 }}</ref>}} == Ver tamién == * [[Jim Bowie]] * [[Ely Parker]] * [[Cronoloxía de la historia de los Estaos Xuníos (1820-1859)]] * [[Guerra mormona]] * [[Les Californies]] * [[Buffalo Soldier]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{cita llibru | autor = Berkin, Carol, et. al. | títulu = Making America | añu = 2006 | editorial = USA: Houghton Mifflin Company | id = ISBN 0-618-51558-5 }} * {{cita llibru | autor = Brown, Dee | títulu = Bury my Heart at Wounded Knee | añu = 1970 | editorial = USA: Holt. Rinehart & Winston | id = }} * {{cita llibru | autor = Compton's | títulu = Interactive Encyclopedia | añu = 1996 | editorial = Softkey Multimedia Inc | id = }} * {{cita llibru | autor = Hakim, Joy | títulu = A History of Us, Book 5 | añu = 1999 | editorial = Oxford: [[Oxford University Press]] | id = ISBN 0-19-512760-9 }} * {{cita llibru | autor = Hakim, Joy | títulu = A History of Us, Book 7 | añu = 1999 | editorial = Oxford: Oxford University Press | id = ISBN 0-19-512764-1 }} * {{cita llibru | autor = Nies, Judith | títulu = Native American History | añu = 1996 | editorial = USA: The Random House Publishing Group | id = ISBN 0-345-39350-3 }} * {{cita llibru | autor = Seagraves, Ann | títulu = Soiled Doves | añu = 1999 | editorial = USA: Wessane Publications | id = ISBN 0-9619088-4-X }} == Enllaces esternos == {{commonscat|Vieyu Oeste|oxetu=|preposición=|etiqueta=}} * [https://web.archive.org/web/20080309213836/http://www.thewildwest.org/interface/index.php The Wild West.] * [https://web.archive.org/web/20091012070148/http://www.americanwest.com/ American West.] * [http://www.muchocine.net/especiales/far-west/ Muchocine.net, Far West.] * [http://www.nmgs.org/artSapelloCS.htm Páxina de la ''New Mexico Genealogical Society''] sobre Gorres Blanques (n'inglés). * [http://www.mises.org/journals/jls/3_1/3_1_2.pdf Un esperimentu d'Estaos Xuníos n'anarcocapitalismu: el non tan selvaxe oeste] (n'inglés). The [[Journal of Libertarian Studies]], por Anderson, Terry L. y Hill, P. J. * [http://www.juandemariana.org/comentario/919/ley/oeste/ La llei del oeste], por Adrià Pérez Martí. * [http://www.archives.gov/research/american-west/ Photographs of the American West: 1861-1912.] {{Tradubot|Viejo Oeste}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos|Historia del Oeste d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 0u8jyyolpnz8hgenxzlauvgpqmmg16p 0 102144 3699479 3670781 2022-07-25T08:07:50Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Steven Victor Tallarico''' ([[Yonkers]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[26 de marzu]] de [[1948]]), más conocíu na industria de la música como '''Steven Tyler''', ye un [[músicu]], [[compositor]], [[actor]] y multiinstrumentista<ref>[http://www.elespectador.com/impreso/articuloimpreso-203347-aerosmith-los mozos-mas-malos-del-rock ELESPECTADOR.COM], Aerosmith, los mozos más malos del rock</ref> líder y vocalista de la banda de [[rock]] estauxunidense [[Aerosmith]]. Conformó'l xuráu del reconocíu programa de talentos [[American Idol]]. Ye conocíu pola habilidá d'executar dellos preseos musicales. En [[2008]] la revista ''[[Rolling Stone]]'' escoyer como unu de los [[100 cantantes más grandes de tolos tiempos según Rolling Stone|100 meyores cantantes de la hestoria]]<ref>[https://web.archive.org/web/20100809081203/http://www.rollingstone.com/music/lists/6027/32782/34476 ROLLINGSTONES.COM], 100 Greatest Singers of All Time</ref> y tamién lo escoyó nel puestu 57 como unu de los 100 más grandes artistes de tolos tiempos.<ref>[https://web.archive.org/web/20100823030012/http://www.rollingstone.com/music/lists/5702/31963/32329 ROLLINGSTONES.COM], 100 Greatest Artists of All Time</ref> Coles mesmes, foi escoyíu pola revista estauxunidense ''[[Hit Parader]]'' como'l 3ᵉʳ. meyor vocalista de [[Heavy metal]] de tolos tiempos namái superáu por [[Robert Plant]] y [[Rob Halford]] respeutivamente.<ref>[http://www.amiannoying.com/(S(boolf245x1moo245z2l42qms))/collection.aspx?collection=7164 AMIANNOYING.COM], Hit Parader's Top 100 Heavy Metal Vocalists of All Time</ref> Amás figura nel puestu 13 na llista de los 40 ameyores vocalistas de rock de tolos tiempos, según la estación de radio dixital '''''Planet Rock'''''.<ref>[http://www.themetalcircus.com/noticia.php?id=11722 THEMETALCIRCUS.COM], LES MEYORES VOCES DEL ROCK, SEGÚN PLANET ROCK</ref> En [[2005]] la revista estauxunidense de música ''[[Blender (revista)|Blender]]'' y la cadena musical ''[[MTV2]]'' escoyer como unu de los meyores vocalistas figurando nel puestu 16 d'una la llista de 22 artistes.<ref>[http://www.amiannoying.com/(S(k4oe3v45bhgafcndjnp11z55))/collection.aspx?collection=534 AMIANNOYING], Blender Magacín's 22 Greatest Voices [MTV2]</ref> Foi escoyíu según el sellu discográficu ''[[Roadrunner Records]]'' como unu de los meyores cantantes de música Metal allugándolo nel puestu 8 d'una llista de 50 intérpretes.<ref>[http://www.roadrunnerrecords.com/news/THE-50-GREATEST-METAL-FRONTMEN-OF-ALL-TIME-19861.aspx?commentID=8029 ROADRUNNERRECORDS.COM], THE 50 GREATEST METAL FRONT-MEN OF ALL TIME!</ref> En [[2001]] ye premiáu pola cadena musical ''[[VH1]]'' por ser el roqueru con meyor estilu nos VH1 Fashion Awards.<ref>[http://www.distrito22.com/aerosmith/aerohistoria_aerosmith.asp DISTRITU22.COM], Aerosmith - Los sos Empiezos</ref> En [[2001]] Steven Tyler foi [[Artistes incluyíos nel Salón de la Fama del Rock|incluyíu nel Salón de la Fama del Rock]] xuntu con [[Aerosmith]].<ref>[http://rockhall.com/inductees/aerosmith/bio/ ROCKHALL.COM], Aerosmith</ref> == Biografía == Steven Tallarico nació en Yonkers ([[Nueva York]]) el 26 de marzu de 1948, fíu de Susan (de soltera Blancha, 2 de xunu de 1925 - 4 de xunetu de 2008), una secretaria, y Víctor A. Tallarico (14 de mayu de 1916 - 10 de setiembre de 2011), un músicu clásico y pianista. El so padre yera d'orixe italianu y alemán y la so madre yera d'orixe polacu ya inglés. La música siempres desempeñó un papel importante na vida de Tyler yá que foi'l fíu d'un músicu clásicu que dirixó la Orquesta de Vic Tallarico. El so padre enseñó-y música na Escuela Secundaria Cardenal Spellman nel Bronx mientres munchos años. Steven Tyler tamién s'aficionó al blues y na década de 1960, foi orixinalmente un baterista y más tarde convirtióse nel cantante principal nuna variedá de bandes de rock n' roll locales como The Strangeurs (más tarde camudáu a Chain Reaction), Chain y William Proud. Tyler pasó un tiempu nos branos de la so mocedá en New Hampshire Sunapee Lago, onde s'axuntó colos sos futuros compañeros de banda, [[Joe Perry]] y [[Tom Hamilton]]. Tien residencies en Marshfield y Cape Cod (Massachusetts), Sunapee (New Hampshire), Nueva York y Los Angeles. == Carrera == === Formación y ésitu de Aerosmith === {{AP|Aerosmith}} En 1965, Tyler escribió'l so primera gran hit nes radios "Dream On". En 1969, Tyler asistió a un conciertu de rock llocal en Sunapee, alredor de 1971, la banda treslladar a Boston, Massachusetts y compartió un pequeñu apartamentu na avenida Commonwealth en Brighton. Un excompañero de Tyler, de Nueva York, [[Joey Kramer]], foi reclutado pa tocar la batería y más tarde, amestaron un guitarrista rítmicu: [[Brad Whitford]], quien reemplazó al amigu de la infancia de Tyler, Ray Tabano. Dempués de pasar tiempu nel circuitu de clubes de Boston, baxu tutelar del so primer representante, Frank Connelly, la banda empezó a trabayar colos representantes de Nueva York Steve Leber y David Krebs. Darréu robló un contratu discográficu en 1971 y llanzaron el so [[Aerosmith (álbum)|álbum debú homónimu]] en 1973. Foi siguíu por [[Get Your Wings]] (1974), [[Toys in the Attic (álbum)|Toys in the Attic]] (1975), ''[[Rocks (álbum de Aerosmith)|Rocks]]'' (1976), y [[Draw the Line]] (1977), que catapultó a la fama internacional a Aerosmith y reconocencia. Estos álbumes traxeron ésitos llexendarios como "Dream On", "Walk This Way" y "Sweet Emotion". Los primeros cinco discos de Aerosmith tamién algamaron discos de platín, y los cinco tán consideraos ente los meyores álbumes de hard rock de tolos tiempos. Sicasí, como la década avanzaba, la vida azogosa de xires, les grabaciones, la convivencia y l'usu de drogues empezó a cobrar factura a la banda. A Tyler y Perry conocer como los '''''Ximielgos Tóxicos''''', pol so llexendariu consumu d'estimulantes y heroína. La so rellación ta bien documentada en munchos llanzamientos de videos de Aerosmith según tamién en Behind The Music de Aerosmith. Perry dexó Aerosmith pa empezar The Joe Perry Project. Foi sustituyíu por Jimmy Crespo. Jimmy formó una sociedá d'escritura col cantante Steven Tyler, co-escribió y produció l'álbum [[Rock In A Hard Place]]. Crespo foi la clave pa caltener xuníos hasta que Brad Whitford abandonó Aerosmith. El so sustitutu foi Rick Dufay. Na década de [[1970]] y principios de [[1980]], Tyler foi conocíu tamién pol so consumu de drogues dures y alcohol,<ref>[http://www.univision.com/content/content.jhtml?cid=1544584 UNIVISION.COM], Steven Tyler en rehabilitación</ref> anque terminó la rehabilitación de drogues en 1986 y caltúvose sobriu mientres más de 20 años hasta qu'empezó a abusar de los analxésicos en 2009<ref>[http://musica.aol.com/2009/12/23/steven-tyler-vocalista-de-aerosmith-en-rehabilitacion/ MUSICA.AOL.COM], Steven Tyler, vocalista de Aerosmith, en rehabilitación, 23 d'avientu de 2009</ref> y dende entós volvió rehabilitar. Mientres les sos actuaciones nos conciertos, na cual descarga tola so enerxía, siempres ta vistíu con traxes de colores bien vivos<ref name=repetids_11>[https://web.archive.org/web/20101029162102/http://www.elle.com/Pop-Culture/Celebrity-Spotlight/Steven-Tyler ELLE.COM], Steven Tyler</ref> y tamién con bufandes colgaes sobre'l so micrófonu.<ref name=repetids_11/> === Xunta con Aerosmith y rehabilitación === El 19 de febreru de 1983, Joe Perry y Brad Whitford, quien dexaron la banda en 1979, presentar a un show de Aerosmith. Acordies con l'especial de Behind the Music de VH1 de la banda, Tyler aliega que fizo la primer llamada telefónica a Joe Perry animándolo a axuntase de nuevu. Ente bastidores, toos ellos axuntáronse y Perry y Whitford aceptaron xunise a la banda una vegada más. Aerosmith embarcar nuna xira de xunta llamada "The Back in the Saddle Tour" y empezaron a grabar de nuevu. Un problema yera qu'entá permanecía, sicasí, l'adicción a les drogues de los miembros del grupu, especialmente Tyler, que se derrumbara nel escenariu mientres delles actuaciones na década de 1980 y sufriera una llarga adicción a la heroína. El nuevu mánager de Aerosmith, Tim Collins y el restu de la banda aconceyada sabíen que nun llegaría a nada col so líder, Steven Tyler, inda so la fuerte influencia de les drogues. En 1986, tuvieron una xunta na que primieron a Tyler pa entrar a un programa estrictu de rehabilitación de drogues. Dempués de que Tyler terminara la rehabilitación de drogues, tolos demás miembros de Aerosmith finalmente entraron en rehabilitación y toos salieren con ésitu los sos respeutivos programes en diversos momentos de la década la segunda metá de 1980. === Regresu y superestrellato === En 1985, Aerosmith llanzó'l so álbum de regresu, "Done With Mirrors", que-y dieron resultancies mediocres la banda. En 1986, sicasí, Tyler y Perry collaboraron con Run-DMC pa un ''remake'' del ésitu de Aerosmith de 1975 "Walk This Way", qu'algamó'l nᵘ4 nes llistes y foi nomada apocayá pola revista Rolling Stone como'l cantar nᵘ37 de les 100 cantares que camudaron el mundu. "Walk This Way" introdució tantu a la música rap como a Aerosmith a una nueva xeneración, según ayudar a semar les granes d'un gran regresu. Aerosmith volvió en 1987 con [[Permanent Vacation]], que llegó al puestu 3 del Top 20 de singles y vendió cuatro millones de copies. La banda siguió en 1989 con [[Pump]] y una vegada más en 1993 con [[Get a Grip]], que vendieron siete millones de copies cada unu y llanzó a la banda al estrellalgu mundial, clisando asina'l so ésitu na década de 1970. Los trés álbumes ganaron aclamación pola crítica polos sos estilos musicales innovadores, apaecieron una docena de Top 40 de singles, producieron videu musicales teatrales, y ganó la banda de docenes de premios. La subsecuente xira de Aerosmith y l'apaición na televisión y el cine convirtió a la banda n'unu de los más grandes iconos de la cultura del Rock. Steven Tyler, como'l líder del grupu, convertir nun símbolu pa la banda y un nome familiar nel so propiu derechu. La banda tomó un descansu saludable en 1995 pa pasar tiempu coles sos families, arriendes del so estilu de vida agotadora de los diez años anteriores, so la direición del mánager, Tim Collins, qu'ayudó a orquestar la mayor parte de remanecimientu de la banda y sostener l'ésitu. Sicasí, Aerosmith casi llegó a un chirrido altu, ente que Collins primió a los exhaustos miembros de la banda y corrieron rumores de que la banda eslleíase y que Steven Tyler taba siendo infiel a la so esposa y usando drogues de nuevu. Foi despidíu darréu. Esto, xuntu con un cambéu de productores, retrasó'l procesu de grabación de [[Nine Lives (álbum)|Nine lives]], que foi finalmente llanzáu en 1997. Magar nun s'averaron a les cifres de ventes de Get a Grip, inda foi doble platín, y la banda llogró caltenese na parte cimera y tuvo de xira mientres más de dos años en sofitu del álbum. En 1997, Steven Tyler y Joe Perry apaecen nun comercial para [[GAP]], realizando un númberu de blues con Tyler na harmónica. Esto foi parte d'una campaña publicitaria por GAP con una variedá d'artistes de la música. En 1998, mientres taba de xira en sofitu del álbum Nine Lives, Steven Tyler sufrió una mancadura de lligamentos cuando'l so micrófonu de pies topetó contra la so rodía. Tyler y la banda terminaron l'espectáculu, pero tuvieron qu'atayar delles feches y Tyler tuvo qu'usar un yelsu na pierna mientres filmaba el videu de "[[I Don't Want to Miss a Thing]]", qu'algamó'l puestu nᵘ1 nes llistes d'esi añu. === Periodu 2000 – 2008 === L'empiezu del sieglu XXI vio atención Aerosmith nel Super Bowl XXXV Espectáculu de mediu tiempu, foi incluyíu nel Rock and Roll Hall of Fame, y llanzaron otru álbum de platín. Dende 2001, Aerosmith punxo en marcha una esitosa xira tolos años y caltuvo un papel activu na industria musical, la grabación de los álbumes [[Just Push Play]] (2001) y [[Honkin' on Bobo]] (2004). Amás d'esto, Steven Tyler caltúvose ocupáu con una variedá de proyeutos paralelos y apaiciones especiales. Dempués de los ataques del 11 de setiembre de 2001, la banda tocó nel conciertu benéficu "United We Stand", en Washington D. C. Tyler púnxose una chaqueta de cuerpu enteru, cola bandera Estauxunidense y la banda presentó unos curtios númberos incluyíos "Livin 'on the Edge" y "I Don't Wanna Miss a Thing ". La banda volvió a Indianápolis pa realizar un conciertu esa mesma nueche. En 2003, Tyler recibió un títulu honoríficu del Berklee College of Music, y en 2005 recibió un doctoráu "honoris causa" pola Universidá de Massachusetts, Boston. En 2003, Tyler tamién instaló a [[AC/DC]] nel [[Rock and Roll Hall of Fame]], dempués de qu'él y la so banda fueron incluyíos dos años antes. Tyler cantó con AC/DC el líder del grupu [[Brian Johnson]] na interpretación de "You Shook Me All Night Long". "The Grind", de Aerosmith, tamién apaez como extra. Tamién cantó l'Himnu Nacional pa inaugurar la Serie Mundial en 2004 nel Fenway Park. [[Ficheru:Aerosmith_B.jpg|200px|left|thumb|Aerosmith en vivu, 2003.]] Na película de Navidá, "L'Espresu Polar" de 2004, Steven Tyler, apaez cantando la lletra d'un númberu de rock tituláu "Rockin' on Top of the world", según un grupu de elfos d'animación per ordenador aseméyase Aerosmith interpretando'l cantar. Mientres Joe Perry caltúvose ocupáu en 2005 col so homónimu álbum en solitariu, Steven Tyler caltúvose ocupáu con una variedá de proyeutos. Esi añu, él foi'l vocalista principal de [[Carlos Santana|Santana]] nel senciellu "Just Feel Better". Tyler tamién fixo un cameo na película Be Cool protagonizada por [[John Travolta]] y [[Uma Thurman]]. Na película, Steven Tyler fai un dúu del cantar "Cryin'" cola cantante Linda Moon (Interpretada por Christina Milian) En 2006, dempués de la cicatrización de la ciruxía nel gargüelu de Tyler y l'agotador Rockin' the Joint Tour, Steven Tyler fixo una torna digna de mentar. Un fechu destacable foi cuando actuó con Joe Perry y l'Orquesta Boston Pops pola cuarta Orquesta añal en xunetu, espectacular, foi'l so primera gran apaición pública dempués de la operación. Mientres el conciertu, que foi tresmitíu a nivel nacional por [[CBS]], Tyler, Perry y l'orquesta interpretaron un popurrí de "Walk This Way", "I Don't Wanna Miss a Thing" y "Dream On". Tyler tamién grabó un dueto col artista de música country [[Keith Anderson]], tituláu "Three Chord Country and American Rock & Roll". El cantar, una versión remezclada del cantar atopáu nel álbum debú de Anderson, foi llanzáu como single nes llistes Country de EE.&nbsp;UU. Esi mesmu añu, amás de trabayar con Aerosmith en xires y grabando un nuevu álbum, Tyler fixo delles apaiciones públiques. Fixo un cameo na comedia [[Two and a Half Men]], faciendo de sigo mesmu como un ruidosu vecín desagradable. El 14 d'ochobre 2006 Tyler cantó "God Bless America" mientres l'estiramientu na séptima entrada del xuegu nᵘ3 de la Serie de Campeonatu de la Lliga Nacional ente los Cardenales de San Luis y los Mets de Nueva York nel Busch Stadium de St. Louis, Missouri. El 24 de payares, de manera voluntaria, Steven sirve la cena d'Aición de Gracies a los precisaos nun restorán en West Palm Beach, Florida, antes d'un show de Aerosmith ellí. En 2007, Tyler caltién activa una xira mundial cola banda que los vio actuar en 19 países. El 21 de mayu de 2008, informar de que'l vocalista Steven Tyler rexistrárase en Les Encinas Hospital clínica de rehabilitación, en Pasadena, [[California]], pa recuperar pacíficamente la pierna con ciruxíes múltiples. Él fixo una declaración pública diciendo que "El dolor d'arreglu del pie foi intensu", más grande de lo que yo antemanaría. Los meses de cuidos de rehabilitación y la tensión dolioso de la terapia física fueron traumáticos. Realmente precisaba un ambiente seguro pa recuperame onde podría apagar el teléfonu y volver a los mios pies". El 14 de xunetu de 2008, la madre de Tyler, Susan Ray Tallarico, morrió a los 84 años. El 18 de xunetu de 2008, Steven Tyler apaeció con [[Billy Joel]] nel últimu conciertu que se xugó nel estadiu Shea. Sofitáu pela banda de Billy Joel, cantó como voz principal nel cantar "Walk This Way". N'agostu de 2008, HarperCollins ganó una puya de publicar l'autobiografía de Steven Tyler. N'avientu de 2008, fixo una apaición sorpresa nos conciertos de Trans-Siberian Orchestra nel Nassau Coliseum (12 d'avientu de 2008) y el Centru de Izod (13 d'avientu de 2008). Foi'l "final sorpresa" Nel Centru de Izod, collaboró cola Trans-Siberian Orchestra en "Dream On" y "Sweet Emotion". === Eventos recién === El 5 d'agostu 2009 Tyler cayó del escenariu, cerca de [[Sturgis (Dakota del Sur)|Sturgis]], Dakota del Sur, mancándose la cabeza, el pescuezu y rompiéndose un costazu. Foi treslladáu al Hospital Rexonal de Rapid City. Por cuenta de la cayida de Tyler, Aerosmith viose obligáu a atayar el restu del so Tour de 2009 sacante dos conciertos en Ḥawai n'ochobre. Yá en 2007 Aerosmith tuvo qu'atayar el so primer conciertu en Maui que dio llugar a una demanda coleutiva de 8000 persones pola cancelación de la serie de conciertos. Los asistentes recibieron boletos y, en dellos casos, reembolsos polos gastos añedíos. Steven Tyler apocayá ayudó a faer una harmónica pa Hohner como parte de "Signature Series". El 9 de payares de 2009, informar de que Steven Tyler nun tuvo contautu colos demás miembros de Aerosmith y que nun taben seguros si taba inda na banda. El 10 de payares de 2009, Joe Perry confirmó que Steven Tyler dexara de Aerosmith pa siguir una carrera en solitariu y nun taba seguru si yera por tiempu definíu. Nun hai sustitución pa Tyler anunciada. A pesar de los rumores de dexar la banda, y a pesar de los comentarios de Perry como s'informó enantes el mesmu día, Tyler xunir a The Joe Perry Project nel escenariu 10 de payares 2009 nel Fillmore de Nueva York en Irving Plaza y realizó el clásicu de Aerosmith "Walk This Way". Según fontes del casu, Tyler aseguró al ensame qu'a pesar de los rumores en contrariu, "Nun dexó Aerosmith". Anque Tyler dixera que nun dexaba Aerosmith, los miembros de la banda taben esmolecíos de que cayera nes drogues otra vegada. Informar pola revista [[Rolling Stone]] el 22 d'avientu que Tyler ingresó a rehabilitación pol manexu del dolor y una adicción a los analxésicos, y que él ta dispuestu a empezar a trabayar cola banda dempués de la rehabilitación. El 15 de febreru de 2010, foi anunciáu que Aerosmith sería titular del Download Festival en Donington, Inglaterra, cola afirmación de que Steven Tyler solo apaecería como cantante pal grupu. El 26 de marzu de 2010, informar de que Steven Tyler, va trabayar con Timbaland pa grabar un álbum de rap. La collaboración de Reverend Run y Darryl Mac de [[Run-DMC]], Kid Rock y T-Pain se rumorea que va apaecer nel nuevu proyeutu. El sábadu 14 d'agostu de 2010 Steven Tyler xunto a Aerosmith y el grupu J.Geils Band presentar nel FenWay Park de Boston.<ref>[http://www.boston.com/ae/music/gallery/aerosmithfenway0810/ Boston Globe], Fotos Concierto FenWay 14 d'agostu de 2010</ref> El Periódicu [http://kiosko.net/us/2010-08-15/np/boston_globe.html Boston Sunday Globe] dedíca-y la portada. [[Ficheru:Aerosmith en Paraguay - Octubre 2011.jpg|thumb|Steven Tyler portando la [[Bandera de Paraguái]] mientres el conciertu en [[Asunción]] n'ochobre de 2011, un día dempués del so accidente.]] Tuvo presente mientres el "All-Stars Game" en 2011. El 25 d'ochobre de 2011, Tyler sufrió un esmorecimientu y cayó nel bañu de la so habitación d'hotel en [[Luque (Paraguay)|Luque]], Paraguay, polo que sufrió un par de feríes na cara y el frayatu de dos dientes. Foi treslladáu a un hospital priváu d'Asunción onde foi sometíu a un serviciu odontolóxicu y ciruxía plástica de ceya y de llabios. El conciertu que tenía d'ufiertar esa mesma nueche foi retardáu p'a otru día. == Discografía == === Con Aerosmith === {{AP|Discografía d'Aerosmith}} === Trabayos en collaboración === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 90%;" border="2" cellpadding="5" background: #f9f9f9; |- align="center" ! style="background:#B0C4DE;" | Añu ! style="background:#B0C4DE;" | Cantar ! style="background:#B0C4DE;" | Artista ! style="background:#B0C4DE;" | Álbum |- | 1986 | ''Walk this way'' | [[Run-D.M.C.]] extra Steven Tyler y Joe Perry | Raising Hell |- | 1988 | "Wild Thing" | Sam Kinison; estrella convidada inclúi a Steven Tyler | Have You Seen Me Lately? |- | 1989 | "Only My Heart Talkin'" | [[Alice Cooper]]; estrella convidada inclúi a Steven Tyler | Trash (álbum) |- | 1989 | "Slice of Your Pie" | [[Mötley Crüe]]; estrella convidada inclúi a Steven Tyler | Dr. Feelgood |- | 1989 | "Sticky Sweet" | [[Mötley Crüe]]; estrella convidada inclúi a Steven Tyler | Dr. Feelgood |- | 2001 | "Misery" | [[Pink]] extra Steven Tyler y [[Richie Sambora]] | Missundaztood |- | 2002 | "Sing for the Moment" | [[Eminem]] con Steven Tyler y [[Joe Perry]] (non acreditáu; Dream On amuesa utilizada, el rexistru nuevu ensin faer) | The Eminem Show |- | 2004 | "I'm a King Bee" | Steven Tyler y [[Joe Perry]] | Lightning in a Bottle Soundtrack |- | 2005 | "Just Feel Better" | [[Carlos Santana|Santana]] extra Steven Tyler | [[All That I Am]] |- | 2006 | "Three Chord Country and American Rock & Roll" | Keith Anderson extra Steven Tyler | Three Chord Country and American Rock & Roll |- | 2006 | "Roots, Rock, Reggae" | [[Bob Marley]] featuring Steven Tyler | Chant Down Babylon |- | 2009 | "Cryin' and Smile" | Chris Botti extra Steven Tyler | Chris Botti in Boston |- |} == Filmografía == {{AP|Videografía de Aerosmith}} {|{{tablaguapa}} style="font-size: 90%;" border="2" cellpadding="5" background: #f9f9f9; |- align="center" ! style="background:#B0C4DE;" | Añu ! style="background:#B0C4DE;" | Película ! style="background:#B0C4DE;" | Personaxe |- | 1978 | Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band | Miembros de la Banda Futuru Villanu |- | 1990 | [[Saturday Night Live]]: Músicos invitaos; "Wayne's World" sketch | Él mesmu |- | 1991 | [[The Simpsons]]: "Flaming Moe's": episodiu | Él mesmu (Voz) |- | 1993 | [[Wayne's World 2]] | Él mesmu |- | 1997 | Saturday Night Live: Músicu convidáu; sketch "Mary Katherine Gallagher" sketch | Él mesmu |- | 1999 | Clubland | David Foster |- | 2001 | Saturday Night Live: Músicu convidáu | Él mesmu |- | 2003 | [[Lizzie McGuire]] | Padre de navidá/Él mesmu |- | 2004 | [[L'Espresu Polar]] | Elf Lieutenant / Elf Singer |- | 2004 | Goodnight Joseph Parker | Sammy |- | 2005 | Be Cool | Él mesmu |- | 2006 | [[Two and a Half Men]] dos episodios | Él mesmu |- | 2009 | [[Chris Botti]] in Boston | Él mesmu |- |} == Dirico Motorcycles (enantes Red Wing Motorcycles) == El [[15 de setiembre]] de [[2007]] nel [[New Hampshire International Speedway]], Steven anunció'l llanzamientu de les nueves motocicletes Dirico.<ref>[https://web.archive.org/web/20100819030119/http://www.diricomotorcycles.com/st_blogue.asp DIRICOMOTORCYCLES.COM], Steven's Blogue</ref> Les motos Dirico tán diseñaes por Steven Tyler, dirixíu por Mark Dirico, y construyíu por AC Custom Motorcycles en Mánchester, [[New Hampshire]]. Steven foi un vieyu fanáticu de les motocicletes y entusiasta de la equitación.<ref>[https://web.archive.org/web/20071225234458/http://www.starpulse.com/news/index.php/2006/09/20/steven_tyler_designs_80_000_harley_david STARPULSE.COM], Steven Tyler Designs $80,000 Harley Davidson Motorcycle</ref> Sobre la nueva Motocicleta Tyler Dirico comentó: "Te montes nuna d'estes motos y te puedes montar per díes. Estes motos son rápides, fuertes y a cencielles maraviyoses. Y son increíbles de ver." Steven Tyler tamién participa nuna variedá de puyes de caridá con motocicletes, incluyendo'l Paséu de la caridá de la Infancia.<ref>[http://web.archive.org/web/http://brucerossmeyer.com/t-bruce-fundraising-efforts.aspx BRUCEROSSMEYER.COM], NEWS RELEASE FOR IMMEDIATE RELEASE</ref> == Vida personal == === Rellaciones === Steven tuvo una curtia rellación cola modelu Bebe Buell,<ref>[http://www.lovelylivtyler.com/info/spanish/family/bebe/ LOVELYLIVTYLER.COM], Hestoria</ref> mientres la cual foi padre de l'actriz [[Liv Tyler]] (Buell afirmó primeramente que'l padre yera Todd Rundgren pa protexer a Liv de l'adicción a les drogues de Steven). En [[1978]], casóse con [[Cyrinda Foxe]],<ref>[http://www.biografias.es/famosos/steven-tyler.html BIOGRAFIAS.es], Steven Tyler</ref> una ex-modelu Warhol, y l'ex esposa del cantante de [[New York Dolls]], [[David Johansen]], y foi padre de la modelu de talles grandes [[Mia Tyler]].<ref>[http://www.lovelylivtyler.com/info/spanish/family/mia/ LOVELYLIVTYLER.COM], Hestoria</ref> Él y Cyrinda Foxe divorciáronse'n [[1987]]; en [[1997]], publicó [[Dream On (cantar de Aerosmith)|Dream On]] y Livin' on the Edge Con Steven Tyler y [[Aerosmith]] y un llibru de memories de la so vida con Tyler. Cyrinda Foxe morrió de cáncer cerebral en [[2002]]. Tien trés nietos, Milo William Langdon (nacíu'l [[14 d'avientu]] de [[2004]] en [[Nueva York]]), del matrimoniu de la so fía Liv col músicu británicu Royston Langdon, y Sailor Gene Gardner (nacíu'l 11 de febreru de 2015)<ref>{{cita web|url=http://www.hola.com/noticias-de-actualidad/14-02-2015/113654/|títulu=Liv Tyler da la bienvenida al so segundu fíu|fecha= 14 de febreru de 2015}}</ref> y Lula Rose Gardner (nacida'l 11 de xunetu de 2016)<ref>{{cita web|url=http://www.hola.com/noticias-de-actualidad/11-07-2016/123169|títulu=Liv Tyler da a lluz al so tercer fíu|fecha=11 de xunetu de 2016}}</ref> frutu de la so rellación col empresariu David Gardner. En [[1988]], casó cola diseñadora de ropa Teresa Barrick.<ref>[http://www.foxnews.com/story/0,2933,148306,00.html FOXNEWS.COM], Steven Tyler Draws the Line</ref> En febreru de [[2005]], la pareya anunció que se diben a dixebrar por cuenta de problemes personales. En xineru de [[2006]] el divorciu yera oficial. Foi padre d'una fía y un fíu, Chelsea Tallarico ([[6 de marzu]] de [[1989]]), y Taj Tallarico ([[31 de xineru]] de [[1991]]). En [[2011]] comprometióse cola modelu de 28 años [[Erin Brady]], la so novia dende 2006 pero a finales de 2012 termina la so rellación por cuenta de qu'enagora les prioridaes de Steven son les xires mundiales que tien por proyeutu.<ref>[https://www.elmundo.es/america/2012/01/03/gentes/1325608067.html El cantante de Aerosmith cásase]</ref> == Ciruxía de gargüelu == El [[22 de marzu]] de [[2006]], xustu cuatro díes antes del so cumpleaños númberu 58, el periódicu [[The Washington Post]] informó que Tyler someter a ciruxía pa una "condición médica non revelada".<ref>[https://web.archive.org/web/20110207174548/http://www.monstersandcritics.com/people/Steven-Tyler/biography MONSTERSANDCRITICOS.COM], Steven Tyler Biography</ref> Un comunicáu del publicista de Tyler diz en parte: "A pesar del deséu d'[[Aerosmith]] de caltener la xira'l mayor tiempu posible, (el médicu de Tyler) aconseyó nun siguir cantando pa da-y a la so voz tiempu pa recuperase." El restu de les feches de la xira n'América del Norte d'[[Aerosmith]] en [[2006]] nel [[Rockin' the Joint]] Tour darréu fueron atayaes como resultáu de la operación. La ciruxía pa correxir un vasu sanguineu apaecíu nel gargüelu, foi un ésitu. Nes pallabres de Tyler: "Él a cencielles con un láser y corrixó el vasu sanguineu". Dempués d'unes selmanes de descansu, Steven Tyler y el restu d'[[Aerosmith]] fueron al estudiu'l [[20 de mayu]] de [[2006]] pa empezar a trabayar nel so nuevu álbum. El 3 y 4 de xunetu de [[2006]], Tyler y [[Joe Perry]] llegaron al escenariu na mariña de Boston cola Orquesta Boston Pops y cantó los cantares "[[Dream On (cantar de Aerosmith)|Dream On]]", "[[Walk This Way]]", y "[[I Don't Want to Miss a Thing]]" como parte de la Boston 4th of July Fireworks Spectacular. El conciertu foi notable como la primer actuación pública de Tyler dende la operación. Dempués fixeron un tour na seronda de [[2006]] xuntu con [[Mötley Crüe]], bautizáu como Route of All Evil Tour.<ref>[http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=60362 ROADRUNNERRECORDS.COM], AEROSMITH And MÖTLEY CRÜE Extend 'Route Of All Evil' Tour - Oct. 16, 2006</ref> La ciruxía del gargüelu de Steven Tyler apaeció en [[2007]] nun episodiu de la serie de [[National Geographic Channel]] llamáu la ''Increíble Máquina Humana''.<ref>[http://wn.com/Steven_Tyler_la_increible_maquina_humana WN.COM], Steven Tyler La Increible Maquina Humana</ref> == Batalla contra la hepatitis B y C == Nuna entrevista de setiembre de [[2006]] con Access Hollywood, Steven Tyler reveló que tuviera sufriendo de [[hepatitis B]]<ref>[http://www.prnewswire.co.uk/cgi/news/release?id=180303 PRNEWSWIRE.CO.UK], Steven Tyler Praised by International Patient Groups in Advance of World Hepatitis Awareness Day</ref> y [[hepatitis C]]<ref name=repitida_1>[http://today.msnbc.msn.com/id/15020874 TODAY.MSNBC.COM], Steven Tyler reveals battle with hepatitis C</ref> nos postreros 11 años. Diagnosticóse-y la enfermedá en [[2003]] y foi sometíu a un tratamientu intensivu dende esi añu hasta'l [[2006]], incluyendo 11 meses de tratamientu con "[[interferón]]", que calificó de "agónicu".<ref name=repitida_1/> == Adicción a calmantes == L'axencia de noticies [[Associated Press]] informó'l [[23 d'avientu]] de [[2009]]<ref name=repitida_02>[https://www.elpais.com/articulo/gente/Steven/Tyler/clinica/rehabilitacion/elpepugen/20091223elpepuage_2/Tes ELPAIS.COM], Steven Tyler, a la clínica de rehabilitación</ref> que Steven Tyler entró nuna clínica de rehabilitación pa tratar la so adicción a los analxésicos que tuviera tomando pa faer frente a les mancadures de les actuaciones.<ref name=repitida_02/> La banda atayó una xira de branu n'agostu dempués de que Tyler cayer del escenariu mientres una actuación en [[Dakota del Sur]] y rompiérase el costazu esquierdu.<ref>[https://web.archive.org/web/20090809054606/http://www.cronica.com.ar/diariu/2009/08/06/20826-steven-tyler-se-cayo-del escenariu.html CRONICA.COM], STEVEN TYLER SE CAYO DEL ESCENARIU</ref> El doctor Brian McKeon Tyler dixo a la [[People|revista People]] que les mancadures ortopédiques na última década dexaron al roqueru de 68 años d'edá con dolor crónicu severu y que rique ciruxíes nes rodíes y los pies. == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.steventyler.com/ StevenTyler.com], Sitiu oficial de Steven. * [http://www.aerosmith.com/ Aerosmith.com], Sitiu oficial d'Aerosmith. * {{IMDB|0878911|Steven Tyler}} {{commons|Category:Steven Tyler|Steven Tyler}} {{NF|1948||Tyler, Steven}} {{Tradubot|Steven Tyler}} [[Categoría:Cantantes de rock d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Miembros de Aerosmith]] [[Categoría:Músicos y músiques de heavy metal]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] mxqzo3khln4qqyd2x57uypkt1fn8o4i 0 102297 3699408 3677606 2022-07-25T07:59:20Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Daniel «Dan» Brown''' {{nym}} ye un [[escritor]] d'[[Estaos Xuníos]] conocíu pola novela ''[[El códigu Da Vinci (novela)|El códigu Da Vinci]]'' ([[2003]]) y otros títulos protagonizaos pol personaxe [[Robert Langdon]]. == Biografía == Fíu d'un matemáticu y una compositora de música sacra. Estudió na [[Phillips Exeter Academy]] y nel [[Amherst College]]. Como estudiante moró en [[Xixón]] ([[España]]) nel añu de [[1980]], esti treslláu a España foi'l so primer viaxe al estranxeru estudiando nun institutu de dicha ciudá. Brown afirma qu'en [[1985]], un añu antes de graduase, estudió Historia del Arte na [[Universidá de Sevilla]], pero esta universidá declaró que nun esisten rexistros de qu'él fuera estudiante nes sos instalaciones, y qu'en casu de selo ye probable que lo fixera como un estudiante itinerante nun simple cursu de branu. Diplomáu pol Amherst College, dedicar a la música: produció una grabación con cantares infantiles y fundó la empresa [[Dalliance]], cola que grabó ''Perspective''. En [[1991]] camudar a [[Hollywood]], [[California]], pa siguir cola so carrera de pianista y cantautor, mientres se ganaba la vida como profesor d'inglés y español nun colexu de [[Beverly Hills]]. Na [[Academia Nacional de Compositores]] conoció a Blythe Newlon, una muyer quince años mayor, con quien se casó en 1997 dempués de dellos años de convivencia. Tornaron a [[New Hampshire]], onde siguió cola so carrera musical y dando clases d'inglés na [[Philix Exeter Academy]] y d'español na [[Lincoln Akerman School]]. En [[1993]], amás, grabó ''Dan Brown'' y en [[1994]] ''Angels and demons'', títulu que caltendría para [[Angels & Demons (novela)|la so segunda novela]]. Pero, tou camudó nel branu de [[1993]]. Mientres taba nuna sablera de [[Tahití]], atopó escaecida nuna tumbona la novela ''[[La conspiración del xuiciu final]]'' ([[1991]]), de [[Sidney Sheldon]]. Al tornar a Exeter, empezó a trabayar en ''Digital Fortress'' (''[[La fortaleza dixital]]''), la so primer novela, na qu'arreyaba na intriga a l'[[Axencia de Seguridá Nacional]] ([[NSA]]). Esti [[techno-thriller]], apaecíu en [[1998]], criticáu pola so superficialidá y deslices nel tratamientu teunolóxicu, tuvo un relativu ésitu comercial. Nel añu [[2000]] publica ''[[Angels & Demons (novela)|Angels & Demons]]'', onde apaez per primer vegada'l personaxe [[Robert Langdon]], profesor de simboloxía relixosa na [[Universidá de Harvard]] que, investigando un misteriosu símbolu, atopar cola secta de los [[Illuminati]], hermandá que lleva sieglos enfrentada a la [[Ilesia católica]]. Al añu siguiente apaez ''Deception Point'' ([[2001]], traducida al español como ''[[La conspiración]]''), llibru que motoriza la so trama col descubrimientu d'un estrañu oxetu nel [[Árticu]] per parte d'un satélite ([[SOT]]) de la [[NASA]]. Langdon, el personaxe clave de ''Angels & Demons'', ye tamién el protagonista de la obra que la convirtió en fenómenu mundial de [[superventas]], ''[[El códigu Da Vinci (novela)|El códigu Da Vinci]]'', un llibru centráu na busca del significáu real del [[Santu Grial]]. == Obres == En '''negrina''' figuren les obres publicaes n'español. === Noveles independientes === * '''''[[La fortaleza dixital]]''''' (''Digital Fortress'', 1998, ed. Umbriel) * '''''[[La conspiración]]''''' (''Deception Point'', 2001, ed. Umbriel) === Serie ''[[Robert Langdon]]'' === # '''''[[Angels & Demons (novela)|Angels & Demons]]''''' (''Angels & Demons'', 2000, ed. Umbriel). Afecha al [[Angels & Demons (película de 2009)|cine]] en 2009. # '''''[[El códigu Da Vinci (novela)|El códigu Da Vinci]]''''' (''The Da Vinci Code'', 2003, ed. Umbriel). Afecha al [[El códigu Da Vinci (película)|cine]] en 2006. # '''''[[El símbolu perdíu]]''''' (''The Lost Symbol'', 2009, ed. [[Editorial Planeta|Planeta]]) # '''''[[Inferno (novela de Dan Brown)|Inferno]]''''' (''Inferno'', 2013, ed. [[Editorial Planeta|Planeta]]). Afecha al [[Inferno (película de 2016)|cine]] en 2016. # '''''[[Orixe (novela de Dan Brown)|Orixe]]''''' (''Origin'', 2017, ed. [[Editorial Planeta|Planeta]]). === Obres d'humor === * ''187 Men to Avoid: A Survival Guide for the Romantically Frustrated Woman'' (1995, coescrito sol pseudónimu de Danielle Brown) * ''The Bald Book'' (1998, co-coescrito xunto a la so esposa) == Argumentu de les sos obres == === ''La fortaleza dixital'' === {{AP|La fortaleza dixital}} La so primer novela tien como protagonista a Susan Fletcher, una de les meyores criptógrafas de la [[Axencia de Seguridá Nacional|NSA]], que va ver apeligrar la so vida cola llegada d'un estrañu códigu que, a la primer vista, nin ella mesma sabe descifrar. Paralelamente y ensin que Susan saber, el so prometíu, el traductor David Becker, ye unviáu pola NSA a Sevilla en busca de la clave pa resolver el misteriu, mientres ye siguíu de cerca por un implacable asesín a sueldu. === ''Angels & Demons'' === {{AP|Angels & Demons (novela)|l1=Angels & Demons}} La so segunda novela ye, de la mesma, la primera d'una serie d'aventures protagonizada pol profesor de simboloxía y arte relixoso de [[Harvard]], [[Robert Langdon]]. Nesti casu, el profesor Langdon y la científica del [[Organización Europea pa la Investigación Nuclear|CERN]] Vittoria Vetra van vese envueltos nuna carrera contra'l tiempu por salvar al [[Ciudá del Vaticanu|Vaticanu]] d'un atentáu terrorista entamáu por una hermandá secreta que se creía sumida, los [[Illuminati]], qu'arreya una bomba d'[[antimateria]] y el secuestru de cuatro cardenales ''[[papable|preferiti]]'' en plenu [[cónclave]] papal. === ''La conspiración'' === {{AP|La conspiración}} La so tercer novela xira en redol a una rede de combalechadures que se desencadena tres el descubrimientu, per parte de la [[NASA]], d'un meteoritu soterráu na [[plataforma de xelu Milne]] ([[Canadá]], cerca del [[Polu Norte]]) que paez presentar pruebes irrefugables de la esistencia de [[vida estraterrestre]]. El so protagonista ye l'analista d'intelixencia Rachel Sexton. === ''El códigu Da Vinci'' === {{AP|El códigu Da Vinci (novela)|l1=El códigu Da Vinci}} Na so cuarta novela, la más popular, y, posiblemente, [[Crítiques a «El códigu Da Vinci»|la más polémica]] de toes, Brown recupera al personaxe de [[Robert Langdon]], qu'agora tien de solucionar un misteriu cola criptóloga Sophie Neveu, rellacionáu con una sociedá secreta conocida como'l [[Prioratu de Sion]], de la que [[Leonardo da Vinci]] sería Gran Maestre, y el posible allugamientu del [[Santu Grial]]. Langdon y Sophie parten en busca del Grial por distintes locaciones de [[París]] y [[Londres]], mientres un monxu albín asesín trabaya presuntamente a les órdenes del [[Opus Dei]] pa caltener ocultu'l secretu. === ''El símbolu perdíu'' === {{AP|El símbolu perdíu}} Na so quinta novela, trata la tema de la [[Francmasonería|masonería]]<ref>[https://web.archive.org/web/20091031052734/https://www.publico.es/culturas/265168/dan/brown/diz/espana/descubri/opresion/relixosa/nunca Ver artículu Dan Brown: "N'España afayé una opresión relixosa nunca vista", 29 d'ochobre de 2009] nel periódicu español [[Público (España)|Público]]</ref> col personaxe de [[Robert Langdon]] como protagonista. Esta vegada, tendrá de salvar la vida d'un vieyu amigu, Peter Solomon, y evitar qu'un secretu perbién guardáu caya en males manes, cola ayuda de la científica del [[Institutu de Ciencies Noéticas]] Katherine Solomon, hermana de Peter. Foi publicada'l [[15 de setiembre]] de [[2009]] n'[[Estaos Xuníos]] y el [[29 d'ochobre]] de [[2009]] n'[[España]].<ref>[http://noticias.terra.es/GenteyCultura/2009/0421/Actualidad/Dan-Brown-tornara-en-setiembre-a-les-librerias-con-El-simbolo-perdíu.aspx Terra - Dan Brown va tornar en setiembre a les llibreríes con "El símbolu perdíu"]</ref> === ''Inferno'' === {{AP|Inferno (novela de Dan Brown)|l1=Inferno}} Ye la so sesta novela y la cuarta protagonizada pol espertu en simboloxía [[Robert Langdon]]. Nesta novela, Langdon espierta nun hospital de [[Florencia]] con una ferida de bala na cabeza y ensin poder recordar nada de lo asocedío, polo que se ve somorguiáu, xunto a la misteriosa Sienna Brooks, nuna persecución policial mientres intenten descifrar el plan d'un científicu [[transhumanismu|transhumanista]] llocu encegoláu con [[Dante Alighieri]] y la [[superpoblación|sobrepoblación mundial]]. === ''Orixe'' === {{AP|Orixe (novela de Dan Brown)|l1=Orixe}} Quinta entrega de la serie [[Robert Langdon]]. El profesor Langdon allega al [[Muséu Guggenheim Bilbao]] pa conocer un gran secretu que tien de desvelar Edmond Kirsch, unu de los alumnos más brillosos de Langdon años tras y que va ser trascendental pa la humanidá. Nesi momentu españa'l caos y el protagonista tien de fuxir a Barcelona pa buscar y descifrar les pistes que dan accesu al gran secretu que respondería a los dos preguntes que se fixo siempres la humanidá: ¿D'ónde venimos? y ¿aú vamos?. ''Orixe'' desenvuélvese íntegramente n'España. Barcelona, Bilbao, Madrid y Sevilla (ciudá onde se ambientaba parte importante de ''La fortaleza dixital'') son los escenarios principales. Publicar n'ochobre de 2017. == Adautaciones cinematográfiques == Trés de los sos cinco noveles de la serie col personaxe de [[Robert Langdon]] fueron afeches al cine, toes pol direutor estauxunidense [[Ron Howard]] y protagonizaes pol actor [[Tom Hanks]] nel papel principal: # '''''[[El códigu Da Vinci (película)|El códigu Da Vinci]]''''' (''The Da Vinci Code'', 2006, <small>2ª novela de la serie</small>), dirixida por [[Ron Howard]], protagonizada por [[Tom Hanks]] y [[Audrey Tautou]], y coles interpretaciones secundaries d'[[Ian McKellen]], [[Alfred Molina]], [[Paul Bettany]] y [[Jean Reno]]. # '''''[[Angels & Demons (película de 2009)|Angels & Demons]]''''' (''Angels & Demons'', 2009, <small>1ª novela de la serie</small>), dirixida por [[Ron Howard]], protagonizada por [[Tom Hanks]] y [[Ayelet Zurer]], y coles interpretaciones secundaries d'[[Ewan McGregor]], [[Stellan Skarsgård]] y [[Pierfrancesco Favino]]. # '''''[[Inferno (película de 2016)|Inferno]]''''' (''Inferno'', 2016, <small>4ª novela de la serie</small>), dirixida por [[Ron Howard]], protagonizada por [[Tom Hanks]] y [[Felicity Jones]], y coles interpretaciones secundaries d'[[Irrfan Khan]], [[Omar Sy]] y [[Ben Foster]]. La versión cinematográfica de ''[[El símbolu perdíu]]'' <small>(3ª novela de la serie</small>) sufrió numberosos retrasos na producción. El 20 d'ochobre de 2011 anuncióse que'l direutor [[Ron Howard]] refugara'l proyeutu, pasando ésti a manes de [[Mark Romanek]]; sicasí, en xunetu de 2013 Sony Pictures confirmó que la próxima película de la saga sería ''Inferno'', dirixida por Howard, polo que l'adautación de ''El símbolu perdíu'' quedó retardada indefinidamente. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikiquote}} * [http://www.danbrown.com/ DanBrown.com] (sitiu oficial) * [https://web.archive.org/web/20160517025132/http://www.danbrownofficial.co.uk/ Dan Brown] (sitiu oficial en Reinu Xuníu) * [https://www.planetadelibros.com/llibro-orixe/254690 Llibro Orixe] {{NF|1964||Brown, Dan}} {{Tradubot|Dan Brown}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores n'inglés]] [[Categoría:Escritores de suspense]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 6mbg00xs6rnqmgxwzlppf4tpidkze2q 0 102307 3699216 3579115 2022-07-25T06:11:55Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Elbert Green Hubbard''' {{nym}} foi un escritor, editor, artista y filósofu [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Foi un esponente del movimientu [[Arts and Crafts]], pero ye más famosu pol so ensayu ''[[Un mensaxe a García]]''. == Vida == Hubbard nació en Bloomington, [[Illinois]], fíu de Siria Cochua y Xuliana Frances Read. Creció en Hudson, Illinois, onde'l so primer negociu foi la venta de productos de xabones ''Larkin'', una carrera que finalmente lo llevó a [[Búfalo (Nueva York)|Búfalu, Nueva York]]. El so trabayu más conocíu producióse dempués que fundó Roycroft, un movimientu de Arts and Crafts en East Aurora, Nueva York en 1895. D'esto pasó a la so prensa privada, Roycroft Press, que foi inspiráu por [[William Morris]], con Kelmscott Press.<ref>{{cita llibru |apellíos=Gallimore |nome=Andrew |coautor= |títulu=Occupation: Prizefighter The Freddie Welsh Story|añu=2006 |editorial=Seren |allugamientu=Bridgend|páxina=159 |isbn=978-1-85411-395-5}}</ref> == Muerte == El 1 de mayu de 1915, pocu más de trés años dempués del fundimientu del ''[[Titanic]]'', los Hubbards xubieron al [[RMS Lusitania|Lusitania]] en Nueva York. El 7 de mayu de 1915, mientres taba nel mar, foi torpediáu y fundíu pol [[Submarín SM O-20 (1912)|submarín SM O-20]]. == Ver tamién == * [[Alice Moore Hubbard]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiquote}} {{enllaces persona}} {{NF|1856|1915|Hubbard, Elbert}} {{Tradubot|Elbert Hubbard}} [[Categoría:Anarquistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Holandeses]] [[Categoría:Filósofos y filósofes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones finaes por naufraxu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] rkhthv9et4jjaz8mectvni0su3ypp5k 3699231 3699216 2022-07-25T06:15:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Elbert Green Hubbard''' {{nym}} foi un escritor, editor, artista y filósofu [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Foi un esponente del movimientu [[Arts and Crafts]], pero ye más famosu pol so ensayu ''[[Un mensaxe a García]]''. == Vida == Hubbard nació en Bloomington, [[Illinois]], fíu de Siria Cochua y Xuliana Frances Read. Creció en Hudson, Illinois, onde'l so primer negociu foi la venta de productos de xabones ''Larkin'', una carrera que finalmente lo llevó a [[Buffalo (Nueva York)|Búfalu, Nueva York]]. El so trabayu más conocíu producióse dempués que fundó Roycroft, un movimientu de Arts and Crafts en East Aurora, Nueva York en 1895. D'esto pasó a la so prensa privada, Roycroft Press, que foi inspiráu por [[William Morris]], con Kelmscott Press.<ref>{{cita llibru |apellíos=Gallimore |nome=Andrew |coautor= |títulu=Occupation: Prizefighter The Freddie Welsh Story|añu=2006 |editorial=Seren |allugamientu=Bridgend|páxina=159 |isbn=978-1-85411-395-5}}</ref> == Muerte == El 1 de mayu de 1915, pocu más de trés años dempués del fundimientu del ''[[Titanic]]'', los Hubbards xubieron al [[RMS Lusitania|Lusitania]] en Nueva York. El 7 de mayu de 1915, mientres taba nel mar, foi torpediáu y fundíu pol [[Submarín SM O-20 (1912)|submarín SM O-20]]. == Ver tamién == * [[Alice Moore Hubbard]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiquote}} {{enllaces persona}} {{NF|1856|1915|Hubbard, Elbert}} {{Tradubot|Elbert Hubbard}} [[Categoría:Anarquistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Holandeses]] [[Categoría:Filósofos y filósofes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones finaes por naufraxu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] bydybcepqaadzgbgs9876hlt6gx5h9b 3699246 3699231 2022-07-25T06:16:50Z XabatuBot 43102 iguo testu: Un mensaxe a García => A Message to Garcia wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Elbert Green Hubbard''' {{nym}} foi un escritor, editor, artista y filósofu [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Foi un esponente del movimientu [[Arts and Crafts]], pero ye más famosu pol so ensayu ''[[A Message to Garcia]]''. == Vida == Hubbard nació en Bloomington, [[Illinois]], fíu de Siria Cochua y Xuliana Frances Read. Creció en Hudson, Illinois, onde'l so primer negociu foi la venta de productos de xabones ''Larkin'', una carrera que finalmente lo llevó a [[Buffalo (Nueva York)|Búfalu, Nueva York]]. El so trabayu más conocíu producióse dempués que fundó Roycroft, un movimientu de Arts and Crafts en East Aurora, Nueva York en 1895. D'esto pasó a la so prensa privada, Roycroft Press, que foi inspiráu por [[William Morris]], con Kelmscott Press.<ref>{{cita llibru |apellíos=Gallimore |nome=Andrew |coautor= |títulu=Occupation: Prizefighter The Freddie Welsh Story|añu=2006 |editorial=Seren |allugamientu=Bridgend|páxina=159 |isbn=978-1-85411-395-5}}</ref> == Muerte == El 1 de mayu de 1915, pocu más de trés años dempués del fundimientu del ''[[Titanic]]'', los Hubbards xubieron al [[RMS Lusitania|Lusitania]] en Nueva York. El 7 de mayu de 1915, mientres taba nel mar, foi torpediáu y fundíu pol [[Submarín SM O-20 (1912)|submarín SM O-20]]. == Ver tamién == * [[Alice Moore Hubbard]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiquote}} {{enllaces persona}} {{NF|1856|1915|Hubbard, Elbert}} {{Tradubot|Elbert Hubbard}} [[Categoría:Anarquistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Holandeses]] [[Categoría:Filósofos y filósofes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones finaes por naufraxu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 5vegpbe6q8uhfj2ci62267qrjyrw333 3699272 3699246 2022-07-25T06:19:08Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Elbert Green Hubbard''' {{nym}} foi un escritor, editor, artista y filósofu [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Foi un esponente del movimientu [[Arts and Crafts]], pero ye más famosu pol so ensayu ''[[A Message to Garcia]]''. == Vida == Hubbard nació en Bloomington, [[Illinois]], fíu de Siria Cochua y Xuliana Frances Read. Creció en Hudson, Illinois, onde'l so primer negociu foi la venta de productos de xabones ''Larkin'', una carrera que finalmente lo llevó a [[Buffalo (Nueva York)|Búfalu, Nueva York]]. El so trabayu más conocíu producióse dempués que fundó Roycroft, un movimientu de Arts and Crafts en East Aurora, Nueva York en 1895. D'esto pasó a la so prensa privada, Roycroft Press, que foi inspiráu por [[William Morris]], con Kelmscott Press.<ref>{{cita llibru |apellíos=Gallimore |nome=Andrew |coautor= |títulu=Occupation: Prizefighter The Freddie Welsh Story|añu=2006 |editorial=Seren |allugamientu=Bridgend|páxina=159 |isbn=978-1-85411-395-5}}</ref> == Muerte == El 1 de mayu de 1915, pocu más de trés años dempués del fundimientu del ''[[Titanic]]'', los Hubbards xubieron al [[RMS Lusitania|Lusitania]] en Nueva York. El 7 de mayu de 1915, mientres taba nel mar, foi torpediáu y fundíu pol [[Submarín SM U-20 (1912)|submarín SM U-20]]. == Ver tamién == * [[Alice Moore Hubbard]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiquote}} {{enllaces persona}} {{NF|1856|1915|Hubbard, Elbert}} {{Tradubot|Elbert Hubbard}} [[Categoría:Anarquistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Holandeses]] [[Categoría:Filósofos y filósofes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones finaes por naufraxu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 5lb376gfb7uqp6pvu9yd5ev9f55xowe 3699324 3699272 2022-07-25T06:38:46Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Elbert Green Hubbard''' {{nym}} foi un escritor, editor, artista y filósofu [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Foi un esponente del movimientu [[Arts and Crafts]], pero ye más famosu pol so ensayu ''[[A Message to Garcia]]''. == Vida == Hubbard nació en Bloomington, [[Illinois]], fíu de Siria Cochua y Xuliana Frances Read. Creció en Hudson, Illinois, onde'l so primer negociu foi la venta de productos de xabones ''Larkin'', una carrera que finalmente lo llevó a [[Buffalo (Nueva York)]]. El so trabayu más conocíu producióse dempués que fundó Roycroft, un movimientu de Arts and Crafts en East Aurora, Nueva York en 1895. D'esto pasó a la so prensa privada, Roycroft Press, que foi inspiráu por [[William Morris]], con Kelmscott Press.<ref>{{cita llibru |apellíos=Gallimore |nome=Andrew |coautor= |títulu=Occupation: Prizefighter The Freddie Welsh Story|añu=2006 |editorial=Seren |allugamientu=Bridgend|páxina=159 |isbn=978-1-85411-395-5}}</ref> == Muerte == El 1 de mayu de 1915, pocu más de trés años dempués del fundimientu del ''[[Titanic]]'', los Hubbards xubieron al [[RMS Lusitania|Lusitania]] en Nueva York. El 7 de mayu de 1915, mientres taba nel mar, foi torpediáu y fundíu pol [[Submarín SM U-20 (1912)|submarín SM U-20]]. == Ver tamién == * [[Alice Moore Hubbard]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiquote}} {{enllaces persona}} {{NF|1856|1915|Hubbard, Elbert}} {{Tradubot|Elbert Hubbard}} [[Categoría:Anarquistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Holandeses]] [[Categoría:Filósofos y filósofes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones finaes por naufraxu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] kqbmgmnts7fen13giuykp658bwlhib9 0 102344 3699421 3583528 2022-07-25T08:00:59Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Grace Metalious''' ('''Marie Grace DeRepentigny''', 8 de setiembre de 1924 – 25 de febreru de 1964) foi una escritora d'Estaos Xuníos, reconocida pola so revesosa novela ''[[Peyton Place]]'', que permaneció na llista de best-sellers del periódicu ''[[The New York Times]]'' por 59 selmanes. El llibru vendió 20 millones de copies en tapa dura y otros 12 millones na so edición de bolsu.<ref name=lent/> == Biografía == === Primeros años === Grace nació na probeza, nun sector rural de [[Manchester (New Hampshire)|Mánchester]], [[New Hampshire]], onde empezó a escribir a una temprana edá. Empezó a actuar n'obres de teatru escolares, y dempués de la graduación casóse con George Metalious nuna ilesia católica de Mánchester en 1943, convirtiéndose n'ama de casa y madre. Depués treslladáronse a [[Durham]], New Hampshire, y George ingresó na Universidá de New Hampshire. En Durham, Grace Metalious empezó a escribir con mayor énfasis. Cuando George graduóse, tomó'l cargu de direutor nel colexu Gilmanton.<ref name=george/> === ''Peyton Place'' === [[Ficheru:Peyton Place 0.JPG|miniaturadeimagen|Presentación de la serie de TV de 1957 basada na novela de Grace, dirixida por Mark Robson.]] A los trenta años, empezó a redactar un manuscritu nel que se cuntaben los secretos íntimos d'una pequeña comunidá de [[Nueva Inglaterra]]. Primeramente titular ''The Tree and the Blossom'' ("L'árbol y la flor").<ref name=fox>[http://www.nytimes.com/2005/12/15/arts/15nevler.html Fox, Margalit. "Lleona Nevler, Editor, Dies at 79; Shepherded ''Peyton Place''". ''The New York Times'', 2005]</ref> En 1955, terminara un primer borrador. Sicasí, decidieron que'l títulu yera desaveniente y camudar a ''Peyton Place''.<ref name=george>Metalious, George and O'Shea, June. ''The Girl from Peyton Place'', Dell, 1965.</ref> Atopó un axente, M. Jacques Chambrun, quien unvió'l manuscritu a trés grandes editoriales antes de ser aceptáu en 1955 pola pequeña editorial Julian Messner Inc., operada por [[Kathryn G. Messner]]. Otra figura importante na publicación de la novela foi [[Lleona Nevler]], de la editorial Little, Brown and Lippincott, yá que foi la primera en reconocer el potencial de ''Peyton Place''. Nevler lleó la novela, y convenció a Messner d'incluyila nel so catálogu.<ref> http://www.nytimes.com/2005/12/15/arts/15nevler.html Fox, Margalit. "Lleona Nevler, Editor, Dies at 79; Shepherded ''Peyton Place''". ''The New York Times'', 2005</ref> Nel momentu de la so publicación, la novela convertir nun fenómenu internacional en ventes, llegando a tar 59 selmanes na llista de best-sellers del ''[[The New York Times]]''. La hestoria de les desventures d'un pequeñu pueblu de Nueva Inglaterra cautivó a los llectores d'una forma impensada y ayudó a Grace a ameyorar sustancialmente los sos ingresos.<ref name=lent>{{cita publicación |url=http://findarticles.com/p/articles/la mio_g1epc/is_bio/ai_2419200833|títulu= Grace Metalious|apellíu=Lent|nome=Robin|editorial=St. James Encyclopedia of Pop Culture|fechaaccesu=7 d'agostu de 2008 | añu=2002}}</ref><ref>{{cita publicación |url=http://www.nytimes.com/2005/07/31/books/review/31TBR.html|títulu=Inside the List|apellíu=Garner|nome=Dwight|fecha=2005|editorial=''New York Times''|fechaaccesu=7 d'agostu de 2008}}</ref> === Otros trabayos === Les sos otres noveles vendieron bien pero nun pudieron oldear l'ésitu que representó'l so primer llibru. ''Return to Peyton Place'' (1959) foi siguida por ''The Tight White Collar'' (1961) y ''Non Adam in Eden'' (1963), esta postrera sobe los llabradores de Mánchester.<ref name=lent/> == Muerte == Enferma de [[cirrosis]] pol escesu nel consumu d'alcohol, Metalious finó'l 25 de febreru de 1964, a la edá de 39 años.<ref>{{cita llibru |apellíu=Toth|nome=Emily|títulu=Inside Peyton Place: The Life of Grace Metalious|editorial=University Press of Mississippi|añu=2000|páxines=309|isbn=1-57806-268-3}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Traducíu ref|en|Grace Metalious|oldid=705917396|trad=parcial|fecha=20 de febreru de 2016}} * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=710 Find a Grave record for Grace Metalious (1924–1964)] * {{IMDb nome|582374}} {{Tradubot|Grace Metalious}} {{NF|1924|1964|Metalious, Grace}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores n'inglés]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] ps6rk5fqmuouknq9fbzv7uflzb2ywpb 0 103859 3699477 3668575 2022-07-25T08:07:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Severodvinsk''' ({{Lang-ru|Северодви́нск}}) ye una ciudá de [[Rusia]] perteneciente al [[óblast d'Arcánxel]]. Ta asitiada nel delta del [[Dvina Septentrional]], 35 quilómetros al oeste d'[[Arcánxel (Rusia)|Arcánxel]]. Fundada en 1936, la ciudá en primer llugar llamóse '''Sudostroi''' (1936-38), y darréu '''Molotovsk''' (1938-57). Severodvinsk tenía una población de 193.200 habitantes nel añu [[2007]]. == Historia == === Oríxenes === Les veres del Dvina septentrional fueron esploraes en primer llugar polos [[viquingos]]. Barcos normandos ya ingleses veníen hasta la desaguada del ríu en busca de pieles y pexe hasta qu'un enfriamientu climáticu nel [[sieglu XIII]] convirtió esta ruta de navegación demasiáu peligrosa. El llugar nel que güei s'atopa'l Severodvinsk modernu ye mentáu per primer vegada en [[1419]], cuando los suecos navegaron na badea y quemaron el monasteriu de [[Nikolo-Korelsky]]. Esti monasteriu créese que foi fundáu por [[San Eufemio]], misioneru ortodoxu nes tierres de [[Carelia]]. L'abadía tuvo en ruines hasta [[1471]], cuando dos fíos de [[Marfa Borétskaya]] morrieron nuna feroz nube, y los sos cuerpos fueron recuperaos na sablera, cerca del monasteriu doce díes más tarde. A instancies de Boretskaya, el monasteriu foi restauráu y los sos fíos fueron soterraos ellí. El 24 d'agostu de [[1553]], [[Richard Chancellor]] a bordu del ''Edward Bonaventure'', llegó al asentamientu mineru de Nenoksa, qu'inda ye famosu pola so arquiteutura tradicional de madera. Los marineros británicos dirixir al Monasteriu de Nikolo-Korelsky, onde se sosprendieron al atopar una comunidá de "marineros en sotana" y un muelle lo suficientemente grande como pa dar cabida a dellos barcos. La principal ilesia d'esti orixinal establecimientu taba dedicada a [[Nicolás de Bari|San Nicolás]], el santu patrón de los marineros, polo que tol [[mar Blanco]] foi conocíu mientres el [[sieglu XVI]] nos mapes ingleses como la ''badea de San Nicolás''. Gracies a Chancellor y a esi viaxe, creóse la [[Muscovy Company]] y el monasteriu de Nikolo-Karelsky, cuando la mayor parte del comerciu de la compañía ente Inglaterra y Moscovia pasaba al traviés del puertu llocal. N'agostu de [[1618]], el puertu foi visitáu por [[John Tradescant el vieyu]], cuando se dirixía a estudiar una islla asitiada frente al monasteriu. Esta islla aportó a conocíu na tradición británica como la islla de la rosa, porque Tradescant atopó ellí una planta bien rara que nomó ''Rosa Moscovita'' y llevar a Londres. Los edificios esistentes del monasteriu fueron construyíos a la fin del periodu moscovita. La cúpula de la catedral de [[Nicolás de Bari|San Nicolás]] foi construyida ente 1670-74, precedida pola ilesia de l'Asunción (1664-1667), a la que se xune una galería. Delles décades más tarde, les muralles y les torres fueron construyíes en madera, y lo meyor calteníu d'estes torres foi tresportáu polos soviéticos a [[Kolomenskoe]], [[Moscú]], nes que pueden trate anguaño. === La ciudá actual === L'actual ciudá de Severodvinsk desenvolver nel periodu soviéticu. Como otres nueves ciudaes de les rexones del Norte o [[Siberia]], los primeros construcciones yeren para mozos comunistes y millares de presos del [[Gulag]]. El llugar onde s'edificó de la ciudá tomó'l nome de Sudostroi. Llogró l'estatutu de ciudá en [[1938]] y pasó a denominase Molotovsk (Мо́лотовск), ente 1938 y 1957 n'honor a [[Vyacheslav Molotov]]. Viviendo en tiendes pel hibiernu y barraqueres infestaes de mosquitos pel branu, los constructores empezaron a construyir un ferrocarril de 50 km en solu cuatro meses. La llinia abrir en payares de [[1936]]. Entamóse entós la construcción d'unos estelleros. Una población de cerca de 60.000 presos del gulag sobrevivía nos campos de la contorna de Molotovsk, en condiciones bien dures. Ente 1936 y 1953, calcúlase que morrieron nellos unes 25.000 persones. En víspores del empiezu de la [[Segunda Guerra Mundial]], la población xubía a 40.000 habitantes. Mientres la guerra, catorce mil d'habitantes dexaron la ciudá pa dir al frente y solamente volvieron de nuevu 4.000. Les muyeres y los adolescentes sustituyir nes fábriques y fabricaron municiones, a pesar del fríu y la falta de comida. Molotovsk acoyó en 1941 a los homes y equipamientos de los estelleros de [[Leningráu]], sacupaos ante la meyora del exércitu alemán. El puertu de Molotovsk empezó a funcionar n'avientu de 1941. Utilizar mientres la guerra pa recibir l'ayuda de los Aliaos, de británicos y estauxunidenses. Una gran parte de los famosos convóis del [[Árticu]] destinaos a [[Arcánxel (Rusia)|Arcánxel]] descargaben realmente en Molotovsk. Severodvinsk alluga dos importantes bases navales que trabayaron en primer llugar pa la marina soviética y la Flota del Norte, creada en 1937, y güei pa la marina rusa. Estos dos bases, güei '''Sevmach''' y '''Zviózdochka''', atopar al norte de la ciudá, y tán ente los más importantes bases navales de [[Rusia]]. Por esta razón, Severodvinsk foi una ciudá zarrada a los estranxeros dende 1936, sacante una curtia esceición en 1992-93. El primer submarín soviéticu a propulsión nuclear, el ''Leninsky Komsomol'', construyir na base de Sevmach ente 1955 y 1957. Sevmach construyó más tarde la mayoría de los submarinos nucleares de la URSS. Dende 1992, los dos bases encárguense principalmente del esmantelamientu de los submarinos nucleares. ==Mapes== <center><gallery> Severnaya Dvina.png|Severodvinsk (Северодви́нск) nun mapa del [[Dviná Septentrional]] Severnaya_Dvina_eng.svg|Mesmu mapa n'[[idioma inglés|inglés]] Мэрия Северодвинска. Фото А. Щекинова.jpg|Conceyu de la ciudá </gallery></center>. == Evolución demográfica == {{Evolución demográfica | width = 350px | fonte = <ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls Población perteneciente a la Federación Rusa pa los conceyos al 1° de xineru de 2013]</ref> | 1939 = 21.300 | 1959 = 78.700 | 1979 = 197.200 | 1989 = 248.700 | 2007 = 193.200 | 2008 = 191.400 | 2010 = 192.353 | 2011 = 192.400 | 2012 = 190.083 | 2013 = 188.539 }} == Ciudaes hermanaes == * {{bandera|Moldavia}} [[Tiráspol]] - [[Moldavia]] * {{bandera|Rusia}} [[Briansk]] - [[Rusia]] * {{bandera|Bielorrusia}} [[Mazyr]] - [[Bielorrusia]] * {{bandera|Ucraína}} [[Sumy]] - [[Ucraína]] * {{bandera|USA}} [[Portsmouth (New Hampshire)|Portsmout]] - [[EUA]] == Personaxes pernomaos == * [[Marina Prusakova]], esposa de [[Lee Harvey Oswald]], presuntu asesín [[John F. Kennedy]]. Nació en 1941 en Severodvinsk, entós Molotovsk. == Referencies == {{llistaref}} * [http://www.mojgorod.ru/arhangel_obl/severdvinsk/ Información sobre Severodvinsk]. (en rusu) * [http://www.ru-sever.narod.ru/history2.htm Historia de Severodvinsk]. (n'inglés) * [http://www.sevska.net Historia, información y semeya de Severodvinsk] (en rusu) == Enllaces esternos == {{commonscat|Severodvinsk}} {{clear}} {{Tradubot|Severodvinsk}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Óblast d'Arcánxel‎]][[Categoría:Llocalidaes de Rusia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 5ijm2kd88i85qg8uz4yx5cualhds3yj 0 104922 3699401 3664874 2022-07-25T07:58:31Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{otros usos|1=Territoriu británicu d'ultramar|pa=les actuales dependencies del Reinu Xuníu|esti= los territorios o rexones qu'a lo llargo de la historia tuvieron sol dominiu de la Corona británica}} [[Ficheru:British Empire evolution3.gif|thumb|400px|Mapa animáu de la espansión del [[Imperiu británicu]].]] Les '''Colonies y protectoraos británicos''' fueron territorios qu'a nivel global tuvieron sol dominiu del [[Imperiu británicu]]. La fundación del Imperiu británicu a finales del sieglu XVII ye considerada'l puntu de partida de la evolución territorial del [[Reinu Xuníu]]. De magar, munchos son los territorios que tuvieron sol control del Reinu Xuníu o de los sos estaos predecesores. Cuando se formó'l [[Reinu de Gran Bretaña]] en 1707 por aciu la unión de los reinos [[Reinu d'Escocia|d'Escocia]] y el [[Reinu d'Inglaterra|d'Inglaterra]], les posesiones coloniales d'ésti pasaron al nuevu estáu. De forma similar, cuando se formó'l [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] en 1801 por aciu la unión del [[Reinu d'Irlanda]] al [[Reinu de Gran Bretaña|de Gran Bretaña]] (ver [[Acta d'Unión (1800)]]), el control sobre les posesiones coloniales d'esti postreru pasaron al estáu socesor. Nel so conxuntu estos territorios son conocíos como l'[[Imperiu británicu]]. Cuando una gran parte d'Irlanda llogró la independencia (ver [[Estáu Llibre Irlandés]]), los otros territorios del [[Imperiu]] permanecieron sol control del Reinu Xuníu (dende entós denomináu [[Reinu Xuníu|Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda del Norte]]). [[Ficheru:British Empire in 1907.jpg|thumb|400px|right|L'Imperiu en 1907, marcáu en rosa.]] Dende 1714 hasta 1837 el tronu británicu taba amestáu al del [[Reinu de Hannover]], un [[Estáu Imperial|estáu]] nel norte del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]], que los sos líderes yeren tamién [[duque]]s y [[eleutor]]es del reinu. Sicasí, esto yera una simple [[unión personal]] na cual Hannover caltenía la so independencia política, polo cual nun se consideraba como parte integrante del [[Imperiu británicu]]. Dellos países o dominios del Imperiu británicu llograron la independencia de forma socesiva a principios del sieglu XX. Nos 20 años que siguieron a la [[Segunda Guerra Mundial]], desmantelóse la mayor parte del Imperiu restante, empezando cola independencia de la India y de Paquistán en 1947. L'últimu territoriu significativu en desafiase del Imperiu británicu foi Hong Kong, trespasáu a China en 1997. Munchos de los antiguos territorios del [[Imperiu británicu]] son miembros de la [[Mancomunidá de Naciones]], quince de los cualos (tamién conocíos, xuntu col Reinu Xuníu, como [[Reinos de la Mancomunidá]]) caltienen a los monarques británicos (anguaño, la [[Sabela II del Reinu Xuníu|reina Sabela II]]) como xefes d'Estáu. Estos tamién ostenten el títulu de “Xefes de la Mancomunidá de Naciones”, anque solo trátase d'un títulu personal y simbólico, pos tolos miembros tienen corones nacionales totalmente separaes ya independientes del Reinu Xuníu. Esta disposición constitucional nun representa nin un real, nin una continuación teórica de la dominación británica sobre cualesquier de los otros reinos; los miembros de la Mancomunidá de Naciones (incluyendo los Reinos de la Mancomunidá) son estaos de plena soberanía. == Tipos de control == [[Ficheru:The British Empire.png|thumb|400px|Carta anacrónica de los territorios británicos, dende antes del [[Acta d'Unión (1707)|Acta d'Unión de 1707]] hasta los actuales [[Territoriu británicu d'ultramar|territorios británicos d'ultramar]].]] La naturaleza de los territorios (y los sos gobiernos) en cuantes que partes constitutives del Imperiu británicu variaron descomanadamente. En términos llegales inclúi los territorios que taben formalmente so la soberanía de los monarques británicos (quien, amás, ostentaben el títulu de Emperatrices (o [[Emperador|Emperadores]]) de la India dende 1876 hasta 1947); territorios varios gobernaos como protectoraos; territorios trespasaos a l'alministración británica so l'autoridá de la [[Sociedá de Naciones]] o de les [[Naciones Xuníes]]; y otros diversos territorios, tales como'l [[Sudán Anglu-Exipciu]]. Nun s'aplicó un sistema uniforme de gobiernu a estos territorios.<ref name=":0">{{cita llibru |last=Ferguson |first=Niall |añu=2004 |títulu=Empire, The rise and demise of the British world order and the lessons for global power |publisher=Basic Books |isbn=0-465-02328-2}}</ref><ref name="SY67">The Statesman's Yearbook 1967-1968</ref> La naturaleza de l'alministración del imperiu camudó abondo a lo llargo del tiempu y dependiendo del llugar, magar pue ser bastante fácil arrexuntaos nes siguientes categoríes: === Reinu Xuníu === El mesmu [[Reinu Xuníu]] taba formáu polos reinos (agora [[Naciones constituyentes del Reinu Xuníu|naciones constituyentes]]) d'[[Inglaterra]], [[Gales]], [[Escocia]] ya [[Irlanda]] (a partir de 1922 solamente [[Irlanda del Norte]], pos Irlanda llogró la so independencia). === Dependencies de la Corona === Les [[Dependencia de la Corona británica|Dependencies de la Corona]] de les islles de [[islla de Man|Man]], [[Xerséi]] y [[Guérnesei]] (los dos últimes conócense colectivamente como les "[[Islles de la Canal]]"). Estes islles, que de cutiu se consideren parte de la [[Islles Britániques]], nunca formaron parte del propiu Reinu Xuníu, o de los sos estaos antecesores. Coles mesmes, nunca fueron consideraos como colonies; magar el [[Gobiernu británicu]] ye xeneralmente responsable del so defensa y rellaciones esteriores, cada unu de los territorios tien les sos propies lleis ya instituciones polítiques. En sentíu estrictu la so rellación cola soberanía británica solo dase col Gobiernu. === Colonies === Les [[Colonia alministrativa|colonies]] yeren territorios que taben destinaos a ser llugares d'asentamientu permanente, apurriendo tierra pa los sos pobladores. La [[Corona británica|Corona]] declaró la so absoluta soberanía sobre ellos, anque nun yeren formalmente parte del propiu Reinu Xuníu. Polo xeneral el so derechu foi'l [[Derechu común]] d'Inglaterra, xuntu con toles [[Parllamentu británicu|lleis del Parllamentu]] que tamién yeren aplicaes a ellos. L'autoridá real polo xeneral representar na persona d'un [[gobernador]], nomáu pol [[Gobiernu británicu]]. Col tiempu, un númberu de colonies concedióse-yos "[[gobiernu responsable]]", que derivó en [[autogobiernu]]. Les colonies yeren típicamente d'unu de los siguientes tipos: ;Colonia de la corona Una [[colonia de la Corona]] yera un tipu d'alministración colonial de los ingleses y más tarde del [[Imperiu británicu]], que taben direutamente controlada pola [[Corona británica]].<ref>[http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/caribbean_isllands/cx_glos.html U.S. Library of Congress] - Glossary of terms.</ref><ref>[http://www.askoxford.com/concise_oed/crowncolony?view=uk Compact Oxford English Dictionary - "Crown colony".]</ref> Les colonies de la corona fueron gobernaes por un gobernador designáu pol monarca. A mediaos del sieglu XIX, el soberanu nomó gobernadores reales por conseyu del [[Secretariu d'Estáu pa les Colonies]]. Esti convertir nel métodu principal pa crear y gobernar colonies.<ref>[[#refJenks|Jenks]], p. 70.</ref> La mayoría de les colonies de la corona, especialmente les colonies con población blanca, teníen una llexislatura bicameral, que consistía nuna cámara alta usualmente llamada [[Conseyu Llexislativu]], que los sos miembros yeren nomaos y teníen un propósitu similar al de la [[Cámara de los Lores]] británica. Tamién esistíen cámares baxes que xeneralmente se llamabn'[[Parlamento|Asamblea llexislativa]] o Cámara de l'Asamblea. El sufraxu pa la cámara baxa taba acutáu solo a homes blancos llibres, xeneralmente con restricciones de propiedá. Como la propiedá de la tierra yera xeneralizada, la mayoría de los homes blancos podíen votar.<ref name="Cooke">Cooke (1993) vol 1 part 4</ref> El gobernador tamién tenía de cutiu un [[Conceyu Executivu]] que tenía una función similar al Gabinete n'[[Inglaterra]] pero nun yera responsable ante la cámara baxa colonial. Sicasí, caltuvieron una posición consultiva y nun sirvieron n'oficines alministratives como los ministros del gabinete. Los miembros del [[Conseyu Executivu]] nun yeren necesariamente miembros de la cámara baxa, sinón que xeneralmente yeren miembros de la cámara alta.<ref>{{cita llibru |apellíu=Armstrong |nome=Frederick H. |títulu=Handbook of Upper Canadian Chronology (Revised ed.) |añu=1985 |editorial=Dundurn Press |allugamientu=Toronto |páxina=39}}</ref> Más tarde, cuando les colonies blanques llograron un [[gobiernu responsable]], la cámara baxa empezó a reemplazar a la cámara alta (xeneralmente non escoyida) como la llexislatura colonial, y surdió el cargu de [[Primer ministru]].<ref name="moore">{{cita llibru |autor= Christopher Moore |títulu= 1867: How the Fathers Made a Deal |fecha= 2011-07-27 |editorial= McClelland & Stewart |isbn= 978-1-55199-483-3}}</ref> ;Colonies de la Carta Una colonia de la Carta yera una de los trés clases de gobiernu establecíes nes colonies ingleses del sieglu XVII n'[[América del Norte]]. Nuna colonia de la Carta, el Rei otorgaba una carta real o otra lexisllación al gobiernu colonial estableciendo les regles so les cualos gobernaríase y la manera d'escoyer a los sos propios gobernadores sobre la base de les regles detallaes na carta.<ref>{{Cita web |apellíu= Putney |nome= Albert H. |títulu= Popular Law Library Vol 1 Introduction To The Study Of Law Llegal History |editorial= Cree Publishing Company |añu= 1908 |url= http://chestofbooks.com/society/law/Popular-Law-1-Llegal-History/Section-81-The-Thirteen-Colonies.html |fechaaccesu= 3 de setiembre de 2010}}</ref> ;Colonia propietaria Delles colonies nos sieglos XVI y XVII fueron daes a individuos particulares; estes son conocíes como colonies propietaries. Les colonies propietaries n'[[América]] taben gobernaes por un señor propietariu, quien, teniendo autoridá en virtú d'una carta real, polo xeneral exercía esa autoridá cuasi como un soberanu independiente. Finalmente, estos convirtiéronse en [[Colonia de Coronar|colonies de la Corona]].<ref>Roper (2007)</ref><ref>Elson, Henry William, ''History of the United States of America'', The MacMillan Company, New York, 1904. Chapter IV</ref> ;Compañía privilexada Una [[compañía privilexada]] ye una asociación formada por inversores o accionistas con fines de comerciu, esploración y colonización. Estes compañíes xeneralmente formáronse, incorporaron y legitimaron so una carta real. Esti documentu establecía los términos so los cualos la empresa podría operar; definió les sos llendes d'influencia y describió los sos derechos y responsabilidaes. Grupos d'inversores formaron compañíes pa suscribir y beneficiase de la esploración d'[[África]], [[India]], [[Asia]], el [[Caribe (rexón)|Caribe]] y [[América del Norte]], sol patrociniu del estáu. Delles compañíes como la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] gobernaron grandes posesiones coloniales (especialmente na [[Raj Británicu|India]]).<ref>Ferguson, Niall, 2003. ''Empire—How Britain Made the Modern World'', Allan Lane, London, United Kingdom.</ref><ref>[http://www.bartleby.com/65/ch/chartere.html%20Chartered%20companies http://www.bartleby.com/65/ch/chartere.html Chartered companies]</ref> === Protectoraos y estaos protexíos === {{AP|Protectoráu británicu}} Los [[Protectoráu|estaos protexíos]] yeren territorios estranxeros que se rexíen nominalmente por gobernantes locales, qu'entraron nuna rellación convenientes col Gobiernu británicu y que los escluyó de tratar direutamente con otres potencies estranxeres, lo cual dio-y a los británicos el derechu d'implicase nos asuntos internos del so territoriu. L'interés nestos territorios debióse principalmente por una cuestión estratéxica. Un exemplu fueron los [[Estaos de la Tregua]], anguaño [[Emiratos Árabes Xuníos]]. Los [[Protectoráu británicu|protectoraos]] fueron territorios que nun taben formalmente anexaos pero nos cualos, yá seya por tratáu, concesión o otru mediu llegal, la Corona tenía autoridá política y xurisdicción polo que les autoridaes britániques tomaron una participación más activa nos asuntos internos del territoriu.<ref name="SY67"/> Dellos protectoraos estableciéronse de cutiu como mediu de control de los súbditos británicos en determináu territoriu (en llugar de la población indíxena), o pa escluyir la influencia d'una potencia rival europea. Un exemplu ye [[Bechuanalandia]], agora [[Botsuana]]. === Dominios === {{AP|Dominiu británicu}} Los [[Dominiu británicu|dominios]] yeren entidaes polítiques semi-independientes que taben nominalmente so la Corona, constituyendo parte del [[Imperiu británicu]] y la Mancomunidá Británica; apaecieron a finales del sieglu XIX y la primer parte del sieglu XX.<ref>[http://www.m-w.com/dictionary/dominion ''Merriam Webster's Dictionary''] (based on Collegiate vol., 11th ed.) 2006. Springfield, MA: Merriam-Webster, Inc.</ref><ref>{{cita web |apellíu= Hillmer |nome= Norman |añu= 2001|títulu= Commonwealth |editorial= Canadian Encyclopedia |allugamientu= Toronto |url= http://thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0001798 |cita=...the Dominions (a term applied to Canada in 1867 and used from 1907 to 1948 to describe the empire's other self-governing members)}}</ref> Dalgunos fueren primeramente colonies de la corona, y dalgunos otros federaciones de colonies como la [[Unión Sudafricana]] y la [[Mancomunidá d'Australia]]. El conceutu de dominiu definióse formalmente na [[Declaración de Balfour]] de 1926, que reconocía a estos países como "comunidaes autónomes dientro del Imperiu británicu", reconociéndolos según iguales políticos al [[Reinu Xuníu]]; el [[Estatutu de Westminster]] de 1931 convirtió esti conceutu en realidá llegal, convirtiéndolos en miembros esencialmente independientes de lo qu'entós se llamaba Mancomunidá Británica. Primeramente, los dominios llevaron a cabu la so propia política comercial, delles rellaciones esteriores llindaes y fuercies armaes autónomes, anque'l gobiernu británicu reclamó y exerció el poder esclusivo de declarar guerres. Sicasí, dempués de l'aprobación del Estatutu de Westminster, la dependencia d'estos a la [[Corona del Reinu Xuníu]] cesó. Dempués d'eso, los países qu'enantes se denominaben "Dominios" convertir en [[Reinos de la Mancomunidá]] onde'l soberanu yá nun yera'l monarca británicu, sinón qu'esti yera'l monarca de cada nación en sí mesmu, y considérense iguales al Reinu Xuníu y ente sigo.<ref name="The Balfour Formula">{{cita publicación |last=Marshall |first=Sir Peter |date=September 2001 |títulu=The Balfour Formula and the Evolution of the Commonwealth |journal=[[The Round Table Journal|The Round Table]] |volume=90 |issue=361 |pages=541–53 |url= |quote= |doi=10.1080/00358530120082823 }}</ref> Un exemplu foi'l [[Estáu Llibre d'Irlanda]], formáu como un dominiu en 1922 a partir del territoriu d'Irlanda y que caltuvo a la reina como xefe d'Estáu hasta que se formó la República d'Irlanda en 1949. Exemplos similares son los dominios de [[Dominiu de Canadá|Canadá]] (1867), [[Dominiu de la India India]] (1947), [[Dominiu de Paquistán|Paquistán]] (1947); [[Dominiu de Ceilán|Ceilán]] y [[Dominiu de Kenia|Kenia]]. === Mandatos === {{AP|Mandatu de la Sociedá de Naciones}} Los [[Mandatu de la Sociedá de Naciones|mandato]] fueron formes de gobiernu de determinaos territorios creaos tres la [[Primer Guerra Mundial]]. El Reinu Xuníu y los sos dominios d'[[Australia]], [[Nueva Zelanda]] y la [[Unión Sudafricana]] caltuvieron como mandatos delles [[Imperiu colonial alemán|colonies y protectoraos alemanes]]. En teoría, estos territorios rexir en nome de la [[Sociedá de les Naciones]] en beneficiu de los sos habitantes. La mayoría convertir a los [[Fideicomiso de Naciones Xuníes|Territorios en fideicomiso de les Naciones Xuníes]] en 1946.<ref>[http://www.cambridge.org/catalogue/catalogue.asp?isbn=0511207069 Peace Treaties and International Law in European History, From the Late Middle Ages to World War One]</ref> === Casos especiales === ;Raj británicu El [[Raj británicu]], tamién llamáu Imperiu del Indiu, foi la estructura política imperial aplicada nel subcontinente indiu ente 1858 y 1947, qu'entiende la India británica (una [[colonia de la corona]]: [[Presidencies y provincies de la India|presidencies y provincies]] gobernaes direutamente pola [[Corona británica]] al traviés del virréi y [[gobernador xeneral de la India]]) y los [[Estaos principescos]], gobernaos por dirixentes indios, so la soberanía de la Corona británica exercida al traviés del virréi y gobernador xeneral.<ref name="Interpretation Act 1889">Interpretation Act 1889 (52 & 53 Vict. c.&nbsp;63), s.&nbsp;18.</ref> ;Irlanda Dempués de los dieciocho meses de la [[Guerra d'Independencia Irlandesa|guerra d'independencia]] llibrada ente los nacionalistes irlandeses y les autoridaes britániques nos años 1919-1921, la mayoría d'[[Irlanda]] establecióse como un dominiu británicu separáu denomináu [[Estáu Llibre d'Irlanda]]. Poniendo fin a un procesu qu'empezara a mediaos de la década de 1930, los llazos constitucionales finales romper en 1949, cuando Eire convertir nuna república. Partir norte-oriental de la islla d'Irlanda sigue siendo [[Irlanda del Norte|parte]] del Reinu Xuníu hasta'l día de güei. Antes de la fusión d'Irlanda nel Reinu Xuníu en 1801, la so rellación con Gran Bretaña podría ser descritu como una especie d'híbridu ente una colonia y una dependencia de la corona. == Territorios restantes == [[Ficheru:Location of the BOTs.svg|thumb|400px|right|Actuales territorios británicos d'ultramar.]] Mientres los siguientes venti años tres la independencia de la [[Raj británicu|India Británica]] (considerada como la posesión colonial más importante) en 1947, la mayor parte de los territorios del [[Imperiu]] algamaron plena independencia. Anguaño solo 14 antigües colonies (conocíes dende 2002 como "[[Territoriu británicu d'ultramar|Territorios Británicos d'Ultramar]]") permanecen baxu dominiu británicu; el términu "colonies" yá nun s'utiliza pa describir a estes posesiones. Cuasi la totalidá de los territorios británicos d'ultramar son islles (o grupos d'islles) con una pequeña población; dalgunos tán en zones bien remotes del mundu. De los territorios con una población permanente, toos tienen siquier ciertu grau d'autonomía interna, calteniendo'l [[Reinu Xuníu]] la responsabilidá del so defensa y de les sos rellaciones esteriores. Los catorce territorios d'ultramar británicos son: * [[Acrotiri y Dhekelia]] * [[Anguila (dependencia)|Anguila]] * [[Bermudes]] * [[Islles Caimán]] * [[Islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur (territoriu británicu d'ultramar)|Islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur]] * [[Islla Malvines (territoriu británicu d'ultramar)|Islles Malvines]] * [[Islles Pitcairn]] * [[Islles Turques y Caicos]] * [[Islles Vírxenes Britániques]] * [[Xibraltar]] * [[Montserrat]] * [[Santa Lena, Ascensión y Tristan da Cunha]] * [[Territoriu Antárticu Británicu]] (en disputa con Chile y Arxentina) * [[Territoriu Británicu del Océanu Índicu]] Los trés dependencies de la corona son: * [[Guérnesei]] * [[Xerséi]] * [[Islla de Man]] == Llista de territorio == === Leyenda === {| |- ! width="5%" | !! width="25%"| !! width="5%"| !! width="20%"| |- |'''!±!''' || [[Dependencia de la Corona]] || [[Ficheru:Flag of the United Kingdom.svg|30px]] || Parte del [[Reinu Xuníu]] |- |''':±:''' || [[Sabela II del Reinu Xuníu|Sabela II]] como [[xefe d'Estáu]], y [[Reinos de la Mancomunidá]] || [[Ficheru:Blue Ensign of Great Britain (1707-1800).svg|30px]] || [[Territoriu británicu d'ultramar|Territorios d'ultramar]] |- |'''£ [[Llibra manesa|IMP]]''' || Moneda basada na [[Llibra esterlina]] || '''[[Llibra chipriota|CYP]]''' || Moneda derivada de la [[Llibra esterlina]] |- |'''!T!''' || Sistema llegal del [[Derechu anglosaxón]] ||'''[X]'''|| [[Sistema Westminster]] o [[Sistema parllamentariu|parllamentariu]] |- |'''abc''' || [[Idioma inglés|Inglés]] como llingua dominante o oficial ||'''/\\/''' || Sentíu de [[Sentíu de circulación|conducción pola izquierda]] |} ==== Códigu de colores ==== {| border="0" !style="text-align:left"|Color !style="text-align:left; padding-left: 2em;"|Descripción |- |style="background-color:#ccff99"| |style="padding-left: 2em"|Miembros actuales de la [[Mancomunidá de Naciones]] |- |style="background-color:#ffcccc"| |style="padding-left: 2em"|Actuales [[Territoriu británicu d'ultramar|territorios británicos d'ultramar]] (remanentes del [[Imperiu Británicu]]) |- |style="background-color:#99ccff"| |style="padding-left: 2em"|[[Dependencia de Coronar|Dependencies de la corona]] |} {{clear}} === África === {{Clear}} {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |colspan="4"|[[Protectoráu Británicu d'África Central|África Central Británica]] - ''vease "Nyasalandia"'' |- |[[África Occidental Británica]] |1780–1960 | |- |rowspan="3"|[[África Oriental Británica]] |1888–1895 |Territoriu arrendáu a la [[Compañía Británica d'África Oriental]] pol [[Sultanatu de Zanzíbar|Sultán de Zanzíbar]] | |- |1895–1920 |Protectoráu | |- |1920 |Estremáu na colonia y protectoráu de Kenia | |- |[[África Oriental Alemana]] |1916–1922 |Ocupación | |- |rowspan="5"|[[Basutolandia]] |1868–1871 |Protectoráu | |- |1871–1884 |Amestada a la [[Colonia del Cabu]] | |- |1884–1965 |Colonia | |- |1965–1966 |Colonia autónoma | |-style="background-color:#ccff99" |1966 |Independiente como [[Lesothu]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="4"|[[Bechuanalandia]], Protectoráu de |1884–1964 |Protectoráu | |- |1964–1965 |Colonia | |- |1965–1966 |Colonia autónoma | |-style="background-color:#ccff99" |1966 |Independiente como [[Botsuana]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="2"|[[Bechuanalandia]] Británica |1885–1895 |Colonia de la corona | |- |1895 |Incorporáu a la [[Colonia del Cabu]] |Anguaño parte de les provincies sudafricanas de [[Provincia Septentrional del Cabu|Cabu Norte]] y [[Provincia del Noroeste|Noroeste]] |- |rowspan="5"|[[Camerún Británicu]] |1916–1919 |Ocupación | |- |1919–1946 |[[Mandatu de la Sociedá de Naciones]] | |- |1946–1961 |[[Fideicomiso de Naciones Xuníes]] | |- |1961 |Partir norte fundir en Nixeria | |-style="background-color:#ccff99" |1961 |Partir sur se incorpotó a la República de [[Camerún]], en tantu'l norte a [[Nixeria]] |'''!T! abc''' |- |rowspan="4"|[[Concesiones Tati]] |1872–1893 |Concesión | |- |1893 |Separáu de [[Matabelelandia]] | |- |1893–1911 |So protectoráu de [[Bechuanalandia]] | |- |1911 |Anexáu a Bechuanalandia | |- |rowspan="2"|[[Mariña d'Oru Británico]] |1874–1957 |Colonia | |-style="background-color:#ccff99" |1957 |Independiente como [[Ghana]] |'''!T! abc''' |- |[[Colonia del Cabu|Cabu, Colonia de]] |1910 |Colonia |Convertir nuna provincia de la [[Unión Sudafricana]] col nome de "Cabu de Bona Esperanza" |- |rowspan="2"| [[Cirenaica]] |1942–1946 |Alministración | |- |1946–1951 |Baxu tutela de la [[Naciones Xuníes|ONX]] |Anguaño parte de Libia |- |rowspan="4"|[[Sultanatu d'Exiptu|Exiptu, Sultanatu de]] |1801–1803 |Ocupación | |- |1882–1914 |Ocupación | |- |1914–1922 |Protectoráu | |-style="background-color:#ccff99" |[[Declaración Unillateral d'Independencia d'Exiptu|1922]] |Independiente | |- |rowspan="2"|''-'' [[Canal de Suez]] |1882–1956 |Controlada |Restaurada al control Exipciu |- |[[Guerra del Sinaí|1956]] |Ocupada |Restaurada al control Exipciu |- |rowspan="2"|Delta del [[Ríu Níxer]] |1886–1899 |Protectoráu so la [[Compañía Real de Níxer]] | |- |1900 |Convertir en parte de [[Nixeria del Norte]] | |- |rowspan="2"|[[Colonia y Protectoráu de Gambia|Gambia, Colonia y Protectoráu de]] |1816–1965 |Colonia de la corona | |-style="background-color:#ccff99" |1965 |Independiente |'''!T! abc''' |- |rowspan="2"|[[Golfu de Benín]] |1852–1861 |Protectoráu | |- |1861 |Xunida col [[Golfu de Biafra]] | |- |rowspan="2"|[[Golfu de Biafra]] |1849–1861 |Protectoráu | |- |1861 |Xunida col Golfu de Benín | |- |Golfos de Biafra y Benín |1861–1891 |Protectoraos | |- |rowspan="2"|[[Colonia y Protectoráu de Kenia|Kenia, Colonia y Protectoráu de]] |1920–1963 |Colonia/Protectoráu |Antes parte d'[[África Oriental Británica]] |-style="background-color:#ccff99" |1963 |Independiente |'''abc /\\/''' |- |rowspan="2"|[[Colonia de Lagos|Lagos, Protectoráu de]] |1887–1906 |Protectoráu gobernáu dende la [[Colonia de Lagos]] | |- |1906 |Incorporáu nel Protectoráu de [[Nixeria del Sur]] | |- |rowspan="2"|[[Colonia de Natal|Natal, Colonia de]] |1856–1910 |Colonia | |- |1910 |Convertir nuna provincia de la [[Xunión de Sudáfrica]] |Anguaño parte de la provincia de [[KwaZulu-Natal]], [[Sudáfrica]] |- |rowspan="2"|[[Distritu de Níxer|Níxer, Distritu de]] |1885–1899 |Protectoráu so la [[Compañía Real de Níxer]] | |- |1900 |Convertir en parte de [[Nixeria del Norte]] | |- |rowspan="2"|[[Protectoráu de Nixeria|Nixeria, Protectoráu de]] |1914–1954 |Protectoráu gobernáu dende la [[Colonia de Nixeria]] |Primeramente conocíu como Protectoráu de [[Nixeria del Sur]] |- |1954 |Xuníu cola Colonia de Nixeria pa formar la [[Federación de Nixeria]] | |- |rowspan="2"|[[Colonia de Nixeria|Nixeria, Colonia de]] |1906–1954 |Colonia |Conocida como [[Colonia de Lagos]] o de [[Nixeria del Sur]] hasta 1913 |- |1954 |Fundir col [[Protectoráu de Nixeria]] pa formar la [[Federación de Nixeria]] | |- |rowspan="2"|[[Federación de Nixeria|Nixeria, Federación de]] |1954–1960 |Federación autónoma |Formada pola unión de la Colonia y el Protectoráu of Nixeria |-style="background-color:#ccff99" |1960 |Independiente |'''!T! abc''' |- |rowspan="2"|[[Nixeria del Norte]] |1900–1913 |Protectoráu gobernáu pola colonia de [[Nixeria del Sur]] | |- |1914 |Fundíu col protectoráu de [[Nixeria del Sur]] pa formar el [[Protectoráu de Nixeria]] | |- |rowspan="2"|[[Nixeria del Sur]] |1891–1913 |Protectoráu | |- |1914 |Fundíu con [[Nixeria del Norte]] pa formar el [[Protectoráu de Nixeria]] | |- |rowspan="2"|[[Nyasalandia]] |1891–1964 |Protectoráu |Conocíu como Distritu de Nyasalandia hasta 1893, y de siguío como [[Protectoráu Británicu d'África Central|África Central Británica]] hasta 1907 |-style="background-color:#ccff99" |1964 |Independiente como [[Malaui]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Colonia del Río Orange|Ríu Orange, Colonia del]] |1900–1910 |Colonia | |- |1907 |[[Gobiernu responsable]] | |- |1910 |Convertir nuna provincia de la [[Xunión de Sudáfrica]] col nome de "[[Estáu Llibre d'Orange]]" | |- |[[Rodesia (rexón)|Rodesia]] | | |Anguaño estrémase en [[Zambia]] y [[Zimbabue]] |- |rowspan="2"|''-'' [[Matabelelandia]] |1888–1894 |Protectoráu so la [[Compañía Británica de Sudáfrica]] | |- |1894 |Xuníu con Mashonalandia como [[Zambesia del Sur]] en 1894 | |- |rowspan="2"|''-'' [[Mashonalandia]] |1889–1894 |Protectoráu so la [[Compañía Británica de Sudáfrica]] | |- |1894 |Xuníu con Matabelelandia como [[Zambesia del Sur]] en 1894 | |- |rowspan="2"|''-'' [[Zambesia del Sur]] |1894–1895 |Protectoráu so la [[Compañía Británica de Sudáfrica]] | |- |1895 |Xuníu con [[Zambesia del Norte]] como Rodesia | |- |rowspan="2"|''-'' Rodesia |1895–1901 |Protectoráu so la [[Compañía Británica de Sudáfrica]] | |- |1901 |Mashonalandia y Matabelelandia xuníos como Rodesia del Sur | |- |rowspan="4"|''-'' [[Rodesia del Norte]] |1911–1924 |Protectoráu so la [[Compañía Británica de Sudáfrica]] |Axuntadura de [[Rodesia Noroccidental]] y [[Rodesia Nororiental]] |- |1924–1953 |Protectoráu | |- |1953–1963 |Parte de la [[Federación de Rodesia y Nyasalandia]] | |-style="background-color:#ccff99" |1964 |Independiente como [[Zambia]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="3"|''-'' [[Rodesia del Sur]] |1901–1923 |Protectoráu so la [[Compañía Británica de Sudáfrica]] | |- |1923–1953 |Colonia autónoma | |- |1953–1963 |Parte de la [[Federación de Rodesia y Nyasalandia]] | |- |rowspan="3"|''-'' Rodesia |1964–1965 |Colonia de la corona | |- |1965–1970 |Declaración unillateral d'independencia, con [[Sabela II del Reinu Xuníu|Sabela II]] como xefe d'Estáu Ensin reconocer internacionalmente |- |1970–1979 |República Ensin reconocer internacionalmente |- |rowspan="3"|''-'' [[Zimbabue Rodesia]] |1979 |Estáu provisional | |- |1979–1980 |Colonia | |-style="background-color:#ccff99" |1980 |Independiente como [[Zimbabue]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="8"|[[Colonia y Protectoráu de Sierra Lleona|Sierra Lleona, Colonia y Protectoráu de]] |1787–1808 |Colonia d'esclavos llibres entamada pola [[Compañía de Sierra Lleona]] | |- |1808–1821 |Colonia de la corona | |- |1821–1850 |Parte del [[África Occidental Británica]] | |- |1850–1866 |Colonia de la corona | |- |1866–1888 |Parte d'África Occidental Británica | |- |1888–1895 |Colonia | |- |1896–1961 |Colonia y protectoráu | |-style="background-color:#ccff99" |1961 |Independiente |'''!T! abc''' |- |[[Somalilandia Británica]] |1884–1960 |Protectoráu |Fundíu a encomalo cola [[Somalia Italiana]] y depués independizóse en 1991 como [[Somalilandia]] (non reconocíu) |- |rowspan="2"|[[Unión Sudafricana|Sudáfrica]] |1910–1961 |[[Dominiu británicu|Dominiu]] |Conformada pola federación de les provincies del Cabu, Ríu Orange, Natal y Transvaal |-style="background-color:#ccff99" |1961- |República |'''!T! abc /\\/''' (nun foi miembru de la [[Mancomunidá]] ente 1961 y 1994) |- |rowspan="3"|[[Sudán Anglu-Exipciu]] |1899–1952 |Condominiu con Exiptu | |- |1952–1956 |Autogobiernu | |-style="background-color:#ccff99" |1956 |Independiente como [[Sudán]] |'''!T! abc''' |- |rowspan="4"|[[Suazilandia]] |1893–1902 |Protectoráu de [[República Sudafricana|Transvaal]] | |- |1902–1967 |Protectoráu | |- |1967–1968 |Autónomu | |-style="background-color:#ccff99" |1968 |Independiente |'''abc [X] /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Tanganica (colonia)|Tanganica]] |1922–1946 |Mandatu | |- |1946–1961 |Fideicomiso de les Naciones Xuníes | |-style="background-color:#ccff99" |1968 | |'''!T! abc /\\/''' Xunida con Zanzíbar en 1964 pa formar [[Tanzania]] |- |rowspan="5"|[[Colonia de Transvaal|Transvaal, Colonia de]] |1877–1884 |Colonia | |- |1884–1900 |Independiente como [[República Sudafricana]] | |- |1900–1906 |Colonia | |- |1906–1910 |Colonia con autogobiernu | |- |1910 |Parte de la [[Unión Sudafricana]] como una de les sos provincies |Anguaño estremada ente les provincies de [[Gauteng]]/[[Provincia de Limpopo|Limpopo]]/[[Provincia del Noroeste|Noroeste]]/[[Mpumalanga]], [[Sudáfrica]] |- |rowspan="2"|[[Tripolitania]] |1942–1946 |Alministración | |- |1946–1951 |Fideicomiso de la [[Naciones Xuníes|ONX]] |Anguaño parte de Libia |- |rowspan="2"|''-'' [[Bengasi]]; [[Sirte]] |1942–1946 |Ocupación | |- |1946–1951 |Fideicomiso de la [[Naciones Xuníes|ONX]] |Anguaño parte de Libia |- |rowspan="2"|''-'' [[Trípoli]] |1943–1946 |Ocupación | |- |1946–1951 |Fideicomiso de la [[Naciones Xuníes|ONX]] |Anguaño parte de Libia |- |rowspan="6"|[[Protectoráu d'Uganda|Uganda, Protectoráu de]] |1890–1893 |Ocupáu pola [[Compañía Británica d'África Oriental]] | |- |1893–1894 |Protectoráu provisional | |- |1894–1905 |Protectoráu | |- |1905–1962 |Colonia | |- |1962 |Autogobiernu | |-style="background-color:#ccff99" |1962 |Independiente como [[Uganda]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Walvis Bay]] |1795–1878 |Ocupación | |- |1878–1884 |Protectoráu | |- |1884 |Parte de la [[Colonia del Cabu]] |Anguaño parte de [[Namibia]] |- |rowspan="2"|[[Sultanatu de Zanzíbar|Zanzíbar, Sultanatu de]] |1890–1963 |Protectoráu | |- |1963 |Independiente |Xuníu con Tanganica en 1964 pa formar [[Tanzania]] |- |rowspan="2"|[[Zululandia]] |1887–1897 |Colonia de la Corona | |- |1897 |Incorporación na [[Colonia de Natal]] |Anguaño parte de la provincia de [[KwaZulu-Natal]], [[Sudáfrica]] |- |} === América del Norte === {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="2"|[[Assiniboia]] |1812–1836 |Colonia | |- |1836 |Devueltu al control de la [[Compañía de la Badea de Hudson]] |Anguaño parte de la provincia de [[Manitoba]], Canadá |- |rowspan="2"|[[Península d'Avalon|Avalon]] |1623–1637 |[[Palatináu]] | |- |1637 |Incorporáu a la [[Colonia de Terranova]] | |- |rowspan="2"|[[Alto Canadá]] |1791–1841 |Provincia (colonia) |Correspuende la metá sur de la provincia d'[[Ontario]], [[Canadá]] |- |1841 |Fundíu col Baxu Canadá pa formar la [[provincia de Canadá]] |Restablecíu nel Dominiu de Canadá como la provincia d'Ontario en 1867 |- |rowspan="2"|[[So Canadá]] |1791–1841 |Provincia (colonia) |Correspuende la metá sur de la provincia de [[Quebec]], [[Canadá]] |- |1841 |Fundíu col Altu Canadá pa formar la [[provincia de Canadá]] |Restablecíu nel Dominiu de Canadá como la provincia de Quebec en 1867 |- |rowspan="2"|[[Bristol's Hope]] |1618–1631 |Colonia | |- |1631 |Abandonada | |- |[[Canadá|Canadá, Dominiu de]] |style="background-color:#ccff99"|1867 |style="background-color:#ccff99"|Formáu pola federación de les provincies de [[Provincia de Canadá|Canadá]], [[Nueva Brunswick]], y [[Nueva Escocia]] | style="background-color:#ccff99"| ''':±: [X] abc''' * Reina Sabela II primer monarca en ser titulada Reina de Canadá (ascensu al tronu de Canadá en 1952) * 1982 - [[Acta constitucional de Canadá de 1982|Nueva Constitución]] actualizando les rellaciones ente Canadá y el Reinu Xuníu * Delles provincies y territorios xunir a la Confederación |- |rowspan="2"|[[Provincia de Canadá|Canadá, Provincia de]] |1841–1867 |Colonia |Formada pola unión de les provincies del Altu y [[So Canadá]] |- |1867 |Xunir al Dominiu de Canadá y estremábase nes provincies d'[[Ontario]] y [[Quebec]] |Agora les rexones sur d'Ontario y Quebec, Canadá |- |rowspan="3"|[[Islla de Cabu Bretón|Cabu Bretón, Islla de]] |1763 |Incorporada en Nueva Escocia |Enantes so soberanía [[Francia|francesa]] |- |1784 |Colonia |Separada de Nueva Escocia |- |1820 |Reincorporada a Nueva Escocia | |- |rowspan="4"|[[Provincia de Carolina|Carolina, Provincia de]] |1586–1663 |Asentamientu | |- |1663 |Colonia | |- |1663–1691 |Colonia propietaria | |- |1729 |División nes colonies de Carolina del Norte y Sur | |- |rowspan="4"|''-'' [[Provincia de Carolina del Norte|Carolina del Norte, Provincia de]] |1691–1710 |Colonia de la corona | |- |1710–1776 |Colonia | |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[Carolina del Norte]] | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por Gran Bretaña | |- |rowspan="5"|''-'' [[Provincia de Carolina del Sur|Carolina del Sur, Provincia de]] |1691–1710 |Colonia de la corona | |- |1710–1776 |Colonia propietaria | |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[Carolina del Sur]] | |- |1780–1782 |Ocupación | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por Gran Bretaña | |- |rowspan="2"|[[Colonia de la Columbia Británica|Columbia Británica, Colonia de]] |1858–1871 |Colonia | |- |1871 |Convertir nuna provincia de Canadá |Correspuende a la parte continental de la [[Columbia Británica]] |- |rowspan="3"|[[Provincia de Connecticut|Connecticut, Provincia de]] |1636 |Colonia |Más tarde incorporó les colonies [[Colonia de New Haven|de New Haven]] (1638-1665) y la [[Colonia de Saybrook|de Saybrook]] (1635-1644) |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[Connecticut]] | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por Gran Bretaña | |- |rowspan="2"|[[Cuper's Cove]] |1610–1621 |Colonia | |- |1621 |Abandonada | |- |[[Falkland del Sur]] |1623–1626 |Colonia |Abandonada |- |rowspan="2"|[[Florida Occidental]] |1763–1781 |Colonia | |- |1781 |Devuelta a la soberanía [[Imperiu español|española]] |Agora parte del estáu de [[Florida]], [[Estaos Xuníos]] |- |rowspan="2"|[[Florida Oriental]] |1763–1783 |Colonia | |- |1783 |Devuelta a la soberanía [[Imperiu español|española]] |Agora parte del estáu de [[Florida]], [[Estaos Xuníos]] |- |rowspan="5"|[[Provincia de Xeorxa|Xeorxa, Provincia de]] |1732–1755 |Colonia propietaria | |- |1755–1776 |Colonia de la corona | |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[Xeorxa]] | |- |1778–1782 |Ocupación | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Gran Bretaña]] | |- |rowspan="3"|[[Llabrador (rexón)|Llabrador]] |1763–1774 |Parte de Terranova |Anexada a Quebec |- |1774–1809 |Parte de Quebec (1774–1809) | |- |1809 |Amestada a Terranova |Agora parte de la provincia de [[Terranova y Llabrador]], [[Canadá]] |- |colspan="4"|[[Les Floríes]] ''- veanse "Florida Occidental" y "Florida Oriental" |- |rowspan="2"|[[Provincia de la badea de Massachusetts|Massachusetts, Provincia de]] |1629 |Colonia | |- |1691 |Xunida cola [[Colonia de Plymouth]] | |- |rowspan="2"|[[Nueva Brunswick]] |1784–1867 |Colonia |Dixebráu de Nueva Escocia |- |1867 |Convertir nuna provincia de [[Canadá]] | |- |rowspan="7"|[[Nueva Escocia]] |1621–1632 |Colonia escocesa | |- |1654–1670 |Ocupación inglesa | |- |1690–1691 |Ocupación inglesa | |- |1710–1713 |Ocupación británica | |- |1713–1867 |Colonia | |- |1848 |Gobiernu responsable | |- |1867 |Convertir nuna provincia de [[Canadá]] | |- |rowspan="6"|[[New Hampshire]] |1641 |Parte de la [[Colonia de la badea de Massachusetts]] | |- |1679 |Colonia separada | |- |1686 |Provincia del [[Dominiu de Nueva Inglaterra]] | |- |1691 |Colonia separada | |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[New Hampshire]] | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por Gran Bretaña | |- |rowspan="5"|[[Provincia de Nueva Jersey|Nueva Jersey, Provincia de]] |1664-1673 |Proprietary Colony |Formada per partes de [[Nuevos Países Baxos]] y [[Nueva Suecia]] |- |1673-1702 |Estremada nes colonies de [[Xerséi Occidental]] y [[Xerséi Oriental]] | |- |1702 |Colonia real |Reunificación de Xerséi Occidental y Oriental |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[Nueva Jersey]] | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por Gran Bretaña | |- |rowspan="4"|[[Provincia de Nueva York|Nueva York, Provincia de]] |1664-1685 |Colonia proprietaria |Creada tres la conquista de los [[Nuevos Países Baxos]] |- |1685-1776 |Provincia real | |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por Gran Bretaña | |- |rowspan="5"|[[Islla del Príncipe Dubardu|Príncipe Dubardu, Issla del]]<br />''conocida como [[Nueva Irlanda]] hasta 1769, y como Islla de Saint John hasta 1799 |1744–1748 |Ocupación | |- |1758–1763 |Ocupación | |- |1763–1769 |Parte de [[Nueva Escocia]] | |- |1769–1873 |Colonia | |- |1873 |Convertir nuna provincia de Canadá | |- |rowspan="2"|[[Provincia de Quebec (1763-1791)|Quebec, Provincia de]] |1763–1791 |Provincia (colonia) |Incluyía parte de les provincies de [[Quebec]] y [[Ontario]], en [[Canadá]], y (hasta 1783) los estaos d'[[Ohio]], [[Michigan]], [[Indiana]], [[Illinois]], [[Wisconsin]] y [[Minnesota]], nos Estaos Xuníos |- |1791 |Estremáu nes provincies del Altu y So Canadá | |- |[[Renews]] |1610–1623 |Colonia |Abandonada |- |rowspan="5"|[[Saint Pierre y Miquelon]] |1713–1763 |Parte de [[Nueva Escocia]] | |- |1763 |Reestablecimientu de la soberanía [[Francia|francesa]] | |- |1778–1783 |Ocupación | |- |1793–1802 |Ocupación | |- |1803–1816 |Ocupación | |- |rowspan="6"|[[Colonia de Terranova|Terranova, Colonia de]] |1497–1583 |Reclamada per Inglaterra | |- |1583–1818 |Colonia | |- |1818–1907 |Colonia de la corona | |- |1907–1934 |Dominiu | |- |1934–1949 |Comisión de Gobierno |Autonomía suspendida, "Dominiu" namái de nome |- |1949 |Convertir nuna provincia de Canadá |Agora conocida como "[[Terranova y Llabrador]]" |- |rowspan="2"|[[Territoriu Noroeste]] |1859–1870 |Posesión de la [[Compañía de la Badea de Hudson]] | |- |1870 |Incorporación a los [[Territorios del Noroeste]] de [[Canadá]] |Agora estremada ente les provincies y territorios [[Canadá|canadienses]] del [[Territorios del Noroeste|Noroeste]], [[Yukón]], [[Nunavut]], [[Alberta]], [[Saskatchewan]], y [[Columbia Británica]] |- |[[Territoriu de Stikine]] |1862–1863 | |Agora estremáu ente la Columbia Británica y Yukón, Canadá |- |rowspan="2"|[[Tierra de Rupert]] |1670–1870 |Posesión de la [[Compañía de la Badea de Hudson]] |Entendía parte de los territorios y provincies [[Canadá|canadienses]] de [[Territorios del Noroeste]], [[Nunavut]], [[Yukón]] (hasta 1858), [[Columbia Británica]] (hasta 1858), [[Alberta]], [[Saskatchewan]], [[Manitoba]], [[Ontario]], [[Quebec]], y (hasta 1818) parte de los estaos de [[Dakota del Norte]] y [[Minnesota]] n'Estaos Xuníos. |- |1870 |Incorporada a [[Canadá]] | |- |rowspan="2"|[[Colonia de la Islla de Vancouver|Vancouver, Colonia de la Islla de]] |1849–1866 |Colonia de la corona | |- |1866 |Fundida na [[Colonia de la Columbia Británica]] |Agora parte de la provincia de [[Columbia Británica]], [[Canadá]] |- |rowspan="4"|[[Colonia de Virxinia|Virxinia, Colonia de]] |1607–1624 |Colonia | |- |1624–1776 |Colonia de la corona | |- |1776 |Declaró la so independencia como l'estáu de [[Virxinia]] | |- |1783 |Arrenunciu formal de soberanía por Gran Bretaña | |- |} === América Central y el Caribe === {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="12"|[[Anguila (Reinu Xuníu)|Anguila]] |1650–1696 |Colonia dependiente de [[Islla de San Cristóbal (Saint Kitts y Nevis)|San Cristóbal]] | |- |1696–1816 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1816–1832 |Parte de la colonia de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les [[Islles Vírxenes Britániques]] | |- |1832–1871 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] como colonia de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les Islles Vírxenes Britániques | |- |1871–1882 |Parte de la presidencia de [[Islla de San Cristóbal (Saint Kitts y Nevis)|San Cristóbal]] (dientro de les [[Islles de Sotaventu]]) | |- |1882–1956 |Parte de la presidencia de [[Saint Kitts y Nevis]] (dientro de les Islles de Sotaventu) | |- |1956–1967 |Parte de [[San Cristóbal-Nieves-Anguila]] | |- |1967–1969 |Declaración unillateral d'independencia | |- |1969–1980 |Parte de [[San Cristóbal-Nieves-Anguila]] | |- |1980–1983 |Colonia con autogobiernu | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002- |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |'''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="11"|[[Antigua y Barbuda|Antigua]]<br />''(inclúi a Barbuda dende 1860)'' |1632–1671 |Colonia | |- |1671–1816 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1816–1832 |Parte de la colonia d'[[Antigua-Barbuda-Montserrat]] | |- |1832–1833 |Colonia | |- |1833–1871 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1871–1956 |Presidencia dientro de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1956–1958 |Colonia | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1967 |Colonia | |- |1967–1981 |Estáu asociáu | |-style="background-color:#ccff99" |1981 |independiente como [[Antigua y Barbuda]] |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="2"|[[Antigua-Barbuda-Montserrat]] |1816–1832 |Colonia | |- |1832 |Disueltu | |- |rowspan="3"|[[Aruba]] |1799–1802 |Ocupación | |- |1805–1816 |Ocupación | |- |1940–1942 |Protectoráu | |- |rowspan="6"|[[Bahames]] |1670–1684 |Colonia propietaria | |- |1684 |Ocupada por [[España]] | |- |1718–1964 |Colonia de la corona | |- |1964–1969 |Autogobiernu | |- |1969–1973 |Mancomunidá | |-style="background-color:#ccff99" |1973 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="9"|[[Barbados]] |1624–1627 |Reclamáu per Inglaterra | |- |1627–1652 |Colonia propietaria | |- |1652–1663 |Colonia | |- |1663–1833 |Colonia de la corona | |- |1833–1885 |Parte de la colonia de les [[Islles de Barloventu Britániques]] | |- |1885–1958 |Colonia | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1966 |Colonia | |-style="background-color:#ccff99" |1966 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="10"|[[Barbuda]] |1628–1832 |Colonia | |- |1632–1671 |Dependiente d'Antigua | |- |1671–1816 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1816–1832 |Parte de la colonia d'[[Antigua-Barbuda-Montserrat]] | |- |1832–1833 |Colonia | |- |1833–1860 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1860 |Amestada a Antigua | |- |1976–1980 |Autonomía | |- |1980 |Declaración unillateral d'independencia | |-style="background-color:#ccff99" |1981 |Independiente como parte d'[[Antigua y Barbuda]] | |- |rowspan="4"|[[Islles de la Badea|Badea, Islles de la]] |1643–1780 |Colonia de la corona | |- |1780 |Ocupada por [[España]] per un mes | |- |1780–1860 |Colonia de la corona subordinada a Xamaica | |- |1860 |Vencida a [[Hondures]] | |- |colspan="4"|[[Belice]] - ''ver "Honduras Británica"'' |- |[[Bonaire]] |1807–1815 |Ocupación | |- |rowspan="5"|[[Islles Caimán|Caimán, Islles]] |1670–1958 |Colonia dependiente de Xamaica | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1983 |Colonia de la corona | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002- |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |'''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |[[Cuba]] |1762–1763 |Ocupación | |- |rowspan="2"|[[Curaçao]] |1800–1803 |Ocupación | |- |1807–1816 |Ocupación | |- |rowspan="9"|[[Dominica]] |1763–1778 |Ocupación | |- |1778 |Vencida a Francia | |- |1784–1871 |Colonia | |- |1871–1939 |Presidencia dientro les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1940–1958 |Colonia dientro les [[Islles de Barloventu Britániques]] | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1967 |Colonia | |- |1967–1978 |Estáu asociáu | |-style="background-color:#ccff99" |1978 |Independiente |'''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="10"|[[Granada (país)|Granada]] |1762–1763 |Ocupación | |- |1763–1779 |Parte de la colonia de les [[Islles Caribeñes del Sur]] | |- |1779 |Ocupada por [[Francia]] | |- |1783–1802 |Parte de la colonia de les [[Islles Caribeñes del Sur]] | |- |1802–1833 |Colonia | |- |1833–1958 |Parte de les [[Islles de Barloventu Britániques]] | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1967 |Colonia | |- |1967–1974 |Estáu asociáu | |-style="background-color:#ccff99" |1974 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="4"|[[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]] |1759–1763 |Ocupación | |- |1794 |Ocupación | |- |1810–1814 |Ocupación | |- |1815–1816 |Ocupación | |- |rowspan="9"|[[Honduras Británica]] |1665–1742 |Asentamientu | |- |1742–1840 |Asentamientu subordináu a [[Xamaica]] | |- |1840–1862 |Colonia subordinada a Xamaica | |- |1862–1884 |Colonia de la corona subordinada a Xamaica | |- |1884–1954 |Colonia de la corona | |- |1954–1964 |Autonomía | |- |1964–1981 |Colonia autónoma | |- |1973 |Cambéu de nome a "[[Belice]]" | |-style="background-color:#ccff99" |1981 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' |- |rowspan="3"|[[Islles de Barloventu Britániques]] |1833–1956 |Colonia | |- |1956–1960 |Territoriu | |- |1960 |Disolución |Incluyíos los países actuales de [[Barbados]] (hasta 1885), [[Granada (país)|Granada]], [[Dominica]] (dende 1940), [[Santa Llucía]] y [[San Vicente y Les Granadines]], y (hasta 1889) la islla de [[Tobago]] |- |rowspan="5"|[[Islles de Sotaventu Britániques]] |1671–1816 |Colonia | |- |1833–1871 |Colonia | |- |1871–1956 |Colonia federal |Entendía les presidencies d'[[Antigua y Barbuda|Antigua]] (incluyendo a [[Barbuda]]), [[Dominica]] (hasta 1939), [[Montserrat]], [[Islla Nieves|Nieves]], [[Islla de San Cristóbal (Saint Kitts y Nevis)|San Cristóbal]] (incluyendo [[Anguila (Reinu Xuníu)|Anguila]], y combinada con Nieves en 1883), y les [[Islles Vírxenes Britániques|Islles Vírxenes]] |- |1956–1960 |Territoriu | |- |1960 |Disolución | |- |colspan="4"|[[Islles Vírxenes]] - ''vease "Islles Vírxenes Britániques"'' |- |rowspan="11"|[[Islles Vírxenes Britániques]] |1666–1672 |Ocupación | |- |1672–1713 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] como parte de la colonia d'[[Antigua y Barbuda|Antigua]] | |- |1713–1816 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] como colonia de la corona | |- |1816–1832 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] como colonia de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les Islles Vírxenes Britániques | |- |1832–1871 |Parte de les Islles de Sotaventu Britániques como colonia de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les Islles Vírxenes Britániques | |- |1871–1956 |Presidencia dientro les Islles de Sotaventu Britániques | |- |1956–1960 |Territoriu dientro les Islles de Sotaventu Britániques | |- |1960–1967 |Colonia | |- |1967–1983 |Autonomía | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002- |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |'''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="5"|[[Xamaica]] |1655–1670 |Ocupación | |- |1670–1953 |Colonia | |- |1953–1958 |Colonia con autogobiernu | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |-style="background-color:#ccff99" |1962 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="3"|[[Martinica]] |1762–1763 |Ocupación | |- |1794–1802 |Ocupación | |- |1809–1814 |Ocupación | |- |rowspan="14"|[[Montserrat]] |1632–1667 |Parte de la colonia d'[[Antigua y Barbuda|Antigua]] | |- |1667 |Ocupada por France | |- |1668–1782 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1784–1816 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1816–1832 |Parte de la colonia d'[[Antigua-Barbuda-Montserrat]] | |- |1832–1833 |Parte de la colonia d'Antigua | |- |1833–1871 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1871–1956 |Presidencia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1956–1958 |Colonia | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1967 |Colonia | |- |1967–1983 |Estáu asociáu | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002- |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |'''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="3"|[[Reinu de la Mosquitia|Mosquitos, Mariña de]] |1668–1786 |Protectoráu |Territoriu del [[Caribe (rexón)|Caribe]] entendíu dende [[Cabu Gracies a Dios]] n'[[Hondures]] hasta [[Cantón de Limón|Limón]] en [[Costa Rica]] |- |1787–1861 |Protectoráu |[[Cantón de Limón|Limón]] ye incorporáu a [[Costa Rica]] |- |1861 |Protectoráu |[[Bluefields]] ye incorporáu a [[Nicaragua]] |- |rowspan="8"|[[Islla Nieves|Nieves]] |1628–1671 |Colonia subordinada a [[Barbados]] | |- |1671–1701 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1701–1704 |Parte d'[[Antigua y Barbuda|Antigua]] so la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1704–1816 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1816–1833 |Parte de la colonia de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les Islles Vírxenes Britániques | |- |1833–1871 |Parte de les Islles de Sotaventu Britániques como colonia de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les [[Islles Vírxenes Britániques]] | |- |1871–1883 |Presidencia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1883 |Xuntada a San Cristóbal pa formar la presidencia de to form the presidency of [[Saint Kitts y Nevis]] | |- |rowspan="2"|[[Islla Redonda (Antigua y Barbuda)|Redonda]] |1872–1981 |Parte d'Antigua | |- |1981- |Dependencia | |- |rowspan="5"|[[Islla de Saba|Saba]] |1665 |Ocupación | |- |1672–1679 |Ocupación | |- |1781 |Ocupación | |- |1801–1803 |Ocupación | |- |1810–1816 |Ocupación | |- |rowspan="11"|[[Islla de San Cristóbal (Saint Kitts y Nevis)|San Cristóbal]]<br />''(Saint Kitts)'' |1623–1666 |Colonia | |- |1666 |Ocupada per Francia | |- |1671–1701 |Parte de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1701–1704 |Parte de la colonia d'[[Antigua y Barbuda|Antigua]] de les Islles de Sotaventu Britániques | |- |1704–1782 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1782 |Ocupada per Francia | |- |1783–1816 |Parte de les Islles de Sotaventu Britániques | |- |1816–1833 |Parte de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les [[Islles Vírxenes Britániques]] como colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1833–1871 |Parte de la colonia de San Cristóbal, Nieves, Anguila y les [[Islles Vírxenes Britániques]] | |- |1871–1882 |Parte de la colonia de les [[Islles de Sotaventu Britániques]] | |- |1882 |Xuntáu a Nieves pa formar la presidencia de [[Saint Kitts y Nevis]] (nes Islles de Sotaventu) | |- |rowspan="6"|[[Saint Kitts y Nevis]] |1882–1958 |Presidencia dientro de les Islles de Sotaventu | |- |1958–1962 |Parte de la provincia de [[San Cristóbal-Nieves-Anguila]] de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1967 |Parte de la colonia de [[San Cristóbal-Nieves-Anguila]] | |- |1967–1980 |Parte del estáu acomuñáu de San Cristóbal-Nieves-Anguil | |- |1980–1983 |Estáu asociáu | |-style="background-color:#ccff99" |1983 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="6"|[[San Eustaquio]] |1665–1666 |Ocupación | |- |1672–1682 |Ocupación | |- |1690–1693 |Ocupación | |- |1781 |Ocupación | |- |1801–1802 |Ocupación | |- |1810–1816 |Ocupación | |- |rowspan="2"|[[Saint John (Islles Vírxenes)|Saint John]] |1801–1802 |Ocupación | |- |1807–1815 |Ocupación |Agora parte de la [[Islles Vírxenes Americanes]] |- |rowspan="13"|[[Santa Llucía]] |1605–1640 |Asentamientu | |- |1640 |Abandonada | |- |1664–1667 |Ocupación | |- |1762–1763 |Ocupación | |- |1781–1783 |Ocupación | |- |1794–1795 |Ocupación | |- |1796–1802 |Ocupación | |- |1803–1838 |Colonia | |- |1838–1958 |Colonia de la corona parte de les [[Islles de Barloventu Britániques]] | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1967 |Colonia de la corona | |- |1967–1979 |Estáu asociáu | |-style="background-color:#ccff99" |1979 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="2"|[[Islla de San Martín|San Martín]] |1690–1699 |Ocupación | |- |1801–1802 |Ocupación | |- |rowspan="2"|[[Saint Thomas (Islles Vírxenes)|Saint Thomas]] |1801–1802 |Ocupación | |- |1807–1815 |Ocupación |Agora parte de la [[Islles Vírxenes Americanes]] |- |rowspan="12"|[[San Vicente y Granadines]] |1627–1636 |Reclamada | |- |1672 |Reclamada | |- |1762–1763 |Ocupación | |- |1763–1776 |Colonia | |- |1776–1779 |Colonia de la corona | |- |1779 |Ocupada per Francia | |- |1783–1833 |Colonia de la corona | |- |1833–1958 |Parte de la colonia de les [[Islles de Barloventu Britániques]] | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1969 |Colonia | |- |1969–1979 |Estáu asociáu | |-style="background-color:#ccff99" |1979 |Independiente |''':±:''' '''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="2"|[[Islles Caribeñes del Sur]] |1763–1802 |Colonia | |- |1802 |Disueltu |Incluyíos los países actuales de [[Dominica]], [[Granada (país)|Granada]], [[San Vicente y Les Granadines]], y la islla de [[Tobago]] |- |rowspan="8"|[[Tobago]] |1762–1764 |Parte de la colonia de les [[Islles de Barloventu Britániques]] | |- |1764–1781 |Colonia | |- |1781 |Colonia de Francia | |- |1793–1802 |Ocupación | |- |1802 |Colonia de Francia | |- |1803–1833 |Colonia de la corona | |- |1833–1888 |Parte de la colonia de les [[Islles de Barloventu Britániques]] | |- |1889 |Amestada a Trinidá | |- |rowspan="2"|[[Islla de la Tortúa|Tortúa]] y [[Saint-Domingue]] |1655–1659 |Ocupación | |- |1793–1798 |Ocupación | |- |rowspan="2"|[[Islla de la Tortúa|Tortúa]] |1631–1635 |Colonia | |- |1635 |Posesión francesa |Agora parte d'[[Haití]] |- |rowspan="2"|[[Islla Trinidá|Trinidá]] |1802–1888 |Colonia | |- |1889 |Xuntada a Tobago como "Trinidá y Tobagu" | |- |rowspan="3"|[[Trinidá y Tobagu]] |1889–1958 |Colonia | |- |1958–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |-style="background-color:#ccff99" |1962 |Independiente |'''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="7"|[[Islles Turcos y Caicos|Turcos y Caicos, Islles]] |1799–1848 |Colonia dependiente de [[Bahames]] | |- |1848–1874 |Colonia | |- |1874–1959 |Colonia dependiente de [[Xamaica]] | |- |1959–1962 |Provincia de la [[Federación de les Indies Occidentales]] | |- |1962–1983 |Colonia de la corona | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002- |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |'''!T!''' '''[X]''' '''abc''' '''/\\/''' |- |rowspan="2"|[[Federación de les Indies Occidentales]] |1958–1962 |Federación de colonies | |- |1962 |Disolución |Incluyíos los países actuales d'[[Antigua y Barbuda]], [[Barbados]], [[Dominica]], [[Granada (país)|Granada]], [[Xamaica]], [[Saint Kitts y Nevis]], [[Santa Llucía]], [[San Vicente y Les Granadines]] y [[Trinidá y Tobagu]], y los Territorios Británicos d'Ultramar d'[[Anguila (Reinu Xuníu)|Anguila]], [[Islles Caimán]], [[Montserrat]] y [[Islles Turcos y Caicos]] |} === América del Sur === {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="7"|[[Berbice]] |1781–1782 |Subordináu a [[Barbados]] | |- |1782 |Ocupáu por [[Francia]] | |- |1796–1802 |Ocupáu | |- |1802 |Devueltu a los [[Países Baxos]] | |- |1803–1814 |Ocupáu | |- |1814–1831 |Colonia | |- |1831 |Xuníu a [[Demerara]]-[[Esequibo (colonia)|Esequibo]] pa formar la [[Guayana Británica]] |Agora parte de [[Guyana]] |- |rowspan="6"|[[Demerara]] |1781–1782 |Subordinada a Barbados | |- |1782 |Ocupación francesa | |- |1796–1802 |Ocupada | |- |1802 |Devuelta a los [[Países Baxos]] | |- |1803–1814 |Ocupada | |- |1814 |Fundir con [[Esequibo (colonia)|Esequibo]] pa formar [[Demerara]]-[[Esequibo (colonia)|Esequibo]] | |- |rowspan="2"|[[Demerara-Esequibo]] |1814–1831 |Colonia |Formada pola fusión de les colonies separaes de [[Demerara]] y [[Esequibo (colonia)|Esequibo]] |- |1831 |Xunida con [[Berbice]] pa formar la [[Guayana Británica]] | |- |rowspan="6"|[[Esequibo (colonia)|Esequibo]] |1781–1782 |Subordináu a [[Barbados]] | |- |1782 |Ocupáu por [[Francia]] | |- |1796–1802 |Ocupáu | |- |1802 |Devueltu a los [[Países Baxos]] | |- |1803–1814 |Ocupáu | |- |1814 |Xunida con [[Demerara]] pa formar la [[Demerara-Esequibo]] | |- |rowspan="3"|[[Guayana Británica]] |1831–1961 |Colonia |Formada pola fusión de les colonies de [[Berbice]] y [[Demerara]]-[[Esequibo (colonia)|Esequibo]] |- |1961–1966 |Autogobiernu | |-style="background-color:#ccff99" |1966 |Independiente como [[Guyana]] | |- |[[Oyapoc]] |1620 |Asentamientu |Agora en [[Guyana]] |- |rowspan="3"|[[Pomeroon]] |1666–1667 |Ocupáu | |- |1689 |Ocupáu | |- |1689 |Incorporáu en Esequibo |Agora, en [[Guyana]] |- |rowspan="2"|[[Paramaribu|Willoughby]] |1652–1688 |Asentamientu | |- |1688 |Ocupación holandesa |Agora [[Paramaribu]], en [[Surinam]] |- |} === Asia === {|{{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="4"|[[Colonia de Adén|Adén, Colonia de]] |1839 |Colonia subordinada a la [[Presidencia de Bombay]] | |- |1932 |Provincia separada de la [[India Británica]] | |- |1937 |Colonia de la corona | |- |1963 |Parte de la [[Federación de Arabia del Sur]] |Agora parte de [[Yeme]] |- |rowspan="3"|[[Afganistán]] |1839–1842 |Protectoráu | |- |1879 |Protectoráu | |-style="background-color:#ccff99" |1919 |Independiente | |- |rowspan="3"|[[Assam]] |1874–1905 |Provincia de la [[India Británica]] | |- |1905–1912 |Incorporada na provincia de [[Bengala Oriental]] y Assam | |- |1912–1947 |Provincia separada de la [[India Británica]] |Anguaño un estáu de la [[India]] |- |rowspan="3"|[[Baḥréin]] |1880 |Protectoráu | |- |1961–1971 |Autonomía | |-style="background-color:#ccff99" |1971 |Independiente |Convidáu a xunise a los [[Estaos de la Tregua]], pero tornó |- |rowspan="3"|[[Baluchistán (Paquistán)|Baluchistán]] |1877–1896 |Provincia | |- |1896–1947 |Provincia de la [[India Británica]] | |- |1947 |Parte de Paquistán |Anguaño parte de [[Baluchistán (Paquistán)|Baluchistán]] y les [[Árees tribales (Paquistán)|Árees Tribales]], en [[Paquistán]] |- |rowspan="8"|[[Bantén (llocalidá)|Bantén]] |1603–1609 |Estación | |- |1609–1617 |Factoría | |- |1617–1621 |Presidencia | |- |1621 |Espulsión polos neerlandeses | |- |1630–1634 |Subordinada a [[Surat]] | |- |1634–1652 |Presidencia | |- |1652–1682 |Subordinada a [[Surat]] | |- |1682 |Espulsión polos neerlandeses |Agora n'[[Indonesia]] |- |rowspan="4"|[[Bencoolen Británicu]]<br/>''(Fuerte York)'' |1685–1760 |Fuerte subordináu a [[Madrás]] | |- |1760–1785 |Presidencia | |- |1785–1825 |Subordináu a la [[Presidencia de Bengala]] | |- |1825 |Parte de les [[Indies Orientales Neerlandeses]] |Agora [[Bengkulu (ciudá)|Bengkulu]], n'[[Indonesia]] |- |rowspan="12"|[[Bengala]]<br />''("[[Fuerte William (India)|Fuerte William]]")'' |1634–1658 |Factoría | |- |1658–1681 |Subordináu a [[Madrás]] | |- |1681–1682 |Axencia | |- |1682–1694 |Presidencia de [[Mariña de Coromandel|Coromandel]] y Bengala | |- |1694–1698 |Subordináu a [[Madrás]] | |- |1698–1700 |Presidencia de [[Mariña de Coromandel|Coromandel]] y Bengala | |- |1700–1774 |Presidencia | |- |1774–1905 |Presidencia de la [[India Británica]] | |- |1905–1912 |Partida en [[Bengala Occidental]], [[Bengala Oriental]] y [[Assam]] | |- |1912–1937 |Presidencia de la [[India Británica]] | |- |1937–1947 |Provincia de la India Británica | |- |1947 |Estremada ente la [[Dominiu de la India India]] ([[Bengala Occidental]]) y [[Dominiu de Paquistán|Paquistán]] ([[Bengala Oriental]]) |Agora [[Bangladex]], y parte de [[Bengala Occidental]], [[Bihar]], [[Odisha]], y [[Jharkhand]], n'[[India]] |- |rowspan="2"|[[Bengala Oriental]] |1905–1912 |Provincia de la [[India Británica]] |Establecida tres la [[primer partición de Bengala]] (1905) |- |1912 |Partición reversada |División ente'l re establecida provincia d'[[Assam]] y el re constituyida [[Presidencia de Bengala]] |- |[[Bengala Occidental]] |1905–1912 |Provincia de la India Británica |Establecida pola [[primer partición de Bengala]]. Abolida tres la reversión de la pártición y la creción de la provincia de [[Bihar]] y [[Orissa]]. |- |rowspan="8"|[[Birmania Británica]] |1824–1852 |Posesión d'[[Rakáin|Arakan]] y [[Tanintharyi|Tenasserim]] | |- |1852–1886 |Alquisición de [[Baxa Birmania]] | |- |1885–1886 |Alquisición d'[[Alta Birmania]] | |- |1886–1937 |Alta y Baxa Birmania xúnense como provincia de la [[India Británica]] | |- |1937–1942 |Colonia de la corona separada | |- |1942–1945 |Ocupación xaponesa | |- |1945–1948 |Colonia | |-style="background-color:#ccff99" |1948 |Independiente |'''!T!''' |- |rowspan="3"|[[Borneo Septentrional (1882-1963)|Borneo del Norte]] |1882–1946 |Protectoráu | |- |1946 |Colonia de la corona |[[Labuán]] pasa al Borneo británicu'l 15 de xunetu |- |1963 |Xuníu a [[Malasia]] | |- |rowspan="4"|[[Brunéi]] |1888–1941 |Protectoráu | |- |1941–1945 |Ocupación xaponesa | |- |1945–1984 |Protectoráu | |-style="background-color:#ccff99" |1984 |Independiente |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Ceilán Británicu]] |1795 |Vencida polos neerlandeses y subordinada a la [[Presidencia de Madrás]] de la [[India Británica]] | |- |1798 |Colonia de la corona separada | |-style="background:#ccff99" |1948 |Independiente |Agora [[Sri Lanka]] |- |rowspan="4"|[[Colonies del Estrechu]] |1826–1858 |Posesión de la Compañía Británica de les Indies Orientales |Agora estremaos ente [[Malaca]] y [[Penang]] (en [[Malasia]]), y [[Singapur]] |- |1858–1867 |Subordinada a la [[India Británica]] | |- |1867–1942 |Colonia de la corona | |- |1942 |Ocupación xaponesa | |- |rowspan="2"|[[Islla Côn Sơn|Côn Sơn]]/[[Côn Đảo]] |1702 |Posesión de la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] | |- |1705 |Abandonada |Agora en [[Vietnam]] |- |rowspan="2"|[[Estaos de la Tregua]] |1892–1971 |Protectoráu | |- |1971 |Formación de la Federación d'Emiratos Árabes |Agora parte de los [[Emiratos Árabes Xuníos]] |- |rowspan="5"|[[Hong Kong Británicu]] |1841 |Ocupación de la [[islla de Hong Kong]] | |- |1843 |Colonia de la corona | |- |1860 |[[Kowloon]] y [[islla Stonecutters]] vencíes por China | |- |1898 |Arrendamientu per parte de China de los [[Nuevos Territorios]] por 99 años | |- |1997 |Tresferíu a China como una Rexón Alministrativa Especial |Agora parte de la [[República Popular China]] |- |rowspan="4"|[[India Británica|Imperiu de la India]]<br />''"Raj Británicu"'' |1613–1858 |Dominiu de la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] | |- |1858 |Dominiu de la corona sobre los [[Estaos principescos]] y les [[Presidencies y provincies de la India Británica]] | |-style="background-color:#ccff99" |1947 |Independiente como los dominios de [[Dominiu de la India India]] y [[Dominiu de Paquistán|Paquistán]] tres la [[Partición de la India|partición]] |'''!T! abc /\\/''' |-style="background-color:#ccff99" |1971 |[[Paquistán Oriental]], (parte de la [[Paquistán]] dempués de la [[Partición de la India|partición]]), dixebrada pa formar [[Bangladex]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="2"|[[Islla de Xava|Xava, Islla]] |1811–1816 |Territoriu de la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] | |- |1816 |Devueltu a los [[Países Baxos]] | |- |rowspan="2"|[[Protectoráu de Kuwait|Kuwait, Protectoráu de]] |1899 |Protectoráu | |-style="background:#ccff99" |1961 |Independiente |Agora [[Kuwait]] |- |rowspan="14"|[[Malasia Británica]] |1824 |Transfeida d'alcuerdu al [[tratáu anglo-neerlandés de 1824]] | |- |1824–1867 |Territoriu de la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] | |- |1867–1946 |Colonia de corona col nome de [[Colonies del Estrechu]] | |- |1895–1946 |Protectoráu de la [[Estaos Malayos Federaos]] | |- |1885–1946 |Protectoráu de [[Johor]], parte de los [[Estaos Malayos Ensin Federar]] | |- |1909–1946 |Protectoráu de [[Kedah]], parte de los Estaos Malayos Ensin Federar | |- |1909–1946 |Protectoráu de [[Kelantan]], parte de los Estaos Malayos Ensin Federar | |- |1909–1946 |Protectoráu de [[Perlis]], parte de los Estaos Malayos Ensin Federar | |- |1909–1946 |Protectoráu de [[Terengganu]], parte de los Estaos Malayos Ensin Federar | |- |1942–1945 |Ocupación xaponesa | |- |1946–1948 |[[Unión Malaya]] | |- |1948–1957 |[[Federación Malaya]] | |- |1957–1963 |Estáu independiente | |-style="background-color:#ccff99" |1963 |Xuníu con [[Borneo Septentrional (1882-1963)|Borneo del Norte]] y [[Reinu de Sarawak|Sarawak]] pa crear l'estáu de [[Malasia]] |'''!T! abc /\\/ [X]''' |- |[[Manila]] y [[Cavite]] |1762–1764 |Ocupación | |- |rowspan="2"|[[Mandatu Británicu de Mesopotamia|Mesopotamia, Mandatu Británicu de]] |1920–1932 |[[Mandatu de la Sociedá de Naciones]] | |-style="background-color:#ccff99" |1932 |Independiente como [[Reinu d'Iraq]] | |- |rowspan="2"|[[Mandatu Británicu de Palestina|Palestina, Mandatu Británicu de]] |1920–1948 |Mandatu | |-style="background-color:#ccff99" |1948 |Independencia |Agora conocíu como [[Israel]], [[Cixordania]] y [[Franxa de Gaza]] |- |rowspan="3"|[[Reinu de Sarawak|Sarawak, Reinu de]] |1888 |Protectoráu | |- |1946 |Colonia de la corona | |- |1963 |Xunida con [[Malasia]] | |- |rowspan="2"|[[Qatar]] |1916–1971 |Protectoráu | |-style="background-color:#ccff99" |1971 |Independiente |Convidáu a xunise a los [[Estaos de la Tregua]], pero tornó |- |[[Siria]] |1941–1946 |Ocupación | |- |rowspan="5"|[[Surat]] |1612–1658 |Factoría | |- |1658–1668 |Presidencia | |- |1668–1685 |Posesión de la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] | |- |1685–1703 |Subordinada a [[Bombay]] | |- |1703 |Incorporada en Bombay |Agora na [[India]] |- |rowspan="7"|[[Singapur]] |1824 |Mercáu | |- |1824–1867 |Parte de les [[Colonies del Estrechu]] (como residencia de la presidencia de [[Bengala]]) | |- |1867–1942 |Parte de les [[Colonies del Estrechu]] (colonia de la corona) | |- |1942–1945 |Ocupación xaponesa | |- |1945–1963 |Colonia de la corona | |- |1963–1965 |Parte de [[Malasia]] | |-style="background-color:#ccff99" |1965 |Independiente | |- |rowspan="6"|[[Emiratu de Transjordania|Transjordania, Emiratu de]] |1920–1923 |Parte del [[Mandatu Británicu de Palestina|Mandatu de Palestina]] | |- |1923 |Separación formal de Palestina | |- |1923–1928 |Mandatu | |- |1928 |[[Emiratu]] independiente, sacante nel control militar y finances | |- |1928–1946 |Independiente | |-style="background-color:#ccff99" |1946 |Independencia formal |Agora conocida como [[Xordania]] |- |rowspan="2"|[[Weihaiwei]] |1898–1930 |Arrendáu a [[China]] | |- |1930 |Retornáu a [[República de China (1912-1949)|China]] |Agora parte de [[República Popular China|China]] |} === Europa === {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="3"|[[Acrotiri y Dhekelia]] |1960–1983 |Colonies | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002– |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] | |- |rowspan="8"|[[Alderney]] |1198–1204 |[[Señoríu]] | |- |1204 |[[Feudu]] | |- |1205 |[[Feudu]] | |- |1206–1279 |[[Feudu]] | |- |1279 |De volao ocupada por [[Francia]] | |- |1279–1660 |Parte de la [[bailía]] de Guérnesei | |- |1660–1825 |[[Señoríu]] | |- |1825 |Subordinada a [[Guérnesei]] | |- |rowspan="2"|[[Zona d'ocupación británica|Alemaña]]<br />''(Zona d'ocupación británica)'' |1945–1955 |Ocupación |Inclúi los territorios de l'actual [[Estaos d'Alemaña|estaos alemanes]] de [[Hamburgu]], [[Schleswig-Holstein]], [[Baxa Saxonia]], y [[Renania del Norte-Westfalia]] |- |1955 |Plena soberanía restaurada a la [[República Federal d'Alemaña (1949-1990)|República Federal d'Alemaña]] | |- |rowspan="2"|[[Ocupación aliada d'Austria|Austria]]<br />''(Zona d'ocupación británica)'' |1945–1955 |Ocupación |Incluyía [[Carintia]], [[Estiria]], y [[Tirol (estáu)|Tirol]] |- |1955 |Soberanía austriaca restaurada | |- |rowspan="2"|[[Berlín Oeste]]<br />''(Sector británicu)'' |1945–1990 |Ocupación | |- |1990 |[[Reunificación alemana|Incorporáu a Alemaña]] | |- |rowspan="2"|[[Calais]] |1347–1558 |Fuerte consideráu como parte del territoriu inglés | |- |1558 |Recapturada por [[Francia]] | |- |rowspan="4"|[[Córcega]] |1794–1796 |Reinu | |- |1796 |Incorporada a Francia | |- |1814 |Protectoráu | |- |1814 |Restaurada a la soberanía francesa | |- |rowspan="4"|[[Xipre]] |1878–1914 |Alministración, nominalmente sigue siendo del [[Imperiu otomanu]] | |- |1914 |Anexón | |- |1925–1960 |Colonia de la corona | |-style="background-color:#ccff99" |1960 |Independiente |Dos zones permanecen so la soberanía británica; veanse "Acrotiri y Dhekelia" |- |rowspan="2"|[[Dodecaneso]] |1945–1947 |Ocupación | |- |1947 |Incorporada a [[Grecia]] | |- |rowspan="2"|[[Dunkerque]] |1658–1662 |Ciudá y árees circundantes | |- |1662 |Incorporada a [[Francia]] | |- |rowspan="2"|[[Islla de Elba|Elba]] |1796–1797 |Guarnición | |- |1797 |Abandonada | |- |rowspan="6"|[[Reinu d'Escocia|Escocia, Reinu de]] |843 |Formación del reinu | |- |1603–1649 |[[Unión personal]] col [[Reinu d'Inglaterra]] | |- |1653–1660 |Incorporáu na [[Mancomunidá d'Inglaterra|Mancomunidá d'Inglaterra, Escocia ya Irlanda]] | |- |1660–1707 |Unión personal col Reinu d'Inglaterra | |- |1707 |Unión con Inglaterra pa formar el [[Reinu de Gran Bretaña]] |[[Acta d'Unión de 1707]] |- |1999– |[[Devolución del poder nel Reinu Xuníu|Devolución de poder llindáu]] dientro del Reinu Xuníu | |- |rowspan="2"|[[Islles Feroe|Feroe, Islles]] |1940–1945 |Ocupación | |- |1945 |Devolución a la soberanía [[Dinamarca|danesa]] | |- |rowspan="4"|[[Gales]] |1282–1301 |Dellos principaos suxetos a mandatu inglés | |- |1301–1536 |Principáu suxetu al herederu al tronu inglés | |- |1536 |Incorporación a Inglaterra | |- |1999 |[[Devolución del poder nel Reinu Xuníu|Devolución de poder llindáu]] dientro del Reinu Xuníu | |- |rowspan="4"|[[Xénova]] |1800 |Ocupación | |- |1800 |Soberanía devuelta a la [[República de Xénova]] | |- |1814–1815 |Administration | |- |1815 |Amestada a [[Reinu de Cerdeña|Cerdeña-Piamonte]] |Agora parte d'Italia |- |rowspan="5"|[[Xibraltar]] |1704–1713 |Prindada | |- |1713–1830 |Guarnición | |- |1830–1983 |Colonia de la corona | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002– |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |[[Ficheru:Flag of Gibraltar.svg|20px|cantu]] ''':±: £[[Llibra xibraltareña|GIP]] !T! abc [X]'''<br />Soberanía apostada por [[España]] |- |rowspan="2"|[[Reinu de Gran Bretaña|Gran Bretaña, Reinu de]] |1707 |Formáu pola unión de los reinos d'[[Reinu d'Inglaterra|Inglaterra]] y [[Reinu d'Escocia|Escocia]] | |- |1801 |Unión con [[Reinu d'Irlanda|Irlanda]] pa formar el [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] | |- |rowspan="6"|[[Guérnesei]]<br />''(inclúi les islles de [[Brechou]], [[Herm]], [[Jethou]], y [[Sark]])'' |1198–1204 |Señoríu | |- |1204–1205 |Feudu | |- |1206–1279 |Feudu | |- |1279-1940 |[[Bailía]] | |- |1940–1945 |Ocupada per Alemaña | |-style="background-color:#99ccff" |1945– |Bailía | !±! |- |rowspan="4"|[[Heligoland]] |1807–1814 |Ocupación | |- |1814–1890 |Colonia | |- |1890 |Incorporación al [[Imperiu alemán]] | |- |1945–1952 |Ocupación | |- |rowspan="6"|[[Reinu d'Inglaterra|Inglaterra, Reinu de]] |927 |Formación del reinu | |- |1536 |Incorporación de [[Gales]] | |- |1603–1649 |Unión personal con Escocia | |- |1649–1660 |República como la [[Mancomunidá d'Inglaterra]] | |- |1660–1707 |Unión personal con Escocia | |- |1707 |Unión política con Escocia pa formar el [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña]] | |- |rowspan="6"|[[Irlanda]] |1172–1541 |Señoríu | |- |1541–1800 |Reinu subordináu a la corona inglesa | |- |1801 |Xuníu con [[Reinu de Gran Bretaña|Gran Bretaña]] pa formar el [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] |[[Acta d'Unión de 1800]] |-style="background-color:#ccff99" |1922 |Secesión como'l [[Estáu Llibre d'Irlanda]] | |-style="background-color:#ccff99" |1937 |El [[Estáu Llibre d'Irlanda]] ruempe los venceyos constitucionales cola Corona británica y camúdase el so nome a [[Irlanda]] | |-style="background-color:#ccff99" |1949 |Irlanda convertir nuna república y dexa la [[Mancomunidá de Nación|Mancomunidá]] |''Ver tamién "Irlanda del Norte"'' |- |rowspan="7"|[[Irlanda del Norte]] |1921-1972 |Autonomía dientro del [[Reinu Xuníu]] | |- |1972–1973 |Gobiernu direutu | |- |1973–1974 |Autonomía dientro del Reinu Xuníu | |- |1974–1999 |Gobiernu direutu | |- |1999–2002 |Autonomía dientro del Reinu Xuníu | |- |2002–2007 |Gobiernu direutu | |- |2007- |Autonomía dientro del Reinu Xuníu | |- |rowspan="2"|[[Italia]] |1943–1947 |Ocupación | |- |1947 |Restauración de la soberanía italiana | |- |rowspan="3"|[[Islles Xóniques|Xóniques, Islles]] |1809–1815 |Ocupación | |- |1815–1864 |Protectoráu como [[Estaos Xuníos de les Islles Xóniques]] | |- |1864 |Incorporación a [[Grecia]] | |- |rowspan="7"|[[Xerséi]] |1204–1279 |[[Feudu]] subordináu a [[Guérnesei]] | |- |1279–1380 |[[Bailía]] subordinada a Guérnesei | |- |1382–1461 |Bailía subordinada a Guérnesei | |- |1468–1487 |Bailía subordinada a Guérnesei | |- |1487-1940 |Bailía | |- |1940–1945 |Ocupación per Alemaña | |-style="background-color:#99ccff" |1945– |Bailía | !±! |- |rowspan="11"|[[Islla de Man|Man, Islla de]] |1266–1290 |[[Feudu]] d'[[Escocia]] | |- |1313–1317 |[[Feudu]] d'[[Escocia]] | |- |1328–1333 |[[Feudu]] d'[[Escocia]] | |- |1333–1504 |Feudu | |- |1504–1594 |Señoríu | |- |1594–1610 |Control direutu de la corona | |- |1610–1649 |Señoríu | |- |1649–1660 |Mancomunidá y protectoráu | |- |1660–1765 |Señoríu | |- |1765–1827 |Posesión | |-style="background-color:#99ccff" |1827– |Dependencia de la corona | |- |rowspan="9"|[[Malta]] |1802–1813 |Ocupación | |- |1813–1921 |Colonia de la corona | |- |1921–1933 |Colonia con [[autogobiernu]] | |- |1933–1947 |Colonia de la corona | |- |1947–1958 |Colonia con [[autogobiernu]] | |- |1958–1961 |Colonia de la corona | |- |1961–1962 |Colonia con autogobiernu | |- |1961–1964 |[[Autogobiernu]] | |-style="background-color:#ccff99" |1964 |Independiente | |- |rowspan="6"|[[Menorca]] |1708–1713 |Ocupación | |- |1713 |Vencida a Gran Bretaña | |- |1714–1756 |Colonia | |- |1756 |Ocupación por [[Francia]] | |- |1798–1802 |Colonia | |- |1802 |Devolución a [[España]] | |- |rowspan="2"|[[Rockall]] |1955 |Anexáu como la última adición territorial del Reinu Xuníu | |- |1972 |Parte d'[[Escocia]] so l'Acta Rockall de 1972 | |- |rowspan="2"|[[Rodas]] |1945–1947 |Ocupación | |- |1947 |Incorporación a [[Grecia]] | |- |rowspan="3"|[[Reinu Xuníu]] |1801 |Formáu pola unión de los reinos de [[Reinu de Gran Bretaña|Gran Bretaña]] y [[Reinu d'Irlanda|Irlanda]] | |- |1922 |Secesión del [[Estáu Llibre d'Irlanda]] | |-style="background-color:#ccff99" |1927 |Nome oficial pasó de "[[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]]" a "Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda del Norte" | |- |rowspan="2"|[[Viena]]<br />''(Zona d'ocupación británica)'' |1945–1955 |Ocupación | |- |1955 |Soberanía devuelta a [[Austria]] | |} === Rexón Antártica === {| {{tablaguapa}} |- !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="3"|[[Territoriu Antárticu Británicu]] |1962–1982 |Colonia | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |- |-style="background-color:#ffcccc" |2002– |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |[[Ficheru:Flag of the British Antarctic Territory.svg|30px|BAT Flag]] ''':±: !T! £[[llibra esterlina|GBP]] abc''' |- |rowspan="3"|[[Orcadas del Sur]] |1821–1908 |Reclamada | |- |1908–1962 |Parte de les [[Dependencies de les islles Malvines]] | |- |1962– |Parte del [[Territoriu Antárticu Británicu]] | |- |rowspan="3"|[[Shetland del Sur]] |1819–1908 |Reclamada | |- |1908–1962 |Parte de les [[Dependencies de les islles Malvines]] | |- |1962– |Parte del [[Territoriu Antárticu Británicu]] | |- |rowspan="3"|[[Tierra de Graham]] |1832 |Anexada | |- |1908–1962 |Parte de les [[Dependencies de les islles Malvines]] | |- |1962– |Parte del [[Territoriu Antárticu Británicu]] | |- |rowspan="2"|[[Tierra de Enderby]] |1930–1933 |Reclamada |rowspan="4"|Agora parte del [[Territoriu Antárticu Australianu]] |- |1933 |Tresferida a [[Australia]] |- |rowspan="2"|[[Tierra de Victoria]] |1841–1933 |Reclamada |- |1933 |Tresferida a [[Australia]] |} === Océanu Atlánticu === {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="3"|[[Islla Ascensión|Ascensión]] |1815–1922 |Posesión | |- |1922–2009 |Dependencia de Santa Lena | |- |2009– |Parte de [[Santa Lena, Ascensión y Tristan da Cunha]] | |- |rowspan="5"|[[Bermuda]] |1612–1684 |Colonia | |- |1684–1968 |Colonia de la corona | |- |1968–1982 |Colonia con autogobiernu | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |- |style="background:#ffcccc"|2002– |style="background:#ffcccc"|[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |style="background:#ffcccc"|[[Ficheru:Flag of Bermuda.svg|30px|Bermuda]] ''' :±: !T! abc /\\/''' |- |[[Islandia]] |1940–1944 |Ocupación |Restitución de la soberanía islandesa |- |rowspan="11"|[[Islla Malvines (territoriu británicu d'ultramar)|Islles Malvines]] |1766 |''Asentamientu n'[[Islla Trinidá (Malvines)|Islla Trinidá]]'' | |- |1774 |Abandonu en cumplimientu de promesa con España. | |- |1774–1833 |Reclamada | |- |1833 |Ocupación | |- |1841–1892 |Colonia de la corona | |- |1892–1908 |Colonia | |- |1908–1962 |Colonia | |- |1962 |Les [[dependencies de les islles Malvines]] de [[Shetland del Sur]], [[Orcadas del Sur]] y [[Tierra de Graham]] dixebrar pa formar el [[Territoriu Antárticu Británicu]] | |- |1962–1982 |Colonia | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |- |style="background:#ffcccc"|2002– |style="background:#ffcccc"|[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |style="background:#ffcccc"|[[Ficheru:Flag of the Falkland Islands.svg|30px|Falkland Islands]] ''' :±: !T! £[[Llibra malvinense|FKK]] abc /\\/''' |- |rowspan="7"|[[Santa Lena, Ascensión y Tristan da Cunha]]<br />''(conocida enantes como "Santa Lena y Dependencies")'' |1588–1673 |Reclamación de [[Islla Santa Lena|Santa Lena]] | |- |1673–1815 |Posesión de la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] | |- |1815–1821 |Colonia de la corona | |- |1821–1834 |Posesión de la [[Compañía Británica de les Indies Orientales]] | |- |1834–1982 |Colonia de la corona | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |- |style="background:#ffcccc"|2002– |style="background:#ffcccc"|[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |style="background:#ffcccc"|[[Ficheru:Flag of Saint Helena.svg|30px|St. Helena]] ''' :±: !T! £[[Llibra de Santa Lena|SHP]] abc /\\/''' |- |rowspan="4"|[[Xeorxa del Sur ya Islles Sandwich del Sur]] |1775–1908 |Reclamada | |- |1908–1985 |Dependencia de les [[Islla Malvines (territoriu británicu d'ultramar)|Islles Malvines]] | |- |1985–2002 |Territoriu dependiente | |- |style="background:#ffcccc"|2002– |style="background:#ffcccc"|[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |style="background:#ffcccc"|[[Ficheru:Flag of South Georgia and the South Sandwich Islands.svg|30px|South Georgia and the South Sandwich Islands]] ''' :±: !T! £[[Llibra esterlina|GBP]] abc''' |- |rowspan="3"|[[Tristan da Cunha]] |(1816–1938) |Dependencia de la [[Colonia del Cabu]] | |- |1938–2009 |Dependencia de Santa Lena | |- |2009– |Parte de [[Santa Lena, Ascensión y Tristan da Cunha]] | |} === Océanu Índicu === {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome del territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="4"|[[Islles Andamán y Nicobar|Andamán y Nicobar, Islles]] |1789 |Posesión de les [[Islles Andamán]]'' | |- |1848 |Posesión de les [[Islles Nicobar]]'' | |- |1942–1945 |Ocupación xaponesa | |- |1947 |Parte de la [[India]] |Anguaño un [[Territorios de la Unión|territoriu de la India]] |- |rowspan="2"|[[Islla Ashmore|Ashmore, Islla]] |1878 |Anexón |rowspan="4"|Agora alministraes como les [[Islles Ashmore y Cartier]] |- |1931 |Tresferida a [[Australia]] |- |rowspan="2"|[[Islla Cartier|Cartier, Islla]] |1909–1931 |Anexón |- |1931 |Tresferida a [[Australia]] |- |rowspan="3"|[[Ceilán Británicu]] |1795–1798 |Subordinada a la [[Presidencia de Madrás]] | |- |1798-1948 |Colonia de la corona | |- |style="background:#ccff99"|1948 |style="background:#ccff99"|Independiente como [[Sri Lanka]] |style="background:#ccff99"|'''!T! /\\/''' |- | rowspan="8"| [[Islla Christmas|Christmas]] |1888 |Anexón | |- |1889–1890 |Arrendáu | |- |1900–1942 |Dependencia de les [[Colonies del Estrechu]] | |- |1942–1945 |Ocupación xaponesa | |- |1945–1946 |Alministración militar | |- |1946–1958 |Dependencia de la colonia de [[Singapur]] | |- |1958 |Colonia de la corona | |- |1958 |Tresferida a Australia | |- |rowspan="8"|[[Islles Cocos|Cocos, Islles]] |1825; <br />1826–1831 |Asentamientu | |- |1831–1857 |Feudu | |- |1857–1878 |Colonia de la corona | |- |1878–1886 |Parte de [[Ceilán]] | |- |1886–1942 |Parte de les [[Colonies del Estrechu]] | |- |1942–1946 |Parte de [[Ceilán]] | |- |1946–1955 |Dependencia de la colonia de [[Singapur]] | |- |''1955'' |Tresferida a [[Australia]] |Agora alministraes como'l territoriu d'[[Islles Cocos]] |- |rowspan="3"|[[Dansborg]] |1801–1802 |Ocupación | |- |1808–1815 |Ocupación | |- |1845 |Compra ya incorporación a la [[India Británica]]'' |Agora nel estáu [[Tamil Nadu]], India |- |rowspan="3"|[[Frederiksnagore]] |1801–1802 |Ocupación | |- |1808–1815 |Ocupación | |- |1845 |Compra ya incorporación a la [[India Británica]] |Agora nel estáu [[Bengala Occidental]], India |- |rowspan="2"|[[Islles Heard y McDonald|Heard y McDonald, Islles]] |1833–1947 |Reclamación | |- |1947 |Tresferíes a Australia |Agora alministraes como'l territoriu d'[[Islles Heard y McDonald]] |- |[[Madagascar]] |1942–1946 |Ocupación |Devuelta a [[Francia]] |- |rowspan="4"|[[Maldives]] |1796–1953 |Protectoráu | |- |1953–1954 |República | |- |1954–1965 |Protectoráu |Vease la [[República de Suvadiva]] (1959–1963) |- |style="background:#ccff99"|1965 |style="background:#ccff99"|Independencia |style="background:#ccff99"|'''!T! /\\/''' |- |''-'' [[República de Suvadiva]] |1959–1963 |República en forma de protectoráu Devuelta a [[Maldives]] |- |rowspan="5"|[[Mauriciu Británicu]] |1809 |Ocupación de [[Rodrigues (Mauriciu)|Rodrigues]] | |- |1810–1968 |Colonia | |- |1814 |Cesión formal pol [[Tratáu de París (1814)|Tratáu de París]] | |- |1965 |El [[Archipiélagu de Chagos]] ye tresferíu al [[Territoriu Británicu del Océanu Índicu]] | |- |style="background:#ccff99"|1968 |style="background:#ccff99"|Independencia |style="background:#ccff99"|''' !T! abc /\\/''' |- |rowspan="2"| ''-'' [[Rodrigues (Mauriciu)|Rodrigues]] |1809–1814 |Ocupación |rowspan="2"|Parte de [[Mauriciu]] |- |1814–1968 |Dependencia de la colonia de [[Mauriciu Británicu]] |- |rowspan="2"|[[Réunion]] |1810–1815 |Ocupación |Devuelta a [[Francia]] |- |1942–1946 |Ocupación |Devuelta a [[Francia]] |- |rowspan="8"|[[Seixeles]] |1794–1810 |Ocupación | |- |1810–1814 |Colonia subordinada a [[Mauriciu]] | |- |1814 |Cesión formal pol [[Tratáu de París (1814)|Tratáu de París]] | |- |1814–1903 |Colonia | |- |1903–1970 |Colonia de la corona | |- |1970–1975 |Colonia autónoma | |- |1975–1976 |Autogobiernu | |- |style="background:#ccff99"|1976 |style="background:#ccff99"|Independencia |style="background:#ccff99"|''' !T! abc /\\/''' |- |rowspan="8"|[[Territoriu Británicu del Océanu Índicu]] |1810–1814 |Ocupación | |- |1814 |Vencida al Reinu Xuníu pol [[Tratáu de París (1814)|Tratáu de París]]'' | |- |1814–1903 |Parte de la colonia de les [[Seixeles]] | |- |1903–1965 |Parte de la colonia de [[Mauriciu Británicu]] | |- |1965–1982 |Colonia | |- |1976 |Les islles [[Aldabra]], [[Islla Desroches|Desroches]] y [[Grupu Farquhar|Farquhar]] son restituyíos a les Seixeles | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |- |style="background:#ffcccc"|2002– |style="background:#ffcccc"|[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |style="background:#ffcccc"|[[Ficheru:Flag of the Commissioner of the British Indian Ocean Territory.svg|30px|British Indian Ocean Territory]] ''' :±: !T! £[[Llibra esterlina|GBP]] abc''' |- |[[Tranquebar]] | | |Agora en [[Nagapattinam]], [[India]] |- |} === Australasia y el Pacíficu === {| {{tablaguapa}} !width="300"|Nome de territoriu !width="100"|Feches !width="400"|Estatus !width="400"|Comentarios |- |rowspan="2"|[[Australia]] |1901–1942 |Dominiu británicu | |-style="background-color:#ccff99" |1942 |Adopción del [[Estatutu de Westminster de 1931|Estatutu de Westminster]] |''':±: !T! abc [X] /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Australia Meridional]] |1788–1836 |Parte de la colonia de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1836–1900 |Provincia (colonia) | |- |1901– |Estáu d'Australia | |- |rowspan="4"|[[Australia Occidental]] |1791–1829 |Asentamientu en [[King George Sound]] | |- |1829–1832 |[[Colonia del Río Swan]] | |- |1832–1900 |Colonia | |- |1901– |Estáu d'Australia | |- |[[Islla Baker|Baker, Islla]] |1886–1934 |Reclamación |Agora un territoriu de los Estaos Xuníos |- |rowspan="2"|[[Islles Bonin|Bonin, Islles]] |1827–1876 |Reclamación | |- |1876 |Amestaes per Xapón | |- |rowspan="3"|[[Islles Cook|Cook, Islles]] |1888–1891 |Protectoráu | |- |1891–1900 |Federación | |- |1900 |Amestaes por [[Nueva Zelanda]] | |- |rowspan="4"|[[Colonia de Fixi|Islles Fixi, Colonia de]] |1874–1877 |Colonia | |- |1877–1952 |Colonia alministrada como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1952–1970 |Colonia | |-style="background-color:#ccff99" |1970 |Independiente |'''!T! abc /\\/ ''' |- |rowspan="3"|[[Islles Gilbert y Ellice|Gilbert y Ellice, Islles]] |1892–1916 |Protectoráu | |- |1916–1975 |Colonia de la corona alministrada como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1975 |Les islles Gilbert y Ellice son dixebraes como les colonies de les [[islles Gilbert]] y [[Tuvalú]] | |- |rowspan="3"|''-'' [[Islles Gilbert|Gilbert, Islles]] |1975–1976 |Colonia de la corona alministrada como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1976–1979 |Colonia | |-style="background-color:#ccff99" |1979 |Independiente como [[Kiribati]] |'''!T! abc /\\/''' |- |rowspan="2"|''-'' [[Islles Ellice|Ellice, Islles]] |1975–1976 |Dependencia alministrada como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1976–1979 |Colonia |Renombrada a [[Tuvalú]] |- |[[Islla Howland|Howland, Islla]] |1886–1935 |Reclamación |Agora un territoriu de los Estaos Xuníos |- |[[Islla Jarvis|Jarvis, Islla]] |1889–1935 |Anexón |Agora un territoriu de los Estaos Xuníos |- |rowspan="2"|[[Islla Lord Howe|Lord Howe, Islla]] |1788–1834 |Reclamación | |- |1834–1855 |Asentamientu |Agora parte de [[Nueva Gales del Sur]] |- |rowspan="2"|[[Islla Macquarie|Macquarie, Islla]] |1810–1890 |Parte de la colonia de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1890– |Parte de [[Tasmania]] | |- |[[Islles del Mar de Coral|Mar de Coral, Islles del]] |1879– |Parte de Queensland | |- |rowspan="7"|[[Nauru]] |1914–1920 |Alministrada como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1920–1921 |[[Mandatu de la Sociedá de Naciones]] alministráu como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1921–1942 |[[Mandatu de la Sociedá de Naciones]] | |- |1942–1945 |Ocupación xaponesa | |- |1945–1947 |[[Mandatu de la Sociedá de Naciones]] | |- |1947–1968 |[[Fideicomiso de Naciones Xuníes]] | |-style="background-color:#ccff99" |1968 |Independiente |'''!T! abc /\\/ ''' |- |rowspan="3"|[[Niue]] |1889–1900 |Protectoráu tripartitu | |- |1900–1901 |Protectoráu alministráu como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1901 |Anexón a [[Nueva Zelanda]] (como parte de les [[islles Cook]]) | |- |rowspan="4"|[[Islla Norfolk|Norfolk, Islla]] |1788–1844 |Parte de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1844–1856 |Parte de la [[Tierra de Van Diemen]] (posterior [[Tasmania]]) | |- |1856–1897 |Subordinada a Nueva Gales del Sur | |- |1897 |Dependencia de Nueva Gales del Sur | |- |rowspan="6"|[[Nueves Hébrides]] |1824–1878 |Protectoráu | |- |1878–1887 |Territoriu neutral | |- |1887–1906 |Comisión naval conxunta | |- |1906–1976 |[[Condominiu (derechu internacional)|Condominiu]] con Francia | |- |1976–1980 |Condominiu | |-style="background-color:#ccff99" |1980 |Independiente como "[[Vanuatu]]"'' |'''!T! abc''' |- |rowspan="2"|[[Nueva Gales del Sur]] |1788–1900 |Colonia | |- |1901– |Estáu d'Australia | |- |rowspan="3"|[[Nueva Guinea Británica]] |1884–1886 |Protectoráu | |- |1886–1906 |Colonia | |- |1906 |Tresferida a Australia |Agora parte de [[Papúa Nueva Guinea]] |- |rowspan="8"|[[Nueva Zelanda]] |1769–1788 |Reclamación | |- |1788–1835 |Parte de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1835 |Declaración d'independencia | |- |1835–1840 |Protectoráu | |- |1840–1841 |Parte de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1841–1907 |[[Colonia de Nueva Zelanda|Colonia]] | |- |1907–1947 |[[Dominiu de Nueva Zelanda|Dominiu]] | |-style="background-color:#ccff99" |1947 |Adopción del [[Estatutu de Westminster de 1931|Estatutu de Westminster]] |''':±: !T! abc [X] /\\/''' |- |rowspan="2"|[[Atolón Palmyra|Palmyra, Atolón]] |1889 |Anexón | |- |1898 |Anexón polos [[Estaos Xuníos]] | |- |rowspan="6"|[[Islles Pitcairn|Pitcairn, Islles]] |1838–1887 |Protectoráu | |- |1887–1898 |Colonia | |- |1898–1970 |Colonia alministrada como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1970–1982 |Colonia | |- |1983–2002 |Territoriu dependiente | |-style="background-color:#ffcccc" |2002– |[[Territoriu Británicu d'Ultramar]] |[[Ficheru:Flag of the Pitcairn Islands.svg|30px|Pitcairn Islands]] ''':±: !T! abc /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Queensland]] |1824–1859 |Parte de la colonia de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1859–1900 |Colonia | |- |1901– |Estáu d'Australia | |- |[[Archipiélagu de Samoa|Samoa, Islles]] |1889–1900 |Protectoráu tripartitu | |- |rowspan="2"|[[Archipiélagu de Ḥawai|Sandwich, Islles]] |1794 – 10 February 1843 |Protectoráu | |- |1843 |Vencíes a los británicos ente'l 10 de febreru y 31 de xunetu | |- |rowspan="9"|[[Islla Salomón|Salomón, Islles]] |1889–1893 |Protectoráu tripartitu | |- |1893–1942 |Protectoráu alministráu como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1942–1943 |Ocupación xaponesa | |- |1943–1971 |Protectoráu alministráu como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1971–1973 |Protectoráu | |- |1973–1976 |Autonomía | |- |1975 |Renombraes de "Islla Salomón Britániques" to "Islla Salomón" | |- |1976–1978 |Autogobiernu | |-style="background-color:#ccff99" |1978 |Independiente |''':±: !T! abc [X] /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Tasmania]] <br />([[Tierra de Van Diemen]]) |1803–1825 |Parte de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1825–1900 |Colonia | |- |1856 |Renombrada como "Tasmania" | |- |rowspan="4"|[[Tokeláu]] |1889–1898 |Protectoráu | |- |1898–1916 |Protectoráu alministráu como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1916–1949 |Parte de la colonia de les [[islles Gilbert y Ellice]] | |- |1949 |Tresferida a Nueva Zelanda | |- |rowspan="4"|[[Tonga]] |1889–1900 |Protectoráu tripartitu | |- |1900–1952 |Protectoráu alministráu como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1952–1970 |Protectoráu | |-style="background-color:#ccff99" |1970 |Independiente |'''!T! abc /\\/ ''' |- |[[Islles del estrechu de Torres|Torres, Islles del estrechu]] |1879– |Parte de Queensland | |- |rowspan="3"|[[Tuvalú]] |1975–1976 |Colonia alministrada como parte de los [[Territorios Británicos del Pacíficu Occidental]] | |- |1976–1978 |Colonia | |-style="background-color:#ccff99" |1978 |Independiente |''':±: !T! abc [X] /\\/''' |- |rowspan="3"|[[Victoria (Australia)|Victoria]] |1839–1851 |Parte de la colonia de [[Nueva Gales del Sur]] | |- |1851–1900 |Colonia | |- |1901– |Estáu d'Australia | |- |} == Trataos, Lleis, Actes, etc. == Esta ye una llista de los [[Tratáu|trataos]] y [[Llei del Parllamentu|Lleis del Parllamentu]] más importantes, según otros preseos llegales y eventos qu'afecten la naturaleza y estensión territorial del Imperiu Británicu. {| {{tablaguapa}} !Fecha d'entrada a valir !Nome del tratáu, etc. ! Efeutu territorial |- |1536/1542 |[[Acta d'Unión de 1536|Acta d'Unión]] |[[Gales]] ye anexáu al [[Reinu d'Inglaterra]] |- |1707 |[[Acta d'Unión de 1707|Acta d'Unión]] |Los reinos d'[[Reinu d'Escocia|Escocia]] ya [[Reinu d'Inglaterra|Inglaterra]] xúnense como'l [[Reinu de Gran Bretaña]] |- |1713 |[[Tratáu d'Utrecht]] |[[España]] venci [[Xibraltar]] al [[Reinu de Gran Bretaña]]. [[Reinu de Francia (1594-1791)|Francia]] venci [[Islla de Terranova|Terranova]], la [[Badea de Hudson]] y [[Acadia]] al [[Reinu de Gran Bretaña]]. |- |1763 |[[Tratáu de París (1763)|Tratáu de París]] |[[Reinu de Francia (1594-1791)|Francia]] dexa toos el so territorios n'[[América]] al [[Reinu de Gran Bretaña]], sacante l'archipiélagu de [[Saint Pierre y Miquelon]]. |- |1776 |[[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos]] |Les [[Trece Colonies]] (New Hampshire, Massachusetts, Connecticut, Rhode Island, Nueva York, Pennsylvania, Nueva Jersey, Delaware, Maryland, Virxinia, Carolina del Norte, Carolina del Sur y Xeorxa) roblen la so independencia. |- |1783 |[[Tratáu de París (1783)|Segundu Tratáu de París]] |El [[Reinu de Gran Bretaña]] formalmente reconoz la independencia de los [[Estaos Xuníos]]. Fin de la [[Revolución estauxunidense]]. |- |1788 | |[[Nueva Gales del Sur]] establezse como colonia penal. |- |1791 |[[Actu constitucional de 1791|Actu constitucional]] |La [[Provincia de Quebec (1763-1791)|Provincia de Quebec]] ye estremada en dos seiciones: [[Alto Canadá]] (actual Ontario) y [[So Canadá]] (actual Quebec). |- |1801 |[[Acta d'Unión (1800)|Acta d'Unión]] |El [[Reinu d'Irlanda]] xunir al [[Reinu de Gran Bretaña]]] pa formar el [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] |- |1814 |[[Tratáu de París (1814)|Tercer Tratáu de París]] |[[Primer Imperiu Francés|Francia]] venci [[Seixeles]] al [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]]. |- |1840 |[[Tratáu de Waitangi]] |[[Nueva Zelanda]] convertir nuna colonia británica. |- |1867 |[[Acta de la Norteamérica británica]] |La [[Provincia de Canadá]], [[Nueva Brunswick]] y [[Nueva Escocia]] confedérense como'l [[Canadá|Dominiu de Canadá]] |- |1870 | |La [[Tierra de Rupert]] y el [[Territoriu Noroeste]] son anexonaos a Canadá. |- |1871 | |La [[Columbia Británica]] convertir nuna provincia de Canadá |- |1876 |[[Acta de los Títulos Reales (1876)|Acta de los Títulos Reales]] |La [[Victoria del Reinu Xuníu|Reina Victoria]] adopta'l títulu de "Emperatriz de la India" |- |1899 | |Establezse un condominiu británicu-exipciu en [[Sudán Anglu-Exipciu|Sudán]] |- |1901 |[[Constitución d'Australia|Acta de Constitución de la Commonwealth d'Australia]] |Fórmase la [[Australia|Mancomunidá d'Australia]] pola federación de les colonies de [[Nueva Gales del Sur]], [[Victoria (Australia)|Victoria]], [[Queensland]], [[Australia Meridional]], [[Australia Occidental]] y [[Tasmania]] |- |1910 |[[Acta de Sudáfrica de 1909]] |Fórmase la [[Unión Sudafricana]] pola federación de les colonies [[Colonia del Cabu|del Cabu]], [[Colonia de Natal|Natal]], [[Colonia de Transvaal|Transvaal]] y [[Colonia del Río Orange|Ríu Orange]] |- |1914 |Orde d'Anexón de 1914 |[[Xipre]] ye formalmente anexada |- |1920 |Orde d'Anexón de 1920 |La mayoría del [[África Oriental Británica]] ye amestada como la [[Colonia de Kenia]] |- |rowspan="2"|1922 |[[Tratáu anglo-irlandés]] |El [[Estáu Llibre Irlandés]] dixebrar del [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] |- |[[Declaración Unillateral d'Independencia d'Exiptu]] |El [[Reinu d'Exiptu]] declárase independente |- |1931 |[[Estatutu de Westminster de 1931|Estatutu de Westminster]] |[[Canadá]], El [[Estáu Llibre Irlandés]] y la [[Unión Sudafricana]] llogren soberanía efectiva. |- |1934 | |Dificultaes financieres nel [[Dominiu de Terranova]] faen que pierda'l so status de dominiu |- |1942 | |Australia adopta'l [[Estatutu de Westminster de 1931|Estatutu de Westminster]] |- |rowspan="2"|1947 | |Nueva Zelanda adopta'l [[Estatutu de Westminster de 1931|Estatutu de Westminster]] |- |[[Acta d'Independencia de la India]] |La [[India Británica]] ye estremada ente los dominios de la [[Dominiu de la India India]] y [[Dominiu de Paquistán|Paquistán]]. Paquistán taba formáu pol actual [[Paquistán]] y el [[Paquistán Oriental]] (actual [[Bangladex]]) |- |1948 | |El Rei [[Jorge VI del Reinu Xuníu|Jorge VI]] arrenunciu al so títulu de "Emperador de la India" |- |1949 | |El [[Dominiu de Terranova]] pasa a ser una provincia de Canadá ([[Terranova y Llabrador]]) |- |1960 |[[Acta d'Independencia de Nixeria]] |La colonia y protectoráu de Nixeria vuélvese independiente |- |1962 |[[Acta d'Independencia de Xamaica]] |Xamaica vuélvese independiente |- |1983 | |El estatus de "colonia" ye renombráu "territoriu dependiente" |- |1997 |[[Declaración Conxunta Sinón-Británica]] (1984) y [[Acta de Hong Kong]] (1985) |[[Ḥong Kong]] ye tresferida a la [[República Popular China]] |- |2002 | |El estatus de "territoriu dependiente" camuda la so denominación por "[[Territoriu Británicu d'Ultramar]]" |} == Ver tamién == * [[Imperiu británicu]] * [[Mancomunidá Británica de Naciones]] * [[Reinos de la Mancomunidá]] * [[Banderes del Imperiu Británicu|Banderes de les colonies britániques]] * [[Imperialismu]] * [[Colonialismu]] * [[Descolonización]] * [[Sistema Westminster]] * [[Derechu anglosaxón]] * [[Llibra (moneda)]] * [[Trataos internacionales|Llista de trataos]] * [[Guerra d'Independencia Turca]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20050427002529/http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket%2FXcelerate%2FShowPage&c=Page&cid=1013618138315 UK Overseas Territories] * [http://www.thecommonwealth.org/ The Commonwealth] * [http://www.worldstatesmen.org/COLONIES.html#British World Statesmen] * [http://www.casahistoria.net/imperialism.htm Imperialism] - Enllaces y hestoria del imperialismu nos sieglos XIX y XX, casahistoria.net {{ORDENAR:Británicu}} {{Tradubot|Colonias y protectorados británicos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Imperiu británicu]] [[Categoría:Colonialismu]] [[Categoría:Historia territorial del Reinu Xuníu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] 2knclifyn25qluo701mbymzbsdkk5ck 0 106708 3699233 3653680 2022-07-25T06:15:22Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Correxir}} [[Archivu:Logo of the United States National Park Service.svg|thumb]]Un '''Fitu Históricu Nacional''' {{Etimoloxía|inglés|National Historic Landmark}}, NHL), nos [[Estaos Xuníos]], ye un edificiu, llugar, estructura, oxetu o distritu, que ye oficialmente reconocíu pol gobiernu federal pola so importancia histórica. Tolos finxos históricos nacionales son llistaos nel [[Rexistru Nacional de Llugares Históricos]] ({{lang-en|National Register of Historic Places}}. De los más de 80&nbsp;000 llugares del Rexistru Nacional en 2012, solamente 2527 son afitaos históricos.<ref>{{cita web|url=http://www.doi.gov/news/pressreleases/Interior-Designates-27-New-National-Landmarks.cfm|títulu =Landmarks Honor Nation's Cultural and Natural Heritage5|editor=doi.gov|fechaaccesu =6 de payares de 2012}}</ref> Un distritu históricu nacional («National Historic Landmark District», NHLD) ye un distritu históricu que ye reconocíu como un finxu históricu y que puede incluyir propiedaes contribuidoras («contributing properties») que tengan edificios, estructures, llugares o oxetos, y puede nun incluyir propiedaes non-collaboradores («non-contributing properties»). Los finxos históricos nacionales de los Estaos Xuníos nun son llugares realmente protexíos: la llei federal nun establez nenguna obligación específica pa los sos propietarios, pero si quier aportase a les ayudes federales dalgunes acompáñense con distintes obligaciones de desenvolvimientu. Les autoridaes llocales pueden tamién adoptar midíes pal caltenimientu d'estos llugares.<ref>[https://web.archive.org/web/20071012090738/http://www.nps.gov/nhl/QA.htm#14 Questions and Answers, National Historic Landmarks Program (NHL)] — páxina web oficial</ref> == Historia == El 9 d'ochobre de 1961 anuncióse que 92 propiedaes fueren designaes pol Secretariu Fred Andrew Seaton como afitaos históricos nacionales. La primera d'elles foi un nomamientu políticu, la tumba y monumentu del sarxentu Floyd, un monumentu alzáu en Siux City, nel estáu de Iowa («Sergeant Floyd Grave and Monument»). Foi designáu oficialmente'l 30 de xunu d'esi añu, pero por diversu razones, l'anunciu públicu de los primeros finxos históricos retrasóse; onde tamién se llevó a cabu la masacre de Wounded knee qu'agora ye famosu por ello. == Criterios de seleición de los finxos == Los finxos históricos nacionales son escoyíos pol [[Secretariu del Interior de los Estaos Xuníos|Secretarío del Interior]] col asesoramientu del [[Serviciu de Parques Nacionales]], que s'encarga de la xestión d'esos llugares. Son susceptibles d'eleición: * los llugares nos que se produxeren acontecimientos d'importancia histórica nacional; * los llugares nos que vivieren o trabayaren persones de relevancia histórica; * los llugares nos que se materializaron los ideales que dieron forma a la nación; * les construcciones notables; * los llugares que caractericen una determinada manera de vida; * los xacimientos arqueolóxicos ricos n'información. De los 2527 finxos históricos más del 10 per cientu atópense nel estáu de Nueva York, que tien 270. Hai afitaos históricos nos 50 estaos y tamién hai 75 nel Distritu de Columbia, 15 en Puertu Ricu y otres mancomunidaes y territorios de los EE. XX., cinco nos estaos acomuñaos de los Estaos Xuníos como Micronesia, y unu nun estáu estranxeru (Marruecos).<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/listsofNHLs.htm|títulu=LISTING OF NATIONAL HISTORIC LANDMARKS BY STATE|editor=nps.gov|fechaaccesu=6 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121030121937/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/listsofNHLs.htm|fechaarchivu=30 d'ochobre de 2012}}</ref> Hai 128 buques o barcos fundíos que se designaron como afitaos históricos nacionales. Alredor de la metá de los finxos históricos nacionales son de propiedá privada.<ref>[https://web.archive.org/web/20080910003104/http://www.nps.gov/history/nhl/Downloads/UpdateonNHLs2004.pdf National Historic Landmarks Update], National Park Service, October 2004</ref>El Programa Afitaos Históricos Nacionales («National Historic Landmarks Program»), nel que participen los ciudadanos, realiza propuestes pa nueves designaciones del [[Serviciu de Parques Nacionales]], que tamién empresta asistencia nel caltenimientu de los finxos. Un grupu d'amigos de los propietarios y alministradores, l'asociación d'Alministradores d'Afitaos Históricos Nacionales («National Historic Landmark Stewards Association»), tamién trabaya pa caltener, protexer y promover los finxos históricos nacionales. Si nun apaez entá nel Rexistru Nacional de Llugares Históricos, un finxu históricu añedir automáticamente nel Rexistru cuando ye designáu. == Rellación de finxos históricos por estaos (payares de 2012) == Esta rellación nun ye refecha. === Alabama (36)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Alabama|editor=nps.gov|fechaaccesu=6 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023404/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AL01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:AlabamaStateCapitalBuilding.JPG|200px|thumb|[[Capitoliu d'Alabama]].]] * [[Capitoliu d'Alabama|First Confederate Capitol]] - [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]] * [[Universidá Tuskegee]] - [[Tuskegee (Alabama)|Tuskegee]] * [[USS Alabama (BB-60)|''USS Alabama'']] - [[Mobile (Alabama)|Mobile]] === Alaska (49)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AK01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Alaska|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023312/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AK01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Catedral de San Miguel de Sitka]] - Sitka === Arizona (44)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AZ01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Arinona|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023836/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AZ01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Ruines de Awatovi]] - [[Condáu de Navajo]] * [[Fort Huachuca]] - [[Condáu de Cochise]] * [[Presa Hoover]] - [[Condáu de Mohave]] * [[Observatoriu Lowell]] - [[Flagstaff]] * [[Misión de San Xavier del Bac]] - [[Tucson]] === Arkansas (16)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Arkansas|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023451/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AR01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * Fort Smith - [[Fort Smith (Arkansas)|Fort Smith]] * [[Little Rock Central High School]] - [[Little Rock (Arkansas)|Little Rock]] === Atlanta === [[File:Herndon Home July 2021 HDR.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Fichero:HerndonHome.jpg|miniaturadeimagen|250x250px|[[Herndon Home]], [[Adrienne McNeil Herndon|Adrienne McNeil]], [[Atlanta]]]] * [[Herndon Home]], [[Adrienne McNeil Herndon]] <ref>{{cita llibru|apellíos=Wesley.|nome=Chenault,|títulu=Gay and lesbian Atlanta|url=https://www.worldcat.org/oclc/212842934|fecha=2008|editorial=Arcadia Pub|isbn=0738553778|oclc=212842934|apellíos2=Center.|nome2=Atlanta History}}</ref> === California (144)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de California|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121103174811/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CA01.pdf|fechaarchivu=3 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Alcatraz from the Tiburon to San Francisco ferry.jpg|200px|thumb|[[Islla d'Alcatraz]].]] * [[Angelus Temple]] - [[Los Angeles]] * [[Berkeley (ferry)|Ferry Berkeley]] - [[Badea de San Diego]] * [[Bodie]] - [[Condáu de Monu]] * [[Casa y Xardín de Luther Burbank]] - [[Santa Rosa (California)|Santa Rosa]] * [[Castillo Hearst]] - [[San Simeón (California)|San Simeón]] * [[Coloma (California)|Coloma]] - [[Condáu d'El Doráu]] * [[Casa de Estudillo]] - [[San Diego (California)|San Diego]] * [[Casa de Moneda de San Francisco]] - [[San Francisco (California)|San Francisco]] * [[Catedral de San Carlos Borromeo]] - [[Monterrey (California)|Monterrey]] * [[Edificiu Old Scripps]] - [[La Jolla]] * [[Estadiu Rose Bowl]] - Los Angeles * [[Fort Ross (California)|Fort Ross]] - [[Condáu de Sonoma]] * [[Hotel del Coronado]] - [[Coronado (California)|Coronado]] * [[Islla d'Alcatraz]] - San Francisco * [[Les Flores Estancia]] - [[Marine Corps Base Camp Pendleton|Camp Pendleton]] * [[Los Angeles Memorial Coliseum]] - Los Angeles * [[Manzanar]] - [[Condáu de Inyo]] * [[Marin County Civic Center]] - [[San Rafael (California)|San Rafael]] * [[Misión de San Carlos Borromeo de Carmelo]] - [[Condáu de Monterrey]] [[Archivu:Los Angeles Memorial Coliseum.JPG|200px|thumb|[[Los Angeles Memorial Coliseum]].]] * [[Misión de San Diego de Alcalá]] - San Diego * [[Misión de San Luis Rei de Francia]] - [[Oceanside (California)|Oceanside]] * [[Misión de San Miguel Arcánxel]] - [[San Miguel (condáu de San Luis Obispo, California)|San Miguel]] * [[Mission Beach Roller Coaster]] - San Diego * [[Monumentu nacional Cabrillo]] - San Diego * [[Oak Grove Butterfield Stage Station]] - [[Warner Springs]] * [[Parque Balboa]] - San Diego * [[Presa Old Mission]] - San Diego * [[Presidiu de San Diego]] - San Diego * [[Presidiu Real de San Francisco]] - [[Península de San Francisco]] * [[Ranchu Guajome]] - [[Vista (California)|Vista]] * [[Ranchu de Warner]] - Warner Springs * [[Star of India (barcu)|Star of India]] - Badea de San Diego * [[USS Hornet (CV-12)|''USS Hornet]] -[[Alamea (California)|Alamea]] * [[USS Pampanito (SS-383)|''USS Pampanito'']] - [[Fisherman's Wharf (San Francisco)|Fisherman's Wharf]] [[Archivu:USS Hornet (Alameda, CA).JPG|200px|thumb|[[USS Hornet (CV-12)|''USS Hornet'']].]] === Carolina del Norte (38)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NC01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Carolina del Norte|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104191939/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NC01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Wright Brothers Memorial-27527-1.JPG|200px|thumb|[[Memorial nacional a los hermanos Wright]].]] * ''[[USS Monitor]]'' - [[Cabu Hatteras]] * [[USS North Carolina (BB-55)|''USS North Carolina'']] - [[Wilmington (Carolina del Norte)|Wilmington]] * [[Memorial nacional a los hermanos Wright]] - [[Kill Devil Hills (Carolina del Norte)|Kill Devil Hills]] === Carolina del Sur (76)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SC01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Carolina del Sur|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023350/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SC01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Sumter]] - [[Charleston (Carolina del Sur)|Charleston]] * [[USS Yorktown (CV-10)|''USS Yorktown'']] - [[Mount Pleasant (Carolina del Sur)|Mount Pleasant]] === Colorado (23)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Colorado|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121020121653/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CO01.pdf|fechaarchivu=20 d'ochobre de 2012}}</ref> === * [[Leadville (Colorado)|Barriu históricu de Leadville]] - [[Condáu de Lake (Colorado)|Condáu de Lake]] * [[Silverton (Colorado)|Barriu históricu de Silverton]] - [[Condáu de San Xuan (Colorado)|Condáu de San Xuan]] *[[Telluride| Barriu históricu de Telluride]] - [[Condáu de San Miguel (Colorado)|Condáu de San Miguel]] *[[Monumentu nacional Hovenweep]] - [[Condáu de Montezuma]] *[[Parque nacional Mesa Verde]] - Condáu de Montezuma *[[Capiya de Cadetes de l'Academia de la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos]] - [[Colorado Springs (Colorado)|Colorado Springs]] === Connecticut (60)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Connecticut|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121106023112/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CT01.pdf|fechaarchivu=6 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa de Mark Twain]] - [[Hartford (Connecticut)|Hartford]] * [[USS Nautilus (SSN-571)|USS ''Nautilus'']] - [[Groton (Connecticut)|Groton]] * [[Yale Bowl]] - [[New Haven (Connecticut)|New Haven]] === Dakota del Norte (6)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ND01.pdf|títulu=Llista de llugares históricis de Dakota del Norte|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023342/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ND01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Union Trading Post]], [[Condáu de Williams (Dakota del Norte)|Condáu de Williams]] === Dakota del Sur (16)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SD01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Dakota del Sur|editor=nps,gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023037/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SD01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Monte Rushmore]] - [[Keystone (Dakota del Sur)|Keystone]] * [[Masacre de Wounded Knee]] - [[Wounded Knee (Dakota del Sur)|Wounded Knee]] === Delaware (13)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DE01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Delaware|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023304/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DE01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * Corte de xusticia de New Castle -[[New Castle (Delaware)|New Castle]] * Fort Christina - [[Wilmington (Delaware)|Wilmington]] === Florida (43)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/FL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Florida|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121103213100/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/FL01.pdf|fechaarchivu=3 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Miami Downtown Freedom Tower.jpg|thumb|[[Torre de la Llibertá (Miami)|Torre de la Llibertá]].]] * [[Coral Gables Biltmore Hotel]] - [[Coral Gables]] * [[Estación de la Fuercia Aérea de Cabu Cañaveral]] - [[Cabu Cañaveral]] * [[Ferdinand Magellan Railcar]] - [[Condáu de Miami-Dade]] * [[Fuerte Fuécares]] - [[Warrington (Florida)|Warrington]] * [[Fuerte Gadsden]] - [[Condáu de Franklin (Florida)|Condáu de Franklin]] * [[Torre de la Llibertá (Miami)|Torre de la Llibertá]] - [[Miami]] * [[Fuerte Mosé]] - [[Condáu de San Xuan (Florida)|Condáu de San Xuan]] * [[Fuerte de San Marcos de Apalache]] - [[San Marcos (Florida)|San Marcos]] * [[Xardinos de la Torre Bok]] - [[Lake Wales]] * [[Miami Circle]] - Miami * [[Villa Vizcaya]] - Miami === Georgia (48)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/GA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Georgia|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023529/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/GA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Barriu Históricu de Savannah]] - [[Savannah]] * [[F. D. Roosevelt State Park]] - [[Pine Mountain]] === Ḥawai (33)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/HI01.pdf|títulu=Llista de llugares Históricos de Ḥawai|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121103095856/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/HI01.pdf|fechaarchivu=3 de payares de 2012}}</ref> === * [[Base de la Fuercia Aérea Hickam]] - [[Honolulu]] * [[Ilesia de Kawaiaha'o]] - Honolulu * [[Palaciu 'Iolani]] - Honolulu * [[Kahanu Garden]] - [[Hana (Ḥawai)|Hana]] * [[Wheeler Army Airfield]] - [[Wahiawa]] * [[USS Arizona Memorial]] - [[Pearl Harbor]] === Idaho (10)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DÍI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Idaho|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023307/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DÍI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[EBR-I|Reactor Esperimental Reproductor Númberu Ún]] - [[Condáu de Butte (Idaho)|Condáu de Butte]] === Illinois (84)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Illinois|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121021130208/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IL01.pdf|fechaarchivu=21 d'ochobre de 2012}}</ref> === [[Archivu:2010-03-03 1888x2832 chicago sullivan center with heyworth building.jpg|thumb|[[Edificiu Carson]].]] * [[Cahokia]] - [[Condáu de St. Clair (Illinois)|Condáu de St. Clair]] * [[Casa Farnsworth]] - [[Planu (Illinois)|Planu]] * [[Casa Robie]] - [[Chicago]] * [[Chicago Board of Trade Building]] - Chicago * [[Chicago Pile-1]] - Chicago * [[Crown Hall]] - Chicago * [[Edificiu Carson]] - Chicago * [[Revuelta de Haymarket]] - Chicago * [[Soldier Field]] - Chicago * [[O 505 (1941)|''O 505'']] - Chicago === Indiana (39)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IN01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Indiana|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121108143507/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IN01.pdf|fechaarchivu=8 de payares de 2012}}</ref> === * [[Carrusel de Broad Ripple Park]] - [[Indianapolis]] * [[Indianapolis Motor Speedway]] - Indianapolis === Iowa (25)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Iowa|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023051/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Amana (Iowa)|Colonia de Amana]] - [[Middle Amana (Iowa)|Middle Amana]] === Kansas (25)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Kansas|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023252/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Leavenworth]], [[Condáu de Leavenworth]] * [[Shawnee Mission]], [[Fairway (Kansas)|Fairway]] === Kentucky (30)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KY01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Kentucky|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023435/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KY01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === *[[Belle of Louisville]] - [[Louisville]] * [[Churchill Downs]] - Louisville === Luisiana (53)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Luisiana|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023536/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:FQJan07BalconiesUpToCarnivalFlag.jpg|thumb|[[Barriu Francés de Nueva Orleans]].]] * [[Fort Jackson (Luisiana)|Fort Jackson]] - [[Parroquia de Plaquemines]] * [[Fort Saint Phillip (Luisiana)|Fort Saint Phillip]] - Parroquia de Plaquemines * [[Longue Vue House and Gardens]] - [[Nueva Orleans]] * [[Barriu Francés de Nueva Orleans]] - Nueva Orleans === Maine (42)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ME01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Maine|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023438/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ME01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa de veraneo Daniel Coit Gilman]] - [[Northeast Harbor (Maine)|Northeast Harbor]] === Maryland (72)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MD01.pdf|títulu=Llista de Llugares históricos de Maryland|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105161837/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MD01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === * [[Basílica del Santuariu Nacional de l'Asunción de la Bonaventurada Virxe María]] - [[Baltimore]] * [[Academia Naval de los Estaos Xuníos]] - [[Annapolis]] === Massachusetts (186)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Massachusetts|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104225304/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MA01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Boston Symphony Hall from the south.jpg|thumb|[[Symphony Hall]].]] * [[Arnold Arboretum]] - [[Boston]] * [[Boston Common]] - Boston * [[Brook Farm]] - Boston * [[Casa del Estáu de Massachusetts]] - Boston * [[Casa de los Siete Teyaos]] - [[Salem (Massachusetts)|Salem]] * [[Faneuil Hall]] - Boston * [[Harvard Stadium]] - Boston * [[Hospital Xeneral de Massachusetts]] - Boston * [[Springfield Armory]] - [[Springfield (Massachusetts)|Springfield]] * [[Symphony Hall]] - Boston * ''[[USS Constitution]]'' - Boston * [[USS Massachusetts (BB-59)|''USS Massachusetts'']] - [[Fall River]] * [[Vieya Casa d'Estáu (Boston)|Vieya Casa d'Estáu]] - Boston === Michigan (35)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA MIO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Michigan|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023105/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA MIO01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Michigan state capitol.jpg|thumb|[[Capitoliu del Estáu de Michigan]].]] * [[Capitoliu del Estáu de Michigan]] - [[Lansing]] * [[Grand Hotel (Islla Mackinac)|Grand Hotel]] - [[Islla Mackinac]] * [[Islla Mackinac]] - Islla Mackinac === Minnesota (25)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MN01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Minnesota|editor=nps,gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023430/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MN01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Snelling (Minnesota)|Fort Snelling]] - [[Condáu de Hennepin]] * [[Casa de F. Scott Fitzgerald]] - [[Saint Paul (Minnesota)|Saint Paul]] === Mississippi (37)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Mississippi|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023101/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casona del Gobernador (Mississippi)|Casona'l Gobernador]] - [[Jackson (Mississippi)|Jackson]] === Missouri (37)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Missouri|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104065755/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MO01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:St Louis night expblend cropped.jpg|200px|thumb|[[Arcu Gateway]].]] * [[Arcu Gateway]] - [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]] * [[Xardín Botánicu de Missouri]] - Saint Louis * [[Memorial Expansión Nacional de Jefferson]] - Saint Louis * [[Tower Grove Park]] - Saint Louis === Montana (26)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Montana|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023325/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MT01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Lake McDonald Lodge]] - [[West Glacier (Montana)|West Glacier]] === Nebraska (20)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NE01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nebraska|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023028/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NE01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Capitoliu de Nebraska]] - [[Lincoln (Nebraska)|Lincoln]] === Nevada (8)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NV01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nevada|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121102212549/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NV01.pdf|fechaarchivu=2 de payares de 2012}}</ref> === * [[Presa Hoover]] - [[Condáu de Clark (Nevada)|Condáu de Clark]] === Nuevu Hampshire (22)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NH01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nuevu Hampshire|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023415/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NH01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Mount Washington Hotel]] - [[Bretton Woods (Nuevu Hampshire)|Bretton Woods]] === Nueva Jersey (56)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NJ01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nueva Jersey|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121022164014/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NJ01.pdf|fechaarchivu=22 d'ochobre de 2012}}</ref> === * [[Islla Ellis]] - [[Jersey City (Nueva Jersey)|Jersey City]] * [[Túnel Holland]] - Jersey City === Nueva York (270)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NY01.pdf|títulu=Lugar históricos de Nueva York|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121020193508/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NY01.pdf|fechaarchivu=20 d'ochobre de 2012}}</ref> === [[Archivu:Brooklyn Bridge Postdlf.jpg|200px|thumb|[[Ponte de Brooklyn]].]] * [[55 Wall Street]] - [[Nueva York]] * [[69th Regiment Armory]] -Nueva York * [[280 Broadway]] - Nueva York * [[330 West 42nd Street]] - Nueva York * [[Academia Militar de los Estaos Xuníos]] - [[West Point (Nueva York)|West Point]] * [[African Burial Ground National Monument]] - Nueva York * [[Alexander Hamilton U.S. Custom House]] - Nueva York * [[American Stock Exchange]] - Nueva York * [[Antiguu Palaciu de Xusticia del Condáu de Nueva York]] - Nueva York * [[Conceyu de Nueva York]] - Nueva York [[Archivu:Nyc city hall jan06a.jpg|thumb|[[Conceyu de Nueva York]].]] * [[Biblioteca Jefferson Market]] - Nueva York * [[Biblioteca y Muséu Morgan]] - Nueva York * [[Bolsa de Nueva York]] - Nueva York * [[Buque faru Ambrose]] - Nueva York * [[Carnegie Hall]] - Nueva York * [[Casa Darwin D. Martin]] - [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] * [[Casa Alfred Y. Smith]] - Nueva York * [[Casa de Chester A. Arthur]] - Nueva York * [[Casa del Xeneral Winfield Scott]] - Nueva York * [[Casa Hamilton Fish]] - Nueva York * [[Casa Samuel J. Llomen]] - Nueva York * [[Castle Clinton]] - Nueva York * [[Catedral de San Patriciu de Nueva York]] - Nueva York * [[Campusantu Woodlawn]] - Nueva York * [[Central Park]] - Nueva York [[Archivu:CentralParkFromAboveCropped.jpg|thumb|[[Central Park]].]] * [[Club de Yates de Nueva York]] - Nueva York * [[Cooper Union]] - Nueva York * [[Edificiu Bayard-Condict]] - Nueva York * [[Edificiu Brown (Manhattan)|Edificiu Brown]] - Nueva York * [[Edificiu Dakota]] - Nueva York * [[Edificiu de Bell Laboratories]] - Nueva York * [[Edificiu Chrysler]] - Nueva York * [[Edificiu de la Cámara de Comerciu (Nueva York)|Edificiu de la Cámara de Comerciu]] - Nueva York * [[Edificiu del Daily News]] - Nueva York * [[Edificiu Empire State]] - Nueva York [[Archivu:Empire State Building mit Weihnachtsbeleuchtung.JPG|thumb|[[Edificiu Empire State|Empire State]].]] * [[Edificiu Equitable (Manhattan)|Edificiu Equitable]] - Nueva York * [[Edificiu Flatiron]] - Nueva York * [[Edificiu New York Life Insurance]] - Nueva York * [[Edificiu Tiffany and Company]] - Nueva York * [[Edificiu United Charities]] - Nueva York * [[Edificiu Woolworth]] - Nueva York * [[Federal Hall]] - Nueva York * [[Fuerte Stanwix]] - [[Rome (Nueva York)|Rome]] * [[George Eastman House]] - [[Rochester (Nueva York)|Rochester]] * [[Governors Island]] - Nueva York * [[Grand Central Terminal]] - Nueva York * [[Lettie G. Howard (goleta)|Goleta Lettie G. Howard]] - Nueva York * [[Henry Street Settlement]] - Nueva York * [[Hispanic Society of America]] - Nueva York * [[Hotel Plaza]] - Nueva York * [[Ilesia Episcopal de San Jorge (Manhattan)|Ilesia Episcopal de San Jorge]] - Nueva York * [[Ilesia de l'Ascensión (Nueva York)|Ilesia de l'Ascensión]] - Nueva York * [[Ilesia de la Trinidá (Manhattan)|Ilesia de la Trinidá]] Nueva York * [[Ilesia de Gracia y Dependencies]] - Nueva York * [[Xardín Botánicu de Nueva York]] - Nueva York * [[Llugar Históricu Nacional de la Nacencia de Theodore Roosevelt]] - Nueva York * [[Macy's Herald Square]] - Nueva York * [[Casona King]] - Nueva York * [[Margaret Sanger Clinic]] - Nueva York * [[Metropolitan Life Tower]] - Nueva York * [[Monumentu Nacional de la Estatua de la Llibertá, Islla Ellis ya Islla de la Llibertá]] - Nueva York [[Archivu:Liberty and Ellis Island.jpg|thumb|[[Monumentu Nacional de la Estatua de la Llibertá, Islla Ellis ya Islla de la Llibertá|Estatua de la Llibertá ya Islla de Ellis]].]] * [[Muséu Lower East Side Tenement]] - Nueva York * [[Muséu Metropolitanu d'Arte]] - Nueva York * [[New York Studio School of Drawing, Painting and Sculpture]] - Nueva York * [[Old Merchant's House]] - Nueva York * [[Ponte de Brooklyn]] - Nueva York * [[Rockefeller Center]] - Nueva York * [[Sede de la Biblioteca Pública de Nueva York]] - Nueva York * [[Sinagoga Central]] - Nueva York * [[Sinagoga de la Cai Eldridge]] - Nueva York * [[SoHo (Nueva York)|SoHo]] - Nueva York * [[Stonewall Inn]] - Nueva York * [[The Town Hall]] - Nueva York * [[Tumba del Xeneral Grant]] - Nueva York * [[Túnel Holland]] - Nueva York * [[Union Square (Nueva York)|Union Square]] - Nueva York * [[USS Edson (DD-946)|''USS Edson'']] - Nueva York * [[USS Intrepid (CV-11)|''USS Intrepid'']] - Nueva York [[Archivu:Intrepid_museum_aerial.jpg|thumb|[[USS Intrepid (CV-11)|''USS Intrepid]].]] === Nuevu Méxicu (46)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NM01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nuevu Méxicu|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105074614/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NM01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === * [[Cañón del Chaco]] - [[Condáu de McKinley]] [[Condáu de San Xuan (Nuevu Méxicu)|Condáu de San Xuan]] * [[Cueva Sandía]] - [[Bernalillo]] * [[Llaboratoriu Nacional de Los Álamos]] - [[Los Álamos (Nuevu Méxicu)|Los Álamos]] * [[Les Trampes]] - [[Condáu de Taos]] * [[Monumentu nacional de les Ruines Azteques]] - Condáu de San Juan * [[Monumentu Nacional del Morru]] - [[Condáu de Cíbola]] * [[Monumentu Nacional de los Petroglifos]] - [[Condáu de Bernalillo]] * [[Palaciu d'el Gobernadores]] - [[Santa Fe (Nuevu Méxicu)|Santa Fe]] * [[Prueba Trinity]] - [[San Antonio (Nuevu Méxicu)|San Antonio]] * [[Pueblu de Acoma]] - Condáu de Cíbola * [[Pueblu de Taos]] - [[Taos (Nuevu Méxicu)|Taos]] * [[Santuariu de Chimayó]] - [[Chimayó]] === Ohio (72)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OH01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Ohio|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023832/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OH01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Oberlin College]] - [[Oberlin (Ohio)|Oberlin]] * [[Serpent Mound]] - [[Peebles (Ohio)|Peebles]] * [[Templu de Kirtland]] - [[Kirtland (Ohio)|Kirtland]] * [[Wright Flyer III]] - [[Dayton (Ohio)|Dayton]] === Oklahoma (21)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OK01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Oklahoma|editor=nps.gov|fechaaccesu=11 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104125854/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OK01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === * [[Capitoliu de la Nación Cherokee]] - [[Tahlequah (Oklahoma)|Tahlequah]] * [[Capitoliu de la Nación Creek]] - [[Okmulgee (Oklahoma)|Okmulgee]] === Oregón (17)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Oregón|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023616/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OR01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Astoria]] - [[Astoria (Oregón)|Astoria]] * [[Presa de Bonneville]] - [[Condáu de Multnomah]] === Pennsylvania (166)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Pennsylvania|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105114043/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PA01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:First Bank of US.jpg|thumb|[[Primer Bancu de los Estaos Xuníos]].]] * [[Academy of Music]] - [[Filadelfia]] * [[American Philosophical Society]] - Filadelfia * [[Carlisle Indian Industrial School]] - [[Carlisle (Pennsylvania)|Carlisle]] * [[Casa de la catarata]] - [[Conceyu de Springfield (condáu de Fayette, Pennsylvania)|Conceyu de Springfield]] * [[Castillo Grey Towers]] - [[Glenside (Pennsylvania)|Glenside]] * [[Xardín de Bartram]] - Fliadelfia * [[Llaboratorios Richards]] - Filadelfia * [[Meadowcroft Rockshelter]] - [[Conceyu de Jefferson (condáu de Washington, Pennsylvania)|Conceyu de Jefferson]] * [[New Century Guild]] - Filadelfia * [[Primer Bancu de los Estaos Xuníos]] - Filadelfia * [[USS Olympia (C-6)|''USS Olympia'']] - Filadelfia === Rhode Island (45)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/RI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Rhode Island|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023411/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/RI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Adams]] - [[Newport (Rhode Island)|Newport]] * [[Primer Ilesia Baptista d'Estaos Xuníos]] - [[Providence (Rhode Island)|Providence]] === Tennessee (30)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TN01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Tennessee|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023808/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TN01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Capitoliu de Tennessee]] - [[Nashville]] * [[Estudiu Sun]]- [[Memphis]] * [[Graceland]] - Memphis * [[Reactor de Grafitu X-10]] - [[Oak Ridge (Tennessee)|Oak Ridge]] === Texas (46)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TX01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Texas|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023824/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TX01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Alamo pano.jpg|thumb|[[Misión d'Álamu (Texas)|El Alamo]].]] [[Archivu:Texas State Capitol building-close oblique view.JPG|thumb|[[Capitoliu de Texas|Capitoliu del Texas]].]] * [[Capitoliu de Texas]] - [[Austin]] * [[Misión d'Álamu (Texas)|Misión d'Álamu]] - [[San Antonio (Texas)|San Antonio]] * [[Monumentu de San Xacintu]] - [[Condáu de Harris (Texas)|Condáu de Harris]] * [[Plaza Dealey]] - [[Dallas]] * [[USS Texas (BB-35)|''USS Texas'']] - [[El Porte (Texas)|El Porte]] === Utah (14)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/UT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Utah|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023828/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/UT01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Cañón del Ablayamientu (Utah)|Cañón del Ablayamientu]] - [[Ríu Verde (Utah)|Ríu Verde]] * [[Emigration Canyon (Utah)|Emigration Canyon]] - [[Condáu de Salt Lake]] * [[Mazana del Templu]] - [[Salt Lake City]] * [[Masacre de Mountain Meadows]] - [[Montes Meadows (Utah)|Montes Meadows]] * [[Mina del cañón de Bingham]] - Condáu de Salt Lake === Vermont (17)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Vermont|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023407/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VT01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Observatoriu Stellafane]] - [[North Springfield (Vermont)|North Springfield]] * [[Vermont State House]] - [[Montpelier (Vermont)|Montpelier]] === Virginia (121)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VA01.pdf|títulu=Liata de llugares históricos de Virginia|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121108141207/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VA01.pdf|fechaarchivu=8 de payares de 2012}}</ref> === * [[Appomattox Court House]] - [[Appomattox]] * [[El Pentágonu]] - [[Condáu de Arlington]] * [[Llunar Landing Research Facility]] - [[Hampton (Virginia)|Hampton]] * [[Monticello (Virginia)|Monticello]] - [[Condáu de Albemarle]] === Virginia Occidental (16)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WV01.pdf|títulu=Lugar históricos de Virginia Occidental|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023057/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WV01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Ponte Colgante Wheeling]] - [[Wheeling (Virginia Occidental)|Wheeling]] * [[The Greenbrier]] - [[Condáu de Greenbrier]] === Washington (24)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Washington|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023545/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Mount Rainier.jpg|thumb|[[Parque nacional del Monte Rainier]].]] * [[Parque nacional del Monte Rainier]] - [[Condáu de Pierce (Washington)|Condáu de Pierce]] y [[Condáu de Lewis (Washington)|Condáu de Lewis]] * [[Reactor B]] - [[Hanford Site]] === Wisconsin (42)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Wisconsin|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023817/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa Jacobs 1]] - [[Madison (Wisconsin)|Madison]] * [[USS Cobia (SS-245)|''USS Cobia'']] - [[Manitowoc]] === Wyoming (24)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WY01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Wyoming|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023137/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WY01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fuerte Phil Kearny]] - [[Condáu de Johnson (Wyoming)|Condáu de Johnson]] * [[South Pass]] - [[Condáu de Fremont (Wyoming)|Condáu de Fremont]] == Otros ''National Historic Landmarks'' de los EE. XX. == Les zones insulares y otros llugares formen parte de los llugares del ''National Historic Landmarks'': === [[Samoa Americana]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AmSamoa01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Samoa Americana|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023751/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AmSamoa01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa del Gobernador]] - [[Pago Pagu]] === Distritu de Columbia (75)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DC01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos del Distritu de Columbia|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104183542/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DC01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref>=== [[Archivu:Capitol Building Full View.jpg|thumb|[[Capitoliu de los Estaos Xuníos]].]] * [[Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos]] - [[Distritu de Columbia]] * [[Blair House]] * [[Capitoliu de los Estaos Xuníos]] * [[Casa Blanca|La Casa Blanca]] * [[Edificiu de la Corte Suprema d'Estaos Xuníos]] * [[Edificiu Institucional Smithsonian]] * [[Galería d'Arte Corcoran]] * [[Galería Renwick]] * [[Llaboratoriu Volta]] * [[Washington Navy Yard]] [[Archivu:USSupremeCourtWestFacade.JPG|thumb|[[Edificiu de la Corte Suprema d'Estaos Xuníos]].]] === [[Islles Márxal]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MARIS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses nes Islles Márxal|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023549/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MARIS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Kwajalein]] * [[Roi-Namur]] === [[Estaos Federaos de Micronesia]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MICRO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Micronesia|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023419/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MICRO01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Nan Madol]] * [[Chuuk]] === [[Islles Midway]] (1)<ref name="Minor">{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/USMinor.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Mydway y Wake|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023821/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/USMinor.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[World War II Facilities at Midway]] === [[Marruecos]] (1)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MOR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Marruecos|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023400/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MOR01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Muséu del Legáu Americanu]] - [[Tánxer]] [[Archivu:American-legation-tangier-2.jpg|thumb|[[Muséu del Legáu Americanu]].]] === [[Islles Marianes del Norte]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NMARIS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses nes Islles Marianes del Norte|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023541/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NMARIS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Sableres de los desembarcos na Islla de Saipan]] - [[Saipan]] * [[Sableres de los desembarcos na Islla Tinian]] - [[Tinian]] === [[Paláu]] (1)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PAL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Paláu|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023422/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PAL01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Campu de la Batalla de Peleliu]] [[Peleliu]] === [[Puertu Ricu]] (4)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Puertu Ricu|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105072519/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PR01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:LaFortaleza SanJuan PuertoRico.jpg|thumb|[[La Fortaleza (Puertu Ricu)|La Fortaleza]].]] * [[La Fortaleza (Puertu Ricu)|La Fortaleza]] - [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]] === [[Islles Vírxenes]] (5)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses nes Islles Virgenes|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023315/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Castiellu de Barbanegra]] - [[Saint Thomas (Islles Vírxenes)|Saint Thomas]] === Islla Wake (1)<ref name="Minor" />=== * [[Islla Wake]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|National Historic Landmarks|National Historic Landmarks}} * [https://web.archive.org/web/20070609130328/http://www.cr.nps.gov/nhl/ Páxina web de National Historic Landmarks Program] (n'inglés) {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] lc1l6m3tf4x0wr6aa57how7b6gfn3ml 3699416 3699233 2022-07-25T08:00:23Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Correxir}} [[Archivu:Logo of the United States National Park Service.svg|thumb]]Un '''Fitu Históricu Nacional''' {{Etimoloxía|inglés|National Historic Landmark}}, NHL), nos [[Estaos Xuníos]], ye un edificiu, llugar, estructura, oxetu o distritu, que ye oficialmente reconocíu pol gobiernu federal pola so importancia histórica. Tolos finxos históricos nacionales son llistaos nel [[Rexistru Nacional de Llugares Históricos]] ({{lang-en|National Register of Historic Places}}. De los más de 80&nbsp;000 llugares del Rexistru Nacional en 2012, solamente 2527 son afitaos históricos.<ref>{{cita web|url=http://www.doi.gov/news/pressreleases/Interior-Designates-27-New-National-Landmarks.cfm|títulu =Landmarks Honor Nation's Cultural and Natural Heritage5|editor=doi.gov|fechaaccesu =6 de payares de 2012}}</ref> Un distritu históricu nacional («National Historic Landmark District», NHLD) ye un distritu históricu que ye reconocíu como un finxu históricu y que puede incluyir propiedaes contribuidoras («contributing properties») que tengan edificios, estructures, llugares o oxetos, y puede nun incluyir propiedaes non-collaboradores («non-contributing properties»). Los finxos históricos nacionales de los Estaos Xuníos nun son llugares realmente protexíos: la llei federal nun establez nenguna obligación específica pa los sos propietarios, pero si quier aportase a les ayudes federales dalgunes acompáñense con distintes obligaciones de desenvolvimientu. Les autoridaes llocales pueden tamién adoptar midíes pal caltenimientu d'estos llugares.<ref>[https://web.archive.org/web/20071012090738/http://www.nps.gov/nhl/QA.htm#14 Questions and Answers, National Historic Landmarks Program (NHL)] — páxina web oficial</ref> == Historia == El 9 d'ochobre de 1961 anuncióse que 92 propiedaes fueren designaes pol Secretariu Fred Andrew Seaton como afitaos históricos nacionales. La primera d'elles foi un nomamientu políticu, la tumba y monumentu del sarxentu Floyd, un monumentu alzáu en Siux City, nel estáu de Iowa («Sergeant Floyd Grave and Monument»). Foi designáu oficialmente'l 30 de xunu d'esi añu, pero por diversu razones, l'anunciu públicu de los primeros finxos históricos retrasóse; onde tamién se llevó a cabu la masacre de Wounded knee qu'agora ye famosu por ello. == Criterios de seleición de los finxos == Los finxos históricos nacionales son escoyíos pol [[Secretariu del Interior de los Estaos Xuníos|Secretarío del Interior]] col asesoramientu del [[Serviciu de Parques Nacionales]], que s'encarga de la xestión d'esos llugares. Son susceptibles d'eleición: * los llugares nos que se produxeren acontecimientos d'importancia histórica nacional; * los llugares nos que vivieren o trabayaren persones de relevancia histórica; * los llugares nos que se materializaron los ideales que dieron forma a la nación; * les construcciones notables; * los llugares que caractericen una determinada manera de vida; * los xacimientos arqueolóxicos ricos n'información. De los 2527 finxos históricos más del 10 per cientu atópense nel estáu de Nueva York, que tien 270. Hai afitaos históricos nos 50 estaos y tamién hai 75 nel Distritu de Columbia, 15 en Puertu Ricu y otres mancomunidaes y territorios de los EE. XX., cinco nos estaos acomuñaos de los Estaos Xuníos como Micronesia, y unu nun estáu estranxeru (Marruecos).<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/listsofNHLs.htm|títulu=LISTING OF NATIONAL HISTORIC LANDMARKS BY STATE|editor=nps.gov|fechaaccesu=6 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121030121937/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/listsofNHLs.htm|fechaarchivu=30 d'ochobre de 2012}}</ref> Hai 128 buques o barcos fundíos que se designaron como afitaos históricos nacionales. Alredor de la metá de los finxos históricos nacionales son de propiedá privada.<ref>[https://web.archive.org/web/20080910003104/http://www.nps.gov/history/nhl/Downloads/UpdateonNHLs2004.pdf National Historic Landmarks Update], National Park Service, October 2004</ref>El Programa Afitaos Históricos Nacionales («National Historic Landmarks Program»), nel que participen los ciudadanos, realiza propuestes pa nueves designaciones del [[Serviciu de Parques Nacionales]], que tamién empresta asistencia nel caltenimientu de los finxos. Un grupu d'amigos de los propietarios y alministradores, l'asociación d'Alministradores d'Afitaos Históricos Nacionales («National Historic Landmark Stewards Association»), tamién trabaya pa caltener, protexer y promover los finxos históricos nacionales. Si nun apaez entá nel Rexistru Nacional de Llugares Históricos, un finxu históricu añedir automáticamente nel Rexistru cuando ye designáu. == Rellación de finxos históricos por estaos (payares de 2012) == Esta rellación nun ye refecha. === Alabama (36)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Alabama|editor=nps.gov|fechaaccesu=6 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023404/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AL01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:AlabamaStateCapitalBuilding.JPG|200px|thumb|[[Capitoliu d'Alabama]].]] * [[Capitoliu d'Alabama|First Confederate Capitol]] - [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]] * [[Universidá Tuskegee]] - [[Tuskegee (Alabama)|Tuskegee]] * [[USS Alabama (BB-60)|''USS Alabama'']] - [[Mobile (Alabama)|Mobile]] === Alaska (49)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AK01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Alaska|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023312/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AK01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Catedral de San Miguel de Sitka]] - Sitka === Arizona (44)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AZ01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Arinona|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023836/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AZ01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Ruines de Awatovi]] - [[Condáu de Navajo]] * [[Fort Huachuca]] - [[Condáu de Cochise]] * [[Presa Hoover]] - [[Condáu de Mohave]] * [[Observatoriu Lowell]] - [[Flagstaff]] * [[Misión de San Xavier del Bac]] - [[Tucson]] === Arkansas (16)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Arkansas|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023451/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AR01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * Fort Smith - [[Fort Smith (Arkansas)|Fort Smith]] * [[Little Rock Central High School]] - [[Little Rock (Arkansas)|Little Rock]] === Atlanta === [[File:Herndon Home July 2021 HDR.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Fichero:HerndonHome.jpg|miniaturadeimagen|250x250px|[[Herndon Home]], [[Adrienne McNeil Herndon|Adrienne McNeil]], [[Atlanta]]]] * [[Herndon Home]], [[Adrienne McNeil Herndon]] <ref>{{cita llibru|apellíos=Wesley.|nome=Chenault,|títulu=Gay and lesbian Atlanta|url=https://www.worldcat.org/oclc/212842934|fecha=2008|editorial=Arcadia Pub|isbn=0738553778|oclc=212842934|apellíos2=Center.|nome2=Atlanta History}}</ref> === California (144)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de California|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121103174811/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CA01.pdf|fechaarchivu=3 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Alcatraz from the Tiburon to San Francisco ferry.jpg|200px|thumb|[[Islla d'Alcatraz]].]] * [[Angelus Temple]] - [[Los Angeles]] * [[Berkeley (ferry)|Ferry Berkeley]] - [[Badea de San Diego]] * [[Bodie]] - [[Condáu de Monu]] * [[Casa y Xardín de Luther Burbank]] - [[Santa Rosa (California)|Santa Rosa]] * [[Castillo Hearst]] - [[San Simeón (California)|San Simeón]] * [[Coloma (California)|Coloma]] - [[Condáu d'El Doráu]] * [[Casa de Estudillo]] - [[San Diego (California)|San Diego]] * [[Casa de Moneda de San Francisco]] - [[San Francisco (California)|San Francisco]] * [[Catedral de San Carlos Borromeo]] - [[Monterrey (California)|Monterrey]] * [[Edificiu Old Scripps]] - [[La Jolla]] * [[Estadiu Rose Bowl]] - Los Angeles * [[Fort Ross (California)|Fort Ross]] - [[Condáu de Sonoma]] * [[Hotel del Coronado]] - [[Coronado (California)|Coronado]] * [[Islla d'Alcatraz]] - San Francisco * [[Les Flores Estancia]] - [[Marine Corps Base Camp Pendleton|Camp Pendleton]] * [[Los Angeles Memorial Coliseum]] - Los Angeles * [[Manzanar]] - [[Condáu de Inyo]] * [[Marin County Civic Center]] - [[San Rafael (California)|San Rafael]] * [[Misión de San Carlos Borromeo de Carmelo]] - [[Condáu de Monterrey]] [[Archivu:Los Angeles Memorial Coliseum.JPG|200px|thumb|[[Los Angeles Memorial Coliseum]].]] * [[Misión de San Diego de Alcalá]] - San Diego * [[Misión de San Luis Rei de Francia]] - [[Oceanside (California)|Oceanside]] * [[Misión de San Miguel Arcánxel]] - [[San Miguel (condáu de San Luis Obispo, California)|San Miguel]] * [[Mission Beach Roller Coaster]] - San Diego * [[Monumentu nacional Cabrillo]] - San Diego * [[Oak Grove Butterfield Stage Station]] - [[Warner Springs]] * [[Parque Balboa]] - San Diego * [[Presa Old Mission]] - San Diego * [[Presidiu de San Diego]] - San Diego * [[Presidiu Real de San Francisco]] - [[Península de San Francisco]] * [[Ranchu Guajome]] - [[Vista (California)|Vista]] * [[Ranchu de Warner]] - Warner Springs * [[Star of India (barcu)|Star of India]] - Badea de San Diego * [[USS Hornet (CV-12)|''USS Hornet]] -[[Alamea (California)|Alamea]] * [[USS Pampanito (SS-383)|''USS Pampanito'']] - [[Fisherman's Wharf (San Francisco)|Fisherman's Wharf]] [[Archivu:USS Hornet (Alameda, CA).JPG|200px|thumb|[[USS Hornet (CV-12)|''USS Hornet'']].]] === Carolina del Norte (38)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NC01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Carolina del Norte|editor=nps.gov|fechaaccesu=7 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104191939/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NC01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Wright Brothers Memorial-27527-1.JPG|200px|thumb|[[Memorial nacional a los hermanos Wright]].]] * ''[[USS Monitor]]'' - [[Cabu Hatteras]] * [[USS North Carolina (BB-55)|''USS North Carolina'']] - [[Wilmington (Carolina del Norte)|Wilmington]] * [[Memorial nacional a los hermanos Wright]] - [[Kill Devil Hills (Carolina del Norte)|Kill Devil Hills]] === Carolina del Sur (76)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SC01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Carolina del Sur|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023350/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SC01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Sumter]] - [[Charleston (Carolina del Sur)|Charleston]] * [[USS Yorktown (CV-10)|''USS Yorktown'']] - [[Mount Pleasant (Carolina del Sur)|Mount Pleasant]] === Colorado (23)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Colorado|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121020121653/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CO01.pdf|fechaarchivu=20 d'ochobre de 2012}}</ref> === * [[Leadville (Colorado)|Barriu históricu de Leadville]] - [[Condáu de Lake (Colorado)|Condáu de Lake]] * [[Silverton (Colorado)|Barriu históricu de Silverton]] - [[Condáu de San Xuan (Colorado)|Condáu de San Xuan]] *[[Telluride| Barriu históricu de Telluride]] - [[Condáu de San Miguel (Colorado)|Condáu de San Miguel]] *[[Monumentu nacional Hovenweep]] - [[Condáu de Montezuma]] *[[Parque nacional Mesa Verde]] - Condáu de Montezuma *[[Capiya de Cadetes de l'Academia de la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos]] - [[Colorado Springs (Colorado)|Colorado Springs]] === Connecticut (60)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Connecticut|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121106023112/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/CT01.pdf|fechaarchivu=6 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa de Mark Twain]] - [[Hartford (Connecticut)|Hartford]] * [[USS Nautilus (SSN-571)|USS ''Nautilus'']] - [[Groton (Connecticut)|Groton]] * [[Yale Bowl]] - [[New Haven (Connecticut)|New Haven]] === Dakota del Norte (6)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ND01.pdf|títulu=Llista de llugares históricis de Dakota del Norte|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023342/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ND01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Union Trading Post]], [[Condáu de Williams (Dakota del Norte)|Condáu de Williams]] === Dakota del Sur (16)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SD01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Dakota del Sur|editor=nps,gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023037/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/SD01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Monte Rushmore]] - [[Keystone (Dakota del Sur)|Keystone]] * [[Masacre de Wounded Knee]] - [[Wounded Knee (Dakota del Sur)|Wounded Knee]] === Delaware (13)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DE01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Delaware|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023304/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DE01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * Corte de xusticia de New Castle -[[New Castle (Delaware)|New Castle]] * Fort Christina - [[Wilmington (Delaware)|Wilmington]] === Florida (43)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/FL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Florida|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121103213100/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/FL01.pdf|fechaarchivu=3 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Miami Downtown Freedom Tower.jpg|thumb|[[Torre de la Llibertá (Miami)|Torre de la Llibertá]].]] * [[Coral Gables Biltmore Hotel]] - [[Coral Gables]] * [[Estación de la Fuercia Aérea de Cabu Cañaveral]] - [[Cabu Cañaveral]] * [[Ferdinand Magellan Railcar]] - [[Condáu de Miami-Dade]] * [[Fuerte Fuécares]] - [[Warrington (Florida)|Warrington]] * [[Fuerte Gadsden]] - [[Condáu de Franklin (Florida)|Condáu de Franklin]] * [[Torre de la Llibertá (Miami)|Torre de la Llibertá]] - [[Miami]] * [[Fuerte Mosé]] - [[Condáu de San Xuan (Florida)|Condáu de San Xuan]] * [[Fuerte de San Marcos de Apalache]] - [[San Marcos (Florida)|San Marcos]] * [[Xardinos de la Torre Bok]] - [[Lake Wales]] * [[Miami Circle]] - Miami * [[Villa Vizcaya]] - Miami === Georgia (48)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/GA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Georgia|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023529/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/GA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Barriu Históricu de Savannah]] - [[Savannah]] * [[F. D. Roosevelt State Park]] - [[Pine Mountain]] === Ḥawai (33)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/HI01.pdf|títulu=Llista de llugares Históricos de Ḥawai|editor=nps.gov|fechaaccesu=8 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121103095856/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/HI01.pdf|fechaarchivu=3 de payares de 2012}}</ref> === * [[Base de la Fuercia Aérea Hickam]] - [[Honolulu]] * [[Ilesia de Kawaiaha'o]] - Honolulu * [[Palaciu 'Iolani]] - Honolulu * [[Kahanu Garden]] - [[Hana (Ḥawai)|Hana]] * [[Wheeler Army Airfield]] - [[Wahiawa]] * [[USS Arizona Memorial]] - [[Pearl Harbor]] === Idaho (10)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DÍI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Idaho|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023307/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DÍI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[EBR-I|Reactor Esperimental Reproductor Númberu Ún]] - [[Condáu de Butte (Idaho)|Condáu de Butte]] === Illinois (84)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Illinois|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121021130208/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IL01.pdf|fechaarchivu=21 d'ochobre de 2012}}</ref> === [[Archivu:2010-03-03 1888x2832 chicago sullivan center with heyworth building.jpg|thumb|[[Edificiu Carson]].]] * [[Cahokia]] - [[Condáu de St. Clair (Illinois)|Condáu de St. Clair]] * [[Casa Farnsworth]] - [[Planu (Illinois)|Planu]] * [[Casa Robie]] - [[Chicago]] * [[Chicago Board of Trade Building]] - Chicago * [[Chicago Pile-1]] - Chicago * [[Crown Hall]] - Chicago * [[Edificiu Carson]] - Chicago * [[Revuelta de Haymarket]] - Chicago * [[Soldier Field]] - Chicago * [[O 505 (1941)|''O 505'']] - Chicago === Indiana (39)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IN01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Indiana|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121108143507/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IN01.pdf|fechaarchivu=8 de payares de 2012}}</ref> === * [[Carrusel de Broad Ripple Park]] - [[Indianapolis]] * [[Indianapolis Motor Speedway]] - Indianapolis === Iowa (25)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Iowa|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023051/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/IA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Amana (Iowa)|Colonia de Amana]] - [[Middle Amana (Iowa)|Middle Amana]] === Kansas (25)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Kansas|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023252/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Leavenworth]], [[Condáu de Leavenworth]] * [[Shawnee Mission]], [[Fairway (Kansas)|Fairway]] === Kentucky (30)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KY01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Kentucky|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023435/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/KY01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === *[[Belle of Louisville]] - [[Louisville]] * [[Churchill Downs]] - Louisville === Luisiana (53)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Luisiana|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023536/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:FQJan07BalconiesUpToCarnivalFlag.jpg|thumb|[[Barriu Francés de Nueva Orleans]].]] * [[Fort Jackson (Luisiana)|Fort Jackson]] - [[Parroquia de Plaquemines]] * [[Fort Saint Phillip (Luisiana)|Fort Saint Phillip]] - Parroquia de Plaquemines * [[Longue Vue House and Gardens]] - [[Nueva Orleans]] * [[Barriu Francés de Nueva Orleans]] - Nueva Orleans === Maine (42)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ME01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Maine|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023438/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/ME01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa de veraneo Daniel Coit Gilman]] - [[Northeast Harbor (Maine)|Northeast Harbor]] === Maryland (72)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MD01.pdf|títulu=Llista de Llugares históricos de Maryland|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105161837/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MD01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === * [[Basílica del Santuariu Nacional de l'Asunción de la Bonaventurada Virxe María]] - [[Baltimore]] * [[Academia Naval de los Estaos Xuníos]] - [[Annapolis]] === Massachusetts (186)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Massachusetts|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104225304/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MA01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Boston Symphony Hall from the south.jpg|thumb|[[Symphony Hall]].]] * [[Arnold Arboretum]] - [[Boston]] * [[Boston Common]] - Boston * [[Brook Farm]] - Boston * [[Casa del Estáu de Massachusetts]] - Boston * [[Casa de los Siete Teyaos]] - [[Salem (Massachusetts)|Salem]] * [[Faneuil Hall]] - Boston * [[Harvard Stadium]] - Boston * [[Hospital Xeneral de Massachusetts]] - Boston * [[Springfield Armory]] - [[Springfield (Massachusetts)|Springfield]] * [[Symphony Hall]] - Boston * ''[[USS Constitution]]'' - Boston * [[USS Massachusetts (BB-59)|''USS Massachusetts'']] - [[Fall River]] * [[Vieya Casa d'Estáu (Boston)|Vieya Casa d'Estáu]] - Boston === Michigan (35)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA MIO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Michigan|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023105/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/LA MIO01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Michigan state capitol.jpg|thumb|[[Capitoliu del Estáu de Michigan]].]] * [[Capitoliu del Estáu de Michigan]] - [[Lansing]] * [[Grand Hotel (Islla Mackinac)|Grand Hotel]] - [[Islla Mackinac]] * [[Islla Mackinac]] - Islla Mackinac === Minnesota (25)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MN01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Minnesota|editor=nps,gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023430/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MN01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Snelling (Minnesota)|Fort Snelling]] - [[Condáu de Hennepin]] * [[Casa de F. Scott Fitzgerald]] - [[Saint Paul (Minnesota)|Saint Paul]] === Mississippi (37)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Mississippi|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023101/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casona del Gobernador (Mississippi)|Casona'l Gobernador]] - [[Jackson (Mississippi)|Jackson]] === Missouri (37)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Missouri|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104065755/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MO01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:St Louis night expblend cropped.jpg|200px|thumb|[[Arcu Gateway]].]] * [[Arcu Gateway]] - [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]] * [[Xardín Botánicu de Missouri]] - Saint Louis * [[Memorial Expansión Nacional de Jefferson]] - Saint Louis * [[Tower Grove Park]] - Saint Louis === Montana (26)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Montana|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023325/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MT01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Lake McDonald Lodge]] - [[West Glacier (Montana)|West Glacier]] === Nebraska (20)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NE01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nebraska|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023028/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NE01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Capitoliu de Nebraska]] - [[Lincoln (Nebraska)|Lincoln]] === Nevada (8)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NV01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nevada|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121102212549/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NV01.pdf|fechaarchivu=2 de payares de 2012}}</ref> === * [[Presa Hoover]] - [[Condáu de Clark (Nevada)|Condáu de Clark]] === New Hampshire (22)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NH01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de New Hampshire|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023415/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NH01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Mount Washington Hotel]] - [[Bretton Woods (New Hampshire)|Bretton Woods]] === Nueva Jersey (56)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NJ01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nueva Jersey|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121022164014/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NJ01.pdf|fechaarchivu=22 d'ochobre de 2012}}</ref> === * [[Islla Ellis]] - [[Jersey City (Nueva Jersey)|Jersey City]] * [[Túnel Holland]] - Jersey City === Nueva York (270)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NY01.pdf|títulu=Lugar históricos de Nueva York|editor=nps.gov|fechaaccesu=9 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121020193508/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NY01.pdf|fechaarchivu=20 d'ochobre de 2012}}</ref> === [[Archivu:Brooklyn Bridge Postdlf.jpg|200px|thumb|[[Ponte de Brooklyn]].]] * [[55 Wall Street]] - [[Nueva York]] * [[69th Regiment Armory]] -Nueva York * [[280 Broadway]] - Nueva York * [[330 West 42nd Street]] - Nueva York * [[Academia Militar de los Estaos Xuníos]] - [[West Point (Nueva York)|West Point]] * [[African Burial Ground National Monument]] - Nueva York * [[Alexander Hamilton U.S. Custom House]] - Nueva York * [[American Stock Exchange]] - Nueva York * [[Antiguu Palaciu de Xusticia del Condáu de Nueva York]] - Nueva York * [[Conceyu de Nueva York]] - Nueva York [[Archivu:Nyc city hall jan06a.jpg|thumb|[[Conceyu de Nueva York]].]] * [[Biblioteca Jefferson Market]] - Nueva York * [[Biblioteca y Muséu Morgan]] - Nueva York * [[Bolsa de Nueva York]] - Nueva York * [[Buque faru Ambrose]] - Nueva York * [[Carnegie Hall]] - Nueva York * [[Casa Darwin D. Martin]] - [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] * [[Casa Alfred Y. Smith]] - Nueva York * [[Casa de Chester A. Arthur]] - Nueva York * [[Casa del Xeneral Winfield Scott]] - Nueva York * [[Casa Hamilton Fish]] - Nueva York * [[Casa Samuel J. Llomen]] - Nueva York * [[Castle Clinton]] - Nueva York * [[Catedral de San Patriciu de Nueva York]] - Nueva York * [[Campusantu Woodlawn]] - Nueva York * [[Central Park]] - Nueva York [[Archivu:CentralParkFromAboveCropped.jpg|thumb|[[Central Park]].]] * [[Club de Yates de Nueva York]] - Nueva York * [[Cooper Union]] - Nueva York * [[Edificiu Bayard-Condict]] - Nueva York * [[Edificiu Brown (Manhattan)|Edificiu Brown]] - Nueva York * [[Edificiu Dakota]] - Nueva York * [[Edificiu de Bell Laboratories]] - Nueva York * [[Edificiu Chrysler]] - Nueva York * [[Edificiu de la Cámara de Comerciu (Nueva York)|Edificiu de la Cámara de Comerciu]] - Nueva York * [[Edificiu del Daily News]] - Nueva York * [[Edificiu Empire State]] - Nueva York [[Archivu:Empire State Building mit Weihnachtsbeleuchtung.JPG|thumb|[[Edificiu Empire State|Empire State]].]] * [[Edificiu Equitable (Manhattan)|Edificiu Equitable]] - Nueva York * [[Edificiu Flatiron]] - Nueva York * [[Edificiu New York Life Insurance]] - Nueva York * [[Edificiu Tiffany and Company]] - Nueva York * [[Edificiu United Charities]] - Nueva York * [[Edificiu Woolworth]] - Nueva York * [[Federal Hall]] - Nueva York * [[Fuerte Stanwix]] - [[Rome (Nueva York)|Rome]] * [[George Eastman House]] - [[Rochester (Nueva York)|Rochester]] * [[Governors Island]] - Nueva York * [[Grand Central Terminal]] - Nueva York * [[Lettie G. Howard (goleta)|Goleta Lettie G. Howard]] - Nueva York * [[Henry Street Settlement]] - Nueva York * [[Hispanic Society of America]] - Nueva York * [[Hotel Plaza]] - Nueva York * [[Ilesia Episcopal de San Jorge (Manhattan)|Ilesia Episcopal de San Jorge]] - Nueva York * [[Ilesia de l'Ascensión (Nueva York)|Ilesia de l'Ascensión]] - Nueva York * [[Ilesia de la Trinidá (Manhattan)|Ilesia de la Trinidá]] Nueva York * [[Ilesia de Gracia y Dependencies]] - Nueva York * [[Xardín Botánicu de Nueva York]] - Nueva York * [[Llugar Históricu Nacional de la Nacencia de Theodore Roosevelt]] - Nueva York * [[Macy's Herald Square]] - Nueva York * [[Casona King]] - Nueva York * [[Margaret Sanger Clinic]] - Nueva York * [[Metropolitan Life Tower]] - Nueva York * [[Monumentu Nacional de la Estatua de la Llibertá, Islla Ellis ya Islla de la Llibertá]] - Nueva York [[Archivu:Liberty and Ellis Island.jpg|thumb|[[Monumentu Nacional de la Estatua de la Llibertá, Islla Ellis ya Islla de la Llibertá|Estatua de la Llibertá ya Islla de Ellis]].]] * [[Muséu Lower East Side Tenement]] - Nueva York * [[Muséu Metropolitanu d'Arte]] - Nueva York * [[New York Studio School of Drawing, Painting and Sculpture]] - Nueva York * [[Old Merchant's House]] - Nueva York * [[Ponte de Brooklyn]] - Nueva York * [[Rockefeller Center]] - Nueva York * [[Sede de la Biblioteca Pública de Nueva York]] - Nueva York * [[Sinagoga Central]] - Nueva York * [[Sinagoga de la Cai Eldridge]] - Nueva York * [[SoHo (Nueva York)|SoHo]] - Nueva York * [[Stonewall Inn]] - Nueva York * [[The Town Hall]] - Nueva York * [[Tumba del Xeneral Grant]] - Nueva York * [[Túnel Holland]] - Nueva York * [[Union Square (Nueva York)|Union Square]] - Nueva York * [[USS Edson (DD-946)|''USS Edson'']] - Nueva York * [[USS Intrepid (CV-11)|''USS Intrepid'']] - Nueva York [[Archivu:Intrepid_museum_aerial.jpg|thumb|[[USS Intrepid (CV-11)|''USS Intrepid]].]] === Nuevu Méxicu (46)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NM01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Nuevu Méxicu|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105074614/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NM01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === * [[Cañón del Chaco]] - [[Condáu de McKinley]] [[Condáu de San Xuan (Nuevu Méxicu)|Condáu de San Xuan]] * [[Cueva Sandía]] - [[Bernalillo]] * [[Llaboratoriu Nacional de Los Álamos]] - [[Los Álamos (Nuevu Méxicu)|Los Álamos]] * [[Les Trampes]] - [[Condáu de Taos]] * [[Monumentu nacional de les Ruines Azteques]] - Condáu de San Juan * [[Monumentu Nacional del Morru]] - [[Condáu de Cíbola]] * [[Monumentu Nacional de los Petroglifos]] - [[Condáu de Bernalillo]] * [[Palaciu d'el Gobernadores]] - [[Santa Fe (Nuevu Méxicu)|Santa Fe]] * [[Prueba Trinity]] - [[San Antonio (Nuevu Méxicu)|San Antonio]] * [[Pueblu de Acoma]] - Condáu de Cíbola * [[Pueblu de Taos]] - [[Taos (Nuevu Méxicu)|Taos]] * [[Santuariu de Chimayó]] - [[Chimayó]] === Ohio (72)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OH01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Ohio|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023832/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OH01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Oberlin College]] - [[Oberlin (Ohio)|Oberlin]] * [[Serpent Mound]] - [[Peebles (Ohio)|Peebles]] * [[Templu de Kirtland]] - [[Kirtland (Ohio)|Kirtland]] * [[Wright Flyer III]] - [[Dayton (Ohio)|Dayton]] === Oklahoma (21)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OK01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Oklahoma|editor=nps.gov|fechaaccesu=11 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104125854/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OK01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref> === * [[Capitoliu de la Nación Cherokee]] - [[Tahlequah (Oklahoma)|Tahlequah]] * [[Capitoliu de la Nación Creek]] - [[Okmulgee (Oklahoma)|Okmulgee]] === Oregón (17)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Oregón|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023616/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/OR01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Astoria]] - [[Astoria (Oregón)|Astoria]] * [[Presa de Bonneville]] - [[Condáu de Multnomah]] === Pennsylvania (166)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Pennsylvania|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105114043/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PA01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:First Bank of US.jpg|thumb|[[Primer Bancu de los Estaos Xuníos]].]] * [[Academy of Music]] - [[Filadelfia]] * [[American Philosophical Society]] - Filadelfia * [[Carlisle Indian Industrial School]] - [[Carlisle (Pennsylvania)|Carlisle]] * [[Casa de la catarata]] - [[Conceyu de Springfield (condáu de Fayette, Pennsylvania)|Conceyu de Springfield]] * [[Castillo Grey Towers]] - [[Glenside (Pennsylvania)|Glenside]] * [[Xardín de Bartram]] - Fliadelfia * [[Llaboratorios Richards]] - Filadelfia * [[Meadowcroft Rockshelter]] - [[Conceyu de Jefferson (condáu de Washington, Pennsylvania)|Conceyu de Jefferson]] * [[New Century Guild]] - Filadelfia * [[Primer Bancu de los Estaos Xuníos]] - Filadelfia * [[USS Olympia (C-6)|''USS Olympia'']] - Filadelfia === Rhode Island (45)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/RI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Rhode Island|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023411/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/RI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fort Adams]] - [[Newport (Rhode Island)|Newport]] * [[Primer Ilesia Baptista d'Estaos Xuníos]] - [[Providence (Rhode Island)|Providence]] === Tennessee (30)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TN01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Tennessee|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023808/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TN01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Capitoliu de Tennessee]] - [[Nashville]] * [[Estudiu Sun]]- [[Memphis]] * [[Graceland]] - Memphis * [[Reactor de Grafitu X-10]] - [[Oak Ridge (Tennessee)|Oak Ridge]] === Texas (46)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TX01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Texas|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023824/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/TX01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Alamo pano.jpg|thumb|[[Misión d'Álamu (Texas)|El Alamo]].]] [[Archivu:Texas State Capitol building-close oblique view.JPG|thumb|[[Capitoliu de Texas|Capitoliu del Texas]].]] * [[Capitoliu de Texas]] - [[Austin]] * [[Misión d'Álamu (Texas)|Misión d'Álamu]] - [[San Antonio (Texas)|San Antonio]] * [[Monumentu de San Xacintu]] - [[Condáu de Harris (Texas)|Condáu de Harris]] * [[Plaza Dealey]] - [[Dallas]] * [[USS Texas (BB-35)|''USS Texas'']] - [[El Porte (Texas)|El Porte]] === Utah (14)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/UT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos d'Utah|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023828/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/UT01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Cañón del Ablayamientu (Utah)|Cañón del Ablayamientu]] - [[Ríu Verde (Utah)|Ríu Verde]] * [[Emigration Canyon (Utah)|Emigration Canyon]] - [[Condáu de Salt Lake]] * [[Mazana del Templu]] - [[Salt Lake City]] * [[Masacre de Mountain Meadows]] - [[Montes Meadows (Utah)|Montes Meadows]] * [[Mina del cañón de Bingham]] - Condáu de Salt Lake === Vermont (17)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VT01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Vermont|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023407/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VT01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Observatoriu Stellafane]] - [[North Springfield (Vermont)|North Springfield]] * [[Vermont State House]] - [[Montpelier (Vermont)|Montpelier]] === Virginia (121)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VA01.pdf|títulu=Liata de llugares históricos de Virginia|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121108141207/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VA01.pdf|fechaarchivu=8 de payares de 2012}}</ref> === * [[Appomattox Court House]] - [[Appomattox]] * [[El Pentágonu]] - [[Condáu de Arlington]] * [[Llunar Landing Research Facility]] - [[Hampton (Virginia)|Hampton]] * [[Monticello (Virginia)|Monticello]] - [[Condáu de Albemarle]] === Virginia Occidental (16)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WV01.pdf|títulu=Lugar históricos de Virginia Occidental|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023057/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WV01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Ponte Colgante Wheeling]] - [[Wheeling (Virginia Occidental)|Wheeling]] * [[The Greenbrier]] - [[Condáu de Greenbrier]] === Washington (24)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WA01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Washington|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023545/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WA01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:Mount Rainier.jpg|thumb|[[Parque nacional del Monte Rainier]].]] * [[Parque nacional del Monte Rainier]] - [[Condáu de Pierce (Washington)|Condáu de Pierce]] y [[Condáu de Lewis (Washington)|Condáu de Lewis]] * [[Reactor B]] - [[Hanford Site]] === Wisconsin (42)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Wisconsin|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023817/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa Jacobs 1]] - [[Madison (Wisconsin)|Madison]] * [[USS Cobia (SS-245)|''USS Cobia'']] - [[Manitowoc]] === Wyoming (24)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WY01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos de Wyoming|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023137/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/WY01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Fuerte Phil Kearny]] - [[Condáu de Johnson (Wyoming)|Condáu de Johnson]] * [[South Pass]] - [[Condáu de Fremont (Wyoming)|Condáu de Fremont]] == Otros ''National Historic Landmarks'' de los EE. XX. == Les zones insulares y otros llugares formen parte de los llugares del ''National Historic Landmarks'': === [[Samoa Americana]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AmSamoa01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Samoa Americana|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023751/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/AmSamoa01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Casa del Gobernador]] - [[Pago Pagu]] === Distritu de Columbia (75)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DC01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos del Distritu de Columbia|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121104183542/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/DC01.pdf|fechaarchivu=4 de payares de 2012}}</ref>=== [[Archivu:Capitol Building Full View.jpg|thumb|[[Capitoliu de los Estaos Xuníos]].]] * [[Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos]] - [[Distritu de Columbia]] * [[Blair House]] * [[Capitoliu de los Estaos Xuníos]] * [[Casa Blanca|La Casa Blanca]] * [[Edificiu de la Corte Suprema d'Estaos Xuníos]] * [[Edificiu Institucional Smithsonian]] * [[Galería d'Arte Corcoran]] * [[Galería Renwick]] * [[Llaboratoriu Volta]] * [[Washington Navy Yard]] [[Archivu:USSupremeCourtWestFacade.JPG|thumb|[[Edificiu de la Corte Suprema d'Estaos Xuníos]].]] === [[Islles Márxal]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MARIS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses nes Islles Márxal|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023549/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MARIS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Kwajalein]] * [[Roi-Namur]] === [[Estaos Federaos de Micronesia]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MICRO01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Micronesia|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023419/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MICRO01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Nan Madol]] * [[Chuuk]] === [[Islles Midway]] (1)<ref name="Minor">{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/USMinor.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Mydway y Wake|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023821/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/USMinor.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[World War II Facilities at Midway]] === [[Marruecos]] (1)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MOR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Marruecos|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023400/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/MOR01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Muséu del Legáu Americanu]] - [[Tánxer]] [[Archivu:American-legation-tangier-2.jpg|thumb|[[Muséu del Legáu Americanu]].]] === [[Islles Marianes del Norte]] (2)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NMARIS01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses nes Islles Marianes del Norte|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023541/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/NMARIS01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Sableres de los desembarcos na Islla de Saipan]] - [[Saipan]] * [[Sableres de los desembarcos na Islla Tinian]] - [[Tinian]] === [[Paláu]] (1)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PAL01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Paláu|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023422/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PAL01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Campu de la Batalla de Peleliu]] [[Peleliu]] === [[Puertu Ricu]] (4)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PR01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses en Puertu Ricu|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121105072519/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/PR01.pdf|fechaarchivu=5 de payares de 2012}}</ref> === [[Archivu:LaFortaleza SanJuan PuertoRico.jpg|thumb|[[La Fortaleza (Puertu Ricu)|La Fortaleza]].]] * [[La Fortaleza (Puertu Ricu)|La Fortaleza]] - [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]] === [[Islles Vírxenes]] (5)<ref>{{cita web|url=http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VI01.pdf|títulu=Llista de llugares históricos estauxunidenses nes Islles Virgenes|editor=nps.gov|fechaaccesu=10 de payares de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121112023315/http://www.nps.gov/history/nhl/designations/Lists/VI01.pdf|fechaarchivu=12 de payares de 2012}}</ref> === * [[Castiellu de Barbanegra]] - [[Saint Thomas (Islles Vírxenes)|Saint Thomas]] === Islla Wake (1)<ref name="Minor" />=== * [[Islla Wake]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|National Historic Landmarks|National Historic Landmarks}} * [https://web.archive.org/web/20070609130328/http://www.cr.nps.gov/nhl/ Páxina web de National Historic Landmarks Program] (n'inglés) {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] pankw4vwrzdog26y26r14057xptcjoq 0 111114 3699209 3677285 2022-07-24T18:47:45Z Artanisen 49472 /* Historia */ Emperor of Japan Birthday Akihito 2017.png wikitext text/x-wiki {{Ficha de cargu políticu |cargu = [[Emperadores de Xapón|Emperador de Xapón]] |insinia = japanese Imperial Seal.svg |pie_insignia = [[Emblema de la flor de crisantemu|Emblema del emperador]] |imaxe = Emperor_Akihito_(2016).jpg |tam_imaxe = 260px |titular = [[Akihito]] |entamu = {{Fecha d'entamu|7|01|1989}} |tratamientu = ''La so Maxestá Imperial; La vuesa Maxestá Imperial; Maxestá; Señor'' |designáu_por = [[Heriedu (Derechu)|Heriedu]] |residencia = [[Kōkyo]] ([[Tokiu]]), {{JAP}} |duración = [[Vida|Vitaliciu]] |creación = [[660]] e.C. (según l'orde tradicional de socesión) |primeru = [[Emperador Jinmu]] (según l'orde tradicional de socesión) }} L'{{nihongo|'''emperador de Xapón'''|天皇|tennō|extra=lit. "soberanu celestial"}} ye'l símbolu constitucionalmente reconocíu de la [[Xapón|nación xaponesa]] y de la unidá del so pueblu. Ye la cabeza de la [[familia imperial xaponesa]], la [[familia real]] del Xapón. El papel del emperador de Xapón bazcuyaba, hasta mediaos del [[sieglu XX]], ente un [[clérigu]] d'altu rangu con grandes poderes simbólicos y un auténticu gobernante imperial. Esistió un [[cultu imperial]] ([[Arahitogami]]) que considera al ''tennō'' como sumu sacerdote mediador ente los homes y la divinidá, por cuenta de los sos cercanos llazos colos dioses xaponeses (llazos d'heriedu). La violencia y les operaciones militares fueron consideraos incompatibles col papel del ''tennō'' siquier mientres 14 sieglos: por ello los monarques xaponeses nun actuaron como comandantes militares, al contrariu de lo habitual n'Occidente. La principal función del emperador mientres la mayor parte de los últimos mil años davezu foi la d'a cencielles autorizar o otorgar llexitimidá a aquellos asitiaos nel poder. So la [[wikisource:ye:Constitución del Xapón|Constitución moderna de Xapón]], l'emperador convirtióse nuna figura ceremonial y simbólico con funciones similares a les d'un [[xefe d'Estáu]] nuna [[monarquía constitucional]] (ver [[Política de Xapón]]). Sicasí, nin la constitución xaponesa nin nenguna otra norma atribúin espresamente al emperador la titularidá de la xefatura del Estáu. L'actual emperador, La so Maxestá Imperial, ye [[Naruhito]], dende 2019, vitaliciu. La residencia del emperador xaponés ye'l palaciu de ''[[Kōkyo]]'', alcontráu nel centru de [[Tokiu]], dende mediaos del [[sieglu XIX]] ye la residencia oficial del emperador. Enantes los emperadores moraben en [[Kioto]]. Ciertos datos y feches referentes a la institución imperial son oxetu de discutiniu ente los historiadores xaponeses. Munchos emperadores citaos na [[Emperadores de Xapón|llista d'emperadores de Xapón]] morrieron a una edá bien temprana y difícilmente puede considerase qu'hubieren "gobernáu" de verdá. Otros fueron clisaos polos sos predecesores, que retirárense aparentemente a un monasteriu pero siguieron exerciendo la so influencia, nun procesu llamáu "[[reináu enclaustrado]]". Sía comoquier, ye importante caltener la llista oficial entera, porque inclusive güei día la forma habitual de datación na hestoria xaponesa ye polos reinaos de los emperadores. == Historia == [[Ficheru:Emperor of Japan Birthday Akihito 2017.png|thumb|250px|Un ensame con banderes saluda al Emperador Akihito nel Palaciu Imperial nel so cumpleaños.]] Anque l'emperador fuera un símbolu de continuidá col pasáu, el grau de poder exercíu pol emperador de Xapón varió considerablemente a lo llargo de la historia xaponesa. === Orixe === Considérase que los más antiguos emperadores rexistraos en [[Kojiki]] y [[Nihonshoki]], como'l [[Emperador Jimmu]], nun tienen credibilidá histórica. El primer monarca agora en llista como emperador que ye xeneralmente reconocíu polos historiadores como esistente históricamente foi'l [[Emperador Ojin]], pero'l tiempu del so reináu ye imprecisu (presumiblemente foi'l [[sieglu IV|sieglu IV d. C]]. tardíu y/o nel empiezu del [[sieglu V|sieglu V&nbsp;d.&nbsp;C.]]). Estos dos llibros declaren que la casa imperial caltuvo un llinaxe continuu, anque güei dellos historiadores creen que munchos emperadores antiguos que se dicía yeren descendientes del Emperador Ōjin nun teníen una conexón xenealóxica col so predecesor. Sicasí, la xenealoxía qu'empecipia nel sieglu V tardíu pue ser considerada como fiable, lo que quier dicir que la dinastía siguió a lo menos unos 1500 años. Los emperadores enclaustrados entraron en conflictu colos sos correspondientes emperadores oficiales de xemes en cuando. Un exemplu notable ye la [[Rebelión Hogen]] de [[1156]], na que l'ex-[[emperador Sutoku]] trató d'arrampuñar el poder al [[emperador Go-Shirakawa]] (n'exerciciu). Otros exemplos, como la rebelión del [[emperador Go-Toba]] en [[1221]] contra'l [[Shogunato Kamakura]], o la [[Restauración Kenmu]] en [[1336]] sol [[emperador Go-Daigo]], amuesen claramente la llucha de poder que tuvo llugar ente la Casa Imperial y los gobiernos militares en Xapón. [[Ficheru:Meiji-tenno among kami and emperors.JPG|thumb|center|800px|Grabáu de [[Toyohara Chikanobu]] (1838-1912), fechu en 1878, presenta visualmente el principiu central de [[sintoísmu estatal]] (1871-1946). Esta variante sintoísta afirmaba y promovía la creencia na divinidá del emperador, creando un árbol xenealóxicu que se remonta hasta'l primer emperador y a les deidaes más importantes de la mitoloxía xaponesa. Les figures representaes nestos trés paneles son:<br /> '''Centru,''' el [[Emperador Meiji]] (sentáu) y la so esposa la [[Emperatriz Shōken]] (sentada al so llau). Arrodiar dende enriba (d'esquierda a derecha) los ''[[kami]]'' [[Izanami]], [[Kuni-non-tokotatchi]] y [[Izanagi]].<br /> '''Derecha,''' acompañar los ''kami'' [[Amaterasu]] (cargando los [[Ayalgues Sagraes de Xapón]]), [[Ninigi]] (nietu de Amaterasu) y el [[Emperador Jinmu]] (1º '''emperador de Xapón'''), xuntu col [[Emperador Kōmei]] (121º emperador de Xapón) y la [[Emperatriz Go-Sakuramachi]] (117º emperador de Xapón, dibuxáu como varón nel grabáu).<br /> '''Izquierda,''' acompañar los ''kami'' [[Hiko-hohodemi]] y [[Hikonagisa-takeugaya-fukiaezu]] según el [[Emperador Go-Momozono]] (118º emperador de Xapón), el [[Emperador Kōkaku]] (119º emperador de Xapón) y el [[Emperador Ninkō]] (120º emperador de Xapón).<ref>{{cita web|url=http://www.univie.ac.at/rel_jap/an/Geschichte:Staatsshinto|títulu=Religion-in-Japan. Geschichte: Staatsshinto|editorial=[[Universidá de Viena|Universität Wien]]|idioma=alemán|fecha=1 d'avientu de 2014|fechaaccesu=13 d'avientu de 2014}}</ref>]] === Asuntos territoriales === Nun ye sinón hasta los sieglos recién que Xapón incorpora diverses zones remotes del so territoriu actual. El nome Nippon nun s'empezar a utilizar sinón dellos sieglos dempués del entamu del actual llinia imperial. Realmente, el gobiernu centralizáu empezó a apaecer poco primero de la dómina del [[Príncipe Shotoku]]. L'Emperador yera más bien una venerada encarnación de l'harmonía divina más que la cabeza d'una alministración estatal. En Xapón siempres foi fácil pa los señores ambiciosos caltener el so poder, yá que dicha posición nun yera n'absolutu contradictoria cola del emperador. El [[Parllamentarismu]] de güei recueye esa coesistencia que tenía l'emperador con distintos shogunes, señores de la guerra, rexentes, guardianes, etc. Podemos dicir que téunicamente ye un error traducir como "emperador" el términu xaponés ''tennō'', que nun llogra definir de manera esacta'l so llabor, si comparar col términu imperial nel sentíu occidental. Históricamente los títulos del ''tennō'' en xaponés nunca incluyeron designaciones territoriales como sí asocedía colos monarques europeos. La posición del emperador ye un fenómenu territorialmente independiente - l'emperador ye l'emperador, inclusive anque tenga siguidores nuna sola provincia (como dacuando asocedió coles cortes del norte y del sur). === Shogunes === {{AP|Shōgun}} Dende fines de 1100 a 1867, el poder real tuvo en manes del ''[[shōgun]]'', que la so autoridá provenía, en teoría, direutamente del emperador. Cuando'l esploradores [[Portugal|portugueses]] llegaron per primer vegada a Xapón (ver “periodu [[Nanban]]”), consideraron la rellación ente l'emperador y los shogunes como la del [[Papa]] (de raigón divina, pero con pocu poder políticu) y el rei (terrenal, pero con un ampliu poder políticu), anque esto ye en ciertu puntu inesactu yá que, como l'Emperador, los Papes remanaron distintos graos de poder a lo llargo de la historia. === La Restauración Meiji === La Restauración Meiji foi, ello ye que una especie de revolución, colos dominios de Satsuma y Choshu xuniéndose pa baltar al Shogunado Tokugawa. El Padre del Emperador Meiji, l'Emperador Komei, empezó a faer valir el so poder políticu entós que les naves del Comodoro [[Matthew Perry (militar)|Matthew Perry]] visiten Edo. Pa principios de 1860, la rellación ente la Corte Imperial y el Shogunado camudara drásticamente. Irónicamente, Komei llevantó la voz contra'l Shogunado yá que él y otros nobles taben cafiantes ante la ineficacia del Shogunado n'espulsar a los intrusos bárbaros. Dominios insatisfechos y [[rōnin]] empezaron a axuntase sol lema “sonno, joi,” o “respeta al emperador, espulsa a los bárbaros.” Satsuma y Choshu usaron esti polveru pa movese contra l'enemigu históricu, y llograron una importante victoria militar nes contornes de Kyoto contra les fuercies Tokugawa. En 1868 declárase la restauración imperial, y el Shogunado foi desaposiáu de los sos poderes. Nos próximos años va vese un significativu desorde y descontentu, amás d'esporádiques rebeliones. Sicasí, los modernistes de la élite xaponesa diéronse cuenta que los llamaos al “joi” yeren surrealistes. Si los estranxeros nun podíen ser espulsaos, concluyeron que Xapón tenía de volvese una nación fuerte y moderno pa evitar el destín y les humildaciones que sufríen les otres naciones orientales. Otros teníen el propósitu d'espandir el territoriu xaponés más allá de les fronteres pa la gloria del emperador, y munchos fueron atraíos polos ideales del Llume occidental. Por aciu la constitución de 1889, l'emperador de Xapón tresfirió gran parte de los sos antiguos poderes como monarca absolutu a los representantes del [[pueblu]], pero permaneció como cabeza del [[imperiu]]. Anque inspirada nes constituciones d'Europa, la nueva [[Constitución Meiji]] nun foi tan democrática como munchos esperaben. Al emperador diéronse-y amplios y vagos “poderes reservaos” qu'a la so vez yeren esplotaos pol [[primer ministru]] y por dellos camarillas alredor del emperador. Pa 1930 el gabinete xaponés taba mayoritariamente compuestu por líderes militares seudo-[[fascismu|fascistes]] qu'usaron al emperador y la so supuesta divinidá como un puntu de partida ultranacionalista pa la espansión del imperiu. Cuando españó la II Guerra Mundial, l'emperador yera'l símbolu pol cual los soldaos engarraben y morríen. El mesmu emperador taba fuera de la vista, sicasí, y el so rol mientres esti periodu ye aldericáu. La concepción tradicional posterior a la [[Segunda Guerra Mundial]] sostién que taba apoderáu pol exércitu, anque la documentación publicada dende [[1989]] apunta a una participación más activa del emperador na política bélica. Entá hai discutiniu sobre'l rol que xugó [[Hirohito]] nel comandu de les fuercies xaponeses mientres la [[Segunda Guerra Sino-Xaponesa]] y la [[Guerra del Pacíficu (1937-1945)|Guerra del Pacíficu]]. === Papel o función actual === [[Ficheru:Flag of the Japanese Emperor.svg|thumb|260px|[[Estandarte Imperial de Xapón|Estandarte del Emperador de Xapón]].]] El papel del emperador ye definíu nel Capítulu I de la [[Constitución de Xapón]] de 1947: * L'Artículu 1º define al emperador como'l '''símbolu del estáu y de la unidá del pueblu'''. * L'Artículu 3º rique l'aprobación del gabinete pa tolos actos del emperador en materia d'estáu. * L'Artículu 4º establez específicamente que l'emperador nun tien de tener poderes rellacionaos col gobiernu. * L'Artículu 6º da al emperador el poder pa nomar al primer ministru y al xuez xefe de la suprema corte, depués de la ratificación de la Dieta y del gabinete respeutivamente * L'Artículu 7º da al emperador el poder pa tomar pa sigo delles funciones ministeriales típiques d'un xefe d'estáu, suxetu al avisu y aprobación del gabinete. A diferencia d'otros monarques constitucionales, l'emperador del Xapón nun tien [[poderes reservaos]]. Anque l'emperador anguaño lleva a cabu munchos de los roles d'un soberanu ceremonial como [[xefe d'estáu]], hubo una persistente discutiniu sobre si l'emperador ye de fechu un verdaderu [[monarca]] nun sentíu políticu o puramente un [[pretendiente]], ostentando dichu cargu nuna [[república]] constitucional parllamentaria. Nuna monarquía tradicional, el poder políticu apuerta de la soberanía monárquica, que la so [[prerrogativa real]] ye depués exercida al caprichu de los llexisladores electos, de la forma establecida na [[convención constitucional]]. Sicasí, si nun hai prerrogativa real, entós la soberanía tien de folgar nel pueblu, tal como lo establez el [[Artículu 1º de la Constitución de Xapón]]. Poro, l'emperador ye a cencielles un actor políticu dientro d'un gobiernu que realmente nun xunta al sistema de Westminster onde la posición de “xefe d'estáu” rique d'una persona con soberanía o con mandatu popular p'asumir tal oficiu. Los esfuercios nos [[años 1950]] de los políticos conservadores en enmendar la constitución pa nomar explícitamente al emperador como xefe d'estáu fueron refugaos. Con too y con eso, l'emperador lleva a cabu toles funciones diplomátiques asociaes de normal al xefe d'estáu y asina ye reconocíu polos poderes estranxeros. === Tratamientu y nome === [[Ficheru:Emperor Jimmu.jpg|thumb|200px|Emperador [[Jimmu]].]] El tratamientu de los emperadores de Xapón ye de cutiu problemáticu, por cuenta de les diferencies llingüísticu y cultural ente Xapón y el mundu occidental. Mientres los xaponeses llamen “{nome} ''tennō''” (pa los anteriores) o ''Kinjou Heika'' (今上陛下) pal actual, los académicos hispanu y anglofalantes usaron distintes variantes, como “Emperador {nome}” y, menos comúnmente, “{nome} ''tennō''”. Lo que de cutiu nun ye entendíu, sicasí, ye que los emperadores son llamaos póstumamente “{nome} ''tennō''”, y asina la pallabra ''tennō'', o “emperador”, forma parte del so propiu nome. Esto ye particularmente tracamundiu dende l'Emperador Meiji d'equí p'arriba, yá que el nome póstumu que se da a los emperadores agora ye'l mesmu que'l de la dómina qu'ellos presidieron, ente qu'antes el reináu d'un emperador podía contener una socesión de [[nome de la era xaponesa|yeres]]. Términos tales como “Emperador Meiji” tienen de ser entendíos n'inglés como “l'emperador del periodu Meiji”, que nun ye siempres lo que s'entiende en xaponés. N'[[idioma español|español]], el términu [[mikado]] (御門 o 帝 o みかど), que significa “la Puerta”, usábase d'antiguo pa referise al emperador del Xapón; esti usu agora ye obsoleto. En xaponés, los emperadores de Xapón, non asina los de los otros países, son conocíos como ''tennō'' (天皇). Lliteralmente, la pallabra ''tennō'' combina los calteres de “gobernante” y “cielu”, pero esti nun ye un signu de divinidá; l'usu de ten (天, “cielu”) na pallabra xaponesa foi una adopción del conceutu [[China|chinu]] d'[[Unviáu del Cielu]], qu'implica qu'un emperador foi designáu pelos cielos pa permediar los asuntos políticos y relixosos nos sos dominios. Hai dos pallabres en xaponés equivalente a la pallabra hispana “emperador”: ''tennō'' (天皇) ye usada específicamente pa describir al emperador del Xapón, ''kōtei'' (皇帝, el títulu usáu pol emperador chinu) ye usáu pa describir a los emperadores estranxeros. Sumeramikoto (lliteralmente “gobernante celestial sobre les nubes”) foi tamién usáu nel [[xaponés antiguu]]. Tradicionalmente, los xaponeses consideren de mala educación el llamar a un noble pol so nome propiu. Esti costume ta en retirada, pero entá ye reparada ante la familia imperial. ''Tennō'' amestar de forma póstuma (como prefixu), pero non al emperador reinante. Al contrariu, los emperadores pasaos son llamáu polos sos [[nome póstumu|nomes póstumos]], tales como'l [[Emperador Jimmu]], [[Emperador Kammu]], [[Emperador Meiji]]. Dende la [[Dómina Meiji]], los [[nome d'era xaponesa|nomes d'era]] son tamién usaos como nomes póstumos. L'emperador reinante ye cuasi siempres referíu como ''Tennō Heika'' (天皇陛下, que lliteralmente significa “La so Maxestá l'Emperador”) o de forma más solemne como ''Kinjō Heika'' (今上陛下). Per otra parte, en llinguaxe coloquial siempres se-y refier como ''Heika'', ''Okami'' o ''To-gin san'' (''To-gin'' ye sinónimu de ''Kinjō''). L'emperador actual nun ye llamáu pol nome de la era, el que s'el egregará depués como [[nome póstumu]]. Anguaño esti costume ye menos considerada. N'español, los recién emperadores fueron llamaos polos sos nomes personales, acordies colos usos occidentales. Como bien s'esplicó, en xaponés esto suena ofensivu y, en ciertu mou, blasfemu. Por casu, l'emperador anterior yera usualmente llamáu [[Hirohito]] n'español, pero depués de la so muerte foi rebautizado como ''Shōwa Tennō'' y ye llamáu d'esa forma en xaponés. Sicasí, mientres el so reináu, nunca se-y llamó Hirohito o ''Shōwa Tennō'' en xaponés. Más bien, faíase referencia a él a cencielles como ''Tennō Heika'' (que significa “La so Maxestá l'Emperador”). === Orixe del títulu === El gobernante de Xapón yera conocíu como ヤマト大王/大君 (yamato ōkimi, Gran Rei de Yamato), 倭王/倭国王 (waō/wakokuō, Rei de Wa, usáu externamente), o 治天下大王 (amenoshita shiroshimesu ōkimi o sumera non mikoto, Gran Rei que gobierna tou baxu'l cielu, d'usu internu) nes fontes chines y xaponeses anterior al Sieglu VII. L'usu más antiguu documentáu de la pallabra ''tennō'' ye nuna tablilla de madera, o ''mokkan'', que foi desenterrada n'[[Asuka, Nara|Asuka-mura na prefeutura de Nara]] en 1998 y fechada na era del [[Emperador Tenji]] y la [[Emperatriz Jitō]]. La introducción del términu dar en mediu del procesu de [[Sinización]] de Xapón, y ye consideráu por munchos como un intentu de los gobernantes xaponeses d'igualase colos [[Emperadores Chinos]]. Notablemente, ''Tianhuang'' (天皇), l'equivalente chinu de ''tennō'', taba ente los títulos adoptaos por Emperador Gaozong de la China Tang del mesmu periodu, a pesar que nun se sabe si los dos surdieron independientemente o si unu foi influyíu pol otru. === Tradiciones matrimoniales === [[Ficheru:Emperor Taisho of Japan.jpg|thumb|200px|[[Taishō Tennō|Emperador Taishō]].]] A lo llargo de la historia, contrariamente a cualquier suerte de práutica de [[harén]], en que nun se reconoz una esposa xefa y namái calteniendo un surtíu de muyeres mueble, los emperadores xaponeses y los nobles solíen nomar una esposa xefa. La dinastía imperial prauticó de forma consistente la [[polixinia]] oficial, una práutica que namái terminó nel periodu [[Taisho]] (1912-1926). Amás de la emperatriz, l'emperador podía tomar, y cuasi siempres tomaba, delles consortes secundaries (“concubinas”) de distintos graos xerárquicos. Los otros dinastas (shinno) tamién podíen tener concubinas. Depués d'un decretu del [[Emperador Ichijō]], dellos emperadores tuvieron inclusive dos emperatrices simultáneamente ([[kogo]] y [[chugu]] son los dos títulos separaos nesta situación). Col auxiliu d'esta [[poligamia]], el clan imperial foi capaz de producir una mayor descendencia. (Los fíos de consortes secundaries yeren usualmente reconocíos como príncipes imperiales, y podíen ser reconocíos como herederos al trueno si la emperatriz nun daba a lluz un herederu.) De los ocho muyeres ''tennō'' (emperatriz reinante) de Xapón, nenguna casóse nin dio a lluz depués de xubir al tronu. Dalgunes d'elles, siendo viudes, tuvieren fíos antes del so reináu. Na socesión, los fíos de la emperatriz yeren preferíos a los de les consortes secundaries. Asina, yera significativu qué families teníen oportunidaes preferenciales d'aprovir esposes xefe a los príncipes imperiales, esto ye, dar futures emperatrices. Aparentemente la más antigua tradición de matrimonios oficiales na dinastía imperial yeren aquellos ente miembros de la dinastía, inclusive ente medios hermanos o ente tíu y sobrina. Dichos matrimonios yeren iguaos pa caltener meyor el sangre imperial o taben destinaos a producir fíos como manera de reconciliación ente dos rama d'una dinastía. Les fíes de les consortes permanecíen como concubinas, hasta que l'[[Emperador Shōmu]] —no que se reportó como la primer elevación d'esti tipu— xubió al so consorte [[Fujiwara]] a esposa xefa. Los monarques xaponeses fueron, según munchos otros n'otres partes, dependientes de les aliances con xefes poderosos y con otros monarques. Munches de diches aliances yeren sellaes con matrimonios. La específica carauterística en Xapón yera'l fechu qu'esos matrimonios llueu s'incorporaron como elementos de tradición que controlaben los matrimonios de les xeneraciones vinientes, anque l'alianza orixinal perdiera'l so significáu real. Un patrón repitíu foi un xenru imperial so la influencia del so poderosu suegru non imperial. Dende los sieglos VII y VIII, los emperadores solíen tomar a les muyeres del [[Clan Fujiwara]] como les sos más altes esposes – les más probables madres de los futuros monarques. Esto yera tapáu como una tradición matrimonial ente los herederos de dos [[kami]]s, dioses [[Shinto]]: los descendientes d'[[Amaterasu]] colos descendientes de la familia kami de los Fujiwara. (Orixinalmente, los Fujiwara yeren descendientes d'una nobleza relativamente menor, asina la so kami ye difícilmente reconocible na mitoloxía xaponesa.) El producir neños imperiales, herederos d'una nación, descendiente por dambes cañes de dos kamis, yera consideráu deseable – o siquier asina paecía a los Señores Fujiwara, qu'asina recibíen preferencia nel mercáu de los matrimonios imperiales. La realidá tres esos matrimonios yera l'alianza ente un príncipe imperial y un Señor Fujiwara, el so suegru o güelu, esti postreru colos sos recursos sofitando l'ascensu del príncipe al tronu y más de cutiu controlando'l gobiernu. Estos arreglos crearon la tradición de los rexentes ([[Sessho y Kampaku]]), que'l so puestu podía ser utilizáu namái por un señor [[sekke]] Fujiwara. Enantes los emperadores casóse con muyeres de families del clan gobernante [[Clan Soga|Soga]], y con muyeres de la mesma familia imperial, yá seya con primes en variaos graos y de cutiu coles sos hermanes (medies hermanes). Munchos miembros de la familia imperial de los sieglos VI y VII yeren fíos de pareyes de medios hermanos. Estos matrimonios usualmente yeren aparatos d'alianza o socesión: los señores Lluria asegurar de caltener apoderáu a un príncipe, pa ser puestu como títere nel tronu; o un príncipe aseguraba la combinación de dos descendientes imperiales, pa fortalecer la so propia pretensión al tronu y la de los sos fíos. Estos matrimonios tamién yeren una manera de sellar una reconciliación ente dos rama de la familia imperial. Depués d'un par de sieglos, los emperadores yá nun pudieron casar a nenguna muyer fora d'eses families como primer esposa, ensin importar el poder o la riqueza qu'esi matrimoniu pudiera traer. Escasamente un príncipe ensin una madre proveniente d'estes families yera autorizáu pa xubir al tronu. La primitiva necesidá y conveniencia dieron pasu a una estricta tradición que nun faía sinón dar a determinaes muyeres el calter de posibles novies, porque estes families produxeren posibles esposes por sieglos. La tradición fíxose más fuerte que la mesma llei. Les muyeres Fujiwara yeren de cutiu emperatrices, y les concubinas proveníen de families nobles menos importantes. Nel últimu mileniu, los fíos d'un varón de la familia imperial con una muyer Fujiwara yeren preferíos na socesión. Los cinco families Fujiwara, Ichijo, Kuji, Nijo, Konoe y Takatsukasa, fueron la fonte principal de novies imperiales dende los sieglos VIII a XIX, inclusive más comúnmente que les mesmes fíes del clan imperial. Asina, les muyeres Fujiwara, polo común yeren les emperatrices y madres de los emperadores. La fonte aceptable d'esposes imperiales, novies pal emperador y el príncipe herederu, fueron inclusive reglamentadas nes lleis de la casa imperiales mientres la era [[Dómina Meiji|Meiji]] (1889), qu'establecíen que les fíes de Sekke (los cinco cañes principales de la familia Fujiwara) y les fíes del mesmu clan imperial yeren primariamente novies aceptables. Depués de qu'esa llei foi abolida por cuenta de la IIGM, l'actual emperador [[Akihito]] foi'l primer príncipe herederu en más de mil años en tener una emperatriz non escoyida del círculu aceptable. === Socesión === La dinastía imperial xaponesa basa la so posición nel fechu de que reinó “dende tiempos inmemoriales”. Ye ciertu que los sos oríxenes tán escondíos tres les borrines del tiempu: nun hai pruebes qu'amuesen la esistencia de cualquier emperador que nun fuera descendiente del so predecesor, hasta los más tempranos emperadores. Un antiguu ancestru de la dinastía, el [[Emperador Keitai]] (apaecíu nos años 500&nbsp;d.&nbsp;C.), a pesar que s'abarrunta nun yera descendiente del so predecesor, la tradición asitiar como un pariente alloñáu de los sos antecesores. D'alcuerdu a los rexistros, la familia qu'él empecipió nel tronu, baxo siquier d'una, o probablemente de delles princeses imperiales de la dinastía darréu anterior. La tradición alzada por estes lleendes escoyó reconocer namái al ancestru masculín putativu pa legitimar la so socesión, ensin dar importancia al pesu de los llazos per parte de les princeses. Fai milenios, la familia imperial xaponesa creó'l so propiu y particular sistema de socesión hereditaria. Este ye non basáu na primogenitura, más o menos patrilineal, basáu mayoritariamente en rotación. Güei, Xapón usa un estrictu sistema de [[primogenitura]] patrilineal – n'otres pallabres, [[Llei Sálica]] pura. Esta foi adoptada según el modelu [[Prusia|prusianu]], pol que Xapón foi fuertemente influyíu na década de 1870. La primogenitura patrilineal estricta ye, sicasí, direutamente contradictoria con munches antigües tradiciones xaponeses sobre la socesión imperial. Los principios controladores y la so interacción yeren aparentemente bastante complexos y sofisticaos, llevando inclusive a resultaos idiosincrásicos. Dellos principios básicos de la socesión paecen ser: - Les muyeres podíen asoceder (pero esistíen neños que nun-yos yeren propios y que'l so padre tampoco yera patrilineal de la casa imperial, asina nun hai precedente de qu'un fíu d'una muyer imperial con un home non imperial fuera autorizáu p'asoceder, según tampoco lo hai prohibiéndolo a los fíos de les emperatrices). Sicasí, la accesión femenina yera claramente muncho más rara que la de los homes. - L'adopción yera posible y una forma bien utilizada p'amontar el númberu d'herederos capaces d'asoceder (sicasí, el neñu adoptáu ten de ser fíu d'otru miembru patrilineal de la casa imperial. - L'abdicación yera común, y de fechu diose muncho más que la muerte nel tronu. Naquellos díes, el principal papel del emperador yera ser una especie de sacerdote (o dios), que contenía bien de y repetitivos rituales, que se xulgaba que, tres un serviciu d'alredor de diez años, el susodichu merecía un retiru dignu como un honorable ex emperador. - La primogenitura nun yera usada – al contrariu, na dómina temprana, la casa imperial prauticó un sistema paecíu a la rotación. Bien de cutiu un hermanu (o hermana) asocedía al más vieyu inclusive en casu que'l so predecesor dexara descendencia. La vez” de la siguiente xeneración venía depués de dellos individuos de la xeneración anterior. La rotación yera común ente dos o más cañes de la casa imperial, asina primos más o menos distantes asoceder ente ellos. L'[[Emperador Go-Saga]] inclusive decretó la alternación ente los herederos de los sos dos fíos, que'l so sistema siguió por un par de sieglos (llevando a una llucha inducida polos shogunes ente dos rama, los emperadores “del norte” y “del sur”). Escontra'l fin d'esto, los alternantes yeren primos bien llonxanos contaos en graos de descendencia masculina (pero siempres hubo matrimonios ente miembros de la casa imperial, asina que la rellación sería más cercana si cuntárense los graos femeninos). Mientres los postreros 500 años, sicasí, debíu probablemente a la influencia del [[confucianismu]], la socesión per parte de los fíos –non siempres, anque más comúnmente, el fíu de más edá que sobrevivía al emperador- foi la norma. Históricamente, la socesión al [[Tronu del Crisantemu]] xaponés pasó siempres per llinia masculina'l llinaxe imperial. Xeneralmente fueron homes, anque de los más de cien monarques masculinos hubo seis muyeres como emperatrices n'ocho causes. Hai unos mil años, empezó la tradición de que l'emperador tien de xubir al poder relativamente nuevu. Un dinasta que pasó la infancia considérase apta y lo suficientemente crecíu. L'algamar la edá de mayoría llegal nun yera un requisitu. Asina, un ensame d'emperadores xubieron dende pequeños, mocinos de 6 a 8 años d'edá. Los llabores ceremoniales yeren xulgaes posibles de ser realizaes por un neñu. Un reinu d'alredor de diez años yera reputáu un serviciu abondu. Ser un neñu aparentemente yera un bon atributu, pa soportar deberes aburribles y pa tolerar la subyugación de los poderes políticos, según dacuando pa esconder a los verdaderos miembros poderosos de la dinastía imperial. Cuasi toles emperatrices xaponeses y docenes d'emperadores abdicaron, y vivieron el restu de les sos vides nel retiru, y/o exerciendo influencia tres los velos. Munchos emperadores abdicaron y pasaron al so retiru cuando entá yeren adolescentes. Estes tradiciones apreciar nel folclor, teatru y lliteratura xaponeses, según n'otres formes d'arte, onde l'emperador ye usualmente descritu o representáu como un adolescente. Antes de la [[Restauración Meiji]], Xapón tuvo ocho ''tennō'', o emperatrices reinantes, toes fíes per llinia de padre de la Casa Imperial. Nenguna d'elles xubió como esposa o vilba d'un emperador. Les fíes y nietes imperiales, sicasí, usualmente xubíen al tronu como una suerte de “midida d'intervalu” – si un home aptu nun taba disponible o delles cañes imperiales taben en conflictu, polo que se precisaba un compromisu. Cuasi toles emperatrices xaponeses y docenes d'emperadores abdicaron – munches emperatrices una vegada qu'un menor aptu algamaba la edá de xubir. Trés emperatrices, la [[Emperatriz Suiko]], la [[Emperatriz Kōgyoku]] (tamién llamada Emperatriz Saimei) y la [[Emperatriz Jitō]], yeren viudes d'emperadores finaos y princeses de sangre imperial por derechu propiu. Una, la [[Emperatriz Genmei]], yera la vilba d'un príncipe de la corona y princesa de sangre imperial. Les otres cuatro, la [[Emperatriz Genshō]], la [[Emperatriz Kōken]] (tamién llamada Emperatriz Shōtoku), la [[Emperatriz Meishō]] y la [[Emperatriz Go-Sakuramachi]], yeren fíes solteres d'emperadores anteriores. Nenguna d'estes emperatrices casáronse o tuvieron fíos depués de xubir al tronu. L'Artículu 2º de la [[Constitución Meiji]] de 1889 (la Constitución del Imperiu del Xapón) estatuía, “El Tronu Imperial ten de ser asocedíu polos descendientes imperiales varones, acordies coles providencies de la llei de la Casa Imperial.” La Llei de la Casa Imperial de 1889 afitó la socesión nos descendientes varones de la llinia imperial, y escluyó específicamente a les muyeres descendientes de la socesión. Nel eventu que nun hubiera varones na llinia principal, el tronu pasaría a la llinia colateral más cercana, nuevamente en llinia masculina. Si la emperatriz nun fuera capaz de dar a lluz a un herederu, l'emperador podía tomar una concubina, y -y fíu que llas tuviera sería reconocíu como herederu al tronu. Esta llei, promulgada'l mesmu día que la [[Constitución Meiji]], gociaba d'igual estatus con aquélla. L'Artículu 2º de la [[Constitución de Xapón]], promulgada en 1947 so la influencia de la ocupación estauxunidense y entá con fuercia, aprove que “El Tronu Imperial va ser dinásticu y asocedíu acordies cola Llei de Casa Imperial aprobada pola Dieta.” La [[Llei de la Casa Imperial]] de [[16 de xineru]] de [[1947]], promulgada pola 92º sesión de la Dieta Imperial, retuvo la esclusión de les dinastas muyeres contenida na llei de 1889. El gobiernu del Primer Ministru [[Yoshida Shigeru]] arromendó rápido la llexislación pa dar a la Llei de la Casa Imperial concordanza cola [[Constitución de Xapón]] escrita polos estauxunidenses, qu'entró n'efeutu en mayu de 1947. Nun esfuerciu por controlar el tamañu de la familia imperial, la llei establez que namái los lexítimos descendientes varones na llinia de socesión masculina pueden ser dinastas; que los príncipes y princeses imperiales pierden la so estatus de miembros de la Familia Imperial si cásense fora d'ésta; y que l'Emperador y otros miembros de la Familia Imperial nun pueden adoptar fíos. Tamién evitó qu'otres cañes que nun baxaren de Taisho aportaren a ser príncipes imperiales. === Estáu actual === [[Ficheru:Reagan hirohito.jpg|thumb|200px|Los [[Ronald Reagan|Reagan]] y l'Emperador [[Emperador Shōwa|Hirohito]] en Tokiu, 1983.]] La Socesión regular poles lleis promulgaes pola [[Dieta de Xapón]]. La llei actual esclúi a les muyeres de la socesión, magar bien dacuando les muyeres ocuparon el tronu en sieglos precedentes. Un cambéu a esta llei foi consideráu dende [[2005]] yá que el Príncipe Herederu [[Naruhito]] ye padre namái d'una neña. Esto crea un desafíu tantu loxísticu como políticu: cualquier cambéu na llei puede significar una revisión pa establecer la socesión nel primoxénitu más que nel primer varón; sicasí, l'actual emperador nun ye'l primoxénitu, sinón que tien hermanes mayores. Hai una potencial crisis socesoria yá que nun nacieron neños varones na familia imperial dende'l Príncipe Akishino en 1965. Depués de la nacencia de la [[Aiko, Princesa Toshi|Princesa Aiko]], hubo ciertu alderique públicu sobre la enmienda a la Llei de la Casa Imperial pa dexar a les muyeres asoceder nel tronu. En xineru de 2005, el Primer Ministru [[Jun'ichirō Koizumi]] designó a un panel especial compuestu de maxistraos, catedráticos ya intelectuales n'orde a estudiar cambeos na Llei de la Casa Imperial y pa faer encamientos al gobiernu. El panel referíu encamentó'l [[25 d'ochobre]] de [[2005]] enmendar la llei pa dexar a les muyeres de la descendencia masculina xubir al tronu xaponés. El [[20 de xineru]] de [[2006]], el [[Primer Ministru]] [[Jun'ichirō Koizumi]] dedicó parte de la so cuenta añal al discutiniu, plegándose a la idea de convocar a un plebiscitu pa dexar a les muyeres xubir al tronu p'asegurar que la socesión siga de manera estable. Sicasí, pocu dempués del anunciu de que la [[Kiko Kawashima|Princesa Kiko]] taba embarazada per tercer vegada, Koizumi suspendió estos planes. El [[6 de setiembre]] de [[2006]], la esposa del [[Fumihito|Príncipe Fumihito]] dio a lluz a un varón, el [[Hisahito|Príncipe Hisahito]], y que ye'l terceru na llinia de socesión, depués del so tíu'l [[Naruhito|Príncipe Naruhito]] y del so padre. === Funciones === L'emperador ye símbolu del Estáu xaponés y d'unidá coleutiva, el tronu imperial ye dinásticu, y la socesión acordies cola Llei de la Casa Imperial ten de ser aprobada pola Dieta; tien funciones de conseyu y aprobación en cuestiones d'Estáu y el gabinete ye responsable ante él, delega el cumplimientu de los sos actos en cuestiones d'Estáu tal como seya previstu por llei, lleva alantre solamente los actos en cuestiones d'Estáu y nun tien poderes relativos al gobiernu, coles mesmes, la Casa Imperial nun tien de recibir nada ensin permisu previu de la Dieta, toa propiedá de la mesma correspuende al Estáu y los gastos son determinaos pola Dieta. == Ver tamién == * [[Emperadores de Xapón|Llista d'Emperadores de Xapón]] * [[Historia de Xapón]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.friesian.com/sangoku.htm#japan Llista d'Emperadores] (n'[[idioma inglés|inglés]]). * [http://www.kunaicho.go.jp/eindex.html The official Imperial Household Agency Website] {{Tradubot|Emperador de Japón}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Emperadores de Xapón|Emperador de Xapón]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 1a0sfskautvuebyr3ohrxif7jm8gsge 0 111605 3699275 3696838 2022-07-25T06:19:23Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{equipu | pattern_b1 = _psv2021h | pattern_la1 = _psv2021h | pattern_ra1 = _psv2021h | pattern_sh1 = _psv2021h | pattern_so1 = _psv2021h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = FFFFFF | pattern_b2 = _psv2021a | pattern_la2 = _psv2021a | pattern_ra2 = _psv2021a | pattern_sh2 = _psv2021a | pattern_so2 = _psv2021a | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF }} El '''Philips Sport Vereniging''', tamién llamáu '''PSV Eindhoven''' o a cencielles '''PSV''', el so abreviación más conocida, ye un club polideportivu de los [[Países Baxos]], de la ciudá d'[[Eindhoven]] en [[Brabante Septentrional]]. El club ye conocíu principalmente pol so equipu profesional de [[fútbol]]. Foi fundáu'l 31 d'agostu de 1913 pa los emplegaos de la empresa d'aparatos llétricos [[Philips]] y xuega na [[Eredivisie]] de la lliga neerlandesa de fútbol. La historia del PSV contién dos époques doraes en redol a la conquista de la [[Copa de la UEFA]] de 1978 y la de la [[Copa d'Europa]] de 1988 como parte del ''[[Triplete (fútbol)|triplete]]'' que consiguió esi añu. L'equipu ganó 23 lligues holandeses, la [[Copa KNVB]] nueve veces y la [[Johan Cruijff Schaal]] diez veces. A lo llargo de los años, pol PSV pasaron xugadores de clase mundial y futures estrelles como [[Ruud Gullit]], [[Ronald Koeman]], [[Romário]], [[Ronaldo]], [[Phillip Cocu]], [[Jaap Stam]], [[Ruud van Nistelrooy]], [[Jefferson Farfán]] y [[Arjen Robben]]. Los sos partíos xugar nel [[Philips Stadion]], cortil inaugurada en 1913, y que cunta con una capacidá de 35&nbsp;000 espectadores, siendo'l tercer estadiu con más capacidá nos Países Baxos. El colloráu y blancu son los colores tradicionales del club, los mesmos que los del [[AFC Ajax|Ajax]] y [[Feyenoord]], los sos grandes rivales nel fútbol neerlandés. == Historia == {{AP|Trayeutoria del PSV Eindhoven|l1=Trayeutoria del PSV Eindhoven}} ===Los primeros años=== [[Ficheru:PSV Kampioenselftal 1929.jpg|thumb|220px|Equipu del PSV campeón de lliga en 1929.]] La nacencia del PSV hai qu'asitialo nos años previos a la Primer Guerra Mundial, cuando la empresa [[Philips]] –dedicada entós na producción de llámpares incandescentes– decidió crear un club de fútbol por que xugaren los sos trabayadores. Anque los primeros partíos del '''Philips Sport Vereniging''' - ''Club de Deporte Philips'' en [[Idioma neerlandés|neerlandés]] - apostar en 1910, la fecha oficial d'el so fundación estableció'l 31 d'agostu de 1913, cuando s'inauguró'l Philips Stadion, qu'inda güei sigue nel mesmu allugamientu. Esi día, el PSV entamó un tornéu pa conmemorar el centenariu de la victoria de la [[Séptima Coalición]] –de la que formaren parte los [[Países Baxos]]– sobre les tropes de [[Napoleón]]. El so debú na máxima división data de 1921, pero en 1925 perdió la categoría; y al añu siguiente pudo tornar a la división d'honor, onde se caltuvo hasta la fecha. En 1929 consigue'l so primer títulu de lliga, empezando asina a cuestionar el dominiu d'[[Ajax Ámsterdam|Ajax]], [[Feyenoord]] y [[Go Ahead Eagles]]. Dende 1939 el club empecipia un procesu de modernización pa convertise n'unu de los meyores d'Europa, gracies al trabayu del presidente Frans Otten, quien apostó pola ampliación del estadiu y l'incorporación de fichaxes como'l de Coen Dillen, delanteru que marcaría 287 goles en 328 partíos y qu'inda caltién el récor de goles nuna sola temporada (43). ===Dende 1955 a 1988=== El PSV llogró clasificase p'apostar la primera [[Copa d'Europa]], na temporada 55/56. Pero la so aventura terminó foi fugaz al ser ganáu claramente pol [[Rapid Viena]] na primer ronda (6-1 en Viena y 1-0 en Eindhoven) En 1956 convertir n'unu de los nuevos participantes de la naciente lliga llamada Eredivisie, siendo unu de los cuatro equipos que sol nuevu sistema de lliga nun baxó. Na temporada inaugural del campeonatu, Coen Dillen, xugador del club, convertir nel primer máximu goliador del tornéu. El club caltener na primera plana holandesa hasta 1963, cola conquista de la so cuarta lliga. Pero la marcha de Frans Otten y Coen Dillen antemanaben l'entamu d'un cayente de dellos años nos que solo se consiguieron dos copes holandeses. Los primeros síntomes de evidenciaban un cambéu d'enclín llegaron na temporada 1970/71, cuando'l PSV llegó a les semifinales de la [[Recopa d'Europa]] de la mano de Kurt Linder. Fueron esaniciaos pol [[Real Madrid]], pero sentáronse les bases d'un equipu que llograría dos lligues consecutives (1975 y 1976). La so gran figura yera [[Willy van der Kuijlen]], mediocampista que sigue siendo'l máximu goliador de la historia de la lliga holandesa (311 goles en 545 partíos) y el tercer centrocampista más goliador de tolos tiempos tres los brasilanos [[Rivaldo]] y [[Zico]]. La racha ganadora caltener hasta 1978, añu en que'l PSV, amás de la lliga, sumó'l so primer tornéu internacional: la [[Copa de la UEFA]]. L'equipu de Eindhoven, entrenáu por Kees Rijvers, tuvo a puntu de ser esaniciaos en semifinales; a pesar de ganar na ida 3-0 al [[FC Barcelona]]. Pero a los 15 minutos de la vuelta'l Barça yá metiera dos goles. El PSV aguantó como pudo hasta'l descansu y, al entamu de la segunda parte, marcó por aciu del galés Nick Deacy. [[Rexach]] volvió meter na eliminatoria al Barça, pero'l PSV supo caltener la compostura. Na final, el PSV imponer al [[SC Bastia]]. El partíu d'ida tuvo marcáu por una fuerte nube qu'a puntu tuvo de suspender el partíu. Los xugadores de dambos equipos fixeron lo que pudieron sobre un verde enllamorgáu y la resultancia foi de 0-0. Na vuelta, el PSV aprovechó la so superioridá como llocal pa imponese por 3-0 con goles de [[Willy van de Kerkhof|Van de Kerkhof]], Deijkers y Van der Kuijlen. Tres la Copa de la UEFA abrió un nuevu bache na trayeutoria del PSV, na que l'equipu namái tuvo actuaciones aceptables nel planu local hasta mediaos de los años 80. Surdieron enfrentamientos ente los meyores xugadores del equipu, empezar a cuestionar los métodos del entrenador y la plantía foise desintegrando. En 1982, Van der Kuijlen abandonó'l club al aldericar col nuevu téunicu, Thijs Libregts. Esta dómina de crisis terminó en 1985, cuando se confió la direición deportiva del club al ex xugador del Feyenoord Hans Kraay, quien empecipió un cambéu na política de fichaxes del PSV basada en dos pilastres: fichar a les estrelles de los equipos rivales y buscar a nuevos talentos tol mundu pa formalos na cantera. D'esta forma fichar a [[Ruud Gullit]], procedente del Feyenoord, que foi la estrella del equipu que consiguió los títulos de lliga consiguíos en 1986 y 1987. Pero Gullit, enfrentáu con Kraay, forzó'l so fichaxe pol [[AC Milan]] –qu'estableció un récor, una y bones los italianos pagaron l'equivalente a 7,7 millones d'euros– y perdióse la meyor temporada de la historia del PSV. ===El triplete de 1988=== Con [[Guus Hiddink]] como entrenador y xugadores calidable como'l porteru [[Hans Van Breukelen]] y el central [[Ronald Koeman]], el PSV tuvo na temporada 87/88 la meyor de la so historia. Los granxeros facer cola Eredivisie a cuatro xornaes del final, marcando la increíble cifra de 117 goles y venciendo namái dos ganes. Na final de Copa, el PSV imponer na prórroga al [[Roda JC Kerkrade]] por 3-2. [[Galatasaray Spor Kulübü (fútbol)|Galatasaray]], Rapid Viena y [[FC Girondins de Burdeos]] fueron los primeros rivales del PSV escontra la Copa d'Europa. En semifinales volvió cruciase con un equipu español, nesti casu'l Real Madrid. La ida apostar nel [[estadio Santiago Bernabéu]]; [[Hugo Sánchez]] apenes tardó cuatro minutos en faer el 1-0, al tresformar un penalti que-y fixera Van Breukelen; pero un fallu de [[Paco Buyo]] dexó'l gol del empate, obra de Edward Linskens. Col 1-1, Hiddink realizó un planteamientu defensivu pa llegar cola ventaya del gol en campu contrario al partíu de vuelta. En Eindhoven anque [[Butragueño]] y Hugo Sánchez tuvieron ocasiones clares pa marcar, el PSV caltuvo'l 0-0 y aportó a la gran final. Na historia del Madrid esta eliminatoria ye recordada como unu de los golpes más duros recibíos pola mítica ‘[[Quinta de la Utre]]’. La final apostar nel [[Neckarstadion]] de [[Stuttgart]] ante 70.000 espectadores. Nesti partíu'l PSV caltuvo'l dominiu del balón y foi quien esfrutó de les escases ocasiones de gol ante un [[Benfica]] que s'encamentó al so porteru, [[Silvino Louro]]. Hubo qu'esperar hasta la riola de penaltis pa conocer al vencedor; los cinco primeros llanzamientos de dambos equipos fueron anotaos y, nel sestu, Anton Janssen marcó pal PSV y António Veloso erró pal Benfica. ===Años 1990 a l'actualidá=== Tres la consecución de la copa d'Europa, el club siguió nuna racha triunfal, llogrando nos años 90 otros trés títulos de lliga y una copa, pero n'Europa la so actuación nun foi del tou convincente, yá que nun volvió esllumar. La so capacidá económica ye llindada comparada colos grandes clubes de les grandes lligues ([[España]], [[Italia]], [[Alemaña]] o [[Inglaterra]]), lo que-y fizo que dende entós tuviera que vender a tolos futbolistes que destacaron como Koeman, [[Romário]], [[Ronaldo]], [[Phillip Cocu|Cocu]], [[Jaap Stam]], [[Van Nistelrooy]], [[Jefferson Farfán]] o [[Arjen Robben|Robben]]. En 1999 empecipióse un periodu doráu nel equipu de Eindhoven cola consecución de siete títulos de lliga nos nueve temporaes siguientes, a los qu'hai que sumar dos copes y tres supercopes. Nestos años la estrella del equipu yera'l serbiu [[Mateja Kezman]], el postreru gran goliador del PSV. Amás, na temporada 04/05 tuvo mui cerca de volver apostar la final de la Champions League, pero foi posáu en semifinales pol Milan tres una eliminatoria igualadísima:perdiendo 0-2 en [[San Siro]] y ganando 3-1 nel Philips Stadion siendo esaniciáu pola regla del gol de visitante. Naquel PSV semifinalista destacaba'l so centru del campu con [[Phillip Cocu]], [[Mark van Bommel]], [[Park Ji-sung]], [[Johann Vogel]], y los sos delanteros [[Jan Vennegoor of Hesselink]] y [[Dennis Rommedahl]]. [[Arjen Robben]] dexara'l club con destín al Chelsea la temporada anterior. Nes temporaes [[Eredivisie 2014/15|2014/15]] y [[Eredivisie 2015/16|2015/16]], el club ganó la [[Eredivisie]]. == Uniforme == === Provisores y patrocinadores === <center> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center" align=center |- ! Periodu del alcuerdu ! Provisor deportivu oficial ! Patrocinador oficial |- |1913-70 | rowspan="1" style=color:#ccc|<small>''Nengún''</small> | rowspan="3" style=color:#ccc|<small>''Nengún''</small> |- |1970-74 | rowspan="1" | <small>[[Le Coq Sportif]]</small> |- |1974-82 | rowspan="2" | [[Ficheru:Original Adidas logo.svg|95px]]<br /><small>[[Adidas|Adidas AG]]</small> |- |1982-95 | rowspan="3" | [[Ficheru:Philips_logo_new.svg|95px]]<br /><small>[[Philips]]</small> |- |1995-15 | rowspan="1" | [[Ficheru:Logo_NIKE.svg|95px]]<br /><small>[[Nike]]</small> |- |2015-16 | rowspan="3" | [[Ficheru:Logo Umbro.png|95px]]<br /><small>[[Umbro (marca)|Umbro]]</small> |- |2016-19 | rowspan="1" | <small>[[Energiedirect.nl]]</small> |- |2019-20 | rowspan="2" style=color:#ccc|<small>''Desconocíu''</small> |- |2020- | rowspan="2" style=color:#ccc|<small>''Desconocíu''</small> |- |} </center> == Estadiu == {{AP|Philips Stadion}} L'estadiu de PSV llamar en [[Idioma neerlandés|neerlandés]] ''Philips Stadion'' y tien capacidá pa 35.000 espectadores. Foi inauguráu'l [[12 d'avientu]] de [[1910]] como ''Philips Sportpark''. == Xugadores == === Plantía y cuerpu téunicu 2017/18 === * ''Actualizáu al [[2 de xineru]] de [[2018]]. {{Fs start|testu=white|fondu=red}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Porteros''' {{Fs player|no=1|nat=Países Baxos|pos=POR|name=[[Jeroen Zoet]]|edá= {{edá|06|01|1991}}|procedencia={{bandera|NED}} [[RKC Waalwijk]]}} {{Fs player|no=13|nat=Curaçao|pos=POR|name=[[Eloy Room]]|edá= {{edá|06|02|1989}}|procedencia={{bandera|NED}} [[Vitesse Arnhem|SBV Vitesse]]}} {{Fs player|no=21|nat=Países Baxos|pos=POR|name=[[Luuk Koopmans]]|edá= {{edá|18|11|1993}}|procedencia={{bandera|NED}} [[FC Oss]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Defenses''' {{Fs player|no=2|nat=Francia|pos=DEF|name=[[Nicolas Isimat-Mirin]]|edá= {{edá|15|11|1991}}|procedencia= {{bandera|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|AS Monaco]]}} {{Fs player|no=3|nat=Países Baxos|pos=DEF|name=[[Derrick Luckassen]]|edá= {{edá|03|07|1995}}|procedencia={{bandera|NED}} [[AZ Alkmaar]]}} {{Fs player|no=4|nat=Colombia|pos=DEF|name=[[Santiago Arias]]|edá= {{edá|13|01|1992}}|procedencia= {{bandera|POR}} [[Sporting de Lisboa]]}} {{Fs player|no=5|nat=Alemaña|pos=DEF|name=[[Daniel Schwaab]]|edá= {{edá|23|08|1988}}|procedencia={{bandera|GER}} [[VfB Stuttgart]]}} {{Fs player|no=20|nat=Países Baxos|pos=DEF|name=[[Joshua Brenet]]|edá= {{edá|20|03|1994}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Mediocampistes''' {{Fs player|no=8|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Jorrit Hendrix]]|edá= {{edá|06|02|1995}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=10|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Marco van Ginkel]]|edá= {{edá|01|12|1992}}|procedencia={{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea FC]]}} {{Fs player|no=16|nat=Bélxica|pos=MED|name=[[Dante Rigo]]|edá= {{edá|11|12|1998}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=18|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Pablo Rosario]]|edá= {{edá|07|01|1997}}|procedencia={{bandera|NED}} [[Almere City]]}} {{Fs player|no=23|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Bart Ramselaar]]|edá= {{edá|29|06|1996}}|procedencia={{bandera|NED}} [[FC Utrecht]]}} {{Fs player|no=24|nat=Suecia|pos=MED|name=[[Ramon Pascal Lundqvist]]|edá= {{edá|10|05|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=32|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Kenneth Paal]]|edá= {{edá|24|07|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=47|nat=Brasil|pos=MED|name=[[Mauro Júnior]]|edá= {{edá|206|05|1999}}|procedencia={{bandera|BRA}} Desportivo Brasil}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Delanteros''' {{Fs player|no=7|nat=Uruguái|pos=DEL|name=[[Gastón Pereiro]]|edá= {{edá|11|06|1995}}|procedencia={{bandera|URU}} [[Club Nacional de Football|Nacional]]}} {{Fs player|no=9|nat=Países Baxos|pos=DEL|name=[[Luuk de Jong]] {{cap}} <small>1°</small>|edá={{edá|27|08|1990}}|procedencia={{bandera|DEU}} [[Borussia Mönchengladbach]]}} {{Fs player|no=11 |nat=Méxicu|pos=DEL|name=[[Hirving Lozano]]|edá= {{edá|30|07|1995}}|procedencia={{bandera|Méxicu}} [[Club de Fútbol Pachuca|C.F. Pachuca]]}} {{Fs player|no=14|nat=Países Baxos|pos=DEL|name=[[Sam Lammers]]|edá= {{edá|20|04|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=17|nat=Países Baxos|pos=DEL|name=[[Steven Bergwijn]]|edá= {{edá|08|10|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=22|nat=Arxentina|pos=DEL|name=[[Maximiliano Romero]]|edá= {{edá|09|01|1999}}|procedencia={{bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Vélez Sarsfield|Vélez Sarsfield]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Téunicos''' |- | colspan=2 align=left|Entrenador: | colspan=5 align=left|{{bandera|NED}} [[Phillip Cocu]] |- | colspan=2 align=left|Axuntos: | colspan=5 align=left|{{bandera|NED}} [[Ruud Brood]]<br/>{{bandera|NED}} [[Chris van der Weerden]] |- | colspan=2 align=left|Porteros: | colspan=5 align=left|{{bandera|NED}} [[Ruud Hesp]] |- {{Fs end}} *''Fonte: [https://www.psv.nl/espanol/plantía/primer-equipu.htm PSV.nl - Primer Equipu] y [https://www.psv.nl/espanol/plantilla/cuerpo-tecnico.htm PSV.nl - Cuerpu Téunicu] === Altes 2017/18 === {{caxa de cita|[[Ficheru:Red Arrow Down.svg|15px]] '''Gastos en fichaxes: 24.500.000 €'''}} {| cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Altes''' |- bgcolor=white style="color:red;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costo''' |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Rai Vloet]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[FC Eindhoven]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|AUT}} [[Marcel Ritzmaier]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Go Ahead Eagles]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Jordi de Wijs]] |align="left" | [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Excelsior Rotterdam|Excelsior]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Adam Maher]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|TUR}} [[Osmanlıspor FK]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |{{Bandera|MEX}} [[Hirving Lozano]] |[[Estremu (fútbol)|Estremu]] |{{Bandera|MEX}} [[Club de Fútbol Pachuca|C.F. Pachuca]] |align="left" | Trespasu |align="center"| 24.000.000 € <ref>[http://nos.nl/artikel/2179110-lozano-is-geen-heilige-die-psv-even-kampioen-maakt.html 'Lozano is geen heilige die PSV even kampioen maakt']</ref><ref>[http://www.telegraaf.nl/telesport/28438473/__Lozano_kan_PSV_12_miljoen_euru_kosten__.html Lozano kan PSV 12 miljoen euru kosten]</ref><ref name="eb8eede7">[https://www.transfermarkt.es/psv-eindhoven/transfers/verein/383/saison_id/2017 PSV Eindhoven - Fichaxes 17/18 | Transfermarkt]</ref> |- bgcolor="#EFEFEF" |{{Bandera|NED}} [[Derrick Luckassen]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Bandera|NED}} [[AZ Alkmaar]] |align="left" | Trespasu |align="center"| 5.000.000 € |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Marco van Ginkel]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea FC]] |align="left" | Cesión |align="center" | |} === Baxes 2017/18 === {{caxa de cita|[[Ficheru:Green Arrow Up.svg|15px]] '''Ingresos por ventes: 5.700.000 €'''}} {| cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Baxes''' |- bgcolor=white style="color:red;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Destín''' !'''Tipu''' !'''Costo''' |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Siem de Jong]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Newcastle United Football Club|Newcastle United F.C.]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|UKR}} [[Oleksandr Zinchenko]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Marco van Ginkel]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea FC]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Hidde Jurjus]] |align="left" | [[Porteru]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Roda JC Kerkrade|Roda JC]] |align="left" | Cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|MEX}} [[Héctor Moreno]] |align="left" | [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align="left" |{{bandera|ITA}} [[Associazione Sportiva Roma|AS Roma]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 5.700.000 € <ref name="eb8eede7" /><ref>[http://nos.nl/artikel/2178037-roma-strikt-na-moreno-ook-een-nieuwe-trainer.html Roma strikt na Moreno ook een nieuwe trainer]</ref> |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Rai Vloet]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[NAC Breda]] |align="left" | Trespasu |align="center" | ? |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Menno Koch]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[NAC Breda]] |align="left" | Trespasu |align="center" | ? |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Remko Pasveer]] |align="left" | [[Porteru]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Vitesse Arnhem|Vitesse]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 450.000 € <ref>[http://www.ed.nl/psv/psv-pakt-bijna-half-miljoen-voor-pasveer~a9766711 PSV pakt bijna half miljoen voor Pasveer]</ref> |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|MEX}} [[Andrés Guardado]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ESP}} [[Real Betis Balompié|Betis Sevilla]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 2.000.000 € |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Jetro Willems]] |align="left" | [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align="left" |{{bandera|GER}} [[Eintracht Frankfurt]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 5.000.000 € |} === Dosales retiraos === * '''12''' {{bandera|Países Baxos}} Enches del PSV * '''99''' {{bandera|Países Baxos}} ''Phoxy'' (Mascota) === Más presencies nel club === {| {{tablaguapa}} |- ! # !! Nome !! Partíos |- | '''1°''' || {{bandera|NED}} [[Willy van der Kuijlen]] || <center>528</center> |- | '''2°''' || {{bandera|DAN}} [[Jan Heintze]] || <center>425</center> |- | '''3°''' || {{bandera|NED}} [[Willy van de Kerkhof]] || <center>418</center> |- | '''4°''' || {{bandera|NED}} Berend Scholtens || <center>388</center> |- | '''5°''' || {{bandera|NED}} Lieuwe Steiger || <center>383</center> |} === Máximos goliadores === {| {{tablaguapa}} |- ! # !! Nome !! Goles |- | '''1°''' || Willy van der Kuijlen || 308 |- | '''2º''' ||Coen Dillen|| 288 |- | '''3º''' ||Piet Fransen|| 210 |- | '''4º''' ||Jan van den Broek|| 154 |- | '''5º''' ||Luc Nilis|| 110 |} == Estadístiques en Competiciones Internacionales == [[Ficheru:Soccerball current event.svg|20px|]]<small>Actualizáu a la Temporada 2017-18.</small> {| align=center border=1 width=70% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=Red style="color:white;" !Tornéu || {{abreviatura|Temp.|Temporaes}} || PX || PG || PE || PP || GF || GC || Dif. || Meyor posición |-align=center |[[Lliga de Campeones de la UEFA|Copa d'Europa / '''Lliga de Campeones de la UEFA''']] || 26 || 167 || 61 || 39 || 67 || 207 || 204 || +3 || bgcolor=gold| '''Campeón''' |-align=center |[[Recopa d'Europa de la UEFA]] || 5 || 26 || 14 || 5 || 7 || 53 || 20 || +33 || bgcolor=cc9966 |Semifinal |-align=center |[[Liga Europa de la UEFA|Copa de la UEFA / '''Lliga Europa de la UEFA''']] || 23 || 145 || 71 || 33 || 41 || 239 || 147 || +92 || bgcolor=gold| '''Campeón''' |-align=center |'''[[Supercopa d'Europa]]''' || 1 || 2 || 1 || 0 || 1 || 1 || 3 || -2 || bgcolor=silver|Subcampeón |-align=center |[[Copa Intercontinental]] || 1 || 1 || 0 || 1 || 0 || 2 || 2 || 0 || bgcolor=silver|Subcampeón |-align=center bgcolor=Red style="color:white;" ! Total !! 56 !! 341 !! 147 !! 78 !! 116 !! 502 !! 376 !! +126 !! 2 títulos |} == Palmarés == [[Ficheru:EuropaCup1 PSV 1988.jpg|200px|thumb| La [[Copa de Campeones d'Europa 1987-88]] ganada pol club.]] === Profesional === ==== Torneos nacionales (43) ==== *'''[[Eredivisie|Lliga de Fútbol de los Paises Baxos]] (3)''': [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1928/29|1929]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1934/35|1935]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1950/51|1951]]. * '''[[Eredivisie]] (20)''': [[Eredivisie 1962/63|1963]], [[Eredivisie 1974/75|1975]], [[Eredivisie 1975/76|1976]], [[Eredivisie 1977/78|1978]], [[Eredivisie 1985/86|1986]], [[Eredivisie 1986/87|1987]], [[Eredivisie 1987/88|1988]], [[Eredivisie 1988/89|1989]], [[Eredivisie 1990/91|1991]], [[Eredivisie 1991/92|1992]], [[Eredivisie 1996/97|1997]], [[Eredivisie 1999/00|2000]], [[Eredivisie 2000/01|2001]], [[Eredivisie 2000/01|2003]], [[Eredivisie 2004/05|2005]], [[Eredivisie 2005/06|2006]], [[Eredivisie 2006/07|2007]], [[Eredivisie 2007/08|2008]], [[Eredivisie 2014/15|2015]], [[Eredivisie 2015/16|2016]]. * '''[[Copa de los Países Baxos]] (9)''': 1950, 1974, 1976, 1988, 1989, 1990, 1996, 2005, [[Copa de los Países Baxos 2011/12|2012]]. * '''[[Supercopa de los Países Baxos]] (11)''': [[Supercopa de los Países Baxos 1992|1992]], [[Supercopa de los Países Baxos 1996|1996]], [[Supercopa de los Países Baxos 1997|1997]], [[Supercopa de los Países Baxos 1998|1998]], [[Supercopa de los Países Baxos 2000|2000]], [[Supercopa de los Países Baxos 2001|2001]], [[Supercopa de los Países Baxos 2003|2003]], [[Supercopa de los Países Baxos 2008|2008]], [[Supercopa de los Países Baxos 2012|2012]], [[Supercopa de los Países Baxos 2015|2015]], [[Supercopa de los Países Baxos 2016|2016]]. ==== Torneos internacionales (2) ==== * '''[[Lliga de Campeones de la UEFA]] (1)''': [[Copa de Campeones d'Europa 1987-88|1987-88]]. * '''[[Copa de la UEFA]] (1)''': [[Copa de la UEFA 1977-78|1977-78]]. * Subcampeón [[Supercopa d'Europa]] (1): 1988. * Subcampeón [[Copa Intercontinental]] (1): [[Copa Intercontinental 1988|1988]]. ==== Torneos rexonales ==== * '''Segunda Categoría (2)''': 1921, 1926. * '''División de primera Clase Sur (12)''': 1929, 1931, 1932, 1933, 1935, 1937, 1938, 1941, 1948, 1951, 1954, 1955. ==== Torneos amistosos ==== * '''Torneo Philips (3)''': [[1982]], [[1984]], [[1985]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/philips-ehv.html Philips Tournament (Eindhoven)], en [[RSSSF]]</ref> * '''[[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas]] (4)''': [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 1984|1984]], [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 1985|1985]], [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 2000|2000]], [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 2015|2015]]. * '''[[Troféu Naranxa]] (1):''' [[1974]]. * '''Troféu de la Comunidá Urbana de Lille (1):''' [[1977]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/culille.html Tournoi de la Communauté Urbaine de Lille], en [[RSSSF]]</ref> * '''[[Troféu del Olivo]] (1):''' [[1978]]. * '''Copa del Presidente (South Korea) (1):''' [[1983]]. * '''[[Trofeo Villa de Madrid]] (1)''': [[1984]]. * '''[[Trofeo Teresa Herrera]] (1)''': [[1988]]. * '''Troféu Sant'Agata (Catania) (1)''': [[1992]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/cataniatourn.html#sag Friendly Tournaments organised by Calcio Catania], en [[RSSSF]]</ref> * '''Copa residencia (L'Haya, Holanda) (1)''': [[1997]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesr/residentie-dh97.html Residentie Cup in Dean Haag 1997], en [[RSSSF]]</ref> * '''[[Trofeo Ciudad de Salamanca]] (1)''': [[1997]]. * '''[[Copa de la Paz]] (1)''': [[2003]]. * '''[[Copa de los Ferrocarriles de Rusia]] (1)''': [[2007]]. * '''[[Troféu Ciutat de Palma]] (1)''': [[2008]]. * '''[[Trofeo Carabela de Plata]] (1)''': [[2011]]. * '''Tornéu Masters de Polonia (1)''': [[2012]].<ref>[http://www.as.com/futbol/video/psv-gana-benfica-tornéu-wroclaw/20120723dasdasftb_9/Ves El PSV gana ante'l Benfica el tornéu de Wroclaw], [[Diariu As]]</ref> === Xuveniles === ==== Torneos nacionales xuveniles ==== * '''Eredivisie xuvenil (4):''' 1997, 2000, 2010, 2011. * '''Eredivisie Junior A (4):''' 1987, 1990, 1991, 2013. * '''Eredivisie Junior B (2):''' 2003, 2004. * '''Copa xuvenil de los Países Baxos (3)''': 2001, 2005, 2008. ==== Torneos rexonales xuveniles ==== * '''Campeonatu Interregional Junior A Sur I (8)''': 1974, 1975, 1977, 1978, 1979, 1980, 1984, 1985.<ref>[[:nl:Nederlands kampioenschap voetbal interregionale jeugd A-Junioren]]</ref> ==== Torneos internacionales xuveniles ==== * '''PSV Otten Cup (19)''': 1955, 1965, 1966, 1967, 1971, 1976, 1977, 1978, 1981, 1983, 1984, 1987, 1988, 1990, 1991, 1994, 2002, 2003, 2009.<ref>[http://www.psvjeugd.nl/ottencup/winnaars PSV Otten Cup - Winnaars]</ref> * '''Copa Europa Jugend sub-17 (Austria) (4)''': 1989, 1993, 1994, 1998.<ref>[http://www.rsssf.com/tablese/eurojugend-o17.html O-17 Europa Jugend Cup (Austria)], en [[RSSSF]]</ref> * '''Eurovoetbal (2)''': 1989, 1991. * '''Tornéu esperances sub-20 Monthey (Suiza)''': 1984.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesm/monthey.html Tournoi Espoirs U-20 de Monthey (Switzerland)], en [[RSSSF]]</ref> * '''Tornéu sub-16 Paul Nicolas - Bourgogne''': 1992.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/paulnicolas.html Paul Nicolas - Bourgogne O-16 Tournament], en [[RSSSF]]</ref> * '''Tornéu de Terborg''': 2007. * '''Tornéu Internacional Wim Kuijper''': 2008.<ref>{{cita web |url=http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101130094207/http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |fechaarchivu=30 de payares de 2010 }}</ref> == Intereses == * Delles fontes señalen que los colores del club (colloráu y blancu) débense a cencielles a que'l fundadores taben axuntaos alredor d'una mesa, onde había un llibru coles tapes coloraes y un tiestu con llimonada. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [https://web.archive.org/web/20100529004316/http://www.psv.nl/home-espagnol.html Sitio web official] * [http://es.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=50062/profile/index.html PSV Eindhoven] en [[UEFA.com]] * [http://www.panenka.org/reportajes/los granxeros-de-eindhoven-cumplen-100-anos/ Los Granxeros de Eindhoven] en [[Panenka (revista)]] {{Tradubot|PSV Eindhoven}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de fútbol de los Países Baxos]] [[Categoría:Equipos de fútbol fundaos en 1913]] [[Categoría:Clubes campeones de la Lliga de Campeones de la UEFA]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] ezsw2777grmhako5z291t8r2g5hc6pv 3699283 3699275 2022-07-25T06:23:09Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-17 => U-17 wikitext text/x-wiki {{equipu | pattern_b1 = _psv2021h | pattern_la1 = _psv2021h | pattern_ra1 = _psv2021h | pattern_sh1 = _psv2021h | pattern_so1 = _psv2021h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = FFFFFF | pattern_b2 = _psv2021a | pattern_la2 = _psv2021a | pattern_ra2 = _psv2021a | pattern_sh2 = _psv2021a | pattern_so2 = _psv2021a | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF }} El '''Philips Sport Vereniging''', tamién llamáu '''PSV Eindhoven''' o a cencielles '''PSV''', el so abreviación más conocida, ye un club polideportivu de los [[Países Baxos]], de la ciudá d'[[Eindhoven]] en [[Brabante Septentrional]]. El club ye conocíu principalmente pol so equipu profesional de [[fútbol]]. Foi fundáu'l 31 d'agostu de 1913 pa los emplegaos de la empresa d'aparatos llétricos [[Philips]] y xuega na [[Eredivisie]] de la lliga neerlandesa de fútbol. La historia del PSV contién dos époques doraes en redol a la conquista de la [[Copa de la UEFA]] de 1978 y la de la [[Copa d'Europa]] de 1988 como parte del ''[[Triplete (fútbol)|triplete]]'' que consiguió esi añu. L'equipu ganó 23 lligues holandeses, la [[Copa KNVB]] nueve veces y la [[Johan Cruijff Schaal]] diez veces. A lo llargo de los años, pol PSV pasaron xugadores de clase mundial y futures estrelles como [[Ruud Gullit]], [[Ronald Koeman]], [[Romário]], [[Ronaldo]], [[Phillip Cocu]], [[Jaap Stam]], [[Ruud van Nistelrooy]], [[Jefferson Farfán]] y [[Arjen Robben]]. Los sos partíos xugar nel [[Philips Stadion]], cortil inaugurada en 1913, y que cunta con una capacidá de 35&nbsp;000 espectadores, siendo'l tercer estadiu con más capacidá nos Países Baxos. El colloráu y blancu son los colores tradicionales del club, los mesmos que los del [[AFC Ajax|Ajax]] y [[Feyenoord]], los sos grandes rivales nel fútbol neerlandés. == Historia == {{AP|Trayeutoria del PSV Eindhoven|l1=Trayeutoria del PSV Eindhoven}} ===Los primeros años=== [[Ficheru:PSV Kampioenselftal 1929.jpg|thumb|220px|Equipu del PSV campeón de lliga en 1929.]] La nacencia del PSV hai qu'asitialo nos años previos a la Primer Guerra Mundial, cuando la empresa [[Philips]] –dedicada entós na producción de llámpares incandescentes– decidió crear un club de fútbol por que xugaren los sos trabayadores. Anque los primeros partíos del '''Philips Sport Vereniging''' - ''Club de Deporte Philips'' en [[Idioma neerlandés|neerlandés]] - apostar en 1910, la fecha oficial d'el so fundación estableció'l 31 d'agostu de 1913, cuando s'inauguró'l Philips Stadion, qu'inda güei sigue nel mesmu allugamientu. Esi día, el PSV entamó un tornéu pa conmemorar el centenariu de la victoria de la [[Séptima Coalición]] –de la que formaren parte los [[Países Baxos]]– sobre les tropes de [[Napoleón]]. El so debú na máxima división data de 1921, pero en 1925 perdió la categoría; y al añu siguiente pudo tornar a la división d'honor, onde se caltuvo hasta la fecha. En 1929 consigue'l so primer títulu de lliga, empezando asina a cuestionar el dominiu d'[[Ajax Ámsterdam|Ajax]], [[Feyenoord]] y [[Go Ahead Eagles]]. Dende 1939 el club empecipia un procesu de modernización pa convertise n'unu de los meyores d'Europa, gracies al trabayu del presidente Frans Otten, quien apostó pola ampliación del estadiu y l'incorporación de fichaxes como'l de Coen Dillen, delanteru que marcaría 287 goles en 328 partíos y qu'inda caltién el récor de goles nuna sola temporada (43). ===Dende 1955 a 1988=== El PSV llogró clasificase p'apostar la primera [[Copa d'Europa]], na temporada 55/56. Pero la so aventura terminó foi fugaz al ser ganáu claramente pol [[Rapid Viena]] na primer ronda (6-1 en Viena y 1-0 en Eindhoven) En 1956 convertir n'unu de los nuevos participantes de la naciente lliga llamada Eredivisie, siendo unu de los cuatro equipos que sol nuevu sistema de lliga nun baxó. Na temporada inaugural del campeonatu, Coen Dillen, xugador del club, convertir nel primer máximu goliador del tornéu. El club caltener na primera plana holandesa hasta 1963, cola conquista de la so cuarta lliga. Pero la marcha de Frans Otten y Coen Dillen antemanaben l'entamu d'un cayente de dellos años nos que solo se consiguieron dos copes holandeses. Los primeros síntomes de evidenciaban un cambéu d'enclín llegaron na temporada 1970/71, cuando'l PSV llegó a les semifinales de la [[Recopa d'Europa]] de la mano de Kurt Linder. Fueron esaniciaos pol [[Real Madrid]], pero sentáronse les bases d'un equipu que llograría dos lligues consecutives (1975 y 1976). La so gran figura yera [[Willy van der Kuijlen]], mediocampista que sigue siendo'l máximu goliador de la historia de la lliga holandesa (311 goles en 545 partíos) y el tercer centrocampista más goliador de tolos tiempos tres los brasilanos [[Rivaldo]] y [[Zico]]. La racha ganadora caltener hasta 1978, añu en que'l PSV, amás de la lliga, sumó'l so primer tornéu internacional: la [[Copa de la UEFA]]. L'equipu de Eindhoven, entrenáu por Kees Rijvers, tuvo a puntu de ser esaniciaos en semifinales; a pesar de ganar na ida 3-0 al [[FC Barcelona]]. Pero a los 15 minutos de la vuelta'l Barça yá metiera dos goles. El PSV aguantó como pudo hasta'l descansu y, al entamu de la segunda parte, marcó por aciu del galés Nick Deacy. [[Rexach]] volvió meter na eliminatoria al Barça, pero'l PSV supo caltener la compostura. Na final, el PSV imponer al [[SC Bastia]]. El partíu d'ida tuvo marcáu por una fuerte nube qu'a puntu tuvo de suspender el partíu. Los xugadores de dambos equipos fixeron lo que pudieron sobre un verde enllamorgáu y la resultancia foi de 0-0. Na vuelta, el PSV aprovechó la so superioridá como llocal pa imponese por 3-0 con goles de [[Willy van de Kerkhof|Van de Kerkhof]], Deijkers y Van der Kuijlen. Tres la Copa de la UEFA abrió un nuevu bache na trayeutoria del PSV, na que l'equipu namái tuvo actuaciones aceptables nel planu local hasta mediaos de los años 80. Surdieron enfrentamientos ente los meyores xugadores del equipu, empezar a cuestionar los métodos del entrenador y la plantía foise desintegrando. En 1982, Van der Kuijlen abandonó'l club al aldericar col nuevu téunicu, Thijs Libregts. Esta dómina de crisis terminó en 1985, cuando se confió la direición deportiva del club al ex xugador del Feyenoord Hans Kraay, quien empecipió un cambéu na política de fichaxes del PSV basada en dos pilastres: fichar a les estrelles de los equipos rivales y buscar a nuevos talentos tol mundu pa formalos na cantera. D'esta forma fichar a [[Ruud Gullit]], procedente del Feyenoord, que foi la estrella del equipu que consiguió los títulos de lliga consiguíos en 1986 y 1987. Pero Gullit, enfrentáu con Kraay, forzó'l so fichaxe pol [[AC Milan]] –qu'estableció un récor, una y bones los italianos pagaron l'equivalente a 7,7 millones d'euros– y perdióse la meyor temporada de la historia del PSV. ===El triplete de 1988=== Con [[Guus Hiddink]] como entrenador y xugadores calidable como'l porteru [[Hans Van Breukelen]] y el central [[Ronald Koeman]], el PSV tuvo na temporada 87/88 la meyor de la so historia. Los granxeros facer cola Eredivisie a cuatro xornaes del final, marcando la increíble cifra de 117 goles y venciendo namái dos ganes. Na final de Copa, el PSV imponer na prórroga al [[Roda JC Kerkrade]] por 3-2. [[Galatasaray Spor Kulübü (fútbol)|Galatasaray]], Rapid Viena y [[FC Girondins de Burdeos]] fueron los primeros rivales del PSV escontra la Copa d'Europa. En semifinales volvió cruciase con un equipu español, nesti casu'l Real Madrid. La ida apostar nel [[estadio Santiago Bernabéu]]; [[Hugo Sánchez]] apenes tardó cuatro minutos en faer el 1-0, al tresformar un penalti que-y fixera Van Breukelen; pero un fallu de [[Paco Buyo]] dexó'l gol del empate, obra de Edward Linskens. Col 1-1, Hiddink realizó un planteamientu defensivu pa llegar cola ventaya del gol en campu contrario al partíu de vuelta. En Eindhoven anque [[Butragueño]] y Hugo Sánchez tuvieron ocasiones clares pa marcar, el PSV caltuvo'l 0-0 y aportó a la gran final. Na historia del Madrid esta eliminatoria ye recordada como unu de los golpes más duros recibíos pola mítica ‘[[Quinta de la Utre]]’. La final apostar nel [[Neckarstadion]] de [[Stuttgart]] ante 70.000 espectadores. Nesti partíu'l PSV caltuvo'l dominiu del balón y foi quien esfrutó de les escases ocasiones de gol ante un [[Benfica]] que s'encamentó al so porteru, [[Silvino Louro]]. Hubo qu'esperar hasta la riola de penaltis pa conocer al vencedor; los cinco primeros llanzamientos de dambos equipos fueron anotaos y, nel sestu, Anton Janssen marcó pal PSV y António Veloso erró pal Benfica. ===Años 1990 a l'actualidá=== Tres la consecución de la copa d'Europa, el club siguió nuna racha triunfal, llogrando nos años 90 otros trés títulos de lliga y una copa, pero n'Europa la so actuación nun foi del tou convincente, yá que nun volvió esllumar. La so capacidá económica ye llindada comparada colos grandes clubes de les grandes lligues ([[España]], [[Italia]], [[Alemaña]] o [[Inglaterra]]), lo que-y fizo que dende entós tuviera que vender a tolos futbolistes que destacaron como Koeman, [[Romário]], [[Ronaldo]], [[Phillip Cocu|Cocu]], [[Jaap Stam]], [[Van Nistelrooy]], [[Jefferson Farfán]] o [[Arjen Robben|Robben]]. En 1999 empecipióse un periodu doráu nel equipu de Eindhoven cola consecución de siete títulos de lliga nos nueve temporaes siguientes, a los qu'hai que sumar dos copes y tres supercopes. Nestos años la estrella del equipu yera'l serbiu [[Mateja Kezman]], el postreru gran goliador del PSV. Amás, na temporada 04/05 tuvo mui cerca de volver apostar la final de la Champions League, pero foi posáu en semifinales pol Milan tres una eliminatoria igualadísima:perdiendo 0-2 en [[San Siro]] y ganando 3-1 nel Philips Stadion siendo esaniciáu pola regla del gol de visitante. Naquel PSV semifinalista destacaba'l so centru del campu con [[Phillip Cocu]], [[Mark van Bommel]], [[Park Ji-sung]], [[Johann Vogel]], y los sos delanteros [[Jan Vennegoor of Hesselink]] y [[Dennis Rommedahl]]. [[Arjen Robben]] dexara'l club con destín al Chelsea la temporada anterior. Nes temporaes [[Eredivisie 2014/15|2014/15]] y [[Eredivisie 2015/16|2015/16]], el club ganó la [[Eredivisie]]. == Uniforme == === Provisores y patrocinadores === <center> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center" align=center |- ! Periodu del alcuerdu ! Provisor deportivu oficial ! Patrocinador oficial |- |1913-70 | rowspan="1" style=color:#ccc|<small>''Nengún''</small> | rowspan="3" style=color:#ccc|<small>''Nengún''</small> |- |1970-74 | rowspan="1" | <small>[[Le Coq Sportif]]</small> |- |1974-82 | rowspan="2" | [[Ficheru:Original Adidas logo.svg|95px]]<br /><small>[[Adidas|Adidas AG]]</small> |- |1982-95 | rowspan="3" | [[Ficheru:Philips_logo_new.svg|95px]]<br /><small>[[Philips]]</small> |- |1995-15 | rowspan="1" | [[Ficheru:Logo_NIKE.svg|95px]]<br /><small>[[Nike]]</small> |- |2015-16 | rowspan="3" | [[Ficheru:Logo Umbro.png|95px]]<br /><small>[[Umbro (marca)|Umbro]]</small> |- |2016-19 | rowspan="1" | <small>[[Energiedirect.nl]]</small> |- |2019-20 | rowspan="2" style=color:#ccc|<small>''Desconocíu''</small> |- |2020- | rowspan="2" style=color:#ccc|<small>''Desconocíu''</small> |- |} </center> == Estadiu == {{AP|Philips Stadion}} L'estadiu de PSV llamar en [[Idioma neerlandés|neerlandés]] ''Philips Stadion'' y tien capacidá pa 35.000 espectadores. Foi inauguráu'l [[12 d'avientu]] de [[1910]] como ''Philips Sportpark''. == Xugadores == === Plantía y cuerpu téunicu 2017/18 === * ''Actualizáu al [[2 de xineru]] de [[2018]]. {{Fs start|testu=white|fondu=red}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Porteros''' {{Fs player|no=1|nat=Países Baxos|pos=POR|name=[[Jeroen Zoet]]|edá= {{edá|06|01|1991}}|procedencia={{bandera|NED}} [[RKC Waalwijk]]}} {{Fs player|no=13|nat=Curaçao|pos=POR|name=[[Eloy Room]]|edá= {{edá|06|02|1989}}|procedencia={{bandera|NED}} [[Vitesse Arnhem|SBV Vitesse]]}} {{Fs player|no=21|nat=Países Baxos|pos=POR|name=[[Luuk Koopmans]]|edá= {{edá|18|11|1993}}|procedencia={{bandera|NED}} [[FC Oss]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Defenses''' {{Fs player|no=2|nat=Francia|pos=DEF|name=[[Nicolas Isimat-Mirin]]|edá= {{edá|15|11|1991}}|procedencia= {{bandera|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|AS Monaco]]}} {{Fs player|no=3|nat=Países Baxos|pos=DEF|name=[[Derrick Luckassen]]|edá= {{edá|03|07|1995}}|procedencia={{bandera|NED}} [[AZ Alkmaar]]}} {{Fs player|no=4|nat=Colombia|pos=DEF|name=[[Santiago Arias]]|edá= {{edá|13|01|1992}}|procedencia= {{bandera|POR}} [[Sporting de Lisboa]]}} {{Fs player|no=5|nat=Alemaña|pos=DEF|name=[[Daniel Schwaab]]|edá= {{edá|23|08|1988}}|procedencia={{bandera|GER}} [[VfB Stuttgart]]}} {{Fs player|no=20|nat=Países Baxos|pos=DEF|name=[[Joshua Brenet]]|edá= {{edá|20|03|1994}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Mediocampistes''' {{Fs player|no=8|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Jorrit Hendrix]]|edá= {{edá|06|02|1995}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=10|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Marco van Ginkel]]|edá= {{edá|01|12|1992}}|procedencia={{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea FC]]}} {{Fs player|no=16|nat=Bélxica|pos=MED|name=[[Dante Rigo]]|edá= {{edá|11|12|1998}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=18|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Pablo Rosario]]|edá= {{edá|07|01|1997}}|procedencia={{bandera|NED}} [[Almere City]]}} {{Fs player|no=23|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Bart Ramselaar]]|edá= {{edá|29|06|1996}}|procedencia={{bandera|NED}} [[FC Utrecht]]}} {{Fs player|no=24|nat=Suecia|pos=MED|name=[[Ramon Pascal Lundqvist]]|edá= {{edá|10|05|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=32|nat=Países Baxos|pos=MED|name=[[Kenneth Paal]]|edá= {{edá|24|07|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=47|nat=Brasil|pos=MED|name=[[Mauro Júnior]]|edá= {{edá|206|05|1999}}|procedencia={{bandera|BRA}} Desportivo Brasil}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Delanteros''' {{Fs player|no=7|nat=Uruguái|pos=DEL|name=[[Gastón Pereiro]]|edá= {{edá|11|06|1995}}|procedencia={{bandera|URU}} [[Club Nacional de Football|Nacional]]}} {{Fs player|no=9|nat=Países Baxos|pos=DEL|name=[[Luuk de Jong]] {{cap}} <small>1°</small>|edá={{edá|27|08|1990}}|procedencia={{bandera|DEU}} [[Borussia Mönchengladbach]]}} {{Fs player|no=11 |nat=Méxicu|pos=DEL|name=[[Hirving Lozano]]|edá= {{edá|30|07|1995}}|procedencia={{bandera|Méxicu}} [[Club de Fútbol Pachuca|C.F. Pachuca]]}} {{Fs player|no=14|nat=Países Baxos|pos=DEL|name=[[Sam Lammers]]|edá= {{edá|20|04|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=17|nat=Países Baxos|pos=DEL|name=[[Steven Bergwijn]]|edá= {{edá|08|10|1997}}|procedencia=[[Cantera (fútbol)|Cantera]]}} {{Fs player|no=22|nat=Arxentina|pos=DEL|name=[[Maximiliano Romero]]|edá= {{edá|09|01|1999}}|procedencia={{bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Vélez Sarsfield|Vélez Sarsfield]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Téunicos''' |- | colspan=2 align=left|Entrenador: | colspan=5 align=left|{{bandera|NED}} [[Phillip Cocu]] |- | colspan=2 align=left|Axuntos: | colspan=5 align=left|{{bandera|NED}} [[Ruud Brood]]<br/>{{bandera|NED}} [[Chris van der Weerden]] |- | colspan=2 align=left|Porteros: | colspan=5 align=left|{{bandera|NED}} [[Ruud Hesp]] |- {{Fs end}} *''Fonte: [https://www.psv.nl/espanol/plantía/primer-equipu.htm PSV.nl - Primer Equipu] y [https://www.psv.nl/espanol/plantilla/cuerpo-tecnico.htm PSV.nl - Cuerpu Téunicu] === Altes 2017/18 === {{caxa de cita|[[Ficheru:Red Arrow Down.svg|15px]] '''Gastos en fichaxes: 24.500.000 €'''}} {| cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Altes''' |- bgcolor=white style="color:red;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costo''' |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Rai Vloet]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[FC Eindhoven]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|AUT}} [[Marcel Ritzmaier]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Go Ahead Eagles]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Jordi de Wijs]] |align="left" | [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Excelsior Rotterdam|Excelsior]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Adam Maher]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|TUR}} [[Osmanlıspor FK]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |{{Bandera|MEX}} [[Hirving Lozano]] |[[Estremu (fútbol)|Estremu]] |{{Bandera|MEX}} [[Club de Fútbol Pachuca|C.F. Pachuca]] |align="left" | Trespasu |align="center"| 24.000.000 € <ref>[http://nos.nl/artikel/2179110-lozano-is-geen-heilige-die-psv-even-kampioen-maakt.html 'Lozano is geen heilige die PSV even kampioen maakt']</ref><ref>[http://www.telegraaf.nl/telesport/28438473/__Lozano_kan_PSV_12_miljoen_euru_kosten__.html Lozano kan PSV 12 miljoen euru kosten]</ref><ref name="eb8eede7">[https://www.transfermarkt.es/psv-eindhoven/transfers/verein/383/saison_id/2017 PSV Eindhoven - Fichaxes 17/18 | Transfermarkt]</ref> |- bgcolor="#EFEFEF" |{{Bandera|NED}} [[Derrick Luckassen]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Bandera|NED}} [[AZ Alkmaar]] |align="left" | Trespasu |align="center"| 5.000.000 € |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Marco van Ginkel]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea FC]] |align="left" | Cesión |align="center" | |} === Baxes 2017/18 === {{caxa de cita|[[Ficheru:Green Arrow Up.svg|15px]] '''Ingresos por ventes: 5.700.000 €'''}} {| cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Baxes''' |- bgcolor=white style="color:red;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Destín''' !'''Tipu''' !'''Costo''' |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Siem de Jong]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Newcastle United Football Club|Newcastle United F.C.]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|UKR}} [[Oleksandr Zinchenko]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Marco van Ginkel]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea FC]] |align="left" | Fin de cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Hidde Jurjus]] |align="left" | [[Porteru]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Roda JC Kerkrade|Roda JC]] |align="left" | Cesión |align="center" | |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|MEX}} [[Héctor Moreno]] |align="left" | [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align="left" |{{bandera|ITA}} [[Associazione Sportiva Roma|AS Roma]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 5.700.000 € <ref name="eb8eede7" /><ref>[http://nos.nl/artikel/2178037-roma-strikt-na-moreno-ook-een-nieuwe-trainer.html Roma strikt na Moreno ook een nieuwe trainer]</ref> |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Rai Vloet]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[NAC Breda]] |align="left" | Trespasu |align="center" | ? |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Menno Koch]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[NAC Breda]] |align="left" | Trespasu |align="center" | ? |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Remko Pasveer]] |align="left" | [[Porteru]] |align="left" |{{bandera|NED}} [[Vitesse Arnhem|Vitesse]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 450.000 € <ref>[http://www.ed.nl/psv/psv-pakt-bijna-half-miljoen-voor-pasveer~a9766711 PSV pakt bijna half miljoen voor Pasveer]</ref> |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|MEX}} [[Andrés Guardado]] |align="left" | [[Mediocampista]] |align="left" |{{bandera|ESP}} [[Real Betis Balompié|Betis Sevilla]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 2.000.000 € |- bgcolor="#EFEFEF" |align="left" |{{bandera|NED}} [[Jetro Willems]] |align="left" | [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align="left" |{{bandera|GER}} [[Eintracht Frankfurt]] |align="left" | Trespasu |align="center" | 5.000.000 € |} === Dosales retiraos === * '''12''' {{bandera|Países Baxos}} Enches del PSV * '''99''' {{bandera|Países Baxos}} ''Phoxy'' (Mascota) === Más presencies nel club === {| {{tablaguapa}} |- ! # !! Nome !! Partíos |- | '''1°''' || {{bandera|NED}} [[Willy van der Kuijlen]] || <center>528</center> |- | '''2°''' || {{bandera|DAN}} [[Jan Heintze]] || <center>425</center> |- | '''3°''' || {{bandera|NED}} [[Willy van de Kerkhof]] || <center>418</center> |- | '''4°''' || {{bandera|NED}} Berend Scholtens || <center>388</center> |- | '''5°''' || {{bandera|NED}} Lieuwe Steiger || <center>383</center> |} === Máximos goliadores === {| {{tablaguapa}} |- ! # !! Nome !! Goles |- | '''1°''' || Willy van der Kuijlen || 308 |- | '''2º''' ||Coen Dillen|| 288 |- | '''3º''' ||Piet Fransen|| 210 |- | '''4º''' ||Jan van den Broek|| 154 |- | '''5º''' ||Luc Nilis|| 110 |} == Estadístiques en Competiciones Internacionales == [[Ficheru:Soccerball current event.svg|20px|]]<small>Actualizáu a la Temporada 2017-18.</small> {| align=center border=1 width=70% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=Red style="color:white;" !Tornéu || {{abreviatura|Temp.|Temporaes}} || PX || PG || PE || PP || GF || GC || Dif. || Meyor posición |-align=center |[[Lliga de Campeones de la UEFA|Copa d'Europa / '''Lliga de Campeones de la UEFA''']] || 26 || 167 || 61 || 39 || 67 || 207 || 204 || +3 || bgcolor=gold| '''Campeón''' |-align=center |[[Recopa d'Europa de la UEFA]] || 5 || 26 || 14 || 5 || 7 || 53 || 20 || +33 || bgcolor=cc9966 |Semifinal |-align=center |[[Liga Europa de la UEFA|Copa de la UEFA / '''Lliga Europa de la UEFA''']] || 23 || 145 || 71 || 33 || 41 || 239 || 147 || +92 || bgcolor=gold| '''Campeón''' |-align=center |'''[[Supercopa d'Europa]]''' || 1 || 2 || 1 || 0 || 1 || 1 || 3 || -2 || bgcolor=silver|Subcampeón |-align=center |[[Copa Intercontinental]] || 1 || 1 || 0 || 1 || 0 || 2 || 2 || 0 || bgcolor=silver|Subcampeón |-align=center bgcolor=Red style="color:white;" ! Total !! 56 !! 341 !! 147 !! 78 !! 116 !! 502 !! 376 !! +126 !! 2 títulos |} == Palmarés == [[Ficheru:EuropaCup1 PSV 1988.jpg|200px|thumb| La [[Copa de Campeones d'Europa 1987-88]] ganada pol club.]] === Profesional === ==== Torneos nacionales (43) ==== *'''[[Eredivisie|Lliga de Fútbol de los Paises Baxos]] (3)''': [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1928/29|1929]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1934/35|1935]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1950/51|1951]]. * '''[[Eredivisie]] (20)''': [[Eredivisie 1962/63|1963]], [[Eredivisie 1974/75|1975]], [[Eredivisie 1975/76|1976]], [[Eredivisie 1977/78|1978]], [[Eredivisie 1985/86|1986]], [[Eredivisie 1986/87|1987]], [[Eredivisie 1987/88|1988]], [[Eredivisie 1988/89|1989]], [[Eredivisie 1990/91|1991]], [[Eredivisie 1991/92|1992]], [[Eredivisie 1996/97|1997]], [[Eredivisie 1999/00|2000]], [[Eredivisie 2000/01|2001]], [[Eredivisie 2000/01|2003]], [[Eredivisie 2004/05|2005]], [[Eredivisie 2005/06|2006]], [[Eredivisie 2006/07|2007]], [[Eredivisie 2007/08|2008]], [[Eredivisie 2014/15|2015]], [[Eredivisie 2015/16|2016]]. * '''[[Copa de los Países Baxos]] (9)''': 1950, 1974, 1976, 1988, 1989, 1990, 1996, 2005, [[Copa de los Países Baxos 2011/12|2012]]. * '''[[Supercopa de los Países Baxos]] (11)''': [[Supercopa de los Países Baxos 1992|1992]], [[Supercopa de los Países Baxos 1996|1996]], [[Supercopa de los Países Baxos 1997|1997]], [[Supercopa de los Países Baxos 1998|1998]], [[Supercopa de los Países Baxos 2000|2000]], [[Supercopa de los Países Baxos 2001|2001]], [[Supercopa de los Países Baxos 2003|2003]], [[Supercopa de los Países Baxos 2008|2008]], [[Supercopa de los Países Baxos 2012|2012]], [[Supercopa de los Países Baxos 2015|2015]], [[Supercopa de los Países Baxos 2016|2016]]. ==== Torneos internacionales (2) ==== * '''[[Lliga de Campeones de la UEFA]] (1)''': [[Copa de Campeones d'Europa 1987-88|1987-88]]. * '''[[Copa de la UEFA]] (1)''': [[Copa de la UEFA 1977-78|1977-78]]. * Subcampeón [[Supercopa d'Europa]] (1): 1988. * Subcampeón [[Copa Intercontinental]] (1): [[Copa Intercontinental 1988|1988]]. ==== Torneos rexonales ==== * '''Segunda Categoría (2)''': 1921, 1926. * '''División de primera Clase Sur (12)''': 1929, 1931, 1932, 1933, 1935, 1937, 1938, 1941, 1948, 1951, 1954, 1955. ==== Torneos amistosos ==== * '''Torneo Philips (3)''': [[1982]], [[1984]], [[1985]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/philips-ehv.html Philips Tournament (Eindhoven)], en [[RSSSF]]</ref> * '''[[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas]] (4)''': [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 1984|1984]], [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 1985|1985]], [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 2000|2000]], [[Tornéu Internacional de Fútbol de Maspalomas#Edición de 2015|2015]]. * '''[[Troféu Naranxa]] (1):''' [[1974]]. * '''Troféu de la Comunidá Urbana de Lille (1):''' [[1977]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/culille.html Tournoi de la Communauté Urbaine de Lille], en [[RSSSF]]</ref> * '''[[Troféu del Olivo]] (1):''' [[1978]]. * '''Copa del Presidente (South Korea) (1):''' [[1983]]. * '''[[Trofeo Villa de Madrid]] (1)''': [[1984]]. * '''[[Trofeo Teresa Herrera]] (1)''': [[1988]]. * '''Troféu Sant'Agata (Catania) (1)''': [[1992]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/cataniatourn.html#sag Friendly Tournaments organised by Calcio Catania], en [[RSSSF]]</ref> * '''Copa residencia (L'Haya, Holanda) (1)''': [[1997]].<ref>[http://www.rsssf.com/tablesr/residentie-dh97.html Residentie Cup in Dean Haag 1997], en [[RSSSF]]</ref> * '''[[Trofeo Ciudad de Salamanca]] (1)''': [[1997]]. * '''[[Copa de la Paz]] (1)''': [[2003]]. * '''[[Copa de los Ferrocarriles de Rusia]] (1)''': [[2007]]. * '''[[Troféu Ciutat de Palma]] (1)''': [[2008]]. * '''[[Trofeo Carabela de Plata]] (1)''': [[2011]]. * '''Tornéu Masters de Polonia (1)''': [[2012]].<ref>[http://www.as.com/futbol/video/psv-gana-benfica-tornéu-wroclaw/20120723dasdasftb_9/Ves El PSV gana ante'l Benfica el tornéu de Wroclaw], [[Diariu As]]</ref> === Xuveniles === ==== Torneos nacionales xuveniles ==== * '''Eredivisie xuvenil (4):''' 1997, 2000, 2010, 2011. * '''Eredivisie Junior A (4):''' 1987, 1990, 1991, 2013. * '''Eredivisie Junior B (2):''' 2003, 2004. * '''Copa xuvenil de los Países Baxos (3)''': 2001, 2005, 2008. ==== Torneos rexonales xuveniles ==== * '''Campeonatu Interregional Junior A Sur I (8)''': 1974, 1975, 1977, 1978, 1979, 1980, 1984, 1985.<ref>[[:nl:Nederlands kampioenschap voetbal interregionale jeugd A-Junioren]]</ref> ==== Torneos internacionales xuveniles ==== * '''PSV Otten Cup (19)''': 1955, 1965, 1966, 1967, 1971, 1976, 1977, 1978, 1981, 1983, 1984, 1987, 1988, 1990, 1991, 1994, 2002, 2003, 2009.<ref>[http://www.psvjeugd.nl/ottencup/winnaars PSV Otten Cup - Winnaars]</ref> * '''Copa Europa Jugend sub-17 (Austria) (4)''': 1989, 1993, 1994, 1998.<ref>[http://www.rsssf.com/tablese/eurojugend-o17.html U-17 Europa Jugend Cup (Austria)], en [[RSSSF]]</ref> * '''Eurovoetbal (2)''': 1989, 1991. * '''Tornéu esperances sub-20 Monthey (Suiza)''': 1984.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesm/monthey.html Tournoi Espoirs U-20 de Monthey (Switzerland)], en [[RSSSF]]</ref> * '''Tornéu sub-16 Paul Nicolas - Bourgogne''': 1992.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/paulnicolas.html Paul Nicolas - Bourgogne O-16 Tournament], en [[RSSSF]]</ref> * '''Tornéu de Terborg''': 2007. * '''Tornéu Internacional Wim Kuijper''': 2008.<ref>{{cita web |url=http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101130094207/http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |fechaarchivu=30 de payares de 2010 }}</ref> == Intereses == * Delles fontes señalen que los colores del club (colloráu y blancu) débense a cencielles a que'l fundadores taben axuntaos alredor d'una mesa, onde había un llibru coles tapes coloraes y un tiestu con llimonada. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [https://web.archive.org/web/20100529004316/http://www.psv.nl/home-espagnol.html Sitio web official] * [http://es.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=50062/profile/index.html PSV Eindhoven] en [[UEFA.com]] * [http://www.panenka.org/reportajes/los granxeros-de-eindhoven-cumplen-100-anos/ Los Granxeros de Eindhoven] en [[Panenka (revista)]] {{Tradubot|PSV Eindhoven}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de fútbol de los Países Baxos]] [[Categoría:Equipos de fútbol fundaos en 1913]] [[Categoría:Clubes campeones de la Lliga de Campeones de la UEFA]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] fh0s1vh5kmesq95hha7ir1pko7dyfwf 0 111838 3699245 3632041 2022-07-25T06:16:48Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki La siguiente ye una '''llista de tolos estadios onde se xuega la [[NBA]]''' usaos poles franquicies de la lliga coles sos respeutives capacidaes y llocalizaciones. Tamién amuesen los pabellones de los equipos sumíos. == Historial d'estadios per equipu == Los antiguos '''estadios''' de cada equipu de la [[NBA]] tán ordenaos pola '''capacidá''' del mesmu. {| {{tablaguapa}} cellpadding="0" cellspacing="0" style="font-size: 85%; text-align: center; width: 100%;" |- | style="background: #0000FF" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#ffffff;">[[Conferencia Este]]</font>''' |- | style="background: #6698FF" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#FFFFFF;">[[División Atlánticu (NBA)|División Atlánticu]]</font>''' |- ! style="width:15%; background: #D0e7FF;" | Equipu !style="width:25%; background: #D0e7FF;" | Estadiu !style="width:8%;background: #D0e7FF;" | Años utilizáu !style="width:5%; background: #D0e7FF;" | Capacidá !style="width:2%;background: #D0e7FF;" | Apertura !style="width:15%; background: #D0e7FF;" | Ciudá |- ! style="background: #ececec;" rowspan=4 | [[Boston Celtics]] | '''[[TD Garden]]'''<br />''TD Banknorth Garden'' (2005-2009)<br />''FleetCenter'' (1995-2005)<br />''Shawmut Center'' (1995) | 1995-''presente'' | 18,624 | [[1995]] | [[Boston]] |- | [[Hartford Civic Center]]<br/>''XL Center'' (2007-''presente'') | 1975-1995 (dacuando pa los partíos de llocal) | 16,294 | [[1980]] | [[Hartford (Connecticut)|Hartford]] |- | [[Boston Garden]]<br />''Boston Madison Square Garden'' (1928) | 1946-1995 | 14,448 | [[1928]] | rowspan=2 | [[Boston]] |- | ''[[Matthews Arena|Boston Arena]]''<br />Matthews Arena (1979-''presente'') | 1946 | 5,900 | [[1910]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=8 | [[Brooklyn Nets]]<br />(New Jersey Nets)<br />(New York Nets)<br />(New Jersey Americans) | '''[[Barclays Center]]''' | 2012-''presente'' | 17,732 | [[2012]] | [[Brooklyn]], [[Nueva York]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |- | [[Prudential Center]] | 2010-2012 | 18,711 | [[2007]] | [[Newark (Nueva Jersey)|Newark]], [[Nueva Jersey]] |- | [[Izod Center]]<br />''Continental Airlines Arena''<br />''Brendan Byrne Arena'' (1981-1996) | 1981-2010 | 20,049 | [[1981]] | [[East Rutherford]], [[Nueva Jersey]] |- | ''[[Louis Brown Athletic Center|Rutgers Athletic Center]]''<br />Louis Brown Athletic Center (1986-''presente'') | 1977-1981 | 8,000 | [[1977]] | [[Piscataway]], [[Nueva Jersey]] |- | [[Nassau Veterans Memorial Coliseum]] | 1971-1977 | 16,234 | [[1972]] | [[Uniondale]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |- | [[Island Garden]] | 1969-1971 | 5,000 | [[1957]] | [[West Hempstead]], [[Nueva York]] |- | [[Long Island Arena]]<br />''Commack Arena'' | 1968-1969 | UNK | [[1957]] | [[Commack]], [[Nueva York]] |- | [[Teaneck Armory]] | 1967-1968 | UNK | [[1936]] | [[Teaneck]], [[Nueva Jersey]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[New York Knicks]] | '''[[Madison Square Garden|Madison Square Garden (IV)]]''' | 1968-''presente'' | 19,763 | [[1968]] | rowspan=2 | [[Nueva York]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |- | [[Madison Square Garden#1925-1968|Madison Square Garden (III)]] | 1946-1968 | UNK | [[1925]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=6 | [[Philadelphia 76ers]]<br />(Syracuse Nationals) | '''[[Wells Fargo Center]]'''<br/>''Wachovia Center'' (2003-2010)<br />''First Union Center'' (1998-2003)<br />''CoreStates Center'' (1996-1998) | 1996-''presente'' | 19,519 | [[1996]] | rowspan=4 | [[Filadelfia]] |- | ''[[Wachovia Spectrum|The Spectrum]]''<br />Wachovia Spectrum (2003-2009)<br />''First Union Spectrum'' (1998-2003)<br />''CoreStates Spectrum'' (1994-1998) | 1967-1996 | 17,380 | [[1967]] |- | [[Philadelphia Civic Center|Convention Hall]]<br />''Municipal Auditorium'' (1931-1948) | rowspan=2 | 1963-1967 | 12,000 | [[1931]] |- | [[Philadelphia Arena]] | 4,000 | [[1920]] |- | [[War Memorial at Oncenter|Onondaga War Memorial]] | 1951-1963 | 6,230 | UNK | rowspan=2 | [[Siracusa (Nueva York)|Siracusa]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |- | [[State Fair Coliseum (Syracuse)|State Fair Coliseum]] | 1949-1951 | 7,500 | [[1927]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Toronto Raptors]] | '''[[Air Canada Centre]]''' | 1999-''presente'' | 18,800 | [[1999]] | rowspan=2 | [[Toronto|Toronto, Ontario]] |- | [[Rogers Centre]]<br />''SkyDome'' (1989-2005) | 1995-1999 | 28,708 | [[1989]] |- | style="background: #6698FF" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#FFFFFF;">[[División Sureste (NBA)|División Sureste]]</font>''' |- ! style="width:15%; background: #D0e7FF;" | Equipu !style="width:25%; background: #D0e7FF;" | Estadios ! style="width:8%;background: #D0e7FF;" | Años utilizáu !style="width:5%; background: #D0e7FF;" | Capacidá !style="width:2%;background: #D0e7FF;" | Apertura !style="width:15%; background: #D0e7FF;" | Ciudá |- ! style="background: #ececec;" rowspan=7 | [[Atlanta Hawks]]<br />(St. Louis Hawks)<br />(Milwaukee Hawks)<br />(Tri-Cities Blackhawks) | '''[[Philips Arena]]''' | 1999-''presente'' | 18,750 | [[1999]] | rowspan=4 | [[Atlanta]], [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] |- | [[Georgia Dome]] | 1997-1999 | 71,228 | [[1992]] |- | [[Omni Coliseum]] | 1972-1997 | 15,278 | [[1972]] |- | [[Hank McCamish Pavilion|Alexander Memorial Coliseum]]<br/>''Hank McCamish Pavilion'' (2012-''presente'')<br />''Alexander Memorial Coliseum at McDonalds Center'' (1996-2005) | 1997-1999<br />1968-1972 | 9,191 | [[1956]] |- | [[Kiel Auditorium]] | 1955-1968 | 9,300 | [[1934]] | [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]], [[Missouri]] |- | ''[[UW-Milwaukee Panther Arena|Milwaukee Arena]]''<br/>''UW–Milwaukee Panther Arena'' (2014-''presente'')<br />''U.S. Cellular Arena'' (2000-2014)<br />''Wisconsin Center Arena'' (1998-2000)<br />''MECCA Arena'' (1974-1995) | 1951-1955 | 10,783 | [[1950]] | [[Milwaukee]], [[Wisconsin]] |- | [[Wharton Field House]] | 1946-1951 | 6,000 | [[1928]] | [[Moline (Illinois)|Moline]], [[Illinois]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Charlotte Hornets]]<br/>(Charlotte Bobcats)<br/>(Charlotte Hornets [1988-2002]) | '''[[Spectrum Center]]'''</br>''Time Warner Cable Arena'' (2008-2016)<br/>''Charlotte Bobcats Arena'' (2005-2008) | 2005-''presente'' | 18,800 | [[2005]] | rowspan=2 | [[Charlotte]], [[Carolina del Norte]] |- | [[Charlotte Coliseum]] | 2004-2005 (Bobcats)<br/>1988-2002 (Hornets) | 24,042 | [[1988]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Miami Heat]] | '''[[AmericanAirlines Arena]]''' | 1999-''presente'' | 19,600 | [[1999]] | rowspan=2 | [[Miami]], [[Florida]] |- | [[Miami Arena]] | 1988-1999 | 16,640 | [[1988]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Orlando Magic]] | '''[[Amway Center]]'''<br />''The Arena in Orlando'' (2006)<br />TD Waterhouse Centre'' (1999-2006)''<br />''Orlando Arena'' (1989-1999) | 2010-''presente'' | 17,248 | [[2010]] | [[Orlando (Florida)|Orlando]], [[Florida]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=5 | [[Washington Wizards]]<br />(Washington Bullets)<br />(Capital Bullets)<br />(Baltimore Bullets)<br />(Chicago Zephyrs)<br />(Chicago Packers) | '''[[Capital One Arena]]'''</br>''Verizon Center''(2006-2017)<br />''MCI Center'' (1997-2006) | 1997-''presente'' | 20,173 | [[1997]] | [[Washington, D.C.]] |- | ''[[Capital Centre|US Airways Arena]]''<br />Capital Centre (1973-1993, 1996-2002) | 1973-1997 | 18,756 | [[1973]] | [[Landover]], [[Maryland]] |- | ''[[1st Mariner Sable|Baltimore Civic Center]]''<br/>''Royal Farms Arena'' (2013-''presente'')<br />1st Mariner Sable (2003-2013)<br />''Baltimore Arena'' (1986-2003) | 1963-1973 | 11,271 | [[1962]] | [[Baltimore]], [[Maryland]] |- | [[Chicago Coliseum]] | 1962-1963 | 7,000 | [[1899]] | rowspan=2 | [[Chicago]], [[Illinois]] |- | [[International Amphitheatre]] | 1961-1962 | 9,000 | [[años 1930]] |- | style="background: #6698FF" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#FFFFFF;">[[División Central (NBA)|División Central]]</font>''' |- ! style="width:15%; background: #D0e7FF;" | Equipu !style="width:25%; background: #D0e7FF;" | Estadiu !style="width:8%;background: #D0e7FF;" | Años utilizáu !style="width:5%; background: #D0e7FF;" | Capacidá !style="width:2%;background: #D0e7FF;" | Apertura !style="width:15%; background: #D0e7FF;" | Ciudá |- ! style="background: #ececec;" rowspan=3 | [[Chicago Bulls]] | '''[[United Center]]''' | 1994-''presente'' | 22,879 | [[1994]] | rowspan=3 | [[Chicago]], [[Illinois]] |- | [[Chicago Stadium]] | 1967-1994 | 17,317 | [[1929]] |- | [[International Amphitheatre]] | 1966-1967 | 9,000 | [[años 1930]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=3 | [[Cleveland Cavaliers]] | '''[[Quicken Loans Arena]]'''<br />''Gund Arena'' (1994-2006) | 1994-''presente'' | 20,562 | [[1994]] | [[Cleveland]], [[Ohio]] |- | [[Coliseum at Richfield]] | 1974-1994 | 20,273 | [[1974]] | [[Richfield]], [[Ohio]] |- | [[Cleveland Arena]] | 1970-1974 | 10,000 | [[1937]] | [[Cleveland]], [[Ohio]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=7 | [[Detroit Pistons]]<br />(Fort Wayne Zollner Pistons) |'''[[Little Caesars Arena]] | 2017-''presente'' | 21,000 | [[2017]] | [[Detroit]], [[Michigan]] |- | '''[[The Palace of Auburn Hills]]''' | 1988-2017 | 22,076 | [[1988]] | [[Auburn Hills]], [[Michigan]] |- | [[Pontiac Silverdome]]<br />''Pontiac Metropolitan Stadium'' (1975) | 1978-1994 | 80,311 | [[1975]] | [[Pontiac]], [[Michigan]] |- | [[Cobo Hall#Cobo Arena|Cobo Arena]] | 1961-1978 | 12,191 | [[1960]] | rowspan=2 | [[Detroit]], [[Michigan]] |- | [[Detroit Olympia]] | 1927-1979 | UNK | [[1927]] |- | [[Allen County War Memorial Coliseum|War Memorial Coliseum]] | 1952-1957 | 13,000 | [[1952]] | rowspan=2 | [[Fort Wayne]], [[Indiana]] |- | [[North Side High School Gym]] | 1948-1952 | 3,000 | [[1927]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=3 | [[Indiana Pacers]] | '''[[Bankers Life Fieldhouse]]'''<br/>''Conseco Fieldhouse'' (1999-2011) | 1999-''presente'' | 18,345 | [[1999]] | rowspan=3 | [[Indianapolis]], [[Indiana]] |- | [[Market Square Arena]] | 1974-1999 | 16,530 | [[1974]] |- | ''[[Pepsi Coliseum|Indiana State Fair]]''<br />Pepsi Coliseum | 1967-1974 | 10,000 | [[1939]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Milwaukee Bucks]] | '''[[BMO Harris Bradley Center]]'''<br/>''Bradley Center'' (1988-2012) | 1988-''presente'' | 18,717 | [[1988]] | rowspan=2 | [[Milwaukee]], [[Wisconsin]] |- | ''[[UW-Milwaukee Panther Arena|MECCA Arena]]'' (1974-1995)<br/>''UW–Milwaukee Panther Arena'' (2014-''presente'')<br />''U.S. Cellular Arena'' (2000-2014)<br />''Wisconsin Center Arena'' (1998-2000)<br />''Milwaukee Arena'' (1968-1974, 1995-1998) | 1968-1988 | 10,783 | [[1950]] |- | style="background: #FF0000" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#ffffff;">[[Conferencia Oeste]]</font>''' |- | style="background: #e77471" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#FFFFFF;">[[División Suroeste (NBA)|División Suroeste]]</font>''' |- ! style="width:15%; background: #FFCCCC;" | Equipu !style="width:25%; background: #FFCCCC;" | Estadiu !style="width:8%;background: #FFCCCC;" | Años utilizáu !style="width:5%; background: #FFCCCC;" | Capacidá !style="width:2%;background: #FFCCCC;" | Apertura !style="width:15%; background: #FFCCCC;" | Ciudá |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Dallas Mavericks]] | '''[[American Airlines Center]]''' | 2001-''presente'' | 19,200 | [[2001]] | rowspan=2 | [[Dallas]], [[Texas]] |- | [[Reunion Arena]] | 1980-2001 | 17,293 | [[1980]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=4 | [[Houston Rockets]]<br />(San Diego Rockets) | '''[[Toyota Center (Houston)|Toyota Center]]''' | 2003-''presente'' | 18,370 | [[2003]] | rowspan=3 | [[Houston]], [[Texas]] |- | ''[[Lakewood Church Central Campus|The Summit]]''<br/>''[[Lakewood Church]] Central Campus'' (2003-''presente'')<br />Compaq Center (1998-2003) | 1975-2003 | 16,285 | [[1975]] |- | [[Hofheinz Pavilion]] | 1971-1975 | UNK | [[1969]] |- | ''[[San Diego Sports Arena]]''<br/>''Valley View Casín Center'' (2010-''presente'')<br />''iPayOne Center'' (2005-2007) | 1967-1971 | 14,500 | [[1966]] | [[San Diego (California)|San Diego]], [[California]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=3 | [[Memphis Grizzlies]]<br />(Vancouver Grizzlies) | '''[[FedExForum]]''' | 2004-''presente'' | 18,165 | [[2004]] | rowspan=2 | [[Memphis, Tennessee]] |- | [[Pyramid Arena]] | 2001-2004 | 21,000 | [[1991]] |- | [[Rogers Arena|General Motors Place]]<br/>''Rogers Arena'' (2010-''presente'') | 1995-2001 | 19,193 | [[1995]] | [[Vancouver]], [[Columbia Británica]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[New Orleans Pelicans]]<br />(New Orleans Hornets)<br />(New Orleans/Oklahoma City Hornets) | '''[[Smoothie King Center]]'''<br/>''New Orleans Arena'' (1999-2014) | 2002-''presente'' | 18,000 | [[1999]] | [[Nueva Orleans]], [[Luisiana]] |- | '''[[Chesapeake Energy Arena|Ford Center]]'''<br/>''Chesapeake Energy Arena'' (2011-''presente'')<br/>''Ford Center'' (2010-2011) | 2005-2007 | 19,599 | [[2002]] | [[Oklahoma City]], [[Oklahoma]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=5 | [[San Antonio Spurs]]<br />(Texas Chaparrals)<br />(Dallas Chaparrals) | '''[[AT&T Center]]'''<br />''SBC Center'' (2002-2006) | 2002-''presente'' | 18,797 | [[2002]] | rowspan=3 | [[San Antonio (Texas)|San Antonio]], [[Texas]] |- | [[Alamodome]] | 1993-2002 | 36,500 | [[1993]] |- | [[HemisFair Arena]] | 1973-1993 | 16,000 | [[1968]] |- | [[Moody Coliseum]] | 1967-1976 | 8,998 | [[1956]] | [[University Park]], [[Texas]] |- | [[State Fair Coliseum]] | 1967-1976 | 7,513 | [[1936]] | [[Dallas]], [[Texas]] |- | style="background: #e77471" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#FFFFFF;">[[División Noroeste (NBA)|División Noroeste]]</font>''' |- ! style="width:15%; background: #FFCCCC;" | Equipu !style="width:25%; background: #FFCCCC;" | Estadiu !style="width:8%;background: #FFCCCC;" | Años utilizáu !style="width:5%; background: #FFCCCC;" | Capacidá !style="width:2%;background: #FFCCCC;" | Apertura !style="width:15%; background: #FFCCCC;" | Ciudá |- ! style="background: #ececec;" rowspan=3 | [[Denver Nuggets]]<br />(Denver Rockets) | '''[[Pepsi Center]]''' | 1999-''presente'' | 19,099 | [[1999]] | rowspan=3 | [[Denver]], [[Colorado]] |- | [[McNichols Sports Arena]] | 1975-1999 | 17,171 | [[1975]] |- | [[Denver Arena Auditorium]] | 1967-1975 | 6,841 | [[1908]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Minnesota Timberwolves]] | '''[[Target Center]]''' | 1990-''presente'' | 20,500 | [[1990]] | rowspan=2 | [[Minneapolis]], [[Minnesota]] |- | [[Hubert H. Humphrey Metrodome]] | 1989-1990 | 50,000 | [[1982]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Portland Trail Blazers]] | '''[[Moda Center]]'''<br/>''Rose Garden'' (1995-2013) | 1995-''presente'' | 19,980 | [[1995]] | rowspan=2 | [[Portland]], [[Oregón]] |- | [[Veterans Memorial Coliseum (Portland)|Memorial Coliseum]] | 1970-1995 | 13,000 | [[1961]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=3 | [[Seattle SuperSonics]] | '''[[KeyArena|KeyArena at Seattle Center]]'''<br />''Seattle Center Coliseum'' (1962-1994) | 1995-''presente''<br />1985-1994<br />1967-1978 | 17,072 | [[1968]] | [[Seattle]], [[Washington (estáu)|Washington]] |- | [[Tacoma Dome]] | 1994-1995 | 8,500 | [[1983]] | [[Tacoma (Washington)|Tacoma]], [[Washington (estáu)|Washington]] |- | [[Kingdome]] | 1978-1985 | 59,166 | [[1976]] | [[Seattle]], [[Washington (estáu)|Washington]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=5 | [[Utah Jazz]]<br />(New Orleans Jazz) | '''[[Vivint Smart Home Arena]]'''<br/>''EnergySolutions Arena'' (2006-2015)<br />''Delta Center'' (1991-2006) | 1991-''presente'' | 19,991 | [[1991]] | rowspan=2 | [[Salt Lake City]], [[Utah]] |- | [[Salt Palace]] | 1979-1991 | UNK | [[1969]] |- | [[Mercedes-Benz Superdome|Luisiana Superdome]]<br/>''Mercedes-Benz Superdome'' (2011-''presente'') | 1975-1979 | 55,675 | [[1975]] | rowspan=3 | [[Nueva Orleans]], [[Luisiana]] |- | [[Loyola Field House]] | 1974-1975 | 6,500 | [[1950]] |- | [[Municipal Auditorium (Nueva Orleans)|Municipal Auditorium]] | 1974-1975 | 7,853 | [[1930]] |- | style="background: #e77471" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#FFFFFF;">[[División Pacíficu (NBA)|División Pacíficu]]</font>''' |- ! style="width:15%; background: #FFCCCC;" | Equipu !style="width:25%; background: #FFCCCC;" | Estadiu !style="width:8%;background: #FFCCCC;" | Años utilizáu !style="width:5%; background: #FFCCCC;" | Capacidá !style="width:2%;background: #FFCCCC;" | Apertura !style="width:15%; background: #FFCCCC;" | Ciudá |- ! style="background: #ececec;" rowspan=7 | [[Golden State Warriors]]<br />(San Francisco Warriors)<br />(Philadelphia Warriors) | '''[[Oracle Arena]]'''<br />''Oakland Arena'' (2005-2006)<br />''The Arena in Oakland'' (1997-2004)<br />''Oakland-Alamea County Coliseum Arena'' (1966-1996) | 1997-''presente''<br />1971-1996<br />1966-1967 | 19,596 | [[1966]] | [[Oakland (California)|Oakland]], [[California]] |- | ''[[SAP Center|San Jose Arena]]''<br/>''SAP Center at San Jose'' (2013-''presente'')<br />HP Pavilion at San Jose (2002-2013)<br />''Compaq Center at San Jose'' (2001-2002) | 1996-1997 | 17,496 | [[1993]] | [[San Jose (California)|San Jose]], [[California]] |- | [[Universidá de San Francisco|USF]] [[War Memorial Gymnasium]] | 1964-1966 | 5,300 | [[1958]] | rowspan=2 | [[San Francisco (Oakland)|San Francisco]], [[California]] |- | ''[[Bill Graham Civic Auditorium|San Francisco Civic Auditorium]]''<br />Bill Graham Civic Auditorium | 1964-1967 | 7,000 | [[1915]] |- | [[Cow Palace]] | 1966-1971<br />1962-1964 | 12,953 | [[1941]] | [[Daly City]], [[California]] |- | [[Philadelphia Civic Center]]<br />''Municipal Auditorium'' (1931-1948) | 1952-1962 | 12,000 | [[1931]] | rowspan=2 | [[Filadelfia]], [[Pennsylvania]] |- | [[Philadelphia Arena]] | 1946-1962 | 4,000 | [[1920]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=5 | [[Los Angeles Clippers]]<br />(San Diego Clippers)<br />(Buffalo Braves) | '''[[Staples Center]]''' | 1999-''presente'' | 18,997 | [[1999]] | rowspan=2 | [[Los Angeles]], [[California]] |- | [[Los Angeles Memorial Sports Arena]] | 1985-1999 | 16,161 | [[1959]] |- | ''[[San Diego Sports Arena]]''<br/>''Valley View Casín Center'' (2010-''presente'')<br />iPayOne Center (2005-2007) | 1978-1985 | 14,500 | [[1966]] | [[San Diego (California)]], [[California]] |- | [[Maple Leaf Gardens]] | 1971-1975<br />(16 Home Games) | 15,000 | [[1931]] | [[Toronto]], [[Ontario]] |- | [[Buffalo Memorial Auditorium]] | 1970-1978 | 15,280 | [[1940]] | [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=6 | [[Los Angeles Lakers]]<br />(Minneapolis Lakers)<br />(Detroit Gems) | '''[[Staples Center]]''' | 1999-''presente'' | 18,997 | [[1999]] | [[Los Angeles]], [[California]] |- | ''[[The Forum (Inglewood, California)|Great Western Forum]]''<br />The Forum (2003-''presente'', 1967-1988) | 1967-1999 | 17,505 | [[1967]] | [[Inglewood (California)|Inglewood]], [[California]] |- | [[Los Angeles Memorial Sports Arena]] | 1960-1967 | 16,161 | [[1959]] | [[Los Angeles]], [[California]] |- | [[Minneapolis Armory]] | 1959-1960 | UNK | [[1936]] | rowspan=2 | [[Minneapolis]], [[Minnesota]] |- | [[Minneapolis Auditorium]] | 1947-1959 | 10,000 | [[1927]] |- | UNK | 1946 | UNK | UNK | [[Detroit]], [[Michigan]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Phoenix Suns]] | '''[[Talking Stick Resort Arena]]'''<br/>''US Airways Center'' (2006-2015)<br />''America West Arena'' (1992-2006) | 1992-''presente'' | 18,422 | [[1992]] | rowspan=2 | [[Phoenix]], [[Arizona]] |- | [[Arizona Veterans Memorial Coliseum]] | 1968-1992 | 14,870 | 1965 |- ! style="background: #ececec;" rowspan=8 | [[Sacramento Kings]]<br />(Kansas City Kings)<br />(Kansas City-Omaha Kings)<br />(Cincinnati Royals)<br />(Rochester Royals) | '''[[Sleep Train Arena]]'''<br/>''Power Balance Pavilion'' (2011-2012)<br/>''ARCU Arena'' (1988-2011) | 1988-''presente'' | 17,317 | [[1988]] | rowspan=2 | [[Sacramento, California]] |- | [[ARCU Arena (1985)|ARCU Arena (I)]]<br />''Sacramento Sports Arena'' | 1985-1988 | 10,333 | [[1985]] |- | [[Kemper Arena]] | 1974-1985 | 19,500 | [[1974]] | [[Kansas City (Missouri)|Kansas City]], [[Missouri]] |- | [[Omaha Civic Auditorium]] | 1972-1978 | 9,300 | [[1954]] | [[Omaha (Nebraska)|Omaha]], [[Nebraska]] |- | [[Municipal Auditorium]] | 1972-1974 | 9,287 | [[1936]] | [[Kansas City (Missouri)|Kansas City]], [[Missouri]] |- | [[Cincinnati Gardens]] | 1957-1972 | 11,000 | [[1949]] | [[Cincinnati]], [[Ohio]] |- | [[Blue Cross Arena|Rochester Community War Memorial]] | 1955-1957 | 12,428 | [[1955]] | rowspan=2 | [[Rochester (Nueva York)|Rochester]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |- | [[Edgerton Park Arena]] | 1945-1955 | 4,200 | UNK |- | style="background: #C0C0C0" align="center" colspan="6"|'''<font style="color:#000000;">Equipos sumíos</font>''' |- ! style="width:15%; background: #DCDCDC;" | Equipu !style="width:25%; background: #DCDCDC;" | Estadiu !style="width:8%;background: #DCDCDC;" | Años utilizáu !style="width:5%; background: #DCDCDC;" | Capacidá !style="width:2%;background: #DCDCDC;" | Apertura !style="width:15%; background: #DCDCDC;" | Ciudá |- ! style="background: #ececec;" | [[Anderson Packers]]<br />1946-1950 | [[Anderson High School Wigwam]] | 1949-1950 | 8,996 | UNK | [[Anderson (Indiana)|Anderson]], [[Indiana]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Baltimore Bullets (orixinal)|Baltimore Bullets]]<br />(1944-1954) | [[Baltimore Coliseum]] | 1944-1954 | 4,500 | [[1930]] | [[Baltimore]], [[Maryland]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Chicago Stags]]<br />(1946-1950) | [[Chicago Stadium]] | 1946-1950 | 17,317 | [[1929]] | [[Chicago]], [[Illinois]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Cleveland Rebels]]<br />(1946-1947) | [[Cleveland Arena]] | 1946-1947 | 10,000 | [[1937]] | [[Cleveland]], [[Ohio]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Denver Nuggets (orixinal)|Denver Nuggets]]<br />(1948-1950) | [[Ellie Caulkins Opera House#History of the theatre prior to it being the Ellie Caulkins|Auditorium Arena]] | 1948-1950 | 12,000 | [[1908]] | [[Denver]], [[Colorado]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Detroit Falcons (baloncestu)|Detroit Falcons]]<br />(1946-1947) | UNK | 1946-1947 | UNK | UNK | [[Detroit]], [[Michigan]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Indianapolis Jets]]<br />(Indianapolis Kautskys)<br />(1948-1949) | [[Hinkle Fieldhouse]] | 1948-1949 | 15,000 | [[1928]] | [[Indianapolis]], [[Indiana]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Indianapolis Olympians]]<br />(1949-1953) | [[Hinkle Fieldhouse]] | 1949-1953 | 15,000 | [[1928]] | [[Indianapolis]], [[Indiana]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Pittsburgh Ironmen]]<br />(1946-1947) | [[Duquesne Gardens]] | 1946-1947 | 6,500 | [[1890]] | [[Pittsburgh]], [[Pennsylvania]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Providence Steamrollers]]<br />(1946-1949) | [[Rhode Island Auditorium]] | 1946-1949 | 5,300 | [[1926]] | [[Providence (Rhode Island)|Providence]], [[Rhode Island]] |- ! style="background: #ececec;" rowspan=2 | [[Sheboygan Redskins]]<br />(Enzo Jels)<br />(1938-1951) | [[Sheboygan Municipal Auditorium and Armory]] | 1942-1951 | 3,500 | [[1942]] | rowspan=2 | [[Sheboygan]], [[Wisconsin]] |- | Eagle Auditorium | 1938-1942 | 1,200 | UNK |- ! style="background: #ececec;" | [[St. Louis Bombers]]<br />(1946-1950) | [[St. Louis Arena]]<br />''The Checkerdome'' (1977-1983) | 1946-1950 | 15,000 | [[1929]] | [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]], [[Missouri]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Toronto Huskies]]<br />(1946-1947) | [[Maple Leaf Gardens]] | 1946-1947 | 15,000 | [[1931]] | [[Toronto]], [[Ontario]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Washington Capitols]]<br />(1946-1951) | ''[[Washington Coliseum|Uline Arena]]''<br />Washington Coliseum (1959-''presente'') | 1946-1951 | 7,000 | [[1941]] | [[Washington D.C.]] |- ! style="background: #ececec;" | [[Waterloo Hawks]]<br />(1948-1951) | [[McElroy Auditorium]] | 1948-1951 | 5,155 | [[1936]] | [[Waterloo (Iowa)|Waterloo]], [[Iowa]] |} == Estadios actuales == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="font-size: 90%" |- !scope="col" class=unsortable|Imaxe !scope="col"|Estadiu !scope="col"|Llocalización !scope="col"|Equipu(s) !scope="col"|Capacidá !scope="col"|Inauguración !scope="col"|Ref(s) |- | [[Ficheru:Air Canada Centre and CN Tower from Bay St.jpg|border|120px]] | '''[[Air Canada Centre]]''' | [[Toronto]], [[Ontario]], [[Canadá]] | [[Toronto Raptors]] | 19,800 | 1999 | align="center"|<ref name="guide">{{cita web |títulu=Official National Basketball Association Guide 2014-15|url=http://mediacentral.nba.com/media/mediacentral/2014-NBA-Guide.pdf |publicación=National Basketball Association |fecha=22 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=6 d'agostu de 2015}}</ref><ref>[http://www.theaircanadacentre.com/about/Facts.asp Facts]</ref> |- | [[Ficheru:American Airlines Arena, Miami, FL, jjron 29.03.2012.jpg|border|120px]] | '''[[American Airlines Arena]]''' | [[Miami|Miami, Florida]] | [[Miami Heat]] | 19,600 | 2000 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.aaarena.com/arena-information Arena Information]</ref> |- | [[Ficheru:American Airlines Center outside.jpg|120px]] | '''[[American Airlines Center]]''' | [[Dallas|Dallas, Texas]] | [[Dallas Mavericks]] | 19,200 | 2001 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.americanairlinescenter.com/arena-information/about-aacenter About AACenter]</ref> |- | [[Ficheru:Amway Center.jpg|120px]] | '''[[Amway Center]]''' | [[Orlando (Florida)|Orlando, Florida]] | [[Orlando Magic]] | 18,846 | 2010 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.amwaycenter.com/news/detail/amway-center-enter-legend Amway Center: Enter Legend]</ref> |- | [[Ficheru:Texasdd.JPG|120px]] | '''[[AT&T Center]]''' | [[San Antonio (Texas)|San Antonio, Texas]] | [[San Antonio Spurs]] | 18,418 | 2002 | align="center"|<ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:ConsecoFieldhouse.jpg|120px]] | '''[[Bankers Life Fieldhouse]]''' | [[Indianapolis|Indianapolis, Indiana]] | [[Indiana Pacers]] | 18,165 | 1999 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.bankerslifefieldhouse.com/arena-information/promoters-guide/building-info-2/ Building Info]</ref> |- | [[Ficheru:Barclays_Center_western_side.jpg|border|120px]] | '''[[Barclays Center]]''' | [[Brooklyn|Brooklyn (Nueva York)]] | [[Brooklyn Nets]] | 17,732 | 2012 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.barclayscenter.com/arena/about-us About Us]</ref> |- | [[Ficheru:Bradley Center SE Entrance.jpg|border|120px]] | '''[[BMO Harris Bradley Center]]''' | [[Milwaukee|Milwaukee, Wisconsin]] | [[Milwaukee Bucks]] | 18,717 | 1988 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.bmoharrisbradleycenter.com/arena-info/arena-highlights Arena Highlights]</ref> |- | '''[[Ficheru:Chesapeake energy arena night.JPG|border|120px]]''' | '''[[Chesapeake Energy Arena]]''' | [[Oklahoma City|Oklahoma City, Oklahoma]] | [[Oklahoma City Thunder]] | 18,203 | 2002 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.chesapeakearena.com/about-the-arena/fast-facts Fast Facts]</ref> |- | [[Ficheru:FedExForum.jpg|border|120px]] | '''[[FedExForum]]''' | [[Memphis|Memphis, Tennessee]] | [[Memphis Grizzlies]] | 18,119 | 2004 | align="center"| <ref name="guide"/> |- | | '''[[Golden 1 Center]]''' | [[Sacramento (California)|Sacramento, California]] | [[Sacramento Kings]] | 17,500 | 2016 | align="center"|<ref name="guide"/><ref name="arenafaq">{{cita web |títulu=Entertainment and Sports Center Frequently Asked Questions|url=http://www.cityofsacramento.org/arena/pdfs/ENTERTAINMENT_AND_SPORTS_CENTER_FAQ_July2013.pdf|editorial=City of Sacramento |idioma=inglés |fecha=28 de xunetu de 2013|fechaaccesu=1 d'agostu de 2013}}</ref> |- | [[Ficheru:Madison Square Garden, 2005.jpg|border|120px]] | '''[[Madison Square Garden]]''' | [[Nueva York|Nueva York, Nueva York]] | [[New York Knicks]] | 19,812 | 1968 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>{{cita web |apellíu=DeLessio |nome=Joe |títulu=Here’s What the Renovated Madison Square Garden Looks Like|url=http://nymag.com/daily/intelligencer/2013/10/photos-the-renovated-madison-square-garden.html|work=[[New York (magacín)|New York Magazine]] |fecha=24 d'ochobre de 2013 |fechaaccesu=13 de xineru de 2015}}</ref> |- | [[Ficheru:RoseGardenArenaS.jpg|border|120px]] | '''[[Moda Center]]''' | [[Portland|Portland, Oregón]] | [[Portland Trail Blazers]] | 19,980 | 1995 | align="center"| <ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:Theoraclearena.jpg|border|120px]] | '''[[Oracle Arena]]''' | [[Oakland (California)|Oakland]] | [[Golden State Warriors]] | 19,596 | 1966 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>{{cita web |títulu=2014-15 Golden State Warriors Media Guide|url=http://mediacentral.nba.com/media/mediacentral/2014-15-Warriors-MediaGuide.pdf#page=376 |publicación=Golden State Warriors |fecha=16 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=6 d'agostu de 2015}}</ref> |- | [[Ficheru:Denver Pepsi Center 1.jpg|border|120px]] | '''[[Pepsi Center]]''' | [[Denver|Denver, Colorado]] | [[Denver Nuggets]] | 19,155 | 1999 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>{{cita web |títulu=Sable Facts|url=http://www.pepsicenter.com/arena-info/pepsi-center/arena-facts/ |publicación=Pepsi Center |fecha=6 d'agostu de 2015 |fechaaccesu=6 d'agostu de 2015}}</ref> |- | [[Ficheru:Philips Arena outside2.jpg|border|120px]] | '''[[Philips Arena]]''' | [[Atlanta|Atlanta, Georgia]] | [[Atlanta Hawks]] | 18,118 | 1999 | align="center"| <ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:QuickenLoansArenaext26aug06.jpg|border|120px]] | '''[[Quicken Loans Arena]]''' | [[Cleveland|Cleveland, Ohio]] | [[Cleveland Cavaliers]] | 20,562 | 1994 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>[http://www.theqarena.com/arena-info/about-quicken-loans-arena/quicken-loans-sable-fun-facts Quicken Loans Arena Fun Facts]</ref> |- | [[Ficheru:New Orleans Arena (NOLA).jpg|border|120px]] | '''[[Smoothie King Center]]''' | [[Nueva Orleans|Nueva Orleans, Luisiana]] | [[New Orleans Pelicans]] | 16,867 | 1999 | align="center"|<ref name="guide"/><ref name="1415cap">{{cita web |títulu=2014-15 New Orleans Pelicans Media Guide|url=http://mediacentral.nba.com/media/mediacentral/2014-15-Pelicans-MediaGuide.pdf#page=6 |publicación=National Basketball Association |fecha=13 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=13 de xineru de 2015}}</ref> |- | [[Ficheru:TWCArena2012.JPG|border|120px]] | '''[[Time Warner Cable Arena|Spectrum Center]]''' | [[Charlotte|Charlotte, Carolina del Norte]] | [[Charlotte Hornets]] | 19,077 | 2005 | align="center"| <ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:Staplescenter.jpg|border|120px]] | '''[[Staples Center]]''' | [[Los Angeles|Los Angeles, California]] | [[Los Angeles Clippers]]<br />[[Los Angeles Lakers]] | 19,060 (partíos de Clippers)<br />18,997 (partíos de Lakers) | 1999 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>{{cita web |títulu=Staples Center|url=http://www.lasports.org/lafacilities/display.php?s=Arena&id=19 |publicación=Los Angeles Sports Council |fecha=6 d'agostu de 2015 |fechaaccesu=6 d'agostu de 2015}}</ref> |- | [[Ficheru:Talking Stick Resort Arena.JPG|border|120px]] | '''[[Talking Stick Resort Arena]]''' | [[Phoenix|Phoenix, Arizona]] | [[Phoenix Suns]] | 18,422 | 1992 | align="center"| <ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:Target Center.jpg|border|120px]] | '''[[Target Center]]''' | [[Minneapolis|Minneapolis, Minnesota]] | [[Minnesota Timberwolves]] | 19,356 | 1990 | align="center"| <ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:TD Garden (crop).JPG|border|120px]] | '''[[TD Garden]]''' | [[Boston|Boston, Massachusetts]] | [[Boston Celtics]] | 18,624 | 1995 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>{{cita web |títulu=Xeneral Information|url=http://www.tdgarden.com/the-garden/ |publicación=TD Garden |fecha=6 d'agostu de 2015 |fechaaccesu=6 d'agostu de 2015}}</ref> |- |[[Ficheru:Palace Of Auburn Hills Michigan.jpg|border|120px]] | '''[[The Palace of Auburn Hills]]''' | [[Auburn Hills|Auburn Hills, Michigan]] | [[Detroit Pistons]] | 21,165 | 1988 | align="center"|<ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:Toyota Center entr.jpg|border|120px]] | '''[[Toyota Center]]''' | [[Houston|Houston, Texas]] | [[Houston Rockets]] | 18,400 | 2003 | align="center"|<ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:United Center 060716.jpg|border|120px]] | '''[[United Center]]''' | [[Chicago]], [[Illinois]] | [[Chicago Bulls]] | 20,917 | 1994 | align="center"| <ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:Verizon Center wide.jpg|border|120px]] | '''[[Verizon Center]]''' | [[Washington D. C.]] | [[Washington Wizards]] | 20,356 | 1997 | align="center"|<ref name="guide"/> |- | [[Ficheru:Energy solutions arena.jpg|border|120px]]<!--If and/or when a free image of the building with the new esterior signage remaneces, please change the photo to that image. --> |'''[[Vivint Smart Home Arena]]''' | [[Salt Lake City]], [[Utah]] | [[Utah Jazz]] | 19,911 | 1991 | align="center"|<ref name="guide"/><ref>{{cita publicación |títulu=LHM Sports & Entertainment Introduces Vivint Smart Home Arena for the Utah Jazz|url=http://www.nba.com/jazz/news/lhm-sports-entertainment-introduces-vivint-smart-home-arena-utah-jazz |publicación=Utah Jazz |fecha=26 d'ochobre de 2015 |fechaaccesu=26 d'ochobre de 2015}}</ref> |- | [[Ficheru:Wells Fargo Center.jpg|border|120px]] | '''[[Wells Fargo Center (Philadelphia)|Wells Fargo Center]]''' | [[Filadelfia]], [[Pennsylvania]] | [[Philadelphia 76ers]] | 20,328 | 1996 | align="center"| <ref name="guide"/> |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://web.archive.org/web/http://www.hoopscorner.com/links/team_arenes.html Hoops Corner] {{Tradubot|Anexo:Estadios de la NBA}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Pabellones de baloncestu de la NBA|Pabellones de baloncestu de la NBA]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Llistes]] 49puojvk908ipqi3xz88mhontvpo68u 0 111929 3699224 3691541 2022-07-25T06:14:15Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{equipu |uniforme = {{Uniforme de baloncestu | color = ffffff | trama_cuerpu = _cavs_association | trama_pantalón= _cavs_association }} |uniforme2 = {{Uniforme de baloncestu | color = 860038 | trama_cuerpu = _cavs_icon | trama_pantalón = _cavs_icon }} |uniforme3 = {{Uniforme de baloncestu | color = FDBB30 | entama_cuerpu = _ccavaliers1 | entama_pantalón = _ccavaliers1 }} }} '''Cleveland Cavaliers''' (tamién conocíos como '''Cavs''') ye un equipu profesional de [[baloncestu]] de la [[NBA]] con sede en [[Cleveland (Ohio)|Cleveland]], [[Ohio]]. Apuesten los sos partíos como llocal dende {{nbay|1994|start}} nel [[Quicken Loans Arena]], un estadiu con capacidá pa 20.562 espectadores. Ganaron el so primer títulu de la [[NBA]] na temporada 2015-16. == Arenas == * [[Cleveland Arena]] (1970-1974) * [[Coliseum at Richfield]] (1974-1994) * '''[[Quicken Loans Arena]]''' (1994-presente) == Historia == === Primeros años === Los Cavaliers empezaron xugando na NBA en {{nbay|1970|start}}, siendo propietariu del equipu Nick Mileti. Daquella, xugaben los sos partíos como llocal nel [[Cleveland Arena]] y yeren entrenaos por [[Bill Fitch]]. Na so primer temporada llograron un balance de 15 victories por 67 derrotes. N'escoyendo nel [[Draft de 1970]] col númberu 1 a [[Austin Carr]], empezaron a construyir l'equipu en redol a él. Sicasí, les continues mancadures que -y asediaron fueron una torga por que se convirtiera nun xugador de la élite. Les siguientes temporaes fueron meyores pa los Cavaliers, qu'añu a añu diben reforzándose con xugadores como [[Bingu Smith]], [[Jim Chones]], [[Jim Cleamons]] y [[Dick Snyder]]. Cleveland consiguió un récor de 23-59 na so segunda temporada na NBA, siguiendo con un 32-50 na [[Temporada 1972-73 de la NBA|1972-73]] y con un pequeñu baxón na [[Temporada 1973-74 de la NBA|1973-74]]: 29-53. En [[1974]], l'equipu camudar a xugar al [[Coliseum at Richfield|Coliseum de Richfield]], alcontráu en Summit County. Esi añu, remataron con un 40-42, quedando a un pasu d'apostar los playoffs per primer vegada. Na [[Temporada 1975-76 de la NBA|campaña 1975-76]], con Carr, Smith, Chones, Snyder, l'acabante adquirir [[Nate Thurmond]], y Fitch liderando al equipu nos banquinos, los Cavs completaron un 49-33, siendo'l meyor récor de la [[División Central (NBA)|División Central]], entrando en playoffs y con Fitch recibiendo'l premiu al [[Meyor Entrenador del Añu]]. Na primer ronda esaniciaron a [[Washington Bullets]] por 4-3. Por causa de delles aiciones ventureres y canastes nos postreros segundos, la serie foi conocida como "El Milagru de Richfield". Sicasí, por cuenta de les mancadures, cuantimás la de Jim Chones, los Cavs cayeron nes Finales del Este ante [[Boston Celtics]]. Cleveland ganó 43 partíos les dos temporaes siguientes ([[Temporada 1976-77 de la NBA|1976-77]] y [[Temporada 1977-78 de la NBA|1977-78]]), pero en dambes fracasaron na postemporada. Tres un balance de 30-52 na [[Temporada 1978-79 de la NBA|campaña 1978-79]], Fitch dexó l'equipu. Al añu siguiente, con [[Stan Albeck]] como entrenador, los Cavs collecharon 37 victories y 45 derrotes, polo que'l propietariu orixinal Mileti vendió les sos aiciones a Joe Zingale, nuevu dueñu del equipu. En [[1980]], tres unos meses, Zingale vendió l'equipu al magnate Ted Stepien. Nun principiu, Stepien quixo renombrar l'equipu faciéndolo llamar "Ohio Cavaliers", ente que'l plan incluyía xugar los sos partíos de casa non solo na zona d'[[Ohio]], sinón tamién en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]] y [[Pittsburgh]], [[Pennsylvania]]. Pero los Cavs volvíen ser unu de los peores equipos de la NBA, collechando un 28-54 na [[Temporada 1980-81 de la NBA|temporada 1980-81]], y un paupérrimo 15-67 al añu siguiente. Na [[Temporada 1981-82 de la NBA|1981-82]] perdió los 19 postreros partíos de la campaña, y xuntu colos 5 primeros de la siguiente, formaron con 24 la mayor racha de derrotes de la historia de la lliga. Anque l'equipu ameyoró tímidamente con un 23-59, el sofitu local tocó definitivamente fondu, promediando tan solo 3.900 espectadores nun pabellón que caben más de 20.000. Stepien amenació con llevar l'equipu a la ciudá de [[Toronto]], pero los hermanos George Gund y Gordon Gund mercaron la franquicia a mediaos de los [[Años 1980|80]] y decidieron caltener al equipu en Cleveland. Toronto, ello ye que consiguiría'l so propiu equipu en [[1993]], colos [[Toronto Raptors|Raptors]]. === Del visu al ocaso === En [[1986]], so la propiedá de los hermanos Gund, l'equipu adquirió, por aciu trespasos o eleiciones de draft, a [[Brad Daugherty]], [[Mark Price]], [[Ron Harper]] y [[Larry Nance]]. Aqulos xugadores (sacante Harper, que foi trespasáu a [[Los Angeles Clippers]] en cuenta de los derechos de [[Danny Ferry]]), formaron el corazón del equipu, baxu tutelar del entrenador [[Lenny Wilkens]], quien lideró al equipu a ocho temporaes algamando los playoffs en nueve años, incluyendo tres campañes de 50 o más victories. Sicasí, en [[1989]], los Cavs fueron esaniciaos de los playoffs en primer ronda por [[Chicago Bulls]]. Nel cuartu alcuentru de la serie, Cleveland consiguió ganar 108-105 a los Bulls igualando la serie a 2. La ventaya de campu yera pa los Cavs. Yá nel quintu y definitivu partíu, [[Michael Jordan]] llogró anotar una canasta na bocina sobre [[Craig Ehlo]] y esaniciar a los Cavs nel últimu sollutu. Con "El Tiru", como se conoció a la canasta, punxo la eliminatoria 3-2 a favor de los "toros", y ta considerada una de los meyores buzzer-beaters ([[Canasta sobre la bocina|canastes sobre la bocina]]) de tolos tiempos. Pero'l visu del ésitu del equipu ver na [[Temporada 1991-92 de la NBA|temporada 1991-92]], na que los Cavs consiguieron un balance de 57-25 y avanzaron a les Finales de Conferencia, cayendo esaniciaos con Chicago (4-2). [[Ficheru:QuickenLoansArena.jpg|320px|right|thumb|[[Quicken Loans Arena]] (antes Gund Arena), pabellón de los Cavs dende [[1994]].]] A partir d'entós, los Cavs entraron nun periodu de decadencia. Coles retiraes y marches de Nance, Daugherty y Price, l'equipu perdió parte del so predominiu y nun foi capaz de llegar más allá de la primer ronda de playoffs na mayoría de les siguientes temporaes. Na campaña de [[Temporada 1992-93 de la NBA|1992-93]], l'equipu llogró un 54-28, pero foi esaniciáu polos Bulls nes Semifinales de Conferencia, por un humillante 4-0. Tres ello, Lenny Wilkens colar a [[Atlanta Hawks]]. [[Mike Fratello]] foi l'encargáu d'asoceder a Wilkens na [[Temporada 1993-94 de la NBA|temporada 1993-94]]. Los Cavs convertir n'unu de los meyores equipos defensivos de la lliga sol lideralgu de la so base [[Terrell Brandon]]. N'ataque, sicasí, l'equipu flojeaba más, siendo lentos y controlando el tempo del xuegu en tou momentu. Anque nun tuvieren problemes p'algamar la postemporada, l'equipu nun superaba la primer ronda. En [[1994]], l'equipu camudar al pablellón [[Gund Arena]], nel centru de la ciudá, onde cabíen 20.562 espectadores. En [[1997]] fixo de anfitrión pal [[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]], amás de para'l nomamientu de los 50 meyores xugadores de la historia de la NBA. Darréu, los xugadores [[Shawn Kemp]], [[Ricky Davis]] y [[Zydrunas Ilgauskas]] dieron más calidá al equipu, anque ensin llograr l'ésitu. Tres la [[Temporada 1998-99 de la NBA|temporada 1998-99]], Fratello foi despidíu de los Cavs. Delles temporaes consecutives fixeron cayer a los Cavs a les fondures de la lliga, convirtiéndose nun equipu de llotería de draft. Tres otra campaña decepcionante na [[Temporada 2002-03 de la NBA|2002-03]], los Cavs consiguieron el númberu 1 del [[Draft de 2003]], escoyendo a [[LeBron James]], procedente del institutu. === LeBron James; la nueva esperanza === [[Ficheru:LeBron James (15662939969).jpg|right|thumb|240px|[[LeBron James]], tou un ídolu en [[Cleveland]].]] James convirtióse rápido nuna estrella local, yá que xugó al baloncestu nel institutu St. Vincent - St. Mary, en [[Akron]], una llocalidá cercana a Cleveland. La [[Temporada 2003-04 de la NBA|temporada 2003-04]] ufiertaba munches esperances, con James convirtiéndose nun xugador dominante, y ganador del premiu [[Rookie del Añu]] per delantre de [[Carmelo Anthony]]. La [[Temporada 2004-05 de la NBA|2004-05]] entá prometía más. James asitióse definitivamente na élite de la lliga, aumentando los sos promedios en puntos, rebotes, asistencies y porcentaxes. A pesar de la marcha de [[Carlos Boozer]] por circunstancies dudoses, James formó con Ilgauskas y [[Drew Gooden]] el corazón del equipu. Tres un principiu de temporada prometedor, empezaron a perder partíos y a baxar puestos con cierta rapidez, apeligrando inclusive los playoffs. Finalmente, colos despidos del entrenador [[Paul Silas]] y el xeneral mánager [[Jim Paxson]], l'equipu quedóse fora de la postemporada empatando nel octavu puestu con [[New Jersey Nets]]. El [[branu]] de [[2005]] vio munchos cambeos nel equipu de los Cavs. Con nuevu entrenador, [[Mike Brown (baloncestista 1970)|Mike Brown]], y nuevu xeneral mánager, l'ex-xugador del equipu [[Danny Ferry]], encaraben una temporada qu'apuntaba ser más esitosa. [[Larry Hughes]], [[Donyell Marshall]] y [[Damon Jones]] incorporáronse como axentes llibres. Tou ello taba lideráu por LeBron James, el consideráu socesor de [[Michael Jordan]]. En [[marzu]], los Cavaliers llograron la so primer apaición en playoffs dende [[1998]]. Remataron cuartos na [[Conferencia Este]] y enfrentáronse en primer ronda contra [[Washington Wizards]]. Tres los dos primeros partíos, la serie taba igualada, pero nel tercer alcuentru apaeció James a falta de 5.7 segundos p'anotar la canasta decisiva. El cuartu partíu foi pa los Wizards, qu'empataben de nuevu la eliminatoria. Cola serie de nuevu en Cleveland, los Cavs lleváronse la victoria por 121-120, con una apasionante prórroga na que James decidió'l partíu a falta de 0.9 segundos pal final. Nel sestu alcuentru tamién se llegó a la prórroga, gracies a un triple final de [[Gilbert Arenas]]. Pero nel tiempu suplementariu, Damon Jones anotó un tiru nos momentos finales que daba'l partíu y l'eliminatoria a los Cavs. Per primer vegada en 13 años, avanzaben a les Semifinales de Conferencia. En segunda ronda, ante [[Detroit Pistons]], los Cavs perdíen los dos primeros partíos, pero, de manera increíble, daben la vuelta a la eliminatoria ganando los trés siguientes, incluyíu unu nel [[Palace of Auburn Hills]]. Sicasí, perdieron el sestu alcuentru en casa y nel séptimu y definitivu, los Pistons sentenciaron por 79-61. Na [[temporada 2006-07 de la NBA|temporada 2006-07]], la franquicia fizo historia clasificándose per primer vegada a unes [[Finales de la NBA]]. En [[Finales de Conferencia]] esaniciaron a los Pistons en seis partíos, vengándose de la derrota del añu anterior, con un James estelar. Yá nes Finales, unos Spurs lideraos pol base [[Francia|francés]] [[Tony Parker]] ([[MVP de les Finales de la NBA|MVP de les Finales]]) remataron el suañu de los Cavs barriéndo-yos fácilmente por 4-0. Na [[temporada 2007-08 de la NBA|temporada 2007-08]], los Cavaliers fueron el tercer meyor equipu del Este, con 45 victories y 37 derrotes, y fueron esaniciaos nel séptimu partíu de la semifinal de Conferencia, polos [[Boston Celtics]], por 4 victories a 3. [[Ficheru:Clevland Cavaliers Guitar outside the Rock and Roll Hall of Fame.jpg|thumb|Guitarra de los Cavaliers enfrente del [[Salón de la Fama del Rock|Salón de la Fama del Rock & Roll]].]] Los Cavaliers tuvieron la meyor temporada regular de la so historia en 2008-2009, con 66 victories y 16 derrotes, amás quedáronse a un partíu del meyor récor de partíos como llocal na historia de la lliga con 39-2, solo superáu polos Boston Celtics de 1986 que tuvieron una marca de 40-1. Lebron James coronaria una gran temporada recibiendo'l premiu al xugador más pervalible (MVP), el primeru na historia del equipu. Los playoffs teníen a los Cavaliers y a los Lakers como grandes candidatos al títulu y nes primeres rondes paso ensin problemes, primero venciendo a unos Pistons que veníen nun mal momentu 4-0 y en semifinales de conferencia barrieron colos Atlanta Hawks 4-0. Llegando bien fuertes a les finales de conferencia atopar col Orlando Magic quien llegaron en gran forma y fueron cimeres a Cleveland. Los Cavaliers perdieron la serie 2-4 nuna de les derrotes más dures que tuvo la franquicia. La temporada 2009-2010 ver rematar nuevamente na primer posición nel Este Con LeBron James consiguiendo nuevamente'l premiu al Xugador mas Pervalible. Nos Playoffs sicasí nun llograron pasar la semifinal de Conferencia perdiendo 2-4 colos Boston Celtics. Tres esta resultancia empezar a falar con muncha fuercia de la ida como axente llibre, fechu que finalmente asocedió con LeBron decidiendo colase al Miami Heat tomando la decisión nun pólemico programa especial televisivu de 1 hora. Situación que provocó la roxura de munchu siguidores del equipu. Tres esto la franquicia quedó abrasada teniendo qu'empezar el procesu de reconstrucción pa intentar volver ser un equipu competitivu. === El ocaso ensin LeBron James === L'equipu de [[Cleveland]] tres la partida de LeBron nun pudo llevantar cabeza, batiendo'l récor de mayor cantidá de derrotes consecutives nuna sola temporada ya igualando el récor de derrotes consecutives totales de [[ventiséis|26]] partíos.<ref>[http://www.nba.com/games/20110205/PORCLE/gameinfo.html]</ref> Nesta mesma temporada, sufrió la mayor paliza de la historia de la temporada, contra los [[Los Angeles Lakers]] 112 - 57.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/deportes/Paliza/record/Lakers/elpepudep/20110112elpepudep_3/Tes Paliza récor de Los Lakers]</ref> Tres la vergonzante temporada 2010-11, pa la 2011-12 los Cavaliers pretendieron reforzase, pa ello dispunxeron de dos Top-5 rondes del draft, onde escoyeron a [[Kyrie Irving]] y [[Tristan Thompson]]. Pel branu tamién roblaríen al israelín [[Omri Casspi]] procedente de [[Sacramento Kings]] y colaríase [[J.J. Hickson]]. En marzu, a última hora del mercáu de trespasos, los Cavaliers trespasaron a [[Ramon Sessions]] y [[Christian Eyenga]] a [[Los Angeles Lakers]] en cuenta de [[Luke Walton]] y [[Jason Kapono]] (esti postreru rápido cortáu). Pa la 2012-13, los Cavaliers roblaron al axente llibre [[C.J. Miles]], amás nel draft de 2012 escoyeron al escolta [[Dion Waiters]] y a la nala-pívot [[Tyler Zeller]]. === El regresu de LeBron === Dempués de sufrir una humillante derrota nes finales de 2014 ante [[San Antonio Spurs]] y al ver que los Cavaliers disponíen de 3 xugadores escoyíos como nᵘ 1 del Draft, LeBron decidió volver. N'escoyendo a [[Andrew Wiggins]] nel draft de 2014 como númberu 1, [[LeBron James]], en calidá d'axente llibre, decidió volver a Cleveland. Los Cavaliers consiguieron a [[Kevin Love]] de [[Minnesota Timberwolves]] nun trespasu a tres bandes. L'equipu empezó mal la temporada pero en xineru consiguieron a [[Timofey Mozgov]], [[J.R. Smith]] y [[Iman Shumpert]]. Tres un insopináu entamu de temporada, los Cavs terminaron la temporada con un balance de 53-29 y entraron como segundos nel este tres [[Atlanta Hawks]]. Na primer ronda de los ''playoffs'' enfrentar a [[Boston Celtics]], un equipu en mozu y en formación. Los Cavs nun tuvieron problemes y barrieron a los celtics pa pasar a la segunda ronda. Nesta tocólos [[Chicago Bulls]] que venía de ganar 120-66 nel sestu xuegu de la so serie ante los [[Milwaukee Bucks]]. Nel primera partíu los Bulls sufrieron pa ganar, pero los Cavs dieron un golpe sobre la mesa pa empatar la serie. Nel tercer partíu, un triple de [[Derrick Rose]] dio la victoria a los Bulls y ponía la serie 2-1; pero Cleveland ganaría'l cuartu, con un doble doble de Lebron pa ganalo. El quintu y sestu partíu seríen pa los Cavs y asina pudieron avanzar a les finales de conferencia. Nestes enfrentáronse a los [[Atlanta Hawks]], que fueron barríos polos Cavs, destacando'l tercer partíu que non solo terminó 111-114, sinón que LeBron fixo un triple doble con 37 puntos, 18 rebotes y 13 asistencies. Los Cavs avanzaben a les finales per primer vegada dende'l 2007, pero terminaron cayendo ante los [[Golden State Warriors]] con un resultáu global 4-2, un añu más tarde consiguiríen la vengación y remontaríen el famosu 3-1 contra los Golden State Warriors. === Primer títulu na historia === Na siguiente temporada, la 2015-16, terminaron con un récor de 57-25 y na primer posición de la Conferencia Este. Nos playoffs, enfrentar a los [[Detroit Pistons]] y a los [[Atlanta Hawks]], resultando dambos alcuentros nun 4-0 favorable a los d'Ohio. Nes finales de conferencia ganaron 4-2 a los peligrosos [[Toronto Raptors]] de [[DeMar DeRozan|DeRozan]], [[Kyle Lowry|Lowry]] y [[Terrence Ross|Ross]]; y, na final de la NBA, enfrentar a [[Golden State Warriors]], nuna serie bien igualada que tuvo que resolvese nel séptimu partíu, proclamándose finalmente Cleveland Cavaliers como campeones de la NBA, lo que supunxo'l primer títulu pa la franquicia. Ente los llogros de dicha serie, cabo destacar que remontaron un 3-1 favorable a los Warriors, siendo'l primer equipu na historia de la NBA en consiguilo nunes Finales, y que [[LeBron James]] y [[Kyrie Irving]] batieron un récor d'anotación nel quintu alcuentru, el que supunxo'l 3-2 y l'entamu de la remontada de Cleveland Cavaliers, al llegar a los 41 puntos cada unu d'ellos nel mesmu partíu. == Trayeutoria == '''''Nota''': G: Partíos ganaos; P:Partíos perdíos; %:porcentaxe de victories'' {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada ! G ! P ! % ! Play-offs ! Resultáu |- style="color:white;" |colspan="6" align=center bgcolor="#b22222" | '''Cleveland Cavaliers''' |- |1970-71 || 15 || 67 ||.183 |||| |- |1971-72 || 23 || 59 ||.280 |||| |- |1972-73 || 32 || 50 ||.390 |||| |- |1973-74 || 29 || 53 ||.354 |||| |- |1974-75 || 40 || 42 ||.488 |||| |- |1975-76 || 49 || 33 ||.598 || Gana Semifinales Conferencia<br /> Pierde Finales Conferencia || Cleveland 4, [[Washington Wizards|Washington]] 3<br /> [[Boston Celtics|Boston]] 4, Cleveland 2 |- |1976-77 || 43 || 39 ||.524 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Washington Wizards|Washington]] 2, Cleveland 1 |- |1977-78 || 43 || 39 ||.524 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[New York Knicks|New York]] 2, Cleveland 0 |- |1978-79 || 30 || 52 ||.366 |||| |- |1979-80 || 37 || 45 ||.451 |||| |- |1980-81 || 28 || 54 ||.341 |||| |- |1981-82 || 15 || 67 ||.183 |||| |- |1982-83 || 23 || 59 ||.280 |||| |- |1983-84 || 28 || 54 ||.341 |||| |- |1984-85 || 36 || 46 ||.439 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Boston Celtics|Boston]] 3, Cleveland 1 |- |1985-86 || 29 || 53 ||.354 |||| |- |1986-87 || 31 || 51 ||.378 |||| |- |1987-88 || 42 || 40 ||.512 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Chicago Bulls|Chicago]] 3, Cleveland 2 |- |1988-89 || 57 || 25 ||.695 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Chicago Bulls|Chicago]] 3, Cleveland 2 |- |1989-90 || 42 || 40 ||.512 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Philadelphia 76ers|Philadelphia]] 3, Cleveland 2 |- |1990-91 || 33 || 49 ||.402 |||| |- |1991-92 || 57 || 25 ||.695 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br /> Gana Semifinales Conferencia<br /> Pierde Finales Conferencia || Cleveland 3, [[New Jersey Nets|New Jersey]] 2<br /> Cleveland 4, [[Boston Celtics|Boston]] 3<br /> [[Chicago Bulls|Chicago]] 4, Cleveland 2 |- |1992-93 || 54 || 28 ||.659 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br /> Pierde Semifinales Conferencia|| Cleveland 3, [[New Jersey Nets|New Jersey]] 2<br /> [[Chicago Bulls|Chicago]] 4, Cleveland 0 |- |1993-94 || 47 || 35 ||.573 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Chicago Bulls|Chicago]] 3, Cleveland 0 |- |1994-95 || 43 || 39 ||.524 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[New York Knicks|New York]] 3, Cleveland 1 |- |1995-96 || 47 || 35 ||.573 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[New York Knicks|New York]] 3, Cleveland 0 |- |1996-97 || 42 || 40 ||.512 |||| |- |1997-98 || 47 || 35 ||.573 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Indiana Pacers|Indiana]] 3, Cleveland 1 |- |1998-99 || 22 || 28 ||.440 |||| |- |1999-2000 || 32 || 50 ||.390 |||| |- |2000-01 || 30 || 52 ||.366 |||| |- |2001-02 || 29 || 53 ||.354 |||| |- |2002-03 || 17 || 65 ||.207 |||| |- |2003-04 || 35 || 47 ||.427 |||| |- |2004-05 || 42 || 40 ||.512 |||| |- |2005-06 || 50 || 32 ||.610 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br /> Pierde Semifinales Conferencia|| Cleveland 4, [[Washington Wizards|Washington]] 2<br /> [[Detroit Pistons|Detroit]] 4, Cleveland 3 |- |2006-07 || 50 || 32 ||.610 ||Gana en 1ᵉʳ ronda<br />Gana Semifinales Conferencia<br />Gana Finales Conferencia<br />Pierde Finales NBA||Cleveland 4, [[Washington Wizards|Washington]] 0<br /> Cleveland 4 [[New Jersey Nets|New Jersey]] 2<br />Cleveland 4, [[Detroit Pistons|Detroit]] 2<br /> [[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, Cleveland 0 |- |2007-08 || 45 || 37 ||.549 ||Gana 1ᵉʳ Ronda<br />Pierde Semifinales Conferencia|| Cleveland 4, [[Washington Wizards|Washington]] 2<br /> [[Boston Celtics|Boston]] 4, Cleveland 3 |- |2008-09 || 66 || 16 ||.804 || Gana 1ᵉʳ Ronda<br />Gana Semifinales Conferencia<br />Pierde Finales Conferencia|| Cleveland 4, [[Detroit Pistons|Detroit]] 0<br /> Cleveland 4, [[Atlanta Hawks|Atlanta]] 0<br /> [[Orlando Magic|Orlando]] 4, Cleveland 2 |- |2009-10 || 61 || 21 ||.744 || Gana 1ᵉʳ Ronda<br />Pierde Semifinales Conferencia || Cleveland 4, [[Chicago Bulls|Chicago]] 1<br /> [[Boston Celtics|Boston]] 4, Cleveland 2 |- |2010-11 || 19 || 63 ||.232 || || |- |2011-12 || 21 || 45 ||.318 || || |- |2012-13 || 24 || 58 ||.293 || || |- |2013-14 || 33 || 49 ||.402 || || |- |2014-15 || 53 || 29 ||.646 || Gana en 1ᵉʳ ronda<br />Gana Semifinales Conferencia<br />Gana Finales Conferencia<br />Pierde Finales NBA ||Cleveland 4, [[Boston Celtics|Boston]] 0<br /> Cleveland 4 [[Chicago Bulls|Chicago]] 2<br />Cleveland 4, [[Atlanta Hawks|Atlanta]] 0<br /> [[Golden State Warriors |Golden State]] 4, Cleveland 2 |- |2015-16 || 57 || 25 ||.695 || Gana en 1ᵉʳ ronda<br />Gana Semifinales Conferencia<br />Gana Finales Conferencia<br />'''Gana Finales NBA''' ||Cleveland 4, [[Detroit Pistons|Detroit]] 0,<br /> Cleveland 4, [[Atlanta Hawks|Atlanta]] 0<br /> Cleveland 4, [[Toronto Raptors|Toronto]] 2,<br /> [[Golden State Warriors |Golden State 3]], Cleveland 4 |- |[[Temporada 2016-17 de la NBA|2016-17]]|| 51 || 31 || .622 ||Gana en 1ᵉʳ ronda<br />Gana Semifinales Conferencia<br />Gana Finales Conferencia<br />Pierde Finales NBA || Cleveland 4, [[Indiana Pacers|Indiana]] 0<br /> Cleveland 4 [[Toronto Raptors|Toronto]] 0<br />Cleveland 4, [[Boston Celtics|Boston]] 1<br /> [[Golden State Warriors |Golden State]] 4 , Cleveland 1 |- !Temp. Regular ||1779|| 2027||.467|| colspan=2 | |- !Playoffs || 100 || 89 ||.529|| colspan=2 | |- !Totales || 1879 || 2116 ||.470|| colspan=2 | |} == Plantía 2017/18 == {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; " ! colspan="2" style="background-color: #8c0000; color: #FFD700; text-align: center;" | '''Cleveland Cavaliers 2017-2018''' |- style="background-color: #f7b763;color: #3a374d; text-align: center;" ! '''Xugadores''' !! '''Entrenadores''' |- | valign="top" | {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Nᵘ !! {{abreviatura|Nac.|Namái s'indica la nacionalidá deportiva. Un xugador puede tener múltiples nacionalidaes, pero ta llindáu a xugar pa una única seleición nacional.}} !! Pos. !! Nome !! Altor !! Pesu !! Orixe |- <!-- llista de xugadores --> {{player2 | num = 81 | first = José Manuel | last = Calderón| pos = PG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 209| from = [[España]] | nat = ESP}} {{player2 | num = 8 | nat = USA | first = Jordan | last = Clarkson | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 186 | college = Missouri}} {{player2 | num = 32 | first = Jeff | last = Green | pos = SF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 235 | college = Georgetown | nat = USA}} {{player2 | num = 3 | first = George | last = Hill| pos = PG | ft = 6 | in = 3 | lbs = 188 | college = IUPUI |nat = USA}} {{player2 | num = 10 | first = John | last = Holland | dab = baloncestista| pos = GF | ft = 6 | in = 5 | lbs = 205 | college = Boston | nat = PUR | note = TW }} {{player2 | num = 1 | first = Rodney | last = Hood | pos = F | ft = 6 | in = 8 | lbs = 206 | college = Duke | nat = USA }} {{player2 | num = 23 | first = LeBron | last = James| pos = F | ft = 6 | in = 8 | lbs = 249 | college = Ohio| nat=USA | note = C }} {{player2 | num = 26 | first = Kyle | last = Korver| pos = SG | ft = 6 | in = 7 | lbs = 212 | school = Creighton | nat = USA }} {{player2 | num = 0 | first = Kevin | last = Love | pos = PF | ft = 6 | in = 10 | lbs = 251 | college = UCLA| note = | nat = USA|inj=yes }} {{player2 | num = 24 | nat = USA | first = Larry | last = Nance, Jr. | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 227 | college = Wyoming}} {{player2 | num = 16 | first = Cedi | last = Osman | pos = G/F | ft = 6 | in = 8 | lbs = 215 | from = [[Turquía]] | nat = TUR }} {{player2 | num = 15 | first = London | last = Perrantes | pos = G | ft = 6 | in = 2 | lbs = 190 | college = Virginia | nat = USA | note = TW }} {{player2| num = 5 | first = J.R. | last = Smith | pos = SG | ft = 6 | in = 6 | lbs = 225 | college = Creighton| nat = USA}} {{player2 | num = 13 | first = Tristan | last = Thompson | pos = F/C | ft = 6 | in = 9 | lbs = 227| college = Texas| nat = CAN}} {{player2 |num = 41 |first = Ante|last = Zizic|pos = C|ft = 7|in = 0|lbs = 220|from = [[Croacia]] |nat = CRO}} <!-- end list of players --> {{NBA roster footer | head_coach = * [[Tyronn Llue]] | asst_coach = * [[Jim Boylan]] * [[Larry Drew]] * [[Damon Jones]] * [[Mike Longabardi]] * [[James Posey]] * [[Vitaly Potapenko]] | roster_url = http://www.nba.com/cavs/roster/ | transaction_url = http://basketball.realgm.com/nba/teams/Cleveland_Cavaliers/5/Transaction_History | fechaaccesu = 9 de febreru de 2018 }} == Xugadores destacaos == === Miembros del [[Basketball Hall of Fame]] === * [[Wayne Embry]] (Antiguu presidente y primer [[afroamericanu]] en selo na historia de la NBA; incluyíu nel Hall of Fame como contribuidor) * [[Nate Thurmond]] * [[Lenny Wilkens]] (tanto como xugador como entrenador) === Númberos retiraos === {{VT|Númberos retiraos (NBA)#Cleveland Cavaliers|l1=Númberos retiraos de la NBA}} * '''7''' [[Bingu Smith]], bistechu, 1970-79 * '''11''' [[Žydrūnas Ilgauskas]], pívot, 1997-2010 * '''22''' [[Larry Nance]], bistechu, 1988-94 * '''25''' [[Mark Price]], base, 1986-95 * '''34''' [[Austin Carr]], base, 1971-80 * '''42''' [[Nate Thurmond]], pívot, 1975-77 * '''43''' [[Brad Daugherty]], pívot, 1986-94 === Líderes estadísticos === ;Puntos totales temporada regular {| class="sortable" border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=000066 style="color:white;" !# !Xugador !Temporaes !Promediu !Partíos !Total |- |1 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Lebron James]] |align="center"|[[2003]] - [[2010]] / [[2014]] - [[2016]] |align="center"|27,2 |align="center"|767 |align="center"|20 818 |- |2 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Zydrunas Ilgauskas]] |align="center"|[[1997]] - [[2010]] (13) |align="center"|13,9 |align="center"|761 |align="center"|10&nbsp;616 |- |3 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Brad Daugherty]] |align="center"|[[1986]] - [[1994]] (8) |align="center"|18,7 |align="center"|548 |align="center"|10&nbsp;389 |- |4 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Austin Carr]] |align="center"|[[1971]] - [[1980]] (10) |align="center"|16,2 |align="center"|635 |align="center"|10&nbsp;265 |- |5 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Mark Price]] |align="center"|[[1986]] - [[1995]] (9) |align="center"|20,6 |align="center"|582 |align="center"|9788 |- |6 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Bingu Smith]] |align="center"|[[1970]] - [[1980]] (10) |align="center"|19,3 |align="center"|720 |align="center"|9288 |- |7 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Hot Rod Williams]] |align="center"|[[1986]] - [[1995]] (9) |align="center"|12,9 |align="center"|661 |align="center"|8504 |- |8 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Larry Nance]] |align="center"|[[1987]] - [[1994]] (7) |align="center"|14,1 |align="center"|513 |align="center"|7257 |- |9 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Campy Russell]] |align="center"|[[1974]] - [[1980]] / [[1984]] - [[1985]] (7) |align="center"|12,9 |align="center"|512 |align="center"|6588 |- |10 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Kyrie Irving]] |align="center"|[[2011]] - [[2016]] |align="center"|20,8 |align="center"|309 |align="center"|6416 |- |colspan=6|<small>''Actualizaos a la fin de la temporada 2015 - 16''</small> |} ;Rebotes totales temporada regular {| class="sortable" border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=000066 style="color:white;" !# !Xugador !Temporaes !Promediu !Partíos !Total |- |1 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Zydrunas Ilgauskas]] |align="center"|[[1997]] - [[2010]] (13) |align="center"|7,8 |align="center"|761 |align="center"|5904 |- |2 | align="left" |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Lebron James]] | align="center" |[[2003]] - [[2010]] / [[2014]] - [[2015]] | align="center" |7,1 | align="center" |767 | align="center" |5481 |- |3 | align="left" |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Brad Daugherty]] | align="center" |[[1986]] - [[1994]] (8) | align="center" |9,5 | align="center" |548 | align="center" |5227 |- |4 | align="left" |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Hot Rod Williams]] | align="center" |[[1986]] - [[1995]] (9) | align="center" |7,1 | align="center" |661 | align="center" |669 |- |5 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Jim Chones]] |align="center"|[[1974]] - [[1979]] (7) |align="center"|9,1 |align="center"|433 |align="center"|3561 |- |6 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Larry Nance]] |align="center"|[[1987]] - [[1994]] (7) |align="center"|11,1 |align="center"|513 |align="center"|5342 |- |colspan=6|<small>''Nota actualizaos a [[19 de setiembre]] de [[2014]]''</small> |} ;Asistencies totales temporada regular {| class="sortable" border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=000066 style="color:white;" !# !Xugador !Temporaes !Promediu !Partíos !Total |- |1 | align="left" |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Lebron James]] | align="center" |[[2003]] - [[2010]] / [[2014]] - ? | align="center" |7,1 | align="center" |767 | align="center" |5481 |- |2 | align="left" |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Mark Price]] | align="center" |[[1986]] - [[1995]] (9) | align="center" |7,2 | align="center" |582 | align="center" |4206 |- |3 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[John Bagley]] |align="center"|[[1982]] - [[1987]] (5) |align="center"|6,2 |align="center"|375 |align="center"|2311 |- |4 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Terrell Brandon]] |align="center"|[[1991]] - [[1997]] (6) |align="center"|4,9 |align="center"|457 |align="center"|2235 |- |5 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Foots Walker]] |align="center"|[[1974]] - [[1980]] (6) |align="center"|5,0 |align="center"|427 |align="center"|2135 |- |6 |align="left"|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Brad Daugherty]] |align="center"|[[1986]] - [[1994]] (8) |align="center"|3,7 |align="center"|548 |align="center"|2028 |- |colspan=6|<small>''Nota actualizaos a [[4 payares]] de [[2016]]''</small> |} == Entrenadores == {{AP|Entrenadores de Cleveland Cavaliers|l1=Entrenadores de Cleveland Cavaliers}} {| |valign="top"| * [[Bill Fitch]] 1970-1979 * [[Stan Albeck]] 1979-1980 * [[Bill Musselman]] 1980-1981 * [[Don Delaney]] 1980-1982 * [[Bob Kloppenburg]] 1981-1982 * [[Chuck Daly]] 1981-1982 * [[Bill Musselman]] 1981-1982 * [[Tom Nissalke]] 1982-1984 * [[George Karl]] 1984-1986 * [[Gene Littles]] 1985-1986 * [[Lenny Wilkens]] 1986-1993 |width="45"| |valign="top"| * [[Mike Fratello]] 1993-1999 * [[Randy Wittman]] 1999-2001 * [[John Lucas]] 2001-2003 * [[Keith Smart]] 2002-2003 * [[Paul Silas]] 2003-2005 * [[Brendan Malone]] 2004-2005 * [[Mike Brown (baloncestista 1970)|Mike Brown]] 2005-2010 * [[Byron Scott]] 2010-2013 * Mike Brown 2013-2014 * [[David Blatt]] 2014-2016 * [[Tyronn Llue]] 2016- |} == Premios == {{Columnes}} '''[[Most Valuable Player (NBA)|MVP de la Temporada]]''' * [[LeBron James]] - 2009, 2010 '''[[Rookie del Añu]]''' * [[LeBron James]] - 2004 * [[Kyrie Irving]] - 2012 '''[[Meyor Entrenador del Añu]] * [[Bill Fitch]] - 1976 * [[Mike Brown (baloncestista 1970)|Mike Brown]] - 2009 '''[[MVP de les Finales NBA]] * [[Lebron James]] - 2016 '''[[Executivu del Añu]] * [[Wayne Embry]] - 1992, 1998 {{Nueva columna}} '''[[Meyor Quintetu de la NBA|Meyor Quintetu de la Temporada]]''' * [[Mark Price]] - 1993 * [[LeBron James]] - 2006, 2008, 2009, 2010 '''Segundu Meyor Quintetu de la Temporada''' * [[LeBron James]] - 2005, 2007 '''Tercer Meyor Quintetu de la Temporada''' * [[Mark Price]] - 1989, 1992, 1994 * [[Brad Daugherty]] - 1992 '''[[Meyor quintetu defensivu de la NBA|Meyor Quintetu Defensivu]]''' * [[Larry Nance]] - 1989 * [[LeBron James]] - 2009, 2010 '''Segundu Meyor Quintetu Defensivu''' * [[Jim Cleamons]] - 1976 * [[Jim Brewer]] - 1976, 1977 * [[Larry Nance]] - 1992, 1993 * [[Bobby Phills]] - 1996 * [[Anderson Varejao]] - 2010 {{Nueva columna}} '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA|Meyor Quintetu de Rookies]]''' * [[Austin Carr]] - 1972 * [[Dwight Davis (baloncestista)|Dwight Davis]] - 1973 * [[Brad Daugherty]] - 1987 * [[Ron Harper]] - 1987 * [[John "Hot Rod" Williams]] - 1987 * [[Brevin Knight]] - 1998 * [[Zydrunas Ilgauskas]] - 1998 * [[Andre Miller]] - 2000 * [[LeBron James]] - 2004 * [[Kyrie Irving]] - 2012 * [[Dion Waiters]] - 2013 '''Segundu Meyor Quintetu de Rookies''' * [[Terrell Brandon]] - 1992 * [[Cedric Henderson (baloncestista de 1975)|Cedric Henderson]] - 1998 * [[Derek Anderson]] - 1998 * [[Chris Mihm]] - 2001 * [[Carlos Boozer]] - 2003 * [[Tristan Thompson]] - 2012 * [[Tyler Zeller]] - 2013 {{Final columnes}} === [[All-Star Weekend de la NBA|NBA All-Star]] === {| |valign="top"| '''[[All-Star Game de la NBA]]''' * [[John Johnson]] – 1971, 1972 * [[Butch Beard]] – 1972 * [[Lenny Wilkens]] – 1973, 1989 (Entrenador) * [[Austin Carr]] – 1974 * [[Campy Russell]] – 1979 * [[Mike Mitchell]] – 1981 * [[Brad Daugherty]] – 1988, 1989, 1991, 1992, 1993 * [[Larry Nance]] – 1989, 1993 * [[Mark Price]] – 1989, 1992, 1993, 1994 * [[Tyrone Hill]] – 1995 * [[Terrell Brandon]] – 1996, 1997 * [[Shawn Kemp]] – 1998* * [[Žydrūnas Ilgauskas]] – 2003, 2005 * [[LeBron James]] – 2005*, 2006* ([[MVP del All-Star Game de la NBA|MVP]]), 2007*, 2008* ([[MVP del All-Star Game de la NBA|MVP]]), 2009* 2010*, 2015*, 2016* * [[Mo Williams]] – 2009 * [[Mike Brown (baloncestista 1970)|Mike Brown]] – 2009 (Entrenador) * [[Kyrie Irving]] – 2013*, 2014* ([[MVP del All-Star Game de la NBA|MVP]]) <nowiki>*</nowiki> Titular '''[[Concursu de Triples de la NBA|Concursu de Triples]]''' * [[Mark Price]] – 1988 (5ᵘ), 1990 (7ᵘ), 1993 (1ᵘ), 1994 (1ᵘ) * [[Craig Ehlo]] – 1990 (5ᵘ), 1992 (6ᵘ) * [[Bob Sura]] – 2000 (8ᵘ) * [[Wesley Person]] – 2002 (2ᵘ) * [[Damon Jones]] – 2007 (5ᵘ) * [[Daniel Gibson]] – 2008 (2ᵘ) * [[Kyrie Irving]] – 2013 (1ᵘ) |width="45"| |valign="top"| '''[[Concursu de Mates de la NBA|Concursu de Mates]]''' * [[Roy Hinson]] – 1986 (7ᵘ) * [[Ron Harper]] – 1987 (5ᵘ), 1989 (7ᵘ) * [[Bob Sura]] – 1997 (5ᵘ) '''[[Skills Challenge]]''' * [[LeBron James]] – 2006 (2ᵘ), 2007 (3ᵘ) * [[Mo Williams]] – 2009 (3ᵘ) '''[[Rookie Challenge]]''' * [[Chris Mills]] – 1994 * [[Bob Sura]] – 1996 * [[Vitaly Potapenko]] – 1997 * [[Žydrūnas Ilgauskas]] – 1998 (MVP) * [[Brevin Knight]] – 1998 * [[Cedric Henderson (baloncestista de 1975)|Cedric Henderson]] – 1998 * [[Derek Anderson]] – 1998 (DNP) * [[Andre Miller]] – 2000 (R), 2001 (S) * [[Chris Mihm]] – 2002 (S) * [[Carlos Boozer]] – 2003 (R), 2004 (S) * [[Dajuan Wagner]] – 2003 (R) * [[LeBron James]] – 2004 (R), 2005 (S) * [[Daniel Gibson]] – 2008 (S, MVP) * [[Kyrie Irving]] – 2012 (R), 2013 (S) '''Two Ball''' * [[Wesley Person]] w/ Michelle Edwards – 1998 (7ᵘ) * [[Trajan Langdon]] w/ Eva Nemcova – 2001 (2ᵘ) |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.nba.com/cavaliers/ Web Oficial Cleveland Cavaliers] * [http://www.basketball-reference.com/teams/CLE/ Basketball-Reference.com: Cleveland Cavaliers] * [http://www.cavsnews.com/ Cavaliers Noticies] * [http://www.insidehoops.com/teams/cleveland-cavaliers.shtml Cleveland Cavaliers: InsideHoops.com] * [http://www.cavshistory.com Cleveland Cavaliers Historia] * [http://www.sportsecyclopedia.com/nba/cleveland/cavs.html Sports E-Cyclopedia] {{Tradubot|Cleveland Cavaliers}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Cleveland Cavaliers| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] lkwy0r06v7v8rljyiaibenwdv4ssm66 0 111936 3699248 3687320 2022-07-25T06:17:03Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki '''Los Angeles Clippers''' ye un equipu de [[baloncestu]] de la [[NBA]] con sede en [[Los Angeles]], [[California]]. Fundáu en [[1970]], xueguen na [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] de la [[Conferencia Oeste]] y apuesten los sos partíos de casa nel [[Staples Center]], al igual que [[Los Angeles Lakers]]. El 8 d'abril de 2013, en batiendo a [[Los Angeles Lakers]] por 109-95 consiguen el so primer títulu de división de la [[NBA]]. La consecuencia d'eses resultancies foi, ente otres coses, los trés cambeos de ciudá que sufrió l'equipu dende la so fundación, pasando por [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[San Diego (California)|San Diego]] y anguaño [[Los Angeles]]. == Pabellones == * [[Buffalo Memorial Auditorium]] ([[1970]]-[[1978]]) * [[San Diego Sports Arena]] ([[1978]]-[[1984]]) * [[Los Angeles Sports Arena]] ([[1985]]-[[1999]]) * [[Staples Center]] ([[1999]]-presente) == Historia == === Los años en Búfalu (1970-78) === Los Braves, nos sos ocho temporaes, en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], xugaron los sos alcuentros nel [[Buffalo Memorial Auditorium]], compartiendo'l pabellón con otru equipu, [[Buffalo Sabres]] de la [[National Hockey League]]. Los Braves debutaron en [[1970]] y el primer entrenador foi'l miembru del [[Basketball Hall of Fame]] [[Dolph Schayes]], ente que les primeres estrelles del equipu yeren [[Bob Kauffman]] y [[Don May]], quien foi adquiríu nel [[draft d'espansión]]. Los Braves terminaron el so [[Temporada 1970-71 de la NBA primera campaña]] con un balance de 22-60, típicu n'equipos debutantes.<ref name="braves">sportsecyclopedia.com [http://www.sportsecyclopedia.com/nba/buffalo/bufbraves.html Buffalo Braves Historical Moments] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Kauffman, que l'[[Temporada 1969-70 de la NBA|añu anterior]] promedió 4.3 puntos con [[Chicago Bulls]], lideró a los Braves con 20.4 puntos per partíu y fíxose un buecu nel [[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] de [[1971]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/allstar/NBA_1971.html Kauffman, primer All Star en 1971], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Braves repitieron el balance de 22 victories y 60 derrotes na [[Temporada 1971-72 de la NBA siguiente temporada]], pero realizaron dellos fichaxes que fixeron al equipu más talentosu. Buffalo escoyó nel [[Draft de la NBA|draft]] al pívot [[Elmore Smith]] y a [[Randy Smith]], procedente de la [[Universidá Estatal de Búfalu]], polo que yera unu de los favoritos del públicu.<ref name="braves"/> L'equipu nun ameyoró enforma na [[Temporada 1972-73 de la NBA|temporada 1972-73]], consiguiendo un probe rexistru de 21-61 col nuevu entrenador [[Jack Ramsay]]. El gran movimientu de los Braves nesta temporada foi escoyer a [[Bob McAdoo]] nel draft, procedente de la [[North Carolina Tar Heels|Universidá de North Carolina]]. Na [[Temporada 1973-74 de la NBA|1973-74]], la franquicia clasificar por primer vegada pa los [[Playoffs de la NBA|playoffs]], siendo esaniciaos por [[Boston Celtics]] en primer ronda.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19731974.html 1974 Playoff Results] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|temporada 1974-75]], McAdoo ganó'l [[MVP de la Temporada de la NBA|MVP de la Temporada]], promediando 34.5 puntos, 14.1 rebotes y 2.12 tapones per partíu, con un 51.2% en tiros de campu y 80.5% en tiros llibres.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mcadobo01.html Estadístiques de Bob McAdoo] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|1974-75]] y [[Temporada 1975-76 de la NBA|1975-76]], los Braves apaecieron en postemporada per última vegada en Buffalo. El [[15 de xunu]] de [[1976]], el propietariu Paul Snyder vendió la franquicia al Sr. y la Sra. Irving Cowan, quien teníen entamáu treslladar l'equipu a [[Florida]], abandonando Buffalo, la "ciudá del ḥoquei". La venta fracasó y paralizóse, anque darréu Snyder vendería'l 50% de los Braves al empresariu John Y. Brown Jr., antiguu propietariu de [[Kentucky Colonels]] de l'[[American Basketball Association|ABA]]. Na [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], Brown adquirió l'otru 50% de Snyder. Brown, de la mesma, vendió un tanto per cientu de la franquicia a Harry Mangurian, quien más tarde tendría una parte de [[Boston Celtics]] nos [[años 1980|años 80]]. A metá de [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], McAdoo foi trespasáu a [[New York Knicks]] por xugadores y dineru. Debíu al probe xuegu realizáu polos Braves nos sos dos últimos años (30-52 en [[Temporada 1976-77 de la NBA|1976-77]] y 27-55 en [[Temporada 1977-78 de la NBA|1977-78]]), xuntu colos rumores de treslladar la franquicia por causa de la probe venta d'entraes, Brown axustó con él daquella propietariu de los Celtics, Irv Levin, faer un intercambiu de franquicies, polo que Brown tomaría'l mandu de los Celtics y Levin de los Braves. Ésti yera un empresariu de [[California]], y suañaba con tener una franquicia nel so estáu natal. El tratu foi rotu por [[David Stern]], del conseyu xeneral de la NBA, quién en [[1984]] convertir nel comisionado de la lliga. La siguiente sería la última temporada del equipu al oeste de [[Nueva York]], una y bones los propietarios de les franquicies de la NBA votaron por un claru 21-1 dexar a Buffalo treslladase de ciudá. Estos camudáronse a [[San Diego (California)|San Diego]], tres la [[Temporada 1977-78 de la NBA|temporada 1977-78]], convirtiéndose en San Diego Clippers.<ref name="braves"/> === Decepcionante pasu per San Diego (1978-84) === [[Ficheru:San Diego Sports Arena.jpg|thumb|right|260px|El [[San Diego Sports Arena]], pabellón de los Clippers en San Diego.]] Na [[Temporada 1978-79 de la NBA primera temporada]] del equipu en [[San Diego (California)|San Diego]], los Clippers llograron un balance de 43-39 (última campaña positiva en 13 años), sol mandu del nuevu entrenador [[Gene Shue]]. Sicasí, aquel récor nun-y valía p'aportar a playoffs, quedándose a dos partíos de xugar la postemporada.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_1979.html 1978-79 NBA Season Summary], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> [[Randy Smith]] tuvo una gran temporada, anotando 20.5 puntos per partíu, por detrás de [[World B. Free]], recién llegáu al equipu procedente de [[Philadelphia 76ers]]. Free foi'l segundu máximu anotador de la lliga con 28.8 puntos per nueche, ente que [[George Gervin]] de [[San Antonio Spurs]] tuvo un promediu 29.6 por alcuentru.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19781979.html LEAGUE LEADERS. Points - 1978-79], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> La [[Temporada 1979-80 de la NBA|temporada 1979-80]] nun foi muncho meyor a pesar del fichaxe del pívot [[Bill Walton]], nativu de San Diego y campeón de la NBA [[Temporada 1976-77 de la NBA|dos años antes]] con [[Portland Trail Blazers]]. Por cuenta de mancadures nel pie, Walton nun rindió como s'esperaba d'él y tuvo que perdese 68 partíos. Los Clippers remataron con un dignu 37-45, teniendo en cuenta que les sos xugadores clave perdiéronse dellos partíos por mancadura. Per segundu añu consecutivu, Free volvió quedase na puerta del títulu de máximu anotador de la lliga, con 30.2 per nueche.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19791980.html LEAGUE LEADERS. Points - 1979-80], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Na [[Temporada 1980-81 de la NBA siguiente temporada]], [[Paul Silas]] reemplazó a Shue nel puestu d'entrenador y los Clippers llograron un récor de 36-46, quedándose de nuevu ensin playoffs. Walton perdióse la temporada completa y Free foi trespasáu a [[Golden State Warriors]] por Phil Smith. La [[Temporada 1981-82 de la NBA|1981-82]] llegó con munchos cambeos, yá que Levin vendió la franquicia a Donald Sterling por 20 millones de [[dólares]]. El probe xuegu de los Clippers nos sos últimos años en [[San Diego (California)|San Diego]] y la baxa asistencia del públicu al pabellón (un promediu de 4.500 por partíu) bastió la venta. Darréu, Sterling treslladó la franquicia a la so nativa [[Los Angeles]].<ref name="historia"/> === L'infortuniu continua en Los Angeles (1984-presente) === ==== Primeros años na ciudá ==== ===== 1984-85 ===== [[Ficheru:DowntownLosAngeles.jpg|260px|left|thumb|Los Clippers treslladar a [[Los Angeles]] en [[1984]].]] En llegando a [[Los Angeles]], llograron la primera gran adquisición, y nun trespasu con [[Milwaukee Bucks]] consiguieron a [[Marques Johnson]], [[Junior Bridgeman]], [[Harvey Catchings]] y una bona cantidá de dineru. Esta operación tendría influencia más palantre, con xugadores como [[Ricky Pierce]] o [[Terry Cummings]], que dexó entever nos sos primeros años de la lliga podría llegar a convertise n'estrella, al igual que [[Craig Hodges]], gran llanzador dende la llinia de trés, Marques Johnson, bistechu d'una esquisita clase pero que la so carrera tuvo un prematuru zarru poles sos adicción a les drogues. Junior Bridgeman, el segundu en discordia na operación, llegó a Los Angeles pa dicir adiós al baloncestu. Una temporada de nivel foi l'escasu bagaxe qu'ufiertó antes de volver dos años más tarde a [[Milwaukee]]. No referente al [[draft de la NBA|draft]], destacar la eleición en primer ronda de [[Michael Cage]], procedente de [[San Diego State Aztecs|San Diego State]], gran reboteador, que les sos lluches pol visu de la clasificación de rebotes con [[Charles Oakley]] fueron almirables. Caltúvose 3 años a un notable nivel antes de colase a [[Seattle SuperSonics]]. Tres dos alcuentros fora de la so ciudá, el deséu vehemente de “estrenar” el LA Sports Arena fíxose realidá. Santu y seña del equipu, n'estrenu foi con derrota ante [[New York Knicks]].<ref name="historia">Clippers.com [http://www.nba.com/clippers/history/index.html Clippers Franchise History] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> La temporada pa los Clippers nun yera del tou mala, pero'l fechu d'encadenar 7 derrotes consecutives, enfervorizó a l'afición y el suañu de ver al equipu en [[Playoffs de la NBA|playoffs]] esleir col pasu de los díes, hasta que l'hasta entós entrenador Jim Lyman dexara'l so cargu n'encadenando 6 derrotes consecutives y despidióse de la franquicia. Nel so llugar, llegó un vieyu conocíu, [[Don Chaney]], que inculcó una mayor filosofía d'equipu, y una dosis de noción coleutiva. Con él, l'equipu ameyoró visiblemente, pero los Clippers nun superaron les mires y raspiaron el ridículu con un balance de 31 victories y o derrotes.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19841985.html 1984-85 Standings] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> ===== 1985-86 ===== [[Ficheru:La sports arena.jpg|260px|right|thumb|Los Angeles Memorial Sports Arena, pabellón de los Clippers ente [[1984]] y [[1999]].]] L'acandilante empiezu caltuvo a la franquicia coles ilusiones intactes, con un equipu remozado, y de un sostenible equilibriu interior-esterior, y llogren vencer nos sos primeres cinco partíos de la temporada. La mala suerte volvía pa los Clippers, y [[Derek Smith]], que taba teniendo la meyor temporada de la so vida, tuvo de dici-y adiós a lo que restaba de la mesma por una mancadura na so rodía. La química paecía ser fantástica, consiguióse un bistechu en condiciones, [[Cedric Maxwell]], que cuayó una campaña propia de les suyes en [[Boston Celtics]]. [[Norm Nixon]] como base, más conocíu por ser el maríu de la maestra de “[[Fame (serie de TV de 1982)|Fama]]”, [[Debbie Allen]], tamién tuvo un desempeñu notable.<ref>Museum.tv [http://www.museum.tv/archives/etv/A/htmlA/allendebbie/allendebbie.htm ALLEN, DEBBIE], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures y les causes extradeportivas nun yeren nin tanto una sida pa xustificar esti 32-50 con que remataron los Clippers, nun añu onde l'aportar a los [[playoffs de la NBA]] tasar en 35 victories, abondo algamables con un incólume Smith. El pivot de 2,13 metros proveniente de [[Creighton Bluejays|Creighton]], [[Benoit Benjamín]], diba ser la eleición 3ª pol cuál decantáronse los Clippers. Trátase d'un pivot de pergrande clase, que'l so defectu foi la falta de consistencia en defensa y la so evidente falta de desparpajo so canasta a la de batallar. Aun así y magar dexar dotes de la so innata valía nes sos 5 temporaes en Los Angeles, nunca aportaría a lo que nel so día s'especuló que fora. ===== 1986-87 ===== El meyor fichaxe corría a cuenta de Donald T. Sterling, y nun yera otru que'l [[Hall of Famer]], [[Elgin Baylor]], que d'esta miente, pasaba a ser el cabezilla nos despachos, convirtiéndose nel xefe d'operaciones de los Clippers.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/b/bayloel01.html.Ficha de Elgin Baylor], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Clippers enfrentar a la que se presentaba, una dura batalla por non volver raspiar el más indeseado ridículu. Derek Smith yá nun taba, el so trespasu a [[Sacramento Kings]] foi inminente, y otru anotador, pero con munches menos cualidaes que Smith foi'l sustitutu xuntu con [[Larry Drew]]. Causes, a les que xuníes, l'ausencia de primeres rondes cara al draft, non icentivó lo más mínimo a una afición, cada vez más susceptible, que consagró tou un récor, 7.711 espectadores de media. Cifra obviamente lóxica, si tener en cuenta qu'a los 40 partíos solo ganaren 5, pa rematar con otru récor, 12-70.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19861987.html 1986-87 Standings], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1987-88 ===== Col mandu d'orquesta de la mano del mitificado polos sos [[Washington Bullets]], [[Gene Shue]], con quién alzara dos gallardones d'[[Meyor Entrenador del Añu|entrenador del añu]], l'aportar de los Clippers pa nun variar, diba siguir el camín qu'empezara l'añu anterior. Les úniques notes connotatives cargaes d'esperanza, yeren la presencia de [[Reggie Williams]], bistechu procedente de [[Georgetown Hoyas]], que se retiró descomanadamente llueu, ensin nunca demostrar esi dominiu que-y fixo destacar na so universidá, amás de la supuesta crecedera y desenvolvimientu de dos roques interiores como Cage y Benjamin, que dexaron bon sabor de boca. Sicasí, esti draft pasó a la historia pa los Clippers por tornar a [[Scottie Pippen]], que foi escoyíu un puestu más embaxo, fechu que nun pasó desapercibíu pol públicu, quemáu, tres tantos años de reestructuraciones ensin una base consolidada. L'actu anecdóticu corrió a cuenta de Cage, quien nel últimu sollutu arrampuñó la clasificación nel apartáu reboteador a Oakley por cuenta de los 30 refugues que rañó cuspíos del aru naquel [[24 d'abril]] de [[1988]] frente a los Supersonics, superando asina en 3 décimes el rexistru llográu pol roqueño xugador de [[Chicago Bulls]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/rebounds/19871988.html LEAGUE LEADERS. Rebounds - 1987-88], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1988-89 ===== Toles decepciones pasaes tocaron al so fin, cuando los Clippers, per vegada primera facer col númberu 1 del draft aquel [[21 de mayu]] de [[1988]]. 5 selmanes más tarde, el multi-talentosu bistechu de 2,08, [[Danny Manning]] pasaría a engrosar la plantía angelina, procedente de la [[Kansas Jayhawks|Universidá de Kansas]] onde yera dirixíu por [[Larry Brown]], dempués de poner el broche d'oru a la so carrera universitaria llogrando ganar el títulu de la [[NCAA]] y roblar unu númberos impecables: 20,1 puntos y 8,1 rebotes per partíu.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/draft/NBA_1988.html 1988 NBA Draft], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures quitaron a esti enorme xugador d'amosar tol potencial que llevaba dientro, los sos bonos númberos nun son más d'una toma de referencia de lo que podría ser si les mancadures respetárenlu más. Los constantes conflictos que caltuvo personalmente con quien fora'l so entrenador en Kansas, y qu'a posteriori sería'l so entrandor en Los Angeles, Larry Brown, foi la piedra angular pa promover la so salida de la franquicia. Esta mesma campaña, y cuando solo llevaba apostaos 26 alcuentros, el lligamentu anterior de la so pierna derecha dixo basta, y collo, la mínima aspiración de los Clippers. N'ausencia de Manning hubo otru nome a aprofiar por méritos adquiríos puramente. Nun ye otru que'l mozu novatu [[Charles D. Smith|Charles Smith]], bistechu qu'escareció d'agresividá y corazón pa faese un buecu nos más grandes del momentu. Foi otra de les decepciones a mediu llargu plazu nel draft. Cuidao que la so llegada quitó al equipu de cuntar cola que foi la so 6ª eleición, el magníficu [[Hersey Hawkins]], qu'ufiertó 5 años más que Charles a un bon nivel. Con Cage, nun yera bien corriente y primordial la llegada de Smith, y si más lóxicu'l caltenimientu d'una base-escolta como Hawkins. Pero nun bastó namái con tene-y nes sos files, sinón qu'había que da-y los galones. Siquier eso intentóse, trespasando a Cage, un pívot qu'hasta'l momentu taba trunfando, y que s'enllancó namás aterizar nel so próximu destín, [[Seattle SuperSonics]]. Nin siquier Shue pudo camudar l'aldu, y dempués d'un balance de 10-28 foi destituyíu y remplazado por [[Don Casey]], que con un balance de 11 victories y 33 derrotes nel restu de la campaña punxo puntu final a otra temporada decepcionante. ===== 1989-90 ===== Nel [[Draft de 1989]], la suerte volvía pone-y la cara más duce a Clippers, y ello ye que foi, indireutamente, una de les más granibles pa la franquicia. [[Danny Ferry]], proveniente de la [[Duke Blue Devils|Universidá de Duke]], sería la eleición que tenía na manga [[Elgin Baylor]], pero Danny refugó a roblar y decidió cruciar el charcu. [[Italia]] foi'l so destín. Baylor, nuna operación de verdaderu estratega, sacó una preciada ayalga por un Ferry qu'enxamás pasaría de ser un mediocre xugador. El [[16 de payares]] de [[1989]] peracabóse'l trespasu pol cual los derechos de Ferry xuntu con Reggie Williams pasaron a [[Cleveland Cavaliers]] en cuenta de [[Ron Harper]], que robló nos sos trés primeros años na lliga 19 puntos per nueche. Amás de Ron, (a la llarga, un xugador a quien de milagru -y cabíen los aniellos nos sos deos) les primeres rondes de [[1990]] y [[1992]] y la segunda del añu entrepoláu, [[1991]]. Un quintetu basáu en tres piedres angulares como yeren Harper-Smith-Manning, nun tenía más remediu que dar el do de pechu, siendo secundáu por unos magníficos Norman, Grant y Benjamin como llugartenientes. L'equilibriu taba definíu, los sistemes a la orde del día col prematuru Casey, y la lleición aprendía por aciu la esperiencia enantes vivida. Pero la mala suerte siguió plagando la franquicia. Los Angeles collecharen seis de siete partíos a mediaos de [[xineru]] p'averase al 50% de victories-ganes. Pero nun tardaría en dexase ver cuando Harper rompióse'l lligamentu cruzáu anterior de la so rodía derecha y dixo adiós a la temporada por cuenta d'idéntica mancadura sufierta l'añu anterior por Manning. En 28 alcuentros colos Clippers promedió 23 puntos. La mancadura marcó l'aldu de la campaña, y l'equipu ganó solamente 14 partíos más, acabando en 30-52. Manning volvió de la mancadura y la so salú respetólu otorgándo-y fuel pa tol añu. Dir hasta los 16,3 puntos y 5,9 rebotes, liderando al equipu en porcentaxe de tiru con un implacable 53,3%. Smith cuayó una campaña arrogante, lo qu'ellos atribúin como "all around player", contribuyendo con 21,1 puntos, 6,7 rebotes, y 1,53 tapones per nueche. Norman (16,1 puntos) tamién contribuyó ofensivamente, ente que Benoit Benjamin fixo mayormente el trabayu puercu en defensa, liderando al equipu en rebotes (9,3) y tapones (2,63 por partíu). ==== Los 90: De riba abaxo ==== ===== 1990-91 ===== [[Don Casey]] foi destituyíu y Harper tuvo que ver los 41 primeros alcuentros dende la grada, ente que la recuperación de la so rodía estropiada siguía'l so cursu. A la so vuelta, dio señes de nun perder un ápice de la so clase y rondó los 20 puntos de media. Norman siguió apurriendo tantu en llabores esteriores como n'interiores, contribuyendo con 17,4 puntos per alcuentru, ente que Manning promedió 15,9 puntos per partíu, con altos porcentaxes. Por problemes físicos tuvo que salir dende'l banquín en 26 de los sos 73 alcuentros apostaos. Los 9 restantes ver dende la grada por causa de una tendinitis na so malograda rodía derecha. Con dos eleiciones de primer ronda nel [[Draft de 1990]], los Clippers escoyeron a [[Bo Kimble]] y [[Loy Vaught]]. Kimble foi unu de los meyores anotadores na historia de la [[NCAA]], rompiendo moldes na ofensiva [[Loyola Marymount]] xuntu al mallográu [[Hank Gathers]]. Sicasí, el pasu de Kimble pola lliga nun foi lo que s'esperaba. A mediaos de la temporada, Baylor consiguió faese con [[Olden Polynice]] en cuenta de Benjamin, trespasu qu'enxamás ufiertó los frutos qu'apurrió Benoit a la plantía. Esa mesma temporada los Clippers establecieron un récor, llograron más partíos ganaos en casa que perdíos. Dempués d'una socesión de negociaciones ensin ésitu l'equipu de Schuler cayó al sestu puestu de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un rexistru de 31-51. ===== 1991-92 ===== La era Baylor paecía atopar los sos frutos nel camín, nesta, la que supondría, primer apaición del equipu en playoffs desque s'instalaron en Los Angeles. De mano fíxose colos derechos del entós prometedor pívot, [[Stanley Roberts]], ufiertando nun trespasu a tres bandes les sos primeres rondes de [[1993]] y [[1995]], respeutivamente, pensando que saldría igual de granible que'l so compañeru d'universidá, [[Shaquille O'Neal]]. Otra gran idea más palantre foi camudalo pol xigante [[Croacia|croata]] de [[Minnesota Timberwolves]] [[Stojko Vrankovic]], que nunca rindió acorde cola cantidá cobrada, que yera bien cuantitativa. Con Manning y Harper cargándose col equipu a los sos llombos, empezaron ganando 5 de los 7 partíos iniciales. A lo último teníase la oportunidá de ver xuntos a Harper, Manning y Smith n'aición y sanos, quitando al terceru, que tuvo problemes físicos intermitentes. El [[30 de payares]] y ante [[Charlotte Hornets]], produciríase una abuitada victoria, 130-112 que supondría'l primera de los ocho trunfos consecutivos qu'atroparíen hasta entós, finxu que nun se consiguía dende [[1979]]. El 14-10 qu'indicaba la clasificación nun yeren meros actos casuales, teníen les sos razones lóxicu y razonable. Sicasí, l'esmolecedor 22-25 pagar [[Mike Schuler]], siendo despidíu. El sustitutu nun yera otru que'l va díes foi destituyíu por [[San Antonio Spurs]], [[Larry Brown]]. Los Clippers xugaríen el so meyor baloncestu n'enforma tiempu y ganen 23 de los sos 35 partíos decisivos finales p'acabar con un 45-37, que terminó con insoportable secuencia de 13 años ensin asomarse pola postemporada. Dempués de 12 temporaes con un denominador común, la derrota, l'equipu acabara con un balance positivu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19911992.html 1991-92 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Una vegada en playoffs, cayeríen nes primeres de cambéu ante los [[Utah Jazz]] de [[John Stockton]] y [[Karl Malone]], pero non ensin antes pone-y nun apiertu. Dempués de cayer nos sos dos primeros duelos, los Clippers llevantaríen el vuelu, venciendo los dos partíos siguientes, el cuartu d'ellos en [[Anaheim]] a razón de los polveros producíos pol casu de [[Rodney King]] que forzaron a retrasen el cuartu partíu, y tresllada-y de ciudá. Sicasí, nun foi óbice a que los Clippers facer col trunfu, forzando asina, el quintu y definitivu alcuentru. Los Clippers seríen honorablemente derrotaos por unos Jazz, muncho más confiaos de les sos posibilidaes y puestos en dulda por causa de unos coraxoses Clipps. ===== 1992-93 ===== Esta temporada, los Clippers unviaron a [[Doc Rivers]], que namái xugó l'anterior campaña, a Bo Kimble y a Charles Smith destín a la [[Gran Mazana]], y una 1ᵉʳ ronda a [[Orlando Magic]] nun trespasu a tres bandes. Los Clippers recibieron a la base [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] [[Mark Jackson]], que laude responder# por por dos primeres temporaes rayando a un bien bon nivel en [[New York Knicks]], pero que los sos dos siguientes amenaron duldes alrodiu del so rendimientu. Tamién recalaba, y con muncho optimismu allugáu nel senu de la franquicia, [[Stanley Roberts]], anque la xugada salió-yos, una vegada más, mal. El ritmu de transaiciones nun escayó, tou lo contrario. Mandaríen a [[Don McLean]] y [[William Bedford]] a [[Washington Bullets]] en cuenta de [[John Sam Williams|John Williams]], otru impresionante xugador, que darréu dexaría'l so sellu na [[lliga ACB|ACB]], xugando a un gran nivel nel [[Fórum Valladolid]], ente otros. L'empiezu volvía ser insopináu, con un 0-3 nos primeres compases de la temporada. Como ye costume nos equipos de Brown, el trabayu defensivu que caracteriza a los sos equipos remató en 7 victories nos siguientes 10 partíos. Yera la primer vegada dende [[1974]] que los Clippers llegaben con cuenta d'añu con un récor victories-ganes positivu. Les coses taben funcionando, y como manera de pagu, [[Danny Manning]] participó nel [[All-Star Game de la NBA|All Star Game]], convirtiéndose asina nel segundu clipper tres [[Marques Johnson]] en defender al so equipu y a la so ciudá faciendo 10 puntos en 18 minutos en pista.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mannida01.html Estadístiques de Danny Manning], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Cola victoria ante [[Golden State Warriors]], la franquicia faía ecu d'otru récor; yera la primer vegada desque l'equipu camudar a Los Angeles qu'empezaben el mes de [[febreru]] con un balance positivu, coincidiendo nuevamente con que la tripleta Manning-Harper-Jackson tuvieron presentes mientres tola campaña, perdiéndose solamente 3 partíos ente los trés. Dempués d'amenar duldes cara a la so presencia en playoffs, los Clippers vencieron llixeramente en [[marzu]], onde perdieron 10 de 16 partíos, pero nun foi óbice pa entrar en playoffs gracies al 7-5 col que remataron el mes d'[[abril]] que sirvió pa dexar la marca 41-41 suficiente pa entrar en playoffs por 2ª temporada consecutiva.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19921993.html 1992-93 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> El rival, [[Houston Rockets]], esaniciába-yos por 3-2 cayendo in extremis nel quintu y definitivu alcuentru por cuatro puntos de diferencia, dexando un sabor agriduz. Manning volvió ser el más destacáu con casi 23 puntos de media, acompañáu y secundáu a la perfeición por Harper (18 puntos) y por Jackson en llabores de direición y creatividá (8.8 asistencies). Y con [[Ken Norman]] siempres na recámara, pero non exentu d'una importancia vital nel desenvolvimientu del xuegu, realizando 15 puntos y 7.5 rebotes per nueche. El míticu tirador [[Kiki Vandeweghe]] punxo fin a la so gloriosa carrera nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19921993.html 1993 Playoff Results], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Dempués de la temporada, los Clippers despidiríen a Brown, quien tomó camín d'[[Indiana Pacers]]. ===== 1993-94 ===== Ensin Larry, esta campaña abarruntábase dura, naide hasta'l momentu demostrara en tan pocu tiempu, lo que Brown dexó entever na so estancia na casa del hermanu probe. Pero los Clippers nun daríen el so brazu a torcer, y tres un empiezu severamente competitivu de la mano de [[Bob Weiss]], entrenador que fuera capaz de meter a [[Atlanta Hawks]] trés años siguíos en playoffs. El [[24 de febreru]] de [[1994]], Manning foi trespasáu a los Hawks en cuenta de [[Dominique Wilkins]]. Hasta'l momentu los númberos de Manning yeren espectaculares, 23,7 puntos, 7 rebotes y 4,2 asistencies per nueche nos 42 partíos en que tuvo presente. Pero a nivel coleutivu les coses andaben bien mal en Los Angeles, y parte esencial na operación yera la primer ronda que daba marxe de reconstrucción a los Clippers. El factor Wilkins tuvo un impautu inmediatu, y tres los sos 5 primeros partíos cola elástica angelina, salieron vencedores en toos ellos y l'equipu salió reforzáu mentalmente sobremanera. Pero namás alloñáu de la realidá, los siguientes 20 partíos pondríen a los Clippers nel honrosu llugar que por historia ocupen, cayendo en 17 de los postreros 20 alcuentros, y rematando con un récor de 27-55. Wilkins remató con 26 puntos per partíu, cuartu na lliga, siguíu de Harper con 20,1. Como asocediera l'añu anterior con Vandeweghe, anguaño la vez tocó-y a un ''bad-boy'', [[Mark Aguirre]], dando per rematada una carrera bien esitosa tantu en [[Dallas Mavericks]] como en [[Detroit Pistons]]. Nos Clippers promedió 10,6 puntos per alcuentru. ===== 1994-95 ===== La perda de [[Dominique Wilkins]] y [[Ron Harper]] como [[Axente llibre|axentes llibres]] quitó a los Clippers de los sos dos meyores anotadores, ente que les mancadures acribillaron a les dos torres del equipu, Stanley Roberts y Elmore Spencer, dexándolos fuera d'aición práuticamente pa tola temporada (Spencer xugó solamente 19 partíos). Estos acontecimientos dexaron al club desaxeradamente quitáu de talentu, y los resultaos racionalmente, diben ser desastrosos. Los Clippers terminaron 17-65, el segundu peor balance na historia de la franquicia, solamente superáu por aquella irreparable sangría de 12-70 en [[1987]]. Los Angeles abrió la temporada esleiéndose como cabía esperar al primer asaltu, 16 partíos consecutivos, tou un récor qu'entá sigue patente nos llibros del Guinness. Los Clippers yeren por méritos propios l'auténticu "choyu" de la lliga, nin más nin menos que la ingrata cifra de casi'l 50% en tiru que los sos rivales remataben ante los pupilos del socesor de Bob Weiss, el míticu [[Bill Fitch]], ganador d'un campeonatu con [[Boston Celtics]] en [[1980]]. Más datos qu'engrosen la llista de célebres récores detestables qu'enmarquen la carrera d'estos Clippers por aquel [[Temporada 1994-95 de la NBA|1994-95]]. L'equipu perdió 43 partíos por 10 o más puntos y lideró la lliga en personales con 2.152. Pero sol mandatu de Fitch, l'equipu amosó un pondonor y unes ganes terriblemente desterciaes cola ausencia de clase na so plantía. La máxima estrella yera la nala-pivot [[Loy Vaught]], acompañáu de xugadores como [[Pooh Richardson]], [[Bo Outlaw]] y el rookie [[Lamond Murray]]. ===== 1995-96 ===== Les bolines del azar decidieron que fora Clippers quien escoyera nel númberu dos del [[Draft de 1995]]. L'escoyíu nun foi otru que'l proveniente d'[[Alabama Crimson Tide]], [[Antonio McDyess]], quien enxamás llegaría a vistir la elástica de la franquicia. Un día dempués, Antonio yá nun formaba parte del equipu. Baylor, buscára-y destín, [[Denver Nuggets]], equipu al que llegó xuntu con [[Randy Woods]] en cuenta de [[Rodney Rogers]] y los derechos del menor de los Barry, [[Brent Barry|Brent]], fíu del míticu [[Rick Barry]], y que foi escoyíu nel puestu númberu 15. La reaición sicasí, nun se fixo esperar, y nun añu, nel que nun s'esperaben collechar munchos más trunfos que l'añu anterior, nada menos que 12 fueron les victories consiguíes con respectu al añu anterior, convirtiéndose pos n'unu de los equipos más ameyoraos y con mayor marxe de meyora entá naquel añu. [[Bison Dele]], [[Loy Vaught]] y [[Lamond Murray]] establecieron rápido un 6-3 al entamu que sosprendió a propios y estraños. Anque, lóxicamente menguaron tan bones vibraciones y acabaron cerrando la clasificación de la so división con un 29-53, que denotaba ciertu ameyoramientu nuna plantía nueva, onde cabía enforma qu'esperar de Murray, magar que'l so rendimientu foi de más a menos, de Barry, que con 10,1 puntos per nueche dexó bona cuenta de que se trataba d'un seguru dende'l perímetru, amás de convertise en vencedor del concursu de mates con un mate al más estilu [[Julius Erving]], y de [[Terry Dehere]]. Dele foi unu de los más firmes candidatos al [[Xugador Más Ameyoráu de la NBA xugador más ameyoráu]] dempués de faer 15,8 puntos y 7,6 rebotes per partíu, 7 puntos y 3 rebotes más que l'añu anterior. Pero l'honorable gallardón cayó en manes de [[Toni Kukoc]]. Sía comoquier, Vaught siguió siendo'l líder, la referencia en pista, pero como yera d'esperar, ante menor protagonismu en pista, la so repercusión nel equipu esleíase a estazón. Aun así cuayó una escelente temporada con unos númberos de 16,1 puntos y 10,1 rebotes. Fitch, que tuvo qu'aguantar mancadures importantes de xente como Roberts, Richardson, [[Malik Sealy]] y Rogers, algamó un pasu históricu, convirtiéndose nel cuartu entrenador con más victories na [[historia de la NBA]], col so incontables 865 victories el [[12 de payares]]. ===== 1996-97 ===== La plantía nun faía allugar demasiaes ilusiones, Vaught taba na so cuesta abaxo, Dele quedó como [[axente llibre]] y robló la so marcha a los [[Chicago Bulls]] de [[Michael Jordan]], nada menos que les mancadures atroparon total presencia nel xuegu interior, quitando a Fitch de cuntar colos sos homes más altos, Roberts y el veteranu pivot de la era [[Clyde Drexler|Drexler]] en [[Portland Trail Blazers]], [[Kevin Duckworth]], que nun precisaba escelsa llucha predresa na pintura, pero si yera apreciable y distintivu el so tiru de 3-4 metros. Barry nun se diba afletase del virus qu'acesmaba a la plantía, y nun añu pa escaecer nel cual combinó mancadures del pulgar, del todíu y de llombu "solo" perdióse 23 partíos. El pequeñu [[Darrick Martin]] llegaba de [[Minnesota Timberwolves]], con un futuru per delantre, qu'hasta podría tachase d'ilusionante, pero tan solo dio de sigo en dos temporaes. Nel [[Draft de 1996]], Los Angeles facer colos servicios de [[Lorenzen Wright]], un pivot que nunca rindió nos trés años que pasó pola franquicia promediando 7,6 puntos per partíu mientres la so estancia. Los Clippers llograron 36 victories (inclusive con trunfos memorables ante rival de la talla de [[Houston Rockets]] y [[Seattle SuperSonics]], pero onde hai unu que prevalez ante'l restu, y con mofla incluyida ante l'hermanu ricu, [[Los Angeles Lakers]] por un abuitáu 108-86) que pudieron trate amontaes sinón apuerta a pola neglixencia amosada nos últimos cuatro partíos, onde cayeron en víspores de playoffs. Pero los síntomes amosaos na recta final de la campaña nun fadríen en playoffs más que confirmar lo que se laude apuntando. Los Clippers cayeron en trés partíos ante [[Utah Jazz]]. ===== 1997-98 ===== El destín foi afitáu llueu, y la so ruta tomó aldu fixu al derrotismu, cuando una mancadura dexenerativa na parte posterior del llombu d'un decadente Vaught llindar a participar namái en 10 partíos. Caminando cuesta arriba tres l'ausencia de Vaught y de les perdes de los axentes llibres [[Malik Sealy]] y [[Bo Outlaw]], foi'l bistechu y anotador Murray quien goció de la so campaña más regular promediando 15,5 puntos y 6,1 rebotes. Los Murray, Barry, Piatkowski, Wright, Martin, hasta'l prometedor rookie Taylor, superaron los 10 puntos per partíu (quitando a Lorenzen que fizo 9). Esta temporada a Fitch sirviólu p'averase más a les medayes na clasificación histórica d'entrenadores con más victories na so haber, nada menos que 939, moviendo a [[Red Auerbach]] de la cuarta posición, tou un finxu pa esti veteranu de 63 años d'edá, entós daquella, qu'hasta'l momentu nun volvería sentar se en nengún equipu NBA, dempués de la so marcha al rematar la campaña colos Clippers. El nuevu fichaxe del equipu foi [[Isaac Austin]] (que se pasó trés años en [[Turquía]] antes de roblar por [[Miami Heat]]) que foi premiáu col [[Xugador Más Ameyoráu]] l'añu anterior. Llegó a xuntu con [[Charles Cornelius Smith|Charles Smith]] y una primer ronda de [[1998]] en cuenta de [[Brent Barry]]. Esi añu debutaría [[Keith Closs]], más popular pol so peculiar estilu ya imaxe que pol so xuegu. Xugador de más de 2,20 m d'altor, el so gran problema yera'l so sonce físicu, que nun-y dexaba lluchar con garantíes na zona. El so aspeutu yera perdelgáu, llenu de peques y con un peñáu afro que-y faía visualmente abondo más altu. Col 17-65 final, el ocaso de la etapa Fitch escontra actu de presencia, y confirmábase la enésima vegada en que los Clippers echaben les sos suertes al faer, por cuenta de que la llotería de draft fóra-yos benévola. ===== 1998-99 ===== Un empiezu predresu na [[Temporada 1998-99 de la NBA|campaña del lockout]] foi demasiáu por que los Clippers superen, a pesar del xuegu de [[Maurice Taylor]]. El bistechu fixo un promediu de 16,8 puntos en 32,7 minutos per partíu, liderando al equipu en puntos, porcentaxes de tiru y minutos. Cazumbre nueva nos banquinos, el mozu [[Chris Ford]], qu'entrenó a [[Boston Celtics]] na primer metá de la década, pa depués pasar por [[Milwaukee Bucks]] ensin más pena que gloria, recaló nos Clippers p'asumir un retu curiosu, reflotar a los clippers nun proyeutu al mediu plazu. Pero realmente la tema que marcó la temporada de la fuelga nos Clippers tien nomes y apellíos: [[Michael Olowokandi]], pivot [[nixerianu]] procedente de Pacific, Brunel College, y d'escelente valumbu. A lo postrero, otru de los continuos fracasos que llogró los Clippers nos distintos draft. Anguaño tenía'l poder d'escoyer en primer llugar y escoyeron a un pívot. Enantes yá actuaron de la mesma forma con [[Benoit Benjamin]] nel [[1985]] escoyéndolo col númberu 3, y resultó ser tou un fracasu. Olowokandi cuayó 8,9 puntos, 7,9 rebotes y 1,2 tapones en casi 30 minutos per alcuentru. Marxe de meyora tenía, pero'l creitu, y les sensaciones ufiertaes teníen más valor que cualquier especulación alrodiu del so futuru. Otru rookie, esti non drafteado y procedente de la [[Continental Basketball Association|CBA]], foi [[Tyrone Nesby]], quien se marcó un aceptable temporada, roblando 10,1 puntos, y robando más de balón y mediu por partíu. Tocantes a los resultaos, empezaron perdiendo 17 partíos pa poner el broche de lata con un 9-41 final, despidiéndose asina ante Seattle con derrota, de la que foi la so casa dende [[1984]], el L.A. Sports Arena. Na [[Temporada 1999-00 de la NBA siguiente campaña]], esperaba'l glamouroso [[Staples Center]], onde compartiríen cancha colos [[Lakers]]. ===== 1999-00 ===== Los Clippers caminaríen d'equí p'arriba a la solombra de Lakers, una y bones el destín quixo que los hermanos compartieren casa. Pero enxamás hubo una rivalidá consistente, por cuenta de que nun se puede entablar con dos equipos con metes tan distintes nos sos caminos. [[Ficheru:Clippers vs Suns.jpg|right|thumb|320px|Partíu de los Clippers ante los [[Phoenix Suns|Suns]] nel [[Staples Center]].]] Esti movimientu foi fechu a pesar d'ésitu que los Clippers tuvieron mientres xugaben partíos ocasionales nel Arrowhead Pond en [[Anaheim]]. En materia de draft, l'escoyíu foi'l versátil [[Lamar Odom]], procedente de [[Rhode Island]], nel puestu númberu 4. El bistechu de 2,08 m viose apostráu por [[Elton Brand]] y [[Steve Francis]] al bracéu pol [[Rookie del Añu]], pero dio evidencies de que podría convertise nun xugador bien versátil. Los sos númberos falaben por sigo solos, 16,6 puntos, 7,8 rebotes y 4,2 asistencies per nueche. Taylor siguió ameyorando, y superó les mires, algamando los 17,1 puntos y los 6,5 rebotes per partíu. Otru bon fichaxe foi l'adquisición via trespasu de [[Derek Anderson]], escolta que llegó xunto a [[Johnny Newman]] en cuenta de [[Lamond Murray]], muncho más anotador que Derek. En [[Cleveland Cavaliers]], roblaría les sos meyores actuaciones na lliga, forxándose un nome importante dientro de la mesma. El rendimientu de Derek foi de 16,9 puntos per partíu. Otra base que daría rendimientu a nivel individual en Los Angeles sería [[Jeff McInnis]], que dempués de ser cortáu por [[Washington Wizards]], viose ante si con una bona oportunidá pa esplotar les sos cualidaes. La de cal volviólo a protagonizar de nuevu Olowokandi, que tres la so mala temporada como rookie, nun endrechó l'aldu y dexó entever la so falta de capacidá ofensiva. 9,8 puntos y 8,2 rebotes de media fueron los sos númberos. Ente que los Lakers taben apostándose'l títulu de NBA, qu'a posteriori llograríen, los Clippers fundir nes fondures de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un balance de 15-67. Siendo cesáu Ford a los 45 partíos de competición, foi releváu pol novatu [[Jim Todd]], que sería l'encargáu de cerrar el telón acabando los sos Clippers con un paupérrimo 4-33 sol so mandatu. ==== Nuevu sieglu, pocos cambeos ==== ===== 2000-01 ===== [[Temporada 2000-01 de la NBA|Esta temporada]], aterrizaron los ensundiosos rookies [[Darius Miles]], tou una lleenda xuvenil del East St. Louis, onde se cuayó una personalidá conflictivo y sobeyoso, y el so íntimu amigu dende la infancia, Quentin Richardson, que militaba na [[DePaul Blue Demons|Universidá de DePaul]]. Amás, Baylor consiguió via trespaso faese colos servicios de [[Corey Maggette]], que llegó xuntu con [[Keyon Dooling]], [[Derek Strong]], y una cantidá aceptable de dineru en cuenta de una futura primer ronda protexida. Tamién se dio nel clavu cola eleición de 2ª ronda, el serbiu [[Marko Jarić]] foi escoyíu, dempués de rellumar na [[Kinder Bolonia]] con [[Manu Ginóbili]]. Pero nun debutaría hasta dientro de 2 años, onde dexó bien bon sabor de boca. [[Alvin Gentry]] yera l'entrenador, que llegaba dempués de tar 3 años de apagafuegos en [[Detroit Pistons]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/coaches/gentral99c.html Ficha de Alvin Gentry], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Esta sería una campaña de transición. Con muncho nuevu por apolazar, enforma qu'enseñar, otru tantu qu'aprender, y desenvolvese non solo baloncestisticamente sinón social y mentalmente, los Clippers permanecíen arguyosos de que siquier, agora, yera posible salir a la cai, y ver a los rapacinos xugar nel playground con Miles o Maggette a los llombos. La resultancia final foi de 31 victories y 51 derrotes, llueñe, bien llueñe otra vegada d'algamar la postemporada, pero cola sensación de qu'había a lo último una sólida base pa enllantar un proyeutu lo suficientemente competitivu nun periodu de 3-4 años. ===== 2001-02 ===== Nel [[draft de 2001]] escoyer a [[Tyson Chandler]], un espigáu pivot acabante salir del institutu, y que'l so valor cifrar en 2 pallabres: [[Elton Brand]].<ref>Marca.com [https://web.archive.org/web/20080826225158/https://www.marca.com/marca_usa/nba/draft2001/01/06/28/28bulls_ed.html Clippers facer con Brand], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Un sophomore que se disponía nesta, a siguir acolumbrando cola so ablucante efectividá pa despintar y compensar les sos 203 cm, qu'otra manera, faíen revalorar más la so situación y los sos llogros. So lo esperao, Odom y Brand tuvieren d'alzase na sólida base y columna vertebral onde encimentar proyeutos, y onde poder empezar a suañar. El primeru llevaba hasta'l momentu promediados 16,9 puntos, 7,8 rebotes y 4 asistencies, ente que Elton robló númberos d'[[All-Star Game de la NBA|All-Star]] mientres el so trayeutu por [[Chicago Bulls]], 20-10. Pero nuna campaña Odom atropó tou tipu de desavenencies, per un sitiu, 45 partíos nel dique secu, y por otru, 8 partíos de suspensión por violar los términos anti-droga qu'establecía la NBA. Al llixeru aumentu qu'esperimentó Olowokandi (que por fin supero la barrera de los 10 puntos, esautamente fueron 11,1 puntos) xunióse la eclosión de Richardson, que foi toa una toma de referencia na llinia de 7,25. Llegáu'l [[All Star Weekend]], les aspiraciones calteníense intactes, 25-26 cola parte más decisiva entá por apostase, y carentes del so enclave básicu, Odom, esta vegada, por problemes na so rodía. Por mediaos de [[marzu]], encontiaron la so candidatura a los playoffs cuando rexistraben un balance de 34-31 y cola autoestima peles nubes. Destacando un factor, impredicible, McInnis, xugador qu'atopó acomodu, continuidá, y un llar estable onde desenfundar tol so poderíu. Llogrando cerca de 15 puntos, 6 asistencies, y primero nel apartáu estadísticu d'asistencies per perda (casi 4). Pero como si per llei tratárase, l'infortuniu nun podía dise de vacíu anguaño, faciendo actu de presencia na recta y decisiva final de la campaña, onde los Clippers roblaron un llamentable 5-12 nos postreros 17 partíos que-yos apostraba de cualquier opción de llucha. 39-43 foi la maldita cifra que por incontable ocasión quitába-yos de xugar la postemporada. ===== 2002-03 ===== En [[branu]], l'equipu facer colos servicios d'[[Andre Miller]], que dexó tres si una curtia, pero esitosa carrera en [[Cleveland Cavs]] onde na so última temporada cualificóse y graduóse como unu de los meyores bases de la lliga, llogrando númberos de all-star, 16,5 puntos, 10,9 asistencies y 4,7 rebotes per nueche. [[Darius Miles]] y [[Harold Jamison]] colar a Cleveland mercé al trespasu nel que s'arreyó Andre Miller. Vía draft añedióse fondura al so xuegu interior escoyendo a [[Chris Wilcox]] y [[Melvin Ely]]. Repescar al escoyíu años tras, [[Marko Jarić]]. Les mancadures castigaron al equipu siendo 60 los partíos qu'ente Odom, Brand y Richardson perdiéronse. Alvin Gentry dixo adiós a los 58 partíos, dexando al so equipu en tan solo 19 victories, y siendo sustituyíu pol míticu base de los Celtics de los 80, [[Dennis Johnson]], que poco pudo faer por ameyorar los rexistros, nun añu, onde la condicionante principal y la causa del naufraxu imprevistu, foi la insignificante cantidá de xugadores que teníen un contratu garantizáu al rematar la temporada. Una vegada más, la temporada de los californianos foi decepcionante, llogrando un pésimu 27-55. ===== 2003-04 ===== Como yera de prever, esi añu, peracabóse la mayor espantayada enxamás vista nos Clippers, hasta 4 de los xugadores "importantes" del añu anterior dixeron adiós, poniendo puntu final a carreres nos Clippers de tolos sabores, dende medianamente triunfales, hasta desastroses y mediocres. Odom colar a [[Miami Heat]], Miller a [[Denver Nuggets]], Olowokandi a [[Minnesota Timberwolves]] y Piatkowski a [[Houston Rockets]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/clippers_tornen_odom_030826.html Clippers nun anueven a Odom], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Con tou y con eso, mancadures de Brand y Richardson inclusive, l'equipu ameyoró respectu al añu anterior (28-54), y con un roster rebosante de mocedá (Simmons, Wilcox, [[Chris Kaman]], [[Matt Barnes]], Ely...). [[Mike Dunleavy Sr.|Mike Dunleavy]] yera'l nuevu entrenador, pero de pocu sirviríen les sos conocencies, en devanéu aplicables a una franquicia como ésta. Maggette desatapóse como un fluyíu anotador, y llevó toa responsabilidá xuntu y per delantre de Brand, que foi la so primer temporada desque vistía la elástica ''Clipper'', qu'igualó o supero los númberos consiguíos en [[Chicago Bulls]]. ===== 2004-05 ===== La [[Temporada 2004-05 de la NBA|temporada 2004-05]] foi igual de gris pa tanto Clippers como Lakers. El "hermanu ricu" de Los Angeles fundióse por cuenta de la marcha de [[Shaquille O'Neal]] a [[Miami Heat]], polo que remataron la temporada con un récor de 34-48, superáu polos Clippers con 37-45. Foi la primer vegada dende [[1993]] que terminaben con meyor rexistru que los Lakers, y a pesar de nun algamar los playoffs un añu más, el futuru pintaba bien en Los Angeles con nueves estrelles como [[Elton Brand]], [[Corey Maggette]] y [[Shaun Livingston]]. Una de les sorpreses más prestoses foi la de [[Bobby Simmons]], que s'alzó col premiu al [[Xugador Más Ameyoráu]] tres promediar 16 puntos, 6 rebotes y 3 asistencies per partíu.<ref>USATODAY.com [http://www.usatoday.com/sports/basketball/nba/clippers/2005-04-28-simmons-most-improved_x.htm Simmons, xugador más ameyoráu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Como resultancia, Simmons robló un nuevu contratu con [[Milwaukee Bucks]] por 5 años y 47 millones de dólares en [[xunetu]] de [[2005]], cerrando asina la so etapa nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/bucks/news/Bobby_Simmons_Signed_050808.html Simmons robla por Milwaukee], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Pa cubrir la baxa de Simmons, la franquicia fichó al veteranu [[Cuttino Mobley]], roblándo-y un contratu similar. La llegada de Mobley yera necesaria, yá que desque Piatkowski dexó l'equipu nun cuntaben con un tirador sólidu, amás de da-y al equipu un plus de defensa nel perímetru. Amás, el [[12 d'agostu]] de [[2005]] fueron trespasaos les bases [[Marko Jarić]] y [[Lionel Chalmers]] a [[Minnesota Timberwolves]] a cambéu del [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] y doble campeón de la NBA [[Sam Cassell]].<ref>Insidehoops.com [http://www.insidehoops.com/jaric-cassell-trade-081305.shtml Llega Cassell en cuenta de Jaric], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2005-06 ===== N'[[Temporada 2005-06 de la NBA|esta temporada]], los Clippers punxeren munches esperances yá que llograren consiguir un equipu competitivu coles alquisiciones veraniegues. Nel [[draft de 2005]], los Clippers escoyeron al nuevu [[Rusia|rusu]] [[Yaroslav Korolev]]. Mientres la campaña, les coses colaben bien en Los Angeles, Brand fuera escoyíu p'apostar l'[[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] y munches revistes deportives rindíen reconocencia al ameyoráu xuegu del equipu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/eb_allstar06.html Brand, All Star], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Antes del zarru de fichaxes, [[Chris Wilcox]] foi trespasáu a [[Seattle SuperSonics]] en cuenta de [[Vladimir Radmanović]].<ref>Terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox225415.htm Clippers trespasen a Wilcox por Radmanovic], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> A lo último los Clippers algamaron los playoffs tres 9 años, ganaron el so primer partíu de postemporada dende [[1993]] y pasaron de ronda tamién per primer ocasión dende [[1976]], cuando l'equipu xugaba en [[Buffalo]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/playoffs2006/caledario_resutls.html 2006 Playoff Results], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Yá en playoffs, desfacer de [[Denver Nuggets]] fácilmente en cinco partíos. En semifinales de Conferencia enfrentar a [[Phoenix Suns]] nuna serie bien igualada, yá que nun se decidió'l ganador hasta'l séptimu y definitivu partíu. En perdiendo'l primeru por 130-123 en [[Phoenix]], los Clippers empataron la eliminatoria venciendo por 25 puntos de diferencia nel segundu duelu. Nel tercer alcuentru, un recital de [[Shawn Marion]] (32 puntos y 19 rebotes) ponía de nuevu per delantre a los Suns, anque díes dempués volvió reinar la igualada con un Brand brillosu autor de 30 puntos, 9 rebotes y 8 asistencies. Nel quintu partíu, un triple de [[Raxa Bell]] a falta de 1,1 segundos llevó'l choque a la segunda prórroga. Darréu, los Suns batieron a los Clippers por 125-118. Cuando paecía que los Suns diben a finiquitar la eliminatoria, los Clippers salvaron los muebles ganando'l sestu alcuentru. El defensivu [[Quinton Ross]] tuvo la so nueche, anotando 18 decisivos puntos, al igual que Brand, que volvió rellumar con 30 puntos, 12 rebotes, 3 asistencies y 5 tapones. Maggette tamién foi decisivu, apurriendo 25 puntos saliendo dende'l banquín, con 7/8 en tiros de campu y 9/9 dende la llinia de tiros llibres. Nel séptimu y últimu alcuentru, los Clippers nun pudieron ante'l poder ofensivo de los Suns y cayeron 127-107 en Phoenix. Como reconocencia a la gran temporada de los angelinos, [[Elgin Baylor]] ganó'l premiu al [[Meyor Executivu del Añu]].<ref>terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox241464.htm Baylor, executivu del añu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2006-07 ===== La [[temporada 2006-07 de la NBA|temporada 2006-07]] empezó colos Clippers escoyendo na 34ª posición del [[Draft de 2006]] al pívot [[Paul Davis]] de la [[Michigan State Spartans|Universidá de Michigan State]]. Aquella eleición foi adquirida del trespasu con [[Charlotte Bobcats]] en [[2004]] por [[Melvin Ely]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/trade_house_ely_040713.html Ely, a Charlotte], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> L'equipu tamién drafteó al [[puertorriqueñu]] [[Guillermo Díaz (baloncestista)|Guillermo Díaz]] de la [[Miami Hurricanes|Universidá de Miami]] na 52ª posición, anque finalmente nun consiguió un puestu na plantía. Tocantes a los fichaxes vía [[axente llibre]], [[Tim Thomas]] robló colos Clippers el [[13 de xunetu]] de [[2006]] un contratu por 4 años y 24 millones,<ref>Clippers.topbuzz.com [http://clippers.topbuzz.com/a-453373810.html Thomas llega, Cassell anueva y Radmanovic cólase], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> y Radmanovic dexó l'equipu pa fichar polos Lakers. Tamién el día 13, Cassell anovó'l contratu por 2 años y 13 millones. Tocantes a los resultaos, foi una temporada un tanto agriduz pa los Clippers, quedándose cerca de playoffs pero amosando un xuegu llueñe del practicáu la campaña anterior. L'equipu remató con un rexistru de 40-42 (a dos partíos de [[Golden State Warriors]], los octavos del [[Conferencia Oeste (NBA)|Oeste]]),<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_2007.html 2006-07 NBA Season Summary], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> en parte por cuenta de les mancadures de xugadores como Cassell, Thomas, Livingston y Kaman. [[Luke Jackson]], [[Alvin Williams]] y [[Doug Christie]] roblaron dos talos contratos por 10 díes, ayudando dende'l banquín pero xugando llindaos minutos. ==== 2011: Llega Chris Paul ==== ===== 2011-12 ===== Nel añu 2011 en desbloquiándose el ''lockout'', los Clippers cuntaben con xugadores nuevos y talentosos, anque non lo suficiente como pa llegar a la post-temporada. [[Eric Gordon]] fuera la gran esperanza dende 2008, y cuntaben col All-Star [[Chris Kaman]] y el portentosu físicu de [[Blake Griffin]]. Al pie de ellos, [[Mo Williams]], [[Al-Farouq Aminu|Aminu]], [[Eric Bledsoe]], [[DeAndre Jordan]], etc. Tres el fracasu del trespasu de [[Chris Paul]] a los Lakers, los Clippers consigueron faese col segundu meyor base de la lliga en cuenta de Gordon, Kaman y Aminu, que se colaron a [[New Orleans Hornets]]. D'esta manera, los Clippers cuntaben con una plantía nueva y bien poderosa físicamente, con Blake Griffin y Chris Paul como referencies. Al pie de ellos, llegaron al equipu'l bistechu [[Caron Butler]] y el veteranu base [[Chauncey Billups]]. Nesta temporada los Clippers ganáronse'l nome de "The Lob City" pol so gran habilidá pa completar los Alley-Oops, usualmente de Paul pa Griffin o pa DeAndre Jordan. Los Clippers empezaron la temporada bien fuertes y el 3 de febreru de 2012 roblaron al veteranu [[Kenyon Martin]], pero cola mancadura de Billups en febreru, los Clippers baxaron les sos prestaciones. En marzu un trespasu a tres bandes con [[Washington Wizards]] y [[Denver Nuggets]] llevó a [[Nick Young]] a los Clippers. Los Clippers llograron pasar a los playoffs, xugaron contra unos embravecíos [[Memphis Grizzlies|Grizzlies]]. Nel so primer partíu, Los Angeles realizó una de los remanecimientos más grandes na historia de los playoffs de la NBA, remontando 27 puntos, pa ganar el so primer partíu de playoffs de la temporada por 99-98. Ellos lideraben la serie 3-1. Sicasí, dempués de 2 partíos consecutivos perdíos, reaccionaron y ganaron el 7ᵘ partíu en Memphis 92-82 pa pasar a la segunda ronda. Los Clppers confiaron nel banquín mientres aquel partíu, y ellos rindieron. Chris Paul anotó 19 puntos, a pesar d'una ferida nel músculu flexor derechu del cadril. Blake Griffin tuvo llindáu debíu una mancadura na rodía. Na segunda ronda fueron barríos 4-0 por unos poderosos [[San Antonio Spurs]] pa terminar con una fructosa temporada. El día antes de la nueche del [[Draft de la NBA de 2012|draft de la NBA]], facer colos derechos d'un ex-xugador de la franquicia, perteneciente a los [[Dallas Mavericks]], [[Lamar Odom]].<ref>{{cita web |títulu=Los Clippers adquieren a Odom como parte d'un trespasu ente cuatro equipos|url=http://www.nba.com/clippers/news/odom-acquired-120629.html}}</ref>Tamién adquirieron al axente llibre [[Grant Hill]] quien provenía de Phoenix. ===== 2012-13 ===== La temporada empezó cola eleición de [[Furkan Aldemir]] nel draft de 2012, celebráu nel [[Prudential Center]] de [[Newark (Nueva Jersey)]]. La nala-pívot turcu foi escoyíu na posición númberu 53 de la 2ᵘ ronda. Yá a primeros de payares, cola temporada regular yá empezada, los Clippers empezaron a esplegar un xuegu entretenío y risondero pal so públicu (mates, alley-oops, crossovers) que matizaba cola perceguera que sentíen dellos siguidores d'otres franquicies escontra l'equipu de [[Vinny Del Negru]]. En playoffs, enfrentar de nuevu colos Grizzlies de Marc Gasol en primer ronda anque esta vegada acabaron venciendo na serie 4-2. ===== 2013-14 ===== La [[Temporada 2013-14 de la NBA|temporada 2013-14]], foi una de les meyores temporaes pa Clippers, llegando per tercer vegada na so historia a Semifinales de Conferencia (segunda en trés años). La temporada regular remataron con un balance positivu de 57-25, pa ser primeros de [[División Pacíficu de la NBA|la so división]] y terceros del Oeste, namái por detrás de los campeones [[San Antonio Spurs|Spurs]], y de [[Oklahoma Thunder|Thunder]]. El xuegu del equipu angelino basóse, de nuevu, na so base [[Chris Paul]], y nel so dominiu del poste baxu cola pareya formada por [[Blake Griffin]] y [[DeAndre Jordan]]. Con un Griffin, desenvolviendo una de les sos meyores temporaes na NBA y Jordan, que foi'l líder de la líga en [[Líderes en rebotes de la NBA|rebotes]] y en [[Líderes en porcentaxe de tiros de campu de la NBA|porcentaxe de tiros de campu]], per segundu añu consecutivu. Yá en [[Playoffs NBA 2014|PlayOffs]] desfacer en primer ronda de los [[Golden State Warriors]] de [[Stephen Curry]] (4-3), pero salieron ganaos en semifinales de conferencia contra Oklahoma Thunder de [[Kevin Durant]] y [[Russell Westbrook]] (2-4). == Trayeutoria == '''''Nota''': G: Partíos ganaos; P:Partíos perdíos; %:porcentaxe de victories'' {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada ! G ! P ! % ! Play-offs ! Resultáu |- |colspan="6" align=center bgcolor="#0756a3" | <span style="color:white">'''Buffalo Braves''' |- |1970-71 || 22 || 60 || .268|| || |- |1971-72 || 22 || 60 || .268|| || |- |1972-73 || 21 || 61 || .256|| || |- |1973-74 || 42 || 40 || .512 || Pierde Semifinal Conferencia || [[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1974-75 || 49 || 33 || .598 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Washington Bullets|Washington]] 4, Buffalo 3 |- |1975-76 || 46 || 36 || .561 || Gana 1ᵉʳ Ronda<br />Pierde Semifinal Conferencia || Buffalo 2, [[Philadelphia 76ers|Philadelphia]] 1<br />[[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1976-77 || 30 || 52 || .366|| || |- |1977-78 || 27 || 55 || .329|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#1e5695" | <span style="color:white">'''San Diego Clippers''' |- |1978-79 || 43 || 39 || .524|| || |- |1979-80 || 35 || 47 || .427|| || |- |1980-81 || 36 || 46 || .439|| || |- |1981-82 || 17 || 65 || .207|| || |- |1982-83 || 25 || 57 || .305|| || |- |1983-84 || 30 || 52 || .366|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#106bb4" | <span style="color:white">'''Los Angeles Clippers''' |- |1984-85 || 31 || 51 || .378|| || |- |1985-86 || 32 || 50 || .390|| || |- |1986-87 || 12 || 70 || .146|| || |- |1987-88 || 17 || 65 || .207|| || |- |1988-89 || 21 || 61 || .256|| || |- |1989-90 || 30 || 52 || .366|| || |- |1990-91 || 31 || 51 || .378|| || |- |1991-92 || 45 || 37 || .549 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 2 |- |1992-93 || 41 || 41 || .500 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Houston Rockets|Houston]] 3, LA Clippers 2 |- |1993-94 || 27 || 55 || .329|| || |- |1994-95 || 17 || 65 || .207|| || |- |1995-96 || 29 || 53 || .354|| || |- |1996-97 || 36 || 46 || .439 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 0 |- |1997-98 || 17 || 65 || .207|| || |- |1998-99 || 9 || 41 || .180|| || |- |1999-2000 || 15 || 67 || .183|| || |- |2000-01 || 31 || 51 || .378|| || |- |2001-02 || 39 || 43 || .476|| || |- |2002-03 || 27 || 55 || .329|| || |- |2003-04 || 28 || 54 || .341|| || |- |2004-05 || 37 || 45 || .451|| || |- |2005-06 || 47 || 35 || .573 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Denver Nuggets|Denver]] 1<br />[[Phoenix Suns|Phoenix]] 4, LA Clippers 3 |- |2006-07 || 40 || 42 || .496 || || |- |2007-08 || 23 || 59 || .280 || || |- |2008-09 || 19 || 63 || .232 || || |- |2009-10 || 29 || 53 || .354 || || |- |2010-11 || 32 || 50 || .390 || || |- |2011-12 || 40 || 26 || .606 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 3<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, LA Clippers 0 |- |2012-13 || 56 || 26 || .683 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 4, LA Clippers 2 |- |2013-14 || 57 || 25 || .695 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Golden State Warriors|Golden State]] 3<br />[[Oklahoma City Thunder|Oklahoma City]] 4, LA Clippers 2 |- |2014-15 || 56 || 26 || .689 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[San Antonio Spurs|San Antonio]] 3<br />[[Houston Rockets|Houston]] 4, LA Clippers 3 |- |2015-16 || 53 || 29 || .646 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Portland Trail Blazers|Portland]] 4, LA Clippers 2, |- |2016-17 |51 |31 |.622 |Pierde 1ᵉʳ Ronda |Utah 4, LA Clippers 3 |- ! Total || 1360 || 2202 || .382 || || |- ! Playoffs || 34 || 45 || .430 || colspan=2 | |} == Plantía 2017/18 == {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; " ! colspan="2" style="background-color: #cc0033; color: white; text-align: center;" | '''Los Angeles Clippers 2017-2018''' |- style="background-color: #106bb4;color: white; text-align: center;" ! '''Xugadores''' !! '''Entrenadores''' |- | valign="top" | {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Nᵘ !! {{abreviatura|Nac.|Namái s'indica la nacionalidá deportiva. Un xugador puede tener múltiples nacionalidaes, pero ta llindáu a xugar pa una única seleición nacional.}} !! Pos. !! Nome !! Altor !! Pesu !! Orixe |- <!-- llista de xugadores --> {{player2 | num = 21 |nome=Patrick |apellíu=Beverley | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Arkansas | nat=USA|inj=yes}} {{player2 | num = 11 |nome=Avery |apellíu=Bradley|pos = G|ft = 6|in = 2|lbs = 180|college = Texas|nat = USA}} {{player2 | num = 7 |nome=Sam |apellíu=Dekker | pos = F | ft = 6 | in = 9 | lbs = 230 | college = Wisconsin | nat = USA}} {{player2 | num = 1 |nome=Jawun |apellíu=Evans | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Oklahoma State | nat = USA}} {{player2 | num = 8 | nat = ITA |nome=Danilo |apellíu=Gallinari | pos = F | ft = 6 | in = 10 | lbs = 225 | from = [[Italia]]}} {{player2 | num = 24 |nome=Montrezl |apellíu=Harrell | pos = F | ft = 6 | in = 8 | lbs = 240 | college = Louisville | nat = USA }} {{player2 | num = 34 |nome=Tobias |apellíu=Harris | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 235 | college = Tennessee | nat = USA }} {{player2 | num = 33 |nome=Wesley |apellíu=Johnson | pos = F | ft = 6 | in = 7 | lbs = 215 | college = UCLA | nat=USA }} {{player2 | num = 6 |nome=DeAndre |apellíu=Jordan | pos = C | ft = 6 | in = 11| lbs = 265 | college = Texas | nat = USA|note=C|inj=yes}} {{player2 | num = 51 |nome=Boban |apellíu=Marjanović | pos=C | ft=7 | in=3 | lbs= 290| from= [[Serbia]] |nat= SRB }} {{player2 | num = 25 |nome=Austin |apellíu=Rivers | pos = G | ft = 6 | in = 4 | lbs = 200 | college = Duke | nat = USA|note=C|inj=yes }} {{player2 | num = 4 |nome=Miloš |apellíu=Teodosić | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 192 | from = [[Serbia]] | nat=SRB|}} {{player2 | num = 0 |nome=Sindarius |apellíu=Thornwell | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 206 | college = South Carolina | nat = USA}} {{player2 | num = 12 |nome=Tyrone |apellíu=Wallace| pos = G | ft = 6 | in = 6 | lbs = 198 | college = [[UC Berkeley]] |nat=USA | note = TW }} {{player2 | num = 9 |nome=C. J. |apellíu=Williams|dab=baloncestista | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 230 | college = North Carolina State | nat = USA| note = TW }} {{player2 | num = 23 |nome=Lou |apellíu=Williams | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 175 | school = South Gwinnett HS | nat=USA}} <!-- fin llista de xugadores --> {{NBA roster footer | head_coach ={{bandera|USA}} [[Doc Rivers]] | asst_coach = * {{player||USA|[[Sam Cassell]] }} * {{player||USA|[[Lawrence Frank]] }} * {{player||USA|[[Mike Woodson]] }} * {{player||USA|[[Armond Hill]] }} * {{player||USA|[[Brendan O'Connor]]}} | roster_url = http://www.nba.com/clippers/roster/index.html | transaction_url = http://basketball.realgm.com/nba/teams/Los_Angeles_Clippers/12/Transaction_History |fechaaccesu=10 de febreru de 2018 }} == Xugadores destacaos == * [[Blake Griffin]] * [[Chris Paul]] * [[Bob McAdoo]] * [[Bill Walton]] * [[Randy Smith]] * [[DeAndre Jordan]] * [[Paul Pierce]] * [[Elton Brand]] === Miembros del [[Basketball Hall of Fame]] === * 11 [[Bob McAdoo]], Pívot, 1973-77 (Buffalo Braves) * 32 [[Bill Walton]], Pívot, 1979-85 (1979-84 con San Diego Clippers) * 21 [[Dominique Wilkins]], Bistechu, 1994 === Entrenadores === {{AP|Entrenadores de Los Angeles Clippers|l1=Entrenadores de Los Angeles Clippers}} {| |valign="top"| * [[Dolph Schayes]] (1970-72) * [[John McCarthy]] (1972) * [[Jack Ramsay]] (1972-76) * [[Tates Locke]] (1976-77) * [[Bob MacKinnon]] (1977) * [[Joe Mullaney]] (1977) * [[Cotton Fitzsimmons]] (1977-78) * [[Gene Shue]] (1978-80; 1987-89) * [[Paul Silas]] (1980-83) * [[Jim Lynam]] (1983-85) * [[Don Chaney]] (1985-87) * [[Don Casey]] (1989-90) |width="45"| |valign="top"| * [[Mike Schuler]] (1990-92) * [[Larry Brown]] (1992-93) * [[Bob Weiss]] (1993-94) * [[Bill Fitch]] (1994-98) * [[Chris Ford]] (1998-2000) * [[Jim Todd]] (2000) * [[Alvin Gentry]] (2000-03) * [[Dennis Johnson]] (2003) * [[Mike Dunleavy, Sr.]] (2003-2010) * [[Kim Hughes]] (2010) * [[Vinny Del Negru]] (2010-2013) * [[Doc Rivers]] (2013- ) |} == Premiu == {{Columnes}} '''[[MVP del All-Star Game de la NBA]] * [[Randy Smith]] – 1978 * [[Chris Paul]] – 2013 '''[[Rookie del Añu de la NBA]]''' * [[Bob McAdoo]] – 1973 * [[Ernie DiGregorio]] – 1974 * [[Adrian Dantley]] – 1977 * [[Terry Cummings]] – 1983 * [[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor Sestu Home de la NBA]]''' * [[Jamal Crawford]] – 2014, 2016 '''[[Xugador Más Ameyoráu de la NBA]]''' * [[Bobby Simmons]] – 2005 '''[[Xugador Más Deportivu de la NBA]]''' * [[Elton Brand]] – 2006 '''[[Compañeru del Añu de la NBA]]''' * [[Chauncey Billups]] – 2013 '''[[Executivu del Añu de la NBA]]''' * [[Eddie Donovan]] – 1974 * [[Elgin Baylor]] – 2006 {{Nueva columna}} '''[[Meyor Quintetu de la NBA]]''' *[[Bob McAdoo]] – 1975 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014 '''Segundu Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Bob McAdoo]] – 1974 *[[Randy Smith]] – 1976 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1979 *[[Elton Brand]] – 2006 *[[Blake Griffin]] – 2012, 2013, 2014 *[[Chris Paul]] – 2015 '''Tercer Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Dominique Wilkins]] – 1994 *[[Blake Griffin]] – 2015 *[[DeAndre Jordan]] – 2015 '''[[Meyor quintetu defensivu de la NBA]]''' *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015 *[[DeAndre Jordan]] - 2015 {{Nueva columna}} '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Elmore Smith]] – 1972 *[[Bob McAdoo]] – 1973 *[[Ernie DiGregorio]] – 1974 *[[John Shumate]] – 1976 *[[Adrian Dantley]] – 1977 *[[Terry Cummings]] – 1983 *[[Charles D. Smith|Charles Smith]] – 1989 *[[Lamar Odom]] – 2000 *[[Darius Miles]] – 2001 *[[Al Thornton]] – 2008 *[[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA Segundu meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Brent Barry]] – 1996 *[[Maurice Taylor]] – 1998 *[[Michael Olowokandi]] – 1999 *[[Eric Gordon]] – 2009 *[[Eric Bledsoe]] – 2011 '''[[All-Stars de la NBA]] *[[Bob Kauffman]] – 1971, 1972, 1973 *[[Bob McAdoo]] – 1974, 1975, 1976 *[[Randy Smith]] – 1976, 1978 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1980 *[[Norm Nixon]] – 1985 *[[Marques Johnson]] – 1986 *[[Danny Manning]] – 1993, 1994 *[[Elton Brand]] – 2002, 2006 *[[Chris Kaman]] – 2010 *[[Blake Griffin]] – 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 {{Final columnes}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.nba.com/clippers/ Los Angeles Clippers Web Oficial] * [https://web.archive.org/web/20170922214936/http://clippersnews.com/ Los Angeles Clippers Noticies y Blogue] * [http://www.laclippersonline.org/ Los Angeles Clippers Online] * {{Twitter|laclippers}} * {{Facebook|LAClippers}} * {{Instagram|laclippers}} {{Tradubot|Los Angeles Clippers}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Los Angeles Clippers|Los Angeles Clippers]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Los Angeles]] [[Categoría:Equipos de baloncestu de la NBA]] 8hzywoht99adt4dawiht1oklprizhmu 3699369 3699248 2022-07-25T07:39:11Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki '''Los Angeles Clippers''' ye un equipu de [[baloncestu]] de la [[NBA]] con sede en [[Los Angeles]], [[California]]. Fundáu en [[1970]], xueguen na [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] de la [[Conferencia Oeste]] y apuesten los sos partíos de casa nel [[Staples Center]], al igual que [[Los Angeles Lakers]]. El 8 d'abril de 2013, en batiendo a [[Los Angeles Lakers]] por 109-95 consiguen el so primer títulu de división de la [[NBA]]. La consecuencia d'eses resultancies foi, ente otres coses, los trés cambeos de ciudá que sufrió l'equipu dende la so fundación, pasando por [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[San Diego (California)|San Diego]] y anguaño [[Los Angeles]]. == Pabellones == * [[Buffalo Memorial Auditorium]] ([[1970]]-[[1978]]) * [[San Diego Sports Arena]] ([[1978]]-[[1984]]) * [[Los Angeles Sports Arena]] ([[1985]]-[[1999]]) * [[Staples Center]] ([[1999]]-presente) == Historia == === Los años en Buffalo (1970-78) === Los Braves, nos sos ocho temporaes, en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], xugaron los sos alcuentros nel [[Buffalo Memorial Auditorium]], compartiendo'l pabellón con otru equipu, [[Buffalo Sabres]] de la [[National Hockey League]]. Los Braves debutaron en [[1970]] y el primer entrenador foi'l miembru del [[Basketball Hall of Fame]] [[Dolph Schayes]], ente que les primeres estrelles del equipu yeren [[Bob Kauffman]] y [[Don May]], quien foi adquiríu nel [[draft d'espansión]]. Los Braves terminaron el so [[Temporada 1970-71 de la NBA primera campaña]] con un balance de 22-60, típicu n'equipos debutantes.<ref name="braves">sportsecyclopedia.com [http://www.sportsecyclopedia.com/nba/buffalo/bufbraves.html Buffalo Braves Historical Moments] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Kauffman, que l'[[Temporada 1969-70 de la NBA|añu anterior]] promedió 4.3 puntos con [[Chicago Bulls]], lideró a los Braves con 20.4 puntos per partíu y fíxose un buecu nel [[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] de [[1971]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/allstar/NBA_1971.html Kauffman, primer All Star en 1971], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Braves repitieron el balance de 22 victories y 60 derrotes na [[Temporada 1971-72 de la NBA siguiente temporada]], pero realizaron dellos fichaxes que fixeron al equipu más talentosu. Buffalo escoyó nel [[Draft de la NBA|draft]] al pívot [[Elmore Smith]] y a [[Randy Smith]], procedente de la [[Universidá Estatal de Buffalo]], polo que yera unu de los favoritos del públicu.<ref name="braves"/> L'equipu nun ameyoró enforma na [[Temporada 1972-73 de la NBA|temporada 1972-73]], consiguiendo un probe rexistru de 21-61 col nuevu entrenador [[Jack Ramsay]]. El gran movimientu de los Braves nesta temporada foi escoyer a [[Bob McAdoo]] nel draft, procedente de la [[North Carolina Tar Heels|Universidá de North Carolina]]. Na [[Temporada 1973-74 de la NBA|1973-74]], la franquicia clasificar por primer vegada pa los [[Playoffs de la NBA|playoffs]], siendo esaniciaos por [[Boston Celtics]] en primer ronda.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19731974.html 1974 Playoff Results] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|temporada 1974-75]], McAdoo ganó'l [[MVP de la Temporada de la NBA|MVP de la Temporada]], promediando 34.5 puntos, 14.1 rebotes y 2.12 tapones per partíu, con un 51.2% en tiros de campu y 80.5% en tiros llibres.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mcadobo01.html Estadístiques de Bob McAdoo] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|1974-75]] y [[Temporada 1975-76 de la NBA|1975-76]], los Braves apaecieron en postemporada per última vegada en Buffalo. El [[15 de xunu]] de [[1976]], el propietariu Paul Snyder vendió la franquicia al Sr. y la Sra. Irving Cowan, quien teníen entamáu treslladar l'equipu a [[Florida]], abandonando Buffalo, la "ciudá del ḥoquei". La venta fracasó y paralizóse, anque darréu Snyder vendería'l 50% de los Braves al empresariu John Y. Brown Jr., antiguu propietariu de [[Kentucky Colonels]] de l'[[American Basketball Association|ABA]]. Na [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], Brown adquirió l'otru 50% de Snyder. Brown, de la mesma, vendió un tanto per cientu de la franquicia a Harry Mangurian, quien más tarde tendría una parte de [[Boston Celtics]] nos [[años 1980|años 80]]. A metá de [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], McAdoo foi trespasáu a [[New York Knicks]] por xugadores y dineru. Debíu al probe xuegu realizáu polos Braves nos sos dos últimos años (30-52 en [[Temporada 1976-77 de la NBA|1976-77]] y 27-55 en [[Temporada 1977-78 de la NBA|1977-78]]), xuntu colos rumores de treslladar la franquicia por causa de la probe venta d'entraes, Brown axustó con él daquella propietariu de los Celtics, Irv Levin, faer un intercambiu de franquicies, polo que Brown tomaría'l mandu de los Celtics y Levin de los Braves. Ésti yera un empresariu de [[California]], y suañaba con tener una franquicia nel so estáu natal. El tratu foi rotu por [[David Stern]], del conseyu xeneral de la NBA, quién en [[1984]] convertir nel comisionado de la lliga. La siguiente sería la última temporada del equipu al oeste de [[Nueva York]], una y bones los propietarios de les franquicies de la NBA votaron por un claru 21-1 dexar a Buffalo treslladase de ciudá. Estos camudáronse a [[San Diego (California)|San Diego]], tres la [[Temporada 1977-78 de la NBA|temporada 1977-78]], convirtiéndose en San Diego Clippers.<ref name="braves"/> === Decepcionante pasu per San Diego (1978-84) === [[Ficheru:San Diego Sports Arena.jpg|thumb|right|260px|El [[San Diego Sports Arena]], pabellón de los Clippers en San Diego.]] Na [[Temporada 1978-79 de la NBA primera temporada]] del equipu en [[San Diego (California)|San Diego]], los Clippers llograron un balance de 43-39 (última campaña positiva en 13 años), sol mandu del nuevu entrenador [[Gene Shue]]. Sicasí, aquel récor nun-y valía p'aportar a playoffs, quedándose a dos partíos de xugar la postemporada.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_1979.html 1978-79 NBA Season Summary], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> [[Randy Smith]] tuvo una gran temporada, anotando 20.5 puntos per partíu, por detrás de [[World B. Free]], recién llegáu al equipu procedente de [[Philadelphia 76ers]]. Free foi'l segundu máximu anotador de la lliga con 28.8 puntos per nueche, ente que [[George Gervin]] de [[San Antonio Spurs]] tuvo un promediu 29.6 por alcuentru.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19781979.html LEAGUE LEADERS. Points - 1978-79], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> La [[Temporada 1979-80 de la NBA|temporada 1979-80]] nun foi muncho meyor a pesar del fichaxe del pívot [[Bill Walton]], nativu de San Diego y campeón de la NBA [[Temporada 1976-77 de la NBA|dos años antes]] con [[Portland Trail Blazers]]. Por cuenta de mancadures nel pie, Walton nun rindió como s'esperaba d'él y tuvo que perdese 68 partíos. Los Clippers remataron con un dignu 37-45, teniendo en cuenta que les sos xugadores clave perdiéronse dellos partíos por mancadura. Per segundu añu consecutivu, Free volvió quedase na puerta del títulu de máximu anotador de la lliga, con 30.2 per nueche.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19791980.html LEAGUE LEADERS. Points - 1979-80], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Na [[Temporada 1980-81 de la NBA siguiente temporada]], [[Paul Silas]] reemplazó a Shue nel puestu d'entrenador y los Clippers llograron un récor de 36-46, quedándose de nuevu ensin playoffs. Walton perdióse la temporada completa y Free foi trespasáu a [[Golden State Warriors]] por Phil Smith. La [[Temporada 1981-82 de la NBA|1981-82]] llegó con munchos cambeos, yá que Levin vendió la franquicia a Donald Sterling por 20 millones de [[dólares]]. El probe xuegu de los Clippers nos sos últimos años en [[San Diego (California)|San Diego]] y la baxa asistencia del públicu al pabellón (un promediu de 4.500 por partíu) bastió la venta. Darréu, Sterling treslladó la franquicia a la so nativa [[Los Angeles]].<ref name="historia"/> === L'infortuniu continua en Los Angeles (1984-presente) === ==== Primeros años na ciudá ==== ===== 1984-85 ===== [[Ficheru:DowntownLosAngeles.jpg|260px|left|thumb|Los Clippers treslladar a [[Los Angeles]] en [[1984]].]] En llegando a [[Los Angeles]], llograron la primera gran adquisición, y nun trespasu con [[Milwaukee Bucks]] consiguieron a [[Marques Johnson]], [[Junior Bridgeman]], [[Harvey Catchings]] y una bona cantidá de dineru. Esta operación tendría influencia más palantre, con xugadores como [[Ricky Pierce]] o [[Terry Cummings]], que dexó entever nos sos primeros años de la lliga podría llegar a convertise n'estrella, al igual que [[Craig Hodges]], gran llanzador dende la llinia de trés, Marques Johnson, bistechu d'una esquisita clase pero que la so carrera tuvo un prematuru zarru poles sos adicción a les drogues. Junior Bridgeman, el segundu en discordia na operación, llegó a Los Angeles pa dicir adiós al baloncestu. Una temporada de nivel foi l'escasu bagaxe qu'ufiertó antes de volver dos años más tarde a [[Milwaukee]]. No referente al [[draft de la NBA|draft]], destacar la eleición en primer ronda de [[Michael Cage]], procedente de [[San Diego State Aztecs|San Diego State]], gran reboteador, que les sos lluches pol visu de la clasificación de rebotes con [[Charles Oakley]] fueron almirables. Caltúvose 3 años a un notable nivel antes de colase a [[Seattle SuperSonics]]. Tres dos alcuentros fora de la so ciudá, el deséu vehemente de “estrenar” el LA Sports Arena fíxose realidá. Santu y seña del equipu, n'estrenu foi con derrota ante [[New York Knicks]].<ref name="historia">Clippers.com [http://www.nba.com/clippers/history/index.html Clippers Franchise History] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> La temporada pa los Clippers nun yera del tou mala, pero'l fechu d'encadenar 7 derrotes consecutives, enfervorizó a l'afición y el suañu de ver al equipu en [[Playoffs de la NBA|playoffs]] esleir col pasu de los díes, hasta que l'hasta entós entrenador Jim Lyman dexara'l so cargu n'encadenando 6 derrotes consecutives y despidióse de la franquicia. Nel so llugar, llegó un vieyu conocíu, [[Don Chaney]], que inculcó una mayor filosofía d'equipu, y una dosis de noción coleutiva. Con él, l'equipu ameyoró visiblemente, pero los Clippers nun superaron les mires y raspiaron el ridículu con un balance de 31 victories y o derrotes.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19841985.html 1984-85 Standings] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> ===== 1985-86 ===== [[Ficheru:La sports arena.jpg|260px|right|thumb|Los Angeles Memorial Sports Arena, pabellón de los Clippers ente [[1984]] y [[1999]].]] L'acandilante empiezu caltuvo a la franquicia coles ilusiones intactes, con un equipu remozado, y de un sostenible equilibriu interior-esterior, y llogren vencer nos sos primeres cinco partíos de la temporada. La mala suerte volvía pa los Clippers, y [[Derek Smith]], que taba teniendo la meyor temporada de la so vida, tuvo de dici-y adiós a lo que restaba de la mesma por una mancadura na so rodía. La química paecía ser fantástica, consiguióse un bistechu en condiciones, [[Cedric Maxwell]], que cuayó una campaña propia de les suyes en [[Boston Celtics]]. [[Norm Nixon]] como base, más conocíu por ser el maríu de la maestra de “[[Fame (serie de TV de 1982)|Fama]]”, [[Debbie Allen]], tamién tuvo un desempeñu notable.<ref>Museum.tv [http://www.museum.tv/archives/etv/A/htmlA/allendebbie/allendebbie.htm ALLEN, DEBBIE], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures y les causes extradeportivas nun yeren nin tanto una sida pa xustificar esti 32-50 con que remataron los Clippers, nun añu onde l'aportar a los [[playoffs de la NBA]] tasar en 35 victories, abondo algamables con un incólume Smith. El pivot de 2,13 metros proveniente de [[Creighton Bluejays|Creighton]], [[Benoit Benjamín]], diba ser la eleición 3ª pol cuál decantáronse los Clippers. Trátase d'un pivot de pergrande clase, que'l so defectu foi la falta de consistencia en defensa y la so evidente falta de desparpajo so canasta a la de batallar. Aun así y magar dexar dotes de la so innata valía nes sos 5 temporaes en Los Angeles, nunca aportaría a lo que nel so día s'especuló que fora. ===== 1986-87 ===== El meyor fichaxe corría a cuenta de Donald T. Sterling, y nun yera otru que'l [[Hall of Famer]], [[Elgin Baylor]], que d'esta miente, pasaba a ser el cabezilla nos despachos, convirtiéndose nel xefe d'operaciones de los Clippers.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/b/bayloel01.html.Ficha de Elgin Baylor], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Clippers enfrentar a la que se presentaba, una dura batalla por non volver raspiar el más indeseado ridículu. Derek Smith yá nun taba, el so trespasu a [[Sacramento Kings]] foi inminente, y otru anotador, pero con munches menos cualidaes que Smith foi'l sustitutu xuntu con [[Larry Drew]]. Causes, a les que xuníes, l'ausencia de primeres rondes cara al draft, non icentivó lo más mínimo a una afición, cada vez más susceptible, que consagró tou un récor, 7.711 espectadores de media. Cifra obviamente lóxica, si tener en cuenta qu'a los 40 partíos solo ganaren 5, pa rematar con otru récor, 12-70.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19861987.html 1986-87 Standings], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1987-88 ===== Col mandu d'orquesta de la mano del mitificado polos sos [[Washington Bullets]], [[Gene Shue]], con quién alzara dos gallardones d'[[Meyor Entrenador del Añu|entrenador del añu]], l'aportar de los Clippers pa nun variar, diba siguir el camín qu'empezara l'añu anterior. Les úniques notes connotatives cargaes d'esperanza, yeren la presencia de [[Reggie Williams]], bistechu procedente de [[Georgetown Hoyas]], que se retiró descomanadamente llueu, ensin nunca demostrar esi dominiu que-y fixo destacar na so universidá, amás de la supuesta crecedera y desenvolvimientu de dos roques interiores como Cage y Benjamin, que dexaron bon sabor de boca. Sicasí, esti draft pasó a la historia pa los Clippers por tornar a [[Scottie Pippen]], que foi escoyíu un puestu más embaxo, fechu que nun pasó desapercibíu pol públicu, quemáu, tres tantos años de reestructuraciones ensin una base consolidada. L'actu anecdóticu corrió a cuenta de Cage, quien nel últimu sollutu arrampuñó la clasificación nel apartáu reboteador a Oakley por cuenta de los 30 refugues que rañó cuspíos del aru naquel [[24 d'abril]] de [[1988]] frente a los Supersonics, superando asina en 3 décimes el rexistru llográu pol roqueño xugador de [[Chicago Bulls]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/rebounds/19871988.html LEAGUE LEADERS. Rebounds - 1987-88], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1988-89 ===== Toles decepciones pasaes tocaron al so fin, cuando los Clippers, per vegada primera facer col númberu 1 del draft aquel [[21 de mayu]] de [[1988]]. 5 selmanes más tarde, el multi-talentosu bistechu de 2,08, [[Danny Manning]] pasaría a engrosar la plantía angelina, procedente de la [[Kansas Jayhawks|Universidá de Kansas]] onde yera dirixíu por [[Larry Brown]], dempués de poner el broche d'oru a la so carrera universitaria llogrando ganar el títulu de la [[NCAA]] y roblar unu númberos impecables: 20,1 puntos y 8,1 rebotes per partíu.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/draft/NBA_1988.html 1988 NBA Draft], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures quitaron a esti enorme xugador d'amosar tol potencial que llevaba dientro, los sos bonos númberos nun son más d'una toma de referencia de lo que podría ser si les mancadures respetárenlu más. Los constantes conflictos que caltuvo personalmente con quien fora'l so entrenador en Kansas, y qu'a posteriori sería'l so entrandor en Los Angeles, Larry Brown, foi la piedra angular pa promover la so salida de la franquicia. Esta mesma campaña, y cuando solo llevaba apostaos 26 alcuentros, el lligamentu anterior de la so pierna derecha dixo basta, y collo, la mínima aspiración de los Clippers. N'ausencia de Manning hubo otru nome a aprofiar por méritos adquiríos puramente. Nun ye otru que'l mozu novatu [[Charles D. Smith|Charles Smith]], bistechu qu'escareció d'agresividá y corazón pa faese un buecu nos más grandes del momentu. Foi otra de les decepciones a mediu llargu plazu nel draft. Cuidao que la so llegada quitó al equipu de cuntar cola que foi la so 6ª eleición, el magníficu [[Hersey Hawkins]], qu'ufiertó 5 años más que Charles a un bon nivel. Con Cage, nun yera bien corriente y primordial la llegada de Smith, y si más lóxicu'l caltenimientu d'una base-escolta como Hawkins. Pero nun bastó namái con tene-y nes sos files, sinón qu'había que da-y los galones. Siquier eso intentóse, trespasando a Cage, un pívot qu'hasta'l momentu taba trunfando, y que s'enllancó namás aterizar nel so próximu destín, [[Seattle SuperSonics]]. Nin siquier Shue pudo camudar l'aldu, y dempués d'un balance de 10-28 foi destituyíu y remplazado por [[Don Casey]], que con un balance de 11 victories y 33 derrotes nel restu de la campaña punxo puntu final a otra temporada decepcionante. ===== 1989-90 ===== Nel [[Draft de 1989]], la suerte volvía pone-y la cara más duce a Clippers, y ello ye que foi, indireutamente, una de les más granibles pa la franquicia. [[Danny Ferry]], proveniente de la [[Duke Blue Devils|Universidá de Duke]], sería la eleición que tenía na manga [[Elgin Baylor]], pero Danny refugó a roblar y decidió cruciar el charcu. [[Italia]] foi'l so destín. Baylor, nuna operación de verdaderu estratega, sacó una preciada ayalga por un Ferry qu'enxamás pasaría de ser un mediocre xugador. El [[16 de payares]] de [[1989]] peracabóse'l trespasu pol cual los derechos de Ferry xuntu con Reggie Williams pasaron a [[Cleveland Cavaliers]] en cuenta de [[Ron Harper]], que robló nos sos trés primeros años na lliga 19 puntos per nueche. Amás de Ron, (a la llarga, un xugador a quien de milagru -y cabíen los aniellos nos sos deos) les primeres rondes de [[1990]] y [[1992]] y la segunda del añu entrepoláu, [[1991]]. Un quintetu basáu en tres piedres angulares como yeren Harper-Smith-Manning, nun tenía más remediu que dar el do de pechu, siendo secundáu por unos magníficos Norman, Grant y Benjamin como llugartenientes. L'equilibriu taba definíu, los sistemes a la orde del día col prematuru Casey, y la lleición aprendía por aciu la esperiencia enantes vivida. Pero la mala suerte siguió plagando la franquicia. Los Angeles collecharen seis de siete partíos a mediaos de [[xineru]] p'averase al 50% de victories-ganes. Pero nun tardaría en dexase ver cuando Harper rompióse'l lligamentu cruzáu anterior de la so rodía derecha y dixo adiós a la temporada por cuenta d'idéntica mancadura sufierta l'añu anterior por Manning. En 28 alcuentros colos Clippers promedió 23 puntos. La mancadura marcó l'aldu de la campaña, y l'equipu ganó solamente 14 partíos más, acabando en 30-52. Manning volvió de la mancadura y la so salú respetólu otorgándo-y fuel pa tol añu. Dir hasta los 16,3 puntos y 5,9 rebotes, liderando al equipu en porcentaxe de tiru con un implacable 53,3%. Smith cuayó una campaña arrogante, lo qu'ellos atribúin como "all around player", contribuyendo con 21,1 puntos, 6,7 rebotes, y 1,53 tapones per nueche. Norman (16,1 puntos) tamién contribuyó ofensivamente, ente que Benoit Benjamin fixo mayormente el trabayu puercu en defensa, liderando al equipu en rebotes (9,3) y tapones (2,63 por partíu). ==== Los 90: De riba abaxo ==== ===== 1990-91 ===== [[Don Casey]] foi destituyíu y Harper tuvo que ver los 41 primeros alcuentros dende la grada, ente que la recuperación de la so rodía estropiada siguía'l so cursu. A la so vuelta, dio señes de nun perder un ápice de la so clase y rondó los 20 puntos de media. Norman siguió apurriendo tantu en llabores esteriores como n'interiores, contribuyendo con 17,4 puntos per alcuentru, ente que Manning promedió 15,9 puntos per partíu, con altos porcentaxes. Por problemes físicos tuvo que salir dende'l banquín en 26 de los sos 73 alcuentros apostaos. Los 9 restantes ver dende la grada por causa de una tendinitis na so malograda rodía derecha. Con dos eleiciones de primer ronda nel [[Draft de 1990]], los Clippers escoyeron a [[Bo Kimble]] y [[Loy Vaught]]. Kimble foi unu de los meyores anotadores na historia de la [[NCAA]], rompiendo moldes na ofensiva [[Loyola Marymount]] xuntu al mallográu [[Hank Gathers]]. Sicasí, el pasu de Kimble pola lliga nun foi lo que s'esperaba. A mediaos de la temporada, Baylor consiguió faese con [[Olden Polynice]] en cuenta de Benjamin, trespasu qu'enxamás ufiertó los frutos qu'apurrió Benoit a la plantía. Esa mesma temporada los Clippers establecieron un récor, llograron más partíos ganaos en casa que perdíos. Dempués d'una socesión de negociaciones ensin ésitu l'equipu de Schuler cayó al sestu puestu de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un rexistru de 31-51. ===== 1991-92 ===== La era Baylor paecía atopar los sos frutos nel camín, nesta, la que supondría, primer apaición del equipu en playoffs desque s'instalaron en Los Angeles. De mano fíxose colos derechos del entós prometedor pívot, [[Stanley Roberts]], ufiertando nun trespasu a tres bandes les sos primeres rondes de [[1993]] y [[1995]], respeutivamente, pensando que saldría igual de granible que'l so compañeru d'universidá, [[Shaquille O'Neal]]. Otra gran idea más palantre foi camudalo pol xigante [[Croacia|croata]] de [[Minnesota Timberwolves]] [[Stojko Vrankovic]], que nunca rindió acorde cola cantidá cobrada, que yera bien cuantitativa. Con Manning y Harper cargándose col equipu a los sos llombos, empezaron ganando 5 de los 7 partíos iniciales. A lo último teníase la oportunidá de ver xuntos a Harper, Manning y Smith n'aición y sanos, quitando al terceru, que tuvo problemes físicos intermitentes. El [[30 de payares]] y ante [[Charlotte Hornets]], produciríase una abuitada victoria, 130-112 que supondría'l primera de los ocho trunfos consecutivos qu'atroparíen hasta entós, finxu que nun se consiguía dende [[1979]]. El 14-10 qu'indicaba la clasificación nun yeren meros actos casuales, teníen les sos razones lóxicu y razonable. Sicasí, l'esmolecedor 22-25 pagar [[Mike Schuler]], siendo despidíu. El sustitutu nun yera otru que'l va díes foi destituyíu por [[San Antonio Spurs]], [[Larry Brown]]. Los Clippers xugaríen el so meyor baloncestu n'enforma tiempu y ganen 23 de los sos 35 partíos decisivos finales p'acabar con un 45-37, que terminó con insoportable secuencia de 13 años ensin asomarse pola postemporada. Dempués de 12 temporaes con un denominador común, la derrota, l'equipu acabara con un balance positivu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19911992.html 1991-92 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Una vegada en playoffs, cayeríen nes primeres de cambéu ante los [[Utah Jazz]] de [[John Stockton]] y [[Karl Malone]], pero non ensin antes pone-y nun apiertu. Dempués de cayer nos sos dos primeros duelos, los Clippers llevantaríen el vuelu, venciendo los dos partíos siguientes, el cuartu d'ellos en [[Anaheim]] a razón de los polveros producíos pol casu de [[Rodney King]] que forzaron a retrasen el cuartu partíu, y tresllada-y de ciudá. Sicasí, nun foi óbice a que los Clippers facer col trunfu, forzando asina, el quintu y definitivu alcuentru. Los Clippers seríen honorablemente derrotaos por unos Jazz, muncho más confiaos de les sos posibilidaes y puestos en dulda por causa de unos coraxoses Clipps. ===== 1992-93 ===== Esta temporada, los Clippers unviaron a [[Doc Rivers]], que namái xugó l'anterior campaña, a Bo Kimble y a Charles Smith destín a la [[Gran Mazana]], y una 1ᵉʳ ronda a [[Orlando Magic]] nun trespasu a tres bandes. Los Clippers recibieron a la base [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] [[Mark Jackson]], que laude responder# por por dos primeres temporaes rayando a un bien bon nivel en [[New York Knicks]], pero que los sos dos siguientes amenaron duldes alrodiu del so rendimientu. Tamién recalaba, y con muncho optimismu allugáu nel senu de la franquicia, [[Stanley Roberts]], anque la xugada salió-yos, una vegada más, mal. El ritmu de transaiciones nun escayó, tou lo contrario. Mandaríen a [[Don McLean]] y [[William Bedford]] a [[Washington Bullets]] en cuenta de [[John Sam Williams|John Williams]], otru impresionante xugador, que darréu dexaría'l so sellu na [[lliga ACB|ACB]], xugando a un gran nivel nel [[Fórum Valladolid]], ente otros. L'empiezu volvía ser insopináu, con un 0-3 nos primeres compases de la temporada. Como ye costume nos equipos de Brown, el trabayu defensivu que caracteriza a los sos equipos remató en 7 victories nos siguientes 10 partíos. Yera la primer vegada dende [[1974]] que los Clippers llegaben con cuenta d'añu con un récor victories-ganes positivu. Les coses taben funcionando, y como manera de pagu, [[Danny Manning]] participó nel [[All-Star Game de la NBA|All Star Game]], convirtiéndose asina nel segundu clipper tres [[Marques Johnson]] en defender al so equipu y a la so ciudá faciendo 10 puntos en 18 minutos en pista.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mannida01.html Estadístiques de Danny Manning], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Cola victoria ante [[Golden State Warriors]], la franquicia faía ecu d'otru récor; yera la primer vegada desque l'equipu camudar a Los Angeles qu'empezaben el mes de [[febreru]] con un balance positivu, coincidiendo nuevamente con que la tripleta Manning-Harper-Jackson tuvieron presentes mientres tola campaña, perdiéndose solamente 3 partíos ente los trés. Dempués d'amenar duldes cara a la so presencia en playoffs, los Clippers vencieron llixeramente en [[marzu]], onde perdieron 10 de 16 partíos, pero nun foi óbice pa entrar en playoffs gracies al 7-5 col que remataron el mes d'[[abril]] que sirvió pa dexar la marca 41-41 suficiente pa entrar en playoffs por 2ª temporada consecutiva.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19921993.html 1992-93 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> El rival, [[Houston Rockets]], esaniciába-yos por 3-2 cayendo in extremis nel quintu y definitivu alcuentru por cuatro puntos de diferencia, dexando un sabor agriduz. Manning volvió ser el más destacáu con casi 23 puntos de media, acompañáu y secundáu a la perfeición por Harper (18 puntos) y por Jackson en llabores de direición y creatividá (8.8 asistencies). Y con [[Ken Norman]] siempres na recámara, pero non exentu d'una importancia vital nel desenvolvimientu del xuegu, realizando 15 puntos y 7.5 rebotes per nueche. El míticu tirador [[Kiki Vandeweghe]] punxo fin a la so gloriosa carrera nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19921993.html 1993 Playoff Results], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Dempués de la temporada, los Clippers despidiríen a Brown, quien tomó camín d'[[Indiana Pacers]]. ===== 1993-94 ===== Ensin Larry, esta campaña abarruntábase dura, naide hasta'l momentu demostrara en tan pocu tiempu, lo que Brown dexó entever na so estancia na casa del hermanu probe. Pero los Clippers nun daríen el so brazu a torcer, y tres un empiezu severamente competitivu de la mano de [[Bob Weiss]], entrenador que fuera capaz de meter a [[Atlanta Hawks]] trés años siguíos en playoffs. El [[24 de febreru]] de [[1994]], Manning foi trespasáu a los Hawks en cuenta de [[Dominique Wilkins]]. Hasta'l momentu los númberos de Manning yeren espectaculares, 23,7 puntos, 7 rebotes y 4,2 asistencies per nueche nos 42 partíos en que tuvo presente. Pero a nivel coleutivu les coses andaben bien mal en Los Angeles, y parte esencial na operación yera la primer ronda que daba marxe de reconstrucción a los Clippers. El factor Wilkins tuvo un impautu inmediatu, y tres los sos 5 primeros partíos cola elástica angelina, salieron vencedores en toos ellos y l'equipu salió reforzáu mentalmente sobremanera. Pero namás alloñáu de la realidá, los siguientes 20 partíos pondríen a los Clippers nel honrosu llugar que por historia ocupen, cayendo en 17 de los postreros 20 alcuentros, y rematando con un récor de 27-55. Wilkins remató con 26 puntos per partíu, cuartu na lliga, siguíu de Harper con 20,1. Como asocediera l'añu anterior con Vandeweghe, anguaño la vez tocó-y a un ''bad-boy'', [[Mark Aguirre]], dando per rematada una carrera bien esitosa tantu en [[Dallas Mavericks]] como en [[Detroit Pistons]]. Nos Clippers promedió 10,6 puntos per alcuentru. ===== 1994-95 ===== La perda de [[Dominique Wilkins]] y [[Ron Harper]] como [[Axente llibre|axentes llibres]] quitó a los Clippers de los sos dos meyores anotadores, ente que les mancadures acribillaron a les dos torres del equipu, Stanley Roberts y Elmore Spencer, dexándolos fuera d'aición práuticamente pa tola temporada (Spencer xugó solamente 19 partíos). Estos acontecimientos dexaron al club desaxeradamente quitáu de talentu, y los resultaos racionalmente, diben ser desastrosos. Los Clippers terminaron 17-65, el segundu peor balance na historia de la franquicia, solamente superáu por aquella irreparable sangría de 12-70 en [[1987]]. Los Angeles abrió la temporada esleiéndose como cabía esperar al primer asaltu, 16 partíos consecutivos, tou un récor qu'entá sigue patente nos llibros del Guinness. Los Clippers yeren por méritos propios l'auténticu "choyu" de la lliga, nin más nin menos que la ingrata cifra de casi'l 50% en tiru que los sos rivales remataben ante los pupilos del socesor de Bob Weiss, el míticu [[Bill Fitch]], ganador d'un campeonatu con [[Boston Celtics]] en [[1980]]. Más datos qu'engrosen la llista de célebres récores detestables qu'enmarquen la carrera d'estos Clippers por aquel [[Temporada 1994-95 de la NBA|1994-95]]. L'equipu perdió 43 partíos por 10 o más puntos y lideró la lliga en personales con 2.152. Pero sol mandatu de Fitch, l'equipu amosó un pondonor y unes ganes terriblemente desterciaes cola ausencia de clase na so plantía. La máxima estrella yera la nala-pivot [[Loy Vaught]], acompañáu de xugadores como [[Pooh Richardson]], [[Bo Outlaw]] y el rookie [[Lamond Murray]]. ===== 1995-96 ===== Les bolines del azar decidieron que fora Clippers quien escoyera nel númberu dos del [[Draft de 1995]]. L'escoyíu nun foi otru que'l proveniente d'[[Alabama Crimson Tide]], [[Antonio McDyess]], quien enxamás llegaría a vistir la elástica de la franquicia. Un día dempués, Antonio yá nun formaba parte del equipu. Baylor, buscára-y destín, [[Denver Nuggets]], equipu al que llegó xuntu con [[Randy Woods]] en cuenta de [[Rodney Rogers]] y los derechos del menor de los Barry, [[Brent Barry|Brent]], fíu del míticu [[Rick Barry]], y que foi escoyíu nel puestu númberu 15. La reaición sicasí, nun se fixo esperar, y nun añu, nel que nun s'esperaben collechar munchos más trunfos que l'añu anterior, nada menos que 12 fueron les victories consiguíes con respectu al añu anterior, convirtiéndose pos n'unu de los equipos más ameyoraos y con mayor marxe de meyora entá naquel añu. [[Bison Dele]], [[Loy Vaught]] y [[Lamond Murray]] establecieron rápido un 6-3 al entamu que sosprendió a propios y estraños. Anque, lóxicamente menguaron tan bones vibraciones y acabaron cerrando la clasificación de la so división con un 29-53, que denotaba ciertu ameyoramientu nuna plantía nueva, onde cabía enforma qu'esperar de Murray, magar que'l so rendimientu foi de más a menos, de Barry, que con 10,1 puntos per nueche dexó bona cuenta de que se trataba d'un seguru dende'l perímetru, amás de convertise en vencedor del concursu de mates con un mate al más estilu [[Julius Erving]], y de [[Terry Dehere]]. Dele foi unu de los más firmes candidatos al [[Xugador Más Ameyoráu de la NBA xugador más ameyoráu]] dempués de faer 15,8 puntos y 7,6 rebotes per partíu, 7 puntos y 3 rebotes más que l'añu anterior. Pero l'honorable gallardón cayó en manes de [[Toni Kukoc]]. Sía comoquier, Vaught siguió siendo'l líder, la referencia en pista, pero como yera d'esperar, ante menor protagonismu en pista, la so repercusión nel equipu esleíase a estazón. Aun así cuayó una escelente temporada con unos númberos de 16,1 puntos y 10,1 rebotes. Fitch, que tuvo qu'aguantar mancadures importantes de xente como Roberts, Richardson, [[Malik Sealy]] y Rogers, algamó un pasu históricu, convirtiéndose nel cuartu entrenador con más victories na [[historia de la NBA]], col so incontables 865 victories el [[12 de payares]]. ===== 1996-97 ===== La plantía nun faía allugar demasiaes ilusiones, Vaught taba na so cuesta abaxo, Dele quedó como [[axente llibre]] y robló la so marcha a los [[Chicago Bulls]] de [[Michael Jordan]], nada menos que les mancadures atroparon total presencia nel xuegu interior, quitando a Fitch de cuntar colos sos homes más altos, Roberts y el veteranu pivot de la era [[Clyde Drexler|Drexler]] en [[Portland Trail Blazers]], [[Kevin Duckworth]], que nun precisaba escelsa llucha predresa na pintura, pero si yera apreciable y distintivu el so tiru de 3-4 metros. Barry nun se diba afletase del virus qu'acesmaba a la plantía, y nun añu pa escaecer nel cual combinó mancadures del pulgar, del todíu y de llombu "solo" perdióse 23 partíos. El pequeñu [[Darrick Martin]] llegaba de [[Minnesota Timberwolves]], con un futuru per delantre, qu'hasta podría tachase d'ilusionante, pero tan solo dio de sigo en dos temporaes. Nel [[Draft de 1996]], Los Angeles facer colos servicios de [[Lorenzen Wright]], un pivot que nunca rindió nos trés años que pasó pola franquicia promediando 7,6 puntos per partíu mientres la so estancia. Los Clippers llograron 36 victories (inclusive con trunfos memorables ante rival de la talla de [[Houston Rockets]] y [[Seattle SuperSonics]], pero onde hai unu que prevalez ante'l restu, y con mofla incluyida ante l'hermanu ricu, [[Los Angeles Lakers]] por un abuitáu 108-86) que pudieron trate amontaes sinón apuerta a pola neglixencia amosada nos últimos cuatro partíos, onde cayeron en víspores de playoffs. Pero los síntomes amosaos na recta final de la campaña nun fadríen en playoffs más que confirmar lo que se laude apuntando. Los Clippers cayeron en trés partíos ante [[Utah Jazz]]. ===== 1997-98 ===== El destín foi afitáu llueu, y la so ruta tomó aldu fixu al derrotismu, cuando una mancadura dexenerativa na parte posterior del llombu d'un decadente Vaught llindar a participar namái en 10 partíos. Caminando cuesta arriba tres l'ausencia de Vaught y de les perdes de los axentes llibres [[Malik Sealy]] y [[Bo Outlaw]], foi'l bistechu y anotador Murray quien goció de la so campaña más regular promediando 15,5 puntos y 6,1 rebotes. Los Murray, Barry, Piatkowski, Wright, Martin, hasta'l prometedor rookie Taylor, superaron los 10 puntos per partíu (quitando a Lorenzen que fizo 9). Esta temporada a Fitch sirviólu p'averase más a les medayes na clasificación histórica d'entrenadores con más victories na so haber, nada menos que 939, moviendo a [[Red Auerbach]] de la cuarta posición, tou un finxu pa esti veteranu de 63 años d'edá, entós daquella, qu'hasta'l momentu nun volvería sentar se en nengún equipu NBA, dempués de la so marcha al rematar la campaña colos Clippers. El nuevu fichaxe del equipu foi [[Isaac Austin]] (que se pasó trés años en [[Turquía]] antes de roblar por [[Miami Heat]]) que foi premiáu col [[Xugador Más Ameyoráu]] l'añu anterior. Llegó a xuntu con [[Charles Cornelius Smith|Charles Smith]] y una primer ronda de [[1998]] en cuenta de [[Brent Barry]]. Esi añu debutaría [[Keith Closs]], más popular pol so peculiar estilu ya imaxe que pol so xuegu. Xugador de más de 2,20 m d'altor, el so gran problema yera'l so sonce físicu, que nun-y dexaba lluchar con garantíes na zona. El so aspeutu yera perdelgáu, llenu de peques y con un peñáu afro que-y faía visualmente abondo más altu. Col 17-65 final, el ocaso de la etapa Fitch escontra actu de presencia, y confirmábase la enésima vegada en que los Clippers echaben les sos suertes al faer, por cuenta de que la llotería de draft fóra-yos benévola. ===== 1998-99 ===== Un empiezu predresu na [[Temporada 1998-99 de la NBA|campaña del lockout]] foi demasiáu por que los Clippers superen, a pesar del xuegu de [[Maurice Taylor]]. El bistechu fixo un promediu de 16,8 puntos en 32,7 minutos per partíu, liderando al equipu en puntos, porcentaxes de tiru y minutos. Cazumbre nueva nos banquinos, el mozu [[Chris Ford]], qu'entrenó a [[Boston Celtics]] na primer metá de la década, pa depués pasar por [[Milwaukee Bucks]] ensin más pena que gloria, recaló nos Clippers p'asumir un retu curiosu, reflotar a los clippers nun proyeutu al mediu plazu. Pero realmente la tema que marcó la temporada de la fuelga nos Clippers tien nomes y apellíos: [[Michael Olowokandi]], pivot [[nixerianu]] procedente de Pacific, Brunel College, y d'escelente valumbu. A lo postrero, otru de los continuos fracasos que llogró los Clippers nos distintos draft. Anguaño tenía'l poder d'escoyer en primer llugar y escoyeron a un pívot. Enantes yá actuaron de la mesma forma con [[Benoit Benjamin]] nel [[1985]] escoyéndolo col númberu 3, y resultó ser tou un fracasu. Olowokandi cuayó 8,9 puntos, 7,9 rebotes y 1,2 tapones en casi 30 minutos per alcuentru. Marxe de meyora tenía, pero'l creitu, y les sensaciones ufiertaes teníen más valor que cualquier especulación alrodiu del so futuru. Otru rookie, esti non drafteado y procedente de la [[Continental Basketball Association|CBA]], foi [[Tyrone Nesby]], quien se marcó un aceptable temporada, roblando 10,1 puntos, y robando más de balón y mediu por partíu. Tocantes a los resultaos, empezaron perdiendo 17 partíos pa poner el broche de lata con un 9-41 final, despidiéndose asina ante Seattle con derrota, de la que foi la so casa dende [[1984]], el L.A. Sports Arena. Na [[Temporada 1999-00 de la NBA siguiente campaña]], esperaba'l glamouroso [[Staples Center]], onde compartiríen cancha colos [[Lakers]]. ===== 1999-00 ===== Los Clippers caminaríen d'equí p'arriba a la solombra de Lakers, una y bones el destín quixo que los hermanos compartieren casa. Pero enxamás hubo una rivalidá consistente, por cuenta de que nun se puede entablar con dos equipos con metes tan distintes nos sos caminos. [[Ficheru:Clippers vs Suns.jpg|right|thumb|320px|Partíu de los Clippers ante los [[Phoenix Suns|Suns]] nel [[Staples Center]].]] Esti movimientu foi fechu a pesar d'ésitu que los Clippers tuvieron mientres xugaben partíos ocasionales nel Arrowhead Pond en [[Anaheim]]. En materia de draft, l'escoyíu foi'l versátil [[Lamar Odom]], procedente de [[Rhode Island]], nel puestu númberu 4. El bistechu de 2,08 m viose apostráu por [[Elton Brand]] y [[Steve Francis]] al bracéu pol [[Rookie del Añu]], pero dio evidencies de que podría convertise nun xugador bien versátil. Los sos númberos falaben por sigo solos, 16,6 puntos, 7,8 rebotes y 4,2 asistencies per nueche. Taylor siguió ameyorando, y superó les mires, algamando los 17,1 puntos y los 6,5 rebotes per partíu. Otru bon fichaxe foi l'adquisición via trespasu de [[Derek Anderson]], escolta que llegó xunto a [[Johnny Newman]] en cuenta de [[Lamond Murray]], muncho más anotador que Derek. En [[Cleveland Cavaliers]], roblaría les sos meyores actuaciones na lliga, forxándose un nome importante dientro de la mesma. El rendimientu de Derek foi de 16,9 puntos per partíu. Otra base que daría rendimientu a nivel individual en Los Angeles sería [[Jeff McInnis]], que dempués de ser cortáu por [[Washington Wizards]], viose ante si con una bona oportunidá pa esplotar les sos cualidaes. La de cal volviólo a protagonizar de nuevu Olowokandi, que tres la so mala temporada como rookie, nun endrechó l'aldu y dexó entever la so falta de capacidá ofensiva. 9,8 puntos y 8,2 rebotes de media fueron los sos númberos. Ente que los Lakers taben apostándose'l títulu de NBA, qu'a posteriori llograríen, los Clippers fundir nes fondures de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un balance de 15-67. Siendo cesáu Ford a los 45 partíos de competición, foi releváu pol novatu [[Jim Todd]], que sería l'encargáu de cerrar el telón acabando los sos Clippers con un paupérrimo 4-33 sol so mandatu. ==== Nuevu sieglu, pocos cambeos ==== ===== 2000-01 ===== [[Temporada 2000-01 de la NBA|Esta temporada]], aterrizaron los ensundiosos rookies [[Darius Miles]], tou una lleenda xuvenil del East St. Louis, onde se cuayó una personalidá conflictivo y sobeyoso, y el so íntimu amigu dende la infancia, Quentin Richardson, que militaba na [[DePaul Blue Demons|Universidá de DePaul]]. Amás, Baylor consiguió via trespaso faese colos servicios de [[Corey Maggette]], que llegó xuntu con [[Keyon Dooling]], [[Derek Strong]], y una cantidá aceptable de dineru en cuenta de una futura primer ronda protexida. Tamién se dio nel clavu cola eleición de 2ª ronda, el serbiu [[Marko Jarić]] foi escoyíu, dempués de rellumar na [[Kinder Bolonia]] con [[Manu Ginóbili]]. Pero nun debutaría hasta dientro de 2 años, onde dexó bien bon sabor de boca. [[Alvin Gentry]] yera l'entrenador, que llegaba dempués de tar 3 años de apagafuegos en [[Detroit Pistons]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/coaches/gentral99c.html Ficha de Alvin Gentry], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Esta sería una campaña de transición. Con muncho nuevu por apolazar, enforma qu'enseñar, otru tantu qu'aprender, y desenvolvese non solo baloncestisticamente sinón social y mentalmente, los Clippers permanecíen arguyosos de que siquier, agora, yera posible salir a la cai, y ver a los rapacinos xugar nel playground con Miles o Maggette a los llombos. La resultancia final foi de 31 victories y 51 derrotes, llueñe, bien llueñe otra vegada d'algamar la postemporada, pero cola sensación de qu'había a lo último una sólida base pa enllantar un proyeutu lo suficientemente competitivu nun periodu de 3-4 años. ===== 2001-02 ===== Nel [[draft de 2001]] escoyer a [[Tyson Chandler]], un espigáu pivot acabante salir del institutu, y que'l so valor cifrar en 2 pallabres: [[Elton Brand]].<ref>Marca.com [https://web.archive.org/web/20080826225158/https://www.marca.com/marca_usa/nba/draft2001/01/06/28/28bulls_ed.html Clippers facer con Brand], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Un sophomore que se disponía nesta, a siguir acolumbrando cola so ablucante efectividá pa despintar y compensar les sos 203 cm, qu'otra manera, faíen revalorar más la so situación y los sos llogros. So lo esperao, Odom y Brand tuvieren d'alzase na sólida base y columna vertebral onde encimentar proyeutos, y onde poder empezar a suañar. El primeru llevaba hasta'l momentu promediados 16,9 puntos, 7,8 rebotes y 4 asistencies, ente que Elton robló númberos d'[[All-Star Game de la NBA|All-Star]] mientres el so trayeutu por [[Chicago Bulls]], 20-10. Pero nuna campaña Odom atropó tou tipu de desavenencies, per un sitiu, 45 partíos nel dique secu, y por otru, 8 partíos de suspensión por violar los términos anti-droga qu'establecía la NBA. Al llixeru aumentu qu'esperimentó Olowokandi (que por fin supero la barrera de los 10 puntos, esautamente fueron 11,1 puntos) xunióse la eclosión de Richardson, que foi toa una toma de referencia na llinia de 7,25. Llegáu'l [[All Star Weekend]], les aspiraciones calteníense intactes, 25-26 cola parte más decisiva entá por apostase, y carentes del so enclave básicu, Odom, esta vegada, por problemes na so rodía. Por mediaos de [[marzu]], encontiaron la so candidatura a los playoffs cuando rexistraben un balance de 34-31 y cola autoestima peles nubes. Destacando un factor, impredicible, McInnis, xugador qu'atopó acomodu, continuidá, y un llar estable onde desenfundar tol so poderíu. Llogrando cerca de 15 puntos, 6 asistencies, y primero nel apartáu estadísticu d'asistencies per perda (casi 4). Pero como si per llei tratárase, l'infortuniu nun podía dise de vacíu anguaño, faciendo actu de presencia na recta y decisiva final de la campaña, onde los Clippers roblaron un llamentable 5-12 nos postreros 17 partíos que-yos apostraba de cualquier opción de llucha. 39-43 foi la maldita cifra que por incontable ocasión quitába-yos de xugar la postemporada. ===== 2002-03 ===== En [[branu]], l'equipu facer colos servicios d'[[Andre Miller]], que dexó tres si una curtia, pero esitosa carrera en [[Cleveland Cavs]] onde na so última temporada cualificóse y graduóse como unu de los meyores bases de la lliga, llogrando númberos de all-star, 16,5 puntos, 10,9 asistencies y 4,7 rebotes per nueche. [[Darius Miles]] y [[Harold Jamison]] colar a Cleveland mercé al trespasu nel que s'arreyó Andre Miller. Vía draft añedióse fondura al so xuegu interior escoyendo a [[Chris Wilcox]] y [[Melvin Ely]]. Repescar al escoyíu años tras, [[Marko Jarić]]. Les mancadures castigaron al equipu siendo 60 los partíos qu'ente Odom, Brand y Richardson perdiéronse. Alvin Gentry dixo adiós a los 58 partíos, dexando al so equipu en tan solo 19 victories, y siendo sustituyíu pol míticu base de los Celtics de los 80, [[Dennis Johnson]], que poco pudo faer por ameyorar los rexistros, nun añu, onde la condicionante principal y la causa del naufraxu imprevistu, foi la insignificante cantidá de xugadores que teníen un contratu garantizáu al rematar la temporada. Una vegada más, la temporada de los californianos foi decepcionante, llogrando un pésimu 27-55. ===== 2003-04 ===== Como yera de prever, esi añu, peracabóse la mayor espantayada enxamás vista nos Clippers, hasta 4 de los xugadores "importantes" del añu anterior dixeron adiós, poniendo puntu final a carreres nos Clippers de tolos sabores, dende medianamente triunfales, hasta desastroses y mediocres. Odom colar a [[Miami Heat]], Miller a [[Denver Nuggets]], Olowokandi a [[Minnesota Timberwolves]] y Piatkowski a [[Houston Rockets]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/clippers_tornen_odom_030826.html Clippers nun anueven a Odom], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Con tou y con eso, mancadures de Brand y Richardson inclusive, l'equipu ameyoró respectu al añu anterior (28-54), y con un roster rebosante de mocedá (Simmons, Wilcox, [[Chris Kaman]], [[Matt Barnes]], Ely...). [[Mike Dunleavy Sr.|Mike Dunleavy]] yera'l nuevu entrenador, pero de pocu sirviríen les sos conocencies, en devanéu aplicables a una franquicia como ésta. Maggette desatapóse como un fluyíu anotador, y llevó toa responsabilidá xuntu y per delantre de Brand, que foi la so primer temporada desque vistía la elástica ''Clipper'', qu'igualó o supero los númberos consiguíos en [[Chicago Bulls]]. ===== 2004-05 ===== La [[Temporada 2004-05 de la NBA|temporada 2004-05]] foi igual de gris pa tanto Clippers como Lakers. El "hermanu ricu" de Los Angeles fundióse por cuenta de la marcha de [[Shaquille O'Neal]] a [[Miami Heat]], polo que remataron la temporada con un récor de 34-48, superáu polos Clippers con 37-45. Foi la primer vegada dende [[1993]] que terminaben con meyor rexistru que los Lakers, y a pesar de nun algamar los playoffs un añu más, el futuru pintaba bien en Los Angeles con nueves estrelles como [[Elton Brand]], [[Corey Maggette]] y [[Shaun Livingston]]. Una de les sorpreses más prestoses foi la de [[Bobby Simmons]], que s'alzó col premiu al [[Xugador Más Ameyoráu]] tres promediar 16 puntos, 6 rebotes y 3 asistencies per partíu.<ref>USATODAY.com [http://www.usatoday.com/sports/basketball/nba/clippers/2005-04-28-simmons-most-improved_x.htm Simmons, xugador más ameyoráu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Como resultancia, Simmons robló un nuevu contratu con [[Milwaukee Bucks]] por 5 años y 47 millones de dólares en [[xunetu]] de [[2005]], cerrando asina la so etapa nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/bucks/news/Bobby_Simmons_Signed_050808.html Simmons robla por Milwaukee], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Pa cubrir la baxa de Simmons, la franquicia fichó al veteranu [[Cuttino Mobley]], roblándo-y un contratu similar. La llegada de Mobley yera necesaria, yá que desque Piatkowski dexó l'equipu nun cuntaben con un tirador sólidu, amás de da-y al equipu un plus de defensa nel perímetru. Amás, el [[12 d'agostu]] de [[2005]] fueron trespasaos les bases [[Marko Jarić]] y [[Lionel Chalmers]] a [[Minnesota Timberwolves]] a cambéu del [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] y doble campeón de la NBA [[Sam Cassell]].<ref>Insidehoops.com [http://www.insidehoops.com/jaric-cassell-trade-081305.shtml Llega Cassell en cuenta de Jaric], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2005-06 ===== N'[[Temporada 2005-06 de la NBA|esta temporada]], los Clippers punxeren munches esperances yá que llograren consiguir un equipu competitivu coles alquisiciones veraniegues. Nel [[draft de 2005]], los Clippers escoyeron al nuevu [[Rusia|rusu]] [[Yaroslav Korolev]]. Mientres la campaña, les coses colaben bien en Los Angeles, Brand fuera escoyíu p'apostar l'[[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] y munches revistes deportives rindíen reconocencia al ameyoráu xuegu del equipu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/eb_allstar06.html Brand, All Star], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Antes del zarru de fichaxes, [[Chris Wilcox]] foi trespasáu a [[Seattle SuperSonics]] en cuenta de [[Vladimir Radmanović]].<ref>Terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox225415.htm Clippers trespasen a Wilcox por Radmanovic], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> A lo último los Clippers algamaron los playoffs tres 9 años, ganaron el so primer partíu de postemporada dende [[1993]] y pasaron de ronda tamién per primer ocasión dende [[1976]], cuando l'equipu xugaba en [[Buffalo]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/playoffs2006/caledario_resutls.html 2006 Playoff Results], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Yá en playoffs, desfacer de [[Denver Nuggets]] fácilmente en cinco partíos. En semifinales de Conferencia enfrentar a [[Phoenix Suns]] nuna serie bien igualada, yá que nun se decidió'l ganador hasta'l séptimu y definitivu partíu. En perdiendo'l primeru por 130-123 en [[Phoenix]], los Clippers empataron la eliminatoria venciendo por 25 puntos de diferencia nel segundu duelu. Nel tercer alcuentru, un recital de [[Shawn Marion]] (32 puntos y 19 rebotes) ponía de nuevu per delantre a los Suns, anque díes dempués volvió reinar la igualada con un Brand brillosu autor de 30 puntos, 9 rebotes y 8 asistencies. Nel quintu partíu, un triple de [[Raxa Bell]] a falta de 1,1 segundos llevó'l choque a la segunda prórroga. Darréu, los Suns batieron a los Clippers por 125-118. Cuando paecía que los Suns diben a finiquitar la eliminatoria, los Clippers salvaron los muebles ganando'l sestu alcuentru. El defensivu [[Quinton Ross]] tuvo la so nueche, anotando 18 decisivos puntos, al igual que Brand, que volvió rellumar con 30 puntos, 12 rebotes, 3 asistencies y 5 tapones. Maggette tamién foi decisivu, apurriendo 25 puntos saliendo dende'l banquín, con 7/8 en tiros de campu y 9/9 dende la llinia de tiros llibres. Nel séptimu y últimu alcuentru, los Clippers nun pudieron ante'l poder ofensivo de los Suns y cayeron 127-107 en Phoenix. Como reconocencia a la gran temporada de los angelinos, [[Elgin Baylor]] ganó'l premiu al [[Meyor Executivu del Añu]].<ref>terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox241464.htm Baylor, executivu del añu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2006-07 ===== La [[temporada 2006-07 de la NBA|temporada 2006-07]] empezó colos Clippers escoyendo na 34ª posición del [[Draft de 2006]] al pívot [[Paul Davis]] de la [[Michigan State Spartans|Universidá de Michigan State]]. Aquella eleición foi adquirida del trespasu con [[Charlotte Bobcats]] en [[2004]] por [[Melvin Ely]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/trade_house_ely_040713.html Ely, a Charlotte], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> L'equipu tamién drafteó al [[puertorriqueñu]] [[Guillermo Díaz (baloncestista)|Guillermo Díaz]] de la [[Miami Hurricanes|Universidá de Miami]] na 52ª posición, anque finalmente nun consiguió un puestu na plantía. Tocantes a los fichaxes vía [[axente llibre]], [[Tim Thomas]] robló colos Clippers el [[13 de xunetu]] de [[2006]] un contratu por 4 años y 24 millones,<ref>Clippers.topbuzz.com [http://clippers.topbuzz.com/a-453373810.html Thomas llega, Cassell anueva y Radmanovic cólase], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> y Radmanovic dexó l'equipu pa fichar polos Lakers. Tamién el día 13, Cassell anovó'l contratu por 2 años y 13 millones. Tocantes a los resultaos, foi una temporada un tanto agriduz pa los Clippers, quedándose cerca de playoffs pero amosando un xuegu llueñe del practicáu la campaña anterior. L'equipu remató con un rexistru de 40-42 (a dos partíos de [[Golden State Warriors]], los octavos del [[Conferencia Oeste (NBA)|Oeste]]),<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_2007.html 2006-07 NBA Season Summary], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> en parte por cuenta de les mancadures de xugadores como Cassell, Thomas, Livingston y Kaman. [[Luke Jackson]], [[Alvin Williams]] y [[Doug Christie]] roblaron dos talos contratos por 10 díes, ayudando dende'l banquín pero xugando llindaos minutos. ==== 2011: Llega Chris Paul ==== ===== 2011-12 ===== Nel añu 2011 en desbloquiándose el ''lockout'', los Clippers cuntaben con xugadores nuevos y talentosos, anque non lo suficiente como pa llegar a la post-temporada. [[Eric Gordon]] fuera la gran esperanza dende 2008, y cuntaben col All-Star [[Chris Kaman]] y el portentosu físicu de [[Blake Griffin]]. Al pie de ellos, [[Mo Williams]], [[Al-Farouq Aminu|Aminu]], [[Eric Bledsoe]], [[DeAndre Jordan]], etc. Tres el fracasu del trespasu de [[Chris Paul]] a los Lakers, los Clippers consigueron faese col segundu meyor base de la lliga en cuenta de Gordon, Kaman y Aminu, que se colaron a [[New Orleans Hornets]]. D'esta manera, los Clippers cuntaben con una plantía nueva y bien poderosa físicamente, con Blake Griffin y Chris Paul como referencies. Al pie de ellos, llegaron al equipu'l bistechu [[Caron Butler]] y el veteranu base [[Chauncey Billups]]. Nesta temporada los Clippers ganáronse'l nome de "The Lob City" pol so gran habilidá pa completar los Alley-Oops, usualmente de Paul pa Griffin o pa DeAndre Jordan. Los Clippers empezaron la temporada bien fuertes y el 3 de febreru de 2012 roblaron al veteranu [[Kenyon Martin]], pero cola mancadura de Billups en febreru, los Clippers baxaron les sos prestaciones. En marzu un trespasu a tres bandes con [[Washington Wizards]] y [[Denver Nuggets]] llevó a [[Nick Young]] a los Clippers. Los Clippers llograron pasar a los playoffs, xugaron contra unos embravecíos [[Memphis Grizzlies|Grizzlies]]. Nel so primer partíu, Los Angeles realizó una de los remanecimientos más grandes na historia de los playoffs de la NBA, remontando 27 puntos, pa ganar el so primer partíu de playoffs de la temporada por 99-98. Ellos lideraben la serie 3-1. Sicasí, dempués de 2 partíos consecutivos perdíos, reaccionaron y ganaron el 7ᵘ partíu en Memphis 92-82 pa pasar a la segunda ronda. Los Clppers confiaron nel banquín mientres aquel partíu, y ellos rindieron. Chris Paul anotó 19 puntos, a pesar d'una ferida nel músculu flexor derechu del cadril. Blake Griffin tuvo llindáu debíu una mancadura na rodía. Na segunda ronda fueron barríos 4-0 por unos poderosos [[San Antonio Spurs]] pa terminar con una fructosa temporada. El día antes de la nueche del [[Draft de la NBA de 2012|draft de la NBA]], facer colos derechos d'un ex-xugador de la franquicia, perteneciente a los [[Dallas Mavericks]], [[Lamar Odom]].<ref>{{cita web |títulu=Los Clippers adquieren a Odom como parte d'un trespasu ente cuatro equipos|url=http://www.nba.com/clippers/news/odom-acquired-120629.html}}</ref>Tamién adquirieron al axente llibre [[Grant Hill]] quien provenía de Phoenix. ===== 2012-13 ===== La temporada empezó cola eleición de [[Furkan Aldemir]] nel draft de 2012, celebráu nel [[Prudential Center]] de [[Newark (Nueva Jersey)]]. La nala-pívot turcu foi escoyíu na posición númberu 53 de la 2ᵘ ronda. Yá a primeros de payares, cola temporada regular yá empezada, los Clippers empezaron a esplegar un xuegu entretenío y risondero pal so públicu (mates, alley-oops, crossovers) que matizaba cola perceguera que sentíen dellos siguidores d'otres franquicies escontra l'equipu de [[Vinny Del Negru]]. En playoffs, enfrentar de nuevu colos Grizzlies de Marc Gasol en primer ronda anque esta vegada acabaron venciendo na serie 4-2. ===== 2013-14 ===== La [[Temporada 2013-14 de la NBA|temporada 2013-14]], foi una de les meyores temporaes pa Clippers, llegando per tercer vegada na so historia a Semifinales de Conferencia (segunda en trés años). La temporada regular remataron con un balance positivu de 57-25, pa ser primeros de [[División Pacíficu de la NBA|la so división]] y terceros del Oeste, namái por detrás de los campeones [[San Antonio Spurs|Spurs]], y de [[Oklahoma Thunder|Thunder]]. El xuegu del equipu angelino basóse, de nuevu, na so base [[Chris Paul]], y nel so dominiu del poste baxu cola pareya formada por [[Blake Griffin]] y [[DeAndre Jordan]]. Con un Griffin, desenvolviendo una de les sos meyores temporaes na NBA y Jordan, que foi'l líder de la líga en [[Líderes en rebotes de la NBA|rebotes]] y en [[Líderes en porcentaxe de tiros de campu de la NBA|porcentaxe de tiros de campu]], per segundu añu consecutivu. Yá en [[Playoffs NBA 2014|PlayOffs]] desfacer en primer ronda de los [[Golden State Warriors]] de [[Stephen Curry]] (4-3), pero salieron ganaos en semifinales de conferencia contra Oklahoma Thunder de [[Kevin Durant]] y [[Russell Westbrook]] (2-4). == Trayeutoria == '''''Nota''': G: Partíos ganaos; P:Partíos perdíos; %:porcentaxe de victories'' {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada ! G ! P ! % ! Play-offs ! Resultáu |- |colspan="6" align=center bgcolor="#0756a3" | <span style="color:white">'''Buffalo Braves''' |- |1970-71 || 22 || 60 || .268|| || |- |1971-72 || 22 || 60 || .268|| || |- |1972-73 || 21 || 61 || .256|| || |- |1973-74 || 42 || 40 || .512 || Pierde Semifinal Conferencia || [[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1974-75 || 49 || 33 || .598 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Washington Bullets|Washington]] 4, Buffalo 3 |- |1975-76 || 46 || 36 || .561 || Gana 1ᵉʳ Ronda<br />Pierde Semifinal Conferencia || Buffalo 2, [[Philadelphia 76ers|Philadelphia]] 1<br />[[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1976-77 || 30 || 52 || .366|| || |- |1977-78 || 27 || 55 || .329|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#1e5695" | <span style="color:white">'''San Diego Clippers''' |- |1978-79 || 43 || 39 || .524|| || |- |1979-80 || 35 || 47 || .427|| || |- |1980-81 || 36 || 46 || .439|| || |- |1981-82 || 17 || 65 || .207|| || |- |1982-83 || 25 || 57 || .305|| || |- |1983-84 || 30 || 52 || .366|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#106bb4" | <span style="color:white">'''Los Angeles Clippers''' |- |1984-85 || 31 || 51 || .378|| || |- |1985-86 || 32 || 50 || .390|| || |- |1986-87 || 12 || 70 || .146|| || |- |1987-88 || 17 || 65 || .207|| || |- |1988-89 || 21 || 61 || .256|| || |- |1989-90 || 30 || 52 || .366|| || |- |1990-91 || 31 || 51 || .378|| || |- |1991-92 || 45 || 37 || .549 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 2 |- |1992-93 || 41 || 41 || .500 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Houston Rockets|Houston]] 3, LA Clippers 2 |- |1993-94 || 27 || 55 || .329|| || |- |1994-95 || 17 || 65 || .207|| || |- |1995-96 || 29 || 53 || .354|| || |- |1996-97 || 36 || 46 || .439 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 0 |- |1997-98 || 17 || 65 || .207|| || |- |1998-99 || 9 || 41 || .180|| || |- |1999-2000 || 15 || 67 || .183|| || |- |2000-01 || 31 || 51 || .378|| || |- |2001-02 || 39 || 43 || .476|| || |- |2002-03 || 27 || 55 || .329|| || |- |2003-04 || 28 || 54 || .341|| || |- |2004-05 || 37 || 45 || .451|| || |- |2005-06 || 47 || 35 || .573 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Denver Nuggets|Denver]] 1<br />[[Phoenix Suns|Phoenix]] 4, LA Clippers 3 |- |2006-07 || 40 || 42 || .496 || || |- |2007-08 || 23 || 59 || .280 || || |- |2008-09 || 19 || 63 || .232 || || |- |2009-10 || 29 || 53 || .354 || || |- |2010-11 || 32 || 50 || .390 || || |- |2011-12 || 40 || 26 || .606 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 3<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, LA Clippers 0 |- |2012-13 || 56 || 26 || .683 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 4, LA Clippers 2 |- |2013-14 || 57 || 25 || .695 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Golden State Warriors|Golden State]] 3<br />[[Oklahoma City Thunder|Oklahoma City]] 4, LA Clippers 2 |- |2014-15 || 56 || 26 || .689 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[San Antonio Spurs|San Antonio]] 3<br />[[Houston Rockets|Houston]] 4, LA Clippers 3 |- |2015-16 || 53 || 29 || .646 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Portland Trail Blazers|Portland]] 4, LA Clippers 2, |- |2016-17 |51 |31 |.622 |Pierde 1ᵉʳ Ronda |Utah 4, LA Clippers 3 |- ! Total || 1360 || 2202 || .382 || || |- ! Playoffs || 34 || 45 || .430 || colspan=2 | |} == Plantía 2017/18 == {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; " ! colspan="2" style="background-color: #cc0033; color: white; text-align: center;" | '''Los Angeles Clippers 2017-2018''' |- style="background-color: #106bb4;color: white; text-align: center;" ! '''Xugadores''' !! '''Entrenadores''' |- | valign="top" | {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Nᵘ !! {{abreviatura|Nac.|Namái s'indica la nacionalidá deportiva. Un xugador puede tener múltiples nacionalidaes, pero ta llindáu a xugar pa una única seleición nacional.}} !! Pos. !! Nome !! Altor !! Pesu !! Orixe |- <!-- llista de xugadores --> {{player2 | num = 21 |nome=Patrick |apellíu=Beverley | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Arkansas | nat=USA|inj=yes}} {{player2 | num = 11 |nome=Avery |apellíu=Bradley|pos = G|ft = 6|in = 2|lbs = 180|college = Texas|nat = USA}} {{player2 | num = 7 |nome=Sam |apellíu=Dekker | pos = F | ft = 6 | in = 9 | lbs = 230 | college = Wisconsin | nat = USA}} {{player2 | num = 1 |nome=Jawun |apellíu=Evans | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Oklahoma State | nat = USA}} {{player2 | num = 8 | nat = ITA |nome=Danilo |apellíu=Gallinari | pos = F | ft = 6 | in = 10 | lbs = 225 | from = [[Italia]]}} {{player2 | num = 24 |nome=Montrezl |apellíu=Harrell | pos = F | ft = 6 | in = 8 | lbs = 240 | college = Louisville | nat = USA }} {{player2 | num = 34 |nome=Tobias |apellíu=Harris | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 235 | college = Tennessee | nat = USA }} {{player2 | num = 33 |nome=Wesley |apellíu=Johnson | pos = F | ft = 6 | in = 7 | lbs = 215 | college = UCLA | nat=USA }} {{player2 | num = 6 |nome=DeAndre |apellíu=Jordan | pos = C | ft = 6 | in = 11| lbs = 265 | college = Texas | nat = USA|note=C|inj=yes}} {{player2 | num = 51 |nome=Boban |apellíu=Marjanović | pos=C | ft=7 | in=3 | lbs= 290| from= [[Serbia]] |nat= SRB }} {{player2 | num = 25 |nome=Austin |apellíu=Rivers | pos = G | ft = 6 | in = 4 | lbs = 200 | college = Duke | nat = USA|note=C|inj=yes }} {{player2 | num = 4 |nome=Miloš |apellíu=Teodosić | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 192 | from = [[Serbia]] | nat=SRB|}} {{player2 | num = 0 |nome=Sindarius |apellíu=Thornwell | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 206 | college = South Carolina | nat = USA}} {{player2 | num = 12 |nome=Tyrone |apellíu=Wallace| pos = G | ft = 6 | in = 6 | lbs = 198 | college = [[UC Berkeley]] |nat=USA | note = TW }} {{player2 | num = 9 |nome=C. J. |apellíu=Williams|dab=baloncestista | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 230 | college = North Carolina State | nat = USA| note = TW }} {{player2 | num = 23 |nome=Lou |apellíu=Williams | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 175 | school = South Gwinnett HS | nat=USA}} <!-- fin llista de xugadores --> {{NBA roster footer | head_coach ={{bandera|USA}} [[Doc Rivers]] | asst_coach = * {{player||USA|[[Sam Cassell]] }} * {{player||USA|[[Lawrence Frank]] }} * {{player||USA|[[Mike Woodson]] }} * {{player||USA|[[Armond Hill]] }} * {{player||USA|[[Brendan O'Connor]]}} | roster_url = http://www.nba.com/clippers/roster/index.html | transaction_url = http://basketball.realgm.com/nba/teams/Los_Angeles_Clippers/12/Transaction_History |fechaaccesu=10 de febreru de 2018 }} == Xugadores destacaos == * [[Blake Griffin]] * [[Chris Paul]] * [[Bob McAdoo]] * [[Bill Walton]] * [[Randy Smith]] * [[DeAndre Jordan]] * [[Paul Pierce]] * [[Elton Brand]] === Miembros del [[Basketball Hall of Fame]] === * 11 [[Bob McAdoo]], Pívot, 1973-77 (Buffalo Braves) * 32 [[Bill Walton]], Pívot, 1979-85 (1979-84 con San Diego Clippers) * 21 [[Dominique Wilkins]], Bistechu, 1994 === Entrenadores === {{AP|Entrenadores de Los Angeles Clippers|l1=Entrenadores de Los Angeles Clippers}} {| |valign="top"| * [[Dolph Schayes]] (1970-72) * [[John McCarthy]] (1972) * [[Jack Ramsay]] (1972-76) * [[Tates Locke]] (1976-77) * [[Bob MacKinnon]] (1977) * [[Joe Mullaney]] (1977) * [[Cotton Fitzsimmons]] (1977-78) * [[Gene Shue]] (1978-80; 1987-89) * [[Paul Silas]] (1980-83) * [[Jim Lynam]] (1983-85) * [[Don Chaney]] (1985-87) * [[Don Casey]] (1989-90) |width="45"| |valign="top"| * [[Mike Schuler]] (1990-92) * [[Larry Brown]] (1992-93) * [[Bob Weiss]] (1993-94) * [[Bill Fitch]] (1994-98) * [[Chris Ford]] (1998-2000) * [[Jim Todd]] (2000) * [[Alvin Gentry]] (2000-03) * [[Dennis Johnson]] (2003) * [[Mike Dunleavy, Sr.]] (2003-2010) * [[Kim Hughes]] (2010) * [[Vinny Del Negru]] (2010-2013) * [[Doc Rivers]] (2013- ) |} == Premiu == {{Columnes}} '''[[MVP del All-Star Game de la NBA]] * [[Randy Smith]] – 1978 * [[Chris Paul]] – 2013 '''[[Rookie del Añu de la NBA]]''' * [[Bob McAdoo]] – 1973 * [[Ernie DiGregorio]] – 1974 * [[Adrian Dantley]] – 1977 * [[Terry Cummings]] – 1983 * [[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor Sestu Home de la NBA]]''' * [[Jamal Crawford]] – 2014, 2016 '''[[Xugador Más Ameyoráu de la NBA]]''' * [[Bobby Simmons]] – 2005 '''[[Xugador Más Deportivu de la NBA]]''' * [[Elton Brand]] – 2006 '''[[Compañeru del Añu de la NBA]]''' * [[Chauncey Billups]] – 2013 '''[[Executivu del Añu de la NBA]]''' * [[Eddie Donovan]] – 1974 * [[Elgin Baylor]] – 2006 {{Nueva columna}} '''[[Meyor Quintetu de la NBA]]''' *[[Bob McAdoo]] – 1975 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014 '''Segundu Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Bob McAdoo]] – 1974 *[[Randy Smith]] – 1976 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1979 *[[Elton Brand]] – 2006 *[[Blake Griffin]] – 2012, 2013, 2014 *[[Chris Paul]] – 2015 '''Tercer Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Dominique Wilkins]] – 1994 *[[Blake Griffin]] – 2015 *[[DeAndre Jordan]] – 2015 '''[[Meyor quintetu defensivu de la NBA]]''' *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015 *[[DeAndre Jordan]] - 2015 {{Nueva columna}} '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Elmore Smith]] – 1972 *[[Bob McAdoo]] – 1973 *[[Ernie DiGregorio]] – 1974 *[[John Shumate]] – 1976 *[[Adrian Dantley]] – 1977 *[[Terry Cummings]] – 1983 *[[Charles D. Smith|Charles Smith]] – 1989 *[[Lamar Odom]] – 2000 *[[Darius Miles]] – 2001 *[[Al Thornton]] – 2008 *[[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA Segundu meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Brent Barry]] – 1996 *[[Maurice Taylor]] – 1998 *[[Michael Olowokandi]] – 1999 *[[Eric Gordon]] – 2009 *[[Eric Bledsoe]] – 2011 '''[[All-Stars de la NBA]] *[[Bob Kauffman]] – 1971, 1972, 1973 *[[Bob McAdoo]] – 1974, 1975, 1976 *[[Randy Smith]] – 1976, 1978 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1980 *[[Norm Nixon]] – 1985 *[[Marques Johnson]] – 1986 *[[Danny Manning]] – 1993, 1994 *[[Elton Brand]] – 2002, 2006 *[[Chris Kaman]] – 2010 *[[Blake Griffin]] – 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 {{Final columnes}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.nba.com/clippers/ Los Angeles Clippers Web Oficial] * [https://web.archive.org/web/20170922214936/http://clippersnews.com/ Los Angeles Clippers Noticies y Blogue] * [http://www.laclippersonline.org/ Los Angeles Clippers Online] * {{Twitter|laclippers}} * {{Facebook|LAClippers}} * {{Instagram|laclippers}} {{Tradubot|Los Angeles Clippers}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Los Angeles Clippers|Los Angeles Clippers]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Los Angeles]] [[Categoría:Equipos de baloncestu de la NBA]] bm7z49y1267h2l5gdrr0y1xtsrsxwv4 3699370 3699369 2022-07-25T07:41:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Temporada 1971-72 de la NBA siguiente temporada => Temporada 1971-72 de la NBA|siguiente temporada wikitext text/x-wiki '''Los Angeles Clippers''' ye un equipu de [[baloncestu]] de la [[NBA]] con sede en [[Los Angeles]], [[California]]. Fundáu en [[1970]], xueguen na [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] de la [[Conferencia Oeste]] y apuesten los sos partíos de casa nel [[Staples Center]], al igual que [[Los Angeles Lakers]]. El 8 d'abril de 2013, en batiendo a [[Los Angeles Lakers]] por 109-95 consiguen el so primer títulu de división de la [[NBA]]. La consecuencia d'eses resultancies foi, ente otres coses, los trés cambeos de ciudá que sufrió l'equipu dende la so fundación, pasando por [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[San Diego (California)|San Diego]] y anguaño [[Los Angeles]]. == Pabellones == * [[Buffalo Memorial Auditorium]] ([[1970]]-[[1978]]) * [[San Diego Sports Arena]] ([[1978]]-[[1984]]) * [[Los Angeles Sports Arena]] ([[1985]]-[[1999]]) * [[Staples Center]] ([[1999]]-presente) == Historia == === Los años en Buffalo (1970-78) === Los Braves, nos sos ocho temporaes, en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], xugaron los sos alcuentros nel [[Buffalo Memorial Auditorium]], compartiendo'l pabellón con otru equipu, [[Buffalo Sabres]] de la [[National Hockey League]]. Los Braves debutaron en [[1970]] y el primer entrenador foi'l miembru del [[Basketball Hall of Fame]] [[Dolph Schayes]], ente que les primeres estrelles del equipu yeren [[Bob Kauffman]] y [[Don May]], quien foi adquiríu nel [[draft d'espansión]]. Los Braves terminaron el so [[Temporada 1970-71 de la NBA primera campaña]] con un balance de 22-60, típicu n'equipos debutantes.<ref name="braves">sportsecyclopedia.com [http://www.sportsecyclopedia.com/nba/buffalo/bufbraves.html Buffalo Braves Historical Moments] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Kauffman, que l'[[Temporada 1969-70 de la NBA|añu anterior]] promedió 4.3 puntos con [[Chicago Bulls]], lideró a los Braves con 20.4 puntos per partíu y fíxose un buecu nel [[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] de [[1971]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/allstar/NBA_1971.html Kauffman, primer All Star en 1971], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Braves repitieron el balance de 22 victories y 60 derrotes na [[Temporada 1971-72 de la NBA|siguiente temporada]], pero realizaron dellos fichaxes que fixeron al equipu más talentosu. Buffalo escoyó nel [[Draft de la NBA|draft]] al pívot [[Elmore Smith]] y a [[Randy Smith]], procedente de la [[Universidá Estatal de Buffalo]], polo que yera unu de los favoritos del públicu.<ref name="braves"/> L'equipu nun ameyoró enforma na [[Temporada 1972-73 de la NBA|temporada 1972-73]], consiguiendo un probe rexistru de 21-61 col nuevu entrenador [[Jack Ramsay]]. El gran movimientu de los Braves nesta temporada foi escoyer a [[Bob McAdoo]] nel draft, procedente de la [[North Carolina Tar Heels|Universidá de North Carolina]]. Na [[Temporada 1973-74 de la NBA|1973-74]], la franquicia clasificar por primer vegada pa los [[Playoffs de la NBA|playoffs]], siendo esaniciaos por [[Boston Celtics]] en primer ronda.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19731974.html 1974 Playoff Results] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|temporada 1974-75]], McAdoo ganó'l [[MVP de la Temporada de la NBA|MVP de la Temporada]], promediando 34.5 puntos, 14.1 rebotes y 2.12 tapones per partíu, con un 51.2% en tiros de campu y 80.5% en tiros llibres.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mcadobo01.html Estadístiques de Bob McAdoo] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|1974-75]] y [[Temporada 1975-76 de la NBA|1975-76]], los Braves apaecieron en postemporada per última vegada en Buffalo. El [[15 de xunu]] de [[1976]], el propietariu Paul Snyder vendió la franquicia al Sr. y la Sra. Irving Cowan, quien teníen entamáu treslladar l'equipu a [[Florida]], abandonando Buffalo, la "ciudá del ḥoquei". La venta fracasó y paralizóse, anque darréu Snyder vendería'l 50% de los Braves al empresariu John Y. Brown Jr., antiguu propietariu de [[Kentucky Colonels]] de l'[[American Basketball Association|ABA]]. Na [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], Brown adquirió l'otru 50% de Snyder. Brown, de la mesma, vendió un tanto per cientu de la franquicia a Harry Mangurian, quien más tarde tendría una parte de [[Boston Celtics]] nos [[años 1980|años 80]]. A metá de [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], McAdoo foi trespasáu a [[New York Knicks]] por xugadores y dineru. Debíu al probe xuegu realizáu polos Braves nos sos dos últimos años (30-52 en [[Temporada 1976-77 de la NBA|1976-77]] y 27-55 en [[Temporada 1977-78 de la NBA|1977-78]]), xuntu colos rumores de treslladar la franquicia por causa de la probe venta d'entraes, Brown axustó con él daquella propietariu de los Celtics, Irv Levin, faer un intercambiu de franquicies, polo que Brown tomaría'l mandu de los Celtics y Levin de los Braves. Ésti yera un empresariu de [[California]], y suañaba con tener una franquicia nel so estáu natal. El tratu foi rotu por [[David Stern]], del conseyu xeneral de la NBA, quién en [[1984]] convertir nel comisionado de la lliga. La siguiente sería la última temporada del equipu al oeste de [[Nueva York]], una y bones los propietarios de les franquicies de la NBA votaron por un claru 21-1 dexar a Buffalo treslladase de ciudá. Estos camudáronse a [[San Diego (California)|San Diego]], tres la [[Temporada 1977-78 de la NBA|temporada 1977-78]], convirtiéndose en San Diego Clippers.<ref name="braves"/> === Decepcionante pasu per San Diego (1978-84) === [[Ficheru:San Diego Sports Arena.jpg|thumb|right|260px|El [[San Diego Sports Arena]], pabellón de los Clippers en San Diego.]] Na [[Temporada 1978-79 de la NBA primera temporada]] del equipu en [[San Diego (California)|San Diego]], los Clippers llograron un balance de 43-39 (última campaña positiva en 13 años), sol mandu del nuevu entrenador [[Gene Shue]]. Sicasí, aquel récor nun-y valía p'aportar a playoffs, quedándose a dos partíos de xugar la postemporada.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_1979.html 1978-79 NBA Season Summary], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> [[Randy Smith]] tuvo una gran temporada, anotando 20.5 puntos per partíu, por detrás de [[World B. Free]], recién llegáu al equipu procedente de [[Philadelphia 76ers]]. Free foi'l segundu máximu anotador de la lliga con 28.8 puntos per nueche, ente que [[George Gervin]] de [[San Antonio Spurs]] tuvo un promediu 29.6 por alcuentru.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19781979.html LEAGUE LEADERS. Points - 1978-79], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> La [[Temporada 1979-80 de la NBA|temporada 1979-80]] nun foi muncho meyor a pesar del fichaxe del pívot [[Bill Walton]], nativu de San Diego y campeón de la NBA [[Temporada 1976-77 de la NBA|dos años antes]] con [[Portland Trail Blazers]]. Por cuenta de mancadures nel pie, Walton nun rindió como s'esperaba d'él y tuvo que perdese 68 partíos. Los Clippers remataron con un dignu 37-45, teniendo en cuenta que les sos xugadores clave perdiéronse dellos partíos por mancadura. Per segundu añu consecutivu, Free volvió quedase na puerta del títulu de máximu anotador de la lliga, con 30.2 per nueche.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19791980.html LEAGUE LEADERS. Points - 1979-80], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Na [[Temporada 1980-81 de la NBA siguiente temporada]], [[Paul Silas]] reemplazó a Shue nel puestu d'entrenador y los Clippers llograron un récor de 36-46, quedándose de nuevu ensin playoffs. Walton perdióse la temporada completa y Free foi trespasáu a [[Golden State Warriors]] por Phil Smith. La [[Temporada 1981-82 de la NBA|1981-82]] llegó con munchos cambeos, yá que Levin vendió la franquicia a Donald Sterling por 20 millones de [[dólares]]. El probe xuegu de los Clippers nos sos últimos años en [[San Diego (California)|San Diego]] y la baxa asistencia del públicu al pabellón (un promediu de 4.500 por partíu) bastió la venta. Darréu, Sterling treslladó la franquicia a la so nativa [[Los Angeles]].<ref name="historia"/> === L'infortuniu continua en Los Angeles (1984-presente) === ==== Primeros años na ciudá ==== ===== 1984-85 ===== [[Ficheru:DowntownLosAngeles.jpg|260px|left|thumb|Los Clippers treslladar a [[Los Angeles]] en [[1984]].]] En llegando a [[Los Angeles]], llograron la primera gran adquisición, y nun trespasu con [[Milwaukee Bucks]] consiguieron a [[Marques Johnson]], [[Junior Bridgeman]], [[Harvey Catchings]] y una bona cantidá de dineru. Esta operación tendría influencia más palantre, con xugadores como [[Ricky Pierce]] o [[Terry Cummings]], que dexó entever nos sos primeros años de la lliga podría llegar a convertise n'estrella, al igual que [[Craig Hodges]], gran llanzador dende la llinia de trés, Marques Johnson, bistechu d'una esquisita clase pero que la so carrera tuvo un prematuru zarru poles sos adicción a les drogues. Junior Bridgeman, el segundu en discordia na operación, llegó a Los Angeles pa dicir adiós al baloncestu. Una temporada de nivel foi l'escasu bagaxe qu'ufiertó antes de volver dos años más tarde a [[Milwaukee]]. No referente al [[draft de la NBA|draft]], destacar la eleición en primer ronda de [[Michael Cage]], procedente de [[San Diego State Aztecs|San Diego State]], gran reboteador, que les sos lluches pol visu de la clasificación de rebotes con [[Charles Oakley]] fueron almirables. Caltúvose 3 años a un notable nivel antes de colase a [[Seattle SuperSonics]]. Tres dos alcuentros fora de la so ciudá, el deséu vehemente de “estrenar” el LA Sports Arena fíxose realidá. Santu y seña del equipu, n'estrenu foi con derrota ante [[New York Knicks]].<ref name="historia">Clippers.com [http://www.nba.com/clippers/history/index.html Clippers Franchise History] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> La temporada pa los Clippers nun yera del tou mala, pero'l fechu d'encadenar 7 derrotes consecutives, enfervorizó a l'afición y el suañu de ver al equipu en [[Playoffs de la NBA|playoffs]] esleir col pasu de los díes, hasta que l'hasta entós entrenador Jim Lyman dexara'l so cargu n'encadenando 6 derrotes consecutives y despidióse de la franquicia. Nel so llugar, llegó un vieyu conocíu, [[Don Chaney]], que inculcó una mayor filosofía d'equipu, y una dosis de noción coleutiva. Con él, l'equipu ameyoró visiblemente, pero los Clippers nun superaron les mires y raspiaron el ridículu con un balance de 31 victories y o derrotes.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19841985.html 1984-85 Standings] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> ===== 1985-86 ===== [[Ficheru:La sports arena.jpg|260px|right|thumb|Los Angeles Memorial Sports Arena, pabellón de los Clippers ente [[1984]] y [[1999]].]] L'acandilante empiezu caltuvo a la franquicia coles ilusiones intactes, con un equipu remozado, y de un sostenible equilibriu interior-esterior, y llogren vencer nos sos primeres cinco partíos de la temporada. La mala suerte volvía pa los Clippers, y [[Derek Smith]], que taba teniendo la meyor temporada de la so vida, tuvo de dici-y adiós a lo que restaba de la mesma por una mancadura na so rodía. La química paecía ser fantástica, consiguióse un bistechu en condiciones, [[Cedric Maxwell]], que cuayó una campaña propia de les suyes en [[Boston Celtics]]. [[Norm Nixon]] como base, más conocíu por ser el maríu de la maestra de “[[Fame (serie de TV de 1982)|Fama]]”, [[Debbie Allen]], tamién tuvo un desempeñu notable.<ref>Museum.tv [http://www.museum.tv/archives/etv/A/htmlA/allendebbie/allendebbie.htm ALLEN, DEBBIE], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures y les causes extradeportivas nun yeren nin tanto una sida pa xustificar esti 32-50 con que remataron los Clippers, nun añu onde l'aportar a los [[playoffs de la NBA]] tasar en 35 victories, abondo algamables con un incólume Smith. El pivot de 2,13 metros proveniente de [[Creighton Bluejays|Creighton]], [[Benoit Benjamín]], diba ser la eleición 3ª pol cuál decantáronse los Clippers. Trátase d'un pivot de pergrande clase, que'l so defectu foi la falta de consistencia en defensa y la so evidente falta de desparpajo so canasta a la de batallar. Aun así y magar dexar dotes de la so innata valía nes sos 5 temporaes en Los Angeles, nunca aportaría a lo que nel so día s'especuló que fora. ===== 1986-87 ===== El meyor fichaxe corría a cuenta de Donald T. Sterling, y nun yera otru que'l [[Hall of Famer]], [[Elgin Baylor]], que d'esta miente, pasaba a ser el cabezilla nos despachos, convirtiéndose nel xefe d'operaciones de los Clippers.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/b/bayloel01.html.Ficha de Elgin Baylor], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Clippers enfrentar a la que se presentaba, una dura batalla por non volver raspiar el más indeseado ridículu. Derek Smith yá nun taba, el so trespasu a [[Sacramento Kings]] foi inminente, y otru anotador, pero con munches menos cualidaes que Smith foi'l sustitutu xuntu con [[Larry Drew]]. Causes, a les que xuníes, l'ausencia de primeres rondes cara al draft, non icentivó lo más mínimo a una afición, cada vez más susceptible, que consagró tou un récor, 7.711 espectadores de media. Cifra obviamente lóxica, si tener en cuenta qu'a los 40 partíos solo ganaren 5, pa rematar con otru récor, 12-70.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19861987.html 1986-87 Standings], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1987-88 ===== Col mandu d'orquesta de la mano del mitificado polos sos [[Washington Bullets]], [[Gene Shue]], con quién alzara dos gallardones d'[[Meyor Entrenador del Añu|entrenador del añu]], l'aportar de los Clippers pa nun variar, diba siguir el camín qu'empezara l'añu anterior. Les úniques notes connotatives cargaes d'esperanza, yeren la presencia de [[Reggie Williams]], bistechu procedente de [[Georgetown Hoyas]], que se retiró descomanadamente llueu, ensin nunca demostrar esi dominiu que-y fixo destacar na so universidá, amás de la supuesta crecedera y desenvolvimientu de dos roques interiores como Cage y Benjamin, que dexaron bon sabor de boca. Sicasí, esti draft pasó a la historia pa los Clippers por tornar a [[Scottie Pippen]], que foi escoyíu un puestu más embaxo, fechu que nun pasó desapercibíu pol públicu, quemáu, tres tantos años de reestructuraciones ensin una base consolidada. L'actu anecdóticu corrió a cuenta de Cage, quien nel últimu sollutu arrampuñó la clasificación nel apartáu reboteador a Oakley por cuenta de los 30 refugues que rañó cuspíos del aru naquel [[24 d'abril]] de [[1988]] frente a los Supersonics, superando asina en 3 décimes el rexistru llográu pol roqueño xugador de [[Chicago Bulls]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/rebounds/19871988.html LEAGUE LEADERS. Rebounds - 1987-88], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1988-89 ===== Toles decepciones pasaes tocaron al so fin, cuando los Clippers, per vegada primera facer col númberu 1 del draft aquel [[21 de mayu]] de [[1988]]. 5 selmanes más tarde, el multi-talentosu bistechu de 2,08, [[Danny Manning]] pasaría a engrosar la plantía angelina, procedente de la [[Kansas Jayhawks|Universidá de Kansas]] onde yera dirixíu por [[Larry Brown]], dempués de poner el broche d'oru a la so carrera universitaria llogrando ganar el títulu de la [[NCAA]] y roblar unu númberos impecables: 20,1 puntos y 8,1 rebotes per partíu.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/draft/NBA_1988.html 1988 NBA Draft], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures quitaron a esti enorme xugador d'amosar tol potencial que llevaba dientro, los sos bonos númberos nun son más d'una toma de referencia de lo que podría ser si les mancadures respetárenlu más. Los constantes conflictos que caltuvo personalmente con quien fora'l so entrenador en Kansas, y qu'a posteriori sería'l so entrandor en Los Angeles, Larry Brown, foi la piedra angular pa promover la so salida de la franquicia. Esta mesma campaña, y cuando solo llevaba apostaos 26 alcuentros, el lligamentu anterior de la so pierna derecha dixo basta, y collo, la mínima aspiración de los Clippers. N'ausencia de Manning hubo otru nome a aprofiar por méritos adquiríos puramente. Nun ye otru que'l mozu novatu [[Charles D. Smith|Charles Smith]], bistechu qu'escareció d'agresividá y corazón pa faese un buecu nos más grandes del momentu. Foi otra de les decepciones a mediu llargu plazu nel draft. Cuidao que la so llegada quitó al equipu de cuntar cola que foi la so 6ª eleición, el magníficu [[Hersey Hawkins]], qu'ufiertó 5 años más que Charles a un bon nivel. Con Cage, nun yera bien corriente y primordial la llegada de Smith, y si más lóxicu'l caltenimientu d'una base-escolta como Hawkins. Pero nun bastó namái con tene-y nes sos files, sinón qu'había que da-y los galones. Siquier eso intentóse, trespasando a Cage, un pívot qu'hasta'l momentu taba trunfando, y que s'enllancó namás aterizar nel so próximu destín, [[Seattle SuperSonics]]. Nin siquier Shue pudo camudar l'aldu, y dempués d'un balance de 10-28 foi destituyíu y remplazado por [[Don Casey]], que con un balance de 11 victories y 33 derrotes nel restu de la campaña punxo puntu final a otra temporada decepcionante. ===== 1989-90 ===== Nel [[Draft de 1989]], la suerte volvía pone-y la cara más duce a Clippers, y ello ye que foi, indireutamente, una de les más granibles pa la franquicia. [[Danny Ferry]], proveniente de la [[Duke Blue Devils|Universidá de Duke]], sería la eleición que tenía na manga [[Elgin Baylor]], pero Danny refugó a roblar y decidió cruciar el charcu. [[Italia]] foi'l so destín. Baylor, nuna operación de verdaderu estratega, sacó una preciada ayalga por un Ferry qu'enxamás pasaría de ser un mediocre xugador. El [[16 de payares]] de [[1989]] peracabóse'l trespasu pol cual los derechos de Ferry xuntu con Reggie Williams pasaron a [[Cleveland Cavaliers]] en cuenta de [[Ron Harper]], que robló nos sos trés primeros años na lliga 19 puntos per nueche. Amás de Ron, (a la llarga, un xugador a quien de milagru -y cabíen los aniellos nos sos deos) les primeres rondes de [[1990]] y [[1992]] y la segunda del añu entrepoláu, [[1991]]. Un quintetu basáu en tres piedres angulares como yeren Harper-Smith-Manning, nun tenía más remediu que dar el do de pechu, siendo secundáu por unos magníficos Norman, Grant y Benjamin como llugartenientes. L'equilibriu taba definíu, los sistemes a la orde del día col prematuru Casey, y la lleición aprendía por aciu la esperiencia enantes vivida. Pero la mala suerte siguió plagando la franquicia. Los Angeles collecharen seis de siete partíos a mediaos de [[xineru]] p'averase al 50% de victories-ganes. Pero nun tardaría en dexase ver cuando Harper rompióse'l lligamentu cruzáu anterior de la so rodía derecha y dixo adiós a la temporada por cuenta d'idéntica mancadura sufierta l'añu anterior por Manning. En 28 alcuentros colos Clippers promedió 23 puntos. La mancadura marcó l'aldu de la campaña, y l'equipu ganó solamente 14 partíos más, acabando en 30-52. Manning volvió de la mancadura y la so salú respetólu otorgándo-y fuel pa tol añu. Dir hasta los 16,3 puntos y 5,9 rebotes, liderando al equipu en porcentaxe de tiru con un implacable 53,3%. Smith cuayó una campaña arrogante, lo qu'ellos atribúin como "all around player", contribuyendo con 21,1 puntos, 6,7 rebotes, y 1,53 tapones per nueche. Norman (16,1 puntos) tamién contribuyó ofensivamente, ente que Benoit Benjamin fixo mayormente el trabayu puercu en defensa, liderando al equipu en rebotes (9,3) y tapones (2,63 por partíu). ==== Los 90: De riba abaxo ==== ===== 1990-91 ===== [[Don Casey]] foi destituyíu y Harper tuvo que ver los 41 primeros alcuentros dende la grada, ente que la recuperación de la so rodía estropiada siguía'l so cursu. A la so vuelta, dio señes de nun perder un ápice de la so clase y rondó los 20 puntos de media. Norman siguió apurriendo tantu en llabores esteriores como n'interiores, contribuyendo con 17,4 puntos per alcuentru, ente que Manning promedió 15,9 puntos per partíu, con altos porcentaxes. Por problemes físicos tuvo que salir dende'l banquín en 26 de los sos 73 alcuentros apostaos. Los 9 restantes ver dende la grada por causa de una tendinitis na so malograda rodía derecha. Con dos eleiciones de primer ronda nel [[Draft de 1990]], los Clippers escoyeron a [[Bo Kimble]] y [[Loy Vaught]]. Kimble foi unu de los meyores anotadores na historia de la [[NCAA]], rompiendo moldes na ofensiva [[Loyola Marymount]] xuntu al mallográu [[Hank Gathers]]. Sicasí, el pasu de Kimble pola lliga nun foi lo que s'esperaba. A mediaos de la temporada, Baylor consiguió faese con [[Olden Polynice]] en cuenta de Benjamin, trespasu qu'enxamás ufiertó los frutos qu'apurrió Benoit a la plantía. Esa mesma temporada los Clippers establecieron un récor, llograron más partíos ganaos en casa que perdíos. Dempués d'una socesión de negociaciones ensin ésitu l'equipu de Schuler cayó al sestu puestu de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un rexistru de 31-51. ===== 1991-92 ===== La era Baylor paecía atopar los sos frutos nel camín, nesta, la que supondría, primer apaición del equipu en playoffs desque s'instalaron en Los Angeles. De mano fíxose colos derechos del entós prometedor pívot, [[Stanley Roberts]], ufiertando nun trespasu a tres bandes les sos primeres rondes de [[1993]] y [[1995]], respeutivamente, pensando que saldría igual de granible que'l so compañeru d'universidá, [[Shaquille O'Neal]]. Otra gran idea más palantre foi camudalo pol xigante [[Croacia|croata]] de [[Minnesota Timberwolves]] [[Stojko Vrankovic]], que nunca rindió acorde cola cantidá cobrada, que yera bien cuantitativa. Con Manning y Harper cargándose col equipu a los sos llombos, empezaron ganando 5 de los 7 partíos iniciales. A lo último teníase la oportunidá de ver xuntos a Harper, Manning y Smith n'aición y sanos, quitando al terceru, que tuvo problemes físicos intermitentes. El [[30 de payares]] y ante [[Charlotte Hornets]], produciríase una abuitada victoria, 130-112 que supondría'l primera de los ocho trunfos consecutivos qu'atroparíen hasta entós, finxu que nun se consiguía dende [[1979]]. El 14-10 qu'indicaba la clasificación nun yeren meros actos casuales, teníen les sos razones lóxicu y razonable. Sicasí, l'esmolecedor 22-25 pagar [[Mike Schuler]], siendo despidíu. El sustitutu nun yera otru que'l va díes foi destituyíu por [[San Antonio Spurs]], [[Larry Brown]]. Los Clippers xugaríen el so meyor baloncestu n'enforma tiempu y ganen 23 de los sos 35 partíos decisivos finales p'acabar con un 45-37, que terminó con insoportable secuencia de 13 años ensin asomarse pola postemporada. Dempués de 12 temporaes con un denominador común, la derrota, l'equipu acabara con un balance positivu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19911992.html 1991-92 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Una vegada en playoffs, cayeríen nes primeres de cambéu ante los [[Utah Jazz]] de [[John Stockton]] y [[Karl Malone]], pero non ensin antes pone-y nun apiertu. Dempués de cayer nos sos dos primeros duelos, los Clippers llevantaríen el vuelu, venciendo los dos partíos siguientes, el cuartu d'ellos en [[Anaheim]] a razón de los polveros producíos pol casu de [[Rodney King]] que forzaron a retrasen el cuartu partíu, y tresllada-y de ciudá. Sicasí, nun foi óbice a que los Clippers facer col trunfu, forzando asina, el quintu y definitivu alcuentru. Los Clippers seríen honorablemente derrotaos por unos Jazz, muncho más confiaos de les sos posibilidaes y puestos en dulda por causa de unos coraxoses Clipps. ===== 1992-93 ===== Esta temporada, los Clippers unviaron a [[Doc Rivers]], que namái xugó l'anterior campaña, a Bo Kimble y a Charles Smith destín a la [[Gran Mazana]], y una 1ᵉʳ ronda a [[Orlando Magic]] nun trespasu a tres bandes. Los Clippers recibieron a la base [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] [[Mark Jackson]], que laude responder# por por dos primeres temporaes rayando a un bien bon nivel en [[New York Knicks]], pero que los sos dos siguientes amenaron duldes alrodiu del so rendimientu. Tamién recalaba, y con muncho optimismu allugáu nel senu de la franquicia, [[Stanley Roberts]], anque la xugada salió-yos, una vegada más, mal. El ritmu de transaiciones nun escayó, tou lo contrario. Mandaríen a [[Don McLean]] y [[William Bedford]] a [[Washington Bullets]] en cuenta de [[John Sam Williams|John Williams]], otru impresionante xugador, que darréu dexaría'l so sellu na [[lliga ACB|ACB]], xugando a un gran nivel nel [[Fórum Valladolid]], ente otros. L'empiezu volvía ser insopináu, con un 0-3 nos primeres compases de la temporada. Como ye costume nos equipos de Brown, el trabayu defensivu que caracteriza a los sos equipos remató en 7 victories nos siguientes 10 partíos. Yera la primer vegada dende [[1974]] que los Clippers llegaben con cuenta d'añu con un récor victories-ganes positivu. Les coses taben funcionando, y como manera de pagu, [[Danny Manning]] participó nel [[All-Star Game de la NBA|All Star Game]], convirtiéndose asina nel segundu clipper tres [[Marques Johnson]] en defender al so equipu y a la so ciudá faciendo 10 puntos en 18 minutos en pista.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mannida01.html Estadístiques de Danny Manning], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Cola victoria ante [[Golden State Warriors]], la franquicia faía ecu d'otru récor; yera la primer vegada desque l'equipu camudar a Los Angeles qu'empezaben el mes de [[febreru]] con un balance positivu, coincidiendo nuevamente con que la tripleta Manning-Harper-Jackson tuvieron presentes mientres tola campaña, perdiéndose solamente 3 partíos ente los trés. Dempués d'amenar duldes cara a la so presencia en playoffs, los Clippers vencieron llixeramente en [[marzu]], onde perdieron 10 de 16 partíos, pero nun foi óbice pa entrar en playoffs gracies al 7-5 col que remataron el mes d'[[abril]] que sirvió pa dexar la marca 41-41 suficiente pa entrar en playoffs por 2ª temporada consecutiva.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19921993.html 1992-93 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> El rival, [[Houston Rockets]], esaniciába-yos por 3-2 cayendo in extremis nel quintu y definitivu alcuentru por cuatro puntos de diferencia, dexando un sabor agriduz. Manning volvió ser el más destacáu con casi 23 puntos de media, acompañáu y secundáu a la perfeición por Harper (18 puntos) y por Jackson en llabores de direición y creatividá (8.8 asistencies). Y con [[Ken Norman]] siempres na recámara, pero non exentu d'una importancia vital nel desenvolvimientu del xuegu, realizando 15 puntos y 7.5 rebotes per nueche. El míticu tirador [[Kiki Vandeweghe]] punxo fin a la so gloriosa carrera nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19921993.html 1993 Playoff Results], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Dempués de la temporada, los Clippers despidiríen a Brown, quien tomó camín d'[[Indiana Pacers]]. ===== 1993-94 ===== Ensin Larry, esta campaña abarruntábase dura, naide hasta'l momentu demostrara en tan pocu tiempu, lo que Brown dexó entever na so estancia na casa del hermanu probe. Pero los Clippers nun daríen el so brazu a torcer, y tres un empiezu severamente competitivu de la mano de [[Bob Weiss]], entrenador que fuera capaz de meter a [[Atlanta Hawks]] trés años siguíos en playoffs. El [[24 de febreru]] de [[1994]], Manning foi trespasáu a los Hawks en cuenta de [[Dominique Wilkins]]. Hasta'l momentu los númberos de Manning yeren espectaculares, 23,7 puntos, 7 rebotes y 4,2 asistencies per nueche nos 42 partíos en que tuvo presente. Pero a nivel coleutivu les coses andaben bien mal en Los Angeles, y parte esencial na operación yera la primer ronda que daba marxe de reconstrucción a los Clippers. El factor Wilkins tuvo un impautu inmediatu, y tres los sos 5 primeros partíos cola elástica angelina, salieron vencedores en toos ellos y l'equipu salió reforzáu mentalmente sobremanera. Pero namás alloñáu de la realidá, los siguientes 20 partíos pondríen a los Clippers nel honrosu llugar que por historia ocupen, cayendo en 17 de los postreros 20 alcuentros, y rematando con un récor de 27-55. Wilkins remató con 26 puntos per partíu, cuartu na lliga, siguíu de Harper con 20,1. Como asocediera l'añu anterior con Vandeweghe, anguaño la vez tocó-y a un ''bad-boy'', [[Mark Aguirre]], dando per rematada una carrera bien esitosa tantu en [[Dallas Mavericks]] como en [[Detroit Pistons]]. Nos Clippers promedió 10,6 puntos per alcuentru. ===== 1994-95 ===== La perda de [[Dominique Wilkins]] y [[Ron Harper]] como [[Axente llibre|axentes llibres]] quitó a los Clippers de los sos dos meyores anotadores, ente que les mancadures acribillaron a les dos torres del equipu, Stanley Roberts y Elmore Spencer, dexándolos fuera d'aición práuticamente pa tola temporada (Spencer xugó solamente 19 partíos). Estos acontecimientos dexaron al club desaxeradamente quitáu de talentu, y los resultaos racionalmente, diben ser desastrosos. Los Clippers terminaron 17-65, el segundu peor balance na historia de la franquicia, solamente superáu por aquella irreparable sangría de 12-70 en [[1987]]. Los Angeles abrió la temporada esleiéndose como cabía esperar al primer asaltu, 16 partíos consecutivos, tou un récor qu'entá sigue patente nos llibros del Guinness. Los Clippers yeren por méritos propios l'auténticu "choyu" de la lliga, nin más nin menos que la ingrata cifra de casi'l 50% en tiru que los sos rivales remataben ante los pupilos del socesor de Bob Weiss, el míticu [[Bill Fitch]], ganador d'un campeonatu con [[Boston Celtics]] en [[1980]]. Más datos qu'engrosen la llista de célebres récores detestables qu'enmarquen la carrera d'estos Clippers por aquel [[Temporada 1994-95 de la NBA|1994-95]]. L'equipu perdió 43 partíos por 10 o más puntos y lideró la lliga en personales con 2.152. Pero sol mandatu de Fitch, l'equipu amosó un pondonor y unes ganes terriblemente desterciaes cola ausencia de clase na so plantía. La máxima estrella yera la nala-pivot [[Loy Vaught]], acompañáu de xugadores como [[Pooh Richardson]], [[Bo Outlaw]] y el rookie [[Lamond Murray]]. ===== 1995-96 ===== Les bolines del azar decidieron que fora Clippers quien escoyera nel númberu dos del [[Draft de 1995]]. L'escoyíu nun foi otru que'l proveniente d'[[Alabama Crimson Tide]], [[Antonio McDyess]], quien enxamás llegaría a vistir la elástica de la franquicia. Un día dempués, Antonio yá nun formaba parte del equipu. Baylor, buscára-y destín, [[Denver Nuggets]], equipu al que llegó xuntu con [[Randy Woods]] en cuenta de [[Rodney Rogers]] y los derechos del menor de los Barry, [[Brent Barry|Brent]], fíu del míticu [[Rick Barry]], y que foi escoyíu nel puestu númberu 15. La reaición sicasí, nun se fixo esperar, y nun añu, nel que nun s'esperaben collechar munchos más trunfos que l'añu anterior, nada menos que 12 fueron les victories consiguíes con respectu al añu anterior, convirtiéndose pos n'unu de los equipos más ameyoraos y con mayor marxe de meyora entá naquel añu. [[Bison Dele]], [[Loy Vaught]] y [[Lamond Murray]] establecieron rápido un 6-3 al entamu que sosprendió a propios y estraños. Anque, lóxicamente menguaron tan bones vibraciones y acabaron cerrando la clasificación de la so división con un 29-53, que denotaba ciertu ameyoramientu nuna plantía nueva, onde cabía enforma qu'esperar de Murray, magar que'l so rendimientu foi de más a menos, de Barry, que con 10,1 puntos per nueche dexó bona cuenta de que se trataba d'un seguru dende'l perímetru, amás de convertise en vencedor del concursu de mates con un mate al más estilu [[Julius Erving]], y de [[Terry Dehere]]. Dele foi unu de los más firmes candidatos al [[Xugador Más Ameyoráu de la NBA xugador más ameyoráu]] dempués de faer 15,8 puntos y 7,6 rebotes per partíu, 7 puntos y 3 rebotes más que l'añu anterior. Pero l'honorable gallardón cayó en manes de [[Toni Kukoc]]. Sía comoquier, Vaught siguió siendo'l líder, la referencia en pista, pero como yera d'esperar, ante menor protagonismu en pista, la so repercusión nel equipu esleíase a estazón. Aun así cuayó una escelente temporada con unos númberos de 16,1 puntos y 10,1 rebotes. Fitch, que tuvo qu'aguantar mancadures importantes de xente como Roberts, Richardson, [[Malik Sealy]] y Rogers, algamó un pasu históricu, convirtiéndose nel cuartu entrenador con más victories na [[historia de la NBA]], col so incontables 865 victories el [[12 de payares]]. ===== 1996-97 ===== La plantía nun faía allugar demasiaes ilusiones, Vaught taba na so cuesta abaxo, Dele quedó como [[axente llibre]] y robló la so marcha a los [[Chicago Bulls]] de [[Michael Jordan]], nada menos que les mancadures atroparon total presencia nel xuegu interior, quitando a Fitch de cuntar colos sos homes más altos, Roberts y el veteranu pivot de la era [[Clyde Drexler|Drexler]] en [[Portland Trail Blazers]], [[Kevin Duckworth]], que nun precisaba escelsa llucha predresa na pintura, pero si yera apreciable y distintivu el so tiru de 3-4 metros. Barry nun se diba afletase del virus qu'acesmaba a la plantía, y nun añu pa escaecer nel cual combinó mancadures del pulgar, del todíu y de llombu "solo" perdióse 23 partíos. El pequeñu [[Darrick Martin]] llegaba de [[Minnesota Timberwolves]], con un futuru per delantre, qu'hasta podría tachase d'ilusionante, pero tan solo dio de sigo en dos temporaes. Nel [[Draft de 1996]], Los Angeles facer colos servicios de [[Lorenzen Wright]], un pivot que nunca rindió nos trés años que pasó pola franquicia promediando 7,6 puntos per partíu mientres la so estancia. Los Clippers llograron 36 victories (inclusive con trunfos memorables ante rival de la talla de [[Houston Rockets]] y [[Seattle SuperSonics]], pero onde hai unu que prevalez ante'l restu, y con mofla incluyida ante l'hermanu ricu, [[Los Angeles Lakers]] por un abuitáu 108-86) que pudieron trate amontaes sinón apuerta a pola neglixencia amosada nos últimos cuatro partíos, onde cayeron en víspores de playoffs. Pero los síntomes amosaos na recta final de la campaña nun fadríen en playoffs más que confirmar lo que se laude apuntando. Los Clippers cayeron en trés partíos ante [[Utah Jazz]]. ===== 1997-98 ===== El destín foi afitáu llueu, y la so ruta tomó aldu fixu al derrotismu, cuando una mancadura dexenerativa na parte posterior del llombu d'un decadente Vaught llindar a participar namái en 10 partíos. Caminando cuesta arriba tres l'ausencia de Vaught y de les perdes de los axentes llibres [[Malik Sealy]] y [[Bo Outlaw]], foi'l bistechu y anotador Murray quien goció de la so campaña más regular promediando 15,5 puntos y 6,1 rebotes. Los Murray, Barry, Piatkowski, Wright, Martin, hasta'l prometedor rookie Taylor, superaron los 10 puntos per partíu (quitando a Lorenzen que fizo 9). Esta temporada a Fitch sirviólu p'averase más a les medayes na clasificación histórica d'entrenadores con más victories na so haber, nada menos que 939, moviendo a [[Red Auerbach]] de la cuarta posición, tou un finxu pa esti veteranu de 63 años d'edá, entós daquella, qu'hasta'l momentu nun volvería sentar se en nengún equipu NBA, dempués de la so marcha al rematar la campaña colos Clippers. El nuevu fichaxe del equipu foi [[Isaac Austin]] (que se pasó trés años en [[Turquía]] antes de roblar por [[Miami Heat]]) que foi premiáu col [[Xugador Más Ameyoráu]] l'añu anterior. Llegó a xuntu con [[Charles Cornelius Smith|Charles Smith]] y una primer ronda de [[1998]] en cuenta de [[Brent Barry]]. Esi añu debutaría [[Keith Closs]], más popular pol so peculiar estilu ya imaxe que pol so xuegu. Xugador de más de 2,20 m d'altor, el so gran problema yera'l so sonce físicu, que nun-y dexaba lluchar con garantíes na zona. El so aspeutu yera perdelgáu, llenu de peques y con un peñáu afro que-y faía visualmente abondo más altu. Col 17-65 final, el ocaso de la etapa Fitch escontra actu de presencia, y confirmábase la enésima vegada en que los Clippers echaben les sos suertes al faer, por cuenta de que la llotería de draft fóra-yos benévola. ===== 1998-99 ===== Un empiezu predresu na [[Temporada 1998-99 de la NBA|campaña del lockout]] foi demasiáu por que los Clippers superen, a pesar del xuegu de [[Maurice Taylor]]. El bistechu fixo un promediu de 16,8 puntos en 32,7 minutos per partíu, liderando al equipu en puntos, porcentaxes de tiru y minutos. Cazumbre nueva nos banquinos, el mozu [[Chris Ford]], qu'entrenó a [[Boston Celtics]] na primer metá de la década, pa depués pasar por [[Milwaukee Bucks]] ensin más pena que gloria, recaló nos Clippers p'asumir un retu curiosu, reflotar a los clippers nun proyeutu al mediu plazu. Pero realmente la tema que marcó la temporada de la fuelga nos Clippers tien nomes y apellíos: [[Michael Olowokandi]], pivot [[nixerianu]] procedente de Pacific, Brunel College, y d'escelente valumbu. A lo postrero, otru de los continuos fracasos que llogró los Clippers nos distintos draft. Anguaño tenía'l poder d'escoyer en primer llugar y escoyeron a un pívot. Enantes yá actuaron de la mesma forma con [[Benoit Benjamin]] nel [[1985]] escoyéndolo col númberu 3, y resultó ser tou un fracasu. Olowokandi cuayó 8,9 puntos, 7,9 rebotes y 1,2 tapones en casi 30 minutos per alcuentru. Marxe de meyora tenía, pero'l creitu, y les sensaciones ufiertaes teníen más valor que cualquier especulación alrodiu del so futuru. Otru rookie, esti non drafteado y procedente de la [[Continental Basketball Association|CBA]], foi [[Tyrone Nesby]], quien se marcó un aceptable temporada, roblando 10,1 puntos, y robando más de balón y mediu por partíu. Tocantes a los resultaos, empezaron perdiendo 17 partíos pa poner el broche de lata con un 9-41 final, despidiéndose asina ante Seattle con derrota, de la que foi la so casa dende [[1984]], el L.A. Sports Arena. Na [[Temporada 1999-00 de la NBA siguiente campaña]], esperaba'l glamouroso [[Staples Center]], onde compartiríen cancha colos [[Lakers]]. ===== 1999-00 ===== Los Clippers caminaríen d'equí p'arriba a la solombra de Lakers, una y bones el destín quixo que los hermanos compartieren casa. Pero enxamás hubo una rivalidá consistente, por cuenta de que nun se puede entablar con dos equipos con metes tan distintes nos sos caminos. [[Ficheru:Clippers vs Suns.jpg|right|thumb|320px|Partíu de los Clippers ante los [[Phoenix Suns|Suns]] nel [[Staples Center]].]] Esti movimientu foi fechu a pesar d'ésitu que los Clippers tuvieron mientres xugaben partíos ocasionales nel Arrowhead Pond en [[Anaheim]]. En materia de draft, l'escoyíu foi'l versátil [[Lamar Odom]], procedente de [[Rhode Island]], nel puestu númberu 4. El bistechu de 2,08 m viose apostráu por [[Elton Brand]] y [[Steve Francis]] al bracéu pol [[Rookie del Añu]], pero dio evidencies de que podría convertise nun xugador bien versátil. Los sos númberos falaben por sigo solos, 16,6 puntos, 7,8 rebotes y 4,2 asistencies per nueche. Taylor siguió ameyorando, y superó les mires, algamando los 17,1 puntos y los 6,5 rebotes per partíu. Otru bon fichaxe foi l'adquisición via trespasu de [[Derek Anderson]], escolta que llegó xunto a [[Johnny Newman]] en cuenta de [[Lamond Murray]], muncho más anotador que Derek. En [[Cleveland Cavaliers]], roblaría les sos meyores actuaciones na lliga, forxándose un nome importante dientro de la mesma. El rendimientu de Derek foi de 16,9 puntos per partíu. Otra base que daría rendimientu a nivel individual en Los Angeles sería [[Jeff McInnis]], que dempués de ser cortáu por [[Washington Wizards]], viose ante si con una bona oportunidá pa esplotar les sos cualidaes. La de cal volviólo a protagonizar de nuevu Olowokandi, que tres la so mala temporada como rookie, nun endrechó l'aldu y dexó entever la so falta de capacidá ofensiva. 9,8 puntos y 8,2 rebotes de media fueron los sos númberos. Ente que los Lakers taben apostándose'l títulu de NBA, qu'a posteriori llograríen, los Clippers fundir nes fondures de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un balance de 15-67. Siendo cesáu Ford a los 45 partíos de competición, foi releváu pol novatu [[Jim Todd]], que sería l'encargáu de cerrar el telón acabando los sos Clippers con un paupérrimo 4-33 sol so mandatu. ==== Nuevu sieglu, pocos cambeos ==== ===== 2000-01 ===== [[Temporada 2000-01 de la NBA|Esta temporada]], aterrizaron los ensundiosos rookies [[Darius Miles]], tou una lleenda xuvenil del East St. Louis, onde se cuayó una personalidá conflictivo y sobeyoso, y el so íntimu amigu dende la infancia, Quentin Richardson, que militaba na [[DePaul Blue Demons|Universidá de DePaul]]. Amás, Baylor consiguió via trespaso faese colos servicios de [[Corey Maggette]], que llegó xuntu con [[Keyon Dooling]], [[Derek Strong]], y una cantidá aceptable de dineru en cuenta de una futura primer ronda protexida. Tamién se dio nel clavu cola eleición de 2ª ronda, el serbiu [[Marko Jarić]] foi escoyíu, dempués de rellumar na [[Kinder Bolonia]] con [[Manu Ginóbili]]. Pero nun debutaría hasta dientro de 2 años, onde dexó bien bon sabor de boca. [[Alvin Gentry]] yera l'entrenador, que llegaba dempués de tar 3 años de apagafuegos en [[Detroit Pistons]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/coaches/gentral99c.html Ficha de Alvin Gentry], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Esta sería una campaña de transición. Con muncho nuevu por apolazar, enforma qu'enseñar, otru tantu qu'aprender, y desenvolvese non solo baloncestisticamente sinón social y mentalmente, los Clippers permanecíen arguyosos de que siquier, agora, yera posible salir a la cai, y ver a los rapacinos xugar nel playground con Miles o Maggette a los llombos. La resultancia final foi de 31 victories y 51 derrotes, llueñe, bien llueñe otra vegada d'algamar la postemporada, pero cola sensación de qu'había a lo último una sólida base pa enllantar un proyeutu lo suficientemente competitivu nun periodu de 3-4 años. ===== 2001-02 ===== Nel [[draft de 2001]] escoyer a [[Tyson Chandler]], un espigáu pivot acabante salir del institutu, y que'l so valor cifrar en 2 pallabres: [[Elton Brand]].<ref>Marca.com [https://web.archive.org/web/20080826225158/https://www.marca.com/marca_usa/nba/draft2001/01/06/28/28bulls_ed.html Clippers facer con Brand], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Un sophomore que se disponía nesta, a siguir acolumbrando cola so ablucante efectividá pa despintar y compensar les sos 203 cm, qu'otra manera, faíen revalorar más la so situación y los sos llogros. So lo esperao, Odom y Brand tuvieren d'alzase na sólida base y columna vertebral onde encimentar proyeutos, y onde poder empezar a suañar. El primeru llevaba hasta'l momentu promediados 16,9 puntos, 7,8 rebotes y 4 asistencies, ente que Elton robló númberos d'[[All-Star Game de la NBA|All-Star]] mientres el so trayeutu por [[Chicago Bulls]], 20-10. Pero nuna campaña Odom atropó tou tipu de desavenencies, per un sitiu, 45 partíos nel dique secu, y por otru, 8 partíos de suspensión por violar los términos anti-droga qu'establecía la NBA. Al llixeru aumentu qu'esperimentó Olowokandi (que por fin supero la barrera de los 10 puntos, esautamente fueron 11,1 puntos) xunióse la eclosión de Richardson, que foi toa una toma de referencia na llinia de 7,25. Llegáu'l [[All Star Weekend]], les aspiraciones calteníense intactes, 25-26 cola parte más decisiva entá por apostase, y carentes del so enclave básicu, Odom, esta vegada, por problemes na so rodía. Por mediaos de [[marzu]], encontiaron la so candidatura a los playoffs cuando rexistraben un balance de 34-31 y cola autoestima peles nubes. Destacando un factor, impredicible, McInnis, xugador qu'atopó acomodu, continuidá, y un llar estable onde desenfundar tol so poderíu. Llogrando cerca de 15 puntos, 6 asistencies, y primero nel apartáu estadísticu d'asistencies per perda (casi 4). Pero como si per llei tratárase, l'infortuniu nun podía dise de vacíu anguaño, faciendo actu de presencia na recta y decisiva final de la campaña, onde los Clippers roblaron un llamentable 5-12 nos postreros 17 partíos que-yos apostraba de cualquier opción de llucha. 39-43 foi la maldita cifra que por incontable ocasión quitába-yos de xugar la postemporada. ===== 2002-03 ===== En [[branu]], l'equipu facer colos servicios d'[[Andre Miller]], que dexó tres si una curtia, pero esitosa carrera en [[Cleveland Cavs]] onde na so última temporada cualificóse y graduóse como unu de los meyores bases de la lliga, llogrando númberos de all-star, 16,5 puntos, 10,9 asistencies y 4,7 rebotes per nueche. [[Darius Miles]] y [[Harold Jamison]] colar a Cleveland mercé al trespasu nel que s'arreyó Andre Miller. Vía draft añedióse fondura al so xuegu interior escoyendo a [[Chris Wilcox]] y [[Melvin Ely]]. Repescar al escoyíu años tras, [[Marko Jarić]]. Les mancadures castigaron al equipu siendo 60 los partíos qu'ente Odom, Brand y Richardson perdiéronse. Alvin Gentry dixo adiós a los 58 partíos, dexando al so equipu en tan solo 19 victories, y siendo sustituyíu pol míticu base de los Celtics de los 80, [[Dennis Johnson]], que poco pudo faer por ameyorar los rexistros, nun añu, onde la condicionante principal y la causa del naufraxu imprevistu, foi la insignificante cantidá de xugadores que teníen un contratu garantizáu al rematar la temporada. Una vegada más, la temporada de los californianos foi decepcionante, llogrando un pésimu 27-55. ===== 2003-04 ===== Como yera de prever, esi añu, peracabóse la mayor espantayada enxamás vista nos Clippers, hasta 4 de los xugadores "importantes" del añu anterior dixeron adiós, poniendo puntu final a carreres nos Clippers de tolos sabores, dende medianamente triunfales, hasta desastroses y mediocres. Odom colar a [[Miami Heat]], Miller a [[Denver Nuggets]], Olowokandi a [[Minnesota Timberwolves]] y Piatkowski a [[Houston Rockets]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/clippers_tornen_odom_030826.html Clippers nun anueven a Odom], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Con tou y con eso, mancadures de Brand y Richardson inclusive, l'equipu ameyoró respectu al añu anterior (28-54), y con un roster rebosante de mocedá (Simmons, Wilcox, [[Chris Kaman]], [[Matt Barnes]], Ely...). [[Mike Dunleavy Sr.|Mike Dunleavy]] yera'l nuevu entrenador, pero de pocu sirviríen les sos conocencies, en devanéu aplicables a una franquicia como ésta. Maggette desatapóse como un fluyíu anotador, y llevó toa responsabilidá xuntu y per delantre de Brand, que foi la so primer temporada desque vistía la elástica ''Clipper'', qu'igualó o supero los númberos consiguíos en [[Chicago Bulls]]. ===== 2004-05 ===== La [[Temporada 2004-05 de la NBA|temporada 2004-05]] foi igual de gris pa tanto Clippers como Lakers. El "hermanu ricu" de Los Angeles fundióse por cuenta de la marcha de [[Shaquille O'Neal]] a [[Miami Heat]], polo que remataron la temporada con un récor de 34-48, superáu polos Clippers con 37-45. Foi la primer vegada dende [[1993]] que terminaben con meyor rexistru que los Lakers, y a pesar de nun algamar los playoffs un añu más, el futuru pintaba bien en Los Angeles con nueves estrelles como [[Elton Brand]], [[Corey Maggette]] y [[Shaun Livingston]]. Una de les sorpreses más prestoses foi la de [[Bobby Simmons]], que s'alzó col premiu al [[Xugador Más Ameyoráu]] tres promediar 16 puntos, 6 rebotes y 3 asistencies per partíu.<ref>USATODAY.com [http://www.usatoday.com/sports/basketball/nba/clippers/2005-04-28-simmons-most-improved_x.htm Simmons, xugador más ameyoráu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Como resultancia, Simmons robló un nuevu contratu con [[Milwaukee Bucks]] por 5 años y 47 millones de dólares en [[xunetu]] de [[2005]], cerrando asina la so etapa nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/bucks/news/Bobby_Simmons_Signed_050808.html Simmons robla por Milwaukee], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Pa cubrir la baxa de Simmons, la franquicia fichó al veteranu [[Cuttino Mobley]], roblándo-y un contratu similar. La llegada de Mobley yera necesaria, yá que desque Piatkowski dexó l'equipu nun cuntaben con un tirador sólidu, amás de da-y al equipu un plus de defensa nel perímetru. Amás, el [[12 d'agostu]] de [[2005]] fueron trespasaos les bases [[Marko Jarić]] y [[Lionel Chalmers]] a [[Minnesota Timberwolves]] a cambéu del [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] y doble campeón de la NBA [[Sam Cassell]].<ref>Insidehoops.com [http://www.insidehoops.com/jaric-cassell-trade-081305.shtml Llega Cassell en cuenta de Jaric], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2005-06 ===== N'[[Temporada 2005-06 de la NBA|esta temporada]], los Clippers punxeren munches esperances yá que llograren consiguir un equipu competitivu coles alquisiciones veraniegues. Nel [[draft de 2005]], los Clippers escoyeron al nuevu [[Rusia|rusu]] [[Yaroslav Korolev]]. Mientres la campaña, les coses colaben bien en Los Angeles, Brand fuera escoyíu p'apostar l'[[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] y munches revistes deportives rindíen reconocencia al ameyoráu xuegu del equipu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/eb_allstar06.html Brand, All Star], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Antes del zarru de fichaxes, [[Chris Wilcox]] foi trespasáu a [[Seattle SuperSonics]] en cuenta de [[Vladimir Radmanović]].<ref>Terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox225415.htm Clippers trespasen a Wilcox por Radmanovic], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> A lo último los Clippers algamaron los playoffs tres 9 años, ganaron el so primer partíu de postemporada dende [[1993]] y pasaron de ronda tamién per primer ocasión dende [[1976]], cuando l'equipu xugaba en [[Buffalo]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/playoffs2006/caledario_resutls.html 2006 Playoff Results], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Yá en playoffs, desfacer de [[Denver Nuggets]] fácilmente en cinco partíos. En semifinales de Conferencia enfrentar a [[Phoenix Suns]] nuna serie bien igualada, yá que nun se decidió'l ganador hasta'l séptimu y definitivu partíu. En perdiendo'l primeru por 130-123 en [[Phoenix]], los Clippers empataron la eliminatoria venciendo por 25 puntos de diferencia nel segundu duelu. Nel tercer alcuentru, un recital de [[Shawn Marion]] (32 puntos y 19 rebotes) ponía de nuevu per delantre a los Suns, anque díes dempués volvió reinar la igualada con un Brand brillosu autor de 30 puntos, 9 rebotes y 8 asistencies. Nel quintu partíu, un triple de [[Raxa Bell]] a falta de 1,1 segundos llevó'l choque a la segunda prórroga. Darréu, los Suns batieron a los Clippers por 125-118. Cuando paecía que los Suns diben a finiquitar la eliminatoria, los Clippers salvaron los muebles ganando'l sestu alcuentru. El defensivu [[Quinton Ross]] tuvo la so nueche, anotando 18 decisivos puntos, al igual que Brand, que volvió rellumar con 30 puntos, 12 rebotes, 3 asistencies y 5 tapones. Maggette tamién foi decisivu, apurriendo 25 puntos saliendo dende'l banquín, con 7/8 en tiros de campu y 9/9 dende la llinia de tiros llibres. Nel séptimu y últimu alcuentru, los Clippers nun pudieron ante'l poder ofensivo de los Suns y cayeron 127-107 en Phoenix. Como reconocencia a la gran temporada de los angelinos, [[Elgin Baylor]] ganó'l premiu al [[Meyor Executivu del Añu]].<ref>terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox241464.htm Baylor, executivu del añu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2006-07 ===== La [[temporada 2006-07 de la NBA|temporada 2006-07]] empezó colos Clippers escoyendo na 34ª posición del [[Draft de 2006]] al pívot [[Paul Davis]] de la [[Michigan State Spartans|Universidá de Michigan State]]. Aquella eleición foi adquirida del trespasu con [[Charlotte Bobcats]] en [[2004]] por [[Melvin Ely]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/trade_house_ely_040713.html Ely, a Charlotte], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> L'equipu tamién drafteó al [[puertorriqueñu]] [[Guillermo Díaz (baloncestista)|Guillermo Díaz]] de la [[Miami Hurricanes|Universidá de Miami]] na 52ª posición, anque finalmente nun consiguió un puestu na plantía. Tocantes a los fichaxes vía [[axente llibre]], [[Tim Thomas]] robló colos Clippers el [[13 de xunetu]] de [[2006]] un contratu por 4 años y 24 millones,<ref>Clippers.topbuzz.com [http://clippers.topbuzz.com/a-453373810.html Thomas llega, Cassell anueva y Radmanovic cólase], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> y Radmanovic dexó l'equipu pa fichar polos Lakers. Tamién el día 13, Cassell anovó'l contratu por 2 años y 13 millones. Tocantes a los resultaos, foi una temporada un tanto agriduz pa los Clippers, quedándose cerca de playoffs pero amosando un xuegu llueñe del practicáu la campaña anterior. L'equipu remató con un rexistru de 40-42 (a dos partíos de [[Golden State Warriors]], los octavos del [[Conferencia Oeste (NBA)|Oeste]]),<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_2007.html 2006-07 NBA Season Summary], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> en parte por cuenta de les mancadures de xugadores como Cassell, Thomas, Livingston y Kaman. [[Luke Jackson]], [[Alvin Williams]] y [[Doug Christie]] roblaron dos talos contratos por 10 díes, ayudando dende'l banquín pero xugando llindaos minutos. ==== 2011: Llega Chris Paul ==== ===== 2011-12 ===== Nel añu 2011 en desbloquiándose el ''lockout'', los Clippers cuntaben con xugadores nuevos y talentosos, anque non lo suficiente como pa llegar a la post-temporada. [[Eric Gordon]] fuera la gran esperanza dende 2008, y cuntaben col All-Star [[Chris Kaman]] y el portentosu físicu de [[Blake Griffin]]. Al pie de ellos, [[Mo Williams]], [[Al-Farouq Aminu|Aminu]], [[Eric Bledsoe]], [[DeAndre Jordan]], etc. Tres el fracasu del trespasu de [[Chris Paul]] a los Lakers, los Clippers consigueron faese col segundu meyor base de la lliga en cuenta de Gordon, Kaman y Aminu, que se colaron a [[New Orleans Hornets]]. D'esta manera, los Clippers cuntaben con una plantía nueva y bien poderosa físicamente, con Blake Griffin y Chris Paul como referencies. Al pie de ellos, llegaron al equipu'l bistechu [[Caron Butler]] y el veteranu base [[Chauncey Billups]]. Nesta temporada los Clippers ganáronse'l nome de "The Lob City" pol so gran habilidá pa completar los Alley-Oops, usualmente de Paul pa Griffin o pa DeAndre Jordan. Los Clippers empezaron la temporada bien fuertes y el 3 de febreru de 2012 roblaron al veteranu [[Kenyon Martin]], pero cola mancadura de Billups en febreru, los Clippers baxaron les sos prestaciones. En marzu un trespasu a tres bandes con [[Washington Wizards]] y [[Denver Nuggets]] llevó a [[Nick Young]] a los Clippers. Los Clippers llograron pasar a los playoffs, xugaron contra unos embravecíos [[Memphis Grizzlies|Grizzlies]]. Nel so primer partíu, Los Angeles realizó una de los remanecimientos más grandes na historia de los playoffs de la NBA, remontando 27 puntos, pa ganar el so primer partíu de playoffs de la temporada por 99-98. Ellos lideraben la serie 3-1. Sicasí, dempués de 2 partíos consecutivos perdíos, reaccionaron y ganaron el 7ᵘ partíu en Memphis 92-82 pa pasar a la segunda ronda. Los Clppers confiaron nel banquín mientres aquel partíu, y ellos rindieron. Chris Paul anotó 19 puntos, a pesar d'una ferida nel músculu flexor derechu del cadril. Blake Griffin tuvo llindáu debíu una mancadura na rodía. Na segunda ronda fueron barríos 4-0 por unos poderosos [[San Antonio Spurs]] pa terminar con una fructosa temporada. El día antes de la nueche del [[Draft de la NBA de 2012|draft de la NBA]], facer colos derechos d'un ex-xugador de la franquicia, perteneciente a los [[Dallas Mavericks]], [[Lamar Odom]].<ref>{{cita web |títulu=Los Clippers adquieren a Odom como parte d'un trespasu ente cuatro equipos|url=http://www.nba.com/clippers/news/odom-acquired-120629.html}}</ref>Tamién adquirieron al axente llibre [[Grant Hill]] quien provenía de Phoenix. ===== 2012-13 ===== La temporada empezó cola eleición de [[Furkan Aldemir]] nel draft de 2012, celebráu nel [[Prudential Center]] de [[Newark (Nueva Jersey)]]. La nala-pívot turcu foi escoyíu na posición númberu 53 de la 2ᵘ ronda. Yá a primeros de payares, cola temporada regular yá empezada, los Clippers empezaron a esplegar un xuegu entretenío y risondero pal so públicu (mates, alley-oops, crossovers) que matizaba cola perceguera que sentíen dellos siguidores d'otres franquicies escontra l'equipu de [[Vinny Del Negru]]. En playoffs, enfrentar de nuevu colos Grizzlies de Marc Gasol en primer ronda anque esta vegada acabaron venciendo na serie 4-2. ===== 2013-14 ===== La [[Temporada 2013-14 de la NBA|temporada 2013-14]], foi una de les meyores temporaes pa Clippers, llegando per tercer vegada na so historia a Semifinales de Conferencia (segunda en trés años). La temporada regular remataron con un balance positivu de 57-25, pa ser primeros de [[División Pacíficu de la NBA|la so división]] y terceros del Oeste, namái por detrás de los campeones [[San Antonio Spurs|Spurs]], y de [[Oklahoma Thunder|Thunder]]. El xuegu del equipu angelino basóse, de nuevu, na so base [[Chris Paul]], y nel so dominiu del poste baxu cola pareya formada por [[Blake Griffin]] y [[DeAndre Jordan]]. Con un Griffin, desenvolviendo una de les sos meyores temporaes na NBA y Jordan, que foi'l líder de la líga en [[Líderes en rebotes de la NBA|rebotes]] y en [[Líderes en porcentaxe de tiros de campu de la NBA|porcentaxe de tiros de campu]], per segundu añu consecutivu. Yá en [[Playoffs NBA 2014|PlayOffs]] desfacer en primer ronda de los [[Golden State Warriors]] de [[Stephen Curry]] (4-3), pero salieron ganaos en semifinales de conferencia contra Oklahoma Thunder de [[Kevin Durant]] y [[Russell Westbrook]] (2-4). == Trayeutoria == '''''Nota''': G: Partíos ganaos; P:Partíos perdíos; %:porcentaxe de victories'' {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada ! G ! P ! % ! Play-offs ! Resultáu |- |colspan="6" align=center bgcolor="#0756a3" | <span style="color:white">'''Buffalo Braves''' |- |1970-71 || 22 || 60 || .268|| || |- |1971-72 || 22 || 60 || .268|| || |- |1972-73 || 21 || 61 || .256|| || |- |1973-74 || 42 || 40 || .512 || Pierde Semifinal Conferencia || [[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1974-75 || 49 || 33 || .598 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Washington Bullets|Washington]] 4, Buffalo 3 |- |1975-76 || 46 || 36 || .561 || Gana 1ᵉʳ Ronda<br />Pierde Semifinal Conferencia || Buffalo 2, [[Philadelphia 76ers|Philadelphia]] 1<br />[[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1976-77 || 30 || 52 || .366|| || |- |1977-78 || 27 || 55 || .329|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#1e5695" | <span style="color:white">'''San Diego Clippers''' |- |1978-79 || 43 || 39 || .524|| || |- |1979-80 || 35 || 47 || .427|| || |- |1980-81 || 36 || 46 || .439|| || |- |1981-82 || 17 || 65 || .207|| || |- |1982-83 || 25 || 57 || .305|| || |- |1983-84 || 30 || 52 || .366|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#106bb4" | <span style="color:white">'''Los Angeles Clippers''' |- |1984-85 || 31 || 51 || .378|| || |- |1985-86 || 32 || 50 || .390|| || |- |1986-87 || 12 || 70 || .146|| || |- |1987-88 || 17 || 65 || .207|| || |- |1988-89 || 21 || 61 || .256|| || |- |1989-90 || 30 || 52 || .366|| || |- |1990-91 || 31 || 51 || .378|| || |- |1991-92 || 45 || 37 || .549 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 2 |- |1992-93 || 41 || 41 || .500 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Houston Rockets|Houston]] 3, LA Clippers 2 |- |1993-94 || 27 || 55 || .329|| || |- |1994-95 || 17 || 65 || .207|| || |- |1995-96 || 29 || 53 || .354|| || |- |1996-97 || 36 || 46 || .439 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 0 |- |1997-98 || 17 || 65 || .207|| || |- |1998-99 || 9 || 41 || .180|| || |- |1999-2000 || 15 || 67 || .183|| || |- |2000-01 || 31 || 51 || .378|| || |- |2001-02 || 39 || 43 || .476|| || |- |2002-03 || 27 || 55 || .329|| || |- |2003-04 || 28 || 54 || .341|| || |- |2004-05 || 37 || 45 || .451|| || |- |2005-06 || 47 || 35 || .573 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Denver Nuggets|Denver]] 1<br />[[Phoenix Suns|Phoenix]] 4, LA Clippers 3 |- |2006-07 || 40 || 42 || .496 || || |- |2007-08 || 23 || 59 || .280 || || |- |2008-09 || 19 || 63 || .232 || || |- |2009-10 || 29 || 53 || .354 || || |- |2010-11 || 32 || 50 || .390 || || |- |2011-12 || 40 || 26 || .606 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 3<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, LA Clippers 0 |- |2012-13 || 56 || 26 || .683 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 4, LA Clippers 2 |- |2013-14 || 57 || 25 || .695 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Golden State Warriors|Golden State]] 3<br />[[Oklahoma City Thunder|Oklahoma City]] 4, LA Clippers 2 |- |2014-15 || 56 || 26 || .689 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[San Antonio Spurs|San Antonio]] 3<br />[[Houston Rockets|Houston]] 4, LA Clippers 3 |- |2015-16 || 53 || 29 || .646 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Portland Trail Blazers|Portland]] 4, LA Clippers 2, |- |2016-17 |51 |31 |.622 |Pierde 1ᵉʳ Ronda |Utah 4, LA Clippers 3 |- ! Total || 1360 || 2202 || .382 || || |- ! Playoffs || 34 || 45 || .430 || colspan=2 | |} == Plantía 2017/18 == {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; " ! colspan="2" style="background-color: #cc0033; color: white; text-align: center;" | '''Los Angeles Clippers 2017-2018''' |- style="background-color: #106bb4;color: white; text-align: center;" ! '''Xugadores''' !! '''Entrenadores''' |- | valign="top" | {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Nᵘ !! {{abreviatura|Nac.|Namái s'indica la nacionalidá deportiva. Un xugador puede tener múltiples nacionalidaes, pero ta llindáu a xugar pa una única seleición nacional.}} !! Pos. !! Nome !! Altor !! Pesu !! Orixe |- <!-- llista de xugadores --> {{player2 | num = 21 |nome=Patrick |apellíu=Beverley | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Arkansas | nat=USA|inj=yes}} {{player2 | num = 11 |nome=Avery |apellíu=Bradley|pos = G|ft = 6|in = 2|lbs = 180|college = Texas|nat = USA}} {{player2 | num = 7 |nome=Sam |apellíu=Dekker | pos = F | ft = 6 | in = 9 | lbs = 230 | college = Wisconsin | nat = USA}} {{player2 | num = 1 |nome=Jawun |apellíu=Evans | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Oklahoma State | nat = USA}} {{player2 | num = 8 | nat = ITA |nome=Danilo |apellíu=Gallinari | pos = F | ft = 6 | in = 10 | lbs = 225 | from = [[Italia]]}} {{player2 | num = 24 |nome=Montrezl |apellíu=Harrell | pos = F | ft = 6 | in = 8 | lbs = 240 | college = Louisville | nat = USA }} {{player2 | num = 34 |nome=Tobias |apellíu=Harris | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 235 | college = Tennessee | nat = USA }} {{player2 | num = 33 |nome=Wesley |apellíu=Johnson | pos = F | ft = 6 | in = 7 | lbs = 215 | college = UCLA | nat=USA }} {{player2 | num = 6 |nome=DeAndre |apellíu=Jordan | pos = C | ft = 6 | in = 11| lbs = 265 | college = Texas | nat = USA|note=C|inj=yes}} {{player2 | num = 51 |nome=Boban |apellíu=Marjanović | pos=C | ft=7 | in=3 | lbs= 290| from= [[Serbia]] |nat= SRB }} {{player2 | num = 25 |nome=Austin |apellíu=Rivers | pos = G | ft = 6 | in = 4 | lbs = 200 | college = Duke | nat = USA|note=C|inj=yes }} {{player2 | num = 4 |nome=Miloš |apellíu=Teodosić | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 192 | from = [[Serbia]] | nat=SRB|}} {{player2 | num = 0 |nome=Sindarius |apellíu=Thornwell | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 206 | college = South Carolina | nat = USA}} {{player2 | num = 12 |nome=Tyrone |apellíu=Wallace| pos = G | ft = 6 | in = 6 | lbs = 198 | college = [[UC Berkeley]] |nat=USA | note = TW }} {{player2 | num = 9 |nome=C. J. |apellíu=Williams|dab=baloncestista | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 230 | college = North Carolina State | nat = USA| note = TW }} {{player2 | num = 23 |nome=Lou |apellíu=Williams | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 175 | school = South Gwinnett HS | nat=USA}} <!-- fin llista de xugadores --> {{NBA roster footer | head_coach ={{bandera|USA}} [[Doc Rivers]] | asst_coach = * {{player||USA|[[Sam Cassell]] }} * {{player||USA|[[Lawrence Frank]] }} * {{player||USA|[[Mike Woodson]] }} * {{player||USA|[[Armond Hill]] }} * {{player||USA|[[Brendan O'Connor]]}} | roster_url = http://www.nba.com/clippers/roster/index.html | transaction_url = http://basketball.realgm.com/nba/teams/Los_Angeles_Clippers/12/Transaction_History |fechaaccesu=10 de febreru de 2018 }} == Xugadores destacaos == * [[Blake Griffin]] * [[Chris Paul]] * [[Bob McAdoo]] * [[Bill Walton]] * [[Randy Smith]] * [[DeAndre Jordan]] * [[Paul Pierce]] * [[Elton Brand]] === Miembros del [[Basketball Hall of Fame]] === * 11 [[Bob McAdoo]], Pívot, 1973-77 (Buffalo Braves) * 32 [[Bill Walton]], Pívot, 1979-85 (1979-84 con San Diego Clippers) * 21 [[Dominique Wilkins]], Bistechu, 1994 === Entrenadores === {{AP|Entrenadores de Los Angeles Clippers|l1=Entrenadores de Los Angeles Clippers}} {| |valign="top"| * [[Dolph Schayes]] (1970-72) * [[John McCarthy]] (1972) * [[Jack Ramsay]] (1972-76) * [[Tates Locke]] (1976-77) * [[Bob MacKinnon]] (1977) * [[Joe Mullaney]] (1977) * [[Cotton Fitzsimmons]] (1977-78) * [[Gene Shue]] (1978-80; 1987-89) * [[Paul Silas]] (1980-83) * [[Jim Lynam]] (1983-85) * [[Don Chaney]] (1985-87) * [[Don Casey]] (1989-90) |width="45"| |valign="top"| * [[Mike Schuler]] (1990-92) * [[Larry Brown]] (1992-93) * [[Bob Weiss]] (1993-94) * [[Bill Fitch]] (1994-98) * [[Chris Ford]] (1998-2000) * [[Jim Todd]] (2000) * [[Alvin Gentry]] (2000-03) * [[Dennis Johnson]] (2003) * [[Mike Dunleavy, Sr.]] (2003-2010) * [[Kim Hughes]] (2010) * [[Vinny Del Negru]] (2010-2013) * [[Doc Rivers]] (2013- ) |} == Premiu == {{Columnes}} '''[[MVP del All-Star Game de la NBA]] * [[Randy Smith]] – 1978 * [[Chris Paul]] – 2013 '''[[Rookie del Añu de la NBA]]''' * [[Bob McAdoo]] – 1973 * [[Ernie DiGregorio]] – 1974 * [[Adrian Dantley]] – 1977 * [[Terry Cummings]] – 1983 * [[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor Sestu Home de la NBA]]''' * [[Jamal Crawford]] – 2014, 2016 '''[[Xugador Más Ameyoráu de la NBA]]''' * [[Bobby Simmons]] – 2005 '''[[Xugador Más Deportivu de la NBA]]''' * [[Elton Brand]] – 2006 '''[[Compañeru del Añu de la NBA]]''' * [[Chauncey Billups]] – 2013 '''[[Executivu del Añu de la NBA]]''' * [[Eddie Donovan]] – 1974 * [[Elgin Baylor]] – 2006 {{Nueva columna}} '''[[Meyor Quintetu de la NBA]]''' *[[Bob McAdoo]] – 1975 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014 '''Segundu Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Bob McAdoo]] – 1974 *[[Randy Smith]] – 1976 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1979 *[[Elton Brand]] – 2006 *[[Blake Griffin]] – 2012, 2013, 2014 *[[Chris Paul]] – 2015 '''Tercer Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Dominique Wilkins]] – 1994 *[[Blake Griffin]] – 2015 *[[DeAndre Jordan]] – 2015 '''[[Meyor quintetu defensivu de la NBA]]''' *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015 *[[DeAndre Jordan]] - 2015 {{Nueva columna}} '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Elmore Smith]] – 1972 *[[Bob McAdoo]] – 1973 *[[Ernie DiGregorio]] – 1974 *[[John Shumate]] – 1976 *[[Adrian Dantley]] – 1977 *[[Terry Cummings]] – 1983 *[[Charles D. Smith|Charles Smith]] – 1989 *[[Lamar Odom]] – 2000 *[[Darius Miles]] – 2001 *[[Al Thornton]] – 2008 *[[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA Segundu meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Brent Barry]] – 1996 *[[Maurice Taylor]] – 1998 *[[Michael Olowokandi]] – 1999 *[[Eric Gordon]] – 2009 *[[Eric Bledsoe]] – 2011 '''[[All-Stars de la NBA]] *[[Bob Kauffman]] – 1971, 1972, 1973 *[[Bob McAdoo]] – 1974, 1975, 1976 *[[Randy Smith]] – 1976, 1978 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1980 *[[Norm Nixon]] – 1985 *[[Marques Johnson]] – 1986 *[[Danny Manning]] – 1993, 1994 *[[Elton Brand]] – 2002, 2006 *[[Chris Kaman]] – 2010 *[[Blake Griffin]] – 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 {{Final columnes}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.nba.com/clippers/ Los Angeles Clippers Web Oficial] * [https://web.archive.org/web/20170922214936/http://clippersnews.com/ Los Angeles Clippers Noticies y Blogue] * [http://www.laclippersonline.org/ Los Angeles Clippers Online] * {{Twitter|laclippers}} * {{Facebook|LAClippers}} * {{Instagram|laclippers}} {{Tradubot|Los Angeles Clippers}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Los Angeles Clippers|Los Angeles Clippers]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Los Angeles]] [[Categoría:Equipos de baloncestu de la NBA]] 6ddes2i30iw4a14osno7zox409lgq2r 3699372 3699370 2022-07-25T07:42:39Z YoaR 37624 /* Decepcionante pasu per San Diego (1978-84) */ wikitext text/x-wiki '''Los Angeles Clippers''' ye un equipu de [[baloncestu]] de la [[NBA]] con sede en [[Los Angeles]], [[California]]. Fundáu en [[1970]], xueguen na [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] de la [[Conferencia Oeste]] y apuesten los sos partíos de casa nel [[Staples Center]], al igual que [[Los Angeles Lakers]]. El 8 d'abril de 2013, en batiendo a [[Los Angeles Lakers]] por 109-95 consiguen el so primer títulu de división de la [[NBA]]. La consecuencia d'eses resultancies foi, ente otres coses, los trés cambeos de ciudá que sufrió l'equipu dende la so fundación, pasando por [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[San Diego (California)|San Diego]] y anguaño [[Los Angeles]]. == Pabellones == * [[Buffalo Memorial Auditorium]] ([[1970]]-[[1978]]) * [[San Diego Sports Arena]] ([[1978]]-[[1984]]) * [[Los Angeles Sports Arena]] ([[1985]]-[[1999]]) * [[Staples Center]] ([[1999]]-presente) == Historia == === Los años en Buffalo (1970-78) === Los Braves, nos sos ocho temporaes, en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], xugaron los sos alcuentros nel [[Buffalo Memorial Auditorium]], compartiendo'l pabellón con otru equipu, [[Buffalo Sabres]] de la [[National Hockey League]]. Los Braves debutaron en [[1970]] y el primer entrenador foi'l miembru del [[Basketball Hall of Fame]] [[Dolph Schayes]], ente que les primeres estrelles del equipu yeren [[Bob Kauffman]] y [[Don May]], quien foi adquiríu nel [[draft d'espansión]]. Los Braves terminaron el so [[Temporada 1970-71 de la NBA primera campaña]] con un balance de 22-60, típicu n'equipos debutantes.<ref name="braves">sportsecyclopedia.com [http://www.sportsecyclopedia.com/nba/buffalo/bufbraves.html Buffalo Braves Historical Moments] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Kauffman, que l'[[Temporada 1969-70 de la NBA|añu anterior]] promedió 4.3 puntos con [[Chicago Bulls]], lideró a los Braves con 20.4 puntos per partíu y fíxose un buecu nel [[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] de [[1971]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/allstar/NBA_1971.html Kauffman, primer All Star en 1971], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Braves repitieron el balance de 22 victories y 60 derrotes na [[Temporada 1971-72 de la NBA|siguiente temporada]], pero realizaron dellos fichaxes que fixeron al equipu más talentosu. Buffalo escoyó nel [[Draft de la NBA|draft]] al pívot [[Elmore Smith]] y a [[Randy Smith]], procedente de la [[Universidá Estatal de Buffalo]], polo que yera unu de los favoritos del públicu.<ref name="braves"/> L'equipu nun ameyoró enforma na [[Temporada 1972-73 de la NBA|temporada 1972-73]], consiguiendo un probe rexistru de 21-61 col nuevu entrenador [[Jack Ramsay]]. El gran movimientu de los Braves nesta temporada foi escoyer a [[Bob McAdoo]] nel draft, procedente de la [[North Carolina Tar Heels|Universidá de North Carolina]]. Na [[Temporada 1973-74 de la NBA|1973-74]], la franquicia clasificar por primer vegada pa los [[Playoffs de la NBA|playoffs]], siendo esaniciaos por [[Boston Celtics]] en primer ronda.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19731974.html 1974 Playoff Results] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|temporada 1974-75]], McAdoo ganó'l [[MVP de la Temporada de la NBA|MVP de la Temporada]], promediando 34.5 puntos, 14.1 rebotes y 2.12 tapones per partíu, con un 51.2% en tiros de campu y 80.5% en tiros llibres.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mcadobo01.html Estadístiques de Bob McAdoo] (Consultáu:[[avientu de 2007]])</ref> Na [[Temporada 1974-75 de la NBA|1974-75]] y [[Temporada 1975-76 de la NBA|1975-76]], los Braves apaecieron en postemporada per última vegada en Buffalo. El [[15 de xunu]] de [[1976]], el propietariu Paul Snyder vendió la franquicia al Sr. y la Sra. Irving Cowan, quien teníen entamáu treslladar l'equipu a [[Florida]], abandonando Buffalo, la "ciudá del ḥoquei". La venta fracasó y paralizóse, anque darréu Snyder vendería'l 50% de los Braves al empresariu John Y. Brown Jr., antiguu propietariu de [[Kentucky Colonels]] de l'[[American Basketball Association|ABA]]. Na [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], Brown adquirió l'otru 50% de Snyder. Brown, de la mesma, vendió un tanto per cientu de la franquicia a Harry Mangurian, quien más tarde tendría una parte de [[Boston Celtics]] nos [[años 1980|años 80]]. A metá de [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada 1976-77]], McAdoo foi trespasáu a [[New York Knicks]] por xugadores y dineru. Debíu al probe xuegu realizáu polos Braves nos sos dos últimos años (30-52 en [[Temporada 1976-77 de la NBA|1976-77]] y 27-55 en [[Temporada 1977-78 de la NBA|1977-78]]), xuntu colos rumores de treslladar la franquicia por causa de la probe venta d'entraes, Brown axustó con él daquella propietariu de los Celtics, Irv Levin, faer un intercambiu de franquicies, polo que Brown tomaría'l mandu de los Celtics y Levin de los Braves. Ésti yera un empresariu de [[California]], y suañaba con tener una franquicia nel so estáu natal. El tratu foi rotu por [[David Stern]], del conseyu xeneral de la NBA, quién en [[1984]] convertir nel comisionado de la lliga. La siguiente sería la última temporada del equipu al oeste de [[Nueva York]], una y bones los propietarios de les franquicies de la NBA votaron por un claru 21-1 dexar a Buffalo treslladase de ciudá. Estos camudáronse a [[San Diego (California)|San Diego]], tres la [[Temporada 1977-78 de la NBA|temporada 1977-78]], convirtiéndose en San Diego Clippers.<ref name="braves"/> === Decepcionante pasu per San Diego (1978-84) === [[Ficheru:San Diego Sports Arena.jpg|thumb|right|260px|El [[San Diego Sports Arena]], pabellón de los Clippers en San Diego.]] Na [[Temporada 1978-79 de la NBA|primer temporada]] del equipu en [[San Diego (California)|San Diego]], los Clippers llograron un balance de 43-39 (última campaña positiva en 13 años), sol mandu del nuevu entrenador [[Gene Shue]]. Sicasí, aquel récor nun-y valía p'aportar a playoffs, quedándose a dos partíos de xugar la postemporada.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_1979.html 1978-79 NBA Season Summary], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> [[Randy Smith]] tuvo una gran temporada, anotando 20.5 puntos per partíu, por detrás de [[World B. Free]], recién llegáu al equipu procedente de [[Philadelphia 76ers]]. Free foi'l segundu máximu anotador de la lliga con 28.8 puntos per nueche, ente que [[George Gervin]] de [[San Antonio Spurs]] tuvo un promediu 29.6 por alcuentru.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19781979.html LEAGUE LEADERS. Points - 1978-79], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> La [[Temporada 1979-80 de la NBA|temporada 1979-80]] nun foi muncho meyor a pesar del fichaxe del pívot [[Bill Walton]], nativu de San Diego y campeón de la NBA [[Temporada 1976-77 de la NBA|dos años antes]] con [[Portland Trail Blazers]]. Por cuenta de mancadures nel pie, Walton nun rindió como s'esperaba d'él y tuvo que perdese 68 partíos. Los Clippers remataron con un dignu 37-45, teniendo en cuenta que les sos xugadores clave perdiéronse dellos partíos por mancadura. Per segundu añu consecutivu, Free volvió quedase na puerta del títulu de máximu anotador de la lliga, con 30.2 per nueche.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/points/19791980.html LEAGUE LEADERS. Points - 1979-80], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Na [[Temporada 1980-81 de la NBA siguiente temporada]], [[Paul Silas]] reemplazó a Shue nel puestu d'entrenador y los Clippers llograron un récor de 36-46, quedándose de nuevu ensin playoffs. Walton perdióse la temporada completa y Free foi trespasáu a [[Golden State Warriors]] por Phil Smith. La [[Temporada 1981-82 de la NBA|1981-82]] llegó con munchos cambeos, yá que Levin vendió la franquicia a Donald Sterling por 20 millones de [[dólares]]. El probe xuegu de los Clippers nos sos últimos años en [[San Diego (California)|San Diego]] y la baxa asistencia del públicu al pabellón (un promediu de 4.500 por partíu) bastió la venta. Darréu, Sterling treslladó la franquicia a la so nativa [[Los Angeles]].<ref name="historia"/> === L'infortuniu continua en Los Angeles (1984-presente) === ==== Primeros años na ciudá ==== ===== 1984-85 ===== [[Ficheru:DowntownLosAngeles.jpg|260px|left|thumb|Los Clippers treslladar a [[Los Angeles]] en [[1984]].]] En llegando a [[Los Angeles]], llograron la primera gran adquisición, y nun trespasu con [[Milwaukee Bucks]] consiguieron a [[Marques Johnson]], [[Junior Bridgeman]], [[Harvey Catchings]] y una bona cantidá de dineru. Esta operación tendría influencia más palantre, con xugadores como [[Ricky Pierce]] o [[Terry Cummings]], que dexó entever nos sos primeros años de la lliga podría llegar a convertise n'estrella, al igual que [[Craig Hodges]], gran llanzador dende la llinia de trés, Marques Johnson, bistechu d'una esquisita clase pero que la so carrera tuvo un prematuru zarru poles sos adicción a les drogues. Junior Bridgeman, el segundu en discordia na operación, llegó a Los Angeles pa dicir adiós al baloncestu. Una temporada de nivel foi l'escasu bagaxe qu'ufiertó antes de volver dos años más tarde a [[Milwaukee]]. No referente al [[draft de la NBA|draft]], destacar la eleición en primer ronda de [[Michael Cage]], procedente de [[San Diego State Aztecs|San Diego State]], gran reboteador, que les sos lluches pol visu de la clasificación de rebotes con [[Charles Oakley]] fueron almirables. Caltúvose 3 años a un notable nivel antes de colase a [[Seattle SuperSonics]]. Tres dos alcuentros fora de la so ciudá, el deséu vehemente de “estrenar” el LA Sports Arena fíxose realidá. Santu y seña del equipu, n'estrenu foi con derrota ante [[New York Knicks]].<ref name="historia">Clippers.com [http://www.nba.com/clippers/history/index.html Clippers Franchise History] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> La temporada pa los Clippers nun yera del tou mala, pero'l fechu d'encadenar 7 derrotes consecutives, enfervorizó a l'afición y el suañu de ver al equipu en [[Playoffs de la NBA|playoffs]] esleir col pasu de los díes, hasta que l'hasta entós entrenador Jim Lyman dexara'l so cargu n'encadenando 6 derrotes consecutives y despidióse de la franquicia. Nel so llugar, llegó un vieyu conocíu, [[Don Chaney]], que inculcó una mayor filosofía d'equipu, y una dosis de noción coleutiva. Con él, l'equipu ameyoró visiblemente, pero los Clippers nun superaron les mires y raspiaron el ridículu con un balance de 31 victories y o derrotes.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19841985.html 1984-85 Standings] (Consultáu: [[avientu de 2007]]</ref> ===== 1985-86 ===== [[Ficheru:La sports arena.jpg|260px|right|thumb|Los Angeles Memorial Sports Arena, pabellón de los Clippers ente [[1984]] y [[1999]].]] L'acandilante empiezu caltuvo a la franquicia coles ilusiones intactes, con un equipu remozado, y de un sostenible equilibriu interior-esterior, y llogren vencer nos sos primeres cinco partíos de la temporada. La mala suerte volvía pa los Clippers, y [[Derek Smith]], que taba teniendo la meyor temporada de la so vida, tuvo de dici-y adiós a lo que restaba de la mesma por una mancadura na so rodía. La química paecía ser fantástica, consiguióse un bistechu en condiciones, [[Cedric Maxwell]], que cuayó una campaña propia de les suyes en [[Boston Celtics]]. [[Norm Nixon]] como base, más conocíu por ser el maríu de la maestra de “[[Fame (serie de TV de 1982)|Fama]]”, [[Debbie Allen]], tamién tuvo un desempeñu notable.<ref>Museum.tv [http://www.museum.tv/archives/etv/A/htmlA/allendebbie/allendebbie.htm ALLEN, DEBBIE], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures y les causes extradeportivas nun yeren nin tanto una sida pa xustificar esti 32-50 con que remataron los Clippers, nun añu onde l'aportar a los [[playoffs de la NBA]] tasar en 35 victories, abondo algamables con un incólume Smith. El pivot de 2,13 metros proveniente de [[Creighton Bluejays|Creighton]], [[Benoit Benjamín]], diba ser la eleición 3ª pol cuál decantáronse los Clippers. Trátase d'un pivot de pergrande clase, que'l so defectu foi la falta de consistencia en defensa y la so evidente falta de desparpajo so canasta a la de batallar. Aun así y magar dexar dotes de la so innata valía nes sos 5 temporaes en Los Angeles, nunca aportaría a lo que nel so día s'especuló que fora. ===== 1986-87 ===== El meyor fichaxe corría a cuenta de Donald T. Sterling, y nun yera otru que'l [[Hall of Famer]], [[Elgin Baylor]], que d'esta miente, pasaba a ser el cabezilla nos despachos, convirtiéndose nel xefe d'operaciones de los Clippers.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/b/bayloel01.html.Ficha de Elgin Baylor], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Los Clippers enfrentar a la que se presentaba, una dura batalla por non volver raspiar el más indeseado ridículu. Derek Smith yá nun taba, el so trespasu a [[Sacramento Kings]] foi inminente, y otru anotador, pero con munches menos cualidaes que Smith foi'l sustitutu xuntu con [[Larry Drew]]. Causes, a les que xuníes, l'ausencia de primeres rondes cara al draft, non icentivó lo más mínimo a una afición, cada vez más susceptible, que consagró tou un récor, 7.711 espectadores de media. Cifra obviamente lóxica, si tener en cuenta qu'a los 40 partíos solo ganaren 5, pa rematar con otru récor, 12-70.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19861987.html 1986-87 Standings], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1987-88 ===== Col mandu d'orquesta de la mano del mitificado polos sos [[Washington Bullets]], [[Gene Shue]], con quién alzara dos gallardones d'[[Meyor Entrenador del Añu|entrenador del añu]], l'aportar de los Clippers pa nun variar, diba siguir el camín qu'empezara l'añu anterior. Les úniques notes connotatives cargaes d'esperanza, yeren la presencia de [[Reggie Williams]], bistechu procedente de [[Georgetown Hoyas]], que se retiró descomanadamente llueu, ensin nunca demostrar esi dominiu que-y fixo destacar na so universidá, amás de la supuesta crecedera y desenvolvimientu de dos roques interiores como Cage y Benjamin, que dexaron bon sabor de boca. Sicasí, esti draft pasó a la historia pa los Clippers por tornar a [[Scottie Pippen]], que foi escoyíu un puestu más embaxo, fechu que nun pasó desapercibíu pol públicu, quemáu, tres tantos años de reestructuraciones ensin una base consolidada. L'actu anecdóticu corrió a cuenta de Cage, quien nel últimu sollutu arrampuñó la clasificación nel apartáu reboteador a Oakley por cuenta de los 30 refugues que rañó cuspíos del aru naquel [[24 d'abril]] de [[1988]] frente a los Supersonics, superando asina en 3 décimes el rexistru llográu pol roqueño xugador de [[Chicago Bulls]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/rebounds/19871988.html LEAGUE LEADERS. Rebounds - 1987-88], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> ===== 1988-89 ===== Toles decepciones pasaes tocaron al so fin, cuando los Clippers, per vegada primera facer col númberu 1 del draft aquel [[21 de mayu]] de [[1988]]. 5 selmanes más tarde, el multi-talentosu bistechu de 2,08, [[Danny Manning]] pasaría a engrosar la plantía angelina, procedente de la [[Kansas Jayhawks|Universidá de Kansas]] onde yera dirixíu por [[Larry Brown]], dempués de poner el broche d'oru a la so carrera universitaria llogrando ganar el títulu de la [[NCAA]] y roblar unu númberos impecables: 20,1 puntos y 8,1 rebotes per partíu.<ref>Basketball-Reference.com [http://www.basketball-reference.com/draft/NBA_1988.html 1988 NBA Draft], Consultáu: [[xineru de 2008]]</ref> Les mancadures quitaron a esti enorme xugador d'amosar tol potencial que llevaba dientro, los sos bonos númberos nun son más d'una toma de referencia de lo que podría ser si les mancadures respetárenlu más. Los constantes conflictos que caltuvo personalmente con quien fora'l so entrenador en Kansas, y qu'a posteriori sería'l so entrandor en Los Angeles, Larry Brown, foi la piedra angular pa promover la so salida de la franquicia. Esta mesma campaña, y cuando solo llevaba apostaos 26 alcuentros, el lligamentu anterior de la so pierna derecha dixo basta, y collo, la mínima aspiración de los Clippers. N'ausencia de Manning hubo otru nome a aprofiar por méritos adquiríos puramente. Nun ye otru que'l mozu novatu [[Charles D. Smith|Charles Smith]], bistechu qu'escareció d'agresividá y corazón pa faese un buecu nos más grandes del momentu. Foi otra de les decepciones a mediu llargu plazu nel draft. Cuidao que la so llegada quitó al equipu de cuntar cola que foi la so 6ª eleición, el magníficu [[Hersey Hawkins]], qu'ufiertó 5 años más que Charles a un bon nivel. Con Cage, nun yera bien corriente y primordial la llegada de Smith, y si más lóxicu'l caltenimientu d'una base-escolta como Hawkins. Pero nun bastó namái con tene-y nes sos files, sinón qu'había que da-y los galones. Siquier eso intentóse, trespasando a Cage, un pívot qu'hasta'l momentu taba trunfando, y que s'enllancó namás aterizar nel so próximu destín, [[Seattle SuperSonics]]. Nin siquier Shue pudo camudar l'aldu, y dempués d'un balance de 10-28 foi destituyíu y remplazado por [[Don Casey]], que con un balance de 11 victories y 33 derrotes nel restu de la campaña punxo puntu final a otra temporada decepcionante. ===== 1989-90 ===== Nel [[Draft de 1989]], la suerte volvía pone-y la cara más duce a Clippers, y ello ye que foi, indireutamente, una de les más granibles pa la franquicia. [[Danny Ferry]], proveniente de la [[Duke Blue Devils|Universidá de Duke]], sería la eleición que tenía na manga [[Elgin Baylor]], pero Danny refugó a roblar y decidió cruciar el charcu. [[Italia]] foi'l so destín. Baylor, nuna operación de verdaderu estratega, sacó una preciada ayalga por un Ferry qu'enxamás pasaría de ser un mediocre xugador. El [[16 de payares]] de [[1989]] peracabóse'l trespasu pol cual los derechos de Ferry xuntu con Reggie Williams pasaron a [[Cleveland Cavaliers]] en cuenta de [[Ron Harper]], que robló nos sos trés primeros años na lliga 19 puntos per nueche. Amás de Ron, (a la llarga, un xugador a quien de milagru -y cabíen los aniellos nos sos deos) les primeres rondes de [[1990]] y [[1992]] y la segunda del añu entrepoláu, [[1991]]. Un quintetu basáu en tres piedres angulares como yeren Harper-Smith-Manning, nun tenía más remediu que dar el do de pechu, siendo secundáu por unos magníficos Norman, Grant y Benjamin como llugartenientes. L'equilibriu taba definíu, los sistemes a la orde del día col prematuru Casey, y la lleición aprendía por aciu la esperiencia enantes vivida. Pero la mala suerte siguió plagando la franquicia. Los Angeles collecharen seis de siete partíos a mediaos de [[xineru]] p'averase al 50% de victories-ganes. Pero nun tardaría en dexase ver cuando Harper rompióse'l lligamentu cruzáu anterior de la so rodía derecha y dixo adiós a la temporada por cuenta d'idéntica mancadura sufierta l'añu anterior por Manning. En 28 alcuentros colos Clippers promedió 23 puntos. La mancadura marcó l'aldu de la campaña, y l'equipu ganó solamente 14 partíos más, acabando en 30-52. Manning volvió de la mancadura y la so salú respetólu otorgándo-y fuel pa tol añu. Dir hasta los 16,3 puntos y 5,9 rebotes, liderando al equipu en porcentaxe de tiru con un implacable 53,3%. Smith cuayó una campaña arrogante, lo qu'ellos atribúin como "all around player", contribuyendo con 21,1 puntos, 6,7 rebotes, y 1,53 tapones per nueche. Norman (16,1 puntos) tamién contribuyó ofensivamente, ente que Benoit Benjamin fixo mayormente el trabayu puercu en defensa, liderando al equipu en rebotes (9,3) y tapones (2,63 por partíu). ==== Los 90: De riba abaxo ==== ===== 1990-91 ===== [[Don Casey]] foi destituyíu y Harper tuvo que ver los 41 primeros alcuentros dende la grada, ente que la recuperación de la so rodía estropiada siguía'l so cursu. A la so vuelta, dio señes de nun perder un ápice de la so clase y rondó los 20 puntos de media. Norman siguió apurriendo tantu en llabores esteriores como n'interiores, contribuyendo con 17,4 puntos per alcuentru, ente que Manning promedió 15,9 puntos per partíu, con altos porcentaxes. Por problemes físicos tuvo que salir dende'l banquín en 26 de los sos 73 alcuentros apostaos. Los 9 restantes ver dende la grada por causa de una tendinitis na so malograda rodía derecha. Con dos eleiciones de primer ronda nel [[Draft de 1990]], los Clippers escoyeron a [[Bo Kimble]] y [[Loy Vaught]]. Kimble foi unu de los meyores anotadores na historia de la [[NCAA]], rompiendo moldes na ofensiva [[Loyola Marymount]] xuntu al mallográu [[Hank Gathers]]. Sicasí, el pasu de Kimble pola lliga nun foi lo que s'esperaba. A mediaos de la temporada, Baylor consiguió faese con [[Olden Polynice]] en cuenta de Benjamin, trespasu qu'enxamás ufiertó los frutos qu'apurrió Benoit a la plantía. Esa mesma temporada los Clippers establecieron un récor, llograron más partíos ganaos en casa que perdíos. Dempués d'una socesión de negociaciones ensin ésitu l'equipu de Schuler cayó al sestu puestu de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un rexistru de 31-51. ===== 1991-92 ===== La era Baylor paecía atopar los sos frutos nel camín, nesta, la que supondría, primer apaición del equipu en playoffs desque s'instalaron en Los Angeles. De mano fíxose colos derechos del entós prometedor pívot, [[Stanley Roberts]], ufiertando nun trespasu a tres bandes les sos primeres rondes de [[1993]] y [[1995]], respeutivamente, pensando que saldría igual de granible que'l so compañeru d'universidá, [[Shaquille O'Neal]]. Otra gran idea más palantre foi camudalo pol xigante [[Croacia|croata]] de [[Minnesota Timberwolves]] [[Stojko Vrankovic]], que nunca rindió acorde cola cantidá cobrada, que yera bien cuantitativa. Con Manning y Harper cargándose col equipu a los sos llombos, empezaron ganando 5 de los 7 partíos iniciales. A lo último teníase la oportunidá de ver xuntos a Harper, Manning y Smith n'aición y sanos, quitando al terceru, que tuvo problemes físicos intermitentes. El [[30 de payares]] y ante [[Charlotte Hornets]], produciríase una abuitada victoria, 130-112 que supondría'l primera de los ocho trunfos consecutivos qu'atroparíen hasta entós, finxu que nun se consiguía dende [[1979]]. El 14-10 qu'indicaba la clasificación nun yeren meros actos casuales, teníen les sos razones lóxicu y razonable. Sicasí, l'esmolecedor 22-25 pagar [[Mike Schuler]], siendo despidíu. El sustitutu nun yera otru que'l va díes foi destituyíu por [[San Antonio Spurs]], [[Larry Brown]]. Los Clippers xugaríen el so meyor baloncestu n'enforma tiempu y ganen 23 de los sos 35 partíos decisivos finales p'acabar con un 45-37, que terminó con insoportable secuencia de 13 años ensin asomarse pola postemporada. Dempués de 12 temporaes con un denominador común, la derrota, l'equipu acabara con un balance positivu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19911992.html 1991-92 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Una vegada en playoffs, cayeríen nes primeres de cambéu ante los [[Utah Jazz]] de [[John Stockton]] y [[Karl Malone]], pero non ensin antes pone-y nun apiertu. Dempués de cayer nos sos dos primeros duelos, los Clippers llevantaríen el vuelu, venciendo los dos partíos siguientes, el cuartu d'ellos en [[Anaheim]] a razón de los polveros producíos pol casu de [[Rodney King]] que forzaron a retrasen el cuartu partíu, y tresllada-y de ciudá. Sicasí, nun foi óbice a que los Clippers facer col trunfu, forzando asina, el quintu y definitivu alcuentru. Los Clippers seríen honorablemente derrotaos por unos Jazz, muncho más confiaos de les sos posibilidaes y puestos en dulda por causa de unos coraxoses Clipps. ===== 1992-93 ===== Esta temporada, los Clippers unviaron a [[Doc Rivers]], que namái xugó l'anterior campaña, a Bo Kimble y a Charles Smith destín a la [[Gran Mazana]], y una 1ᵉʳ ronda a [[Orlando Magic]] nun trespasu a tres bandes. Los Clippers recibieron a la base [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] [[Mark Jackson]], que laude responder# por por dos primeres temporaes rayando a un bien bon nivel en [[New York Knicks]], pero que los sos dos siguientes amenaron duldes alrodiu del so rendimientu. Tamién recalaba, y con muncho optimismu allugáu nel senu de la franquicia, [[Stanley Roberts]], anque la xugada salió-yos, una vegada más, mal. El ritmu de transaiciones nun escayó, tou lo contrario. Mandaríen a [[Don McLean]] y [[William Bedford]] a [[Washington Bullets]] en cuenta de [[John Sam Williams|John Williams]], otru impresionante xugador, que darréu dexaría'l so sellu na [[lliga ACB|ACB]], xugando a un gran nivel nel [[Fórum Valladolid]], ente otros. L'empiezu volvía ser insopináu, con un 0-3 nos primeres compases de la temporada. Como ye costume nos equipos de Brown, el trabayu defensivu que caracteriza a los sos equipos remató en 7 victories nos siguientes 10 partíos. Yera la primer vegada dende [[1974]] que los Clippers llegaben con cuenta d'añu con un récor victories-ganes positivu. Les coses taben funcionando, y como manera de pagu, [[Danny Manning]] participó nel [[All-Star Game de la NBA|All Star Game]], convirtiéndose asina nel segundu clipper tres [[Marques Johnson]] en defender al so equipu y a la so ciudá faciendo 10 puntos en 18 minutos en pista.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/players/m/mannida01.html Estadístiques de Danny Manning], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Cola victoria ante [[Golden State Warriors]], la franquicia faía ecu d'otru récor; yera la primer vegada desque l'equipu camudar a Los Angeles qu'empezaben el mes de [[febreru]] con un balance positivu, coincidiendo nuevamente con que la tripleta Manning-Harper-Jackson tuvieron presentes mientres tola campaña, perdiéndose solamente 3 partíos ente los trés. Dempués d'amenar duldes cara a la so presencia en playoffs, los Clippers vencieron llixeramente en [[marzu]], onde perdieron 10 de 16 partíos, pero nun foi óbice pa entrar en playoffs gracies al 7-5 col que remataron el mes d'[[abril]] que sirvió pa dexar la marca 41-41 suficiente pa entrar en playoffs por 2ª temporada consecutiva.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/standings/19921993.html 1992-93 Standings], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> El rival, [[Houston Rockets]], esaniciába-yos por 3-2 cayendo in extremis nel quintu y definitivu alcuentru por cuatro puntos de diferencia, dexando un sabor agriduz. Manning volvió ser el más destacáu con casi 23 puntos de media, acompañáu y secundáu a la perfeición por Harper (18 puntos) y por Jackson en llabores de direición y creatividá (8.8 asistencies). Y con [[Ken Norman]] siempres na recámara, pero non exentu d'una importancia vital nel desenvolvimientu del xuegu, realizando 15 puntos y 7.5 rebotes per nueche. El míticu tirador [[Kiki Vandeweghe]] punxo fin a la so gloriosa carrera nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/history/playoffs/19921993.html 1993 Playoff Results], consultáu [[xineru de 2008]]</ref> Dempués de la temporada, los Clippers despidiríen a Brown, quien tomó camín d'[[Indiana Pacers]]. ===== 1993-94 ===== Ensin Larry, esta campaña abarruntábase dura, naide hasta'l momentu demostrara en tan pocu tiempu, lo que Brown dexó entever na so estancia na casa del hermanu probe. Pero los Clippers nun daríen el so brazu a torcer, y tres un empiezu severamente competitivu de la mano de [[Bob Weiss]], entrenador que fuera capaz de meter a [[Atlanta Hawks]] trés años siguíos en playoffs. El [[24 de febreru]] de [[1994]], Manning foi trespasáu a los Hawks en cuenta de [[Dominique Wilkins]]. Hasta'l momentu los númberos de Manning yeren espectaculares, 23,7 puntos, 7 rebotes y 4,2 asistencies per nueche nos 42 partíos en que tuvo presente. Pero a nivel coleutivu les coses andaben bien mal en Los Angeles, y parte esencial na operación yera la primer ronda que daba marxe de reconstrucción a los Clippers. El factor Wilkins tuvo un impautu inmediatu, y tres los sos 5 primeros partíos cola elástica angelina, salieron vencedores en toos ellos y l'equipu salió reforzáu mentalmente sobremanera. Pero namás alloñáu de la realidá, los siguientes 20 partíos pondríen a los Clippers nel honrosu llugar que por historia ocupen, cayendo en 17 de los postreros 20 alcuentros, y rematando con un récor de 27-55. Wilkins remató con 26 puntos per partíu, cuartu na lliga, siguíu de Harper con 20,1. Como asocediera l'añu anterior con Vandeweghe, anguaño la vez tocó-y a un ''bad-boy'', [[Mark Aguirre]], dando per rematada una carrera bien esitosa tantu en [[Dallas Mavericks]] como en [[Detroit Pistons]]. Nos Clippers promedió 10,6 puntos per alcuentru. ===== 1994-95 ===== La perda de [[Dominique Wilkins]] y [[Ron Harper]] como [[Axente llibre|axentes llibres]] quitó a los Clippers de los sos dos meyores anotadores, ente que les mancadures acribillaron a les dos torres del equipu, Stanley Roberts y Elmore Spencer, dexándolos fuera d'aición práuticamente pa tola temporada (Spencer xugó solamente 19 partíos). Estos acontecimientos dexaron al club desaxeradamente quitáu de talentu, y los resultaos racionalmente, diben ser desastrosos. Los Clippers terminaron 17-65, el segundu peor balance na historia de la franquicia, solamente superáu por aquella irreparable sangría de 12-70 en [[1987]]. Los Angeles abrió la temporada esleiéndose como cabía esperar al primer asaltu, 16 partíos consecutivos, tou un récor qu'entá sigue patente nos llibros del Guinness. Los Clippers yeren por méritos propios l'auténticu "choyu" de la lliga, nin más nin menos que la ingrata cifra de casi'l 50% en tiru que los sos rivales remataben ante los pupilos del socesor de Bob Weiss, el míticu [[Bill Fitch]], ganador d'un campeonatu con [[Boston Celtics]] en [[1980]]. Más datos qu'engrosen la llista de célebres récores detestables qu'enmarquen la carrera d'estos Clippers por aquel [[Temporada 1994-95 de la NBA|1994-95]]. L'equipu perdió 43 partíos por 10 o más puntos y lideró la lliga en personales con 2.152. Pero sol mandatu de Fitch, l'equipu amosó un pondonor y unes ganes terriblemente desterciaes cola ausencia de clase na so plantía. La máxima estrella yera la nala-pivot [[Loy Vaught]], acompañáu de xugadores como [[Pooh Richardson]], [[Bo Outlaw]] y el rookie [[Lamond Murray]]. ===== 1995-96 ===== Les bolines del azar decidieron que fora Clippers quien escoyera nel númberu dos del [[Draft de 1995]]. L'escoyíu nun foi otru que'l proveniente d'[[Alabama Crimson Tide]], [[Antonio McDyess]], quien enxamás llegaría a vistir la elástica de la franquicia. Un día dempués, Antonio yá nun formaba parte del equipu. Baylor, buscára-y destín, [[Denver Nuggets]], equipu al que llegó xuntu con [[Randy Woods]] en cuenta de [[Rodney Rogers]] y los derechos del menor de los Barry, [[Brent Barry|Brent]], fíu del míticu [[Rick Barry]], y que foi escoyíu nel puestu númberu 15. La reaición sicasí, nun se fixo esperar, y nun añu, nel que nun s'esperaben collechar munchos más trunfos que l'añu anterior, nada menos que 12 fueron les victories consiguíes con respectu al añu anterior, convirtiéndose pos n'unu de los equipos más ameyoraos y con mayor marxe de meyora entá naquel añu. [[Bison Dele]], [[Loy Vaught]] y [[Lamond Murray]] establecieron rápido un 6-3 al entamu que sosprendió a propios y estraños. Anque, lóxicamente menguaron tan bones vibraciones y acabaron cerrando la clasificación de la so división con un 29-53, que denotaba ciertu ameyoramientu nuna plantía nueva, onde cabía enforma qu'esperar de Murray, magar que'l so rendimientu foi de más a menos, de Barry, que con 10,1 puntos per nueche dexó bona cuenta de que se trataba d'un seguru dende'l perímetru, amás de convertise en vencedor del concursu de mates con un mate al más estilu [[Julius Erving]], y de [[Terry Dehere]]. Dele foi unu de los más firmes candidatos al [[Xugador Más Ameyoráu de la NBA xugador más ameyoráu]] dempués de faer 15,8 puntos y 7,6 rebotes per partíu, 7 puntos y 3 rebotes más que l'añu anterior. Pero l'honorable gallardón cayó en manes de [[Toni Kukoc]]. Sía comoquier, Vaught siguió siendo'l líder, la referencia en pista, pero como yera d'esperar, ante menor protagonismu en pista, la so repercusión nel equipu esleíase a estazón. Aun así cuayó una escelente temporada con unos númberos de 16,1 puntos y 10,1 rebotes. Fitch, que tuvo qu'aguantar mancadures importantes de xente como Roberts, Richardson, [[Malik Sealy]] y Rogers, algamó un pasu históricu, convirtiéndose nel cuartu entrenador con más victories na [[historia de la NBA]], col so incontables 865 victories el [[12 de payares]]. ===== 1996-97 ===== La plantía nun faía allugar demasiaes ilusiones, Vaught taba na so cuesta abaxo, Dele quedó como [[axente llibre]] y robló la so marcha a los [[Chicago Bulls]] de [[Michael Jordan]], nada menos que les mancadures atroparon total presencia nel xuegu interior, quitando a Fitch de cuntar colos sos homes más altos, Roberts y el veteranu pivot de la era [[Clyde Drexler|Drexler]] en [[Portland Trail Blazers]], [[Kevin Duckworth]], que nun precisaba escelsa llucha predresa na pintura, pero si yera apreciable y distintivu el so tiru de 3-4 metros. Barry nun se diba afletase del virus qu'acesmaba a la plantía, y nun añu pa escaecer nel cual combinó mancadures del pulgar, del todíu y de llombu "solo" perdióse 23 partíos. El pequeñu [[Darrick Martin]] llegaba de [[Minnesota Timberwolves]], con un futuru per delantre, qu'hasta podría tachase d'ilusionante, pero tan solo dio de sigo en dos temporaes. Nel [[Draft de 1996]], Los Angeles facer colos servicios de [[Lorenzen Wright]], un pivot que nunca rindió nos trés años que pasó pola franquicia promediando 7,6 puntos per partíu mientres la so estancia. Los Clippers llograron 36 victories (inclusive con trunfos memorables ante rival de la talla de [[Houston Rockets]] y [[Seattle SuperSonics]], pero onde hai unu que prevalez ante'l restu, y con mofla incluyida ante l'hermanu ricu, [[Los Angeles Lakers]] por un abuitáu 108-86) que pudieron trate amontaes sinón apuerta a pola neglixencia amosada nos últimos cuatro partíos, onde cayeron en víspores de playoffs. Pero los síntomes amosaos na recta final de la campaña nun fadríen en playoffs más que confirmar lo que se laude apuntando. Los Clippers cayeron en trés partíos ante [[Utah Jazz]]. ===== 1997-98 ===== El destín foi afitáu llueu, y la so ruta tomó aldu fixu al derrotismu, cuando una mancadura dexenerativa na parte posterior del llombu d'un decadente Vaught llindar a participar namái en 10 partíos. Caminando cuesta arriba tres l'ausencia de Vaught y de les perdes de los axentes llibres [[Malik Sealy]] y [[Bo Outlaw]], foi'l bistechu y anotador Murray quien goció de la so campaña más regular promediando 15,5 puntos y 6,1 rebotes. Los Murray, Barry, Piatkowski, Wright, Martin, hasta'l prometedor rookie Taylor, superaron los 10 puntos per partíu (quitando a Lorenzen que fizo 9). Esta temporada a Fitch sirviólu p'averase más a les medayes na clasificación histórica d'entrenadores con más victories na so haber, nada menos que 939, moviendo a [[Red Auerbach]] de la cuarta posición, tou un finxu pa esti veteranu de 63 años d'edá, entós daquella, qu'hasta'l momentu nun volvería sentar se en nengún equipu NBA, dempués de la so marcha al rematar la campaña colos Clippers. El nuevu fichaxe del equipu foi [[Isaac Austin]] (que se pasó trés años en [[Turquía]] antes de roblar por [[Miami Heat]]) que foi premiáu col [[Xugador Más Ameyoráu]] l'añu anterior. Llegó a xuntu con [[Charles Cornelius Smith|Charles Smith]] y una primer ronda de [[1998]] en cuenta de [[Brent Barry]]. Esi añu debutaría [[Keith Closs]], más popular pol so peculiar estilu ya imaxe que pol so xuegu. Xugador de más de 2,20 m d'altor, el so gran problema yera'l so sonce físicu, que nun-y dexaba lluchar con garantíes na zona. El so aspeutu yera perdelgáu, llenu de peques y con un peñáu afro que-y faía visualmente abondo más altu. Col 17-65 final, el ocaso de la etapa Fitch escontra actu de presencia, y confirmábase la enésima vegada en que los Clippers echaben les sos suertes al faer, por cuenta de que la llotería de draft fóra-yos benévola. ===== 1998-99 ===== Un empiezu predresu na [[Temporada 1998-99 de la NBA|campaña del lockout]] foi demasiáu por que los Clippers superen, a pesar del xuegu de [[Maurice Taylor]]. El bistechu fixo un promediu de 16,8 puntos en 32,7 minutos per partíu, liderando al equipu en puntos, porcentaxes de tiru y minutos. Cazumbre nueva nos banquinos, el mozu [[Chris Ford]], qu'entrenó a [[Boston Celtics]] na primer metá de la década, pa depués pasar por [[Milwaukee Bucks]] ensin más pena que gloria, recaló nos Clippers p'asumir un retu curiosu, reflotar a los clippers nun proyeutu al mediu plazu. Pero realmente la tema que marcó la temporada de la fuelga nos Clippers tien nomes y apellíos: [[Michael Olowokandi]], pivot [[nixerianu]] procedente de Pacific, Brunel College, y d'escelente valumbu. A lo postrero, otru de los continuos fracasos que llogró los Clippers nos distintos draft. Anguaño tenía'l poder d'escoyer en primer llugar y escoyeron a un pívot. Enantes yá actuaron de la mesma forma con [[Benoit Benjamin]] nel [[1985]] escoyéndolo col númberu 3, y resultó ser tou un fracasu. Olowokandi cuayó 8,9 puntos, 7,9 rebotes y 1,2 tapones en casi 30 minutos per alcuentru. Marxe de meyora tenía, pero'l creitu, y les sensaciones ufiertaes teníen más valor que cualquier especulación alrodiu del so futuru. Otru rookie, esti non drafteado y procedente de la [[Continental Basketball Association|CBA]], foi [[Tyrone Nesby]], quien se marcó un aceptable temporada, roblando 10,1 puntos, y robando más de balón y mediu por partíu. Tocantes a los resultaos, empezaron perdiendo 17 partíos pa poner el broche de lata con un 9-41 final, despidiéndose asina ante Seattle con derrota, de la que foi la so casa dende [[1984]], el L.A. Sports Arena. Na [[Temporada 1999-00 de la NBA siguiente campaña]], esperaba'l glamouroso [[Staples Center]], onde compartiríen cancha colos [[Lakers]]. ===== 1999-00 ===== Los Clippers caminaríen d'equí p'arriba a la solombra de Lakers, una y bones el destín quixo que los hermanos compartieren casa. Pero enxamás hubo una rivalidá consistente, por cuenta de que nun se puede entablar con dos equipos con metes tan distintes nos sos caminos. [[Ficheru:Clippers vs Suns.jpg|right|thumb|320px|Partíu de los Clippers ante los [[Phoenix Suns|Suns]] nel [[Staples Center]].]] Esti movimientu foi fechu a pesar d'ésitu que los Clippers tuvieron mientres xugaben partíos ocasionales nel Arrowhead Pond en [[Anaheim]]. En materia de draft, l'escoyíu foi'l versátil [[Lamar Odom]], procedente de [[Rhode Island]], nel puestu númberu 4. El bistechu de 2,08 m viose apostráu por [[Elton Brand]] y [[Steve Francis]] al bracéu pol [[Rookie del Añu]], pero dio evidencies de que podría convertise nun xugador bien versátil. Los sos númberos falaben por sigo solos, 16,6 puntos, 7,8 rebotes y 4,2 asistencies per nueche. Taylor siguió ameyorando, y superó les mires, algamando los 17,1 puntos y los 6,5 rebotes per partíu. Otru bon fichaxe foi l'adquisición via trespasu de [[Derek Anderson]], escolta que llegó xunto a [[Johnny Newman]] en cuenta de [[Lamond Murray]], muncho más anotador que Derek. En [[Cleveland Cavaliers]], roblaría les sos meyores actuaciones na lliga, forxándose un nome importante dientro de la mesma. El rendimientu de Derek foi de 16,9 puntos per partíu. Otra base que daría rendimientu a nivel individual en Los Angeles sería [[Jeff McInnis]], que dempués de ser cortáu por [[Washington Wizards]], viose ante si con una bona oportunidá pa esplotar les sos cualidaes. La de cal volviólo a protagonizar de nuevu Olowokandi, que tres la so mala temporada como rookie, nun endrechó l'aldu y dexó entever la so falta de capacidá ofensiva. 9,8 puntos y 8,2 rebotes de media fueron los sos númberos. Ente que los Lakers taben apostándose'l títulu de NBA, qu'a posteriori llograríen, los Clippers fundir nes fondures de la [[División Pacíficu de la NBA|División Pacíficu]] con un balance de 15-67. Siendo cesáu Ford a los 45 partíos de competición, foi releváu pol novatu [[Jim Todd]], que sería l'encargáu de cerrar el telón acabando los sos Clippers con un paupérrimo 4-33 sol so mandatu. ==== Nuevu sieglu, pocos cambeos ==== ===== 2000-01 ===== [[Temporada 2000-01 de la NBA|Esta temporada]], aterrizaron los ensundiosos rookies [[Darius Miles]], tou una lleenda xuvenil del East St. Louis, onde se cuayó una personalidá conflictivo y sobeyoso, y el so íntimu amigu dende la infancia, Quentin Richardson, que militaba na [[DePaul Blue Demons|Universidá de DePaul]]. Amás, Baylor consiguió via trespaso faese colos servicios de [[Corey Maggette]], que llegó xuntu con [[Keyon Dooling]], [[Derek Strong]], y una cantidá aceptable de dineru en cuenta de una futura primer ronda protexida. Tamién se dio nel clavu cola eleición de 2ª ronda, el serbiu [[Marko Jarić]] foi escoyíu, dempués de rellumar na [[Kinder Bolonia]] con [[Manu Ginóbili]]. Pero nun debutaría hasta dientro de 2 años, onde dexó bien bon sabor de boca. [[Alvin Gentry]] yera l'entrenador, que llegaba dempués de tar 3 años de apagafuegos en [[Detroit Pistons]].<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/coaches/gentral99c.html Ficha de Alvin Gentry], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Esta sería una campaña de transición. Con muncho nuevu por apolazar, enforma qu'enseñar, otru tantu qu'aprender, y desenvolvese non solo baloncestisticamente sinón social y mentalmente, los Clippers permanecíen arguyosos de que siquier, agora, yera posible salir a la cai, y ver a los rapacinos xugar nel playground con Miles o Maggette a los llombos. La resultancia final foi de 31 victories y 51 derrotes, llueñe, bien llueñe otra vegada d'algamar la postemporada, pero cola sensación de qu'había a lo último una sólida base pa enllantar un proyeutu lo suficientemente competitivu nun periodu de 3-4 años. ===== 2001-02 ===== Nel [[draft de 2001]] escoyer a [[Tyson Chandler]], un espigáu pivot acabante salir del institutu, y que'l so valor cifrar en 2 pallabres: [[Elton Brand]].<ref>Marca.com [https://web.archive.org/web/20080826225158/https://www.marca.com/marca_usa/nba/draft2001/01/06/28/28bulls_ed.html Clippers facer con Brand], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Un sophomore que se disponía nesta, a siguir acolumbrando cola so ablucante efectividá pa despintar y compensar les sos 203 cm, qu'otra manera, faíen revalorar más la so situación y los sos llogros. So lo esperao, Odom y Brand tuvieren d'alzase na sólida base y columna vertebral onde encimentar proyeutos, y onde poder empezar a suañar. El primeru llevaba hasta'l momentu promediados 16,9 puntos, 7,8 rebotes y 4 asistencies, ente que Elton robló númberos d'[[All-Star Game de la NBA|All-Star]] mientres el so trayeutu por [[Chicago Bulls]], 20-10. Pero nuna campaña Odom atropó tou tipu de desavenencies, per un sitiu, 45 partíos nel dique secu, y por otru, 8 partíos de suspensión por violar los términos anti-droga qu'establecía la NBA. Al llixeru aumentu qu'esperimentó Olowokandi (que por fin supero la barrera de los 10 puntos, esautamente fueron 11,1 puntos) xunióse la eclosión de Richardson, que foi toa una toma de referencia na llinia de 7,25. Llegáu'l [[All Star Weekend]], les aspiraciones calteníense intactes, 25-26 cola parte más decisiva entá por apostase, y carentes del so enclave básicu, Odom, esta vegada, por problemes na so rodía. Por mediaos de [[marzu]], encontiaron la so candidatura a los playoffs cuando rexistraben un balance de 34-31 y cola autoestima peles nubes. Destacando un factor, impredicible, McInnis, xugador qu'atopó acomodu, continuidá, y un llar estable onde desenfundar tol so poderíu. Llogrando cerca de 15 puntos, 6 asistencies, y primero nel apartáu estadísticu d'asistencies per perda (casi 4). Pero como si per llei tratárase, l'infortuniu nun podía dise de vacíu anguaño, faciendo actu de presencia na recta y decisiva final de la campaña, onde los Clippers roblaron un llamentable 5-12 nos postreros 17 partíos que-yos apostraba de cualquier opción de llucha. 39-43 foi la maldita cifra que por incontable ocasión quitába-yos de xugar la postemporada. ===== 2002-03 ===== En [[branu]], l'equipu facer colos servicios d'[[Andre Miller]], que dexó tres si una curtia, pero esitosa carrera en [[Cleveland Cavs]] onde na so última temporada cualificóse y graduóse como unu de los meyores bases de la lliga, llogrando númberos de all-star, 16,5 puntos, 10,9 asistencies y 4,7 rebotes per nueche. [[Darius Miles]] y [[Harold Jamison]] colar a Cleveland mercé al trespasu nel que s'arreyó Andre Miller. Vía draft añedióse fondura al so xuegu interior escoyendo a [[Chris Wilcox]] y [[Melvin Ely]]. Repescar al escoyíu años tras, [[Marko Jarić]]. Les mancadures castigaron al equipu siendo 60 los partíos qu'ente Odom, Brand y Richardson perdiéronse. Alvin Gentry dixo adiós a los 58 partíos, dexando al so equipu en tan solo 19 victories, y siendo sustituyíu pol míticu base de los Celtics de los 80, [[Dennis Johnson]], que poco pudo faer por ameyorar los rexistros, nun añu, onde la condicionante principal y la causa del naufraxu imprevistu, foi la insignificante cantidá de xugadores que teníen un contratu garantizáu al rematar la temporada. Una vegada más, la temporada de los californianos foi decepcionante, llogrando un pésimu 27-55. ===== 2003-04 ===== Como yera de prever, esi añu, peracabóse la mayor espantayada enxamás vista nos Clippers, hasta 4 de los xugadores "importantes" del añu anterior dixeron adiós, poniendo puntu final a carreres nos Clippers de tolos sabores, dende medianamente triunfales, hasta desastroses y mediocres. Odom colar a [[Miami Heat]], Miller a [[Denver Nuggets]], Olowokandi a [[Minnesota Timberwolves]] y Piatkowski a [[Houston Rockets]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/clippers_tornen_odom_030826.html Clippers nun anueven a Odom], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Con tou y con eso, mancadures de Brand y Richardson inclusive, l'equipu ameyoró respectu al añu anterior (28-54), y con un roster rebosante de mocedá (Simmons, Wilcox, [[Chris Kaman]], [[Matt Barnes]], Ely...). [[Mike Dunleavy Sr.|Mike Dunleavy]] yera'l nuevu entrenador, pero de pocu sirviríen les sos conocencies, en devanéu aplicables a una franquicia como ésta. Maggette desatapóse como un fluyíu anotador, y llevó toa responsabilidá xuntu y per delantre de Brand, que foi la so primer temporada desque vistía la elástica ''Clipper'', qu'igualó o supero los númberos consiguíos en [[Chicago Bulls]]. ===== 2004-05 ===== La [[Temporada 2004-05 de la NBA|temporada 2004-05]] foi igual de gris pa tanto Clippers como Lakers. El "hermanu ricu" de Los Angeles fundióse por cuenta de la marcha de [[Shaquille O'Neal]] a [[Miami Heat]], polo que remataron la temporada con un récor de 34-48, superáu polos Clippers con 37-45. Foi la primer vegada dende [[1993]] que terminaben con meyor rexistru que los Lakers, y a pesar de nun algamar los playoffs un añu más, el futuru pintaba bien en Los Angeles con nueves estrelles como [[Elton Brand]], [[Corey Maggette]] y [[Shaun Livingston]]. Una de les sorpreses más prestoses foi la de [[Bobby Simmons]], que s'alzó col premiu al [[Xugador Más Ameyoráu]] tres promediar 16 puntos, 6 rebotes y 3 asistencies per partíu.<ref>USATODAY.com [http://www.usatoday.com/sports/basketball/nba/clippers/2005-04-28-simmons-most-improved_x.htm Simmons, xugador más ameyoráu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Como resultancia, Simmons robló un nuevu contratu con [[Milwaukee Bucks]] por 5 años y 47 millones de dólares en [[xunetu]] de [[2005]], cerrando asina la so etapa nos Clippers.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/bucks/news/Bobby_Simmons_Signed_050808.html Simmons robla por Milwaukee], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Pa cubrir la baxa de Simmons, la franquicia fichó al veteranu [[Cuttino Mobley]], roblándo-y un contratu similar. La llegada de Mobley yera necesaria, yá que desque Piatkowski dexó l'equipu nun cuntaben con un tirador sólidu, amás de da-y al equipu un plus de defensa nel perímetru. Amás, el [[12 d'agostu]] de [[2005]] fueron trespasaos les bases [[Marko Jarić]] y [[Lionel Chalmers]] a [[Minnesota Timberwolves]] a cambéu del [[All-Star Game de la NBA|All-Star]] y doble campeón de la NBA [[Sam Cassell]].<ref>Insidehoops.com [http://www.insidehoops.com/jaric-cassell-trade-081305.shtml Llega Cassell en cuenta de Jaric], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2005-06 ===== N'[[Temporada 2005-06 de la NBA|esta temporada]], los Clippers punxeren munches esperances yá que llograren consiguir un equipu competitivu coles alquisiciones veraniegues. Nel [[draft de 2005]], los Clippers escoyeron al nuevu [[Rusia|rusu]] [[Yaroslav Korolev]]. Mientres la campaña, les coses colaben bien en Los Angeles, Brand fuera escoyíu p'apostar l'[[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] y munches revistes deportives rindíen reconocencia al ameyoráu xuegu del equipu.<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/eb_allstar06.html Brand, All Star], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Antes del zarru de fichaxes, [[Chris Wilcox]] foi trespasáu a [[Seattle SuperSonics]] en cuenta de [[Vladimir Radmanović]].<ref>Terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox225415.htm Clippers trespasen a Wilcox por Radmanovic], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> A lo último los Clippers algamaron los playoffs tres 9 años, ganaron el so primer partíu de postemporada dende [[1993]] y pasaron de ronda tamién per primer ocasión dende [[1976]], cuando l'equipu xugaba en [[Buffalo]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/espanol/playoffs2006/caledario_resutls.html 2006 Playoff Results], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> Yá en playoffs, desfacer de [[Denver Nuggets]] fácilmente en cinco partíos. En semifinales de Conferencia enfrentar a [[Phoenix Suns]] nuna serie bien igualada, yá que nun se decidió'l ganador hasta'l séptimu y definitivu partíu. En perdiendo'l primeru por 130-123 en [[Phoenix]], los Clippers empataron la eliminatoria venciendo por 25 puntos de diferencia nel segundu duelu. Nel tercer alcuentru, un recital de [[Shawn Marion]] (32 puntos y 19 rebotes) ponía de nuevu per delantre a los Suns, anque díes dempués volvió reinar la igualada con un Brand brillosu autor de 30 puntos, 9 rebotes y 8 asistencies. Nel quintu partíu, un triple de [[Raxa Bell]] a falta de 1,1 segundos llevó'l choque a la segunda prórroga. Darréu, los Suns batieron a los Clippers por 125-118. Cuando paecía que los Suns diben a finiquitar la eliminatoria, los Clippers salvaron los muebles ganando'l sestu alcuentru. El defensivu [[Quinton Ross]] tuvo la so nueche, anotando 18 decisivos puntos, al igual que Brand, que volvió rellumar con 30 puntos, 12 rebotes, 3 asistencies y 5 tapones. Maggette tamién foi decisivu, apurriendo 25 puntos saliendo dende'l banquín, con 7/8 en tiros de campu y 9/9 dende la llinia de tiros llibres. Nel séptimu y últimu alcuentru, los Clippers nun pudieron ante'l poder ofensivo de los Suns y cayeron 127-107 en Phoenix. Como reconocencia a la gran temporada de los angelinos, [[Elgin Baylor]] ganó'l premiu al [[Meyor Executivu del Añu]].<ref>terra.com [http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox241464.htm Baylor, executivu del añu], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> ===== 2006-07 ===== La [[temporada 2006-07 de la NBA|temporada 2006-07]] empezó colos Clippers escoyendo na 34ª posición del [[Draft de 2006]] al pívot [[Paul Davis]] de la [[Michigan State Spartans|Universidá de Michigan State]]. Aquella eleición foi adquirida del trespasu con [[Charlotte Bobcats]] en [[2004]] por [[Melvin Ely]].<ref>NBA.com [http://www.nba.com/clippers/news/trade_house_ely_040713.html Ely, a Charlotte], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> L'equipu tamién drafteó al [[puertorriqueñu]] [[Guillermo Díaz (baloncestista)|Guillermo Díaz]] de la [[Miami Hurricanes|Universidá de Miami]] na 52ª posición, anque finalmente nun consiguió un puestu na plantía. Tocantes a los fichaxes vía [[axente llibre]], [[Tim Thomas]] robló colos Clippers el [[13 de xunetu]] de [[2006]] un contratu por 4 años y 24 millones,<ref>Clippers.topbuzz.com [http://clippers.topbuzz.com/a-453373810.html Thomas llega, Cassell anueva y Radmanovic cólase], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> y Radmanovic dexó l'equipu pa fichar polos Lakers. Tamién el día 13, Cassell anovó'l contratu por 2 años y 13 millones. Tocantes a los resultaos, foi una temporada un tanto agriduz pa los Clippers, quedándose cerca de playoffs pero amosando un xuegu llueñe del practicáu la campaña anterior. L'equipu remató con un rexistru de 40-42 (a dos partíos de [[Golden State Warriors]], los octavos del [[Conferencia Oeste (NBA)|Oeste]]),<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_2007.html 2006-07 NBA Season Summary], consultáu [[marzu de 2008]]</ref> en parte por cuenta de les mancadures de xugadores como Cassell, Thomas, Livingston y Kaman. [[Luke Jackson]], [[Alvin Williams]] y [[Doug Christie]] roblaron dos talos contratos por 10 díes, ayudando dende'l banquín pero xugando llindaos minutos. ==== 2011: Llega Chris Paul ==== ===== 2011-12 ===== Nel añu 2011 en desbloquiándose el ''lockout'', los Clippers cuntaben con xugadores nuevos y talentosos, anque non lo suficiente como pa llegar a la post-temporada. [[Eric Gordon]] fuera la gran esperanza dende 2008, y cuntaben col All-Star [[Chris Kaman]] y el portentosu físicu de [[Blake Griffin]]. Al pie de ellos, [[Mo Williams]], [[Al-Farouq Aminu|Aminu]], [[Eric Bledsoe]], [[DeAndre Jordan]], etc. Tres el fracasu del trespasu de [[Chris Paul]] a los Lakers, los Clippers consigueron faese col segundu meyor base de la lliga en cuenta de Gordon, Kaman y Aminu, que se colaron a [[New Orleans Hornets]]. D'esta manera, los Clippers cuntaben con una plantía nueva y bien poderosa físicamente, con Blake Griffin y Chris Paul como referencies. Al pie de ellos, llegaron al equipu'l bistechu [[Caron Butler]] y el veteranu base [[Chauncey Billups]]. Nesta temporada los Clippers ganáronse'l nome de "The Lob City" pol so gran habilidá pa completar los Alley-Oops, usualmente de Paul pa Griffin o pa DeAndre Jordan. Los Clippers empezaron la temporada bien fuertes y el 3 de febreru de 2012 roblaron al veteranu [[Kenyon Martin]], pero cola mancadura de Billups en febreru, los Clippers baxaron les sos prestaciones. En marzu un trespasu a tres bandes con [[Washington Wizards]] y [[Denver Nuggets]] llevó a [[Nick Young]] a los Clippers. Los Clippers llograron pasar a los playoffs, xugaron contra unos embravecíos [[Memphis Grizzlies|Grizzlies]]. Nel so primer partíu, Los Angeles realizó una de los remanecimientos más grandes na historia de los playoffs de la NBA, remontando 27 puntos, pa ganar el so primer partíu de playoffs de la temporada por 99-98. Ellos lideraben la serie 3-1. Sicasí, dempués de 2 partíos consecutivos perdíos, reaccionaron y ganaron el 7ᵘ partíu en Memphis 92-82 pa pasar a la segunda ronda. Los Clppers confiaron nel banquín mientres aquel partíu, y ellos rindieron. Chris Paul anotó 19 puntos, a pesar d'una ferida nel músculu flexor derechu del cadril. Blake Griffin tuvo llindáu debíu una mancadura na rodía. Na segunda ronda fueron barríos 4-0 por unos poderosos [[San Antonio Spurs]] pa terminar con una fructosa temporada. El día antes de la nueche del [[Draft de la NBA de 2012|draft de la NBA]], facer colos derechos d'un ex-xugador de la franquicia, perteneciente a los [[Dallas Mavericks]], [[Lamar Odom]].<ref>{{cita web |títulu=Los Clippers adquieren a Odom como parte d'un trespasu ente cuatro equipos|url=http://www.nba.com/clippers/news/odom-acquired-120629.html}}</ref>Tamién adquirieron al axente llibre [[Grant Hill]] quien provenía de Phoenix. ===== 2012-13 ===== La temporada empezó cola eleición de [[Furkan Aldemir]] nel draft de 2012, celebráu nel [[Prudential Center]] de [[Newark (Nueva Jersey)]]. La nala-pívot turcu foi escoyíu na posición númberu 53 de la 2ᵘ ronda. Yá a primeros de payares, cola temporada regular yá empezada, los Clippers empezaron a esplegar un xuegu entretenío y risondero pal so públicu (mates, alley-oops, crossovers) que matizaba cola perceguera que sentíen dellos siguidores d'otres franquicies escontra l'equipu de [[Vinny Del Negru]]. En playoffs, enfrentar de nuevu colos Grizzlies de Marc Gasol en primer ronda anque esta vegada acabaron venciendo na serie 4-2. ===== 2013-14 ===== La [[Temporada 2013-14 de la NBA|temporada 2013-14]], foi una de les meyores temporaes pa Clippers, llegando per tercer vegada na so historia a Semifinales de Conferencia (segunda en trés años). La temporada regular remataron con un balance positivu de 57-25, pa ser primeros de [[División Pacíficu de la NBA|la so división]] y terceros del Oeste, namái por detrás de los campeones [[San Antonio Spurs|Spurs]], y de [[Oklahoma Thunder|Thunder]]. El xuegu del equipu angelino basóse, de nuevu, na so base [[Chris Paul]], y nel so dominiu del poste baxu cola pareya formada por [[Blake Griffin]] y [[DeAndre Jordan]]. Con un Griffin, desenvolviendo una de les sos meyores temporaes na NBA y Jordan, que foi'l líder de la líga en [[Líderes en rebotes de la NBA|rebotes]] y en [[Líderes en porcentaxe de tiros de campu de la NBA|porcentaxe de tiros de campu]], per segundu añu consecutivu. Yá en [[Playoffs NBA 2014|PlayOffs]] desfacer en primer ronda de los [[Golden State Warriors]] de [[Stephen Curry]] (4-3), pero salieron ganaos en semifinales de conferencia contra Oklahoma Thunder de [[Kevin Durant]] y [[Russell Westbrook]] (2-4). == Trayeutoria == '''''Nota''': G: Partíos ganaos; P:Partíos perdíos; %:porcentaxe de victories'' {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada ! G ! P ! % ! Play-offs ! Resultáu |- |colspan="6" align=center bgcolor="#0756a3" | <span style="color:white">'''Buffalo Braves''' |- |1970-71 || 22 || 60 || .268|| || |- |1971-72 || 22 || 60 || .268|| || |- |1972-73 || 21 || 61 || .256|| || |- |1973-74 || 42 || 40 || .512 || Pierde Semifinal Conferencia || [[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1974-75 || 49 || 33 || .598 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Washington Bullets|Washington]] 4, Buffalo 3 |- |1975-76 || 46 || 36 || .561 || Gana 1ᵉʳ Ronda<br />Pierde Semifinal Conferencia || Buffalo 2, [[Philadelphia 76ers|Philadelphia]] 1<br />[[Boston Celtics|Boston]] 4, Buffalo 2 |- |1976-77 || 30 || 52 || .366|| || |- |1977-78 || 27 || 55 || .329|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#1e5695" | <span style="color:white">'''San Diego Clippers''' |- |1978-79 || 43 || 39 || .524|| || |- |1979-80 || 35 || 47 || .427|| || |- |1980-81 || 36 || 46 || .439|| || |- |1981-82 || 17 || 65 || .207|| || |- |1982-83 || 25 || 57 || .305|| || |- |1983-84 || 30 || 52 || .366|| || |- |colspan="6" align=center bgcolor="#106bb4" | <span style="color:white">'''Los Angeles Clippers''' |- |1984-85 || 31 || 51 || .378|| || |- |1985-86 || 32 || 50 || .390|| || |- |1986-87 || 12 || 70 || .146|| || |- |1987-88 || 17 || 65 || .207|| || |- |1988-89 || 21 || 61 || .256|| || |- |1989-90 || 30 || 52 || .366|| || |- |1990-91 || 31 || 51 || .378|| || |- |1991-92 || 45 || 37 || .549 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 2 |- |1992-93 || 41 || 41 || .500 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Houston Rockets|Houston]] 3, LA Clippers 2 |- |1993-94 || 27 || 55 || .329|| || |- |1994-95 || 17 || 65 || .207|| || |- |1995-96 || 29 || 53 || .354|| || |- |1996-97 || 36 || 46 || .439 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, LA Clippers 0 |- |1997-98 || 17 || 65 || .207|| || |- |1998-99 || 9 || 41 || .180|| || |- |1999-2000 || 15 || 67 || .183|| || |- |2000-01 || 31 || 51 || .378|| || |- |2001-02 || 39 || 43 || .476|| || |- |2002-03 || 27 || 55 || .329|| || |- |2003-04 || 28 || 54 || .341|| || |- |2004-05 || 37 || 45 || .451|| || |- |2005-06 || 47 || 35 || .573 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Denver Nuggets|Denver]] 1<br />[[Phoenix Suns|Phoenix]] 4, LA Clippers 3 |- |2006-07 || 40 || 42 || .496 || || |- |2007-08 || 23 || 59 || .280 || || |- |2008-09 || 19 || 63 || .232 || || |- |2009-10 || 29 || 53 || .354 || || |- |2010-11 || 32 || 50 || .390 || || |- |2011-12 || 40 || 26 || .606 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 3<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, LA Clippers 0 |- |2012-13 || 56 || 26 || .683 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 4, LA Clippers 2 |- |2013-14 || 57 || 25 || .695 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[Golden State Warriors|Golden State]] 3<br />[[Oklahoma City Thunder|Oklahoma City]] 4, LA Clippers 2 |- |2014-15 || 56 || 26 || .689 || Gana 1ᵉʳ Ronda <br />Pierde Semifinal Conferencia || LA Clippers 4, [[San Antonio Spurs|San Antonio]] 3<br />[[Houston Rockets|Houston]] 4, LA Clippers 3 |- |2015-16 || 53 || 29 || .646 || Pierde 1ᵉʳ Ronda || [[Portland Trail Blazers|Portland]] 4, LA Clippers 2, |- |2016-17 |51 |31 |.622 |Pierde 1ᵉʳ Ronda |Utah 4, LA Clippers 3 |- ! Total || 1360 || 2202 || .382 || || |- ! Playoffs || 34 || 45 || .430 || colspan=2 | |} == Plantía 2017/18 == {| class="toccolours" style="font-size: 95%; width: 90%; " ! colspan="2" style="background-color: #cc0033; color: white; text-align: center;" | '''Los Angeles Clippers 2017-2018''' |- style="background-color: #106bb4;color: white; text-align: center;" ! '''Xugadores''' !! '''Entrenadores''' |- | valign="top" | {| class="sortable" style="background:transparent; margin:0px; width:100%;" ! Nᵘ !! {{abreviatura|Nac.|Namái s'indica la nacionalidá deportiva. Un xugador puede tener múltiples nacionalidaes, pero ta llindáu a xugar pa una única seleición nacional.}} !! Pos. !! Nome !! Altor !! Pesu !! Orixe |- <!-- llista de xugadores --> {{player2 | num = 21 |nome=Patrick |apellíu=Beverley | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Arkansas | nat=USA|inj=yes}} {{player2 | num = 11 |nome=Avery |apellíu=Bradley|pos = G|ft = 6|in = 2|lbs = 180|college = Texas|nat = USA}} {{player2 | num = 7 |nome=Sam |apellíu=Dekker | pos = F | ft = 6 | in = 9 | lbs = 230 | college = Wisconsin | nat = USA}} {{player2 | num = 1 |nome=Jawun |apellíu=Evans | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 185 | college = Oklahoma State | nat = USA}} {{player2 | num = 8 | nat = ITA |nome=Danilo |apellíu=Gallinari | pos = F | ft = 6 | in = 10 | lbs = 225 | from = [[Italia]]}} {{player2 | num = 24 |nome=Montrezl |apellíu=Harrell | pos = F | ft = 6 | in = 8 | lbs = 240 | college = Louisville | nat = USA }} {{player2 | num = 34 |nome=Tobias |apellíu=Harris | pos = PF | ft = 6 | in = 9 | lbs = 235 | college = Tennessee | nat = USA }} {{player2 | num = 33 |nome=Wesley |apellíu=Johnson | pos = F | ft = 6 | in = 7 | lbs = 215 | college = UCLA | nat=USA }} {{player2 | num = 6 |nome=DeAndre |apellíu=Jordan | pos = C | ft = 6 | in = 11| lbs = 265 | college = Texas | nat = USA|note=C|inj=yes}} {{player2 | num = 51 |nome=Boban |apellíu=Marjanović | pos=C | ft=7 | in=3 | lbs= 290| from= [[Serbia]] |nat= SRB }} {{player2 | num = 25 |nome=Austin |apellíu=Rivers | pos = G | ft = 6 | in = 4 | lbs = 200 | college = Duke | nat = USA|note=C|inj=yes }} {{player2 | num = 4 |nome=Miloš |apellíu=Teodosić | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 192 | from = [[Serbia]] | nat=SRB|}} {{player2 | num = 0 |nome=Sindarius |apellíu=Thornwell | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 206 | college = South Carolina | nat = USA}} {{player2 | num = 12 |nome=Tyrone |apellíu=Wallace| pos = G | ft = 6 | in = 6 | lbs = 198 | college = [[UC Berkeley]] |nat=USA | note = TW }} {{player2 | num = 9 |nome=C. J. |apellíu=Williams|dab=baloncestista | pos = G | ft = 6 | in = 5 | lbs = 230 | college = North Carolina State | nat = USA| note = TW }} {{player2 | num = 23 |nome=Lou |apellíu=Williams | pos = G | ft = 6 | in = 1 | lbs = 175 | school = South Gwinnett HS | nat=USA}} <!-- fin llista de xugadores --> {{NBA roster footer | head_coach ={{bandera|USA}} [[Doc Rivers]] | asst_coach = * {{player||USA|[[Sam Cassell]] }} * {{player||USA|[[Lawrence Frank]] }} * {{player||USA|[[Mike Woodson]] }} * {{player||USA|[[Armond Hill]] }} * {{player||USA|[[Brendan O'Connor]]}} | roster_url = http://www.nba.com/clippers/roster/index.html | transaction_url = http://basketball.realgm.com/nba/teams/Los_Angeles_Clippers/12/Transaction_History |fechaaccesu=10 de febreru de 2018 }} == Xugadores destacaos == * [[Blake Griffin]] * [[Chris Paul]] * [[Bob McAdoo]] * [[Bill Walton]] * [[Randy Smith]] * [[DeAndre Jordan]] * [[Paul Pierce]] * [[Elton Brand]] === Miembros del [[Basketball Hall of Fame]] === * 11 [[Bob McAdoo]], Pívot, 1973-77 (Buffalo Braves) * 32 [[Bill Walton]], Pívot, 1979-85 (1979-84 con San Diego Clippers) * 21 [[Dominique Wilkins]], Bistechu, 1994 === Entrenadores === {{AP|Entrenadores de Los Angeles Clippers|l1=Entrenadores de Los Angeles Clippers}} {| |valign="top"| * [[Dolph Schayes]] (1970-72) * [[John McCarthy]] (1972) * [[Jack Ramsay]] (1972-76) * [[Tates Locke]] (1976-77) * [[Bob MacKinnon]] (1977) * [[Joe Mullaney]] (1977) * [[Cotton Fitzsimmons]] (1977-78) * [[Gene Shue]] (1978-80; 1987-89) * [[Paul Silas]] (1980-83) * [[Jim Lynam]] (1983-85) * [[Don Chaney]] (1985-87) * [[Don Casey]] (1989-90) |width="45"| |valign="top"| * [[Mike Schuler]] (1990-92) * [[Larry Brown]] (1992-93) * [[Bob Weiss]] (1993-94) * [[Bill Fitch]] (1994-98) * [[Chris Ford]] (1998-2000) * [[Jim Todd]] (2000) * [[Alvin Gentry]] (2000-03) * [[Dennis Johnson]] (2003) * [[Mike Dunleavy, Sr.]] (2003-2010) * [[Kim Hughes]] (2010) * [[Vinny Del Negru]] (2010-2013) * [[Doc Rivers]] (2013- ) |} == Premiu == {{Columnes}} '''[[MVP del All-Star Game de la NBA]] * [[Randy Smith]] – 1978 * [[Chris Paul]] – 2013 '''[[Rookie del Añu de la NBA]]''' * [[Bob McAdoo]] – 1973 * [[Ernie DiGregorio]] – 1974 * [[Adrian Dantley]] – 1977 * [[Terry Cummings]] – 1983 * [[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor Sestu Home de la NBA]]''' * [[Jamal Crawford]] – 2014, 2016 '''[[Xugador Más Ameyoráu de la NBA]]''' * [[Bobby Simmons]] – 2005 '''[[Xugador Más Deportivu de la NBA]]''' * [[Elton Brand]] – 2006 '''[[Compañeru del Añu de la NBA]]''' * [[Chauncey Billups]] – 2013 '''[[Executivu del Añu de la NBA]]''' * [[Eddie Donovan]] – 1974 * [[Elgin Baylor]] – 2006 {{Nueva columna}} '''[[Meyor Quintetu de la NBA]]''' *[[Bob McAdoo]] – 1975 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014 '''Segundu Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Bob McAdoo]] – 1974 *[[Randy Smith]] – 1976 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1979 *[[Elton Brand]] – 2006 *[[Blake Griffin]] – 2012, 2013, 2014 *[[Chris Paul]] – 2015 '''Tercer Meyor Quintetu de la NBA''' *[[Dominique Wilkins]] – 1994 *[[Blake Griffin]] – 2015 *[[DeAndre Jordan]] – 2015 '''[[Meyor quintetu defensivu de la NBA]]''' *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015 *[[DeAndre Jordan]] - 2015 {{Nueva columna}} '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Elmore Smith]] – 1972 *[[Bob McAdoo]] – 1973 *[[Ernie DiGregorio]] – 1974 *[[John Shumate]] – 1976 *[[Adrian Dantley]] – 1977 *[[Terry Cummings]] – 1983 *[[Charles D. Smith|Charles Smith]] – 1989 *[[Lamar Odom]] – 2000 *[[Darius Miles]] – 2001 *[[Al Thornton]] – 2008 *[[Blake Griffin]] – 2011 '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA Segundu meyor quintetu de rookies de la NBA]]''' *[[Brent Barry]] – 1996 *[[Maurice Taylor]] – 1998 *[[Michael Olowokandi]] – 1999 *[[Eric Gordon]] – 2009 *[[Eric Bledsoe]] – 2011 '''[[All-Stars de la NBA]] *[[Bob Kauffman]] – 1971, 1972, 1973 *[[Bob McAdoo]] – 1974, 1975, 1976 *[[Randy Smith]] – 1976, 1978 *[[World B. Free|Lloyd Free]] – 1980 *[[Norm Nixon]] – 1985 *[[Marques Johnson]] – 1986 *[[Danny Manning]] – 1993, 1994 *[[Elton Brand]] – 2002, 2006 *[[Chris Kaman]] – 2010 *[[Blake Griffin]] – 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 *[[Chris Paul]] – 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 {{Final columnes}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.nba.com/clippers/ Los Angeles Clippers Web Oficial] * [https://web.archive.org/web/20170922214936/http://clippersnews.com/ Los Angeles Clippers Noticies y Blogue] * [http://www.laclippersonline.org/ Los Angeles Clippers Online] * {{Twitter|laclippers}} * {{Facebook|LAClippers}} * {{Instagram|laclippers}} {{Tradubot|Los Angeles Clippers}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Los Angeles Clippers|Los Angeles Clippers]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Los Angeles]] [[Categoría:Equipos de baloncestu de la NBA]] 9adhrrr7w8ot484sl3b2v5kops04989 0 111944 3699371 3691532 2022-07-25T07:41:38Z XabatuBot 43102 iguo testu: Temporada 1971-72 de la NBA siguiente temporada => Temporada 1971-72 de la NBA|siguiente temporada wikitext text/x-wiki {{equipu |uniforme = {{uniforme de baloncestu | color_cuerpu = ffffff | color_pantalón = ffffff | trama_cuerpu = _oklahomath | trama_pantalón = _oklahomath }}|uniforme2 = {{uniforme de baloncestu | color_cuerpu = ffffff | color_pantalón = ffffff | trama_cuerpu = _oklahomata | trama_pantalón = _oklahomata }} }} '''Oklahoma City Thunder''' ye un equipu profesional de [[baloncestu]] de la [[NBA]] con sede en [[Oklahoma City]]. Enantes llamaos [[Seattle SuperSonics]], empezó a xugar nel [[Ford Center]] ente la [[Temporada 2008-09 de la NBA|temporada 2008-09]] y [[Temporada 2009-10 de la NBA|2010-11]] de la [[NBA]] para depués ser anfitrión nel [[Chesapeake Energy Arena]] a partir de la [[Temporada 2011-12 de la NBA|temporada 2011-2012]]. == Pabellones == *'''[[Seattle Center]]''' 1967–1978, 1985–1994, 1995–2008. *'''[[Kingdome|The Kingdome]]''' 1978–1985. *'''[[Tacoma Dome]]''' 1994–1995. *'''[[Ford Center]]''' 2008 – 2011. *'''[[Chesapeake Energy Arena]]''' 2011 - presente. == Historia de la franquicia == === Los empiezos === [[Ficheru:Seattle spm.jpeg|250px|thumbnail|derecha|Dende [[1967]], [[Seattle]] tenía una franquicia [[NBA]].]] El [[20 d'avientu]] de [[1966]], l'empresariu de [[Los Angeles]] Sam Shulman, xuntu con Eugene V. Klein y un grupu d'accionistes minoritarios, consiguieron una franquicia na lliga [[NBA]] pa la ciudá de [[Seattle]]. Llamaron al equipu los ''Supersónicos'' debíu al contratu que la ciudá consiguiera pa la fabricación del [[Boeing 2707]], primer avión supersónicu de fabricación [[Estaos Xuníos|americana]] (finalmente canceláu). Foi la primer franquicia profesional de la ciudá del estáu de [[Washington (estáu)|Washington]]. Empezaron a xugar n'ochobre de [[Temporada 1967-68 de la NBA|1967]], entrenaos por [[Al Bianchi]], y cuntando nel equipu cola base [[All-Star Game de la NBA|All Star]] [[Walt Hazzard]] y los miembros del equipu ideal de ''rookies'' [[Bob Rule]] y [[Al Tucker]]. A pesar d'ello, la so primer temporada na lliga consideróse un fracasu, al terminar con 23 partíos ganaos y 59 perdíos. Na temporada siguiente Hazzard foi trespasáu a [[Atlanta Hawks]] a cambéu del futuru miembru del [[Basketball Hall of Fame|Salón de la Fama]] [[Lenny Wilkens]]. Esti xugador reforzó'l xuegu de perímetru de los ''Sonics'', promediando 22,4 puntos, 8,2 asistencies y 6,2 rebotes per partíu na [[Temporada 1968-69 de la NBA|temporada 1968-69]]. Rule, mentanto, ameyoró ostensiblemente les sos estadístiques de rookie, consiguiendo 24 puntos y 11,5 rebotes per partíu. A pesar d'ello, los Sonics namái ganaron 30 partíos en tola temporada, y Bianchi foi reemplazáu por Wilkens nel banquín al terminar la mesma. === Los años 70 === [[Ficheru:Key Arena.jpg|thumbnail|Anováu en [[1994]], el [[KeyArena]] allugó los partíos de casa de los Sonics hasta [[2008]].]] Wilkens y Rule representaron a Seattle nel [[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] de [[1970]], y Wilkens lideró la [[NBA]] n'asistencies na [[Temporada 1969-70 de la NBA|temporada 1969-70]]. Sicasí, a principios de la [[Temporada 1970-71 de la NBA|temporada siguiente]] Rule mancar de gravedá na so [[tendón d'Aquiles]], perdiéndose'l restu de la mesma. Wilkens foi nomáu esi añu [[MVP de la Temporada de la NBA|MVP]] del [[All-Star Game de la NBA|All Star]], pero les meyores noticies pa la franquicia vinieron per parte del so propietariu, Sam Shulman, que, tres una dura batalla xurídica, facer colos servicios del [[Rookie del Añu]] y [[MVP de la Temporada de la NBA|MVP]] na lliga rival [[American Basketball Association|ABA]], el gran [[Spencer Haywood]]. Na [[Temporada 1971-72 de la NBA|siguiente temporada]] por fin el númberu de victories superó al de derrotes, con un récor de 47-35. en marzu teníen yá un récor de 46-27, pero les mancadures siguíes de 3 de los sos titulares lleváronlos a perder 8 de los postreros 9 partíos de la temporada regular, torgar llegar a los [[play-off]]s. A empiezos de la [[Temporada 1972-73 de la NBA|temporada siguiente]], Wilkens foi trespasáu a [[Cleveland Cavaliers]], nuna decisión tremendamente impopular, y que fizo que terminaren la temporada con unos probes 26 partíos ganaos por 56 perdíos. Una de les sos poques allegríes esi añu foi la inclusión de Haywood nel meyor quintetu de la NBA, tres promediar 29,2 puntos y 12,9 rebotes per partíu. Al añu siguiente foi contratáu como entrenador el legandario [[Bill Russell]], que llevó al equipu a apostar los [[play-off]]s per primer vegada na so historia. Ganaron a los [[Detroit Pistons]] en primer ronda, antes de cayer colos qu'a lo postrero seríen el campeones, los [[Golden State Warriors]]. Na [[Temporada 1975-76 de la NBA|temporada 1975-76]], Haywood foi trespasáu a los [[New York Knicks|Knicks]], pero, a pesar d'ello, consiguieron nuevamente algamar los play-offs, siendo derrotaos polos [[Phoenix Suns]] en 6 partíos. [[Bill Russell|Russell]] dexó l'equipu na [[Temporada 1976-77 de la NBA|temporada siguiente]], y col so sustitutu, [[Bob Hopkins]], empecipiaron la temporada de forma desastrosa, ganando namái 5 de les sos 22 primeros partíos. Foi rápido sustituyíu por Lenny Wilkens, que tornaba al equipu, camudando por completu'l so trayeutoria, acabando con un récor de 47-35, siendo campeones de la [[Conferencia Oeste]] y llegando a la final, que perdieron 4-3 contra los [[Washington Wizards|Washington Bullets]], dempués de dir ganando por 3-2. Al [[Temporada 1977-78 de la NBA|añu siguiente]], y en consiguiendo caltener la plantía intacta de la temporada anterior, llegó por fin la gloria, al ganar na final de conferencia a los [[Phoenix Suns|Suns]], y ganar a los [[Washington Wizards|Bullets]] na final por 4 victories a 1, consiguiendo la so hasta agora únicu títulu de Campeón de la NBA. Nel equipu destacaben l'apocayá fináu [[Dennis Johnson]], [[Jack Sikma]] y [[Paul Silas]], ente otros. [[Ficheru:Seattle Sonics Entrance.jpg|derecha|250px|thumbnail|Entrada al [[KeyArena]].]] === Los años 80 === Na [[Temporada 1979-80 de la NBA|temporada 1979-80]], los Sonics acabaron na segunda posición de la [[División Pacíficu (NBA)|División Pacíficu]], detrás de los [[Los Angeles Lakers|Lakers]], con un récor de 56 victories por 26 derrotes. [[Fred Brown]] consiguió ser el meyor anotador de la lliga de tres puntos, [[Jack Sikma]] xugó'l so segundu de 7 [[All-Star Game de la NBA|All-Star Game]] con Seattle, [[Gus Williams]] y [[Dennis Johnson]] fueron escoyíos nel segundu meyor equipu de la lliga, y esti postreru foi tamién incluyíu nel meyor quintetu defensivu per segundu añu consecutivu. Llegaron per tercer añu siguíu a les finales de la [[Conferencia Oeste]], pero fueron ganaos polos Lakers en 5 partíos. Foi la última temporada que Johnson y Williams xugaron xuntos, una y bones el primeru foi trespasáu a [[Phoenix Suns]] y el segundu dexó l'equipu tres una disputa contractual. Como resultáu d'ello, nel so [[Temporada 1980-81 de la NBA siguiente temporada]] los Sonics cayeron al últimu llugar de la so división, con una marca de 34-48. Williams tornó al añu siguiente, y mientres les dos temporaes posteriores, los númberos del equipu ameyoraron ostensiblemente. N'ochobre de [[1983]] l'equipu ye vendíu a Barry Ackerley, empecipiando nesi momentu un periodu de cayente y mediocridá na franquicia. En [[1984]] Fred Brown retírase, tres 13 temporaes xugando nel equipu. En reconocencia al so llabor, la so camiseta foi retirada en [[1986]]. Lenny Wilkens dexó l'equipu en [[1985]], y, tres el trespasu de Jack Sikma, toles brigueres del equipu campeón de [[Temporada 1978-79 de la NBA|1979]] sumieren. De la segunda parte de la década de los [[Años 1980|80]] cabo destacar a [[Tom Chambers]], que foi [[MVP de la Temporada de la NBA|MVP]] del [[All-Star Game de la NBA|All Star]] del [[1987|87]], l'apaición por sorpresa nes finales de la Conferencia Oeste esi mesmu añu, y el tríu máxicu que formaron el mentáu Chambers, [[Xavier McDaniel]] y [[Dale Ellis]], que na temporada siguiente promediaron más de 20 puntos cada unu. === Los años 90 === [[Ficheru:Gary payton z.jpg|left|120px|thumbnail|[[Gary Payton]] lideró a los Sonics a les finales de [[1996]].]] Los Sonics recompunxeron el so equipu, gracies a les eleiciones nel [[Draft de 1989]] de la nala-pivot [[Shawn Kemp]] y de la base [[Gary Payton]] nel de [[1990]], amás del trespasu a otros equipos de [[Xavier McDaniel]] y [[Dale Ellis]]. Pero la so verdadera torna a la competitividá producióse cuando [[George Karl]] llegó al banquín en [[1992]]. Cola meyora de dambos xugadores consiguieron na [[Temporada 1992-93 de la NBA|temporada 1992-93]] un escelente récor de 55 victories por tan solo 27 derrotes, llegando a les finales de conferencia, onde cayeron nel séptimu y definitivu partíu contra los [[Phoenix Suns]]. Al añu siguiente llograron el meyor récor de tola lliga na temporada regular, ganando 63 partíos, pero sufrieron la humildación de cayer na primer ronda de [[play-off]]s contra los [[Denver Nuggets]], siendo la primer vegada na historia que l'equipu númberu unu cai en felicidá ronda contra'l clasificáu n'octavu llugar. Quiciabes la meyor plantía na historia de la franquicia tener na [[Temporada 1995-96 de la NBA|temporada 1995-96]], cuando llograron xuntar a los mentaos Kemp y Payton col poderosu bistechu [[Alemaña|alemán]] [[Detlef Schrempf]], la base [[Nate McMillan]] y el pívot [[Sam Perkins]], pero, en llegando a la final de la [[NBA]], cayeron 4-2 frente a los poderosos [[Chicago Bulls]], lideraos pol que munchos consideren meyor xugador de la historia, [[Michael Jordan]]. [[Ficheru:Ray Allen February 14th, 2006.jpg|derecha|200px|thumbnail|[[Ray Allen]], una de les estrelles de los Sonics.]] Mientres dos años más siguieron apoderando la Conferencia Oeste, pero l'equipu entró de nuevu en cayente tres la retirada del so especialista defensivu [[Nate McMillan]] a la fin de la [[Temporada 1997-98 de la NBA|temporada 1997-98]]. === Última temporada en Seattle con baxu rendimientu === La [[Temporada 2007-08 de la NBA|temporada 2007-08]] l'equipu empezó so la direición téunica de [[P.J. Carlesimo]] y con [[Kevin Durant]], ''rookie'', como xugador más importante. Sicasí, les coses nun funcionar como esperaba la franquicia y terminaron con un rexistru negativu de 20 victories por 62 derrotes, siendo'l peor equipu de la lliga esa temporada. Yá terminada la temporada, l'alcalde de Seattle y la direición de los SuperSonics axuntar pa intentar caltener la franquicia na ciudá, pero los gastos causaos n'años anteriores, xuníos a les males resultancies, obligaron a camudar la franquicia a la ciudá d'Oklahoma City. ==== Creación de los Thunder ==== A raigañu del desastre del [[furacán Katrina]] qu'azotó [[Luisiana]] y la contorna, los [[New Orleans Hornets]] treslladáronse temporalmente a [[Oklahoma City]], xugando los sos partíos de casa nel [[Ford Center]] mientres les temporaes [[Temporada 2005-06 de la NBA|2005-06]] y [[Temporada 205-06 de la NBA|2006-07]]. Arriendes d'ello, la ciudá demostró que podía tener una franquicia de la [[NBA]]. Tres una entruga d'un reporteru, el comisionado de la [[NBA]], [[David Stern]], comentó que [[Oklahoma City]] podría agospiar una franquicia propia. En [[2006]] los Seattle SuperSonics fueron vendíos por 350 millones de dólares a un grupu d'inversores d'[[Oklahoma City]] empobinaos por [[Clay Bennett]], adquisición que foi aprobada pola [[NBA]] n'ochobre del añu siguiente. Los términos de la venta ciscaben al nuevu grupu de propietarios tener "bona fe y el meyor esfuerciu" por qu'en un plazu de 12 meses pudieren garantizar un nuevu contratu d'arriendu del estadiu o otru llugar na área metropolitana de [[Seattle]]. Bennett pasó gran parte de [[2007]] tratando de llograr fondos públicos pa un estadiu nuevu o una renovación importante del [[KeyArena]]. Dempués de los 12 meses y numberosos desalcuerdos ente los gobiernos local y estatal y l'equipu, Bennett anunció que la franquicia camudar a [[Oklahoma City]] asina'l contratu d'arriendu del KeyArena expirara. En [[2008]], les diferencies ente la ciudá de [[Seattle]] y Bennett sobre los intentos d'ésti pa romper los últimos dos años de contratu col [[KeyArena]] acabaron nos tribunales federales, y casi un mes más tarde les dos partes llegaron a un alcuerdu. El tratu concedía a la ciudá 45 millones de dólares pola cancelación del contratu, y podría apurrir 30 millones más en 2013 si cumplíen ciertes condiciones. Los dueños alcordaron dexar el nome de SuperSonics, el logotipu y los colores en [[Seattle]] pa una posible franquicia nel futuru; sicasí, dellos elementos siguen siendo propiedá del equipu d'[[Oklahoma City]], como récores y trofeos. El [[3 de setiembre]] de [[2008]], el nuevu nome del equipu, el logotipu y los colores de la franquicia d'[[Oklahoma City]] dar a conocer. En [[2009]], un grupu de direutores de cine del área de [[Seattle]], que se faen llamar los “Seattle SuperSonics Historical Preservation Society”, producieron un documental tituláu Sonicsgate: Réquiem pa un equipu que detalla'l surdimientu y desapaición de los SuperSonics de Seattle. La película pretende refundiar una lluz al escándalu de la salida del equipu de [[Seattle]], y ganó el premiu Webby 2010 a la Meyor Película de Deporte. === Primeros años === [[Ficheru:OKC Thunder.JPG|thumb|left|Primer victoria de los Thunder nel [[Ford Center]] ante los [[Minnesota Timberwolves|Timberwolves]].]] Los Thunder participaron na [[Orlando Pro Summer League]] colos sos xugadores de segundu añu, axentes llibres a prueba y novatos. Los xugadores llevaben camisetes xenériques en blancu y [[Negru (color)|negru]] que poníen "OKC-NBA" sobre un balón de baloncestu. Los Thunder entrenaron temporalmente nes instalaciones del Sawyer Center na Southern Nazarene University, instalaciones que tamién utilizaren los [[New Orleans Hornets|Hornets]] cuando tuvieron en [[Oklahoma City]] tres el [[furacán Katrina]]. Los Thunder xugaron dellos partíos de pretemporada primero qu'empezara la temporada regular, pero solu unu apostar en [[Oklahoma City]]. Los Thunder fixeron la so primer apaición en [[Billings (Montana)|Billings]], [[Montana]], el [[8 d'ochobre]] de [[2008]], perdiendo 88-82 contra los [[Minnesota Timberwolves]]. El primer alcuentru nel [[Ford Center]] foi'l 14 d'ochobre ante [[Los Angeles Clippers]]. N'el so primera partíu en casa de la temporada regular, perdieron contra los [[Milwaukee Bucks]]. [[Earl Watson]] anotó los primeros puntos con una bandexa. Tres noche dempués, el 2 de payares, los Thunder ganaron el so primera partíu como franquicia al vencer a los [[Minnesota Timberwolves|Timberwolves]], con un récor de 1-3. L'equipu tuvo una racha de 10 partíos siguíos perdiendo antes de decidir, el [[22 de payares]], despidir al entrenador [[PJ Carlesimo]] y l'asistente [[Paul Westhead]] por que [[Scott Brooks]] fixérase cargu del equipu. Oklahoma City perdió los sos siguientes cuatro partíos pa empatar la peor racha establecida en [[Seattle]] la temporada anterior (14 partíos siguíos perdiendo). Sicasí, l'equipu llogró evitar entrar na historia al ganar a los [[Memphis Grizzlies]]. Según la temporada avanzaba, los Thunder empezaron a ameyorar. Dempués d'empecipiala con un desastrosu 3-29, terminar con un balance de 20-30. Non yá ganaben más de cutiu, sinón qu'amás fueron muncho más competitivos que na primer parte de la temporada. L'equipu terminó la so primer temporada en [[Oklahoma City]] con una victoria ante [[Los Angeles Clippers]], colo qu'acabaron con un récor de 23-59,<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/teams/OKC/2009_games.html 2008-09 Oklahoma City Thunder Schedule and Results], consultáu en [[xunetu de 2010]]</ref> ameyorando'l 20-62 de la última temporada en [[Seattle]]. L'ésitu final de la temporada contribuyó a la renovación de [[Scott Brooks]] como entrenador del equipu. Como resultáu de la mudanza a [[Oklahoma City]] dende [[Seattle]], la situación económica del equipu ameyoró notablemente. En [[avientu]] de [[2008]], la revista [[Forbes]] calculaba que'l valor de la franquicia yera de 300 millones de dólares. Un aumentu del 12% con respectu al añu anterior que taba en 268 millones dólares, cuando'l club atópase en [[Seattle]]. La revista [[Forbes]] tamién mentó un aumentu nel porcentaxe d'entraes vendíes, de 78% nel últimu añu en [[Seattle]] a 100% na temporada [[Temporada 2008-09 de la NBA|2008-09]]. [[Ficheru:Kevin Durant.jpg|thumb|right|185px|[[Kevin Durant]], ex estrella del equipu.]] Dempués d'una primer temporada llena de munchos axustes, los Thunder esperaron ameyorar mientres la so segunda temporada en [[Oklahoma City]]. Nun fixeron nengún movimientu importante amás de la incorporación al equipu de [[James Harden]] d'[[Arizona State University]], escoyíu terceru nel [[Draft de la NBA|Draft]]. Los Thunder escoyeron a [[Rodrigue Beaubois]] nel númberu 25 del Draft de 2009 pero darréu intercambiar a los [[Dallas Mavericks]] pola so seleición 24, el pivot [[Byron Mullens]] d'[[Ohio State University]]. Darréu, l'equipu fichó a los veteranos [[Etan Thomas]] y [[Kevin Ollie]], un pivot y una base respeutivamente. L'últimu cambéu n'el so plantía produció'l [[22 d'avientu]] de [[2009]], cuando l'equipu consiguió a [[Eric Maynor]] de los [[Utah Jazz]]. Maynor darréu relevu a [[Kevin Ollie]] como base suplente. Dende'l principiu, el nuevu equipu paecía decidíu y conjuntado. El creciente lideralgu de [[Kevin Durant]], xuntu cola creciente esperiencia de los xugadores más nuevos del equipu, fueron signos alentadores de que taben ameyorando. Na temporada [[Temporada 2009-10 de la NBA|2009-10]] tuvieron delles victories sobre equipos de elite, incluyendo una paliza de 28 puntos sobre'l campeón de la [[Conferencia Este (NBA)|Conferencia Este]], los [[Orlando Magic]] y una amplia victoria por 16 punto ante l'actual campeón de la [[NBA]], [[Los Angeles Lakers]], a parte de les victories sobre los [[San Antonio Spurs]], [[Utah Jazz]], [[Miami Heat]], [[Boston Celtics]] y [[Dallas Mavericks]] ameyoráu descomanadamente la so reputación. A pesar de que teníen en redol al 50% de victories na primer metá de la temporada, foi finalmente una racha de nueve partíos ganaos la que los unvió a los [[Playoffs de la NBA|Playoffs]]. [[Kevin Durant]] convertir nel xugador más nuevu na historia en ganar el títulu de [[Líderes d'anotación de la NBA Máximu Anotador de la NBA]], promediando 30.1 puntos per partíu nos 82 partíos qu'apostó.<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/leagues/NBA_2010.html 2009-10 NBA Season Summary], consultáu en [[xunetu de 2010]]</ref> Los Thunder terminaron con un balance de 50-32, más del doble de victories que na campaña anterior. El 50-32 dexar empataos colos [[Golden State Warriors]] como l'octavu meyor equipu de la era moderna qu'entra en [[Playoffs de la NBA|Playoffs]], siquier en términos estadísticos. Los Oklahoma City Thunder tamién tuvieron el mesmu récor que los [[Boston Celtics]] nesa temporada, terminando cuartos na [[División Noroeste (NBA)|División Noroeste]] y octavos de la [[Conferencia Oeste (NBA)|Conferencia Oeste]], colo que se ganaron un puestu nos [[Playoffs NBA 2010|Playoffs]]. El [[22 d'abril]], l'equipu llogró la so primer victoria en [[Playoffs de la NBA|post-temporada]] en [[Oklahoma City]], cuando ganó al vixente campeón, [[Los Angeles Lakers]], por 101-96. Este foi tamién el primer alcuentru de [[Playoffs de la NBA|Playoffs]] nel [[Ford Center]]. Sicasí, los Thunder fueron esaniciaos polos [[Los Angeles Lakers|Lakers]] na primer ronda (4-2).<ref>basketball-reference.com [http://www.basketball-reference.com/boxscores/201004180LAL.html Oklahoma City Thunder at Los Angeles Lakers Box Score, April 18, 2010], consultáu en [[xunetu de 2010]]</ref> Oklahoma City quedó docenu na asistencia xeneral de la [[NBA]], y el séptimu en porcentaxe d'asientos disponibles ocupaos (98%, incluyendo 28 “llenos” nos 41 partíos xugaos en casa). La situación económica del equipu tamién siguió ameyorando en 2009-10. La revista [[Forbes]] envalora que'l valor del equipu yera de 310 millones de dólares (un aumentu de 10 millones respeuto al añu anterior) con unos 12.7 millones envaloraos de beneficios (per primer vegada n'años pa la franquicia). Económicamente, la franquicia sigo coles resultancies positives desque se camudaron de [[Seattle]] a [[Oklahoma City]]. En [[xineru]] de [[2011]], la revista [[Forbes]] calculó que'l valor de la franquicia yera de 329 millones de dólares, un 6% más que na temporada [[Temporada 2009-10 de la NBA|2009-10]] y que los dexaba en decimoctavu puestu de la [[NBA]]. La revista tamién envaloró que los ingresos de la franquicia fueron de 118 millones y los beneficios de 22,6 millones, un aumentu del 6,3% y 78% respectu al añu anterior. Los Thunder terminaron la temporada [[Temporada 2010-11 de la NBA|2010-11]] con un balance de 55-27, cinco victories más que l'añu anterior. L'equipu tamién consiguió'l so primer títulu de división desque se camudó a [[Oklahoma City]] y el séptimu na historia de la franquicia. En [[Playoffs de la NBA|playoffs]], nel enfrentamientu ante los [[Denver Nuggets]], [[Kevin Durant]] anotó 41 puntos nel primer alcuentru pa establecer un nuevu récor de la franquicia en [[Playoffs de la NBA|Playoffs]]. Nel postreru partíu de la serie, anotó 41 puntos de nuevu y la nala-pivot [[Serge Ibaka]], con 9 tapones, tuvo a puntu d'empatar el récor de tapones nun partíu de playoffs (10, establecíu por [[Mark Eaton]] y [[Hakeem Olajuwon]]). Cola victoria, los Thunder pasaron de ronda ganando la serie por 4-1, pa enfrentase a los [[Memphis Grizzlies]], que siendo octavos de Conferencia ganaron a los [[San Antonio Spurs]], los primeres, malapenes unos díes dempués por 4-2. Los Thunder avanzaron a la Final de la Conferencia Oeste con una victoria reñida en 7 alcuentros sobre los [[Memphis Grizzlies|Grizzlies]]. [[Kevin Durant|Durant]] foi de nuevu la estrella, anotando 39 puntos nel séptimu y postreru partíu, ente que [[Russell Westbrook]] fixo un triple doble. Sicasí, a pesar de lluchar hasta'l final contra los [[Dallas Mavericks]], cayeron por 4-1. Tuvieron la oportunidá d'empatar la serie nel cuartu partíu, pero nun pudieron caltener una ventaya de 15 puntos a falta de cinco minutos nel cuartu y terminaron perdiendo na prórroga por 7 puntos (112-105). Na temporada 2011-12.Los Thunder clasificaron segundos na conferencia oeste y clasificáronse per tercer vegada a los playoffs y Durant ganando de nuevu'l títulu de maximmo anotador.Na postemporada esaniciaron 4-0 a los Dallas Maverics, asina vengándose de la eliminatoria del añu pasáu y depués a los Angeles Lakers 4-1 p'avanzar a les sos segundes finales de conferencia.Nella enfrentáronse a los San Antonio Spurs que los empezar ganando 2-0 pero sosprendentemente dieron vuelta a a la serie y clasificáronse a les Finales de la nba.Durant cuayo un enorme partíu con 34 puntos,14 rebotes y 5 asistencies. Finales de la NBA del 2012: Nes sos primeres finales dende'l so trespasu a Oklahoma City, enfrentar a Miami Heat que venian d'esaniciar 4-3 a los Boston Celtics nuna fantastica serie.Nel primer partíu Oklahoma amosó daqué d'inexperiencia pero con 36 de Kevin Durant los Thunder llévense'l primer xuegu de la serie(1-0).Nel segundu partíu Miami empezó con un 18-2 y paecía que se llevaríen el partíu fácil pero nun foi hasta'l postreru cuartu onde Oklahoma averar hasta ponelo a 2, Durant pudo empatar el partíu pero fallo'l so llanzamientu y Lebron col pulsu firme metió dos tiros llibres y empató la serie(1-1).Nel tercer partíu Miami sufrió hasta los 2 postreros pa ganar el partíu y poner la serie 2-1 a favor d'ellos.Nel cuartu partíu Oklahoma lideraba 33-19 nel primer cuartu y paecía que diba empatar la serie, pero a pesar de los 43 puntos de Westbrook en factor ganador foi Mario Chalmers que con 26 puntos y 4 tiros llibres pa definir el partíu ayudó a Miami a ponese 3-1 y a un pasu del títulu.Nel quintu partíu Oklahoma dio llucha hasta'l tercer cuartu(63-72,a mediaos) pero Miami corrió un 16-0 pa ganar por 24 a la fin del tercer cuartu y con un Miller de suañu(llogrando 7 triples nel partíu)Miami quitó la escayu del añu pasáu y ganó el so segundu títulu na so historia al ganar 4-1 la serie final. Lebron alzando'l MVP de les finales y el thunder rematando la so meyor temporada dende'l so trespasu dexando un enorme futuru alantre. Na temporada 2012-13 los thunder trespasaron a lo que'l día de güei ye una gran estrella, James Harden en cuenta de Kevin Martin.OKC establecióse como'l meyor equipu del oeste en llogrando 60 victories pero non el meyor de la lliga, una y bones miami heat llograría 66. Na primer ronda enfrentar a los Houston Rockets, que yeren dirixíos por James Harden.Sufrieron pa ganar la serie 4-2, pero lo peor foi que Westbrook mancar de gravedá, lo cual fíxo-y perder se tou lo que quedaba de los playoffs.Nes semifinales de conferencia enfrentar a los Memphis Grizzlies que nun-yos perdono la baxa de Westbrook y esaniciar nun contundente 4-1(depués los Grizzlies seríen barríos 4-0 polos Spurs) Na temporada 2013-14 los thunder empezaron como unu de los meyores equipos de la lliga, pero otra vegada la baxa de Westbrook fixo duldar.Nesa temporada Kevin Durant consagraríase, a lo menos esa temporada, como'l meyor xugador de la lliga,ya inclusive llegó romper un récor de Michael Jordan(que yera'l de 40 o más partíos con más de 25 puntos). Finalmente Durant foi MVP, Westbrook recuperar al 100% y los Thunder entraron como'l meyor segundu equipu del oeste con marca de 59-23 Na primer ronda de playoffs enfrentar a los Memphis Grizzlies, que esaniciar nun afechu 4-3.Na la so¡iguiente tóco-yos contra los Clippers de Chris Paul y Blake Griffin, nel primera partíu los Clippers diéronse un festin en ganando 122-105, nel cual CP3 destacó con 32 puntos y 10 asistencies, pero'l restu de la serie finalmente'l Thundeer dominó y ganaron 4-2 polo xeneral.Ibaka mancóse y perderíase el restu de los playoffs. Nes finales de conferencia enfrentar a los Spurs, que venian de ganar a Mavericks y Blazers, respeutivamente.Nos primeres 2 partíos los Spurs apoderaron notoriamente, pero nel tercer xuegu asocedió lo impensable, Serge Ibaka recuperárase, lo cual enllenar de total enfotu a OKC pa ganar los dos siguientes partíos(el cuartu destaca pa Westbrook, yá que fizo 40 puntos,10 asistencies y 5 robos).Pero finalmente los Spurs ganaron los 2 partíos siguientes y avanzaron a les finales de la NBA, dexando al Thunder de nuevu a les puertes. La temporada 2014/15 tuvo llarada de mancadures. Los sos dos estrelles, [[Kevin Durant]] y [[Russell Westbrook]] pasaron por llargos periodos de mancadures. Durant solo pudo xugar 27 partíos en tola temporada. Westbrook tamién pasó por periodos de mancadures, pero aun así pudo xugar 67 partíos, anque nun torgar que'l so equipu quedárase fuera de los playoffs per primer vegada dende la temporada 2008/09. == Trayeutoria == ''Nota: G: Partíos ganaos, P: Partíos perdíos, %: porcentaxe de victories'' {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada ! G ! P ! % ! Play-offs ! Resultaos |- |colspan="6" align=center bgcolor="#005f30" | <span style="color:#ffc11f">'''Seattle SuperSonics''' |- |1967-68 || 23 || 59 ||.280|||| |- |1968-69 || 30 || 52 ||.366|||| |- |1969-70 || 36 || 46 ||.439|||| |- |1970-71 || 38 || 44 ||.463|||| |- |1971-72 || 47 || 35 ||.573|||| |- |1972-73 || 26 || 56 ||.317|||| |- |1973-74 || 36 || 46 ||.439|||| |- |1974-75 || 43 || 39 ||.524 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Pierden semifinal de Conferencia || Seattle 2, [[Detroit Pistons|Detroit]] 1<br />[[Golden State Warriors|Golden State]] 4, Seattle 2 |- |1975-76 || 43 || 39 ||.524 || Pierden semifinal de Conferencia || [[Phoenix Suns|Phoenix]] 4, Seattle 2 |- |1976-77 || 40 || 42 ||.488|||| |- |1977-78 || 47 || 35 ||.573 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen semifinal de Conferencia<br />Ganen Final de Conferencia<br />Pierden Final NBA || Seattle 2, [[Los Angeles Lakers|Los Angeles]] 1<br />Seattle 4, [[Portland Trail Blazers|Portland]] 2<br />Seattle 4, [[Denver Nuggets|Denver]] 2<br />[[Washington Wizards|Washington]] 4, Seattle 3 |- |1978-79 || 52 || 30 ||.634 || Ganen semifinal de Conferencia<br />Ganen Final de Conferencia<br />'''Ganen Final NBA''' || Seattle 4, [[Los Angeles Lakers|Los Angeles]] 1<br />Seattle 4, [[Phoenix Suns|Phoenix]] 3<br />'''Seattle 4, [[Washington Wizards|Washington]] 1''' |- |1979-80 || 56 || 26 ||.683 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen semifinal de Conferencia<br />Pierden Final de Conferencia || Seattle 2, [[Portland Trail Blazers|Portland]] 1<br />Seattle 4, [[Milwaukee Bucks|Milwaukee]] 3<br />[[Los Angeles Lakers|Los Angeles]] 4, Seattle 1 |- |1980-81 || 34 || 48 ||.415|||| |- |1981-82 || 52 || 30 ||.634 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Pierden semifinal de Conferencia || Seattle 2, [[Houston Rockets|Houston]] 1<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, Seattle 1 |- |1982-83 || 48 || 34 ||.585 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Portland Trail Blazers|Portland]] 2, Seattle 0 |- |1983-84 || 42 || 40 ||.512 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Dallas Mavericks|Dallas]] 3, Seattle 2 |- |1984-85 || 31 || 51 ||.378|||| |- |1985-86 || 31 || 51 ||.378|||| |- |1986-87 || 39 || 43 ||.476 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen semifinal de Conferencia<br />Pierden Final de Conferencia || Seattle 3, [[Dallas Mavericks|Dallas]] 1<br />Seattle 4, [[Houston Rockets|Houston]] 2<br />[[Los Angeles Lakers|Los Angeles]] 4, Seattle 1 |- |1987-88 || 44 || 38 ||.537 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Denver Nuggets|Denver]] 3, Seattle 2 |- |1988-89 || 47 || 35 ||.573 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Pierden semifinal de Conferencia || Seattle 3, [[Houston Rockets|Houston]] 1<br />[[Los Angeles Lakers|Los Angeles]] 4, Seattle 0 |- |1989-90 || 41 || 41 ||.500 || || |- |1990-91 || 41 || 41 ||.500 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Portland Trail Blazers|Portland]] 3, Seattle 2 |- |1991-92 || 47 || 35 ||.573 || Ganen en 1ᵉʳ ronda <br />Pierden semifinal de Conferencia || Seattle 3, [[Golden State Warriors|Golden State]] 1<br />[[Utah Jazz|Utah]] 4, Seattle 1 |- |1992-93 || 55 || 27 ||.671 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen semifinal de Conferencia<br />Pierden Final de Conferencia || Seattle 3, [[Utah Jazz|Utah]] 2<br />Seattle 4, [[Houston Rockets|Houston]] 3<br />[[Phoenix Suns|Phoenix]] 4, Seattle 3 |- |1993-94 || 63 || 19 ||.768 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Denver Nuggets|Denver]] 3, Seattle 2 |- |1994-95 || 57 || 25 ||.695 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Los Angeles Lakers|L.A. Lakers]] 3, Seattle 1 |- |1995-96 || 64 || 18 ||.780 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen semifinal de Conferencia<br />Ganen Final de conferencia<br />Pierden Final NBA || Seattle 3, [[Sacramento Kings|Sacramentu]] 1<br />Seattle 4, [[Houston Rockets|Houston]] 0<br />Seattle 4, [[Utah Jazz|Utah]] 3<br />[[Chicago Bulls|Chicago]] 4, Seattle 2 |- |1996-97 || 57 || 25 ||.695 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Pierden semifinal de Conferencia || Seattle 3, [[Phoenix Suns|Phoenix]] 2<br />[[Houston Rockets|Houston]] 4, Seattle 3 |- |1997-98 || 61 || 21 ||.744 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Pierden semifinal de Conferencia || Seattle 3, [[Minnesota Timberwolves|Minnesota]] 2<br />[[Los Angeles Lakers|L.A. Lakers]] 4, Seattle 1 |- |1998-99 || 25 || 25 ||.500|||| |- |1999-2000 || 45 || 37 ||.549 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Utah Jazz|Utah]] 3, Seattle 2 |- |2000-01 || 44 || 38 ||.537|||| |- |2001-02 || 45 || 37 ||.549 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[San Antonio Spurs|San Antonio]] 3, Seattle 2 |- |2002-03 || 40 || 42 ||.488|||| |- |2003-04 || 37 || 45 ||.451|||| |- |2004-05 || 52 || 30 ||.634 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Pierden semifinal de Conferencia || Seattle 4, [[Sacramento Kings|Sacramentu]] 1<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, Seattle 2 |- |2005-06 || 35 || 47 ||.427|||| |- |2006-07 || 31 || 51 ||.383 |||| |- |2007-08 || 20 || 62 ||.244 |||| |- |colspan="6" align=center bgcolor="#007DC3" | <span style="color:#F05033">'''Oklahoma City Thunder''' |- |2008-09 || 23 || 59 ||.280 |||| |- |2009-10 || 50 || 32 ||.610 || Pierden en 1ᵉʳ ronda || [[Los Angeles Lakers|LA Lakers]] 4, Oklahoma City 2 |- |2010-11 || 55 || 27 ||.671 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen Semifinal de Conferencia<br />Pierden Final de Conferencia || Oklahoma City 4, [[Denver Nuggets|Denver]] 1<br />Oklahoma City 4, [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 3<br />[[Dallas Mavericks|Dallas]] 4, Oklahoma City 1 |- |2011-12 || 47 || 19 ||.712 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen Semifinal de Conferencia<br />Ganen Final de Conferencia<br />Pierden Final NBA || Oklahoma City 4, [[Dallas Mavericks|Dallas]] 0<br />Oklahoma City 4, [[Los Angeles Lakers|LA Lakers]] 1<br />Oklahoma City 4, [[San Antonio Spurs|San Antonio]] 2<br />[[Miami Heat|Miami]] 4, Oklahoma City 1 |- |2012-13 || 60 || 22 ||.732 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Pierden Semifinal de Conferencia || Oklahoma City 4, [[Houston Rockets|Houston]] 2<br />[[Memphis Grizzlies|Memphis]] 4, Oklahoma City 1 |- |2013-14 || 59 || 23 ||.720 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen Semifinal de Conferencia<br />Pierden Final de Conferencia || Oklahoma City 4, [[Memphis Grizzlies|Memphis]] 3<br />Oklahoma City 4, [[Los Angeles Clippers|LA Clippers]] 2<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 4, Oklahoma City 2 |- |2014-15 || 45 || 37 ||.549 || &nbsp; || &nbsp; |- |2015-16 || 55 || 27 ||.671 || Ganen en 1ᵉʳ ronda<br />Ganen Semifinal de Conferencia<br />Pierden Final de Conferencia || Oklahoma City 4, [[Dallas Mavericks|Dallas]] 1<br />[[San Antonio Spurs|San Antonio]] 2, Oklahoma City 4<br />[[Golden State Warriors|Golden State]] 4, Oklahoma City 3 |- |2016-17 || 47 || 35 ||.573 || Pierden en 1ᵉʳ Ronda || [[Houston Rockets|Houston]] 4, Oklahoma City 1 |- !Totales || 2095 || 1804 ||.537 |||| |- !Playoffs || 156 || 149 ||.511 || colspan=2 | 1 Campeonatu |} === Miembros del Basketball Hall of Fame === Anguaño al ser una franquicia de recién creación nun cunten con nengún xugador miembru del Hall of Fame. === Númberos retiraos === {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" |align="center" colspan="4"|'''Númberos retiraos de Seattle SuperSonics''' |- |bgcolor=" CCCCCC " colspan="4" style="text-align:center;" | '''Xugadores''' |- !Non. !Xugador !Posición !Años |- |1 |[[Gus Williams]] |Base |[[Temporada 1977-78 de la NBA|1977]] - [[Temporada 1983-84 de la NBA|1984]] |- |10 |[[Nate McMillan]] |Base |[[Temporada 1986-87 de la NBA|1987]] - [[Temporada 1997-98 de la NBA|1998]] |- |19 |[[Lenny Wilkens]] |Base |[[Temporada 1968-69 de la NBA|1969]] - [[Temporada 1971-72 de la NBA|1972]] |- |24 |[[Spencer Haywood]] |Bistechu |[[Temporada 1971-72 de la NBA|1971]] - [[Temporada 1974-75 de la NBA|1975]] |- |32 |[[Fred Brown]] |Base/Escolta |[[Temporada 1971-72 de la NBA|1971]] - [[Temporada 1983-84 de la NBA|1984]] |- |43 |[[Jack Sikma]] |Pívot |[[Temporada 1977-78 de la NBA|1978]] - [[Temporada 1985-86 de la NBA|1986]] |- |- |bgcolor=" CCCCCC " colspan="4" style="text-align:center;" | '''Entrenadores''' |- !Non. !Entrenador !Victories/Ganes !Años |- |19 |[[Lenny Wilkens]] |121-125<br />357-277 |[[Temporada 1969-70 de la NBA|1969]] - [[Temporada 1971-72 de la NBA|1972]] <br />[[Temporada 1977-78 de la NBA|1978]] - [[Temporada 1984-85 de la NBA|1985]] |- |- |} ;Númberos ensin utilizar * '''13''': [[James Harden]], escolta. Xugador d'Oklahoma City Thunder de 2009-12. Magar nun tar oficialmente retiráu, dempués de la marcha de Harden a los [[Houston Rockets]], el club refugó vistir el dosal 13 a xugadores como [[Steven Adams (baloncestista)|Steven Adams]] y [[Dion Waiters]], que lo solicitaren. La intención de los Thunder al torgar usar el dosal 13 nun ye homenaxar a Harden, sinón evitar comparances ente él y cualesquier otru xugador que quiera usar esi númberu, anque agora sera utilizáu pola llegada de Paul George al equipu.<ref>[http://nextimpulsesports.com/2015/01/07/oklahoma-city-thunder-wont-let-anyone-wear-13-thats-know-whos-number/ Oklahoma City Thunder Won't Let Anyone Wear #13 (Because That's You-Know-Who's Number)]</ref> * '''20''': [[Gary Payton]], base. Xugador de Seattle SuperSonics de 1990-2003. Miembru del Salón de la Fama del Baloncestu. Los Thunder nun utilicen esti númberu, pero nun foi retiráu pola negativa del xugador, que nunca xugó pa Oklahoma City Thunder.<ref>[http://www.aolnews.com/2008/04/14/gary-payton-doesnt-want-his-xerséi-retired-in-oklahoma-city/ Payton nun quier que retiren la so camiseta en OKC] - AOL News (inglés)</ref> * '''40''': [[Shawn Kemp]], nala-pívot. Xugador de Seattle SuperSonics de 1989-1997. Seis veces All-Star de la NBA. Mesma situación que Gary Payton.<ref>[http://deadspin.com/5800881/shawn-kemp-refuses-courtside-seats-to-oklahoma-city-game-remains-seattles-hero Shawn Kemp Refuses Courtside Seats To Oklahoma City Game; Remains Seattle's Hero]</ref> == Entrenadores == {{ap|Llista d'entrenadores d'Oklahoma City Thunder}} El 30 d'abril del 2015, tres el términu de la temporada regular, los dirixentes de OKC Thunder confirmaron a Billy Donovan como'l nuevu entrenador del equipu. == Premiu == {{Columnes}} '''[[Most Valuable Player (NBA)|MVP de la Temporada]]''' * [[Kevin Durant]] - 2014 * [[Russell Westbrook]] - 2017 '''[[MVP de les finales de la NBA]]''' * [[Dennis Johnson]] - 1979 '''[[Meyor Defensor de la NBA Meyor Defensor]]''' * [[Gary Payton]] - 1996 '''[[Meyor Sestu Home de la NBA Meyor Sestu Home]]''' * [[James Harden]] - 2012 '''[[Entrenador del Añu de la NBA|Entrenador del Añu]]''' * [[Scott Brooks]] - 2010 '''[[Executivu del Añu de la NBA Executivu del Añu]]''' * [[Lenny Wilkens]] - 1983 * [[Tom Chambers]] - 1994 '''[[Rookie del Añu de la NBA|Rookie del Añu]]''' * [[Kevin Durant]] - 2008 {{Nueva columna}} '''[[Meyor Quintetu de la NBA Meyor Quintetu de la Temporada]]''' * [[Spencer Haywood]] - 1972, 1973 * [[Gus Williams]] - 1982 * [[Gary Payton]] - 1998, 2000 * [[Kevin Durant]] - 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 * [[Russell Westbrook]] - 2016, 2017 '''Segundu Meyor Quintetu de la Temporada''' * [[Spencer Haywood]] - 1974, 1975 * [[Dennis Johnson]] - 1980 * [[Gus Williams]] - 1980 * [[Shawn Kemp]] - 1994, 1995, 1996 * [[Gary Payton]] - 1995, 1996, 1997, 1999, 2002 * [[Vin Baker]] - 1998 * [[Ray Allen]] - 2005 * [[Russell Westbrook]] - 2011, 2012, 2013, 2015 '''Tercer Meyor Quintetu de la Temporada''' * [[Dale Ellis]] - 1989 * [[Gary Payton]] - 1994, 2001 * [[Detlef Schrempf]] - 1995 {{Nueva columna}} '''[[Meyor quintetu defensivu de la NBA Meyor Quintetu Defensivu]]''' * [[Lonnie Shelton]] – 1982 * [[Jack Sikma]] – 1982 * [[Danny Vranes]] – 1985 * [[Nate McMillan]] – 1994, 1995 * [[Serge Ibaka]] – 2012, 2013, 2014 '''Segundu Meyor Quintetu Defensivu''' * [[Thabo Sefolosha]] - 2010 * [[Andre Roberson]] - 2017 '''[[Meyor quintetu de rookies de la NBA Meyor Quintetu de Rookies]]''' * [[Bob Rule]] – 1968 * [[Al Tucker]] – 1968 * [[Art Harris]] – 1969 * [[Tom Burleson]] – 1975 * [[Jack Sikma]] – 1978 * [[Xavier McDaniel]] – 1986 * [[Derrick McKey]] – 1988 * [[Jeff Green]] – 2008 * [[Kevin Durant]] - 2008 * [[Russell Westbrook]] - 2009 '''Segundu Meyor Quintetu de Rookies''' * [[Gary Payton]] – 1991 * [[Desmond Mason]] – 2001 * [[Vladimir Radmanović]] – 2002 * [[James Harden]] - 2010 * [[Steven Adams (baloncestista)|Steven Adams]] - 2014 {{Final columnes}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.nba.com/oklahomacity/ Web oficial d'Oklahoma City NBA] * [http://www.ultimatenba.com/nba/OklahomaCityThunder-111.html Plantía, noticies, artículos y tou sobre Oklahoma City Thunder en castellán] {{Tradubot|Oklahoma City Thunder}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Oklahoma City Thunder|Oklahoma City Thunder]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 8hbip5yrr27euvzyawjgup22gprtejs 0 112050 3699221 3578519 2022-07-25T06:13:55Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{equipu}} Los '''Buffalo Bills''' son un equipu profesional de [[fútbol americanu]] con sede nel [[área metropolitana de Búfalu-Niagara Falls]]. Compiten na [[National Football League]] (NFL) dientro de l'[[AFC Esta división Este]] de la [[Conferencia Americana (NFL)|Conferencia Americana]] y apuesten los sos alcuentros como llocal nel [[New Yera Field]] d'[[Orchard Park (Nueva York)|Orchard Park]]. Esto convierte a los Bills na única franquicia de la NFL que xuega los sos partíos dientro del [[Estáu de Nueva York]], yá que tantu los [[New York Jets]] como los [[New York Giants]] xueguen nel [[MetLife Stadium]], allugáu en [[East Rutherford]], [[Nueva Jersey]]. Los Bills fueron fundaos en [[1960]] como una de les franquicies orixinales de l'[[American Football League]] (AFL). L'equipu xunir a la NFL frutu de la [[fusión de la AFL-NFL]] en [[1970]]. Los Bills, colos sos títulos de la AFL de [[1964]] y [[1965]], convertir nel primera y únicu equipu de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] campeón d'una lliga profesional estauxunidense. Los Bills son l'únicu equipu que ganó cuatro [[Campeonatu de la AFC|campeonatos de conferencia]] siguíos y l'únicu equipu qu'apostó y perdíu cuatro [[Super Bowl|Super Bowls]] consecutives ([[Super Bowl XXV|1991]], [[Super Bowl XXVI|1992]], [[Super Bowl XXVII|1993]] y [[Super Bowl XXVIII|1994]]). [[Ralph Wilson]] foi propietariu del equipu dende la fundación de la franquicia en 1960 hasta'l so fallecimientu en [[2014]] a los 95 años d'edá. Dempués de la so muerte, el testamentu de Wilson estableció un alcuerdu pa la venta del equipu a [[Terry Pegula|Terry]] y [[Kim Pegula]], que foi aprobada polos otros dueños d'equipos de la NFL el [[8 d'ochobre]] de 2014. Los Buffalo Bills tienen l'actual mayor ralu d'años ensin entrar en playoffs de cualquier deporte profesional de los [[Estaos Xuníos]] (18 años): nun se clasificaren pa la postemporada dende [[Temporada 1999 de la NFL|1999]] y yeren l'únicu equipu de la NFL que nun apostó la fase final de la temporada no que va de [[sieglu XXI]]. Na temporada 2017 llograron la so clasificación pa la ronda de comodinos, al ganar a los Miami Dolphins y ver la cayida de los Ravens de Baltimore ante los Cincinnati Bengals. == Xugadores == === Plantía 2016 === {| class="toccolours" style="text-align: left;" |- ! colspan="7" style="background:#00338d; color:white; border:2px solid #c60c30; text-align:center;" | '''Xugadores del Buffalo Bills''' |- | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Quarterbacks''' * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;5</span> [[Tyrod Taylor]] * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;3</span> [[Y.J. Manuel]] * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;8</span> [[Josh Johnson]] '''Running Backs''' * <span style="font-family: Courier New;">25</span> [[LeSean McCoy]] * <span style="font-family: Courier New;">29</span> ''[[Karlos Williams]]'' * <span style="font-family: Courier New;">26</span> [[Bobbie Dixon]] * <span style="font-family: Courier New;">38</span> [[Dan Herron]] * <span style="font-family: Courier New;">42</span> [[Jerome Felton]] FB '''Wide Receivers''' * <span style="font-family: Courier New;">14</span> [[Sammy Watkins (American football)|Sammy Watkins]] * <span style="font-family: Courier New;">10</span> [[Robert Woods (American football)|Robert Woods]] * <span style="font-family: Courier New;">18</span> [[Percy Harvin]] * <span style="font-family: Courier New;">81</span> [[Marcus Easley]] * <span style="font-family: Courier New;">15</span> [[Chris Hogan]] * <span style="font-family: Courier New;">17</span> [[Denarius Moore]] '''Tight Ends''' * <span style="font-family: Courier New;">85</span> [[Charles Clay]] * <span style="font-family: Courier New;">82</span> [[Matthew Mulligan]] * <span style="font-family: Courier New;">89</span> [[Chris Gragg]] H-B | style="width: 25px;" | | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Offensive Linemen''' * <span style="font-family: Courier New;">70</span> [[Eric Wood]] C * <span style="font-family: Courier New;">61</span> [[Gabe Ikard]] C * <span style="font-family: Courier New;">77</span> [[Cordy Glenn]] LT * <span style="font-family: Courier New;">66</span> [[Seantrel Henderson]] RT * <span style="font-family: Courier New;">71</span> [[Cyrus Kouandjio]] T * <span style="font-family: Courier New;">79</span> [[Jordan Mills]] T * <span style="font-family: Courier New;">64</span> [[Richie Incognito]] LG * <span style="font-family: Courier New;">76</span> ''[[John Miller]]'' RG * <span style="font-family: Courier New;">60</span> [[Kraig Urbik]] G '''Defensive Linemen''' * <span style="font-family: Courier New;">94</span> [[Mario Williams]] LDE * <span style="font-family: Courier New;">55</span> [[Jerry Hughes]] RDE * <span style="font-family: Courier New;">75</span> [[IK Enemkpali]] DE/OLB * <span style="font-family: Courier New;">98</span> [[Alex Carrington]] DE/DT * <span style="font-family: Courier New;">99</span> [[Marcell Dareus]] DT * <span style="font-family: Courier New;">95</span> [[Kyle Williams (defensive tackle)|Kyle Williams]] DT * <span style="font-family: Courier New;">97</span> [[Corbin Bryant]] DT * <span style="font-family: Courier New;">96</span> [[Stefan Charles]] DT | style="width: 25px;" | | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Linebackers''' * <span style="font-family: Courier New;">52</span> [[Preston Brown]] MLB * <span style="font-family: Courier New;">53</span> [[Nigel Bradham]] WLB * <span style="font-family: Courier New;">91</span> [[Manny Lawson]] SLB/DE * <span style="font-family: Courier New;">58</span> [[Randell Johnson]] SLB * <span style="font-family: Courier New;">50</span> ''[[Tony Steward]]'' WLB * <span style="font-family: Courier New;">59</span> ''[[A.J. Tarpley]]'' MLB '''Defensive Backs''' * <span style="font-family: Courier New;">24</span> [[Stephon Gilmore]] CB * <span style="font-family: Courier New;">28</span> ''[[Ronald Darby]]'' CB * <span style="font-family: Courier New;">37</span> [[Nickell Robey]] CB * <span style="font-family: Courier New;">33</span> [[Ron Brooks]] CB * <span style="font-family: Courier New;">39</span> [[Mario Butler American football)|Mario Butler]] CB * <span style="font-family: Courier New;">20</span> [[Corey Graham]] SS/CB * <span style="font-family: Courier New;">27</span> [[Duke Williams]] SS * <span style="font-family: Courier New;">30</span> [[Bacarri Rambo]] FS * <span style="font-family: Courier New;">36</span> [[Jonathan Meeks]] S '''Special Teams''' * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;2</span> [[Dan Carpenter]] K * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;4</span> [[Jordan G_y]] K/p * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;6</span> [[Colton Schmidt]] P * <span style="font-family: Courier New;">65</span> [[Garrison Sanborn]] LS | style="width: 25px;" | | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Reserve Lists''' * <span style="font-family: Courier New;">41</span> [[Zarru Wood]] RB <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">88</span> [[Marquise Goodwin]] WR <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">48</span> [[MarQueis Gray]] H-B <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">79</span> ''[[Tyson Chandler (American football)|Tyson Chandler]]'' T [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">92</span> [[Jarius Wynn]] DE <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">57</span> [[Ty Powell]] MLB <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">21</span> [[Leodis McKelvin]] CB/PR <small>(Non-Football Injury)</small> * <span style="font-family: Courier New;">23</span> [[Aaron Williams American football)|Aaron Williams]] <small>(FS Designated for Return</small> * <span style="font-family: Courier New;">41</span> [[Cam Thomas]] CB <small>(PUP)</small> '''Practice Squad''' * <span style="font-family: Courier New;">44</span> [[Miguel Maysonet]] RB * <span style="font-family: Courier New;">13</span> [[Dezmin Lewis]] WR * <span style="font-family: Courier New;">16</span> [[Titus Davis]] WR * <span style="font-family: Courier New;">84</span> [[Nick O'Leary]] TE * <span style="font-family: Courier New;">68</span> [[Cyril Richardson]] OL * <span style="font-family: Courier New;">72</span> [[Chris Martin (American football)|Chris Martin]] OL * <span style="font-family: Courier New;">56</span> [[Cedric Reed]] DE/OLB * <span style="font-family: Courier New;">51</span> [[Kevin Reddick]] LB * <span style="font-family: Courier New;">31</span> [[Jaylen Watkins]] CB * <span style="font-family: Courier New;">46</span> [[Merrill Noel]] CB <small>''Los Rookies tán en cursiva''<br /> <span class="plainlinks">[http://www.buffalobills.com/team/roster.html Roster]</span> updated 20/10/2015<br /> <span class="plainlinks">[http://www.buffalobills.com/team/depth-chart.html Depth Chart]</span> • <span class="plainlinks">[http://www.buffalobills.com/team/transactions.html Transactions]</span></small><br /> <small>53 Activos, 9 Inactivos, 10 PS</small> → [[List of current NFL team rosters|More rosters]] |- |} === Númberos retiraos === * 12 - [[Jim Kelly]] * 78 - [[Bruce Smith]] === Miembros del Salón de la Fama Xugadores ==== * [[O. J. Simpson]] * [[Billy Shaw]] * [[Jim Kelly]] * [[James Lofton]] * [[Joe DeLamielleure]] * [[Thurman Thomas]] * [[Bruce Smith]] * [[Andre Reed]] ==== Otros ==== * [[Marv Levy]] (entrenador y xeneral manager) * [[Ralph Wilson]] (propietariu) * [[Bill Polian]] (xeneral manager) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.buffalobills.com/ Sitio web oficial de los Buffalo Bills] {{Commonscat}} {{Twitter|buffalobills}} {{Facebook|BuffaloBills}} {{Tradubot|Buffalo Bills}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de la NFL]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] f31jse0ip17qlna9db29p1ybzd6ozz3 3699375 3699221 2022-07-25T07:46:36Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{equipu}} Los '''Buffalo Bills''' son un equipu profesional de [[fútbol americanu]] con sede nel [[área metropolitana de Buffalo-Niagara Falls]]. Compiten na [[National Football League]] (NFL) dientro de l'[[AFC Esta división Este]] de la [[Conferencia Americana (NFL)|Conferencia Americana]] y apuesten los sos alcuentros como llocal nel [[New Yera Field]] d'[[Orchard Park (Nueva York)|Orchard Park]]. Esto convierte a los Bills na única franquicia de la NFL que xuega los sos partíos dientro del [[Estáu de Nueva York]], yá que tantu los [[New York Jets]] como los [[New York Giants]] xueguen nel [[MetLife Stadium]], allugáu en [[East Rutherford]], [[Nueva Jersey]]. Los Bills fueron fundaos en [[1960]] como una de les franquicies orixinales de l'[[American Football League]] (AFL). L'equipu xunir a la NFL frutu de la [[fusión de la AFL-NFL]] en [[1970]]. Los Bills, colos sos títulos de la AFL de [[1964]] y [[1965]], convertir nel primera y únicu equipu de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] campeón d'una lliga profesional estauxunidense. Los Bills son l'únicu equipu que ganó cuatro [[Campeonatu de la AFC|campeonatos de conferencia]] siguíos y l'únicu equipu qu'apostó y perdíu cuatro [[Super Bowl|Super Bowls]] consecutives ([[Super Bowl XXV|1991]], [[Super Bowl XXVI|1992]], [[Super Bowl XXVII|1993]] y [[Super Bowl XXVIII|1994]]). [[Ralph Wilson]] foi propietariu del equipu dende la fundación de la franquicia en 1960 hasta'l so fallecimientu en [[2014]] a los 95 años d'edá. Dempués de la so muerte, el testamentu de Wilson estableció un alcuerdu pa la venta del equipu a [[Terry Pegula|Terry]] y [[Kim Pegula]], que foi aprobada polos otros dueños d'equipos de la NFL el [[8 d'ochobre]] de 2014. Los Buffalo Bills tienen l'actual mayor ralu d'años ensin entrar en playoffs de cualquier deporte profesional de los [[Estaos Xuníos]] (18 años): nun se clasificaren pa la postemporada dende [[Temporada 1999 de la NFL|1999]] y yeren l'únicu equipu de la NFL que nun apostó la fase final de la temporada no que va de [[sieglu XXI]]. Na temporada 2017 llograron la so clasificación pa la ronda de comodinos, al ganar a los Miami Dolphins y ver la cayida de los Ravens de Baltimore ante los Cincinnati Bengals. == Xugadores == === Plantía 2016 === {| class="toccolours" style="text-align: left;" |- ! colspan="7" style="background:#00338d; color:white; border:2px solid #c60c30; text-align:center;" | '''Xugadores del Buffalo Bills''' |- | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Quarterbacks''' * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;5</span> [[Tyrod Taylor]] * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;3</span> [[Y.J. Manuel]] * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;8</span> [[Josh Johnson]] '''Running Backs''' * <span style="font-family: Courier New;">25</span> [[LeSean McCoy]] * <span style="font-family: Courier New;">29</span> ''[[Karlos Williams]]'' * <span style="font-family: Courier New;">26</span> [[Bobbie Dixon]] * <span style="font-family: Courier New;">38</span> [[Dan Herron]] * <span style="font-family: Courier New;">42</span> [[Jerome Felton]] FB '''Wide Receivers''' * <span style="font-family: Courier New;">14</span> [[Sammy Watkins (American football)|Sammy Watkins]] * <span style="font-family: Courier New;">10</span> [[Robert Woods (American football)|Robert Woods]] * <span style="font-family: Courier New;">18</span> [[Percy Harvin]] * <span style="font-family: Courier New;">81</span> [[Marcus Easley]] * <span style="font-family: Courier New;">15</span> [[Chris Hogan]] * <span style="font-family: Courier New;">17</span> [[Denarius Moore]] '''Tight Ends''' * <span style="font-family: Courier New;">85</span> [[Charles Clay]] * <span style="font-family: Courier New;">82</span> [[Matthew Mulligan]] * <span style="font-family: Courier New;">89</span> [[Chris Gragg]] H-B | style="width: 25px;" | | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Offensive Linemen''' * <span style="font-family: Courier New;">70</span> [[Eric Wood]] C * <span style="font-family: Courier New;">61</span> [[Gabe Ikard]] C * <span style="font-family: Courier New;">77</span> [[Cordy Glenn]] LT * <span style="font-family: Courier New;">66</span> [[Seantrel Henderson]] RT * <span style="font-family: Courier New;">71</span> [[Cyrus Kouandjio]] T * <span style="font-family: Courier New;">79</span> [[Jordan Mills]] T * <span style="font-family: Courier New;">64</span> [[Richie Incognito]] LG * <span style="font-family: Courier New;">76</span> ''[[John Miller]]'' RG * <span style="font-family: Courier New;">60</span> [[Kraig Urbik]] G '''Defensive Linemen''' * <span style="font-family: Courier New;">94</span> [[Mario Williams]] LDE * <span style="font-family: Courier New;">55</span> [[Jerry Hughes]] RDE * <span style="font-family: Courier New;">75</span> [[IK Enemkpali]] DE/OLB * <span style="font-family: Courier New;">98</span> [[Alex Carrington]] DE/DT * <span style="font-family: Courier New;">99</span> [[Marcell Dareus]] DT * <span style="font-family: Courier New;">95</span> [[Kyle Williams (defensive tackle)|Kyle Williams]] DT * <span style="font-family: Courier New;">97</span> [[Corbin Bryant]] DT * <span style="font-family: Courier New;">96</span> [[Stefan Charles]] DT | style="width: 25px;" | | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Linebackers''' * <span style="font-family: Courier New;">52</span> [[Preston Brown]] MLB * <span style="font-family: Courier New;">53</span> [[Nigel Bradham]] WLB * <span style="font-family: Courier New;">91</span> [[Manny Lawson]] SLB/DE * <span style="font-family: Courier New;">58</span> [[Randell Johnson]] SLB * <span style="font-family: Courier New;">50</span> ''[[Tony Steward]]'' WLB * <span style="font-family: Courier New;">59</span> ''[[A.J. Tarpley]]'' MLB '''Defensive Backs''' * <span style="font-family: Courier New;">24</span> [[Stephon Gilmore]] CB * <span style="font-family: Courier New;">28</span> ''[[Ronald Darby]]'' CB * <span style="font-family: Courier New;">37</span> [[Nickell Robey]] CB * <span style="font-family: Courier New;">33</span> [[Ron Brooks]] CB * <span style="font-family: Courier New;">39</span> [[Mario Butler American football)|Mario Butler]] CB * <span style="font-family: Courier New;">20</span> [[Corey Graham]] SS/CB * <span style="font-family: Courier New;">27</span> [[Duke Williams]] SS * <span style="font-family: Courier New;">30</span> [[Bacarri Rambo]] FS * <span style="font-family: Courier New;">36</span> [[Jonathan Meeks]] S '''Special Teams''' * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;2</span> [[Dan Carpenter]] K * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;4</span> [[Jordan G_y]] K/p * <span style="font-family: Courier New;">&nbsp;6</span> [[Colton Schmidt]] P * <span style="font-family: Courier New;">65</span> [[Garrison Sanborn]] LS | style="width: 25px;" | | style="font-size: 95%;" valign="top" | '''Reserve Lists''' * <span style="font-family: Courier New;">41</span> [[Zarru Wood]] RB <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">88</span> [[Marquise Goodwin]] WR <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">48</span> [[MarQueis Gray]] H-B <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">79</span> ''[[Tyson Chandler (American football)|Tyson Chandler]]'' T [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">92</span> [[Jarius Wynn]] DE <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">57</span> [[Ty Powell]] MLB <small>(DIR)</small> [[Ficheru:Injury icon 2.svg|10px]] * <span style="font-family: Courier New;">21</span> [[Leodis McKelvin]] CB/PR <small>(Non-Football Injury)</small> * <span style="font-family: Courier New;">23</span> [[Aaron Williams American football)|Aaron Williams]] <small>(FS Designated for Return</small> * <span style="font-family: Courier New;">41</span> [[Cam Thomas]] CB <small>(PUP)</small> '''Practice Squad''' * <span style="font-family: Courier New;">44</span> [[Miguel Maysonet]] RB * <span style="font-family: Courier New;">13</span> [[Dezmin Lewis]] WR * <span style="font-family: Courier New;">16</span> [[Titus Davis]] WR * <span style="font-family: Courier New;">84</span> [[Nick O'Leary]] TE * <span style="font-family: Courier New;">68</span> [[Cyril Richardson]] OL * <span style="font-family: Courier New;">72</span> [[Chris Martin (American football)|Chris Martin]] OL * <span style="font-family: Courier New;">56</span> [[Cedric Reed]] DE/OLB * <span style="font-family: Courier New;">51</span> [[Kevin Reddick]] LB * <span style="font-family: Courier New;">31</span> [[Jaylen Watkins]] CB * <span style="font-family: Courier New;">46</span> [[Merrill Noel]] CB <small>''Los Rookies tán en cursiva''<br /> <span class="plainlinks">[http://www.buffalobills.com/team/roster.html Roster]</span> updated 20/10/2015<br /> <span class="plainlinks">[http://www.buffalobills.com/team/depth-chart.html Depth Chart]</span> • <span class="plainlinks">[http://www.buffalobills.com/team/transactions.html Transactions]</span></small><br /> <small>53 Activos, 9 Inactivos, 10 PS</small> → [[List of current NFL team rosters|More rosters]] |- |} === Númberos retiraos === * 12 - [[Jim Kelly]] * 78 - [[Bruce Smith]] === Miembros del Salón de la Fama Xugadores ==== * [[O. J. Simpson]] * [[Billy Shaw]] * [[Jim Kelly]] * [[James Lofton]] * [[Joe DeLamielleure]] * [[Thurman Thomas]] * [[Bruce Smith]] * [[Andre Reed]] ==== Otros ==== * [[Marv Levy]] (entrenador y xeneral manager) * [[Ralph Wilson]] (propietariu) * [[Bill Polian]] (xeneral manager) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.buffalobills.com/ Sitio web oficial de los Buffalo Bills] {{Commonscat}} {{Twitter|buffalobills}} {{Facebook|BuffaloBills}} {{Tradubot|Buffalo Bills}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de la NFL]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] hnpe1li0df8mp7oj63rnucgq6r2v8oe 0 112077 3699263 3661856 2022-07-25T06:18:38Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{equipu}} '''Tennessee Titans''' ye un equipu de la [[National Football League]] que xuega en [[Nashville]], [[Tennessee]]. Forma parte de la [[AFC Sur|división sur]] de la [[American Football Conference|Conferencia Americana]]. La franquicia foi fundada en [[1960#Deporte|1960]] col nome '''Houston Oilers''' (Petroleros de Houston). Los Titanes nun ganaron nunca'l [[Super Bowl]], xugándolo una sola vegada en [[2000]] ([[Super Bowl XXXIV]]) contra los [[St. Louis Rams]]. == Houston Oilers == === Los años na AFL === L'orixe del nome de la franquicia de Oilers deber a que [[Houston]] yera una ciudá onde la economía venía del [[petroleu]] y pa representar meyor a los trabayadores d'esti combustible'l so fundadores xuntu con Bud Adams decidieron llamar al equipu como los '''Petroleros de Houston'''. Houston Oilers foi unu de los equipos que fundó l'[[American Football League]] xuntu con [[Kansas City Chiefs|Dallas Texans]], [[San Diego Chargers|Los Angeles Chargers]], [[Buffalo Bills]], ente otros. L'equipu quedó encuadráu na División Este, xuntu con Buffalo Bills, Boston Patriots y New York Titans/Jets, a los que darréu se xuniríen los Miami Dolphins. El 11 de setiembre de 1960 llegaba la primer victoria de la historia de la franquicia, qu'acabaría la temporada con un récor de 10-4 y clasificáu pa enfrentase a Los Angeles Chargers, ganadores de la División Oeste, nel AFL Championship Game. Los Oilers alzar col trunfu por 24-16. Al añu siguiente, en 1961, volveríen ganar la División Este con un récor de 10-3-1, sobreponiéndose a un 1-3-1 inicial y a un cambéu d'entrenador, y ganaron na final de nuevu a Los Angeles Chargers por 10-3. Son los dos únicos títulos que tien la franquicia. George Blanda, el nuesu QB, foi nomáu MVP de la temporada 1961. En 1962, repitieron títulu divisional, con récor de 11-3, pero perdieron el AFL Championship Game contra los Dallas Texans por 17-20. Los Oilers fueron campeones con Lou Rymkus como entrenador en xefe y [[George Blanda]] como mariscal. Na temporada 1967 perderíen ante los [[Oakland Raiders]], quedando fora de llegar al [[Super Bowl II]], pero los Oilers seríen l'equipu más ganador de la vieya AFL. El so primer estadiu foi'l Jeppesen Stadium y en 1967 al [[Rice Stadium]]. === Incorporación a la NFL === El debú de los Houston Oilers empezó nun nuevu estadiu: el Astrodome, el primer estadiu dafechu cubiertu del mundu, esto ye, un [[domo]]. Ellos seríen asignaos a l'[[Conferencia Americana (NFL)|AFC]] Central xuntu colos [[Pittsburgh Steelers]], [[Cleveland Browns]] y [[Cincinnati Bengals]]. La so primer temporada na NFL en 1970 foi abondo mediocre con marca de 3-10-1. Na segunda, onde roblen al mariscal Dan Pastorini, foi con marca de 4-9-1 y pa peor en 1972 tendríen en miserable 1-13. Nin siquier cola llegada de Bill Peterson pudo remediase el cayente de los Oilers con un entamu mediocre de 0-5 pa terminar per segundu añu consecutivu con record de 1-13. En 1974 sería daqué más dignu porque l'equipu termina con marca de 7-7 y en 1975 vuelven dempués de 7 años a tener marca ganadora con 10-4 y clasificando a los Play off, anque perderíen ante los [[Cincinnati Bengals]] nel xuegu de comodín. === Finales de los '70: los meyores años === Depués de temporaes con altibaxos en 1978 roblen a [[Bum Phillips]] como Head Coach y al novatu ''running back'' [[Earl Campbell]] quién sería novatu del añu n'ofensiva y MVP ofensivu corriendo 1450 yardes y calificando a los Play Off con marca de 10-6. Los Oilers llograríen la so primer victoria en postemporada dende la so incorporación a la NFL dende 1970, ante los [[Miami Dolphins]] de vistante por 17 a 9.Depués los Petroleros diríen a Foxboro a vencer a los [[New England Patriots]] por 31 a 14. Cuando taben un partíu de llegar al [[Super Bowl]] depués d'una milagrosa temporada, cayeríen en [[Three Rivers Stadium]] ante los Pittsburgh Steelers por 34-5, perdiendo la primer final d'[[Conferencia Americana (NFL)|AFC]] na so historia. A pesar d'esa derrota'l fechu de ser la primer vegada que lleguen a la final de la AFC dende la so incorporación dexaría a los fanáticos contentos con tal bon balance. A partir de 1974, empezaría una nueva etapa muncho más granible. La llegada en 1975 de Bum Phillips como Head Coach y de dellos xugadores como Elvin Bethea, catapultaron a los Oilers a una magnífica temporada de 10-4, la prmera temporada con récor positivu nuna décadaa partir del añu 1977, les temporaes victorioses asocediéronse. La llegada de Earl Campbell, ”The Tyler Rose” en 1978 fondió a los Oilers de Phillips nos play offs. En 1979 [[Earl Campbell]] non solo sería MVP na [[NFL]] como ofensivu, sería tamién l'únicu xugador na historia de los '''Houston Oilers''' en ser MVP de la [[NFL]] corriendo 1697 yardes y anotando 19 touchdowns. Campbell xuntu col Quarterback Dan Pastorini, el Wide Receiver y Kick Returner Billy Johnson, el DE Elvin Bethea y el head coach Burn Phillips llevaríen a los Oilers a tener marca de 11-5 y clasificar a los Play off. Nel xuegu de comodín ganaríen a nel Astrodome a los Denver Broncos por 13 a 7 ensin Pastorini y Campbell, que nun xugaron por mancadura. Dambos jugadoers volveríen al partíu siguiente de Play Off en [[San Diego (California)|San Diego]] ante los [[San Diego Chargers]] onde venceríen los Petroleros por 17 a 13 col agregáu de que Vernon Perry, defensivu de Houston, interceptaría 4 balones estableciendo marca de Play Off na NFL. Nel xuegu de campeonatu de la AFC volveríen a Pittsburgh a enfrentase ante los Steelers pero cayeríen otra vegada de forma consecutiva por 27 a 13, daqué decepcionante pa los aficionaos de Houston, que mientres los Oilers faíen bones campañes y clasificando a los Play Off con un prendíu [[Earl Campbell]] ellos cantaben '''"Love Yá Blue"''', un cantar d'aliendu pal cuadru qu'usaba como insinia una torre petrolera color azul columbia con un bordáu interior blancu y otru bordáu esterior colloráu. === Los años '80 y la llegada de Warren Moon === [[Earl Campbell]] volvía faer otra temporada de suañu cuando corrió pa 1934 yardes y l'increíble marca de tener partíos consecutivos corriendo 200 yardes en promediu, llevándose'l MVP ofensivu del añu en 1980. Anque inda los Petroleros cuntaben con Campbell, Billy "White Shoes" Johnson, Elvin Bethea, l'ofensivu Curly Culp y el coach Burn Phillips, yá nun cuntaben con Dan Pastorini, el so mariscal. Magar ello, iguar pa terminar con marca de 11-5 y per tercer vegada xugar el [[wildcard de la NFL]], sim embargu, perdieron ante l'equipu campeón d'aquella temporada, los [[Oakland Raiders]] en calidá de visitantes por 27 a 7. Dempués d'esa campaña'l dueñu del equipu, Bud Adams, insatisfechu, despidió al coach Phillips y reemplazar con Ed Biles. En 1981 el novatu Willie Tullis devuelve una patada de 95 yardes pa llograr el Touchdown del trunfu nos postreros segundos nuna victoria 27 a 20 sobre [[St. Louis Rams|Los Angeles Rams]] en calidá de visitante. Aquella temporada, por problemes na defensiva y les salíes de Billy Johnson y Curly Culp del equipu, los Oilers terminaron con marca de 7-8. En 1982 l'equipu de [[Houston]] fadría una de les sos peores campañes na historia de la franquicia terminando 1-8 (temporada encurtiada por fuelga) ente que [[Earl Campbell]] namái percorrió 536 yardes. La única victoria foi sobre los [[Seattle Seahawks]] por 23 a 21 nel Astrodome. Les coses nun podíen ser peor cuando la siguiente temporada remataron con marca 3-13 depués d'empezar con rexistru 1-5. Mientres esa temporada, el coach Ed Biles arrenuncia al equipu y ye remplazado por Chuck Studley quien gana 2 de los 10 postreros partíos de la temporada de 1983. L'entrenador de reemplazu, Chuck Studley foi sustituyíu por Hugh Campbell. En 1984 los Oilers roblen al quarterback [[Warren Moon]] como futuru d'esta franquicia. Moon yera traíu de los [[Edmonton Eskimos]] de la [[Canadian Football League|CFL]], la Lliga de Football Canadiense onde llogra ganar 5 vegaes la [[Grey Cup]] ente 1978 y 1983. Pero a pesar de la firma del nuevu mariscal esta temporada sería la cortáu [[Earl Campbell]]. La cosa agravóse cuando la defensiva dexó 457 puntos pa rematar con marca de 2-14. En 1985 roblen a un nuevu corredor, Mike Rozier, proveniente de la inactiva lliga [[USFL]]. Rozier non serìa de muncha ayuda por cuenta de que terminaría con namái 462 yardes, y sumáu a un irregular [[Warren Moon]] los Oilers cayen en 5-11 final. Esa temporada da la salida de Hugh Campbell, y va ser remplazado por Jerry Glanville. Los bonos años de Glanville nun empezar naquella temporada, yá que a pesar de que los Petroleros empezaron ganando a los [[Green Bay Packers]] por 31 a 3 en calidá de visitantes, [[Warren Moon]] terminó con 26 intercepciones y 3489 yardes por aire, pa una marca de 5-11. Sería en 1987 cuando los Oilers empezaríen a ganar. Houston empecipió con marca 2-1 y 2 d'esos partíos fueron cola mayoría de los xugadores suplentes. El mariscal Moon dixo aquella vegada que se diba de los Petroleros a la fin de la temporada si ellos nun teníen temporada ganadora, nesi momentu Houston perdió 3 de 4 xuegos. Sicasí los '''Houston Oilers''' ganaron 3 de 4 alcuentros y terminaríen con marca de 10-6, y volveríen a los Play Offs dempués de 7 años d'ausencia. L'equipu de [[Warren Moon]], Mike Rozier, Drew Hill, Ernest Givins, [[Mike Munchak]], [[Bruce Matthews]], Sean Johns y Tony Zendejas diría xugar el xuegu de comodín de la AFC nel [[Kingdome]] ante Dave Krieg, [[Curt Warner]], [[Steve Largent]] y los [[Seattle Seahawks]]. El partíu túvose que definir en tiempu extra por cuenta de qu'en la última xugada del 4ºcuartu Dave Krieg empata con un pase a Brian Blades. Nel tiempu suplementariu los Oilers ganen el partíu gracies al gol de campu de Tony Zendejas de 42 yardes, llogrando'l derechu a xugar el campeonatu divisional onde cayeríen ante los Denver Broncos por 34 a 17. Los empobinaos de Jerry Glanville volvieron llegar a los Play Off en 1988 con marca de 10-6 y con 8 xugadores All-Pros nesa temporada. Nesi equipu los Guardias [[Bruce Matthews]] y [[Mike Munchak]] (Dambos son miembros del [[Salón de la Fama de la NFL]]) con una sólida llinia ofensiva establecida, el RB Mike Rozier anotando 10 touchdowns, [[Warren Moon]] llanzando 17 pases TD y el WR Drew Hill con 1141 yardes, los Oilers ganaríen el xuegu de comodín ante los [[Cleveland Browns]] en calidá de visitantes por 24 a 23 nuna tarde nevada de [[Navidá]] y col RB suplente Allen Picket anotando 2 TD nesa victoria. Pero la suerte terminóse-yos cuando en [[Rich Stadium]], nun fríu partío, perderíen ante los [[Buffalo Bills]] en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]]. En 1989 Houston tuvo una incositente temporada n'el so primeres 8 juego pero clasificando a los Play Offs con marca de 9-7. Nel Wildcard de la AFC perderíen nel Astrodome ante otro equipu inconsistente, los Pittsburgh Steelers, por 26 a 23 gracies al Gol de campu de [[Gary Anderson]] nel postreru segundu. Dempués Jerry Glanville sería despidíu y remplazado por Jack Pardee. === Principios de los '90: Les últimes allegríes === En 1990 los Oilers empecipiaríen perdiendo de forma humillante ante'l nuevu equipu de Jerry Glanville, los [[Atlanta Falcons]], por 47 a 27 n'[[Atlanta]]. Dempués llevantaríense ante los [[Indianapolis Colts]] nel Astrodome por 24 a 10. L'equipu anduvo despistándose mientres la temporada pero ganadon los 3 de los 4 últimos xuegos pa terminar 9-7 y tar en Play Off como 6º clasificáu sumáu al llogru de [[Warren Moon]] de ser el MVP Ofensivu del añu. Pero la cosa volvió ser derrota nel wild-card al cayer 41 a 14 ante los [[Cincinnati Bengals]] en [[Riverfront Stadium]]. 1991 sería un entamu positivu de campaña con 7-1 de marca y [[Warren Moon]] llanzando 4690 yardes. Dempués de 24 años d'esistencia los Oilers ganaríen la AFC Central con marca de 11-5. Nel xuegu de comodín los Oilers ganen en [[Houston]] a los [[New York Jets]] por 17 a 10 gracies a la intercepción del Safety Bubba McDowell na yarda 5. Na ronda divisional atopar con [[John Elway]] y los [[Denver Broncos]] en [[Mile High Stadium]] na tarde. [[Houston]] empezó ganando 24 a 16 pero Elway fadría una de les sos meyores actuaciones xuntu colos sos receptores llograron quebrar a los Petroleros por 26 a 24. En 1992 los Oilers sufriríen yá que Warren Moon mancóse y quedó fora por tola metá de la temporada pero iguar col corredor [[Lorenzo White]], el receptores [[Ernest Gevins]] y [[Heywood Jeffries]], el Linebacker [[Ray Childress]], los llineros ofensivos [[Mike Munchak]] y [[Bruce Matthews]] y el so espatexador [[Al del Greco]] iguar pa terminar 10-6 y xugar el [[Wildcard de la NFL]] de visitantes antes los [[Buffalo Bills]]. Pa esi partíu volvía [[Warren Moon]] y el so equipu empezó ganando 35 a 3. Cuando creíen qu'ellos ganaren los Bills resucitaron dieron vuelta'l marcador y ganaron el partíu gracies a un gol de campu en tiempu extra. Lo peor d'esa derrota (qu'amás de eso ye [[Xuegu de Comodinos de la AFC de 1993 (NFL)|la mayor remontada na historia de la NFL]]), ye que los Bills (a pesar de cuntar colos WR [[Don Beebe]], [[Andre Reed]] y [[Peete Metzelaars]], el C [[Jim Richter]] más defensivos como'l LB [[Darryl Talley]], el CB [[Mark Kelso]] y l'espatexador [[Steve Christie]]) nun teníen al QB [[Jim Kelly]] nin col RB [[Thurman Thomas]] quien tuvieron que ser remplazados por [[Frank Reich]] y [[Kenneth Davis]] quien fixeron la so meyor actuación. En 1993 l'equipu tendría un mal entamu perdiendo 4 de los 5 primeros partíos rematando cola derrota de 35 a 7 ante los Bills en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]]. Pero apaecería Gary Brown. El nuevu corredor del equipu sumaría 1.002 yardes en 8 entamos pa llograr ayudar a tener marca de 11-0 de partíos ganaos consecutivos y terminar la parte regular de la lliga con marca 12-4 ganando la AFC Central. Pero sufriríen la doliosa gana ante los [[Kansas City Chiefs]] yá que a pesar de xugar bien la primer metá nel 3º y 4º cuartu l'equipu colapsaría l'equipu pa cayer 28-20 y perder la posibilidá de xugar el xuegu de campeonatu de l'[[Conferencia Americana (NFL)|AFC]]. A la fin el mariscal [[Warren Moon]] foi tresferíu a los [[Minnesota Vikings]] primero que l'equipu realmente colapsara. === 1994 d'equí p'arriba: El colapsu === La cosa empezaría a desmoronarse en 1994 cuando l'equipu terminó con marca de 2-14. Yá ensin Moon l'equipu empezaría tamién a taramellar en casa consiguiendo na so mayoría ganes. Esto tamién obligó a [[Jack Pardee]] a arrenunciar al equipu y ser remplazado por Jeff Fisher. En 1995 los Oilers escueyen nel Draft d'esi añu al QB [[Steve McNair]]. Sía que non el mariscal titular yera [[Chris Chandler]] y el so nivel de xuegu foi aceptable a pesar de que l'equipu terminó con marca de 7-9. Bud Adams nel 19 de payares d'aquel añu anunció la movida de la franquicia a Nashville cuando'l contratu col Astrodome terminara. Empezar a surdir tamién cuando Bud Adams pidió-y a la ciudá de [[Houston]] construyir un nuevu estadiu. Mientres la embole les autoridaes de la ciudá prometieron $144 millones pa construyir un nuevu estadiu y de esa cifra, $70 millones vendríen de los boletos vendíos dende 1995 d'equí p'arriba. Sicasí la ciudá taba perdiendo interés nel equipu y nun taben dispuestu a pagar tanto dineru pa caltener a los Oilers en Houston. La idea de mover la franquicia a Nashville vieno al traviés de conversaciones secretes ente Bud Adams y l'Alcalde de la ciudá mentada, Phil Bredesen. === 1996: Última temporada en Houston === Los Oilers en cuenta de traer 60.000 espectadores solo tuvieron 20.000. Esto fizo que los $70.000.000 prometíos pal nuevu estadiu nun se llograren y asina se selló'l destín de los Petroleros que víen nuevos vientos en Tennessee. En casa l'equipu tuvo un probe desempeñu de 2-8 pero con un escelente 6-0 de visitantes. L'en el Draft de 1996 selecionaron al HB [[Eddie George]] quién llogró ser el novatu del añu na [[National Football League|NFL]] con 1.368 yardes corríes. Nel so postreru partíu en casa y el postreru na historia d'equipu los Oilers perderíen 21-13 ante los [[Cincinnati Bengals]]. Selmanes dempués l'equipu tomaría les maletes pa dise a xugar a [[Memphis]] en 1997 y [[Vanderbilt]] en 1998 pa depués en 1999 establecese como Tennessee Titans. == Tennessee Oilers (1997-1998)== Tres l'anunciu'l 8 de mayu de 1997, tres 38 años a la vera del Golfu de Méxicu, onde "Bud" Adams dixera que la histórica franquicia treslladar a Tennessee, renombrándose como Tennessee Oilers, empezó un periodu de transición. El campu que la ciudá de Nashville taba construyendo nun taría termináu hasta la temporada 1999, polo que la casi precipitada marcha del equipu de Houston obligó a qu'en 1997 xugar en Memphis, a más de 320 Km. de Nashville. La causa ye que l'estadiu de la Universidá de Vanderbilt, que ta en Nashville yera demasiáu pequeñu (41000) y el de la Universidá de Tennessee, en Knoxville y más cerca de la capital estatal (290 Km), demasiao grande (102000). Asina, el Liberty Bowl Memorial Stadium convertir na casa temporal de los Tennessee Oilers. Por tanto, ente l'alloñanza de Nashville, el pocu presto que la ciudá de Memphis amosó a agospiar a un equipu d'otra ciudá, y la discreta temporada del equipu (8-8), fixo qu'en 1997 les graes permanecieron a menos de la metá de la so ocupación. “Bud” Adams acabó tragándose'l so arguyu y en 1998 l'equipu establecer nel Vanderbilt Stadium, en Nashville. Ellí, anque l'equipu recibió más sofitu de los aficionaos, la temporada volvió acabar 8-8, pero amosáronse signos de meyora, compitiendo por entrar en Play Offs hasta casi'l final de temporada. Los años de los Tennessee Oilers pasaron de volao y el proyeutu que “Bud” Adams quería echaría a andar, definitivamente, en 1999. == Tennessee Titans (1999-Actualidá)== [[Ficheru:LPFieldSec341.jpg|200px|thumb|El llar actual de los Titans, Nissan Stadium.]] Tres dos años cerrando'l nuevu proyeutu, el 22 d'avientu de 1998 anúnciase'l nuevu ya ilusionante nome de Tennessee Titans, que daría empiezu a partir de la temporada siguiente. “Bud” Adams quería un nome que reflexara poder, fortaleza, lideralgu y otres cualidaes heroiques, y el Titans axuntaba toes eses condiciones. Amás, el fechu de que Nashville sía conocida como “L'Atenes del Sur” pol so eleváu númberu d'escueles cimeres y pol so retruque a tamañu real del Partenón d'Atenes, encaxaba a la perfeición. Llástima que naide dixera a “Bud” Adams que'l padre de Atenea, Zeus, xuntu colos sos hermanos Hades y Poseidón, fuera quien ganara a los Titanes y acabara col so dominiu sobre'l mundu, pero bonu. Sía que non, l'entamu de los Tennessee Titans nun pudo ser meyor. Javon Kearse foi'l primera Titan escoyíu nel Draft, y el Adelphia Coliseum, la nueva y definitiva casa del equipu, foi inauguráu con una afecha victoria 36-35 frente a los Cincinatti Bengals. A partir d'ende, tou empezó a dir en llinia ascendente. Un récor de 13-3, sicasí, nun foi abondu pa ganar la AFC Central, que la llevaron los Jacksonville Jaguars (14-2). Ello forzó al equipu a xugar la ronda de Wild Card frente a los Buffalo Bills. El Music City Miracle diera a los Titans la victoria y avanzaron pa visitar y midise a los Indianapolis Colts d'un mozu Peyton Manning. Eddie George pasó percima del rival y los Titans, con una victoria por 19-16, avanzaron al AFC Championship Game. Nunca antes los Titans fueren capaces de superar esti penúltimu pasu, y ante ellos teníen a los Jacksonville Jaguars. Los Titans entartallaron al so rival y n'el so primera temporadase llegaren a la SuperBowl XXXIV. Una SuperBowl onde esperaben los Saint Louis Rams del Greatest Show on Turf y Kurt Warner. Sicasí, los Titans quedar a una yarda d'anotar el TD del posible empate y la victoria foi pa los Rams. En 2000 llogróse'l títulu de la AFC Central y l'equipu taba decidíu a refaese y llograr esta vegada l'oxetivu. El qu'años dempués foi consideráu como'l meyor equipu de la Historia de los Oilers/Titans cayería derrotáu nel AFC Divisional Game frente a los Baltimore Ravens. En 2002, l'equipu demostró que'l nivel de xuegu siguía siendo eleváu y lo del añu anterior solamente una esceición. La espansión de la NFL y la reordenación de les divisiones encuadró a los Tennessee Titans na AFC South, xunto a Indianapolis Colts, Jacksonville Jaguars y los acabante incorporar Houston Texans, alliniación que se caltuvo hasta l'actualidá. El récor de 11-5 sirvió por que los Titans alzárense como los primeros campeones de la nueva división. Pero la carrera de los Titans pol títulu acabaría ende. Los Oakland Raiders pasaron percima del equipu de Tennessee nel AFC Champsionship Game por 24-41.La temporada 2003 volvió amosar unos Titans dominantes, que con un récor de 12-4, igualaron el de los campeones de división, Indianápolis Colts.l'encruz nel AFC Divisional Game contra los New England Patriots de Tom Brady atayaron, una vegada, les esperances de “Bud” Adams de llograr que'l so equipu fuera campeón. Nengún equipu de la NFL ganó más partíos que los Tennessee Titans ente los años 1999 y 2003. 56-24 como récor en temporada regular, 4 temporaes de 5 entrando en Play Offs que, sicasí, como pasara sol nome de Houston Oilers, tuvieron malditos, con un récor de 5-4, incluyida la derrota na SuperBowl XXXIV. “Bud” Adams siguía ensin el so allampáu aniellu de campeón de la NFL. L'únicu “títulu” que los Titans sacaron d'esti maraviyosu quinqueniu foi'l de MVP (compartíu) que s'apurrió a Steve McNair nel añu 2003. El tope salarial obligó a desmantelar al equipu en 2004, qu'ente les cortes de xugadores clave y les mancadures, fundióse. Taba claru que s'empezara un procesu de reconstrucción que dura casi hasta'l día de güei. == Roster en 2017 == '''ATAQUE''' NᵘNAME POS. QB * 8 MARIOTA, MARCUS * 11 TANNEY, ALEX * 16 CASSEL, MATT WR * 10 McBRIDE, TRE * 13 TAYLOR, TAYWAN * 18 MATTHEWS, RISHARD * 19 SHARPE, TAJAE * 83 DOUGLAS, HARRY * 84 DAVIS, COREY TE * 82 WALKER, DELANIE * 87 SMITH, JONNU * 88 AMARO, JACE * 89 SUPERNAW, PHILLIP RB/FB * 22 HENRY, DERRICK * 28 MUHAMMAD, KHALFANI * 29 MURRAY, DeMARCO * 45 FOWLER, JASTON OL * 60 JONES, BEN * 62 LEVIN, COREY * 64 KLINE, JOSH * 67 SPAIN, QUINTON * 68 LELITO, TIM * 71 KELLY, DENIS * 73 SEATON, BRAD * 77 LEWAN, TAYLOR * 78 CONKLIN, JACK * 79 TRETOLA, SEBASTIAN '''DEFENSA''' DL * 90 JONES, DaQUAN * 92 ABDESMAD, MEHDI * 94 JOHNSON, AUSTIN * 95 BLACKSON, ANGELO * 96 WILLIAMS, SYLVESTER * 97 KLUG, KARL * 99 CASEY, JURRELL LB * 44 CARRAWAY, JOSH * 50 PALMER, NATE * 52 WALLACE, AARON * 54 WILLIAMSON, AVERY * 55 BROWN, JAYON * 57 STAPLES, JUSTIN * 59 WOODYARD, WESLEY * 91 MORGAN, DERRICK * 93 DODD, KEVIN * 98 ORAKPO, BRIAN DB * 21 SEARCY, DaNORRIS * 23 McCAIN, BRICE * 24 REED, KALAN * 25 JACKSON, ADOREE' * 26 LOGAN, RYAN * 31 BYARD, KEVIN * 36 SIMS, LeSHAUN * 37 CYPRIEN, JOHNATHAN * 41 TRAWICK, BRYNDEN '''EQUIPOS ESPECIALES''' * 4 SUCCOP, RYAN * 6 KERN, BRETT * 48 BRINKLEY, BEAU == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.titansonline.com Sitio web oficial de los Titans] {{Tradubot|Tennessee Titans}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de la NFL]] [[Categoría:Tennessee]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 44ldukeo3s3k119bnse7wbu359rx8x8 0 112236 3699264 3695371 2022-07-25T06:18:38Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{equipu | pattern_b1 = _ajax201920h | pattern_ra1 = _ajax201920h | pattern_sh1 = _ajax201920h | pattern_so1 = _ajax201920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FD1220 | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = | pattern_b2 = _ajax201920a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _ajax201920a | pattern_so2 = _ajax201920a | leftarm2 = 0B614B | body2 = 0B614B | rightarm2 = 0B614B | shorts2 = 0B614B | socks2 = 000000 }} L''''Amsterdamsche Football Club Ajax''', o llamáu a cencielles '''Ajax''', ye un [[club de fútbol]] [[Países Baxos|neerlandés]] de la ciudá d'[[Ámsterdam]]. Foi fundáu en 1900 y xuega na primer división de la [[Eredivisie]], categoría qu'ocupa dende los primeros años de la competición. Ye históricamente unu de los trés clubes qu'apoderen la Eredivisie xuntu al [[PSV Eindhoven|PSV]] y el [[Feyenoord]], col qu'apuesta'l ''[[Klassieker]]'' o clásicu neerlandés. El club ganó gran cantidá de títulos nacionales ya internacionales. A nivel llocal consiguió 35 [[Eredivisie|lligues]], 20 [[Copa de los Países Baxos|copes]] y 9 [[Supercopa de los Países Baxos|supercopes]]. Según la [[IFFHS]], foi'l séptimu equipu européu más esitosu del sieglu XX.<ref>{{cita publicación | títulu = Europe's Club of the Century | editorial = International Federation of Football History & Statistics | fecha = 11 de setiembre de 2009 | url = http://www.iffhs.de/?a413f0y03790c443y0f40390b41be8b01905fdcdc3bfcdc0aec70aeedb883ccb05ff1d | fechaaccesu = 12 de setiembre de 2009}}</ref> El club ye unu de los seis equipos que se ganó'l derechu a caltener en propiedá la [[Copa d'Europa]] y utiliza un distintivu de múltiple campeón del tornéu, que ganó de forma consecutiva ente 1971 y 1973. En 1972, completó un ''[[Triplete (fútbol)|triplete]]'' al ganar la Eredivisie neerlandesa, la ''Copa KNVB'' y la Copa d'Europa. Los últimos trofeos internacionales del Ajax fueron la [[Lliga de Campeones de la UEFA 1994-95|Lliga de Campeones de la UEFA]] y la [[Copa Intercontinental 1995|Copa Intercontinental]], dambes en 1995, onde ganó a Milan na final, y perdió la final de la Lliga de Campeones de 1996 nos penales ante la [[Juventus Football Club|Juventus]]. Tamién ye unu de los trés equipos en ganar el triplete y la Copa Intercontinental na mesma temporada,<ref>[[Manchester United Football Club|Manchester United]] y [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] facer en 1999 y 2009, respeutivamente.</ref> que llogró na temporada 1971-72.<ref name="autogenerated1">UEFA creó la Supercopa en 1973. En 1972 hubo una edición non oficial y apostóse con motivu del I Centenariu del [[Rangers Football Club|Rangers]] (ver [http://www.uefa.com/competitions/supercup/history/index.html Historia de la Supercopa d'Europa] en uefa.com).</ref> Ajax, [[Juventus Football Club|Juventus]], [[FC Bayern München|Bayern Múnich]], [[Chelsea Football Club|Chelsea]] y [[Manchester United]] son los cinco clubes que ganaron los trés grandes competiciones de la [[UEFA]].<ref>([[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]], [[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa]] y [[Lliga Europea de la UEFA|Copa de la UEFA]])</ref> Tamién ganaron dos veces la Copa Intercontinental, la [[Recopa d'Europa]] de 1987, la [[Copa de la UEFA 1991-92]], según el Karl Rappan Cup, un predecesor de la [[Copa Intertoto de la UEFA]] en 1962. El Ajax xuega nel [[Amsterdam Arena]], inauguráu en 1996 y que cunta con una capacidá pa 52.960 espectadores. Enantes xugó nel ''De Meer Stadion'' y l'[[estadiu Olímpicu d'Ámsterdam]] en partíos internacionales. El Ajax utiliza indumentaria blanca con una franxa vertical colorada na camiseta. == Historia == === Entamos del club === El club foi fundáu'l [[18 de marzu]] del añu [[1900]], por Floris Stempel, Carel Reeser y Johan Dade, siendo Stempel el so primer presidente. En 1911 foi aceptáu pa competir en primer división, y en 1917 llograría'l so primer títulu al ganar la copa holandesa al vencer al PSV por cinco goles a cero. En 1918 llogró la so primer lliga, y al añu siguiente volvería ganala de forma invicta. Tres estos ésitos, el club entró nun periodu nel que solamente consiguiría títulos rexonales. Nun sería sinón hasta la década de los [[Años 1930|años 30]] nel que volvió ganar otros cinco títulos de lliga, antes de volver entrar n'otra etapa negra. Pa la década de los años 40, ganaría namái una lliga (1943) y una copa (1947). Cola llegada del fútbol profesional a los Países Baxos, el Ajax convertir n'unu de los integrantes de la nueva lliga llamada [[Eredivisie]], competición que xugó hasta l'actualidá dende 1956. En 1957 llogró ser el nuevu campeón nacional, siendo amás el representante del so país na naciente '''Copa d'Europa''' (güei la [[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]]). El so debú na competición internacional nun foi auspicioso. Cayó en cuartos de final ante'l [[Vasas Budapest SC|Vasas]] [[Hungría|húngaru]] por un global de 6-2. === Dominiu nacional y los primeros ésitos internacionales === Nos años 60, l'esitosu club volvería reeditar los ésitos nacionales de la mano del téunicu [[Rinus Michels]], al consiguir trés lligues (1966, 1967 y 1968) y una copa nacional (1967), con un mozu [[Johan Cruyff]] como xugador estrella del equipu. En 1969 llegaría a una final de Copa europea al enfrentase al [[Associazione Calcio Milan|Milan]] nel duelu decisivu xugáu en [[Madrid]]. El Ajax cayería inapelablemente por cuatro tantos a unu. [[Ficheru:Cruijff afscheidswedstrijd bij Ajax.jpg|thumb|left|200px|Johan Cruyff foi'l impulsor de los ésitos del equipu a mediaos de los años 60 hasta entamos de los años 70.]] [[Ficheru:1971 Champions League Final Ajax - Panathinaikos.jpg|thumb|right|200px|Ajax - Panathinaikos, [[Copa de Campeones d'Europa 1970-71]] final.]] Los entamos de los años 70 considérense esitosos na historia del club. Tres la consecución de la lliga nel añu 1970, los siguientes trés años seríen inolvidables, al ganar trés copes europees consecutivamente. Con un puñáu d'estrelles encabezáu por Johan Cruyff, [[Johan Neeskens]], [[Ruud Krol]], [[Johnny Rep]], [[Piet Keizer]], ente otros, y el rumanu [[Ștefan Kovács]] como nuevu entrenador, llogró en 1971 la so primer Copa al ganar en Londres al [[Panathinaikos FC|Panathinaikos]] pero nesi mesmu añu decidióse que'l Ajax nun diba apostar [[Copa Intercontinental]] contra'l [[Club Nacional de Football]] por cuenta de qu'en la edición anterior d'esti campeonatu dieron dellos incidentes violentos ente'l [[Feyenoord Rotterdam]] y [[Estudiantes de La Plata]], polo que'l [[Club Nacional de Football]] tuvo d'enfrentase al subcampeón, [[Panathinaikos Fútbol Club|Panathinaikos]]. En 1972 llogró un ''triplete'' al ganar la lliga, la copa y el campeonatu européu. Nesta última instancia imponer al [[Inter de Milán]] por 2-0 en [[Rotterdam]]. A finales d'esi añu, ganaría la [[Copa Intercontinental]] al gana-y al [[Club Atlético Independiente|Independiente]] d'[[Arxentina]]. En 1973, l'equipu volvió faer un doblete al llograr lliga y Europa. Na final continental ganó a la Juventus, na ciudá de [[Belgráu]], col solitariu tantu de [[Johnny Rep]]. === Post-Europa y los años 80 === Tres la consecución de les copes europees, el Ajax entró nuna etapa de cambeos. Johan Cruyff ficha pol Barcelona, y el club nun llogra sobresalir a nivel internacional. Namái destaca la consecución de dos lligues (1977 y 1979), una copa (1979) y les semifinales de la Copa d'Europa del cursu 79-80, na que cayería frente al campeón d'esi momentu, el [[Nottingham Forest Football Club|Nottingham Forest]]. Sicasí, nel plantel destaca la presencia d'un prolíficu delanteru llamáu [[Ruud Geels]], que se consagraría como goliador de la lliga en cuatro temporaes consecutives. [[Ficheru:Marco van Basten (2).jpg|thumb|right|200px|Marco van Basten, otra importante figura del club nos años 80.]] Dende 1982 hasta 1987, l'equipu vuelve entrar nuna etapa d'ésitos al consiguir trés lligues, trés copes y una Recopa, con Cruyff nel banquín y con una xeneración de futbolistes nuevos que más tarde daríen el saltu a la seleición nacional, como [[Marco van Basten]], [[Frank Rijkaard]], [[Dennis Bergkamp]], [[John van 't Schip]] y otros. === Nueva xeneración y los últimos ésitos internacionales === [[Ficheru:Louis-van-gaal2-CN.jpg|thumb|200px|Louis van Gaal, l'entrenador que-y daría los últimos ésitos continentales al Ajax nos años 90.]] La llegada de los años 90 supondría una etapa de cambeos nel equipu. Primero llogró una lliga en 1990, anque de nada sirvió, una y bones la UEFA nun autorizó al club a xugar la Copa europea del cursu 90-91 por incidentes cometíos pola so enchida nun duelu de Copar UEFA frente al [[Austria Viena]]. En 1991 llega al club [[Louis van Gaal]], y con él llegaron los ésitos. Llogró en 1992 acopar UEFA al imponese por marcador global al [[Torino Football Club|Torino]] (2-2 n'Italia y un empate ensin goles n'Ámsterdam). En 1993 ganaría la copa local, ente qu'en 1994 volvió ganar otra lliga. En 1995 consagrar por cuarta vegada cola [[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]] al imponese al Milan por 1-0, mercé al tantu d'un mozu [[Patrick Kluivert]]. Amás de l'allampada Champions, l'equipu volvió ganar una lliga de forma invicta, conquistó la supercopa holandesa, la d'Europa y la Copa Intercontinental, la segunda de la so historia. Pero'l club amás vivió una etapa na que s'afayaron nuevos talentos, como'l porteru [[Edwin van der Sar]], los defenses [[Michael Reiziger]], los hermanos [[Frank de Boer|Frank]] y [[Ronald de Boer]], los mediocentros [[Edgar Davids]] y [[Clarence Seedorf]], y los delanteros [[Marc Overmars]] y [[Dennis Bergkamp]], amás del citáu Kluivert. Otros xugadores importantes fueron el finlandés [[Jari Litmanen]] y el nixerianu [[Finidi George]]. === Dempués de la Champions a l'actualidá === La segunda metá de los años 90 carauterizar por ser l'entamu del cayente del equipu. Magar ganar la lliga l'añu 1996, el club nun foi capaz de revalidar el títulu européu en venciendo na final de Roma ante la Juventus. Hasta l'añu 1999 el club namái llogró una lliga (1998) y dos copes (1998 y 1999). L'añu 2000 sería l'añu del centenariu del club. Pero desgraciadamente esi añu sería un añu pal olvidu, onde nun llogró nin la lliga (acabaría na quinta posición), nin la copa (cayó esaniciáu n'octavos de final) y sería esaniciáu en tercer ronda d'Copar UEFA de forma sorpresiva ante'l [[RCD Mallorca]] [[España|español]]. Dende 2002 hasta güei, el Ajax llogró seis lligues (2002, 2004, 2011, 2012, 2013 y 2014), cuatro copes (2002, 2006, 2007 y 2010) y cinco supercopes (2002, 2005, 2006, 2007 y 2013), amás de llegar a cuartos de final na campaña 02-03 de la Lliga de Campeones; los octavos de final na 05-06, y la final de la [[Lliga Europa de la UEFA|Europa League]] en 2017, siendo la so primer final internacional en 21 años. Nel certame -en superando la fase de grupu como líder-, impúnxose respeutivamente al [[Legia Varsovia]], [[FC Copenḥague]], [[Schalke 04]] y [[Olympique Lyonnais]], antes de midise na final al [[Manchester United]]. Nesa final, l'equipu inglés ganó por dos goles a cero. == Símbolos del club == === Escudu === [[Ficheru:Wim's Schoevaart Plate.jpg|thumb|left|Un platu col héroe [[Áyax el Grande|Áyax]], símbolu del club, recibíu pol ex-futbolista Wim Schoevaart, nel so cuarentenu aniversariu nel Ajax.]] En 1900, cuando'l club foi fundáu, l'emblema del Ajax foi namái una figura d'un xugador de fútbol. En 1928, l'escudu del club introducir cola cabeza del héroe griegu [[Áyax el Grande|Áyax]]. El logo foi camudáu una vegada más en 1990 nuna versión astracta de l'anterior. El postreru logo contién la semeya de Áyax, pero dibuxáu con namái once llinies, que simbolicen los once xugadores d'un equipu de fútbol.<ref>[https://web.archive.org/web/20090721231604/http://www.xs4all.nl/~michielh/hetlogo.html History of the Ajax logo]</ref> Munchos partidarios siguen considerando que'l nuevu logotipu ye una rotura de la tradición y símbolu de la xestión moderna del club, que se ve como fría y d'orientación monetaria. === Colores y uniforme === [[Ficheru:Louis Seijlhouwer.jpg|thumb|175px|El futbolista Arie Louis Seijlhouwer en 1911, con una de les primeres equipaciones del Ajax col diseñu que permanez anguaño.]] El Ajax xugó orixinalmente nun uniforme totalmente negru con una banda colorada arreyada alredor de la cintura de los xugadores, pero esi uniforme puestu foi sustituyíu per una camisa a rayes coloraes y negres con pantalón negru. Colloráu, negru y blancu son los trés colories de la [[bandera d'Ámsterdam]]. Sicasí, cuando so la direición de Jack Kirwan, el club consiguió l'ascensu a la máxima categoría del fútbol holandés per primer vegada en 1911 (darréu Eerste Klasse o, más tarde llamada [[Eredivisie]]), el Ajax viose obligáu a camudar los sos colores porque'l [[Sparta Rotterdam]] yá tenía esautamente la mesma equipación. Los uniformes especiales pa los partíos a casa nun esistíen nesi momentu y, acordies colos reglamentos del fútbol, los de más recién fundación teníen que camudar los sos colores si dos equipos de la mesma lliga teníen uniformes idénticos. El Ajax optó per pantalón blancu y camisa blanca con una franxa ancha y vertical colorada sobre'l pechu y el llombu, que, de magar, sigue siendo'l tradicional uniforme del Ajax. Les camisetes d'Ajax fueron patrocinaos por [[TDK]], y por [[ABN AMRO]] dende 1991 hasta 2008. [[AEGON]] sustituyó a ABN AMRO como patrocinador principal por un periodu de, a lo menos, siete años.<ref>{{cita web | url=http://english.ajax.nl/web/show/id=154814/contentid=64367 | títulu=AEGON new head sponsor AFC Ajax | obra=Ajax.nl | fechaaccesu=17 d'ochobre de 2007 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071019015912/http://english.ajax.nl/web/show/id%3D154814/contentid%3D64367 | fechaarchivu=19 d'ochobre de 2007 | deadurl=no }}</ref> El 1 d'abril de 2007, el Ajax llevaba un patrocinador distintu pal partíu contra'l [[Heracles Almelo]]: Florius, un programa de bancu qu'acababa de llanzar ABN AMRO y que quería que fuera'l patrocinador de la camiseta nun partíu. Les últimes camisetes fueron fabricaes por [[Umbru (marca)|Umbru]] (1989-2000) y [[Adidas]] dende 2000.<ref>{{cita web | url=http://www.ajax-usa.com/news/2002-2003/contract-with-kit-sponsor-adidas.html | títulu=Contract with kit sponsor Adidas extended until summer 2009 | obra=AJAX-USA.com | fechaaccesu=10 d'avientu de 2006 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080614164608/http://www.ajax-usa.com/news/2002-2003/contract-with-kit-sponsor-adidas.html | fechaarchivu=14 de xunu de 2008 }}</ref> === Evolución del uniforme Llocal ==== <center> {| | {{Camisetes | | pattern_la=_shoulder stripes red stripes half |pattern_b=_ajax0506h |pattern_ra=_shoulder stripes red stripes half |pattern_sh=_adidasonwhite |pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FF0000 |body=FF0000 |rightarm=FF0000 |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2005-06 }} | {{Camisetes | | pattern_la=|pattern_b=_ajax0607h |pattern_ra=|pattern_sh=_red_stripes|pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2006-07 }} | {{Camisetes | | pattern_la=|pattern_b=_ajax0708h |pattern_ra=|pattern_sh=_red_stripes|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=|socks=FFFFFF|títulu=2007-08 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0809h |pattern_b=_ajax0809h |pattern_ra=_ajax0809h |pattern_sh=_benfica0607h |pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFFF|títulu=2008-09 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_shoulder stripes red stripes half |pattern_b=_ajax0910h |pattern_ra=_shoulder stripes red stripes half |pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2009-10 }} |- | {{Camisetes | | pattern_la=_shoulder stripes red stripes half |pattern_b=_ajax1011h |pattern_ra=_shoulder stripes red stripes half |pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2010-11 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1112h |pattern_b=_ajax1112h |pattern_ra=_ajax1112h |pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2011-12 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1213h |pattern_b=_ajax1213h |pattern_ra=_ajax1213h |pattern_sh=_adidasonwhite |pattern_so=_red_top_3_white_stripes | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFF0|títulu=2012-13 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1314h |pattern_b=_ajax1314h |pattern_ra=_ajax1314h |pattern_sh=_adidasonwhite |pattern_so=_river1011h | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2013-14 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1415h |pattern_b=_ajax1415h |pattern_ra=_ajax1415h |pattern_sh=_ajax1415h |pattern_so=_ajax1415h | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2014-15 }} | |} </center> ==== Visita ==== <center> {| | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0506a |pattern_b=_ajax0506a |pattern_ra=_ajax0506a |pattern_sh=_ajax0506a |pattern_so=_color_3_stripes_white | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000000|títulu=2005-06 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0607a|pattern_b=_ajax0607a |pattern_ra=_ajax0607a|pattern_sh=_ajax0607a |pattern_so=_ajax0607a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000080|títulu=2006-07 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0708a|pattern_b=_ajax0708a |pattern_ra=_ajax0708a|pattern_sh=_ajax0708a |pattern_so=_color_3_stripes_white | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000080|títulu=2007-08 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_gre10a |pattern_b=_ajax0809a |pattern_ra=_gre10A |pattern_sh=_adidaswhite |pattern_so=_color_3_stripes_white | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FF000 |shorts=0000FF |socks=0000FF|títulu=2008-09 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0910a |pattern_b=_ajax0910a |pattern_ra=_ajax0910a |pattern_sh=_ajax0910a|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000000|títulu=2009-10 }} |- | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1011a|pattern_b=_ajax1011a |pattern_ra=_ajax1011a |pattern_sh=_ajax1011a|pattern_so=_ajax1011a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFFF|títulu=2010-11 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1112a |pattern_b=_ajax1112a |pattern_ra=_ajax1112a |pattern_sh=_ajax1112a|pattern_so=_ajax1112a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFFF|títulu=2011-12 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1213a |pattern_b=_ajax1213a |pattern_ra=_ajax1213a |pattern_sh=_ajax1213a |pattern_so=_ajax1213a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFF0|títulu=2012-13 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1314a |pattern_b=_ajax1314a |pattern_ra=_ajax1314a |pattern_sh=_ajax1314a |pattern_so=_ajax1314a | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2013-14 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1415a |pattern_b=_ajax1415a |pattern_ra=_ajax1415a |pattern_sh=_ajax1415a |pattern_so=_ajax1415a | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2014-15 }} | |} </center> === Indumentaria y patrocinador === <center> {|class="wikitable collapsible collapsed" style="width:45%" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse:; font-size: 96%;" width=50% |- !align="center" style="background:#FF0000; color:#FFFFFF" colspan="90" | Indumentaria y Patrocinador del AFC Ajax |- |<center> {|align="center" bgcolor="#FFFFFF" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse:;" |-align=center bgcolor=#FF0000 style="color:white;" !width="100"|Periodu !width="170"|Indumentaria !width="250"|Patrocinador |- |1973-1977 |[[Le Coq Sportif]] |rowspan=3|''nengún'' |- |1977-1980 |rowspan=1|[[Puma (marca)|Puma]] |- |1980-1982 |rowspan=2|Le Coq Sportif |- |1982-1986 |rowspan=3|[[TDK]] |- |1986-1989 |[[Kappa (marca)|Kappa]] |- |1989-1991 |rowspan=2| [[Ficheru:Umbro_logo13.png|align=center|85px]] |- |1991-2000 |rowspan=2|[[ABN AMRO]] |- |2000-2008 |rowspan=3| [[Ficheru:Adidas_Logo.svg|align=center|75px]] |- |2008-2014 ||[[AEGON]] |- |2014-2019 ||[[Ziggo]] |} |- |} </center> == Estadiu == {{AP|Ámsterdam Arena}} El primer estadiu del Ajax foi construyíu en 1911 en madera y foi llamáu a cencielles "L'Estadiu". Más tarde, el Ajax xugó nel estadiu construyíu pa los [[Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam de 1928]]. Esti estadiu, diseñáu por Jan Wils, ye conocíu como'l [[Estadiu Olímpicu d'Ámsterdam|Estadiu Olímpicu]]. En 1934, el Ajax treslladar al [[De Meer Stadion]] nel este d'Ámsterdam, diseñáu pol arquiteutu y miembru del Ajax Daan Roodenburgh. L'estadiu podría allugar 29.500 espectadores y el Ajax xugó ellí hasta 1996. Pa los grandes partíos europeos y nacionales el club xugaba, de cutiu, nel Estadiu Olímpicu, qu'allugaba'l doble del númberu d'espectadores. En 1996, el Ajax treslladóse a un nuevu estadiu nel sureste de la ciudá, l'[[Amsterdam ARENA]]. Foi construyíu pola autoridá de la ciudá d'Ámsterdam, con un costu de 134 millones de dólares. L'estadiu ye capaz d'allugar más de 52.000 espectadores. L'asistencia promediu al estadiu en 2006—07 foi de 48.610, aumentando na próxima temporada a 49.128 espectadores. L'estadiu tien un techu retráctil y estableció un enclín pa otros estadios modernos construyíos n'Europa nos años siguientes. Nos Países Baxos, l'estadiu ganóse una reputación d'un campu con un verde tarrecible causaos pol techu removible que, inclusive cuando s'abrir, quíta-y demasiada [[lluz del sol]] y aire fresco. Mientres la temporada 2008—09 los encargaos del terrén de xuegu introducieron un sistema de llume artificial que finalmente amenorgó notablemente esti problema. L'históricu De Meer Stadion foi baltáu y vendiéronse los terrenes al conceyu, que construyó nel so llugar un barriu residencial. Lo único que queda del antiguu estadiu son les lletres "AJAX" na fachada del centru d'entrenamientu xuvenil [[Sportpark De Toekomst|De Toekomst]], cerca del Amsterdam ARENA. == Afición == Históricamente, el Ajax foi vistu popularmente como un club con raigaños xudíos». Anque nun ye un club oficial xudíu como'l WV-HEDW de la ciudá, el Ajax tuvo una imaxe xudía dende la década de 1930, cuando l'estadiu taba allugáu xuntu al barriu xudíu d'Ámsterdam y los rivales víen a munchos aficionaos caminar por esti barriu pa llegar al estadiu.<ref>{{cita web |url=http://www.sportgeschiedenis.nl/2006/12/09/ajax-en-de-xinguen.aspx |títulu=de alternatieve bron voor sportnieuws |editorial=Sportgeschiedenis.nl |fecha= |fechaaccesu=2 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120311033954/http://www.sportgeschiedenis.nl/2006/12/09/ajax-en-de-xinguen.aspx |fechaarchivu=11 de marzu de 2012 }}</ref> El siguidores del Ajax (de los cualos unos pocos yeren, en realidá, xudíos<ref name="nyt">[http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9404Y7DB153FF93BA15750C0A9639C8B63&sec=&spon=&pagewanted=1 Amsterdam Journal; A Dutch Soccer Riddle: Jewish Regalia Without Jews] ''New York Times'' 28 de marzu de 2005.</ref>), respondieron adoptando la identidá xudía» del Ajax, pos se faen llamar a sí mesmos «súper xudíos», cantando «Xudíos, xudíos» (''Xinguen, Xinguen'') nos partíos, y adoptaron la simboloxía xudía, como la [[Estrella de David]] y la [[bandera israelina]].<ref name="nyt" /><ref name="understanding">Spaaij, Ramon (2006). «[https://books.google.com/books?id=i21W_KN_iUMC&lpg=PA197&dq=ajax%20jews&client=safari&pg=PA196 Understanding football hooliganism: A Comparison of Six Western European Clubes]».</ref> Delles fontes dicen que los aficionaos del Ajax empezaron a faer esto dempués de ver a los aficionaos del [[Tottenham Hotspur]], qu'empleguen un simbolismu similar.<ref>[https://books.google.com/books?id=Iye9CDk0X_IC&lpg=PA240&dq=ajax%20jews&client=safari&pg=PA240 Emancipation through muscles: Jews and sports in Europe], Michael Brenner, Gideon Reuveni, [[Universität München]]. Institute of Jewish History, Universiṭah hai-ʻIvrit bi-Yerushalayim. Merkaz Ḳobner -y-hisṭoryah Germanit, Google Books</ref> Esta imaxe xudía finalmente convirtióse nuna parte central de la cultura de l'afición del Ajax.<ref name="understanding" /> La «[[Hava Nagila]]», una [[Música folclórica|cantar folclóricu]] [[hebrea]], podía ser descargada dende'l sitiu web oficial del club.<ref name="nyt" /> A principios de la década de 1980, los grupos ultres d'aficionaos de los rivales del Ajax intensificaron la so retórica [[antisionista]], coriando conseñes como «¡''Hamas'', ''Hamas''! Los xudíos a la cámara de gas» (''Hamas, Hamas! Xinguen aan het gas''), xiblando p'asonsañar el fluxu de gas o amosar el [[saludu nazi]].<ref name="nyt" /> La resultancia final foi que munchos siguidores xudíos del Ajax dexaron de dir a los partíos.<ref name="nyt" /> Na década de 2000 el club empezó a tratar de convencer a los aficionaos d'abandonar la so imaxe xudía.<ref name="nyt2">{{cita publicación | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9404Y7DB153FF93BA15750C0A9639C8B63&sec=&spon=&pagewanted=2 | obra=The New York Times | títulu=Amsterdam Journal; A Dutch Soccer Riddle: Jewish Regalia Without Jews | nome=Craig S. | apellíu=Smith | fecha=28 de marzu de 2005 | fechaaccesu=23 d'abril de 2010}}</ref> El fechu más notable asocedió en xineru de 2005, cuando'l Ajax intentó detener la so imaxe xudía, porque los aficionaos de los clubes rivales cantaben comentarios antisionistas (traducíu del [[Idioma holandés|holandés]]): ''Ssssssssss...'' [el xiblíu del gas] «¡Tamos escorriendo xudíos! ¡Ye'l tren Ajax camín a [[Auschwitz]]! ¡''Sieg''! ¡''Sieg''! ¡''Sieg''! [n'[[Idioma alemán|alemán]]: «victoria», una cita d'[[Adolf Hitler|Hitler]]]».<ref>{{cita web |url=http://www.jewlicious.com/2005/01/soccer-team-tries-to-shed-jewish-image/ |títulu=Soccer team tries to shed Jewish image |editorial=Jewlicious.com |fecha= |fechaaccesu=4 d'agostu de 2012}}</ref> Esisten amás, cuatro grupos d'aficionaos allegaos al club. Los más conocíos son los [[F-Side]] y el [[VAK410]], que son consideraos los más radicales. Los otros grupos son [[North Up Alliance]] y [[South Crew]]. == Rivalidaes == {{AP|De Klassieker}} El [[Feyenoord de Rotterdam]] ye'l gran rival tradicional del Ajax. Cada añu, dambos clubes xueguen el ''[[Klassieker]]'' («el Clásicu»), el partíu qu'apuesten los equipos de les dos ciudaes más grandes de los Países Baxos. Los partíos son conocíos pola so tensión y violencia, tantu dientro como fuera del campu. Dende va dellos años tuvieron llugar incidentes violentos ente los sectores más radicales de les aficiones rivales, dando llugar a l'actual distancia de seguridá ente aficiones en dambos estadios. El [[PSV Eindhoven]], tamién se considera un importante rival, pero en términos de tensión y rivalidá, estos partíos nun tán tan cargaos como los duelos contra'l Feyenoord. La rivalidá esistió dende va dalgún tiempu col PSV y débese a diverses causes, como les distintes interpretaciones de los ésitos nacionales ya internacionales vixentes de dambos clubes y de rivalidá ente'l [[Randstad]], onde s'atopen [[Ámsterdam]] y [[Rotterdam]], y la ciudá provincial d'[[Eindhoven]]. == Datos del club == * '''Temporaes na Eredivisie:''' 67 (2021/22). * '''Temporaes en 2ª:''' 0. * '''Mayor goliada consiguida:''' **'''En campeonatos nacionales:''' *** WHC 1 - Ajax 14 (23/12/2009). * '''Mayor goliada recibida:''' **'''En campeonatos nacionales:''' ***Feyenoord 9 - 4 Ajax (29/11/1964). * '''Meyor puestu na lliga:''' 1º (35 vegaes). * '''Máximu goliador:''' Piet van Reenen (273). * '''Más partíos apostaos:''' [[Sjaak Swart]] (603). == Clubes afiliaos a Ajax == Los siguientes clubes tán afiliaos a Ajax Ámsterdam: * {{bandera|China}} [[Beijing Guoan]] * {{bandera|Sudáfrica}} [[Ajax Cape Town FC|Ajax Cape Town]] * {{bandera|Países Baxos}} [[HFC Haarlem]] * {{bandera|Países Baxos}} [[FC Volendam|Volendam]] * {{bandera|Brasil}} [[Palmeiras]]<ref>{{cita web | url=http://www.ajax-usa.com/news/2004-2005/ajax-agree-technical-partnership-with-fc-omniworld.html | títulu=Ajax agree technical partnership with FC Omniworld | obra=AJAX-USA.com | fechaaccesu=14 d'avientu de 2006 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070222172710/http://www.ajax-usa.com/news/2004-2005/ajax-agree-technical-partnership-with-fc-omniworld.html | fechaarchivu=22 de febreru de 2007 }}</ref> * {{bandera|Inglaterra}} Stafford Rangers * {{bandera|Países Baxos}} FC Omniworld * {{bandera|SVK}} [[FK AS Trenčín]]<ref> http://ajax1.nl/archief/as-trencin-gaat-definitief-samenwerken-met-ajax/#more-38308 </ref> == Xugadores == === Plantía 2018/19 === {{Fs start|procedencia=sí|edá=sí|testu=white|fondu=red}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Porteros''' {{Fs player|no=1|nac=Camerún|nome=[[André Onana]]|pos=POR|edá={{edá|02|04|1996}}|procedencia={{bandera|España}} [[Futbol Club Barcelona "B"|F.C. Barcelona "B"]]}} {{Fs player|no=22|nac=Países Baxos|nome=[[Benjamin van Leer]]|pos=POR|edá={{edá|09|04|1992}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Roda JC Kerkrade|Roda]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Defenses''' {{Fs player|no=3|nac=Países Baxos|nome=[[Joël Veltman]] {{cap}}|pos=DEF|edá={{edá|15|01|1992}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=4|nac=Países Baxos|nome=[[Matthijs de Ligt]]|pos=DEF|edá={{edá|12|08|1999}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=5|nac=Austria|nome=[[Maximilian Wöber]]|pos=DEF|edá={{edá|04|02|1998}}|procedencia={{bandera|Austria}} [[SK Rapid Viena]]}} {{Fs player|no=8|nac=Países Baxos|nome=[[Daley Sinkgraven]]|pos=DEF|edá={{edá|04|07|1995}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[SC Heerenveen]]}} {{Fs player|no=28|nac=Colombia|nome=[[Luis Manuel Orejuela|Luis Orejuela]]|pos=DEF|edá={{edá|20|08|1995}}|procedencia={{bandera|Colombia}} [[Deportivo Cali]]}} {{Fs player|no=31|nac=Arxentina|nome=[[Nicolás Tagliafico]]|pos=DEF|edá={{edá|25 |10|1992}}|procedencia={{bandera|Arxentina}} [[Independiente]]}} {{Fs player|no=--|nac=Países Baxos|nome=[[Perr Schuurs]]|pos=DEF|edá={{edá|26|11|1999}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Fortuna Sittard]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Centrocampistes''' {{Fs player|no=6|nac=Países Baxos|nome=[[Donny van de Beek]]|pos=MED|edá={{edá|18|03|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=10|nac=Marruecos|nome=[[Hakim Ziyech]]|pos=MED|edá={{edá|19|03|1993}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Football Club Twente|Twente]]}} {{Fs player|no=15|nac=Países Baxos|nome=[[Carel Eiting]]|pos=MED|edá={{edá|11|02|1998}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=20|nac=Dinamarca|nome=[[Lasse Schøne]]|pos=MED|edá={{edá|27|05|1986}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[NEC Nijmegen]]}} {{Fs player|no=21|nac=Países Baxos|nome=[[Frenkie de Jong]]|pos=MED|edá={{edá|12|05|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Willem II]]}} {{Fs player|no=23|nac=Países Baxos|nome=[[Siem de Jong]]|pos=MED|edá={{edá|28|01|1989}}|procedencia={{bandera|Inglaterra}} [[Newcastle United]]}} {{Fs player|no=34|nac=Países Baxos|nome=[[Abdelhak Nouri]]|pos=MED|edá={{edá|03|04|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=--|nac=Marruecos|nome=[[Zakaria Labyad]]|pos=MED|edá={{edá|09|03|1993}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[FC Utrecht|Utrecht]]}} {{Fs player|no=--|nac=Serbia|nome=[[Dušan Tadić]]|pos=MED|edá={{edá|20|11|1988}}|procedencia={{bandera|Inglaterra}} [[Southampton Football Club |Southampton]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Delanteros''' {{Fs player|no=7|nac=Brasil|nome=[[David Neres]]|pos=DEL|edá={{edá|03|03|1997}}|procedencia={{bandera|Brasil}} [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]]}} {{Fs player|no=9|nac=Países Baxos|nome=[[Klaas-Jan Huntelaar]]|pos=DEL|edá={{edá|12|08|1983}}|procedencia={{bandera|Alemaña}} [[Schalke 04]]}} {{Fs player|no=17|nac=República Checa|nome=[[Václav Černý]]|pos=DEL|edá={{edá|17|10|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=25|nac=Dinamarca|nome=[[Kasper Dolberg]]|pos=DEL|edá={{edá|06|10|1998}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=--|nac=Burkina Fasu|nome=[[Hassane Bandé]]|pos=DEL|edá={{edá|30|10|1998}}|procedencia={{bandera|Bélxica}} [[KV Mechelen]]}} |- {{Fs end|entrenador={{bandera|Países Baxos}} Erik ten Hag|otros= |url plantía=http://spanish.ajax.nl/Ajax-1/Seleccion.htm |url traspasos=}} ==== Altes ==== {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costu''' |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Klaas-Jan Huntelaar]] |align=center|[[Delanteru]] |align=left|{{bandera|Alemaña}} [[Schalke 04]] |align=center|Llibre |align=center|- |- |align=left|{{bandera|Colombia}} [[Luis Manuel Orejuela]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Colombia}} [[Deportivu Cali]] |align=center|Trespasu |align=center|3.600.000 € |- |align=left|{{bandera|Arxentina}} [[Nicolás Tagliafico]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Arxentina}} [[Independiente]] |align=center|Trespasu |align=center|6.500.000 € |} ==== Baxes ==== {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costu''' |- |align=left|{{bandera|Burkina Fasu}} [[Bertrand Traoré]] |align=center|[[Delanteru]] |align=left|{{bandera|Inglaterra}} [[Chelsea Football Club|Chelsea]] |align=center|Fin de Cesión |align=center| - |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Davy Klaassen]] |align=center|[[Mediocampista]] |align=left|{{bandera|Inglaterra}} [[Everton Football Club|Everton]] |align=center|Trespasu |align=center|27.000.000 € |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Diederik Boer]] |align=center|[[Porteru (fútbol)|Porteru]] |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[PEC Zwolle]] |align=center|Fin de Contratu |align=center|- |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Kenny Tete]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Francia}} [[Olympique Lyonnais]] |align=center|Trespasu |align=center|5.000.000 € |- |align=left|{{bandera|Alemaña}} [[Heiko Westermann]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Austria}} [[Austria Wien]] |align=center|Fin de Contratu |align=center|- |- |align=left|{{bandera|Colombia}} [[Davinson Sánchez]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Inglaterra}} [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] |align=center|Trespasu |align=center|40.000.000 € |- |} === Dosales retiraos === {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=680px |- bgcolor=red style="color:white;" !'''Númberu''' !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Temporaes''' |- |align=center|'''14''' |align=center|{{bandera|Países Baxos}} [[Johan Cruyff]] |align=center|[[Volante ofensivu]] |align=center|[[1964]]-[[1973]] / [[1981]]-[[1983]] |- |} == Entrenadores == El Ajax tuvo na so historia 50 entrenadores, ente oficiales ya interinos. L'actual entrenador ye [[Marcel Keizer]], qu'asumió en xunu de 2017. De la llarga llista d'entrenadores, [[Jack Reynolds]] ye l'únicu que tuvo en dos etapes y por más años. La primer etapa duró ente [[1915]] y [[1925]] y darréu ente [[1925]] a [[1940]], esto ye, na so primer etapa tuvo por 10 años y la segunda, por quince años. [[Rinus Michels]] (1965-1971) y [[Louis van Gaal]] (1991-1997) son los otros entrenadores que más tiempu tuvieron nel club. El restu d'entrenadores apenes tuvieron ente unu a trés años. === Llistáu d'entrenadores per añu === {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=80% |- bgcolor=red style="color:white;" !width="150"|Entrenador !width="200"|Temporaes !width="150"|Notes !width="200"|Títulos consiguíos |- |align="center"|[[John Kirwan]] |align="center"|01-07-[[1910]] - 30-06-[[1915]] |align="center"|Primer entrenador estranxeru del club |align="center"|- |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-07-[[1915]] - 30-06-[[1925]] |align="center"|- |align="center"|2 [[Eredivisie|Lligues]]; 1 [[Copa de los Países Baxos|Copa]]; 3 Campeonatos Rexonales |- |align="center"|[[Harold Rose]] |align="center"|01-07-[[1925]] - 29-12-[[1926]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Stanley Castle]] |align="center"|29-12-[[1926]] - 30-06-[[1928]] |align="center"|- |align="center"|2 Campeonatos Rexonales |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-07-[[1928]] - 24-06-[[1940]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|5 Lligues; 7 Torneos Rexonales |- |align="center"|[[Jan Distelbrink]] |align="center"|24-06-[[1940]] - 30-06-[[1940]] |align="center"|Primer entrenador holandés del equipu. Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Vilmos Halpern]] |align="center"|01-07-[[1940]] - 30-06-[[1941]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Wim Volkers]] & [[Arie de Wit]] |align="center"|01-07-[[1941]] - 30-06-[[1942]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Dolf van Kol]] |align="center"|01-07-[[1942]] - 01-11-[[1945]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-11-[[1945]] - 11-10-[[1947]] |align="center"|Tercer etapa como téunicu |align="center"|1 Lliga; 2 Campeonatos Rexonales |- |align="center"|[[Robert Smith (entrenador)|Robert Smith]] |align="center"|11-10-[[1947]] - 30-06-[[1948]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Walter Crook]] |align="center"|01-07-[[1948]] - 30-06-[[1950]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|1 Tornéu Rexonal |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-07-[[1950]] - 01-11-[[1950]] |align="center"|Cuarta etapa como téunicu; y entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Robert Thomson]] |align="center"|01-11-[[1950]] - 01-01-[[1953]] |align="center"|- |align="center"|1 Tornéu Rexonal |- |align="center"|[[Karel Kaufman]] |align="center"|01-01-[[1953]] - 01-03-[[1953]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Willy Stejskal]] |align="center"|01-03-[[1953]] - 30-06-[[1953]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Walter Crook]] |align="center"|01-07-[[1953]] - 30-06-[[1954]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Karl Humenberger]] |align="center"|01-07-[[1954]] - 30-06-[[1959]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Vic Buckingham]] |align="center"|01-07-[[1959]] - 30-06-[[1961]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|1 Lliga y 1 Copa |- |align="center"|[[Keith Spurgeon]] |align="center"|01-07-[[1961]] - 30-06-[[1962]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Joseph Gruber]] |align="center"|01-07-[[1962]] - 30-06-[[1963]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Jack Rowley]] |align="center"|01-07-[[1963]] - 30-06-[[1964]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Vic Buckingham]] |align="center"|01-07-[[1964]] - 21-01-[[1965]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Rinus Michels]] |align="center"|22-01-[[1965]] - 30-06-[[1971]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|4 Lligues; 3 Copes; 1 [[Lliga de Campeones de la UEFA|Copa d'Europa]] |- |align="center"|[[Ştefan Kovács|Stefán Kovács]] |align="center"|01-07-[[1971]] - 30-06-[[1973]] |align="center"|- |align="center"|2 Lligues; 1 Copa; 2 Copes d'Europa; 1 [[Copa Intercontinental]] |- |align="center"|[[George Knobel]] |align="center"|01-07-[[1973]] - 12-04-[[1974]] |align="center"|- |align="center"|1 [[Supercopa d'Europa]] |- |align="center"|[[Bobby Haarms]] |align="center"|12-04-[[1974]] - 30-06-[[1974]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Hans Kraay]] |align="center"|01-07-[[1974]] - 12-08-[[1975]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Jan van Daal]] |align="center"|12-08-[[1975]] - 01-09-[[1975]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Rinus Michels]] |align="center"|01-09-[[1975]] - 30-06-[[1976]] |align="center"|Entrenador interín; segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Tomislav Ivic]] |align="center"|01-07-[[1976]] - 30-06-[[1978]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Cor Brom]] |align="center"|01-07-[[1978]] - 08-09-[[1979]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga y 1 Copa |- |align="center"|[[Leo Beenhakker]] |align="center"|08-09-[[1979]] - 10-03-[[1981]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Aad de Mos]] |align="center"|10-03-[[1981]] - 30-06-[[1981]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Kurt Linder]] |align="center"|01-07-[[1981]] - 30-06-[[1982]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Aad de Mos]] |align="center"|01-07-[[1982]] - 06-05-[[1985]] |align="center"|- |align="center"|2 Lligues; 1 Copa |- |align="center"|[[Tonny Bruins Slot]] |align="center"|06-05-[[1985]] - 30-06-[[1985]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Johan Cruyff]] |align="center"|01-07-[[1985]] - 04-01-[[1988]] |align="center"|- |align="center"|2 Copes; 1 [[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa d'Europa]] |- |align="center"|[[Bobby Haarms]], [[Barry Hulshoff]], [[Spitz Kohn]] |align="center"|04-01-[[1988]] - 30-06-[[1988]] |align="center"|Toos ellos fueron entrenadores interinos |align="center"|- |- |align="center"|[[Kurt Linder]] |align="center"|01-07-[[1988]] - 20-09-[[1988]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Spitz Kohn]], [[Louis van Gaal]] |align="center"|20-09-[[1988]] - 30-06-[[1989]] |align="center"|Dambos fueron interinos |align="center"|- |- |align="center"|[[Leo Beenhakker]] |align="center"|01-07-[[1989]] - 28-09-[[1991]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|1 lliga |- |align="center"|[[Louis van Gaal]] |align="center"|28-09-[[1991]] - 30-06-[[1997]] |align="center"|- |align="center"|3 Lligues; 1 Copa; 3 [[Supercopa de los Países Baxos|Supercopes]]; 1 [[Lliga Europea de la UEFA|Copa UEFA]]; 1 Lliga de Campeones; 1 Supercopa d'Europa; 1 [[Copa Intercontinental]] |- |align="center"|[[Morten Olsen]] |align="center"|01-07-[[1997]] - 05-12-[[1998]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga; 1 Copa |- |align="center"|[[Jan Wouters]] |align="center"|05-12-[[1998]] - 21-03-[[2000]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Hans Westerhof]] |align="center"|21-03-[[2000]] - 30-06-[[2000]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Co Adriaanse]] |align="center"|01-07-[[2000]] - 29-11-[[2001]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Ronald Koeman]] |align="center"|03-12-[[2001]] - 25-02-[[2005]] |align="center"|- |align="center"|2 Lligues; 1 Copa; 1 Supercopa |- |align="center"|[[Ruud Krol]] |align="center"|25-02-[[2005]] - 16-03-[[2005]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Danny Blind]] |align="center"|16-03-[[2005]] - 23-05-[[2006]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Henk ten Cate]] |align="center"|01-07-[[2006]] - 8-09-[[2007]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa; 2 Supercopes |- |align="center"|[[Adrie Koster]] |align="center"|08-09-[[2007]] - 1-07-[[2008]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Marco van Basten]] |align="center"|01-07-[[2008]] - 06-05-[[2009]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[John van 't Schip]] (*) |align="center"|06-05-[[2009]] - 30-06-[[2009]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Martin Jol]]<ref>[http://www.elmundodeportivo.es/gen/20101206/54084011289/noticia/martin-jol-dimite-como-entrenador-del-ajax.html Martin Jol dimite como entrenador del Ajax ]</ref> |align="center"|01-07-[[2009]] - 06-12-[[2010]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Frank De Boer]] |align="center"|06-12-[[2010]] - 2016 |align="center"|- | align="center" |4 Lligues; 1 Supercopa |- |align="center"|[[Peter Bosz]] |align="center"|25-05-2016 - xunu 2017 |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Marcel Keizer]] |align="center"|17-06-2017 |} == Presidentes == [[Ficheru:Floris Stempel.jpg|thumb|right|220px|Floris Stempel foi'l primer presidente de la entidá dende los sos entamos.]] Dende la so fundación, el Ajax tuvo 15 presidentes, siendo unu de los clubes a nivel internacional con pocos mandatarios. El so primer presidente foi Floris Stempel, que foi'l fundador del club, y qu'asumió dende [[1900]] a [[1908]]. L'actual presidente ye [[Hennie Henrichs]], qu'asumió dende l'añu 2011. [[Chris Holst]] ye l'únicu que presidió l'equipu en dos ciclos (1908-1910; 1912-13), ente que [[Marius Koolhaas]] (1932-1956) ye'l que más tiempu tuvo nel cargu. === Llista de Presidentes === {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |-bgcolor=silver !width=5%|Nᵘ. !width=10%|Presidente !width=12%|País !width=10%|Entamu del mandatu !width=10%|Final del mandatu !width=22%|Notes |- | align="center"| 1 | align="left" | '''[[Floris Stempel]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1900]] | align="center" | [[1908]] | align="center" | Primer presidente |- | align="center"| 2 | align="left" | '''[[Chris Holst]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1908]] | align="center" | [[1910]] | align="center" | - |- | align="center"| 3 | align="left" | '''[[Han Dade]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1910]] | align="center" | [[1912]] | align="center" | Foi unu de los fundadores del Ajax xuntu con Stempel |- | align="center"| - | align="left" | '''[[Chris Holst]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1912]] | align="center" | [[1913]] | align="center" | Presidente per segunda vegada |- | align="center"| 4 | align="left" | '''[[Willem Egeman]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1913]] | align="center" | [[1925]] | align="center" | - |- | align="center"| 5 | align="left" | '''[[Frans Schoevaart]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1925]] | align="center" | [[1932]] | align="center" | - |- | align="center"| 6 | align="left" | '''[[Marius Koolhaas]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1932]] | align="center" | [[1956]] | align="center" | So'l so mandatu inauguró l'estadiu De Meer, anque tamién se xugó dellos partíos nel [[Estadiu Olímpicu d'Ámsterdam]] |- | align="center"| 7 | align="left" | '''[[Wim Volkers]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1956]] | align="center" | [[1958]] | align="center" | Foi xugador del Ajax ente 1923 y 1936, y entrenador del club nos [[Años 1940|años 40]] |- | align="center"| 8 | align="left" | '''[[Jan Melchers]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1958]] | align="center" | [[1964]] | align="center" | - |- | align="center"| 9 | align="left" | '''[[Jaap van Praag]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1964]] | align="center" | [[1978]] | align="center" | Sol so mandatu, l'equipu llogra nos entamos de los [[Años 1970|años 70]] el [[Triplete (fútbol)|triplete]] y los primeros ésitos internacionales de la so historia |- | align="center"| 10 | align="left" | '''[[Tom Harmsen]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1978]] | align="center" | [[1988]] | align="center" | - |- | align="center"| 11 | align="left" | '''[[Michael van Praag]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1989]] | align="center" | [[2003]] | align="center" | Sol so mandatu, el club llogra les sos últimes reconocencies internacionales, ya inaugúrase el so actual estadiu, l'[[Amsterdam ARENA]]. Celébrense tamién los cien años d'esistencia del club. Inaugúrase tamién l'academia ''De Toemkost'', que sirve pa entrenamientos y partíos de les cañes menores del equipu |- | align="center"| 12 | align="left" | '''[[John Jaakke]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[2003]] | align="center" | [[2008]] | align="center" | - |- | align="center"| 13 | align="left" | '''[[Uri Coronel]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[2008]] | align="center" | [[2011]] | align="center" | - |- | align="center"| 14 | align="left" | '''[[Steven ten Have]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[Marzu]] de [[2011]] | align="center" | [[Avientu]] de [[2011]] | align="center" | Presidente interín |- | align="center"| 15 | align="left" | '''[[Hennie Henrichs]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[2011]] | align="center" | Anguaño | align="center" | Actual presidente del Ajax |} == Palmarés == === Torneos Nacionales (59) === {| border="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=C2D2E5 |- bgcolor=C2D2E5 ! width=270px|Competición ! width=340px|Títulos ! width=340px|Subtítulos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Eredivisie#Lliga de Fútbol de los Países Baxos|Lliga Primer División]] (8/4)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1917/18|1918]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1918/19|1919]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1930/31|1931]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1931/32|1932]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1933/34|1934]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1936/37|1937]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1938/39|1939]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1946/47|1947]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1927-28|1928]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1929-30|1930]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1935-36|1936]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1945-46|1946]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Eredivisie]] (25/20)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Eredivisie 1956/57|1957]], [[Eredivisie 1959/60|1960]], [[Eredivisie 1965/66|1966]], [[Eredivisie 1966/67|1967]], [[Eredivisie 1967/68|1968]], [[Eredivisie 1969/70|1970]], [[Eredivisie 1971/72|1972]], [[Eredivisie 1972/73|1973]], [[Eredivisie 1976/77|1977]], [[Eredivisie 1978/79|1979]], [[Eredivisie 1979/80|1980]], [[Eredivisie 1981/82|1982]], [[Eredivisie 1982/83|1983]], [[Eredivisie 1984/85|1985]], [[Eredivisie 1989/90|1990]], [[Eredivisie 1993/94|1994]], [[Eredivisie 1994/95|1995]], [[Eredivisie 1993/94|1996]], [[Eredivisie 1997/98|1998]], [[Eredivisie 2001/02|2002]], [[Eredivisie 2003/04|2004]], [[Eredivisie 2010/11|2011]], [[Eredivisie 2011/12|2012]], [[Eredivisie 2012/13|2013]], [[Eredivisie 2013/14|2014]] <small>'''(Récor)'''</small> |bgcolor="#ECF1F7"| [[Eredivisie 1960-61|1961]], [[Eredivisie 1962-63|1963]], [[Eredivisie 1968-69|1969]], [[Eredivisie 1970-71|1971]], [[Eredivisie 1977-78|1978]], [[Eredivisie 1980-81|1981]], [[Eredivisie 1985-86|1986]], [[Eredivisie 1986-87|1987]], [[Eredivisie 1987-88|1988]], [[Eredivisie 1988-89|1989]], [[Eredivisie 1990-91|1991]], [[Eredivisie 1991-92|1992]], [[Eredivisie 2002-03|2003]], [[Eredivisie 2004-05|2005]], [[Eredivisie 2006-07|2007]], [[Eredivisie 2007-08|2008]], [[Eredivisie 2009-10|2010]], [[Eredivisie 2014-15|2015]], [[Eredivisie 2015-16|2016]], [[Eredivisie 2016-17|2017]] <small>'''(Récor)'''</small> |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Copa de los Países Baxos]] (18/6)''' |bgcolor="#ECF1F7"| 1917, 1943, 1961, 1967, 1970, 1971, 1972, 1979, 1983, 1986, 1987, 1993, 1998, 1999, 2002, [[Copa de los Países Baxos 2005-06|2006]], [[Copa de los Países Baxos 2006-07|2007]], 2010 <small>'''(Récor)'''</small> |bgcolor="#ECF1F7"| 1968, 1978, 1980, 1981, 2011, 2014 |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Supercopa de los Países Baxos]] (8/8)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa de los Países Baxos 1993|1993]], [[Supercopa de los Países Baxos 1994|1994]], [[Supercopa de los Países Baxos 1995|1995]], [[Supercopa de los Países Baxos 2002|2002]], [[Supercopa de los Países Baxos 2005|2005]], [[Supercopa de los Países Baxos 2006|2006]], [[Supercopa de los Países Baxos 2007|2007]], [[Supercopa de los Países Baxos 2013|2013]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa de los Países Baxos 1996|1996]], [[Supercopa de los Países Baxos 1998|1998]], [[Supercopa de los Países Baxos 1999|1999]], [[Supercopa de los Países Baxos 2004|2004]], [[Supercopa de los Países Baxos 2010|2010]], [[Supercopa de los Países Baxos 2011|2011]], [[Supercopa de los Países Baxos 2012|2012]], [[Supercopa de los Países Baxos 2014|2014]] <small>'''(Récor)'''</small> |} === Torneos rexonales (18) === {| border="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=C2D2E5 |- bgcolor=C2D2E5 ! width=230px|Competición ! width=300px|Títulos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''División de primera Clase Oeste (17)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1917/18#Eerste Klasse Oeste-A|1918]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1918/19#Eerste Klasse Oeste-A|1919]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1920/21#Eerste Klasse Oeste|1921]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1926/27#Eerste Klasse Oeste-I|1927]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1927/28#Eerste Klasse Oeste-I|1928]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1929/30#Eerste Klasse Oeste-I|1930]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1930/31#Eerste Klasse Oeste-I|1931]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1931/32#Eerste Klasse Oeste-I|1932]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1933/34#Eerste Klasse Oeste-I|1934]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1934/35#Eerste Klasse Oeste-I|1935]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1935/36#Eerste Klasse Oeste-I|1936]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1936/37#Eerste Klasse Oeste-I|1937]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1938/39#Eerste Klasse Oeste-II|1939]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1945/46#Eerste Klasse Oeste-I|1946]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1949/50#Eerste Klasse Oeste-I|1947]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1946/47#Eerste Klasse Oeste-II|1950]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1951/52#Eerste Klasse B|1952]]. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''Segunda Categoría (1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| 1911 |} === Torneos Internacionales (10)<ref>[http://es.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=50143/profile/history/index.html Perfiles del fútbol europeo: A. F. C. Ajax]; ''uefa.com''.</ref> === {| border="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=C2D2E5 |- bgcolor=C2D2E5 ! width=270px|Competición ! width=340px|Títulos ! width=340px|Subtítulos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Lliga de Campeones de la UEFA]] (4/2)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa de Campeones d'Europa 1970-71|1971]], [[Copa de Campeones d'Europa 1971-72|1972]], [[Copa de Campeones d'Europa 1972-73|1973]], [[Lliga de Campeones de la UEFA 1994-95|1995]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa de Campeones d'Europa 1968-69|1969]], [[Lliga de Campeones de la UEFA 1995-96|1996]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Copa Intercontinental]] (2/0)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa Intercontinental 1972|1972]], [[Copa Intercontinental 1995|1995]] |bgcolor="#ECF1F7"| - |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Recopa d'Europa de la UEFA|Recopa d'Europa]] (1/1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Recopa d'Europa 1986-87|1987]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Recopa d'Europa 1987-88|1988]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Lliga Europa de la UEFA]] (1/1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa de la UEFA 1991-92|1992]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Lliga Europa de la UEFA 2016-17|2017]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Supercopa d'Europa]] (2/1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa d'Europa 1972|1972]] <small>'''(Non oficial)'''</small>, [[Supercopa d'Europa 1973|1973]], [[Supercopa d'Europa 1995|1995]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa d'Europa 1987|1987]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Copa Intertoto de la UEFA|Copa Intertoto]] (1/0)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa Intertoto 1961-62|1962]] <small>'''(Non oficial)'''</small> |bgcolor="#ECF1F7"| - |} === Torneos amistosos (42) === * '''Amsterdam 700 Toernooi / [[Tornéu d'Ámsterdam]] (10):''' 1978, 1980, 1985, 1987, 1991, 1992, 2001, 2002, 2003, 2004 * '''Amsterdam Gouden Kruis (5):''' 1906, 1909, 1910, 1911, 1924 * '''Tornéu Arol Beker (5):''' 1933, 1934, 1940, 1949, 1955 * '''Tornéu de Selmana Santa (4):''' 1934, 1949, 1950, 1952<ref>[http://www.rsssf.com/tablesa/ajaxpasen25-52.html Easter Tournaments Ajax (Amsterdam) 1925-1952<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Gouden Meerbeker (3):''' 1917, 1918, 1919 * '''Brugse Metten (2):''' 1994, 1997<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/brugsemetten.html Trofee De Goedendag (Brugse Metten)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu de Bruxeles:''' 1935<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/brussel-tourn.html Various Tournaments in Bruxelles/Brussel 1926-1958<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu de Pascua Azul y Blanco:''' 1938<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/blauwwitpasen26-50.html Paastoernooi Blauw Wit (Amsterdam) 1926-1950<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu de Tiel:''' 1952 * '''Tornéu de Haarlem:''' 1973 * '''Tornéu Xubiléu de SK Brann en Bergen:''' 1978<ref>[http://www.rsssf.com/tabless/skbrann78.html Jubilee Tournament of SK Brann in Bergen 1978<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu Ciudá de Molenbeek:''' 1983 * '''Tornéu Olympiacos Pireus:''' 1988<ref>[http://www.rsssf.com/tableso/olympiakos88.html Tournament of Olympiakos Pireus 1988<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu Cubierta de Paris-Bercy:''' 1989<ref>Fonte: http://www.rsssf.com/tablesb/bercy-indoor.html</ref> * '''Copa HCS:''' 1990 * '''[[Trofeo Santiago Bernabéu]]:''' 1992 * '''Tornéu Nicola Ceravalo:''' 1992<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/ceravalo.html Tornéu Nicola Ceravalo 1992 (Italy)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Troféu Golfu de Lahti:''' 1993<ref>[http://www.rsssf.com/tablesl/lahti93.html Jalkapalloturnaus in Lahti 1993<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Trofeo Villa de Benidorm:''' 1995 * '''[[Trofeo Concepción Arenal]]:''' 1995<ref>[http://www.rsssf.com/tablesa/arenal.html Trofeo Concepción Arenal (Ferrol)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Copa Algarve:''' 2003 * '''Copa Alfred Berg:''' 2003 * '''Copa Total:''' 2005 * '''Troféu VansDirect:''' 2008 * '''Troféu Ted Bates (2):''' 2009, 2012 * '''Copa Chippie Polar:''' 2010 * '''Vriendenloterij Vriendencup:''' 2012 * '''[[Copa Eusébio]]:''' 2014 === Amateur === * '''Eerste Klasse A (2):''' 2003, 2012 * '''Tweede Klasse C (1):''' 1993 * '''Derde Klasse B (1):''' 1992 * '''Vierde Klasse C (1):''' 1990 * '''Hoofdklasse AVB Zaterdag (1):''' 1989 * '''Eerste Klaase A AVB Zaterdag (1):''' 1988 * '''Eerste Klaase D AVB Zaterdag (1):''' 1987 * '''Eerste Klaase C AVB Zaterdag (1):''' 1990 * '''Copa Distritu de los Países Baxos Oeste I (2):''' 2005, 2008 * '''Copa Amateur de los Países Baxos:''' 1984 * '''Copa Distritu de los Países Baxos (5):''' 1984, 1987, 1993, 2005, 2008 === Acuta === * '''Eredivisie Xuvenil (9):''' 1964, 1994, 1996, 1998, 2001, 2002, 2004, 2005, 2009 * '''Reserve Hoofdklasse (4):''' 2005, 2007, 2012, 2013 * '''Reserve Eerste Klasse (2):''' 2012, 2013 * '''Copa Xuvenil de los Países Baxos (2):''' 2003, 2004 === Xuveniles === ==== Torneos nacionales xuveniles ==== * '''Eredivisie Junior A (24):''' 1967, 1974, 1975, 1977, 1979, 1980, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1988, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 2002, 2004, 2005, 2006, 2011, 2012<ref>[[:nl:Nederlands kampioenschap voetbal A-junioren]]</ref> * '''Eerste Divisie Junior A (4):''' 2005, 2008, 2009, 2011 * '''Copa Junior A de los Países Baxos:''' 2010 * '''Supercopa Junior A (3):''' 2005, 2006, 2011 * '''Eredivisie Junior B (4):''' 2003, 2008, 2010, 2012 * '''Eerste Divisie Junior B:''' 2007 * '''Copa Junior B de los Países Baxos (2):''' 2009, 2013 * '''Supercopa Junior B (2):''' 2009, 2012 * '''Campeonatu Xeneral Junior C:''' 2012 * '''Eerste Divisie Junior C (2):''' 2009, 2012 * '''Copa Junior C de los Países Baxos:''' 2013 * '''Supercopa Junior C:''' 2012 * '''Campeonatu C2 (2):''' 2010, 2012 * '''Campeonatu Xeneral Junior D:''' 2012 * '''Eerste Divisie Junior D (7):''' 2002, 2003, 2004, 2007, 2008, 2011, 2012 * '''Campeonatu Distritu Oeste I D2 (4):''' 2005, 2006, 2010, 2011 * '''Supercopa Junior D:''' 2010 * '''Campeonatu D3:''' 2010 * '''Campeonatu E1:''' 2005 * '''Campeonatu E2 (2):''' 2010, 2011 * '''Campeonatu E3:''' 2010 * '''Campeonatu F1 (2):''' 2010, 2011 * '''Copa Distritu Pupilu F:''' 2010 ==== Torneos rexonales Xuveniles ==== * '''Campeonatu Interregional Junior A Oeste I (17):''' 1960, 1962, 1967, 1969, 1971, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985<ref>[[:nl:Nederlands kampioenschap voetbal interregionale jeugd A-Junioren]]</ref> ==== Torneos internacionales Xuveniles ==== * '''PSV Otten Cup (7):''' 1957, 1985, 1986, 1989, 1992, 1997, 1999<ref>[http://www.psvjeugd.nl/ottencup/winnaars PSV Otten Cup 2011<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Eurovoetbal (4):''' 1979, 1984, 1994, 1999 * '''Tornéu Internacional Wim Kuijper (3):''' 1993, 1998, 2001<ref>{{cita web |url=http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101130094207/http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |fechaarchivu=30 de payares de 2010 }}</ref> * '''Tornéu de Terborg (3):''' 1994, 1999, 2009<ref>[[:w:pt:Torneio_de_Terborg|Torneio de Terborg – Wikipédia, a enciclopédia livre<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]]</ref> * '''Tornéu Marítimu Dean Helder (2):''' 1996, 2010 * '''Copa Ámsterdam (2):''' 2007, 2011 * '''Copa Del Futuru AEGON (2):''' 2010, 2012 * '''Tornéu Internacional Sub-19 y Sub-20 de Bellinzona:''' 1975<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/bellinzona.html Tornéu Internazionale O-19/U-20 di Bellinzona (Ticino, Switzerland)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Copa Europa Sub-11:''' 2001<ref>http://www.viagginsport.com/pagina_template.asp?id=17&page_id=4</ref> * '''Copa Amsterdam:''' 2007<ref>[https://web.archive.org/web/20111118010544/http://www.copa-amsterdam.nl/nl/toernooi/winnaars-copa-amsterdam-2005-2010/ SoccerID wenst o een fijne vakantie toe!<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Copa Talentos:''' 2007 * '''HKFC International Soccer Sevens Main Tournament:''' 2010 (Shield)<ref>[[:en:List of AFC Ajax honours]]</ref> == Estadístiques en competiciones UEFA == * '''Mayor goliada:''' ** 03/10/1984, '''Ajax''' {{bandera|Países Baxos}} 14-0 {{bandera|Luxemburgu}} [[FA Red Boys Differdange|Differdange]], {{bandera|Países Baxos}} [[Ámsterdam|Amsterdam]]. * '''Mayor derrota:''' ** 22/10/1980, [[FC Bayern München|Bayern]] {{bandera|Alemaña}} 5-1 {{bandera|Países Baxos}} '''Ajax''', {{bandera|Alemaña}} [[Múnich]]. * '''Apostaos n'[[Lliga de Campeones de la UEFA|UEFA Champions League]]:''' 34 * '''Apostaos en [[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa de la UEFA]]:''' 5 * '''Apostaos en [[Copa Intercontinental]]:''' 2 * '''Apostaos en [[Supercopa d'Europa|Supercopa de la UEFA]]:''' 3 * '''Apostaos n'[[Lliga Europea de la UEFA|UEFA Europa League]]:''' 26 * '''Más partíos apostaos:''' {{bandera|Países Baxos}} [[Danny Blind]] con 79. * '''Máximu goliador:''' {{bandera|Finlandia}} [[Jari Litmanen]] con 26. == Bibliografía == * [[:nl: David Endt|Endt, David]], ''De godenzonen van Ajax'', Rap, Amsterdam, 1993, ISBN 90-6005-463-6 * [[Jan Baltus Kok|Kok, Jan Baltus]], ''Naar Ajax. Mobiliteitspatronen van bezoekers bij vier thuiswedstrijden van Ajax'', [[Universidá d'Ámsterdam]], Amsterdam, 1992, {{ISSN|0922-5625}} * [[Simon Kuper|Kuper, Simon]], ''Ajax, The Dutch, The War. Football in Europe during the Second World War'', [[Orion Books]], Londres (inglés de: Ajax, de Xinguen en Nederland ("Ajax, los xudíos, los Países Baxos)",<ref>{{cita web |url=http://www.hardgras.nl/?s1=13022245391705092597&s2=&cntID=72#77 |títulu=Hardgras |editorial=Hardgras.nl |fecha= |fechaaccesu=4 d'agostu de 2012}}</ref> 2003, ISBN 0-7528-4274-9 * [[Evert Vermeer|Vermeer, Evert]], ''95 jaar Ajax. 1900–1995'', Luitingh-Sijthoff, Amsterdam, 1996, ISBN 90-245-2364-8 == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.ajax.nl/ Sitiu web oficial] {{nl}} * [http://es.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=50143/profile/index.html AFC Ajax] n'[[UEFA.com]] {{Tradubot|Ajax de Ámsterdam}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de fútbol de los Países Baxos]] [[Categoría:Equipos de fútbol fundaos en 1990]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] o92p1x2lbjd7suxxqug07qn9as0wyy5 3699288 3699264 2022-07-25T06:30:23Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-19 => U-19 wikitext text/x-wiki {{equipu | pattern_b1 = _ajax201920h | pattern_ra1 = _ajax201920h | pattern_sh1 = _ajax201920h | pattern_so1 = _ajax201920h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FD1220 | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = | pattern_b2 = _ajax201920a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _ajax201920a | pattern_so2 = _ajax201920a | leftarm2 = 0B614B | body2 = 0B614B | rightarm2 = 0B614B | shorts2 = 0B614B | socks2 = 000000 }} L''''Amsterdamsche Football Club Ajax''', o llamáu a cencielles '''Ajax''', ye un [[club de fútbol]] [[Países Baxos|neerlandés]] de la ciudá d'[[Ámsterdam]]. Foi fundáu en 1900 y xuega na primer división de la [[Eredivisie]], categoría qu'ocupa dende los primeros años de la competición. Ye históricamente unu de los trés clubes qu'apoderen la Eredivisie xuntu al [[PSV Eindhoven|PSV]] y el [[Feyenoord]], col qu'apuesta'l ''[[Klassieker]]'' o clásicu neerlandés. El club ganó gran cantidá de títulos nacionales ya internacionales. A nivel llocal consiguió 35 [[Eredivisie|lligues]], 20 [[Copa de los Países Baxos|copes]] y 9 [[Supercopa de los Países Baxos|supercopes]]. Según la [[IFFHS]], foi'l séptimu equipu européu más esitosu del sieglu XX.<ref>{{cita publicación | títulu = Europe's Club of the Century | editorial = International Federation of Football History & Statistics | fecha = 11 de setiembre de 2009 | url = http://www.iffhs.de/?a413f0y03790c443y0f40390b41be8b01905fdcdc3bfcdc0aec70aeedb883ccb05ff1d | fechaaccesu = 12 de setiembre de 2009}}</ref> El club ye unu de los seis equipos que se ganó'l derechu a caltener en propiedá la [[Copa d'Europa]] y utiliza un distintivu de múltiple campeón del tornéu, que ganó de forma consecutiva ente 1971 y 1973. En 1972, completó un ''[[Triplete (fútbol)|triplete]]'' al ganar la Eredivisie neerlandesa, la ''Copa KNVB'' y la Copa d'Europa. Los últimos trofeos internacionales del Ajax fueron la [[Lliga de Campeones de la UEFA 1994-95|Lliga de Campeones de la UEFA]] y la [[Copa Intercontinental 1995|Copa Intercontinental]], dambes en 1995, onde ganó a Milan na final, y perdió la final de la Lliga de Campeones de 1996 nos penales ante la [[Juventus Football Club|Juventus]]. Tamién ye unu de los trés equipos en ganar el triplete y la Copa Intercontinental na mesma temporada,<ref>[[Manchester United Football Club|Manchester United]] y [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] facer en 1999 y 2009, respeutivamente.</ref> que llogró na temporada 1971-72.<ref name="autogenerated1">UEFA creó la Supercopa en 1973. En 1972 hubo una edición non oficial y apostóse con motivu del I Centenariu del [[Rangers Football Club|Rangers]] (ver [http://www.uefa.com/competitions/supercup/history/index.html Historia de la Supercopa d'Europa] en uefa.com).</ref> Ajax, [[Juventus Football Club|Juventus]], [[FC Bayern München|Bayern Múnich]], [[Chelsea Football Club|Chelsea]] y [[Manchester United]] son los cinco clubes que ganaron los trés grandes competiciones de la [[UEFA]].<ref>([[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]], [[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa]] y [[Lliga Europea de la UEFA|Copa de la UEFA]])</ref> Tamién ganaron dos veces la Copa Intercontinental, la [[Recopa d'Europa]] de 1987, la [[Copa de la UEFA 1991-92]], según el Karl Rappan Cup, un predecesor de la [[Copa Intertoto de la UEFA]] en 1962. El Ajax xuega nel [[Amsterdam Arena]], inauguráu en 1996 y que cunta con una capacidá pa 52.960 espectadores. Enantes xugó nel ''De Meer Stadion'' y l'[[estadiu Olímpicu d'Ámsterdam]] en partíos internacionales. El Ajax utiliza indumentaria blanca con una franxa vertical colorada na camiseta. == Historia == === Entamos del club === El club foi fundáu'l [[18 de marzu]] del añu [[1900]], por Floris Stempel, Carel Reeser y Johan Dade, siendo Stempel el so primer presidente. En 1911 foi aceptáu pa competir en primer división, y en 1917 llograría'l so primer títulu al ganar la copa holandesa al vencer al PSV por cinco goles a cero. En 1918 llogró la so primer lliga, y al añu siguiente volvería ganala de forma invicta. Tres estos ésitos, el club entró nun periodu nel que solamente consiguiría títulos rexonales. Nun sería sinón hasta la década de los [[Años 1930|años 30]] nel que volvió ganar otros cinco títulos de lliga, antes de volver entrar n'otra etapa negra. Pa la década de los años 40, ganaría namái una lliga (1943) y una copa (1947). Cola llegada del fútbol profesional a los Países Baxos, el Ajax convertir n'unu de los integrantes de la nueva lliga llamada [[Eredivisie]], competición que xugó hasta l'actualidá dende 1956. En 1957 llogró ser el nuevu campeón nacional, siendo amás el representante del so país na naciente '''Copa d'Europa''' (güei la [[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]]). El so debú na competición internacional nun foi auspicioso. Cayó en cuartos de final ante'l [[Vasas Budapest SC|Vasas]] [[Hungría|húngaru]] por un global de 6-2. === Dominiu nacional y los primeros ésitos internacionales === Nos años 60, l'esitosu club volvería reeditar los ésitos nacionales de la mano del téunicu [[Rinus Michels]], al consiguir trés lligues (1966, 1967 y 1968) y una copa nacional (1967), con un mozu [[Johan Cruyff]] como xugador estrella del equipu. En 1969 llegaría a una final de Copa europea al enfrentase al [[Associazione Calcio Milan|Milan]] nel duelu decisivu xugáu en [[Madrid]]. El Ajax cayería inapelablemente por cuatro tantos a unu. [[Ficheru:Cruijff afscheidswedstrijd bij Ajax.jpg|thumb|left|200px|Johan Cruyff foi'l impulsor de los ésitos del equipu a mediaos de los años 60 hasta entamos de los años 70.]] [[Ficheru:1971 Champions League Final Ajax - Panathinaikos.jpg|thumb|right|200px|Ajax - Panathinaikos, [[Copa de Campeones d'Europa 1970-71]] final.]] Los entamos de los años 70 considérense esitosos na historia del club. Tres la consecución de la lliga nel añu 1970, los siguientes trés años seríen inolvidables, al ganar trés copes europees consecutivamente. Con un puñáu d'estrelles encabezáu por Johan Cruyff, [[Johan Neeskens]], [[Ruud Krol]], [[Johnny Rep]], [[Piet Keizer]], ente otros, y el rumanu [[Ștefan Kovács]] como nuevu entrenador, llogró en 1971 la so primer Copa al ganar en Londres al [[Panathinaikos FC|Panathinaikos]] pero nesi mesmu añu decidióse que'l Ajax nun diba apostar [[Copa Intercontinental]] contra'l [[Club Nacional de Football]] por cuenta de qu'en la edición anterior d'esti campeonatu dieron dellos incidentes violentos ente'l [[Feyenoord Rotterdam]] y [[Estudiantes de La Plata]], polo que'l [[Club Nacional de Football]] tuvo d'enfrentase al subcampeón, [[Panathinaikos Fútbol Club|Panathinaikos]]. En 1972 llogró un ''triplete'' al ganar la lliga, la copa y el campeonatu européu. Nesta última instancia imponer al [[Inter de Milán]] por 2-0 en [[Rotterdam]]. A finales d'esi añu, ganaría la [[Copa Intercontinental]] al gana-y al [[Club Atlético Independiente|Independiente]] d'[[Arxentina]]. En 1973, l'equipu volvió faer un doblete al llograr lliga y Europa. Na final continental ganó a la Juventus, na ciudá de [[Belgráu]], col solitariu tantu de [[Johnny Rep]]. === Post-Europa y los años 80 === Tres la consecución de les copes europees, el Ajax entró nuna etapa de cambeos. Johan Cruyff ficha pol Barcelona, y el club nun llogra sobresalir a nivel internacional. Namái destaca la consecución de dos lligues (1977 y 1979), una copa (1979) y les semifinales de la Copa d'Europa del cursu 79-80, na que cayería frente al campeón d'esi momentu, el [[Nottingham Forest Football Club|Nottingham Forest]]. Sicasí, nel plantel destaca la presencia d'un prolíficu delanteru llamáu [[Ruud Geels]], que se consagraría como goliador de la lliga en cuatro temporaes consecutives. [[Ficheru:Marco van Basten (2).jpg|thumb|right|200px|Marco van Basten, otra importante figura del club nos años 80.]] Dende 1982 hasta 1987, l'equipu vuelve entrar nuna etapa d'ésitos al consiguir trés lligues, trés copes y una Recopa, con Cruyff nel banquín y con una xeneración de futbolistes nuevos que más tarde daríen el saltu a la seleición nacional, como [[Marco van Basten]], [[Frank Rijkaard]], [[Dennis Bergkamp]], [[John van 't Schip]] y otros. === Nueva xeneración y los últimos ésitos internacionales === [[Ficheru:Louis-van-gaal2-CN.jpg|thumb|200px|Louis van Gaal, l'entrenador que-y daría los últimos ésitos continentales al Ajax nos años 90.]] La llegada de los años 90 supondría una etapa de cambeos nel equipu. Primero llogró una lliga en 1990, anque de nada sirvió, una y bones la UEFA nun autorizó al club a xugar la Copa europea del cursu 90-91 por incidentes cometíos pola so enchida nun duelu de Copar UEFA frente al [[Austria Viena]]. En 1991 llega al club [[Louis van Gaal]], y con él llegaron los ésitos. Llogró en 1992 acopar UEFA al imponese por marcador global al [[Torino Football Club|Torino]] (2-2 n'Italia y un empate ensin goles n'Ámsterdam). En 1993 ganaría la copa local, ente qu'en 1994 volvió ganar otra lliga. En 1995 consagrar por cuarta vegada cola [[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]] al imponese al Milan por 1-0, mercé al tantu d'un mozu [[Patrick Kluivert]]. Amás de l'allampada Champions, l'equipu volvió ganar una lliga de forma invicta, conquistó la supercopa holandesa, la d'Europa y la Copa Intercontinental, la segunda de la so historia. Pero'l club amás vivió una etapa na que s'afayaron nuevos talentos, como'l porteru [[Edwin van der Sar]], los defenses [[Michael Reiziger]], los hermanos [[Frank de Boer|Frank]] y [[Ronald de Boer]], los mediocentros [[Edgar Davids]] y [[Clarence Seedorf]], y los delanteros [[Marc Overmars]] y [[Dennis Bergkamp]], amás del citáu Kluivert. Otros xugadores importantes fueron el finlandés [[Jari Litmanen]] y el nixerianu [[Finidi George]]. === Dempués de la Champions a l'actualidá === La segunda metá de los años 90 carauterizar por ser l'entamu del cayente del equipu. Magar ganar la lliga l'añu 1996, el club nun foi capaz de revalidar el títulu européu en venciendo na final de Roma ante la Juventus. Hasta l'añu 1999 el club namái llogró una lliga (1998) y dos copes (1998 y 1999). L'añu 2000 sería l'añu del centenariu del club. Pero desgraciadamente esi añu sería un añu pal olvidu, onde nun llogró nin la lliga (acabaría na quinta posición), nin la copa (cayó esaniciáu n'octavos de final) y sería esaniciáu en tercer ronda d'Copar UEFA de forma sorpresiva ante'l [[RCD Mallorca]] [[España|español]]. Dende 2002 hasta güei, el Ajax llogró seis lligues (2002, 2004, 2011, 2012, 2013 y 2014), cuatro copes (2002, 2006, 2007 y 2010) y cinco supercopes (2002, 2005, 2006, 2007 y 2013), amás de llegar a cuartos de final na campaña 02-03 de la Lliga de Campeones; los octavos de final na 05-06, y la final de la [[Lliga Europa de la UEFA|Europa League]] en 2017, siendo la so primer final internacional en 21 años. Nel certame -en superando la fase de grupu como líder-, impúnxose respeutivamente al [[Legia Varsovia]], [[FC Copenḥague]], [[Schalke 04]] y [[Olympique Lyonnais]], antes de midise na final al [[Manchester United]]. Nesa final, l'equipu inglés ganó por dos goles a cero. == Símbolos del club == === Escudu === [[Ficheru:Wim's Schoevaart Plate.jpg|thumb|left|Un platu col héroe [[Áyax el Grande|Áyax]], símbolu del club, recibíu pol ex-futbolista Wim Schoevaart, nel so cuarentenu aniversariu nel Ajax.]] En 1900, cuando'l club foi fundáu, l'emblema del Ajax foi namái una figura d'un xugador de fútbol. En 1928, l'escudu del club introducir cola cabeza del héroe griegu [[Áyax el Grande|Áyax]]. El logo foi camudáu una vegada más en 1990 nuna versión astracta de l'anterior. El postreru logo contién la semeya de Áyax, pero dibuxáu con namái once llinies, que simbolicen los once xugadores d'un equipu de fútbol.<ref>[https://web.archive.org/web/20090721231604/http://www.xs4all.nl/~michielh/hetlogo.html History of the Ajax logo]</ref> Munchos partidarios siguen considerando que'l nuevu logotipu ye una rotura de la tradición y símbolu de la xestión moderna del club, que se ve como fría y d'orientación monetaria. === Colores y uniforme === [[Ficheru:Louis Seijlhouwer.jpg|thumb|175px|El futbolista Arie Louis Seijlhouwer en 1911, con una de les primeres equipaciones del Ajax col diseñu que permanez anguaño.]] El Ajax xugó orixinalmente nun uniforme totalmente negru con una banda colorada arreyada alredor de la cintura de los xugadores, pero esi uniforme puestu foi sustituyíu per una camisa a rayes coloraes y negres con pantalón negru. Colloráu, negru y blancu son los trés colories de la [[bandera d'Ámsterdam]]. Sicasí, cuando so la direición de Jack Kirwan, el club consiguió l'ascensu a la máxima categoría del fútbol holandés per primer vegada en 1911 (darréu Eerste Klasse o, más tarde llamada [[Eredivisie]]), el Ajax viose obligáu a camudar los sos colores porque'l [[Sparta Rotterdam]] yá tenía esautamente la mesma equipación. Los uniformes especiales pa los partíos a casa nun esistíen nesi momentu y, acordies colos reglamentos del fútbol, los de más recién fundación teníen que camudar los sos colores si dos equipos de la mesma lliga teníen uniformes idénticos. El Ajax optó per pantalón blancu y camisa blanca con una franxa ancha y vertical colorada sobre'l pechu y el llombu, que, de magar, sigue siendo'l tradicional uniforme del Ajax. Les camisetes d'Ajax fueron patrocinaos por [[TDK]], y por [[ABN AMRO]] dende 1991 hasta 2008. [[AEGON]] sustituyó a ABN AMRO como patrocinador principal por un periodu de, a lo menos, siete años.<ref>{{cita web | url=http://english.ajax.nl/web/show/id=154814/contentid=64367 | títulu=AEGON new head sponsor AFC Ajax | obra=Ajax.nl | fechaaccesu=17 d'ochobre de 2007 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071019015912/http://english.ajax.nl/web/show/id%3D154814/contentid%3D64367 | fechaarchivu=19 d'ochobre de 2007 | deadurl=no }}</ref> El 1 d'abril de 2007, el Ajax llevaba un patrocinador distintu pal partíu contra'l [[Heracles Almelo]]: Florius, un programa de bancu qu'acababa de llanzar ABN AMRO y que quería que fuera'l patrocinador de la camiseta nun partíu. Les últimes camisetes fueron fabricaes por [[Umbru (marca)|Umbru]] (1989-2000) y [[Adidas]] dende 2000.<ref>{{cita web | url=http://www.ajax-usa.com/news/2002-2003/contract-with-kit-sponsor-adidas.html | títulu=Contract with kit sponsor Adidas extended until summer 2009 | obra=AJAX-USA.com | fechaaccesu=10 d'avientu de 2006 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080614164608/http://www.ajax-usa.com/news/2002-2003/contract-with-kit-sponsor-adidas.html | fechaarchivu=14 de xunu de 2008 }}</ref> === Evolución del uniforme Llocal ==== <center> {| | {{Camisetes | | pattern_la=_shoulder stripes red stripes half |pattern_b=_ajax0506h |pattern_ra=_shoulder stripes red stripes half |pattern_sh=_adidasonwhite |pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FF0000 |body=FF0000 |rightarm=FF0000 |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2005-06 }} | {{Camisetes | | pattern_la=|pattern_b=_ajax0607h |pattern_ra=|pattern_sh=_red_stripes|pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2006-07 }} | {{Camisetes | | pattern_la=|pattern_b=_ajax0708h |pattern_ra=|pattern_sh=_red_stripes|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=|socks=FFFFFF|títulu=2007-08 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0809h |pattern_b=_ajax0809h |pattern_ra=_ajax0809h |pattern_sh=_benfica0607h |pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFFF|títulu=2008-09 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_shoulder stripes red stripes half |pattern_b=_ajax0910h |pattern_ra=_shoulder stripes red stripes half |pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2009-10 }} |- | {{Camisetes | | pattern_la=_shoulder stripes red stripes half |pattern_b=_ajax1011h |pattern_ra=_shoulder stripes red stripes half |pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2010-11 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1112h |pattern_b=_ajax1112h |pattern_ra=_ajax1112h |pattern_sh=_adidasonwhite|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFFF|títulu=2011-12 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1213h |pattern_b=_ajax1213h |pattern_ra=_ajax1213h |pattern_sh=_adidasonwhite |pattern_so=_red_top_3_white_stripes | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FF0000 |socks=FFFFF0|títulu=2012-13 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1314h |pattern_b=_ajax1314h |pattern_ra=_ajax1314h |pattern_sh=_adidasonwhite |pattern_so=_river1011h | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2013-14 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1415h |pattern_b=_ajax1415h |pattern_ra=_ajax1415h |pattern_sh=_ajax1415h |pattern_so=_ajax1415h | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2014-15 }} | |} </center> ==== Visita ==== <center> {| | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0506a |pattern_b=_ajax0506a |pattern_ra=_ajax0506a |pattern_sh=_ajax0506a |pattern_so=_color_3_stripes_white | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000000|títulu=2005-06 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0607a|pattern_b=_ajax0607a |pattern_ra=_ajax0607a|pattern_sh=_ajax0607a |pattern_so=_ajax0607a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000080|títulu=2006-07 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0708a|pattern_b=_ajax0708a |pattern_ra=_ajax0708a|pattern_sh=_ajax0708a |pattern_so=_color_3_stripes_white | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000080|títulu=2007-08 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_gre10a |pattern_b=_ajax0809a |pattern_ra=_gre10A |pattern_sh=_adidaswhite |pattern_so=_color_3_stripes_white | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FF000 |shorts=0000FF |socks=0000FF|títulu=2008-09 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax0910a |pattern_b=_ajax0910a |pattern_ra=_ajax0910a |pattern_sh=_ajax0910a|pattern_so=_color_3_stripes_red | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=000000|títulu=2009-10 }} |- | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1011a|pattern_b=_ajax1011a |pattern_ra=_ajax1011a |pattern_sh=_ajax1011a|pattern_so=_ajax1011a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFFF|títulu=2010-11 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1112a |pattern_b=_ajax1112a |pattern_ra=_ajax1112a |pattern_sh=_ajax1112a|pattern_so=_ajax1112a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFFF|títulu=2011-12 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1213a |pattern_b=_ajax1213a |pattern_ra=_ajax1213a |pattern_sh=_ajax1213a |pattern_so=_ajax1213a | leftarm=FFFFFF |body=FF0000 |rightarm=FFFFFF |shorts=FFFFFF |socks=FFFFF0|títulu=2012-13 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1314a |pattern_b=_ajax1314a |pattern_ra=_ajax1314a |pattern_sh=_ajax1314a |pattern_so=_ajax1314a | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2013-14 }} | {{Camisetes | | pattern_la=_ajax1415a |pattern_b=_ajax1415a |pattern_ra=_ajax1415a |pattern_sh=_ajax1415a |pattern_so=_ajax1415a | leftarm=FFFFFF|body=FF0000|rightarm=FFFFFF|shorts=FF0000|socks=FFFFFF|títulu=2014-15 }} | |} </center> === Indumentaria y patrocinador === <center> {|class="wikitable collapsible collapsed" style="width:45%" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse:; font-size: 96%;" width=50% |- !align="center" style="background:#FF0000; color:#FFFFFF" colspan="90" | Indumentaria y Patrocinador del AFC Ajax |- |<center> {|align="center" bgcolor="#FFFFFF" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse:;" |-align=center bgcolor=#FF0000 style="color:white;" !width="100"|Periodu !width="170"|Indumentaria !width="250"|Patrocinador |- |1973-1977 |[[Le Coq Sportif]] |rowspan=3|''nengún'' |- |1977-1980 |rowspan=1|[[Puma (marca)|Puma]] |- |1980-1982 |rowspan=2|Le Coq Sportif |- |1982-1986 |rowspan=3|[[TDK]] |- |1986-1989 |[[Kappa (marca)|Kappa]] |- |1989-1991 |rowspan=2| [[Ficheru:Umbro_logo13.png|align=center|85px]] |- |1991-2000 |rowspan=2|[[ABN AMRO]] |- |2000-2008 |rowspan=3| [[Ficheru:Adidas_Logo.svg|align=center|75px]] |- |2008-2014 ||[[AEGON]] |- |2014-2019 ||[[Ziggo]] |} |- |} </center> == Estadiu == {{AP|Ámsterdam Arena}} El primer estadiu del Ajax foi construyíu en 1911 en madera y foi llamáu a cencielles "L'Estadiu". Más tarde, el Ajax xugó nel estadiu construyíu pa los [[Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam de 1928]]. Esti estadiu, diseñáu por Jan Wils, ye conocíu como'l [[Estadiu Olímpicu d'Ámsterdam|Estadiu Olímpicu]]. En 1934, el Ajax treslladar al [[De Meer Stadion]] nel este d'Ámsterdam, diseñáu pol arquiteutu y miembru del Ajax Daan Roodenburgh. L'estadiu podría allugar 29.500 espectadores y el Ajax xugó ellí hasta 1996. Pa los grandes partíos europeos y nacionales el club xugaba, de cutiu, nel Estadiu Olímpicu, qu'allugaba'l doble del númberu d'espectadores. En 1996, el Ajax treslladóse a un nuevu estadiu nel sureste de la ciudá, l'[[Amsterdam ARENA]]. Foi construyíu pola autoridá de la ciudá d'Ámsterdam, con un costu de 134 millones de dólares. L'estadiu ye capaz d'allugar más de 52.000 espectadores. L'asistencia promediu al estadiu en 2006—07 foi de 48.610, aumentando na próxima temporada a 49.128 espectadores. L'estadiu tien un techu retráctil y estableció un enclín pa otros estadios modernos construyíos n'Europa nos años siguientes. Nos Países Baxos, l'estadiu ganóse una reputación d'un campu con un verde tarrecible causaos pol techu removible que, inclusive cuando s'abrir, quíta-y demasiada [[lluz del sol]] y aire fresco. Mientres la temporada 2008—09 los encargaos del terrén de xuegu introducieron un sistema de llume artificial que finalmente amenorgó notablemente esti problema. L'históricu De Meer Stadion foi baltáu y vendiéronse los terrenes al conceyu, que construyó nel so llugar un barriu residencial. Lo único que queda del antiguu estadiu son les lletres "AJAX" na fachada del centru d'entrenamientu xuvenil [[Sportpark De Toekomst|De Toekomst]], cerca del Amsterdam ARENA. == Afición == Históricamente, el Ajax foi vistu popularmente como un club con raigaños xudíos». Anque nun ye un club oficial xudíu como'l WV-HEDW de la ciudá, el Ajax tuvo una imaxe xudía dende la década de 1930, cuando l'estadiu taba allugáu xuntu al barriu xudíu d'Ámsterdam y los rivales víen a munchos aficionaos caminar por esti barriu pa llegar al estadiu.<ref>{{cita web |url=http://www.sportgeschiedenis.nl/2006/12/09/ajax-en-de-xinguen.aspx |títulu=de alternatieve bron voor sportnieuws |editorial=Sportgeschiedenis.nl |fecha= |fechaaccesu=2 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120311033954/http://www.sportgeschiedenis.nl/2006/12/09/ajax-en-de-xinguen.aspx |fechaarchivu=11 de marzu de 2012 }}</ref> El siguidores del Ajax (de los cualos unos pocos yeren, en realidá, xudíos<ref name="nyt">[http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9404Y7DB153FF93BA15750C0A9639C8B63&sec=&spon=&pagewanted=1 Amsterdam Journal; A Dutch Soccer Riddle: Jewish Regalia Without Jews] ''New York Times'' 28 de marzu de 2005.</ref>), respondieron adoptando la identidá xudía» del Ajax, pos se faen llamar a sí mesmos «súper xudíos», cantando «Xudíos, xudíos» (''Xinguen, Xinguen'') nos partíos, y adoptaron la simboloxía xudía, como la [[Estrella de David]] y la [[bandera israelina]].<ref name="nyt" /><ref name="understanding">Spaaij, Ramon (2006). «[https://books.google.com/books?id=i21W_KN_iUMC&lpg=PA197&dq=ajax%20jews&client=safari&pg=PA196 Understanding football hooliganism: A Comparison of Six Western European Clubes]».</ref> Delles fontes dicen que los aficionaos del Ajax empezaron a faer esto dempués de ver a los aficionaos del [[Tottenham Hotspur]], qu'empleguen un simbolismu similar.<ref>[https://books.google.com/books?id=Iye9CDk0X_IC&lpg=PA240&dq=ajax%20jews&client=safari&pg=PA240 Emancipation through muscles: Jews and sports in Europe], Michael Brenner, Gideon Reuveni, [[Universität München]]. Institute of Jewish History, Universiṭah hai-ʻIvrit bi-Yerushalayim. Merkaz Ḳobner -y-hisṭoryah Germanit, Google Books</ref> Esta imaxe xudía finalmente convirtióse nuna parte central de la cultura de l'afición del Ajax.<ref name="understanding" /> La «[[Hava Nagila]]», una [[Música folclórica|cantar folclóricu]] [[hebrea]], podía ser descargada dende'l sitiu web oficial del club.<ref name="nyt" /> A principios de la década de 1980, los grupos ultres d'aficionaos de los rivales del Ajax intensificaron la so retórica [[antisionista]], coriando conseñes como «¡''Hamas'', ''Hamas''! Los xudíos a la cámara de gas» (''Hamas, Hamas! Xinguen aan het gas''), xiblando p'asonsañar el fluxu de gas o amosar el [[saludu nazi]].<ref name="nyt" /> La resultancia final foi que munchos siguidores xudíos del Ajax dexaron de dir a los partíos.<ref name="nyt" /> Na década de 2000 el club empezó a tratar de convencer a los aficionaos d'abandonar la so imaxe xudía.<ref name="nyt2">{{cita publicación | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9404Y7DB153FF93BA15750C0A9639C8B63&sec=&spon=&pagewanted=2 | obra=The New York Times | títulu=Amsterdam Journal; A Dutch Soccer Riddle: Jewish Regalia Without Jews | nome=Craig S. | apellíu=Smith | fecha=28 de marzu de 2005 | fechaaccesu=23 d'abril de 2010}}</ref> El fechu más notable asocedió en xineru de 2005, cuando'l Ajax intentó detener la so imaxe xudía, porque los aficionaos de los clubes rivales cantaben comentarios antisionistas (traducíu del [[Idioma holandés|holandés]]): ''Ssssssssss...'' [el xiblíu del gas] «¡Tamos escorriendo xudíos! ¡Ye'l tren Ajax camín a [[Auschwitz]]! ¡''Sieg''! ¡''Sieg''! ¡''Sieg''! [n'[[Idioma alemán|alemán]]: «victoria», una cita d'[[Adolf Hitler|Hitler]]]».<ref>{{cita web |url=http://www.jewlicious.com/2005/01/soccer-team-tries-to-shed-jewish-image/ |títulu=Soccer team tries to shed Jewish image |editorial=Jewlicious.com |fecha= |fechaaccesu=4 d'agostu de 2012}}</ref> Esisten amás, cuatro grupos d'aficionaos allegaos al club. Los más conocíos son los [[F-Side]] y el [[VAK410]], que son consideraos los más radicales. Los otros grupos son [[North Up Alliance]] y [[South Crew]]. == Rivalidaes == {{AP|De Klassieker}} El [[Feyenoord de Rotterdam]] ye'l gran rival tradicional del Ajax. Cada añu, dambos clubes xueguen el ''[[Klassieker]]'' («el Clásicu»), el partíu qu'apuesten los equipos de les dos ciudaes más grandes de los Países Baxos. Los partíos son conocíos pola so tensión y violencia, tantu dientro como fuera del campu. Dende va dellos años tuvieron llugar incidentes violentos ente los sectores más radicales de les aficiones rivales, dando llugar a l'actual distancia de seguridá ente aficiones en dambos estadios. El [[PSV Eindhoven]], tamién se considera un importante rival, pero en términos de tensión y rivalidá, estos partíos nun tán tan cargaos como los duelos contra'l Feyenoord. La rivalidá esistió dende va dalgún tiempu col PSV y débese a diverses causes, como les distintes interpretaciones de los ésitos nacionales ya internacionales vixentes de dambos clubes y de rivalidá ente'l [[Randstad]], onde s'atopen [[Ámsterdam]] y [[Rotterdam]], y la ciudá provincial d'[[Eindhoven]]. == Datos del club == * '''Temporaes na Eredivisie:''' 67 (2021/22). * '''Temporaes en 2ª:''' 0. * '''Mayor goliada consiguida:''' **'''En campeonatos nacionales:''' *** WHC 1 - Ajax 14 (23/12/2009). * '''Mayor goliada recibida:''' **'''En campeonatos nacionales:''' ***Feyenoord 9 - 4 Ajax (29/11/1964). * '''Meyor puestu na lliga:''' 1º (35 vegaes). * '''Máximu goliador:''' Piet van Reenen (273). * '''Más partíos apostaos:''' [[Sjaak Swart]] (603). == Clubes afiliaos a Ajax == Los siguientes clubes tán afiliaos a Ajax Ámsterdam: * {{bandera|China}} [[Beijing Guoan]] * {{bandera|Sudáfrica}} [[Ajax Cape Town FC|Ajax Cape Town]] * {{bandera|Países Baxos}} [[HFC Haarlem]] * {{bandera|Países Baxos}} [[FC Volendam|Volendam]] * {{bandera|Brasil}} [[Palmeiras]]<ref>{{cita web | url=http://www.ajax-usa.com/news/2004-2005/ajax-agree-technical-partnership-with-fc-omniworld.html | títulu=Ajax agree technical partnership with FC Omniworld | obra=AJAX-USA.com | fechaaccesu=14 d'avientu de 2006 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070222172710/http://www.ajax-usa.com/news/2004-2005/ajax-agree-technical-partnership-with-fc-omniworld.html | fechaarchivu=22 de febreru de 2007 }}</ref> * {{bandera|Inglaterra}} Stafford Rangers * {{bandera|Países Baxos}} FC Omniworld * {{bandera|SVK}} [[FK AS Trenčín]]<ref> http://ajax1.nl/archief/as-trencin-gaat-definitief-samenwerken-met-ajax/#more-38308 </ref> == Xugadores == === Plantía 2018/19 === {{Fs start|procedencia=sí|edá=sí|testu=white|fondu=red}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Porteros''' {{Fs player|no=1|nac=Camerún|nome=[[André Onana]]|pos=POR|edá={{edá|02|04|1996}}|procedencia={{bandera|España}} [[Futbol Club Barcelona "B"|F.C. Barcelona "B"]]}} {{Fs player|no=22|nac=Países Baxos|nome=[[Benjamin van Leer]]|pos=POR|edá={{edá|09|04|1992}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Roda JC Kerkrade|Roda]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Defenses''' {{Fs player|no=3|nac=Países Baxos|nome=[[Joël Veltman]] {{cap}}|pos=DEF|edá={{edá|15|01|1992}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=4|nac=Países Baxos|nome=[[Matthijs de Ligt]]|pos=DEF|edá={{edá|12|08|1999}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=5|nac=Austria|nome=[[Maximilian Wöber]]|pos=DEF|edá={{edá|04|02|1998}}|procedencia={{bandera|Austria}} [[SK Rapid Viena]]}} {{Fs player|no=8|nac=Países Baxos|nome=[[Daley Sinkgraven]]|pos=DEF|edá={{edá|04|07|1995}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[SC Heerenveen]]}} {{Fs player|no=28|nac=Colombia|nome=[[Luis Manuel Orejuela|Luis Orejuela]]|pos=DEF|edá={{edá|20|08|1995}}|procedencia={{bandera|Colombia}} [[Deportivo Cali]]}} {{Fs player|no=31|nac=Arxentina|nome=[[Nicolás Tagliafico]]|pos=DEF|edá={{edá|25 |10|1992}}|procedencia={{bandera|Arxentina}} [[Independiente]]}} {{Fs player|no=--|nac=Países Baxos|nome=[[Perr Schuurs]]|pos=DEF|edá={{edá|26|11|1999}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Fortuna Sittard]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Centrocampistes''' {{Fs player|no=6|nac=Países Baxos|nome=[[Donny van de Beek]]|pos=MED|edá={{edá|18|03|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=10|nac=Marruecos|nome=[[Hakim Ziyech]]|pos=MED|edá={{edá|19|03|1993}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Football Club Twente|Twente]]}} {{Fs player|no=15|nac=Países Baxos|nome=[[Carel Eiting]]|pos=MED|edá={{edá|11|02|1998}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=20|nac=Dinamarca|nome=[[Lasse Schøne]]|pos=MED|edá={{edá|27|05|1986}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[NEC Nijmegen]]}} {{Fs player|no=21|nac=Países Baxos|nome=[[Frenkie de Jong]]|pos=MED|edá={{edá|12|05|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Willem II]]}} {{Fs player|no=23|nac=Países Baxos|nome=[[Siem de Jong]]|pos=MED|edá={{edá|28|01|1989}}|procedencia={{bandera|Inglaterra}} [[Newcastle United]]}} {{Fs player|no=34|nac=Países Baxos|nome=[[Abdelhak Nouri]]|pos=MED|edá={{edá|03|04|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=--|nac=Marruecos|nome=[[Zakaria Labyad]]|pos=MED|edá={{edá|09|03|1993}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[FC Utrecht|Utrecht]]}} {{Fs player|no=--|nac=Serbia|nome=[[Dušan Tadić]]|pos=MED|edá={{edá|20|11|1988}}|procedencia={{bandera|Inglaterra}} [[Southampton Football Club |Southampton]]}} |- | colspan=8 bgcolor=red style="color:white;" align=center| '''Delanteros''' {{Fs player|no=7|nac=Brasil|nome=[[David Neres]]|pos=DEL|edá={{edá|03|03|1997}}|procedencia={{bandera|Brasil}} [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]]}} {{Fs player|no=9|nac=Países Baxos|nome=[[Klaas-Jan Huntelaar]]|pos=DEL|edá={{edá|12|08|1983}}|procedencia={{bandera|Alemaña}} [[Schalke 04]]}} {{Fs player|no=17|nac=República Checa|nome=[[Václav Černý]]|pos=DEL|edá={{edá|17|10|1997}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=25|nac=Dinamarca|nome=[[Kasper Dolberg]]|pos=DEL|edá={{edá|06|10|1998}}|procedencia={{bandera|Países Baxos}} [[Jong Ajax]]}} {{Fs player|no=--|nac=Burkina Fasu|nome=[[Hassane Bandé]]|pos=DEL|edá={{edá|30|10|1998}}|procedencia={{bandera|Bélxica}} [[KV Mechelen]]}} |- {{Fs end|entrenador={{bandera|Países Baxos}} Erik ten Hag|otros= |url plantía=http://spanish.ajax.nl/Ajax-1/Seleccion.htm |url traspasos=}} ==== Altes ==== {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costu''' |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Klaas-Jan Huntelaar]] |align=center|[[Delanteru]] |align=left|{{bandera|Alemaña}} [[Schalke 04]] |align=center|Llibre |align=center|- |- |align=left|{{bandera|Colombia}} [[Luis Manuel Orejuela]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Colombia}} [[Deportivu Cali]] |align=center|Trespasu |align=center|3.600.000 € |- |align=left|{{bandera|Arxentina}} [[Nicolás Tagliafico]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Arxentina}} [[Independiente]] |align=center|Trespasu |align=center|6.500.000 € |} ==== Baxes ==== {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=red style="color:white;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costu''' |- |align=left|{{bandera|Burkina Fasu}} [[Bertrand Traoré]] |align=center|[[Delanteru]] |align=left|{{bandera|Inglaterra}} [[Chelsea Football Club|Chelsea]] |align=center|Fin de Cesión |align=center| - |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Davy Klaassen]] |align=center|[[Mediocampista]] |align=left|{{bandera|Inglaterra}} [[Everton Football Club|Everton]] |align=center|Trespasu |align=center|27.000.000 € |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Diederik Boer]] |align=center|[[Porteru (fútbol)|Porteru]] |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[PEC Zwolle]] |align=center|Fin de Contratu |align=center|- |- |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Kenny Tete]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Francia}} [[Olympique Lyonnais]] |align=center|Trespasu |align=center|5.000.000 € |- |align=left|{{bandera|Alemaña}} [[Heiko Westermann]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Austria}} [[Austria Wien]] |align=center|Fin de Contratu |align=center|- |- |align=left|{{bandera|Colombia}} [[Davinson Sánchez]] |align=center|[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |align=left|{{bandera|Inglaterra}} [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] |align=center|Trespasu |align=center|40.000.000 € |- |} === Dosales retiraos === {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=680px |- bgcolor=red style="color:white;" !'''Númberu''' !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Temporaes''' |- |align=center|'''14''' |align=center|{{bandera|Países Baxos}} [[Johan Cruyff]] |align=center|[[Volante ofensivu]] |align=center|[[1964]]-[[1973]] / [[1981]]-[[1983]] |- |} == Entrenadores == El Ajax tuvo na so historia 50 entrenadores, ente oficiales ya interinos. L'actual entrenador ye [[Marcel Keizer]], qu'asumió en xunu de 2017. De la llarga llista d'entrenadores, [[Jack Reynolds]] ye l'únicu que tuvo en dos etapes y por más años. La primer etapa duró ente [[1915]] y [[1925]] y darréu ente [[1925]] a [[1940]], esto ye, na so primer etapa tuvo por 10 años y la segunda, por quince años. [[Rinus Michels]] (1965-1971) y [[Louis van Gaal]] (1991-1997) son los otros entrenadores que más tiempu tuvieron nel club. El restu d'entrenadores apenes tuvieron ente unu a trés años. === Llistáu d'entrenadores per añu === {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=80% |- bgcolor=red style="color:white;" !width="150"|Entrenador !width="200"|Temporaes !width="150"|Notes !width="200"|Títulos consiguíos |- |align="center"|[[John Kirwan]] |align="center"|01-07-[[1910]] - 30-06-[[1915]] |align="center"|Primer entrenador estranxeru del club |align="center"|- |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-07-[[1915]] - 30-06-[[1925]] |align="center"|- |align="center"|2 [[Eredivisie|Lligues]]; 1 [[Copa de los Países Baxos|Copa]]; 3 Campeonatos Rexonales |- |align="center"|[[Harold Rose]] |align="center"|01-07-[[1925]] - 29-12-[[1926]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Stanley Castle]] |align="center"|29-12-[[1926]] - 30-06-[[1928]] |align="center"|- |align="center"|2 Campeonatos Rexonales |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-07-[[1928]] - 24-06-[[1940]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|5 Lligues; 7 Torneos Rexonales |- |align="center"|[[Jan Distelbrink]] |align="center"|24-06-[[1940]] - 30-06-[[1940]] |align="center"|Primer entrenador holandés del equipu. Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Vilmos Halpern]] |align="center"|01-07-[[1940]] - 30-06-[[1941]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Wim Volkers]] & [[Arie de Wit]] |align="center"|01-07-[[1941]] - 30-06-[[1942]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Dolf van Kol]] |align="center"|01-07-[[1942]] - 01-11-[[1945]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-11-[[1945]] - 11-10-[[1947]] |align="center"|Tercer etapa como téunicu |align="center"|1 Lliga; 2 Campeonatos Rexonales |- |align="center"|[[Robert Smith (entrenador)|Robert Smith]] |align="center"|11-10-[[1947]] - 30-06-[[1948]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Walter Crook]] |align="center"|01-07-[[1948]] - 30-06-[[1950]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|1 Tornéu Rexonal |- |align="center"|[[Jack Reynolds]] |align="center"|01-07-[[1950]] - 01-11-[[1950]] |align="center"|Cuarta etapa como téunicu; y entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Robert Thomson]] |align="center"|01-11-[[1950]] - 01-01-[[1953]] |align="center"|- |align="center"|1 Tornéu Rexonal |- |align="center"|[[Karel Kaufman]] |align="center"|01-01-[[1953]] - 01-03-[[1953]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Willy Stejskal]] |align="center"|01-03-[[1953]] - 30-06-[[1953]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Walter Crook]] |align="center"|01-07-[[1953]] - 30-06-[[1954]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Karl Humenberger]] |align="center"|01-07-[[1954]] - 30-06-[[1959]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Vic Buckingham]] |align="center"|01-07-[[1959]] - 30-06-[[1961]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|1 Lliga y 1 Copa |- |align="center"|[[Keith Spurgeon]] |align="center"|01-07-[[1961]] - 30-06-[[1962]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Joseph Gruber]] |align="center"|01-07-[[1962]] - 30-06-[[1963]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Jack Rowley]] |align="center"|01-07-[[1963]] - 30-06-[[1964]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Vic Buckingham]] |align="center"|01-07-[[1964]] - 21-01-[[1965]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Rinus Michels]] |align="center"|22-01-[[1965]] - 30-06-[[1971]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|4 Lligues; 3 Copes; 1 [[Lliga de Campeones de la UEFA|Copa d'Europa]] |- |align="center"|[[Ştefan Kovács|Stefán Kovács]] |align="center"|01-07-[[1971]] - 30-06-[[1973]] |align="center"|- |align="center"|2 Lligues; 1 Copa; 2 Copes d'Europa; 1 [[Copa Intercontinental]] |- |align="center"|[[George Knobel]] |align="center"|01-07-[[1973]] - 12-04-[[1974]] |align="center"|- |align="center"|1 [[Supercopa d'Europa]] |- |align="center"|[[Bobby Haarms]] |align="center"|12-04-[[1974]] - 30-06-[[1974]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Hans Kraay]] |align="center"|01-07-[[1974]] - 12-08-[[1975]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Jan van Daal]] |align="center"|12-08-[[1975]] - 01-09-[[1975]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Rinus Michels]] |align="center"|01-09-[[1975]] - 30-06-[[1976]] |align="center"|Entrenador interín; segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Tomislav Ivic]] |align="center"|01-07-[[1976]] - 30-06-[[1978]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Cor Brom]] |align="center"|01-07-[[1978]] - 08-09-[[1979]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga y 1 Copa |- |align="center"|[[Leo Beenhakker]] |align="center"|08-09-[[1979]] - 10-03-[[1981]] |align="center"|Primer etapa como téunicu |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Aad de Mos]] |align="center"|10-03-[[1981]] - 30-06-[[1981]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Kurt Linder]] |align="center"|01-07-[[1981]] - 30-06-[[1982]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga |- |align="center"|[[Aad de Mos]] |align="center"|01-07-[[1982]] - 06-05-[[1985]] |align="center"|- |align="center"|2 Lligues; 1 Copa |- |align="center"|[[Tonny Bruins Slot]] |align="center"|06-05-[[1985]] - 30-06-[[1985]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Johan Cruyff]] |align="center"|01-07-[[1985]] - 04-01-[[1988]] |align="center"|- |align="center"|2 Copes; 1 [[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa d'Europa]] |- |align="center"|[[Bobby Haarms]], [[Barry Hulshoff]], [[Spitz Kohn]] |align="center"|04-01-[[1988]] - 30-06-[[1988]] |align="center"|Toos ellos fueron entrenadores interinos |align="center"|- |- |align="center"|[[Kurt Linder]] |align="center"|01-07-[[1988]] - 20-09-[[1988]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|- |- |align="center"|[[Spitz Kohn]], [[Louis van Gaal]] |align="center"|20-09-[[1988]] - 30-06-[[1989]] |align="center"|Dambos fueron interinos |align="center"|- |- |align="center"|[[Leo Beenhakker]] |align="center"|01-07-[[1989]] - 28-09-[[1991]] |align="center"|Segunda etapa como téunicu |align="center"|1 lliga |- |align="center"|[[Louis van Gaal]] |align="center"|28-09-[[1991]] - 30-06-[[1997]] |align="center"|- |align="center"|3 Lligues; 1 Copa; 3 [[Supercopa de los Países Baxos|Supercopes]]; 1 [[Lliga Europea de la UEFA|Copa UEFA]]; 1 Lliga de Campeones; 1 Supercopa d'Europa; 1 [[Copa Intercontinental]] |- |align="center"|[[Morten Olsen]] |align="center"|01-07-[[1997]] - 05-12-[[1998]] |align="center"|- |align="center"|1 Lliga; 1 Copa |- |align="center"|[[Jan Wouters]] |align="center"|05-12-[[1998]] - 21-03-[[2000]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Hans Westerhof]] |align="center"|21-03-[[2000]] - 30-06-[[2000]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Co Adriaanse]] |align="center"|01-07-[[2000]] - 29-11-[[2001]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Ronald Koeman]] |align="center"|03-12-[[2001]] - 25-02-[[2005]] |align="center"|- |align="center"|2 Lligues; 1 Copa; 1 Supercopa |- |align="center"|[[Ruud Krol]] |align="center"|25-02-[[2005]] - 16-03-[[2005]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Danny Blind]] |align="center"|16-03-[[2005]] - 23-05-[[2006]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Henk ten Cate]] |align="center"|01-07-[[2006]] - 8-09-[[2007]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa; 2 Supercopes |- |align="center"|[[Adrie Koster]] |align="center"|08-09-[[2007]] - 1-07-[[2008]] |align="center"|Entrenador interín |align="center"|- |- |align="center"|[[Marco van Basten]] |align="center"|01-07-[[2008]] - 06-05-[[2009]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[John van 't Schip]] (*) |align="center"|06-05-[[2009]] - 30-06-[[2009]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Martin Jol]]<ref>[http://www.elmundodeportivo.es/gen/20101206/54084011289/noticia/martin-jol-dimite-como-entrenador-del-ajax.html Martin Jol dimite como entrenador del Ajax ]</ref> |align="center"|01-07-[[2009]] - 06-12-[[2010]] |align="center"|- |align="center"|1 Copa |- |align="center"|[[Frank De Boer]] |align="center"|06-12-[[2010]] - 2016 |align="center"|- | align="center" |4 Lligues; 1 Supercopa |- |align="center"|[[Peter Bosz]] |align="center"|25-05-2016 - xunu 2017 |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center"|[[Marcel Keizer]] |align="center"|17-06-2017 |} == Presidentes == [[Ficheru:Floris Stempel.jpg|thumb|right|220px|Floris Stempel foi'l primer presidente de la entidá dende los sos entamos.]] Dende la so fundación, el Ajax tuvo 15 presidentes, siendo unu de los clubes a nivel internacional con pocos mandatarios. El so primer presidente foi Floris Stempel, que foi'l fundador del club, y qu'asumió dende [[1900]] a [[1908]]. L'actual presidente ye [[Hennie Henrichs]], qu'asumió dende l'añu 2011. [[Chris Holst]] ye l'únicu que presidió l'equipu en dos ciclos (1908-1910; 1912-13), ente que [[Marius Koolhaas]] (1932-1956) ye'l que más tiempu tuvo nel cargu. === Llista de Presidentes === {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |-bgcolor=silver !width=5%|Nᵘ. !width=10%|Presidente !width=12%|País !width=10%|Entamu del mandatu !width=10%|Final del mandatu !width=22%|Notes |- | align="center"| 1 | align="left" | '''[[Floris Stempel]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1900]] | align="center" | [[1908]] | align="center" | Primer presidente |- | align="center"| 2 | align="left" | '''[[Chris Holst]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1908]] | align="center" | [[1910]] | align="center" | - |- | align="center"| 3 | align="left" | '''[[Han Dade]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1910]] | align="center" | [[1912]] | align="center" | Foi unu de los fundadores del Ajax xuntu con Stempel |- | align="center"| - | align="left" | '''[[Chris Holst]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1912]] | align="center" | [[1913]] | align="center" | Presidente per segunda vegada |- | align="center"| 4 | align="left" | '''[[Willem Egeman]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1913]] | align="center" | [[1925]] | align="center" | - |- | align="center"| 5 | align="left" | '''[[Frans Schoevaart]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1925]] | align="center" | [[1932]] | align="center" | - |- | align="center"| 6 | align="left" | '''[[Marius Koolhaas]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1932]] | align="center" | [[1956]] | align="center" | So'l so mandatu inauguró l'estadiu De Meer, anque tamién se xugó dellos partíos nel [[Estadiu Olímpicu d'Ámsterdam]] |- | align="center"| 7 | align="left" | '''[[Wim Volkers]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1956]] | align="center" | [[1958]] | align="center" | Foi xugador del Ajax ente 1923 y 1936, y entrenador del club nos [[Años 1940|años 40]] |- | align="center"| 8 | align="left" | '''[[Jan Melchers]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1958]] | align="center" | [[1964]] | align="center" | - |- | align="center"| 9 | align="left" | '''[[Jaap van Praag]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1964]] | align="center" | [[1978]] | align="center" | Sol so mandatu, l'equipu llogra nos entamos de los [[Años 1970|años 70]] el [[Triplete (fútbol)|triplete]] y los primeros ésitos internacionales de la so historia |- | align="center"| 10 | align="left" | '''[[Tom Harmsen]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1978]] | align="center" | [[1988]] | align="center" | - |- | align="center"| 11 | align="left" | '''[[Michael van Praag]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[1989]] | align="center" | [[2003]] | align="center" | Sol so mandatu, el club llogra les sos últimes reconocencies internacionales, ya inaugúrase el so actual estadiu, l'[[Amsterdam ARENA]]. Celébrense tamién los cien años d'esistencia del club. Inaugúrase tamién l'academia ''De Toemkost'', que sirve pa entrenamientos y partíos de les cañes menores del equipu |- | align="center"| 12 | align="left" | '''[[John Jaakke]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[2003]] | align="center" | [[2008]] | align="center" | - |- | align="center"| 13 | align="left" | '''[[Uri Coronel]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[2008]] | align="center" | [[2011]] | align="center" | - |- | align="center"| 14 | align="left" | '''[[Steven ten Have]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[Marzu]] de [[2011]] | align="center" | [[Avientu]] de [[2011]] | align="center" | Presidente interín |- | align="center"| 15 | align="left" | '''[[Hennie Henrichs]]''' | align="left" | {{NED}} | align="center" | [[2011]] | align="center" | Anguaño | align="center" | Actual presidente del Ajax |} == Palmarés == === Torneos Nacionales (59) === {| border="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=C2D2E5 |- bgcolor=C2D2E5 ! width=270px|Competición ! width=340px|Títulos ! width=340px|Subtítulos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Eredivisie#Lliga de Fútbol de los Países Baxos|Lliga Primer División]] (8/4)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1917/18|1918]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1918/19|1919]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1930/31|1931]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1931/32|1932]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1933/34|1934]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1936/37|1937]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1938/39|1939]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1946/47|1947]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1927-28|1928]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1929-30|1930]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1935-36|1936]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1945-46|1946]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Eredivisie]] (25/20)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Eredivisie 1956/57|1957]], [[Eredivisie 1959/60|1960]], [[Eredivisie 1965/66|1966]], [[Eredivisie 1966/67|1967]], [[Eredivisie 1967/68|1968]], [[Eredivisie 1969/70|1970]], [[Eredivisie 1971/72|1972]], [[Eredivisie 1972/73|1973]], [[Eredivisie 1976/77|1977]], [[Eredivisie 1978/79|1979]], [[Eredivisie 1979/80|1980]], [[Eredivisie 1981/82|1982]], [[Eredivisie 1982/83|1983]], [[Eredivisie 1984/85|1985]], [[Eredivisie 1989/90|1990]], [[Eredivisie 1993/94|1994]], [[Eredivisie 1994/95|1995]], [[Eredivisie 1993/94|1996]], [[Eredivisie 1997/98|1998]], [[Eredivisie 2001/02|2002]], [[Eredivisie 2003/04|2004]], [[Eredivisie 2010/11|2011]], [[Eredivisie 2011/12|2012]], [[Eredivisie 2012/13|2013]], [[Eredivisie 2013/14|2014]] <small>'''(Récor)'''</small> |bgcolor="#ECF1F7"| [[Eredivisie 1960-61|1961]], [[Eredivisie 1962-63|1963]], [[Eredivisie 1968-69|1969]], [[Eredivisie 1970-71|1971]], [[Eredivisie 1977-78|1978]], [[Eredivisie 1980-81|1981]], [[Eredivisie 1985-86|1986]], [[Eredivisie 1986-87|1987]], [[Eredivisie 1987-88|1988]], [[Eredivisie 1988-89|1989]], [[Eredivisie 1990-91|1991]], [[Eredivisie 1991-92|1992]], [[Eredivisie 2002-03|2003]], [[Eredivisie 2004-05|2005]], [[Eredivisie 2006-07|2007]], [[Eredivisie 2007-08|2008]], [[Eredivisie 2009-10|2010]], [[Eredivisie 2014-15|2015]], [[Eredivisie 2015-16|2016]], [[Eredivisie 2016-17|2017]] <small>'''(Récor)'''</small> |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Copa de los Países Baxos]] (18/6)''' |bgcolor="#ECF1F7"| 1917, 1943, 1961, 1967, 1970, 1971, 1972, 1979, 1983, 1986, 1987, 1993, 1998, 1999, 2002, [[Copa de los Países Baxos 2005-06|2006]], [[Copa de los Países Baxos 2006-07|2007]], 2010 <small>'''(Récor)'''</small> |bgcolor="#ECF1F7"| 1968, 1978, 1980, 1981, 2011, 2014 |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Supercopa de los Países Baxos]] (8/8)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa de los Países Baxos 1993|1993]], [[Supercopa de los Países Baxos 1994|1994]], [[Supercopa de los Países Baxos 1995|1995]], [[Supercopa de los Países Baxos 2002|2002]], [[Supercopa de los Países Baxos 2005|2005]], [[Supercopa de los Países Baxos 2006|2006]], [[Supercopa de los Países Baxos 2007|2007]], [[Supercopa de los Países Baxos 2013|2013]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa de los Países Baxos 1996|1996]], [[Supercopa de los Países Baxos 1998|1998]], [[Supercopa de los Países Baxos 1999|1999]], [[Supercopa de los Países Baxos 2004|2004]], [[Supercopa de los Países Baxos 2010|2010]], [[Supercopa de los Países Baxos 2011|2011]], [[Supercopa de los Países Baxos 2012|2012]], [[Supercopa de los Países Baxos 2014|2014]] <small>'''(Récor)'''</small> |} === Torneos rexonales (18) === {| border="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=C2D2E5 |- bgcolor=C2D2E5 ! width=230px|Competición ! width=300px|Títulos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''División de primera Clase Oeste (17)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1917/18#Eerste Klasse Oeste-A|1918]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1918/19#Eerste Klasse Oeste-A|1919]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1920/21#Eerste Klasse Oeste|1921]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1926/27#Eerste Klasse Oeste-I|1927]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1927/28#Eerste Klasse Oeste-I|1928]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1929/30#Eerste Klasse Oeste-I|1930]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1930/31#Eerste Klasse Oeste-I|1931]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1931/32#Eerste Klasse Oeste-I|1932]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1933/34#Eerste Klasse Oeste-I|1934]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1934/35#Eerste Klasse Oeste-I|1935]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1935/36#Eerste Klasse Oeste-I|1936]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1936/37#Eerste Klasse Oeste-I|1937]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1938/39#Eerste Klasse Oeste-II|1939]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1945/46#Eerste Klasse Oeste-I|1946]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1949/50#Eerste Klasse Oeste-I|1947]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1946/47#Eerste Klasse Oeste-II|1950]], [[Campeonatu Neerlandés de Fútbol 1951/52#Eerste Klasse B|1952]]. |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''Segunda Categoría (1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| 1911 |} === Torneos Internacionales (10)<ref>[http://es.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=50143/profile/history/index.html Perfiles del fútbol europeo: A. F. C. Ajax]; ''uefa.com''.</ref> === {| border="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" width=760px |- bgcolor=C2D2E5 |- bgcolor=C2D2E5 ! width=270px|Competición ! width=340px|Títulos ! width=340px|Subtítulos |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Lliga de Campeones de la UEFA]] (4/2)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa de Campeones d'Europa 1970-71|1971]], [[Copa de Campeones d'Europa 1971-72|1972]], [[Copa de Campeones d'Europa 1972-73|1973]], [[Lliga de Campeones de la UEFA 1994-95|1995]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa de Campeones d'Europa 1968-69|1969]], [[Lliga de Campeones de la UEFA 1995-96|1996]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Copa Intercontinental]] (2/0)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa Intercontinental 1972|1972]], [[Copa Intercontinental 1995|1995]] |bgcolor="#ECF1F7"| - |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Recopa d'Europa de la UEFA|Recopa d'Europa]] (1/1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Recopa d'Europa 1986-87|1987]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Recopa d'Europa 1987-88|1988]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Lliga Europa de la UEFA]] (1/1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa de la UEFA 1991-92|1992]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Lliga Europa de la UEFA 2016-17|2017]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Supercopa d'Europa]] (2/1)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa d'Europa 1972|1972]] <small>'''(Non oficial)'''</small>, [[Supercopa d'Europa 1973|1973]], [[Supercopa d'Europa 1995|1995]] |bgcolor="#ECF1F7"| [[Supercopa d'Europa 1987|1987]] |- style="font-size: 90%;" | bgcolor=D8E2EE| '''[[Copa Intertoto de la UEFA|Copa Intertoto]] (1/0)''' |bgcolor="#ECF1F7"| [[Copa Intertoto 1961-62|1962]] <small>'''(Non oficial)'''</small> |bgcolor="#ECF1F7"| - |} === Torneos amistosos (42) === * '''Amsterdam 700 Toernooi / [[Tornéu d'Ámsterdam]] (10):''' 1978, 1980, 1985, 1987, 1991, 1992, 2001, 2002, 2003, 2004 * '''Amsterdam Gouden Kruis (5):''' 1906, 1909, 1910, 1911, 1924 * '''Tornéu Arol Beker (5):''' 1933, 1934, 1940, 1949, 1955 * '''Tornéu de Selmana Santa (4):''' 1934, 1949, 1950, 1952<ref>[http://www.rsssf.com/tablesa/ajaxpasen25-52.html Easter Tournaments Ajax (Amsterdam) 1925-1952<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Gouden Meerbeker (3):''' 1917, 1918, 1919 * '''Brugse Metten (2):''' 1994, 1997<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/brugsemetten.html Trofee De Goedendag (Brugse Metten)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu de Bruxeles:''' 1935<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/brussel-tourn.html Various Tournaments in Bruxelles/Brussel 1926-1958<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu de Pascua Azul y Blanco:''' 1938<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/blauwwitpasen26-50.html Paastoernooi Blauw Wit (Amsterdam) 1926-1950<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu de Tiel:''' 1952 * '''Tornéu de Haarlem:''' 1973 * '''Tornéu Xubiléu de SK Brann en Bergen:''' 1978<ref>[http://www.rsssf.com/tabless/skbrann78.html Jubilee Tournament of SK Brann in Bergen 1978<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu Ciudá de Molenbeek:''' 1983 * '''Tornéu Olympiacos Pireus:''' 1988<ref>[http://www.rsssf.com/tableso/olympiakos88.html Tournament of Olympiakos Pireus 1988<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Tornéu Cubierta de Paris-Bercy:''' 1989<ref>Fonte: http://www.rsssf.com/tablesb/bercy-indoor.html</ref> * '''Copa HCS:''' 1990 * '''[[Trofeo Santiago Bernabéu]]:''' 1992 * '''Tornéu Nicola Ceravalo:''' 1992<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/ceravalo.html Tornéu Nicola Ceravalo 1992 (Italy)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Troféu Golfu de Lahti:''' 1993<ref>[http://www.rsssf.com/tablesl/lahti93.html Jalkapalloturnaus in Lahti 1993<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Trofeo Villa de Benidorm:''' 1995 * '''[[Trofeo Concepción Arenal]]:''' 1995<ref>[http://www.rsssf.com/tablesa/arenal.html Trofeo Concepción Arenal (Ferrol)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Copa Algarve:''' 2003 * '''Copa Alfred Berg:''' 2003 * '''Copa Total:''' 2005 * '''Troféu VansDirect:''' 2008 * '''Troféu Ted Bates (2):''' 2009, 2012 * '''Copa Chippie Polar:''' 2010 * '''Vriendenloterij Vriendencup:''' 2012 * '''[[Copa Eusébio]]:''' 2014 === Amateur === * '''Eerste Klasse A (2):''' 2003, 2012 * '''Tweede Klasse C (1):''' 1993 * '''Derde Klasse B (1):''' 1992 * '''Vierde Klasse C (1):''' 1990 * '''Hoofdklasse AVB Zaterdag (1):''' 1989 * '''Eerste Klaase A AVB Zaterdag (1):''' 1988 * '''Eerste Klaase D AVB Zaterdag (1):''' 1987 * '''Eerste Klaase C AVB Zaterdag (1):''' 1990 * '''Copa Distritu de los Países Baxos Oeste I (2):''' 2005, 2008 * '''Copa Amateur de los Países Baxos:''' 1984 * '''Copa Distritu de los Países Baxos (5):''' 1984, 1987, 1993, 2005, 2008 === Acuta === * '''Eredivisie Xuvenil (9):''' 1964, 1994, 1996, 1998, 2001, 2002, 2004, 2005, 2009 * '''Reserve Hoofdklasse (4):''' 2005, 2007, 2012, 2013 * '''Reserve Eerste Klasse (2):''' 2012, 2013 * '''Copa Xuvenil de los Países Baxos (2):''' 2003, 2004 === Xuveniles === ==== Torneos nacionales xuveniles ==== * '''Eredivisie Junior A (24):''' 1967, 1974, 1975, 1977, 1979, 1980, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1988, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 2002, 2004, 2005, 2006, 2011, 2012<ref>[[:nl:Nederlands kampioenschap voetbal A-junioren]]</ref> * '''Eerste Divisie Junior A (4):''' 2005, 2008, 2009, 2011 * '''Copa Junior A de los Países Baxos:''' 2010 * '''Supercopa Junior A (3):''' 2005, 2006, 2011 * '''Eredivisie Junior B (4):''' 2003, 2008, 2010, 2012 * '''Eerste Divisie Junior B:''' 2007 * '''Copa Junior B de los Países Baxos (2):''' 2009, 2013 * '''Supercopa Junior B (2):''' 2009, 2012 * '''Campeonatu Xeneral Junior C:''' 2012 * '''Eerste Divisie Junior C (2):''' 2009, 2012 * '''Copa Junior C de los Países Baxos:''' 2013 * '''Supercopa Junior C:''' 2012 * '''Campeonatu C2 (2):''' 2010, 2012 * '''Campeonatu Xeneral Junior D:''' 2012 * '''Eerste Divisie Junior D (7):''' 2002, 2003, 2004, 2007, 2008, 2011, 2012 * '''Campeonatu Distritu Oeste I D2 (4):''' 2005, 2006, 2010, 2011 * '''Supercopa Junior D:''' 2010 * '''Campeonatu D3:''' 2010 * '''Campeonatu E1:''' 2005 * '''Campeonatu E2 (2):''' 2010, 2011 * '''Campeonatu E3:''' 2010 * '''Campeonatu F1 (2):''' 2010, 2011 * '''Copa Distritu Pupilu F:''' 2010 ==== Torneos rexonales Xuveniles ==== * '''Campeonatu Interregional Junior A Oeste I (17):''' 1960, 1962, 1967, 1969, 1971, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985<ref>[[:nl:Nederlands kampioenschap voetbal interregionale jeugd A-Junioren]]</ref> ==== Torneos internacionales Xuveniles ==== * '''PSV Otten Cup (7):''' 1957, 1985, 1986, 1989, 1992, 1997, 1999<ref>[http://www.psvjeugd.nl/ottencup/winnaars PSV Otten Cup 2011<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Eurovoetbal (4):''' 1979, 1984, 1994, 1999 * '''Tornéu Internacional Wim Kuijper (3):''' 1993, 1998, 2001<ref>{{cita web |url=http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101130094207/http://www.kuijpertoernooi.nl/Winnaars.htm |fechaarchivu=30 de payares de 2010 }}</ref> * '''Tornéu de Terborg (3):''' 1994, 1999, 2009<ref>[[:w:pt:Torneio_de_Terborg|Torneio de Terborg – Wikipédia, a enciclopédia livre<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]]</ref> * '''Tornéu Marítimu Dean Helder (2):''' 1996, 2010 * '''Copa Ámsterdam (2):''' 2007, 2011 * '''Copa Del Futuru AEGON (2):''' 2010, 2012 * '''Tornéu Internacional Sub-19 y Sub-20 de Bellinzona:''' 1975<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/bellinzona.html Tornéu Internazionale U-19/U-20 di Bellinzona (Ticino, Switzerland)<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Copa Europa Sub-11:''' 2001<ref>http://www.viagginsport.com/pagina_template.asp?id=17&page_id=4</ref> * '''Copa Amsterdam:''' 2007<ref>[https://web.archive.org/web/20111118010544/http://www.copa-amsterdam.nl/nl/toernooi/winnaars-copa-amsterdam-2005-2010/ SoccerID wenst o een fijne vakantie toe!<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * '''Copa Talentos:''' 2007 * '''HKFC International Soccer Sevens Main Tournament:''' 2010 (Shield)<ref>[[:en:List of AFC Ajax honours]]</ref> == Estadístiques en competiciones UEFA == * '''Mayor goliada:''' ** 03/10/1984, '''Ajax''' {{bandera|Países Baxos}} 14-0 {{bandera|Luxemburgu}} [[FA Red Boys Differdange|Differdange]], {{bandera|Países Baxos}} [[Ámsterdam|Amsterdam]]. * '''Mayor derrota:''' ** 22/10/1980, [[FC Bayern München|Bayern]] {{bandera|Alemaña}} 5-1 {{bandera|Países Baxos}} '''Ajax''', {{bandera|Alemaña}} [[Múnich]]. * '''Apostaos n'[[Lliga de Campeones de la UEFA|UEFA Champions League]]:''' 34 * '''Apostaos en [[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa de la UEFA]]:''' 5 * '''Apostaos en [[Copa Intercontinental]]:''' 2 * '''Apostaos en [[Supercopa d'Europa|Supercopa de la UEFA]]:''' 3 * '''Apostaos n'[[Lliga Europea de la UEFA|UEFA Europa League]]:''' 26 * '''Más partíos apostaos:''' {{bandera|Países Baxos}} [[Danny Blind]] con 79. * '''Máximu goliador:''' {{bandera|Finlandia}} [[Jari Litmanen]] con 26. == Bibliografía == * [[:nl: David Endt|Endt, David]], ''De godenzonen van Ajax'', Rap, Amsterdam, 1993, ISBN 90-6005-463-6 * [[Jan Baltus Kok|Kok, Jan Baltus]], ''Naar Ajax. Mobiliteitspatronen van bezoekers bij vier thuiswedstrijden van Ajax'', [[Universidá d'Ámsterdam]], Amsterdam, 1992, {{ISSN|0922-5625}} * [[Simon Kuper|Kuper, Simon]], ''Ajax, The Dutch, The War. Football in Europe during the Second World War'', [[Orion Books]], Londres (inglés de: Ajax, de Xinguen en Nederland ("Ajax, los xudíos, los Países Baxos)",<ref>{{cita web |url=http://www.hardgras.nl/?s1=13022245391705092597&s2=&cntID=72#77 |títulu=Hardgras |editorial=Hardgras.nl |fecha= |fechaaccesu=4 d'agostu de 2012}}</ref> 2003, ISBN 0-7528-4274-9 * [[Evert Vermeer|Vermeer, Evert]], ''95 jaar Ajax. 1900–1995'', Luitingh-Sijthoff, Amsterdam, 1996, ISBN 90-245-2364-8 == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.ajax.nl/ Sitiu web oficial] {{nl}} * [http://es.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=50143/profile/index.html AFC Ajax] n'[[UEFA.com]] {{Tradubot|Ajax de Ámsterdam}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de fútbol de los Países Baxos]] [[Categoría:Equipos de fútbol fundaos en 1990]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] jdoc8e3v672f3fexxryt2mj53co901o 0 112272 3699295 3688638 2022-07-25T06:32:10Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-18 => U-18 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol d'Italia|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 | país = Italia | cod = ITA | asociación = [[Federación Italiana de Fútbol]] (FIGC) | confederación = [[UEFA]] | seudónimu = ''La Nazionale<br />Gli Azzurri<br />Squadra Azzurra'' | país-dt = Italia | direutor téunicu = [[Luigi Di Biagio]] | añu-dt = interín | capitán = [[Gianluigi Buffon]] | mayor goliador = [[Luigi Riva]] | mayor goliador goles = 35 | más participaciones = [[Gianluigi Buffon]] | mayor partíos = 175 | estadiu = [[Stadio Giuseppe Meazza|Giuseppe Meazza]] y/o [[Estadiu Olímpicu de Roma|Olímpicu]] | PPI país2 = Francia | PPI bandera1 = 1861 | PPI marcador = 6:2 | PPI llugar = [[Milán]], [[Italia]] | PPI fecha = {{fecha|15|5|1910}} | MRI país2 = Estaos Xuníos | MRI bandera2 = 1912 | MRI marcador = 9:0 | MRI llugar = [[Brentford]], [[Inglaterra]] | MRI fecha = {{fecha|2|8|1948}} | MRI eventu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Xuegos Olímpicos de Londres 1948]] | PRI país1 = Hungría | PRI bandera2 = 1861 | PRI marcador = 7:1 | PRI llugar = [[Budapest]], [[Hungría]] | PRI fecha = {{fecha|6|4|1924}} | participación mundial = 18 | primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]]) | confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] | participación confederaciones = 2 | primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 2009|2009]] | meyor confederaciones = [[Ficheru:Bronze medal icon.svg|15px]] ([[Copa FIFA Confederación 2013|2013]]) | copa rexonal = [[Eurocopa]] | participación rexonal = 9 | primer rexonal = [[Eurocopa 1968|1968]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Eurocopa 1968|1968]]) | olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] | participación olímpicu = 5 | primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|1912]] | meyor olímpicu = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px|Medaya d'oru olímpico]] ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|1936]]) | color_izq1 = 0000FF | color_cuerpu1 = 0000FF | color_der1 = 0000FF | color_pantalón1 = FFFFFF | color_medies1 = 0000FF | trama_izq1 = _ita18h | entama_cuerpu1 = _ita18h | trama_der1 = _ita18h | entama_pantalón1 = _ita18h | trama_medies1 = _ita18h | color_izq2 = FFFFFF | color_cuerpu2 = FFFFFF | color_der2 = FFFFFF | color_pantalón2 = 0000FF | color_medies2 = FFFFFF | trama_izq2 = _italia1617a | trama_cuerpo2 = _italia1617a | trama_der2 = _italia1617a | trama_pantalón2 = _italia1617a trama socks2 = _italia1617a }}. La '''[[seleición de fútbol]] d'[[Italia]]''' ye l'equipu formáu por xugadores de [[Ciudadanía italiana|nacionalidá italiana]] que representa dende [[1910]] a la [[Federación Italiana de Fútbol]] (''Federazione Italiana Gioco Calcio'') nes competiciones oficiales entamaes pola [[UEFA|Xunión Europea d'Asociaciones de Fútbol]] y la [[FIFA|Federación Internacional d'Asociaciones de Fútbol]]. La escuadra ye conocida como ''«La Azzurra»'' por cuenta d'el so color principal del uniforme, de camiseta azul, que tomó a los pocos años de la so nacencia y que caltién hasta l'actualidá. El combináu italianu afiliar a la FIFA en 1905,<ref name=FIFAITA>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/associations/association=ita/index.html |títulu=Italia na FIFA |autor=FIFA.com |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012}}</ref> pero nun apostó'l so primer alcuentru hasta 1910 cuando debutó ante {{sel|Francia}}, con un resultáu favorable de 6-2.<ref name=ITAMATCHES>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesi/ital-intres.html |títulu=Historial de partíos d'Italia |autor=Rsssf.com |fechaaccesu=13 d'agostu de 2012}}</ref> Dende entós compite por ser una de les seleiciones más gallardoniaes del fútbol. Ye, xuntu con {{sel|Alemaña}}, el segundu equipu nacional más esitosu na historia de la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]], por detrás de {{sel|Brasil}}, dempués de conquistar cuatro títulos nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]], siendo amás el tercer equipu qu'apostó más finales,<ref group="n">Por detrás de {{sel|Brasil}} y {{sel|Alemaña}}.</ref> incluyendo los subcampeonatos de [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]].<ref name=ITAFIFA>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/associations/association=ita/index.html |títulu=Italia na páxina oficial de la FIFA |autor=Fifa.com |fechaaccesu=13 d'agostu de 2012}}</ref> Ye tamién la tercer seleición que más ediciones apostó, faltando a la cita solamente en 3 ocasiones de 21 posibles.<ref group="n">La primera foi na edición de [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930 n'Uruguái]], coincidiendo cola primer vegada que s'apostaba'l campeonatu, cuando tornó participar por cuenta de les diferencies esistentes ente los distintos países. La segunda, na edición de [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Suecia 1958]] foi hasta'l momentu la única vegada na que'l combináu italianu falló na clasificación p'aportar al tornéu. Tal fazaña ye [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|namái superada]] por {{sel|Brasil}} qu'allegó a toles cites mundialistas.</ref> Sicasí, nun consiguió igualar tales llogros nel [[Eurocopa|Campeonatu d'Europa de seleiciones]] o Eurocopa, máximu títulu de seleiciones n'[[Europa|el vieyu continente]]. Nella salió vencedor namái na edición de [[Eurocopa 1968|1968]] celebrada nel so propiu país, y consiguió dos subcampeonatos, nes ediciones de [[Eurocopa 2000|2000]] y [[Eurocopa 2012|2012]]. Trés finales que la asitien como la quinta seleición en palmarés de la competición.<ref name=ITAFIFA/><sup>,</sup><ref group="n">Por detrás de {{sel|Alemaña}}, {{sel|España}}, {{sel|Francia}}, {{sel|Rusia}} (Xunión Soviética).</ref> El combináu italianu participó en 6 de les 7 ediciones de fútbol de que dispunxo los [[Xuegos Olímpicos]] pa seleiciones absolutes, antes de modificar el [[COI]] y la [[FIFA]] la normativa referente a les condiciones de los equipos participantes.<ref group="n">Dende 1952, los Xuegos Olímpicos son apostaos por seleiciones amateur nel casu d'Europa y Suramérica, o bien por futbolistes que nun apostaren nengún Mundial. Dende 1992, son les seleiciones sub-23 les encargaes de representar al so país. Estes midíes fueron tomaes p'apurrir una mayor igualdá na competición, por cuenta de la gran diferencia esistente ente los equipos, favorecíu pola llegada de la profesionalización de fútbol (sobremanera a Europa), que marcaba una gran diferencia al respective de otros conxuntos.</ref> Nellos, el so mayor llogru foi la [[medaya d'oru]] conquistada nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de 1936]] de [[Berlín]]. == Historia == === Entamos y dómina dorada (1910-1942) === ==== Primeres décades ==== {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |testu = Instantánees de '''Italia''' nos primeros años de 1910. |semeya1 = Italy football team 1910.jpg | anchu1 = 225 |semeya2 = Nazionale italiana calcio - 6 1 1911.jpg | anchu2 = 225 |semeya3 = Football at the 1912 Summer Olympics - Italy squad.JPG | anchu3 = 225 }} Magar afiliase a la FIFA en 1905,<ref name=FIFAITA/> l'equipu d'Italia nun apostó'l so primer alcuentru oficial hasta'l [[15 de mayu]] de [[1910]] nun amistosu ante {{sel|Francia}}. Nél, los italianos imponer por un claru 6-2 na ciudá de [[Milán]]. El primer tantu de la historia italiana foi obra de [[Pietro Lana]], qu'amás nesi mesmu partíu convertir nel primer xugador de la seleición n'anotar una [[tripleta]].<ref name=ITAMATCHES2>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesi/ital-intres1910.html |títulu=Primer partíu d'Italia |autor=Rsssf.com |fechaaccesu=13 d'agostu de 2012}}</ref> Los primeres escoyíos pa esi partíu fueron: [[Mario De Simoni]], [[Francesco Calì]] (capitán), [[Franco Varisco]], [[Domenico Capello]], [[Virgilio Fossati]], [[Attilio Trerè]], [[Franco Bontadini]], [[Giuseppe Rizzi]], [[Aldo Cevenini]], [[Pietro Lana]], [[Arturo Boiocchi]], [[Enrico Debernardi]], dirixíos por [[Umberto Meazza]],<ref name=ITAMATCHES2/> poro, el primer seleccionador italianu. Pese al prometedor empiezo frente a los galos -cola abuitada resultancia que marcaría un aportar d'alcuentros de numberosos goles y reñíos enfrentamientos ente dambos que perduraríen hasta l'actualidá- apostó dellos amistosos más frente a otres seleiciones pero nun consiguiría una nueva victoria hasta 1912, añu en qu'apuesta'l so primer tornéu internacional. Italia allegó a la segunda cita de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Xuegos Olímpicos de 1912]] d'[[Estocolmu]] nos que participaron seleiciones absolutes como una de les poques federaciones que tenía entós daquella un equipu de fútbol. Nellos quedó esaniciada na primer fase en perdiendo por 2-3 frente a la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]]. Tres ello pasó a apostar un tornéu de consolación onde llograría la segunda victoria de la so historia, en venciendo por 1-0 a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]], y quedar finalmente en 10ª posición. Na siguiente cita olímpica, en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|los Xuegos Olímpicos de 1920]] d'[[Amberes]] enfrentar por primer vegada a la {{sel|España|seleición española}}, creada a efeutu p'apostar dicha competición, onde empezaría a forxar una rivalidá histórica.<ref>{{Cita web |url=https://www.publico.es/deportes/438853/espana-italia-enforma-mas-que-la coldada-de-tassotti-a-luis-enrique |autor=Publico.es |fechaaccesu=31 de xunetu de 2012}}</ref> En cayendo nos cuartos de final del tornéu, producióse un fechu históricu. Tres la descalificación de la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]] por abandonar la final olímpica pola medaya d'oru frente a la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]], empecipióse un tornéu de consolación pa resolver los ganadores de les medayes de plata y de bronce. Nél, Italia foi ganada por 0-2, a tan solo un pasu d'apostar les medayes, per España, que finalmente llograría la medaya de plata, dexando a Italia en cuartu llugar. Sicasí, nun tardaría en devolve-y la moneda al combináu español. Nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|Xuegos Olímpicos de 1924]] de [[París]], los tresalpinos esaniciaríen a la vixente medaya de plata, España, en primer fase. El partíu remató con un 1-0 favorable a los italianos, por cuenta d'un tanto en mesma puerta del español [[Pedro Vallana]]. Sicasí, cayería nuevamente en cuartos de final frente a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]], rematando en 5ª posición. Antes de la cita, sobresalió un alcuentru amistosu frente a Francia, qu'acabaría 9-4 a favor de los italianos.<ref name=ITAMATCHES/> Tres una dubiosa crecedera, llegaría a los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] d'[[Ámsterdam]] onde algamaría'l so primer trunfu, que marcaría l'entamu d'una esitosa trayeutoria. Per terceros Xuegos consecutivos veríase les cares con España, con un balance d'empate nos sos enfrentamientos. Atópase en cuartos de final, y n'empatando a 1 gol, hubo de ser necesariu un partíu de desempate. Nél, los italianos infligirían la que yera y sigue siendo la peor derrota collechada pola {{sel|España|seleición española}}: un 7-1.<ref group="n">Los dos peores derrotes del combináu español, son frente a Italia ya Inglaterra, dambes por 7-1.</ref> Italia ablucaba per aquellos años gracies a la so gran capacidá goliadora, y magar cayer en semifinales frente a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]], una de los meyores del momentu, llograría la [[medaya de bronce]] en goliando por 11-3 a [[Seleición de fútbol d'Exiptu|seleición exipcia]]. A lo llargo del tornéu, Italia anotaría 25 goles en 5 alcuentros. El gran rematador [[Adolfo Baloncieri]] sería la estrella italiana al anotar 6 goles. El fútbol empezaba a gociar d'ésitu, y la [[FIFA]], vistos les bones resultancies nos certámenes futbolísticos de los Xuegos Olímpicos, pon en marcha xuntu coles Asociaciones Federaes los preparativos necesarios pa entamar la primera [[Copa Mundial de Fútbol]]. ==== Mundial d'Uruguái 1930 ==== Llegar a la década de los años 30, y colla, la celebración en '''[[Uruguái]]''' de la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|primer Copa del Mundu]]'''. La [[Federación Italiana de Fútbol|Federazione Italiana Gioco Calcio]] magar presentar la so candidatura al pie d'[[España]], [[Hungría]], [[Países Baxos]] y [[Suecia]], viendo que la designación podría cayer del llau del país suramericanu, quedó como la única candidatura europea, col favor y sofitu de les demás asociaciones, p'afitar a Italia, y la celebración en suelu européu. Tres el so refugue, y la designación d'Uruguái,<ref>{{Cita web|url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html|títulu Uruguái cinxe la primer corona mundial|fechaaccesu=15 d'agostu de 2012|autor=—|fecha=—|obra=FIFA.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120828181008/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html|fechaarchivu=28 d'agostu de 2012}}</ref> consideráu'l combináu más potente por salir campeón de les anteriores dos cites olímpiques de fútbol en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]], la Federación alegó, como munches otres seleiciones diversos torgues p'allegar: el llargu viaxe y costu necesariu en barcu hasta llegar al país suramericanu, polo que refugó tomar parte na mesma, a pesar de qu'Uruguái decidió faese cargu de tolos gastos y compensar a les seleiciones participantes nun intentu por prestigiar el tornéu. Tanto Italia, como la gran mayoría de los equipos nacionales europeos nun aceptaron la invitación pa xugar el Mundial debíu al enfadu por considerar desaveniente que'l primera gran tornéu apostárase fuera d'Europa, y más en concretu, [[Inglaterra]], al ser el trubiecu onde nació esti deporte,<ref>{{Cita web |url= https://www.marca.com/reportajes/2010/01/historia_de_los mundiales/2010/01/23/seccion_01/1264249951.html |títulu= La seleición española nun participó nun primer Mundial marcáu pol boicó |fechaaccesu=23 d'abril de 2011 |autor= J. Estepa |fecha=Añu 2010 |obra= Marca.com}}</ref> magar que'l vieyu continente atopábase entá maltrecho pola [[Primer Guerra Mundial]], y se avocaba por afalar la paz dende Uruguái. Nacería asina baxu tutelar del entós presidente de la [[FIFA]], [[Jules Rimet]], la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]] y el so troféu de la [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol|"Diosa de la Victoria"]].<ref name="goldblatt_248">Goldblatt (2008), p. 248</ref> Tres la primer cita mundialista, asocedíense los alcuentros ente seleiciones pa potenciase, por cuenta de la esixencia riquida pa les yá dos grandes cites futbolístiques esistentes. Italia, compaxinaría partíos amistosos de preparación con partíos de la [[Copa Dr. Gerö|Copa Internacional]], un tornéu creáu pol [[austriacu]] [[Hugo Meisl]] y apostáu ente les 5 seleiciones de fútbol más poderosu de la dómina n'Europa central: la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]], la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]], la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]], la seleición italiana y la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Nella, los italianos consiguiríen alzase col trunfu en 2 de les 6 ediciones de que dispunxo, la de 1927-30 y la de 1933-35. Como una de les grandes potencies futbolístiques, llegar a la disputa del segundu Mundial que se celebraría en suelu italianu. ==== Mundial d'Italia 1934 ==== [[Ficheru:Mario_Magnozzi_and_Raimundo_Orsi.jpg|thumb|175px|Monti y Orsi, nel campeonatu mundial de 1934.]] La «''Squadra Azzurra''» alzar col troféu lideraos por [[Giuseppe Meazza]] y [[Angelo Schiavio]], y destronaría a Uruguái como la meyor seleición esistente. El país tresalpín [[Reinu d'Italia (1861-1946)|atopábase rexíu]] pol [[Dictadura|dictador]] [[Benito Mussolini]], promotor del [[fascismu]] n'Italia, y que se dexaría sentir a lo llargo del campeonatu. Como respuesta al boicó realizáu en 1930 pelos países europeos, [[Uruguái]] y otros países americanos retirar del '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1934|segundu Mundial de fútbol]]''' celebráu en '''[[Italia]]'''.<ref name=HISTWORLDCUP>{{Cita web |títulu=Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html |fechaaccesu=14 de payares de 2011 |autor=FIFA.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120109042019/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html |fechaarchivu=9 de xineru de 2012 }}</ref> La Copa Mundial convirtiérase en bien pocu tiempu nun gran acontecimientu que recibía les miraes de tol mundu, polo que'l caudiellu [[Fascismu|fascista]] usó'l tornéu pa la esaltación del nacionalismu, buscando espublizar el poder italiano con una victoria na competición.<ref>{{Cita web |títulu=Italy 1934 |url=http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632204.stm |fechaaccesu=14 de payares de 2011 |autor=BBC Sports |fecha=11 d'abril de 2002 |idioma=inglés}}</ref> Pa ello nun duldar n'asegurar la nacionalización de dellos xugadores arxentinos, como'l gran [[Luis Monti]], unu de los estandartes de los trunfos arxentinos, [[Raimundo Orsi]], [[Enrique Guaita]] y Demaría, y tamién del brasilanu Anfhiloquio marqués Filu, italianizado como [[Anfilogino Guarisi]]. Diches xeres de "reclutamiento" llevar a cabu dende antes del empiezu del campeonatu, y mientres l'anterior edición de la Copa Mundial y más concretamente na final, onde resaltó'l casu de Monti:<ref name=MONTILEY/> Los espíes italianos encargaos de cumplir la misión yeren Marco Scaglia y Luciano Benetti, quién apenes empezada la final conspiraben sobre la tema, pa finalmente, tres la victoria uruguaya na que dellos xugadores arxentinos fueron ullaos pola so propia enchida, ufierta-y una gran suma de dineru en cuenta de xugar al fútbol en y p'Italia. [[Ficheru:Italy celebrating 1934.jpg|thumb|300px|Celebración del primeru títulu mundial consiguíu 1934.]] Lamentablemente, tales propósitos dexáronse sentir tamién mientres la disputa de los alcuentros. Italia, que venía de vencer por 7-1 a la [[Seleición de fútbol de los Estaos Xuníos|seleición estauxunidense]], enfrentar en cuartos de final a {{sel|España}} no que yera yá un clásicu nes grandes cites. El resolución de la eliminatoria precisó de dos alcuentros pa decidise. Tres la fuerte presión que Mussolini exerció sobre los colexaos de dambos alcuentros, éstos tuvieron una actitú permisiva col conxuntu italianu, que s'emplegó con gran durez, ya inclusive se vio favorecíu n'aldericaos llances de los partíos. Magar ello, los españoles consiguieron empatar 1-1, polo qu'hubo de xugase'l desempate. Nél, onde'l xugadores italianos alliniaron hasta 9 nuevos futbolistes, y España, con 7 mancaos del partíu anterior, vencieron por 1-0 los anfitriones, esaniciando arrodiaos d'un gran discutiniu a los españoles, no que sería conocíu como «''La Batalla de Florencia''».<ref>{{Cita web |url= https://www.marca.com/reportajes/2010/02/italia_1934/2010/02/08/seccion_01/1265664738.html |títulu= Primer Mundial... y primeros cuartos pa España con partíu de desempate incluyíu |fechaaccesu=5 de xineru de 2012 |autor= Javier Estepa |fecha=Añu 2010 |obra= Marca.com}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url= https://www.marca.com/reportajes/2010/02/italia_1934/2010/02/08/seccion_01/1265664609.html |títulu= El primer pique ente Italia y España |fechaaccesu=5 de xineru de 2012 |autor= J.C. Jurado |fecha=Añu 2010 |obra= Marca.com}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url= http://www.esfutbol.es/docs/La batalla-de-Florencia-222.html |títulu= La ''"batalla"'' de Florencia |fechaaccesu= 3 de febreru de 2012 |autor= Tonito71 |fecha= 6 de xunetu de 2008 |obra= Esfútbol.es |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20130714135415/http://www.esfutbol.es/docs/La batalla-de-Florencia-222.html |fechaarchivu= 14 de xunetu de 2013 }}</ref> La rivalidá dende esi momentu ente dambos conxuntos sería perpetua, y magar que nun s'enfrentaríen en partíu oficial hasta décades dempués, quedaría marcáu nos sos enfrentamientos vinientes. En desfaciéndose en semifinales de {{sel|Austria}} por 1-0 enfrentar a la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]] na final del campeonatu. Tres, y magar la suspensión indefinida de los árbitros que dirixeron el choque frente a España, una serie d'errores arbitrales, llegóse a la fin del alcuentru con un empate a un gol. Al empiezu de la prórroga, [[Angelo Schiavio]] anotó'l gol del trunfu italianu, una y bones el marcador nun se movería más. Tres el discutiniu socedíu poles presiones del máximu mandatariu italianu, a la finalización de dichu atopo dellos xugadores d'aquel equipu reconocieron xugar la final so les amenaces de «''Il Duce''». Dichos futbolistes, ente los que s'atopaba'l nacionalizáu Monti, nacíu n'[[Arxentina]], que yá vivió una situación asemeyada enantes, asina lo declararó:<ref>{{Cita Harvard |Maldonado|2006| p=36||sp=sí}}</ref><sup>,</sup><ref name=MONTILEY>{{Cita web |url=http://www.mitosleyendas.com/la lleenda-de-monti-%C2%BFvictima-o-traidor.html |títulu=Historia de Monti |autor=Mitosyleyendas.com |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012}}</ref> {{cita|«En 1930, n'Uruguái, queríen matame si ganaba, y n'Italia, cuatro años más tarde, si perdía. Anunciáronnos que, por decisión del Duce, podíamos pidir lo que nos asocediera si ganábamos aquella final: dineru, muyeres, cases, autos. Otra manera, si perdíamos, taríen en peligru nueses mesmes vides».}} El primer campeonatu celebráu n'Europa coronó a Italia como campeona del mundu, siendo amás la primer seleición europea n'alzase col prestixosu títulu y la segunda en proclamase campeona nel so propiu país (el primeru foi Uruguái en 1930). ==== Xuegos Olímpicos de Berlín 1936 ==== Italia presentar a una nueva cita olímpica, la de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de 1936]] de [[Berlín]], y tres l'ausencia del fútbol nos [[Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|anteriores Xuegos]] de [[Los Angeles]] 1932, como campeona mundial y como rival a bater. Tres un apostáu primer atopo frente a la [[Seleición de fútbol de los Estaos Xuníos|seleición estauxunidense]] a la que venció por un gol a cero, el seleccionador italianu [[Vittorio Pozzo]] decidió incluyir a [[Carlo Biagi]] na alliniación frente a la [[Seleición de fútbol de Xapón|seleición xaponesa]] en cuartos de final, resultando una decisión bien acertada, yá que se convirtió na figura del alcuentru al anotar 4 tantos, lo que sumaos a otru tantu de [[Giulio Cappelli]] y una tripleta d'[[Annibale Frossi]], ganaron a los asiáticos por un claru 8-0. Nes semifinales ganó a la [[Seleición de fútbol de Noruega|seleición noruega]] lo que-y aseguraba una medaya. El color, plata o oru, apostar a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]], que ganara a la [[Seleición de fútbol d'Alemaña|seleición alemana]] nazi, organizadora de los Xuegos. La final terminó con empate a unu, y foi na prórroga cuando un gol de Frossi, autor tamién del primer tantu, daría la medaya d'oru a Italia confirmándola como la meyor seleición de fútbol del momentu. ==== Mundial de Francia 1938 ==== Consolidada no más alto del panorama futbolísticu llegaba la disputa del '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1938|tercer mundial de fútbol]]''' celebráu en '''[[Francia]]''' en [[1938]], y segundu mundial en suelu européu. La eleición del suelu francés vieno arriendes de la inminente [[Segunda Guerra Mundial]] y los cursantes acontecimientos bélicos en distintos llugares del mundu (España, somorguiada na so [[Guerra Civil Española|Guerra Civil]], y China y Xapón, enfrentaos na [[Segunda guerra sino-xaponesa]] pola invasión nipona de suelu chinu, nun pudieron allegar al eventu por razones obvies), y [[Jules Rimet]], creador del tornéu, fixo tou lo posible por que la eleición cayera del llau del so país natal, en desterciu d'[[Arxentina]], la otra candidata, previendo la que podía ser la última Copa Mundial d'asocedese la guerra. Alteriábase asina'l pactu d'alternar el Mundial ente'l Suramérica y Europa, y por tal motivu, numberosos países del continente americanu refugaron a participar, sacante la [[Seleición de fútbol de Cuba|seleición cubana]] y la [[Seleición de fútbol de Brasil|seleición brasilana]], qu'allugaba series intenciones d'entamar el próximu Mundial de 1942, que finalmente nun llegó a producise,<ref name=WAR/> fueron les úniques representantes del continente americanu. Con un ambiente tirante y enrarecido polos sucesu políticos y bélicos, apostóse la nueva edición del campeonatu. De nuevu, antes del empiezu, otru sucesu significativu de la delicada situación que se vivía na dómina: la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] foi escluyida del campeonatu debíu al «[[Anschluss]]» (anexón con [[Alemaña]]),<ref>{{Cita web |url=http://ecodiario.eleconomista.es/internacional/noticias/574211/06/08/Fai-70-anos-el nazismu-destruia-tambien-el-futbol-austriacu.html |títulu=Fai 70 años, el nazismu destruyía tamién el fútbol austriaco |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012 |autor=Eleconomista.es}}</ref> ente que'l seleccionador [[Alemaña|xermanu]] foi refugáu a lo llargo del tornéu pol pueblu francés, por cuenta del so saludu [[nazi]], que realizaba la [[Seleición de fútbol d'Alemaña|seleición alemana]] antes de la disputa de cada partíu. [[Ficheru:Giuseppe Meazza 1930-1933.jpg|thumb|175px|Giuseppe Meazza, unu de los meyores futbolistes de la dómina dorada italiana.]] Como novedá del campeonatu, instauráronse los derechos clasificatorios del campeón defensor. Italia pos, defensora del títulu, clasificar d'oficiu, y tres nun poder consiguilo {{sel|Uruguái}}, tendríen el retu de consiguir revalidar el campeonatu. Italia, liderada pol gran [[Giuseppe Meazza]], y el téunicu [[Vittorio Pozzo]], venció a la [[Seleición de fútbol de Noruega|seleición noruega]] na primer fase por 2-1, lo que-y enfrentaría a unu de los sos "vieyos" rivales, y organizador del actual campeonatu, la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]]. En llegando empataos a un gol al descansu, sería tres la continuación cuando [[Silvio Piola]] decantara la balanza del llau italianu gracies a un doblete, asitiando'l marcador nel 3-1 final. L'alcuentru celebráu en [[París]] cuntó con una asistencia de casi 60&nbsp;000 espectadores, una cifra bien alta dada la dómina, y les poques infraestructures esistentes d'asemeyada capacidá. En venciendo en semifinales a la [[Seleición de fútbol de Brasil|seleición brasilana]], qu'empezaba a espuntar, por 2-1 gracies a los tantos de [[Gino Colaussi]] y [[Giuseppe Meazza]], enfrentar a la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] que s'atopaba liderada por [[Gyula Zsengellér]] y [[György Sárosi]], que marcaríen un camín qu'empezaba a forxar la que sería la so más esitosa y recordada xeneración de futbolistes liderada por [[Ferenc Puskás]]. Nel partíu celebráu na capital francesa, nel mesmu escenariu onde ganaron a Francia, dos talos dobletes de Colaussi y Piola inutilizaron los 2 tantos húngaros pa terminar ganando por 4-2 y llevantar asina'l so segundu títulu mundial. Mussolini, al igual qu'en 1934 y non contentu colos ésitos recién del combináu, siguía ensin tar dispuestu a ver perder al so equipu. El fechu d'enfrentase a unu de los países nos qu'apoderaba'l [[comunismu]] propiu de los países del Este, non solo obligó a los futbolistes a vistir pa la final camisetes negres, símbolu de guerra del [[fascismu italianu]],<ref>{{Cita Harvard |Maldonado|2006| p=39||sp=sí}}</ref> sinón que mandó una telegrama personal antes del partíu final al seleccionador italianu, Vittorio Pozzo, nel que namái podía lleese:<ref group="n">Vencer o morrer</ref> <center>{{cita|«Vincere o morire»}}</center> Gracies a él, Italia convertir na meyor seleición esistente, y na primer seleición en consiguir revalidar el títulu de campeón, habiendo ganáu tolos sos alcuentros.<ref>{{Cita web |url=http://deportexpress.wordpress.com/2008/02/15/historia-de-los mundiales-de-futbol-iv-francia-1938/ |títulu=Historia de los Mundiales de Fútbol (IV): Francia 1938 |autor=Deportexpress Wordpress.com |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012}}</ref> Desgraciadamente, producióse l'españíu de la [[Segunda Guerra Mundial]] en [[1939]], polo que quedaron suspendíes les práutiques deportives oficiales a nivel de seleiciones, hasta dellos años dempués, mientres el mundu recuperar de los acontecimientos, y pudiera volvese a entamar un eventu de tales magnitúes ensin que supunxera un peligru que desencadenara nuevos enfrentamientos ente les distintes naciones.<ref name=WAR/> El [[19 d'abril]] de [[1942]] cerróse esta dómina dorada italiana con un partíu amistosu ante España. Anque los italianos vencieron por 4 a 0, la durez de la Segunda Guerra Mundial fizo que la ''squadra azzurra'' tuviera d'esperar hasta'l fin del conflictu pa volver apostar un alcuentru de seleiciones. Amás la [[Serie A (Italia)|Serie A]] italiana nun s'apostó nes temporaes 1943-1944 y 1944-1945 polo cual los xugadores caltuviéronse fora de forma. Asina, la Segunda Guerra Mundial afectó al fútbol de sobremanera, onde los antaño dominadores fueron los que más se vieron perxudicaos. Pa Italia recuperar la sienda del ésitu nun sería fácil. === Nuevu empiezu na posguerra (1945-1968) === Tres la [[Segunda Guerra Mundial]], el fútbol internacional llogró sobrevivir gracies a que nos distintos países siguir cola práutica del fútbol a nivel nacional, ya inclusive dellos partíos amistosos, anque bien escasos, ente seleiciones. Esto dexó qu'una vegada asitiáu'l panorama, en redol a finales de los años 40, la FIFA pudiera retomar el [[Copa Mundial de Fútbol|Campeonatu Mundial]]. La seleición italiana volvió al fútbol internacional el [[11 de payares]] de [[1945]] cuando empató 4 a 4 frente a Suiza, sicasí, el restu de les sos actuaciones internacionales fueron discretes. Ente les causes, arriendes de la guerra, atópase la «[[Traxedia de Superga]]», na que finó gran parte del plantel del [[Torino Football Club|Torino]], qu'entós daquella yera'l más esitosu d'Italia, ganando 5 campeonatos de la [[Serie A (Italia)|Serie A]] consecutivos, y nel qu'hasta 10 xugadores acopaben l'equipu titular de la ''squadra azzurra''. Este foi un fuerte golpe pa una seleición qu'intentaba recuperar vieyos ésitos. ==== Mundial de Brasil 1950 ==== [[Ficheru:Maracanã Stadium in Rio de Janeiro.jpg|thumb|Vista del [[Estadiu Maracaná]] en [[Rio de Janeiro]]. L'estadiu foi sede del partíu con más concurrencia na historia del tornéu y unu de los más recordaos: el ''[[Maracanazo]]''.]] Pal tornéu de [[1942]], [[Arxentina]], [[Brasil]] y l'[[Alemaña nazi]] presentaron les sos candidatures, pero tres l'entamu de la [[Segunda Guerra Mundial]] la FIFA decidió la suspensión de tolos eventos mientres el conflictu perdurara, provocando la cancelación de los torneos de [[1942]] y [[1946]].<ref name=WAR/> Nesi últimu añu, la FIFA decidió que la Copa Mundial fuera vuelta a entamar asina fuera posible. Como la mayoría de los países europeos taben afaraos pola guerra, nengún tenía la capacidá pa entamar el tornéu, polo que '''[[Brasil]]''' presentó la so candidatura y salió electu pola FIFA pa realizar la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1950]]'''.<ref name=urushock>{{Cita web |títulu=Mundial 1950: El Maracanazo |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1950/wc50index.html |fechaaccesu=2 de febreru de 2012 |autor=Planet World Cup |idioma=inglés}}</ref> Diversos países retirar del tornéu, incluyida la [[Seleición de fútbol d'India|seleición india]] (por pretender xugar con futbolistes descalzos)<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1950: The Qualification rounds |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1950/wc50qualification.html |fechaaccesu=2 de febreru de 2012 |autor=Planet World Cup |idioma=inglés}}</ref> y [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], el múltiple campeón de Suramérica mientres la década de 1940 por decisión interna,<ref>{{Cita web |títulu=Arxentina bórrase |url=http://www.todoslosmundiales.com.ar/mundiales/1950brasil/histories/0009arxentina_bórrase.htm |fechaaccesu=2 de febreru de 2012 |autor=Todoslosmundiales.com.ar |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120119035948/http://www.todoslosmundiales.com.ar/mundiales/1950brasil/histories/0009arxentina_bórrase.htm |fechaarchivu=19 de xineru de 2012 }}</ref> amenorgando'l númberu de participantes de 16 a 13. Sicasí, l'eventu marcó l'ingresu per primer vegada de los diversos equipos del [[Reinu Xuníu]] a los procesos clasificatorios. Asina, la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]] participó per primer vegada na Copa Mundial.<ref name=urushock/> Italia, cola complicada xera de defender de nuevu'l títulu, tres yá 12 años, viose entá más afeutada pola traxedia citada del accidente de los sos xugadores nes contornes de [[Turín]], y la transición política del país, que salía d'una dictadura pa convertise na [[República Italiana]].<ref>{{Cita web |url=http://www.amblapaz.esteri.it/Ambasciata_LaPaz/Archivio_News/2giugno2009.htm |títulu=Fiesta de la República Italiana |fechaaccesu=25 d'ochobre de 2009 |autor=amblapaz.esteri.it |idioma=italianu}}</ref> La so participación resultaría hasta esa fecha na peor d'un equipu defensor del títulu, en cayendo esaniciada a les primeres de cambiu na fase de grupos, novedá nesta edición. Nella quedó encuadrada nel Grupu C xunto a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]], vixente campeona olímpica, y la [[Seleición de fútbol de Paraguay|seleición paraguaya]]. La derrota n'el so primera partíu frente a los nórdicos, dexar casi ensin opciones de clasificación, que se confirmaron primero que pudiera xugar el so siguiente partíu, tres l'empate de los suecos frente a los suramericanos. El posterior trunfu de la ''squadra azzurra'' por 2 a 0 sobre Paraguay foi solu pa les estadístiques. Una séptima posición y el nun aportar a la fase final del tornéu, de la qu'acabaría saliendo vencedora la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] nel famosu «[[Maracanazo]]» pa empatar nel palmarés de la competición colos italianos y recuperar de nuevu'l tronu como meyor conxuntu mundial, foi un duru varapalo pa «Gli Azzurri» del que tardaríen en recuperase. Aun así, Italia podía presumir de ser l'únicu equipu en llevantar la Copa Mundial xuntu con Uruguái col interés de que l'equipu campeón siempres pertenecía al continente onde se celebraba'l tornéu. ==== Mundial de Suiza 1954 ==== Col fútbol suramericano apoderáu por {{sel|Uruguái}} y {{sel|Brasil}}, la competición tornaba a Europa, y la misión de los equipos del [[Europa|Vieyu Continente]] yera la de "recuperar" el troféu. Entós daquella, la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] esllumaba al mundu cola so xenial xeneración de futbolistes conocida como los «[[Equipu d'oru|Maxares d'Oru]]» y postulábense como los grandes favoritos europeos pa faese col títulu. Per otra parte, [[Alemaña]], que nun allegó al anterior Mundial por prohibición, esta vegada si participó depués de los cambeos políticos sufiertos tres la guerra, con dos seleiciones del antiguu territoriu ({{sel|Alemaña Federal}} y {{sel|Sarre}}) sol consentimientu de la [[FIFA]] y la [[UEFA]],<ref group="n">Alemaña Federal y [[Sarre]] (Alemaña Democrática nun participaría hasta 4 años dempués) allegaron con un equipu cada unu, {{sel|Alemaña Federal}} y {{sel|Sarre}}.</ref> creada un día antes del entamu del tornéu. La '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1954]]''' de '''[[Suiza]]''', país neutral mientres la guerra, coincidió col 50 aniversariu de la [[FIFA]], que la so sede atópase na ciudá de [[Zúrich]]. Italia consiguió clasificase en ganando a la [[Seleición de fútbol d'Exiptu|seleición exipcia]] por un global de 7-2, y quedó encuadrada nel Grupu D xunto a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]], organizadora del eventu, la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], y la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]]. En perdiendo'l primera partíu frente a Suiza por 2-1 y vencer a Bélxica por 4-1, quedó empatada na segunda posición colos helvéticos, polo qu'hubo de ser necesariu un partíu de desempate pa resolver qué seleición acompañaría a los ingleses a los cuartos de final. Nel trascendental partíu, Italia viose llargamente superada pol equipu anfitrión y perdió por 4-1.<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tables/54full.html |títulu=Resultaos Mundial 1954 |autor=Rsssf.com |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012}}</ref> Cerraba asina la so participación en décimu llugar, nuna edición recordada pol «[[Milagru de Berna]]» onde la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]] alzar contra pronósticu a la gran [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] de [[Ferenc Puskás]], [[Sándor Kocsis]] y [[Zoltán Czibor]] que venía de ganar a los vixentes campeones y subcampeones mundiales (por dos talos 4-2 frente a {{sel|Uruguái}}, no que foi la primer derrota uruguaya nos mundiales; y {{sel|Brasil}}, colos que protagonizó la «[[Batalla de Berna]]»)<ref name="suiza54">{{Cita web |títulu=World Cup 1954: West Germany's sweet revenge |url=http://www.planetworldcup.com/CUPS/1954/wc54index.html |fechaaccesu=2 de febreru de 2012 |autor=Planet World Cup}}</ref> y de ganar na fase de grupos a la [[Seleición de fútbol de Corea del Sur|seleición surcoreana]] por 9-0 y a la mesma [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|Alemaña Federal]] por 8-3. Alemaña xuníase sosprendentemente a uruguayos ya italianos como vencedores de la Copa Mundial. ==== Mundial de Suecia 1958 ==== Italia nun llogró la clasificación a la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Copa Mundial de 1958]]''' de '''[[Suecia]]''', al nun poder superar na [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1958|fase de clasificación]] a la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] y la [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]], finalmente clasificada.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=15/preliminaries/preliminary=10/index.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suecia 1958 Preliminares |autor=Fifa.com |fechaaccesu=14 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20111217225735/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=15/preliminaries/preliminary=10/index.html |fechaarchivu=17 d'avientu de 2011 }}</ref> Nel postreru y decisivu partíu frente a'l norirlandeses, perdieron por 2-1, polo que sería la primer vegada (y única hasta 2018), qu'Italia nun consiguiera clasificase p'apostar una Copa del Mundu, yá que pa la edición de 1930 allegar por invitación. Italia nun consiguía llevantar cabeza, y pretendería desquitase cola disputa d'una nueva competición que pondría en marcha la [[UEFA]]: la [[Eurocopa|Copa de Naciones d'Europa]]. ==== Eurocopa de Francia 1960 ==== La [[UEFA]] ponía en marcha una competición pa determinar el meyor equipu del continente européu, so la denominación de '''[[Eurocopa|Copa de Naciones d'Europa]]'''. El desenvolvimientu consistiría nuna fase clasificatoria ente los distintos equipos, que tendríen que xugar eliminatoria d'ida y vuelta, hasta que salieren los 4 clasificaos qu'allegaríen a la fase final del tornéu, favorecíu pola complicada organización del eventu, cuantimás porque nun yera posible consiguir a les 16 seleiciones nacionales que se tenía entamáu llevar a la copa. Dalgunos de los equipos más importantes del [[continente européu]], como '''Italia''', [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|Alemaña Federal]] o [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|Inglaterra]], nun asistieron al eventu pola so negativa a participar.<ref name=Eurocopa>{{Cita web |autor=Eurocopade |títulu=Eurocopa de Francia 1960 |url=http://www.eurocopa.de/francia-1960/ |fechaaccesu=1 de xunetu de 2012}}</ref> D'esta manera, Italia perdía una nueva oportunidá de recuperar ésitos pasaos. Finalmente la organización resultó un ésitu, y la competición siguiría celebrándose con una periodicidad de cuatro años, al igual que'l Mundial de Fútbol, col que s'alternaría cada dos años por ser la máxima competición de seleiciones n'Europa. ==== Mundial de Chile 1962 ==== Tres doce años, la principal competición de fútbol internacional tornó a [[América]], siguiendo la rotativa ente [[Europa]] y [[América]] que se vio alteriada por diversu motivos, y per segunda vegada dende'l final de la guerra. Magar escarecer d'esperiencia na realización d'eventos deportivos internacionales y superando la candidatura d'[[Arxentina]] (a la que nuevamente se -y "negaba" la organización), finalmente la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Copa Mundial de 1962]]''' celebrar en '''[[Chile]]''' por cuenta de la iniciativa d'un nuevu artículu nos estatutos pa fomentar el fútbol nos países menos desenvueltos. La organización enfrentar a diverses dificultaes, principalmente al respective de la infraestructura necesaria, lo qu'amenació en delles ocasiones la realización del tornéu, cuantimás tres el [[terremotu de Valdivia de 1960]] que destruyó gran parte del territoriu [[Zona Sur de Chile|sur del país]]. Magar ello, l'eventu foi realizáu en cuatro sedes, la segunda menor cantidá na historia de les copes mundiales: [[Arica]], [[Rancagua]], [[Santiago de Chile]] y [[Viña del Mar]]. El tornéu taría marcáu por una gran durez que se dexaría notar en dellos de los alcuentros. L'equipu italianu recordaría esta edición, pero non pol so ésitu. En superando a la [[Seleición de fútbol d'Israel|seleición israelina]] na fase final de la [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1962#Grupu 7|fase de clasificación]] del Grupu 7 por un global de 10-2,<ref group="n">Italia aportó a la fase final por cuenta de que {{sel|Rumanía}} retirar de la clasificación.</ref> los italianos allegaríen nuevamente a la Copa del Mundu cola misión de superar los anteriores trés fracasos consecutivos onde nun consiguiríen aportar a la fase final del tornéu. Italia lluchaba contra la so esitosa historia por volver ser una de les meyores seleiciones mundiales. Encuadraos nel difícil [[Copa Mundial de Fútbol de 1962#Grupu B|Grupu B]] xunto a la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]], la [[Seleición de fútbol de Chile|seleición chilena]], organizadora del eventu, y la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. N'empatando a cero'l primera atopo frente a los xermanos, llegó la sorpresa al perder colos anfitriones por 2-0. El partíu sería conocíu como la «[[Batalla de Santiago (fútbol)|Batalla de Santiago]]» por cuenta de la gran durez socedida, y venía yá caldiáu dende años tras por unes publicaciones italianes mientres la candidatura de Chile a entamar l'eventu. Éstes, corrieron al cargu de los periodistes italianos Antonio Ghirelli y Corrado Pizzinelli qu'escribieron una nota pal periódicu italianu ''"Il Restu del Carlino"'' falando sobre la precaria situación de la capital [[Santiago de Chile]]. El titular yera '''"Santiago, la llende del mundu: La infinita murnia de la capital chilena."''' y so él podía lleese lo siguiente: {{cita|''Desque toi en Chile tengo la interesada sensación de llevar el mundu sobre los mios llombos. Siéntese-y enriba igual que la murnia de los habitantes, y ello provoca un malestar interesao que s'agrava polos enormes saltos de temperatura.'' [...] ''El sangre tórnase cabileña y paez faltar nes venes, y dempués de permanecer dalgún tiempu en Chile unu siéntese estrañu a tou y a toos. El virus de l'alloñanza más abandonada, más solitaria, más anónima, meter nel ánimu de toos y creo qu'ello va incidir nel estáu anímicu de los atletes.''<br />''En devanéu los chilenos, como pa consolar a los italianos, dicen que Santiago se paez a [[Turín]]'' [...] ''Y ello seique pa tratar de faer escaecer la realidá d'ésta capital, que ye'l símbolu murniu d'unu de los países subdesendolcaos del mundu ya inxeme por tolos males posibles: desnutrición, prostitución, analfabetismu, alcoholismu, miseria... So éstos aspecto Chile ye tarrecible y Santiago el so más doliente espresión, tan doliente que pierde nello les sos carauterístiques de ciudá anónima.''|Estractu del testu de ''"Il Restu del Carlino"''}} La nota provocó indignación nos medios de comunicación chilenos. Darréu foi reproducida por ''"[[El Mercurio]]"'' díes antes del partíu ente dambos escoyíos, enardeciendo l'ambiente en contra del conxuntu visitante. Dellos medios del país suramericanu respondieron a tal artículu: {{cita|''Nós tamién vimos la probeza nel sur d'Italia (mientres la xira de la seleición per Europa), pero preferimos falar de les maravíes de [[Venecia]] y [[Florencia]].|Editorial de Revista Estadio, [[1962]]}} [[Ficheru:Batalla de Santiago.jpg|thumb|250px|[[Giorgio Ferrini]] ye deteníu por Carabineros de Chile.]] [[Ficheru:Batalla de Santiago 2.jpg|thumb|250px|Enfrentamientu nel terrén de xuegu.]] Con esos precedentes llegar al partíu. Conscientes de que'l partíu sería duru, los xugadores d'Italia entraron a la cancha llanzando ramos de [[clavel]]es blancos a les 66&nbsp;000 persones presentes nel [[Estadiu Nacional de Chile]] como intentu d'abocanar los ánimos del públicu asistente. Como respuesta, xuntu con llanzar los claveles de vuelta a los xugadores italianos en símbolu de refuga, l'ensame provocó una estruendosa silbatina y les picies enllenaron la cortil. Dizse que'l xugador estrella del equipu italianu [[Omar Sívori]] (d'orixe arxentín), consciente de la situación, negaríase a participar na formación inicial. El partíu empezó y de momentu notóse l'estilu de xuegu "a la italiana", con una presión constante y a cachos violenta. La primer falta foi causada a los 12 segundos de xuegu y a los siete minutos, un violentu golpe del delanteru [[Giorgio Ferrini]] al chilenu [[Honorino Landa]] provocó la primer espulsión per parte del [[árbitru (deporte)|árbitru]] [[Inglaterra|inglés]] [[Ken Aston]]. Ferrini negar a abandonar la cancha, lo que motivó la intervención de personal de [[Carabineros de Chile]], dando en el so arrestu. Sicasí, bastaríen minutos por que fuera el mesmu Landa el que cometiera una falta bultable, siendo perdonáu pol árbitru. El partíu empezaría a desenvolvese amodo por cuenta de que de cutio deteníase productu d'una falta que provocaba discutinios y disputes ente los xugadores. Nel minutu 38 del primer tiempu produciríase l'enfrentamientu más recordáu del partíu. [[Leonel Sánchez]] enchió pola banda esquierdu del campu mientres taba siendo marcáu por [[Mario David (futbolista)|Mario David]], que provocó la cayida de Leonel. Mientres el chilenu taba nel suelu, David cutir repetidamente y, tamién, a Sánchez, lo que provocó la so roxura. Leonel Sánchez (fíu del ex-campeón chilenu de [[boxéu]], [[Juan Sánchez (boxeador)|Juan Sánchez]]) llevantóse y solmenó un golpe col so puñu esquierdu al italianu. Nenguna de los dos remanes foi sancionada pol colexáu Aston. Dicen {{ensin referencies}} que'l británicu consultaría-y al xuez de línea Fernando Buergo y que'l [[Méxicu|mexicanu]] negar por una suerte de camaradería llatinoamericana. Minutos dempués, en plenu xuegu, Mario David vengaríase y solmenaría-y una espectacular patada "voladora" a Leonel Sánchez, siendo darréu espulsáu por Aston.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=y1mYphqNdSc Youtube - Chile v/s Italia nel Mundial de 1962]</ref> Al tornar al segundu tiempu, Chile ameyoró'l so xuegu y a los 74', un tiru de Sánchez rebotó nel porteru [[Carlo Mattrel]] que nun llogró estenar por que finalmente anotara [[Jaime Ramírez Banda|Jaime Ramírez]]. Un minutu dempués, anulóse-y un gol a Landa por tar en fora de xuegu, y a los 88' un tiru de [[Jorge Toru]] dende 30 metros de distancia colar nel marcu italianu decretando'l 2:0. Una nueva falta contra Landa nos últimos minutos dexó al árbitru Aston terminar col partíu a los 90' exactos. L'estadiu españó d'allegría pos Chile aseguraba la so clasificación a la segunda ronda, esaniciando asina a la doble campeona mundial, Italia, magar cuntar con grandes xugadores como [[Omar Sívori]], [[José Altafini]], [[Cesara Maldini]], [[Giovanni Trapattoni]], o [[Gianni Rivera]]. Un sonoru fracasu, nel que remataron en 9ª posición. Ye hasta'l momentu l'únicu partíu nuna Copa del Mundu en qu'hubo bronca. ==== Eurocopa d'España 1964 ==== La [[Eurocopa 1964|II Copa de Naciones d'Europa]] tuvo llugar n'[[España]] en [[1964]]. Pa esta edición Italia tampoco foi capaz de clasificase pa la fase final siguiendo colos negativos resultaos nes grandes cites. N'el so primera eliminatoria ganó a la [[Seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]] por un global de 7-0, pa enfrentase a la poderosa [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]], vixente campeona d'Europa. Nel so partíu d'ida, los soviéticos fueron cimeros a los italianos, quiciabes afeutaos poles baxes temperatures del país, y el partíu remató con un 2-0 favorable a los locales. Nel partíu de vuelta apostáu en [[Roma]], adelantráronse los soviéticos demostrando la so superioridá, y nun foi hasta los últimos minutos del alcuentru, cuando [[Gianni Rivera]] anotara'l tantu de la honra italiano na eliminatoria. 1-1 final qu'asitiaba a la [[XRSS]] na siguiente eliminatoria d'un campeonatu que terminaría perdiendo na final frente a {{sel|España}}. Los tresalpinos despidir d'otra gran cita futbolística a les primeres de cambiu. ==== Mundial d'Inglaterra 1966 ==== En [[1966]] la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1966|VIII Copa Mundial]]''' sería realizada en '''[[Inglaterra]]''', trubiecu del fútbol. Col fútbol más igualáu que nunca, con delles seleiciones favorites, presentábase a priori la disputa del meyor campeonatu del Mundu. {{sel|Brasil}}, qu'algamara a uruguayos ya italianos con 2 Copes del Mundu; {{sel|España}}, vixente campeona d'Europa y con una de les meyores xeneraciones de futbolistes de la so historia; {{sel|Uruguái}}, doble campeona mundial; {{sel|Alemaña Federal}}, campeona mundial; {{sel|Xunión Soviética}}, campeona d'Europa; {{sel|Portugal}}, un gran equipu debutante lideráu por [[Eusébio]]; {{sel|Hungría}}, subcampeona mundial y col enfotu de la so siguiente xeneración al "[[Equipu d'oru]]"; les siempres peligroses seleiciones balcániques del Este d'Europa; y {{sel|Italia}}, doble campeona mundial, apostaríen-y a {{sel|Inglaterra}} el troféu por ser la meyor seleición. Italia se [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966#Grupu 8|clasificó pa la fase final]] del tornéu en quedando la primera clasificada del Grupu 8 contra la [[Seleición de fútbol d'Escocia|seleición escocesa]], la [[Seleición de fútbol de Polonia|seleición polaca]] y la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]]. [[Ficheru:Italy v Luxembourg (Genoa, 1973) - Mazzola and Rivera.jpg|thumb|El gran [[Sandro Mazzola]], qu'apostó 3 mundiales con Italia, y [[Gianni Rivera]], unu de los grandes xugadores italianos.]] La seleición de Brasil quedaría esaniciada na primer ronda dempués de ser ganada en violentos partíos por {{sel|Hungría}} y {{Sel|Portugal}}, llegando esti postreru a semifinales. Uruguái y Arxentina tampoco llegaron llueñe, dempués de quedar esaniciaos en cuartos de final tres arbitraxes polémicos, sobremanera onde xugó Arxentina contra Inglaterra. {{sel|España}}, vixente campeona nesos momentos de la [[Eurocopa|Copa d'Europa]], viose posada na primer ronda de clasificación en perdiendo contra Alemaña y Arxentina. Con éses con dalgunos de los meyores equipos esaniciaos, paecía que tou poníase de cara pa los italianos, qu'encuadraos nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1966#Grupu D|Grupu D]] cola [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]], la [[Seleición de fútbol de Chile|seleición chilena]] y la [[Seleición de fútbol de Corea del Norte|seleición norcoreana]], tan solo precisaba vencer a los débiles y debutantes asiáticos p'aportar dempués de casi 30 años a los cuartos de final. Nel decisivu partíu, los norcoreanos vencíen contra pronósticu por 1-0 llogrando la so clasificación pa la siguiente ronda xunto a los soviéticos, dexando a Italia nuevamente, y yá yeren cinco ediciones siguíes, na cuneta de la primer fase. L'equipu italianu al ser esaniciáu, de regresu a la so patria, l'avión tuvo qu'aterrizar en Xénova y non en Roma pa evitar los enfrentamientos contra los fanáticos. Pero fueron identificaos cuando llegaron a Xénova, polo cual los "tifosis" entamar contra'l xugadores, llanzando güevos y verdures podres pola vergonzosa eliminación. Nuevamente cumplíase la gran actuación del país organizador, nesti casu Inglaterra, que consiguía llevantar el títulu como quinta seleición en llogralo, y tercera nel so propiu país. Sicasí, tres el llargu periodu de tres décades ensin ésitos, por fin llegaría'l renacer italianu. === Regresu a la gloria (1968-1984) === Col gran papel realizáu per cada seleición a la de celebrar un eventu, Italia optó a entamar la nueva [[Eurocopa|Copa de Naciones d'Europa]], que sería renombrada so la denominación de "Campeonatu d'Europa".<ref>{{Cita web |url=http://espnfc.com/en/news/1053821/european-nations-cup-1968.html |títulu=Campeonatu d'Europa d'Italia 1968 |autor=Espn.com |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121008105917/http://espnfc.com/en/news/1053821/european-nations-cup-1968.html |fechaarchivu=8 d'ochobre de 2012 }}</ref> Finalmente foi-y asignada la organización, lo qu'ensin dulda s'esperaba fora una "ayuda" por reflotar a la seleición «azzurra», antaño la gran dominadora del fútbol mundial. Como novedá nel tornéu, amás del cambéu nel nome, sustituyéronse los tradicionales enfrentamientos a doble partíu ente toles seleiciones de la fase de clasificación hasta resolver los meyores 4 equipos que pasaben a la fase final, por una fase de grupos a semeyanza de la esistente na Copa Mundial, y pasando esta vegada sí, a un doble enfrentamientu ente les 8 clasificaes pa conformar el definitivu cuadru final del tornéu. Sicasí, a diferencia d'ésta, onde se designa'l país organizador antes del eventu, polo que l'equipu organizador y el defensor del títulu tán clasificaos d'oficiu, nun asocede nel Campeonatu Européu. Toos tienen de ganase la clasificación, y ye entós cuando se decide'l país que va allugar la fase final del tornéu que va siguir constando de semifinales, partíu pol tercer y cuartu puestu, y la final. Una Italia conformada por grandes futbolistes como [[Dino Zoff]], [[Luigi Riva]], [[Sandro Mazzola]], [[Armando Picchi]], [[Angelo Domenghini]], [[Giacinto Facchetti]], [[Cesara Maldini]], [[José Altafini]], [[Giovanni Trapattoni]] y [[Gianni Rivera]] buscaba la so primer participación nun Campeonatu d'Europa que camudara la so suerte tres la posguerra. A nivel de clubes, Italia non solo consiguiera yá una estabilidá, sinón que'l [[Inter de Milán|F.C. Internazionale Milano]] y l'[[Associazione Calcio Milan|A.C. Milan]] consiguieren destronar al [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid C.F.]] de lo más alto del panorama futbolísticu, y apoderaben agora la mayor competición europea de clubes: la [[Lliga de Campeones de la UEFA|Copa d'Europa]] de la [[UEFA]], empecipiada na metá de los años 50. Esto foi en parte por cuenta de la prohibición de la [[Federazione Italiana Giuoco Calcio|FIGC]] dende 1964 a 1980 na que prohibió xugar a futbolistes estranxeros nes sos lligues, pa potenciar asina a los italianos, y n'especial a la «Nazionale». Los italianos empobinaos por [[Ferruccio Valcareggi]], buscaben de nuevu esa supremacía a nivel de seleiciones, y viera como nos últimos trenta años los sos grandes llogros fueren igualaos, y magar perder esi dominiu futbolísticu nel terrén de xuegu, entá podía presumir de ser una de les poques seleiciones en proclamase campeona mundial, inclusive por dos vegaes. Trabayar por un nuevu ésitu por cuenta de la yá alloñanza del últimu troféu. ==== Eurocopa d'Italia 1968 ==== [[Ficheru:Ajman 1968-09-15 stamp - UEFA Euro 1968 champions crop.jpg|thumb|250px|Italia vencedora de la Copa d'Europa celebrada nel so país en 1968.]] Italia certificó la so primer clasificación pa un Campeonatu d'Europa en quedando vencedrora del [[Eurocopa 1968#Grupu 6|Grupu 6 de la fase de clasificación]] ante la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]], la [[Seleición de fútbol de Chipre|seleición chipriota]] y la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] ensin perder nengún alcuentru, y vencer na eliminatoria direuta a la [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]] por un global de 4-3. Magar perder el primer partíu apostáu en [[Sofía]] por 3-2, supieron reponese y remontar la eliminatoria con una victoria en [[Nápoles]] por 2-0 gracies a los tantos de [[Pierino Prati]] y [[Angelo Domenghini]] Italia llegaba por fin a una fase final, qu'amás s'encargaría d'agospiar, colo que cuntaría col agregu del sofitu del so públicu. Trátase de la [[Eurocopa 1968|Copa de Naciones d'Europa de 1968]] d'[[Italia]], que nesta edición camudaría'l so nome pol de "Campeonatu d'Europa de Fútbol" o '''"Eurocopa"'''. Sicasí, la so clasificación nun tuvo exenta de suerte, qu'en momentos cruciales, aportaría a determinante pal so resurdir. En semifinales hubo d'enfrentase nuevamente a la potente [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]], la otra gran favorita: el so títulu y un subcampeonatu n'Europa, según les semifinales nel Mundial apostáu dos años tras n'Inglaterra, responder# por. Un partíu bien reñíu y bien tácticu nel que nenguna de les seleiciones foi capaz de furar la portería rival, col consiguiente empate a cero goles final. [[Dino Zoff]], que sería escoyíu como'l meyor xugador del campeonatu, caltuvo la so portería imbatida mientres los 120 minutos reglamentarios, dempués de la prórroga, dexando que quedara en manes del azar ver qué seleición aportaba a la gran final de [[Roma]], yá que nesa dómina nun fueren axustaos oficialmente los llanzamientos de penalti pa decidir les clasificaciones igualaes. Ello ye que ésta suerte naciera namái seis años antes en [[Cádiz]], [[España]] mientres un [[Trofeo Ramón de Carranza]], pero nun foi hasta mediaos de los años setenta cuandos la [[FIFA]] establecer nes sos competiciones.<ref name=MONEDA1968>{{Cita web |url=http://www.libertaddigital.com/deportes/2012-03-23/una moneda-que-camudo-el destín-de-la-seleccion-italiana-1276453792/ |títulu=La Seleición de fútbol d'Italia ganó per mediu del llanzamientu de moneda |editor=Libertad Digital |fechaaccesu=2 de xunetu de 2012}}</ref> La incertidume apoderar del [[Estadiu San Paolo]], una y bones la proximidá de la final, tan solo dos díes depués, torgaba'l procedimientu habitual en casu d'empate: la disputa d'un partíu de desempate. Nun yera la primer ocasión na que s'allegaba a un procesu similar. En [[1954]], {{sel|España}} quedóse fora del [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Mundial de Suiza]] de por un sortéu de desempate con {{sel|Turquía}} nel que la mano inocente d'un neñu (italianu curiosamente) sacara colos güeyos vendados el nome del equipu caucásicu pa clasificase al tornéu. Pero nunca la fortuna tuviera tanta relevancia. Bastante ye que, per primer vegada la moneda diba decidir quién sería'l finalista d'una gran competición. Tschenscher, l'árbitru del alcuentru, llamó a los dos capitanes al vestuariu. Unos minutos interminables pa tolos asistentes al alcuentru, qu'esperaben con enganía les bones noticies que pudieren o nun llegar del túnel de vestuarios. Cabo resaltar que fueron munches les lleendes xeneráronse en redol a aquellos intres.{{ensin referencies}} Dende la intervención divina de [[Jenaro (obispu)|San Jenaro]], patrón de [[Nápoles]], a la presencia de «[[Camorra|La Camorra]]», influyendo na resultancia, obligando a que la moneda tuviera les dos cares iguales en favor de la decisión d'Italia, pasando pol "equilibriu místicu de la moneda, suspendida pol públicu na so rotación hasta que cayera del llau italianu", como comentaron la cróniques del día siguiente. Sía que non, tou un acontecimientu nel país tresalpín, que por fin tornaba lo más alto tres munchos años de decepciones y murnies. Giacinto Facchetti, capitán de «La Azzurra», trató de desmitificar el fechu:<ref name=MONEDA1968/> {{Cita|''"Foi para nun creelo. La moneda cayer por un resquiebru del suelu, l'árbitru sacar y volver a llanzar. Nesta ocasión quedóse plana y de momentu vi que saliera cara, lo que yo escoyera. Fui corriendo escontra'l verde y, en cuanto los mios compañeros vieron la mio cara, celebrar toos. El San Paolo allorió".''}} Mientas, el seleccionador italianu Valcareggi comentaba frente a les especulaciones d'amañu:<ref name=MONEDA1968/> {{Cita|''"¿De verdá daquién puede creer que Rusia, que yera un bloque xuníu, potente, y faía propaganda col deporte, dexara que tuviera preparáu?"''}} Con éses Italia aportaba a la final del tornéu, onde s'enfrentó a la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]]. Los balcánicos lleguen bien envalentonados a la final en habiéndose desfechu pel camín de grandes combinaos como la recién Campeona del Mundu, {{sel|Inglaterra}}. {{Cita|''"Ganaos los meyores, paezme obviu qu'agora podamos tranquilamente repitir contra Italia"''}} declaraba [[Rajko Mitić]], seleccionador «plavi». Amás, los «azzurri» nun podíen cuntar nin con Riva nin con Gianni Rivera, dos de los sos xugadores más talentosos.<ref name=MONEDA1968/> Yugoslavia, más motivada d'entamu, adelantrar nel marcador, y cuando se tarrecía yá lo peor na capital lombarda, viéndose llargamente superaos polos yugoslavos, llegaba'l tantu del empate de Domenghini pa roblar el 1-1 final que tampoco se movería na prórroga.<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/uefaeuro/season=1968/matches/round=179/match=73910/index.html |títulu=Final Euru 1968. |autor=FIFA.com |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012}}</ref> De nuevu daqué de fortuna nos momentos clave, como manifestó Zoff al concluyir el partíu:<ref name=MONEDA1968/> {{Cita|''"Pa ser honestos, nun merecimos empatar"''}} Yera necesariu un partíu de desempate, que tuvo llugar dos díes depués nel mesmu escenariu, nel qu'esta vegada sí, Italia salió decidida y con un cambéu radical nel equipu titular, y gracies a los tantos de [[Pietro Anastasi]], quien debutó na final, y de [[Luigi Riva]], los italianos ganaben la final por 2-0 llevantando'l so primer troféu que-y acreditaba como Campeón d'Europa, y recuperar asina la solera de los años 30.<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/uefaeuro/season=1968/matches/round=179/match=73911/index.html |títulu=Final Euru 1968 II. |autor=FIFA.com |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012}}</ref> Italia volvía al visu futbolísticu, asitiando amás unes bases pa un deceniu de grandes resultaos que taríen por llegar. Ensin dulda, la eleición de Valcareggi d'anteponer el fútbol calidable al de músculu foi clave nesi llogru. Pero quiciabes absolutamente nada fuera posible si una simple moneda cayera del llau de la cruz y non del de la cara. ==== Mundial de Méxicu 1970 ==== [[Ficheru:Commemorative plaque Aztec Stadium.jpg|thumb|350px|Placa conmemorativa nel [[Estadiu Azteca]] del «[[Partíu del sieglu]]» ente {{sel|Italia}} y {{sel|Alemaña Federal}}.]] Na '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1970]]''' de '''[[Méxicu]]''', Italia forxaría una nueva rivalidá cola [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]]. Nel partíu que dambes escuadres xugaron nes semifinales del tornéu sería recordáu pa la posteridá. Antes de llegar a él, los italianos clasificáronse como primeros del [[Copa Mundial de Fútbol de 1970#Grupu B|Grupu B]] per delantre de la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]], la [[Seleición de fútbol d'Israel|seleición israelina]] y la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]], pa enfrentase a la [[Seleición de fútbol de Méxicu|seleición mexicana]] en cuartos de final. Los anfitriones consiguieron ponese per delantre y aguanta-y a la vixente campeona d'Europa na primer parte, a la que se llegó a la so conclusión con un empate a un gol. Sicasí, tres la continuación, los italianos impunxeron el so xuegu, y acabaron ganando por 4-1 con una destacada actuación de Riva y de Rivera. Italia llegaba a la histórica semifinal frente a'l teutones. {{sel|Alemaña Federal}} y {{sel|Italia}} ufiertaron el [[17 de xunu]] de [[1970]] el que pa munchos entendíos y espertos ye consideráu'l partíu de fútbol más emocionante de la historia. Por tal motivu foi llamáu'l «[[Partíu del Sieglu]]». El [[Estadiu Azteca]] foi escenariu d'un espectáculu que remató 4-3 a favor de la «Azzurra». En adelantrándose Italia nos primeros minutos del alcuentru, foi capaz de defender la resultancia mientres casi tol partíu. Nel minutu 92 de partíu, cuando los italianos casi celebraben el pase a la final, l'alemán [[Karl-Heinz Schnellinger]] anotaba'l tantu del empate y llevaba el partíu a la prórroga. Los casi 90&nbsp;000 asistentes desconocíen la fazaña que taba por llegar. El demoledor artilleru [[Gerd Müller]] adelantraba a los alemanes al poco de la continuación, para en menos de diez minutos ver como Italia consiguí voltiar la resultancia con dos goles que-y asitiaben de nuevu per delantre nel marcador antes del empiezu de la segunda parte de la prórroga. Na continuación de los postreros 15 minutos, Müller empataba l'alcuentru, y tan solo un minutu dempués l'ídolu italianu [[Gianni Rivera]] daba'l qu'a lo postrero supondría'l pase a la final pa los mediterráneos.<ref>{{Cita web |url=http://www.handelsblatt.com/magazin/fussball/ausgerechnet-schnellinger;1102617 |títulu=El partíu del sieglu I, crónica del partíu |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012 |autor=Handelsblatt.com |idioma=alemán}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url=http://wvw.nacion.com/ln_ee/futbol/mundial/2002/fasciculo4w.htm |títulu=El partíu del sieglu II |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012 |autor=Nacion.com}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url=http://www.elrincondelmac.com/2010/07/italia-alemania-el xuegu-del sieglu.html |títulu=El partíu del sieglu III |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012 |autor=Elrincondelmac.com}}</ref> En total cinco goles anotaos na prórroga, l'únicu partíu en tola historia de la [[Copa Mundial de la FIFA]] na qu'esto asocedió.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/results/matches/match=1838/report.html |títulu=Reporte del Italia-Alemaña 1970. |autor=FIFA.com |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120720132024/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=32/results/matches/match=1838/report.html |fechaarchivu=20 de xunetu de 2012 }}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url=http://www.elsiglodetorreon.com.mx/noticia/223211.el xuegu-del sieglu.html |títulu=Crónica Italia-Alemaña 1970. |autor=elsiglodetorreon.com |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012}}</ref> L'esfuerzu na semifinal acabaría pasando factura a los italianos, que tendríen d'enfrentase a unu de los meyores equipos de la historia del fútbol, la [[Seleición de fútbol de Brasil|seleición brasilana]] de los [[Pelé]], [[Jairzinho]], [[Roberto Rivelino|Rivelino]] o [[Tostão]] empobinaos por [[Mário Zagallo]], na final na qu'amás se vivieron diverses situaciones inédites na historia de la competición: l'enfrentamientu na final de dos campeones de la Copa del Mundu, el desempate por ver quién de los dos convertir na seleición más gallardoniada del tornéu desfaciendo'l triple empate esistente, y por ver quién de los dos consiguía quedase col [[Copa Jules Rimet|troféu Jules Rimet]] en propiedá, por ser capaz de ganar 3 campeonatos. Mientres el primer tiempu ambos equipos tuvieron igualaos a un gol, pero l'artillería brasilano españaría nel segundu tiempu, nel que los italianos pagaron l'esfuerzu ante Alemaña Federal, anotando tres goles más. Brasil ganó por 4-1 a Italia ante 107&nbsp;412 espectadores, coronándose como tricampeón con una de les escuadres más valoraes na historia del fútbol. Escapábase-y el trunfu a Italia, pero sicasí demostraba al mundu que volvía ser una de les meyores seleiciones y qu'habría de toma-y -yos en cuenta de nuevu d'equí p'arriba. ==== Eurocopa de Bélxica 1972 ==== Magar atopar de nuevu'l camín del ésitu, los italianos nun fueron capaces de clasificase pa la [[Eurocopa 1972]] de [[Bélxica]]. Magar superar la primer clasificación [[Clasificación pa la Eurocopa de 1972#Grupu 6|del Grupu 6 de la fase de grupos]] ante la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]], la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]] y la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición irlandesa]], l'actual subcampeona mundial y vixente campeona europea, perdería nel decisivu partíu p'aportar a la fase final a los que resultaríen ser los anfitriones: la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]] que-yos ganó por un 2-1 global que consiguieron nel partíu de vuelta. Italia quedábase pos a les puertes tres un nuevu varapalo, y ensin opciones de defender el títulu d'[[Eurocopa 1968|Italia 1968]]. Esta vegada sicasí tardaría menos en recuperase. ==== Mundial d'Alemaña Federal 1974 ==== [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-N0619-0034, Fußball-WM, Argentinien - Italien 1-1.jpg|thumb|Partíu Italia-Arxentina d'Alemaña 1974.]] Tres el gran papel realizáu na anterior edición, Italia llegaba a la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1974]]''' de '''[[Alemaña Occidental]] (R.F.A.)''' cola esperanza d'algamar l'ésitu de {{sel|Brasil}}. Nesta edición dieron trés nueves circunstancies: la participación de dos seleiciones alemanes, la {{sel|Alemaña Federal}} y la {{sel|Alemaña Democrática}}, la participación de la segunda seleición africana en manes de [[Seleición de fútbol de la República Democrática del Congo|Zaire]] tres la [[Seleición de fútbol d'Exiptu|participación exipcia]] en 1934, y l'apaición per primer vegada l'actual versión del [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]. En presentándose 54 proyeutos pal nuevu troféu, escoyóse'l diseñu del italianu [[Silvio Gazzaniga]], d'oru macizo, cinco kilos de pesu y base de malaquita, una y bones la Copa Jules Rimet fuera concedida a perpetuidad a Brasil nel tornéu anterior.<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la ''"Naranxa Mecánica"'' |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012 |autor=Marca.com}}</ref> En clasificándose como primer del [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1974#Grupu 2|Grupu 2 de la fase de clasificación europea]], quedó encuadrada nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1974#Grupu D|Grupu D]] cola [[Seleición de fútbol de Polonia|seleición polaca]], la [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]] y la [[Seleición de fútbol d'Haití|seleición haitiana]], segunda participante [[El Caribe|caribeña]] nun Mundial. Italia empecipió la so participación nel Mundial d'Alemana, ganando 3-1 a Haití, non ensin antes pasar un bon sofocón, cuando empecipiáu'l segundu tiempu, una descolgada del equipu haitianu por Emmanuel "Mano" Sanon, anotaba'l gol y rompiendo el récor d'imbatibilidá que tenía Dino Zoff de más de mil minutos ensin que-y anotaren gol. Contra Arxentina, gracia al autogol del defensa central Roberto Perfumo, terminó'l partíu 1-1. Polonia, la sorpresa del grupu y revelación del tornéu (finalmente quedaría en tercer llugar) ganó a Arxentina, polo que se xugaba'l pase na última xornada colos italianos. Nel trascendental alcuentru, los polacos adelantrar con un 2-0, y pese al tantu de [[Fabio Capello]] qu'encurtiaba distancies, la seleición tresalpina nun tuvo tiempu abondu pa da-y la vuelta al marcador, rematando la guerra con 2-1 y quedando esaniciada na primer fase por detrás de polacos y suramericanos.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/results/matches/match=2129/report.html |títulu=Reporte del Polonia-Italia |autor=FIFA.com |fechaaccesu=16 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120826032923/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/results/matches/match=2129/report.html |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 }}</ref> Italia remataba nuna discreta décima posición. ==== Eurocopa de Yugoslavia 1976 ==== Italia nun llograría, de nuevu, clasificase pa la [[Eurocopa 1976]] de [[Yugoslavia]] al rematar tercera del Grupu 5 de la [[Clasificación pa la Eurocopa de 1976|fase de clasificación]] onde tuvo qu'enfrentase a la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]], la vixente subcampeona mundial qu'esllumó al mundu de la mano de [[Johan Cruyff]], [[Johan Neeskens]], [[Rob Rensenbrink]], y [[Ruud Krol]] cola so implantación y estilu de xuegu del «[[Fútbol total]]» que lu sirviríen pa ser moteyada como la «[[Seleición de fútbol de los Países Baxos#Años 70|Naranxa Mecánica]]»; la [[Seleición de fútbol de Polonia|seleición polaca]], la so verduga nel pasáu Mundial, y revelación al rematar en tercer posición; y la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]]. De nuevu Polonia, nel penúltimu partíu de grupu, Les "robaría" un puntu tres l'empate a un gol que de nada sirvía a nenguna de los dos seleiciones, y que llevaría a los Países Baxos a clasificase pa la segunda fase clasificatoria, y finalmente terminar tercera de la Eurocopa balcánica primer celebrada na Europa del Este. ==== Mundial d'Arxentina 1978 ==== {{Imaxe múltiple |direición = vertical |orientación= derecha |anchu = 225 |semeya1=|testu1= Alemaña Federal - Italia n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]]. |semeya2=|testu2= Brasil - Italia n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]]. }} '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1978|El Mundial de 1978]]''' volvía a Suramérica. [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1978#Grupu 2|El Grupu 2 de clasificación]] llevó a Italia a apostar el Mundial gracies al meyor «goal-average» (actual [[diferencia de goles]]) frente a la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], cola que quedó igualada a puntos, en superando a la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Luxemburgu|seleición luxemburguesa]]. Na primer fase del tornéu, quedó empareyada nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1978#Grupu 1|Grupu 1]] xunto a la anfitriona del eventu, la [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]], y la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]]. Una Italia, na qu'apaecía un mozu [[Paolo Rossi]], ganó tolos sos partíos con gran solvencia, y aportó como primer de grupu a la siguiente fase del tornéu. Nella esperába-y un [[Copa Mundial de Fútbol#Grupu A|mal grupu]] nel que s'atopaben la siempres difícil [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]], y n'especial los dos finalistes de la edición anterior, la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]] y la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]].<ref name=ARG1978>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tables/78full.html |títulu=Resumen del Mundial d'Arxentina 1978 |autor=Rsssf.com |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012}}</ref> N'empatando a cero frente a los campeones xermanos, y vencer por 1-0 a los austriacos, precisaba d'una bona actuación frente a «Los Orange» pa clasificase pa la final del campeonatu. El grupu atopábase bien reñíu, y cualquier cosa podía asoceder. Sacante Austria, los demás equipos teníen opciones de clasificase, y dependíen de sigo mesmos. Magar que [[Erny Brandts]] adelantraría con un autogol a los italianos, finalmente seríen el neerlandeses los que, magar nun cuntar cola so gran estrella [[Johan Cruyff]], acabaríen venciendo por 2-1 y aportando a la final del campeonatu contra la anfitriona Arxentina, vencedora del otru grupu, y díes dempués, del tornéu.<ref name=ARG1978/> Sicasí, debíu al nuevu formatu esistente dende la edición anterior, y n'especial gracies a la sorprendente victoria d'Austria sobre Alemaña Federal nel otru alcuentru del grupu, Italia clasificó como segunda de grupu pa la disputa del tercer puestu del campeonatu. Ellí esperaba de nuevu Brasil, que magar nun cuntar coles grandes figures qu'ablucaron al mundu na década de los 60 y principios de los 70, siguía siendo una de les grandes potencies futbolístiques col so fútbol rápido y vertical.<ref name=ARG1978/> Ante casi 70&nbsp;000 espectadores celebrar en [[Buenos Aires]] la disputa pol tercer puestu del Mundial d'Arxentina. Los [[Dino Zoff|Zoff]], [[Antonio Cabrini|Cabrini]], [[Claudio Gentile|Gentile]], [[Gaetano Scirea|Scirea]], y [[Paolo Rossi|Rossi]] salieron dispuestos a vencer a los brasilanos que-yos quitaron de conquistar el Mundial de Méxicu 1970. Asina s'adelantraron los italianos al minutu 38 gracies a un gol de [[Franco Causio]], col que se llegó a la fin de la primer parte. Pero «La Canarinha» consiguiría da-y la vuelta al partíu. Un tanto del defensa [[Nelinho]] y otru de [[Dirceu]] 8 minutos dempués, fadríen que Brasil venciera de nuevu a los italianos pa faese col tercer puestu.<ref name=ARG1978/> Italia cerraba asina una gran participación, y consolidábase a lo cimero del fútbol internacional compitiendo con grandes seleiciones como {{sel|Alemaña Federal}}, {{sel|Brasil}}, {{sel|Países Baxos}}, {{sel|Arxentina}}, que s'alzaríen nos equipos a bater, xunto a les yá rivalidaes históriques que caltenía coles vecines {{sel|Francia}} y {{sel|España}}. ==== Eurocopa d'Italia 1980 ==== Con una destacada actuación nel pasáu Mundial, llegaba la [[Eurocopa 1980]] que se celebraría n'[[Italia]]. Como novedá na VI edición del campeonatu, amplióse'l númberu d'equipos que participaríen na fase final dende los 4 qu'aportaben enantes a 8 estremaos en dos grupos, a semeyanza del formatu del Mundial. Tamién, el país anfitrión clasificaba automáticamente para dicha fase final. Italia, encuadrada nel [[Eurocopa 1980#Grupu B|Grupu B]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]], la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]] y la {{sel|España|seleición española}}. Un grupu bien igualáu y nel qu'apenes hubo goles decidiría qué dos equipos aportaben a la final y al partíu pol tercer puestu. N'empatando 0-0 nel primera partíu frente a {{sel|España}} frente a la que nun s'enfrentaba en partíu oficial dende'l polémicu partíu del [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Mundial de 1934]], llogró una sufierta victoria por 1-0 frente a los ingleses mercé al tantu de [[Marco Tardelli]] que dexaba'l grupu totalmente abiertu. Cada equipu dependía de sigo mesmu pa clasificase. El decisivu partíu frente a los belgues remataría con otru empate a cero goles que sirvía pa clasificar a dambos conxuntos, pero desgraciadamente colos italianos por detrás de los belgues mercé al «goal-average» atropáu na fase de grupos, polo que los tresalpinos apostaríen el tercer puestu de la so Eurocopa frente a la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. El tantu de [[Francesco Graziani]] sirvía por qu'Italia empatara a 1 gol frente a Checoslovaquia, y fora necesaria'l resolución dende'l [[Tiros dende'l puntu penal|puntu de penalti]], yá oficializada dende los años 70 per parte de la [[FIFA]] como métodu de desempate. Una riola que s'enllargaría hasta los 18 llanzamientos. Unu a unu fueron llanzando, y unu a unu fueron anotando hasta llegar al llanzamientu de [[Fulvio Collovati]], qu'en superando yá los 5 llanzamientos obligatorios, un fallu decidiría la suerte. El xugador italianu falló'l so llanzamientu, y pola conversión del postreru llanzador checoslovacu [[Jozef Barmoš]], Italia perdía l'alcuentru y remataba en cuarta posición de la Eurocopa. ==== Mundial d'España 1982 ==== El mayor acontecimientu futbolísticu retornaba a [[Europa]]. El '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1982|Mundial de 1982]]''' celebrar en '''[[España]]'''.<ref name=ESP1982>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/overview.html |autor=FIFA.com |títulu=Mundial España 982 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120624071628/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/overview.html |fechaarchivu=24 de xunu de 2012 }}</ref> Un campeonatu marcáu pola ampliación del númberu de participantes de 16 a 24 colo que se modificar tamién el formatu del tornéu, y nel que se produciría la mayor goliada de la historia de los Mundiales, en ganando la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] a la [[Seleición de fútbol d'El Salvador|seleición salvadoriana]] por 10-1.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=896/report.html |títulu=Mayor goliada Mundialista (10-1) |autor=FIFA.com |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120623082543/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/matches/match=896/report.html |fechaarchivu=23 de xunu de 2012 }}</ref> Italia llegó al Mundial tres [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982#Grupu 5|clasificase nel Grupu 5]] de la [[UEFA]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]], per delantre de {{sel|Dinamarca}}, {{sel|Grecia}} y {{sel|Luxemburgu}}. La suerte encuadrar nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1982#Grupu A|Grupu A]] cola [[Seleición de fútbol de Polonia|seleición polaca]], la [[Seleición de fútbol de Camerún|seleición camerunesa]] y la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]]. Un grupu a lo postrero igualadísimo onde se vieron 5 empates y tan solo una victoria per parte de Polonia. Pela so parte, Italia empató los sos trés alcuentros, por 0-0 ante Polonia, y 1-1 frente a Perú y Camerún.<ref name=RESESP1982>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/index.html |títulu=Resultaos d'España 1982 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120828171535/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/results/index.html |fechaarchivu=28 d'agostu de 2012 }}</ref> Debíu al restu d'empates, los 3 puntos valiéron-y pa clasificase como segunda de grupu, y pasar a la segunda fase, onde quedaría empareyada nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1982#Grupu 3|Grupu de «la muerte»]]<ref group="n">El grupu de la muerte» foi una espresión adoptada pa describir la durez d'un grupu debíu al gran potencial de los equipos que lu conformen.</ref> onde tendría d'enfrentase a la [[Seleición de fútbol de Brasil|seleición brasilana]] y a la [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]]. Naquel grupu había nada menos que 6 títulos de campeón mundial. Más de la metá de los hasta'l momentu daos. Nel so primer enfrentamientu, Italia toraba a los vixentes campeones mundiales por 2-1 gracies a los tantos de [[Marco Tardelli]] y [[Antonio Cabrini]] que faíen inútil el tantu del arxentín [[Daniel Passarella]].<ref name=RESESP1982/> Lo que xuníu a la posterior victoria de los brasilanos sobre los arxentinos, suponía la eliminación de la vixente campeona que cuntaba ente les sos files con un mozu [[Diego Armando Maradona]] qu'allegaba al so primer Mundial,<ref Group="n">Maradona nun allegó al Mundial del so país (Arxentina 1978) por decisión del seleccionador arxentín, que consideró que yera demasiáu nuevu.</ref> y que de nuevu Brasil ya Italia volvieren vese nun alcuentru decisivu y tuvieren de lluchar por un puestu na gran final del campeonatu. Una magnífica actuación de [[Paolo Rossi]] -que se convertiría nel meyor futbolista del tornéu-, autor d'una [[tripleta]], fadría insuficientes los goles de [[Sócrates (futbolista)|Sócrates]] y [[Paulo Roberto Falcão|Falcão]], y asitiaría al so país nes semifinales del Mundial.<ref name=RESESP1982/> [[Ficheru:Italia82.JPG|thumb|250px|'''Italia''' volvería proclamase como la meyor seleición nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|Mundial d'España 1982]]]]. Nelles, Rossi alzaríase nuevamente na figura del partíu al anotar los dos goles que daríen a Italia'l trunfu por 2-0 frente a la [[Seleición de fútbol de Polonia|seleición polaca]] (sorprendente semifinalista n'esaniciando a la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]] y a la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]]), y el pase a l'allampada final.<ref name=RESESP1982/> Sería la segunda final en 12 años, y la cuarta a lo llargo de la so historia. Magar la dómina d'ostracismu sufierta, yera daqué que bien poques seleiciones habíen consiguíu. Ellí esperaba la potente [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]] d'[[Uli Stielike]], [[Paul Breitner]], [[Karl-Heinz Rummenigge]], y [[Pierre Littbarski]], doble campeona Mundial y Europea. El [[Estadiu Santiago Bernabéu]], sede de la final, axuntaría a 90&nbsp;000 espectadores el [[11 de xunetu]] de 1982 pa guardar l'alcuentru ente dambes seleiciones. Tanto Italia como Alemaña podríen algamar a Brasil, y nel casu de los italianos, convertise de nuevu dempués de 12 años na seleición con más títulos del Campeonatu del Mundu. Dempués d'un primer tiempu ensin goles, mientres nel que [[Antonio Cabrini]] erró un [[Penalti (fútbol)|penalti]], [[Paolo Rossi]] marcó'l primeru, gracies a un pase cruciáu de [[Claudio Gentile]]. De siguío sería [[Marco Tardelli]] el qu'anotara dende'l cantu del área nel minutu 69. Tres un contraataque del estremu [[Bruno Conti]], [[Alessandro Altobelli]] fixo'l 3-0 demostrando la so superioridá. El trunfu d'Italia paecía seguro, fomentando al presidente italianu Sandro Pertini a apuntar col deu a les cámares de televisión nun xestu de ''"nun nos va coyer agora"''. [[Paul Breitner]] anotó pa la [[Alemaña|República Federal d'Alemaña]] a los 83 minutos, pero Italia enferronar al so primer títulu de la Copa Mundial en 48 años, y la so tercera en total con una victoria por 3-1. L'ésitu asocedióse tamién no individual, cuantimás en dos de los sos futbolistes. Paolo Rossi esllumó al Mundu coles sos actuaciones, y gracies a elles ganó la [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] a lo más goliador del tornéu con 6 tantos, y el [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Balón d'Oru|Balón d'Oru]] como meyor xugador del tornéu, gallardón que se concedió per primer vegada na presente edición del campeonatu. Pela so parte, el veteranu capitán y porteru [[Dino Zoff]], qu'apostaba'l so cuartu Campeonatu Mundial, convertir a los cuarenta años, nel xugador de mayor edá en ganar la Copa del Mundu, y el segundu porteru en llevantar el troféu como capitán. === Afianzamientu como gran potencia (1984-2006) === Magar que tardaría en llegar un nuevu ésitu pa los italianos, realizó bones actuaciones internacionales, y en delles ocasiones tuvo cerca d'ampliar la so palmarés. Nueves xeneraciones de futbolistes qu'ablucaríen n'Italia, que se convertiría na década de los 90 nel meyor escaparate mundial de fútbol. ==== Eurocopa de Francia 1984 ==== Italia nun consiguiría clasificase pa la [[Eurocopa 1984]] de [[Francia]], onde en realizando una mala [[Clasificación pa la Eurocopa de 1984|fase de clasificación]] nel Grupu 5, quedó penúltima en consiguiendo una sola victoria nel grupu formáu xunto a la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]], primer clasificada, la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]], la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]], la [[Seleición de fútbol de Chipre|seleición chipriota]]. Italia siguía ensin la suerte de cara na competición europea, al contrariu que nos Mundiales, y esta vegada tuvo principalmente debida al so escasu bagaxe goliador, onde tres 8 partíos, anotó namái 6 goles que solo sirvieron pa superar a {{sel|Xipre}}. ==== Mundial de Méxicu 1986 ==== Llegaba una nueva cita mundialista, a la que se presentaba como vixente campeón. La '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1986|Copa Mundial de 1986]]''' de '''[[Méxicu]]'''. El país llatinoamericanu convertíase asina nel primer país n'allugar 2 cites mundiales, una y bones la primeramente escoyida p'acoyer l'eventu, [[Colombia]], finalmente tuvo que tornar ante la imposibilidá de cumplir colos requisitos qu'esixía la [[FIFA]]. Como interés, diose una circunstancia que se convertiría dende entós nun clásicu ente los aficionaos asistentes a una cortil deportiva. «[[La fola]]», consistente en cientos d'aficionaos llevantando les manes de manera sincronizada, como un fenómenu coleutivu que da la vuelta a tou la cortil deportiva y qu'anguaño s'estableció mundialmente como una forma d'espresar l'allegría y gocie de los aficionaos. En cuanto al aspeutu puramente futbolísticu, Italia quedó encuadrada nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1986#Grupu A|Grupu A]] xuntu cola [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], la [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]] y la [[Seleición de fútbol de Corea del Sur|seleición surcoreana]]. Mientres la primer fase del tornéu, [[Alessandro Altobelli]] alzar na gran figura italiana al ser l'autor de tolos tantos italianos. Un empate a 1 gol frente a los búlgaros, y frente a l'Arxentina de [[Diego Armando Maradona]], xunir a la victoria por 2-3 frente a los surcoreanos pa clasificase como segunda de grupu pa los octavos de final del tornéu. Italia, acusada pola ausencia de [[Paolo Rossi]] que taba cerca de retirase como profesional, nun foi capaz d'anotar nengún gol más a lo llargo del campeonatu, lo que supunxo la so eliminación nel enfrentamientu contra la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]], histórica rival liderada por [[Michel Platini]], que la superó por 2 goles a cero. Una Italia en transición roblaba la so hasta entós peor actuación nun Mundial al cayer nunos octavos de final, que seríen recordaos pola gran actuación d'un mozu [[Emilio Butragueño]] que lideraba a [[España]] y qu'anotaría cuatro goles frente a la {{sel|Dinamarca}} de [[Morten Olsen]] y [[Michael Laudrup]], no que sería una de les meyores actuaciones individuales nuna Copa Mundial. ==== Eurocopa d'Alemaña 1988 ==== Italia recuperaría'l so bon xuegu pa la [[Eurocopa 1988|VIII edición de la Eurocopa]] celebrada n'[[Alemaña Federal]]. Aportó a la fase final del tornéu en saliendo como primer del [[Clasificación pa la Eurocopa de 1988|Grupu 2 de la fase de clasificación]] en roblando una casi impecable actuación frente a la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]], la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]], la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] y la [[Seleición de fútbol de Malta|seleición maltesa]]. Nel difícil [[Eurocopa 1988#Grupu A|Grupu A]] xunto a la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]], la {{sel|España|seleición española}} y la [[Seleición de fútbol de Dinamarca|seleición danesa]]. [[Roberto Mancini]] anotaría un tanto que sirviría por qu'Italia empatara por 1-1 frente a los anfitriones, [[Gianluca Vialli]] otru que sirviría pa vencer por 1-0 a la vixente subcampeona d'Europa, España, y [[Alessandro Altobelli]] y [[Luigi De Agostini]] certificaben el 2-0 pa vencer a la seleición nórdica. 3 resultancies qu'asitiaben a Italia nes semifinales de la competición onde habría d'enfrentase a la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]], na que sería la última apaición de dicha seleición antes de [[Xunión Soviética#Les reformes de Gorbachov y la disolución de la Xunión Soviética|la separación de la Xunión Soviética]]. Nelles, los soviéticos fadríen gala de la so inda gran fortaleza, ya impondríense a los del [[Mediterraneu]] por un 2-0 que los llevaría finalmente al subcampeonatu en perdiendo frente a la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]] de los [[Ronald Koeman]], [[Frank Rijkaard]], [[Ruud Gullit]], y [[Marco van Basten]], una de les meyores xeneraciones qu'ablucaron al mundu, y n'especial a Italia, en que los sos clubes militaben dalgunos d'ellos. Italia salía reforzada como cuarta clasificada, y con un equipu consolidáu pa encarar el siguiente Mundial que se celebraría nel so propiu país. ==== Mundial d'Italia 1990 ==== La '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Copa Mundial de 1990]]''' de '''[[Italia]]''' sería la segunda que s'entamaba en suelu italianu, y el segundu país en consiguir tal honor.<ref name=ITA90>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/overview.html |títulu=Italia 1990 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120828184048/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/overview.html |fechaarchivu=28 d'agostu de 2012 }}</ref> Amás sería'l postreru Mundial hasta la fecha nel que s'axuntaríen toles actuales campeones mundiales: Italia, {{sel|Uruguái}}, {{sel|Alemaña Federal}}, {{sel|Brasil}}, {{sel|Inglaterra}} y {{sel|Arxentina}}; y el postreru que cuntaría cola participación pa les seleiciones que se desintegrarían nos siguientes años como {{sel|Yugoslavia}}, {{sel|Checoslovaquia}}, {{sel|Alemaña Federal}} y la {{sel|Xunión Soviética}}.<ref name=ITA90/> [[Ficheru:Italia 90 2.svg|thumb|180px|Escudu d'Italia mientres los años 1990 y empiezos de sieglu XXI.]] Nel campeonatu, Italia quedó empareyada nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1990#Grupu A|Grupu A]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]], la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] y la [[Seleición de fútbol de los Estaos Xuníos|seleición estauxunidense]]. Nel primera partíu frente a los austriacos, un solitariu gol del [[Salvatore Schillaci|«Totò» Schillaci]] daría la victoria a los italianos. Frente a los americanos repitiría'l mesmu marcador gracies a un gol de [[Giuseppe Giannini]], que sumáu a la victoria por 0-2 frente a los checoslovacos gracies a los goles de Schillaci, y de un mozu [[Roberto Baggio]] no que sería denomináu como "el gol del Mundial" por cuenta de la so bella factura, sirviríen pa completar una perfecta fase de grupos. Trés partíos pa tres victories, y ensin recibir nengún gol yera'l bagaxe col que se presentaba Italia nos octavos de final del que tol país consideraba yá "el so" campeonatu. L'encruz frente a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]], doble campeona Mundial, depararía otra solvente actuación italiana, que vencería por 2-0 gracies a los tantos de Schillaci, y [[Aldo Sele]]. Esperaba la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición irlandesa]] nos cuartos de final. Nel partíu, nun hubo sorpreses, y de nuevu Schillaci anotaría'l tantu que supondría'l 1-0 final que llevaría a los anfitriones a semifinales y qu'asitiaba al italianu a lo más realizador del campeonatu. Ellí esperaba la vixente y tarrecible campeona Mundial [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]] de [[Diego Armando Maradona]], qu'entós daquella xugaba nel [[SSC Napoli|S.S.C. Nápoli]] italianu, y qu'esllumara al Mundu coles sos actuaciones nel humilde conxuntu del sur d'Italia. El partíu precisó ser resueltu dende'l puntu de penalti, en llegando a la fin de los 120 minutos de partíu con un empate a unu polos goles de Schillaci y [[Claudio Caniggia]]. Nos llanzamientos, los fallos de [[Roberto Donadoni]] y [[Aldo Sele]] condergaríen a Italia, y los 60&nbsp;000 asistentes na ciudá napolitana cargaríen contra l'ídolu local Maradona por dexa-yos fora de la final de "el so" Mundial. Nel partíu pol tercer puestu, Italia vencería por 2-1 a la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]] con goles de Baggio y Schillaci y tornaría al podiu Mundialista, y Schillaci recibiría la [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] a lo más realizador con 6 tantos y el [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Balón d'Oru|Balón d'Oru]] como xugador más destacáu del tornéu.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/awards/index.html |títulu=Premiu de la Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2010 |autor=FIFA.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100412190917/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/awards/index.html |fechaarchivu=12 d'abril de 2010 }}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/statistics/players/topgoals.html |títulu=Máximos goles - Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2010 |autor=FIFA.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090504133813/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/statistics/players/topgoals.html |fechaarchivu=4 de mayu de 2009 }}</ref> Magar les enormes emociones vivíes polos italianos, la cita foi considerada como una de los de más baxa calidá,<ref>{{Cita web |url=http://soccernet.espn.go.com/columns/story?id=365940&root=worldcup&cc=3888 |autor=ESPNsoccernet |títulu=World Cup 1990 - Hosts Italy |idioma=inglés}}</ref> por cuenta de un fútbol desaxeradamente defensivo, lo que se vio reflexáu na baxa cifra de goles (la más baxa de la historia) y el gran númberu de partíos definíos en penaltis, ente los que s'atoparon los dos semifinales. El tornéu remataría con una desilusionante final ente alemanes y arxentinos, carauterizada polos errores arbitrales y l'espulsión de dos xugadores de la «Albiceleste».<ref>{{Cita web |url=http://www.goal.com/en/articolo.aspx?contenutoId=56454 |autor=Goal.com |títulu=World Cup ITALY 1990: The Final |idioma=inglés}}</ref> Un solitariu gol d'[[Andreas Brehme]] cinco minutos antes del pitíu final daría-y el títulu per tercer vegada a la escuadra d'Alemaña Occidental (colo qu'igualaba a italianos y brasilanos), dellos meses primero que se concretara'l procesu de [[reunificación alemana|reunificación]] de dichu país. ==== Eurocopa de Suecia 1992 ==== Siguiendo cola desemeyada fortuna nes [[Eurocopes]], la [[Eurocopa 1992|IX edición del tornéu]] que se celebró en [[Suecia]] depararía un mal destín a los italianos. Los tresalpinos nun consiguiríen aportar a la fase final del tornéu en cayendo esaniciaos nel [[Clasificación pa la Eurocopa de 1992|Grupu 3 de la fase de clasificación]]. Empareyaos cola [[Seleición de fútbol de Noruega|seleición noruega]], la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]], la [[Seleición de fútbol de Chipre|seleición chipriota]], y la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]], que sería la clasificada, y que xusto dempués de la fase de clasificación, eslleiríase por cuenta de la disolución de la Xunión Soviética, polo que la so participación sería reemplazada pola [[Seleición de fútbol de la Comunidá d'Estaos Independientes|seleición C.Y.I.]] na fase final. Italia falló na clasificación n'especial a los últimos dos empates collechaos frente a soviéticos y noruegos. Una decepción como diba tiempu que nun se vivía n'Italia, debíu n'especial a la gran participación del anterior Mundial, del qu'había ganes de desquitase, y por cuntar con una de les meyores xeneraciones de futbolistes que dio'l país. Como interés del eventu, cabo destacar la participación de la [[Seleición de fútbol de Dinamarca|seleición danesa]] con apenes unos díes d'antelación, en sustitución de la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]] que foi escluyida por cuenta de qu'atopábase somorguiada na [[Guerres Yugoslaves|Guerra de los Balcanes]].<ref name=EURU92>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/uefaeuro/season=1992/overview/index.html |autor=UEFA.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |títulu=Eurocopa 1992}}</ref> Contra pronósticu, y casi ensin poder preparar pal eventu, los nórdicos acabaríen saliendo vencedores del campeonatu. ==== Mundial d'Estaos Xuníos 1994 ==== [[Ficheru:1994-BRA-ITA 1994-FIN-CM.svg|thumb|300px| Alliniaciones de la [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1994|final]] del Mundial d'Estaos Xuníos.]] Tres la polémica decisión de la [[FIFA]] d'otorgar la organización de la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Copa Mundial de 1994]]''' a '''[[Estaos Xuníos]]''' un país de bien poca tradición nun deporte que califiquen como «soccer», Italia consiguiría'l pasaporte al país americanu nel [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1994#Grupu 1|Grupu 1 de clasificación]] [[UEFA]] en torando a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]], la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]], la [[Seleición de fútbol d'Escocia|seleición escocesa]], la [[Seleición de fútbol de Malta|seleición maltesa]] y a la [[Seleición de fútbol d'Estonia|seleición estonia]]. Magar les reticencies del sector más tradicional, [[EE.XX.]] non solo demostraría una magnífica organización del eventu, sinón que se trataría de la meyor edición del tornéu n'infraestructures y asistencia, según en diversidá y espectáculu al respective de los equipos participantes. Hubo que llamentar el final de la carrera de [[Diego Armando Maradona]], que dio positivu por [[dopaxe]]. Amás, foi tal la espectación llevantada pol eventu, qu'hubo que llamentar un tráxicu incidente. Al términu de la primer fase, na que la [[Seleición de fútbol de Colombia|seleición colombiana]] cayó esaniciada del tornéu en perdiendo nel decisivu partíu frente a la [[Seleición de fútbol de los Estaos Xuníos|seleición estauxunidense]] por 2-1 por cuenta de un [[autogol]] d'[[Andrés Escobar]]. En tornando al so país y en consecuencia d'aquel gol, que daba la victoria y la clasificación a los anfitriones, un enfervorecido aficionáu acabó cola so vida.<ref>{{Cita web |url= https://www.elmundo.es/papel/hemeroteca/1994/07/03/deportes/722096.html |títulu= Acribillen a balazos al defensa colombianu que marcó un gol na propia puerta nel Mundial USA |fechaaccesu=13 d'avientu de 2007 |autor= [[El Mundo (España)|El Mundo]] |fecha=6 de xunetu de 1994}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url= http://www.todoslosmundiales.com.ar/mundiales/1994usa/historias/0035-muerte-en-colombia-por una pelota.htm |títulu= Muerte en Colombia por una pelota |fechaaccesu= 13 d'avientu de 2007 |autor= Todoslosmundiales.com.ar |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20071225200724/http://www.todoslosmundiales.com.ar/mundiales/1994usa/historias/0035-muerte-en-colombia-por una pelota.htm |fechaarchivu= 25 d'avientu de 2007 }}</ref> Tocantes a Italia, tuvo encuadrada nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1994#Grupu E|Grupu E]] cola [[Seleición de fútbol de Méxicu|seleición mexicana]], la [[Seleición de fútbol de Noruega|seleición noruega]] y la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición irlandesa]]. El grupu acabó siendo'l más igualáu de la primer fase, y los cuatro equipos remataron empataos a 4 puntos, col mesmu númberu de victories, empates y derrotes, polo qu'hubo de decidir l'orde pa ver qué trés seleiciones aportaben a los octavos de final por aciu el «goal-average». Al tar ésti tamién igualáu ente los cuatro seleiciones, pasar al siguiente criteriu de desempate, el númberu de goles a favor. Hai de solliñar, que nunca na historia d'una gran competición foi necesariu allegar a un criteriu tan alto pa resolver un desempate. N'estudiando dichu criteriu, la seleición noruega sería la esaniciada, al ser capaz d'anotar un únicu tantu, y en venciendo gracies a él, paradóxicamente, a la primera clasificada del grupu, la seleición mexicana. Desglosando les actuaciones italianes, nun empezar con bon pie'l Mundial, en cayendo derrotaos por 0-1 frente a los irlandeses. La so suerte ameyoraría al vencer por 1-0 a los nórdicos con un gol de [[Dino Baggio]], y cerraríen el grupu con un empate a un gol (anotáu por [[Daniele Massaro]]) frente a los norteamericanos que llevaría al cuádruple empate. Nos octavos de final, la «squadra azzurra» enfrentar a la [[Seleición de fútbol de Nixeria|seleición nixeriana]], a la que vencería na prórroga, n'empatando 1-1 nel tiempu reglamentariu, gracies a un penalti nel minutu 100 de partíu.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3091/report.html |títulu=Reporte Italia-Nixeria 1994 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120619210543/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3091/report.html |fechaarchivu=19 de xunu de 2012 }}</ref> [[Roberto Baggio]] sería l'autor de dambos tantos, y dende esi partíu, nel home decisivu d'Italia y unu de los meyores del Mundial. Los cuartos de final llevaríalos a enfrentase a una de les sos vieyes rivales, la {{sel|España|seleición española}}, cola que caltuvo grandes duelos en décades pasaes, cuantimás nel Mundial de 1934. Sesenta años dempués, les vieyes feríes abrir polo que taba por soceder nel alcuentru. Dambes seleiciones llegaben al partíu como fuertes candidates a consiguir el títulu, y el partíu nun defraudaría nesi aspeutu. L'inicial tantu de [[Dino Baggio]] foi igualáu por [[José Luis Pérez Caminero]] nel minutu 58. Cuando tou indicaba a que'l partíu remataría con empate y habría qu'allegar a la prórroga, un pase en llongura del conxuntu español dexaba solo a [[Julio Salinas]] nun mano a mano frente a [[Gianluca Pagliuca]] que detendría'l disparocon el pie esquierdu. Malapenes unos minutos dempués, y col partíu apoderáu per España y con delles clares oportunidaes de camudar el marcador, seríen los italianos quien tres un rápidu contraataque anotaren por aciu de [[Roberto Baggio]] el tantu definitivu.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3097/report.html |títulu=Reporte Italia-España 1994 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120826202747/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3097/report.html |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 }}</ref> Pero'l discutiniu taba por llegar. Con España entornada pa llograr el gol del empate, nel últimu minutu del allongamientu [[Luis Enrique Martínez García|Luis Enrique]] recibió una coldada per parte del defensor [[Mauro Tassotti]] que-y quebró la ñariz y que supunxera la espulsión y llanzamientu de penalti si l'árbitru lo señalara. Sicasí'l destín permediaría la balanza años dempués. Italia llegaba polémica pero tamién merecidamente a les semifinales onde de nuevu dos tantos de [[Roberto Baggio]] clasificaría-yos pa la final. La [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]] de [[Hristo Stoichkov]], revelación del tornéu, cayería por 1-2.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3100/report.html |títulu=Reporte Italia-Bulgaria 1994 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120619211312/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3100/report.html |fechaarchivu=19 de xunu de 2012 }}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1994|Na final]] esperaba la [[Seleición de fútbol de Brasil|seleición brasilana]], de nuevu pa desempatar nel palmarés. Una Brasil onde destacaben futbolistes como [[Claudio Taffarel]], [[Cafú]], [[Mauro Silva]], [[Dunga]], [[Mazinho]], y n'especial [[Bebeto]] y [[Romário]], acabaría llevantando'l so cuartu títulu Mundial tres un partíu que remató empate a cero dempués de los 120 minutos. Enforma respetu ente los dos equipos que decidiríen la so suerte nos penaltis. Tres los errores iniciales de [[Franco Baresi]] y [[Márcio Santos]], inauguraría la riola [[Demetrio Albertini]], por que la igualara Romário. [[Alberigo Evani]] y [[Branco]] anotaríen los suyos, por que tres el fallu de [[Daniele Massaro]] y el posterior aciertu de Dunga, tocára-y el vez al ídolu italianu Roberto Baggio. El so llanzamientu, en casu de convertilo, precisaría d'un posterior error brasilanu pa siguir teniendo opciones. Nun llegó a producise. Baggio unviaba percima del travesal el so llanzamientu, polo que Brasil asocedía a [[Alemaña Federal]] -reconvertida n'[[Alemaña]] y so una única seleición, la [[Seleición de fútbol d'Alemaña|seleición alemana]]-, como campeona Mundial.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3104/report.html |títulu=Reporte Italia-Brasil 1994 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120608095151/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/matches/match=3104/report.html |fechaarchivu=8 de xunu de 2012 }}</ref> ==== Eurocopa d'Inglaterra 1996 ==== Como novedá na [[Eurocopa 1996]] d'[[Inglaterra]] amplióse'l númberu de participantes na fase final a 16 equipos. La Eurocopa celebrar por primer vegada nel trubiecu del fútbol.<ref name=EURU96>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/index.html |títulu=Euru 1996 |autor=UEFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012}}</ref> En terminando como segunda del [[Clasificación pa la Eurocopa de 1996|Grupu 4 de clasificación]], enfrentándose curiosamente a la mayoría de les nueves seleiciones surdíes tres los esmembramientu acaecíos n'Europa,<ref group="n">Enfrentar a {{sel|Croacia}}, {{sel|Lituania}}, {{sel|Eslovenia}}, {{sel|Ucraína}} y {{sel|Estonia}}, toes elles creaes bien del esmembramientu de l'antigua [[Yugoslavia]] o del esmembramientu de l'antigua [[Xunión Soviética]].</ref> aportó al so cuartu Campeonatu d'Europa, pa quedar encuadrada nel [[Eurocopa 1996#Grupu C|Grupu C]] xunto a la [[Seleición de fútbol d'Alemaña|seleición alemana]], yá unificada, la [[Seleición de fútbol de República Checa|seleición checa]], nacida tres la división de l'antigua [[Checoslovaquia]], y socesora de dicha seleición, y la [[Seleición de fútbol de Rusia|seleición rusa]], nacida tres l'esmembramientu de l'antigua [[Xunión Soviética]], siendo la socesora d'ésta. Interesada circunstancia al igual que na fase de clasificación.<ref name=EURU96/> Italia ganó a Rusia nel so primer enfrentamientu por 2-1 gracies al doblete de [[Pierluigi Casiraghi]], y perdería frente a República Checa pola mesma resultancia (el gol italianu foi obra d'[[Enrico Chiesa]]), y xugaríase el pase frente a Alemaña. Finalmente l'empate a 0 goles esaniciaría a Italia y daría el pase a'l teutones, que finalmente ganaríen el so primera gran títulu como Alemaña unificada.<ref name=EURU96/> ==== Mundial de Francia 1998 ==== Italia, en precisando d'una eliminatoria de repesca na [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1998#Repesca|fase de clasificación]] pal '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de 1998]]''' de '''[[Francia]]''', onde ganó a la [[Seleición de fútbol de Rusia|seleición rusa]] por un global de 2-1, aportó a la XVI edición del tornéu.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/preliminaries/preliminary=893/index.html |títulu=Clasificación UEFA para Francia 1998 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120614123827/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/preliminaries/preliminary=893/index.html |fechaarchivu=14 de xunu de 2012 }}</ref> Italia enfrentar nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1998#Grupu B|Grupu B]] a la [[Seleición de fútbol de Chile|seleición chilena]], la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] y a la [[Seleición de fútbol de Camerún|seleición camerunesa]]. Un gol de [[Christian Vieri]] y otru de [[Roberto Baggio]] sirviríen pa sacar un empate a 2 frente a los chilenos,<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8726/report.html |títulu=Reporte Italia-Chile 1998 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120620142857/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8726/report.html |fechaarchivu=20 de xunu de 2012 }}</ref> lo que sumáu a les victories por 3-0 frente a Camerún ([[Luigi Di Biagio]], y Vieri por partida doble),<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8744/report.html |títulu=Reporte Italia-Camerún 1998 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120609234826/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8744/report.html |fechaarchivu=9 de xunu de 2012 }}</ref> y por 2-1 frente a Austria (de nuevu Vieri y R.Baggio),<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8757/report.html |títulu=Reporte Italia-Austria 1998 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120609234916/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8757/report.html |fechaarchivu=9 de xunu de 2012 }}</ref> clasificaríen pa los octavos de final a la escuadra tresalpina. Na eliminatoria direuta enfrentar a la [[Seleición de fútbol de Noruega|seleición noruega]] a la que venceríen por 1-0 con un solitariu gol de Vieri,<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8774/report.html |títulu=Reporte Italia-Noruega 1998 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120610010230/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8774/report.html |fechaarchivu=10 de xunu de 2012 }}</ref> que los llevaría a atopase con unu de los sos vieyos rivales, la fuerte seleición anfitriona de Francia liderada por [[Zinedine Zidane]] y otros grandes futbolistes como [[Laurent Blanc]], [[Marcel Desailly]], [[Youri Djorkaeff]], [[Didier Deschamps]] o [[Patrick Vieira]]. Diose como interés, que Francia se clasificaría p'apostar esos cuartos de final gracies a un [[gol d'oru]] anotáu por [[Laurent Blanc]]. Ésta suerte foi estrenada na pasada Eurocopa d'Inglaterra, y la primer vegada que se vía nuna Copa del Mundu. Sicasí, duró pocu. Nel añu [[2002]], la [[UEFA]] creó un nuevu sistema: el [[gol de plata]], que foi utilizáu hasta la [[Eurocopa 2004]]. La idea nun terminaba de cuayar, y la [[FIFA]], encargada de regular les lleis de fútbol, decidió abolir en [[2004]] l'usu de los goles d'oru y de plata en toa competición futbolística, tornando a la prórroga de dos tiempos extras completos de 15 minutos, yá que aguiyaba enforma al xuegu defensivu cuidao que munchos países preferíen caltenese con vida mientres tol partíu a arriesgase a recibir un gol y perdelo de forma instantánea. Francia pasaría a les semifinales tres l'empate a cero, (y acabaría conquistando'l so primera y únicu Mundial hasta la fecha gracies a un sobresaliente actuación de Zidane frente a la {{sel|Brasil}} de [[Ronaldo]], [[Rivaldo]], [[Bebeto]] y [[Roberto Carlos (futbolista)|Roberto Carlos]]) y vencer a los italianos dende'l puntu de penalti.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8781/report.html |títulu=Reporte Italia-Francia 1998 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120826184134/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8781/report.html |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 }}</ref> Italia remataría como quinta clasificada del Mundial de Francia. ==== Eurocopa de Bélxica y Países Baxos de 2000 ==== {{Imaxe múltiple |anchu = 350 |direición= vertical |orientación = derecha |semeya1 = Euru 2000 supporters.jpg |testu1=Aficionaos de la «Nazionale» na [[Eurocopa 2000]]. |semeya2= Italy - France, 2 July 2000.jpg |testu2=Panorámica de les formaciones iniciales na final de la [[Eurocopa 2000]]. }} La nueva edición de la [[Eurocopa 2000|Eurocopa del añu 2000]] sería celebrada per primer vegada en dos países, siendo dambos los organizadores y anfitriones del tornéu. L'honor recayería en [[Bélxica]] y nos [[Países Baxos]]. Sería unu de los peores momentos de la historia italiana, en perdiendo na prórroga y con un [[gol d'oru]] un partíu que tenía ganáu nel minutu 94, a escasos segundu de rematar l'alcuentru. En llogrando la clasificación pal Euru al rematar primer del [[Clasificación pa la Eurocopa 2000#Grupu 1|Grupu 1]], quedó escoyida nel [[Eurocopa 2000#Grupu B|Grupu B]]. Nel so primer partíu vencería por 1-2 a la [[Seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]] gracies a los goles d'[[Antonio Conte]] y [[Filippo Inzaghi]]. Una nueva victoria por 2-0 con goles de [[Francesco Totti]] y [[Stefano Fiore]] ante la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]], unu de los países anfitriones, y otra más por 2-1 frente a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]] con [[Luigi Di Biagio]] y [[Alessandro Del Piero]] «Pinturicchio», como goliadores, clasificaríen brillantemente a los italianos pa los cuartos de final. Nellos [[Francesco Totti]] y [[Filippo Inzaghi]] anotaríen pa vencer a la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]] por 2-0. Un tornéu impecable hasta'l momentu que se torcería nos momentos finales. En semifinales apostaría-y el puestu na final al otru de los anfitriones, la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]]. Un empate a cero nos 120 minutos decidiría'l finalista dende'l puntu de penalti. Por cuenta de tres fallos de los Tulipanes», Italia aportaría, por fin dempués de 32 años, a la so segunda final europea. Nun sería fácil, yá que nella esperaben los vixentes campeones mundiales. Francia tenía la oportunidá de conquistar (como finalmente asocedería) el [[doblete (fútbol)#Doblete de seleiciones|doblete de seleiciones]]. Italia adelantrar nel marcador nel minutu 55 con un tanto de [[Marco Delvecchio]] que sería capaz de defender hasta casi'l pitíu final. Foi entós, cuando nel minutu 94, cuando los «Tifosi» italianos yá cantaben el alirón, llegaría-y un balón a [[Sylvain Wiltord]] qu'empataría en partíu y mandar a la prórroga. Nella, y colos italianos entá asoraos pol empate, [[David Trezeguet]] anotaba nel minutu 103 el definitivu [[gol d'oru]] que daba a «Los galos» la so segunda Eurocopa y el doblete de seleiciones. Coronábase según la meyor seleición de la fecha. Esa sería la segunda y última vegada que se decidiera un títulu de seleiciones cola normativa del gol d'oru,<ref group="n">La primer vegada que se decidiera un títulu de seleiciones con un "gol d'oru" foi na [[Eurocopa 1996]], onde Alemaña gracies al tantu d'[[Oliver Bierhoff]] proclamaríase campeona frente a {{sel|República Checa}}.</ref> que pocos años dempués sumiría. Los italianos llamentaben la ocasión perdida, pero'l destín daría-yos oportunidá de vengar la derrota, y precisamente frente a los franceses. ==== Mundial de Xapón y Corea del Sur 2002 ==== La '''[[Copa Mundial de Fútbol de 2002|Copa Mundial de 2002]]''' de '''[[Corea del Sur]] y [[Xapón]]''' foi, al igual que la so predecesora Eurocopa, el primeru entamáu na historia por dos países, amás de ser el primeru en realizase fora d'[[Europa]] y [[América]] y el primeru en realizase n'[[Asia]]. Tamién se dio la circunstancia de que {{sel|Francia}}, defensora del títulu, roblaría la peor actuación d'una vixente campeona en quedando esaniciada na primer fase, y ensin anotar nengún gol. El nuevu escenariu depararía un favoritismu arbitral col país anfitrión propiu de décades pasaes y que yá se consideraba sumíu. {{sel|Corea del Sur}} viose favorecida por "errores" arbitrales, cuantimás contra {{sel|Portugal}} y nes eliminatories direutes frente a Italia y {{sel|España}}, que terminaríen per asitiar al equipu anfitrión nel cuartu llugar del Campeonatu. La ''squadra azzurra'' sufrió l'anulación de 5 goles<ref>[https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=2Pm4jD5kU4O Mal arbitraxe contra Italia na Copa Mundial 2002]. Consultáu'l 30 de mayu de 2015</ref> lexítimos (2 ante Croacia, 2 ante Méxicu y 1 ante Corea del Sur, esti postreru yera [[gol d'oru]]) lo cual influyó na so temprana eliminación n'octavos de final, xenerando gran polémica y una dura crítica de la prensa italiana. Italia quedó na fase de grupos allugada nel [[Copa Mundial de Fútbol de 2002#Grupu G|Grupu G]] con [[Seleición de fútbol de Méxicu|Méxicu]], [[Seleición de fútbol d'Ecuador|Ecuador]] y [[Seleición de fútbol de Croacia|Croacia]]. Tres una victoria por 2-0 frente a los ecuatorianos, con un doblete de [[Christian Vieri]],<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950011/report.html |títulu=Reporte Italia-Ecuador 2002 |autor=FIFA.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120624071623/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950011/report.html |fechaarchivu=24 de xunu de 2012 }}</ref> darréu llegaríen los partíos polémicos. Nel partíu ante Croacia los italianos anotaron 3 tantos pero l'árbitru [[Inglaterra|inglés]] [[Graham Poll]] extrañamente solo dio validez al anotáu por Vieri nel minutu 55 de partíu, anulando una anotación a Vieri y otra a [[Filippo Inzaghi|Inzaghi]], polo que «Gli azzurri» perdieron por 1-2.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Italia-Croacia 2002 |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950025/report.html |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120606200234/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950025/report.html |fechaarchivu=6 de xunu de 2012 }}</ref> Nel postreru partíu, ante Méxicu, onde los italianos víense precisaos tamién d'una resultancia favorable nel otru alcuentru del grupu, empataron dempués de los 90 minutos 1 a 1. Nuevamente Italia sufrió l'anulación de 2 tantos lexítimos, unu a [[Filippo Inzaghi|Inzaghi]] y otru a [[Vincenzo Montella|Montella]], pol árbitru [[Brasil|brasilanu]] [[Carlos Simon]] polo que'l gol consiguíu por [[Alessandro Del Piero]] foi'l de la esperanza italiana.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Italia-Méxicu 2002 |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950043/report.html |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120607212701/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950043/report.html |fechaarchivu=7 de xunu de 2012 }}</ref> La victoria de los ecuatorianos sobre Croacia, finalmente, clasificó a los italianos. El partíu contra los surcoreanos n'octavos de final, terminaría per minar la moral italiana. Los mediterráneos adelantrar nel marcador nel minutu 18 gracies a un gol de Vieri nun partíu, a priori, fácil pa los sos intereses pero nun cuntaben col favoritismu históricu exercíu escontra los países anfitriones. Corea recibió'l favor d'un dudosu penalti que supunxera l'empate de consiguir anotalo. Darréu, a los 12 minutos del primer tiempu de la prórroga, l'árbitru espulsó a [[Francesco Totti]] por doble tarxeta mariella, tres una xugada na cual sufrió un penalti que'l xuez [[Ecuador|ecuatorianu]] [[Byron Moreno]] extrañamente consideró como simulación. Más tarde, a los 5 minutos del segundu tiempu de la prórroga, anulóse-y un [[gol d'oru]] a la escuadra italiana al cobrar un fora de xuegu inesistente a [[Damiano Tommasi]], sicasí, l'árbitru validó una posterior anotación surcoreana colo cual los asiáticos ganaron l'alcuentru por 2-1.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Italia-Corea del Sur 2002 |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950056/report.html |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120607212756/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/results/matches/match=43950056/report.html |fechaarchivu=7 de xunu de 2012 }}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/2002/06/20/pagina-4/492158/pdf.html |títulu= ''"¡Qué Dios cuéyavos confesaos!"'' |fechaaccesu=21 de xunu de 2012 |autor= F. Aguilar |fecha=20 de xunu de 2002 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Esos "errores" tuvieron entá más pesu na siguiente eliminatoria de Corea del Sur frente a la {{sel|España|seleición española}}, onde los anfitriones recibieron nuevos favores arbitrales mientres el partíu, esta vegada, de manes del colexáu [[Exiptu|exipciu]] [[Gamal Al-Ghandour]] y del so guardalíneas de [[Trinidá y Tobagu]], qu'anuló extrañamente dos goles lexítimos al equipu español y un posible terceru. Años dempués l'árbitru principal del alcuentru reconoció los errores cometíos pero eso nun sirvió de nada.<ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/2002/06/23/pagina-7/492585/pdf.html |títulu= Asina masacraron a la seleición española en Corea/Xapón 2002 |fechaaccesu=13 d'abril de 2011 |autor= VV.AA. |fecha=23 de xunu de 2002 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Estos ''favores'' arbitrales realizaos a Corea del Sur son especialmente llamativos una y bones nun ye una seleición esitosa dende les primeres competiciones del tornéu.<ref>[http://blogs.20minutos.es/que-paso-en-el mundial/2014/06/24/corea-japon-2002-moreno-y-al-ghandour-ponen-alfombra-colorada-a-corea-del sur/# Corea / Xapón 2002: Moreno y A el-Ghandour ponen alfombra colorada a Corea del Sur]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref> El diariu deportivu italianu [[Corriere dello Sport]], na so edición en papel del [[29 de mayu]] de [[2015]], publicó una detallada investigación la cual conclúi que [[Seleición de fútbol de Corea del Sur|Corea del Sur]] foi beneficiada polos árbitros nos sos duelos frente a '''Italia''' y {{sel|España}} pa poder avanzar hasta semifinales del [[Mundial 2002]].<ref>[http://www.corrieredellosport.it/news/calcio/calcio-estero/2015/05/29-1244463/larbitro_moricu_y_il_metodo_sepp/ L'arbitro Moreno e il metodo Sepp (n'italianu)]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref><ref>[https://www.elmundo.es/deportes/2015/05/29/55681af8ca4741c1318b4571.html Italia sumir a los barruntos españoles sobre los amaños nel Mundial 2002]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref><ref>[http://www.cooperativa.cl/noticias/deportes/futbol/fifa/diariu-deportivu-italianu-acuso-a-fifa-de-iguar-partíos-en-mundial/2015-05-28/220407.html Diariu deportivu italianu acusó a FIFA d'iguar partíos en Mundial de 2002]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref><ref>[http://www.elconfidencial.com/deportes/futbol/internacional/2015-05-29/en-italia-aseguren-que-al-ghandour-esanicio-a-espana-en-2002-por orde-de-la-fifa_862723/ N'Italia aseguren qu'A el-Ghandour 'esanició' a España en 2002 por orde de la FIFA]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref><ref>[http://www.espn.cl/news/story/_/id/2384774/denuncien-arreglos-en-el mundial-de-2002-a-favor-de-corea-del sur Denuncien arreglos nel Mundial de 2002 a favor de Corea del Sur]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref><ref>[http://www.latercera.com/noticia/deportes/2015/05/656-631750-9-fifa-habria-iguáu-partíos-de-la copa-del mundu-de-corea-y-japon-2002.shtml FIFA iguaría partíos de la Copa del Mundu de Corea y Xapón 2002]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref> Estes denuncies produciéronse metanes un xigantescu escándalu de corrupción nel que taben arreyaos altos direutivos de la FIFA.<ref>[https://www.elpais.com.uy/informacion/poderosa-fifa-envuelta-mayor-escandalo.html La poderosa FIFA envolubrada nel mayor escándalu de la so historia]. Consultáu'l 29 de mayu de 2015</ref> Italia despidir nel 15ᵘ llugar cerrando, con discutiniu, l'hasta la fecha la so peor participación nun Mundial de fútbol. ==== Eurocopa de Portugal 2004 ==== Antes de llograr un nuevu ésitu mundial, Italia tendría de sufrir otra dura eliminación na [[Eurocopa 2004]] de [[Portugal]]. Con un panorama mundial apoderáu nos últimos años más por un fútbol tácticu que téunicu. Italia clasificar pa la Eurocopa como primer del [[Clasificación pa la Eurocopa 2004|Grupu 9]]. Na Eurocopa mesma quedó encuadrada nel [[Eurocopa 2004#Grupu C|Grupu C]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]], la [[Seleición de fútbol de Dinamarca|seleición danesa]] y la [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]]. Como yá-y asocediera nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Mundial de 1994]] d'[[Estaos Xuníos]], volvió utilizase polémicos criterios de desempate pa determinar a los clasificaos finales. Un empate a cero frente a los daneses, un gol d'[[Antonio Cassano]] que daba un empate a unu frente a los suecos, y una victoria «in extremis» frente a los búlgaros por 2-1 gracies a los goles de [[Simone Perrotta]] y Cassano, que xuníos a los resultaos del restu d'equipos daben un triple empate a 5 puntos nel qu'Italia se vería desfavorecido pola peor diferencia de goles totales debíu al menor númberu de dianes anotaes a favor. Esta situación foi bien polémica debíu al últimu enfrentamientu ente los equipos nórdicos, que conocedores de dicha posibilidá, sabíen que l'empate, qu'a la fin se produció, clasificaba a dambes seleiciones dexando fora a Italia.<ref group="n" name="grupu C"> Les posiciones de Dinamarca, Suecia ya Italia decidir según los partíos xugaos ente ellos: al ser trés empates toos llograron dos puntos y definióse por goles a favor, nuevamente considerando los partíos xugaos entr3y les seleiciones arreyaes: Suecia cuntaba con 3, Dinamarca con 2 ya Italia con 1. Esto foi oxetu de discutiniu por cuenta de qu'en el postreru partíu Dinamarca y Suecia clasificábense automáticamente si empataben 2-2 o con más goles yá que d'esi manera superaría'l gol a favor d'Italia que nun podía faer nada cuidao que'l so postreru partíu con Bulgaria nun afectaba al polémicu criteriu de desempate utilizáu. Dinamarca y Suecia finalmente empataron 2-2, resultáu que foi previstu poles cases d'apueste, otorgándo-y una alta probabilidá de que la resultancia asocediera.</ref> Dende'l país tresalpín denuncióse tal situación, y foi bautizáu pola prensa italiana como «El Biscotto».<ref>{{Cita web |autor=Sportyou.es |títulu=El Biscotto de 2004 |url=http://www.sportyou.es/diariu/20120616/08/ |fechaaccesu=19 d'agostu de 2012}}</ref> Sía que non, Italia nun supo ser cimeru a los sos rivales y cayó esaniciada na primer fase del Campeonatu. ==== Mundial d'Alemaña 2006 ==== [[Ficheru:FIFA world cup 2006 - Rome circus maximus flag.jpg|300px|thumb|«Tifosi» nel [[Circu Máximu]], dempués de que l'equipu italianu marcara ante [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] na final d'[[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Alemaña 2006]].]] L'actuación de la seleición italiana na '''[[Copa Mundial de Fútbol de 2006]]''', entamada en '''[[Alemaña]]''', tuvo acompañada pol pesimismu xeneráu polos escándalos del [[Calciopoli]].<ref>{{Cita web |url=http://english.people.com.cn/200605/23/eng20060523_267753.html |títulu=Scandal threatening to bury Italy's Cup dream |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |autor=English.people.com.cn |idioma=inglés}}</ref> Estes predicciones negatives finalmente se rebatieron y «la azzurra» consiguió la so cuarta Copa Mundial. Nel so debú nel [[Grupu E de la Copa Mundial de Fútbol de 2006|Grupu E]], Italia venció por 2-0 a la [[Seleición de fútbol de Ghana|seleición ghaniana]], con goles d'[[Andrea Pirlo]] y de [[Vincenzo Iaquinta]]. L'actuación del equipu foi considerada como la meyor ente tolos partíos iniciales pol Presidente de la FIFA, [[Joseph Blatter]].<ref>{{Cita web |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/06/12/AR2006061201171.html |títulu=Pirlo Leads Italy Past Ghana at World Cup |fecha=12 de xunu de 2006 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |autor=[[The Washington Post]]}}</ref> Nel segundu alcuentru, empataron 1-1 contra la [[Seleición de fútbol d'Estaos Xuníos|seleición estauxunidense]] gracies a un testerazu d'[[Alberto Gilardino]]. Dempués del empate, vinieron les espulsiones de [[Daniele De Rossi]] y de los estauxunidenses [[Pablo Mastroeni]] y [[Eddie Pope]], quien dexaron al so equipu con nueve homes mientres casi tola segunda parte. Sicasí, el marcador caltúvose igualáu, a pesar de delles decisiones polémiques del colexáu, como l'anulación d'un gol a [[Gennaro Gattuso]] por [[Fora de xuegu|posición adelantrada]], y la invalidación del gol de [[DaMarcus Beasley]] per fora de xuegu del so compañeru [[Brian McBride]]. Tres el partíu, a De Rossi sancionóse-y con cuatro partíos pola so coldada a Brian McBride, polo que nun tornaría hasta la final. Finalmente, nel últimu alcuentru de grupu, Italia consiguió una victoria por 2-0 contra [[Seleición de fútbol de República Checa|República Checa]], con goles de [[Marco Materazzi]] y [[Filippo Inzaghi]], lo que-yos dio l'accesu a los octavos de final, nos que s'enfrentaron a [[Seleición de fútbol d'Australia|Australia]]. Nesti partíu, Materazzi foi espulsáu al empiezu de la segunda metá, lo que dio cierta ventaya a los australianos, que nun supieron aprovechar, una y bones Italia vencería en convirtiendo [[Francesco Totti]] l'únicu tantu del partíu dende los [[Penalti (fútbol)|once metros]].<ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/4991534.stm |títulu=Francesco Totti came off the bench to score an injury-time penalty and put 10-man Italy into the quarter-finals. |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=26 de xunu de 2006 |autor=[[BBC Sport]] |idioma=inglés}}</ref> En cuartos, Italia venció por 3-0 a [[Seleición de fútbol d'Ucraína|Ucraína]]. [[Gianluca Zambrotta]] abrió'l marcador a los seis minutos de xuegu, por que dempués [[Luca Toni]] anotara dos goles na segunda metá. A pesar de la resultancia, Ucraína siguió atacando, pero nun foi capaz de marcar, por cuenta de la gran actuación de [[Gianluigi Buffon]] ayudáu pol travesal. Inclusive, Zambrotta sacó un balón de la llinia. Darréu, el téunicu de «La Azzurra», [[Marcello Lippi]], dedicó'l trunfu al ex-internacional italianu [[Gianluca Pessotto]], que taba nel hospital recuperándose d'un intentu de suicidiu.<ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/teams/italy/5123318.stm |títulu=Italy coach Marcello Lippi dedicated his team's World Cup quarter-final win to ex-international Gianluca Pessotto. |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=26 de xunu de 2006 |autor=BBC Sports |idioma=inglés}}</ref> Italia venció por 2-0 a la [[Seleición de fútbol d'Alemaña|seleición anfitriona alemana]], con dos goles nos dos últimos minutos del tiempu extra. Dempués d'un emocionante partíu d'ida y vuelta, Grosso convirtió a los cientu diecinueve minutos, y [[Alessandro Del Piero]] selló la victoria italiana na última xugada del partíu, tres un contraataque lleváu por [[Fabio Cannavaro]], Totti y Gilardino.<ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/4991640.stm |títulu=Germany 0-2 Italy (aet) |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=4 de xunetu de 2006 |autor=BBC Sports |idioma=inglés}}</ref> Na final del [[9 de xunetu]], los italianos ganaron a los sos vieyos enemigos [[Seleición de fútbol de Francia|franceses]] por 5:3 nos penaltis, dempués d'acabar empataos 1-1. [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] adelantrar con un gol de penalti «[[Penalti a lo Panenka|a lo Panenka]]» del so capitán [[Zinedine Zidane]] a los siete minutos de xuegu. Doce minutos dempués, Italia consiguió la igualada con una cabezada de Materazzi a la salida d'un [[Saque d'esquina|córner]] sirvíu por Pirlo. Yá en tiempu extra, Zidane foi espulsáu en pegando una cabezada a Materazzi dempués d'un intercambiu verbal; los dos futbolistes fueron multaos tiempu dempués pola FIFA. Finalmente, Italia ganó la riola de penaltis debíu al fallu de [[David Trezeguet]], quién llanzó'l so disparu al travesal.<ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/4991652.stm |títulu=Italy 1-1 France (aet) |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=9 de xunetu de 2006 |apellíu=Stevenson |nome=Jonathan |autor=BBC Sports |idioma=inglés}}</ref> Con esto Italia sigue siendo l'únicu equipu que xugó los dos finales que se definieron por llanzamientos de penalti, la de [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] y la presente edición. Diez xugadores distintos marcaron per Italia y cinco marcaron siendo sustitutos, ente que cuatro de los dolce goles italianos fueron fechos por [[Defensa (fútbol)|defensores]]. Siete futbolistes (Gianluigi Buffon, Fabio Cannavaro, Gianluca Zambrotta, Andrea Pirlo, Gennaro Gattuso, Francesco Totti y Luca Toni) fueron escoyíos dientro de los ventitrés xugadores del [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Equipu de les Estrelles|Equipu de les Estrelles]],<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=31923.html |títulu=Azzurri prominent in All Star Team |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=7 de xunetu de 2006 |autor=fifa.com |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121103210919/http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=31923.html |fechaarchivu=3 de payares de 2012 }}</ref> y Buffon, ganó'l [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|Premiu Lev Yashin]] al meyor porteru del campeonatu. ''Gigi'' solo recibió dos goles en tol tornéu y caltuvo la so portería invicta mientres 460 minutos.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=28348.html |títulu=Buffon recueye Lev Yashin Award |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=10 de xunetu de 2006 |autor=fifa.com |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120410083348/http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=28348.html |fechaarchivu=10 d'abril de 2012 }}</ref> N'honor a la consecución de la cuarta Copa Mundial, a tol equipu campeón condecoróse-y cola [[Orde al Méritu de la República Italiana]] col rangu d'Oficial.<ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/teams/italy/5164410.stm |títulu=Italy squad given heroes' welcome |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=10 de xunetu de 2006 |autor=BBC Sports |idioma=inglés}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/5163914.stm |títulu=Italian joy at World Cup victory |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=10 de xunetu de 2006 |autor=BBC Sports |idioma=inglés}}</ref> La final cuntó con once esperimentaos, 5 italianos y 6 franceses, esto ye, participando per tercer vegada consecutiva (1998, 2002 y 2006) === La Era Escura (2008-presente)=== Tres la victoria nel Mundial FIFA 2006, Italia entraría nun periodu conocíu como la "Yera Escura" onde sería esaniciada en primer ronda en dos Mundiales (2010 y 2014) ya inclusive fallaría en clasificase a otru Mundial (2018). La Era Escura ye'l periodu onde Italia ta anguaño. ==== Eurocopa d'Austria y Suiza 2008 ==== [[Ficheru:NL-IT-Bern-Voetbal-09-06-08.JPG|thumb|300px|Partíu {{sel|Países Baxos}} - {{sel|Italia}} na [[Eurocopa 2008]].]] Tres la consecución del so cuartu mundial, la seleición italiana consiguió la clasificación a la so séptima Eurocopa dempués de quedar como líder del [[Clasificación pa la Eurocopa 2008#Grupu B|Grupu B]] de la fase de clasificación con 29 puntos, tres nueve victories, dos empates y solo una derrota, na so visita a [[París]], onde cayó por 3-1.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=2241/match=83968/postmatch/report/index.html#les+bleus+tomen+revancha |títulu='Les Bleus' tómense la revancha |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=7 de setiembre de 2006 |autor=ye.uefa.com}}</ref> Nel equipu caltuvieron dellos de los xugadores qu'apostaron el pasáu mundial, con delles cares nueves, como [[Giorgio Chiellini]], [[Alessandro Gamberini]] (que reemplazó al mancáu Fabio Cannavaro), [[Marou Borriello]], [[Antonio Cassano]] y [[Antonio Di Natale]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/teams/team=66/squad/index.html |títulu=Italia |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |autor=ye.uefa.com}}</ref> Amás, «La Azurra» venía con nuevu téunicu, l'entrenador [[Roberto Donadoni]], quien reemplazó a Marcello Lippi, que dexó'l cargu tres el mundial.<ref>{{Cita web |url=http://www.larepublica.pe/14-07-2006/roberto-donadoni-ye-el socesor-de-marcello-lippi-en-italia |títulu=Roberto Donadoni ye'l socesor de Marcello Lippi n'Italia |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=14 de xunetu de 2006 |autor=[[La República (Perú)|La República]]}}</ref> Na [[Eurocopa 2008]] quedaron encuadraos nel [[Eurocopa 2008#Grupu C|Grupu C]], el llamáu «[[grupu de la muerte]]», por cuenta de qu'en él taba {{sel|Francia}} (vixente subcampeona mundial) y {{sel|Países Baxos}} (que nos dos últimos torneos llegara a semifinales).<ref>{{Cita web |url=https://www.elmundo.es/eurocopa/2008/2008/06/14/grupu_c/1213476329.html |títulu=Les cuentes del 'grupu de la muerte |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=17 de xunu de 2008 |autor=[[El Mundo (España)|El Mundo]]}}</ref> Nel so debú cayó por 3-0 contra los neerlandeses, quien ganaron con goles de [[Wesley Sneijder]], [[Ruud van Nistelrooy]] y [[Giovanni van Bronckhorst]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300686/postmatch/report/index.html#holanda+pasa+enriba+italia |títulu=Holanda pasa percima d'Italia |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=10 de xunu de 2008 |apellíu=Ramírez |nome=Delfín |autor=ye.uefa.com}}</ref> Nel segundu alcuentru, Italia collechó un empate a un gol contra la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]]. El goliadores fueron [[Adrian Mutu]] pa los rumanos y [[Christian Panucci]] pa los italianos, que tuvieron nel so porteru a la so gran figura. Gianluigi Buffon, salvó la posible eliminación tresalpina al detener un penalti a Mutu nos últimos minutos de partíu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300695/postmatch/report/index.html#italia+caltuvo+viva |títulu=Italia caltuvo viva |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=10 de xunu de 2006 |apellíu=Mera |nome=Luciano |autor=ye.uefa.com}}</ref> Nel postreru partíu de grupu, Italia precisaba obligadamente una victoria, que llograría finalmente ganar por 2-0 a la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]], con goles d'[[Andrea Pirlo]] y de [[Daniele De Rossi]]; amás, los franceses hubieron de xugar gran parte del alcuentru con un xugador menos por cuenta de la temprana espulsión d'[[Éric Abidal]] en cometiendo falta a [[Luca Toni]], y que s'agravó cola mancadura de [[Franck Ribéry]]. Con esta victoria, Italia sumó cuatro puntos y acabó segunda de grupu, pa enfrentase en cuartos de final a {{sel|España|seleición española}}.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300703/postmatch/report/index.html#italia+rival+espanol+cuartos |títulu=Italia, rival español en cuartos |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=10 de xunu de 2006 |apellíu=Ramírez |nome=Delfín |editorial=ye.uefa.com}}</ref> España llegó a los cuartos en ganando los sos trés partíos del [[Eurocopa 2008#Grupu D|Grupu D]] de manera autoritaria.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/teams/team=122/matches/index.html |títulu=Partíos España, temporada 2006-08 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |autor=ye.uefa.com}}</ref> Nel partíu, los españoles llograron un meyor nivel de xuegu que los italianos, pero nin mientres los noventa minutos nin nos trenta extra llogróse frayar la portería de nengún de los dos equipos, y l'accesu a semifinales definir pola [[Tiros dende'l puntu penal|riola de penaltis]]. Nella, «La Colorada» consiguió'l pase a semifinales por 4:2, gracies a l'actuación del so porteru [[Iker Casillas]] que detuvo los tiros de Daniele De Rossi y d'[[Antonio Di Natale]], tres el fallu de [[Dani Güiza]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15094/match=301702/postmatch/report/index.html#el+futbol+premiu+espana |títulu=El fútbol premió a España |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=23 de xunu de 2006 |apellíu=Huerta |nome=Daniel |editorial=ye.uefa.com}}</ref> Finalmente la seleición española acabaría proclamándose campeona del tornéu per segunda vegada na so historia, dende faía yá 44 años, en venciendo na final a la [[Seleición de fútbol d'Alemaña|seleición alemana]] por 1-0 con un tanto de [[Fernando Torres]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15096/match=301696/postmatch/report/index.html#espana+campeona+europa |títulu=España, campeona d'Europa |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=30 de xunu de 2006 |apellíu=Huerta |nome=Daniel |editorial=ye.uefa.com}}</ref> Tres el tornéu, despidir al téunicu Roberto Donadoni y volvería al banquín Marcello Lippi.<ref>{{Cita web |url=http://deportescl.terra.cl/eurocopa2008/interna/0,,OI2978949-EI11486,00.html |títulu=Aragonés dexa España con gloria, Lippi por Donadoni n'Italia, chau Scolari |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=29 de xunu de 2006 |autor=deportescl.terra.cl}}</ref> ==== Copa Confederaciones de Sudáfrica 2009 ==== Al añu siguiente, Italia participó na [[Copa FIFA Confederación 2009]] de [[Sudáfrica]], como vixente campeona de la [[Copa Mundial de Fútbol]]. Italia, na so primer participación na competición, tuvo nel [[Copa FIFA Confederación 2009#Grupu B|Grupu B]], conformáu pola [[Seleición de fútbol de Brasil|seleición brasilana]], la [[Seleición de fútbol d'Estaos Xuníos|seleición estauxunidense]] y la [[Seleición de fútbol d'Exiptu|seleición exipcia]]. Debutaron con una victoria 3-1 contra Estaos Xuníos, con dos goles de [[Giuseppe Rossi]] y unu de [[Daniele De Rossi]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/tournaments/archive/confederationscup/southafrica2009/results/match=66210/summary.html |títulu=Los Rossi aúpan a Italia (1-3) |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=15 de xunu de 2009 |editorial=es.fifa.com}}</ref> Esta victoria dio bones vibraciones al equipu, pero nos dos partíos posteriores Italia nun consiguió anotar y collechó dos ganes que la esaniciaron en primer ronda. La primer ante Exiptu, por 1-0, con un gol de [[Mohamed Homos]];<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/tournaments/archive/confederationscup/southafrica2009/results/match=66208/summary.html |títulu=¡Campanada d'Exiptu! (1-0) |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=18 de xunu de 2009 |editorial=es.fifa.com}}</ref> y la segunda ante Brasil, por 3-0, con dos goles de [[Luis Fabiano]] y un autogol d'[[Andrea Dossena]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/tournaments/archive/confederationscup/southafrica2009/results/match=66205/summary.html |títulu=Brasil, ensin piedá (0-3) |fechaaccesu=17 d'agostu de 2012 |fecha=21 de xunu de 2009 |editorial=es.fifa.com}}</ref> ==== Mundial de Sudáfrica 2010 ==== Nel '''[[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial de 2010]]''' de '''[[Sudáfrica]]''', Italia quedó integrada nel [[Grupu F de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|Grupu F]]. A pesar de tocalos el consideráu grupu más fácil del tornéu, los italianos empataron 1-1 contra {{sel|Paraguái}} y repitieron idénticu resultáu ante {{sel|Nueva Zelanda}}, ente que nel postreru partíu perdió 3-2 frente a {{sel|Eslovaquia}}. Los 4 tantos de [[Daniele De Rossi]], [[Vincenzo Iaquinta]], [[Antonio Di Natale]] y [[Fabio Quagliarella]] fueron insuficientes y quedó esaniciada del Mundial como última clasificada del grupu. Un 26ᵘ puestu final, que certificaba la so peor actuación nuna Copa Mundial, al qu'allegaba como vixente campeona. ==== Eurocopa de Polonia y Ucraína 2012 ==== [[Ficheru:Bonucci, Silva, De Rossi and Pirlo Euro 2012 final.jpg|thumb|300px|Final de la [[Eurocopa 2012]].]] Italia llegó a la [[Eurocopa 2012]] de [[Polonia]] y [[Ucraína]] dispuesta a demostrar que lo asocedío nel pasáu Mundial foi un tropiezu. En quedando segunda del [[Eurocopa 2012#Grupu C|Grupu C]] por detrás de la {{sel|España|seleición española}}, y esaniciar a la [[Seleición de fútbol de Croacia|seleición croata]] y a la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición irlandesa]], enfrentar a la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]] en cuartos de final. [[Andrea Pirlo]], xugador más destacáu d'Italia nel campeonatu realizaría un gran partíu pese al 0-0 final, y vencería por 4:2 nos penaltis onde'l xugador italianu anotaría con un disparu «[[Penalti a lo Panenka|a lo Panenka]]». Nel so enfrentamientu frente a {{sel|Alemaña}} en semifinales de nuevu Pirlo llevaría la batuta del xuegu, y dos goles de [[Mario Balotelli]] sirviríen pa torar por 2-1 a los xermanos. [[Final de la Eurocopa 2012|Na final]] esperaba {{sel|España}}, indiscutible y gran dominadora de los últimos años, frente a la qu'empataron a un gol na fase de grupos gracies a un tanto d'[[Antonio Di Natale]]. Na final, los españoles nun dieron nenguna opción a los italianos, y tomaron les riendes del alcuentru. A los 14 minutos, una internada de [[Cesc Fàbregas]] na área italiana, daría con un centru que remataría de cabeza [[David Silva]] pa convertir el 1-0. Antes del descansu, los españoles anotaríen el 2-0, que dexaría tocaos a los italianos, que nos últimos minutos del alcuentru, viéndose enchíos pol xuegu español, veríen como anotaben 2 goles más qu'asitiaríen el 4-0 definitivu nel marcador anque pudo inclusive llegar un quintu gol. Un severu correctivu que dexaba a Italia como subcampeona europea, y que-y dexaría clasificar se pa la [[Copa FIFA Confederación 2013|Copa Confederaciones de 2013]] de [[Brasil]], per segunda vegada na so historia, al allegar como subcampeona europea. Magar que esi privilexu tenía de recayer na campeona europea, España, ésta yá taba clasificada como vixente campeona mundial, polo que l'honor foi-y dau a la subcampeona Italia. ==== Copa Confederaciones 2013 ==== Italia participó nel tornéu de campeones de cada confederación, la [[Copa FIFA Confederación 2013]] celebrada en [[Brasil]] onde compartió'l grupu A del llocal {{sel|Brasil}}, xunto a {{sel|Xapón}} y {{sel|Méxicu}}. Empezó con pie derechu'l certámen al ganar a los azteques por 2-1. Sufrió más de la cuenta pa sacar alantre'l so segundu oldeo ante Xapón al remontar un 0-2 inicial pa ganar finalmente 4-3. Perdió ante Brasil 2-4 nel últimu alcuentru anque se foi con tou nel segundu tiempu pa consiguir l'empate, en diendo perdiendo 2-3.<br /> Yá en semifinales, los italianos esibieron tola so cultura táctica amás d'intenciones ofensives interesantes pa poner en xaque a la archifavorita {{sel|España}} 0-0 t.s. A la fin túvose que recurrir a la definición por penaltis onde los tresalpinos fueron derrotaos 7 pen. a 6 dempués de que [[Leonardo Bonucci]] errara'l suyu. Foi la riola de penaltis más abuitada en torneos [[FIFA]] (Copes Mundiales y Copes Confederaciones aconceyaes).<ref>Terra Perú: [http://deportes.terra.com.pe/futbol/copa-confederaciones/fifa-destaca-superioridá-de-italia-y-record-de-penales,9ee944003888f310VgnVCM5000009ccceb0aRCRD.html FIFA destaca superioridá d'Italia y récor de penales]</ref><br /> Nel partíu pol tercer llugar, Italia enfrentar al so similar de {{sel|Uruguái}} ganándola nuna nueva definición dende los dolce pasos (3 pen. a 2) dempués d'empatar 2-2, prórroga incluyida. [[Gianluigi Buffon]] ratificó los sos pergaminos de destacáu porteru al detener tres penaltis uruguayos. ==== Mundial de Brasil 2014 ==== El [[10 de setiembre]] de [[2013]], Italia certificó la so clasificación a la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 2014]]''' en '''[[Brasil]]''', dempués de ganar a {{sel|República Checa}} 2-1 en [[Turín]]. Na fase de grupos del Mundial, Italia quedó encuadrada nel tarrecible [[Copa Mundial de Fútbol de 2014#Grupu D|Grupu D]] xuntu colos sos pares de {{sel|Inglaterra}}, {{sel|Uruguái}} y {{sel|Costa Rica}}. Yera la primer vegada na historia que trés antiguos campeones del mundu compartíen un mesmu grupu na primer fase d'un [[Copa Mundial de Fútbol|Mundial]]. El [[14 de xunu]] de [[2014]], Italia consiguió ganar a Inglaterra por 2-1 (goles de [[Claudio Marchisio|Marchisio]] y [[Mario Balotelli|Balotelli]]) pero cayó frente a Costa Rica, y Uruguái pol mesmu marcador de 0-1, siendo esaniciada per segunda vegada consecutiva na primer fase del Mundial pero los medios falaben d'un posible amañu de partíu tres la taragañada de Suárez al defensor italia de la juventus Georgio Chiellini y dellos off sides mientres el partíu onde xugadores azzurros partíen de posición correuta . De resultes d'esti varapalo el téunicu [[Cesara Prandelli]] y el presidente de la [[Federación Italiana de Fútbol]], Giancarlo Abete, presentaron el so arrenunciu. Mientres el branu 2014 embaraxáronse nomes como [[Roberto Mancini]] o [[Massimiliano Allegri]] pa sustituyir a [[Cesara Prandelli]], pero finalmente'l 14 d'agostu de 2014 anuncióse la contratación d'[[Antonio Conte]] como flamante téunicu de la ''Squadra Azzurra''.<ref>{{Cita web |url=http://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-mundial/antonio-conte-nuevu-entrenador-seleccion-italiana-noticia-1749941 |títulu=Antonio Conte ye'l nuevu entrenador de la seleición italiana |obra=El Comerciu Perú |autor=[[Axencia EFE|EFE]] |fecha=14 d'agostu de 2014 |fechaaccesu=16 de setiembre de 2014}}</ref> ==== Eurocopa Francia 2016 y l'eliminación escontra Rusia 2018 ==== La escuadra italiana aportó a dichu eventu onde quedó encuadrada nel grupu E xunto a les seleiciones de {{sel|Bélxica}}, quien foi la cabeza de grupu amás de {{sel|Suecia}} y {{sel|Irlanda}}. Nel so primer partíu de fase de grupu enfrentar contra Bélxica, ganándola por 2-0 con goles d'[[Emanuele Giaccherini]] nel minutu 32 y [[Graziano Pellè]] nel 90+1. El so segundu alcuentru foi contra Suecia a la cual venció pola mínima 1-0 con gol d'[[Éder]] nel minutu 89 del alcuentru llogrando asina asegurar la primer posición del grupu y el so pase a octavos. Nel últimu xuegu de la fase de grupos la escuadra azzurra enfrento con un equipu práuticamente llenu de suplente al equipu d'Irlanda cayendo ante estos pola mínima 0-1 ensin qu'esto-y afectara'l lideralgu del grupu, que antes del entamu de la Eurocopa catalogábase como'l grupu más complicáu de toos. Una vegada n'octavos tendría qu'enfrentar a {{sel|España}}, que pasara como segunda del so grupu al cayer frente a Croacia. Munchos espertos catalogaron esti partíu como un xuegu revancha, una y bones los italianos perdiera por goliada na final del tornéu anterior, finalmente la escuadra tresalpina imponer por marcador de 2-0 con goles de [[Giorgio Chiellini]] nel minutu 33 y [[Graziano Pellè]] nel 90+1 pa dexar d'esta manera esaniciada a l'actual campeona y asina llograr el so pase a cuartos de final onde enfrento a la campeona del mundu {{sel|Alemaña}}. Nun partíu catalogáu por munchos como una final adelantrada, l'equipu cayó na riola de penales dempués d'empatar 1-1 tres el tiempu reglamentariu. La riola de penales favoreció a los alemanes 6-5 dempués de que se cobraren 9 llanzamientos per cada equipu. Polo italianos marcaron [[Mattia De Sciglio]], [[Matteo Darmian]], [[Andrea Barzagli]], [[Emanuele Giaccherini]] y [[Marco Parolo]], ente que fallaben los sos tiros [[Simone Zaza]], [[Graziano Pellè]], [[Matteo Darmian]] y [[Leonardo Bonucci]] quien anotara por esta mesma vía'l gol del empate. Asina concluyo l'actuación de la Seleición Italiana de Fútbol na Eurocopa [[Francia 2016]], dexando una bona imaxe a pesar de nun tener grandes nome ye la so nómina demostrando amás una escelente defensa a pesar de que pocos medios dar como candidata a llegar a ésta instancia. Díes antes d'empezar dichu tornéu conocióse que l'entrenador [[Antonio Conte]] dexaría la seleición una vegada termináu'l tornéu pa dirixir al [[Chelsea F.C]] y díes dempués de rematar la competencia anúnciose la contratación de [[Giampiero Ventura]] pa encarar les eliminatories aldu al mundial de [[Rusia 2018]], mientres les eliminatories la Azurri foi parte del grupu G onde s'atopaba les seleiciones de {{sel|España}}, {{sel|Israel}}, {{sel|Albania}}, {{sel|Macedonia}} y {{sel|Liechtenstein}}. Finalmente llogra quedar nel segundu llugar que-y dio'l derechu d'apostar un repechaje, el so rival en repescar sería la seleición de Suecia. Fueron ganaos nel partíu d'ida que se xugó en Suecia y terminó 1-0 y nel partíu de vuelta que se xugó na ciudá de Milan la seleición nun llogró pasar del empate 0-0 lo que provocó la eliminación de la competición, fechu que nun asocedía dende'l mundial de [[Suecia 1958]] onde tampoco llogró clasificar por aciu les eliminatories correspondientes. Por cuenta de la eliminación varies de les sos figures taríen retirándose de la seleición nacional ente elles [[Gianluigi Buffon]], [[Andrea Barzagli]], [[Daniele De Rossi]], [[Claudio Marchisio]], ente otros y ensin cuntar a la so DT [[Giampiero Ventura]] que confeso na rueda de prensa post-partíu que se despidió de los sos xugadores y del cuerpu téunicu nos camarinos del estadiu Giuseppe Meazza. == Uniforme y escudu == [[Ficheru:CoA House of Savoy crowned.svg|thumb|150px|Escudu d'armes del antiguu [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]], primer escudu de la seleición, que sería sustituyíu dende 1947 pol tradicional «scudetto».]] {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol d'Italia}} Nos sos entamos, l'escudu d'armes del [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]] yera'l símbolu identificativo de la seleición (mientres el Fascismu, fueren añedíes les fasces na banda derecha del escudu), y nun sería hasta 1947, tres la instauración de la [[Italia#De la unificación a l'actualidá|República Italiana]] cuando sería sustituyíu pol tradicional «scudetto» colos colores de la bandera. De magar, salvo dalgún cambéu acorde a los títulos consiguíos, y la modernización y estilización propies de dómines vinientes, caltúvose como insinia de la escuadra tresalpina. El «scudetto» ye tamién l'escudu utilizáu pola [[Federación Italiana de Fútbol]], que tomaría presencia na camiseta de la seleición por aciu la incorporación de les sos iniciales '''F.I.G.C. (it. Federazione Italiana Giuoco Calcio)'''. Per aquellos años, la escuadra italiana vistía un uniforme dafechu blancu, un color bien típicu de la dómina y de munchos otros equipos, al ser lo más económico y bono d'iguar, por cuenta de la escasez de color, de difícil y costosu llogru. Amás decantáronse por esi color n'honor del equipu más fuerte entós daquella d'Italia, el [[Unione Sportiva Pro Vercelli Calcio|Pro Vercelli]] anque s'especula con que la verdadera razón del color blancu foi que al nun decantase entá por nengún color, decidieron vistir asina.<ref>Chiesa, p. 41.</ref> Con ella solamente xugaría 3 partíos. Llueu camudaría'l so color na camiseta por un azul celeste, que s'escurecería coincidiendo cola celebración del [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|segundu Mundial de fútbol]] celebráu en 1934 n'[[Italia]]. Ésti uniforme clásicu de la seleición italiana, que yá nun abandonaría hasta l'actualidá, consta de camiseta azul y pantalones blancos. Pal segundu uniforme produzse una alternanza nos colores de camiseta y pantalón. El color de la camiseta azul ye la que-y da a la seleición el so llamatu de (it.) «''La Squadra Azzurra''». La eleición del color azul provién del estandarte de la [[Casa de Saboya|familia real de los Saboya]], reis d'Italia dende la [[Unificación d'Italia|unificación del país]]. Dende l'añu 2008, hasta'l 2010, nel uniforme d'Italia, pola so condición de campeón del mundu, portaba'l "escudu del campeón mundial" dau pola [[FIFA]]. Anguaño, la marca deportiva Puma encargar de fabricar los uniformes de la seleición italiana.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/organisation/media/newsid=868129/index.html |títulu=Italia recibe'l primer escudu del campeón mundial (Fifa.com) |fechaaccesu=2 de setiembre de 2008 |autor=Fifa.com}}</ref> <center> {| | {{Camisetes | patrón_izq = | patrón_cuerpu = _collar | patrón_der = | patrón_pan = | esquierdu = FFFFFF | cuerpu = FFFFFF | derechu = FFFFFF | shorts = ffffff | medies = 000000 | títulu = Primer equipación }} | {{Camisetes | | pattern_la= |pattern_b=_unknown |pattern_ra= |pattern_sh= |pattern_so= | leftarm=FFFFFF|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=FFFFFF|títulu=[[Uniforme de la seleición de fútbol d'Italia|(Ver evolución)]] }} | {{Camisetes | patrón_izq = _ita18h | patrón_cuerpu = _ita18h | patrón_der = _ita18h | patrón_pan = _ita18h |patrón_med= _ita18h | esquierdu = 0000FF | cuerpu = 0000FF | derechu = 0000FF | shorts = FFFFFF | medies = 0000FF | títulu = Equipación actual }} |} </center> == Rivalidaes == {{AP|Rivalidaes de la seleición de fútbol d'Italia}} Dende la so creación en 1910, la seleición italiana de fútbol caltuvo una rivalidá deportiva con distintes seleiciones nacionales marcaes polos sos enfrentamientos a lo llargo de la historia. Vieyes rivalidaes estinguíes coles escuadres de {{sel|Checoslovaquia}}, {{sel|Hungría}} y {{sel|Uruguái}} hasta les más recién coles cercanes {{sel|Alemaña}} y {{sel|Francia}}, con un calter más deportivu, a les naciones suramericanes de {{sel|Brasil}} y {{sel|Arxentina}}, con un calter más pasional, Italia compite por ser unu de los combinaos con mayores ésitos deportivos. Especial mención merez que nos últimos años foise forxando de nuevu una vieya rivalidá qu'empezó con un calter más políticu que deportivu, y que col pasu de los años foise apagando, pero que los desenllaces deportivos devolvieron a la lluz. Los sos partíos frente a {{sel|España}}, cola qu'empezó a andar a la tema nos años 30 surdiría de nuevu a partir de los años 90. == Xugadores == {{AP|Futbolistes de la seleición de fútbol d'Italia|l1=Futbolistes de la seleición de fútbol d'Italia}} Dalgunos de los más destacaos futbolistes de la historia, como [[Luigi Riva]], [[Paolo Rossi]], [[Roberto Baggio]], [[Paolo Maldini]], o [[Gianluigi Buffon]] ayudaron a dir forxando una esitosa historia na que llevantaron la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]] n'hasta cuatro causes. Ente ellos destaquen amás [[Eraldo Monzeglio]], [[Giovanni Ferrari]], [[Giuseppe Meazza]], [[Guido Masetti]] y el seleccionador [[Vittorio Pozzo]] al proclamase bicampeones mundiales al conquistar les ediciones d'[[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Italia 1934]] y de [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Francia 1938]]. === Última convocatoria === Xugadores convocaos pal partíu de [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018]] ante {{sel|Suecia}}. ''Actualizáu al [[15 de payares]] de [[2017]]''. {|class="sortable" cellspacing="0" align=left cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=65% |- !bgcolor=#0066bc style="color:white;"|# !bgcolor=#0066bc style="color:white;" width=28%|Nome !bgcolor=#0066bc style="color:white;"|Posición !bgcolor=#0066bc style="color:white;"|Edá !bgcolor=#0066bc style="color:white;"|PX !bgcolor=#0066bc style="color:white;"|Goles !bgcolor=#0066bc style="color:white;" width=28%|Club |- !1 |[[Gianluigi Buffon]] {{cap}}||Porteru||align=center|39||align=center|173||align=center|0||{{bandera|Italia}} [[Juventus de Turín|Juventus F.C.]] |- !2 |[[Angelo Ogbonna]]||Defensa||align=center|23||align=center|4||align=center|0||{{bandera|Inglaterra}} [[West Ham United Football Club |West Ham United]] |- !3 |[[Giorgio Chiellini]]||Defensa||align=center|33||align=center|96||align=center|8||{{bandera|Italia}} [[Juventus de Turín|Juventus F.C.]] |- !4 |[[Matteo Darmian]]||Defensa||align=center|27||align=center|36||align=center|1||{{bandera|Inglaterra}} [[Manchester United Football Club|Manchester United F.C.]] |- !5 |[[Roberto Gagliardini]]||Mediocampista||align=center|23||align=center|3||align=center|0||{{bandera|Italia}} [[Inter de Milán|F.C. Internazionale]] |- !6 |[[Antonio Candreva]]||Mediocampista||align=center|30||align=center|57||align=center|7||{{bandera|Italia}} [[Inter de Milán|F.C. Internazionale]] |- !7 |[[Marco Verratti]]||Mediocampista||align=center|25||align=center|3||align=center|0||{{bandera|Francia}} [[Paris Saint-Germain Football Club|Paris Saint Germain]] |- !8 |[[Alessandro Florenzi]]||Mediocampista||align=center|26||align=center|25||align=center|2||{{bandera|Italia}} [[Associazione Sportiva Roma|A.S. Roma]] |- !9 |[[Andrea Belotti]]||Delanteru||align=center|23||align=center|13||align=center|4||{{bandera|Italia}} [[Torino Football Club|Torino F.C.]] |- !10 |[[Lorenzo Insigne]]||Delanteru||align=center|26||align=center|21||align=center|3||{{bandera|Italia}} [[Società Sportiva Calcio Napoli|S.S.C. Napoli]] |- !11 |[[Ciro Immobile]]||Delanteru||align=center|27||align=center|30||align=center|7||{{bandera|Italia}} [[Società Sportiva Lazio|Lazio]] |- !12 |[[Gianluigi Donnarumma]]||Porteru||align=center|18||align=center|4||align=center|0||{{bandera|Italia}} [[Associazione Calcio Milan|A.C. Milan]] |- !13 |[[Simone Zaza]]||Delanteru||align=center|30||align=center|14||align=center|1||{{bandera|España}} [[Valencia Club de Fútbol|Valencia C. F.]] |- !14 |[[Mattia Perin]]||Porteru||align=center|25||align=center|1||align=center|0||{{bandera|Italia}} [[Genoa Cricket & Football Club|Genoa C.F.C.]] |- !15 |[[Andrea Barzagli]]||Defensa||align=center|35||align=center|73||align=center|0||{{bandera|Italia}} [[Juventus de Turín|Juventus F.C.]] |- !16 |[[Daniele De Rossi]]||Mediocampista||align=center|34||align=center|117||align=center|21||{{bandera|Italia}} [[Associazione Sportiva Roma|A.S. Roma]] |- !17 |[[Éder Martins Citadin|Éder]]||Delanteru||align=center|31||align=center|26||align=center|6||{{bandera|Italia}} [[Inter de Milán|F.C. Internazionale]] |- !18 |[[Marco Parolo]]||Mediocampista||align=center|32||align=center|34||align=center|0||{{bandera|Italia}} [[Società Sportiva Lazio|Lazio]] |- !19 |[[Leonardo Bonucci]]||Defensa||align=center|30||align=center|75||align=center|5||{{bandera|Italia}} [[Associazione Calcio Milan|A.C. Milan]] |- !20 |[[Federico Bernardeschi]]||Delanteru||align=center|23||align=center|13||align=center|1||{{bandera|Italia}} [[Juventus Football Club|Juventus F.C.]] |- !21 |[[Davide Zappacosta]]||Defensor||align=center|25||align=center|7||align=center|0||{{bandera|Inglaterra}} [[Chelsea Football Club|Chelsea F.C.]] |- !22 |[[Stephan El Shaarawy]]||Delanteru||align=center|25||align=center|23||align=center|3||{{bandera|Italia}} [[Associazione Sportiva Roma|A.S. Roma]] |- !23 |[[Manolo Gabbiadini]]||Delanteru||align=center|25||align=center|11||align=center|2||{{bandera|Inglaterra}} [[Southampton Football Club|Southampton F.C.]] |- !DT !align=left|{{Bandera|}} Vacante |||||||||| |} {{clear}} == Seleccionadores == {{AP|Entrenadores de la Seleición de fútbol d'Italia|l1=Entrenadores de la Seleición de fútbol d'Italia}} A lo llargo de la historia la seleición italiana foi dirixida por '''[[Entrenadores de la Seleición de fútbol d'Italia|48 seleccionadores]]''' distintos. Dende la fundación del equipu nacional en [[1910]], entrenáu por [[Umberto Meazza]] nel [[Partíu amistosu|amistosu]] frente a la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]] hasta l'ex seleccionador [[Cesara Prandelli]] pasaron dalgunos de los meyores entrenadores y ex-futbolistes mundiales. Personaxes de gran reconocencia como [[Vittorio Pozzo]], [[Silvio Piola]], [[Angelo Schiavio]], [[Giovanni Ferrari]], [[Enzo Bearzot]], [[Arrigo Sacchi]], [[Cesara Maldini]], [[Dino Zoff]] o [[Marcello Lippi]] xuntu colos yá citaos [[Umberto Meazza]] y [[Cesara Prandelli]] contribuyeron a la crecedera y a los ésitos del combináu nacional en fútbol, hasta asitialo como la [[Clasificación mundial de la FIFA Llistáu completu|sesta meyor seleición na actualidá]]. Vencedora de cuatro [[Copa Mundial de Fútbol|Mundial]], una [[medaya d'oru]] [[Xuegos Olímpicos|Olímpica]] y una [[Eurocopa]], encuadren a Italia dientro del top-10 mundial de seleiciones mundiales tocantes a llogros deportivos. El seleccionador que más vegaes dirixó a la seleición italiana ye [[Enzo Bearzot]] con 104 partíos. * 1910-1924 [[Umberto Meazza]] * 1924-1934 [[Vittorio Pozzo]] * 1949-1950 [[Ferruccio Novo]] * 1952–1953 [[Giuseppe Meazza]] * 1953-1954 [[Lajos Czeizler]] * 1958-1962 [[Giovanni Ferrari]] * 1962- 1966 [[Edmondo Fabbri]] * 1966-1974 [[Ferruccio Valcareggi]] * 1975-1986 [[Enzo Bearzot]] * 1986-1991 [[Azeglio Vicini]] * 1991-1996 [[Arrigo Sacchi]] * 1996-1998 [[Cesara Maldini]] * 1998-2000 [[Dino Zoff]] * 2000-2004 [[Giovanni Trapattoni]] * 2004-2006 [[Marcello Lippi]] * 2006-2008 [[Roberto Donadoni]] * 2008-2010 [[Marcello Lippi]] * 2010-2014 [[Cesara Prandelli]] * 2014-2016 [[Antonio Conte]] * 2016-2017 [[Giampiero Ventura]] == Estadístiques == === [[Copa Mundial de Fútbol]] === {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|Uruguái 1930]] | colspan="10" |''Nun la apostó''<ref group="n">Italia, como munches otres seleiciones europees, en señal de protesta, nun aceptaron la invitación p'allegar al primer campeonatu mundial de fútbol celebráu en Suramérica.</ref> |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"|{{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Italia 1934]] ! [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1934|Campeón]] !1°||5||4||1||0||12||3||9 |[[Angelo Schiavio]]: 4 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Francia 1938]] ! [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1938|Campeón]] !1°||4||4||0||0||11||5||6 |[[Silvio Piola]]: 5 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Brasil 1950]] | Primer fase |7°||2||1||0||1||4||3||1||[[Riccardo Carapellese|Carapellese]] y [[Ermes Muccinelli|Muccinelli]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Suiza 1954]] | Primer fase |10°||3||1||0||2||6||7||-1||[[Giampiero Boniperti|Boniperti]], [[Carlo Galli (futbolista)|Galli]], [[Amleto Frignani|Frignani]], [[Benito Lorenzi|Lorenzi]], [[Fulvio Nesti|Nesti]] y [[Egisto Pandolfini|Pandolfini]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Suecia 1958]] | colspan="10" |''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Chile 1962]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Primer fase]] |9°||3||1||1||1||3||2||1||[[Giacomo Bulgarelli]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|Inglaterra 1966]] | Primer fase |9°||3||1||0||2||2||2||0||[[Sandro Mazzola|Mazzola]] y [[Paolo Barison|Barison]] |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Méxicu 1970]] | Subcampeón |2°||6||3||2||1||10||8||2||[[Luigi Riva]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Alemaña Federal}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña Federal 1974]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Primer fase]] |10°||3||1||1||1||5||4||1||[[Pietro Anastasi|Anastasi]], [[Romeo Benetti|Benetti]], [[Fabio Capello|Capello]] y [[Gianni Rivera|Rivera]] |- align=center bgcolor=#9acdff ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1978|Cuartu puestu]] |4°||7||4||1||2||9||6||3||[[Paolo Rossi]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|España}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|España 1982]] ! [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1982|Campeón]] !1°||7||4||3||0||12||6||6||[[Paolo Rossi]]: 6 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|Méxicu 1986]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Octavos de final]] |12°||4||1||2||1||5||6||-1||[[Alessandro Altobelli]]: 4 |- align=center bgcolor=cc9966 !style="border: 3px solid red"|{{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia 1990]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Tercer puestu]] |3°||7||6||1||0||10||2||8||'''[[Salvatore Schillaci]]: 6''' |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Estaos Xuníos 1994]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1994|Subcampeón]] |2°||7||4||2||1||8||5||3||[[Roberto Baggio]]: 5 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|Francia 1998]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 1998|Cuartos de final]] |5°||5||3||2||0||8||3||5||[[Christian Vieri]]: 5 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}}{{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|Corea del Sur y Xapón 2002]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 2002|Octavos de final]] |15°||4||1||1||2||5||5||0||[[Christian Vieri]]: 4 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Alemaña 2006]] ! [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 2006|Campeón]] !1°||7||5||2||0||12||2||10 |[[Marco Materazzi|Materazzi]] y [[Luca Toni|Toni]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Sudáfrica 2010]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Primer fase]] |26°||3||0||2||1||4||5||-1||[[Daniele De Rossi|De Rossi]], [[Antonio Di Natale|Di Natale]], [[Vincenzo Iaquinta|Iaquinta]] y [[Fabio Quagliarella|Quagliarella]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Brasil 2014]] | [[Italia na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Primer fase]] |22°||3||1||0||2||2||3||-1||[[Mario Balotelli|Balotelli]] y [[Claudio Marchisio|Marchisio]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Rusia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Rusia 2018]] | colspan="10" |''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Qatar}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|Qatar 2022]] | colspan="10" | ''Por apostase'' |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !{{Tc|Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total global}}!!18/22!!3°!!83!!45!!21!!17!!128!!77!!51!!{{Tc|Roberto Baggio|Baggio}}, {{Tc|Paolo Rossi|Rossi}} y {{Tc|Christian Vieri|Vieri}}: 9 |} === [[Eurocopa]] === {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Eurocopa 1960|Francia 1960]] | colspan="10" rowspan="2"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España|1945}} [[Eurocopa 1964|España 1964]] |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"|{{bandera|Italia}} [[Eurocopa 1968|Italia 1968]] ! Campeón ! 1°||3||1||2||0||3||1||2 |[[Angelo Domenghini|Domenghini]] y [[Pierino Prati|Prati]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Bélxica}} [[Eurocopa 1972|Bélxica 1972]] | colspan="10" rowspan="2"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Yugoslavia}} [[Eurocopa 1976|Yugoslavia 1976]] |- align=center bgcolor=#9acdff ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|Italia}} [[Eurocopa 1980|Italia 1980]] | Semifinales | 4°||4||1||3||0||2||1||1||[[Francesco Graziani|Graziani]] y [[Marco Tardelli|Tardelli]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Eurocopa 1984|Francia 1984]] | colspan="10"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#9acdff ! {{bandera|Alemaña Federal}} [[Eurocopa 1988|Alemaña Federal 1988]] | Semifinales | 4°||4||2||1||1||4||3||1||[[Alessandro Altobelli|Altobelli]], [[Luigi De Agostini|De Agostin]]i, [[Roberto Mancini|Mancini]] y [[Gianluca Vialli|Vialli]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Suecia}} [[Eurocopa 1992|Suecia 1992]] | colspan="10"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Inglaterra}} [[Eurocopa 1996|Inglaterra 1996]] | Primer fase | 9°||3||1||1||1||3||3||0||[[Pierluigi Casiraghi]]: 2 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Bélxica}}{{bandera|Países Baxos}} [[Eurocopa 2000|Bélxica y Países Baxos 2000]] ! Subcampeón | 2°||6||4||1||1||9||3||6||[[Filippo Inzaghi|Inzaghi]] y [[Francesco Totti|Totti]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Portugal}} [[Eurocopa 2004|Portugal 2004]] | Primer fase | 9°||3||1||2||0||3||2||1||[[Antonio Cassano]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Austria}}{{bandera|Suiza}} [[Eurocopa 2008|Austria y Suiza 2008]] | Cuartos de final | 8°||4||1||2||1||3||4||-1||[[Daniele De Rossi|De Rossi]], [[Christian Panucci|Panucci]] y [[Andrea Pirlo|Pirlo]] |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Polonia}}{{bandera|Ucraína}} [[Eurocopa 2012|Polonia y Ucraína 2012]] ! [[Italia na Eurocopa 2012|Subcampeón]] ! 2°||6||2||3||1||6||7||-1||[[Mario Balotelli]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Eurocopa 2016|Francia 2016]] | Cuartos de final | 5°||5||3||1||1||6||2||4||[[Graziano Pellé]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Europa}} [[Eurocopa 2020|Europa 2020]] | colspan="11"|Por definir |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !{{Tc|Clasificación histórica de la Eurocopa Total global}}!!9/16!!4°!!37!!16!!15!!6!!38!!26!!12!!{{Tc|Mario Balotelli|Balotelli}} y {{Tc|Antonio Cassano|Cassano}}: 3 |} === [[Copa FIFA Confederación]] === {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1992|Arabia Saudita 1992]] | colspan="11" rowspan="7" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1995|Arabia Saudita 1995]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|Arabia Saudita 1997]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|Méxicu 1999]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}}{{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|Corea del Sur y Xapón 2001]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|Francia 2003]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|Alemaña 2005]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|Sudáfrica 2009]] | Primer fase |5ᵘ||3||1||0||2||3||5||-2||[[Giuseppe Rossi]]: 2 |- align=center bgcolor=#CEB087 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|Brasil 2013]] !Tercer puestu !3ᵘ||5||2||2||1||10||10||0 |[[Mario Balotelli]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|Rusia 2017]] |colspan="11"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|Por definir 2021]] |colspan="11"|Por definir |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !{{Tc|Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|Total global}} !2/11!!13°!!8!!3!!2!!3!!13!!15!!-2!!{{Tc|Mario Balotelli|Balotelli}}, {{Tc|Daniele De Rossi|De Rossi}} y {{Tc|Giuseppe Rossi|G. Rossi}}: 2 |- |} === [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos]] === {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Grecia|vieya}} [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 1896|Atenes 1896]] | colspan="10"|''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1900|París 1900]] |colspan="10" rowspan="2" |''En 1900 y 1904 los Xuegos Olímpicos apostar clubes'' |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904|St. Louis 1904]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Xuníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|Londres 1908]] | colspan="10"|''Nun esistía la seleición de fútbol d'Italia'' |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Suecia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Estocolmo 1912]] | [[Italia nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Primer fase]] | 10ᵘ||1||0||0||1||2||3||-1||[[Franco Bontadini|Bontadini]] y [[Enrico Sardi|Sardi]] |-align=center bgcolor=#9acdff ! {{Bandera|Bélxica}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Amberes 1920]] | [[Italia nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Cuartos de final]] | 5ᵘ||4||2||0||2||5||7||-2||[[Guglielmo Brezzi]]: 2 |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] | [[Italia nos Xuegos Olímpicos de París 1924|Cuartos de final]] | 5ᵘ||3||2||0||1||4||2||2||[[Giuseppe Della Valle]]: 2 |-align=center bgcolor=#CC9966 ! {{Bandera|Países Baxos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | [[Italia nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Medaya de bronce]] | 3ᵘ||5||3||1||1||25||11||14||[[Adolfo Baloncieri]]: 6 |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|Los Angeles 1932]] |colspan="10"|''Nun hubo competición de fútbol'' |-align=center bgcolor=gold ! {{Bandera|Alemaña Nazi}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]] ! [[Italia nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Medaya d'oru]] ! 1ᵘ||4||4||0||0||13||2||11||[[Annibale Frossi]]: 7 |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Xuníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] | colspan="10" rowspan="11"|''De 1948 a 1988 los Xuegos Olímpicos apostar [[Seleición de fútbol amateur d'Italia|seleiciones amateur]]'' |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Finlandia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥélsinki 1952|Ḥélsinki 1952]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Australia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Italia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xapón}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Méxicu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Alemaña}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Canadá}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xunión Soviética}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Corea del Sur}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]] | colspan="10"|''Dende 1992 la competición apostar [[Seleición de fútbol olímpico d'Italia|seleiciones sub-23]]'' |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !Total global||5/6||-||17||11||1||5||49||25||24||{{Tc|Adolfo Baloncieri}}: 8 |} == Clasificación FIFA == {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" !width=65 |Añu !width=90 |Xineru !width=90 |Febreru !width=90 |Marzu !width=90 |Abril !width=90 |Mayu !width=90 |Xunu !width=90 |Xunetu !width=90 |Agostu !width=90 |Setiembre !width=90 |Ochobre !width=90 |Payares !width=90 |Avientu |- ||'''1993'''|| colspan="7" rowspan="1" align="center" |Ensin clasificación FIFA||bgcolor="silver"|2ᵘ (56)||bgcolor="silver"|2ᵘ (57)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (58)||bgcolor="gold"|'''1ᵘ (59)'''||bgcolor="silver"|2ᵘ (59) |- ||'''1994'''||--||bgcolor=#D0e7FF|7ᵘ (56)||11ᵘ (53)||13ᵘ (51)||16ᵘ (49)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (56)||bgcolor="silver"|2ᵘ (62)||--||bgcolor="silver"|2ᵘ (62)||bgcolor="silver"|2ᵘ (62)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (61)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (61) |- ||'''1995'''||--||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (61)||--||bgcolor="silver"|2ᵘ (62)||bgcolor="silver"|2ᵘ (62)||bgcolor="silver"|2ᵘ (61)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (56)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (58)||bgcolor="silver"|2ᵘ (62)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (57)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (60)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (61) |- ||'''1996'''||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (60)||bgcolor="silver"|2ᵘ (61)||--||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (59)||bgcolor=#D0e7FF|7ᵘ (56)||--||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (59)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (59)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (58)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (61)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (58)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (58) |- ||'''1997'''||--||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (57)||--||bgcolor=#D0e7FF|7ᵘ (60)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (61)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (59)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (59)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (59)||12ᵘ (58)||16ᵘ (57)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (59)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (59) |- ||'''1998'''||--||14ᵘ (58)||13ᵘ (58)||16ᵘ (57)||14ᵘ (56)||--||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (64)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (64)||bgcolor=#D0e7FF|7ᵘ (64)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (65)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (64)||bgcolor=#D0e7FF|7ᵘ (63) |- ||'''1999'''||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (745)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (742)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (737)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (743)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (740)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (750)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (726)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (720)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (714)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (709)||12ᵘ (697)||14ᵘ (685) |- ||'''2000'''||14ᵘ (685)||14ᵘ (682)||14ᵘ (681)||14ᵘ (672)||14ᵘ (668)||14ᵘ (660)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (732)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (729)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (725)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (740)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (746)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (742) |- ||'''2001'''||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (742)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (740)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (735)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (750)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (748)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (747)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (735)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (733)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (737)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (739)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (735)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (734) |- ||'''2002'''||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (734)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (731)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (738)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (722)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (717)||--||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (720)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (714)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (717)||11ᵘ (713)||11ᵘ (710)||13ᵘ (705) |- ||'''2003'''||13ᵘ (705)||13ᵘ (702)||13ᵘ (699)||14ᵘ (702)||12ᵘ (709)||11ᵘ (711)||14ᵘ (708)||11ᵘ (721)||12ᵘ (726)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (742)||11ᵘ (733)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (734) |- ||'''2004'''||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (733)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (731)||11ᵘ (726)||11ᵘ (722)||11ᵘ (717)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (723)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (729)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (728)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (722)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (735)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (736)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (738) |- ||'''2005'''||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (738)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (738)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (736)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (735)||bgcolor=#D0e7FF|10ᵘ (734)||11ᵘ (725)||14ᵘ (713)||13ᵘ (711)||13ᵘ (725)||12ᵘ (736)||12ᵘ (741)||12ᵘ (741) |- ||'''2006'''||12ᵘ (741)||12ᵘ (738)||12ᵘ (738)||14ᵘ (731)||13ᵘ (728)||--||bgcolor="silver"|2ᵘ (1550)||bgcolor="silver"|2ᵘ (1550)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (1474)||bgcolor="silver"|2ᵘ (1540)||bgcolor="silver"|2ᵘ (1560)||bgcolor="silver"|2ᵘ (1560) |- ||'''2007'''||bgcolor="silver"|2ᵘ (1560)||bgcolor="gold"|'''1ᵘ (1562)'''||bgcolor="silver"|2ᵘ (1592)||bgcolor="gold"|'''1ᵘ (1604)'''||bgcolor="gold"|'''1ᵘ (1606)'''||bgcolor="gold"|'''1ᵘ (1653)'''||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1368)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1430)||bgcolor="gold"|'''1ᵘ (1488)'''||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1387)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1498)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1498) |- ||'''2008'''||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1498)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1484)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1505)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1391)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1396)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1424)||bgcolor="silver"|2ᵘ (1404)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1320)||bgcolor="silver"|2ᵘ (1339)||bgcolor="silver"|2ᵘ (1365)||bgcolor=#CD7F32|3ᵘ (1356)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1326) |- ||'''2009'''||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1326)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1318)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1284)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (1271)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (1271)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1292)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1229)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (1181)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1186)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1215)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1215)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1209) |- ||'''2010'''||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1209)||bgcolor=#D0e7FF|4ᵘ (1226)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (1183)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (1184)||bgcolor=#D0e7FF|5ᵘ (1184)||--||11ᵘ (982)||11ᵘ (982)||13ᵘ (965)||16ᵘ (901)||14ᵘ (995)||14ᵘ (965) |- ||'''2011'''||14ᵘ (965)||13ᵘ (965)||11ᵘ (957)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (1019)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (1019)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (1059)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (1059)||bgcolor=#D0e7FF|7ᵘ (1110)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (1142)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (1135)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (1082)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (1082) |- ||'''2012'''||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (1082)||bgcolor=#D0e7FF|8ᵘ (1115)||bgcolor=#D0e7FF|9ᵘ (1062)||12ᵘ (1041)||12ᵘ (1041)||12ᵘ (977)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (1192)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (1192)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (1174)||bgcolor=#D0e7FF|8° (1106)||bgcolor=#D0e7FF|5° (1169)||bgcolor=#D0e7FF|4° (1165) |- ||'''2013'''||bgcolor=#D0e7FF|4° (1165)||bgcolor=#D0e7FF|5° (1157)||bgcolor=#D0e7FF|5° (1173)||bgcolor=#D0e7FF|8° (1117)||bgcolor=#D0e7FF|8° (1117)||bgcolor=#D0e7FF|8° (1097)||bgcolor=#D0e7FF|6ᵘ (1142)||bgcolor=#D0e7FF|6° (1142)||bgcolor=#D0e7FF|4° (1199)||bgcolor=#D0e7FF|8° (1136)||bgcolor=#D0e7FF|7° (1120)||bgcolor=#D0e7FF|7° (1120) |- ||'''2014'''||bgcolor=#D0e7FF|7° (1120)||bgcolor=#D0e7FF|8° (1135)||bgcolor=#D0e7FF|8° (1112)||bgcolor=#D0e7FF|9° (1115)||bgcolor=#D0e7FF|9° (1115)||bgcolor=#D0e7FF|9° (1104)||14° (1056)||14° (1069)||13° (1068)||11° (1064)||11° (1103)||11° (1103) |- ||'''2015'''||11° (1103)||12° (1112)||bgcolor=#D0e7FF|10° (1146)||13° (1085)||13° (1085)||13° (1101)||bgcolor="FFD2D2"|17° (1001)||16° (1001)||16° (1012)||17° (962)||13° (1040)||15° (991) |- ||'''2016'''||15° (991)||15° (991)||14° (999)||15° (959)||15° (959)||12° (982)||bgcolor=#D0e7FF|10° (1155)||bgcolor=#D0e7FF|10° (1155)||13° (1124)||13° (1082)||16° (1083)||16° (1083) |- ||'''2017'''||16° (1083)||15° (1087)||15° (1095)||12° (1165)||12° (1165)||12° (1193)||12° (1059)||12° (1059)||17° (1035)||15° (1066)||14° (1052)||14° (1052) |- align=center bgcolor=#0066bc style="color:white;" |colspan="13"|'''Posición promedio: 8ª''' |} <small>Fonte: [http://es.fifa.com/associations/association=ita/ranking/gender=m/index.html Ficha d'Italia en FIFA] y [http://es.fifa.com/worldfootball/ranking/index.html Estadístiques FIFA]<br />'''Colores:''' Doráu = 1ᵉʳ puestu; Plateado = 2ᵘ puestu; Bronce = 3°ᵉʳ puestu;</small> Azul = Top 10; Rosado = Peor posición. == Categoríes inferiores == Les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Italia, son el conxuntu de seleiciones de la [[Federación Italiana de Fútbol]] integraes nel so conxuntu por xugadores d'ente 16 a 23 años, que representen a [[Italia]] nos distintos torneos internacionales arrexuntaos en distintos [[Categoríes deportives por edá|categoríes d'edá]] y que constitúin los escalafones previos a la seleición absoluta. Les distintes categoríes establecer pol añu de nacencia de los xugadores y de normal inclúin a futbolistes nacíos en dos años consecutivos. Tradicionalmente la denominación de la seleición referir a la edá máxima de los xugadores habiendo asina competiciones oficiales dende los sub-15 hasta los sub-23. Hai de solliñar tamién a la estinguida [[Seleición de fútbol amateur d'Italia]], un combináu de calter non profesional que foi la encargada de defender a Italia nos Xuegos Olímpicos nel periodu entendíu ente la edición de [[Xuegos Olímpicos de Londres 1948|los XX.OO. de 1948]] de [[Ḥélsinki]], y los [[Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|XX.OO. de 1988]] de [[Seúl]] nel intentu del [[COI]] por establecer una igualdá ente tolos equipos, que se vio siguida na edición siguiente de los [[Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|XX.OO. de 1992]] en [[Barcelona]], onde dende entós los encargaos de representar al so país seríen los futbolistes de la categoría inferior sub-23. Yera tamién la encargada de defender a Italia n'otros torneos de menor categoría como la [[Copa de la UEFA Amateur]],<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesu/uefa-amateur.html |títulu=Copa UEFA Amateur |autor=Rsssf.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> actual [[Copa de les Rexones de la UEFA]], o los [[Xuegos Mediterráneos]]. === Seleición sub-23 === {{AP|Seleición de fútbol sub-23 d'Italia}} La seleición sub-23 ye, dende los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]], la encargada de defender a Italia na competición de fútbol. Los xugadores participantes nos mesmos tienen de tener menos de 23 años d'edá sacante trés per escuadra que pueden ser mayores.<ref>{{Cita web |url= http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcoly/ip-208_01y_oly-men_22692.pdf |títulu= Tornéu olímpicu de fútbol en FIFA.com |idioma=en}}</ref> El tornéu olímpicu ye consideráu según una Copa Mundial sub-23. Nesti certame Italia consiguió una medaya en cinco participaciones: [[medaya d'oru|la de bronce]] na so cuarta participación nos [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004]]. === Seleición sub-21 === {{AP|Seleición de fútbol sub-21 d'Italia}} === Seleición sub-20 === {{AP|Seleición de fútbol sub-20 d'Italia}} === Seleición sub-19 === {{AP|Seleición de fútbol sub-19 d'Italia}} === Seleición sub-17 === {{AP|Seleición de fútbol sub-17 d'Italia}} == Otres modalidaes == La seleición italiana de fútbol cunta amás de les categoríes inferiores con otres modalidaes como son el [[fútbol femenín]], el [[fútbol playa]], o'l [[fútbol sala]]. La seición femenina ye la más llonxeva de los trés, cuando naz a finales de los años 60. La de fútbol sala, esistente dende los años 80, concretamente dende 1984, ye una de les meyores seleiciones mundiales, y la de fútbol playa, la más actual d'elles, foi creada nos primeros años del 2000. === Seleición femenina de fútbol d'Italia === {{AP|Seleición femenina de fútbol d'Italia}} [[Ficheru:Football pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol femenino'']] La categoría femenina naz a finales de los años 60, y apuesta el so primera partíu frente a la [[Seleición femenina de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]] ante la que salió vencedora por 2:1 el 23 de febreru de 1968. El fútbol femenino nun tuvo reconocíu pola [[FIFA]] nin pola [[Federazione Italiana Giuoco Calcio|FIGC]] Femenín, que nun se crearía hasta'l 11 de marzu del mesmu añu.<ref>{{Cita web |url=http://www.figc.it/it/3081/2100/HpSezioneConMenuSX.shtml |títulu=FIGC Femenín |autor=FIGC.it |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |idioma=italianu}}</ref> y dende entós llogra unes discretes resultancies por cuenta de caos reinante nel fútbol femenino hasta la década de los años 80, en que la [[FIFA]] pasara a controlalo. Por cuenta de la so puesta nacencia con al respective de otres Federaciones, llogra grandes ésitos, ensin qu'ellos tuvieren reconocíos pola [[FIFA]]. De magar, el so mayor llogru hasta l'actualidá con dos subcampeonatos d'Europa na [[Eurocopa Femenina|Eurocopa]] en 1993 y 1997, nes que foi ganada pola [[Seleición femenina de fútbol de Noruega|seleición noruega]] y la [[Seleición femenina de fútbol d'Alemaña|seleición alemana]], dos de les meyores seleiciones femenines esistentes, en perdiendo por 1 gol a 0 y 2 a 0 respeutivamente. El conxuntu más gallardoniáu de la competición ye la [[Seleición femenina de fútbol d'Alemaña|seleición alemana]], una de les más potentes del panorama femenín. Na [[Copa Mundial Femenina de Fútbol]] la so meyor actuación data de la [[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 1991|edición de 1991]] de [[China]], onde algamó los cuartos de final del tornéu. La disciplina ye [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos#Torneos femeninos|Olímpica]] dende los [[Xuegos Olímpicos d'Atlanta 1996|Xuegos d'Atlanta 1996]], onde Italia nunca consiguió clasificase pal certame. Ta considerada como una de les meyores escuadres femenines de fútbol, entá ensin conquistar un gran llogru [[FIFA]]. === Seleición de fútbol sala d'Italia === {{AP|Seleición de fútbol sala d'Italia}} [[Ficheru:Italia C5 Campione 2014.jpg|thumb|right|''Fútbol sala'']] La seleición de [[fútbol sala]] italiana ye considerada una de les más fuertes del panorama européu, magar llevantar un gran discutiniu pola manera de llograr tal reconocencia. El combináu surde a mediaos de los años 80, cuando xuega'l so primer partíu contra la [[Seleición de fútbol sala de los Países Baxos|seleición neerlandesa]] a la que vence por 4-0. Pese al prometedor empiezu, nun consigue tar al altor de les grandes seleiciones polo que cola entrada del nuevu mileniu nacionaliza a numberosos xugadores brasilanos, que debíu al estensu númberu d'ellos que pueblen el país carioca, deciden defender la camiseta italiana. Asina, por cuenta de estes nacionalizaciones, Italia ameyora notablemente'l so xuegu, y empericótiase ente les meyores seleiciones de la modalidá, ocupando la 3ᵉʳ posición por detrás de {{sel|especial=sablera|España}} y {{sel|especial=sablera|Brasil}}, grandes dominadores mundiales.<ref>{{Cita web |url=http://www.futsalworldranking.be/rank.htm |títulu=Futsal World Ranking |autor=Futsalworldranking.be |idioma=inglés}}</ref> Tien un títulu de la [[Eurocopa de Fútbol Sala|Eurocopa]], llográu en [[Eurocopa de fútbol sala de 2003|celebráu en 2003]] n'[[Italia]]. Otros llogros importantes son el subcampeonatu nel [[Campeonatu Mundial de fútbol sala de la FIFA 2004|Campeonatu Mundial de fútbol sala de 2004]] apostáu en [[Taiwán]], el tercer puestu na [[Campeonatu Mundial de fútbol sala de la FIFA 2008|edición de 2008]] en [[Brasil]] y un meritoriu segundu puestu na [[Eurocopa de fútbol sala de 2007|Eurocopa de 2007]] de [[Portugal]]. === Seleición de fútbol playa d'Italia === {{AP|Seleición de fútbol playa d'Italia}} [[Ficheru:Beach soccer pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol playa'']] La modalidá de [[fútbol playa]] d'Italia naz oficialmente nel añu 2004 y ta controlada pola [[Manda Nazionale Dilettanti]], órganu del fútbol amateur perteneciente a la [[Federazione Italiana Giuoco Calcio]]. Los escoyíos pa representar a la seleición son escoyíos según los sos méritos na citada [[Manda Nazionale Dilettanti]],<ref>{{Cita web |url=http://www.lnd.it/index.php?page=home&ctl_level_id=99|Lega Nazionale Dilettanti de la FIGC |autor=LND.it |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |idioma=italianu}}</ref> que regula la Lliga italiana de fútbol playa. El combináu llogró ser subcampeón del Mundu na [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2008|Copa Mundial de 2008]] perdiendo la final frente a la intratable {{sel|especial=sablera|Brasil}}. Tamién algamó'l tercer llugar na [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 1996|Copa Mundial de 1996]]. El so máximu llogru na so curtia edá ye una [[Euru Beach Soccer League|Eurolliga]] nel añu [[2005]] en venciendo na final a {{sel|especial=sablera|Portugal}}. Destaquen tamién dos subcampeonatos (nos años 1998 y 2010) y trés terceros puestos (en 2001, 2009 y 2012) na mesma competición europea de la Eurolliga. <br /><br /> == Palmarés resumíu == {{VT|Títulos oficiales de seleiciones de fútbol|l1=Títulos oficiales de seleiciones de fútbol}} El palmarés de la Seleición d'Italia ye unu de los mayores a nivel mundial. Cola cantidá de seis trofeos, ye la segunda seleición europea con más títulos oficiales absolutos detrás d'[[Seleición de fútbol d'Alemaña|Alemaña]], quien tien siete. Teniendo nel so haber cuatro [[Copa Mundial de Fútbol|Copes Mundiales]], una [[Eurocopa]] y una [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Medaya d'oru olímpico absoluta]]. El primer títulu oficial del fútbol italiano foi la medaya d'oru olímpico llograda nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de Berlín 1936]]. Inclusive tamién consiguieron una medaya de bronce, nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928]]. Tocantes a la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial de la FIFA]], la Seleición Italiana ye xuntu con [[Seleición de fútbol d'Alemaña|Seleición Alemana]], la segunda más esitosa con cuatro conquistes, amás comparte'l récor cola seleición brasilana de llograr un bicampeonatu nos años [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]]. Tamién se consagró campeona del mundu n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1982|España 1982]] y n'[[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Alemaña 2006]]. A nivel [[UEFA|européu]], ganó'l [[Eurocopa|Campeonatu Européu de Naciones]], llamada oficialmente «Eurocopa» nuna ocasión, en [[Eurocopa 1968|1968]]. Ente que tamién llogró dos subcampeonatos nes ediciones de [[Eurocopa 2000|2000]] y [[Eurocopa 2012|2012]]. === <o>Seleición absoluta</o> === {| cellspacing="0" style="background: #e6EEE6; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !width=15%|Competición !width=25%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=25%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=25%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] !width=10%|Total |- !align=left|[[Copa Mundial de Fútbol|Mundial]] |align=center|<small>4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]])</small> |align=center|<small>2 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]])</small> |align=center|<small>1 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]])</small> |align=center|'''7''' |- !align=left|[[Eurocopa]] |align=center|<small>1 ([[Eurocopa 1968|1968]])</small> |align=center|<small>2 ([[Eurocopa 2000|2000]] y [[Eurocopa 2012|2012]])</small> |align=center| – |align=center|'''3''' |- !align=left|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] |align=center|<small>1 ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de 1936|1936]])</small><ref group="n" name=PALMARESOLIMP>Dende los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]], los xugadores que participen nos xuegos tienen de tener menos de 23 años sacante trés per escuadra. Polo que la seleición representante ye la sub-23; pela cueta nos XXOO de Berlín y Ámsterdam, Italia actuó col equipu absolutu al nun esistir seleiciones filiales.</ref> |align=center| – |align=center|<small>1 ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de 1928|1928]])</small> |align=center|'''2''' |- !align=left|[[Copa FIFA Confederación|Confederaciones]] |align=center| – |align=center| – |align=center|<small>1 ([[Copa FIFA Confederación 2013|2013]])</small> |align=center|'''1''' |- style="color:black;" ! Total !! 6 !! 4 !! 3 !! 13 |} ==== Otros Torneos ==== * '''[[Copa Internacional d'Europa Central]] (2):''' [[Copa Internacional 1927-30|1927-30]] y [[Copa Internacional 1933-35|1933-35]]. ** Subcampeona [[Copa Internacional d'Europa Central|Copa Internacional]]: 1931-32. === Seleición amateur o B === * '''[[Copa del Mediterraneu]] (2)''': 1949 y 1953.<ref group="n">Ente 1953-58 se dsputó una de los precursores de los Xuegos del Mediterraneu, na qu'Italia salió vencedora cola so seleición "B" o'l so [[Seleición de fútbol amateur d'Italia|seleición amateur]].</ref> === <o>Seleición olimpica</o> === * '''[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]:'''<ref group="n" name=PALMARESOLIMP/> ** [[Ficheru:Bronze_medal.svg|15px]] '''Bronce (1)''': [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|2004]]. === <o>Seleición sub-21</o> === * '''[[Eurocopa Sub-21]]''':<ref name=sub21>[http://es.uefa.com/memberassociations/association=ita/honours/index.html Palmarés Campeonatu Européu Sub-21/23] n'UEFA.com.</ref><sup></sup><ref group="n">Inclúi torneos consideraos equivalentes pero realizaos so la denominación sub-23 ente 1967 y 1976.</ref> ** {{oru}} '''Oru (5)''': 1992, 1994, 1996, 2000 y 2004. ** {{plata}} '''Plata (2)''': 1986 y 2013 === <o>Seleición sub-20</o> === * '''[[Xuegos Mediterráneos]]''': ** {{oru}} '''Oru (4)''': 1959, 1963, 1967 y 1997.<ref name=med>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesm/medgames.html |títulu=Palmarés Xuegos del Mediterraneu |autor=RSSSF.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012}}</ref> ** {{plata}} '''Plata (2)''': 2001 y [[Fútbol nos Xuegos Mediterráneos de 2009|2009]]. === <o>Seleición sub-19</o> === * '''[[Campeonatu d'Europa Sub-19 de la UEFA]]''':<ref group="n">Inclúi torneos consideraos equivalentes pero realizaos so la denominación "Campeonatu Xuvenil de la FIFA" sub-18 ente 1948 y 1980, magar que la UEFA nun les contabiliza nel palmarés de la competición.</ref> ** {{oru}} '''Oru (3)''': 1958, 1966 y 2003.<ref>[http://www.rsssf.com/tablese/europe-o18.html Palmarés Campeonatu Européu sub-19/18] en RSSSF.com.</ref><sup></sup><ref>[http://es.uefa.com/under19/history/index.html Palmarés UEFA Campeonatu Européu sub-19/18] n'UEFA.com.</ref> ** {{plata}} '''Plata (5)''': 1959, 1986, 1995, 1999 y 2008. === <o>Seleición sub-17</o> === * '''[[Campeonatu d'Europa Sub-17 de la UEFA]]''':<ref group="n">Inclúi torneos consideraos equivalentes pero realizaos so la denominación sub-16 dende 1982 hasta 2001.</ref> ** {{oru}} '''Oru (2)''': 1982 y 1987.<ref name=eur>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eyc16hist.html |títulu=Palmarés campeonatu européu sub-16/17 |autor=RSSSF.com |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012}}</ref> ** {{plata}} '''Plata (3)''': 1986, 1993 y 1998. === <o>Títulos amistosos xuveniles</o> === * '''[[Tornéu Esperances de Toulon]]''': 2008 * '''Tornéu 4 Naciones Sub 20''': 2002, 2003, 2006 * '''Torneio da Madeira Sub-20''': 1998, 2001<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/port-youth-tourn.html#mad Torneio da Madeira]</ref> * '''[[Copa del Atlánticu (Canaries)|Copa del Atlánticu]]''': 1966 * '''Tornéu 4 Naciones Sub 18''': 1984, 1986, 1989, 1991, 1992<ref>[http://www.rsssf.com/tablesb/belgscot-4nat-o18.html U-18 Four Nations Tournament]</ref> * '''Tornéu d'Arxelia Sub-18''': 1972/73<ref>[http://www.rsssf.com/tablesa/alger-o18.html#73 U-18 Tournament in Alger]</ref> * '''Tournoi Juniors de Cannes Sub-18''': 1985<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/cannes-o18.html#85 Tournoi Juniors U-18 de Cannes]</ref> * '''Tournoi Juniors de Monaco Sub-18''':<ref>[http://www.rsssf.com/tablesm/monaco-o18.html Tournoi Juniors U-18 de Monaco]</ref> * '''Torneio do Porto Sub-18''': 1994<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/port-youth-tourn.html#por94 Torneio do Porto]</ref> * '''Valentin A.Granatkin Memorial Sub-17''': 2012<ref>[http://www.rsssf.com/tablesg/granatkin.html#12 Valentin A.Granatkin Memorial Sub-17]</ref> * '''Tornéu Citta di Udine Sub-16''': 1978 y 1979<ref>[http://www.rsssf.com/tablesc/cittaudine-o16.html O-16 Tornéu Citta di Udine (Italy)]</ref> * '''Tournoi de Saint-Sylvestre Sub-16''': 1980, 1981, 1983<ref>[http://www.rsssf.com/tabless/stsylv-o16.html Tournoi O-16 de "l'Entente Sportive Saint-Sylvestre"]</ref> * '''Torneio do Algarve Sub-15''': 1994, 1995<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/port-youth-tourn.html#alg Torneio do Algarve]</ref> == Ver tamién == * [[Federación Italiana de Fútbol]] * [[Seleición femenina de fútbol d'Italia]] * [[Seleición de fútbol sala d'Italia]] * [[Seleición de fútbol playa d'Italia]] * [[Seleición de fútbol sub-17 d'Italia]] * [[Seleición de fútbol sub-21 d'Italia]] * [[Seleición de fútbol sub-23 d'Italia]] == Bibliografía == * {{cita llibru |títulu=The Ball Is Round: A Global History of Soccer |apellíu=Goldblatt |nome=David |idioma=inglés |editorial=Penguin |añu=2008 |isbn=1594482969 |url=https://books.google.com/books?id=i1158WHUTvwC}} * {{cita llibru |títulu=Tou sobre toos escoyer |apellíu=Martialay |nome=Félix |isbn=84-935390-2-3}} * {{cita llibru |títulu=Guía Marca de la Lliga 09 |apellíu=VV.AA |editorial=Unidá Editorial |añu=2008|issn=1575-4707}} == Notes y referencies == === Notes === {{llistaref|group="n"}} === Referencies === {{llistaref|2|refs = <ref name=WAR>{{Cita web |títulu=August 13 – Hitler Applies for 1942 World Cup |url=http://www.onthisfootballday.com/football-history/august-13-hitler-applies-for-1942-world-cup.php |fechaaccesu=2 de febreru de 2012 |autor=On this football day |fecha=13 d'agostu de 2007 |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120524093747/http://www.onthisfootballday.com/football-history/august-13-hitler-applies-for-1942-world-cup.php |fechaarchivu=24 de mayu de 2012 }}</ref> }} == Enllaces esternos == ;Oficiales * [http://vivoazzurro.it/ Sitiu web oficial] (n'italianu) * [http://www.figc.it/ Sitio web FIGC] (n'italianu) * {{Facebook|NazionaleCalcio|Seleición d'Italia}} * {{Twitter|Vivu_Azzurro|Seleición d'Italia}} * {{YouTube|channel=FIGC|Seleición d'Italia}} * {{Instagram|azzurri|Seleición d'Italia}} * Perfil oficial de [http://es.uefa.com/memberassociations/association=ITA/index.html Italia] en [[UEFA.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=ita/index.html Italia] en [[FIFA.com]] {{commonscat|Italy national football team}} {{Wikinoticies|Categoría:Seleición de fútbol d'Italia}} {{Socesión | títulu = [[Copa Mundial de Fútbol|Campeona de la Copa Mundial de Fútbol]] | periodu = [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Italia 1934]]<br />[[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Francia 1938]]<br />[[Copa Mundial de Fútbol de 1982|España 1982]]<br />[[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Alemaña 2006]] | predecesor = {{selb|URU}}<br />{{selb|ITA}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|BRA}} | socesor = {{selb|ITA}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ESP}} | títulu2 = [[Eurocopa|Campeones de Europa]] | periodu2 = [[Eurocopa 1968|Italia 1968]] | predecesor2 = [[Ficheru:Flag of Spain 1945 1977.svg|22px|Bandera d'España]] {{sel|España}} | socesor2 = [[Ficheru:Flag of Germany.svg|22px|Bandera d'Alemaña]] [[Seleición de fútbol d'Alemaña|Alemaña Federal]] | periodu3 = [[Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]] | predecesor3 = {{selb|URU}} | títulu3 = [[Xuegos Olímpicos|Campeones Olímpicos]] | socesor3 = {{selb|SWE}} | títulu4 = [[Clasificación mundial de la FIFA|Líder de la clasificación FIFA]] | periodu4 = Payares de [[1993]] — Avientu de 1993<br />Febreru de [[2007]] — Marzu de 2007<br />Abril de 2007 — Ochobre de 2007 | predecesor4 = {{selb|BRA}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|ARG}} | socesor4 = {{selb|GER}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}} }} {{Tradubot|Seleición de fútbol de Italia}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleiciones de fútbol d'Italia|Italia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] sbsqq4x7uzub12wosxchrk0rsebjd55 0 112589 3699383 3647196 2022-07-25T07:55:58Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{referencies adicionales|t=20141029}} {{Ficha de grupu étnicu |grupu=Afroestauxunidense |imaxe = African American by state in the USA in 2010.svg |imaxe_tamañu = 270px |descripción = Distribución d'afroestauxunidenses por estáu. |población= 40&nbsp;807&nbsp;000 habitantes (censu 2010)<ref>{{Cita web |url=https://www.census.gov/prod/cen2010/briefs/c2010br-06.pdf |títulu=The Black Population: 2010 |fecha=setiembre de 2011 |editorial=Census.gov |formatu=PDF |fechaaccesu=3 de xunu de 2013}}</ref> |allugamientu = {{USA}} |asentamientu1= {{bandera2|Alabama}} 41% |asentamientu2= {{bandera2|Georgia (Estaos Xuníos)}} 38% |asentamientu3= {{bandera2|Luisiana}} 35% |asentamientu4= {{bandera2|Mississippi}} 33% |asentamientu5= {{bandera2|Carolina del Sur}} 31% |asentamientu6= {{bandera2|Maryland}} 28% |asentamientu7= {{bandera2|Carolina del Norte}} 25% |asentamientu8= {{bandera2|Virxinia}} 22% |asentamientu9= {{bandera2|Nueva York}} 19% |idioma= [[Inglés d'Estaos Xuníos]], [[Idioma español|español]], [[Idioma francés|francés]], ente otros. |relixón= [[Cristianismu]], [[islam]], [[relixones afroamericanes]], [[vudú]]. }} La '''población afroestauxunidense'''<ref name="Afroestauxunidense n'embaxada">{{Cita web |url=http://spanish.argentina.usembassy.gov/cel2.html |títulu= Mes Nacional de la Historia Afroestauxunidense |fechaaccesu=17 de mayu de 2015 |obra= usembassy.gov |autor= Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos}}</ref> compón el 13% de la población total d'[[Estaos Xuníos]], siendo esta la segunda minoría más grande depués de la [[Hispanu (Estaos Xuníos)|población hispanoamericana]]. Dende la colonia hasta mediaos del [[sieglu XX]], los afroestauxunidenses concentrar nel sureste de los Estaos Xuníos, pero anguaño van espandiéndose a otres ciudaes como [[Chicago]], [[Nueva York]], [[Nueva Jersey]], [[Detroit]] y [[Boston]]. == Historia == Los primeres [[esclavu|esclavos]] africanos traíos nos Estaos Xuníos fueron llevaos a la colonia de [[Virxinia]], siendo un averáu de 20 esclavos traíos pola [[nobleza británica]], depués otru grupu d'esclavos fueron puestos en [[Carolina del Norte]], pol mal tratu de los colonos [[Reinu Xuníu|británicos]], delles families emigraron a [[Maryland]], Virxinia y Carolina del Norte foi conquistada por puritanos congrecionalistas, pero Maryland yera una colonia [[católica]]. == Afroestauxunidenses descendientes d'isleños == Otru porcentaxe de los afroestauxunidenses ye descendiente de la inmigración caribeña de mediaos del sieglu XX, na so mayoría procedente de países como [[Haití]], [[Xamaica]], [[Santa Llucía]], [[Bermudes]], [[Barbados]], [[Trinidá y Tobagu]], [[Bahames]] y [[República Dominicana]]. == Mulatos == [[Ficheru:ObamaSouthCarolina.jpg|200px|thumb|Obama ye un exemplu de mulatu por tener madre caucásica y padre africanu.]] La población mulata xube de dos races, [[caucásica]] y [[afroamericana]]. Anque nun sían afrodescendientes puros, tómase-yos en cuenta como parte del grupu nos censos oficiales d'[[Estaos Xuníos]]. == Racismu == [[Ficheru:ColoredDrinking.jpg||thumb|300px|right|[[Afroamericanu]] bebiendo d'una fonte asignada a persones de color. Imaxe de mediaos del sieglu XX.]] El racismu nos [[Estaos Xuníos]], desenvolvióse principalmente en contra de los negros,{{demostrar}} antes de la presidencia d'[[Abraham Lincoln]], los negros prohibíase-y emigrar escontra les colonies del norte yá que yeren un asentamientu européu, principalmente de [[británicos]] nes colonies de [[Maine]], [[Nueva York]], [[Massachusetts]], [[Connecticut]], [[New Hampshire]] y [[Pennsylvania]]. === Segregación racial (historia) === {{non neutral}} Ente 1870 y 1970, el sur d'Estaos Xuníos vivió unu de los periodos más vergonzosos de la historia d'esti país. Abolida la esclavitú ya influyíos poles ideoloxíes racistes, créase un sistema de segregación racial nel que los blancos anglosaxones establecieron la so supremacía sobre negros.{{demostrar}} Dempués de la Guerra Civil (1861-1865) los estaos del sur resentíos pola so derrota redactaron una serie de lleis pa disciminar a los homes de color. Esti fenómenu llamóse eufemísticamente de “reconstrucción”. El procesu foi tan intensu y estensu qu'escontra 1877, cola eleición de [[Rutherford Hayes]] como 19° presidente de los Estaos Xuníos, la [[discriminación]] y el [[racismu]] yera habitual en ciudaes como [[Nueva York]], [[Boston]], [[Detroit]] y [[Chicago]].{{demostrar}} Como los estaos nun podíen esaniciar los derechos de los negros al tar garantizaos pola constitución, usóse'l términu de “segregación” col conceutu de “Separated but Equal” (Separaos pero iguales). La idea yera que mientres les oportunidaes ufiertaes a dambes races fueren iguales, la segregación yera llegal.{{demostrar}} == Ver tamién == * [[Afroamericanu]] * [[Etnografía de los Estaos Xuníos]] * [[Racismu]] * [[Historia del racismu]] * [[Esclavitú nos Estaos Xuníos]] * [[Afroamericanu (Censu de los EE.XX.)]] * [[:Categoría:Afrofilipinos]] == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Afroestauxunidense}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] a14yq7csxayekoshmv7vkml7kfzjvu7 0 112635 3699481 3670553 2022-07-25T08:08:04Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|The West Wing}} {{Estremar|Ala Oeste}} {{serie de televisión}} '''''The West Wing''''' ye una [[serie de televisión]] d'[[Estaos Xuníos]] bien popular y llargamente aclamada pola crítica. Creada por [[Aaron Sorkin]], emitir dende 1999 a 2006. Foi producida y, nos sos últimos años, coescrita por [[John Wells]] dempués de que Sorkin dexara la serie tres la so cuarta temporada. La serie ta ambientada na nala oeste de la [[Casa Blanca]], onde s'alluga'l [[Despachu Oval]] y los despachos de los principales miembros del equipu del presidente, mientres la ficticia alministración [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|demócrata]] de [[Josiah Bartlet]] ([[Martin Sheen]]). ''The West Wing'' foi producida por [[Warner Bros.]] y foi emitida per primer vegada na [[National Broadcasting Company|NBC]] en 1999, y foi amás tresmitida por munches otres cadenes en docenes de países. La serie terminó'l so séptimu añu d'emisión el 14 de mayu de 2006. La serie recibió una valoración bien positiva de críticos, profesores de [[ciencies polítiques]], y antiguos emplegaos de la Casa Blanca. En total, ''The West Wing'' ganó trés [[Globos d'Oru|globu d'oru]] y 26 [[premios Emmy]], empatando con [[Hill Street Blues]] como la mayor ganadora de la hestoria de los Premios Emmy. La popularidá de la serie decayó nos últimos años, pero siguió siendo popular ente los espectadores de mayores ganancies, un grupu clave pa la serie y los sos anunciantes. == Repartu == ''The West Wing'' emplegó una gran repartida coral pa representar los munchos cargos arreyaos nel trabayu diariu del gobiernu federal. El presidente, la primer dama, y los principales miembros del equipu del presidente y conseyeros formen el nucleu d'esta repartida. Un gran númberu de personaxes secundarios, qu'apaecen intermitentemente, completen les hestories que xeneralmente xiren en redol a esti grupu principal. La siguiente tabla resume la repartida principal. El cargu llistáu ye'l trabayu que'l personaxe tenía na primer temporada, primero que se produxera cualquier cambéu. {| {{tablaguapa}} |- ! Actor/Actriz ! Personaxe !Cargu (primer temporada) |- | [[Stockard Channing]] | [[Abigail Bartlet]] | [[Primer dama]] |- | [[Dulé Hill]] | [[Charlie Young]] | [[Ayudante Personal del Presidente Ayudante personal del presidente]] |- | [[Allison Janney]] | [[C.J. Cregg]] | [[Secretaria de Prensa de la Casa Blanca]] |- | [[Moira Kelly]] (1999-2000) | [[Mandy Hampton]] | Asesora de medios de la Casa Blanca |- | [[Rob Lowe]] (1999-2003; puntualmente en 2006) | [[Sam Seaborn]] | Ayudante del direutor de Comunicaciones de la Casa Blanca |- | [[Janel Moloney]] | [[Donna Moss]] | Ayudante especial del ayudante del xefe de Gabinete de la Casa Blanca |- | [[Richard Schiff]] | [[Toby Ziegler]] | [[Direutor de Comunicaciones de la Casa Blanca]] |- | [[Martin Sheen]] | [[Josiah Bartlet|Josiah "Jed" Bartlet]] | [[Presidente de los Estaos Xuníos]] |- | [[John Spencer (actor)|John Spencer]] | [[Leo McGarry]] | [[Xefe de Gabinete de la Casa Blanca]] |- | [[Bradley Whitford]] | [[Josh Lyman]] | [[Ayudante del Xefe de Gabinete de la Casa Blanca|Ayudante del xefe de Gabinete de la Casa Blanca]] |- | [[Joshua Malina]] (2003-2006) | [[Will Bailey]] | Ayudante del direutor de Comunicaciones de la Casa Blanca |- | [[Richard F. Whiten]] | Winston | |} Dalgunes amiestes a la repartida tres la primer temporada inclúin a [[Joshua Malina]] como l'escritor de discursos y gurú de campaña eleutoral [[Will Bailey]], [[Mary McCormack]] como l'ayudante de la conseyera de Seguridá Nacional [[Kate Harper]], [[Kristin Chenoweth]] como la conseyera de Comunicaciones [[Annabeth Schott]], [[Jimmy Smits]] como'l congresista per Texas [[Matt Santos]], y [[Alan Alda]] como'l Senador [[Arnold Vinick]] de [[California]]. Cada unu de los actores principales cobraben aprosimao 75 000 [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] por episodiu, siendo'l sueldu de Martin Sheen, apocayá confirmáu, de 300 000 $. Rob Lowe tamién tenía un salariu de 6 cifres, según dizse de 100 000 $, porque orixinalmente el so personaxe suponíase que diba tener un papel más importante. Les disparidades nos salarios llevaron a munches disputes públiques de los contratos, particularmente per parte de Janney, Schiff, Spencer, y Whitford. Mientres les negociaciones de contratu de 2001 los cuatro fueron amenaciaos con una demanda por incumplimientu de contratu pola [[Warner Bros]]. Sicasí, acomuñar, fueron capaces de convencer al estudiu d'una xubida de más del doble nos sos salarios. Dos años dempués, los cuatro demandaron que-yos doblaren el so salarios, unos pocos meses dempués de que la Warner Bros. roblara nueves llicencies cola [[National Broadcasting Company|NBC]] y Bravo. La serie sufrió una inesperada perda cola muerte de John Spencer, quien interpretaba a Leo McGarry. Spencer sufrió un ataque al corazón fatal el 16 d'avientu de 2005, un añu dempués de que'l so personaxe sufriera un ataque al corazón casi fatal na serie. Hubo un mensaxe en memoria per parte de Martin Sheen antes de ''Running Mates'', el primer episodiu nuevu tres la muerte de Spencer. La perda del personaxe de Spencer, McGarry, foi tratada pola serie empezando col episodiu ''Election Day Part I'' que s'emitió'l 2 d'abril de 2006. Distintos intérpretes fueren consideraos orixinalmente pa munchos de los papeles. Bradley Whitford fixo una prueba pal papel de Sam y Janel Moloney pal papel de C.J. Otros actores que fueron seriamente consideraos fueron [[Sidney Poitier]] pal Presidente, [[Judd Hirsh]] para Leo, [[Eugene Levy]] para Toby, y [[CCH Pounder]] pa C.J. == Desenvolvimientu == La serie desenvolvióse siguiendo l'ésitu de la película ''[[The American President]]'' (''El presidente y Miss Wade'', ''El mio queríu presidente''), pa la cual [[Aaron Sorkin]] escribió'l guión y [[Martin Sheen]] interpretó'l papel de Xefe de Gabinete. Sorkin inspirar en dellos elementos de guión que nun fueron usaos na película, lo mesmo que de suxerencies d'[[Akiva Goldsman]] pa crear ''La nala oeste''. L'últimu episodiu emitióse'l 14 de mayu de 2006. Sufrió importantes cayíes d'audiencia desque l'[[American Broadcasting Company|ABC]] programó na mesma franxa horaria ''[[Estreme Makeover]]: Home Edition'', y la [[CBS]] ''[[Cold Case]]''. == El mundu de ''La nala oeste'' == === Nacional === Tolos altos cargos contemporáneos del gobiernu de ''La nala oeste'' son ficticios. El presidente Barlett realizó tres nombramientos nun ficticiu Tribunal Supremu; y caltién un gabinete completu, anque nun se conocen los nomes y cargos de tolos conseyeros. Dellos miembros del gabinete, como'l secretariu de Defensa o'l vicepresidente, apaez con más frecuencia qu'otros. Tamién apaecieron munchos otros altos funcionarios del estáu, como alcaldes, gobernadores, xueces, representantes y senadores. Creáronse distintos allugamientos ficticios dientro de los Estaos Xuníos pa representar llibremente determinaos llugares. ==== San Andreo ==== San Andreo ye una ciudá ficticia de [[California]]. Ta asitiada cerca de [[San Diego (California)|San Diego]], y tien una población de 42 000 habitantes. Nella ta asitiada la planta nuclear de San Andreo. Un grave incidente na planta nuclear convertir nel centru d'atención afectando direutamente al senador republicanu [[Arnold Vinick]] mientres les eleiciones presidenciales de 2006, por cuenta de la actitú pronuclear de Vinick, y a la presión qu'exerció a favor de la construcción de la planta. Esti fechu convertir nun factor clave na estrecha derrota de Vinick ante'l candidatu demócrata, el congresista Matt Santos. ==== Hartsfield's Landing ==== [[Hartsfield's Landing]] ye un pueblu ficticiu del [[New Hampshire|estáu de New Hampshire]]. Ye una comunidá de solu 63 persones, de los cualos 42 son votantes censaos. La votación de les primaries empieza un minutu dempués de la medianueche, hores primero que'l restu del estáu. La resultancia tien la peculiaridá de predicir de forma bastante esacta'l ganador de cada eleición presidencial dende [[William Howard Taft]] en [[1908]]. Ta inspiráu n'[[Hart's Location (New Hampshire)|Hart's Location]] y [[Dixville Notch]], poblaciones reales de New Hampshire, que na vida real voten primero que'l restu del estáu mientres les primaries. ==== Kennison State University ==== Kennison State ye una [[universidá]] ficticia d'[[Iowa]], usada como escenariu d'un atentáu nel empiezu de la cuarta temporada. === Estranxeru === Dalgunos de los líderes estranxeros citaos na serie esisten na realidá, ente qu'otros son inventaos. Dalgunos de los líderes reales mentaos na serie son [[Muammar al-Gaddafi]], [[Fidel Castro]], la [[Reina Sabela II]], el rei [[Bhumibol Adulyadej]], el rei [[Carlos XVI Gustavo de Suecia|Carlos XVI Gustavo]], [[Thabo Mbeki]], [[Osama bin Laden]] y [[Yasser Arafat]]. Con al respective de esti postreru, cuando al entamu de la sesta temporada produzse un alcuerdu de paz ente [[Israel]] y l'[[Autoridá Palestina]], el líder ye'l ficticiu Nizar Farad, non Arafat. Dellos países son totalmente inventaos, col fin de poder recrear problemes qu'esisten en determinaes árees del mundu. ==== Qumar ==== Qumar ye un país ricu en petroleu, patrocinador de terroristes, asitiáu n'[[Oriente Próximu]]. Ye repetidamente una fonte de problemes pa l'alministración Bartlet. Según los mapes qu'apaecen na serie, Qumar asitiar nel sur d'[[Irán]], direutamente sobre'l [[estrechu d'Ormuz]]. Dempués de los [[atentaos del 11 de setiembre de 2001]], convertir nel principal escenariu pa les subtramas argumentales centraes nel terrorismu. Jabal Nafusah (nome d'una ciudá [[libia]] real) paez ser la ciudá más grande y capital del país. Qumar ye una monarquía absoluta, gobernada pol [[sultán]] y la so familia. Ye un antiguu protectoráu británicu. El país apaez primeramente na tercer temporada, citáu como un cercanu aliáu de los Estaos Xuníos. Esti estatus vese amenaciáu dempués del asesinatu per parte de l'Alministración Bartlet del ministru de Defensa Abdul ibn Shareef. A raigañu del secuestru de Zoey Bartlet, los campos terroristes del país son atacaos, resultancia afeutada un oleoductu. Mientres l'episodiu decimoterceru de la séptima temporada, ''The Cold'', apaez un mapa del golfu Pérsicu na sala d'operaciones nel que nun esiste'l país. ==== Kundu Ecuatorial ==== La República Ecuatorial de Kundú ye una nación africana afarada pol [[sida]] y la guerra civil, bien similar al [[xenocidiu de Ruanda]] en [[1994]]. Kundú [[Nesta Casa Blanca (La Nala Oeste)|apaez per primer vegada]] na segunda temporada. Ta dirixida pol presidente Nimbala, el cuál ye asesináu a la fin del episodiu. En xineru de 2003, según la llinia temporal de la serie ([[Invistidura (parte 1)]]), el gobiernu del presidente Nzele (descritu como un llocu sádicu) empecipia una llimpieza étnica contra los Induye en Bitanga, asesinando a doscientes persones. La violencia llueu s'estiende fora de Bitanga pel país. Nel segundu discursu de invistidura del presidente, ([[Invistidura (parte 2)]]), ésti anuncia la nueva doctrina Bartlet pal usu de la fuercia: Estaos Xuníos va intervenir onde haya intereses humanitarios en xuegu. Con esta nueva doctrina, Bartlet unvia una brigada de la 82 División Aérea, la 101 División Aérea y una Unidá Espedicionaria de los Marines, con un total de 11 000 homes, a Kundú ([[Distritu 47 de California (La Nala Oeste)|Distritu 47 de California]]). Nel episodiu [[Venticinco (La Nala Oeste)|''Venticinco'']], les fuercies d'Estaos Xuníos siguen en Kundú. Na so apaición inicial l'allugamientu de Kundú ye bastante ambigua. El presidente Nimbala y el so ayudante paecen falar [[setswana]], una llingua [[Llingües bantús|Bantú]] falada nel sur d'África y Botswana. Esti fechu implicaría allugar el país en [[África Austral]]. L'apaición de Kundú na cuarta temporada paez asitialo más firmemente nel [[África occidental|oeste d'África]], cerca de [[Costa de Marfil]] y [[Ghana]]. La capital ye Bitanga, onde ta'l principal aeropuertu y les estaciones de radio y televisión. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{filmaffinity|757900}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Series de televisión d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Series de televisión n'inglés]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ak8els1hk1bh9at0f15m3718ynwwcfe 0 112825 3699449 3675940 2022-07-25T08:04:21Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha de xéneru musical |xéneru = Klezmer |color = blue |orixe musical = Surdió mientres la Baxa Edá Media, nes comunidaes xudíes d'[[Europa Oriental]], basáu en melodíes y cantares tradicionales xudíes tantu relixoses como seculares. Delles composiciones harmóniques influyíes mayormente pola música tradicional rumana (predominantemente de [[Moldavia]], particularmente [[Besarabia]] y la rexón rumana de [[Bucovina]]); tamién tán presentes influencies [[Música de Grecia|musicales griegues]], [[Música d'Ucraína|ucraínes]] y [[Música de Turquía|turques]]. |orixe cultural = Celebraciones xudíes, especialmente [[Matrimoniu xudíu|bodes]], n'Europa oriental. Foise consolidando como xéneru independiente, dexando de ser accesoriu y creando un estilu propiu. |preseos = [[Violín]], [[Címbalu húngaru|Címbalu]] o [[Dulcémele]], [[Clarinete]], [[Acordión]], [[Trombón]], [[Trompeta]], [[Mandolina]], [[Pianu]], [[Preséu de percusión|Percusión]]. |popularidá = Bien rara ente non-xudíos, siguida polos xudíos d'América, especialmente dempués del resurdimientu de los [[años 1980]]. }} [[Ficheru:KLEZPO.png|thumb|275px|Klezmorim.]] El '''''klezmer''''' (del [[yiddish]] '''קלעזמער''', del [[Hebréu (idioma)|hebréu]] '''כליזמר''', ''pl.'' '''כליזמרים''') ye un [[xéneru musical]] étnicu aniciáu na tradición [[askenazí]] d'[[Europa del Este]]. Desenvolvióse rápido nes comunidaes xudíes esistentes antes de los dos guerres mundiales. Interpretada polos ''klezmorim'' (músicos o agrupaciones musicales profesionales), la música klezmer constaba principalmente de melodíes de baille y amueses de pieces instrumentales pa bodes y otres celebraciones nos sos principios, consolidándose darréu como xéneru musical independiente con carauterístiques úniques y bien definíes. Na actualidá, la música klezmer inda ye interpretada en casi tol mundu, y la so esencia y soníu permanecen práuticamente inalteraos. == Etimoloxía == El términu ''klezmer'' provién de la combinación de dos radicales hebreos: * '''כְּלִי''' [k'lî], 'ferramienta, preséu, implemento, instrumentu'; (anatomía) 'órganu'; 'habilidá'; 'recipiente'; ([[Talmud]]) 'vistíu'; ([[Tanak]]) 'arma', 'brazu'; ([[slang]]) 'daquién particularmente esitosu, talentosu, influyente'. * '''זֶמֶר''' ['zęmęr], 'cantar'; 'faer música'. === Acepciones === Les pallabres de la espresión '''כְּלֵי־זֶמֶר''' ''k'lệy-zęmęr'', xunir pa componer un solu vocablu '''כְּלֵיזְמֶר''' klệzmęr > klezmer (yiddish: '''קלעזמער'''), lit. 'recipientes de cantar/melodía' o 'vehículu del cantar/melodía',<ref name="Idelsohn">{{cita llibru|apellíu=Idelsohn|nome=Abraham Zvi|títulu=Jewish Music|páxines =455-460|añu=1992|editorial=Xeneral Publishing Company, Ltd|isbn=978-0520227187}}</ref>"instrumentu musical">"instrumentista del cantar"; '[[xuglar]]' o '[[trovador]]' ([[Europa Oriental]] ya [[Israel]]); 'músicu folclóricu xudíu'. El términu ''klezmer'' referíase orixinalmente a: # Los [[preseos musicales]] colos que s'interpretaba esta música; la etimoloxía fainos imaxinar que los preseos reemplazaron progresivamente a les voces. Para [[Giora Feidman]], klezmer significa que los preseos son esencialmente los altoparlantes de la voz interior que canta na alma de toos. El términu estendióse darréu, a mediaos del [[sieglu XVII]] pa denominar a: # Los [[músicos]] mesmos, que güei son llamaos ''klezmorim''. De los [[sieglu XVI|sieglos XVI]] al [[Sieglu XVIII|XVIII]] pallabres más antigües como ''lets'' (bufón,xuglar) dexaron el pasu.<ref>{{Cita web|url=http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Music/Traditional_and_Instrumental_Music|títulu=Traditional and Instrumental Music|apellíu=Feldman|nome=Walter Zev}}</ref> Nun manuscritu del [[sieglu XVI]], afayáu na [[genizah]] de la sinagoga Ben Ezra en [[El Cairu]], y calteníu en [[Trinity College (Cambridge)|The Trinity College of Cambridge]], el términu klezmer, califica per primer vegada al músicu en cuenta de al preséu. Pal [[sieglu XVII]], podíen estremase ente funciones de ''klezmorim'' (músicos), ''letsonim'' (artistes y animadores públicos), ''badkhonim'' (maestros de ceremonies nes fiestes nupciales[//en.wikipedia.org/wiki/Badchen]) y ''[[Jazán|jazanim]]'' (cantores de sinagoga). Dende entós esta calificación esiste en munchos cantares yiddish antigües y nueves. Pero na xíriga klezmer ‘''klezmerloshn''', un músicu preferiría llamase a sí mesmu ‘''labushnik''' o, nuna especie d'inversión de sílabes: ‘''balshnik'''. Opuestu al ‘''muzikant''', el klezmer, yera un músicu que nun lleía notación y que tocaba música tradicional d'oyíu. El términu klezmer yera preferible pa un músicu xudíu en contraste cola denominación “''muzikant''”, del cual arrenunciaben como reacción (yeren dos conceutos mutuamente escluyentes). La pallabra klezmer pa designar al intérprete, abrióse pasu n'Alemaña namái hasta'l [[sieglu XVIII]], col influxu de músicos xudíos de [[Bohemia]] y [[Polonia]]. Esta distinción permaneció hasta fines del [[sieglu XIX]], cuando s'almitieron xudíos nos [[Conservatoriu de música|conservatorios]] de [[Rusia]] y l'[[Imperiu Austro-Húngaru]].<ref name="Feldman">{{cita publicación |apellíu= Feldman|nome= Zev|títulu= Music: Traditional and Instrumental Music.|añu=2010 |publicación= YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe.|volume= |númberu= |issn= |url=}}</ref> Nun foi sinón hasta'l [[sieglu XX]] que'l términu foise usáu pa identificar: # El [[xéneru musical]]. La espresión ''klezmerishe muzik'' (música klezmer), foi introducida en 1938 pol famosu musicólogu [[Moshe Beregovsky]] (1892-1961) nel so llibru ''Yiddishe Instrumentalishe Folksmuzik''<ref name= Beregovsky>{{cita llibru|apellíu=Beregovski|nome=Moshe|títulu=Jewish Instrumental Folk Music: The Collection and Writings of Moshe Beregovski|editor=Mark Slobin|añu=2000|editorial=Syraceuse University Press|isbn=978-0815606918}} </ref> (1937) y afechu al [[idioma hebréu|hebréu]] ''musikah klezmerit'' (מוּזִיקָה כְּלֵיזְמֶרִית) por Walter Zev Feldman y Joachim Stutchevski. Al empiezu, les grabaciones y escritos del [[sieglu XX]], referíense de cutiu al estilu como “''Música Yiddish''”, anque delles vegaes llamada música ''Freilekh'' (lit.música allegre). La primer grabación n'usar el términu klezmer pa referise a la música, foi la influyente obra ''[http://www.lastfm.es/music/Zev%2BFeldman%2B%2526%2BAndy%2BStatman/Jewish+Klezmer+Music Jewish Klezmer Music]'' de Andy Statman y Zev Feldman.<br /> == Historia == Anque comparada con otros estilos folclóricos europeos, bien pocu ye lo que se sabe alrodiu de la historia de la música klezmer, y bona parte de lo que se diz hai de ser tomáu como conxetura.<ref>Mark Slobin, ''Fiddler on the Move.'' p.93.</ref> La hestoria del klezmer ta intrínsecamente venceyada al destín del pueblu xudíu al traviés de los sieglos: la [[diáspora]], les espulsiones, les migraciones, les persecuciones, los [[guetos]], los asedios, yeren parte de la vida cotidiana de les comunidaes xudíes. La música xudía polo xeneral, compila una enorme variedá de manifestaciones a lo llargo del tiempu, la so esistencia data dende les posibles manifestaciones musicales tribales, pasando pola música vocal de los [[levites]] na [[Xerusalén]] ya incluyendo el [[Klezmer#Resurdimientu|resurdimientu]] del xéneru klezmer. === Antecedentes === El [[Tanak]] contién delles descripciones d'orquestes y levites interpretando música, pero dempués de la [[Sitiu de Xerusalén (70)|destrucción]] del Segundu ''Beth Hamikdash'' o [[Templu de Xerusalén]], nel añu 70 Y.C., y la consiguiente [[diáspora]], munchos [[Rabín|rabinos]], por aciu órdenes [[Halajá|halájicas]] desanimaron l'usu de preseos musicales; quitando'l [[shofar]] mientres los díes sagraos de [[Rosh Hashanah]] y [[Yom Kippur]]. Los [[salmos]] compuestos pol rei [[David]] son quiciabes unes de les primeres pieces estructuradas de música, onde los cambeos de manera, tiempu y dinámica preséntense claramente. Los salmos son himnos qu'allaben al creador. Como los cantares modernos, los salmos reflexen los fechos qu'asocedíen na vida diaria a nivel personal y social. Los salmos son el nucleu del ritual llitúrxicu xudíu y yeren cantaos polos [[levites]] nel [[templu de Xerusalén]], los salmos constitúin una clara conexón ente música instrumental y lliturxa. Desafortunadamente, nun se sabe como sonaba esta música, pos nun esistía notación musical escrita nesos tiempos. Dempués de la destrucción del Segundu Templu, nin una sola nota de diches melodíes sobrevivió. Lo más cercano a la notación musical na tradición xudía son los '''טעמי המקרא''' (ta'amey hamikra') o acentos de llectura, que son indicadores de la cadencia ritual de les llectures del Tanak nos servicios de la [[sinagoga]]. La cadencia dase acordies coles notaciones, signos o marques especiales impresos nel testu [[masorético]] pa complementar les lletres y los puntos de vocalización, dalgunos d'estos tamién yeren usaos en dellos manuscritos medievales de la [[Mishná]]. Un propósitu primordial de los signos d'acentu ye emponer la inflexón de los testos sacros mientres el serviciu d'adoración públicu. Los signos d'acentuación indiquen tres tipos d'acentuación. La primera ye l'acentuación tónica, indica la sílaba específica onde cai la énfasis de la pronunciación d'una pallabra. La segunda ye l'acentuación sintáctica, estrema les frases o versos n'unidaes de significáu menores. Esta función cumplir al traviés del usu de variaos signos conxuntivos (qu'indiquen que la pallabra tien de tar coneutada nuna sola frase) y especialmente una xerarquía de signos divisores de variada fuercia, qu'estrema cada versu en partes menores. La función de los acentos disyuntivos pue ser comparada colos puntos, comes, puntu y coma, etc. La tercer acentuación ye la musical, los signos d'acentuación tienen valor musical: lleer el Tanak con acentos convertir nun cantar, onde'l ritmu convertir en preséu pa sopesar l'acentuación y la sintaxis apropiada. Los motivos musicales acomuñaos colos signos son conocíos n'hebréu como ''niggûn'' '''נִגּוּן''' . Estes maneres musicales pa lleer el Tanak, inspiraría los motivos musicales usaos na plegaria o '''''shteyger''''' de los cualos ta a cargu'l [[jazán]] o cantor de sinagoga. [[Ficheru:TAMI MIKRA MIZRAH.png|left|thumb|400px|Tabla de nomenclatura de los acentos de llectura, según el sistema [[sefardín]].]] [[Ficheru:Example_of_biblical_Hebrew_trope.svg|thumb|350px|right|[[Bereshit]] 1:9: ''Y dixo D-s, "que s'axunten les agües."''<br />'''Lletres consonantes''' en negru; '''puntuaciones vocales''' y '''''dagueshim''''' (marques de duplicación) en colloráu; '''acentos''' n'azul.]] La [[Sitiu de Xerusalén (70)|destrucción del Segundu Templu de Xerusalén]], marcó l'entamu d'un periodu de llutu coleutivu onde l'esfrute de la música instrumental quedó vetáu. D'ende d'equí p'arriba, na sinagoga, la música instrumental foi sustituyida pol cantar del [[jazán]]. Dende'l llutu que lu siguió, la prohibición de música instrumental torgó'l florecimientu musical. Sicasí, la música destinar a acompañar eventos allegres seculares, pero tamién celebraciones relixoses allegres (simkhes) como bodes, ceremonies de [[Brit Milá|circuncisión]] o inauguraciones de [[Sinagoga|sinagogues]] y nuevos rollos de [[Torah]]. La importancia d'animar les bodes nun menguó, y los músicos que vinieron enllenar esi nichu, fueron los klezmorim. El primer músicu ''klezmer'' conocíu foi '''Yakobius ben Yakobius''', un intérprete del [[aulós]] en Samaria nel [[Sieglu II|segundu]] sieglu Y.C. La prohibición de música instrumental anidiar de dalguna manera (un mileniu dempués). Na [[Edá Media|Europa Medieval]] los klezmorim o agrupaciones musicales xudíes, yeren preferíes de cutiu pola nobleza cristiana, esta preferencia combinada col prexuiciu, causó la espedición d'altos impuestos pa los músicos xudíos. Eventualmente nun se-yos dexaría presentase a eventos ensin un permisu especial de les autoridaes gubernamentales. Finalmente, nun se-yos dexó nin siquier presentase nes sos propies funciones. Dacuando, pero namái so circunstancies especiales teníen dexáu tocar. Tanto los gobiernos llocales como les [[Rabín|autoridaes rabíniques]] (por distintes razones), teníen control sobre les llendes de tiempu y el númberu de músicos que podíen tocar nes orquestes. En munchos casos, cualquier intentu de desobedecer diches normes podía resultar en severes consecuencies. A pesar de les dificultaes y amenaces a los klezmorim, ciertes bandes yá entamaes siguieron desenvolviéndose, por aciu vacíos llegales, presentar pa múltiples ocasiones relixoses y seculares. En munches ciudaes (como [[Metz]], [[Frankfurt del Main]] o [[Praga]]), l'actividá de los músicos xudíos tenía fuertes impuestos y taben acutaos en tantu al tiempu y ocasión nel que podíen tocar o qué preseos podíen emplegar. Na [[Edá Media]], la crecedera de la música secular foi lideráu por [[trovadores]] y [[xuglares]] ambulantes que tocaben pa tolos niveles sociales, los xudíos asonsañaron esti surdimientu. Dos xudíos provenzales, '''Bonfils de Narbonne''' y '''Charlot -y Juif''', fueron famosos [[trovadores]] nel [[sieglu XIII]]. Créese qu'unu de los primeros cancioneros alemanes, de 1450 foi escritu por un xuglar xudíu. N'[[Italia]], cola so actitú más lliberal escontra los xudíos y ciudaes cosmopolites, hai rexistros nel [[sieglu XVI]] de músicos xudíos y profesores de baille según una escuela de cantar dirixida por '''Salomone Rossi''' quien yera patrocináu por un duque (pa quien dirixía una orquesta). La música instrumental xudía florió n'[[Italia]] mientres el [[Renacimientu]] (incluyendo una curtia apaición de muyeres intérpretes) pero sufrió represión de la ilesia nel [[sieglu XVII]]. N'[[Alemaña]], la música secular tocar pal baille (el so estilu yera bien distintu al italianu) y los salones de baille tuvieron una puxanza dende'l [[sieglu XII]] entreteniendo en forma de teatru, xuegu, música y baille. Los primeros grupos musicales pa baille componer de [[llaúd]] y una gaita, pero grupo más tardíos incluyeron una gama mayor de preseos medievales. La danza acompañada de música instrumental, tomó llugar nes celebraciones xudíes de [[Simjat Torá|Simjat Torah]], [[Purim]] y [[Janucá|Janukkah]], como tamién nos matrimonios y ocasiones seculares. [[Ficheru:Purimshpiler.jpg|thumb|100px|left|Purimshpiler, [[Ámsterdam]], 1723.]] [[Ficheru:Purim, woodcut, sefer menhagim.jpg|thumb|100px|left|Purim, xilografía de Sefer Minhagim (Llibru de Costumes) [[Venecia]], [[Italia]] 1741.]] [[Ficheru:A Jewish wedding c. 1700.jpg|thumb|200px|''Procesión nupcial''. Grabáu alemán, ca. 1700. Nel panel A, el noviu pasa delantre de la sinagoga escoltáu polos homes de la comunidá escontra'l [[:m:w:en:Chuppah|paliu nupcial]]. Nel panel B, la novia col velu xunto a les muyeres, escontra la ceremonia. En dambos, destáquense los músicos.]] [[Ficheru:Jewish musicians, prague.jpg|thumb|200px|Músicos xudíos, [[Praga]], 1741.]] A finales del [[Medioevo]] apaecieron los primeres [[gremios]] de músicos xudíos y anidiáronse delles prohibiciones gradualmente. La música interpretada polos klezmorim yera d'orixe mistu. Los músicos xentiles, taben enritaos pol usu de klezmorim en festividaes europees-cristianes.Esisten descripciones de klezmorim tocando n'eventos como desfiles en [[Praga]] del [[sieglu XVI]]. Méntase la participación de muyeres nesti momentu pero subsecuentemente sumiríen como klezmorim, hasta'l tardíu [[sieglu XX]]. Los rexistros escritos más antiguos sobre klezmorim y los sos agremiaciones daten del sieglu [[Sieglu XV|XV]] y [[Sieglu XVI|XVI]] daten del añu 1558 en [[Praga]] y 1654 en [[Lublin]]. Tien De tenese en cuenta que ye pocu probable que tocaren música reconocible como klezmer anguaño, cuidao que se cree que l'estilu y estructura del klezmer como lo conocemos güei vien principalmente de la rexón de [[Besarabia]] del [[sieglu XIX]], onde s'escribió'l mayor volume del repertoriu tradicional qu'anguaño se conoz. En [[Bohemia]] mientres la década de 1641-1651 quexáronse repetidamente ante les autoridaes aduciendo qu'estes agrupaciones musicales xudíes confundíen los significaos de les pallabres sagraes. Fueron acusaos tamién de “nun tener música propia, sinón asonsañar la música cristiana d'una manera miserable”<ref name="Idelsohn"/> === Oríxenes y afitamientu === Pa fines del [[sieglu XVI]] y empiezos del [[sieglu XVII]],<ref name="Feldman"/> los músicos xudíos de [[Bohemia]] y de la entós [[mancomunidá polacu-lituana]] formaron les sos propies asociaciones, lo que xubió'l estatus de los músicos xudíos. Nos gremios de músicos votábase, afitábense tarifes, llicenciaben miembros y suministrábense beneficios. El baturiciu políticu y disturbios siguieron n'Europa cola [[Guerra de los 30 años]] (1618-1648) acompañaes de persecución de comunidaes xudíes. Les [[Rebelión de Jmelnytsky|masacres de Jmelnytsky]] (1648-1651) fueron particularmente severes y resultaron nuna mayor dispersión de xudíos. Dalgunos reasitiáronse nel [[Imperiu otomanu]] ya introducieron formes musicales turques a los sos repertorios. El [[sieglu XVII]] vio'l colapsu del Imperiu polaco y enorme árees fueron absorbíes por [[Austria]], [[Hungría]] y [[Rusia]]. Dempués de la [[Paz de Karlowitz|espulsión de los turcos]] en 1699, dellos klezmorim emigraron del sur de Polonia a Hungría y collaboraron con músicos [[xitanos]], llevando a una fonda interacción ente la música popular húngara y la xudía. En 1791, la zarina [[Catalina la Grande]] creó y estableció la [[Zona d'Asentamientu]], como la única área na que los xudíos teníen dexáu vivir. Tres 95 años, cerca de 5.5 millones de xudíos asitiárense na zona, que se componía de pequeños pueblos rurales o ''[[shtetl]]'' pl. ''shtetlekh''. Los klezmorim podíen tar aniciaos en ciertu ''shtetl'', pero tendíen a treslladase polo xeneral pa presentase n'ocasiones especiales como en conciertos pa la nobleza local. A parte de los klezmorim, los únicos músicos profesionales na [[Zona d'Asentamientu]] yeren los [[xitanos]]; como resultancia, los dos grupos combinaben fuercies con frecuencia. La influencia de cada unu de los grupos musicales puede percibise en dambos. Gracies a esti intercambiu d'estilos musicales, munches de les tonaes klezmer de [[Hungría]] sobrevivieron el [[sieglu XX]], magar que los xudíos húngaros, incluyendo los klezmorim, fueren destruyíos. La [[:en:Jewish_emancipation|emancipación de los xudíos]] en tierres d'[[Habsburgu]] en 1867, condució a una rápida decadencia del oficiu klezmer n'[[Hungría]] y en [[Bohemia]]-[[Moravia]]. Les agrupaciones xitanes asumieron entós les posiciones sociales qu'ocupaben los klezmorim enantes. Los grupos que combinaben músicos xudíos y xitanos convertir nel estándar na [[Moldavia]] otomana y la [[Besarabia]] rusa. En [[Moldavia]], sicasí –a diferencia de la situación n'[[Hungría]] y [[Bohemia]]- l'elementu musical xudíu caltúvose fuerte, atrayendo a músicos non-xudíos qu'interpretaben y componíen nun estilu xudíu”.<ref name="Feldman"/> Col tiempu, prescribiéronse nueves [[Halajá|reglamentaciones rabíniques]] y de los gobiernos llocales con respectu al númberu de músicos dexaos en funciones específiques, tales como bodes. L'oficiu musical, como munches d'otres ocupaciones yera un asuntu familiar. Los ensembles klezmer (''di klezmer'', ''kapelye'', o ''khevrisa'') yeren puramente homes. Tradicionalmente el direutor yera'l [[Concertino|primer violín]], quien usualmente pasába-y el so posición al so fíu o xenru. Los klezmorim nun acompañaben nenguna música vocal xudía, sacante les bodes, onde instrumentaban les rimas del ''badkhn''. Mientres el líder yera usualmente un músicu de tiempu completu, los miembros de la banda teníen xeneralmente, otru oficiu. En dómines económicamente meyores, podíen incluyir la sombrerería o otros oficios; en tiempos duros los klezmorim, dedicar a la barbería, la que reclamaben como monopoliu. Anque los xudíos vivíen so una variedá de restricciones llegales en permanente cambéu n'Europa - afectando'l sitiu y momentu onde los klezmorim podíen desempeñase - por cuenta del so talentu y popularidá, yeren contrataos pa eventos xudíos y xentiles; la nobleza cristiana y los mercaderes y llabradores acomodaos tamién buscaben los servicios de los klezmorim. Como en munches rexones la mayoría de músicos yeren klezmorim, la so actividá musical nun taba llindada a la sociedá xudía. En Polonia, había una estricta xerarquía ente les agrupaciones klezmer. Mientres los más grandes magnates polacos importaben los sos músicos del estranxeru, la pequeña nobleza dependía de los klezmorim llocales. Los klezmorim de mediu tiempu, o baxu estatus, tocaben frecuentemente en bodes non-xudíes o en tabiernes.<ref name="Feldman"/> [[Ficheru:V08p346a01 Marriage.jpg|thumb|400px|Ceremonia nupcial xudía, sieglu XIX. Los músicos apaecen na esquierda.]] Dientro de la sociedá xudía, l'escenariu principal y l'oportunidá primordial pa presentase y llograr rentabilidaes, yera la boda. Les bodes xudíes perduraben más d'un día, ya incluyíen una transición que diba dende la música de meditación, siguíes por delles formes de baille, xuntu con conciertos pa los invitaos más prestantes. Los meyores klezmorim namái tocaben nesti tipu de conciertos improvisaos. El repertoriu de la boda taba afeutáu pola clase social, polo que los klezmorim acutaben les sos pieces más orixinales y selectes pa les novies de los ricos o pa otres families de posición alta. La calidá de los músicos –y la paga que llograben- yera evaluada pol so virtuosismu, el so repertoriu, pero más que nada, pola so habilidá p'afaer la música a quien escuchaben y baillaben.<ref name="Feldman"/> Un ''[[:en:Badchen|badkhn]]'' (el maestru de ceremonies de la boda<ref>http://www.jewishencyclopedia.com/articles/2320-badhan</ref>), dirixía'l klezmorim, improvisaba cantares y poemes sobre la novia y el noviu, los invitaos, los obsequios, dacuando tocaba'l violín y emponía al ''kapelye'' (banda), cuntaba gracejos, faía imitaciones y polo xeneral entretenía la fiesta nupcial a lo llargo de los procedimientos de la boda (les ceremonies na que la novia yera sentada, puesta del velu de la novia y la exhortación de la novia y l'instrucción del noviu), daba un discursu y emponía a los prometíos, les sos families y convidaos al traviés de puntos emocionales necesarios del día. El ''badkhn'' yera la interseición ente la música vocal sagrada que cantaba'l [[jazán]] na sinagoga y la música instrumental relativamente llibre del klezmer Tamién convidaba al baille y de cutiu dirixía'l baille na fiesta d'alcuerdu al plan y a los deseos de los padres de los novios. Los festexos podíen durar una selmana. Hai rexistros en Minsk tocantes a les quexes d'un ''badkhn''; nesti casu particular, el ''badkhn'' local presentó una querella contra'l direutor musical, que taba executando funciones de ''badkhn''. El reclamante ganó l'aprobación del conseyu de la ciudá, quien-y garantizó'l derechu a llograr el trabayu disponible. Sicasí la norma nun tuvo ésitu porque cuatro años dempués el direutor llogró l'autorización de trabayar como ''badkhn'', a pidimientu popular, presumiblemente el so actu yera meyor.<ref>http://www.manchesterklezmer.org</ref> A parte de les bodes, los klezmorim presentar en festivos como [[Janucá|Janukkah]], [[Purim]] y delles vegaes en [[Sukkot]], [[Pesaj]] y [[Rosh Jodesh]] y al rematar el [[shabbath]], na [[sinagoga]] o nes cases de los ricos. Les ciudaes más grandes como [[Vilnius]] o [[Berdychiv]], carauterizar por tener sinagogues con gremios de klezmorim, onde se tocaba música pa estes celebraciones, Delles cortes [[Jasidismo|jasídicas]] tamién, fomentaron el desenvolvimientu de la música klezmer, sía por emplegar a los klezmorim llocales esto ye por caltener el so propiu kapelye, como'l [[rebe]] de [[Lubavitch]] facer na primer metá del [[sieglu XIX]]. Sobrevive un distintivu repertoriu klezmer de les cortes de Sadagora y [[Buhuşi]] en [[Bucovina]]. Afírmase que los músicos xudíos profesionales o non, solíen errar por toa Europa Oriental, pa presentase en delles ocasiones festives. De cutiu probes, y con fama de ser gustantes al alcohol y la promiscuidá, yeren vistos como paries, ocupando malapenes un nivel sobre méndigos y criminales (‘klezmer', ‘klezmeruke' y ‘klezmerivke' yeren pallabres usaes de forma peyorativa<ref>http://www.klezmershack.com/articles/aboutklez.html About the Klezmer Revival</ref>). Sicasí, ganaron una bona reputación, un apreciu pola habilidá na so interpretación y la innovación nel so estilu musical. Siguieron siendo bien solicitaos. Dalgunos d'ellos volviéronse celebridaes<ref>http://borzykowski.users.ch/EnglMCKlezmer.htm</ref> n'Europa como'l gran músicu, '''Mikhoel-Yosef Gusikov''' (1806-1837), los violinistes '''Arn-Moyshe Kholodenko''' “Pedotser” (1828-1902) y '''Yossele Drucker''' “Stempenyu” (1822-1879) quien inspiró'l personaxe del escritor [[Sholem Aleijem]] y que'l so llamatu convertir en sinónimu de [[virtuosu]]. N'árees como Polonia y Lituania onde los xitanos nun yeren bien numberosos, los klezmorin constituyíen la mayoría de los músicos profesionales, establecíense principalmente en pueblos privaos nos grandes estaos de la nobleza polaca; había tamién dellos centros urbanos de música klezmer, especialmente en [[Vilnius]] y en [[Lvov]]. Pal [[sieglu XVIII]], los klezmorim yeren prominentes tamién na [[Moldavia]] otomana, particularmente na capital [[Iaşi (ciudá)|Iaşi]] (Jassy). Los klezmorim constituyíen una casta profesional; falaben el so propiu [[xíriga]] y casábense ente families de ''badkhonim''. Dellos llinaxes klezmer persistieron mientres un sieglu o más, como los Lemisch de Jassy y los Beltsi de [[Moldavia]], documentados per primer vegada a mediaos del sieglu [[XVIII]], estender escontra [[Istambul]], [[Beirut]] y [[Atenes]]–y a [[Filadelfia]].<ref name="Feldman"/> [[Ficheru:Moses Mendelson P7160073.JPG|thumb|100px|left|Moses Mendelssohn.]] [[Ficheru:Gaon2.jpg|thumb|100px|left|El Gaón de Vilnius.]] A finales del [[sieglu XVIII]], los xudíos taben suxetos a trés inflúis culturales distintes: Al occidente, los ''Maskilim'' o ilustraos (miembros de l'[[Haskalá|Haskalah]], el movimientu d'Ilustración Xudía) del filósofu '''[[Moses Mendelssohn]]''' (1729-1786), que fomentaba l'asimilación cultural y la reforma de práutiques relixoses. Al norte, los ''[[Mitnagdí|Mitnagdim]]'' (‘opositores' o ‘racionalistes'), dirixíos por '''Eliah ben Solomon Zalman''', el [[Gaón de Vilnius]] (1720-1797), que promovía un balance ente los estudios tradicional y llaicu, anque privilexaba l'estudiu de los testos sacros. Y a l'oriente, los ''[[Jasidismo|Jasidim]]'', siguidores del carismáticu '''Israel ben Eliezer''', más conocíu como [[Baal Shem Tov]] (1700-1760), que poníen n'alto valor, l'allegría, los cantares y la danza como senderos pa espresar el so amor pola humanidá y D-s n'éxtasis coleutivu místicu. Darréu los klezmorim tocaben nes cortes de los [[Rebe|Rebbes]] Jasídicos. N'Europa Central, los xudíos taben [[Asimilación cultural|asimilándose]] rápido na sociedá dominante –nel [[Imperiu Austro-Húngaru]] los xudíos llograron la [[:en:Jewish_emancipation|emancipación]] de manes de [[Francisco I d'Austria|Francisco I]] y el sufraxu universal por [[Francisco José I]]. Pa los ''maskilim'' n'[[Alemaña]], [[Austria]], [[Bohemia]] y [[Moravia]], l'idioma [[yiddish]] y la música klezmer, tenía que ser reemplazada pola [[cultura xermánica]]. Pero n'[[Europa oriental]], el klezmer florió y tomó emprestaos, de la corriente [[Jasidismo|jasídica]], ''nigunim'' (melodíes ensin pallabres), como allegría y fervor. Combinar nun amiestu atélite con cantares populares, música de baille profanu y cantaraes de [[sinagoga]]. [[Ficheru:Mjg.jpg|thumb|180px|right|Yosef Gusikov]][[Ficheru:Xyinstrument.jpg|thumb|150px|right|Shtroyfidl.]] Xeneralmente la música tocada polos klezmorim nun llegaba al interior de la cultura urbana burguesa non-xudía, nin tenía contautu cola so música clásica de los salones de conciertos. Anque hubo esceiciones, por casu '''Yosef Gusikov''', quien se volvió famosu nos salones de conciertu europeos occidentales al empiezu del [[sieglu XIX]]. Tocaba una especie de xilófonu de la so propia invención, que llamó “'''shtroyfidl'''” (preséu de madera y paya), diseñáu como un [[Címbalu húngaru|címbalu]], percorrió Europa Oriental en 1836 y depués tocó en [[Viena]] y Europa Occidental nel siguiente par d'años onde algamó fama y ésitu, qu'amás atraxo comentarios altamente favorables del compositor [[Félix Mendelssohn]] y de desaprobación de [[Franz Liszt]]. Anque nun hubo enforma trespasu musical del klezmer escontra la [[música clásica]], los klezmorim tocaben les melodíes populares del tiempu, incluyendo dances coetanees y brilloses trabayos clásicos pa la pequeña nobleza. Pa otros eventos xentiles tocaben dances folclóriques del llugar y tonaes; y pa los sos propios eventos teníen un repertoriu completu. Nos dominios polacos, la composición y territoriu de cada agrupación klezmer yera regulada puramente de mutuu alcuerdu. Dempués de que la mayoría de [[Polonia]] pasó a ser parte de [[Rusia]] a fines del [[sieglu XVIII]], el cayente gradual na autonomía llocal xudía, fizo que músicos non-klezmer formara parte de los sos grupos, qu'agora yeren llamaos ''kompaniya''. Los herederos de les families klezmer controlaben entá, la seleición de músicos nes bodes xudíes. Antes del [[sieglu XIX]], danse referencies sobre klezmorim en rexistros comunales y gremiales, xudíos y cristianos. Les representaciones lliterariu y visual non-xudíes de klezmorim, apaecen antes y son más completes que les xudíes. La descripción de "Jankiel Cimbalista" na épica ''Pan Tadeusz'' d'[[Adam Mickiewicz]] (1834) ye un exemplu evidente; tamién notables, son los ''Cuentos de Galitizia'' de [[Leopold von Sacher-Masoch]] y l'estudiu etno-musicolóxicu pioneru, ''Evreiskie Orkestry'' (1904) d'[[Ivan Lipaev]]. Importantes documentos visuales inclúin les pintures de [[Jean-Pierre Norblin de la Gourdine]] (1745–1830) y [[Wincenty Smokowski]] (1797–1876). De mediaos a finales del [[sieglu XIX]], les referencies a los klezmorim apaecen dacuando en memories yiddish.<ref name="Feldman"/> A entamos del [[sieglu XIX]], solo unos pocos cientos de quilómetros alredor de [[Kiev]] ([[Polonia]], [[Lituania]], [[Bielorrusia]], [[Ucraína]] y [[Moldavia]]). A los xudíos nun se-yos dexaba habitar nes ciudaes importantes. La mayoría de músicos aprendieron a tocar puramente d'oyíu y l'oficiu pasar de padre a fíu. Falaben un [[xíriga]] del klezmer, קלעזמערלשון: klezmerloshn (llingua klezmer) que tomó enforma del [[slang]] del baxu mundu, llenu d'anagrames y doble sentíos. Formaron asociaciones, especies de sindicatos, actuando como cabildo ante los gobiernos y como mediadores sociales. [[Ficheru:Jewish musicians of Rohatyn (west Ukraine).jpg|thumb|200px|left|Músicos xudíos de [[Raión de Rohatyn|Rohatyn]], Ucraína occidental, 1912.]] A fines del [[sieglu XIX]] el reináu del [[Zar Alexandru II]] traxo cambeos pa los klezmorim. Dende tiempos antiguos, hubo dellos músicos que sabíen lleer notación y que tocaben música escrita del repertoriu que nun yera klezmer, pero torgábase-yos entrar a los [[Conservatoriu de música|conservatorios]] a estudiar música a menos de que se convirtieren al cristianismu. Baxu [[Alexandru II de Rusia|Alexandru II]], esto camudó y per primer vegada los xudíos pudieron estudiar música y llograr trabayu nel mundu musical xentil. L'aceptación de xudíos en [[Conservatoriu de música|conservatorios]] de [[Rusia]] y [[Austria]], nel postreru terciu del [[sieglu XIX]], afectó l'estilu interpretativu klezmer y les oportunidaes profesionales abiertes pa los klezmorim nes grandes ciudaes. Dempués de la [[Primer Guerra Mundial]], los klezmorim integrábense pasu ente pasu a delles formes de la vida musical europea, anque caltuvieren el so rol na música comunal xudía. En delles rexones, les fíes de families klezmer, podíen agora aportar a músiques profesionales, conformando ''froyen kapelyes'' - anque estes agrupaciones nun teníen dexáu tocar en bodes xudíes. Ente que la música ritual yera tresmitida oralmente y nun círculu zarráu, los músicos klezmorim siguíen intercambiando munches melodíes populares con delles cultures indíxenes a la so alredor: rumana, rusa, polaca, ucraniana, lituana, húngara, griega, otomana (turca) o ‘árabe' y –especialmente n'[[Hungría]]- xitana, asina ye históricamente correutu considerala como un mestizaje artísticu o [[Fusion (Musica)|fusión musical]]. === Migraciones === [[Ficheru:Jewishimmigr1920.jpg|thumb|200px|left|Migrantes xudíos. ca. 1920.]] [[Ficheru:HesterStreet.jpg|thumb|200px|Hester Street, de Nueva York, 1903.]] Como se describía enriba, la área na cual, los xudíos asitiáronse tenía una complexa historia – fronteres inestables y poderes políticos que llegaben ya incluyíen los reinos ya imperios de [[Polonia]], [[Rusia]], [[Austria]] y a los [[Imperiu otomanu|Otomanos]], A pesar d'ello, los xudíos de la [[Zona d'Asentamiento|Zona de Residencia]], teníen ciertu nivel d'autonomía cola so propia xurisdicción y sistema de recaldu d'impuestos. Yera una área suxeta a disturbios mientres sieglos y remaneció un patrón de les poblaciones llocales n'atacar a les comunidaes xudíes en tiempos de problemes – estos ataques y masacres llamáronse [[pogromos]] y empezaron nel sieglu XVII pero volviéronse particularmente severes nel tardíu [[sieglu XIX]] y tempranu [[sieglu XX]]. Esto anició una nueva fola de migraciones al occidente, n'[[Alemaña]], [[Europa Central]] y les Américas, [[América del Norte|Norte]] y [[América del Sur|Sur]]. Xunir a les comunidaes [[sefardines]] bien establecíes de la dómina, devasaron a los sos homólogos [[sefardinos]], convirtiéndose na presencia xudía dominante. Ente los años 1880 y 1914, casi un terciu de la población xudía d'Europa Oriental emigró al continente americanu y de estos, unos 2.5 millones llegaríen a [[Nueva York]]. N'Estaos Xuníos el xéneru tresformóse considerablemente en cuantes que, los inmigrantes xudíos de fala [[yiddish]] provenientes d'[[Europa Oriental]], que llegaron ente 1880 y 1924, conocieron y asimilaron el [[jazz]] americanu.<ref>Hankus Netsky, "American Klezmer: A Brief History" from ''American Klezmer: Its Roots and Offshoots'' Ed. Mark Slobin, p.13</ref> Los primeres músicos klezmer que llegaron a les mariñes d'[[Estaos Xuníos]] usaben entá'l [[violín]] como preséu principal, anque munchos d'ellos escoyeron la [[trompeta]], esperando qu'esta habilidá ayudáralos a safar el combate mientres el [[serviciu militar]]. Otros músicos llevaron el [[Címbalu húngaru|címbalu]], el ''[[:en:Schrammel_accordion|schrammel]]'' –una especie d'acordión pequeñu- y el [[trombón]] de válvula. Pa 1920 la mayoría d'estos interesaos preseos, rindiéronse ante aquellos usaos polos músicos de [[vodevil]]. N'Europa, los klezmorim teníen una dura dependencia de les agremiaciones llocales pero nel [[sieglu XX]], el [[sindicatu]], tomó'l papel de los gremios. Los inmigrantes yeren escluyíos de la ''American Music Federation'', entós empecipiaron el so propiu [[sindicatu]] conocíu como ''Russian Progressive Musical Union''. Amás de supervisar el bienestar de los músicos, el [[sindicatu]] yera'l sitiu pa contratar una banda pa un eventu. Amás de los beneficios recibíos, los inmigrantes topaben aliviu al formar grupos con músicos que teníen el so llugar de nacencia de mancomún, estos grupos llamábense ''landmanshaften''. El so rol yera suministrar amistá, beneficios de salú, seguro funerariu y emplegu, yera otru recursu non tan disímil del sindicatu, a los que recurríen los inmigrantes. Los músicos amateurs atoparon otres oportunidaes, por casu nos coros d'obreros o nes orquestes de mandolines, un coru podía ser fundáu p'afaese a cada matiz políticu, dende la soviética ''Frayhayt Gezangs Ferayn'', el [[Socialismu|socialista]] ''Arbeiter Ring'', y a la [[Sionismu|sionista]]-[[Partíu Llaborista|llaborista]] ''Singing Society Poale Zion'', que cantaba namái n'[[idioma hebréu|hebréu]]. Tal como nel vieyu país, los klezmorim americanos tocaben en matrimonios y, a midida en que trescurría'l tiempu, popularizar en [[bar mitzvah]]s tamién. Mientres el ''badkhn'', tan íntegru a la esperiencia klezmer, esmorecer nel ocaso del tiempu, el provisor de comida o ''maitre'' sustituyir. La figura de ''badkhn'' tresformar nel cantante, actor y cómicu del teatru de variedaes o [[vodevil]] nel nuevu continente. La música popular americana introducir nel repertoriu del klezmer, asina que los eventos taben acompañaos por un amiestu de tonaes antigües y novedoses. Les bodes duraben una selmana nel ''Alte Heym'' (Vieyu Llar), les bodes n'América duraben un día y desenvolvíense con menos rituales. Daqué del vieyu sabor permanecía, por casu, el clarinetista siguía saliendo del escenariu ente la sopa y el platu principal pa interpretar una ''doina'' pa los invitaos al certame. Los fenómenos de [[Choque cultural|shock]] y [[asimilación cultural]], son narraos tamién na música klezmer y el cantar y teatru yiddish. Exemplos notables atópase en temes como: '''!װאָט קען יו מאַך? עס איז אַמעריקע''' ''Vot ken yu - <small>What can you</small>- makh? Ye iz Amerike!'' (¿Qué puedes faer? ¡Ye América!) y '''די גרינע קוזינע''' ''Di Grine Kuzine'' (La prima verde; ''grine'' yera la forma yiddish de ''greenhorn'' un términu que fai referencia a una persona inmadura o ensin esperiencia que ye fácilmente engañable ya inocente, aplicáu al nuevu inmigrante, o recién llegáu, llenu d'esperances pola nuevu oportunidá y promesa d'un nuevu empiezu). Ente les guerres hubo una sorprendente puxanza de la cultura yiddish – una mayor arribación, particularmente nel occidente, aguiyada pol consumu y gastu n'entretenimientu y ociu. El públicu consumidor de [[Discu de vinilo|disco]] llograba [[Grabación Mécanica analóxica|grabaciones]] de cantares populares, folclóriques, teatrales y trabayos instrumentales. Les grabaciones relixoses siguieron siendo bien populares y dalgunos de los [[Jazán|cantores]] pasaron a otres árees, grabando cantares en [[yiddish]], cantares ucraínos, artístiques, teatrales ya inclusive [[ópera]], que son parte de la historia rellacionada col klezmer. Henry Sapoznik escribe sobre esta esplosión cultural yiddish, que se reflexó amás, en munches otres partes de [[América del Norte|Norte]] y [[América del Sur]] y n'[[Europa]], doquiera hubiera población de xudíos [[Askenazis|ashkenazis]]. Esti boom traxo numberoses manifestaciones culturales ya institucionales. ==== [[:en:Yiddish_theater|Teatru yiddish]] ==== [[Ficheru:YidKingLear.jpg|thumb|100px|Versión yiddish de ''El Rei Lear''.]] [[Ficheru:Yiddishtheater.jpg|thumb|100px|left|Escena teatral, con Molly Picon y Jacob Adler.]] [[Ficheru:WPA Federal Theater Project in New York-Jewish Theater Unit - NARA - 195714.tif|thumb|100px|left|Unidá teatral xudía, Nueva York, 1935.]] La práutica relixosa xudía tradicional dende'l [[sieglu XVI]], incluyía un elementu de teatru mientres el festival de [[Purim]], nel que se dramatizaban operetes o ''[[:en:Purim_spiel|purimshpils]]'', pa cuntar la hestoria d'[[Ester (Biblia)|Ester]] que celebra'l festival. '''Abraham Goldfaden''' (1840-1908) fundó'l primer teatru profesional yiddish en [[Rumanía]] alredor de los años de 1870, el teatru incidió tantu nel vieyu como nel nuevu mundu, na creación y popularización de cantares xudíos. Ye tamién conocíu por componer ''Rozhinkes mit Mandlen'', (Pases con Almendres), una de les balaes xudíes más populares. A finales del [[sieglu XIX]] dase entamu a un teatru yiddish, primero en [[Jassy]], [[Rumanía]] y depués en [[Odesa]]. Entemeció klezmorim y badkhonim con actores y cantantes xentiles pa representar obres musicales que xuntaba. Estos yeren bien esitosos y les sos presentaciones producir n'Europa y América. Un xéneru de teatru yiddish evolucionó tomando un ampliu ámbitu d'estilos, dende cultes versiones [[yiddish]] de [[Shakespeare]] a la comedia, teatru musical y ''shund'' (baxa calidá). La popularidá del teatru musical yiddish llevó a la oportunidá de mercadéu, l'audiencia tornaba del show coles [[partitures]] de los cantares qu'acabaren d'escuchar. Hubo una puxanza nes alquisiciones de [[Pianu|pianos]] a entamos del [[sieglu XX]] y esti mediu d'entretenimientu caseru, suministró un mercáu pa la música y [[partitures]]. Unu de los primeres hits nesta forma, foi ''A Brivele der Mame'' (Una Carta a Ma) 1908, de '''Solomon Smulewitz'''. Los teatros publicaben les partitures de los sos shows pero otros editores, llueu tomaron ventaya del creciente interés na música escrita, ufiertando versiones escrites de repertoriu klezmer actual lo mesmo que de tonaes de los shows. En 1909 publicóse la opereta ''‘Pequeña Flor''', qu'incluyía ''Khosn Kale Mazeltov'' (Felicitaciones al Noviu y la Novia) que se convirtió nuna tema estándar de les bodes. Les obres publicábense tamién lo que dexó que se presentaren doquiera por grupos profesionales o amateurs. ==== Vodeviles y cines ==== [[Ficheru:Leo Fuchs dancing.jpg|thumb|100px|left|El polifacéticu artista Leo Fuchs en 1937.]] [[Ficheru:Jordan-harry-vaudeville.jpg|thumb|100px|Escena de vodevil.]] El final del [[sieglu XIX]] y l'entamu del [[Sieglu XX|XX]] tamién guardaron la crecedera del entretenimientu popular nos teatros de [[vodevil]] (vaudeville), colos sos programes de ''sketches'', acrobacies y variedaes musicales. Dalgunos de los actos novedosos, taben basaos n'estereotipos étnicos, alemanes, irlandeses, negros y xudíos. Munchos klezmorim atoparon trabayu nos teatros de [[vodevil]] como músicos y como actores d'escena – maquillándose de [[:en:Blackface|negru]] y tamién representando [http://www.youtube.com/watch?v=QfkeUFEhyak estereotipos xudíos]. Como nos teatros de [[vodevil]], taben los [[Sala de proyección|cines]] (cuarenta y dos d'ellos nel [[Lower East Side]] de Nueva York mientres los primeros años del sieglu XX) que proyeutaben [[Cine mudu|películes mudes]], estes riquíen acompañamientu musical y xeneraben trabayu pa los klezmorim. Según los ''westerns'', drames y romances, dellos filmes describíen la vida xudía, lo que dexaba a los klezmorim tocar una o dos melodíes familiares, que podíen ser reconocíes polos miembros xudíos ente l'audiencia. ==== Años 1920 - Teatru musical ==== El teatru y la [[comedia musical]] siguieron siendo populares y dende los [[años 1920]] había estrelles del [[:en:Yiddish_theatre|teatru yiddish]] que nacieren n'[[Estaos Xuníos]], como '''Molly Picon''' –gran estrella de musicales, comedia y películes. '''Fanny Brice''' foi una comediante bien conocida quien s'especializaba nos estereotipos xudíos (non siempres falagadores). Amás de grabar música y cantares del teatru, empecipiaron les grabaciones de númberos y cantares risibles y de parodia como por casu, la serie de rutines risibles de ‘''Yente Talebande'''. [[Ficheru:Joseph Cherniavsky and His Band.jpg|thumb|200px|left|<small>''Joseph Cherniavsky'' y la so banda.</small>]]En 1921 '''Abe Schwartz''' compunxo la música pal show ''Di Grine Kuzine'' (''La Prima Verde'') qu'empecipió una serie de cantares sobre inmigrantes. En 1925 una grabación de ''Yiddishe Mama'' (''Ma Xudía'') foi estrenada siendo un gran hit y esfrutando d'enorme popularidá per munchos años. Otru animadores, ''“yiddishizaron”'' cantares populares americanes, como '''Peshe Burnstein''' ''Yez Zir iz mayn kale'' (''Yes Sir that's my baby'') y ''Yez mir hobn keyn bananes'' (''Yes Sir, we have non bananas'') de '''Gus Goldstein'''. Los cantares tamién reflexaben fechos d'actualidá como'l [[quema na fábrica Triangle Shirtwaist]], el [[fundimientu del Titanic]], y la [[Primer Guerra Mundial|guerra]], por casu ta la composición ''Der Yidishe Soldat in der Trenches'' (''El Soldáu Xudíu nes Trincheres'') de '''Brandwein'''. Los klezmorim siempres afixeren los sos repertorios en respuesta a los tiempos y a los llugares -n'[[Europa Oriental]] la ''doina'' (el cantar del pastor de fataos rumanu) volvióse parte estándar del repertoriu de bodes. El mesmu procesu dar n'[[Estaos Xuníos]] col [[jazz]]. En 1926 '''Kandel''' grabó ''Jackie Jazz ‘em Up'' – una pieza [[jazz]] cola irrupción d'una trompeta klezmer, y otres versiones jazzísticas de clásicos klezmer como ''Der Shtiler Bulgar.'' La ''Yiddishe American Jazz'' de '''Joseph Chernaivsky''', tamién conocida como la ''Hassidic American Jazz Band'' o los ''Oriental American Syncopators'' vistíense como cosacos y [[jasidim]] y tocaben afeches versiones jazzísticas de tonaes klezmer. '''Brandwein''' tocaba con ellos pero los sos vezos pocu sociales fixeron que fuera reemplazáu por '''Tarras'''. ==== Años 1930 - Cine sonoru ==== [[Ficheru:Al Jolson in Rhapsody in Blue trailer.jpg|thumb|100px|left|Al Jolson.]] Nos [[años 1930]] la llegada del [[cine sonoru]] traxo como resultáu la perda de trabayu de munchos klezmorim en Nueva York, anque dalgunos atoparon nuevu emplegu componiendo y grabando pa les películes ('''Max Epstein'''). Otros artistes, como '''Molly Picon''' y '''Yosele Rosenblatt''' pasaron del [[vodevil]] al [[cine]] y, poques gracies, [[Al Jolson]], estrella de ''[[The Jazz Singer]]''. El colapsu del mercáu de valores y la [[Gran Depresión|depresión]] afectó al teatru de [[vodevil]] y a la [[Compañía discográfica|industria discográfica]] pero volviéronse prominentes, nueves formes d'entretenimientu. L'añu 1926 vio'l llanzamientu del ''Hotel Libby Program'', el primer show radial yiddish con drama y música (presentando a '''Tarras'''). Otros programes de radio yiddish añedieron documentales, poesía, editoriales, series dramátiques y toes incluyíen propagandes yiddish de los patrocinadores. El periodu d'[[enteguerres]] tamién vio'l desenvolvimientu del ''"Borscht Belt"'' o'l ''circuitu del borsht'' - la área de los hoteles allugaos nes [[montes Catskill]] onde los neoyorquinos de clase media, diben pa les sos vacaciones de branu pa escapar del calor. L'entretenimientu yera parte del paquete, había baillarinos, música de fondu mientres la cena y shows que siguíen l'estilu americanu común pero incluyía cantares y música del [[:en:Yiddish_theatre|teatru yiddish]]. Los klezmorim atopaben trabayu y decenes de comediantes famosos empezaron ellí les sos carreres entreteniendo a los turistes xudíos. ==== Cantares d'espectáculu ==== [[Ficheru:Bei_Mir_Bist_Du_Schoen.jpg|thumb|Póster del cantar ''Bay Mir Bistu Sheyn''.]] Un cantar de show, [http://Bei_Mir_Bistu_Shein Bay Mir Bist Du Sheyn] (Pa mi yes formosa) volvióse l'ésitu xudíu de mayor aceptación. Foi escrita por '''Sholom Secunda''' en 1932 pa un espectáculu mediocre, vender y la lletra foi reformada. Foi grabada poles '''hermanes Andrews''' en 1937 y volvióse un enorme hit. Siguiéron-yos otros grupos como les '''hermanes Barry''', quien grabaron cantares [[jazz]] y presentábense nun nuevu programa de radio ''Melodíes Yiddish en [[Swing (jazz)|Swing]]'' con '''Tarras''', con quien tamién grabaron. Otros cantares d'ésitu fueron ''Bublitchki Beygelakh'', escrita por '''Abe Schwartz''' y grabada por él en 1917, tamién grabó ''Der Shtiler Bulgar'' que se convirtió en ''Frailach in Swing'' y depués con lletra n'inglés, ''And The Angels Sing''. Munches de los cantares populares teníen una estructura similar –entamu y final con un estilu de [[jazz]] americanu, pasando por un ''bulgar'' o pasaxe klezmer nel mediu. ==== Foxtrots y tangos ==== Antes, n'[[Europa]], los klezmorim nel [[periodu d'enteguerres]], incluyíen [[Foxtrot (baille)|foxtrots]] y [[Tango|tango]] nos sos repertorios. Los tangos en [[yiddish]] escribíense ya interpretaben en [[Suramérica]] y [[Europa]]. Coles mesmes en [[Kiev]], '''Moshe Beregovski''' llevaba a cabu una enorme investigación [[Etnomusicología|etno-musicolóxica]] de los klezmorim. Grabó munchos exemplos de la música, trescribir y comentó sobre ella. Parte del so trabayu se tradució y publicó apocayá. ==== Películes yiddish ==== [[Ficheru:Yidlfidl.jpg|thumb|200px|Escena de la Película ''Yidl Mitn Fidl'', 1936.]] Los [[años 1930]] tamién vieron l'apoxéu de les películes yiddish. ''[http://www.youtube.com/watch?v=q6oaIarj-80 Yidl mitn Fidl]'' (1936), protagonizada por '''Molly Picon''', narra les aventures de Itke, una moza que s'amaruta de rapazu pa poder tocar nuna banda de klezmorim, percorriendo la [[Polonia]] rural, teniendo delles aventures. Magar que na banda sonora hai apenes una brizna de música klezmer tradicional, na so historia reflexen dellos traces de la vida cotidiana de los klezmorim a entamos del [[sieglu XX]] n'[[Europa del Este]] y los sos tresformamientos conforme los nuevos tiempos. Otres películes fueron más auténtiques nel so soníu y hubo munchos musicales que siguieron les tradiciones del teatru yiddish en celuloide; tamién se destacar la producción de películes yiddish clásiques como ''[http://vimeo.com/4530066 Uncle Moses]'' (1932) ''[http://www.youtube.com/watch?v=SYa-hndluqU Grine Felder]'' y ''[http://www.youtube.com/watch?v=Ru494wMDor0 The Dybbuk/Der Dibuk]'' (1937). ==== Discografía ==== Los primeros años del [[sieglu XX]] vieron un boom n'otra área del entretenimientu y consumu: les [[Reproducción y grabación de sonido|grabaciones]]. El Klezmer volvióse popular nesta dómina n'Estaos Xuníos. La migración masiva de xudíos a los Estaos Xuníos ente 1880 y 1820 coincidió col desenvolvimientu de la teunoloxía de [[Grabación mecánica analóxica|grabación]] comercial. Les grabaciones feches ente 1912 y 1940 pal públicu xudíu fueron la mayor fonte pal actual [[klezmer#Resurdimientu|resurdimientu]] klezmer. Les primeres grabaciones en discos de [[78 RPM]] - qu'atoparon los investigadores del movimientu de [[klezmer#Resurdimientu|resurdimientu]] del klezmer - taben llenes de rayones, saltos ya inclusive, errores musicales, traces que yeren parte del so encantu. Dende 1899 la ''Gramophone Company'' de [[Londres]] taba faciendo grabaciones n'[[Europa del Este]]. El sellu discográficu Syrena tuvo un enorme hit coles sos grabaciones del '''cantor Sirota''' y siguió grabando pequeñes agrupaciones y grandes bandes. Una de les sos primeres grabaciones ye la ''Rumanian Belf's Orchestra'', dirixida pol soníu central del clarinete, la melodía y segundos violinos, chelo y pianu. Naide sabe quién o qué tocaba pero créese que la banda yera probablemente d'[[Ucraína]] y el nome "rumanu" yera un trucu de mercadéu. Otres tempranes grabaciones klezmer fueron de '''Abe Elenkrig''' col so ''Hebrew Bulgarish Orchestra'', esta tenía los ritmos metálicos y l'estilu [[moldavu]] y del suroeste d'[[Ucraína]]. Anque les grabaciones esportar d'Europa a los Estaos Xuníos, el nivel de producción nos Estaos Xuníos yera de llueñe muncho más grande y había un mayor fluxu de ventes del otru llau. Nos Estaos Xuníos, la ''United Hebrew Disc and Cylinder Record Company'', grababa cantares, cantares teatrales, [[Popurrí (música)|popurrís]] de klezmer y producieron cerca de 150 discos en 3 años. Mientres la [[Primer Guerra Mundial]] l'influxu de los artistes d'Europa Oriental atayóse, polo que los estudios de grabación tuvieron que buscar nel talentu llocal pa los sos siguir les sos producciones. Munchos xudíos dexaron [[Europa oriental]] a finales del [[sieglu XIX]] en busca de floxura y, dempués, fuxendo de les persecuciones y establecese n'Estaos Xuníos. Estos emigrantes: '''Harry Kandel''' (1885-1943), '''Abe Schwartz''' (1881-1963), '''Joseph Frankel''' (1885-1953), '''Dave Tarras''' (1897-1989), '''Naftule Brandwein''' (1889-1963), '''Shloimke Beckerman''' (1883-1974,etc. o los sos descendientes: '''Max Epstein''' (1913-2000), '''Pete Sokolow''', '''Michael Alpert''', etc., dexaron que'l klezmer perdurara ya inclusive qu'espolletara como música de baille y entretenimientu. “Pero la música esperimentó tan fondu tresformamientu que se tenía una noción sesgada de cómo sonaba nel vieyu país.” (Mark Slobin).<ref>{{cita llibru|apellíu=Slobin|nome=Mark|títulu=American Klezmer: Its Roots and Offshoots|añu=2001|editorial=[[University of California Press]]|isbn=978-0520227187}}</ref> [[Ficheru:Aschwartz.jpg|thumb|100px|left|Abe Schwartz y la so fía Sylvia, ca. 1925.]] [[Ficheru:Joseph Frankel.jpg|thumb|100px|left|Joseph Frankel.]] [[Ficheru:Harry Kandel.jpg|thumb|100px|left|Harry Kandel.]] '''Abe Schwartz'''. Un artista prolíficu d'Estaos Xuníos del momentu, violinista, pianista, arreglista, compositor y direutor, quien llegó en 1899 de Bucuresti. En 1917 sirvió de direutor para [[Columbia Records]] y grabó 7 discos incluyendo ''Tants Tants Yiddelekh'' (Baillen, Baillen Xudíos) unu de los primeres y bien populares hits klezmer que foi grabáu por distintos artistes en distintes formes al traviés de los años incluyendo una versión llatinoamericana. Como munchos otros klezmorim, tocaba y escribía pal teatru yiddish y en 1920 grabó y publicó unes 35 cantares klezmer incluyendo shers, bulgars, freylakhs y khosidls. Dalgunes fueron de la so propia composición como ''A Glezele Vayn'' (Una Copa de Vinu), otres yeren tradicionales. Tamién grabó con una orquesta y otros ensambles, dalgunos de los sos meyores discos son los de Schwartz acompañáu de la so fía de 12 años '''Sylvia''' al pianu. Una trescripción del cantar ''Lebedik un Freylekh'' de 1927, una tonada del Teatru Yiddish grabada pola Orquesta de '''Abe Schwartz''' en [[Nueva York]] da una bona idea de la instrumentación popular del klezmer del tempranu [[sieglu XX]]. La melodía ye interpretada pola [[Corneta (preséu)|corneta]], [[clarinete]] y el [[violín]], mientres el ritmu ye llográu por aciu el [[trombón]], [[bombardino]], [[banjo]] y percusión. La [[llinia de baxu]] ye tocada nos rexistros más graves del [[pianu]], [[contrabaxu]] y [[saxofón]]. Tamién yera un [[A&R|A & R]] non-oficial, identificaba y presentaba a nuevos artistes al mundu de la grabación, ente ellos a '''Naftule Brandwein''' y a '''Dave Tarras'''. Otru direutor pa [[Columbia Records|Columbia]] foi '''Joseph Frankel''' de Kiev. Educáu en conservatoriu y direutor de banda nel exércitu zarista, percorrió Estaos Xuníos en 1904 dirixiendo la banda del reximientu militar N° 14. Cuando españó la [[Primer Guerra Mundial]], tuvo percorriendo Suramérica con una orquesta sinfónica rusa. Adoptó la ciudadanía estauxunidense y aportó a direutor nel exércitu estauxunidense. Dempués de la guerra grabó para [[Columbia Records|Columbia]], los sos catálogos reflexen los sos aires de marcha militar. Grabó cantares tradicionales y tamién les sos propies composiciones contemporánees como ''Yiddishe Blues'' (que, sicasí, namái tien blues nel títulu). Mentanto, el sellu discográficu [[RCA Victor|Victor]] contrató al clarinetista y direutos '''Harry Kandel'''. Orixinariu de [[Lviv|Lemberg]], asistía al [[Conservatoriu d'Odesa]], tocó nel exércitu del zar y emigró en 1905. Tocó para [[vodevil]] y en shows ''del selvaxe oeste de Buffalo Bill'' antes de treslladase a [[Filadelfia]] pa conformar la ''Harry Kandel's Famous Inlet Orchestra'' que tocaba música americana común y corriente. En 1917 robló con [[RCA Victor|Victor]]<ref>{{cita llibru|apellíu=Broughton|nome=Simon|apellíu2=Ellingham|nome2=Mark|apellíu3=Muddyman|nome3=David|apellíu4=Triyu|nome4=Richard|títulu=World Music: The Rough Guide; Rhythm and the Jews|páxines=643|añu=1994|editorial=Rough Guides Ltd|isbn=978-1858280172}} </ref> y nel mesmu añu, la respuesta d'esti sellu [[RCA Victor|Victor]] al ésitu de ''Tants Tants Yiddelekh'' foi persuadir a '''Kandel''' a que grabara daqué de klezmer y estrenaron ''A Freylakh fun der Khupe'' y ''Odessa Bulgarish''. Acordies con Sapoznik•,<ref>{{cita llibru|apellíu=Sapoznik|nome=Henry|títulu=Klezmer! Jewish music from Old World to our world|añu=1999|editorial=Schirmer Trade Books|isbn=978-0825671913}} </ref> la orquesta de Kandel, de dos cornos, cuatro violinos, flauta, viola, trombón, tuba, pianu y clarinete, resonó y [[RCA Victor|Victor]] llogró un enorme ésitu. '''Shloimke Beckerman''' (1889-1974) tocaba nun estilu decoroso y con un ritmu pulsátil, mientres '''Itzikel Kramtweiss''', (fecha desconocida), clarinetista del circuitu de [[Filadelfia]] nos tardíos años 20, tocaba en Si Bemol con un carauterísticu soníu agudu y nasal. Otros klezmorim particularmente famosos, que grabaron, fueron dos clarinetistes emigrantes: '''Naftule Brandwein''' y '''Dave Tarras''', probablemente los músicos más famosos d'esti periodu. Desenvolvieron estilos virtuosos únicos qu'influyeron a tolos intérpretes subsecuentes, los sos talantes musicales, yeren distintos pero simultáneamente, aceptaos otramiente, polos amantes de la música. [[Ficheru:NBrandwein.jpg|thumb|120px|Naftule Brandwein.]] '''Naftule Brandwein''', anque nun podía lleer [[partitura]], yera almiráu pola so interpretación enérxica y exuberante. Les sos dotes na improvisación yeren apolazaes y elocuentes. Yera excéntrico na so música y na so persona. Brandwein paez ser el rapazu selvaxe' del klezmer –vieno, muyeres y la mafia xudía- ye unu de los grandes clarinetistes del momentu. Henry Sapoznik entrevistó a les persones qu'entá recordaben les sos proezas dempués de 40 años. Brandwein usaba un disfraz de lluces del Tíu Sam, qu'una vegada, casi lo lletrocuta; tocaba dando'l llombu a l'audiencia pa despintar los sos trucos dixitales, vistía un anunciu de neón de la so orquesta alredor del so pescuezu, soltaba los sos pantalones cuando tocaba en fiestes, tocaba pa la mafia –les hestories siguen y siguen- y yera un intérprete xenial. Nació en [[Galitzia|Galitizia]], dientro d'una familia de músicos, tocaba orixinalmente el [[Corno Francés|corno]] colos músicos llocales polacos y [[Lăutari|xitanos]]. Camudóse dempués al [[clarinete]], y llegó a [[Nueva York]] en 1908, se promovía a sigo mesmu, como'l ''Rei de la Música Xudía'' y tocó nes primeres grabaciones con '''Abe Schwartz'''. Pa 1922 camudara de sellu disquero, pasándose de [[Columbia Records|Columbia]] a [[RCA Victor|Victor]] y dirixiendo la so propia orquesta. '''Dave Tarras''' ye otru gran clarinetista d'entamos del sieglu XX. De [[Ternivka]], [[Ucraína]], creció tocando na orquesta familiar, recibió educación musical formal y foi otru recluta del exércitu zarista. Llegó a [[Nueva York]] en 1921, primero tocaba en bodes pero dempués llogró la so gran oportunidá reemplazando a '''Brandwein''' nes bandes de '''Chernaivsky'''. Presentóse y grabó prolíficamente mientres munchos años, con munchos artistes klezmer y yiddish. Yera famosu por cuenta del so estilu musical grácil y refináu, la so educación musical foi esmerada y yera capaz d'interpretar múltiples xéneros. Menos tradicional que '''Brandwein''', la so música reflexa influencies de [[Besarabia]] y foi responsable de la popularización de los ''bulgars'' mientres los [[años 1920]] y los [[años 1930]]. Cuando los xudíos dexaron [[Europa oriental]] y los [[shtetl]]s, el klezmer esvalixar per tol mundu, especialmente nos [[Estaos Xuníos]]. Primeramente, non enforma de la tradición klezmer caltener polos xudíos n'Estaos Xuníos, había namái unos pocos cantantes folclóricos yiddish. Na década de [[años 1920|1920]] los clarinetistes Dave Tarras y Naftule Brandwein causaron un curtiu ya influyente resurdimientu, anque foi indicáu por Hankus Netsky que “pocos de los intérpretes d'esta era referir a sigo mesmos como klezmorim, y el términu nun s'atopa en nengún rexistru instrumental del momentu.”<ref>{{cita llibru|apellíu=Slobin|nome=Mark|títulu=American Klezmer: Its Roots and Offshoots|añu=2001|páxines =16-17|editorial=University of California Press|isbn=978-0520227187}}</ref> La sopranu Isa Kremer foi un esponente popular del cantar yiddish internacionalmente mientres la primer metá del [[sieglu XX]]; notablemente faciendo munches grabaciones con Columbia Records y faciendo presentaciones nel [[Carnegie Hall]] y n'otros llugares d'actuación masivos nos Estaos Xuníos, de 1922 a 1950.<ref name="JWA">{{Cita web|url=http://jwa.org/encyclopedia/article/kremer-isa|títulu=Isa Kremer|autor=Lois Barr|obra=[[Jewish Women's Archive]]}}</ref> Mientres los xudíos norteamericanos empezaron a adoptar la cultura dominante, la popularidá del klezmer amodo escayó, y cada vez más, les celebraciones xudíes empezaron a acompañase de música non-xudía. El soníu camudó evolucionando coles nueves redolaes y cultura d'América, según facer poles vastes comunidaes europees. “En [[Nueva York]], los músicos xudíos tocaben más [[Foxtrot (baille)|fox-trots]] que freylekhs,”<ref>{{cita llibru|apellíu=Broughton|nome=Simon|apellíu2=Ellingham|nome2=Mark|apellíu3=Muddyman|nome3=David|apellíu4=Triyu|nome4=Richard|títulu=World Music: The Rough Guide; Rhythm and the Jews|páxines=643|añu=1994|editorial=Rough Guides Ltd|isbn=ISBN 978-1-85828-017-2}} </ref> [[Ficheru:GershwinStandingFacingLeftBain.jpg|thumb|150px|George Gershwin.]] [[Ficheru:Benny Goodman1.1971.JPG|thumb|150px|left|Benny Goodman.]] Mientres el klezmer taba siendo influyíu pola cultura americana y les sos interpretaciones tradicionales pudieron tornar; asocedía lo contrario nel casu de la música norteamericana. Ciertu compositores xudíos que tuvieron un ésitu dientro de la cultura dominante, como [[Leonard Bernstein]] y [[Aaron Copland]], siguieron siendo influyíos pol idioma musical klezmer oyíu mientres la so mocedá (como [[Gustav Mahler]]). Munchos consideren que [[George Gershwin|Gershwin]] que'l yiddish de la so mocedá sí-y influyó, y que l'apertura de “[[Rhapsody in Blue|Rapsody in Blue]]” foi un saludu al clarinete klezmer.<ref>Giddins, Gary ''Visions of Jazz: The First Century'', 1998. [https://books.google.com/books?id=MH0btmTBccsC&pg=PA648 p. 647-648]</ref> Y, bona parte del estilu nel clarinete de [[Benny Goodman]], puede interpretase como deriváu del xéneru. Munches de les melodíes de Benny Goodman anque non precisamente klezmer, teníen ciertu toque sonoru distintivu. Años dempués el so trompetista llevó música folclórica xudía a la banda,<ref>{{cita llibru|apellíu=Broughton|nome=Simon|apellíu2=Ellingham|nome2=Mark|apellíu3=Muddyman|nome3=David|apellíu4=Triyu|nome4=Richard|títulu=World Music: The Rough Guide; Rhythm and the Jews|páxines=643-644|añu=1994|editorial=Rough Guides Ltd|isbn=ISBN 978-1-85828-017-2}}</ref> Simultáneamente, compositores non xudíos, taben interesándose nel klezmer, en busca d'una fonte prolífica de material temático fascinante. [[Dmitri Shostakovich]]sobremanera, almiraba la música klezmer por tomar y adoptar tantu l'éxtasis y la desesperación de la vida humana y ‘citó' delles melodíes nes sos obres maestres de cámara, el Quintetu pa Pianu en Sol menor. op. 57. (1940), el Tríu pa pianu N.° 2 en Si menor, op. 67. (1944), y el [[Cuartetu n.º 8 (Shostakóvich)|Cuartetu de cuerdes N.° 8 en Do menor, op. 110.]] (1960). === Cayente === Dende finales de los [[años 1920]], la popularidá del klezmer empezó a aparrar, por múltiples motivos. La [[Gran Depresión]] solmenó un golpe a la industria discográfica, la migración masiva de xudíos d'[[Europa oriental]] casi cesó dafechu. Les consecuencies producieron que nun hubiera nuevos músicos qu'anovaren el repertoriu y que muncha menos audiencia tuviera ansiosa del soníu del vieyu mundu. La población xudía establecida empezara'l lentu pero inesorable procesu d'[[Asimilación cultural|asimilación]]. Cada vez, menos novies y novios ciscaben música de baille tradicional, l'ingresu básicu del klezmer. Amenóse un mayor curiosu ente les audiencies nueves poles nuevu espresiones musicales de la posguerra: [[Música llatina|Música Llatina]], [[Jazz]], [[Be-bop|Be-Bop]] y naturalmente el [[Rock and roll|Rock-and-Roll]]. [[Artie Shaw]] y [[Benny Goodman]] yeren los Reis del Swing”, [[Irving Berlin]], mientres falaba [[yiddish]], escribió y compunxo el cantar “[[Blanca Navidá]]” que ye definitivamente'l cantar navidiegu más famosa y popular y “Dios Bendiga a América”, el segundu himnu nacional estauxunidense, la música de [[George Gershwin]] ta entá trescalada con temes y sensibilidá xudíes, pero nengunu compunxo nin tocó klezmer. La [[Segunda Guerra Mundial]] y la ''Shoah'' (l'[[Holocaustu]]) abrasaron a la comunidá xudía n'Europa. Mientres l'Holocaustu, miles de músicos fueron asesinaos polos [[nazis]], esaniciando una xeneración entera de músicos y audiencia klezmer. Trátase d'una destrucción, cercana a la total aniquilación, cultural y física del mundu xudíu. Les comunidaes que nutrieren la emigración al occidente y los Estaos Xuníos dexaron d'esistir (aquellos que quedaron volviéronse invisibles na era soviética de [[Guerra Fría|posguerra]]). Quien habíen emigráu tresformábense rápido y a midida que asimilábense la so música se americanizaba adulces. El [[Estáu d'Israel]] fundáu en 1948, ufiertó un nuevu llar pa tolos sobrevivientes del Holocaustu y polo xeneral pa tolos xudíos habitantes de la [[diáspora]] en tol mundu. El mozu Estáu taba en busca d'una nueva cultura, una nueva identidá nacional. El deséu de los [[sabra|sabres]] (los xudíos nacíos n'Israel) y los nuevos emigrantes, yera cortar los llazos col pasáu, con Europa y cola [[diáspora]], amás de fortalecer la identidá xudaica común y construyir una nueva sociedá. La llingua [[yiddish]] y la música klezmer quedaron apostraes al áticu de la hestoria, porque ellí, entós, yeren el símbolu d'un periodu escuru, un recordatoriu del [[Holocaustu]] y les persecuciones. Ye un fechu que dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]], los enclinos escontra l'[[asimilación cultural]] y el [[sionismu]] ente los xudíos norteamericanos foi esmoreciendo la música klezmer. Inclusive xigantes del klezmer adoptaren la manera musical israelina (1963, n'Estaos Xuníos, el clarinetista klezmer '''Ray Musiker''' grabó ''“Tzena Tzena”'', ''“Hava Nagila”'', ''“Hevenu Shalom Aleykhem”'', etc.). Los cantares y bailles israelinos fixéronse populares, por casu ''Tzena Tzena'' tuvo ente los rankings d'ésitu. Taba surdiendo una nueva música popular hebrea, nació un nuevu, enérxicu y arguyosu folclor, mientres el klezmer atopar nun estáu letárgico espertando equí y ellí solo en dellos momentos en bodes y [[Bar Mitzvah|chigre mitzvahs]]. Dempués de los [[años 1940]], la música había klezmer había perecíu, casi totalmente –afarada n'Europa pola muerte de tantos músicos xudíos, y incapacitada pa face-y frente a les reivindicaciones rivales de la música folclórica israelín emerxente, del recién Estáu creáu. El klezmer quedó apostráu a la señardá. En 1941 '''Brandwein''' grabó la so última sesión. Esto marca l'entamu del fin d'una era pal klezmer. Una nueva xeneración creciera nel continente, que taba más comenenciuda nel [[jazz]] que nel klezmer, falando más [[Idioma inglés|inglés]] que [[yiddish]]. Pa la [[Segunda Guerra Mundial]] la mayoría d'estaciones de radio yiddish saliera del aire y el teatru yiddish taba en decadencia. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial|guerra]] les comunidaes xudíes d'[[Europa Oriental]] fueron abrasaes pol [[Holocaustu]], que por casu, punxo fin definitivu a la música klezmer en [[Polonia]]<ref name="Feldman"/> - adicionalmente, l'oficiu y el xéneru klezmer, seríen reprimíes nos países controlaos pola [[Xunión Soviética]]. Paecía que'l klezmer dexaría d'esistir. ==== Años 1950 ==== Sicasí, el filamentu del klezmer tradicional nun sumió del tou. '''Sam Musiker''' tocaba n'Estaos Xuníos mientres el periodu de [[posguerra]], un amiestu de klezmer y [[jazz]] un ‘klezmer americanizado'. Aportó a el xenru de '''Dave Tarras''' y persuadió-y a que grabara n'estudiu'l discu ‘Tantz' en 1956. '''Abe Schwartz''' siguió tocando nos Hoteles de Catskill dempués de la guerra, como Tarras, tocando pa simkhes o ocasiones festives. Munchos músicos [[jazz]] importantes actuaben con Tarras nestos eventos. Otres bandes satisfixeron la necesidá de música nes comunidaes xudíes, interpretando, principalmente jazz y pop modernu pa ''simkhes'', cola ocasional tonada extra ‘Hava Nagila'. Dellos teatros yiddish siguieron en [[Nueva York]] y n'otres partes d'América y Europa, pero'l númberu de yiddish-parlantes amenorgar a un ritmu constante. Coles mesmes los grupos [[Jasidismo|jasídicos]] asitiaos en llugares como [[Brooklyn]], [[Nueva York]], siguieron falando [[yiddish]], practicando la relixón y calteniendo la cultura folclórica yiddish(llixeramente americanizada pero ensin asimilar). La so música adoptó los [[Teclaos electrónicos|teclaos]] y [[baxos llétricos]], siguieron el texíu del klezmer con amiestes de melodíes relixoses y hebrees y pallabres y soníos del mediu oriente. ==== Años 1960 ==== Pa los [[años 1960]] la música klezmer tradicional realmente sobrevivió, namái nes comunidaes [[Jasidismo|jasídicas]] y nes alcordances de la xeneración más vieya. Mentanto, munchos músicos xudíos tocaben na música dominante, fora clásica, [[jazz]], [[pop]], [[rock]], [[música pa cine]] o [[Música pa teatru|teatru]]. Hubo una crecedera na popularidá del baille folclóricu israelín – estableciéronse dellos grupos de danza folclórica y yera una actividá popular ente los grupos xuveniles, anque yera baillada cola música grabada (o voces y guitarra). Inclusive en Catskills, cerca del 80 % de la música yera americana, el restu yera [[Musica llatina|llatina]] o [[música israelina|israelina]]. Un par de cantares populares d'esa dómina yeren, ''‘Twistin' the Freilachs''' y les versiones llatines en [[chachachá]] y [[Merengue (xéneru musical)|merengue]] de ''Rozhinkes mit Mandlen'', ''‘Pases y Almendres'''. Nestos años del tapecer (Sapoznik), destácase un artista xudíu – '''Mickey Katz'''. Popularizar nos [[Años 1960|60]] coles sos presentaciones y discos. Anque yera más conocíu poles sos rutines risibles en ''yinglish'' (un amiestu de yiddish ya inglés) qu'incluyía parodies de cantares estauxunidenses, tamién yera [[disc jockey]] na radio, dirixía revistes musicales yiddish tales como ''‘Borscht Capades''' y grabó álbumes instrumentales incluyendo ''‘Música pa bodes, barmitzvahs y brisses'''. Trabaya siguiendo la tradición de la vibrante cultura yiddish de los años previos a la guerra. Años más tarde, el jazzista '''Don Byron''' interesar na música de '''Katz''' y grabó un álbum como tributo ''‘Don Byron Plays the Music of Mickey Katz'''. === Resurdimientu === El términu de ''revival'' (''renacencia'') klezmer pue ser desaparente, porque implica'l regresu d'un estáu de muerte. De fechu el klezmer, enxamás morrió, a cencielles atopábase nun estáu d'envernía, qu'esperaba meyores tiempos. Hai diverses opiniones, dizse que'l klezmer foi afechiscamente alicáu (Seth Rogovoy), o re-energizado (Mark Slobin) y foi denomináu como ‘Klezmer' en tantu [[Xéneru musical|xéneru]], de la mesma en que la música irlandesa foi denomada ‘[[Música celta|Celta]]'. ==== Años 1970 ==== A fines de la década de 1970, hubo un resurdimientu klezmer, que se debe a músicos [[Música clásica|clásicos]], de [[jazz]], [[folk]] o [[pop]], ente otros, por '''Giora Feidman''', '''Zev Feldman''', '''Andy Statman''', '''Henry Sapoznik''' ('''Kapelye''') o '''Lev Liberman''' ('''The Klezmorim'''), y '''Hankus Netsky''' ('''The Klezmer Conservatory Band'''), quien sacaron parte de los sos repertorios, de les antigües grabaciones y de los músicos sobrevivientes del klezmer estauxunidense. Estos músicos formaron nueves bandes y fortalecieron el resurdimientu del klezmer. Convencer a '''Tarras''' por qu'interpretara y grabara el so álbum de 1979 ‘''Master of the Clarinet'''. '''The Klezmer Conservatory Band''' ('''KCB'''), de [[Boston]] empecipiáu por '''Hankus Netsky''', volvióse un terrén d'entrenamientu pa dellos klezmorim de la nueva xeneración, que persistieron y formaron les sos propies bandes como '''Frank London''' con '''The Klezmatics''', '''Deborah Strauss''' y '''Jeff Warshauer''' con '''The Strauss-Warshauer Duo''' y '''Kurt Bjorling''' con '''Brave Old World'''. En Llatinoamérica, l'arxentín '''[[Giora Feidman]]''', músicu de cuarta xeneración d'una familia de klezmorim de [[Besarabia]], foi'l primeru en llevar la música klezmer a una nueva audiencia, la xeneración de la [[posguerra]] que nun pasó pola esperiencia de les otomíes. Sintió la necesidá de pasase de la [[música clásica]] al klezmer, pa dedicar el so talentu escepcional y habilidá como intérprete clásicu a la revitalización del klezmer. El so primer álbum ''[http://eil.com/shop/moreinfo.asp?catalogid=508438 Jewish Soul Music (1972)]'', contién un llinguaxe musical basáu na interpretación más que na fidelidá de los testos orixinales. Les melodíes cantaes - la eleición de la pallabra ''cantada'' en cuenta de ''tocada'' ye intencional- por Feidman, les melodíes klezmer, los ''freylakhs'', les ''doinas'', los ''bulgars'' algamaron un nivel d'emoción única y sensibilidá impalpable. Esti álbum ye un finxu nel [[klezmer#resurdimientu|resurdimientu]] klezmer, que lo convierte nun verdaderu pioneru d'esti renacer cultural y al so nome, nun sinónimu de música klezmer popular y emotiva. Mientres '''Giora Feidman''' destilaba la esencia, nel so álbum ''Jewish Soul Music'', los mozos artistes '''Andy Statman''', '''Henry Sapoznik''', '''Michael Alpert''', '''Hankus Netsky''', '''Joel Rubin''', buscaben una especie d'autenticidá histórica, escuchando tol repertoriu grabáu en discos de [[78 RPM]] y creando el “''neo-klezmer''”. N'Estaos Xuníos,de forma paralela, mozos músicos atoparon un nuevu interés pola música de los sos ancestros, hubo un movimientu p'afayar los raigaños, non yá ente los xudíos. El [[Raigaños (novela)|llibru]] d'[[Alex Haley]] y les [[Raigaños (miniserie)|series televisives]] “'''[[Raigaños (miniserie)|Raigaños]]'''”, xugaron de xuru un papel importante nel re-espertar en munchos l'interés na hestoria xenealóxica ente toles partes de la población. Les variaes minoríes, incluyendo a los xudíos reclamaron el so parte del heriedu histórico y cultural. El klezmer renaz de les cenices del [[Holocaustu]] como efectuando una vengación. Asina'l resurdimientu klezmer ye la direuta consecuencia de la busca d'identidá cultural nun llugar ayeno y lleno d'inmigrantes de tolos oríxenes y variaes procedencies culturales. Percibióse una revivificación xeneral nel interés na música folclórica, dellos investigadores atoparon el so camín na [[:en:YIVO|YIVO]], el ''Institute for Jewish Research'', fundáu en 1925 en [[Vilnius]] y reasitiáu en [[Nueva York]] en 1947, xuntu cola so enorme biblioteca y coleición de grabaciones de música klezmer. El so interés alzóse, atoparon klezmorim sobrevivientes y fueron tocar y a aprender d'ellos. Otros californianos como '''Michael Alpert''' y '''Stuart Brotman''' tamién redescubrieron los vieyos discos de [[78 RPM]] de xigantes del klezmer, particularmente, '''Dave Tarras''' y el so rival, '''Naftule Brandwein'''. Mentanto, na mariña este, '''Hankus Netsky''' empezara la so banda klezmer esperimental '''KCB''' o '''The Klezmer Conservatory Band''', mientres enseñaba nel Conservatoriu de [[Nueva Inglaterra]] en [[Boston]], y '''Alpert''' xunir con '''Sapoznik''' y otros pa formar '''Kapelye'''.<ref name="Slobin2">{{cita publicación |apellíu= Slobin|nome= Mark |títulu= The Klezmer Revival.|añu= 2004|publicación= Folkstreams}}</ref> '''Andy Statman''' foi otru de los precursores, que allanó el camín pal resurdimientu del xéneru. Diose cuenta que ''“yá naide más taba tocando klezmer” y quixo “caltenelo vivu.”'' Conoció a '''Dave Tarras''', unu de los máximos clarinetistes de la xeneración de la migración, quien se convirtió na so mentor y mandó-y el so ricu repertoriu y los sos clarinetes. El so primer álbum ''“Jewish klezmer Music”'' (1977), con '''Zev Feldman''' ye una verdadera xoya. Presenta un pequeñu ensamble que produz música auténtica y viviente. Tamién en 1977, foi estrenáu l'álbum ''‘East Side Wedding''' la primer grabación en vinilu de '''The Klezmorim''', un grupu de [[Berkeley (California)|Berkeley]], California. Los miembros del grupu ('''Lev Liberman''', '''Stuart Brotman''', '''David Julian Grey''', '''David Skuse''', '''Greg Carageorge''', '''Laurie Chastain'''…) veníen del [[jazz]] clásicu y del [[folk]]. La so meta yera recrear les orquestes klezmer que grabaron nes primeres décades del [[sieglu XX]], los solos de clarinete y flauta sofitaes per un gran banda. '''Lev Liberman''' comentó: ''“La mio busca del klezmer empezó en 1971 cuando deducí qu'un solu [[Xéneru musical|xéneru]], xuniera música folclórica rusa y rumana, a la sonorización de los dibuxos animaos de la era de la Gran Depresión, el jazz primixeniu y les composiciones de Gershwin, Weil, y Prokofiev.”'' La revitalización (Alpert) klezmer aumentó rápido, trayendo consigo músicos – que fueron antes, intérpretes de [[jazz]], [[bluegrass]] ('''Statman'''), [[country]] ('''Sapoznik'''), de [[:en:Category:Balkan_music|música balcánica]] ('''Lauren Brody''' de '''Kapelye''') y otros tipos - que fueron envolubraos pol magnetismu de la música y el cambéu nel clima social. La '''KCB''' en particular, tuvo siempres abiertu a músicos de tolos oríxenes, asina vemos la contribución fecha pol clarinetista [[afroamericanu]] '''Don Byron''' na primer fase de la banda, o a la rubia trompetista non-xudía, '''Ingrid Monson''' (agora [[Etnomusicología|etno-musicóloga]] de [[música afroamericana]] na [[Universidá de Harvard]]). La nueva diversidá traducir nel fechu de que cada banda podía tener un perfil distintu so la sombriella del klezmer. La '''KCB''' inclinar escontra los arreglos pa un ''ensemble'' numberosu que recuerden dalgunos de los primeros discos, que reflexaben l'interés del klezmer nel soníu de les bandes americanes del tempranu [[sieglu XX]]. '''Kapelye''' acentuó más los raigaños d'[[Europa Oriental]], y '''Feldman''' y '''Statman''' intentaron consiguir el soníu del [[sieglu XIX]]. Pero toos sacaron un repertoriu que diba más allá de les melodíes pa baille. Los viviegos cantares la música del ''pop xudíu-americanu'' d'empiezos del [[sieglu XX]], probaron ser un gran curiosu pa les audiencies, de les que dalgunos recordaben los cantares de la so mocedá. Delles bandes fueron atraíes a los cantares comprometíos cola xusticia social, diendo del [[movimientu obreru]] a los himnos socialistes<ref name="Slobin2" /> ==== Años 1980 ==== Pocu dempués, a partir d'entós, nos [[años 1980]], asocedió un '''segundu resurdimientu''' en tantu crecía l'interés n'interpretaciones inspiraes más tradicionalmente con preseos de cuerda, en bona parte con non-xudíos d'[[Estaos Xuníos]] y [[Alemaña]]. Los músicos empezaron a poner atención a les tradiciones orixinales” pre-jazzísticas, en cuantes qu'otros, como '''Josh Horowitz''', '''Yale Strom''', '''Bob Cohen''', pasaron años faciendo [[Trabayu de campo|investigación de campu]] n'[[Europa central]] y [[Europa Oriental|oriental]]. Amás, empezaron a sigui-y la pista al vieyu klezmer européu escuchando grabaciones, atopando trescripciones, y faciendo [[Trabayu de campo|investigaciones de campu]] de los pocos klezmorim que quedaben n'[[Europa oriental]]. Intérpretes clave nesti estilu son '''Joel Rubin''', '''Budowitz''', '''Khevrisa''', '''Di Naye Kapelye''', '''The Chicago Klezmer Ensemble''', los violinistes '''Alicia Svigals''', '''Steven Greenman''' y '''Cookie Segelstein''', la flautera '''Adrianne Greenbaum''' y el cimbalista '''Peter Rushefsky'''. Otros artistes como '''Yale Strom''' usaron la so investigación de primera mano como fundamentu pa más d'una fusión ente repertoriu tradicional y composiciones orixinales, según la incorporación d'elementos musicales xitanos nel estilu xudíu. Grupos como '''Brave Old World''', '''Hot Pstromi''' y '''The Klezmatics''' tamién surdieron mientres esti periodu. En 1984 fundar n'Estaos Xuníos el ''Yiddish Folk Art Institute'' y l'añu siguiente foi la sede del primer ''Klezkamp'' –un festival de música, idioma, baille, cantar artísticu, cantar folclóricu, hestoria del folclor y poesía yiddish. Foi siguíu pol desenvolvimientu d'eventos similares n'América y Europa. Estos eventos fueron una traza esencial del resurdimientu klezmer. En 1985 '''Henry Sapoznik''' y '''Adrienne Cooper''' fundaron ''KlezKamp'' pa enseñar klezmer y otra música yiddish. N'Europa '''Giora Feidman''' dexó la [[Orquesta Filarmónica d'Israel|Filarmónica israelina]] y forxó una nueva carrera tocando música klezmer, ganando nueves audiencies y creando un enorme impautu n'Alemaña cola so actuación como clarinetista klezmer nuna obra sobre'l [[guetu de Vilnius]]. Los sos talleres n'[[Alemaña]] y [[Suiza]] inspiraron una nueva xeneración de klezmorim n'Europa –xudíos y xentiles. Esti resurdimientu européu foi aguiyáu, más palantre por grupos klezmer d'Estaos Xuníos que diben a Europa de [[Xira musical|xira]]. Adicionalmente, dalgunos de los postreros emigrantes de la ex-[[Xunión Soviética]] como '''German Goldenshteyn''' llevaron los sos repertorios sobrevivientes a los Estaos Xuníos ya Israel nesta década. N'[[Inglaterra]], una de los primeres señales del resurdimientu foi un eventu qu'acompañó la ''exhibición Anne Frank'' de 1987, en [[Sheffield]], un conciertu klezmer tocáu por un grupu de [[Sheffield]] y [[Leeds]]. Este foi siguíu por una serie de talleres llocales pa mozos y adultos, dirixíu por '''Ray Kohn'''. Dientro d'[[Europa]], dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]], ciertos elementos de la música klezmer persistieron namái naquelles partes de la [[Xunión Soviética]] que tuviera so ocupación rumana, y nes que, una sustancial población xudía, de llingua [[yiddish]] sobrevivió a la guerra. La música klezmer re-remaneció na ex-[[Xunión Soviética]], [[Polonia]] y n'otros llugares d'[[Europa]] al traviés del impautu d'intérpretes americanos dempués de 1989<ref name="Feldman"/> ==== Años 1990 y sieglu XXI ==== [[Ficheru:KlezmaticsBigPhoto1 72dpi.jpg|thumb|200px|left|The Klezmatics.]] Gradualmente, esta vitalidá klezmer penerar nel mercáu musical xeneral en tantu la cultura dominante fíxose consciente d'una nueva fonte d'enerxía. La nueva folada del desenvolvimientu klezmer foi en direiciones inesperaes. Una foi la esportación de bandes a [[Europa]], llevando una música que foi europea de regresu a los sos oríxenes y consiguiendo un enorme impautu na mentalidá del llugar, especialmente n'[[Alemaña]], y la so acoradada rellación cola cultura xudía. Otra direición llevó a la idea klezmer a la escena [[Música esperimental|musical esperimental]] nel centru de [[Nueva York]], onde por casu, '''Don Byron''' forxó la so carrera como vanguardista dempués de dexar la '''KCB'''. '''Frank London''', tamién de la primer xeneración de la '''KCB''', acomuñóse como otres estrelles pa formar '''The Klezmatics''', una de les bandes más influyentes de la segunda fola. '''Michael Alpert''' pasar de '''Kapelye''' a '''Brave Old World''', otru grupu innovador. '''Andy Statman''' decidió conectase a la [[Xudaísmu ultraortodoxo|relixón]], de forma pionera, nel sentíu personal y musical. Y el klezmer de dalguna manera viose envueltu, pola espublizada onda llamada “[[World Music]]”, creada pola industria discográfica como sellu y ferramienta de marketing. Mentanto, la crecedera d'estructures coleutives como '''Klezkamp''', qu'empezó en 1985, tendía a institucionalizar los descubrimientos, estilu interpretativu y filosofía de los pioneros del [[klezmer#resurdimientu|resurdimientu]] klezmer.<ref name="Slobin2" /> Pa entamos de [[1900]] bandes como '''The Burning Bush''' (formada pola cantante y cronista '''Lucie Skeaping''') y '''The Klezmer Festival Band''' de '''Gregory Schechter''' tuvieron una presentación satisfactoria en conciertu, en radio y televisión. Los músicos del área de la badea de [[San Francisco (California)|San Francisco]] tamién contribuyeron a alicar interés na música klezmer llevándolo a nuevu territoriu. El clarinetista '''Ben Goldberg''' tocó en klezmorim establecíos en dicha área y formó l'aclamáu '''New Klezmer''' Trio col percusionista '''Kenny Wollesen'''. '''The New Klezmer Trio''' abrió la puerta pa la entrada d'esperimentos radicales con música ashkenazi y allanó el camín pa ''Masada'' de '''John Zorn''', '''Naftule's Dream''', el proyeutu de '''Don Byron''' sobre '''Mickey Katz''' y la '''Banda Davka''' de '''Daniel Hoffman'''. '''The New Orleans Klezmer All Stars''' tamién se formó en 1991 con un amiestu de [[funk]] de [[Nueva Orleans]], [[jazz]] y estilos klezmer. L'interés pol klezmer foi calteníu y sofitáu por músicos de jazz [[Jazz#La escena avant garde neoyorquina|avant-garde]], bien conocíos como '''John Zorn''' y '''Don Byron''', quien dacuando entemecen klezmer con [[jazz]]. Les melodíes klezmer fueron incorporaes apocayá en cantares pela banda '''Ska Streetlight Manifesto'''. D'igual forma nuevos grupos fixeron innumberables esperimentos de fusión esperimentales con xéneros tan diversos como'l [[techno]] y el [[Heavy metal|rock metal]]. Esta vívida y conmovedora música ye agora más popular que nunca, siendo interpretada y tomada en nueves direiciones por grupos en tol mundu. La ''Jewish Music Distribution'' convertir nuna fonte útil de recursos de grabaciones y llibros y el ''Jewish Music Institute'' (JMI) que se fundó na [[Escuela d'Estudios Orientales y Africanos de Londres|Escuela d'Estudios Orientales y Africanos de la Universidá de Londres]]. '''Merlin Shepherd''' (de '''Burning Bush''' y depués de '''Budowitz''') empunxo'l camín na enseñanza del klezmer na manera tradicional en talleres al traviés del país y l'enseñanza del klezmer nel primera ''Klezfest'' del JMI en [[Londres]] nel 2001. Como tamién suministrando un ambiente pal aprendizaxe del klezmer, danza, idioma yiddish, cantar y cultura, los ''Klezfests'' añales de [[Londres]] son una oportunidá pa escuchar a los meyores músicos de tol mundu y apurren una vitrina pa la siguiente xeneración de klezmorim. A entamos de 2008, el proyeutu “Los Otros Europeos”, fundáu por delles instituciones culturales de la [[Xunión Europea|XE]],<ref>[http://www.other-europeans-band.eu/archiv_the-other-europeans/ The Other Europeans: An Intercultural Dialogue] {{Wayback|url=http://www.other-europeans-band.eu/archiv_the-other-europeans/ |date=20110430003657 }}</ref> invirtieron un añu realizando un intensu [[trabayu de campu]] en [[Moldavia]] sol lideralgu de '''Alan Bern''' y l'estudiosu '''Zev Feldman'''. Buscaben esplorar los raigaños klezmer y [[lăutari]], y fundir la música de los otros dos “grupos europeos”. La banda resultante agora preséntase internacionalmente. Como con esta agrupación musical, grupos como '''Di Naye Kapelye''' y '''Yale Stom & Hot Pstromi''' incorporaron músicos y elementos [[xitanos]] dende los sos empiezos. '''Yale Strom''' describe a la nueva xeneración de klezmorim como ''ba'ale kulturniks'' (señores de cultura) más que los renovadores, denotando qu'estos, tornen a la cultura y tresmitir a otros. Al respeutu, Strom, esquematiza y refier '''cinco ola''' o xeneraciones de klezmorim n'Estaos Xuníos y América polo xeneral. La '''primer''' foi nacer y educóse n'Europa Oriental antes de la Segunda Guerra, les sos grabaciones y música formaron un repertoriu central pa les xeneraciones siguientes. La '''segunda''' xeneración foi aquella que nació n'Estaos Xuníos o emigró siendo moza y la so música reflexa la influencia del [[Swing (jazz)|swing]]. La '''tercer''' xeneración foi la de los [[años 1970|años 70]] qu'aprendió de los dos xeneraciones anteriores. La '''cuarta''' empezó a tocar nos [[años 1980|años 80]], aprendiendo de los trés anteriores pero empezando a ampliar les fronteres musicales. La '''quinta''' xeneración empezó a tocar nos [[años 1990|años 90]], aprendiendo de la tercera y cuarta xeneración más que de les primeres, pero cola ayuda de munchos recursos que se desenvolviera nos venti años previos. Les últimes dos décades guardaron la crecedera de bandes qu'interpreten y graben una amplia variedá de música klezmer –dalgunes intenten recrear el soníu de los klezmorim de finales del [[sieglu XIX]], otros amuesen influencies del [[jazz]], [[rock]] y otres tradiciones musicales, dalgunos - como '''The Burning Bush''' - inclúin música [[sefardina]] y cantares en [[Idioma xudeoespañol|ladín]], otros inclúin cantares [[yiddish]] (tradicionales, y nueves composiciones). La música klezmer escuchar en películes y teatros según en radio y televisión, ye tocada de nuevu en bodes, [[Bar Mitzvah|barmitzvahs]] y otres ''simkhes''. Eventualmente, la música klezmer convertir nuna manera pa los xudíos seculares, d'identificación col so pasáu, ensin referenciar el sionismu o la práutica relixosa.<ref name="Slobin2" /> Puede estremase esquemáticamente trés corrientes na música klezmer: los músicos centrales ('''The Epstein Brothers''', '''The Maxwell Street Klezmer Band'''...) practiquen esencialmente en circunstancies paraleles a los rituales, como bodes y otros festivales xudíos. Otros músicos tradicionales ('''Joel Rubin''', '''Andy Statman''', '''Di Naye Kapelye''' o '''Budowitz''') tienden a re-actualizar el soníu y los arreglos del pasáu. Pero pa la mayoría de los klezmorim contemporáneos, l'escenariu ta abiertu, escenariu nel que pueden espresar el so propiu universu, compartir idees artístiques y llevar les sos propies composiciones, aceptando les influencies de toes los enclinos actuales como'l [[jazz]] ('''The Klezmorim''', '''The Flying Bulgar Klezmer Band''', '''The New Klezmer Trio''', '''David Krakauer''', '''Kol Simcha''', '''Klezmokum'''...), [[Free jazz|jazz llibre]] ('''John Zorn''', '''Eliott Sharp''', '''Anthony Coleman'''...), [[música pop]] ('''Mickey Katz'''...), [[Rock and Roll]] ('''The Klezmatics''', '''Avi & Yossi Piamenta''') y otru tipu de música étnica: [[Música india|india]], [[bhangra]] ('''Pharaoh's Daughter'''), [[Música árabe|árabe]] ('''Bustan Abraham'''), [[Música celta|celta]], etc. Como en sieglos pasaos, delles bandes klezmer ('''Brave Old World''', '''The Klezmatics''', '''The Klezmer Conservatory Band''', '''Kapelye'''...) usen los sos cantares [[yiddish]] pa espresar les sos esmoliciones, moliciones, y reivindicaciones sociales, civiles, polítiques, sexuales, económiques y culturales propies de los finales del [[sieglu XX]] y los alboreceres del [[sieglu XXI]]. N'España destaquen '''Barrunto Abiyota Band''' y '''Trivium Klezmer'''. Puédese tamién conocer [[Itzhak Perlman]]. == Estilu == El klezmer ye fácilmente reconocible poles sos carauterístiques melodíes espresives, reminiscentes de la voz humana, enllena de risa y papuxo. Nun ye coincidencial; l'estilu intenta asonsañar el cantar del [[Jazán|jazan]] o romandeles relixoses. Pa producir esti estilu usa una serie de ''[[:en:Dreydlekh|dreydlekh]]'' (xiros, [[adornu musical|ornamientos musicales]]), tal como ''[[:en:Krekhts|krekhts]]'' (imitación de gañíos o sollutos). El klezmer tamién asume la mesma tradición de la música [[jasídico|jasídica]] ya incorpóra-y soníos, preseos y maneres d'interpretar d'aquellos países onde habitaben los xudíos de la [[diáspora]]. La influencia rumana ye, quiciabes, la más fuerte y la más perdurable de los estilos musicales qu'influyeron a los músicos klezmer tradicionales. Estos escuchaben y afaíen la música tradicional rumana, que se reflexa nes formes de baille atopaes a lo llargo del repertoriu klezmer sobreviviente (p. ex. [[:en:Hora_(dancie)#Jewish_Horah|Hores]], [[Doină|Doinas]], [[:en:Sirba|Sirbas]] y Bulgars). == Referencies == {{llistaref|2}} == Ver tamién == * [[Yidis|Yiddish]] == Enllaces esternos == {{Commonscat|Klezmer}} * [http://www.youtube.com/playlist?list=PLnyPP8g_8259fyqi-q2wuVmmSuBfD12KP «What is Klezmer»] — documental de la BBC en ''YouTube'' (n'inglés) * [http://www.youtube.com/watch?v=q6hJpvXSCzg «Klezmer»] — mini-documental sobre la historia de la música klezmer ''YouTube'' * [http://www.folkstreams.net/filme,63 «A Jumpin' Night in the Garden of Eden»] — fragmentu del documental sobre'l Movimientu de revitalización del klezmer. '''Grupos ya intérpretes de música klezmer:'''<br /> [http://www.giorafeidman-online.com/en Giora Feidman] - [http://www.andystatman.org/The_Andy_Statman_Trio/Welcome.html Andy Statman] - [http://klezmo.com The Klezmorim] - [http://www.klezmerconservatory.com/ The Klezmer Conservatory Band] - [https://web.archive.org/web/20170519105348/http://kapelye.com/ Kapelye] - [http://www.budowitz.com/Budowitz/Home.html Budowitz] - [https://web.archive.org/web/20051102093937/http://www.braveoldworld.com/ Brave Old World] - [http://www.dinayekapelye.com/ Di Naye Kapelye] - [http://klezmatics.com/ The Klezmatics] - [http://www.franklondon.com/ Frank London & Klezmer Brass All Stars] - [http://www.aliciasvigals.com/ Alicia Svigals] - [http://www.aufwindmusik.de/index-eng.htm Aufwind] - [http://www.theburningbush.co.uk/ The Burning Bush] - [http://www.klezband.com/ The Klezical Tradition Klezmer Band] - [https://web.archive.org/web/20170906133242/http://amsterdamklezmerband.com/ Amsterdam Klezmer Band] - [http://www.kuzine.de/index.php?option=com_content&view=article&id=10&Itemid=16 Di Grine Kuzine] - [http://www.paintedbird.net/ Daniel Kahn & The Painted Bird] - [http://www.sba-klezmer.com/en_index.html Shtetl Band Amsterdam] - [http://www.klezmeralliance.com/ Klezmer Alliance] - [https://web.archive.org/web/20171016101528/http://www.dumbalacanalla.org/ Dúmbala Canalla] - [http://www.klezmatica.com Klezmática] - [http://www.myspace.com/barruntobellotaband Barrunto Abiyota Band] - [http://www.myspace.com/baetklezmer Baet Klezmer Band] - [http://segundomundo.net/ Segundu Mundu] Sobre la música klezmer: * [http://www.es.chabad.org/library/article_cdo/aid/643355/jewish/Melodas-Jasdicas.htm Melodíes jasídicas] * [http://klezmer-es.blogspot.com/ Blogue n'español sobre música klezmer] {{Tradubot|Klezmer}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Estilos de música]] [[Categoría:Historia de la cultura]] [[Categoría:Música xudía]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 7mzi9wy58bqe7rip9jl5z9nykm6wram 0 112927 3699447 3672906 2022-07-25T08:04:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Correxir}} [[Ficheru:Pencil 01 kamranki.jpg|thumb|300px|Macrofotografía de la punta d'un llapiceru.]] [[Ficheru:Lápices de colores.JPG|thumb|Llapiceros de colores fechos con madera.]] [[Ficheru:Olowki RB.jpg|thumb|100px|Llapiceros de distintos tipos.]] Un '''llapiceru''' o '''llápiz''' ye un preséu d'escritura o de [[dibuxu]]. Consiste nuna mina o barrina de [[pigmentu]] (xeneralmente de [[grafitu]] y una grasa o [[magre]] especial, tamién puede ser pigmentu coloriáu de [[carbón vexetal|carbón de lleña]]) y encapsulado xeneralmente nun cilindru de madera fino, anque tamién n'envoltures de papel y plástiques. Un llapiceru que tenga una mina fecha con más magre entemecíu col grafitu ye un llapiceru más resistente. Estrémense, per una parte, coles [[lletra|lletres]] '''H''' (del inglés ''hard'' = duru) y '''B''' (del inglés ''black'' = negru), y, per otra parte, con un númberu de 1 a 4, siendo'l númberu 4 el más duru. Tamién puede haber combinaciones de les lletres: HH, por casu, referir a una mina bien dura.<ref name=ritter>Ritter, Steve (n'inglés). [http://pubs.acs.org/cen/whatstuff/stuff/7942sci4.html «Pencils & Pencil Lead.» October 15, 2001. Volume 79, Number 42CENEAR 79 42 p. 35. ISSN 0009-2347.] ''Chemical & Engineering News''. Consultáu'l 9 de xineru de 2016.</ref> Los llapiceros modernos fabríquense industrialmente entemeciendo'l polvu de grafitu y magre molíos finamente, amestando agua, formando mines llargues que se cuecen nun fornu (compartimientos térmicamente aisllaos). Les mines resultantes somorguiar n'[[aceite]] o cera fundida, que se penerar nos furacos minúsculos del material, dando por resultancia una escritura más lliso. Un tablón de madera con dellos riegos paralelos llongures cortar pa formar un llistón, y les tires de grafitu y magre ensertar nos riegos. Otru tablón acanaláu pégase enriba, de manera que l'ensamble final ye cortar tou en llapiceros individuales, que depués se barnicen o se pinten. == Descubrimientu del depósitu de grafitu == [[Ficheru:GrafitaEZ.jpg|thumb|Left|Piedra de grafitu.]] En 1564, un depósitu enorme de grafitu foi afayáu en [[Seathwaite Fell]], cerca de Borrowdale, [[Cumbria]], n'[[Inglaterra]].<ref>{{Cita web |url=http://www.phy.mtu.edu/~jaszczak/borrowdale.html |títulu= Graphite from the Plumbago Mine, Borrowdale, England |editorial=Department of Physics at Michigan Technological University |fechaaccesu=27 de marzu de 2008}}</ref> Los paisanos afayaron que yera bien útil pa marcar [[oveya|oveyes]]. Esti depósitu particular de [[grafitu]] yera desaxeradamente puru y sólidu, y podría ser fácilmente serrucháu en barritas. Esta era y sigue siendo l'únicu depósitu a gran escala de grafitu atopáu nesta forma sólida.<ref>{{Cita web |url=http://www.cumbria-industries.org.uk/wad.htm |títulu= Lakeland's Mining Heritage |editorial=www.cumbria-industries.org.uk |fechaaccesu=27 de marzu de 2008}}</ref> La [[química]] taba na so infancia y los químicos de la dómina consideraron, equivocadamente, qu'esa sustancia yera probablemente una forma de [[plomu]]; poro, el grafitu recibió'l nome de ''plumbago'' (rellacionáu con ''plumbum'', «[[plomu]]» en llatín). Inclusive na actualidá la mina d'un llapiceru denominar ''lead'' (plomu) n'inglés, a pesar de que nun contién plomu. En realidá, el grafitu d'una mina de llapiceru nun ye venenosu; el grafitu ye inofensivu si llegar a consumir.<ref>[http://www.pesticideinfo.org/Detail_Chemical.jsp?Rec_Id=PC33124 Graphite – Identificación, tosicidá, usu, potencial de contaminación de l'agua, tosicidá ecolóxica ya información reguladora.]</ref> El valor del grafitu llueu pasó a ser enorme, principalmente porque podría ser utilizáu p'alliniar los moldes pa les [[Bola de cañón|boles de cañón]], y el control de les [[Mina (minería)|mines]] foi asumíu y abellugáu pola [[Corona británica]]. El grafitu, al ser blandu, rique un tipu de funda o cubierta. Les mines de grafitu, de primeres, envolubrar en cordeles o en [[cueru]] d'[[Ovis orientalis aries|oveya]] pa da-yos estabilidá. La fama de la utilidá d'estos primeres llapiceros estendióse, atrayendo l'atención d'artistes per tol mundu conocíu”. Anque s'atoparon depósitos de grafitu n'otres partes del mundu, nun tener la mesma pureza y calidá que los de Borrowdale, y el grafitu tuvo que ser amenorgáu a polvu pa esaniciar impureces. [[Inglaterra]] siguió esfrutando d'un [[monopoliu]] na producción de llapiceros hasta que s'atopó un métodu de reconstituyir el polvu del grafitu. Los carauterísticos llapiceros cuadraos ingleses siguen faciéndose con barritas cortaes de grafitu natural dende [[1860]]. Güei, la ciudá de [[Keswick]], cercana a la zona del afayu orixinal del bloque de grafitu, tien un [[muséu]] del llapiceru. La primer tentativa de fabricar les mines con grafitu pulverizáu llevar a cabu en [[Núremberg]], [[Alemaña]], nel añu de [[1662]]. Utilizóse un amiestu de grafitu, [[azufre]] y [[antimoniu]]. == Incorporación de la cubierta de madera == [[Ficheru:Pencil manufacture.svg|thumb|left|'''Cubierta del llapiceru:''' la secuencia cimera amuesa l'antiguu métodu, que riquía que los cachos de grafitu fueren cortaos a midida. La secuencia inferior ye'l métodu contemporaneu, usando tires de grafitu y magre.]] Fueron los [[italia]]nos los primeres n'escurrir una suxeción de [[madera]]. Alredor de 1760, la pareya Simonio y Lyndiana Bernacotti fueron los primeres en crear lo que probablemente foi'l diseñu pal modernu [[llapiceru de carpinteru]] con cuerpu de madera; sicasí, la so versión yera chata, ovalada, un tipu de llapiceru bien compactu.<ref>{{cita web|url=http://www.rocketcityspacepioneers.com/space/who-invented-the-pencil|títulu=Who invented the pencil?|editorial=[[Rocket City Space Pioneers]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120222072659/http://www.rocketcityspacepioneers.com/space/who-invented-the-pencil|fechaarchivu=22 de febreru de 2012}}</ref> De primeres furaben un [[cilindru]] de madera d'[[Juniperus|enebro]] para depués ensertar la mina de grafitu. Poco dempués crearon una téunica ameyorada: preparaben dos mediu cilindros de madera, asitiaben ente ellos la mina de grafitu y depués pegaben los dos metaes. Esencialmente, el mesmu métodu sigue vixente güei día.<ref>{{cita web|url=http://www.historyofscience.com/G2I/timeline/index.php?yera=1500|títulu=Timeline Outline ViewEra: 1500 - 1550|editorial=Historyofscience.com|fechaaccesu=18 d'agostu de 2012}}</ref> Los llapiceros [[Inglaterra|ingleses]] y [[Alemaña|alemanes]] nun taben al algame de los [[Francia|franceses]] mientres les guerres napoleóniques. L'interés d'un oficial del exércitu de [[Napoleón Bonaparte|Napoleón]] camudó esta situación de dependencia. En [[1795]], [[Nicolas-Jacques Cunté]] inventó un métodu pa endurecer el grafitu pulverizáu entemeciéndolo con agua y [[magre]] y [[fornu|enfornándoles]] convenientemente.<ref name=ritter/> Variando la proporción de grafito/arcilla llográbense distintes dureces de la mina. Esti métodu de fabricación, que fuera afayáu enantes pol austriacu Josef Hardtmuth de Koh-I-Noor en [[1790]], sigue emplegándose güei.{{ensin referencies}} Los colonos [[Estaos Xuníos|estauxunidenses]] importaron los llapiceros d'[[Europa]] hasta dempués de la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos]]. [[Benjamin Franklin]] fixo la publicidá de los llapiceros pa la venta na so gaceta de [[Pennsylvania]] en [[1729]] y [[George Washington]] utilizó un llapiceru de tres pulgaes cuando esploró'l territoriu d'[[Ohio]] en [[1762]]. Dizse que William Munroe, ebanista en [[Concord (Massachusetts)|Concord]], [[Massachusetts]], fixo los primeres llapiceros de madera estauxunidense en [[1812]]. Esta nun yera la única fábrica de llapiceros en Concord. Según [[Henry Petroski]], el [[filósofu]] trescendentalista [[Henry David Thoreau]] afayó cómo faer un bon llapiceru arriendes de grafitu de baxa calidá usando'l magre como cubierta; esta invención foi afalada pola fábrica de llapiceros del so padre en Concord, qu'emplegó'l grafitu atopáu en [[New Hampshire]] en [[1821]] por Charles Dunbar. El métodu de fabricación de llapiceros de Munroe yera curioso lentu, y na ciudá vecina de Acton, el dueñu d'un molín de llapiceros llamáu Ebenezer Wood decidió automatizar esti procesu nel so propiu molín de llapiceros asitiáu nel regueru de Nashoba, a lo llargo del vieyu camín de Davis. Pa ello utilizó la primer sierra circular na producción de llapiceros y construyó les primeres cubiertes de llapiceru hexagonales y octogonales que tenemos güei. Ebenezer nun patentó la so invención y compartía les sos téuniques con quien-y preguntar. Unu d'esos foi Eberhard Faber, de [[Nueva York]], que se convirtió nel líder de la producción de llapiceros. [[Joseph Dixon]], inventor y empresariu implicáu na cantera de granitu de Tantiusques en Sturbridge, [[Massachusetts]], desenvolvió un métodu pa producir llapiceros masivamente. Antes de [[1870]], la [[Joseph Dixon Crucible Company]] yá yera'l distribuidor autorizáu y consumidor de grafitu más grande del mundu, que más palantre se convertiría en Dixon Ticonderoga, la compañía contemporánea provisora de llapiceros y elementos artísticos.<ref>[http://www.dixonusa.com/index.cfm/fuseaction=history.dixon Dixon Ticonderoga Company.]</ref><ref>[http://www.thetrustees.org/pages/368_tantiusques.cfm Mina de grafitu de Tantiusques.]</ref> == Borrador incluyíu == [[Ficheru:LipmanPencilEraserPatent.jpg|thumb|Dibuxo del llapiceru con borrador nel so estremu, de la so solicitú de patente.]] El 30 de marzu de [[1858]], Hymen Lipman recibió la primer patente por pegar un [[Goma de borrar|borrador]] al estremu d'un llapiceru.<ref>[http://patft.uspto.gov/netacgi/nph-Parser?patentnumber=19783 US Patent 19783 Combinación de Llapiceru y Borrador por H. Lipman.]</ref> En [[1862]], Lipman vendió la so patente a Joseph Reckendorfer por 100&nbsp;000 dólares, que fueron destinaos a demandar al fabricante del llapiceru Faber por infracción.<ref>Petroski, Henry (1990). ''The Pencil: A History of Design and Circumstance''. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 0-394-57422-2; ISBN 0-679-73415-5, page 171.</ref> En 1875 el Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos dictaminó contra Reckendorfer declarando la patente como inválida.<ref>[http://supreme.justia.com/us/92/347/case.html Reckendorfer v. Faber 92 U.S. 347 (1875).]</ref> == Graduación y clasificación == [[Ficheru:Valores del Lápiz.jpg|thumb|Representación circular de los valores del llapiceru según la so durez (9H-9B).]] [[Ficheru:TwoHBpencils2 and2 5.jpg|thumb|Dos llapiceros HB. Unu de graduación nᵘ&nbsp;2, y otru nᵘ&nbsp;2&nbsp;½.]] Munchos llapiceros nel mundu, y casi toos n'[[Europa]], clasificar col sistema européu qu'usa una graduación continua descrita por '''H''' (pa la durez; del inglés '''''H'''ard'' = ‘duru') y '''B''' (pal grau d'escuridá; del inglés '''''B'''lack'' = ‘negru'), según '''F''' (pal grau de finura; del inglés '''''F'''ine'' = ‘finu'). El llapiceru estándar pa escritura ye'l ''HB''. Según Petroski, esti sistema desenvolveríase a principios del [[sieglu XX]] por Brookman, fabricante inglés de llapiceros. Utilizó la "B" pal negru y la "H" pa la durez; el grau d'un llapiceru describir por una secuencia de H socesives y B socesives, tal como BB o BBB pa mines cada vez más nidies, y HH o HHH pa mines cada vez más dures.<ref>Petroski 1990, page 157.</ref> Anguaño, el sistema de clasificación de llapiceros estender dende bien duru con trazu finu y claro, hasta blandiu de trazu gruesu y escuru, tomando dende'l más duru al más blandu, como se ve na siguiente tabla: {| align=center style="text-align:center" ! Tipu de llapiceru ! Grafitu !Magre !Cera |- | 9H || 41% || 53% || 5% |- | 8H || 44% || 50% || 5% |- | 7H || 47% || 47% || 5% |- | 6H || 50% || 45% || 5% |- | 5H || 52% || 42% || 5% |- | 4H || 55% || 39% || 5% |- | 3H || 58% || 36% || 5% |- | 2H || 60% || 34% || 5% |- | H || 63% || 31% || 5% |- | F || 66% || 28% || 5% |- | HB || 68% || 26% || 5% |- | B || 71% || 23% || 5% |- | 2B || 74% || 20% || 5% |- | 3B || 76% || 18% || 5% |- | 4B || 79% || 15% || 5% |- | 5B || 82% || 12% || 5% |- | 6B || 84% || 10% || 5% |- | 7B || 87% || 7% || 5% |} {| align=center style="text-align:center" |- style="height:10px" | style="background:#DDDDDD; width:25px" | || style="background:#CCCCCC; width:25px" | || style="background:#C7C7C7; width:25px" | || style="background:#BBBBBB; width:25px" | || style="background:#B7B7B7; width:25px" | || style="background:#AAAAAA; width:25px" | || style="background:#999999; width:25px" | || style="background:#888888; width:25px" | || style="background:#777777; width:25px;" | || style="background:#666666; width:25px" | || style="background:#555555; width:25px" | || style="background:#4A4A4A; width:25px" | || style="background:#444444; width:25px" | || style="background:#3A3A3A; width:25px" | || style="background:#333333; width:25px" | || style="background:#2a2a2a; width:25px" | || style="background:#222222; width:25px" | || style="background:#1a1a1a; width:25px" | || style="background:#111111; width:25px" | || style="background:#000000; width:25px"| |- | 9H || 8H || 7H || 6H || 5H || 4H || 3H || 2H || H || F || HB || B || 2B || 3B || 4B || 5B || 6B || 7B || 8B || 9B |- | colspan=3, style="text-align:left"|Duru|| colspan=5|→ ||colspan=4|Mediu||colspan=5|→||colspan=3 style="text-align:right"|Blandiu |} Koh-I-noor ufierta venti graduaciones de 10H a 8B pa los sos 1500 series;<ref>[http://www.koh-i-noor.cz/main/main.php?pageid=3211&lang=4&=&filter=&cat=24&position=30 Koh-i-noor Catalog: Graphite Pencis.]</ref> Derwent produz venti graduaciones de 9H a 9B pa los sos llapiceros gráficos y Staedtler produz diecinueve de 9H a 8B pa los sos llapiceros de Mars Lumograph.<ref>[http://www.staedtler.com/Mars_Lumograph_gb.Staedtler?ActiveID=2213 Staedtler Mars Lumograph Pencils, retrieved Aug 21, 2007.]</ref> El mercáu principal pa tan amplia gama de graos ye'l de los artistes, que tán interesaos en crear una gama completa de tonos de gris claru a negru. Los [[inxenieru|inxenieros]] prefieren llapiceros más duros que dexen un mayor control de la forma de la mina. Esto refléxase na manera en que se empaquetan los llapiceros. Por casu, pa los sos llapiceros gráficos, Derwent ufierta tres paquetes de 12 llapiceros cada unu: Téunicu (graduación dura de 9H a B), pa esquises (graduación nidia de H a 9B), y de diseñu (con graduación media de 4H a 6B). Los llapiceros clasificaos por aciu esti sistema utilizar pa midir la "durez" y la "resistencia" de barnices y de pintures. La resistencia d'una capa de barniz o pintura (tamién conocida como la "durez del llapiceru") determinar como'l grau del llapiceru más duru que nun marca la capa, cuando esti ye primíu firmemente contra la capa a un ángulu de 45º.<ref>Esti métodu de prueba constitúi l'estándar [[Organización Internacional de Normalización|ISO]] 15184:1998 Pintures y barnices -- Determinación de la durez de la capa per mediu de prueba https://www.iso.org/iso/iso_catalogue/catalogue_tc/catalogue_tc_browse.htm?commid=47996. Vease {{cita web |url=http://www.pra-world.com/technical/testingphysicalhardness.htm |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=13 de setiembre de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070929224302/http://www.pra-world.com/technical/testingphysicalhardness.htm |fechaarchivu=29 de setiembre de 2007 }} pa una descripción de la prueba. Desafortunadamente, la durez de los llapiceros nun ye estandarizada. Por esta razón, l'estándar especifica delles marques de llapiceros que son usaes nesta prueba.</ref><ref>Simmons, Mac, "Prueba de durez del llapiceru", Woodwork, abril de 2000, p. 76, Disponible n'http://www.pencilpages.com/articles/simmons.htm, retrieved Sept. 13, 2007.</ref> Otru métodu común utiliza una escala numbérica pa señalar la graduación d'un llapiceru. Foi creáu por Cunté y adoptáu primeramente nos [[Estaos Xuníos]] por Thoreau nel sieglu XIX. La tabla siguiente amuesa les equivalencies averaes ente los dos sistemes: {| {{tablaguapa}} |- ! Tonu !! EE. XX. !! !! style="text-align:right" | Mundial |- |style="background:#444444;"| || #1 || = || style="text-align:right" | B |- |style="background:#555555;"| || #2 || = || style="text-align:right" | HB |- |style="background:#666666;"| ||#2½ * || = || style="text-align:right" | F |- |style="background:#777777;"| ||#3 || = || style="text-align:right" | H |- |style="background:#888888;"| || #4 || = || style="text-align:right" | 2H |} <nowiki>*</nowiki>Tamién vistu como 2-4/8, 2.5, 2-5/10. Anque tean aceptaos estensamente, non tolos fabricantes utilizar; por casu, [[Faber-Castell]] utiliza una tabla distinta d'equivalencies nes sos llapiceros Grip 2001: 1=2B, 2=B, 2 1/2=HB, 3=H, 4=2H. Pa los llapiceros de grafitu, los diversos graos de llapiceru llógrense alteriando la proporción de grafitu y magre: cuanto más magre utilícese, más duru ye'l llapiceru. Dos llapiceros del mesmu grau y de distintos fabricantes nun van producir el mesmu tonu nin van tener necesariamente la mesma durez. == Color esterior == [[Ficheru:colouring pencils.jpg|thumb|Llapiceros de colores.]] La mayoría de los llapiceros fabricaos nos [[Estaos Xuníos]] tán pintaos exteriormente de mariellu.<ref name=ritter/> Según Henry Petroski,<ref>Petroski, 1990, pages 162-163.</ref> esta tradición empezó en [[1890]] cuando la L&C Hardtmuth Company del [[Imperiu austrohúngaru]] introdució la so marca de fábrica «Koh-I-Noor», tomando'l so nome del [[Koh-i-Noor|famosu diamante]]. La intención yera convertise nel meyor y más costosu llapiceru del mundu y, nun momentu en que la mayoría de los llapiceros yeren pintaos en colores escuros o nin siquier pintábense, los de Koh-I-Noor yeren mariellos pa estremase. El color pudo habese inspiráu pola bandera austrohúngara; yera tamién suxestivu del [[Oriente]], nun momentu en que'l grafitu de la meyor calidá venía de [[Siberia]]. Otres compañíes copiaron el color mariellu de cuenta que los sos llapiceros fueren acomuñaos a esta marca d'alta calidá,<ref name=ritter/> y escoyeron marques de fábrica con referencies orientales esplícites, tales como Mikado (retitulado Miráu) y Mongol. Non tolos países utilizaron el mariellu nos sos llapiceros; los llapiceros alemanes, por casu, son de cutiu verdes, basaos nos colores de la marca rexistrada de [[Faber-Castell]], una importante compañía alemana fabricante d'artículos d'escritoriu. Los llapiceros de color (esto ye, aquellos con mina de color) xeneralmente tán pintaos exteriormente del mesmu color que la mina. == Tipos de llapiceru == === Según el so material de fabricación === ==== Llapiceros de grafitu ==== Estos son los tipos más comunes de llapiceros. Facer d'un amiestu de magre y grafitu y la so escuridá varia de gris claru a negru. La so composición dexa trazos más llisos. ==== Llapiceros de carbón de lleña ==== Facer del [[Carbón vexetal|carbón de lleña]] y apurren negros más llenos que los llapiceros del grafitu, pero tienden a enllordiar fácilmente y son más abrasivos que'l grafitu. Los llapiceros en tonu sepia y blancos tán tamién disponibles pa la téunica duotone. ==== Llapiceros de color ==== {{AP|Llapiceru de color Conocíos comúnmente como llapiceros coloriaos, estos tienen una mina de cera col pigmentu y otros aditivos. Múltiples colores entemécense de cutiu xuntos. La variedá d'un conxuntu de llapiceros de color puede determinase pol númberu de colores únicos que contién. ==== Llapiceros de grasa ==== Tamién conocíos como marcadores de [[República Popular China|China]]. Escriben virtualmente en cualquier superficie (incluyendo vidriu, plásticu, metal y [[fotografía|fotografíes]]). Los llapiceros de grasa más comúnmente atopaos tán envolubraos en papel (Berol y Sanford adesivos), pero pueden tamién tar envolubraos en madera ([[Staedtler]] Omnichrom). ==== Llapiceros d'acuarela ==== Estos diséñense pal usu con téuniques d'[[acuarela]]. Los llapiceros pueden utilizase solos pa les llinies agudes y en negruca. Los trazos fechos pol llapiceru puédense tamién encher con agua y estender con pinceles. === Según la so utilidá === [[Ficheru:Speciality artists pencils 051907.jpg|thumb|220px|Dos llapiceros de madera, dos llapiceros de carbón y dos llapiceros de grasa.]] ==== Llapiceros de carpintería ==== Estos llapiceros tienen dos carauterístiques principales: la so forma ovalada evíta-yos rodar y la so mina ye fuerte. El llapiceru más vieyu que subsiste ye un llapiceru de carpintería alemán que data a del sieglu XVII y agora ta na coleición de Faber-Castell y Lyra Industrial. ==== Llapiceros de copiáu ==== Estos son llapiceros de grafitu con un tinte agregáu que crea una marca indeleble. Fueron inventaos a fines del sieglu XIX pa la imprenta de la prensa y como un sustitutu práuticu pa les plumes. Les sos marques son de cutiu visualmente indistinguibles de les de los llapiceros estándar del grafitu, pero cuando tán amugaes les sos marques eslleir a una tinta coloriada, que depués s'imprime a otra pieza de papel. Utilizar hasta empiezos del sieglu XX, en que'l bolígrafu sustituyir amodo. ==== Llapiceros de color borrable ==== Contrariu a los llapiceros de color a base de cera, estos pueden ser borraos fácilmente. Úsase principalmente n'esquises, onde l'oxetivu ye crear un esquema usando'l mesmu color qu'otros medios (tales como llapiceros de cera, o pintures d'acuarela) enllenaríen, o cuando l'oxetivu ye esplorar la esquisa del color. Dellos animadores prefieren llapiceros borrables de color a los llapiceros del grafitu porque estos nun enllordien fácilmente, y los diversos colores dexen una meyor separación d'oxetos na esquisa. Copio-editores atopar preseos tamién, pos les sos marques destáquense más que'l grafitu pero pueden ser borraes. ==== Non reproducibles ==== Los llapiceros azules ''non-photo'', como Sanford's Copy-not o Staedtler' Mars Non-photo, o ''whiteprint'', como Staedtler' s Mars Non-Print, faen marques que nun son reproducíes poles fotocopiadores o poles copiadores. ==== Llapiceru de estenógrafo ==== Espérase qu'estos llapiceros sían bien confiables, y la so mina ye a prueba de frayatos. Los llapiceros del estenógrafo afílense dacuando en dambos estremos. ==== Llapiceru de golf ==== Los llamaos llapiceros de golf son xeneralmente curtios (un llargor común ye los 9&nbsp;cm) y bien baratos. Tamién se conocen como llapiceros de biblioteca, una y bones munches biblioteques ufiertar como preseos d'escritura desechables y inderramables. === Según la so forma === * [[Triángulu|Triangular]]. * [[Hexágonu|Hexagonal]]. * [[Círculu|Arredondiada]]. * Flexible (plásticu maleable). * [[Óvalu|Ovalada]]. * Irregular. == Datos relevantes y otres referencies adicionales|t=20160109122514}} [[Ficheru:Biegsame Bleistifte fcm.jpg|thumb|Llapiceros flexibles.]] * El llapiceru tien un ancestru que foi'l [[estilete]], que yera un palito de [[metal]] que los [[Roma|romanos]] usaben pa rallar el [[papiru]]. * Na antigüedá los llapiceros yeren envolubraos en pieles d'animales. Nel [[sieglu XVIII]] foi inventáu'l llapiceru de madera polos [[italia]]nos. * La corte tresversal d'un llapiceru puede ser semicircular, elípticu, [[hexágonu|hexagonal]] o [[triángulu|triangular]]. * El primeru qu'amestó un [[Goma de borrar|borrador]] a la fin del llapiceru foi [[Matthew Lipman|Lipman]] en [[1858]]. * Fabríquense 18 mil millones de llapiceros per añu, ye dicir 50&nbsp;000&nbsp;000 per día o 500 per segundu. * Si trazamos una llinia recta con un llapiceru "HB" hasta acabar el grafitu, va tener un llargor de 56&nbsp;[[quilómetru|km]]. == Portaminas == {{AP|Portaminas}} [[Ficheru:Mechanical pencil lead spilling out 051907.jpg|thumb|220px|Mines pa llapiceros mecánicos.]] Hai tamién llapiceros qu'utilicen métodos mecánicos pa emburriar la mina al traviés d'un furacu escontra l'estremu. El borradores son tamién desprendibles (y asina reemplazables), y cubren xeneralmente un llugar p'almacenar les mines na parte cimera del portaminas. Esti tipu de llapiceros mecánicos (o [[portaminas]]) son populares pola so llonxevidá y el fechu de que nunca precisen ser afilaos. Los tipos de mina basar na grosez y al igual que los llapiceros pueden variar nos tonos y firmeces, inclusive esisten mines de colores. Los tamaños comunes son ''0.3'', ''0.5'', ''0.7'', ''0.9'', ''1.1'', ''1.3'', y ''1.6'' milímetros. El tamañu de 2.0 milímetros ye d'usu común nel [[diseñu]], [[ilustración|ilustraciones]], y [[inxeniería]]. Per otra parte, les mines de 0.5 y 0.7 sueli ser usada de manera más xeneral pa trabayos escolares y d'[[oficina]]. Suel asoceder que, pa delles marques, les mines usaes nos portaminas son demasiáu fráxiles, lo que causa que se ruempan con frecuencia na escritura cotidiano, o tamién asocede cuando'l dibuxante apierta bien fuerte'l llapiceru y causa un frayatu de la mina, sicasí, esisten nueves teunoloxíes qu'usen [[polímeru|polímeros]] pa reforzar la estructura de les mines, siendo estes carauterístiques de marques de prestíu. Sicasí, suel importar más el trazu y la fuercia cola que ye usáu un llapiceru que la marca de les mines que s'usen. == Otros tipos de llapiceros == * Llapiceru cuadra crómico, llevemente engrandáu con cuatro colories partíos igualmente na estremidá. L'usu de cada color nel dibuxu llógrase xirando'l llapiceru ente los deos. * [[Llapiceru pastel]]. * Llapiceru del penique {{ensin referencies}}. * Llapiceru d'[[acuarela]]. * [[Llapiceru cunté]] == Ver tamién == * [[Bolígrafu]] * [[Goma de borrar]] * [[Cachador]] * [[Estoxu xeométricu]] * [[Pluma estilográfica]] * [[Regla graduada]] * [[Portaminas]] * [[Grafitu]] == Notes == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Pencils|Llapiceros}} * [http://bdh.bne.es/bnesearch/Search.do?tipomaterial3=Dibuxos+a+l%C3%A1piz&doctype2=Dibujo Coleición de dibuxos a llápiz digitalizados na Biblioteca Dixital Hispánica de la Biblioteca Nacional d'España.] * [http://bdh.bne.es/bnesearch/Search.do?tipomaterial3=Dibuxos+a+l%C3%A1pices+de+colores&doctype2=Dibujo Coleición de dibuxos a llapiceros de colores digitalizados na Biblioteca Dixital Hispánica de la Biblioteca Nacional d'España.] {{ORDENAR:Lapiz}} {{Tradubot|Lápiz}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Instrumentos d'escritura]] [[Categoría:Inventos de Francia|Lapiz]] [[Categoría:Dibuxu téunicu]] [[Categoría:Material escolar]] [[Categoría:Material d'oficina]] [[Categoría:Material d'arte]] [[Categoría:Ciencia de 1795]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] r5uewatlralzvpdualvmiksztbw2izj 0 114360 3699289 3683458 2022-07-25T06:30:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-19 => U-19 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome_batalla = Batalla del Atlánticu |imaxe = Officers on the bridge.jpg |descripción_imaxe = Oficiales británicos buscando submarinos alemanes. Ochobre de 1941 |conflictu = [[Segunda Guerra Mundial]] |fecha = [[3 de setiembre]] de [[1939]] - [[7 de mayu]] de [[1945]] |llugar = [[Océanu Atlánticu]], [[Mar del Norte]], [[Mar d'Irlanda]], [[Mar de Llabrador]], [[Golfu de San Llorienzo]], [[Mar Caribe]], [[Golfu de Méxicu]], [[Outer Banks]], [[Océanu Árticu]] |resultáu = Victoria Aliada |territoriu = |combatientes1 = '''Exa''':<br />{{Bandera|Alemaña|nazi|tamañu=22px}} [[Alemaña nazi]]<br />{{Bandera|Italia|1861}} [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]<br />{{Bandera|Francia}} [[Francia de Vichy]] |combatientes2 = '''Aliaos'''<br />{{bandera|Reinu Xuníu|tamañu=22px}} [[Reinu Xuníu]]<br />[[Ficheru:US flag 48 stars.svg|22px]] [[Estaos Xuníos]]<br />{{bandera|Polonia|tamañu=22px}} [[Gobiernu polacu nel exiliu|Polonia]]<br />{{Bandera|Canadá|1921|tamañu=22px}} [[Canadá]]<br />[[Ficheru:Dominion of Newfoundland Red Ensign.svg|23px]] [[Dominiu de Terranova|Terranova]]<br />{{Bandera2|Noruega|tamañu=22px}}<br />{{Bandera|Francia|llibre|tamañu=22px}} [[Francia Llibre]]<br />{{Bandera2|Bélxica|tamañu=22px}}<br />{{Bandera2|Brasil|tamañu=22px}}<br />{{Bandera2|Países Baxos|tamañu=22px}}<br />{{Bandera|Francia|tamañu=22px}} [[Tercer República Francesa|Francia]]<br/>[[Ficheru:Flag_of_Venezuela_%281930-1954%29.svg|22px]] [[Estaos Xuníos de Venezuela|Venezuela]] |comandante1 = [[Ficheru:War Ensign of Germany 1938-1945.svg|23px]] [[Erich Raeder]]<br />[[Ficheru:War Ensign of Germany 1938-1945.svg|23px]] [[Karl Dönitz]] |comandante2 = [[Ficheru:Naval Ensign of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Sir Percy Noble]]<br />[[Ficheru:Naval Ensign of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Sir Max K. Horton]]<br />{{bandera|Canadá|naval-1921|tamañu=22px}} [[Leonard W. Murray]]<br />[[Ficheru:US Naval Jack.svg|22px]] [[Ernest King]]<br />[[Ficheru:US Naval Jack.svg|22px]] [[Royal Y. Ingersoll]] |baxes1 = • 28&nbsp;000 marineros<br />• 783 submarinos |baxes2 = • 36&nbsp;200 marineros<br />• 30&nbsp;264 marineros mercantes<br />• 3500 navíos mercantes<br />• 175 buques de guerra |campaña = Segunda Guerra Mundial |campaña2 = Batalla del Atlánticu }} La '''batalla del Atlánticu''' foi'l [[Guerra naval|enfrentamientu naval]] que tuvo como escenariu d'operaciones l'[[océanu Atlánticu]], práuticamente en tola so estensión, llibrada mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] ente los grandes [[Barcu|navíos]] [[Alemaña|alemanes]], los [[O-Boot]] comandados pol almirante [[Karl Dönitz]] y la cuasi totalidá de la escuadra [[Reinu Xuníu|británica]]. Empezó'l [[3 de setiembre]] de [[1939]] y duró hasta'l final de la guerra. Conscientes de que la [[Kriegsmarine]] alemana nun podría ganar a la [[Royal Navy]] británica, los marinos alemanes intentaron bloquiar al [[Reinu Xuníu]], destruyendo los buques mercantes que-y suministraben recursos. La insuficiencia de buques submarinos alemanes al entamu de la guerra y la superioridá tecnolóxico y numbérico aliada a la fin de la mesma, atayaron los planes alemanes dende l'empiezu. Anque la Kriegsmarine nunca punxo en peligru de muerte a Gran Bretaña, causó munchos problemes de suministru hasta principios de 1944, cuando la batalla acabó. == Antecedentes: Primer Guerra Mundial == Mientres la [[Primer Guerra Mundial]], la terrible flota de guerra alemana dio bastantes quebraderos de cabeza al [[Almirantazgo Británicu]]. Sicasí, les esmoliciones britániques escarecíen de fundamentu, una y bones la mayoría d'estes naves, salvu por dalguna salida esporádica al Mar del Norte ([[batalla de Xutlandia]]), permanecieron nos sos puertos mientres tola guerra. Pero ello nun significaba que los barcos británicos tuvieren fuera de peligru, pos una nueva arma acababa d'apaecer n'escena: el [[submarín]]. N'efeutu, por aciu esta sigilosa arma'l alemanes empezaron a atacar a los barcos mercantes qu'abastecíen al [[Reinu Xuníu]], poniendo en peligru'l suministru de les [[Islles Britániques]]. En [[1917]], el númberu de barcos mercantes fundíos por [[submarín|submarinos]] alemanes yera tan grande que'l Almirantazgo Británicu previo la rindición del so país si nun faíen daqué rápido. Sicasí, la introducción del sistema de [[convói]]es amenorgó drásticamente les perdes britániques, salvando al Reinu Xuníu. Debíu al importante papel xugáu polos sumergibles alemanes mientres la guerra, nun foi estrañu que nel [[Tratáu de Versalles (1919)|Tratáu de Versalles]] prohibir a [[República de Weimar|Alemaña]] la construcción de más buques d'esa clase. == L'entamu de la guerra naval == [[Ficheru:Karl Dönitz.jpg|thumb|200px|El Gran Almirante Karl Dönitz siempres defendió l'usu del sumergible como l'arma más práutica na guerra naval]] El 3 de setiembre de [[1939]] el comandante cimeru de [[submarín|submarinos]] (conocíos como ''[[O-Boot]]'' na xíriga de la marina alemana, del alemán Untersee-Boot, nave submarina) de la [[Kriegsmarine]] tenía dieciocho sumergibles en total nel [[mar]]. El día [[1 de setiembre]] de [[1939]], l'entós [[contraalmirante]] [[Karl Dönitz]] unviaba al Altu Mandu Naval [[Alemaña nazi|alemán]] el so últimu memorándum, onde sorraya con insistencia l'insuficiente desarrollu del [[arma]] submarina. El día [[3 de setiembre|3]], recibe un despachu del Altu Mandu Naval onde se-y avisa que «El [[Reinu Xuníu]] declaró la guerra». El mesmu día 3, l'Altu Mandu Naval celebra una conferencia en [[Berlín]], na cual tuvieron presentes el comandante en xefe, [[almirante]] Schniewind, el xefe del Estáu Mayor Xeneral, almirante Fricke, el xefe de la Seición d'Operaciones, [[capitán de fragata]] Wagner, el xefe del Tercer Negociáu y el capitán de fragata Schulte-Mönting, xefe del Estáu Mayor Especial del almirante [[Erich Raeder]]. Dicha xunta conclúi coles siguientes pallabres de [[Erich Raeder|Raeder]]: {{cita|"Nun podemos suañar con presentar batalla a la flota británica p'aniquilala. La nuesa única oportunidá mora nel ataque de les comunicaciones comerciales del enemigu, pa lo cual los submarinos constitúin la nuesa arma más eficaz. Arriendes d'ello, tenemos necesidá de submarinos y más submarinos"|Almirante Erich Raeder, 3 de setiembre de 1939, Berlín.|#GGC11C}} [[Ficheru:Erich Raeder.jpg|thumb|left|L'Almirante Erich Raeder intentó demostrar la vixencia de la flota de superficie na Segunda Guerra Mundial, anque les victories de los [[O-Boot]] de Dönitz opacaron los pocos llogros del primeru]] Productu d'aquel alcuerdu, modifícase'l plan de construcciones navales pa poner en serviciu de venti a trenta submarinos al [[mes]]. Ello implica abandonar o retrasar cuantimenos la [[construcción]] d'unidaes navales de superficie: [[acorazáu|acorazaos]], [[Cruceru (buque de guerra)|cruceros]], etc. La guerra empecipió demasiao tempranu pa la Kriegsmarine. L'agresivu plan de modernización de la flota alemana (el [[Plan Z (Alemaña)|plan Z]]) práuticamente acababa d'empezar, y como los almirantes alemanes sabíen, la Flota Metropolitana ([[Home Fleet]]) británica yera bien cimera en númberu a la [[Kriegsmarine]] alemana. Los británicos teníen nesi momentu 15 acorazaos, 62 cruceros, 7 [[portaviones]], 178 [[destructor]]es y 56 [[submarín|submarinos]]. Pela so parte, [[Alemaña nazi|Alemaña]] cuntaba con 3 [[Acorazáu de bolsu acorazaos de bolsu]], 2 [[cruceru de batalla|crucero de batalla]], 8 cruceros y 21 destructores. De los 57 submarinos de que disponía [[Karl Dönitz|Dönitz]], namái 22 yeren oceánicos del tipu VII y podíen operar nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]]. Amás, estos submarinos yeren bien vieyos, yá que na práutica yeren utilizaos solamente como sumergibles. Yeren bien lentos so l'agua, polo cual teníen que permanecer cuasi tol tiempu na superficie, esponiéndose con ello a patrullar britániques. A la de atacar, salíen a la superficie, onde yeren detectaos fácilmente y, por cuenta del so escasu blindaxe, teníen que somorguiase pa protexese, dexando que los convóis escaparen. A pesar de toos estos inconvenientes, el [[almirante]] Karl Dönitzno nun se dexó amurniar. Siguió aportunando na medría de la producción d'[[O-Boot]]es, asegurando que con 300 buques modernos podríen fundir 700&nbsp;000 tonelaes de barcos mercantes al mes, poniendo de rodíes a [[Gran Bretaña]] y sufriendo poques baxes. Pa neutralizar la téunica del usu de convóis, Dönitz propunxo una táctica bautizada por él mesmu como ''Rudel'', traducida al español como "la menada de llobos". El plan de Dönitz consistía n'esvalixar a tolos O-Bootes peles rutes utilizaes polos convóis. Cuando un sumergible detectara unu, comunicar por radiu a los demás, y tolos submarinos de la zona interceptaríen coles mesmes al convói, pela nueche. L'entusiasmu de Dönitz arimó a [[Adolf Hitler|Hitler]] cuasi darréu. == La batalla del Atlánticu == Volviendo a la realidá, la Batalla del Atlánticu, como la bautizaron los [[Reinu Xuníu|británicos]], acababa d'empezar, y la producción de submarinos alemanes yera desaxeradamente inferior a les esixencies de [[Karl Dönitz|Dönitz]], polo que yera d'esperar qu'al entamu la balanza de la batalla tuviera inclinada a favor de los británicos. Estos siguíen confiando dafechu nos convóis, qu'agora cuntaben con buques d'escolta forníos con [[sonar]]. L'apaición de les [[cargues de fondura]] brindó mayor seguridá a los británicos, que creíen que les sos rutes mercantes yeren cuasi intocables, y nesta etapa de la guerra verdaderamente ser. La Batalla del Atlánticu puede estremase en cinco etapes: === Entamos: setiembre de 1939 - mayu de 1940 === [[Ficheru:Orzel Submarine.jpg|thumb|right|300px|1939 [[Contribución polaca a la Segunda Guerra Mundial|submarín Polacu]] [[ORP Orzeł (85A)|ORP ''Orzeł'']] en Reinu Xuníu. Destruyíes mientres l'aición nel Atlánticu en 1940.]] Con una flota de submarinos obsoletos, [[Alemaña Nazi|Alemaña]] nun podía faer enforma. La mayoría de los [[submarín|submarinos]] gastaba cuasi tol so combustible nel viaxe d'ida y vuelta ente'l so puertu y [[Gran Bretaña]], y una vegada nel campu de batalla, los aviones de patrulla que rondaben poles costes britániques detectar fácilmente. Nesta etapa, fueron fundíos 222 barcos mercantes británicos, qu'equivalen a 900&nbsp;000 tonelaes, una perda que'l [[Reinu Xuníu]] taba preparada pa soportar. El [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] sabía qu'a esti pasu enxamás ganaríen la guerra y primía a [[Adolf Hitler|Hitler]] por que construyera más submarinos. Sicasí, el promediu de construcción de submarinos per mes foi de 2 en [[1940]]. Magar los británicos tamién cuntaben con ventaya nel ámbitu de la llucha de superficie, la fazaña del submarín [[O-47]] comandado por [[Günther Prien]] nel [[Ataque a Scapa Flow(1939)|ataque a Scapa Flow]], que fundió al acorazáu [[HMS Royal Oak (08)|''Royal Oak'']] na base naval de [[Scapa Flow]], y les emboscaes del [[acorazáu de bolsu Admiral Graf Spee]], que foi acorrexáu nel [[Atlánticu Sur (desambiguación)|Atlánticu Sur]], camudaron la perceición del públicu alemán al respective de la supuesta debilidá de la so [[Kriegsmarine]]. Como resultáu de los ataques de superficie y les mines submarines, fueron fundíes otres 900&nbsp;000 tonelaes de barcos mercantes, anque'l monto nun yera entá abondu pa torar al Reinu Xuníu. === Tiempos felices: xunu de 1940 - marzu de 1941 === [[Ficheru:Torpedoed merchant ship.jpg|thumb|left|300px|Un barcu mercante británicu ye torpediáu por un [[O-Boot]], anque permanez a flote]] La [[Batalla de Francia|invasión de Francia]] y la [[Operación Weserübung|ocupación de Noruega]] camudaron el mapa xeopolíticu de forma adversa al [[Reinu Xuníu]]. La ocupación de los puertos noruegos y franceses dexó a los alemanes algamar l'interior del [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]] y les costes africanes, fundiendo a buques mercantes desprovistos d'escolta aérea. Esta etapa de la guerra foi bautizada como '''los tiempos felices''' polos alemanes: ente xunu y payares de [[1940]] fueron fundíos 1&nbsp;600&nbsp;000 tonelaes de barcos mercantes. Sicasí, el Reinu Xuníu esforciar n'aguantar estes perdes, yá que sabía que si dexaba ser bloquiada, [[Alemaña Nazi|Alemaña]] invadir. Nesta etapa, los capitanes Otto Kretschmer, Wofgang Lüth y [[Günther Prien]] algamaron la so fama n'aiciones individuales porque inda nun s'implementaba la ''menada de llobos''. Los submarinos d'estos llobos de mar pasaben debaxo de los buques d'escolta, que refundiaben cargues de fondura formando verdaderos murios de fueu submarín. Magar el remangu d'esti oficiales alemanes ayudar a sobrevivir les sos ardigoses incursiones, la mala puntería británica al usar les acabante inventar cargues de fondura tamién foi un factor importante. Mientres el [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] procuraba llograr más submarinos pa poder implementar la so táctica de ''menada de llobos'', l'almirante [[Erich Raeder|Raeder]] esforciar en demostrar la vixencia de la llucha naval de superficie. A principios de [[1941]], Raeder tresformó nueve buques mercantes en barcos de guerra, anque a güeyu inda paecíen buques mercantes. Estos auténticos [[corsariu|corsarios]] salearon pol Atlánticu mientres trés años, fundiendo buques mercantes aisllaos. El ''Atlantis'' ye'l más famosu de toos y fundió a 144&nbsp;000 tonelaes, hasta que foi fundíu en payares de [[1941]]. En total, estos buques mercantes fundieron 850&nbsp;000 tonelaes mientres la guerra. Los buques de guerra alemanes tamién cutieron fuerte a la flota británica. En payares de [[1940]], el [[Admiral Scheer]] echó a pique 15 buques, ente que el [[Scharnhorst (1939)|Scharnhorst]] y el [[Gneisenau (1938)|Gneisenau]] fundieron 22 buques en xineru de [[1941]]. Sicasí, estes victories motivaron al almirante Raeder a unviar finalmente al arguyu alemano, el [[acorazáu Bismarck]], a un viaxe del que nunca tornaría. === Recuperación británica: abril de 1941 - avientu de 1941 === Si por un tiempu paeció que los alemanes podíen faer frente a la flota más poderosa del planeta, [[Reinu Xuníu]] recuperar de les sos perdes, reorganizóse y tomó de nuevu la iniciativa na batalla. En [[1941]], el [[almirante]] británicu [[Percy Noble]] tomó'l mandu de la campaña antisubmarina nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]]. Noble taba convencíu de la efectividá de los [[convói]]es y adoptó midíes pa regularizar la táctica. Ante la falta de buques d'escolta, utilizáronse les [[corbeta|corbetes]], que yeren barates y executaben la xera d'escolta de manera eficiente. Los británicos empezaron entós a recibir ayuda esterna, primero de [[Canadá]], qu'empezó a escoltar los buques mercantes dende la metá de la [[travesía del Atlánticu]], depués d'[[Estaos Xuníos]], qu'empezó a emprestar destructores al Reinu Xuníu en cuenta de bases nel [[océanu Pacíficu]]. Amás, el gobiernu de los Estaos Xuníos dio la orde secreta d'atacar a tolos submarinos alemanes aisllaos qu'atoparen, a pesar de qu'entá nun taben en guerra oficialmente con [[Alemaña Nazi|Alemaña]]. Por cuenta de que Canadá escoltaba a los convóis na parte occidental del Atlánticu, y Reinu Xuníu facer dende la parte oriental, los [[O-Boot]]es atacaron nel centru del océanu, onde los convóis taben más desarimaos. Les costes de [[Sierra Lleona]] tamién sirvieron de campusantu pa una gran cantidá de convóis. [[Ficheru:Enigmas.jpg|thumb|left|300px|Al llograr descifrar la máquina alemana Enigma, los británicu anotáronse una gran victoria. Na fotografía amuésense delles máquines Enigma]] Nesta dómina, [[Contribución polaca a la Segunda Guerra Mundial|matemáticos polacos]] los [[Criptografía (comunicaciones)|criptoanalistas]] de [[Bletchley Park]] llograron desenvolver el programa ''[[Enigma (máquina)#Ultra|Ultra]]'', que dexaba descifrar les tresmisiones de la máquina criptográfica alemana ''[[Enigma (máquina)|Enigma]]'', una teunoloxía qu'ensin dulda fixo posible a los [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|Aliaos]] alcontrar con mayor facilidá a los submarinos alemanes. Poco dempués los Aliaos tamién pudieron detectar l'orixe de les tresmisiones de radiu de los submarinos, consiguiendo otra arma teunolóxica importante contra Alemaña. En marzu de [[1941]], la [[Kriegsmarine]] sufrió un duru golpe cuando nun mesmu mes, cuatro de los ''Garres de los Abilsos'' - Otto Kretschmer, Joachim Matz, Joachim Schepke y [[Günther Prien]] - fueron prindaos o muertos en batalla. Cuando'l Almirantazgo Británicu enterar de l'apaición del [[acorazáu Bismarck]] nel Atlánticu, empecipióse la cacería. Saleaba detrás d'él el barcu polacu [[ORP Piorun]]. Magar l'acorazáu alemán defender de forma estraordinaria contra los sos persiguidores, destruyendo al [[HMS Hood (51)|''Hood'']] y estropiando seriamente al novísimo [[acorazáu]] [[HMS Prince of Wales (53)|''Prince of Wales'']], sufrió delles averíes que menguaron la so velocidá d'escape. Darréu unos vieyos aviones biplanos [[Fairey Swordfish|Swordfish]] llanzaos dende'l [[portaviones]] [[HMS Ark Royal (91)|''Ark Royal'']] algamar y estropiar gravemente, dexando que la escuadra británica sol mandu del [[almirante]] John Tovey unviada a caza-y algamar y fundieren finalmente en mayu de [[1941]]. D'esta manera, la llucha naval de superficie alemana práuticamente acabóse, y dende entós toles esperances de la [[Kriegsmarine]] recayeríen sobre los [[O-Boot]]es. === El segundu tiempu feliz: xineru de 1942 - febreru de 1943 === [[Ficheru:Allied tanker torpedoed.jpg|300px|thumb|El ''Monagas'', buque petroleru venezolanu [[Fundimientu del Monagas|fundíu en 1942 por submarinos alemanes]] mientres la [[Operación Westindien]].]] Anque [[Estaos Xuníos]] declaró la guerra a [[Alemaña Nazi|Alemaña]] en [[1941]], la so participación nel [[océanu Atlánticu]] foi cuasi nula esi añu. Sicasí, el presidente [[Franklin Delano Roosevelt]] siempres pensó en ganar la guerra primero n'[[Europa]] y depués dir contra [[Imperiu del Xapón|Xapón]], polo qu'aportunó na necesidá de llimpiar l'Atlánticu de submarinos alemanes antes d'unviar a los soldaos estauxunidenses a Europa. Inesperadamente, la incursión estauxunidense contra Alemaña tuvo un efeutu contraproducente pa los [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|Aliaos]]. Los estauxunidenses nun teníen muncho enfotu na táctica de los [[convói]]es y duldaben n'usalos. Amás, los submarinos alemanes agora podíen enfrentase abiertamente a los buques mercantes norteamericanos, qu'hasta entós salearen peles agües del [[mar Caribe]] despreocupadamente. En xineru de [[1942]], la cifra de fundimientos yera de 180&nbsp;000 tonelaes, daqué inaceptable pa la [[Kriegsmarine]]. Sicasí, les cifres de fundimientos polos [[O-Boot]]es empezar a disparar rápido, una y bones los estauxunidenses dexáben-y el trabayu fácil a los llobos de mar. Por cuenta de que inda nun yera obligatoriu apagar les lluces nes ciudaes costeres d'[[Estaos Xuníos]], los submarinos alemanes atopaben fácilmente los puertos y deteníense na entrada a esperar que zarpara un buque mercante. D'esta manera, a pesar de que namái dolce O-Bootes podíen faer el viaxe hasta la [[Mariña Este de los Estaos Xuníos]], llogróse superar en xunu la cifra de 700&nbsp;000 tonelaes mensuales, que según [[Karl Dönitz|Dönitz]] yera abonda pa bloquiar al [[Reinu Xuníu]]. Anque'l comandante de la Flota del Atlánticu, l'estauxunidense [[Ernest King]], refugaba dafechu los convóis asegurando que nun disponíen de los [[destructor]]es pa poder protexer los convóis y los tresportes de soldaos coles mesmes, les altes cifres de fundimientu obligar a introducir en xunetu'l sistema de convóis nel Atlánticu, fundiendo darréu siete O-Bootes. Sicasí, como King tarrecía, dexáronse munches zones ensin protexer, y los submarinos alemanes treslladar al [[golfu de Méxicu]] y a les costes frente a [[Venezuela]], fundiendo munchos [[petroleru|petroleros]]. Finalmente, los submarinos alemanes llegaron a sumar 300 n'agostu, otorgando a Dönitz los recursos abondos pa poner en práutica la "''táctica de la menada de llobos''", [[Rudeltaktik]], a plenitú. D'esta manera, les cifres de fundimientos, que tuvieren baxando dende la introducción de los convóis n'Estaos Xuníos, aumentaron de nuevu en payares. El [[almirante]] Karl Dönitz llogró por fin demostrar la utilidá de los submarinos na economía de guerra, y foi promovíu entós a Gran Almirante de la Flota, ente que l'almirante [[Erich Raeder|Raeder]] foi depuestu del so cargu al perder dellos [[Cruceru (buque de guerra)|cruceros]] nel [[mar de Barents]]. De magar, Alemaña dedicar a construyir submarinos. === Derrota de la Kriegsmarine: mayu de 1943 - setiembre de 1943 === [[Ficheru:Convoy_WS-12_en_route_to_Cape_Town,_1941.jpg|thumb|left|300px|La introducción eficiente de los convóis acabó coles esperances alemanes na "menada de llobos". Na fotografía un convói aliáu dirixir a [[Ciudá del Cabu]]]] Sicasí, el peligru taba sobrovaloráu, yá que la mayoría de los mercantes fundíos nun se dirixíen al [[Reinu Xuníu]], pero'l presidente [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]] consideraba inda'l [[océanu Atlánticu]] demasiáu peligrosu como pa unviar a les tropes a [[Europa]]. El [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] tenía grandes planes pa [[1943]]. Puesto que los puertos enemigos volviérense bien peligrosos, decidió enfocase de nuevu na fienda del centru del Atlánticu. Pa marzu de 1943, los submarinos fundieren 600&nbsp;000 tonelaes de buques, y l'inmensa mayoría d'estos dirixíase a Gran Bretaña, lo que confirmaba l'enfotu alemán. Sicasí, al dar Roosevelt la orde de llimpiar l'Atlánticu, poner al mandu de los Accesos Occidentales al almirante [[Max Horton]], qu'amontó la proteición de los [[convói]]es, y colos buques que sobraben entamó escuadrones cazasubmarinos o "Hunter Killer", que rondaben per una zona esperando atopar un sumergible alemán y fundilo. Amás, ameyoróse'l [[sonar]] y perfeccionóse el llanzamientu de [[Carga de fondura|cargues de fondura]], llegándose a llanzar hasta 24 cargues pola proa con mayor precisión. A lo último, los nuevos aviones con alta autonomía de vuelu disponíen d'un potente radar que-yos dexaba alcontrar fácilmente a los submarinos y como cuntaben coles sos propies cargues de fondura, podíen atacar a los [[O-Boot]]es ensin esperar ayuda. De secute, los sumergibles empezaron a ser fundíos rápido gracies a la cimera teunoloxía aliada. El mayor desastre pa la [[Kriegsmarine]] asocedió en mayu de [[1943]]. El convói ONS-5 foi atacáu por munches menaes de llobos, sumando 50 sumergibles en total, que llibraron una llucha brutal nel Atlánticu. Sicasí, namái un terciu de los barcos del convói fueron fundíos, siendo echaos a pique 41 O-bootes alemanes. La carnicería foi tan grande que Dönitz retiró a tolos buques d'esti tipu del Atlánticu Norte yá que, como darréu escribió nel so diariu, diose cuenta de qu'[[Alemaña Nazi|Alemaña]] perdiera la batalla del Atlánticu. En setiembre, Alemaña cuntaba colos nuevos torpedos acústicos y una nueva clase de submarinos llamaos clase Walter. Estes meyores motivaron que Dönitz intentara suerte de nuevu nel Atlánticu Norte, y anque los O-Bootes llograron delles victories, 25 d'ellos nunca tornaron a puertu. A principios de [[1944]], Dönitz volvió unviar a los sos submarinos a la mar, pero esta vegada la derrota alemana rescampló: 37 sumergibles fueron destruyíos, fundiendo namái tres buques mercantes. Lo peor de too ye que la mayoría nin siquier pudiera salir del [[golfu de Vizcaya]], onde taben la mayoría de los puertos alemanes. === Resultaos finales === [[Ficheru:Hedgehog anti-submarine mortar.jpg|thumb|300px|Marineros aliaos carguen morteros antisubmarinos, conocíos como [[Corcuspín (arma)|Hedgehog]] (corcuspín). El desarrollu aliáu del sonar y del fueu antisubmarino dieron la estocada final a la Kriegsmarine]] Los submarinos alemanes fundieron en total 2848 buques mercantes, con un total de 14&nbsp;000&nbsp;000 de tonelaes. La teoría del [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] enxamás pudo comprobase, yá que inclusive nos dos "Tiempos Felices", el [[Reinu Xuníu]] nunca tuvo en peligru de ser bloquiáu dafechu. Amás, nengún barcu de tresporte de tropes estauxunidense foi fundíu na guerra. Una vegada que los estauxunidenses, los canadienses y los británicos, coordinaron los sos esfuercios, non yá llograron brindar sofitu cuasi total a les sos rutes de tresporte, sinón que pudieron dexar el papel defensivu de los convóis y tomar el papel ofensivu de los escuadrones cazasubmarinos. El desarrollu de nueves teunoloxíes y nueves táctiques en dambos bandos inclinaron la balanza d'un llau al otru, pero a la fin, [[Alemaña Nazi|Alemaña]] nun pudo faer frente a les potencies teunolóxiques anglofalantes. Pel llau alemán, el porcentaxe de baxes foi alarmante: de los 1170 [[O-Boot]]es alemanes que participaron na [[Segunda Guerra Mundial]], 785 fueron fundíos polos [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|Aliaos]], ensin cuntar los que fueron fundíos n'accidentes, prindaos o sumieron. La llegada tardida de los [[Submarinos del tipu XXI]], nun pudo iguar lo que 6 años de guerra nun pudieren faer. En total, el 76% de los sumergibles fueron fundíos o prindaos, un porcentaxe de baxes más altu que'l de los [[kamikaze]]s. == Los diez mayores Rustas de les Fondures == Los comandantes de los O-Bootes alemanes fundieron un total de 2828 buques mercantes mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], anotándose 14&nbsp;687&nbsp;231 tonelaes de carga aliada. De tolos comandantes qu'actuaron 34 superaron les 100&nbsp;000 tonelaes de fundimientos (873 barcos), con un total de 4&nbsp;826&nbsp;238 tonelaes.<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Commanders with over 100,000 tons sunk |url=http://www.uboat.net/men/aces/top.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=6 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> El principal de los llamaos Garres de les Fondures foi Otto Kretschmer. Atacó tan implacablemente nel primer añu y mediu de la guerra que s'anotó'l mayor tonelaxe total magar ser prindáu mientres un ataque nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu Norte]] en marzu de [[1941]] y pasar los restantes cuatro años nun campu de prisioneros. L'entusiasmu de Kretschmer pola guerra submarina foi igualáu pol de [[Günther Prien]], el temperamental héroe de [[Scapa Flow]] y favoritu de [[Karl Dönitz|Dönitz]] y l'[[Oberkommando der Wehrmacht|Altu Mandu alemán]]. “''Préstome más nun exerciciu con un convói realmente bonu que nun permisu''”, reparó nuna ocasión. Dempués de la guerra, y como otros munchos veteranos, Kretschmer entró a sirvir na [[Deutsche Marine]] (1955) llegando, en 1962, al Estáu Mayor de la OTAN pa darréu ser nomáu Xefe del Estáu Mayor del mandu COMNAVBALTAP de la OTAN (Kiel). Retirar en 1970 col grau d'[[Almirante]]. Los diez mayores rustas cubrieron tol océanu Atlánticu. Wolfgang Lüth y Erich Topp anotáronse gran númberu de preses a lo llargo de la [[Mariña Este de los Estaos Xuníos]], dacuando a la vista de los complexos turísticos costeros. [[Heinrich Lehmann-Willenbrock]] operaba nel Atlánticu Norte. Georg Lassen fundió siete buques d'un convói de diez nuna sola nueche xunto a la mariña de [[Unión Sudafricana|Sudáfrica]], y Kart Friedrich Merten avanzó sueltamente so l'agua direutamente hasta l'interior del puertu de [[Jamestown (Santa Lena)|Jamestown]], na islla de [[Santa Lena (isla)|Santa Lena]], nel Atlánticu Sur y fundió un petroleru británicu fondiáu ellí. Cuasi tolos grandes "garres" morrieron en combate. Prien morrió nel Atlánticu Norte, el 7 de [[marzu]] de [[1941]], so les cargues de fondura de buques d'escolta británicos. Lüth terminó la guerra ensin nenguna ferida, y morrió en [[1945]], cuando nun escuchó la voz de "alto" que-y dio un centinela por cuenta de la nube que cayía nesi momentu. {|border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" |- |align="center" style="color: white; background: navy" | |align="center" style="color: white; background: navy" |'''Nome''' |align="center" style="color: white; background: navy" |'''Graduación''' |colspan=2 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Barcos mandaos''' |colspan=3 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Patrulles de guerra''' |align="center" style="color: white; background: navy" |'''Díes de mar''' |colspan=2 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Barcos fundíos''' |colspan=2 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Barcos averiaos''' |- |align="right"|1 |Kretschmer, Otto<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Otto Kretschemer |url=http://www.uboat.net/men/kretschmer.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |[[Capitán de fragata|Fregattenkapitän]] |align="right"|3 |O-35, O-23, O-99 |align="right"|16 |25/08/1939 |17/03/1941 |align="right"|224 |align="right"|47 |align="right"|274&nbsp;418 [[Arquio|TRB]] |align="right"|5 |align="right"|37&nbsp;965 TRB |- |align="right"|2 |Lüth, Wolfgang<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Wolfgang Lüth |url=http://web.archive.org/web/http://www.uboat.net/men/luth.html |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |[[Capitán de navío|Kapitän zur See]] |align="right"|5 |O-13, O-9, O-138, O-43, O-181 |align="right"|15 |30/12/1939 |31/10/1942 |align="right"|640 |align="right"|47 |align="right"|225&nbsp;756 TRB |align="right"|2 |align="right"|17&nbsp;343 TRB |- |align="right"|3 |Topp, Erich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Erich Topp |url=http://www.uboat.net/men/topp.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Fregattenkapitän |align="right"|4 |O-57, O-552, O-3010, O-2513 |align="right"|12 |05/06/1940 |08/05/1945 |align="right"|352 |align="right"|36 |align="right"|198&nbsp;650 TRB |align="right"|4 |align="right"|32&nbsp;317 TRB |- |align="right"|4 |Prien, Günther<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Günther Prien |url=http://www.uboat.net/men/prien.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |[[Capitán de corbeta|Korvettenkapitän]] |align="right"|1 |O-47 |align="right"|10 |19/08/1939 |07/03/1941 |align="right"|238 |align="right"|31 |align="right"|191&nbsp;919 TRB |align="right"|8 |align="right"|62&nbsp;751 TRB |- |align="right"|5 |Liebe, Heinrich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Heinrich Liebe |url=http://www.uboat.net/men/liebe.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Fregattenkapitän |align="right"|2 |O-2, O-38 |align="right"|9 |19/08/1939 |29/06/1941 |align="right"|333 |align="right"|34 |align="right"|187&nbsp;267 TRB |align="right"|1 |align="right"|3670 TRB |- |align="right"|6 |Schütze, Viktor<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Viktor Schütze |url=http://www.uboat.net/men/schuetze.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Kapitän zur See |align="right"|4 |U-19, O-11, O-25, O-103 |align="right"|7 |05/09/1939 |12/08/1941 |align="right"|306 |align="right"|35 |align="right"|180&nbsp;073 TRB |align="right"|2 |align="right"|14&nbsp;213 TRB |- |align="right"|7 |Lehmann-Willenbrock, Heinrich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Heinrich Lehmann-Willenbrock |url=http://www.uboat.net/men/willenbrock.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Fregattenkapitän |align="right"|2 |O-29, O-160 |align="right"|10 |05/12/1939 |18/10/1944 |align="right"|327 |align="right"|25 |align="right"|179&nbsp;125 TRB |align="right"|2 |align="right"|15&nbsp;864 TRB |- |align="right"|8 |Merten, Karl-Friedrich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Karl-Friedrich Merten |url=http://www.uboat.net/men/merten.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Kapitän zur See |align="right"|1 |O-68 |align="right"|5 |11/02/1941 |21/01/1943 |align="right"|368 |align="right"|27 |align="right"|170&nbsp;151 TRB | | |- |align="right"|9 |Schultze, Herbert<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu d'Herbert Schultze |url=http://www.uboat.net/men/schultze.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Korvettenkapitän |align="right"|2 |O-2, O-48 |align="right"|8 |22/04/1939 |27/07/1941 |align="right"|227 |align="right"|26 |align="right"|169&nbsp;709 TRB |align="right"|1 |align="right"|9456 TRB |- |align="right"|10 |Lassen, Georg<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Georg Lassen |url=http://www.uboat.net/men/lassen.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Korvettenkapitän |align="right"|2 |O-29, O-160 |align="right"|4 |03/01/1941 |14/06/1943 |align="right"|328 |align="right"|26 |align="right"|156&nbsp;082 TRB |align="right"|5 |align="right"|34&nbsp;419 TRB |} == Tensiones y miseries sol mar == [[Ficheru:Germansailorinwater.jpg|thumb|300px|Un sobreviviente alemán pide ayuda dempués de que'l submarín nel que viaxara fuera fundíu por un navío estauxunidense en 1945]] Los alemanes consideraben a los sos "llobos de mar" como héroes que llevaben vides glamurosas, pero la realidá de la vida nun [[submarín]] alemán yera daqué dafechu distintu. Nos [[O-Boot]]es vivir nun mundu angosto y fediento, y la vida yera un amiestu d'aburrición, incomodidad y terror. Les tripulaciones ocupaben aposentos atestaos de [[Máquina|maquinaria]], [[Preseos de navegación náuticu|preseos]] o [[torpedu|torpedos]], y dormíen en planches enriba de los [[proyeutil]]es hasta qu'éstos fueren utilizaos contra blancos, dexando sitiu pa lliteres y hamaques. Los [[Motor diésel|motores]] [[Gasóil|diésel]] alzaben la temperatura hasta cuasi los 50 [[°C]]. L'aire volvíase sofocantemente ranciu mientres los llargos periodos so l'agua. L'agua potable yera escasa; nun había duches, y naide bañar mientres los hasta tres meses que duraba una patrulla. El golor de los sudorosos cuerpos añedir al golor de [[sentina|sentines]], [[letrina|letrines]], cocina, ropes mofoses, gasóil y la colonia al [[Citrus × limon|llimón]] qu'utilizaben los [[Tripulación (barcos)|homes]] pa esaniciar el sal de les sos cares. Nun había intimidá nin tranquilidá. De fondu había siempres lluces encendíes, el gritíu de les comunicaciones per radiu, el siseo de les moyaes botes de goma, el runfar d'una bomba de sentina, el sorber de les válvules d'entrada d'aire y el pulsiar de los motores diésel. El peligru taba siempres presente. Con mal tiempu, l'océanu saltaba percima de la torreta en sólidos murios, dacuando abasnando a los homes percima de la borda. N'ochobre de [[1941]], cuando'l ''O-106'' crució'l [[golfu de Vizcaya]] nun sele día azul, una nueva guardia salió al esterior p'afayar que sumieren los cuatro homes de la vez anterior a los qu'allegaben a reemplazar. Una terrible fola de [[popa]] barrer. Tales ominosos incidentes añedir a la paranoya de los submarinos que los alemanes llamaben ''Blechkoller'', o neurosis de la llata de conserva, una forma de tensión nervioso que podía conduci-yos a una violenta histeria, particularmente baxu ataques con cargues de fondura. Cuando los [[Destructor|cazasubmarinos]] aliaos abandonaben un ataque, el primer pensamientu del comandante yera llevar al so submarín a alendar a la superficie. Con suerte, llueu toparíen una presa, y la victoria solliviaría la tensión de los sos tripulantes. == Un curtiu ascensu antes del fundimientu final == El terror provocáu polos submarinos alemanes yera igual al qu'enfrentaben los homes d'estos mesmos submarinos. Porque ser capitán o miembru de la tripulación d'un submarín alemán yera una de les ocupaciones más azarosas de la [[Segunda Guerra Mundial]]. Alemaña perdió 28&nbsp;542 de los sos 41&nbsp;300 tripulantes de sumergibles, y 753 de los sos 863 [[O-Boot]]es operativos. === Fundimientu del "O-175" === L'episodiu empezó cuando'l capitán Gerhardt Muntz, mientres buscaba dende'l so torreta barcos aliaos nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu Norte]] a 600 [[Milla náutica|milles]] al [[oeste]] del [[Reinu Xuníu]], acolumbró un [[convói]] que s'averaba. Coles mesmes, el submarín de Muntz, el ''O-175'', foi acolumbráu pol guardacostes de los [[Estaos Xuníos]] USS ''Spencer'', a la vanguardia del convói. El ''O-175'' somorguióse apresuradamente, y mientres un curtiu tiempu refugó con ésitu la detección. Pero siguiendo al ''Spencer'', n'once columnes paraleles, taben los 19 buques tanque y los 38 cargueros del convói "HX-233", un blancu irresistible. Muntz decidió arriesgase a un ataque. Cuando'l ''O-175'' empecipió la so ascensión dende les fondures del [[océanu]], el ''Spencer'' pasó xustamente percima d'él, y el [[sonar]] del guardacostes detectó al submarín. El comandante Harold S. Berdine, a bordu del ''Spencer'', ordenó'l llanzamientu inmediatu d'once [[Carga de fondura|cargues de fondura]] afeches pa españar so l'agua a 15 y 30 [[metros]]. Depués, ansiosu por neutralizar al submarín antes de la llegada del convói, Berdine lliberó once cargues más. El furiosu asaltu funcionó: les bombes d'aire del ''O-175'' y los controles d'inmersión resultaron estropiaos, y Muntz nun tuvo otra eleición que llevar el so estropiáu submarín a la superficie. Cuando la torreta del ''O-175'' alzóse percima de les agües a milla y media del guardacostes, los barcos del convói y el guardacostes ximielgu, el USS ''Duane'', abrieron fueu. Tou terminó nunos pocos momentos. El capitán Muntz y seis miembros de la so tripulación morrieron na cubierta del ''O-175''. Los restantes miembros de la tripulación saltaron pela borda; mientres entá se banciar# ente les foles, el ''O-175'' fundir hasta'l fondu. == Referencies == === Bibliografía === * Bekker, Cajus. ''Llucha y muerte de la marina de guerra alemana'' (títulu del orixinal ''Kampf und Untergang der Kriegsmarine''). Editorial Luis Caralt. Barcelona, 1959. ISBN 84-217-5684-2 * Busch, Harald. ''Asina foi la guerra submarina'' (títulu del orixinal ''So war der O-Boot-krieg''). Editorial Mocedá. Barcelona, 1962. ISBN 84-261-0738-9 * Dönitz, Karl. ''Diez años y venti díes'' (títulu del orixinal ''Zehn Jahre und Zwanzing Tage. Erinnerungen 1939-1945''). Editorial La esfera de los llibros, 2005. ISBN 84-9734-291-7 * Sierra, Luis de la. ''La guerra naval nel Atlánticu''. Editorial Mocedá. Barcelona, 1974. ISBN 84-261-5715-7 === Notes al pie === {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.german-navy.de/kriegsmarine/ Kriegsmarine History] * [http://centroeu.com/uboote/index.html Submarinos alemanes] * [http://www.uboat.net Comandantes y submarinos alemanes de los dos guerres mundiales] {{Tradubot|Batalla del Atlántico}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Batalles de la Segunda Guerra Mundial|Atlantico]] [[Categoría:Operaciones de la Kriegsmarine]] [[Categoría:Bletchley Park]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] g8qyvpf8ffph5q5w85z5ohcwoeys4pk 3699296 3699289 2022-07-25T06:32:21Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome_batalla = Batalla del Atlánticu |imaxe = Officers on the bridge.jpg |descripción_imaxe = Oficiales británicos buscando submarinos alemanes. Ochobre de 1941 |conflictu = [[Segunda Guerra Mundial]] |fecha = [[3 de setiembre]] de [[1939]] - [[7 de mayu]] de [[1945]] |llugar = [[Océanu Atlánticu]], [[Mar del Norte]], [[Mar d'Irlanda]], [[Mar de Llabrador]], [[Golfu de San Llorienzo]], [[Mar Caribe]], [[Golfu de Méxicu]], [[Outer Banks]], [[Océanu Árticu]] |resultáu = Victoria Aliada |territoriu = |combatientes1 = '''Exa''':<br />{{Bandera|Alemaña|nazi|tamañu=22px}} [[Alemaña nazi]]<br />{{Bandera|Italia|1861}} [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]<br />{{Bandera|Francia}} [[Francia de Vichy]] |combatientes2 = '''Aliaos'''<br />{{bandera|Reinu Xuníu|tamañu=22px}} [[Reinu Xuníu]]<br />[[Ficheru:US flag 48 stars.svg|22px]] [[Estaos Xuníos]]<br />{{bandera|Polonia|tamañu=22px}} [[Gobiernu polacu nel exiliu|Polonia]]<br />{{Bandera|Canadá|1921|tamañu=22px}} [[Canadá]]<br />[[Ficheru:Dominion of Newfoundland Red Ensign.svg|23px]] [[Dominiu de Terranova|Terranova]]<br />{{Bandera2|Noruega|tamañu=22px}}<br />{{Bandera|Francia|llibre|tamañu=22px}} [[Francia Llibre]]<br />{{Bandera2|Bélxica|tamañu=22px}}<br />{{Bandera2|Brasil|tamañu=22px}}<br />{{Bandera2|Países Baxos|tamañu=22px}}<br />{{Bandera|Francia|tamañu=22px}} [[Tercer República Francesa|Francia]]<br/>[[Ficheru:Flag_of_Venezuela_%281930-1954%29.svg|22px]] [[Estaos Xuníos de Venezuela|Venezuela]] |comandante1 = [[Ficheru:War Ensign of Germany 1938-1945.svg|23px]] [[Erich Raeder]]<br />[[Ficheru:War Ensign of Germany 1938-1945.svg|23px]] [[Karl Dönitz]] |comandante2 = [[Ficheru:Naval Ensign of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Sir Percy Noble]]<br />[[Ficheru:Naval Ensign of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Sir Max K. Horton]]<br />{{bandera|Canadá|naval-1921|tamañu=22px}} [[Leonard W. Murray]]<br />[[Ficheru:US Naval Jack.svg|22px]] [[Ernest King]]<br />[[Ficheru:US Naval Jack.svg|22px]] [[Royal Y. Ingersoll]] |baxes1 = • 28&nbsp;000 marineros<br />• 783 submarinos |baxes2 = • 36&nbsp;200 marineros<br />• 30&nbsp;264 marineros mercantes<br />• 3500 navíos mercantes<br />• 175 buques de guerra |campaña = Segunda Guerra Mundial |campaña2 = Batalla del Atlánticu }} La '''batalla del Atlánticu''' foi'l [[Guerra naval|enfrentamientu naval]] que tuvo como escenariu d'operaciones l'[[océanu Atlánticu]], práuticamente en tola so estensión, llibrada mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] ente los grandes [[Barcu|navíos]] [[Alemaña|alemanes]], los [[O-Boot]] comandados pol almirante [[Karl Dönitz]] y la cuasi totalidá de la escuadra [[Reinu Xuníu|británica]]. Empezó'l [[3 de setiembre]] de [[1939]] y duró hasta'l final de la guerra. Conscientes de que la [[Kriegsmarine]] alemana nun podría ganar a la [[Royal Navy]] británica, los marinos alemanes intentaron bloquiar al [[Reinu Xuníu]], destruyendo los buques mercantes que-y suministraben recursos. La insuficiencia de buques submarinos alemanes al entamu de la guerra y la superioridá tecnolóxico y numbérico aliada a la fin de la mesma, atayaron los planes alemanes dende l'empiezu. Anque la Kriegsmarine nunca punxo en peligru de muerte a Gran Bretaña, causó munchos problemes de suministru hasta principios de 1944, cuando la batalla acabó. == Antecedentes: Primer Guerra Mundial == Mientres la [[Primer Guerra Mundial]], la terrible flota de guerra alemana dio bastantes quebraderos de cabeza al [[Almirantazgo Británicu]]. Sicasí, les esmoliciones britániques escarecíen de fundamentu, una y bones la mayoría d'estes naves, salvu por dalguna salida esporádica al Mar del Norte ([[batalla de Xutlandia]]), permanecieron nos sos puertos mientres tola guerra. Pero ello nun significaba que los barcos británicos tuvieren fuera de peligru, pos una nueva arma acababa d'apaecer n'escena: el [[submarín]]. N'efeutu, por aciu esta sigilosa arma'l alemanes empezaron a atacar a los barcos mercantes qu'abastecíen al [[Reinu Xuníu]], poniendo en peligru'l suministru de les [[Islles Britániques]]. En [[1917]], el númberu de barcos mercantes fundíos por [[submarín|submarinos]] alemanes yera tan grande que'l Almirantazgo Británicu previo la rindición del so país si nun faíen daqué rápido. Sicasí, la introducción del sistema de [[convói]]es amenorgó drásticamente les perdes britániques, salvando al Reinu Xuníu. Debíu al importante papel xugáu polos sumergibles alemanes mientres la guerra, nun foi estrañu que nel [[Tratáu de Versalles (1919)|Tratáu de Versalles]] prohibir a [[República de Weimar|Alemaña]] la construcción de más buques d'esa clase. == L'entamu de la guerra naval == [[Ficheru:Karl Dönitz.jpg|thumb|200px|El Gran Almirante Karl Dönitz siempres defendió l'usu del sumergible como l'arma más práutica na guerra naval]] El 3 de setiembre de [[1939]] el comandante cimeru de [[submarín|submarinos]] (conocíos como ''[[O-Boot]]'' na xíriga de la marina alemana, del alemán Untersee-Boot, nave submarina) de la [[Kriegsmarine]] tenía dieciocho sumergibles en total nel [[mar]]. El día [[1 de setiembre]] de [[1939]], l'entós [[contraalmirante]] [[Karl Dönitz]] unviaba al Altu Mandu Naval [[Alemaña nazi|alemán]] el so últimu memorándum, onde sorraya con insistencia l'insuficiente desarrollu del [[arma]] submarina. El día [[3 de setiembre|3]], recibe un despachu del Altu Mandu Naval onde se-y avisa que «El [[Reinu Xuníu]] declaró la guerra». El mesmu día 3, l'Altu Mandu Naval celebra una conferencia en [[Berlín]], na cual tuvieron presentes el comandante en xefe, [[almirante]] Schniewind, el xefe del Estáu Mayor Xeneral, almirante Fricke, el xefe de la Seición d'Operaciones, [[capitán de fragata]] Wagner, el xefe del Tercer Negociáu y el capitán de fragata Schulte-Mönting, xefe del Estáu Mayor Especial del almirante [[Erich Raeder]]. Dicha xunta conclúi coles siguientes pallabres de [[Erich Raeder|Raeder]]: {{cita|"Nun podemos suañar con presentar batalla a la flota británica p'aniquilala. La nuesa única oportunidá mora nel ataque de les comunicaciones comerciales del enemigu, pa lo cual los submarinos constitúin la nuesa arma más eficaz. Arriendes d'ello, tenemos necesidá de submarinos y más submarinos"|Almirante Erich Raeder, 3 de setiembre de 1939, Berlín.|#GGC11C}} [[Ficheru:Erich Raeder.jpg|thumb|left|L'Almirante Erich Raeder intentó demostrar la vixencia de la flota de superficie na Segunda Guerra Mundial, anque les victories de los [[O-Boot]] de Dönitz opacaron los pocos llogros del primeru]] Productu d'aquel alcuerdu, modifícase'l plan de construcciones navales pa poner en serviciu de venti a trenta submarinos al [[mes]]. Ello implica abandonar o retrasar cuantimenos la [[construcción]] d'unidaes navales de superficie: [[acorazáu|acorazaos]], [[Cruceru (buque de guerra)|cruceros]], etc. La guerra empecipió demasiao tempranu pa la Kriegsmarine. L'agresivu plan de modernización de la flota alemana (el [[Plan Z (Alemaña)|plan Z]]) práuticamente acababa d'empezar, y como los almirantes alemanes sabíen, la Flota Metropolitana ([[Home Fleet]]) británica yera bien cimera en númberu a la [[Kriegsmarine]] alemana. Los británicos teníen nesi momentu 15 acorazaos, 62 cruceros, 7 [[portaviones]], 178 [[destructor]]es y 56 [[submarín|submarinos]]. Pela so parte, [[Alemaña nazi|Alemaña]] cuntaba con 3 [[Acorazáu de bolsu acorazaos de bolsu]], 2 [[cruceru de batalla|crucero de batalla]], 8 cruceros y 21 destructores. De los 57 submarinos de que disponía [[Karl Dönitz|Dönitz]], namái 22 yeren oceánicos del tipu VII y podíen operar nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]]. Amás, estos submarinos yeren bien vieyos, yá que na práutica yeren utilizaos solamente como sumergibles. Yeren bien lentos so l'agua, polo cual teníen que permanecer cuasi tol tiempu na superficie, esponiéndose con ello a patrullar britániques. A la de atacar, salíen a la superficie, onde yeren detectaos fácilmente y, por cuenta del so escasu blindaxe, teníen que somorguiase pa protexese, dexando que los convóis escaparen. A pesar de toos estos inconvenientes, el [[almirante]] Karl Dönitzno nun se dexó amurniar. Siguió aportunando na medría de la producción d'[[O-Boot]]es, asegurando que con 300 buques modernos podríen fundir 700&nbsp;000 tonelaes de barcos mercantes al mes, poniendo de rodíes a [[Gran Bretaña]] y sufriendo poques baxes. Pa neutralizar la téunica del usu de convóis, Dönitz propunxo una táctica bautizada por él mesmu como ''Rudel'', traducida al español como "la menada de llobos". El plan de Dönitz consistía n'esvalixar a tolos O-Bootes peles rutes utilizaes polos convóis. Cuando un sumergible detectara unu, comunicar por radiu a los demás, y tolos submarinos de la zona interceptaríen coles mesmes al convói, pela nueche. L'entusiasmu de Dönitz arimó a [[Adolf Hitler|Hitler]] cuasi darréu. == La batalla del Atlánticu == Volviendo a la realidá, la Batalla del Atlánticu, como la bautizaron los [[Reinu Xuníu|británicos]], acababa d'empezar, y la producción de submarinos alemanes yera desaxeradamente inferior a les esixencies de [[Karl Dönitz|Dönitz]], polo que yera d'esperar qu'al entamu la balanza de la batalla tuviera inclinada a favor de los británicos. Estos siguíen confiando dafechu nos convóis, qu'agora cuntaben con buques d'escolta forníos con [[sonar]]. L'apaición de les [[cargues de fondura]] brindó mayor seguridá a los británicos, que creíen que les sos rutes mercantes yeren cuasi intocables, y nesta etapa de la guerra verdaderamente ser. La Batalla del Atlánticu puede estremase en cinco etapes: === Entamos: setiembre de 1939 - mayu de 1940 === [[Ficheru:Orzel Submarine.jpg|thumb|right|300px|1939 [[Contribución polaca a la Segunda Guerra Mundial|submarín Polacu]] [[ORP Orzeł (85A)|ORP ''Orzeł'']] en Reinu Xuníu. Destruyíes mientres l'aición nel Atlánticu en 1940.]] Con una flota de submarinos obsoletos, [[Alemaña Nazi|Alemaña]] nun podía faer enforma. La mayoría de los [[submarín|submarinos]] gastaba cuasi tol so combustible nel viaxe d'ida y vuelta ente'l so puertu y [[Gran Bretaña]], y una vegada nel campu de batalla, los aviones de patrulla que rondaben poles costes britániques detectar fácilmente. Nesta etapa, fueron fundíos 222 barcos mercantes británicos, qu'equivalen a 900&nbsp;000 tonelaes, una perda que'l [[Reinu Xuníu]] taba preparada pa soportar. El [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] sabía qu'a esti pasu enxamás ganaríen la guerra y primía a [[Adolf Hitler|Hitler]] por que construyera más submarinos. Sicasí, el promediu de construcción de submarinos per mes foi de 2 en [[1940]]. Magar los británicos tamién cuntaben con ventaya nel ámbitu de la llucha de superficie, la fazaña del submarín [[U-47]] comandado por [[Günther Prien]] nel [[Ataque a Scapa Flow(1939)|ataque a Scapa Flow]], que fundió al acorazáu [[HMS Royal Oak (08)|''Royal Oak'']] na base naval de [[Scapa Flow]], y les emboscaes del [[acorazáu de bolsu Admiral Graf Spee]], que foi acorrexáu nel [[Atlánticu Sur (desambiguación)|Atlánticu Sur]], camudaron la perceición del públicu alemán al respective de la supuesta debilidá de la so [[Kriegsmarine]]. Como resultáu de los ataques de superficie y les mines submarines, fueron fundíes otres 900&nbsp;000 tonelaes de barcos mercantes, anque'l monto nun yera entá abondu pa torar al Reinu Xuníu. === Tiempos felices: xunu de 1940 - marzu de 1941 === [[Ficheru:Torpedoed merchant ship.jpg|thumb|left|300px|Un barcu mercante británicu ye torpediáu por un [[O-Boot]], anque permanez a flote]] La [[Batalla de Francia|invasión de Francia]] y la [[Operación Weserübung|ocupación de Noruega]] camudaron el mapa xeopolíticu de forma adversa al [[Reinu Xuníu]]. La ocupación de los puertos noruegos y franceses dexó a los alemanes algamar l'interior del [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]] y les costes africanes, fundiendo a buques mercantes desprovistos d'escolta aérea. Esta etapa de la guerra foi bautizada como '''los tiempos felices''' polos alemanes: ente xunu y payares de [[1940]] fueron fundíos 1&nbsp;600&nbsp;000 tonelaes de barcos mercantes. Sicasí, el Reinu Xuníu esforciar n'aguantar estes perdes, yá que sabía que si dexaba ser bloquiada, [[Alemaña Nazi|Alemaña]] invadir. Nesta etapa, los capitanes Otto Kretschmer, Wofgang Lüth y [[Günther Prien]] algamaron la so fama n'aiciones individuales porque inda nun s'implementaba la ''menada de llobos''. Los submarinos d'estos llobos de mar pasaben debaxo de los buques d'escolta, que refundiaben cargues de fondura formando verdaderos murios de fueu submarín. Magar el remangu d'esti oficiales alemanes ayudar a sobrevivir les sos ardigoses incursiones, la mala puntería británica al usar les acabante inventar cargues de fondura tamién foi un factor importante. Mientres el [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] procuraba llograr más submarinos pa poder implementar la so táctica de ''menada de llobos'', l'almirante [[Erich Raeder|Raeder]] esforciar en demostrar la vixencia de la llucha naval de superficie. A principios de [[1941]], Raeder tresformó nueve buques mercantes en barcos de guerra, anque a güeyu inda paecíen buques mercantes. Estos auténticos [[corsariu|corsarios]] salearon pol Atlánticu mientres trés años, fundiendo buques mercantes aisllaos. El ''Atlantis'' ye'l más famosu de toos y fundió a 144&nbsp;000 tonelaes, hasta que foi fundíu en payares de [[1941]]. En total, estos buques mercantes fundieron 850&nbsp;000 tonelaes mientres la guerra. Los buques de guerra alemanes tamién cutieron fuerte a la flota británica. En payares de [[1940]], el [[Admiral Scheer]] echó a pique 15 buques, ente que el [[Scharnhorst (1939)|Scharnhorst]] y el [[Gneisenau (1938)|Gneisenau]] fundieron 22 buques en xineru de [[1941]]. Sicasí, estes victories motivaron al almirante Raeder a unviar finalmente al arguyu alemano, el [[acorazáu Bismarck]], a un viaxe del que nunca tornaría. === Recuperación británica: abril de 1941 - avientu de 1941 === Si por un tiempu paeció que los alemanes podíen faer frente a la flota más poderosa del planeta, [[Reinu Xuníu]] recuperar de les sos perdes, reorganizóse y tomó de nuevu la iniciativa na batalla. En [[1941]], el [[almirante]] británicu [[Percy Noble]] tomó'l mandu de la campaña antisubmarina nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]]. Noble taba convencíu de la efectividá de los [[convói]]es y adoptó midíes pa regularizar la táctica. Ante la falta de buques d'escolta, utilizáronse les [[corbeta|corbetes]], que yeren barates y executaben la xera d'escolta de manera eficiente. Los británicos empezaron entós a recibir ayuda esterna, primero de [[Canadá]], qu'empezó a escoltar los buques mercantes dende la metá de la [[travesía del Atlánticu]], depués d'[[Estaos Xuníos]], qu'empezó a emprestar destructores al Reinu Xuníu en cuenta de bases nel [[océanu Pacíficu]]. Amás, el gobiernu de los Estaos Xuníos dio la orde secreta d'atacar a tolos submarinos alemanes aisllaos qu'atoparen, a pesar de qu'entá nun taben en guerra oficialmente con [[Alemaña Nazi|Alemaña]]. Por cuenta de que Canadá escoltaba a los convóis na parte occidental del Atlánticu, y Reinu Xuníu facer dende la parte oriental, los [[O-Boot]]es atacaron nel centru del océanu, onde los convóis taben más desarimaos. Les costes de [[Sierra Lleona]] tamién sirvieron de campusantu pa una gran cantidá de convóis. [[Ficheru:Enigmas.jpg|thumb|left|300px|Al llograr descifrar la máquina alemana Enigma, los británicu anotáronse una gran victoria. Na fotografía amuésense delles máquines Enigma]] Nesta dómina, [[Contribución polaca a la Segunda Guerra Mundial|matemáticos polacos]] los [[Criptografía (comunicaciones)|criptoanalistas]] de [[Bletchley Park]] llograron desenvolver el programa ''[[Enigma (máquina)#Ultra|Ultra]]'', que dexaba descifrar les tresmisiones de la máquina criptográfica alemana ''[[Enigma (máquina)|Enigma]]'', una teunoloxía qu'ensin dulda fixo posible a los [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|Aliaos]] alcontrar con mayor facilidá a los submarinos alemanes. Poco dempués los Aliaos tamién pudieron detectar l'orixe de les tresmisiones de radiu de los submarinos, consiguiendo otra arma teunolóxica importante contra Alemaña. En marzu de [[1941]], la [[Kriegsmarine]] sufrió un duru golpe cuando nun mesmu mes, cuatro de los ''Garres de los Abilsos'' - Otto Kretschmer, Joachim Matz, Joachim Schepke y [[Günther Prien]] - fueron prindaos o muertos en batalla. Cuando'l Almirantazgo Británicu enterar de l'apaición del [[acorazáu Bismarck]] nel Atlánticu, empecipióse la cacería. Saleaba detrás d'él el barcu polacu [[ORP Piorun]]. Magar l'acorazáu alemán defender de forma estraordinaria contra los sos persiguidores, destruyendo al [[HMS Hood (51)|''Hood'']] y estropiando seriamente al novísimo [[acorazáu]] [[HMS Prince of Wales (53)|''Prince of Wales'']], sufrió delles averíes que menguaron la so velocidá d'escape. Darréu unos vieyos aviones biplanos [[Fairey Swordfish|Swordfish]] llanzaos dende'l [[portaviones]] [[HMS Ark Royal (91)|''Ark Royal'']] algamar y estropiar gravemente, dexando que la escuadra británica sol mandu del [[almirante]] John Tovey unviada a caza-y algamar y fundieren finalmente en mayu de [[1941]]. D'esta manera, la llucha naval de superficie alemana práuticamente acabóse, y dende entós toles esperances de la [[Kriegsmarine]] recayeríen sobre los [[O-Boot]]es. === El segundu tiempu feliz: xineru de 1942 - febreru de 1943 === [[Ficheru:Allied tanker torpedoed.jpg|300px|thumb|El ''Monagas'', buque petroleru venezolanu [[Fundimientu del Monagas|fundíu en 1942 por submarinos alemanes]] mientres la [[Operación Westindien]].]] Anque [[Estaos Xuníos]] declaró la guerra a [[Alemaña Nazi|Alemaña]] en [[1941]], la so participación nel [[océanu Atlánticu]] foi cuasi nula esi añu. Sicasí, el presidente [[Franklin Delano Roosevelt]] siempres pensó en ganar la guerra primero n'[[Europa]] y depués dir contra [[Imperiu del Xapón|Xapón]], polo qu'aportunó na necesidá de llimpiar l'Atlánticu de submarinos alemanes antes d'unviar a los soldaos estauxunidenses a Europa. Inesperadamente, la incursión estauxunidense contra Alemaña tuvo un efeutu contraproducente pa los [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|Aliaos]]. Los estauxunidenses nun teníen muncho enfotu na táctica de los [[convói]]es y duldaben n'usalos. Amás, los submarinos alemanes agora podíen enfrentase abiertamente a los buques mercantes norteamericanos, qu'hasta entós salearen peles agües del [[mar Caribe]] despreocupadamente. En xineru de [[1942]], la cifra de fundimientos yera de 180&nbsp;000 tonelaes, daqué inaceptable pa la [[Kriegsmarine]]. Sicasí, les cifres de fundimientos polos [[O-Boot]]es empezar a disparar rápido, una y bones los estauxunidenses dexáben-y el trabayu fácil a los llobos de mar. Por cuenta de que inda nun yera obligatoriu apagar les lluces nes ciudaes costeres d'[[Estaos Xuníos]], los submarinos alemanes atopaben fácilmente los puertos y deteníense na entrada a esperar que zarpara un buque mercante. D'esta manera, a pesar de que namái dolce O-Bootes podíen faer el viaxe hasta la [[Mariña Este de los Estaos Xuníos]], llogróse superar en xunu la cifra de 700&nbsp;000 tonelaes mensuales, que según [[Karl Dönitz|Dönitz]] yera abonda pa bloquiar al [[Reinu Xuníu]]. Anque'l comandante de la Flota del Atlánticu, l'estauxunidense [[Ernest King]], refugaba dafechu los convóis asegurando que nun disponíen de los [[destructor]]es pa poder protexer los convóis y los tresportes de soldaos coles mesmes, les altes cifres de fundimientu obligar a introducir en xunetu'l sistema de convóis nel Atlánticu, fundiendo darréu siete O-Bootes. Sicasí, como King tarrecía, dexáronse munches zones ensin protexer, y los submarinos alemanes treslladar al [[golfu de Méxicu]] y a les costes frente a [[Venezuela]], fundiendo munchos [[petroleru|petroleros]]. Finalmente, los submarinos alemanes llegaron a sumar 300 n'agostu, otorgando a Dönitz los recursos abondos pa poner en práutica la "''táctica de la menada de llobos''", [[Rudeltaktik]], a plenitú. D'esta manera, les cifres de fundimientos, que tuvieren baxando dende la introducción de los convóis n'Estaos Xuníos, aumentaron de nuevu en payares. El [[almirante]] Karl Dönitz llogró por fin demostrar la utilidá de los submarinos na economía de guerra, y foi promovíu entós a Gran Almirante de la Flota, ente que l'almirante [[Erich Raeder|Raeder]] foi depuestu del so cargu al perder dellos [[Cruceru (buque de guerra)|cruceros]] nel [[mar de Barents]]. De magar, Alemaña dedicar a construyir submarinos. === Derrota de la Kriegsmarine: mayu de 1943 - setiembre de 1943 === [[Ficheru:Convoy_WS-12_en_route_to_Cape_Town,_1941.jpg|thumb|left|300px|La introducción eficiente de los convóis acabó coles esperances alemanes na "menada de llobos". Na fotografía un convói aliáu dirixir a [[Ciudá del Cabu]]]] Sicasí, el peligru taba sobrovaloráu, yá que la mayoría de los mercantes fundíos nun se dirixíen al [[Reinu Xuníu]], pero'l presidente [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]] consideraba inda'l [[océanu Atlánticu]] demasiáu peligrosu como pa unviar a les tropes a [[Europa]]. El [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] tenía grandes planes pa [[1943]]. Puesto que los puertos enemigos volviérense bien peligrosos, decidió enfocase de nuevu na fienda del centru del Atlánticu. Pa marzu de 1943, los submarinos fundieren 600&nbsp;000 tonelaes de buques, y l'inmensa mayoría d'estos dirixíase a Gran Bretaña, lo que confirmaba l'enfotu alemán. Sicasí, al dar Roosevelt la orde de llimpiar l'Atlánticu, poner al mandu de los Accesos Occidentales al almirante [[Max Horton]], qu'amontó la proteición de los [[convói]]es, y colos buques que sobraben entamó escuadrones cazasubmarinos o "Hunter Killer", que rondaben per una zona esperando atopar un sumergible alemán y fundilo. Amás, ameyoróse'l [[sonar]] y perfeccionóse el llanzamientu de [[Carga de fondura|cargues de fondura]], llegándose a llanzar hasta 24 cargues pola proa con mayor precisión. A lo último, los nuevos aviones con alta autonomía de vuelu disponíen d'un potente radar que-yos dexaba alcontrar fácilmente a los submarinos y como cuntaben coles sos propies cargues de fondura, podíen atacar a los [[O-Boot]]es ensin esperar ayuda. De secute, los sumergibles empezaron a ser fundíos rápido gracies a la cimera teunoloxía aliada. El mayor desastre pa la [[Kriegsmarine]] asocedió en mayu de [[1943]]. El convói ONS-5 foi atacáu por munches menaes de llobos, sumando 50 sumergibles en total, que llibraron una llucha brutal nel Atlánticu. Sicasí, namái un terciu de los barcos del convói fueron fundíos, siendo echaos a pique 41 O-bootes alemanes. La carnicería foi tan grande que Dönitz retiró a tolos buques d'esti tipu del Atlánticu Norte yá que, como darréu escribió nel so diariu, diose cuenta de qu'[[Alemaña Nazi|Alemaña]] perdiera la batalla del Atlánticu. En setiembre, Alemaña cuntaba colos nuevos torpedos acústicos y una nueva clase de submarinos llamaos clase Walter. Estes meyores motivaron que Dönitz intentara suerte de nuevu nel Atlánticu Norte, y anque los O-Bootes llograron delles victories, 25 d'ellos nunca tornaron a puertu. A principios de [[1944]], Dönitz volvió unviar a los sos submarinos a la mar, pero esta vegada la derrota alemana rescampló: 37 sumergibles fueron destruyíos, fundiendo namái tres buques mercantes. Lo peor de too ye que la mayoría nin siquier pudiera salir del [[golfu de Vizcaya]], onde taben la mayoría de los puertos alemanes. === Resultaos finales === [[Ficheru:Hedgehog anti-submarine mortar.jpg|thumb|300px|Marineros aliaos carguen morteros antisubmarinos, conocíos como [[Corcuspín (arma)|Hedgehog]] (corcuspín). El desarrollu aliáu del sonar y del fueu antisubmarino dieron la estocada final a la Kriegsmarine]] Los submarinos alemanes fundieron en total 2848 buques mercantes, con un total de 14&nbsp;000&nbsp;000 de tonelaes. La teoría del [[almirante]] [[Karl Dönitz|Dönitz]] enxamás pudo comprobase, yá que inclusive nos dos "Tiempos Felices", el [[Reinu Xuníu]] nunca tuvo en peligru de ser bloquiáu dafechu. Amás, nengún barcu de tresporte de tropes estauxunidense foi fundíu na guerra. Una vegada que los estauxunidenses, los canadienses y los británicos, coordinaron los sos esfuercios, non yá llograron brindar sofitu cuasi total a les sos rutes de tresporte, sinón que pudieron dexar el papel defensivu de los convóis y tomar el papel ofensivu de los escuadrones cazasubmarinos. El desarrollu de nueves teunoloxíes y nueves táctiques en dambos bandos inclinaron la balanza d'un llau al otru, pero a la fin, [[Alemaña Nazi|Alemaña]] nun pudo faer frente a les potencies teunolóxiques anglofalantes. Pel llau alemán, el porcentaxe de baxes foi alarmante: de los 1170 [[O-Boot]]es alemanes que participaron na [[Segunda Guerra Mundial]], 785 fueron fundíos polos [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|Aliaos]], ensin cuntar los que fueron fundíos n'accidentes, prindaos o sumieron. La llegada tardida de los [[Submarinos del tipu XXI]], nun pudo iguar lo que 6 años de guerra nun pudieren faer. En total, el 76% de los sumergibles fueron fundíos o prindaos, un porcentaxe de baxes más altu que'l de los [[kamikaze]]s. == Los diez mayores Rustas de les Fondures == Los comandantes de los O-Bootes alemanes fundieron un total de 2828 buques mercantes mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], anotándose 14&nbsp;687&nbsp;231 tonelaes de carga aliada. De tolos comandantes qu'actuaron 34 superaron les 100&nbsp;000 tonelaes de fundimientos (873 barcos), con un total de 4&nbsp;826&nbsp;238 tonelaes.<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Commanders with over 100,000 tons sunk |url=http://www.uboat.net/men/aces/top.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=6 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> El principal de los llamaos Garres de les Fondures foi Otto Kretschmer. Atacó tan implacablemente nel primer añu y mediu de la guerra que s'anotó'l mayor tonelaxe total magar ser prindáu mientres un ataque nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu Norte]] en marzu de [[1941]] y pasar los restantes cuatro años nun campu de prisioneros. L'entusiasmu de Kretschmer pola guerra submarina foi igualáu pol de [[Günther Prien]], el temperamental héroe de [[Scapa Flow]] y favoritu de [[Karl Dönitz|Dönitz]] y l'[[Oberkommando der Wehrmacht|Altu Mandu alemán]]. “''Préstome más nun exerciciu con un convói realmente bonu que nun permisu''”, reparó nuna ocasión. Dempués de la guerra, y como otros munchos veteranos, Kretschmer entró a sirvir na [[Deutsche Marine]] (1955) llegando, en 1962, al Estáu Mayor de la OTAN pa darréu ser nomáu Xefe del Estáu Mayor del mandu COMNAVBALTAP de la OTAN (Kiel). Retirar en 1970 col grau d'[[Almirante]]. Los diez mayores rustas cubrieron tol océanu Atlánticu. Wolfgang Lüth y Erich Topp anotáronse gran númberu de preses a lo llargo de la [[Mariña Este de los Estaos Xuníos]], dacuando a la vista de los complexos turísticos costeros. [[Heinrich Lehmann-Willenbrock]] operaba nel Atlánticu Norte. Georg Lassen fundió siete buques d'un convói de diez nuna sola nueche xunto a la mariña de [[Unión Sudafricana|Sudáfrica]], y Kart Friedrich Merten avanzó sueltamente so l'agua direutamente hasta l'interior del puertu de [[Jamestown (Santa Lena)|Jamestown]], na islla de [[Santa Lena (isla)|Santa Lena]], nel Atlánticu Sur y fundió un petroleru británicu fondiáu ellí. Cuasi tolos grandes "garres" morrieron en combate. Prien morrió nel Atlánticu Norte, el 7 de [[marzu]] de [[1941]], so les cargues de fondura de buques d'escolta británicos. Lüth terminó la guerra ensin nenguna ferida, y morrió en [[1945]], cuando nun escuchó la voz de "alto" que-y dio un centinela por cuenta de la nube que cayía nesi momentu. {|border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" |- |align="center" style="color: white; background: navy" | |align="center" style="color: white; background: navy" |'''Nome''' |align="center" style="color: white; background: navy" |'''Graduación''' |colspan=2 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Barcos mandaos''' |colspan=3 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Patrulles de guerra''' |align="center" style="color: white; background: navy" |'''Díes de mar''' |colspan=2 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Barcos fundíos''' |colspan=2 align="center" style="color: white; background: navy" |'''Barcos averiaos''' |- |align="right"|1 |Kretschmer, Otto<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Otto Kretschemer |url=http://www.uboat.net/men/kretschmer.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |[[Capitán de fragata|Fregattenkapitän]] |align="right"|3 |U-35, U-23, U-99 |align="right"|16 |25/08/1939 |17/03/1941 |align="right"|224 |align="right"|47 |align="right"|274&nbsp;418 [[Arquio|TRB]] |align="right"|5 |align="right"|37&nbsp;965 TRB |- |align="right"|2 |Lüth, Wolfgang<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Wolfgang Lüth |url=http://web.archive.org/web/http://www.uboat.net/men/luth.html |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |[[Capitán de navío|Kapitän zur See]] |align="right"|5 |U-13, U-9, U-138, U-43, U-181 |align="right"|15 |30/12/1939 |31/10/1942 |align="right"|640 |align="right"|47 |align="right"|225&nbsp;756 TRB |align="right"|2 |align="right"|17&nbsp;343 TRB |- |align="right"|3 |Topp, Erich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Erich Topp |url=http://www.uboat.net/men/topp.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Fregattenkapitän |align="right"|4 |U-57, U-552, U-3010, U-2513 |align="right"|12 |05/06/1940 |08/05/1945 |align="right"|352 |align="right"|36 |align="right"|198&nbsp;650 TRB |align="right"|4 |align="right"|32&nbsp;317 TRB |- |align="right"|4 |Prien, Günther<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Günther Prien |url=http://www.uboat.net/men/prien.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |[[Capitán de corbeta|Korvettenkapitän]] |align="right"|1 |U-47 |align="right"|10 |19/08/1939 |07/03/1941 |align="right"|238 |align="right"|31 |align="right"|191&nbsp;919 TRB |align="right"|8 |align="right"|62&nbsp;751 TRB |- |align="right"|5 |Liebe, Heinrich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Heinrich Liebe |url=http://www.uboat.net/men/liebe.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Fregattenkapitän |align="right"|2 |U-2, U-38 |align="right"|9 |19/08/1939 |29/06/1941 |align="right"|333 |align="right"|34 |align="right"|187&nbsp;267 TRB |align="right"|1 |align="right"|3670 TRB |- |align="right"|6 |Schütze, Viktor<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Viktor Schütze |url=http://www.uboat.net/men/schuetze.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Kapitän zur See |align="right"|4 |U-19, U-11, U-25, U-103 |align="right"|7 |05/09/1939 |12/08/1941 |align="right"|306 |align="right"|35 |align="right"|180&nbsp;073 TRB |align="right"|2 |align="right"|14&nbsp;213 TRB |- |align="right"|7 |Lehmann-Willenbrock, Heinrich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Heinrich Lehmann-Willenbrock |url=http://www.uboat.net/men/willenbrock.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Fregattenkapitän |align="right"|2 |U-29, U-160 |align="right"|10 |05/12/1939 |18/10/1944 |align="right"|327 |align="right"|25 |align="right"|179&nbsp;125 TRB |align="right"|2 |align="right"|15&nbsp;864 TRB |- |align="right"|8 |Merten, Karl-Friedrich<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Karl-Friedrich Merten |url=http://www.uboat.net/men/merten.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Kapitän zur See |align="right"|1 |U-68 |align="right"|5 |11/02/1941 |21/01/1943 |align="right"|368 |align="right"|27 |align="right"|170&nbsp;151 TRB | | |- |align="right"|9 |Schultze, Herbert<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu d'Herbert Schultze |url=http://www.uboat.net/men/schultze.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Korvettenkapitän |align="right"|2 |U-2, U-48 |align="right"|8 |22/04/1939 |27/07/1941 |align="right"|227 |align="right"|26 |align="right"|169&nbsp;709 TRB |align="right"|1 |align="right"|9456 TRB |- |align="right"|10 |Lassen, Georg<ref>{{cita noticia |nome= |apellíos= |enllaceautor= |autor= |coautor= |títulu=Hoja de serviciu de Georg Lassen |url=http://www.uboat.net/men/lassen.htm |formatu= |axencia= |obra= |editorial= |id= |páxina= |páxina= |fecha= |fechaaccesu=5 de febreru de 2011 |idioma=inglés |cita= }}</ref> |Korvettenkapitän |align="right"|2 |U-29, U-160 |align="right"|4 |03/01/1941 |14/06/1943 |align="right"|328 |align="right"|26 |align="right"|156&nbsp;082 TRB |align="right"|5 |align="right"|34&nbsp;419 TRB |} == Tensiones y miseries sol mar == [[Ficheru:Germansailorinwater.jpg|thumb|300px|Un sobreviviente alemán pide ayuda dempués de que'l submarín nel que viaxara fuera fundíu por un navío estauxunidense en 1945]] Los alemanes consideraben a los sos "llobos de mar" como héroes que llevaben vides glamurosas, pero la realidá de la vida nun [[submarín]] alemán yera daqué dafechu distintu. Nos [[O-Boot]]es vivir nun mundu angosto y fediento, y la vida yera un amiestu d'aburrición, incomodidad y terror. Les tripulaciones ocupaben aposentos atestaos de [[Máquina|maquinaria]], [[Preseos de navegación náuticu|preseos]] o [[torpedu|torpedos]], y dormíen en planches enriba de los [[proyeutil]]es hasta qu'éstos fueren utilizaos contra blancos, dexando sitiu pa lliteres y hamaques. Los [[Motor diésel|motores]] [[Gasóil|diésel]] alzaben la temperatura hasta cuasi los 50 [[°C]]. L'aire volvíase sofocantemente ranciu mientres los llargos periodos so l'agua. L'agua potable yera escasa; nun había duches, y naide bañar mientres los hasta tres meses que duraba una patrulla. El golor de los sudorosos cuerpos añedir al golor de [[sentina|sentines]], [[letrina|letrines]], cocina, ropes mofoses, gasóil y la colonia al [[Citrus × limon|llimón]] qu'utilizaben los [[Tripulación (barcos)|homes]] pa esaniciar el sal de les sos cares. Nun había intimidá nin tranquilidá. De fondu había siempres lluces encendíes, el gritíu de les comunicaciones per radiu, el siseo de les moyaes botes de goma, el runfar d'una bomba de sentina, el sorber de les válvules d'entrada d'aire y el pulsiar de los motores diésel. El peligru taba siempres presente. Con mal tiempu, l'océanu saltaba percima de la torreta en sólidos murios, dacuando abasnando a los homes percima de la borda. N'ochobre de [[1941]], cuando'l ''U-106'' crució'l [[golfu de Vizcaya]] nun sele día azul, una nueva guardia salió al esterior p'afayar que sumieren los cuatro homes de la vez anterior a los qu'allegaben a reemplazar. Una terrible fola de [[popa]] barrer. Tales ominosos incidentes añedir a la paranoya de los submarinos que los alemanes llamaben ''Blechkoller'', o neurosis de la llata de conserva, una forma de tensión nervioso que podía conduci-yos a una violenta histeria, particularmente baxu ataques con cargues de fondura. Cuando los [[Destructor|cazasubmarinos]] aliaos abandonaben un ataque, el primer pensamientu del comandante yera llevar al so submarín a alendar a la superficie. Con suerte, llueu toparíen una presa, y la victoria solliviaría la tensión de los sos tripulantes. == Un curtiu ascensu antes del fundimientu final == El terror provocáu polos submarinos alemanes yera igual al qu'enfrentaben los homes d'estos mesmos submarinos. Porque ser capitán o miembru de la tripulación d'un submarín alemán yera una de les ocupaciones más azarosas de la [[Segunda Guerra Mundial]]. Alemaña perdió 28&nbsp;542 de los sos 41&nbsp;300 tripulantes de sumergibles, y 753 de los sos 863 [[O-Boot]]es operativos. === Fundimientu del "U-175" === L'episodiu empezó cuando'l capitán Gerhardt Muntz, mientres buscaba dende'l so torreta barcos aliaos nel [[Océanu Atlánticu|Atlánticu Norte]] a 600 [[Milla náutica|milles]] al [[oeste]] del [[Reinu Xuníu]], acolumbró un [[convói]] que s'averaba. Coles mesmes, el submarín de Muntz, el ''U-175'', foi acolumbráu pol guardacostes de los [[Estaos Xuníos]] USS ''Spencer'', a la vanguardia del convói. El ''U-175'' somorguióse apresuradamente, y mientres un curtiu tiempu refugó con ésitu la detección. Pero siguiendo al ''Spencer'', n'once columnes paraleles, taben los 19 buques tanque y los 38 cargueros del convói "HX-233", un blancu irresistible. Muntz decidió arriesgase a un ataque. Cuando'l ''U-175'' empecipió la so ascensión dende les fondures del [[océanu]], el ''Spencer'' pasó xustamente percima d'él, y el [[sonar]] del guardacostes detectó al submarín. El comandante Harold S. Berdine, a bordu del ''Spencer'', ordenó'l llanzamientu inmediatu d'once [[Carga de fondura|cargues de fondura]] afeches pa españar so l'agua a 15 y 30 [[metros]]. Depués, ansiosu por neutralizar al submarín antes de la llegada del convói, Berdine lliberó once cargues más. El furiosu asaltu funcionó: les bombes d'aire del ''U-175'' y los controles d'inmersión resultaron estropiaos, y Muntz nun tuvo otra eleición que llevar el so estropiáu submarín a la superficie. Cuando la torreta del ''U-175'' alzóse percima de les agües a milla y media del guardacostes, los barcos del convói y el guardacostes ximielgu, el USS ''Duane'', abrieron fueu. Tou terminó nunos pocos momentos. El capitán Muntz y seis miembros de la so tripulación morrieron na cubierta del ''U-175''. Los restantes miembros de la tripulación saltaron pela borda; mientres entá se banciar# ente les foles, el ''U-175'' fundir hasta'l fondu. == Referencies == === Bibliografía === * Bekker, Cajus. ''Llucha y muerte de la marina de guerra alemana'' (títulu del orixinal ''Kampf und Untergang der Kriegsmarine''). Editorial Luis Caralt. Barcelona, 1959. ISBN 84-217-5684-2 * Busch, Harald. ''Asina foi la guerra submarina'' (títulu del orixinal ''So war der O-Boot-krieg''). Editorial Mocedá. Barcelona, 1962. ISBN 84-261-0738-9 * Dönitz, Karl. ''Diez años y venti díes'' (títulu del orixinal ''Zehn Jahre und Zwanzing Tage. Erinnerungen 1939-1945''). Editorial La esfera de los llibros, 2005. ISBN 84-9734-291-7 * Sierra, Luis de la. ''La guerra naval nel Atlánticu''. Editorial Mocedá. Barcelona, 1974. ISBN 84-261-5715-7 === Notes al pie === {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.german-navy.de/kriegsmarine/ Kriegsmarine History] * [http://centroeu.com/uboote/index.html Submarinos alemanes] * [http://www.uboat.net Comandantes y submarinos alemanes de los dos guerres mundiales] {{Tradubot|Batalla del Atlántico}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Batalles de la Segunda Guerra Mundial|Atlantico]] [[Categoría:Operaciones de la Kriegsmarine]] [[Categoría:Bletchley Park]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 38h1hxdwe7p73x5vqt1aj21xhy5xlbc 0 114383 3699426 3662990 2022-07-25T08:01:33Z YoaR 37624 /* Espansión y éxodu */ wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Dust storm CimarronCounty OK.jpg|thumb|200x200px|Granxeru y los sos dos fíos mientres una nube de polvu, nel condáu de Cimarron, [[Oklahoma]], en [[1936]].]] [[Ficheru:Mapa de estados y condados afectados por el Dust Bowl, hecho por el gobierno federal de los EEUU (NRCS SSRA-RAD).svg|thumb|350px|Mapa d'estaos y condaos afeutaos pol Dust Bowl ente 1935 y 1938 preparáu orixinalmente pol [[Soil Conservation Service]]. Los condaos más afeutaos son pintaos en {{cuadru color|#d88373}} colloráu escuru.]] El fenómenu de los [[años 1930]] conocíu como '''''Dust Bowl''''' (lliteralmente, 'Concu de Polvu') foi unu de los peores desastres ecolóxicos del [[sieglu XX]]. La [[seca]] afectó a les llanures y praderíes que s'estienden dende'l [[golfu de Méxicu]] hasta [[Canadá]]. La seca enllargóse siquier ente [[1932]] y [[1939]], y foi precedida por un llargu periodu de precipitaciones percima de la media. L'efeutu ''dust bowl'' foi provocáu por condiciones persistentes de seca, favorecíes per años de práutiques de manexu del suelu que dexaron al mesmu susceptible a l'acción de les fuercies del vientu. El suelu, desaposiáu de mugor, yera llevantáu pol vientu en grandes nubes de polvu y sable tan trupes qu'escondíen el sol. Estos díes recibíen la denominación de ventisques negres» o «vientu negru». El ''Dust Bowl'' multiplicó los efeutos de la [[Gran Depresión]] na rexón y provocó el mayor desplazamientu de población habíu nun curtiu espaciu de tiempu na hestoria d'[[Estaos Xuníos]]. Tres millones d'habitantes dexaron les sos granxes mientres la década de 1930, y más de mediu millón emigró a otros estaos, especialmente escontra l'oeste.<ref>{{cita llibru | apellíos = Worster | nome = Donald | editorial = [[Oxford University Press]] | títulu = Dust Bowl: The Southern Plains in the 1930s | añu = 1979 | allugamientu = Nueva York | isbn = 0-19-503212-8 | páxines = 277 }}</ref> == Factores climáticos == Los periodos recurrentes de seca son una carauterística común a les llatitúes medies, y son modulados pol fenómenu [[ENSO]] (El Neñu–Southern Oscillation). En Norteamérica, les condiciones de fuerte seca asoceden nel sur d'Estaos Xuníos cuando les temperatures na superficie del mar nel Pacíficu tropical oriental son más baxes de lo normal (como correspuende a [[La Neña]], fase de ENSO). Esta seca vese reforzada cuando coinciden nel Atlánticu norte temperatures na superficie del mar más altes de lo normal. Les condiciones nes que se presentó'l ''Dust Bowl'' na década de 1930 resulten atípiques, pos la seca centróse non nel sur sinón nes árees central y septentrional de les [[Grandes Llanures]]. Los cambeos provocaos pola espansión de l'agricultura na década previa podríen ser la causa d'esta anomalía. [[Ficheru:Dust Storm Texas 1935.jpg|thumb|right|200x200px|Nube de polvu en [[Texas]], [[1935]].]]Les [[gramínea|gramínees]] resistentes a la seca del ecosistema orixinal de les praderíes fueron reemplazaes polos cultivos de trigu que, al fallar pola seca, dexaron el suelu desnudu, aniciando nubes de polvu d'una magnitú ensin precedentes. Utilizando un Modelu de Circulación Xeneral de l'Atmósfera (MCG), un estudiu recién conclúi que les anomalíes tantu espaciales como d'intensidá (en temperatura y precipitación) podríen ser debíes a esos cambeos na vexetación del suelu y nos aerosoles de polvu na atmósfera. L'amenorgáu mugor del suelu provocada pola seca, les deficientes práutiques agrícoles y la sustitución de los pacionales nativos polos cultivos de trigu sensibles a la seca seríen la causa del gran aumentu esperimentáu pola tasa d'erosión eólica. Anque son escasos los datos sobre la magnitú de la perda de colleches o la carga de aerosoles inyectada na atmósfera, el citáu estudiu envalora en 369 millones de tonelaes per añu la emisión neta —emisión menos deposición— mientres el ''Dust Bowl'' nes Grandes Llanures.<ref>{{Cita publicación | autor = Cook, B.I.; Miller, R.L.; Seager, R. | títulu = Amplification of the North American ‘Dust Bowl' drought through human induced land degradation yhu can go look up me :) | añu = 2009 | revista = Proc. Natl. Acad. Sci. | volume = 106 | id = 4997-5001 | url = http://pubs.giss.nasa.gov/abstracts/2009/Cook_etal.html }}</ref> == Antecedentes históricos == === La estensión de la frontera agrícola === {{cita|Qué home de bien preferiría un país cubiertu por montes y habitáu per unos miles de xabaces a la nuesa estensa república, semada de pueblos, ciudaes y prósperes granxes, enguapecida con toles meyores del arte o la industria, ocupada por más de 12&nbsp;000&nbsp;000 de xente feliz y dotada de toles bendiciones de la llibertá, la civilización y la relixón.|[[Andrew Jackson]], presidente de los Estaos Xuníos. Segundu mensaxe añal al Congresu, 1830.<ref>{{cita web |url = http://millercenter.org/scripps/archive/speeches/detail/3634 |títulu = Miller Center of Public Affairs. Presidential Speech Archive |fechaaccesu = 22 de mayu de 2009 |autor = University of Virginia }}</ref>}}. «L'agua sigue al aráu». La idea de que'l clima de les Grandes Llanures (''Great Plains'') taba camudando en respuesta a l'actividá humana, faciéndose más favorable a los oxetivos económicos de los colonos, popularizóse descomanadamente na última metá del sieglu XIX coincidiendo cola fola colonizadora qu'asaltó'l postreru gran ecosistema mientres la [[conquista del Oeste]]. [[Ficheru:Dust Bowl - Dallas, South Dakota 1936.jpg|thumb|200x200px|[[Dallas]], [[Dakota del Sur]], 1936.]] Un sieglu antes, el responsable de la [[Imperiu Español|corona española]] nos territorios patagónicos, [[Francisco de Viedma]], argumentaba sobre los efeutos benéficos de poblar la [[Patagonia]]: «Los climes ermos varien pol concursu de xentes y ganaos: colos fueos, aliendos y calor de los vivientes adulces vase templando l'atmósfera, y produz na tierra vapores que-y faen más benignu y tráen-y otra fertilidá». (Disertación de Francisco de Viedma, 1 de mayu de 1784).<ref>{{Cita publicación | autor = Zusman, Perla | títulu = ¿Terra Australis–«res nullius»? La meyora de la frontera colonial hispánica na Patagonia (1778–1784) | añu = 1999 | revista = Scripta Nova | volume = 45 | númberu = 34 | id = 1138-9788 | url = http://www.ub.es/geocrit/sn-45-34.htm }}</ref> L'asentamientu d'esta idea traducir en lleis como la ''[[Timber Culture Act]]'' de 1873, que caltenía la ilusión de que, si los colonos llantaben árboles nes sos tierres, podríen aumentar les agües. Anque los recurrente periodos de seca nes Grandes Llanures yeren reconocíos polos planificadores, la coincidencia d'un llargu periodu lluviosu contribuyó a caltener esa ilusión de que la xera civilizadora» yera compensada con agües. === Espansión y éxodu === [[Emerich de Vattel]], teóricu de [[Derechu Internacional]], escurrió l'aplicación del términu ''[[Terra nullius]]'' a aquelles tierres ensin cultivar polos pobladores indíxenes. Suponiendo qu'una tierra ensin cultivar escarez de bon usu, cualesquier que se dedicara a cultivala tendría derechu sobre ella. La conclusión foi declarar a los pueblos indíxenes como xabaces nun estáu previu a la civilización: ensin llei, nin derechos de propiedá, nin soberanía. A diferencia d'[[Australia]] —onde la invención de la ''Terra nullius'' legitimó la colonización ensin necesidá d'una guerra de conquista o d'allegar a un tratáu—, n'América la reconocencia de la soberanía de les tribus indies fixo posible la firma de trataos colos Estaos Xuníos, que traíen la progresiva cesión de tierres en cuenta de distintes sumes de dineru. En cuenta de estes cesiones consiguíes por aciu engañu, presión o sobornu—, [[cheroqui]]s, chicasaws, [[choctaw]]s y otres tribus del sudeste seríen civilizaes y almitíes na sociedá blanca. Sicasí, esta política civilizadora entró en crisis a partir de la década de 1820. Los cheroquis y otres tribus intentaron faer valir esa soberanía pa evitar les cesiones obligaes de tierra. Pero'l racismu y la ideoloxía productivista cementaron el consensu nacional y social en redol a dereches d'espansión de la república blanca», y los pueblos indíxenes fueron llanzaos progresivamente escontra l'oeste y aniquilaos (veanse'l [[Senderu de Lágrima|Sendero de llárimes]] o la [[Llarga Marcha de los Navajos]]). === El Gran Desiertu Americanu === Mientres la [[Guerra de Secesión]] los xenerales aprendieron qu'atacar los recursos del enemigu diba más allá de la simple destrucción de productos materiales, pos los sistemes social y económicu del enemigu tamién resultaben destruyíos. Exemplu d'esta estratexa fueron les [[campañes nel Valle de Shenandoah]], onde se fixo usu del conceutu de [[guerra total]] emplegando táctiques de [[tierra quemada]] pa destruyir les fontes de suministru del enemigu y la resistencia de la población.<ref>{{cita llibru | editor = Paul S. Sutter & Christopher J. Manganiello | editorial = University of Georgia Press | títulu = Environmental History and the American South | añu = 2009 | isbn = 0820333220 | páxines = 504 }}</ref> Convertíu en xefe del exércitu, el xeneral [[W.T. Sherman]] propunxo destruyir les menaes de [[Bison bison|búfalos]] de les que dependíen los indíxenes de les llanures. Ganar a les naciones indies destruyendo los sos medios de sobrevivencia, bien accesibles gracies al ferrocarril que dexaba a los cazadores llegar a los sos oxetivos y embarcar les pieles escontra los codalosos mercaos del este.<ref>{{Cita publicación |autor = Lisa M. Brady |títulu = The wilderness of war: nature and strategy in the American Civil War |revista = Environmental History |volume = 10 |númberu = 3 |url = http://www.historycooperative.org/journals/eh/10.3/brady.html |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20060827062816/http://www.historycooperative.org/journals/eh/10.3/brady.html |fechaarchivu = 27 d'agostu de 2006 }}</ref> El [[Tratáu de Medicine Lodge]], robláu en 1867 pol presidente de los Estaos Xuníos coles naciones [[comanche]], [[kiowa]], [[kiowa-apache]] y otres tribus, reconocía derechos de caza sobre la mayor parte del territoriu conocíu como «[[Gran Desiertu Americanu]]» (''Great American Desert''), los grebos pacionales del Oeste que naide quería. El corazón de tal área yera conocida como'l [[Llanu Estacáu]] por cuenta de les estaques que la xente clavaba pa empobinase na inmensidá de la planicie. Pocos años dempués los cazadores blancos invadieron les tierres del tratáu y mataron bisontes por millones, apilando les pieles pa vendeles con gran beneficiu nel Este. «Siete millones de llibres de llingües de bisonte fueron embarcaes en [[Dodge City]] (Kansas) en 1872–1873, un periodu de dos años nel qu'axentes del gobiernu calcularon la matanza en venticinco millones de bisontes. Los sos güesos, blanquiaos pol sol, se apilaban en grandes piles nes estaciones del ferrocarril pa ser vendíes por hasta diez dólares la tonelada. Un cazador profesional llamáu Tom Nixon dicía haber matáu 120 animales en cuarenta minutos».<ref>{{cita llibru | apellíos = Egan | nome = Timothy | editorial = Mariner Books | títulu = The Worst Hard Time: The untold story of those who survived the Great American Dust Bowl | fecha = 2006 | isbn = 9780618773473 | páxines = 340 }}</ref> Una de les últimes batalles nes Grandes Llanures, la [[Guerra del Río Coloráu]] (1874), supunxo la derrota de la nación comanche. L'exércitu empobináu por [[Philip Sheridan|Sheridan]] sacrificó más de mil caballos na batalla de [[Palu Duru Canyon]], dexando a los guerreros ensin montadures. Los sobrevivientes fueron conducíos a campos del Territoriu Indiu, [[Oklahoma]], y dellos líderes fueron encarcelaos en [[Florida]]. == Lo que'l vientu llevó La Llei Homestead aprobada pol Congresu en mayu de 1862 ufiertó parceles gratuites a los colonos que s'establecieren nes Grandes Llanures un mínimu de cinco años, cultivaren la tierra y construyeren una casa. Les vaques sustituyeron al búfalu, y fueron reemplazaes más tarde por oveyes. El gran desenvolvimientu de les máquines de cultivar y, en concretu, la introducción de la fueya d'aceru sustituyendo a los preseos de fierro que realiza [[John Deere]] a partir de 1837, facilitaron el cultivu del suelu de les Grandes Llanures, malo de llabrar pola so potencia y calter magrizu. El llabor del aráu foi tan intensa que cuando los conservacionistas miraron escontra'l territoriu de les grandes praderíes, el triángulu con base en [[Indiana]] y [[Texas]] que se proyeuta hasta [[Manitoba]] pel norte, l'ecosistema orixinal de les praderíes práuticamente sumiera. Nel espaciu d'una vida humana un paisaxe edénico foi tomáu pol sistema productivista y liquidáu. La destrucción de les comunidaes de gramínees, que calteníen el suelu cohesionado y atrapaben mugor, dexó'l suelu ensin proteición. La seca amenorgó les capes cimeres de suelu a polvu que foi movíu escontra'l sur y l'este, formando nubes xigantesques qu'acabaron depositando gran parte del suelu nel Atlánticu. Una interesante secuencia animada amuesa'l movimientu de les nubes asocedíes nos meses de primavera y branu de 1934.<ref>{{cita web |url = http://www.ldeo.columbia.edu/res/div/ocp/drought/dust_storms.shtml |títulu = Did dust storms make the Dust Bowl drought worse? |fechaaccesu = 22 de mayu de 2009 |autor = Ron Miller (NASA GISS) |apellíu = Richard Seager (Lamont-Doherty Earth Observatory) |nome = Ben Cook (NOAA) }}</ref> == Midíes alministratives == L'[[Franklin Delano Roosevelt|alministración Roosevelt]] estableció'l [[Soil Erosion Service]] en 1933 y empezó a popularizar les téuniques de caltenimientu del suelu ente los llabradores: [[rotación de cultivos]], [[bancal]]es, téuniques de laboreo y otres midíes pa combatir la [[erosión]]. La carne de seis millones de gochos sacrificaos pa estabilizar los precios foi a parar al vertideru. Les protestes conducieron a la creación del Federal Surplus Relief Corporation (FSRC), qu'enrió productos agrícoles a les organizaciones d'auxiliu social.<ref>{{cita web|url=http://www.pbs.org/wgbh/amex/dustbowl/timeline/|títulu=The American Experience / Surviving the Dust Bowl / Timeline}}</ref> El programa de compra de reses del Drought Relief Service (DRS) dexó subvencionar a los granxeros, y una parte de la carne apto pal consumu foi distribuyida pol FSRC. La ''Soil Conservation and Domestic Allotment Act'', aprobada en 1936, ufiertó pagos a los llabradores por tresformar les superficies agrícoles con perda de suelu escontra cultivos de lleguminoses y gramínees promotores del caltenimientu del suelu, y por enllantar bones práutiques agrícoles en pacionales. Midíes que rindiríen más beneficios de ser adoptaes antes del entamu del ciclu de seca. El plantíu de más de 200 millones d'árboles dende Canadá hasta [[Abilene (Texas)|Abilene]] (Texas) foi otra de les midíes adoptaes pola alministración del [[New Deal]]. == Impautu cultural == El Dust Bowl afectó a 400.000 quilómetros cuadraos, y munches families de granxeros conocíes como ''Okies'' porque Oklahoma foi de los más afeutaos— empecipiaron l'éxodu escontra [[California]] y otros estaos. Artistes como la fotógrafa [[Dorothea Lange]], el cantante [[Woody Guthrie]] o l'escritor [[John Steinbeck]] —coles sos noveles ''[[The Grapes of Wrath (novela)|The Grapes of Wrath]]'' y ''[[De mures y homes]]''— retrataron les consecuencies d'esta catástrofe humano y ecolóxico. === L'aráu que rompió les llanures === ''[[The Plow that Broke the Plains]]'', del cineasta [[Pare Lorentz]] (1905–1992), foi realizada pal [[Departamentu d'Agricultura de los Estaos Xuníos]] (USDA). Lorentz nun tenía oficiu cinematográficu, anque fuera críticu de cine y escritu ''The Roosevelt Year'' antes de ser contratáu pola alministración de [[Franklin Roosevelt]] pa realizar la primer película financiada pol gobiernu estauxunidense pa ser esibida comercialmente. Lorentz tamién escribiera ''Censored: The Private Life of the Movies'', sobre l'amenaza que dalgunos grandes estudios representaben pa la llibertá d'espresión, y [[Hollywood]] respondió intentando que nun atopara vendedor pa los metros de celuloide que precisaba o negándose los estudios a distribuyir comercialmente la película, llomada cínicamente como «pieza propagandística». Amás, el Congresu d'EEXX yera contrariu al [[New Deal]] y a la idea de que'l gobiernu produxera la película. L'escasu presupuestu (unos 6.000 dólares) fizo que Lorentz acabara poniendo'l so propiu dineru pa rematala. Trés de los cuatro operadores de cámara que rodaron pa Lorentz fueron despidíos, ente ellos el famosu [[Paul Strand]], reflexando los múltiples problemes que s'atroparon nel rodaxe. Los 25 minutos de metraxe fueron filmados en [[Montana]], [[Wyoming]], [[Colorado]], [[Kansas]] y [[Texas]], nes polvorientas Grandes Llanures derrotes pola inorancia y la cobicia d'un sistema depredador qu'abasnó a cientos de miles de families nel gran desastre del ''Dust Bowl''. La música compuesta por [[Virgil Thompson]] —que s'amosó dispuestu a trabayar col escasu presupuestu disponible— foi grabada pola [[Filarmónica de Nueva York]], trabayando los músicos gratis una parte del tiempu necesariu pa completar la grabación, que Thompson estremó en Preludiu, Pastoral (Yerba), Ganáu, Blues (Especulación), Seca, y Devastación. Estrenada na [[Casa Blanca]] en marzu de 1936, Lorentz llogró convencer al propietariu del teatru Rialto de [[Nueva York]] por qu'esibiera la película.<ref>{{cita web |url = http://xroads.virginia.edu/~1930s/FILME/lorentz/plow.html |títulu = The plow that broke the Plains |fechaaccesu = 22 de mayu de 2009 |autor = Kathleen M. Hogan |añu = 1988 |obra = The 1930's Project |editorial = American Studies at the University of Virginia }}</ref><ref>Enllaz al documental disponible n'[[Internet Archive]].{{cita web |url = http://www.archive.org/details/plow_that_broke_the_plains |títulu = Internet Archive |fechaaccesu = 22 de mayu de 2009 |añu = 1988 |obra = The plow that broke the Plains }}</ref> ===''The Dust Bowl'' (miniserie documental)=== La miniserie documental ''The Dust Bowl'' (2012), en dos partes, documenta l'impautu que la seca y les nubes de polvu de los años 30 tuvieron sobre les Grandes Llanura de los Estaos Xuníos mientres la Gran Depresión. Inclúi entevistes con dalgunos de los afeutaos por esa catástrofe agrícola y munches de les fotografíes que'l gobiernu federal tomó pa documentar el desastre. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat}} {{Tradubot|Dust Bowl}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Gran Depresión]] [[Categoría:Agricultura d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Migración]] [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Desastres naturales en Kansas]] [[Categoría:Desastres naturales en Oklahoma]] [[Categoría:Desastres naturales en Texas]] [[Categoría:Seques]] [[Categoría:Naturaleza de Kansas]] [[Categoría:Naturaleza d'Oklahoma]] [[Categoría:Naturaleza de Texas]] [[Categoría:Cambéu climáticu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] m68teg36ipy1d2imz79alychrca6fyv 0 114427 3699489 3672876 2022-07-25T08:08:55Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Correxir}} {{Ficha de genocidio |imagen = Dead Armenian girl in Aleppo desert.jpg |tamañu d'imagen = |pie d'imaxe = |nome alternativu = Holocaustu armeniu, Mec Yełyṙn |allugamientu = [[Imperiu otomanu]] |fecha = [[24 d'abril]] de [[1915]] - [[1923]]<ref name="Bevan"> {{cita llibru |apellíos=Bevan|nome=Robert|títulu=The Destruction of Memory: Architecture at War.|añu=2006|editorial=Londres: Reaktion Books.|id=ISBN 978-1-86189-205-8|páxines=25-60|capítulu=Cap. 2. Cultural Cleansing: Who Remembers The Armenians}}</ref> |contestu = [[Primer Guerra Mundial]] |perpetradores = {{bandera2|Imperiu otomanu|tamañu=25px}}<br/>[[Mozos Turcos]] |víctimes = |riolo de concentración = |cifra de víctimes = 600&nbsp;000 - 1&nbsp;800&nbsp;000<ref name="Auron2000">{{cita llibru |autor=Yair Auron|títulu=The banality of indifference: Zionism & the Armenian genocide|url=https://books.google.com/books?id=nnUR4hSTb8gC&pg=PA44|fechaaccesu=7 d'ochobre de 2012|añu=2000|editorial=Transaction Publishers|isbn=978-0-7658-0881-3|páxina=441|idioma=inglés}}</ref> |sobrevivientes = |testigos = |documentación = |monumento = |notes = }} [[Ficheru:1895erzurum-victims.jpg|thumb|275px|Semeya representando a les víctimes de la masacre d'armenios en [[Erzurum]] (actual [[Turquía]], 30 d'ochobre de 1895.]] [[Ficheru:Marcharmenians.jpg|thumb|278px|Una columna d'armenios ye llevada a un campu de prisioneros por soldaos otomanos, abril de 1915.]] El '''xenocidiu armeniu ''' (n'[[Idioma armeniu|armeniu]]: Հայոց Ցեղասպանություն ''Hayots tzeghaspanutiun''; en [[Idioma turcu|turcu]]: ''Ermeni Soykırımı'' o ''Ermeni Tehciri''), tamién llamáu '''holocaustu armeniu''', o '''Gran Crime''' (armeniu: Մեծ Եղեռն ''Mec Yełyṙn''), foi la deportación forzosa y esterminiu<ref>New York Times Dispatch. [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F1091FFF3C5412738FDDA10894D8415B868DF1D3 Lord Bryce's report on Armenian atrocities an appalling catalogue of outrage and massacre.]. ''The New York Times'', 8 d'ochobre de 1916.</ref> d'un númberu indetermináu de civiles [[Pueblu armeniu|armenios]], calculáu aprosimao ente un millón y mediu y dos millones de persones,<ref>Carl Bialik, "[http://online.wsj.com/public/article/0,,SB111591282698931833,00.html Killings From 90 Years Ago Haunt Turkey in its EU Bid ] {{Wayback|url=http://online.wsj.com/public/article/0,,SB111591282698931833,00.html |fecha=20080516042357 }}," ''[[The Wall Street Journal]]'', 16 de mayu de 2005.</ref> pol gobiernu de los [[Mozos Turcos]] nel [[Imperiu otomanu]], dende [[1915]] hasta [[1923]].<ref name="Bevan"/> Carauterízase pola so brutalidá nes masacres y l'usu de marches forzaes coles deportaciones en condiciones estremes, que xeneralmente llevaba a la muerte a munchos de los deportaos. Otros grupos étnicos cristianos tamién fueron masacrados pol [[Imperiu otomanu]] mientres esti periodu, ente ellos los [[Xenocidiu asiriu|asirios]] y los [[Xenocidiu griegu|griegos pónticos]]. Dellos historiadores consideren qu'estos actos fueron parte de la mesma política xenocida.<ref>{{cita publicación | doi = 10.1080/14623520801950820 | apellíu1 = Schaller | nome1 = Dominik J | apellíu2 = Zimmerer | nome2 = Jürgen | añu = 2008 | títulu = Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies&nbsp;– introduction | publicación = Journal of Genocide Research | volume = 10 | númberu = 1| páxines = 7–14}}</ref><ref name="Jones2010">{{cita llibru |apellíu=Jones|nome=Adam|títulu=Genocide: A Comprehensive Introduction|url=https://books.google.com/books?id=BqdVudSuTRIC&pg=PA171|añu=2010|editorial=Taylor & Francis|isbn=978-0-203-84696-4|páxines=171–172|cita=A resolution was prestái before the IAGS membership to recognize the Greek and Assyrian/Chaldean components of the Ottoman genocide against Christians, alongside the Armenian strand of the genocide (which the IAGS has already formally acknowledged). The result, passed emphatically in December 2007 despite not inconsiderable opposition, was a resolution which I co-drafted, reading as follows:...}}</ref> Munches comunidaes de la [[diáspora armenia]] alredor del mundu llegaron a esistir como resultancia direuta del xenocidiu.<ref>{{cita web |títulu=The Many Armenian Diasporas, Then and Now|url=http://www.geocurrents.info/place/russia-ukraine-and-caucasus/caucasus-series/the-many-armenian-diasporas-then-and-now|sitiuweb=GeoCurrents|fechaaccesu=13 d'avientu de 2015}}</ref> La fecha del empiezu del xenocidiu conmemora'l [[24 d'abril]] de [[1915]], el día en que les autoridaes otomanes detuvieron a 235 miembros de la comunidá d'[[armenios]] n'[[Istambul]]; nos díes siguientes, la cifra de deteníos xubió a 600. Darréu, una orde del gobiernu central axustó la deportación de tola población armenia, que nun cuntaba colos medios pa la so subsistencia. La marcha forzada de los armenios per cientos de quilómetros, que travesó zones desérticas, provocó que la mayor parte de los deportaos pereciera víctima de la fame, la sede y les privaciones, al empar que los sobrevivientes yeren robaos y violaos polos xendarmes que teníen de protexelos, con frecuencia acompañaos per bandes d'asesinos y bandoleros.<ref name="Rummel">{{cita publicación | autor = Rummel, R. J. | títulu = The Holocaust in Comparative and Historical Perspective | añu = 2008 | publicación = A Journal Social Issues | volume = Vol. 3 | númberu = non. 2 | id = ISSN 1523-1712 | url = http://www.ideajournal.com/articles.php?id=17 }}</ref> Anque'l gobiernu de la [[Turquía|República de Turquía]], socesora del Imperiu otomanu,<ref>Vahagn Avedian, "State Identity, Continuity, and Responsibility: The Ottoman Empire, the Republic of Turkey, and the Armenian Genocide," European Journal of International Law, vol. 23, issue 3, p. 797-820.</ref> nun niega que les masacres de civiles [[Pueblu armeniu|armenios]] asocedieron,<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6045182.stm "Q&A Armenian 'genocide"], BBC News, 12 d'ochobre de 2006.</ref> nun almite que se trató d'un [[xenocidiu]] y sostién que les muertes nun fueron la resultancia d'un plan d'esterminiu masivu, sistemáticu y antemanáu dispuestu pol Estáu otomanu, sinón que se debieron a les lluches interétnicas, les enfermedaes y la fame mientres el confusu periodu de la [[Primer Guerra Mundial]].<ref>''Àngela Aguiló'': "[http://internacional.tripodos.com/planisferi/article.asp?id=590&idpais=44&idsubz=28&idzona=17 Yereván y Bakú averen posiciones sobre'l conflictu d'Altu Karabaj]!, Periodismu Internacional, [[2005]].</ref> A pesar d'esta tesis, casi tolos estudiosos —inclusive dellos turcos— cunten que los fechos encaxen na definición actual de [[xenocidiu]].<ref> ''Says Horowitz: "It is '''widely accepted by historians''' that hundreds of thousands of Armenians were massacred, arbitrarily removed from their historic homeland, and that all traces of their presence were eliminated. '''We have eyewitness accounts, diplomatic accounts, that huge numbers of people were liquidated, wiped out. De facto, you had a genocide'''. The bottom line is the Armenians got what they got because they were not a loyal minority'' ([http://www.isi.org/bios/bio.aspx?id=a00bc23b-9652-4593-b022-6ace6719fceb&source=Spotlight&select=none Irving Horowitz], profesor de Rutgers University, citáu en [https://web.archive.org/web/20070928120433/http://www.jdlasica.com/articles/armenia5.html ''What the historians say'']</ref><ref>''We represent '''the major body of scholars who study genocide in North America and Europe'''. We are concerníi that in calling for an impartial study of the Armenian Genocide you may not be fully aware of the extent of the scholarly and intellectual record on the Armenian Genocide and how this event conforms to the definition of the United Nations Genocide Convention. '''We want to underscore that it is not just Armenians who are affirming the Armenian Genocide but it is the overwhelming opinion of scholars who study genocide: hundreds of independent scholars, who have non affiliations with governments, and whose work spans many countries and nationalities and the course of decades.'''''[https://web.archive.org/web/20060416082159/http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm ''A Letter from The International Association of Genocide Scholars'']</ref><ref> [https://web.archive.org/web/20070717114748/http://www.genocide1915.info/research/view.asp?ID=32 "The Washington Post Confirms Facts of Armenian Genocide"], en Genocide1915 (30 de mayu de 2004).</ref> Considerar, polo xeneral, el primer [[xenocidiu]] modernu;<ref name="Ferguson">{{cita llibru |apellíos=Ferguson|nome=Niall|títulu=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West|añu=2006|editorial=Nueva York: Penguin Press|id=ISBN 1-59420-100-5|páxines=177}}</ref><ref name="IAGS">{{cita web |url=http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm|títulu="A Letter from The International Association of Genocide Scholars"|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060416082159/http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm|fechaarchivu=16 d'abril de 2006}}</ref> ello ye que ye'l segundu casu de xenocidiu más estudiáu, dempués del [[Holocaustu]].<ref name="Rummel" /> Hasta 2017, ventiocho países reconocieron oficialmente'l xenocidiu.<ref name="BBC News">{{cita web |url=http://www.armenian-genocide.org/recognition_countries.html |títulu=Countries that recognize the Armenian genocide |obra=Armenian National Institute |fechaaccesu=20 de febreru de 2017}}</ref> == Los armenios en Anatolia == {{VT|Pueblu armeniu}} === La población armenia nel Imperiu otomanu === [[Ficheru:Ethnicturkey1911.jpg|thumb|280px|La mayor parte de la población armenia concentrar nel este del [[Imperiu otomanu]].]]{{VT|Población armenia otomana}} En [[1914]], antes d'españar la [[Primer Guerra Mundial]], nel [[Imperiu otomanu]] había una importante población armenia, anque nun hai alcuerdu tocantes a les cifres. Según l'informe apurríu pola comisión armenia al [[congresu de Berlín]], en [[1878]] la cifra yera de 3.000.000.<ref>[http://www.tdx.cesca.es/TESIS_UB/AVAILABLE/TDX-0519106-124817//02.AGC_PARTE_1.pdf Tesis: L'Estáu Políticu Otomanu]. Tesis doctorales de [[Xarxa]].</ref> Pela so parte, les autoridaes otomanes mentaben en [[1867]] la esistencia d'una población de 2.400.000 [[Pueblu armeniu|armenios]] dientro de les sos fronteres,<ref name = "kevorkian" /> magar tres el [[Tratáu de San Stefano]], cuando la "cuestión armenia" empieza a considerase como un problema pal Imperiu, esa cifra rebaxar a totales ente 1.160.000 y 1.300.000.<ref name = "kevorkian" />Otres estimaciones bazcuyen ente 1.325.000 (la cifra más baxa) y 2.100.000 (la más elevada).<ref name = "kevorkian">Raymond Kévorkian: "-yos Arméniens dans l'Empire ottoman à la veille du génocide", París, Arhis, [[1992]].</ref> Anque se concentraba principalmente nel este del Imperiu otomanu ([[Armenia Occidental]]), había tamién una comunidá armenia considerable nel oeste, especialmente na capital, Constantinopla (actual [[Istambul]]), onde inda güei vive la mayoría de los armenios de Turquía. === Situación de la minoría armenia === {{VT|Armenios nel Imperiu otomanu}} Los [[Pueblu armeniu|armenios]] yeren tradicionalmente conocíos como ''Millet-i Sadıka'' ("Nación lleal") polos turcos, cuidao que vivíen n'harmonía colos otros grupos étnicos del Imperiu, ensin conflictos d'importancia cola autoridá central, a pesar de les diferencies étnicu y relixosu y de tener menos derechos que los súbditos musulmanes del Imperiu, yá que yeren consideraos ''[[dhimmi]]'' poles lleis islámiques.<ref> {{cita web |url = http://www.facinghistory.org/Campus/reslib.nsf/a2a27112da97de9b85256f7100617ec7/FCE9A8AE241CBCE185256F8D006471A0/$file/AG+Chapter+2.pdf |títulu = We and They: Armenians in the Ottoman Empire |fechaaccesu = 8 d'abril de 2008 |formatu = PDF |obra = THE GENOCIDE OF THE ARMENIANS |idioma = Inglés }}</ref> Dhimmi ye'l nome col que se conoció na hestoria del mundu islámicu a los xudíos y cristianos que vivíen n'Estaos islámicos, y que la so guarda yera tolerada, tal que establez la sharia (llei musulmana), a cambéu del pagu de ciertos impuestos y de l'aceptación d'una posición social inferior. Pero esti "alcuerdu" yera na práutica inseguru ya inestable y condergaba a una enorme precariedá a los non musulmanes, yá que bastaba una decisión unillateral de l'autoridá islámica y l'alcuerdu podía suspendese en cualquier momentu ya imponese nuevos impuestos de forma arbitraria, o secuestrar a los xefes espirituales de los dhimmis y pidir rescate por ellos, o prauticar el devşdime o «impuestu de sangre» (el reclutamiento y conversión forzosa de neños pa integralos a les tropes), que los sultanes del Imperiu otomanu prauticaron mientres tres siglos contra los cristianos de los Balcanes, lo que suponía en principiu una franca violación de la dhimmah. El valor en tribunales musulmanes del testimoniu de los dhimmíes yera inferior al de los súbditos islámicos, al igual que la indemnización nos casos de vengaciones de sangre. Les acusaciones de blasfemia contra los dhimmíes yeren habituales y el castigu yera la muerte. Como los dhimmi nun podíen testificar nun tribunal pa defendese, debíen obligatoriamente convertise al Islam pa salvar la vida. Esistía un severu tabú matrimonial contra los dhimmíes varones, que yeren castigaos cola muerte si calteníen rellaciones sexuales con una muyer musulmana o si casóse con ella (claro que si la rellación, entá forzada o con menores, yera empecipiada por un varón musulmán a una muyer "non musulmana" la Sharia "nun ve contrariedá nesti casu"); amás esistíen lleis desiguales nos heriedos, les discriminaciones nel vistíu, nel usu d'animales o en ciertos oficios, ente otres, como la estricta prohibición a los dhimmis de tener servidores musulmanes. Los cristianos y los xudíos teníen que pagar más impuestos pa cumplir cola so condición de dhimmi. Ente que los armenios de Constantinopla beneficiar del sofitu del Sultán, los qu'habitaben el territoriu históricu d'Armenia nunca lo fixeron. Fueron maltrataos polos pashás o beys locales y tuvieron que pagar más tributos, impuestos poles tribus curdes. Los armenios, xuntu con otros cristianos otomanos, tuvieron que tresferir al Sultán dalgunos de los sos fíos varones sanos, que se convertiríen en [[Jenízaros]], los feroces guerreros utilizaos pol Imperiu otomanu nes campañes d'Europa. La persecución total yera rara pero la posibilidá siempres taba presente. Entá na meyor de les dómines, los dhimmi podíen atopase con que, en tolos ámbitos de la vida y fuera cual fora la so posición na sociedá, recordárase-yos violentamente cuál yera la so verdadera condición.<ref>Norman Stillman, ''The Jews of Arab Lands'', Filadelfia, 1979</ref> == Primeres masacres == [[Ficheru:Sultan Hamid.jpg|thumb|Una caricatura política francesa contemporánea retrata al sultán [[Abdul Hamid II]] como un carniceru de los armenios.]] Mientres la segunda metá del [[sieglu XIX]] empezaron a espublizase, ente los [[Pueblu armeniu|armenios]], movimientos d'orientación nacionalista. L'[[Imperiu otomanu]], que debiera aceptar nel [[Tratáu de San Stefano]] la independencia de [[Rumanía]], [[Serbia]] y [[Montenegru]], amás de la semiindependencia de [[Bulgaria]], quería evitar de toes toes la creación d'un Estáu armeniu, previsiblemente favorable a [[Rusia]], al este del so territoriu, na frontera turcu-rusa.<ref>''Alberto Priego Moreno'': "[www.ucm.es/info/unisci/Alberto4.pdf Xeorxa: ¿Otra Revolución De Terciopelu?]", [[Universidá Complutense de Madrid]], [[2004]]</ref> === Masacres hamidianas === {{AP|Masacres hamidianas}} Ente [[1894]] y [[1896]] produciéronse les llamaes «[[masacres hamidianas]]», llamaes asina pol nome del sultán otomanu so que'l so mandatu perpetar, [[Abdul Hamid II]], conocíu por esta razón como'l Sultán Coloráu».<ref name="Goodwin">{{cita llibru |apellíos=Goodwin|nome=Jason|títulu=Los señores del horizonte. Una hestoria del Imperiu otomanu|añu=2004|editorial=Madrid: Alianza Editorial|isbn=9788420657714|páxines=403-404.}}</ref> El númberu de víctimes armenies foi calculáu pol etnógrafu William Ramsay nunes 200.000,<ref>Los cálculos sobre'l númberu de víctimes de les llamaes "masacres hamídianas" son bien variables. Pueden trate les distintes cifres, incluyendo les de Ramsay, en [https://web.archive.org/web/20070930095930/http://www.armeniangenocide.com/archive/index.php/t-1973.html www.armenian genocide]</ref> anque anguaño munchos señalen como más atinada la cifra de 300.000.<ref> [https://web.archive.org/web/20070622064921/http://www.genocidioarmenio.org/nota.asp?id=2 www.genocidioarmenio.org] da la cifra de 300.000 víctimes.</ref> El sultán declaró la so infrayable decisión de siguir una política de severidá y de terror contra los armenios hasta'l so aniquilamientu. Ordenó evitar absolutamente toa negociación, col fin de conducilos a la sulevación, de manera de poder xustificar les sos midíes finales. Un vicecónsul francés declaró que l'oxetivu del Imperiu otomanu yera «aniquilar gradualmente a los elementos cristianos, dando a los xefes curdos carta blanca pa faer lo que quixeren, dende arriquecese de los bienes de los cristianos, hasta satisfaer los sos caprichos sexuales, fueren muyeres o neños...».<ref>De Courtois, Sébastien. The Forgotten Genocide: The Eastern Christians, the Last Arameans. Piscataway, NJ: Gorgias Press, 2004, p. 138.</ref> La peor otomía producir en Urfa, onde tropes otomanes amburaron la catedral armenia, na que 3.000 armenios abelugárense, y fusilaron a quien intentara escapar.<ref>Kieser, Hans-Lucas. "Ottoman Urfa and its Missionary Witnesses", en Armenian Tigranakert/Diarbekir and Edessa/Urfa, ed. [[Richard G. Hovannisian]]. UCLA Armenian History and Culture Series: Historic Armenian Cities and Provinces, 6. Mariña Mesa, CA: Mazda Publishers, 2006, p. 406.</ref> L'historiador turcu Osman Nuri reparó: «La mera mención de la pallabra “reforma” agafaba a [[Abdul Hamid II]], afalando'l so instintu criminal».<ref>Dadrian, Vahakn N. The History of the Armenian Genocide: Ethnic Conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus. Oxford: Berghahn Books, 1995, p. 163. ISBN 1-57181-666-6</ref> En 1897 Abdul Hamid declaró que la cuestión armenia dar por concluyida. El gobiernu otomanu cerró instituciones y acutó los movimientos políticos de los armenios. Les matances, los abusos y la crueldá turca atraxeron la compasión polos [[Pueblu armeniu|armenios]] de la prensa europeo y americano, que calificó a Hamid como «el gran asesín» y «el Sultán sangrientu».<ref>Balakian. ''The Burning Tigris''. p. 35, 115</ref> === Masacre d'Adana === {{AP|Masacre d'Adana}} [[Ficheru:Adanamass.PNG|thumb|220px|Un pueblu armeniu escaláu y destruyíu dempués de les masacres d'Adana en 1909.]] Un contragolpe tuvo llugar el 13 d'abril de 1909. Dellos elementos militares del [[Imperiu otomanu]], cola collaboración de los estudiantes de teoloxía islámica, quixeron devolver el control del país a manes del sultán y al imperiu de la llei islámica. Abondaron los disturbios y combates ente les fuercies reaccionaries y les fuercies del [[Mozos Turcos|Comité d'Unión y Progresu (CUP)]] hasta que'l CUP foi capaz d'encalorar la sulevación y detener a los dirixentes de la oposición. El movimientu empobináu primeramente pol naciente gobiernu de los [[Mozos Turcos]] percibióse como un sofitu pa encalorar la violencia y restablecer l'orde y el gobiernu.<ref>Akcam. ''A Shameful Act''. páxs. 68-69</ref> Sicasí, distintes fontes afirmen que les tropes otomanes tomaron parte nel saquéu de los enclaves armenios de la [[provincia d'Adana]].<ref name="daysof">{{cita publicación | títulu=DAYS OF HORROR DESCRIBED; American Missionary an Eyewitness of Murder and Rapine.|url= http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50612F63A5512738DDDA10A94DC405B898CF1D3 |fecha=28 d'abril de 1909|editorial=''The New York Times''}}</ref> 15.000 a 30.000 [[Pueblu armeniu|armenios]] fueron asesinaos nel cursu de la «[[Masacre d'Adana]]».<ref>Akcam. ''A Shameful Act''. p. 69</ref><ref name="30t">{{cita publicación | títulu=30,000 KILLED IN MASSACRES|url= http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50C10F93C5A15738DDDAC0A94DC405B898CF1D3 |fecha=25 d'abril de 1909|editorial=''The New York Times''}}</ref> == La guerra en Turquía oriental == {{AP|Campaña del Cáucasu}} [[Ficheru:Armenian Genocide Map-en.svg|thumb|Rutes siguíes mientres la deportación armenia.]] [[Ficheru:John_Bull_Hated_to_Drop_His_Bundle.jpg|thumb|Viñeta de la dómina qu'alude a los intereses comerciales d'[[Inglaterra]] nes actuaciones del [[Imperiu otomanu]] al respective de los armenios.]] [[Ficheru:NY Times Armenian genocide.jpg|thumb|Artículu publicáu nel [[New York Times]] el [[15 d'avientu]] de [[1915]] sobre'l xenocidiu.]] L'[[Imperiu otomanu]] entró na [[I Guerra Mundial]] el [[29 d'ochobre]] de [[1914]]. A finales d'esi añu, el gobiernu aprobó'l [[serviciu militar obligatoriu]], según el cual tolos homes adultos menores de 45 años y aptos pa les armes teníen d'apuntase nel exércitu o pagar un impuestu especial pa ser escluyíos del serviciu militar. Por causa de esta llei, la mayoría de los homes n'edá militar fueron alloñaos de les sos cases y quedaron les muyeres, los neños y los vieyos. L'[[exércitu otomanu]] atacó a les fuercies ruses qu'arrodiaben la ciudá de [[Kars]], no qu'entós yera territoriu rusu. En xineru de [[1915]], los turcos fueron ganaos na [[batalla de Sarikamis]], y les fuercies ruses comandadas pol xeneral [[Vorontsov]] contraatacaron, internándose en territoriu turcu, nuna zona na que yá se producieron resfregones interétnicas ente [[Pueblu armeniu|armenios]] y musulmanes. Los rusos tomaron [[Van (ciudá)|Van]] en mayu de 1915. N'agostu, l'exércitu rusu retiróse y los turcos reconquistaron la ciudá. En [[setiembre]], Van volvió ser conquistada polos rusos. Ente febreru y abril de [[1916]], les fuercies ruses, a les órdenes del xeneral [[Nikolai Nikolaevich Yudenich|Yudenich]], apoderar de les ciudaes d'[[Erzurum]] y [[Trabzon]]. Los turcos, al mandu d'[[Abdul Kerim]], intentaron recuperar estes ciudaes na ofensiva de branu, pero fueron derrotaos, a pesar de los ésitos de [[Mustafa Kemal]]. Rusia ganó otra batalla n'[[Batalla d'Erzincan|Erzincan]], en [[xunetu]]. Los combates alredor del [[llagu Van]] siguieron mientres el [[branu]] y el [[seronda]], y ciudaes como [[Mush]] y [[Bitlis]] fueron conquistaes y perdíes de nuevu. En [[1917]], debíu al caos posterior a la [[Revolución rusa de 1917|revolución rusa]], dambos bandos cesaron les operaciones militares na zona. Los turcos unviaron a la mayoría de les sos fuercies al [[Sur]] pa combatir a los británicos en [[Palestina (rexón)|Palestina]] y [[Mesopotamia]]. L'exércitu rusu tamién foi perdiendo interés amodo. A empiezos de [[1918]], l'exércitu rusu de la rexón esmoreciérase práuticamente y les fuercies turques recuperaron fácilmente tol territoriu perdíu, devasaron les fronteres arrampuñando a los británicos [[Bakú]], nel [[mar Caspiu]], en setiembre de [[1918]]. Cuando terminó la guerra, los turcos controlaben sólidamente [[Anatolia]] oriental. == El xenocidiu armeniu == Tres el so aplastante derrota na [[batalla de Sarikamis]], [[Enver Pasha]] escribió un despachu al obispu armeniu de Konia, Mons.&nbsp;Karekin Khatchadurian, con fecha 26 de xineru de 1915, nel qu'emponderó la conducta de los soldaos armenios sol so mandu nos siguientes términos: "Solicíto-y presentar a la nación armenia, que la so total devoción al gobiernu imperial ye bien conocida, la espresión del mio prestu y la mio reconocencia".<ref> -y rapport secret du Dr. Johannes Lepsius... sur les massacres d'Arménie, Paris, 1918, p. 185.]</ref> El [[24 d'abril]] de [[1915]], cuatro díes dempués del españíu de la [[Sitiu de Van|revuelta de Van]], el gobiernu de los [[Mozos Turcos]] consideró qu'encaraba una sulevación popular de corte nacionalista dientro de les llendes del so imperiu siguiendo'l modelu [[eufemismu|eufemísticu]] de [[Grecia]], [[Serbia]] y [[Bulgaria]], y optó por deportar a sectores importantes de la población armenia escontra [[Rexón d'Anatolia Suroriental|Anatolia Suroriental]]. Esi mesmu día ordenó l'arrestu de 250 intelectuales armenios, que fueron deportaos y na so mayoría asesinaos nel camín.<ref>[http://www.armenian-genocide.org/1915-2.html Chronology of the Armenian Genocide].</ref> A esto siguieron pocu dempués -a partir del [[11 de xunu]] de [[1915]]- órdenes pa la deportación de cientos de miles —seique más d'un millón—<ref name="historyplace">{{cita web |url=http://www.historyplace.com/worldhistory/genocide/armenians.htm|títulu=''The History Place-Genocide in the 20th Century''}}</ref> d'[[Pueblu armeniu|armenios]] de toles rexones d'Anatolia (sacante zones de la mariña oeste) a [[Mesopotamia]] y lo qu'anguaño ye [[Siria]]. Munchos fueron a la ciudá siria de [[Dayr az Zawr]] y el desiertu circundante. El gobiernu turcu nun punxo los medios pa protexer a los [[Pueblu armeniu|armenios]] mientres la so deportación, nin nel so llugar de llegada.<ref name="historyplace"/> Tres el reclutamiento de la mayoría de los homes y los arrestos de ciertos intelectuales, tuvieron lugar masacres xeneralizaes a lo llargo de too l'Imperiu. En Van, el gobernador [[Cevdet Bey]] ordenó a tropes irregulares cometer crímenes pa forzar a los [[Pueblu armeniu|armenios]] a remontase y xustificar asina'l cercu de la ciudá pol exércitu otomanu.<ref>''[[Orhan Pamuk]]'', "Cevdet Bey ve Oğulları" (''Cevdet Bey y los sos Fíos'').</ref> Según el mercenariu venezolanu [[Rafael de Nogal Méndez|Rafael de Nozales]], que sirvió nel exércitu turcu, Cevdet Bey mandó asesinar a tolos varones [[Pueblu armeniu|armenios]] de la ciudá<ref>Nogal Méndez, Rafael de: '''Memories'''. Traducción y prólogu d'Ana Mercedes Pérez. Caracas, Biblioteca Ayacucho, 1991. ISBN 980-276-162-1. En [http://www.gomidas.org/books/nozales.htm esta reseña] d'una traducción al inglés dizse lo siguiente: "Although Nozales was an anti-Armenian, his memoirs nevertheless provide invaluable insights into the genocide of Armenians in 1915."</ref> Según los autores turcos,<ref>[http://www.tallarmeniantale.com/ArmenianRevoltVan.pdf The 1915 Armenian Revolt in Van: Eyewitness Testimony], por Hüseyin Çelik.</ref> en Van lo que socedió nun foi sinón una revuelta armenia y la posterior represión de la mesma poles tropes otomanes mientres les mesmes feches. Calcúlase qu'esistieron unos 26 campos de concentración pa confinar a la población armenia (Dayr az-Zawr, Ra's al-'Ain, Bonzanti, Mamoura, Intili, [[İslahiye]], Radjo, Katma, Karlik, Azaz, Akhterim, Mounboudji, Bab, Tefridje, Lale, Meskene, Sebil, Dipsi, Abouharar, Hamam, Sebka, Marat, Souvar, Hama, Homs y Kahdem), asitiaos cerca de les fronteres con [[Siria]] ya [[Iraq]].<ref>{{cita web |url=http://teachgen.web.aplus.net/files/DocsMaps/Map%20of%20the%20Armenian%20Genocide.pdf|títulu=Mapa del Armenian National Institute col allugamientu de los principales campos de concentración.}}</ref> Según fontes armenies dalgunos d'ellos pudieron ser namái llugares d'allugamientu de [[fuesa común|fueses comunes]] y otros llugares de confinamientu onde morríen d'epidemies y inanición.<ref>{{cita web |url=http://www.genocidioarmenio.org/nota.asp?id=17|títulu=Xenocidiu armeniu.org|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070608163000/http://www.genocidioarmenio.org/nota.asp?id=17|fechaarchivu=8 de xunu de 2007}}</ref> La fuercia d'ocupación británica tuvo implicada viviegamente na creación d'una contrapropaganda en tiempos de guerra (mientres la [[Primer Guerra Mundial]] l'[[Imperiu otomanu]] lluchó integráu na coalición de les "Potencies Centrales", compuesta por [[Imperiu austrohúngaru|Austria-Hungría]], [[Alemaña]] y [[Bulgaria]]). Por casu, Eitan Belkind foi un espía británicu y un miembru de la Nili (rede d'espionaxe xudía que sofitaba a Gran Bretaña frente al [[Imperiu otomanu]] mientres la [[Primer Guerra Mundial]]), que se infiltró nel exércitu otomanu como funcionariu. Foi destináu a la oficina central de Hamal Paşa. Asegura guardar la incineración de 5.000 [[Pueblu armeniu|armenios]] en tal campu.<ref>[https://web.archive.org/web/20070615002715/http://ermeni.org/francais/enfantsvictimesdegenocides.htm "Enfants victimes de génocides. -y cas armenien"].</ref> Según fontes armenies, ente'l 24 y el 25 d'abril de [[1915]] fueron prindaes unes 650 personalidaes, escritores, poetes, abogaos, médicos, sacerdotes, políticos; depués fueron deportaos y asesinaos nos meses siguientes.<ref>[http://www.causaarmenia.com/espa_hestoria.shtml Causa Armenia.org].</ref> [[Ficheru:They Shall Not Perish.png|150px|thumb|left|Solidaridá n'Estaos Xuníos coles víctimes del xenocidiu armeniu: Cartelu del ''American Committee for Relief in the Near East'']] === Testimonios occidentales avera del xenocidiu === En [[1918]] publicóse serializada en periódicos, y en 1919 en llibru, el ''Rellatu del embaxador Morgenthau'', obra d'[[Henry Morgenthau (padre)|Henry Morgenthau]], quien foi embaxador d'[[Estaos Xuníos]] ante'l [[Imperiu otomanu]] ente 1913 y 1916.<ref>{{cita web |url=http://www.cilicia.com/morgenthau/MorgenTC.htm|títulu=Rellato del embaxador Morgenthau|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.cilicia.com/morgenthau/MorgenTC.htm|fechaarchivu=20 d'abril de 2017}}</ref> El reconocíu escritor austriacu [[Franz Werfel]] conoció a dellos sobrevivientes del xenocidiu armeniu y afiguró los sos rellatos nel llibru ''Los cuarenta díes de la Musa Dagh'', que foi publicáu en [[1933]].<ref>{{cita web |url=http://exteriores.libertaddigital.com/musa-dagh-1276232477.html |títulu=Carlos Semprún Maura - Musa Dagh - Esteriores <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 }}</ref> El militar venezolanu [[Rafael de Nogal Méndez]], que foi oficial del exércitu otomanu mientres la [[Primer Guerra Mundial]], dexó tamién testimoniu de les masacres na so obra ''Cuatro años so la Media Lluna''.<ref>{{cita web |url=http://216.239.59.104/search?q=cache:ayqLto2bjmUJ:www.elperroylarana.gob.ve/index.php%3Foption%3Dcom_content%26task%3Dview%26id%3D316%26Itemid%3D175+Cuatro+a%C3%B1báxovos+la+Media+Lluna&hl=es&ct=clnk&cd=6&gl=es|títulu=http://216.239.59.104/search?q=cache:ayqLto2bjmUJ:www.elperroylarana.gob.ve/index.php%3Foption%3Dcom_content%26task%3Dview%26id%3D316%26Itemid%3D175+Cuatro+a%C3%B1báxovos+la+Media+Lluna&hl=es&ct=clnk&cd=6&gl=es}}</ref> L'historiador inglés [[Arnold J. Toynbee]] y el xurista, políticu ya historiador británicu [[James Bryce]] publicaron una obra conocida como ''El Llibru Azul''.<ref>''The Blue Book. The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire, 1915–1916''. Edición actual en: Bryce, James y Toynbee, Arnold J.: '''The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire, 1915–1916: Documents Presented to Viscount Grey of Fallodon by Viscount Bryce [Uncensored Edition]'''. Introducción d'Ara Sarafian. ISBN 0-9535191-5-5</ref> Esti llibru inclúi rellatos de testigos oculares estauxunidenses -tantu diplomáticos como misioneros-, [[Alemaña|alemanes]], [[italia]]nos, [[Dinamarca|daneses]], [[Suecia|suecos]], [[Noruega|noruegos]], [[Grecia|griegos]] y [[Armenia|armenios]]. === La perspeutiva del gobiernu turcu en rellación col xenocidiu === {{AP|Negación del xenocidiu armeniu}} Turquía refuga que les muertes acaecíes en [[1915]] fueren la resultancia d'un plan entamáu pol Estáu pa esaniciar a la población armenia so la so soberanía, requisitu pa consideralo un [[delitu]] de [[xenocidiu]], y afirma que l'[[Imperiu otomanu]] lluchó contra la sulevación nel so territoriu soberanu de la milicia armenia sofitada pol gobiernu rusu. Turquía tamién critica les semeyances col [[Holocaustu]] indicaes por ciertos sectores, afirmando que, a diferencia de los armenios, la población xudía d'[[Alemaña]] y [[Europa]] nun fixo campaña en pro d'una separación nin se remontó n'armes aliándose con potencies estranxeres.{{ensin referencies}} El gobiernu d'[[Ankara]] tamién criticó la esixencia del [[Parllamentu Européu]] de que [[Turquía]] reconoza la esistencia del xenocidiu armeniu. Nun comunicáu espublizáu pol Ministeriu d'Esteriores turcu, Ankara niega la esistencia del xenocidiu y afirma que "los discutinios históricos tienen de ser evaluaes polos historiadores".<ref>''[[El País (España)|El País]]'', [https://www.elpais.com/articulo/elpporint/20050930elpepiint_10/Tes El Gobiernu turcu plantégase un aplazamientu de les conversaciones"], [[30 de setiembre]] de [[2005]].</ref> En marzu de [[2005]] el primer ministru turcu [[Recep Tayyip Erdoğan]] convidó a los historiadores turcos, [[Pueblu armeniu|armenios]] ya internacionales por que formaren una comisión qu'estableciera la verdá de los acontecimientos de [[1915]].<ref>[[La Voz de Galicia]] - Los Domingos de la Voz'', "Xenocidiu n'Armenia - Turquía: La otra visión de los fechos", [[24 d'abril]] de [[2005]].</ref> El ministru de Rellaciones Esteriores d'Armenia, Vartan Oskanian, refugó la ufierta col argumentu de que l'estudiu conxuntu nun tenía base. En diciendo que los armenios yá declararen los afayos de los sos historiadores, Oskanian amestó: "Turquía tendría d'argumentar el so casu. Los historiadores nun tienen nada que faer".<ref>http://www.turks.us/article.php?story=20050310072249674&mode=print, "Armenia Refuses Joint Study by Historians".</ref> Les rellaciones ente Turquía y [[Armenia]] siguen enllancaes. Turquía cerró les sos fronteres terrestres con Armenia dende 1994 por cuenta de la ocupación armenia de [[Nagorno-Karabaj]].<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/5102564.stm BBC NEWS | Programmes | From Our Own Correspondent | Fears of Turkey's 'invisible' Armenians<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> Armenia declaró en delles ocasiones que ta preparada pa establecer les rellaciones diplomátiques y abrir la frontera ensin condiciones previes{{ensin referencies}}, anque Turquía demanda qu'abrir les sos fronteres demostraría un respaldu a la ocupación armenia de Nagorno-Karabaj ya ignorar el so conflictu con [[Azerbaixán]]. L'alcuerdu robláu'l 10 d'ochobre de 2009 por representantes de los gobiernos turcu y armeniu en [[Zúrich]] (Suiza), nel que se prevía la creación d'una comisión mista d'historiadores pa realizar "un exame científicu imparcial de los archivos y documentación" sobre aquellos sucesos,<ref>{{cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/internacional/Armenia/Turquia/ponen/fin/cien/ano/hostilidad/elpepiint/20091011elpepiint_6/Tes|títulu=Armenia y Turquía ponen fin a cien años d'hostilidá - El País 11 d'ochobre de 2009}}</ref>l'establecimientu de rellaciones diplomátiques ente dambos estaos y l'apertura de la so frontera común, foi conxeláu pol gobiernu turcu cola sida de la cuestión de Nagorno-Karabaj.{{ensin referencies}} === El númberu de víctimes === {{AP|Víctimes armenies nel Imperiu otomanu}} [[Ficheru:Armenian genocide heads.jpg|thumb|Profesores armenios degollaos a manes de los turcos.]] Esiste coles mesmes un desalcuerdu en cuanto al númberu de muertes. Les fontes alemanes dieron les mayores estimaciones de baxes armenies mientres la guerra, a pesar de que se trataba de los aliaos del Imperiu otomanu. Ye posible que l'accesu de personal xermano nes zones del esterminiu ufiertara mayor certidume nes cifres. Un informe dicía qu'a fecha de febreru de [[1916]], un millón y mediu d'armenios fueren asesinaos.<ref>Escritu'l [[2 de xunetu]] de [[1916]] y unviáu a la Oficina d'Asuntos Esteriores el [[14 de xunetu]] de [[1916]] col títulu ''Volkswirtschaftliche Studien in der Türkei'', A. A. Türkei, 134/35, A18613.</ref> Otru informe del 27 de mayu de [[1916]], apurríu por Erzberger, direutor de la Intelixencia d'Oficina d'Esteriores, daba la mesma cifra,<ref>A.A. Türkei 183/42, A13959, Informe del [[27 de mayu]] de [[1916]].</ref> al igual qu'un informe del embaxador interín d'Alemaña en Turquía, Radowitz, fecháu'l 4 d'ochobre de [[1916]].<ref>A.A. Türkei 183/44. A27493, Informe de [[4 d'ochobre]] de [[1916]].</ref> Paez ser que la cifra frecuentemente citada d'un millón y mediu aniciar neses fontes alemanes. El comandante alemán Carl F. Endres, que sirvió nel exércitu turcu, envaloró'l númberu de baxes armenies en 1,2 millones.<ref>Carl Franz Endres, ''Die Türkei''. Munich, CH Beck, 1918, p. 161</ref> La mesma cifra foi mentada nel xuiciu de Yozgat,<ref>Citáu en ''[[Holocaust and Genocide Studies]]'', Volume 11, Númberu 1, Branu de 1997, Vahakn N. Dadrian, ''The Turkish Military Tribunal's Prosecution of the Authors of the Armenian Genocide: Four Major Court-Martial Series'', Genocide Study Project, H. F. Guggenheim Foundation.</ref> y antes de la sesión de 1984 del Tribunal Permanente de los Pueblos<ref>Gérard Chaliand (ed.), ''-y Crime de silence: -y génocide des Arméniens: Tribunal permanent des peuples'', [Session de Paris, 13-16 d'abril de 1984]; pref. de Pierre Vidal-Naquet, Paris, Flammarion, 1984.</ref> y mentar con frecuencia en cualquier situación. Historiadores como [[Justin A. McCarthy]], profesor de la [[Universidá de Louisville]] o [[Ömer Turan]], quien nieguen el xenocidiu, ufierten una perspeutiva alternativa sobre la base del estudiu de los censos oficiales otomanos pa concluyir que los [[Pueblu armeniu|armenios]] que vivíen nel Imperiu otomanu yeren menos de 1,5 millones, y que les cifres publicaes relatives a la muerte d'un millón d'[[Pueblu armeniu|armenios]] pueden ser esaxeraes en demasía ya inclusive afirmando que nesi periodu morrieron 3 millones de turcos.<ref>Artículu del [[Washington Post]] traducíu por Lucía de Devletian [http://www.ian.cc/notes/noticies_ian.php?id=169 EEXX: Televisora causa movición al da-y llugar a Negacionistas del Xenocidiu Armeniu].</ref> La posición de McCarthy foi duramente criticada por otros historiadores tantu estauxunidenses como d'otros países. Dalgunos de les sos llectures y conferencies tuvieron que ser atayaes por amenaces a la seguridá.<ref>{{cita web |url=http://www.smh.com.au/national/not-a-genocide-visiting-professors-views-on-turkey-and-its-historic-role-anger-australias-armenians-20131122-2y1h8.html|títulu=http://www.smh.com.au/national/not-a-genocide-visiting-professors-views-on-turkey-and-its-historic-role-anger-australias-armenians-20131122-2y1h8.html}}</ref> Medios oficiales turcos creen que'l númberu de víctimes puede asitiase ente 200.000 y 600.000 {{ensin referencies}}. Per otra parte, los académicos turcos traten de llamar l'atención a les víctimes turques de la rebelión armenia. Según Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu, ex-presidente de la [[Sociedá Turca d'Hestoria]] (principal institución académica oficial sobre la hestoria en Turquía), "518 mil turcos perdieron la so vida en manes de los rebeldes armenios antes y mientres la Primer Guerra Mundial nel Imperiu otomanu, 128 mil d'éstos, toos civiles, nun añu, ente mayu de 1914 y mayu de 1915", fecha na qu'empezó l'arrestu de líderes intelectuales de los armenios n'Istambul y decidióse el desplazamientu de parte de la población armenia nel país a zones llueñe de los frentes de guerra con Rusia.<ref>{{cita web |url=http://kutahyagercek.com/siyaset/turkler-ermenileri-degil-ermeniler-turkleri-katletti.html|títulu=http://kutahyagercek.com/siyaset/turkler-ermenileri-degil-ermeniler-turkleri-katletti.html}}</ref> Halaçoğlu defende que los archivos turcos contienen los documentos orixinales d'estos turcos asesinaos. == Armenia y el xenocidiu == {{VT|Guerra de Nagorno-Karabaj|Pogromo de Sumgait}} L'enllargáu conflictu étnicu-territorial d'[[Armenia]] y [[Azerbaixán]], dos países vecinos que s'independizaron en 1991, dempués de la cayida de la [[Xunión Soviética]], tien la presencia de dellos elementos como [[pogromos]], [[matances]] y [[llimpieza étnica]]. Dellos observadores internacionales ya historiadores suxurieron qu'esti conflictu modernu ye una continuación del xenocidiu armeniu.<ref name="Ambrosio12">Ambrosio, Thomas. ''Ethnic Identity Groups and U.S. Foreign Policy''. 2002, page 12.</ref><ref name="Bloxham">Bloxham, Donald. ''The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, and the Destruction of the Ottoman Armenians''. 2005, page 232-3.</ref> Acordies con Thomas Ambrosio, el xenocidiu armeniu apurri "una reserva de simpatía pública y de llexitimidá moral que se traduz nuna significativa influencia política... cola cuenta de llograr el sofitu del Congresu pa les polítiques antiazeríes."<ref name="Ambrosio12" /> Ambrosio señala que, mientres los armenios controlen más de 10% del territoriu d'Azerbaixán nel conflictu, gran parte de la retórica del mundu occidental "va esviar cargos de irredentismo y van culpar pol conflictu de Nagorno-Karabaj a los azeríes."<ref>Ambrosio, Thomas. ''Irredentism: Ethnic Conflict and International Politics''. 2001, page 156.</ref> La retórica tres l'apaición del conflictu, que se desenvolvió nel contestu de dellos pogromos d'armenios, foi apoderada por referencies al xenocidiu armeniu, incluyendo medranes de que se repitiera.<ref>Atabaki, Touraj and Mehendale, Sanjyot. ''Central Asia and the Caucasus: Transnationalism and Diaspora''. 2005, page 85-6.</ref><ref>Kaufman, Stuart J. ''Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War''. 2001, page 55.</ref> == Reconocencia internacional del xenocidiu == {{AP|Negación del xenocidiu armeniu}} Como respuesta a la continua negación del xenocidiu armeniu pol gobiernu turcu, les comunidaes na [[diáspora armenia]] primieron pa consiguir la so reconocencia oficial al traviés de gobiernos de tol mundu. 29 países aprobaron por aciu resolvimientos de calter formal la reconocencia del xenocidiu armeniu como un acontecimientu históricu. [[Ficheru:ArmenianGenocideRecognition.png|thumb|300px|right|Estaos y entidaes subestatales que reconocieron oficialmente l'autenticidá del xenocidiu armeniu.]] Polo xeneral, los historiadores occidentales coinciden en que'l xenocidiu tuvo llugar. Por casu, la "International Association of Genocide Scholars" (''Asociación Internacional d'Estudiosos del Xenocidiu''), una institución académica fundada en 1994 qu'inclúi cientos d'estudiosos de xenocidios de tol mundu, afirma oficialmente la esistencia del xenocidiu armeniu.<ref>{{cita web |url=http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm|títulu=INTERNATIONAL ASSOCIATION OF GENOCIDE SCHOLARS|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060416082159/http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm|fechaarchivu=16 d'abril de 2006}}</ref> Los países que reconocieron oficialmente'l xenocidiu armeniu son: * {{GER}}<ref>{{cita web |url=http://www.reuters.com/article/2015/04/24/us-turkey-armenia-germany-parliament-idUSKBN0NF0Y120150424 |títulu=German lawmakers call massacre of Armenians 'genocide', defying Turkey |editorial=Reuters |fecha=24 Apr 2015 |fechaaccesu=23 d'abril de 2015}}</ref><ref>{{cita web |url=http://news.am/eng/news/263693.html |títulu=Germany Bundestag head says “genocide” to describe Armenians' tragedy |editorial=news.am |fecha=24 Apr 2015 |fechaaccesu=23 d'abril de 2015}}</ref> * {{ARG}}<ref>{{cita web |url=http://cij.gov.ar/nota-6524-Declaren-que-l'Estáu turcu-cometio-el delitu-de-xenocidiu-en-perxuiciu-del pueblu armeniu.html|títulu=http://cij.gov.ar/nota-6524-Declaren-que-l'Estáu turcu-cometio-el delitu-de-xenocidiu-en-perxuiciu-del pueblu armeniu.html}}</ref><ref>{{cita publicación |url = http://www.cna.org.ar/pdf/Mar07.pdf|títulu= L'Arxentina reconoz el Xenocidiu Armeniu|editorial= CNA Corporation|fecha= 29 de marzu de 2007}}</ref> * {{ARM}}<ref>{{cita publicación |url = http://www.todayszaman.com/tz-web/detaylar.do?aponderái=detay&link=108370|títulu= Ankara to renew diplomatic action on Armenia|editorial= Today's Zaman|fecha= 14 d'abril de 2007|autor= Lale Sarıibrahimoğlu}}</ref> * {{AUT}}<ref>{{cita publicación |títulu=Austrian parliamentarians acknowledge Armenian genocide|url=http://www.dw.de/austrian-parliamentarians-acknowledge-armenian-genocide/a-18398976|agency=Deutsche Welle|fecha=22 d'abril de 2015|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Drucken Versenden Vorlesen AAA Schriftgrößy Kommentieren Parlamentsklubs verurteilen Völkermord an Armeniern|url=http://diepresse.com/home/politik/innenpolitik/4713249/Parlamentsklubs-verurteilen-Volkermord-an-Armeniern?_vl_backlink=%2Fhome%2Fpolitik%2Faussenpolitik%2F4709072%2Findex.do&direct=4709072|agency=Die Presse|fecha=21 d'abril de 2015|idioma=alemán}}</ref> * {{BEL}}<ref name="ARKA1">{{cita publicación |url= http://www.arka.am/en/archive/n03/n2903/290305.html|títulu= ARMENIA HOPES RECONSTRUCTION OF SURB KHACH ARMENIAN CHURCH IN TURKEY NOT TO BE SINGLE CASE|editorial= ARKA News Agency|fecha= 29 de marzu de 2004|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20040427025537/http://www.arka.am/en/archive/n03/n2903/290305.html|fechaarchivu= 27 d'abril de 2004}}</ref> * {{BOL}}<ref>{{cita web |url=http://www.prensaarmenia.com.ar/2014/11/bolivia-aprueba-por unanimidá una.html|títulu=Bolivia aprueba por unanimidá un resolución pol Xenocidiu Armeniu}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.infobyn.com.ar/el parllamentu-de-bolivia-reconoci-el xenocidiu armeniu_p-11442#.VIqSjNKG-So|títulu=EL Parllamentu DE BOLIVIA RECONOCIÓ EL XENOCIDIU ARMENIU}}</ref> * {{BRA}}<ref>{{cita publicación |títulu=Brazilian Senate unanimously passes resolution on Armenian Genocide recognition|url=http://armenpress.am/eng/news/807290/brazilian-senate-unanimously-passes-resolution-on-armenian-genocide-recognition.html|fechaaccesu=1 de xunu de 2015|agency=ARMENPRESS|fecha=29 de mayu de 2015}}</ref> * {{BUL}}<ref>{{cita publicación |títulu=Bulgaria's Parliament recognizes the armenian genocide|url=http://www.standartnews.com/english/read/bulgarias_parliament_recognizes_the_armenian_genocide-8151.html|fechaaccesu=24 d'abril de 2015|agency=STANDART|fecha=24 d'abril de 2015}}</ref> * {{CAN}}<ref>{{cita publicación |editorial= Canadian Broadcasting Corporation|url= http://www.cbc.ca/Canada/story/2004/04/21/armenia040421.html|títulu= Canadian Parliament recognizes Armenian Genocide|fecha= 25 d'abril de 2004|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20071013150131/http://www.cbc.ca/Canada/story/2004/04/21/armenia040421.html|fechaarchivu= 13 d'ochobre de 2007}}</ref> * {{CHI}}<ref>{{cita publicación |editorial= Yerkir|url= http://www.yerkir.am/eng/index.php?sub=news_arm&id=30536|títulu= Chile Senate recognizes Armenian Genocide|fecha= 7 de xunu de 2007|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20071013145947/http://yerkir.am/eng/index.php?sub=news_arm&id=30536|fechaarchivu= 13 d'ochobre de 2007}}</ref> * {{CYP}}<ref name="ARKA1" /> * {{SVK}}<ref>{{cita web |url=http://news.am/eng/news/83038.html|títulu=Denial of Armenian Genocide punished in Slovakia|editorial=News.am|fecha=23 de payares de 2011}}</ref> * {{FRA}}<ref name="CBCFRENCHBILL">CBC.ca, [http://www.cbc.ca/world/story/2006/10/12/french-bill.html French politicians pass Armenian genocide bill], 12 d'ochobre de 2006.</ref> * {{GRE}}<ref name="ARKA1" /> * {{ITA}}<ref name="ARKA1" /> * {{LIB}}<ref name="ARKA1" /> * {{LIT}}<ref name="ARKA1" /> * {{LUX}}<ref>{{cita publicación |títulu=Resolución de Cámara de Diputaos de Luxemburgu reconociendo'l Xenocidiu|url=http://www.chd.lu/wps/wcm/connect/05f0996b-af3a-433d-8124-5243510cf957/R%C3%A9solution+g%C3%A9nocide.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=05f0996b-af3a-433d-8124-5243510cf957|fechaaccesu=1 de xunu de 2015|fecha=6 de mayu de 2015}}</ref> * {{NED}}<ref>[http://eu.greekreporter.com/2015/04/11/dutch-parliament-recognizes-greek-assyrian-and-armenian-genocide/ Dutch Parliament Recognizes Greek, Assyrian and Armenian Genocide]. Greek Reporter, Apr 11, 2015.</ref><ref>[http://www.aina.org/news/20150410044601.htm Dutch Parliament Recognizes Assyrian, Greek and Armenian Genocide]. AINA, 2015-04-10.</ref> * {{PAR}}<ref>{{cita publicación |títulu=Paraguay's Senate Recognizes Armenian Genocide|url=http://asbarez.com/141178/paraguays-senate-recognizes-armenian-genocide/|agency=Asbarez|fecha=29 d'ochobre de 2015}}</ref> * {{POL}}<ref>{{cita publicación |url= http://www.metimes.com/storyview.php?StoryID=20070424-100759-1684r|títulu= Armenians mark anniversary of 1915 genocide|editorial= Middle East Times|fecha= 24 d'abril de 2007|autor= Mariam Harutunian|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20070704171132/http://www.metimes.com/storyview.php?StoryID=20070424-100759-1684r|fechaarchivu= 4 de xunetu de 2007}}</ref> * {{CZE}}<ref>[http://www.panarmenian.net/eng/news/190663/ Czech parliament panel passes Genocide centenary resolution]. PanArmenian, April 15, 2015.</ref><ref>{{cita web |url=http://www.ceskenoviny.cz/zpravy/vybor-se-vyjadril-k-vyvrazdovani-armenu-turky-tríe-o-genocide/1204589 |títulu=Výbor se vyjádřil k vyvražďování Arménů Turky, píšy o genocidě - ČeskéNoviny.cz |editorial=Ceskenoviny.cz |fecha=14 d'abril de 2015 |fechaaccesu=23 d'abril de 2015}}</ref><ref>{{cita web |url=http://armenpress.am/eng/news/801754/foreign-relations-committee-of-czech-parliament%E2%80%99s-chamber-of-deputies-adopts-resolution-dedicated.html |títulu=Foreign Relations Committee of Czech Parliament's Chamber of Deputies adopts Resolution dedicated to the Armenian Genocide Centennial &#124; ARMENPRESS Armenian News Agency |editorial=Armenpress.am |fechaaccesu=23 d'abril de 2015}}</ref> * {{RUS}}<ref name="ARKA1" /> * {{SYR}}<ref>{{cita web |url=http://www.horizonweekly.ca/news/details/66204 |títulu=Syria recognizes the Armenian Genocide committed by the Ottoman Empire, Parliament Speaker says - Հորիզոն շաբաթաթերթ - Horizon Weekly |editorial=Horizonweekly.ca |fechaaccesu=23 d'abril de 2015}}</ref> * {{SWE}}<ref>Sveriges Riksdag, Kammarens protokoll: Riksdagens protokoll 2009/10:86, Stockholm, 11 March 2010</ref> * {{SUI}}<ref name="ARKA1" /> * {{URU}}<ref>{{cita web |url=http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.166/current_category.7/affirmation_detail.html|títulu=Law Non. 13.326: Day of Remembrance for the Armenian Martyrs|autor=[[Parliament of Uruguái]]|fecha=20 d'abril de 1965|editorial=[[Armenian National Institute]]|fechaaccesu=24 d'abril de 2015}}</ref><ref name="ARKA1" /> * {{VAT|santasede}}<ref name="ARKA1" /> * {{VEN}}<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.anca.org/press_releases/press_releases.php?prid=789 VENEZUELAN PARLIAMENT ADOPTS ARMENIAN GENOCIDE RESOLUTION]. Press release, [[ANCA]], 2005-07-14.</ref> Tamién, los gobiernos rexonales que reconocieron el xenocidiu son: [[Australia Meridional]] y [[Nueva Gales del Sur]] ([[Australia]]);<ref>{{cita web |url = http://www.turkishweekly.net/articles.php?id=11|títulu= Armenian Diaspora in Australia|autor= Kamer Kasim|editorial= The Journal of Turkish Weekly|fecha= 13 d'ochobre de 2004|fechaaccesu= 24 d'abril de 2007}}</ref> [[Rexón Flamenca|Flandes]]<ref>{{cita web |autor=22-04-15, 20.51o - Bron: Belga Llees later |url=http://www.demorgen.be/buitenland/vlaams-parlement-keurt-resolutie-over-armeense-genocide-goed-a2295706/ |títulu=Vlaams Parlement keurt resolutie over Armeense genocide goed &#124; Genocide &#124; De Morgen |idioma={{nl icon}} |editorial=Demorgen.be |fechaaccesu=23 d'abril de 2015}}</ref>([[Bélxica]]); [[Ceará]],<ref>{{cita web |url=http://www.panarmenian.net/eng/news/18799 |títulu=Ceara State of Brazil Recognized Armenian Genocide |editorial=Panarmenian.Net |fecha=17 de xunetu de 2006 }}</ref> [[Estáu de Paraná|Paraná]],<ref>{{cita web |url=http://www.alep.pr.gov.br/web/baixarArquivo.php?id=38534&tipu=L&tplei=0 |títulu=Institui no Estado do Paraná o Dia do Reconhecimento do Genocídio Armênio, a ser comemorado añalmente em 24 d'abril editorial=Alep |fecha=10 de xineru de 2013 }}</ref> [[Estáu de Rio de Janeiro|Rio de Janeiro]]<ref>{{cita web |url=http://armeniangenocide100.org/en/rio-de-janeiro-state-recognizes-armenian-genocide-2|títulu=State of Rio de Janeiro recognizes Armenian Genocide|fecha=25 de xunetu de 2015|obra=Armeniangenocide100.org}}</ref> y [[Estáu de São Paulo|São Paulo]]<ref>{{cita web |autor=15:14, 10.04.2015 |url=http://news.am/eng/news/261324.html |títulu=Brazil's São Paulo state declares April 24 Armenian Genocide Remembrance Day |editorial=News.am |fechaaccesu=23 d'abril de 2015}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.diarioweb.com.br/editorial/corpo_noticia.asp?IdCategoria=62&IdNoticia=77993 |títulu=Editorial |editorial=Diarioweb.com.br |fecha=25 de marzu de 2003 }}</ref> ([[Brasil]]); [[Columbia Británica]]<ref>{{cita web |url=http://asbarez.com/53483/the-legislative-assembly-of-british-columbia-recognizes-the-armenian-genocide|títulu=The Legislative Assembly of British Columbia Recognizes The Armenian Genocide|obra=asbarez.com}}</ref> y [[Quebec]]<ref>{{cita web |url=http://www2.publicationsduquebec.gouv.qc.ca/dynamicSearch/telecharge.php?type=2&file=/J_0_2/J0_2_A.html|títulu=An Act to proclaim Armenian Genocide Memorial Day|obra=gouv.qc.ca}}</ref> ([[Canadá]]); [[Quindío]]<ref>{{cita web |url=http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |títulu=Historia del Quindío |editorial=Carlos A. Rodríguez O. |añu=2013 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130313035504/http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |fechaarchivu=13 de marzu de 2013 }}</ref> ([[Colombia]])<ref>{{cita web |url=http://www.concejodearmenia.gov.co/nuevu-sitiu/node/1120|títulu=¡¿D'ónde provién el Nome d'Armenia |añu=2 de xunu de 2016}}</ref> ([[Colombia]]); [[Aragón]]<ref>{{cita publicación |títulu=Parliament of Aragon in Spain Recognizes Armenian Genocide|url=http://asbarez.com/142387/parliament-of-aragon-in-spain-recognizes-armenian-genocide/|editorial=Asbarez|fecha=2 d'avientu de 2015}}</ref> [[Islles Baleares]],<ref>{{cita web |url = http://agencias.abc.es/agencias/noticia.asp?noticia=624929|títulu= Parlament reconoz el "verdaderu xenocidiu" de la población armenia en 1915}}</ref> [[Cataluña]],<ref>{{cita web |url = http://www.nouscatalans.cat/index.php/component/contingut/article/1527/reconeixement_d'el_genocidi_armeni_a el_parlament_de_catalunya}}</ref> [[Navarra]]<ref>{{cita publicación |títulu=Parliament of Navarre Recognizes Armenian Genocide|url=http://asbarez.com/124412/parliament-of-navarre-recognizes-armenian-genocide/|editorial=Asbarez|fecha=24 de xunu de 2014}}</ref> y [[País Vascu]]<ref>{{cita web |url = http://www.parlamento.euskadi.net/BASIS/izaro/webx/cm_bopvc/DDW?W=boc_clave='08110500003320070427016312'&R=N|títulu= Resolución adoptada pol Parllamentu Vascu}}</ref>([[España]]); [[Abruzos]],<ref>{{cita web |url=http://armeniangenocide100.org/en/italian-abruzzo-region-passes-resolution-on-genocide-recognition|títulu=Italian Abruzzo region passes resolution on Genocide recognition|fecha=29 d'ochobre de 2015|obra=Armeniangenocide100.org}}</ref> [[Marche]],<ref>{{cita web |url=http://www.armradio.am/en/2015/10/12/italian-region-of-cole-recognizes-the-armenian-genocide|títulu=Italian region of Cole recognizes the Armenian Genocide|fecha=12 d'ochobre de 2015|obra=Armradio.am}}</ref> [[Sicilia]]<ref>{{cita web |url=https://www.slaq.am/eng/news/1093506|títulu=Sicilian Parliament unanimously recognizes the Armenian Genocide|fecha=21 d'abril de 2016|obra=Slaq.am}}</ref> y [[Toscana]]<ref name="pinto">{{cita publicación |títulu=Italy's Tuscany, Spain's Pinto Recognize Armenian Genocide|url=http://asbarez.com/133391/italy%E2%80%99s-tuscany-spain%E2%80%99s-pinto-recognize-armenian-genocide/|agency=Asbarez|fecha=26 de marzu de 2015}}</ref> ([[Italia]]); [[Overijssel]] ([[Países Baxos]])<ref>{{cita web |url=http://news.am/eng/news/217525.html|títulu=Parliament of Dutch province of Overijssel recognizes Armenian Genocide|obra=news.am}}</ref> [[Escocia]], [[Gales]] y [[Irlanda del Norte]] ([[Reinu Xuníu]]);<ref name="ARKA1" /> [[Vaud]] ([[Suiza]])<ref>{{cita web |url=http://www.panarmenian.net/eng/world/news/9255|títulu=Swiss Canton of Vaud recognized the Armenian Genocide of 1915 in Ottoman Turkey|obra=panarmenian.net}}</ref>[[Crimea]] ([[Europa Oriental]]).<ref>{{cita web |url=http://www.panarmenian.net/eng/world/news/13393|títulu=CRIMEAN SUPREME RADA RECOGNIZED ARMENIAN GENOCIDE|fecha=20 de mayu de 2005|obra=Panarmenian.net}}</ref> De la mesma, 44 de los cincuenta estaos de los [[Estaos Xuníos]] reconocieron oficialmente y de forma abierta'l xenocidiu armeniu.<ref>{{cita publicación |títulu=South Dakota House Recognizes Armenian Genocide|url=http://asbarez.com/132186/south-dakota-house-recognizes-armenian-genocide/|obra=[[Asbarez]]|fecha=26 de febreru de 2015}}</ref> Dichos estaos son: <div style=" column-count: 6;"> * Alaska * Arizona * Arkansas * California * Carolina del Norte * Carolina del Sur Coloráu * Connecticut * Dakota del Norte * Dakota del Sur * Delaware * Florida * Xeorxa * Ḥawai * Idaho * Illinois * Kansas * Kentucky * Luisiana * Maine * Maryland * Massachusetts * Michigan * Minnesota * Misuri * Montana * Nebraska * Nevada * New Hampshire * Nueva Jersey * Nuevu Méxicu * Nueva York * Ohio * Oklahoma * Oregón * Pennsylvania * Rhode Island * Tennessee * Texas * Utah * Vermont * Virginia * Washington * Wisconsin </div> En dellos países llegóse a tomar midíes llegales contra aquellos que nieguen la esistencia del xenocidiu. Dos exemplos recién son [[Francia]] y [[Suiza]]. Una llei que prevía castigar la negación de los xenocidios reconocíos pol Estáu francés foi votada'l 23 de xineru de 2012, pero vetada pol Conseyu Constitucional el 28 de febreru del mesmu añu.<ref>{{cita web |url=http://internacional.elpais.com/internacional/2012/02/28/actualidad/1330451802_826286.html|títulu=El Constitucional francés balta la llei sobre'l xenocidiu armeniu}}</ref> En Suiza, l'historiador turcu [[Yusuf Halacoglu]] foi acusáu de violar les lleis sobre [[Negación del xenocidiu armeniu|negación del Xenocidiu]] nuna conferencia que pronunció en [[Winterthur]] en 2004.<ref>''Swiss government enters frai on investigation into Turkish professor'': "[http://www.turks.us/article.php?story=20050516091558522]. 2013-23-04.</ref> Países como [[España]], [[Estaos Xuníos]], [[Israel]], o'l [[Reinu Xuníu]], nun utilicen el términu [[xenocidiu]] pa referise a estos fechos. == Monumentos conmemorativos del xenocidiu == {{AP|Tsitsernakaberd}} [[Ficheru:ErmeniSoykirimAniti.jpg|thumb|Memorial de 11 d'Abril (correspuende a 24 d'abril nel calendariu usáu nel Imperiu Otomanu na dómina) n'[[Istambul]], alzáu en [[Plaza Taksim|Taksim]] en 1919.]] [[Ficheru:Genocidio armenio Rosario 1.jpg|180px|thumb|Memorial de la comunidá armenia de Rosario (Arxentina) n'alcordanza de les víctimes del xenocidiu armeniu.]] El primer monumentu conmemorativo del xenocidiu armeniu fora de Turquía ye la capiya alzada nel monasteriu de Antelias (Líbanu), sede del Catolicosado de la Gran Casa de Cilicia, onde se guarden restos de víctimes recoyíos de Deir-el-Zor. El gobiernu d'Armenia Soviética aprobó en [[1965]] la creación d'un [[Monumentu al Xenocidiu Armeniu|monumentu conmemorativo]] n'alcordanza del 50º aniversariu del xenocidiu.<ref>''Caucaz Europe News'': "[http://www.caucaz.com/home_eng/curtiu_contenu.php?id=149 1965 Armenian Genocide Demonstration]. 2007-02-06.</ref> Dos años más tarde, el monumentu, oficialmente conocíu como ''Monumentu del Medz Yeghern'', sobre un proyeutu de los arquiteutos Sashur Kalashyan y Artur Tarkhanyan, foi alzáu na llomba de Tsitsernakaberd sobre l'escobiu de Hrazdan, na capital armenia, [[Yereván]]. El cercu de 44 m simboliza "la renacencia nacional de los armenios".<ref>''Ourarabat.com'' "[http://www.caucaz.com/home_eng/curtiu_contenu.php?id=149 1965 24th April in Armenia] 2007-02-06.</ref> Asitiáronse doce losa nun círculu, representando les 12 provincies de l'Armenia histórica, güei en territoriu de Turquía. Nel centru del círculu, a una fondura de 1,5 [[metros]], tópase una ''[[llapada eterna]]''. A lo llargo del parque y alredor del monumentu, esiste un muriu de 100 m de llargor colos nomes de les ciudaes y les aldegues que fueron teatru de les matances. En [[1995]] inaugurar nel estremu opuestu del parque un muséu circular soterrañu, el Muséu-Institutu del Xenocidiu Armeniu, qu'alluga y esibe numberosa información sobre los acontecimientos de [[1915]]. Cada [[24 d'abril]] remembrar n'Armenia'l ''Día de la Conmemoración del Xenocidiu Armeniu'', mientres el cual cientos de miles de persones caminen escontra'l monumentu del xenocidiu y depositen les flores ([[clavel]]es o [[tulipán|tulipanes]] de normal [[colloráu|colloraos]]) alredor de la ''[[llapada eterna]]''. Esta evocación repitir con diversos actos en toles comunidaes esvalixaes pel mundu que constitúin la [[diáspora armenia]]. [[Ficheru:Mislata. Monument al genocidi armeni.jpg|200px|thumb|En 2010 alzar en Mislata (Valencia) el primer monumentu n'España conmemorativo del xenocidiu armeniu (escultor, Dzhivan Mirzoyan). La escultura, de tres metros d'altor, atopar nos xardinos del güertu de Sendra, en plenu cascu antiguu.]] == Arte == El primer exemplu del xenocidiu armeniu interpretáu al traviés del arte foi una medaya emitida en [[San Petersburgu]], [[Rusia]], que significa simpatía pol sufrimientu armeniu. Acuñar en [[1915]], como les matances y les deportaciones hasta'l día de güei, siguen faciendo estragos. De magar, decenes de medayes de distintos países encargar de conmemorar l'eventu.<ref name="Sarkisyan">{{cita llibru |apellíos=Sarkisyan|nome=Henry|títulu=Works of the State History History Museum of Armenia, Vol. IV: Armenian Theme in Russian Medallic Art.|añu=1975|editorial=Yereván: Hayastan|id=ISBN|páxines=136}}</ref> === Lliteratura === Dellos testigos presenciales de los acontecimientos fixeron publicacionessobremanera la misionera sueca Alma Johansson y l'embaxador de los EE. XX. en Turquía (1913-1916), Henry Morgenthau. L'escritor alemán Armin Wegner, que trabayó como enfermeru, escribió dellos llibros alrodiu de los acontecimientos que foi testigu mientres la so estancia nel Imperiu otomanu. Años más tarde, dempués de tornar a Alemaña, Wegner foi encarceláu por oponer se al nazismu,<ref>[http://hgs.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/8/3/395 Document: Armin T. Wegner's Letter to German Chancellor Adolf Hitler, Berlin, Easter Monday, April 11, 1933 - Gerlach and Templer 8 (3): 395 - Holocaust and Genocide Studies<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> y los sos llibros quemaos polos nazis.<ref>{{cita web |url=http://www.aktion-patenschaften.de/autoren/w02.htm|títulu=Aktion Patenschaften für verbrannte Bücher y.V.: Autorenseite Wegners}}</ref> Probablemente, la obra lliteraria más conocida sobre'l xenocidiu armeniu ye la yá citada ''Los cuarenta díes de Musa Dagh,'' de [[Franz Werfel]] (1933). Convertir nun best-seller, particularmente ente los mozos de los guetos xudíos mientres la era nazi.<ref>Auron, Yair. ''The Banality of Indifference: Zionism and the Armenian Genocide''. 2000, page 302-4.</ref> [[Kurt Vonnegut]] escribió en [[1988]] la novela ''Barbazul'' (''Bluebeard''), que'l so protagonista ye un sobreviviente del xenocidiu armeniu y que describe les carauterístiques del xenocidiu armeniu como una tema subxacente. Otres noveles qu'incorporen el xenocidiu armeniu inclúin "Páxaros ensin nales" de Louis de Berniéres, ''El cuentu del últimu pensamientu'' (escritu n'alemán) de Edgar Hilsenrath y ''La primavera por venir'', escrita por [[Stefan Żeromski]] en 1925. Una hestoria na antoloxía de Edward Saint-Ivan de 2006, ''El caballeru negru de Dios'', inclúi un personaxe de ficción sobreviviente del xenocidiu armeniu. ''Una bestia na lluna'' (1995), una obra teatral de Richard Kalinoski, trata sobre dos sobrevivientes del xenocidiu armeniu. De cutiu especúlase que les obres d'[[Arshile Gorky]], un armeniu expatriado que la so madre finó de fame nel xenocidiu, fueron influyíes pola perda y el sufrimientu de la dómina. Gorky<ref>{{cita web |url=http://findarticles.com/p/articles/la mio_m1248/is_n2_v84/ai_18004719|títulu=Arshile Gorky and the Armenian genocide}}</ref> foi una figura pionera del espresionismu astractu. ''El llibru de los xuxurios'' ye'l títulu n'español d'una obra bien rellacionada con dichos fechos, y foi obrar cume del rumanu d'orixe armeniu Varujan Vosganian.<ref>Traducción de Joaquín Garrigós, ed. Pre-Testos, Valencia, 2010</ref> Rellatar na fonderada d'una hestoria del destín del pueblu armeniu, una hestoria de marcu grandilocuente, que se subdivide en mini-hestories de persones reales transmutadas en personaxes de novela. Esti llibru foi un ésitu de crítica y ventes n'España, Arxentina y Colombia.{{ensin referencies}} === Documentales === Esisten los documentales siguientes: * 1975 - ''The Forgotten Genocide'' (dir. J. Michael Hagopian) * 1983 - ''Assignment Berlin'' (dir. Hrayr Toukhanian) * 1988 - ''Tillbaka till Ararat'' (''Back to Ararat'', dir. Jim Downing, Göran Gunér) * 1988 - ''An Armenian Journey'' (dir. Theodore Bogosian) * 1990 - ''[[Andranik Toros Ozanian|Xeneral Andranik]] (''dir. [[Levon Mkrtchyan]]'')'' * 2000 - ''I Will Not Be Sad in This World'' (dir. Karina Epperlein) * 2003 - ''Germany and the Secret Genocide'' (dir. J. Michael Hagopian) * 2003 - ''Voices From the Lake: A Film About the Secret Genocide'' (dir. J. Michael Hagopian) * 2003 - ''Desecration'' (dir. Hrair "Hawk" Khatcherian) * 2003 - ''The Armenian Genocide: A Look Through Our Eyes'' (dir. Vatche Arabian) * 2005 - ''[[Hovhannes Shiraz]]'' (dir. [[Levon Mkrtchyan]]) * 2006 - ''The Armenian Genocide'' (dir. [[Andrew Goldberg]]) * 2006 - ''Armenian Revolt'' (dir. Marty Callaghan) * 2006 - ''[[Screamers (película de 2006)|Screamers]]'' (dir. [[Carla Garapedian]]) * 2010 - ''Aghet - Ein Volkermord'' (''Aghet - A Genocide'', dir. [[Eric Friedler]]) * 2017 - ''Intent to Destroy'' (dir. [[Joe Berlinger]]) === Películes === La primer película sobre'l xenocidiu armeniu apaeció en [[1919]], una producción de [[Hollywood]] titulada ''Ravished Armenia'', dirixida por [[Oscar Apfel]], que darréu influyiría nel filme [[Ararat (filme)|''Ararat'']] ([[2002]]), del direutor [[Atom Egoyan]]. Tamién hai referencies en ''América, América'', d'[[Elia Kazan]], y ''Mayrig'', de [[Henri Verneuil]]. Nel Festival de Cine de Berlín de 2007, los direutores italianos Paolo y Vittorio Taviani presentaron otra película alrodiu de los acontecimientos, basada na novela d'[[Antonia Arslan]] ''La Masseria Delle Allodole'' (''La granxa de les calandries'').<ref>{{cita web |url = http://www.spiegel.de/international/spiegel/0,1518,466427,00.html|títulu= Armenian Genocide at the Berlin Film Festival: "The Lark Farm" Wakens Turkish Ghosts|autor= Wolfgang Höbel and Alexander Smoltczyk|editorial= Spiegel Online|fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007}}</ref> * 1919 – [[Oscar Apfel]]: ''{{lang|en|[[Armenia Crucified|Ravished Armenia]]}}'' / ''{{lang|en|Auction of Souls}}'' * 1988 – [[Don Askarian]]: ''[[Komitas]] ''<ref>[[FILMS by Don Askarian]][http://www.don-askarian.com/films/komitas.html]</ref>'', ''<ref> [[Harvard Film Archive]]. [[Hieroglyphs of Armenia: Films by Don Askarian]] [http://www.hcl.harvard.edu/hfa/films/2002janfeb/hieroglyphs.html]</ref> * 1991 – [[Henri Verneuil]]: ''[[Mayrig – Heimat in der Fremde|Mayrig]]'' * 1992 – [[Don Askarian]]: ''[[Avetik]]'' <ref>{{cita web |url=http://www.don-askarian.com/films/avetik.html|títulu=Páxina en www.don-askarian.com<!-- títulu xeneráu-->}}</ref> ''<ref name="da20b303">{{cita web |url=http://www.hcl.harvard.edu/hfa/films/2002janfeb/hieroglyphs.html|títulu=Páxina en www.hcl.harvard.edu<!-- títulu xeneráu-->}}</ref> * 1992 – [[Henri Verneuil]]: ''[[588, rue Paradis]]'' * 2001 – [[Don Askarian]]: ''[[On the Old Roman Road]]'' <ref>{{cita web |url=http://www.don-askarian.com/films/orr.html|títulu=Páxina en www.don-askarian.com<!-- títulu xeneráu-->}}</ref> ''<ref name="da20b303" /> * 2002 – [[Atom Egoyan]]: ''[[Ararat (Film)|Ararat]]'' * 2007 – [[Paolo Taviani|Paolo]] y [[Vittorio Taviani]]: ''La masseria delle allodole'' (''[[El destino de Nunik]]'') * 2014 – [[Fatih Akin]]: ''[[The Cut]]'' <ref>{{cita web |url=http://www.spiegel.de/kultur/kino/cannes-programm-2014-mit-loach-leigh-godard-gosling-a-965001.html|títulu=spiegel.de}}</ref> * 2015 - [[Garin Hovannisian]], [[Alec Mouhibian]]: ''[[:en:1915_(filme)|1915, The Movie]]'' .<ref>{{cita web |url=https://en.wikipedia.org/wiki/1915_(filme)|títulu=Páxina n'en.wikipedia.org<!-- títulu xeneráu-->}}</ref> * 2016 - [[Terry George]]: ''The Promise'' === Música === En 1975 el famosu cantante francu-armeniu [[Charles Aznavour]] escribió'l cantar "Ils sont tombés" ("Ellos cayeron"), dedicada a la memoria de les víctimes del xenocidiu armeniu.<ref>{{cita web |url = http://www.azad-hye.net/article/article_view.asp?rec=84|títulu= The status of Armenian communities living in the United States|autor= Mari Terzian|editorial= Azad-Hye|fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007}}</ref> [[Ficheru:Armenian Genocide Memorial Montreal.jpg|300px|thumb|El Memorial del xenocidiu armeniu en [[Montreal]], [[Canadá]].]] El cantar "Adana", el nome de la provincia d'un pogromo de 1909 del pueblu armeniu, y que cunta la hestoria del xenocidiu armeniu, traducióse a 17 idiomes y grabáu por cantantes de tol mundu.<ref>{{cita web |url= http://www.evangelicalnews.org/indiv_pr.php?action=display&pr_id=3554|títulu= Gospel Artist Given Standing Ovation By Armenian Government Officials|editorial= ANS|fechaaccesu= 6 de setiembre de 2007|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20071009170919/http://www.evangelicalnews.org/indiv_pr.php?action=display&pr_id=3554|fechaarchivu= 9 d'ochobre de 2007}}</ref> La banda [[System of a Down]], compuesta por cuatro descendientes de sobrevivientes del xenocidiu armeniu, hai promovíu tomar de conciencia del xenocidiu armeniu al traviés de les sos lletres y conciertos,<ref>{{cita web |url = http://www.readersdigest.ca/mag/2006/10/genocide.php|títulu= Talking With Turks and Armenians About the Genocide|autor= Line Abrahamian|editorial= [[Reader's Digest]] Canada|fechaaccesu= 23 d'abril de 2007}}</ref> incluyendo los cantares "Holy mountains", nel so discu "Hypnotize", "P.L.O.C.K" y "War?" nel álbum "System of a Down". A fines de 2003, Diamanda Gales edita'l discu "Defixiones, Will and Testament: Orders from the Dead," un homenaxe de 80 minutos a los armenios, griegos y asirios víctimes del xenocidiu en Turquía. "L'actuación ye una enraxonada meditación sobre'l xenocidiu y la política de negaciónsobremanera la negación de Turquía y Estaos Xuníos d'América del xenocidiu de los armenios, asirios y griegos d'Anatolia ente [[1914]] y [[1923]]".<ref>{{cita web |url = http://www.diamandagalas.com/defixiones/|títulu= Defixiones: Orders from the Dead by Diamanda Gales|editorial= The San Francisco Chronicle|fechaaccesu= 5 d'ochobre de 2007}}</ref> El compositor arxentín [[Juan María Solare]] escribió un [[monodrama]] llíricu tituláu ''Verchin Oror'' (últimu cantar de trubiecu), con testu de [[Ruben Sevak]] (1885-1915), unu de los poetes arrestaos el 24 d'abril de 1915. Esta obra (terminada simbólicamente el 24 d'abril de 2015) foi un encargu de composición de la Fundación Alcuentros Internacionales de Música Contemporánea (Arxentina). La obra ta escrita pa mezzosopranu y quintetu instrumental (flauta, clarinete, violín, cello y pianu). En 2015, l'afamáu violinista [[Ara Malikian]] d'ascendencia armenia, compunxo la melodía "1915" en conmemoración a les víctimes del xenocidiu armeniu y la celebración del centenariu del mesmu. == Ver tamién == {{Columnes}} * [[:Categoría:Xenocidiu armeniu]] * [[Negación del xenocidiu armeniu]] * [[Monumentu al Xenocidiu Armeniu]] o [[Tsitsernakaberd]] * [[Víctimes armenies nel Imperiu otomanu]] * [[Guerra Turcu-Armenia]] {{Nueva columna}} '''Armenia'''</center> * [[Hestoria d'Armenia]] * [[Gran Armenia]] * [[Diáspora armenia]] * [[Dashnak]] * [[Exércitu Secretu Armeniu pa la Lliberación d'Armenia]] {{Nueva columna}} '''Turquía'''</center> * [[Imperiu otomanu]] * [[Guerra d'Independencia Turca]] * [[Mozos Turcos]] * [[Armisticiu de Mudros]] * [[Hestoria de Turquía]] * [[Turquía y l'UE]] {{Final columnes}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|Armenian Genocide}} {{wikinoticies|Turquía ultraxada tres decisión d'EEXX sobre resolución del 'Xenocidiu' Armeniu}} * [https://web.archive.org/web/20051223135814/http://www.genocidioarmenio.org/genocidioarmenio.asp www.genocidioarmenio.org] * [https://web.archive.org/web/20150128153215/http://fmgenocidioarmenio.org.ar/home.html Fundación Memoria del xenocidiu armeniu] * [http://www.armeniapedia.org/index.php?title=Armenian_Genocide_Photos Seleición de semeyes del xenocidiu]. * [http://www.armenica.org Videu minuciosu 60 de la conferencia de profesor Dadrian en Armenica.org] (n'inglés y en suecu) * [http://www.ian.cc IAN - Pola reconocencia definitivu del Xenocidiu Armeniu]. * [http://www.imprescriptible.fr/ Imprescriptible] Documentos sobre'l xenocidiu armeniu. En francés. * [http://es.armenians.net/news/view/tag/Xenocidiu-Armeniu/ Xenocidiu Armeniu Noticies] * [http://www.causaarmenia.com/ Causa Armenia] Causa Armenia n'Arxentina * [https://web.archive.org/web/20040923231859/http://isg-iags.org/ Institute for the Study of Genocide /International Association of Genocide Scholars]. N'inglés. * [http://www.inhomage.com/ InHomage] Monumentu armeniu dedicáu a les víctimes de 1915 - Rexistru y referencia de los nomes, rexón per rexón - Contauto ente los descendientes * [https://web.archive.org/web/20070929083214/http://www.theforgotten.org/site/intro_spa.html The Forgotten] El Xenocidiu Armeniu * [http://www.armeniapedia.org/index.php?title=Ambassador_Morgenthau%27s_Story Rellatu del embaxador Morgenthau]. * [http://armeniangenocide100.org/es/ El sitiu web oficial dedicáu al centenariu del Xenocidiu Armeniu] * El llibru de los xuxurios, Varujan Vosganian. Ed. Pre-Testos, Valencia (España), 2010, 584 páxs. Trad. Joaquin Garrigós. ISBN 978-84-92913-84-8. http://www.pre-textos.com/escaparate/product_info.php?manufacturers_id=780&products_id=1268 * [https://www.abc.es/semeyes-abc/20120613/genocidio-siglo-imagenes-100630.html?elementu=6 Armenios: el primeru de los xenocidios] {{Tradubot|Genocidio armenio}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia de Turquía moderna]] [[Categoría:Xenocidiu armeniu|Xenocidiu armeniu]] [[Categoría:Víctimes de les guerres]] [[Categoría:Antiarmenismu]] [[Categoría:Provincia d'Azerbaixán Occidental]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 2pl05gdobpoxwhpsiexhhhmdqiwg42o 0 114606 3699484 3676942 2022-07-25T08:08:19Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Redirixe equí|Cornell}} {{universidá |nome = Universidá Cornell |rector = | imagen = Andrew Dickson White statue and Goldwin Smith Hall.jpg |lema = "Gustaríame fundar una institución onde cualquier persona pueda atopar instrucción en cualquier estudiu" |fundación = [[1865]] |tipu = Privada alcordada |financiamiento = [[US$]] 5,28 [[millardos]] |funcionarios = |presidente = David J. Skorton |direutor = |estudiantes = 21.904 |pregrado = 14.315 |posgráu = 7.589 |nomatu = Big Red |colories = [[Cornalina]] y [[blancu (color)|blancu]] {{Cuadro color|#b31b1b}}&nbsp;{{Cuadro color|#ffffff}} |afiliación = [[Ivy League]] |campus = 3,0 [[Quilómetru cuadráu|km²]] |ciudá = [[Ficheru:Flag of New York.svg|border|21px]] [[Ithaca (Nueva York)|Ithaca]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] |país = <br />{{EEXX}} |sedes = [[Ficheru:Flag of New York City.svg|border|21px]] [[Nueva York|Nueva York, Nueva York]]<br />[[Ficheru:Flag of Qatar.svg|border|21px]] [[Doha|Doha, Qatar]] |teléfonu = +01 607 254 4636 |sitio web = [http://www.cornell.edu/ www.cornell.edu] |afiliaciones = [[Ivy League]] }} La '''Universidá Cornell''' ye una institución académica d'[[universidá|educación cimera]] que pertenez a la prestixosa [[Ivy League]]. Ta allugada n'[[Ithaca (Nueva York)|Ithaca, Nueva York]], y tien dos [[campus]] más, unu en [[Nueva York]] y otru en [[Doḥa]] ([[Qatar]]). La so población estudiantil xube a 21904, siendo la universidá Ivy League con mayor númberu d'estudiantes.<ref name="student body">{{cita web | url = http://irp.dpb.cornell.edu/common-data-set | títulu = Common Data Set | formatu = URL| editorial = Universidá Cornell | fechaaccesu = 9 de xunetu de 2016}}</ref> Ye considerada una de les meyores universidaes, al allugase nel [[Clasificación Académica d'Universidaes|ranking]] del Top 15 de les meyores universidaes del mundu. La Universidá Cornell foi fundada en [[1865]] por Ezra Cornell (el fundador de [[Western Union]]) y Andrew Dickson White como una institución non sectaria mista onde almitíen ensin distinción de raza o relixón. Inaugurada pocu dempués de la [[Guerra de Secesión]] los sos fundadores intentaron que la universidá enseñara y fixera contribuciones en tolos campos de la conocencia, dende les ciencies tradicionales hasta les ciencies aplicaes. Estos ideales non convencionales pa la dómina, fueron afiguraos por Ezra pa la universidá na so frase de [[1865]]: "Gustaríame atopar una institución onde cualquier persona puede atopar instrucción en cualquier estudiu". La universidá ta entamada en siete facultaes y escueles de [[pregrado]] y siete de [[posgráu]] con autonomía pa la definición de los sos programes académicos. Dende mediaos de [[sieglu XX]], la universidá foi ampliando tantu los recursos como'l so campus y la so influencia en tol mundu. Cornell cunta con más de 255.000 ex alumnos, 28 ganadores del Becariu Rhodes y 40 gallardoniaos col [[Premiu Nobel]] afiliaos a la universidá como alumnos o docentes.<ref name="factbook">{{cita web | url = http://www.cornell.edu/about/facts/cornell_facts.pdf | títulu = 2006–07 Factbook | editorial = Universidá Cornell | formatu = PDF | fechaaccesu = 6 d'abril de 2009 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090326104326/http://www.cornell.edu/about/facts/cornell_facts.pdf | fechaarchivu = 26 de marzu de 2009 }}</ref><ref name="nobel">{{cita web | url = http://www.news.cornell.edu/campus/Nobel_Laureates_at_CUk1.shtml | títulu = Gallardoniaos con Nobel de Cornell| editorial = Serviciu de Noticies Cornell | fechaaccesu = 6 d'abril de 2009}}</ref><ref name="Rhodes Scholars">{{cita web | url = http://ezra.cornell.edu/posting.php?timestamp=1165899600 | títulu = Tio Ezra | editorial = Universidá Cornell | fechaaccesu = 6 d'abril de 2009 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090103050107/http://ezra.cornell.edu/posting.php?timestamp=1165899600 | fechaarchivu = 3 de xineru de 2009 }}</ref> Cornell produz el mayor númberu de llicenciaos doctoraos que cualesquier otra universidá n'[[Estaos Xuníos]], tamién produz el mayor númberu de graduaos en ciencies de la vida que siguen un doctoráu<ref name="production">{{cita web | url = http://www.chestertonhouse.org/about/cornell | títulu = Research Expenditures | formatu = URL | editorial = Chestorton House | fechaaccesu = 6 d'abril de 2009 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080820200649/http://www.chestertonhouse.org/about/cornell | fechaarchivu = 20 d'agostu de 2008 }}</ref> y ocupa el cuartu llugar nel mundu en producir el mayor númberu de graduaos que siguen el doctoráu n'instituciones norteamericanes.<ref>{{cita web | url = http://www.usnews.comblogspaper-trail/2008/07/14/chinese-schools-are-top-feeders-for-us-doctorates.html | títulu = Chinese Schools Are Top Feeders for U.S. Doctorates | formatu = URL | editorial = U.S. News and World Report | fechaaccesu = 6 d'abril de 2009 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090114120452/http://www.usnews.comblogspaper-trail/2008/07/14/chinese-schools-are-top-feeders-for-us-doctorates.html | fechaarchivu = 14 de xineru de 2009 }}</ref> La investigación ye un elementu central de la misión de la universidá; nel [[2006]], Cornell gastó $649 millones de [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] n'investigación y desenvolvimientu.<ref name="research">{{cita web | url = http://www.nsf.gov/statistics/nsf08300/pdf/tab27.pdf | títulu = R&D Expenditures | formatu = PDF | editorial = National Science Foundation | fechaaccesu = 6 d'abril de 2009 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080910053420/http://www.nsf.gov/statistics/nsf08300/pdf/tab27.pdf | fechaarchivu = 10 de setiembre de 2008 }}</ref> Nel [[2007]], Cornell ocupó'l quintu llugar ente les universidaes d'[[Estaos Xuníos]] en realizar una recaldación de fondos de $406.2 millones de dólares n'apurras privaos.<ref>{{cita web|url=http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=aDSe5LFAV18s |títulu=Stanford Tops Harvard, Yale With $910 Million in Private Gifts|editorial=Bloomberg|fechaaccesu=6 d'abril de 2009}}</ref> == Historia == {{Imaxe múltiple | posición_tabla = right | direición = horizontal | anchu = | títulu = Los fundadores de Cornell | posición_título = | fondu_de_títulu = | testu = | posición = | fondo_de_texto = | foto1 = Ezra Cornell.jpg | anchu1 = 145 | testu1 = Ezra Cornell | alineación_texto1 = | semeya2 = Andrew Dickson White 1885.jpg | anchu2 = 145 | testu2 = Andrew Dickson White | alineación_texto2 = }} La Universidá Cornell foi fundada'l [[27 d'abril]] de [[1865]] so un proyeutu de llei del Senáu pol cual l'[[Nueva York (estáu)|Estáu de Nueva York]] realizaba una concesión de tierres a la universidá. El senador Ezra Cornell ufiertó la so granxa n'[[Ithaca (Nueva York)|Ithaca]] como sede y O$ 500.000 dólares del so patrimoniu personal como dotación inicial. El senador y educador Andrew Dickson White aceptó ser el primer presidente. Mientres los siguientes trés años, White supervisó la construcción de los dos primeros edificios y viaxó alredor del mundu atrayendo estudiantes y docentes.<ref name="founding">{{cita web | apellíu = Becker | nome = Carl L. | enllaceautor = Carl L. Becker | añu = 1943 | títulu = Cornell University: Founders and the Founding | editorial = Cornell University Press | location=[[Ithaca, New York|Ithaca, N.Y.]] | url = http://dspace.library.cornell.edu/handle/1813/184 | fechaaccesu = 17 de xunu de 2006 | isbn = 0-8014-9058-8}}</ref> La universidá foi inaugurada'l [[7 d'ochobre]] de [[1868]] y 412 homes matriculáronse a otru día. Dos años más tarde, almitió muyeres como estudiantes, siendo la primer universidá mista de la [[Ivy League]].<ref name=opening>{{cita web|url=http://www.cornell.edu/about/facts/faq_profile.cfm?id=915|títulu=Cornell University - Facts about Cornell - How old is Cornell?|editorial=Cornell.edu|fecha=|fechaaccesu=2 de xineru de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120118230127/http://www.cornell.edu/about/facts/faq_profile.cfm?id=915|fechaarchivu=18 de xineru de 2012}}</ref> Cornell foi la primer universidá pa enseñar les llingües modernes del [[Estremu Oriente]]. Cornell dio la primer titulación universitaria del mundu nel [[periodismu]] y los primeres [[doctoráu|doctoraos]] na [[medicina veterinaria]], la [[inxeniería llétrica]], y la [[inxeniería industrial]]. Cornell tamién estableció les primeres escueles d'[[hotel|administración hotelera]] y de los [[recursos humanos]]. En 2004, la universidá abrió'l Colexu Médicu Weill Cornell en [[Qatar]], la primer escuela médica americana fora de los Estaos Xuníos.<ref name="aboutqatar">{{cita web | url = http://www.qatar-med.cornell.edu/aboutUs/purpose.html?name1=Purpose+and+Mission&type1=2Active | títulu = Cornell Medical College in Qatar | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 22 de mayu de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20060615043839/http://www.qatar-med.cornell.edu/aboutUs/index.html | fechaarchivu = 15 de xunu de 2006 }}</ref> Sigue forxándose aliances con instituciones importantes na India, Singapur y la República Popular de China, diz ser "la primer universidá transnacional". En 2006, [[Bill Gates]] donó, al traviés de la [[Fundación Bill y Melinda Gates]], 25 millones de [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]] pa la construcción d'un nuevu edificiu pa informática. == Campus == === Ithaca === [[Ficheru:Cornell War Memorial.jpg|thumb|right|Una memorial nel campus occidental de la sede Ithaca]] El [[campus]] principal de la Universidá Cornell atópase en East Hill n'[[Ithaca (Nueva York)|Ithaca]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]; con vista a la ciudá y al llagu Cayuga. Cuando la universidá foi fundada en 1865, el campus consistía en 0,85 km² (209,5 acres) de los 1,2 km² (300 acres) de la granxa de Erza Cornell. A partir de 2012, la sede Ithaca tien 260 edificios y ocupa 3,00 km².<ref name="ithaca">{{cita web| url = http://www.cornell.edu/visiting/ithaca | títulu = Cornell University - The Ithaca Campus | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 6 d'abril de 2006}}</ref> [[Ficheru:Artmuseum22.jpg|thumb|left|El muséu d'arte de Cornell, diseñáu por [[Ieoh Ming Pei|I. M. Pei]]]] La sede de Ithaca ta marcada por un trazáu irregular, incluyendo edificios d'estilu victoriano, neoclásicu, y góticu. Los edificios más vistosos polo xeneral fueron construyíos antes de la [[Segunda Guerra Mundial]]. Por cuenta de que la población estudiantil doblóse, pasando de 7.000 en 1950 a 15.000 en 1970, grandiosidá foi desdexada en favor de los estilos más baratos y construyíu más rápido.<ref>{{cita web| nome=Daniel | apellíu=Margulis | autor2=Schroeder, John | títulu=A Century at Cornell | editorial=[[Cornell Daily Sun]] | location=[[Ithaca, New York|Ithaca, N.Y.]] | añu=1980 | isbn=0-938304-00-3 | páxines=110–111}}</ref> Ente que dellos edificios tán perbién entamaos en cuadrángulos, otros tán bien trupes y ensin orde nin conciertu. Estes escentricidaes surdieron debíu que los planes maestros del la universidá fueron camudaos munches vegaes. Por casu, n'unu de los primeres planificadores, Frederick Law Olmsted, el diseñador de [[Central Park]], referir a una "gran terraza" con vistes a llagu Cayuga. Por cuenta de que el plan pa una terraza foi abandonáu, el Salón McGraw apaez faer frente a la direición equivocada.<ref>{{cita web| nome=Kermit C. | apellíu=Parsons | títulu=The Cornell Campus: A History of its Planning and Development | editorial=Cornell University Press | location=[[Ithaca, New York|Ithaca, N.Y.]] | añu=1968 | chapter=Chp. 3: A Quadrangle of Stone}}</ref> Dellos de los edificios de la universidá numberar nel rexistru nacional de llugares históricos, incluyendo [[Andrew Dickson White House]], [[Bailey Hall]], Caldwell Hall, Comstock Hall, Morrill Hall (Universidá Cornell) y Deke House. Siquier otros trés edificios históricos— el Roberts Hall orixinal, East Robert Hall y Stone Hall — tamién fueron llistaos nel NRHP. La universidá baltar nos años 80 pa dar pasu a otros desarrollos. En setiembre de 2011, ''[[Travel + Leisure]]'' catalogó'l Campus de Ithaca como unu de los más bellos de los Estaos Xuníos. Allugáu ente los valles ondulantes de la rexón de los Finger Lakes, el campus nuna llomba ufierta vistes de la contorna, incluyendo Llagu Cayuga midiendo 61,4 km. Dos cañones, Fall Creek Gorge y Cascadilla Gorge, arreyen el campus central y utilícense como furacos de natación populares mientres los meses más calientes (anque la universidá y el códigu de ciudá altamente desalientan el so usu). Axacente al campus principal, Cornell tien los xardinos botánicos de Cornell que consisten de 11,6 km² de xardinos botánicos.<ref>{{cita web|url=http://explore.cornell.edu/scene.cfm?scene=Natural%20Beauty&stop=CU%20%2D%20NB%20%2D%20Campus%20Gardens|títulu=Explore Cornell - Natural Beauty - Campus Gardens|fechaaccesu=6 d'abril de 2006|editorial=Cornell University|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20051220145027/http://explore.cornell.edu/scene.cfm?scene=Natural+Beauty&stop=CU+-+NB+-+Campus+Gardens|fechaarchivu=20 d'avientu de 2005}}</ref> El xardín botánicu contién les flores, los árboles, y les llamargues, colos senderos pulíos qu'apurren l'accesu al traviés del xardín. Amás, Cornell adoptó un plan de sostenibilidá d'aición global, y tien un númberu de certificaos [[LLEÉI]]. En 2011, Cornell sacó una calificación "A-" poles sos iniciatives ambientales y de sostenibilidá.<ref>{{cita web|url=http://ezramagazine.cornell.edu/Fall08/NewsfromtheCampuses.html|títulu=A new landmark: Cornell's new headquarters for life sciences research, Joan and Sanford I. Weill Hall, is unofficially open|fechaaccesu=24 de payares de 2009|apellíu=Wilensky|nome=Joe|fecha=Fall 2008|cita=expected gold rating in Leadership in Energy and Environmental Design (LLEÉI) -- which would be the university's first}}</ref> === Campus En Nueva York === ==== Weill Cornell ==== [[Ficheru:Cornell med 02.jpg|thumb|right|El centru médicu de Cornell en [[Nueva York]]]] El campus médicu de la Universidá Cornell en Nueva York, tamién llamáu ''Weill Cornell'', alcontrar en [[Manhattan]]. Foi afiliáu col Hospital Presbiterianu de Nueva York dende 1927.<ref>{{cita web| url = http://www.med.cornell.edu/about | títulu = Weill Medical College of Cornell University - About Us | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 4 de xunetu de 2006}}</ref> El centru médicu comparte dalgunos de los sos edificios cola [[Universidá de Columbia]]. El 19 d'avientu de 2011, la Universidá Cornell ganó'l derechu, según tierra y US$100 millones, pa construyir un campus d'inxeniería en Manhattan. El campus ta construyéndose na islla de Roosevelt, y va ser operáu xuntos col [[Technion|Institutu Teunolóxicu d'Israel]] (Technion).<ref>{{cita web|url=http://www.news.cornell.edu/stories/Dec11/NYCcover.html|títulu='Game-changing' tech campus goes to Cornell, Technion|editorial=Cornell University|fechaaccesu=17 d'avientu de 2011}}</ref> Amás del campus de teunoloxía y del centru médicu, Cornell tien 15 otres oficines en Manhattan pa sofitar los sos programes en Ithaca, incluyendo actividaes con [[Wall Street]], aprendiz con espertos nel [[diseñu de modes]], y oportunidaes de trabayar nel [[diseñu urbanu]]. ==== Cornell Tech ==== El 19 d'avientu de 2011, la Universidá de Cornell y l'Institutu de [[Teunoloxía Technion-Israel]] ganaron un concursu por derechos pa reclamar tierres gratis de la ciudá y $ 100 millones en subsidios pa construyir un campus d'inxeniería na ciudá de Nueva York. La competencia foi establecida pol alcalde de la ciudá de Nueva York [[Michael Bloomberg]] col fin d'aumentar l'espíritu empresarial y la crecedera del emplegu nel sector de la teunoloxía de la ciudá. La ufierta ganadora consistió nun campus de 2,1 millones de pies cuadraos de teunoloxía avanzada que se va construyir na [[Isla Roosevelt (Nueva York)|Isla Roosevelt]] nel sitiu del antiguu [[Hospital d'Especialidaes Coler-Goldwater]]. La instrucción empezó na seronda de 2012 nun allugamientu temporal en Manhattan. Thom Mayne, de la firma d'arquiteutura Morphosis, foi escoyíu pa diseñar el primer edificiu que se va construyir na islla de Roosevelt. Empezáu en 2014, espérase que la construcción terminar pal empiezu de la cayida del añu académicu 2017. === Doha, Qatar === El colexu médicu de Cornell en Qatar atópase na [[Ciudá de la Educación de Doha]]. Inauguráu en setiembre de 2004, foi la primer escuela médica americana fora de los Estaos Xuníos. La universidá ye parte del programa de la Universidá Cornell p'aumentar la so influencia internacional. El colexu ye una iniciativa conxunta col gobiernu de [[Qatar]], que busca ameyorar los programes académicos del país y l'atención médica.<ref>{{cita web| url = http://cunews.cornell.edu/releases/April01/weill.qatar.html | títulu = Weill Cornell Medical College in Qatar | editorial = Cornell News Service | fechaaccesu = 23 de mayu de 2006}}</ref> El colexu ta financiáu parcialmente pol gobiernu de Qatar al traviés de la Fundación de Qatar, que contribuyó con US$ 750 millones pa la so construcción.<ref>{{cita web | url = http://www.cornellsun.com/node/17482 | títulu = Cornell, Qatar and Hamas | editorial = The Cornell Daily Sun | fechaaccesu = 18 de xunu de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20110607061049/http://www.cornellsun.com/node/17482 | fechaarchivu = 7 de xunu de 2011 }}</ref> El centru médicu ta allugáu nuna gran estructura de dos pisos, diseñáu por Arata Isozaki. === Otres instalaciones === La Universidá Cornell tien y opera instalaciones per tol mundu. L'[[Radiotelescopiu d'Arecibo|Observatoriu d'Arecibo]] en [[Puertu Ricu]], llugar del radiotelescopiu más grande del mundu d'un solu platu, foi operáu por Cornell por contratu cola National Science Foundation dende la so construcción hasta 2011.<ref>{{cita web | url = http://www.naic.edu | títulu = Aricebo Observatory | editorial = National Astronomy and Ionosphere Center | fechaaccesu = 22 de mayu de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20060508105758/http://www.naic.edu/ | fechaarchivu = 8 de mayu de 2006 }}</ref> La universidá tien 0,4 km² en [[Maine]] y [[New Hampshire]] pa estudios marines; 2,8 km² de tierra y 20 edificios en [[Geneva (Nueva York)|Geneva]] pal estudiu hortícolo; y 16,5 km² del monte al sur del campus de Ithaca pal estudiu forestal. Amás, la universidá opera llaboratorios de biodiversidá en [[Punta Cana]], [[República Dominicana]],<ref>{{cita web| url = http://www.news.cornell.edu/Chronicle/03/3.6.03/PuntaCana_consortium.html | títulu = Biodiversity lab in Punta Cana expands into a new consortium | editorial = Cornell News Service | fechaaccesu = 22 de mayu de 2006}}</ref> y na [[Amazonia]] nel [[Perú]].<ref>{{cita web | url = http://labs.plantbio.cornell.edu/cbl/EsBaran.html | títulu = Cornell Undergraduate Research Program on Biodiversity | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 30 de xunu de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20060712090820/http://labs.plantbio.cornell.edu/cbl/EsBaran.html | fechaarchivu = 12 de xunetu de 2006 }}</ref> La universidá tamién tien oficines pa los estudios de branu en [[Washington D. C.]] y pa los estudios estranxeros en [[Roma]].<ref>{{cita web| url = http://www.rome.cornell.edu | títulu = Cornell in Rome | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 22 de mayu de 2006}}</ref> == Estructura == {| class="toccolours" style="float:right; margin-left:1em; font-size:90%; line-height:1.4em; width:300px;" ! colspan="2" style="text-align: center;" | '''Facultaes y Escueles de Cornell''' |- | '''Facultá/Escuela''' || '''Año fundación''' |- | colspan="2" |<hr> |- | Alministración hotelera || 1922 |- | Agricultura y ciencies de la vida || 1874 |- | Arquiteutura, arte y planificación || 1871 |- | Artes y ciencies || 1865 |- | Derechu || 1887 |- | Ecoloxía humana || 1925 |- | [[Escuela d'Inxeniería de la Universidá Cornell|Inxeniería]] || 1870 |- | Medicina || 1898 |- | Medicina veterinaria || 1894 |- | Negocios || 1946 |- | Recursos humanos || 1945 |- | Posgráu || 1909 |- | Ciencies Médiques || 1952 |} Cornell ye una [[organización ensin ánimu d'arriquecimientu]] empobináu por un [[conseyu d'alministración]] de 64 miembros. Trés d'ellos son nomaos pol gobernador de Nueva York; unu ye un descendiente direutu de Ezra Cornell; dos vienen de los campos de l'agricultura, el comerciu y el trabayu nel estáu de Nueva York; ocho son escoyíos polos alumnos de la universidá; dos son escoyíos polos profesores de la universidá de Ithaca y Xinebra; y dos son escoyíos polos miembros del cuerpu estudiantil.<ref>{{cita noticia|url=http://cdsun.library.cornell.edu/cgi-bin/newscornell?a=d&srpos=2&cl=search&d=CDS19810512.2.10.2&y=--------20--1----Earl+Schuyler+Flansburgh-all|títulu=Trustees Discuss Role Students Play on Board|obra=Cornell Daily Sun|volume=97|number=140|páxina=10|fecha=12 de mayu de 1981|fechaaccesu=8 d'avientu de 2010}}</ref> El presidente XII y actual de la universidá ye David J. Skorton.<ref>{{cita web|url=http://www.inauguration.cornell.edu/ |títulu=Inauguration of David J. Skorton |editorial=Cornell University |fechaaccesu=2 d'ochobre de 2010}}</ref> Cornell tien nueve [[Facultá universitaria|facultaes]] y [[Escuela universitaria|escueles]] privaes y cuatro publiques (la Escuela d'Agricultura y Ciencies Biolóxiques de Nueva York, la Escuela d'Ecoloxía Humana, la Escuela de Rellaciones Industriales y Llaborales y la Facultá de Medicina Veterinaria), que reciben sofitu del estáu de Nueva York. Estos centros estatutarios recibieron $ 131.9 millones en creitos SUNY en 2010-2011 pa sofitar les sos misiones d'enseñanza, investigación y serviciu, lo que los fai responsables ante los síndicos SUNY y otres axencies estatales. El presupuestu tamién inclúi $ 3,9 millones de fondos estatales pa la Estensión Cooperativa de Cornell. Los residentes de Nueva York matriculaos nestes universidaes tamién califiquen pa la matriculación con descuentu. Sicasí, anque ciertu, el Procurador Xeneral Eliot Spitzer emitió una opinión de 2005 afirmando que, con al respective de les sos actividaes académiques, los colexos estatutarios tienen de ser entendíos como privaos, non estatales. Cornell ta descentralizáu, coles sos facultaes y escueles qu'exercen una amplia autonomía. Cada unu define los sos propios programes académicos, opera los sos propios programes d'almisión y asesoramientu y confier los sos propios títulos. Los únicos requisitos universitarios pa llograr un títulu de bachilleratu son pasar un exame de natación, tomar dos cursos d'educación física y satisfaer un requisitu d'escritura. Los departamentos académicos inter-escolares ufierten cursos en más d'una universidá. Tolos departamentos académicos tán afiliaos con a lo menos una universidá; l'últimu departamentu ensin esa afiliación, el Cornell Africana Studies and Research Center, fundir col Arts College en xunetu de 2011. Siete escueles ufierten programes de pregrado y otros siete ufierten programes de posgráu y profesionales. Los estudiantes que cursen estudios de posgráu en departamentos d'estes escueles tán matriculaos na Escuela de posgráu. La Escuela d'Educación Continua y Sesiones de Branu ufierta programes pa estudiantes de colexu y secundaria, profesionales y otros adultos. De los 13.515 estudiantes de pregrado, 4,251 (31,5%) tán afiliaos a la mayor universidá por inscripción, Artes y Ciencies, siguíos de 3,153 (23,3%) n'Agricultura y Ciencies de la Vida y 2.680 (19,8%) n'Inxeniería. Por inscripción d'estudiantes, la más pequeña de los siete universidaes de pregrado ye Arquiteutura, Arte y Planificación, con 515 (3.8%) estudiantes. Delles otres universidaes utilizaron Cornell como modelu, incluyendo la [[Universidá Stanford|Universidá de Stanford]], la [[Universidá de Sydney]] n'Australia y la [[Universidá de Birmingham]] nel [[Reinu Xuníu]]; esti postreru por encamientu d'unu de los sos financieros, Andrew Carnegie, que yera un alministrador de Cornell. La universidá tamién opera [[eCornell]], qu'ufierta programes de certificación y cursos de desenvolvimientu profesional en llinia. Amás de ser la universidá de Nueva York pa la concesión de tierres, Cornell ye tamién un sociu nel programa de subvenciones marítimes de Nueva York, ye'l centru del programa de donaciones solares del Nordés y forma parte del consorciu de concesión espacial de Nueva York. En 2015, Cornell ocupó'l quintu llugar ente les universidaes estauxunidenses na recaldación de fondos, recaldando $ 591 millones en sofitu priváu. Amás del personal de desenvolvimientu de la Universidá central allugáu en Ithaca y New York City, cada universidá y programa tien el so propiu programa de recaldación de fondos de personal. En 2006, Cornell llanzó una campaña de recaldación de fondos de $ 4 mil millones, qu'algamó $ 3 mil millones en payares de 2010. En 2013, la campaña de recaldación de fondos "Cornell Now" de Cornell recaldó más de $ 475 millones. == Académiques == === Almisión === Pa la clase de pregrado de 2021, Cornell almitió un total de 5,889 estudiantes, de los 47,038 solicitantes,<ref name="EnteringClassProfile">{{cita web | url = http://admissions.cornell.edu/downloads/EnteringClassProfile.pdf | títulu = Cornell Class of 2014: A Brief Summary | formatu = PDF | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2010 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100706035512/https://admissions.cornell.edu/downloads/EnteringClassProfile.pdf | fechaarchivu = 6 de xunetu de 2010 }}</ref> pa una tasa d'aceptación del 12%.<ref name="CornellAdmissions">{{cita noticia| apellíu = Cornell | nome = Jimmy | títulu = Admitted Class of '21 sets new application, diversity records| páxina = 1| editorial = Cornell Daily Sun| fecha = 30 de marzu de 2017| url = http://www.news.cornell.edu/stories/2017/03/admitted-class-21-sets-new-application-diversity-records| fechaaccesu = 2 d'abril de 2009}}</ref> De los almitíos, el promediu de puntuación de SAT verbal foi de 700, ente que'l promediu SAT de matemátiques yera un 720.<ref>{{cita web | url = http://cornellsun.com/node/22709 | títulu = C.O. Admissions Rate Drops by 4.2 Percent | editorial = [[Cornell Daily Sun]] | fechaaccesu = 10 d'abril de 2007 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070929090604/http://cornellsun.com/node/22709 | fechaarchivu = 29 de setiembre de 2007 }}</ref> Los estudiantes de Cornell vienen de los 50 estaos d'EE.XX. y de más de 120 países. En 2010, la Facultá de Derechu aceptó'l 18% de los solicitantes, la Facultá de Medicina Veterinaria aceptó'l 10%, La Facultá de Medicina aceptó'l 4%, y la Facultá de Negocios aceptó'l 10% de los solicitantes pal so programa [[Maestría n'Alministración de Negocios]]. === Ayuda Financiera === La seición 9 de la carta orixinal de la Universidá de Cornell garantizó que la universidá ta abierta a los solicitantes d'almisión. Dende los más baxos costos consistentes col so bienestar y eficiencia, y ensin distinción de rangu, clase, ocupación previa o llocalidá " Esti sistema apurrir a tolos estudiantes de los Estaos Xuníos. A partir de la década de 1950 Cornell coordinar con otres escueles de la Ivy League p'apurrir un conxuntu consistente d'ayuda financiera. Mas, en 1989, un decretu de ratificación pa poner fin a una investigación antimonopolio del Departamentu de Xusticia punxo fin a esa coordinación. Inclusive dempués del decretu, toles escueles de la Ivy League siguieron ufiertando ayuda financiera ensin ufiertar nenguna beca deportiva. N'avientu de 2010, Cornell anunció que'l donante trataría de decidir ente Cornell y eses otres escueles, amás d'otres escueles de la Ivy League, MIT, Duke University o Stanford, El 31 de xineru de 2008, Cornell anunció una nueva iniciativa d'ayuda financiera que se va completar nos próximos dos años. Nel primer añu, Cornell reemplazó los préstamos basaos en necesidaes con beques pa estudiantes de pregrado de families con ingresos menores de $ 60,000 y cubrió un préstamu de $ 3,000 pa estudiantes de families con ingresos ente $ 60,000 y $ 120,000. Al añu siguiente, 2009-10, el programa ameyoróse reemplazando'l préstamu con beques pa estudiantes de families con ingresos de $ 75,000 y $ 3,000 pa estudiantes de families con ingresos ente $ 75,000 y $ 120,000. Pa families percima de $ 120,000, los préstamos basaos na necesidá teníen una llende de $ 7,500 per añu. La iniciativa cuesta 14 millones de dólares adicionales per añu pa la so plena aplicación. Anque la dotación de Cornell cayó un 27% nel segundu semestre de 2008, el so presidente anunció que la iniciativa d'ayuda financiera siguiría con $ 35 millones adicionales de fondos de subvención pa l'ayuda financiera de pregrado en 2009-10. Cornell ta buscando $ 125 millones en regalos pa financiar la iniciativa d'ayuda financiera. En 2010, 1.647 de los 3.181 estudiantes matriculaos a tiempu completu tuvieron necesidá financiera (40%). D'estos, Cornell podría satisfaer les necesidaes d'ayuda financiera completa de los 1.647 estudiantes de primer añu. === Programes internacionales === [[Ficheru:Bhangra.JPG|thumb|right|Estudiantes realizando una danza folclórica tradicional d'[[India]]]] La Universidá Cornell ufierta programes de pregrado n'estudios internacionales incluyendo, Filoloxía Francesa, Filoloxía Alemana, [[Llingües romániques]], Llingües del Cercanu Oriente, Estudios Africanos, Estudios Xudíos, Estudios Llatinos y [[Lliteratura de Rusia|Lliteratura Rusa]]. Cornell foi la primer universidá n'enseñar llingües modernes del [[Alloñáu Oriente]]. Amás de los tradicionales programes académicos, los estudiantes de Cornell puede estudiar nel estranxeru en cualesquier de los seis continentes.<ref>{{cita web | url = http://www.cuabroad.cornell.edu/programchoices/regions.asp | títulu = Cornell Abroad - University & Program Choices | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 1 de xineru de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20051230172448/http://www.cuabroad.cornell.edu/programchoices/regions.asp | fechaarchivu = 30 d'avientu de 2005 }}</ref> La cátedra d'Estudios Orientales, la cátedra d'Estudios de China y Pacíficu Asiáticu, el programa d'Asia del Sur y el programa del Sur Esti d'Asia apurren oportunidaes pa estudiantes ya investigadores n'Asia. Cornell tien un conveniu cola [[Universidá de Beixín]], que dexa a los estudiantes d'estos programes cursar un semestre en [[Beixín]].<ref>{{cita web| url = http://www.news.cornell.edu/stories/Nov05/Rawlings_China_signing.html | títulu = Cornell China major sealed in Beijing as Rawlings signs agreement with Peking University | editorial = Cornell News Service | fechaaccesu = 1 de xineru de 2006}}</ref> De la mesma la [[Escuela d'Inxeniería de la Universidá Cornell|Escuela d'Inxeniería]] tien un conveniu pal intercambiu de profesores y estudiantes de pregrado cola [[Y.T.S.I. Caminos, Canales y Puertos de Santander]] ([[Universidá de Cantabria]]) y de posgráu cola [[Universidá Tsinghua]] en Beixín. La Escuela d'Alministración Hotelera tien un programa común cola Universidá Teunolóxica Nanyang en [[Singapur]]. La Facultá d'Agricultura y Ciencies de la Vida robló un alcuerdu col Institutu Nacional Xaponés de Ciencies Agru-biolóxiques<ref>{{cita web| url = http://www.news.cornell.edu/stories/Oct05/Ishige.kr.html | títulu = Japanese officials sign agreement | editorial = Cornell News Service | fechaaccesu = 23 de mayu de 2006}}</ref> y cola [[Universidá de Filipines]] see Los Baños.<ref>{{cita web| url = http://www.news.cornell.edu/chronicle/05/2.10.05/Henry_Philippines.html| títulu = Susan Henry continues Asia tour; signs agreement with Los Baños editorial = Cornell News Service | fechaaccesu = 19 d'ochobre de 2006}}</ref> === Rankings === La Universidá Cornell ta consideráu ente los venti meyores universidaes del mundu nuna variedá de clasificaciones. Nos rankings mundiales de [[2011]], la universidá clasificóse como n°4 por ''Webometrics'',<ref>http://www.webometrics.info/</ref> n°13 por ''ARWU'',<ref name="Rankings_ARWU_W">{{cita web|url=http://www.shanghairanking.com/ARWU2011.html|títulu=Academic Ranking of World Universities: Global |añu=2011 |editorial=Institute of Higher Education, Shanghai Jiao Tong University |fechaaccesu=30 d'agostu de 2011}}</ref> n°15 por ''QS'',<ref name="Rankings_QS_W">{{cita web |url=http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2011 |títulu=QS World University Rankings |editorial=QS Quacquarelli Symonds Limited |fechaaccesu=30 de setiembre de 2011 |añu=2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110930102115/http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2011 |fechaarchivu=30 de setiembre de 2011 }}</ref> n°20 por ''[[Clasificación académica d'universidaes del THE|Times]]''.<ref name="Rankings_THES_W">{{cita web|url=http://www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings/2011-2012/top-400.html|títulu=Top 400 – The Times Higher Education World University Rankings 2011–2012|añu=2011|editorial=The Times Higher Education|fechaaccesu=6 d'ochobre de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20111007032035/http://www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings/2011-2012/top-400.html|fechaarchivu=7 d'ochobre de 2011}}</ref> Con respetu a facultaes específicos en 2011: Facultá de Medicina Veterania n°1 por ''[[U.S. News & World Report|USNWR]]'',<ref>http://grad-schools.usnews.rankingsandreviews.com/best-graduate-schools/top-health-schools/veterinarian-rankings</ref> Facultá de Recursos Humanos n°1 por ''HR Patriot'',<ref>[http://hrpatriot.blogspot.com/2009/04/hr-graduate-program-rankings.html HR Patriot]</ref> Facultá de Negocios n°8 por ''[[Forbes]]'',<ref>[http://www.forbes.com/lists/2011/95/best-business-schools-11_land.html Forbes]</ref> y Facultá de Derechu n°8 por ''USNWR''.<ref>[http://grad-schools.usnews.rankingsandreviews.com/best-graduate-schools/top-law-schools USNWR Derechu]</ref> === Biblioteca === [[Ficheru:Cornell Law School Library.JPG|thumb|upright|La Biblioteca de Derechu de Cornell ye unu de los 12 depósitos nacionales d'informes de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]].]] La Biblioteca de la Universidá de Cornell ye'l nº11 más grande de les biblioteques universitaries nos Estaos Xuníos.<ref>{{cita web| url = http://dpb.cornell.edu/documents/1000262.pdf |formatu=PDF| títulu = Top Twenty University Research Libraries Ranked By Number of Volumes Held | editorial = Association of Research Libraries | fechaaccesu = 9 de xunetu de 2006}}</ref> En 2005, la biblioteca algamó 7,5 millones de volúmenes de llibros, 8,2 millones de microfilmes y microfichas, y un total de 440.000 mapes, películes, y DVD. En 2009, el Princeton Review calificó como la 6º meyor biblioteca d'universidá.<ref name="princeton 2009">{{cita web| url = http://www.princetonreview.com/schoollist.aspx?type=r&id=687&RDN=1= | títulu = The Best 361 Colleges Rankings | editorial = The Princeton Review | fechaaccesu = 25 de marzu de 2010}}</ref> === Prensa === La Cornell University Press foi establecíu en 1869 como la primer empresa editorial universitaria nos Estaos Xuníos.<ref name="Bishop1962">{{cita web |apellíu=Bishop|nome=Morris|títulu=A history of Cornell|url=https://books.google.com/books?id=jUu9pDRhWjkC&pg=PA127|fechaaccesu=14 d'avientu de 2010|añu=1962|editorial=Cornell University Press|isbn=9780801400360|page=127}}</ref><ref name="press">{{cita web| url = http://www.cornellpress.cornell.edu/cup8_presshistory.html | títulu = The History of the Cornell University Press | editorial = Cornell University Press | fechaaccesu = 1 de xineru de 2006}}</ref> Anguaño, la prensa ye una de les prenses más grandes del país de la universidá y produz aprosimao 150 títulos de non ficción cada añu en distintes disciplines, incluyendo antropoloxía, estudios asiáticos, ciencies biolóxiques, clásicos, hestoria, rellaciones llaborales, la crítica lliteraria y la teoría, historia natural, la filosofía, la política y les rellaciones internacionales, ciencies veterinaries, y los estudios de les muyeres. Les facultaes y grupos d'estudiantes tamién publiquen una serie de revistes especializaes. ''Administrative Science Quarterly'' ye publicáu pola Facultá de Negocios y foi nomáu'l n°16 revista académica nos negocios por ''[[Financial Times]]'' en 2007.<ref>{{cita web |url=http://www.journal-ranking.com/ranking/web/docs/pdf/business%20top%2040.pdf |títulu=Financial Times Top Academic Journals in the Business |autor= |fecha=2007 |obra= |editorial=[[Financial Times]] |fechaaccesu=16 d'ochobre de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110819031344/http://journal-ranking.com/ranking/web/docs/pdf/business%20top%2040.pdf |fechaarchivu=19 d'agostu de 2011 }}</ref> == Vida estudiantil == === Actividaes === Pal añu académicu 2006-07, Cornell tenía 901 organizaciones estudiantiles rexistraes. Tales clubes y organizaciones inclúin clubes deportivos; grupos dedicaos a l'[[a capella]] y al teatru d'improvisación, clubes políticos; y clubes pa xugar el [[axedrez]].<ref>{{cita web| url = http://sao.cornell.edu/SO/search2006.php?squery=&qsubmit=yes&submit=Click+Here+to+Start+Quick+Search | títulu = SAO - Cornell University | editorial = Cornell University | fechaaccesu = 6 d'agostu de 2007}}</ref> La universidá tamién entama una collaboración ente les munches tradiciones relixoses representaos nel cuerpu estundantil. Les organizaciones estudiantiles tamién s'inclúin una gran variedá de grupos musicales, dende la clásica y el jazz, hasta la Banda de Marcha de Big Red que se toca regularmente nos partíos de fútbol y otros eventos del campus. [[Ficheru:Sage Chapel, HDR.jpg|thumb|right|La Capiya Sage utilizar pa servicios relixoses y pa conciertos, y contién los restos de los fundadores de la universidá.]] La universidá ye'l llar de dos [[sociedaes secretes colexaes]] llamáu ''Sphinx Head''<ref>[http://cdsun.library.cornell.edu/cgi-bin/newscornell?a=d&srpos=1&cl=search&d=CDS18910113.2.3.4&y=--------20--1----The+Sphinx+Head;+A+Senior+Society+Recently+Formed-all "The Sphinx Head: A Senior Society Recently Formed" Cornell Daily Sun, January 13th, 1891, p.3.]</ref> y ''Quill and Dagger'',<ref>{{cita web | títulu=Dear Uncle Ezra | url=http://ezra.cornell.edu/posting.php?timestamp=1027396800#rquestion5 | obra= | editorial= | fecha=23 de xunetu de 2002 | fechaaccesu=14 de mayu de 2009 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100619125044/http://ezra.cornell.edu/posting.php?timestamp=1027396800#rquestion5 | fechaarchivu=19 de xunu de 2010 }}</ref><ref>{{cita web | títulu=Dear Uncle Ezra | url=http://ezra.cornell.edu/posting.php?timestamp=1140066000#question10 | obra= | editorial= | fecha=16 de febreru de 2006 | fechaaccesu=14 de mayu de 2009 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100622172925/http://ezra.cornell.edu/posting.php?timestamp=1140066000#question10 | fechaarchivu=22 de xunu de 2010 }}</ref> que caltuvieron una presencia nel campus mientres más de 120 años. Amás, munchos estudiantes participen n'unu de les [[fraternidaes y sororidades]] entamaos na área. === Periódicu y radio === ''The Cornell Daily Sun'' ye'l [[periódicu]] más antiguu d'una universidá nos [[Estaos Xuníos]] dende la so primer publicación en setiembre de [[1880]].<ref>{{cita web | url = http://www.cornellsun125.com/index.php?q=node/27 | títulu = The Sun Also Rises: A history of America's Oldest Continuously Publishing, Independent College Daily | editorial = The Cornell Daily Sun | fechaaccesu = 25 de xunu de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20060515205920/http://www.cornellsun125.com/index.php?q=node%2F27 | fechaarchivu = 15 de mayu de 2006 }}</ref> En [[1912]] convertir nel primer miembru colexáu de l'[[Associated Press]]. The Sun publica una edición impresa y en línea cinco díes a la selmana; ente qu'en vacaciones publica una edición en llinia toes los díes. The Sun ye distribuyíu nel campus y la so contorna y puede adquirise por suscripción. ''The Cornell Chronicle'' ye'l periódicu oficial de la universidá y ye publicáu pola división de comunicaciones, con una edición impresa distribuyida los vienres mientres l'añu académicu y una edición en llinia actualizada diariamente. Contién noticies y reportaxes sobre los programes académicos, investigaciones, estudiantes, profesores, alministración y calendariu d'eventos. ''The Cornell Review'' ye un periódicu conservador en formatu tabloide, que ye editáu por estudiantes cada dos selmanes. The Review foi creáu en [[1986]] como The Ithaca Review Inc. Anque la llinia ideolóxica de los sos editores camudó colos años, entá caltién fuertes crítiques escontra les polítiques d'esquierda. ''The Cornell Lunatic'' foi fundada en [[1978]] y ye la revista d'humor del campus. Publicar una vegada al semestre y distribúyese de forma gratuita. [[Ficheru:Cornell West campus dormitories.jpg|thumb|right|Los domitorios Baker]] ''Emisora WVBR'' ye una emisora comercial independiente que tresmite en FM y ye operada polos estudiantes de Cornell, pero esta nun ta afiliada y nun ye propiedá de la universidá. Mientres la selmana tresmiten música rock y la programación na comunidá mientres les fines de selmana. Tamién faen una cobertoria en deportes tantu na universidá como a nivel nacional.<ref>{{cita web|url=http://wvbr.com/info|títulu=About Us & Station History|editorial=WVBR-FM|fechaaccesu=19 de setiembre de 2010|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100517062657/http://wvbr.com/info|fechaarchivu=17 de mayu de 2010}}</ref> === Residencies === La vivienda universitaria estremar en tres seiciones: Campus Norte, Campus Oeste y Collegetown. Dende una iniciativa residencial en 1997, West Campus alluga estudiantes de treslláu y regresu, ente que North Campus ta casi dafechu pobláu por estudiantes de primer añu. Les úniques opciones pa vivir nel Campus del Norte pa los estudiantes de clase alta son les cases de programa y les cases cooperatives: Risley Residential College, Just About Music, la Casa de la Ecoloxía, el Centru Internacional de Vida Holland, la Unidá d'Aprendizaxe Multicultural Living, kon y Ujamaa. Nun intentu por crear un sentíu de comunidá y una atmósfera d'educación fora de l'aula y siguir la visión de Andrew Dickson White, una reconstrucción de 250 millones de dólares de West Campus creó colexos residenciales ellí pa estudiantes de pregrado. La idea de construyir un sistema de la casa puede atribuyise en parte al ésitu del colexu residencial de Risley, la universidá residencial que funciona de cutio más vieya en Cornell. Amás, Cornell tien delles árees de vivienda pa estudiantes graduaos y profesionales. D'estos, Schuyler House (qu'enantes formaba parte de Sage Infirmary) tien un diseñu de cuartu, ente que Maplewood Apartments, Hasbrouck Apartments y Thurston Court Apartments son apartamentos d'estilu, dalgunos inclusive lo que dexa la vida familiar. Fora del campus, munches cases unifamiliares nos barrios de East Hill axacentes a la universidá convirtiéronse n'apartamentos. Los desarrolladores privaos tamién construyeron dellos complexos d'apartamentos de dellos pisos nel barriu de Collegetown. Nueve per cientu de los estudiantes de pregrado moren en cases de fraternidá y hermandaes de muyeres, anque nun se-yos dexa a los estudiantes de primer semestre que se xunan a ellos. El sistema griegu de Cornell tien 67 capítulos y más de 54 residencies griegues qu'alluguen a aprosimao 1.500 estudiantes. Alredor del 42% de los miembros griegos viven nes sos cases. Esisten cooperatives de vivienda o otres unidaes de vivienda independientes, como Watermargin, Telluride House, la Cooperativa Triphammer, el Centru pa la Vida Xudía, la Cooperativa Wait, la Cooperativa Von Cramm y Cayuga Lodge. Amás d'esto esiste tamién una vivienda cooperativa non propiedá de Cornell, como Gamma Alpha o Stewart Little. A partir de 2014, el sistema de comedor de Cornell foi clasificáu nel tercer llugar na nación pola Princeton Review. La universidá cunta con 30 restoranes nel campus y un programa llamáu "Cross Country Gourmet Guest Restaurant Series" dacuando trai chefs, menús y ambiente de los restoranes a los diez cafeteríes de Cornell. === Deportes === [[Ficheru:CU Baseball.jpg|thumb|upright|Una impresión de [[1908]] que representa a un xugador de [[béisbol]] de Cornell]] {{AP|Cornell Big Red}} Cornell tien 36 equipos universitarios oficiales, que se conocen como ''Big Red'' ("Gran Coloráu"). La universidá xuega na [[División I de la NCAA]]. Como'l restu de miembros de la [[Ivy League]], la universidá nun ufierta beques deportives pal reclutamiento de deportistes, anque tien derechu a faelo.<ref>{{cita web | url = http://cornellsun.com/node/5763 | títulu = Now What? A Look at Athletics in the Offseason | editorial = The Cornell Daily Sun | fechaaccesu = 21 de xunu de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070929090759/http://cornellsun.com/node/5763 | fechaarchivu = 29 de setiembre de 2007 }}</ref> Amás de los equipos oficiales, hai 30 deportes más entamaos como clubes d'estudiantes nos que puede participase. == Personaxes destacaos == A partir d'agostu de 2008, la universidá cuntó 245,027 alumnos vivientes.<ref name="factbook"/> Alumnos de la universidá conócense como ''Cornelianos'' (inglés "Cornellians"). Cornell cunta con más de 255.000 ex alumnos, 28 ganadores del Becariu Rhodes y 40 gallardoniaos col [[Premiu Nobel]] afiliaos a la universidá como alumnos o docentes.<ref name="factbook"/><ref name="nobel"/><ref name = "Rhodes Scholars"/> [[Ficheru:Cornellclubnyc.jpg|thumb|right|El Club Cornell en [[Nueva York]] ye un llugar de xunta pa los Cornelianos]] Los alumnos de Cornell destacáronse polos sos llogros na vida pública, profesional y empresarial.<ref name="factbook" /><ref>{{cita web| apellíu = Altschuler | nome = Glenn C. | coautores = Isaac Kramnick, R. Laurence Moore | añu = 2003 | títulu = The 100 Most Notable Cornellians | editorial = Cornell University Press | location=[[Ithaca, New York|Ithaca, N.Y.]] | isbn = 0-8014-3958-2}}</ref> [[Lee Teng-hui]] foi presidente de [[Taiwán]],<ref>{{cita web| títulu = Lee Teng-hui at Cornell | editorial = Cornell University Campus News | url = http://www.news.cornell.edu/campus/Llee/Lee-index.html | fechaaccesu = 19 de xunetu de 2010}}</ref> [[Mario García Menocal]] foi presidente de [[Cuba]],<ref>{{cita web| títulu = Mario García Menocal | editorial = Latin American Studies .org | url = http://www.latinamericanstudies.org/menocal-bio.htm | fechaaccesu = 19 de xunetu de 2010}}</ref> y Jamshid Amuzegar ('50) foi primer ministru d'[[Irán]].<ref name="Bill1989">{{cita web|apellíu=Bill|nome=James A.|títulu=The Eagle and the Lion: The Tragedy of American-Iranian Relations|url=https://books.google.com/books?id=FNBpbh-mDcoC&pg=PA223|fechaaccesu=14 d'avientu de 2010|añu=1989|editorial=[[Yale University Press]]|isbn=9780300044126|page=223}}</ref> Egresado [[David Starr Jordan]] (1872) foi'l fundador de la [[Universidá Stanford]],<ref name="Bishop122">{{cita web|apellíu=Bishop|nome=Morris|títulu=A history of Cornell|url=https://books.google.com/books?id=jUu9pDRhWjkC&pg=PA122|fechaaccesu=14 d'avientu de 2010|añu=1962|editorial=Cornell University Press|isbn=9780801400360|page=122}}</ref> y Matt Urban ('41) aportó a el militar más gallardoniáu na hestoria de los EE.XX.<ref name="Boven2000">{{cita web|apellíu=Boven|nome=|títulu=Most decorated soldier in World War II: Matt Urban|url=https://books.google.com/books?id=vKMfAM0IcyYC&pg=PA5|fechaaccesu=14 d'avientu de 2010|añu=2000|editorial=Trafford Publishing|isbn=9781552125281|page=5}}</ref> Cornellians nos negocios: [[Citigroup]] CEO [[Sanford Weill]] ('55),<ref name="K42">Karlgaard, Rich. ''Life 2.0: How People Across America Are Transforming Their Lives by Finding the ''Where'' of Their Happiness.'' New York: Three Rivers Press, 2005. 42.</ref> [[Kraft Foods]] CEO Irene Rosenfeld ('75, '77, '80),<ref>{{cita web |títulu=Rosenfeld bio |url=http://www.kraftfoodscompany.com/about/profile/irene-rosenfeld-bio.htm |fecha= |obra= |editorial=[[Kraft Foods]] |fechaaccesu=1 de setiembre de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090825231151/http://www.kraftfoodscompany.com/about/profile/irene-rosenfeld-bio.htm |fechaarchivu=25 d'agostu de 2009 }}</ref> [[Oxxo]] CEO Eduardo Padilla Silva ('81),<ref>{{cita web|url=http://www.femsa.com/es/about/management/xibla.htm|títulu=Bertolini biography|editorial=FEMSA|fechaaccesu=5 de marzu de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120122101252/http://www.femsa.com/es/about/management/xibla.htm|fechaarchivu=22 de xineru de 2012}}</ref> [[Aetna]] CEO Mark Bertolini ('84),<ref>{{cita web|url=http://www.aetna.com/about-aetna-insurance/aetna-corporate-profile/corporate-bios/bertolini.html|títulu=Bertolini biography|editorial=Aetna|fechaaccesu=5 de marzu de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120321203729/http://www.aetna.com/about-aetna-insurance/aetna-corporate-profile/corporate-bios/bertolini.html|fechaarchivu=21 de marzu de 2012}}</ref> Ocean Esprái CEO Randy Papadellis,<ref>{{cita web|títulu=Papadellis bio|url=http://www.allbusiness.com/agriculture-forestry/agriculture-crop-production/5796073-1.html|fecha=|obra=|editorial=[[Business Wire]]|fechaaccesu=1 de setiembre de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090605083552/http://www.allbusiness.com/agriculture-forestry/agriculture-crop-production/5796073-1.html|fechaarchivu=5 de xunu de 2009}}</ref> Coors cerveza CEO Adolph Coors ('37),<ref name="Bishop509">{{cita web|apellíu=Bishop|nome=Morris|títulu=A history of Cornell|url=https://books.google.com/books?id=jUu9pDRhWjkC&pg=PA509|fechaaccesu=14 d'avientu de 2010|añu=1962|editorial=Cornell University Press|isbn=9780801400360|page=509}}</ref> [[Burger King]] CEO [[James McLamore]] ('47),<ref>{{cita noticia|títulu=Olayan '77 Honored With Entrepreneur of the Year Award|apellíu=Johnson|nome=Ginny|editorial=Businessweek.com|obra=The Cornell Daily Sun|fecha=19 d'abril de 2010|url=http://bx.businessweek.com/burger-king-corp-bkc/view?url=http%3A%2F%2Fcornellsun.com%2Fsection%2Fnews%2Fcontent%2F2010%2F04%2F19%2Folayan-77-honored-entrepreneur-year-award|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010|urlarchivu=https://archive.is/20120702214543/http://bx.businessweek.com/burger-king-corp-bkc/view?url=http://cornellsun.com/section/news/content/2010/04/19/olayan-77-honored-entrepreneur-year-award|fechaarchivu=2 de xunetu de 2012}}</ref> Hotels.com fundador David Litman ('79),<ref>{{cita web|títulu=David S. Litman|editorial=Cornell University|url=http://classof79.alumni.cornell.edu/Classmates/25th/Litman.html|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010}}</ref> [[Palm, Inc.|Palm]] fundador Jeff Hawkins ('79),<ref>{{cita web|títulu=Biography|editorial=Stanford.edu|url=http://ecorner.stanford.edu/author/jeff_hawkins|fecha=2 d'abril de 2009|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010}}</ref> [[PeopleSoft]] fundador David Duffield ('62),<ref>{{cita web|títulu=With dance and tributes, Duffield is dedicated|apellíu=Brand|nome=David|obra=Cornell Chronicle|url=http://www.news.cornell.edu/Chronicle/04/10.14.04/Duffield_ded_cover.html|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010}}</ref> Priceline.com fundador Jay Walker ('77),<ref>{{cita noticia|títulu=Jay Walker named 2009 Cornell Entrepreneur of the Year|apellíu=Hovis|nome=Kathy|editorial=Businessweek.com|obra=Cornell Chronicle|fecha=26 de xineru de 2009|url=http://cdn.businessweek.com/johnson-school-at-cornell/view?url=http%3A%2F%2Fwww.news.cornell.edu%2Fstories%2FJan09%2FCEYWalker.html|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110708105257/http://cdn.businessweek.com/johnson-school-at-cornell/view?url=http%3A%2F%2Fwww.news.cornell.edu%2Fstories%2FJan09%2FCEYWalker.html|fechaarchivu=8 de xunetu de 2011}}</ref> [[Qualcomm]] fundador [[Irwin M. Jacobs]] ('54),<ref name="K42"/> Staples fundador Myra Hart ('62),<ref>{{cita web|títulu=Myra Maloney Hart|editorial=Cornell University|url=http://www.cornell.edu/presidentsearch/members/hart.cfm|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100528132303/http://www.cornell.edu/presidentsearch/members/hart.cfm|fechaarchivu=28 de mayu de 2010}}</ref> Tata Group CEO [[Ratan Tata]] ('62),<ref>{{cita noticia|títulu=Ratan Tata|editorial=TribuneIndia.com|obra=The Tribune Trust|url=http://www.tribuneindia.com/2010/20100818/main6.htm|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010}}</ref> y [[Sprint Nextel]] CEO Dan Hesse ('77).<ref>{{cita noticia|títulu=Cream of the Crop Gone Sour: America's Troubled CEOs|editorial=Fox News|fecha=17 de febreru de 2009|url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,494445,00.html|fechaaccesu=25 d'agostu de 2010}}</ref> N'entretenimientu, alumnaos de Cornell inclúin [[Superman: The Movie|Superman]] actor [[Christopher Reeve]] ('74),<ref name="K42"/> autor de ''[[Charlotte's Web (novela)|Charlotte's Web]]'' [[E. B. White]] ('21),<ref>Elledge, Scott. ''E.B. White: A Biography.'' New York: W.W. Norton, 1985. 64.</ref> ''[[El magu de Oz]]'' actor [[Frank Morgan]], y ''[[Star Wars]]'' actor [[Jimmy Smits]] ('82).<ref name="K42"/> Amás, Cornellian Richmond Shreve (1902) contruyó el [[Edificiu Empire State]] y el [[Grauman's Chinese Theatre]].<ref>Aaseng, Nathan. ''Construction: Building the Impossible.'' Minneapolis, MN: Oliver Press, 2000. 116.</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Cornell University|Universidá Cornell}} {| width="100%" |- | valign="top" | * [http://www.cornell.edu/ Páxina oficial de Cornell] * [http://www.cornell.edu/nyc/ Páxina oficial de Cornell:NYC] * [http://www.cornell.edu/visiting/qatar/ Páxina oficial de Cornell:Doha] * [https://web.archive.org/web/20120722121644/https://www.facebook.com/CornellUniv Páxina oficial en Facebook de Cornell] * [http://www.youtube.com/user/CornellUniversity Páxina oficial en YouTube de Cornell] | valign="top" | * [http://www.cornellbigred.com/ Deportes de Cornell] * [http://www.library.cornell.edu/ Biblioteca de Cornell] * [http://museum.cornell.edu/ Muséu universitariu de Cornell] * [http://www.cornell.edu/maps/ Mapes de los campus de Cornell] |} {{Tradubot|Universidad Cornell}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Universidaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Nueva York (estáu)]] r3gi02jidhjp3mef50v8h0ti63gwz43 0 114639 3699390 3609816 2022-07-25T07:56:45Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Bancu Internacional de Reconstrucción y Fomentu''' embrivíu como: '''BIRF''' (n'[[idioma inglés|inglés]]: ''International Bank for Reconstruction and Development'' o ''IBRD'') ye una de los cinco instituciones qu'integren el Grupu del [[Bancu Mundial]]. El BIRF ye una [[organización internacional]] que la so misión orixinal yera financiar la reconstrucción de los países afaraos pola [[Segunda Guerra Mundial]]. Na actualidá la so misión concentróse na llucha contra la [[probeza]] al traviés del financiamiento d'Estaos. La so operación caltener por aciu pagos regulaos polos sos Estaos miembros. La finalidá d'esti organismu financieru internacional puede especificase en tres eje: contribuyir a la reconstrucción de los países, ayudar a alzar el nivel de vida de los habitantes de los países miembros por aciu la crecedera equilibrada y cooperar na transición d'una economía de guerra nuna economía de paz. El BIRF entró formalmente en funcionamientu'l [[27 d'avientu]] de [[1945]], depués de la ratificación internacional de los [[alcuerdos de Bretton Woods]], realizada ente'l [[1 de xunetu|1]] y el [[22 de xunetu]] de [[1944]], en Bretton Woods ([[New Hampshire]]), [[Estaos Xuníos]]. == Historia == El BIRF empezó les sos operaciones financieres el [[25 de xunu]] de [[1946]] y aprobó el so primera [[mutuu|préstamu]] el [[9 de mayu]] de [[1947]]. Concedió 250 millones de [[Dólar de los Estaos Xuníos|dólares]] a [[Francia]] pa la reconstrucción de posguerra siendo, en términos reales, el préstamu más grande aprobáu pol bancu hasta la fecha. Esti organismu foi establecíu principalmente como un mecanismu pa la reconstrucción d'[[Europa]] y de [[Xapón]] dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]], con un mandatu adicional de fomentar el [[crecedera económica]] nos [[país en víes de desarrollo|países en víes de desarrollu]] n'[[África]], [[Asia]] y [[América Llatina]]. Nun principiu, el bancu centróse principalmente en proyeutos d'[[infraestructura y superestructura|infraestructura]] de llargu plazu: construcción de [[carretera|carreteres]], [[aeropuertu|aeropuertos]], y [[xeneración d'enerxía llétrico|centrales llétriques]]. Como Xapón y los sos veceru europeos se "graduaron" (adquirieron ciertos niveles de [[renta per cápita]]), el BIRF centróse dafechu en países en víes de desarrollu. Dende los entamos de los [[años 1990|años 90]], tamién apurrió financiamiento a los [[Estáu|Estaos]] post-socialistes d'[[Europa Oriental]] y de l'antigua [[Xunión Soviética]]. == Organización Interna == La formación de los organismos directivos y tomar de decisiones en BIRF realícense como en cualquier sociedá por aiciones; los accionistes mayoritarios controlen la entidá. Pa partir el númberu de votos sigue'l mesmu sistema que nel FMI, 250 votos por ser miembru más unu adicional per cada aición de 100000 dólares suscrita. Esta forma de partir votos xenera ello ye qu'anque nun esista llegalmente, el derechu de vetu de los EE.XX. en tomar de decisiones del BIRF, yá que esti país ye'l que cunta con más capital suscritu nel Bancu, a pesar de que dellos países como Xapón, solicitaron reiteradamente l'aumentu relativu de la so cuota. Na organigrama del BIRF sobresalen la Presidencia, los Direutores Executivos, l'Asamblea añal conxunta de BIRF-FMI y los congresos sectorial y rexonal. La Presidencia del BIRF correspuende a la Xunta de Gobernadores, de normal los gobernadores de los Bancos emisores de cada país. Los países principales accionistes del BIRF ([[Estaos Xuníos|EE.XX.]], [[Alemaña]], [[Francia]], [[Xapón]] y [[Reinu Xuníu]]) tienen derechu a un Direutor Executivu y el restu de los Direutores Executivos, hasta 24 anguaño, escoyer por aciu coaliciones de países qu'algamen el porcentaxe mínimu pa poder tener representación. * Accionista * Presidencia * 187 Países * Direutor Executivu == Funcionamientu == El BIRF apurre préstamos a los [[gobiernu|gobiernos]] y les [[empresa pública|empreses públiques]], siempres con una [[garantía]] gubernamental (o "soberana") de reembolsu. Los fondos pa estos préstamos provienen principalmente de [[bonu (finances)|bonos]] emitíos pol Bancu Mundial nos [[mercáu de capitales|mercaos de capitales]] globales -davezu US$12 a 15 billones per añu-. Estos bonos son clasificaos como AAA (la más alta calificación posible), porque son sofitaos pol [[capital financieru|capital]] de parte de los Estaos miembros, según poles garantíes soberanes de los prestatarios. Amás, los préstamos que son pagos recíclense. Por cuenta de la clasificación de creitu del BIRF, ésti puede pidir emprestáu a [[tasa d'interés|tases d'interés]] relativamente baxes. Como la mayoría de los [[país en víes de desarrollo|países en víes de desarrollu]] tienen males calificaciones de creitu, el BIRF puede emprestar a los países a tipos d'interés que son xeneralmente munchos más curiosos pa ellos, inclusive dempués d'amestar un pequeñu marxe (cerca de 1&nbsp;%) pa cubrir los gastos alministrativos. == Recursos y Capital == Los recursos propios componer del capital social y de los llograos al traviés de les emisiones de bonos nos mercaos de capitales. Agora bien, el Bancu tien prohibida la so intervención en casu de qu'esistan o puedan esistir inversores internacionales privaos comenenciudos nel financiamientu en condiciones aceptables pal gobiernu solicitante. Esto ye, la so función ye solamente subsidiaria de la de los mercaos de capitales. El capital inicial foi de 10000 millones de dólares, que como puede apreciase yera notablemente insuficiente pa encarar los retos de financiamientu de la reconstrucción europea pa la que-y foi concebíu. La cuota de cada país depende de la so participación nel capital del FMI, pero tan solo el 20 per cientu del capital suscritu ye d'obligáu desembolsu y de llibre usu pol Bancu. == Bibliografía == García de la Cruz, Durán: “Sistema Económicu Mundial”- Madrid, España: Thom == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.bancomundial.org/ Sitiu web del Bancu Mundial.] * [http://siteresources.worldbank.org/EXTABOUTUS/Resources/ibrd-articlesofagreement.pdf Preséu constitutivu del BIRF] (n'inglés). {{Tradubot|Banco Internacional de Reconstrucción y Fomento}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Bancu Mundial]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] j1z3r7bs9m0i1bzm690ilfehe4asr6l 0 115103 3699448 3579930 2022-07-25T08:04:14Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Construcción}} La '''llavadora''' ye un aparatu [[electromecánicu]], que puede ser domésticu o d'usu industrial. == Descripción == Tien con un tambor central grande con furos que xira mientres se-y introduz agua, faciendo que s'entemeza'l [[deterxente]] cola ropa puerco. El movimientu del tambor facer por aciu un [[motor llétricu]]. Los motores más comunes tán asitiaos detrás y debaxo del tambor y comuniquen la tracción por [[polees]] o correes. El motor de tracción direuta (Direct Drive) forma una unidá col tambor y tresmítelu direutamente'l movimientu, produciendo bien pocu ruiu y vibración . La introducción de la [[microelectrónica]] llogró que dellos modelos dexen la ropa seco y llimpio ya inclusive añeden sensores que controlen el tiempu, la [[velocidá]] y la [[temperatura]], [[algoritmu|algoritmos]] de recolocación de ropa pa evitar escesives vibraciones mientres el [[centrifugado]]. Esisten fundamentalmente dos tipos de modelu: el llavadores d'apertura frontera y les d'apertura cimera. Les d'apertura frontera son les que tienen la puerta nel frente y el xiru del tambor tien la so exa horizontal, de forma que la ropa, al momentu de xirar, va cayendo permanentemente al ser impulsada pol xiru escontra riba. Les d'apertura cimera pueden tener la puerta pela parte cimera. El xiru del tambor puede tener la so exa tamién vertical, o disponer d'una escotilla p'aportar al tambor que xira horizontalmente. Les llavadores tienen na puerta un sensor o un bloquéu automáticu, que cuando s'abre detién el funcionamientu, o que torga que puedan ser abiertes mientres tán en funcionamientu. Ta compuestu por una resistencia [[Termistor|PTC]] que, al recibir [[Corriente llétrica|corriente]], se calez y activa un bimetal, que ta conectáu de la mesma a dos terminales que cierren un contautu llétricu y dexen circular la corriente escontra l'electrodomésticu dexando l'encendíu d'ésti. == Historia == [[Ficheru:Washing machine.jpg|thumb|Llavadora de la marca Metropolitan, del s. XIX.]] La primer patente foi concedida n'[[Inglaterra]] en 1691 na categoría de Washing and Wringing Machines (Máquines de llavar y esmucir),<ref>''Mothers and Daughters of Invention: Notes for a Revised History of Technology'', Autumn Stanley, [[Rutgers University]] Press, 1995, p. 301</ref> y [[Alemaña]] [[Jacob Christian Schäffer]] publica'l so diseñu en 1767.<ref>{{cita web|url=http://www.deutsches-museum.de/bibliothek/unsere-schaetze/technikgeschichte/schaeffer/ |títulu=Deutsches Museum: Schäffer |editorial=Deutsches-museum.de |fecha= |fechaaccesu=12 d'abril de 2011}}</ref>En 1782, Henry Sidgier llogra una patente británica pa una llavadora con tambor xiratoriu, y en 1862, [[Richard Lansdale]] esibe'l so "llavadora xiratoria compacta <!--qu'incorpora rollers for wringing or mangling-->" patentada na [[Esposición Universal de Londres (1862)|Esposición Universal de Londres]].<ref>{{cita web|url=http://www.gracesguide.co.uk/wiki/1862_London_Exhibition:_Catalogue:_Class_VIII.:_Richard_Lansdale |títulu=1862 London Exhibition: Catalogue: Class VIII.: Richard Lansdale |editorial=GracesGuide.co.uk |fecha= |fechaaccesu=12 d'abril de 2011}}</ref> [[Ficheru:PostcardAdvertisingHappyDayWashingMachineCirca1910.jpg|thumb|right|Anuncio de 1910.]] Anque nos [[Estaos Xuníos]] la primer patente foi para [[Nathaniel Briggs]] de [[New Hampshire]] en 1797, non queda constancia del tipu de llavadora que diseñara por una quema na Oficina de Patentes asocedíu en 1836. [[John Y. Turnbull]] patentó en 1843 una "Llavadora con Wringer Rolls."<ref>Mario Theriault, ''Great Maritme Inventions 1833-1950'', Goose Lane, 2001, p. 28</ref> [[Ficheru:Waschmaschine Historisch.jpg|thumb|Una llavadora de fabricación alemana.]] Yá en 1904 taben anunciándose llavadores llétriques nos Estaos Xuníos,<ref>"Electric Washing Machine the Latest. Housewives can do Washing in one-third the Time," ''Des Moines Daily Capitol'', November 12, 1904, p. 13.</ref> <!-- Alva J. Fisher foi incorreutamente acreditáu cola invención de la llavadora llétrica. La Oficina de Patentes d'Estaos Xuníos amuesa siquier una patente antes de la patente de Fisher númberu 966677 (por casu, la patente de Woodrow númberu 921195). El "inventor" de la llavadora llétrica permanez desconocíu.--> y les ventes estauxunidenses algamaren les 913.000 unidaes en 1928.{{ensin referencies}} En 1940, el 60% de los 25.000.000 llares con accesu a la lluz llétrico nos Estaos Xuníos tenía una llavadora llétrica.{{ensin referencies}} Sicasí, debíu en parte a la [[Gran Depresión]] recién dende finales de la [[década de 1940]] a principios de la [[década de 1950]] convertir nun artículu de mases. Na [[Europa]] occidental desenvuelta, l'espardimientu de la llavadora produzse, principalmente, dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]] y yá a principios de la década de 1960 convertir nun aparatu cotidianu. Importantes firmes industriales europees empiecen a fabricar ingentes cantidaes de llavadores; otres, inclusive converten a los llavadores na so principal fonte de prestíu ya ingresos ([[Kelvinator]], [[Zanussi]]). La evolución estético y funcional de la llavadora foi bien importante, sobremanera nos últimos años, cola aplicación de la microelectrónica. Nel aspeutu estéticu, los [[electrodomésticos panelables]], bien xeneralizaos na [[década de 1980]], dieron pasu a diseños curvos y estilizados, y a múltiples variedaes de color. <!--Washer design improved during the 1930s. The mechanism was now enclosed within a cabinet, and more attention was paid to electrical safety. [[clothes dryer#Spin dryers|Spin dryers]] were introduced to replace the dangerous power wringers of the day. Early automatic washing machines were usually connected to the water supply via temporary slip-on connectors to the sink taps. Later, permanent connections to both the hot and cold water supplies became the norm. Most modern front-loading European machines now only have a cold water connection (i.y. cold fill) and rely completely on electric heaters to raise the water temperature. Many of these machines featured a power wringer, although built-in spin dryers were not uncommon. Bendix introduced the first automatic washing machine in 1937,<ref>[http://www.oldewash.com/cf/images/IMAGES/327.jpg Photograph of Bendix' automatic washing machine, 1937]</ref> having applied for a patent in the same year.<ref>{{patent|US|2165884}}</ref> In appearance and mechanical detail, this first machine is not unlike the front loading automatic washers produced today. Although it included many of the today's basic features, the machine lacked any drum suspension and therefore had to be anchored to the floor to prevent "walking".--> En 2008, la [[Universidá de Leeds]] diseñó una llavadora que solo rique una taza (aprosimao 0,5l) d'agua pa cada llavadura. Dexa la ropa práuticamente seco y usa menos del 2 per cientu de l'agua y enerxía d'una llavadora convencional.<ref> (n'inglés) [http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-1025043/Spin-dry-The-washing-machine-needs-just-cup-water.html?ITO=1490 «Spin dry: The washing machine that needs just one cup of water.»] ''[[Daily Mail]]''. Consultáu'l 12 d'abril de 2011</ref> ==Ver tamién == * [[Agües grises]] * [[Fregaplatos]] * [[Plancha]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Washer machine|Llavadora}} {{wikt}} <gallery> Image:Electric Rotor Washer.JPG|Llavador alemana de la marca Miele en 1923. Image:Miele 100.jpg|Llavadora Miele de 1930. </gallery> {{Tradubot|Lavadora}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Electrodomésticos]] [[Categoría:Llimpieza]] [[Categoría:Llavandería]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 5qqdqjgrhor47qemhza0fb1ag8xp96m 0 115244 3699223 3485015 2022-07-25T06:14:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki [[Ficheru:ErieCanalMap.jpg|thumb|300px|Trazáu actual de la canal de Erie.]] El '''canal de Erie''' (anguaño, perteneciente al Sistema de Canales del [[Nueva York (estáu)|Estáu de Nueva York]]) ye una histórica vía fluvial del norte de los [[Estaos Xuníos]], dientro del estáu de Nueva York. Abarca dende [[Buffalo (Nueva York)]] nel [[llagu Erie]] hasta [[Albany (Nueva York)|Albany]] nel [[ríu Hudson]], coneutando los [[Grandes Llagos (América del Norte)|Grandes Llagos]] col [[océanu Atlánticu]]. Anque la canal foi propuestu per primer vegada en 1807, nun foi hasta 1817, encamentáu pol entós [[gobernador]] [[DeWitt Clinton]], cuando la Compañía de la Canal del Niágara empezó los preparativos pa la so construcción. Inaugurar en [[1825]]. Coneuta a los [[Grandes Llagos (América del Norte)|Grandes Llagos]] cola ciudá de [[Nueva York]] y contribuyó descomanadamente al asentamientu del [[Mediu Oeste]], dexando'l tresporte de persones y provisiones. Foi ampliáu delles vegaes midiendo anguaño 547 km de llargu, 46 m d'anchu y 4 m de fondura. Ye usáu principalmente pal navegación de recréu, siendo parte del [[Sistema Acuíferu del Estáu de Nueva York]]. == Historia == [[Ficheru:Lockport bartlett color crop.jpg|thumb|Lockport en 1839.]] L'añu 1800, típicamente precisábense dos selmanes y media pa dir de Nueva York a [[Cleveland]], [[Ohio]] (a 740&nbsp;km); y 4 selmanes a [[Detroit]] (985&nbsp;km). <Ref> {{cita web | url = http://railroads.unl.edu/documents/view_document.php? Id = rail.str.0241 | títulu = Railroad Travel Aguarones, 1800-1930}} </ref> Mientres los sieglos XVIII y XIX los residentes de la mariña teníen claro qu'había que consiguir un sistema de tresporte escontra l'oeste más eficiente.<ref>Joel Achenbach, "America's River; de [[George Washington|Washington]] y [[Thomas Jefferson|Jefferson]] al Cuerpu d'Inxenieros del Exércitu, tol mundu tenía grandes planes pa domar el [[ríu Potomac| Potomac]]. "Afortunadamente pa nós, toos ellos fallaron". ''[[The Washington Post] ]'', 5 de mayu de 2002; p. W.12.</ref> Naquellos tiempos había proyeutos pa [[Canal Patowmack| Virginia]] y [[Canal Chesapeake y Ohio| Maryland]]. La primer seición de la canal foi completada en 1819, inaugurándose, una vegada rematáu la canal, el 26 d'ochobre de 1825. Tien un llargor de 584 Km (363 milles), 12 metros (40 pies) d'anchu y 1,2 metros (4 pies) de fondura. Tuvo 83 compuertes, caúna de 27 metros por 4,5 metros (90 pies por 15 pies). Dexaba navegar a barcos de carga con un desplazamientu de 68 tonelaes. La canal de Erie foi la primer ruta de tresporte que desbancó a los carros tiraos por animales ente la mariña este de los Estaos Xuníos y l'oeste interior, retayando los costos de tresporte escontra les tierres inexploradas del oeste cerca d'un 95%. Como resultáu de la construcción de la canal surdió una importante población nel oeste del [[Nueva York (estáu)|Estáu de Nueva York]], abriendo d'esta miente l'establecimientu futuru en tierres cada vez más al Oeste. L'ésitu del [[canal du Midi]] de Francia (1681), el [[canal de Bridgewater]] de Gran Bretaña (termináu totalmente en 1769) y l'[[Canal de Kiel|Eiderkanal]] (1784) impulsaron n'Estaos Xuníos la ''canalmanía''. [[George Washington]] fixo un esfuerciu pa convertir el ríu Potomac nun enllaz navegable escontra l'oeste. == Inxeniería == [[Ficheru:Erie-canal 1840 map.jpg|thumb|Mapa de la canal de Erie, 1840.]] Aprovechóse'l [[ríu Mohawk]] (un afluente del ríu Hudson) que naz cerca del [[llagu Ontario]] y escurre al norte del cordal [[Montes Catskill|Catskill]] de los [[Apalaches]], que la dixebra de los [[montes Adirondack]] al norte. El problema ye que'l territoriu alza unos 600 pies dende'l Hudson nel Llagu Erie. Naquella dómina les esclusas podíen remanar 12 pies. Anque cola actual teunoloxía puede construyise una canal d'esti tipu tamién sería demasiáu caru. Sobre esta idea'l Presidente [[Thomas Jefferson]] dixo que yera una llocura ("little short of madness") y refugó que se fixera, sicasí, interesó al gobernador de Nueva York [[DeWitt Clinton]] y llueu foi fechu risión como la "tontura de Clinton" ("Clinton's folly" y "Clinton's ditch"). En 1817, sicasí, Clinton recibió sofitu del llexislativu con 7 millones de dólares pa la so construcción.<ref name="Finch">{{Cita web |títulu=The Story of the New York State Canals |nome=Roy G. |apellíu=Finch |añu=1925 |fechaaccesu=25 de setiembre de 2012 |editorial=New York State Engineer and Surveyor (republished by New York State Canal Corporation) |url=http://www.canals.ny.gov/history/finch_history.pdf |formatu=PDF}}</ref> La canal orixinal tenía 584&nbsp;km de llargor, dende Albany nel Hudson a Buffalo nel llagu Erie. La canal construyir con 12&nbsp;m d'anchu y 1,2&nbsp;m de fondura cola tierra estrayida apilada en rimada a los llaos pa formar un pasu conocíu como [[camín de sirga]].<ref name="Finch"/> La so construcción ente piedres caliares y montes causó 1000 muertes por causa de la malaria En 1823 la construcción llegó al [[Niagara Escarpment]]. La canal tenía un revestimiento de magre. Tol trabayu, anterior a la maquinaria de vapor, facer con fuercia animal y humana. [[Ficheru:1832 Erie Canal.jpg|thumb|centro|600px|Perfil de la canal orixinaria.|alt=Elevación y llargor de la canal.]] == Ampliaciones y meyores == [[Ficheru:Camillus-aqueduct1.JPG|thumb|left|upright|Acueductu sobre Nine Mile Creek abandonáu en 1918 y depués restauráu.]] La erosión del fondu de magre foi un problema y la velocidá llindar a 6 km/hora. El tonelaxe previstu de 1,5 millones de tonelaes foi degoláu de momentu. Un plan ambiciosu de meyora de la canal tuvo llugar en 1834 conocíu como ''First Enlargement''), fíxose más anchu la canal (21 m) y más fondu (2,5 m). Les esclusas ampliáronse o reconstruyeron y fixéronse munchos más acueductos. Anguaño la canal fecha mientres el First Enlargement conozse como'l ''Improved Erie Canal'' o ''[[Old Erie Canal State Historic Park|Old Erie Canal]]'', pa estremalo del cursu de la canal moderna. Delles canales alimentadores llueu convirtieron la canal nun ampliu sistema navegable. == Impautu == [[Ficheru:Erie Canal, Packet Dock, Syracuse, NY.jpg|thumb|left|[[Siracusa, Nueva York]], ''c''.&nbsp;1905.]] La canal de Erie fixo baxar enforma'l costu del tresporte ente'l ''Midwest'' y el ''Northeast'', con costos de la comida más baxos nes ciudaes del Este y maquinaria y bienes manufacturados más económicos al Mid-west. Esta canal fixo más riques les ciudaes de Nueva York, Buffalo y l'estáu de Nueva York. Tamién dexó la migración escontra l'Oeste. <Ref name = "Taylor 1951"> {{cita llibru | títulu = The Transportation Revolution, 1815/60 | apellíu = Taylor | nome = George Rogers | enllaceautor = | editorial = | allugamientu = | isbn = 978-0-87332-101-3 | páxines =}} </ref><ref name = "North1966"> {{cita llibru | títulu = The Economic Growth of the United States 1790 a 1860 | apellíu = North | nome = Douglas C. | enllaceautor = | añu = 1 966 | editorial = WW Norton & Company | allugamientu = Nueva York, Londres | isbn = 978-0-393-00346-8 | páxines =}} </ref> Munchu irlandeses, que trabayaron na construcción de la canal, estableciéronse nes ciudaes de la vía. Por cuenta de la respuesta británica a la [[Corn Law]] resultó una medría de les esportaciones de trigu del Midwest a Gran Bretaña según del comerciu con Canadá. La esmolición pola erosión de la canal llevó a la creación de l'[[Adirondack Park]], en 1885. Munchos grandes escritores escribieron sobre la canal de Erie, incluyendo [[Herman Melville]], [[Frances Trollope]], [[Nathaniel Hawthorne]], [[Harriet Beecher Stowe]], [[Mark Twain]], [[Samuel Hopkins Adams]] y el Marqués de Lafayette. En 1918, esta canal foi sustituyíu por unu más grande'l [[New York State Canal System|New York State Barge Canal]]. == Ver tamién == * [[Vía marítima del San Llorienzu]] * [[Canal Norte (Ontario)]] * [[Pittsburg]] == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Canal de Erie}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Canales d'Estaos Xuníos|Erie]] 2rt6q5j0oylc8pir2fkibvxtf5guqpu 0 115248 3699244 3636070 2022-07-25T06:16:41Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{estremar|Llagu Eyre}} {{Xeografía}} El '''llagu Erie''' ye un [[llagu]] d'[[Estaos Xuníos]] y [[Canadá]] que forma parte de los [[Grandes Llagos (América del Norte)|Grandes Llagos]]. Atópase más al sur que los demás y llinda al norte cola provincia canadiense d'[[Ontario]]; al sur, colos estaos estauxunidenses d'[[Ohio]], [[Pennsylvania]] y [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]; y, al oeste, col estáu de [[Michigan]]. El llagu forma parte del sistema fluvial del ríu San Llorienzo, el colector de los Grandes Llagos (que taría formáu pola siguiente socesión de ríos y llagos: ríu North → [[ríu Saint Louis]] → [[llagu Cimeru]] → [[ríu St. Marys]] → [[llagu Furón]] → [[ríu Sainte-Claire]] → [[llagu Sainte-Claire]] → [[ríu Detroit]] → llagu Erie → [[ríu Niagara]] → [[llagu Ontario]] → [[río San Llorienzo]] → [[estuariu de San Llorienzo]]). El llagu forma parte tamién de la [[vía navegable de los Grandes Llagos]]. == Xeografía == [[Ficheru:LakeOntarioToronto.jpg|thumb|250px|left|Vista del llagu Ontario dende Toronto, Canadá]] [[Ficheru:Lake Erie NASA.jpg|250px|left|thumb|Vista del satélite [[LandSat]] del llagu]] El llagu Erie ye, pol so tamañu, el 13ᵘ llagu natural del mundu, incluyíos el mar Caspiu y el mar d'Aral. Tien una superficie de 25.700 km², similar a la de la [[República de Macedonia]]. La so fondura media ye de 19 m, la máxima ye de 64 m y el so volume ye de 488 km³. Tien una elevación de 173 msnm. El so llargor ye de 388 km y el so anchor de 92 km. Partir oeste del llagu, qu'entiende 1/4 del área, ye la menos fonda, con 13 m de profundidad promedio a lo menos y 19 m de máximu. Tien un tiempu de retención de 2,6 años, el más curtiu de tolos Grandes Llagos. El llagu ye alimentáu principalmente pol [[ríu Detroit]], un curtiu ríu de 51 km que flúi dende'l [[llagu Furón]], y el [[Llagu Sainte-Claire|llagu Saint Clair]] y drena al traviés del [[ríu Niágara]] y les [[tabayones del Niágara]] escontra'l [[llagu Ontario]]. El navegación corriente embaxo ye provista pol [[canal Welland]], parte de la [[via navegable de los Grandes Llagos]]. Otros tributarios importantes del llagu Erie son los ríos [[ríu Grand|Grand]] (266 km), [[ríu Raisin|Raisin]], [[ríu Furón|Furón]] (219 km), [[ríu Maumee|Maumee]] (209km), [[ríu Sandusky|Sandusky]] (241 km) y [[ríu Cuyahoga|Cuyahoga]] (160 km). Nel llagu hai munches islles, como les llamaes Big Chicken, East Sister, Xibraltar, Green, Gull, Hen, Johnson, Kelleys, Little Chicken, Lost Ballast, Middle Island, Middle Bass, Middle Sister, Mouse, North Bass, North Harbour, Engarre, Rattlesnake, South Bass, Starve, Sugar, Turtle y West Sister. El [[Parque nacional Point Engarre]], el puntu más austral de Canadá continental, atópase sobre una península que s'estiende sobre'l llagu. Hai delles islles sobre partir oeste del llagu, que pertenecen a Ohio, con esceición de la Isla Engarre, que ye parte d'Ontario. Les ciudaes de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], en Nueva York, [[Erie (Pennsylvania)|Erie]] , en Pennsylvania, [[Toledo_(Ohio)|Toledo]] y [[Cleveland]], en Ohio y [[Monroe (Michigan)|Monroe]], en Michigan atópase na mariña del llagu. == Historia == Foi'l postreru de los Grandes Llagos en ser afayáu polos esploradores franceses, quien siguieren los ríos hasta'l [[llagu Ontario]] y llegaren hasta'l [[llagu Furón]]. El nome del llagu provién de la Tribu Erie, nativos d'Estaos Xuníos que vivíen no llargo de la so mariña sur, nos estaos d'Ohio, Pennsylvania y Nueva York. Nes décades de 1960 y 1970 volvióse bien contamináu. Una lleenda urbana describir como un ''llagu muertu'', pero tantu la pesca comercial como la deportiva siguen ensin interrupción hasta'l presente. La contaminación del llagu nun tuvo muncha atención hasta la gran quema del ríu Cuyahoga, en xunu de 1969. La contaminación de Cleveland y otres ciudaes d'Ohio tamién contaminaron a los tributarios del llagu con petroquímicos que depués se quemar. El fueu comprometía al estáu, y rápido el Congresu de los Estaos Xuníos aprobó la ''Clean Water Act'' («Llei d'Agües Llimpies»). == Ecoloxía == Al igual que los otros Grandes Llagos, el llagu Erie provoca nevaes cuando los primeros vientos del iviernu pasen sobre la superficie templada de l'agua, faciendo que la ciudá de Buffalo sía unu de los llugares que recibe mayor cantidá de nieve n'Estaos Xuníos. Esti efeutu termina cuando se conxela'l llagu, lo cual asocede frecuentemente. El llagu tamién ye responsable de xenerar una microclima que ye aprovecháu pa l'agricultura. Sobre la mariña norte allúgase una de les árees más riques de Canadá pa la producción de frutes y verdures, y a lo llargo de la mariña sudoeste, en Pennsylvania y Nueva York, allúgase una importante zona vitivinícola. Les regulaciones medioambientales conducieron a una gran meyora na calidá de l'agua y al regresu de pexes d'agües clares y otros tipos de vida. Sicasí, ciertes especies invasivas como les amasueles amenacien l'ecosistema del llagu. Otres especies invasores como'l pexe gobio y la [[carpa herbívora]] amontáronse ensin tener en cuenta la fraxilidá del ecosistema. Mientres la década de 1970 el futuru del llagu foi puestu en peligru por cuenta de la sobreabundancia de fósforu na agua, lo que provocaba la proliferación d'algues con mal golor que se depositaben sobre les sableres. En 1972 fíxose un alcuerdu ente Estaos Xuníos y Canadá p'amenorgar significativamente les refugayes y arramaos de fósforu nel llagu. Sicasí, el ciclu continuu de fósforu como alimentu pa les algues y la so descomposición subsiguiente contribuyeron al desenvolvimientu de zones muertes ecológicamente na cuenca central del llagu mientres los branos. Entá esiste discutiniu sobre si tien de siguir la pesca comercial nel llagu. La flota comercial inclúi a 11 comunidaes a lo llargo de la llinia costera y ta acutada a 11 especies de les 140 que s'atopen nel llagu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Lake_Erie|Llagu Erie}} * [http://www.fairportlights.com/faros.htm Faros de Fairport Harbor - Faros en llagu Erie] {{ORDENAR:Erie}} {{Tradubot|Lago Erie}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Grandes Llagos]] [[Categoría:Llagos de Canadá]] [[Categoría:Llagos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Llagos d'América]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 4uwfmqpwa1kvaguhd1ugko71blt1u64 0 115294 3699471 3675714 2022-07-25T08:06:58Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de software}} Una '''rede d'ordenadores''' (tamién llamada '''rede d'ordenadores''', '''rede de comunicaciones de datos''', '''rede informática''') ye un conxuntu d'[[Hardware de red|equipo informáticos]] y [[software]] coneutaos ente sigo per mediu de [[Hardware de red|dispositivo físicos]] o inalambricos qu'unvien y reciben [[Corriente llétrica|impulsos llétricos]], [[Radiación electromagnético|ondes electromagnétiques]] o cualesquier otru mediu pal tresporte de [[datu|datos]], cola cuenta de compartir información, recursos y ufiertar [[Serviciu de red|servicio]].{{harvnp|Tanenbaum|2003|p=3|sp=sí}} Como en tou procesu de [[comunicación]], riquir d'un [[emisor]], un [[mensaxe]], un [[Mediu de comunicación mediu]] y un [[Receptor (comunicación)|receptor]]. La finalidá principal pa la creación d'una rede d'ordenadores ye compartir los recursos y l'información na distancia, asegurar la [[Integridá de datos|confiabilidad]] y la disponibilidad de la información, aumentar la [[Velocidá de conexón|velocidá de tresmisión de los datos]] y amenorgar el costo. Un exemplu ye [[Internet]], que ye una gran rede de millones d'ordenadores allugaos en distintos puntos del planeta interconectaos básicamente pa compartir información y recursos. La estructura y la manera de funcionamientu de les redes informátiques actuales tán definíos en dellos [[Norma (teunoloxía)|estándares]], siendo'l más importante y estendíu de toos ellos el modelu [[TCP/IP]] basáu nel modelu de referencia [[Modelu OSI|OSI]]. Esti postreru, estructura cada rede en siete capes con funciones concretes pero rellacionaes ente sigo; en TCP/IP amenorgar a cuatro capes. Esisten ensame de protocolos partíos per cada capa, que tamién tán rexíos polos sos respeutivos estándares.{{harvnp|Tanenbaum|2003|pp=38-39|sp=sí}} == Historia == El primer niciu de redes de comunicación foi de teunoloxía [[Teléfonu|telefónica]] y [[Telegrafía|telegráfica]]. En 1940 tresmitiéronse datos dende la [[Universidá de Darmouth]], en [[New Hampshire]], a [[Nueva York]]. A finales de la década de 1960 y nos posteriores 70 fueron creaos los [[miniordenador|miniordenadore]]s. En 1976, [[Apple Inc.|Apple]] introduz el [[Apple I]], unu de los primeros ordenadores personales. En 1981, [[IBM]] introduz el so primera [[IBM PC|PC]]. A metá de la década de 1980 los PC empiecen a usar los [[módem]] pa compartir archivos con otru ordenadores, nun rangu de velocidaes qu'empezó en 1200 bps y llegó a los 56 kbps ([[Comunicaciones punto-a-punto|comunicación puntu a puntu]] o ''[[Conexón per llinia conmutada|dial-up]]''), cuando empezaron a ser sustituyíos por sistema de mayor velocidá, especialmente [[ADSL]]. == Descripción básica == La comunicación per mediu d'una [[Rede d'ordenadores|rede]] llevar a cabu en dos distintos categoríes: la ''capa física'' y la ''capa lóxica''. La ''capa física'' inclúi tolos elementos de los que fai usu un equipu pa comunicase con otros equipos dientro de la rede, como, por casu, les tarxetes de rede, los cables, les antenes, etc. La comunicación al traviés de la capa lóxica rexir por normes bien rudimentaries que por sigo mesmes resulten d'escasa utilidá. Sicasí, faciendo usu de diches normes ye posible construyir los denominaos ''protocolos'', que son normes de comunicación más complexes (meyor conocíes como de ''alto nivel''), capaces d'apurrir servicios que resulten útiles. Los ''protocolos'' son un conceutu bien similar al de los idiomes de les persones. Si dos persones falen el mesmu idioma, ye posible comunicase y tresmitir idees. La razón más importante (quiciabes la única) sobre por qué esiste diferenciación ente la capa física y la lóxica ye senciella: cuando esiste una división ente dambes, ye posible utilizar un númberu casi infinitu de protocolos distintos, lo que facilita l'actualización y migración ente distintes teunoloxíes. == Componentes básicos de les redes == Pa poder formar una rede ríquense elementos: ''[[hardware]]'', ''[[software]]'' y [[Protocolu (informática)|protocolos]]. Los elementos físicos clasificar en dos grandes grupos: dispositivos d'usuariu final (''hosts'') y dispositivos de rede. Los dispositivos d'usuariu final inclúin los ordenadores, imprentadores, escáneres, y demás elementos que brinden servicios direutamente al usuariu y los segundos son toos aquellos que conecten ente sigo a los dispositivos d'usuariu final, faciendo posible la so intercomunicación. El fin d'una rede ye la d'interconectar los componentes hardware d'una rede , y por tanto, principalmente, los [[Ordenador personal|ordenador]] individuales, tamién denominaos ''hosts'', a los equipos que ponen los servicios na rede, los [[sirvidor]]es, utilizando'l cableaxe o teunoloxía inalámbrica soportada pola electrónica de rede y xuníos por cableaxe o radiofrecuencia. En tolos casos la tarxeta de rede puede considerase l'elementu primordial, sía parte d'un ordenador, d'un conmutador, d'una imprentadora, etc. y sía de la teunoloxía que sía (ethernet, Wi-Fi, Bluetooth, etc.) === ''Software'' === * '''[[Sistema operativu de rede]]''': Dexa la interconexión d'ordenadores p'aportar a los servicios y recursos. Al igual qu'un equipu nun puede trabayar ensin un sistema operativu, una rede d'equipos nun puede funcionar ensin un sistema operativu de rede. En munchos casos el sistema operativu de rede ye parte del [[sistema operativu]] de los sirvidores y de los veceros. * '''[[Aplicación informática|Software d'aplicación]]''': N'última instancia, tolos elementos utilícense por que el usuariu de cada estación, pueda utilizar los sos programes y archivos específicos. Esti ''software'' puede ser tan ampliu como se precise yá que puede incluyir procesadores de testu, paquetes integraos, sistemes alministrativos de contabilidá y árees allegaes, sistemes especializaos, correos electrónicos, etc. El software fayadizu nel sistema operativu de rede escoyíu y colos protocolos necesarios dexen crear sirvidores p'aquellos servicios que se precisen. === ''Hardware'' === Pa llograr l'enllaz ente los ordenadores y los medios de tresmisión (cables de rede o medios físicos pa redes alámbricas ya infrarroxos o radiofrecuencies pa redes inalámbriques), ye necesaria la intervención d'una [[tarxeta de rede]] ('''NIC''', ''Network Card Interface''), cola cual puedan unviase y recibir paquetes de datos dende y escontra otru ordenadores, emplegando un protocolu pa la so comunicación y convirtiendo a esos datos a un formatu que pueda ser tresmitíu pol mediu ([[bit]]s, -ceros y unos-). Cabo señalar qu'a cada tarxeta de rede ye-y asignáu un identificador únicu pol so fabricante, conocíu como [[direición MAC]] (''Media Access Control''), que consta de 48 [[bit]]s (6 [[byte]]s). Dichu identificador dexa dirixir el tráficu de datos de la rede del emisor al receptor fayadizu. El trabayu del adaptador de rede ye'l de convertir les señales llétriques que viaxen pol cable (p. ej: rede [[Ethernet]]) o les ondes de radio (p. ej: rede [[Wi-Fi]]) nuna señal que pueda interpretar l'ordenador. Estos adaptadores son unes tarxetes [[Peripheral Component Interconnect|PCI]] que se conecten nes ranuras d'espansión del ordenador. Nel casu d'ordenadores portátiles, estes tarxetes vienen en formatu [[PCMCIA]] o similares. N'l'ordenadores del sieglu XXI, tantu de sobremesa como portátiles, estes tarxetes yá vienen integraes na [[placa base]]. Adaptador de rede ye'l nome xenéricu que reciben los dispositivos encargaos de realizar dicha conversión. Esto significa qu'estos adaptadores pueden ser tantu Ethernet, como [[wireless]], lo mesmo que de otros tipos como fibra óptica, coaxial, etc. Tamién les velocidaes disponibles varien según el tipu d'adaptador; estes pueden ser, en Ethernet, de 10, 100, 1000{{esd}}[[Megabit per segundu|Mbps]] o 10{{esd}}000, y nos inalámbricos, principalmente, de 11, 54, 300&nbsp;Mbps. === Dispositivos d'usuariu final === * '''[[Ordenador personal|Ordenador personales]]''': son los puestos de trabayu habituales de les redes. Dientro de la categoría d'ordenadores, y más concretamente ordenadores personales, se engloban tolos que s'utilicen pa distintes funciones, según el trabayu que realicen. Incluyir dende les potentes [[Estación de trabayu|aparques de trabayu]] pa la [[edición de videu]], por casu, hasta los llixeros [[Ordenador portátil|equipos portátiles]], conocíos como ''[[netbook]]s'', que la so función principal ye la de restolar per Internet. Les [[Tableta (ordenador)|tabletas]] popularizáronse a la fin de la primer década del sieglu XXI, especialmente pol ésitu del [[iPad]] d'[[Apple Inc.|Apple]]. * '''[[Terminal (informática)|Terminal]]''': munches redes utilicen esti tipu d'equipu en llugar de puestos de trabayu pa la entrada de datos. Nestos solu esíbense datos o s'introducen. Esti tipu de terminales, trabayen xuníu a un sirvidor, que ye quien realmente procesa los datos y unvia pantalles de datos a los terminales. * '''[[Electrónica de consumu|Electrónica del llar]]''': les tarxetes de rede empezaron a integrase, de forma habitual, dende la primer década del sieglu XXI, en munchos elementos habituales de los llares: televisiones, equipo multimedia, [[Proyeutor de videu|proyector]], [[videoconsola|videoconsoles]], [[Telefonía móvil|teléfonos móviles]], [[Llibru electrónicu|llibros electrónicos]], etc. ya inclusive n'electrodomésticos, como frigoríficos, convirtiéndolos en partes de les redes xunto a los tradicionales ordenadores. * '''[[Imprentadora|Imprentadores]]''': munchos d'estos dispositivos son capaces d'actuar como parte d'una rede d'ordenadores ensin nengún otru elementu, tal como un ''print server'', actuando como intermediariu ente la imprentadora y el dispositivu que ta solicitando un trabayu d'impresión determináu. Los medios de conectividad d'estos dispositivos pueden ser alámbricos o inalámbricos, dientro d'esti postreru puede ser por aciu: [[ethernet]], [[Wi-Fi]], infrarroxu o [[bluetooth]]. En dellos casos intégrense dientro de la imprentadora y n'otros per mediu de convertidores esternos. * '''Otros elementos''': escáneres, llectores de CD-ROM. ==== Sirvidores ==== {{AP|Sirvidor}} Son los equipos que ponen a disposición de los veceros los distintos [[Serviciu de red|servicios]]. Na siguiente llista hai dellos tipos comunes de sirvidores y los sos propósitos: * '''[[Sirvidor d'archivos]]''': almacena dellos tipos d'archivu y distribuyir a otros veceros na rede. Pueden ser sirvíos en distintu formatu según el serviciu qu'empresten y el mediu: [[File Transfer Protocol|FTP]], [[HTTP]], etc. * '''[[Sirvidor d'impresión]]''': controla una o más imprentadores y acepta trabayos d'impresión d'otros veceros de la rede, poniendo en cola los trabayos d'impresión (anque tamién puede camudar la prioridá de les distintes impresiones), y realizando la mayoría o toles otres funciones que nun sitiu de trabayu realizar pa llograr una xera d'impresión si la imprentadora fuera coneutada direutamente col puertu d'imprentadora del sitiu de trabayu. * '''[[Sirvidor de corréu]]''': almacena, unvia, recibe, enruta y realiza otres operaciones rellacionaes col [[Corréu electrónicu|corréu-y]] (''e-mail'') pa los veceros de la rede. * '''Sirvidor de fax''': almacena, unvia, recibe, enruta y realiza otres funciones necesaries pa la tresmisión, la receición y la distribución apropiaes de los [[fax]], con orixe y/o destín una Ordenador o un dispositivu físicu de telefax. * '''Sirvidor de telefonía''': realiza funciones rellacionaes cola telefonía, como ye la de contestador automáticu, realizando les funciones d'un sistema interactivo pa la respuesta de la voz, almacenando los mensaxes de voz, emponiendo les llamaes y controlando tamién la rede o Internet, etc. Pueden operar con [[Voz sobre Protocolu d'Internet|telefonía IP]] o analóxica. * '''[[Sirvidor proxy]]''': realiza un ciertu tipu de funciones en nome d'otros veceros na rede p'aumentar el funcionamientu de ciertes operaciones (p. ex., ''prefetching'' y depositar documentos o otros datos que se soliciten bien frecuentemente). Tamién «sirve» seguridá; esto ye, tien un ''[[Cortafueos (informática)|firewall]]'' (cortafueos). Dexa alministrar l'accesu a Internet nuna rede d'ordenadores dexando o negando l'accesu a distintos sitios web, basándose en conteníos, orixe/destino, usuariu, horariu, etc. * '''Sirvidor d'accesu remotu''' (''Remote Access Service'', '''RAS'''): controla les llinies de [[módem]]s o otres canales de comunicación de la rede por que los pidimientos conecten una posición remota cola rede, respuenden les llamaes telefóniques entrantes o reconocen el pidimientu de la rede y realicen los chequeos necesarios de seguridá y otros procedimientos necesarios pa rexistrar a un usuariu na rede. Xestionen les entraes pa establecer la [[Rede privada virtual|redes virtuales privaes]] (VPN). * '''[[Sirvidor web]]''': almacena documento HTML, imáxenes, archivos de testu, escritures, y demás material web compuestu por datos (conocíos de normal como conteníu), y distribúi esti conteníu a veceros que lu piden na rede. * '''[[Streaming|Sirvidor de streaming]]''': sirvidores que distribúin multimedia de forma continua evitando al usuariu esperar a la descarga completa del ficheru. D'esta forma pueden distribuyise conteníos tipu radio, videu, etc. en tiempu real y ensin demorances. * '''Sirvidor de reserva''' (''standby server''): tien el ''software'' de reserva de la rede instaláu y tien cantidaes grandes d'almacenamientu de la rede en discos duros o otres formes del almacenamientu disponibles por que se utilice col fin d'asegurase de que la perda d'un sirvidor principal nun afecte a la rede. El sirvidor de reserva poder ser de cualesquier de los otros tipos de sirvidor, siendo bien habituales n'el sirvidores d'aplicaciones y bases de datos. * '''[[Autenticación|Sirvidor d'autenticación]]''': ye l'encargáu de verificar qu'un usuariu pueda conectase a la rede en cualquier puntu d'accesu, yá sía inalámbricu o por cable, basándose nel estándar [[802.1x]] y puede ser un sirvidor de tipu ''RADIUS''. * '''Sirvidores pa los servicios de rede''': estos equipos xestionen aquellos servicios necesarios propios de la rede y ensin los cualos nun se podríen interconectar, siquier de forma senciella. Dalgunos d'esos servicios son: [[serviciu de direutoriu]] pa la xestión de los usuarios y los recursos compartíos, ''[[Dynamic Host Configuration Protocol]]'' (DHCP) pa la asignación de les direiciones IP en redes TCP/IP, ''[[Domain Name System]]'' (DNS) pa poder nomar los equipos ensin tener que recurrir a la so direición IP numbérica, etc. * '''[[Sistema de xestión de bases de datos|Sirvidor de base de datos]]''': dexa almacenar la información qu'utilicen les aplicaciones de too tipu, guardándola ordenada y clasificada y que puede ser recuperada en cualquier momentu y sobre la base d'una consulta concreta. Esti sirvidores suelen utilizar llinguaxes estandarízados pa faer más fácil y reutilizable la programación d'aplicaciones, unu de los más populares ye [[SQL]]. * '''[[Sirvidor d'aplicaciones]]''': executa ciertes [[Aplicación informática|aplicaciones]]. Usualmente tratar d'un dispositivu de software qu'apurre servicios d'aplicación a los ordenadores vecera. Un sirvidor d'aplicaciones xestiona la mayor parte (o la totalidá) de les funciones de lóxica de negociu y d'accesu a los datos de l'aplicación. Los principales beneficios de l'aplicación de la teunoloxía de sirvidores d'aplicación son la centralización y l'amenorgamientu de la complexidá nel desenvolvimientu d'aplicaciones. * '''Sirvidores de monitorización y xestión''': ayuden a simplificar les xeres de control, monitorización, busca d'averíes, resolución d'incidencies, etc. Dexen, por casu, centralizar la receición de mensaxes d'avisu, alarma ya información qu'emiten los distintos elementos de rede (non solo los mesmos sirvidores). El [[Simple Network Management Protocol|SNMP]] ye un de los protocolos más espublizaos y que dexa comunicar elementos de distintos fabricantes y de distinta naturaleza. * Y otros munchos dedicaos a múltiples xeres, dende bien xenerales a aquellos d'una especificidá enorme. ==== Almacenamientu en rede ==== Nes redes medianu y grande l'almacenamientu de datos principal nun se produz nos mesmos sirvidores sinón que s'utilicen dispositivos esternos, conocíos como ''disk arrays'' (matrices de discos) interconectaos, de normal por redes tipo SAN o [[Network-attached storage|''Network-Attached Storage'']] (NAS). Estos medios dexen centralizar la información, una meyor xestión del espaciu, [[RAID|sistemes redundantes]] y d'alta disponibilidad. Los medios de [[copia de seguridá]] suelen incluyise na mesma rede onde s'agospien los medios d'almacenamientu mentaos más arriba, d'esta forma'l treslláu de datos ente dambos, tantu al faer la copia como les posibles restauraciones, prodúcense dientro d'esta rede ensin afectar al tráficu de los veceros colos sirvidores o ente ellos. === Dispositivos de rede === {{VT|Dispositivu electrónicu de interconexión}} Los equipos informáticos descritos precisen d'una determinada teunoloxía que forme la rede en cuestión. Según les necesidaes tienen d'escoyese los elementos fayadizos pa poder completar el sistema. Por casu, si queremos xunir los equipos d'una oficina ente ellos tenemos de conectalos per mediu d'un [[Conmutador (dispositivu de rede)|conmutador]] o un [[concentrador]], si amás hai un varios portátiles con tarxetes de rede Wi-Fi tenemos de coneutar un puntu d'accesu inalámbricu por que recueya les sos señales y pueda unvia-yos les que-yos correspuendan, de la mesma el puntu d'accesu va tar conectáu al conmutador por un cable. Si toos ellos tienen de disponer d'accesu a [[Internet]], van interconectar por mediu d'un [[router]], que podría ser [[Router ADSL|ADSL]], ethernet sobre fibra óptica, ''broadband'', etc. Los elementos de la electrónica de rede más habituales son: * '''[[Conmutador (dispositivu de rede)|Conmutador de rede]]''' (''switch''), * '''[[Enrutador]]''' (''router''), * '''[[Ponte de rede]]''' (''bridge''), * '''[[Brouter|Ponte de rede y enrutador]]''' (''brouter''), * '''[[Puntu d'accesu inalámbricu]]''' (''Wireless Access Point'', '''WAP'''). === Protocolos de redes === {{AP|Protocolu de rede}} Esisten diversos protocolos, estándares y modelos que determinen el funcionamientu xeneral de les redes. Destaquen el modelu [[Modelu OSI|OSI]] y el [[TCP/IP]]. Cada modelu estructura'l funcionamientu d'una rede de manera distinta. El modelu OSI cuenta con siete capes bien definíes y con funciones estremaes y el TCP/IP con cuatro capes estremaes pero que combinen les funciones esistentes nos siete capes del modelu OSI.<ref name="Tanenb28">{{cita Harvard|Tanenbaum|2003|p=28|sp=sí}}</ref> Los protocolos tán partíos poles distintes capes pero nun tán definíos como parte del modelu en sí sinón como entidaes distintes de normatives internacionales, de cuenta que'l modelu OSI nun puede ser consideráu una arquiteutura de rede.{{harvnp|Tanenbaum|2003|p=29|sp=sí}} ==== Modelu OSI ==== {{AP|Modelu OSI}} El modelu OSI (''Open Systems Interconnection'') foi creáu pola [[Organización Internacional pa la Estandarización|ISO]] y encárgase de la conexón ente sistemes abiertos; esto ye, sistemes abiertos a la comunicación con otros sistemes. Los principios nos que basó la so creación yeren: una mayor definición de les funciones de cada capa, evitar arrexuntar funciones distintes na mesma capa y una mayor simplificación nel funcionamientu del modelu polo xeneral.<ref name="Tanenb28" /> Esti modelu estrema les funciones de rede en siete capes estremaes: <center> {| {{tablaguapa}} style="text-align:left" ! width="30px"| # ! Capes ! Unidá d'intercambiu |- style="background-color:#83F03C" | 7. | [[Capa d'aplicación]] | APDU |- style="background-color:#A6F16C" | 6. | [[Capa de presentación]] | PPDU |- style="background-color:#C9F76F" | 5. | [[Capa de sesión]] | SPDU |- style="background-color:#EFFD72" | 4. | [[Capa de tresporte]] | TPDU |- style="background-color:#FFBF73" | 3. | [[Capa de rede]] | [[Paquete de rede]] |- style="background-color:#FFA473" | 2. | [[Capa d'enllaz de datos]] | [[Trama de rede]] (Marcu / Entama) |- style="background-color:#FF7373" | 1. | [[Capa física]] | [[Bit]] |} </center> ==== Modelu TCP/IP ==== {{AP|TCP/IP}} Esti modelu ye l'enllantáu anguaño a nivel mundial: foi primeru utilizáu en [[ARPANET]] y ye utilizáu anguaño a nivel global n'[[Internet]] y [[Rede d'área llocal|redes locales]]. El so nome deriva de la unión de los nomes de los dos principales protocolos que lu conformen: [[Transmission Control Protocol|TCP]] na [[capa de tresporte]] y [[Internet Protocol|IP]] na [[capa de rede]].{{harvnp|Tanenbaum|2003|p=35|sp=sí Se compón de cuatro capes: <center> {| {{tablaguapa}} style="text-align:left" ! width="30px"|# ! Capes ! Unidá d'intercambiu |- style="background-color:#83F03C" | 4. | [[Capa d'aplicación]] | ''non definíu'' |- style="background-color:#C9F76F" | 3. | [[Capa de tresporte]] | [[Paquete de rede]] |- style="background-color:#FFBF73" | 2. | [[Capa de rede]] (rede / interred) | ''non definíu'' ([[Datagrama]]) |- style="background-color:#FF7373" | 1. | [[Capa d'enllaz de datos]] (enllaz / nodo a rede) | ''??'' |} </center> ==== Otros estándares ==== Esisten otros estándares, más concretos, que definen la manera de funcionamientu de diverses teunoloxíes de tresmisión de datos. La siguiente llista nun ye completa, solo amuesa dellos exemplos: <center> {| {{tablaguapa}} style="text-align:left" ! Teunoloxía !Estándar ! Añu de primera publicación ! Otros detalles |- | [[Ethernet]] | [[IEEE 802.3]] | [[1983]] | - |- | [[Token Ring]] | [[IEEE 802.5]] | [[Década de 1970|1970]]<ref>{{Cita web |títulu=Token Ring/IEEE 802.5 |url=http://docwiki.cisco.com/wiki/Token_Ring/IEEE_802.5 |cita=The Token Ring network was originally developed by IBM in the 1970s. |idioma=inglés}}</ref> | - |- | [[WLAN]] | [[IEEE 802.11]] | [[1997]]<ref>{{Cita web |títulu=OFFICIAL IEEE 802.11 WORKING GROUP PROJECT TIMELINES - 2010-11-12 |url=http://grouper.ieee.org/groups/802/11/Reports/802.11_Timelines.htm |idioma=inglés}}</ref> | - |- | [[Bluetooth]] | [[IEEE 802.15]] | [[2002]]<ref>{{Cita web |títulu=IEEE 802.15.1 CURRENT STATUS |url=http://www.ieee802.org/15/pub/TG1.html |cita=The IEEE Std 802.15.1™-2002 was published 14Jun02. |idioma=inglés}}</ref> | - |- | [[FDDI]] | [[Fiber Distributed Data Interface|ISO 9314-x]] | [[1987]] | Axunta un conxuntu d'estándares. |- | [[Point-to-Point Protocol|PPP]] | [[Request for comments|RFC 1661]] | [[1994]]<ref>{{cita web |títulu=RFC 1661 - The Point-to-Point Protocol (PPP) |url=http://www.faqs.org/rfcs/rfc1661.html |idioma=inglés}}</ref> | - |} </center> == Clasificación de les redes == Una rede puede recibir distintos calificativos de clasificación sobre la base de distintes taxonomíes: algame, tipu de conexón, teunoloxía, etc. === Por algame === * '''[[Rede d'área personal]]''' (''Personal Area Network'', '''PAN''') ye una rede d'ordenadores usada pa la comunicación ente los dispositivos del Ordenador cerca d'una persona. * '''[[Rede inalámbrica d'área personal]]''' (''Wireless Personal Area Network'', '''WPAN'''), ye una rede d'ordenadores inalámbrica pa la comunicación ente distintos dispositivos (tantu ordenadores, puntos d'accesu a [[internet]], [[teléfonos móviles]], [[PDA]], dispositivos d'audiu, [[imprentadora|imprentadores]]) cercanos al puntu d'accesu. Estes redes de normal son d'unos pocos metros y p'usu personal, según fora d'ella. El mediu de tresporte puede ser cualesquier de los habituales nes redes inalámbriques pero les que reciben esta denominación son habituales en Bluetooth. * '''[[Rede d'área llocal]]''' (''Local Area Network'', '''LAN'''), ye una rede que se llinda a una área especial relativamente pequeña tal como un cuartu, un solu edificiu, una nave, o un avión. Les redes d'área llocal dacuando llámense una sola rede de llocalización. Nun utilicen medios o redes de interconexión públicos. * '''[[Rede d'área llocal inalámbrica]]''' (''Wireless Local Area Network'', '''WLAN'''), ye un sistema de comunicación de datos inalámbricu flexible, bien utilizáu como alternativa a les redes d'área llocal cableadas o como estensión d'estes. * '''[[Rede d'área de campus]]''' (''Campus Area Network'', '''CAN'''), ye una rede d'ordenadores d'alta velocidá que coneuta redes d'área llocal al traviés d'una área xeográfica llindada, como un campus universitariu, una base militar, hospital, etc. Tampoco utiliza medios públicos pa la interconexión. * '''[[Rede d'área metropolitana]]''' (''Metropolitan Area Network'', '''MAN''') ye una rede d'alta velocidá (banda ancha) que da cobertoria nun área xeográfica más estensa qu'un campus, pero aun así llindáu. Por casu, una rede qu'interconecte los edificios públicos d'un conceyu dientro de la llocalidá per mediu de fibra óptica. * '''[[Rede d'área amplia]]''' (''Wide Area Network'', '''WAN'''), son redes informátiques que s'estienden sobre una área xeográfica estensa utilizando medios como: satélites, cables interoceánicos, Internet, fibres óptiques públiques, etc. * '''[[Rede d'área d'almacenamientu]]''' (''Storage Area Network'', '''SAN'''), ye una rede concebida pa coneutar [[sirvidores]], matrices (''arrays'') de discos y llibreríes de soporte, dexando'l tránsitu de datos ensin afectar a les redes poles qu'apuerten los usuarios. * '''[[Rede d'área llocal virtual]]''' (''Virtual LAN'', '''VLAN'''), ye un grupu d'ordenadores con un conxuntu común de recursos a compartir y de requerimientos, que se comuniquen como si tuvieren axuntos a una división lóxica de redes d'ordenadores na cual tolos nodos pueden algamar a los otros per mediu de ''broadcast'' (dominiu de ''broadcast'') na capa d'enllaz de datos, a pesar de la so diversa llocalización física. Esti tipu surdió como respuesta a la necesidá de poder estructurar les conexones d'equipos d'un edificiu per mediu de software,{{harvnp|Tanembaun|2003|pp=330-1|sp=sí}} dexando estremar un [[Conmutador (dispositivu de rede)|conmutador]] en dellos virtuales. === Por tipu de conexón === {{AP|Mediu de tresmisión}} ==== Medios empuestos ==== {{VT|Cableaxe estructurado}} * '''[[Cable de par trenzado]]''': ye una forma de conexón na que dos conductores llétricos aisllaos son enxareyaos pa tener menores interferencies y aumentar la potencia y menguar la [[diafonía]] de los cables axacentes. Dependiendo de la rede pueden utilizase, unu, dos, cuatro o más pares trenzados. * '''[[Cable coaxial]]''': utilizar pa tresportar señales electromagnétiques d'alta frecuencia, que tien un nucleu sólidu (xeneralmente de cobre) o de filos, recubiertu por un material dieléctricu y una malla o blindaxe, que sirven p'aisllar o protexer la señal d'información contra les interferencies o ruiu esterior. * '''[[Fibra óptica]]''': ye un mediu de tresmisión emplegáu davezu en redes de datos; un filo bien finu de material tresparente, vidriu o materiales plásticos, pol que s'unvien pulsos de lluz que representen los datos a tresmitir. ==== Medios ensin emponer ==== {{VT|Rede inalámbrica|Radiofrecuencia|Microondes|Radiación infrarroxo|Infrared Data Association}} * '''[[Rede per radiu]]''' ye aquella qu'emplega la [[radiofrecuencia]] como mediu d'unión de les diverses estaciones de la rede. * '''[[Rede por infrarroxos]]''' (''[[Infrared Data Association]]'', '''IrDA'''), dexen la comunicación ente dos nodos, usando una serie de [[led]]es [[Radiación infrarroxo|infrarroxos]] para ello. Trátase d'emisores/receptores d'ondes infrarroxes ente dambos dispositivos, cada dispositivu precisa al otru pa realizar la comunicación por ello ye escasa'l so usu a gran escala. Nun disponen de gran algame y precisen de visibilidá ente los dispositivos. * '''[[Rede por microondes]]''', ye un tipu de rede inalámbrica qu'utiliza [[microondes]] como mediu de tresmisión. Los protocolos más frecuentes son: el [[IEEE 802.11b]] y tresmite a 2,4&nbsp;[[Gigahercio|GHz]], algamando velocidaes de 11&nbsp;Mbps ([[Megabit por segundu|Megabits per segundu]]); el rangu de 5,4 a 5,7&nbsp;GHz pal protocolu [[IEEE 802.11a]]; el [[IEEE 802.11n]] que dexa velocidaes d'hasta 600&nbsp;Mbps; etc. === Por rellación funcional === * '''[[Veceru-sirvidor]]''' ye l'arquiteutura que consiste básicamente nun veceru que realiza pidimientos a otru programa (el sirvidor) que-y da respuesta. * '''''[[Peer-to-peer]]''''', o rede ente iguales, ye aquella rede d'ordenadores na que toos o dellos aspeutos funcionen ensin veceros nin sirvidores fixos, sinón una serie de nodos que se porten como iguales ente sigo. === Por teunoloxía === {{VT|Point-to-Point Protocol|Peer-to-Peer|P2P}} * '''[[Red punto a puntu]]''' (''point to point'', PtP) ye aquella na qu'esiste ensame de conexones ente pareyes individuales de máquines. Esti tipu de rede rique, en dellos casos, máquines entemedies qu'establezan rutes por que puedan tresmitise paquetes de datos. El mediu electrónicu habitual pa la interconexión ye'l [[Conmutador (dispositivu de rede)|conmutador]], o ''switch''. * '''Rede d'Espardimientu''' ([[Broadcast (informática)|'''''broadcast''''']]) carauterizar por tresmitir datos por un solu canal de comunicación que comparten toles máquines de la rede. Nesti casu, el paquete unviáu ye recibíu por toles máquines de la rede pero namái la destinataria puede procesalo. Los equipos xuníos por un [[concentrador]] (''hub''), formen redes d'esti tipu. * '''[[Rede multipunto]]''', dispón d'una llinia o mediu de comunicación que'l so usu ta compartíu por toles terminales na rede. La información flúi de forma bidireicional. Los terminales pueden tar dixebraos xeográficamente. === Por topoloxía física === [[Ficheru:Topología de red.png|thumb|200px|Topoloxíes físiques de rede.]] {{VT|Topoloxía de rede}} * '''[[Rede en bus]]''' ([[Bus (informática)|bus]] o «conductor común») o '''Rede llinial''' (''line''): carauterizar por tener una única canal de comunicaciones (denomináu bus, troncal o ''backbone'') al cual conéctense los distintos dispositivos. * '''[[Rede n'aníu]]''' (''ring'') o '''Rede circular''': cada estación ta coneutada a la siguiente y la postrera ta coneutada a la primera. Amás, puede comparase cola '''Rede en [[cadena margarita]]'' (''dDaisy chain''). * '''[[Rede n'estrella]]''' (''star''): les estaciones tán coneutaes direutamente a un puntu central y toles comunicaciones haber de faer necesariamente al traviés d'este. * '''[[Rede en malla]]''' (''mesh''): cada nodo ta conectáu a tolos otros. * '''[[Rede n'árbol]]''' (''tree'') o '''Rede xerárquica''': los nodos tán asitiaos en forma d'árbol. Dende una visión topolóxica, la conexón n'árbol ye paecida a una serie de redes n'estrella interconectaes salvu en que nun tien un nodo central. * '''[[Topoloxía híbrida|Rede híbrida]]''' o '''Rede mista''': dase cualquier combinación de les anteriores. Por casu, circular d'estrella, bus d'estrella, etc. === Pola direicionalidá de los datos === * [[Dúplex (telecomunicaciones)#Simplex|'''''Simplex''''']] o unidireicional: un equipu terminal de datos tresmite y otru recibe. * '''''[[Half-duplex]]''''' o semidúplex: el métodu o protocolu d'unviada d'información ye bidireicional pero non simultáneu bidireicional, solo un equipu tresmite al empar. * '''''[[Dúplex (telecomunicaciones)|Full-duplex]]''''' o dúplex: los dos equipos arreyaos na comunicación poder faer de forma simultánea, tresmitir y recibir. === Por grau d'autentificación === * '''Rede privada''': ye una rede que solo puede ser usada por delles persones y que ta configurada con clave d'accesu personal.{{ensin referencies}} * '''Rede d'accesu públicu''': una rede pública defínese como una rede que puede usar cualquier persona y non como les redes que tán configuraes con clave d'accesu personal. Ye una rede d'ordenadores interconectaos, capaz de compartir información y que dexa comunicar a usuarios ensin importar el so allugamientu xeográficu.{{ensin referencies}} === Por grau d'espardimientu === {{VT|Extranet}} * Una '''[[intranet]]''' ye una rede privada d'ordenadores qu'utiliza teunoloxía d'Internet pa compartir dientro d'una organización parte de los sos sistemes d'información y sistemes operacionales. * La '''[[Internet]]''' ye un conxuntu descentralizáu de redes de comunicación interconectaes qu'utilicen la familia de protocolos TCP/IP, garantizando que les redes físiques heteroxénees que la componen funcionen como una rede lóxica única, d'algame mundial. === Por serviciu o función === * '''Rede comercial''' apurre soporte ya información pa una empresa o organización con ánimu d'arriquecimientu. * '''Rede educativa''' apurre soporte ya información pa una organización educativa dientro del ámbitu del aprendizaxe. * '''Rede pal [[Centru de procesamientu de datos|proceso de datos]]''' apurre una interfaz pa intercomunicar equipos que vaigan realizar una función de cómputu conxunta.{{ensin referencies}} == Ver tamién == {{llista de columnes|3| * [[Cableaxe estructurado]] * [[Conmutación de circuitos]] * [[Conmutación de paquetes]] * [[Direición IP]] * [[Direición MAC]] * [[Extranet]] * [[Hardware de rede]] * [[Hestoria d'Internet]] * [[Host]] * [[Internet]] * [[Intranet]] * [[Modelu OSI]] * [[Rede heteroxénea]] * [[TCP/IP|Modelu TCP/IP]] * [[Topoloxía de rede]] * [[Arquiteutura de Rede]] }} == Referencies == {{llistaref}} === Bibliografía === * {{cita llibru |títulu=Red. Manual de Referencia |apellíu=Zacker |nome=Craig |editorial=McGraw Hill |añu=2002 |isbn=8448136209}} * {{cita llibru |apellíu=Groth |nome=David |apellíu2=Skandier |nome2=Toby |añu=2005 |títulu=Guía del estudiu de redes, |edición=4ª |editorial=Sybex, Inc. |isbn=0-7821-4406-3}} * {{cita llibru |títulu=Introduction to Signals and Systems |nome=Simon |apellíu=Haykin |editorial=Wiley |idioma=inglés}} * {{cita llibru |títulu=Local Networks, An Introduction |nome=William |apellíu=Stallings |editorial=MacMillan |idioma=inglés}} * {{cita llibru |títulu=Data and Computer Communications |nome=William |apellíu=Stallings |editorial=MacMillan |idioma=inglés}} * {{cita llibru |títulu=Local and Metropolitan Area Networks |nome=William |apellíu=Stallings |editorial=MacMillan |idioma=inglés}} * {{cita llibru |títulu=Business Data Communications |nome1=William |apellíu1=Stallings |nome2=Richard |apellíu2=Van Slyke |editorial=Prentice Hall |idioma=inglés}} * {{cita llibru |títulu=Red d'ordenadores |nome=Andrew S. |apellíu=Tanenbaum |enllaceautor=Andrew S. Tanenbaum |edición=4ª |editorial=Pearson Educación |añu=2003 |isbn=9789702601623 |url=https://books.google.es/books?id=WWD-4oF9hjEC |formatu=Google Books |fechaaccesu=26 de xineru de 2012}} <small>(la versión en llinia solo ufierta una vista parcial del conteníu).</small> == Enllaces esternos == {{Commonscat|Computer networks}} {{Tradubot|Red de computadoras}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Redes informátiques| ]] [[Categoría:Inxeniería de telecomunicación]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ml728sxnuqnokibfoli1m33hir6g99r 0 117049 3699226 3682955 2022-07-25T06:14:29Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Organización}} La '''Corte Suprema de Xusticia de los Estaos Xuníos d'América''', tamién denomináu '''Tribunal Supremu de Xusticia de los Estaos Xuníos''' (n'[[idioma inglés|inglés]], ''Supreme Court of the United States''), ye'l [[tribunal Supremu|tribunal de mayor rangu]] esistente nos [[Estaos Xuníos d'América]]. Como tal, la Corte ye la cabeza del [[Poder Xudicial]] de los [[Política de los Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]]. La Corte componer d'un [[Presidente de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos|presidente]] (''Chief Justice'') y ocho [[Xuez acomuñáu de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos|xueces asociaos]] (''Associate Justices''), que son nomaos pol [[presidente de los Estaos Xuníos]] y confirmaos por aciu el conseyu y consentimientu» del [[Senáu de los Estaos Xuníos]]. Los xueces nomaos del tribunal sirven pa tola vida y namái pueden ser destituyíos pol [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] por aciu un procesu d'impugnación (''[[impeachment]]''). Los xueces pueden arrenunciar al so cargu por voluntá propia. Nengún xuez foi removíu del so cargu, anque munchos hanse retiráu o arrenunciáu. La Corte Suprema ye la única corte establecida pola [[Constitución de los Estaos Xuníos]]. Tolos demás tribunales fueron creaos pol Congresu. La Corte tien la facultá de revisión xudicial y la facultá de declarar inconstitucionales lleis federales o estatales y actos de los [[poder executivu|poderes executivos]] federal y estatales. Les sos decisiones nun pueden ser [[apelación|apelaes]]. La Corte Suprema axuntar en [[Washington D. C.]]. Dacuando faise referencia a ella pola so [[acrónimu]] n'inglés ''SCOTUS'' (por ''Supreme Court of the United States'') o ''USSC'' (''United States Supreme Court''). == Composición == === Númberu de miembros === [[Ficheru:Judiciary Act of 1789.jpg|thumb|150px|''Judiciary Act'' de [[1789]].]] La Constitución nun especifica'l númberu de miembros que tien de tener la Corte Suprema. Ye'l Congresu'l que tien la facultá d'afitar el númberu de xueces. Orixinalmente, el númberu total de xueces foi afitáu en seis pola Llei Xudicial (''Judiciary Act'') de [[1789]]. Cuando'l país creció xeográficamente, el númberu de xueces aumentó. La Corte foi ampliada a siete miembros en [[1807]], a nueve en [[1837]] y a diez de [[1863]]. Pola Llei de Xueces de Circuitu (''Circuit Judges Act'') de [[1869]], el númberu de xueces foi afitáu otra vegada en nueve (un xuez presidente y ocho xueces asociaos), composición que se caltuvo dende entós. === Nomamientu === L'atribución del nomamientu de los sos miembros correspuénde-y al presidente de los Estaos Xuníos. Como regla xeneral, el presidente noma a una persona que comparta los sos ideales políticu-xudiciales. Sicasí, regularmente'l presidente trata de buscar un candidatu que seya aceptáu tantu por lliberales como por conservadores, una y bones un candidatu que los sos pensamientos sían consideraos demasiáu estremos pueden ser refugaos pol Senáu. En dellos casos, les decisiones de los xueces pueden ser lo opuesto a lo que'l presidente esperaba d'él cuando lo nomó. Un exemplu d'esto ye'l casu del xuez presidente [[Earl Warren]] quien foi nomáu pol presidente [[Dwight D. Eisenhower]] antemanando que sería un xuez conservador. Sicasí, mientres la presidencia de Warren, emitiéronse decisiones que fueron consideraes ente les más "lliberales" (progresistes nel sentíu estauxunidense del términu) de tola so historia. El "''conseyu y consentimientu''" del Senáu ye riquíu pa tolos nomaos a la Corte Suprema. El procesu de confirmación regularmente atrai a un gran númberu de grupos activistes quien faen campaña en pro o en contra del nomáu. El Comité d'Asuntos Xudiciales lleva a cabu les audiciones pa esaminar la calidá del nomáu. Darréu, el plenu del Senáu considera la nominación. Riquir de [[mayoría simple]] pa confirmar o refugar al nomáu. Dolce nomaos fueron explícitamente refugaos pol Senáu. El más recién foi en [[1987]], cuando'l Senáu refugó a [[Robert Bork]]. En [[1991]], la nominación del xuez [[Clarence Thomas]] foi cuasi refugada por cuenta d'imputaciones de índole sexual, pero'l nomáu finalmente foi aprobáu con una votación de 52 a 48. En dellos casos, el Senáu puede refugar a un nomáu al nun votar por él. Por casu, la minoría puede utilizar la téunica del "[[tramposería]]" (allargamientu del alderique per dellos díes). Amás, el presidente puede retirar un nomamientu si ve claramente que'l nomáu nun va ser confirmáu. Por casu, el presidente [[George W. Bush]] retiró la nominación de [[Harriet Miers]] depués de crítiques per parte de sectores republicanos. Hasta la década de los ochenta, el procesu de confirmación de los nomaos yera relativamente curtiu, n'alredor d'un mes decidía si'l nomáu integraría la corte o non. Sicasí, a partir de la presidencia de [[Ronald Reagan]], el tiempu del procesu de confirmación estendióse. Envaloróse qu'ello puede debese a la perceición pública de que los xueces de la Corte Suprema tienen enforma poder. El promediu de tiempu ente'l surdimientu d'una vacante na Corte y la so sustitución ye d'aprosimao dos años. Sicasí, hai periodos onde nun surdieron vacantes por un llargu tiempu. Por casu, nun hubo vacantes dende'l nomamientu del xuez [[Stephen Breyer]] en [[1994]] hasta que la xueza [[Sandra Day O'Connor]] anunció'l so retiru nel branu de [[2005]]. Los periodos de [[xurisprudencia]] de la Corte desígnense coloquialmente pol nome del xuez presidente de vez. Por casu, el Tribunal mientres [[1969]]-[[1986]] conózse-y como la "Corte Burger" (pol nome del xuez presidente [[Warren Burger]]) y mientres [[1986]] a [[2005]] conózse-y como la "Corte Rehnquist" (pol nome del xuez presidente [[William Rehnquist]]). Nel idioma inglés, el títulu oficial d'un miembru de la Corte Suprema ye ''justice'', lo cual traduzse lliteralmente como ''xusticia'', mientres el términu ''judge'' traduzse lliteralmente como ''xuez''. Sicasí, esi nun ye'l títulu utilizáu pa los miembros de la Corte Suprema, pero comúnmente llámase n'español ''xueces'' a los miembros de la Corte Suprema y, dacuando, ''maxistraos''. === Tabla resumen de los xueces de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos === {| {{tablaguapa}} ! Función ! Nome !Nomáu por ! Edá !Duración del mandatu Presidente (decimoséptimu) | [[John_Roberts|John G. Roberts]] | [[George W. Bush]] | {{edá|27|1|1955}} | Dende la Fecha d'entamu|29|9|2005}} |- | Xuez asociáu | [[Anthony Kennedy]] | [[Ronald Reagan]] | {{edá|23|7|1936}} | Dende la Fecha d'entamu|18|2|1988}} |- | Xuez asociáu | [[Clarence Thomas]] | [[George H. W. Bush]] | {{edá|23|6|1948}} | Dende la Fecha d'entamu|23|10|1991}} |- | Xuez asociáu | [[Ruth Bader Ginsburg]] | [[Bill Clinton]] | {{edá|15|3|1933}} | Dende la Fecha d'entamu|10|8|1993}} |- | Xuez asociáu | [[Stephen Breyer]] | [[Bill Clinton]] | {{edá|15|8|1938}} | Dende la Fecha d'entamu|3|8|1994}} |- | Xuez asociáu | [[Samuel Alito]] | [[George W. Bush]] | {{edá|1|4|1950}} | Dende la Fecha d'entamu|31|1|2006}} |- | Xuez asociáu | [[Sonia Sotomayor]] | [[Barack Obama]] | {{edá|25|6|1954}} | Dende la Fecha d'entamu|6|8|2009}} |- | Xuez asociáu | [[Elena Kagan]] | [[Barack Obama]] | {{edá|28|4|1960}} | Dende la Fecha d'entamu|7|8|2010}} |- | Xuez asociáu | | [[Neil Gorsuch]] | [[Donald Trump]] | {{edá|29|8|1967}} | Dende la Fecha d'entamu|7|4|2017}} |} === Requisitos pa ser miembru === La Constitución nun establez explícitamente los requisitos necesarios pa ser xuez de la Corte. Ello ye que nun establez parámetros como la ''nacionalidá'' o la ''edá'' necesaria, como lo fai nel casu del poder llexislativu y executivu. Sicasí, el presidente comúnmente preselecciona individuos que tuvieren esperiencia xudicial previa yá seya a nivel estatal o federal. De los actuales nueve xueces nel tribunal, ocho ocuparon puestos xurídicos nel gobiernu federal. Los nomaos a la Corte Suprema son evaluaos pola ''American Bar Association'' y reciben una de tres evaluaciones finales: "bien cualificáu", "cualificáu" o "non cualificáu". Esta evaluación nun representa obligación dalguna nin pal Senáu nin pal presidente, anque xeneralmente ye tomada en considerancia. === Otres funciones === Cada xuez de la Corte Suprema ye asignáu a unu o dos de los circuitos xudiciales federales. El xuez presidente regularmente ye asignáu al Circuitu del Distritu de Columbia y al Circuitu Federal. Los demás xueces son asignaos a los demás circuitos. Cuando un casu quier ser lleváu a la Corte Suprema, tien de rexistrase na oficina del xuez que tien competencia sobre'l circuitu onde surdió l'apelación. == Decisiones == Les decisiones de la Corte Suprema constitúin precedente (''binding precedent'') qu'obliga a toles demás cortes a respetales. Amás, los sos fallos tienen la capacidá de derogar lleis. Dos casos que marcaron la historia de los Estaos Xuníos fueron ''[[Brown contra Conseyu d'Educación]]'' ([[1954]]) y ''[[Ruca contra Wade]]'' ([[1973]]). En ''Brown contra Conseyu d'Educación'', la Corte Suprema estableció que la [[segregación]] nes escueles públiques yera inconstitucional. A partir d'esa decisión, la segregación en cualquier sitiu públicu pasó a ser igualmente inconstitucional. En ''Ruca contra Wade'', la Corte determinó que'l derechu al [[Tratamientu xurídicu del albuertu|albuerto]] nun podía ser negáu a les muyeres, yá que esiste un ''derechu a la privacidá'' na constitución que protexe a les muyeres y les sos decisiones. Entá güei, esta decisión resulta revesosa por dalgunos y los xueces de la Corte Scalia y Thomas, espresaron la so opinión de que ''Ruca'' foi una decisión errónea. Los xueces oyen los argumentos de los distintos casos y depués axúntense p'aldericalo ente ellos. Cada xuez de la Corte tien un votu en cada casu. Cuando hai a lo menos cinco xueces a favor de dalguna decisión, esa pasa a ser la ''opinión'' de la Corte que representa'l precedente final. El xuez de mayor veteranía ente los cinco votantes tien el privilexu d'escoyer cual d'ellos va escribir la opinión del Tribunal. Si'l xuez presidente atopar ente la mayoría, el privilexu pasa a él. Tou xuez tien derechu a escribir una esplicación del so votu. Si'l so votu atopar ente la mayoría, el xuez escribe una opinión ''concurrente''. Si'l xuez votó en contra de la mayoría, escribe entós una opinión ''disidente''. Ténganse en cuenta que namái la decisión de la mayoría representa un precedente llegal. Les opiniones del Tribunal sobre dalgún casu publiquen dalgún tiempu dempués de qu'ésti foi vistu. Cuando se llega a una decisión, xeneralmente infórmase'l númberu de xueces que votó a favor de la opinión del Tribunal. Por casu, dizse que "El Tribunal en ''Ruca contra Wade'' votó 7-2 a favor de la llegalización del albuertu". Esto ye, siete xueces votaron a favor de la decisión y dos en contra. == Edificiu de la Corte Suprema == {{AP|Edificiu de la Corte Suprema d'Estaos Xuníos}} L'edificiu de la corte suprema ye'l llugar de trabayu y sede del tribunal. Ta alcontrada na ciudá de [[Washington D.C.]] enfrente del llau Este del [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]] === Historia === {{Imaxe múltiple| posición_tabla = derecha| semeya1 = OldSupremeCourt.jpg| anchu1 = 148| testu1 = Sala Primer de la Corte Suprema.| alineación_texto1 = center| semeya2 = Old sen ch 1.jpg| anchu2 = 150| alineación_texto2 = center| testu2 = Sala Primer del Senáu.}} Antes del establecimientu d'una ciudá Distritu Federal, el gobiernu de los [[Estaos Xuníos]] tenía la so sede na ciudá de [[Nueva York]] ([[Nueva York (estáu)|Nueva York]]), onde la Corte Suprema tuvo la so primer xunta, nel edificiu Merchants Exchange, y tamién diben a [[Filadelfia]], [[Pennsylvania]] onde s'axuntaben na Casa Estatal de Pennsylvania, agora llamada Salón d'Independencia.[http://www.supremecourtus.gov/about/courtbuilding.pdf 1] Entós que el gobiernu federal treslladar a la ciudá de Washington, la corte foi instituyida nuna pieza baxu del Capitoliu. La corte caltúvose dientro del Capitoliu hasta l'añu 1935, cola esceición de los años 1812 hasta 1817, mientres la invasión de los Británicos a Washington na [[Guerra ente Reinu Xuníu y Estaos Xuníos de 1812]]. Cola espansión del Congresu, la Corte mover de cuartu en cuartu del capitoliu, dacuando ocupando recámares con otres cortes del gobiernu, a la fin moviéndose a la recámara vieya del Senáu, como güei llámase-y. En 1929, el xuez mayor (y ex[[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]]) [[William Howard Taft]] pidió, con ésitu, que la Corte tuviera'l so propiu edificiu, p'alloñase del Congresu, como caña que ye independiente del Gobiernu. === L'edificiu ''Templu de la Xusticia'' === [[Ficheru:SupremeCourt-1935.jpg|thumb|L'edificiu de la Corte Suprema, c. 1935.]] [[Ficheru:CourtEqualJustice.JPG|thumb|Lema "''Igualdá de Xusticia so la Llei''"]] [[Ficheru:Ussupremecourtinterior.JPG|thumb|L'interior de la Corte.]] [[Ficheru:USA - Supreme Court.JPG|thumb|Escalera]] L'edificiu foi diseñáu pol arquiteutu [[Cass Gilbert]],<ref name="WDL">{{cita web |url = http://www.wdl.org/es/item/11376/ |títulu = Estudio del proyeutu pal Edificiu Woolworth, Nueva York |website = [[World Digital Library]] |fecha = 10 d'avientu de 1910 |fechaaccesu = 25 de xunetu de 2013 }}</ref> y ye de cuatro pisos (92 pies). El primer bloque foi puestu'l día [[13 d'ochobre]] de [[1932]] y completáu en [[1935]] n'invirtiendo 9 740 000 dólares. "''L'edificiu foi diseñáu na escala de dar la importancia y dignidá a la Corte y caña xudicial como iguales ya independientes respectu al Gobiernu de Los Estaos Xuníos d'América, “como símbolu nacional de xusticia y l'alta esfera d'actividá.”''"[http://www.supremecourtus.gov/about/courtbuilding.pdf 2] La fachada de la Corte Suprema tea fecha con mármol procedente del estáu de [[Vermont]], y a los llaos de mármol del estáu de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]. El mármol nos espacios del interior ye del estáu d'[[Alabama]], El Salón interior principal, ta decoráu con mármol d'[[España]]. Pa les 24 columnes d'enfrente "''El señor Gilbert espresó que solamente quería mármol fino de les [[canteres]] de [[Siena]], [[Italia]]''". Ello ye que felicitó al primer ministru italianu [[Benito Mussolini]]"''pola so ayuda en garantizar que les canteres de Siena nun mandaren nada inferior al mármol orixinal''".[https://web.archive.org/web/20051128162002/http://www.supremecourthistory.org/04_library/subs_volumes/04_c01_y.html 3] Dellos de los miembros de la Corte a la de la so inauguración sintieron que l'edificiu paecía desaveniente pa la so función. Otros repararon que los xueces paecíen "nueve escarabajos nel Templu de Karnak". La fachada oeste que da vista al Capitoliu, y correspuende esencialmente al frontis del mesmu, tien el [[lema]] ''Equal Justice Under Law'' ("Igualdá de Xusticia so la Llei") y la fachada trasera (del llau este) tien el lema ''Justice, the Guardian of Liberty'' ("Xusticia, el Guardían de la Llibertá"). L'edificiu contién: * '''El suétanu:''' Centru de caltenimientu, un garaxe y un cuartu pa correos. * '''El primer pisu:''' Oficina d'Información Publica, Oficina, Unidá de Publicaciones, Salón d'exhibiciones, cafetería, tienda d'alcordances y oficines d'alministraciones. * '''El segundu pisu:''' El Gran Salón, La corte, Sala de conferencies, y oficines pa tolos xueces, sacante la xueza [[Ruth Bader Ginsburg|Ginsburg]] (escoyó una oficina más amplia nel tercer pisu). * '''El tercer pisu:''' La oficina de la xueza Ginsburg, la oficina del encargáu d'editar y publicar les decisiones de la Corte, la oficina llegal y les oficines de los asistentes de los xueces. El comedor y la sala de llectura de los xueces tamién tán nesta planta. * '''El cuartu pisu:''' La Gran Biblioteca de la Corte. * '''El quintu pisu:''' Un ximnasiu, incluyendo una cancha de baloncestu, referida, a chancia, como la "Cancha más alta de la tierra." (xuegu de pallabres: n'inglés ''Court'' puede significar "Corte" o "cancha")[http://www.senate.gov/vtour/1.htm 4] L'edificiu ta so la xurisdicción del arquiteutu del capitoliu, pero caltién el so propiu departamentu de policía, distinta entidá que la policía del capitoliu, creada en 1935, pa xixilar l'edificiu y los sos trabayadores. La corte tuvo un presupuestu añal de 16,7 millones de dólares nel añu 2006. == Ver tamién == * [[Casu Marbury contra Madison]] * [[Casu Dred Scott contra Sandford]] * [[Constitución de los Estaos Xuníos]] * [[Cortes d'Apelaciones de los Estaos Xuníos]] * [[Cortes de Distritu de los Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Bibliografía == === Artículo === * {{cita publicación |apellíu=Fassassi|nome=Idris |fecha=Août 2009 |títulu=L’exigence continue de légitimité sociale de la Cour suprême |títulotrad=La esixencia continua de llexitimidá social de la Corte Suprema |idioma=francés |revista=[[:fr:Conseil constitutionnel (France)|Les Cahiers du Conseil constitutionnel]] |allugamientu=[[París|Paris]]|editorial=[[:fr:Dalloz|Dalloz]] |volume=|númberu=26 |páxines= |url=http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/nouveaux-cahiers-du-conseil/cahier-n-26/l-exigence-continue-de-legitimite-sociale-de-la-cour-supremesup1-sup.51500.html |fechaaccesu=21 de mayu de 2012 }} * {{cita publicación |apellíu=Garro|nome= Alejandro M. |enllaceautor= |fecha = mayoo/Agostu de 1992 |títulu= Delles reflexones sobre la Corte Suprema de los Estaos Xuníos na so actual composición y el rol institucional de la Corte |títulotrad= |idioma= |revista=Revista Española de Derechu Constitucional |allugamientu=[[Madrid]]|editorial=[[Centru d'Estudios Políticos y Constitucionales]] |volume=|númberu=35 |páxines=85-95 |issn= |url= |fechaaccesu= }} * {{cita publicación |apellíu=Lenoir|nome=Noëlle|enllaceautor= |fecha=Payares de 1998 |títulu= Entretien avec Mmes. Sandra Day O'Connor et Ruth Bader Ginsburg , Membres de la Cour suprême des États-Unis |idioma=francés |revista=[[:fr:Conseil constitutionnel (France)|Les Cahiers du Conseil constitutionnel]] |allugamientu=[[París|Paris]]|editorial=[[:fr:Dalloz|Dalloz]] |volume=|númberu=5 |páxines= |url=http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/nouveaux-cahiers-du-conseil/cahier-n-5/entretien-avec-mmes-sandra-day-o-connor-et-ruth-bader-ginsburg-membres-de-la-cour-supreme-des-etats-unis.52826.html |fechaaccesu=22 de mayu de 2012 }} * {{cita publicación |apellíu=Powell|nome=Lewis F., Jr.|enllaceautor= |fecha= Mar., 1989 |títulu=Capital Punishment |títulotrad=Pena de muerte |idioma=francés |revista=Harvard Law Review |allugamientu=[[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]]|editorial=The Harvard Law Review Association |volume=102|númberu=5 |páxines=1035-1046 |doi=10.2307/1341469 |url= |fechaaccesu= }} * {{cita publicación |apellíu=Vírgala Foruria|nome= Eduardo |enllaceautor= |fecha = mayoo/Agostu de 2001 |títulu= Control astractu y recursu direutu d'inconstitucionalidá nos Estaos Xuníos |títulotrad= |idioma= |revista=Revista Española de Derechu Constitucional |allugamientu=[[Madrid]]|editorial=[[Centru d'Estudios Políticos y Constitucionales]] |volume=|númberu=62 |páxines=77-124 |issn= |url= |fechaaccesu= }} * {{cita publicación |apellíu=Zoller|nome=Élisabeth |fecha=Payares de 1998 |títulu=Présentation de la Cour suprême des États-Unis |idioma=francés |revista=[[:fr:Conseil constitutionnel (France)|Les Cahiers du Conseil constitutionnel]] |allugamientu=[[París|Paris]]|editorial=[[:fr:Dalloz|Dalloz]] |volume=|númberu=5 |páxines= |url=http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/nouveaux-cahiers-du-conseil/cahier-n-5/presentation-de-la-cour-supreme-des-etats-unis.52825.html |fechaaccesu=22 de mayu de 2012 }} * {{cita publicación |apellíu=Zoller|nome=Élisabeth |fecha=xunu de 2006 |títulu=Les revirements de jurisprudence de la Cour suprême des États-Unis |títulotrad=Les revocaciones de xurisprudencia de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos |idioma=francés |revista=[[:fr:Conseil constitutionnel (France)|Les Cahiers du Conseil constitutionnel]] |allugamientu=[[París|Paris]]|editorial=[[:fr:Dalloz|Dalloz]] |volume=|númberu=20 |páxines= |url=http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/nouveaux-cahiers-du-conseil/cahier-n-20/-yos-revirements-de-jurisprudence-de-la-cour-supreme-des-etats-unis.50632.html |fechaaccesu=21 de mayu de 2012 }} * {{cita publicación |apellíu=Zoller|nome=Élisabeth |fecha=xunu de 2007 |títulu=-y réalisme dans la jurisprudence constitutionnelle de la Cour suprême des États-Unis |idioma=francés |revista=[[:fr:Conseil constitutionnel (France)|Les Cahiers du Conseil constitutionnel]] |allugamientu=[[París|Paris]]|editorial=[[:fr:Dalloz|Dalloz]] |volume=|númberu=22 |páxines= |url=http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/nouveaux-cahiers-du-conseil/cahier-n-22/-y-realisme-dans-la-jurisprudence-constitutionnelle-de-la-cour-supreme-des-etats-unis.50710.html |fechaaccesu=21 de mayu de 2012 }} * {{cita publicación |apellíu=Zoller|nome=Élisabeth |fecha=2011 |títulu=Considérations sur cáuses-yos de la puissance de la Cour suprême des États-Unis et de sa retenue |títulotrad=Considerancies sobre les causes de la potencia de la Corte Suprema de los Estaos Xuníos y de la so retención |idioma=francés |revista=[[:fr:Conseil constitutionnel (France)|Les Nouveaux Cahiers du Conseil constitutionnel]] |allugamientu=[[París|Paris]]|editorial=[[:fr:Dalloz|Dalloz]] |volume=|númberu=33 |páxines=231-251 |url=http://www.cairn.info/revue-les-nouveaux-cahiers-du-conseil-constitutionnel-2011-4-page-231.htm |fechaaccesu=21 de mayu de 2012 }} === Llibros === * {{cita llibru |apellíos=Bickel|nome=Alexander M. |añu=1978 |idioma=inglés |títulu=The Supreme Court and the Idea of Progress |títulu-trad= |edición=|sined=ensin |editorial=[[Yale University Press]] |allugamientu=[[New Haven]] |isbn= 978-0-300-02239-1 }} * {{cita llibru |apellíos=Bickel|nome=Alexander M. |añu=1986 |idioma=inglés |títulu=The Least Dangerous Branch: The Supreme Court at the Bar of Politics |títulu-trad= |edición=|sined=ensin |editorial=Yale University Press |allugamientu=[[New Haven]] |isbn=978-0-300-03299-4 }} * {{cita llibru |apellíos=Black|nome=Charles L. |añu=1960 |idioma=inglés |títulu=The People and The Court |títulu-trad= |edición=|sined=ensin |editorial= MacMillan |allugamientu=[[Nueva York]] |isbn= }} * {{cita llibru |apellíu-editor=Hall|nome-editor=Kermit L. |añu=2005 |idioma=inglés |títulu=The Oxford Companion to the Supreme Court of the United States |títulu-trad= |edición= Second Edition |sined=ensin |editorial=[[Oxford University Press]] |allugamientu=[[Oxford]] |isbn=978-0-19-517661-2 }} * {{cita llibru |apellíu-editor=Hall|nome-editor=Kermit L. |apellíu-editor2= Ely |nome-editor2= James W., Junior |añu= 2009 |idioma=inglés |títulu= The Oxford Guide to United States Supreme Court Decisions |títulu-trad= |edición= Second Edition |sined=ensin |editorial=[[Oxford University Press]] |allugamientu=[[Oxford]] |isbn=978-0-19-537939-6 }} * {{cita llibru |apellíos=Hughes|nome=Charles Evans|enllaceautor=Charles Evans Hughes |añu=1946 |títulu=La Suprema Corte de los Estaos Xuníos |edición=|sined=ensin |editorial= Fondu de Cultura Económica |allugamientu=[[Méxicu]] |isbn= |url= }} * {{cita llibru |apellíos=Rehnquist|nome=William H.|enllaceautor=William Rehnquist |añu=2002 |idioma=inglés |títulu=The Supreme Court |títulu-trad=La Suprema Corte |edición=|sined=ensin |editorial=Vintage Books |allugamientu=[[Nueva York]] |isbn=978-0-375-70861-9 }} * {{cita llibru |apellíu=Tocqueville|nome=Alexis de|enllaceautor=Alexis de Tocqueville |añu=2002 |formatu=2 volumen |títulu=La democracia n'América |serie=Ciencia política |allugamientu=[[Madrid]] |editorial=[[Alianza Editorial]] |isbn= |url= }} == Enllaces esternos == {{commons|Supreme Court of the United States}} * (n'inglés) [http://www.supremecourtus.gov Sitiu oficial de la Corte Suprema] * (n'inglés) [http://www.supremecourthistory.org The Supreme Court Historical Society] * (n'inglés) [http://www.findlaw.com Findlaw.com; Busca de decisiones de la Corte] {{Tradubot|Corte Suprema de los Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Atraiciones turístiques de Washington D. C.]] [[Categoría:Política d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Tribunales supremos|Estaos Xuníos]] [[Categoría:Corte Suprema d'Estaos Xuníos| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 8sfa7gwetmmajcce8m1ygk3m49zu4ce 0 117531 3699451 3430303 2022-07-25T08:04:28Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki Esti artículu recueye en forma de tabla llista, los '''edificios de los capitolios estatales de los Estaos Xuníos''' (''state Capitol''), que nun deben de confundise coles capitales de los estaos (''state capitals''), que son les ciudaes nes qu'estos edificios alcuéntrense. La mayoría de los estaos d'Estaos Xuníos (39 de 50) tienen instalaciones denominaes «Capitoliu estatal o Capitoliu del Estáu» (''State Capitol''). Indiana y Ohio utilicen el términu «capitoliu» (''Statehouse''), y ocho estados utilicen «Casa de Gobiernu» (''State House''): Maine, Maryland, Massachusetts, New Hampshire, Nueva Jersey, Rhode Island, Carolina del Sur y Vermont. [[Delaware]] tien un Salón o Cámara Llexislativu» (''Legislative Hall''). L'Estáu d'Alabama tien un Capitoliu del Estáu ([[Capitoliu d'Alabama|State Capitol]]), pero la Llexislatura dende l'añu 1985 axuntar nel capitoliu estatal house ([[Alabama State House|State House]].). Un capitoliu de normal contién el llugar d'alcuentru de la [[llexislatura d'estáu (Estaos Xuníos)|llexislatura del so estáu]] y de les oficines del [[Gobernador#United States|gobernador]] del estáu, anque esto nun se cumple pa tolos estaos. Les llexislatures d'Alabama, Nevada y Carolina del Norte atopar n'otros edificios cercanos, pero les oficines del so gobernador permanecen na capital. El [[Capitoliu d'Arizona|Capitoliu del Estáu d'Arizona]] ye agora puramente un muséu, y tantu el poder lexislativo como la oficina del gobernador atopar n'edificios cercanos. Namái Arizona nun tien la oficina del gobernador na capital del estáu, anque en [[Delaware]], [[Ohio]], [[Michigan]], [[Vermont]] y [[Virxinia]],<ref>{{cita web|url=http://virginiacapitol.gov/virtualtours/3rd_floor.html|títulu=Virtual Tour of the Virxinia State Capitol|publisher=Virxinia Capitol.gov|fechaaccesu=May 2011}}</ref> la oficina ye solo pa usu ceremonial. En nueve estados, la corte suprema del estáu tamién s'axunta davezu nel capitoliu: [[Indiana]], [[Kentucky]], [[Nebraska]], [[Dakota del Norte]], [[Oklahoma]] (tantu la corte civil [[Oklahoma Supreme Court|civil]] como la [[Oklahoma Court of Criminal Appeals|penal]]), [[Pennsylvania]] (unu de los trés llugares), [[Dakota del Sur]], [[Virxinia Occidental]] y [[Wisconsin]]. Los otros 40 estaos tienen edificios separaos pa los sos tribunales supremos, anque en [[Minnesota]] y [[Utah]] l'altu tribunal tamién tien xuntes ceremoniales nos capitolios. Once capitolio estatales nun cunten con una cúpula, los de les capitales estatales d'Alaska, Florida, Ḥawai, Luisiana, Nuevu Méxicu, Nueva York, Dakota del Norte, Ohio, Oregon, Tennessee y Virxinia.<ref>[http://www.ncsl.org/legislatures-elections/legislatures/state-capitols-and-domes.aspx "State Capitols and Domes"]. NCSL.org (National Conference of State Legislatures). Consultáu October 9, 2013.</ref> ==Capitolios estatales d'Estaos Xuníos == {| class="wikitable sortable" ! Imaxe !Nome del capitoliu !Llocalización ! Años de construcción del actual capitoliu !Notes |- | [[Ficheru:1Maryland State Capitol Bldg..JPG|100px]] || [[Maryland State House]] || [[Annapolis (Maryland)|Annapolis]]<br /><small>{{coord|38|58|43|N|76|29|28|W|type:landmark|name=Maryland State House}}</small> || 1772–1797<ref>[http://msa.maryland.gov/msa/mdstatehouse/html/story.html History of the State House and Its Dome]. msa.maryland.gov (Maryland State Archives), 2007. Consultáu'l 5 d'abril de 2014.</ref> || [[National Historic Landmark]]<br/>Capitoliu n'activu más antiguu. |- | [[Ficheru:New Jersey State House.jpg|100px]] || [[New Jersey State House]] || [[Trenton (New Jersey)|Trenton]]<br /><small>{{coord|40|13|13.57|N|74|46|11.65|W|type:landmark|name=New Jersey State House}}</small> || 1792 || 2º capitoliu n'activu más antiguu. |- | [[Ficheru:Virxinia State Capitol.jpg|100px]] || [[Virxinia State Capitol]] || [[Richmond (Virxinia)|Richmond]]<br /><small>{{coord|37|32|19.53|N|77|26|0.94|W|type:landmark|name=Virxinia State Capitol}}</small> || 1785–1790<br /> 1904–1906 (nales) || [[National Historic Landmark]]<br/>3º capitoliu n'activu más antiguu |- | [[Ficheru:Mass statehouse eb1.jpg|100px]] || [[Casa del Estáu de Massachusetts]]<br/>(Massachusetts State House) || [[Boston]]<br /><small>{{coord|42|21|27.75|N|71|3|48.83|W|type:landmark|name=Massachusetts State House}}</small> || 1795–1798 || [[National Historic Landmark]]<br/> 4º capitoliu n'activu más antiguu. |- | [[Ficheru:Concord New Hampshire state house 20041229.jpg|100px]] || [[New Hampshire State House]] || [[Concord (New Hampshire)|Concord]]<br /><small>{{coord|43|12|24.29|N|71|32|17.26|W|type:landmark|name=New Hampshire State House}}</small> || 1815–1818 || |- | [[Ficheru:MaineStateHouse1.JPG|100px]] || [[Maine State House]] || [[Augusta (Maine)|Augusta]]<br /><small>{{coord|44|18|26.05|N|69|46|54.04|W|type:landmark|name=Maine State House}}</small> || 1828–1832<br /> 1889–1891 (nales)<br /> 1909–1911 (nales) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Vermont State House front.jpg|100px]] || [[Vermont State House]] || [[Montpelier (Vermont)|Montpelier]]<br /><small>{{coord|44|15|44|N|72|34|51|W|type:landmark|name=Vermont State Capitol}}</small> || 1834–1836 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:North Carolina State Capitol, Raleigh.jpg|100px]] || [[North Carolina State Capitol]] || [[Raleigh (Carolina del Norte)|Raleigh]]<br /><small>{{coord|35|46|49|N|78|38|21|W|type:landmark|name=North Carolina State Capitol}}</small> || 1840 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Alabama State Capitol front Apr2009.jpg|100px]] || [[Capitoliu d'Alabama]] <br/>(Alabama State Capitol) || [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]]<br /><small>{{coord|32|22|38.81|N|86|18|3.39|W|type:landmark|name=Alabama State Capitol}}</small> || 1850–1851<br />1885 (nala Este)<br />1903–1906 (el Sur)<br />1911–1912 (ala Norte) || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Tennessee State Capitol March 2009.jpg|100px]] || [[Capitoliu de Tennessee]] <br/>(Tennessee State Capitol) || [[Nashville (Tennessee)|Nashville]]<br /><small>{{coord|36|9|57|N|86|47|3|W|type:landmark|name=Tennessee State Capitol}}</small> || 1845–1854 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Ohio Statehouse columbus.jpg|100px]] || [[Ohio Statehouse]] || [[Columbus (Ohio)|Columbus]]<br /><small>{{coord|39|57|41|N|82|59|56|W|type:landmark|name=Ohio Statehouse}}</small> | 1837–1861 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:SC State House at evening.jpg|100px]] || [[South Carolina State House]] || [[Columbia (South Carolina)|Columbia]]<br /><small>{{coord|34|0|1.56|N|81|1|59.33|W|type:landmark|name=South Carolina State House}}</small> || 1854–1865 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Carson city nevada capitol.jpg|100px]] || [[Capitoliu Estatal de Nevada]]<br/>(Nevada State Capitol) || [[Carson City (Nevada)|Carson City]]<br /><small>{{coord|39|9|50.67|N|119|45|58.65|W|type:landmark|name=Nevada State Capitol}}</small> || 1869–1871 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Texas State Capitol building-front left front oblique view.JPG|100px]] || [[Texas State Capitol]] || [[Austin (Texas)|Austin]]<br /><small> {{coord|30|16|29|N|97|44|26|W|type:landmark| name=Texas State Capitol}}</small> || 1881–1888<br />1993 (estensión soterrañu) || [[National Historic Landmark]]<br/>Mayor capitoliu |- | [[Ficheru:Topeka Capitol.jpg|100px]] || [[Kansas State Capitol]] || [[Topeka (Kansas)|Topeka]]<br /><small>{{coord|39|2|52.83|N|95|40|41.36|W|type:landmark|name=Kansas State Capitol}}</small> | 1866–1873 (nala Este)<br /> 1879–1881 (ala Oeste)<br /> 1884–1906 (centru) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Sacramento Capitol.jpg|100px]] || [[Capitoliu de California]] <br/>(California State Capitol) || [[Sacramento (California)|Sacramento]]<br /><small>{{coord|38|34|35.66|N|121|29|36.28|W|type:landmark|name=California State Capitol}}</small> || 1860–1874 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Michigan state capitol.jpg|100px]] || [[Capitoliu del Estáu de Michigan]] <br/>(Michigan State Capitol) || [[Lansing (Michigan)|Lansing]]<br /><small>{{coord|42|44|1.42|N|84|33|20.12|W|type:landmark|name=Michigan State Capitol}}</small> || 1871–1878 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Connecticut State Capitol, February 24, 2008.jpg|100px]] || [[Connecticut State Capitol]] || [[Hartford (Connecticut)|Hartford]]<br /><small>{{coord|41|45|50.89|N|72|40|58|W|type:landmark|name=Connecticut State Capitol}}</small> || 1872–1879 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Des Moines 20090110 State Capitol.JPG|100px]] || [[Iowa State Capitol]] || [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]]<br /><small>{{coord|41|35|28.24|N|93|36|13.93|W|type:landmark|name=Iowa State Capitol}}</small> || 1871–1886 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Illinois State Capitol pano.jpg|100px]] || [[Illinois State Capitol]] || [[Springfield (Illinois)|Springfield]]<br /><small>{{coord|39|47|54.66|N|89|39|17.6|W|type:landmark|name=Illinois State Capitol}}</small> || 1884–1887 (construcción) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:StateCapitolIndiana.jpg|100px]] || [[Indiana Statehouse]] || [[Indianapolis]]<br /><small>{{coord|39|46|7|N|86|9|45|W|type:landmark|name=Indiana Statehouse}}</small> | 1877–1888<ref>{{cita web |títulu=IDOA: The Statehouse Story |url=http://www.in.gov/idoa/2431.htm|publisher=IN.gov |fechaaccesu=19 de mayu de 2010}}</ref> || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Georgia-state-capitol.jpg|100px]] || [[Georgia State Capitol]] || [[Atlanta]]<br /><small>{{coord|33|44|57.38|N|84|23|17.74|W|type:landmark|name=Georgia State Capitol}}</small> | 1883–1889 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:DSCN5263 cheyennewyomingcapitolfront e.jpg|100px]] || [[Wyoming State Capitol]] || [[Cheyenne (Wyoming)|Cheyenne]]<br /><small> {{coord|41|8|25|N|104|49|11|W|type:landmark|name=Wyoming State Capitol}}</small> || 1886–1890<br /> 1915–1917 (Cámares House y Senáu) || [[National Historic Landmark]]<br/>2º capitoliu más altu |- | [[Ficheru:NYSCapitolWestSide.jpg|100px]] || [[New York State Capitol]] || [[Albany (New York)|Albany]]<br /><small>{{coord|42|39|9.19|N|73|45|26.36|W|type:landmark|name=New York State Capitol}}</small> || 1867–1899 || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:AZ State Capitol Building 80635.JPG|100px]] || [[Capitoliu d'Arizona]] <br/>(Arizona State Capitol) || [[Phoenix (Arizona)|Phoenix]]<br /><small> {{coord|33|26|53.15|N|112|5|49.54|W| type:landmark|name=Arizona State Capitol}}</small> || 1899–1900 || [[National Register of Historic Places]], non longer hosts government meetings |- | [[Ficheru:MontanaStateCapitol2008.jpg|100px]] || [[Montana State Capitol]] || [[Helena (Montana)|Helena]]<br /><small>{{coord|46|35|8.52|N|112|1|6.24|W|type:landmark|name=Montana State Capitol}}</small> || 1896–1902<br /> 1909–1912 (nales) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Mississippi New State Capitol Building in Jackson.jpg|100px]] || [[Mississippi State Capitol]] || [[Jackson (Mississippi)|Jackson]]<br /><small> {{coord|32|18|14|N|90|10|56|W|type:landmark|name=Mississippi State Capitol}}</small> || 1901–1903 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Rhode Island state house 2009a.JPG|100px]] || [[Rhode Island State House]] || [[Providence (Rhode Island)|Providence]]<br /><small>{{coord|41|49|51|N|71|24|54|W| type:landmark|name=Rhode Island State House}}</small> || 1895–1904 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:MinnesotaCapitol.JPG|100px]] || [[Minnesota State Capitol]] || [[Saint Paul (Minnesota)|Saint Paul]]<br /><small>{{coord|44|57|18.53|N|93|6|8.05|W|type:landmark|name=Minnesota State Capitol}}</small> || 1893–1905 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Pennsylvania State Capitol.jpg|100px]] || [[Pennsylvania State Capitol]] || [[Harrisburg (Pennsylvania)|Harrisburg]]<br /><small>{{coord|40|15|52|N|76|52|0|W| type:landmark|name=Pennsylvania State Capitol}}</small> || 1904-1906<ref>''Pennsylvania Manual p. xiv''</ref> || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Coloradocapitolhill2.JPG|100px]] || [[Capitoliu del Estáu de Colorado]]<br/>(Colorado State Capitol) || [[Denver]]<br /><small>{{coord|39|44|20.74|N|104|59|5.63|W|type:landmark|name=Colorado State Capitol}}</small> || 1886–1907 || [[National Register of Historic Places]]<br/>Exactly one mile above sea level |- | [[Ficheru:Kentucky State Capitol Front.jpg|100px]] || [[Kentucky State Capitol]] || [[Frankfort (Kentucky)|Frankfort]]<br /><small>{{coord|38|11|12.4|N|84|52|31.2|W|type:landmark|name=Kentucky State Capitol}}</small> || 1905–1910 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:PierreSD Capitol.jpg|100px]] || [[South Dakota State Capitol]] || [[Pierre (South Dakota)|Pierre]]<br /><small>{{coord|44|22|1.8|N|100|20|46.87|W|type:landmark|name=South Dakota State Capitol}}</small> || 1905–1911 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Boise-State-Capitol0601.jpg|100px]] || [[Idaho State Capitol]] || [[Boise (Idaho)|Boise]]<br /><small>{{coord|43|37|3.71|N|116|11|58.61|W|type:landmark|name=Idaho State Capitol}}</small> | 1905–1913<br /> 1919–1920 (nales)<br /> 2008–2010 (nales soterrañes) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:ArkansasCapitol - 31409(60).JPG|100px]] || [[Capitoliu d'Arkansas]] <br/>(Arkansas State Capitol) || [[Little Rock (Arkansas)|Little Rock]]<br /><small> {{coord|34|44|48.33|N|92|17|19.54|W|type:landmark|name=Arkansas State Capitol}}</small> || 1899–1915 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Utah State Capitol in October 2010.JPG|100px]] || [[Utah State Capitol]] || [[Salt Lake City]]<br /><small>{{coord|40|46|38|N|111|53|17|W|type:landmark|name=Utah State Capitol}}</small> | 1912–1916<br />2004-2008 (gran restauración y renovación) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Wis-capitol.jpg|100px]] || [[Wisconsin State Capitol]] || [[Madison (Wisconsin)|Madison]]<br /><small>{{coord|43|4|28|N|89|23|5|W|type:landmark|name=Wisconsin State Capitol}}</small> | 1906–1917<br />1988-2002 (gran restauración y renovación) || [[National Historic Landmark]] |- | [[Ficheru:Oklahoma State Capitol.jpg|100px]] || [[Oklahoma State Capitol]] || [[Oklahoma City]]<br /><small>{{coord|35|29|32.21|N|97|30|12.14|W|type:landmark|name=Oklahoma State Capitol}}</small> || 1914–1917<br /> 2000-2002 (cúpula) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:MissouriCapitol.jpg|100px]] || [[Missouri State Capitol]] || [[Jefferson City (Missouri)|Jefferson City]]<br /><small>{{coord|38|34|44.83|N|92|10|22.77|W|type:landmark|name=Missouri State Capitol}}</small> || 1911–1917 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:2009-0521-ND-StateCapitol.jpg|100px]] || [[North Dakota State Capitol]] || [[Bismarck (North Dakota)|Bismarck]]<br /><small>{{coord|46|49|14.93|N|100|46|57.87|W|type:landmark|name=North Dakota State Capitol}}</small> || 1920–1924<br /> 1931–1934 (torre d'oficines & nala) || |- | [[Ficheru:WACapitolLegislativeBldg.jpg|100px]] || [[Washington State Capitol]] || [[Olympia (Washington)|Olympia]]<br /><small>{{coord|47|02|07|N|122|54|23|W|type:landmark|name=Washington State Capitol}}</small> || 1919–1928 (edificiu Llexislativu) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Alaska State Capitol Building.jpg|100px]] || [[Alaska State Capitol]] || [[Juneau (Alaska)|Juneau]]<br /><small>{{coord|58|18|7.91|N|134|24|37.68|W|type:landmark|name=Alaska State Capitol}}</small> || 1929–1931 || |- | [[Ficheru:Nebraska State Capitol at night.jpg|100px]] || [[Capitoliu del estáu de Nebraska]] || [[Lincoln (Nebraska)|Lincoln]]<br /><small>{{coord|40|48|29.12|N|96|41|58.51|W|type:landmark|name=Nebraska State Capitol}}</small> || 1919–1932 || [[National Historic Landmark]]<br/>2º capitoliu más altu |- | [[Ficheru:Wvstatecapitalbldg.JPG|100px]] || [[West Virginia State Capitol]] || [[Charleston (West Virginia)|Charleston]]<br /><small>{{coord|38|20|11|N|81|36|44|W|type:landmark|name=West Virginia State Capitol}}</small> || 1924–1932 || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:Luisiana State Capitol Building.jpg|100px]] || [[Luisiana State Capitol]] || [[Baton Rouge (Luisiana)|Baton Rouge]]<br /><small> {{coord|30|27|25.46|N|91|11|14.66|W|type:landmark|name=Luisiana State Capitol}}</small> || 1930–1932 || [[National Historic Landmark]]<br/>Capitoliu más altu |- | [[Ficheru:Delaware State Capitol.jpg|100px]] || [[Delaware Legislative Hall]] || [[Dover (Delaware)|Dover]]<br /><small>{{coord|39|9|26.3|N|75|31|11|W|type:landmark|name=Delaware State Capitol}}</small> || 1933<br />1965-1970 (ales Norte y Sur)<br />1994 (espansión de la nala Este) || The [[Old Statehouse (Dover, Delaware)|Old Statehouse]], usáu dende 1792 a 1932, ei llistáu nel National Register of Historic Places. |- | [[Ficheru:Oregon State Capitol 1.jpg|100px]] || [[Capitoliu del Estáu d'Oregón]]<br/>(Oregon State Capitol) || [[Salem (Oregon)|Salem]]<br /><small>{{coord|44|56|19.43|N|123|1|48.35|W|type:landmark|name=Oregon State Capitol}}</small> || 1935<br /> 1977 (nales) || [[National Register of Historic Places]] |- | [[Ficheru:NewMexicoCapitolSantaFe.jpg|100px]] || [[New Mexico State Capitol]] || [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]]<br /><small>{{coord|35|40|56.21|N|105|56|22.77|W|type:landmark|name=New Mexico State Capitol}}</small> || 1964–1966 || Highest and only round state capitol<br/>3º capitoliu más recién |- | [[Ficheru:Hawaii State Capitol, Honolulu.jpg|100px]] || [[Capitoliu de Ḥawai]]<br/>(Hawaii State Capitol) || [[Honolulu]]<br /><small> {{coord|21|18|26.43|N|157|51|26.16|W|type:landmark|name=Hawaii State Capitol}}</small> || 1960–1969 || Parte del [[Hawaii Capital Historic District]] (NRHP)<br/>2º capitoliu más recién |- | [[Ficheru:Tallahassee Old and New Capitols 2.jpg|100px]] || [[Florida State Capitol]] || [[Tallahassee (Florida)|Tallahassee]]<br /><small> {{coord|30|26|17.2|N|84|16|53.76|W|type:landmark|name=Florida State Capitol}}</small> || 1973–1977 || Capitoliu más recién<br/>Segundu mayor capitoliu |} == Ver tamién == *[[:en:Heights of State Capitols|Altor de los capitolios]] (na Wikipedia n'inglés) *[[:en:List of capitals in the United States|Capitales estatales d'Estaos Xuníos]] (na Wikipedia n'inglés) ==Notes== {{llistaref|2}} == Referencies == {{traducíu ref|en|List of state capitols in the United States}} == Enllaces esternos == {{sister project links|state capitol}} *[http://www.cupola.com/html/bldgstru/statecap/cap01.htm Cupolas of Capitalism State Capitol Building Histories]. ''Cupola.com''. *[http://www.kipbrockman.com/up/states/index.htm Memory Tricks to Learn States and Capitols of USA] {{Tradubot|Capitolios estatales de Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Capitolios estatales d'Estaos Xuníos| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Llistes]] hij82fthc0ucyzfhss9xtjou7gx2bno 0 117625 3699389 3674109 2022-07-25T07:56:38Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{organización}} [[Ficheru:Uno unpalogo.svg|thumb|250px|Emblema de la propuesta Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes. Consiste nun fondu [[celeste (color)|azul claro]] col emblema en [[blancu (color)|blancu]], que son los colores oficiales de les [[Naciones Xuníes]]. Este ta formáu por dos cañes d'[[olivar]] representando la paz, como nel emblema orixinal de la ONX, solo que nel emblema de la APNU les cañes arrodien l'hemiciclu o graderías d'una sala de sesiones parllamentaria.]] L''''Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes''' o '''Asamblea Popular de les Naciones Xuníes''' ('''APNU''')<ref>N'[[Idioma árabe|árabe]]: {{lang|ar|الجمعية البرلمانية للأمم المتحدة}} ({{transl|ar|ISO|''Al-Ǧamʿīyah al-Barlamānīyah lil-ʾUmam al-Muttaḥidah''}}), en [[Idioma chinu|chinu]]: 聯合國議會大會, [[pinyin]]: ''Liánhéguó Yìhuì Dàhuì'', {{lang-fr|Assemblée parlementaire des Nations Unies}}, [[idioma inglés|inglés]]: United Nations Parliamentary Assembly, {{lang-ru|Парламентская Ассамблея Организации Объединенных Наций}} ([[romanización del rusu|treslliteráu]] como ''Parlamentskaya Assambleya Organizatsii Ob'edinennyj Natsiy''.</ref> ye una institución propuesta pal [[Sistema de les Naciones Xuníes]], que dexaría la participación de parllamentarios de los países miembros y, a lo postrero la eleición direuta d'un Parllamentu de les Naciones Xuníes. La idea surdió a partir de la fundación de la [[Sociedá de Naciones]] na [[década de 1920]], y tres diversos altibaxos na so popularidá mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] y la [[Guerra Fría]], resurdió na [[década de 1990]] y na de [[década de 2000|2000]] debíu al desarrollu del comerciu global y al poder de les organizaciones internacionales que gobiernen a ésti, qu'esixeron una [[asamblea parllamentaria]] pa controlar la so actividá.<ref name="CrossPartyCoalition">Graham Watson, 26 de setiembre de 2007. [https://web.archive.org/web/20071016220546/http://www.grahamwatsonmep.org/news/000423/the_case_for_global_democracy_cross_party_coalition_of_meps_calls_for_a_un_parliamentary_assembly.html El Casu de la Democracia Global: Europarllamentarios de la coalición Cross-Party esixen una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes]. Graham Watson, miembru del Parllamentu Européu.</ref> La Campaña Internacional pal Establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes formar en [[2007]] pa coordinar los esfuercios a favor de la APNU. Los partidarios llegaron a proponer maneres de poner en práutica dicha asamblea, incluyendo la promulgación d'un nuevu tratáu, la creación de la APNU como cuerpu secundariu de l'Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes y el desarrollu de la APNU a partir de la [[Xunión Interparllamentaria]] o otra [[organización non gubernamental]]. Propunxéronse tamién dellos procedimientos pa partir los votos pa faer frente a les diferencies de población y poder económicu ente los miembros de les Naciones Xuníes. La Campaña pa la Creación de la APNU aboga por dotar a l'Asamblea Parllamentaria d'un papel inicial d'institución consultora, pa dempués aumentar progresivamente la so autoridá sobre'l Sistema de les Naciones Xuníes. Los detractores d'esta idea basar en factores como'l financiamientu, participación de los votantes, y l'esistencia de países non democráticos nel senu de les Naciones Xuníes p'abandonar el proyeutu. == Historia == Les propuestes de creación d'una Asamblea Parllamentaria na [[Organización de les Naciones Xuníes]] remontar a la [[década de 1920]], cuando'l fundadores de la [[Sociedá de Naciones]] consideraron planes pa incluyir una Asamblea Popular na estructura del [[organismu internacional]]. Sicasí refugaron esta idea.<ref>Bill McCarthy, marzu de 2005, [https://web.archive.org/web/20070809114240/http://www.un.org/Pubs/chronicle/2005/issue3/0305p34.html La Democracia nes Naciones Xuníes], Crónica de les Naciones Xuníes, páx. 34</ref> Les bases de la Sociedá de Naciones y l'Organización de les Naciones Xuníes inclúin pocos mecanismos polos cualos los ciudadanos o llexisladores pueden participar direutamente, a esceición del artículu 71 de la [[Carta de les Naciones Xuníes]] que dexa al [[Conseyu Económicu y Social de les Naciones Xuníes]] celebrar consultes con organizaciones non gubernamentales que s'ocupen d'asuntos de la competencia del mesmu,<ref>[[:m:s:es:Carta_de_les Naciones Xuníes#CAPITULO_X_-_El conseyu económico y social|Carta de les Naciones Xuníes, Capítulu X]] [[Wikisource]]</ref> y los capítulos XVIII y XIX que explicitan que la ratificación y reformes tienen de ser aprobaes polos Estaos miembros «acordies colos sos respeutivos procesos constitucionales», lo que suel suponer la participación de cuerpos llexislativos y/o públicos.<ref>[[:m:s:es:Carta_de_les Naciones Xuníes#CAPITULO_XVIII_-_Reformes|Carta de les Naciones Xuníes, Capítulu XVIII]] [[Wikisource]]</ref><ref>[[:m:s:es:Carta_de_les Naciones Xuníes#CAPITULO_XIX_-_Rarificación_y_robla|Carta de les Naciones Xuníes, Capítulu XIX]] [[Wikisource]]</ref> En [[1945]], el políticu británicu [[Ernest Bevin]] propunxo na [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu]] la creación d'una asamblea mundial popular.<ref>Susan J. Zipp, 2007, [https://web.archive.org/web/20080121162751/http://www.empowertheun.org/thepeoplesmovement.html El Movimientu Popular de 2007: Les Voces de los Ciudadanos en Tomar Global de Decisiones], Ciudadanos por una Asamblea Popular de les Naciones Xuníes</ref> Según les sos pallabres: {{cita| «Tendría de realizase un estudiu sobre una Cámara escoyida direutamente pola población mundial ante la cual les Naciones tuvieren d'asumir responsabilidaes».|[[Ernest Bevin]]}} El 16 d'ochobre de 1945, primero que la Carta de les Naciones Xuníes entrara a valir, el xuez retiráu de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos d'América]] [[Owen J. Roberts]], y l'ex gobernador de [[New Hampshire]] [[Robert P. Bass]], convocaron una conferencia na que s'aprobó la [[Declaración de Dublín]], que manifestaba que la Carta de la ONX yera desaparente pa caltener la paz y esixía un [[Gobiernu Mundial]], declarando lo siguiente: {{cita| «Asemeyada Gobiernu tendría de tar basáu nuna constitución so la cual tolos ciudadanos y toles naciones participaren sobre la base d'una representación equilibrada, que tendría en cuenta los recursos naturales ya industriales, según otros factores como la población. Nun puede tar basáu en trataos [...] nos cualos los Estaos [...] actúen y voten en cuantes qu'Estaos».<ref>Declaración de Dublín, N.H., Conferencia de Dublín, 16 d'ochobre de 1945 [https://books.google.com/books?id=5ymc-HHltNMC&pg=PA539&lpg=PA539&dq=dublin+%22world+federalist%22&source=web&ots=Kbwyol8WaC&sig=Ilf_PUEIs8MeqUuG2Cuy2-l4iHA Declaración Mundial Federalista]. ''La Política de la Federación Mundial'', de Joseph Preston Baratta (2004). Editorial Preager. páx. 540. ISBN 0-275-98068-5</ref>|Fragmentu de la Declaración de Dublín}} [[Grenville Clark]] y otros participantes de la Conferencia de Dublín siguieron formando la [[Xunión Mundial de Federalistes]], n'inglés ''United World Federalists (UWF)'' y el [[Movimientu Federalista Mundial]].<ref>J. Garry Clifford, 2007, [https://web.archive.org/web/20080929084744/http://members.fortunecity.com/hobeika/unitarians/clark_grenville.html Grenville Clark]</ref> La Xunión Mundial de Federalistes tuvo ciertu ésitu nel periodu de posguerra, yá que 23 asamblees llexislatives de los Estaos Xuníos adoptaron resoluciones nes que sofitaben los oxetivos de la organización, sicasí, el [[macarthismo]] llevó a miembros bien importantes a refugar la idea por mieu a que'l [[Joseph McCarthy|senador Joseph McCarthy]] arruinara les sos carreres.<ref>[https://web.archive.org/web/20080512153253/http://www.globalsolutions.org/publications/60_years_global_solutions 60 Años de Soluciones Globales], [[Ciudadanos pa Soluciones Globales]]</ref> Nos [[Estaos Xuníos d'América]], el [[internacionalismu]] foi acomuñáu al [[comunismu]].<ref>Stanley K. Bigman, 1950, «El "Nuevu Internacionalismu" so ataque». ''La Opinión Pública Trimestral'', Vol. 14, Non. 2, branu de 1950, páx. 235-261.</ref> Tres el fin de la [[Guerra Fría]], dellos factores contribuyeron a l'apaición d'un ambiente más favorable pa la propuesta d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes.<ref>[https://web.archive.org/web/20071212203215/http://www.globalpolicy.org/ngos/docs96/wfmoct96.htm Testu del Movimientu Federalista Mundial en NGOs y Democratización de la ONX], [[Movimientu Federalista Mundial]], ochobre de 1996</ref> Un informe de la [[Comisión Trilateral]] apunta que'l fin d'un mundu empobináu por dos bloques rivales, unu pro-soviéticu y otru pro estauxunidense, significaría una dispersión xeneral del poder. La crecedera de la interdependencia económica, la proliferación d'actores transnacionales, el nacionalismu n'Estaos débiles, l'espardimientu de la teunoloxía y un creciente númberu d'asuntos como los problemes medioambientales a escala mundial y la proliferación d'[[armes de destrucción masiva]] son, nuna dimensión tantu nacional como internacional, fuertes motivos pal mayor desarrollu de la cooperación internacional.<ref>Joseph S. Nye, 1991 [http://www.jcie.or.jp/books/abstracts/G/cooperation.html La Cooperación Mundial tres la Guerra Fría: Una revaloración del Trilateralismo], The Triangle Papers: 41</ref> Los datos apurríos pola fundación [[Freedom House]] indiquen un aumentu considerable del númberu d'Estaos democráticos a nivel mundial: en 2003 fueron contabilizaes 121 democracies eleutorales, en comparanza coles 66 contabilizaes en 1987<ref>Donald K. Emmerson, [[29 de xineru]] de [[2003]], [http://www.globalpolicy.org/globaliz/politics/2003/0129democracy.htm La Espansión Global de la Democracia Plantega Nuevos Retos pa los EE. XX.], [[YaleGlobal]]</ref> y les 30 de 1975 —a pesar de qu'a mediaos de la [[década de 2000]] esti enclín paeciera enllancase—.<ref>Peter Grier, [[21 de payares]] de [[2007]], [http://www.csmonitor.com/2007/1121/p01s02-usgn.html La Espansión Global de la Democracia Enllancada]. [[The Christian Science Monitor]]</ref> La rápida integración de la [[Xunión Europea]], una única organización supranacional que'l so [[Parllamentu Européu|Parllamentu]] foi adquiriendo progresivamente poder, supón un exemplu pal mundu de cómo un parllamentu multinacional puede adquirir competencies.<ref>Lucio Levi, [http://www.wfm.org/site/index.php?module=uploads&func=download&fileId=128 la Globalización y un Parllamentu Mundial] {{Wayback|url=http://www.wfm.org/site/index.php?module=uploads&func=download&fileId=128 |date=20081221212654 }}, [[Movimientu Federalista Mundial]]</ref> La [[Organización Mundial del Comerciu]] y d'organizaciones similares amenaron grandes esmoliciones, yá que paecíen ganar una creciente influyencia y control sobre los conflictos comerciales, anque nun fueren controlaes polos ciudadanos.<ref name="CrossPartyCoalition" /> L'ex [[presidente de los Estaos Xuníos]] [[Bill Clinton]] declaró: {{Cita| «Tenemos De aportunar por que les organizaciones comerciales internacionales tean abiertes a un exame públicu detalláu, en llugar de caltener un misteriu y secretismu qu'amena numberoses crítiques».<ref>William Clinton, [[19 de xineru]] de [[1999]], [http://www.cnn.com/ALLPOLITICS/stories/1999/01/19/sotu.transcript/ Clinton's State of the Union speech]. [[Cable News Network|CNN]]</ref>|[[William Clinton]]}} Una «nueva diplomacia» paecía tar tomando un papel nel que les [[organización non gubernamental|organizaciones non gubernamentales]] y los gobiernos cooperen pa crear nueves instituciones mundiales como ye la [[Corte Penal Internacional]].<ref>William R. Pace, [[17 de xunetu]] de [[1998]], [https://web.archive.org/web/20080928072400/http://www.un.org/icc/speeches/n717wfm.htm Declaración del Movimientu Federalista Mundial en nome de la Coalición Internacional por una Corte Criminal Internacional], [[Organización de les Naciones Xuníes]]</ref> El presidente de la Comisión Consultiva sobre Diplomacia Pública de los Estaos Xuníos d'América, Pachios Harold C., dixo:<ref>Harold C. Pachios, [[4 d'avientu]] de [[2002]], [https://web.archive.org/web/20071212220445/http://www.state.gov/r/adcompd/rls/15804.htm La Nueva Dimplomacia], Mención al Wellesley College, Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos d'América</ref> {{Cita| «Dende'l momentu nel que los gobiernos fueron entamaos hasta apocayá, la diplomacia consiste en tresmitir un mensaxe a otru gobiernu, polo xeneral al traviés d'un funcionariu del gobiernu, un embaxador, en representación d'un gobiernu estranxeru, y na respuesta de los gobiernos estranxeros. Les rellaciones internacionales taba rexida por estos mensaxes ente gobiernos y estos mensaxes yeren tradicionalmente secretos. La revolución de la información que tuvo llugar na segunda metá del [[sieglu XX]], particularmente na so última década, a camudáu significativamente tou esto. Agora son los ciudadanos corrientes de los países quien de normal rixen les rellaciones ente naciones».|Pachios Harold, ''La Nueva Dimplomacia''}} A principios de [[1993]], el Comité Permanente d'Asuntos Esternos y Comerciu Internacional de la [[Cámara de los Comunes de Canadá]] presentó un informe según el cual: {{cita| «Col propósitu de constituyir un distritu eleutoral públicu y políticu pa les Naciones Xuníes, el Comité encamienta que Canadá sofite'l desarrollu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes».<ref>[https://web.archive.org/web/20041111054949/http://www.uno-komitee.de/en/documents/canada-report.pdf VIII Informe del Comité Permanente d'Asuntos Esternos y Comerciu Internacional], Cámara de los Comunes, [[Parllamentu de Canadá]], branu de 1993, presidida por Hon, [[Jon Bosley]], 1993</ref>|Fragmentu del VIII Informe del Comité Permanente d'Asuntos Esternos y Comerciu Internacional}} La [[Campaña pa unes Naciones Xuníes Democrátiques]] (CAMNUD) (n'inglés, ''Campaign for a Democratic United Nations, CAMDUN''), la [[Rede Internacional por una Segunda Asamblea de les Naciones Xuníes]] (RISANU), (n'inglés, ''International Network for a United Nations Second Assembly, INFUSA''), y el Movimientu Mundial por una Asamblea Popular, (MMAP), (n'inglés, ''Global People's Assembly Movement, GPAM''), empezaron faciendo circular alredor de [[1995]] propuestes de la APNU; y otres organizaciones, como [[One World Trust]], empezaron publicando analises sobre cómo proceder na situación política actual.<ref>Berthoin, Georges & Luff, Peter, 2007, [https://web.archive.org/web/20051118061405/http://www.globalpolicy.org/reform/docs00/0204owtreform.pdf La Reforma de les Naciones Xuníes], [[One World Trust]]</ref><ref>Andrew Strauss, 2007, [https://web.archive.org/web/20071203191008/http://www.oneworldtrust.org/documents/taking%20democracy%20global.pdf Tomando la Democracia Global: Valorando los Beneficios y Desafíos d'una Asamblea Parllamentaria Global], One World Trust, 2007</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20060620054918/http://www.camdun-online.gn.apc.org/options.html Les Principales Opciones pa una Asamblea Popular de les Naciones Xuníes], Campaña pa unes Naciones Xuníes Democrátiques, 1995</ref> El [[8 de febreru]] de [[2005]], na iniciativa del Comité por unes Naciones Xuníes Democrátiques, 108 diputaos suizos roblaron una carta abierta al Secretariu Xeneral, esixendo l'establecimientu de dicha institución.<ref>[https://web.archive.org/web/20051124045001/http://www.uno-komitee.de/en/documents/swiss-open-letter-annan-2005.pdf Establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria nes Naciones Xuníes], [[Comité por unes Naciones Xuníes Democrátiques]], 8 de febreru de 2005</ref> El [[14 de mayu]] de [[2005]], el Congresu de la [[Internacional Lliberal]] fixo la siguiente declaración: {{cita| «La Internacional Lliberal pide a los Estaos miembros de les Naciones Xuníes qu'alderiquen l'establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria nes Naciones Xuníes».<ref>[https://web.archive.org/web/20070121085638/http://www.uno-komitee.de/en/documents/LI-Resolution-UNPA2005.pdf Fortalecimientu de la representación ciudadana a nivel internacional al traviés d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes], Resolvimientu adoptáu pol LIII Congresu de la Internacional Lliberal del 14 de mayu de 2005 en [[Sofía]], [[Bulgaria]]. [[Comité pa unes Naciones Xuníes Democrátiques]]</ref>}} El [[9 de xunu]] de [[2005]], el [[Parllamentu Européu]] declaró nun artículu del resolución pa la reforma de la ONX lo siguiente: {{cita| «[El Parllamentu Européu] esixe l'establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes dientro del Sistema de les Naciones Xuníes. Ésta amontaría'l perfil democráticu y los procesos democráticos internos de la organización y dexaría a la [[sociedá civil]] mundial tomar parte direuta nel procesu de [[toma de decisiones]]; declara qu'a l'Asamblea Parllamentaria tendríen de concedése-y derechos xenuinos d'información, participación y control, y tendría de tener la capacidá d'adoptar encamientos direutos na Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes; [...]».<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.europarl.eu.int/omk/sipade3?PUBREF=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2005-0237+0+DOC+XML+V0//EN&LEVEL=3&NAV=X Resolvimientu del Parllamentu Européu pa la reforma de les Naciones Xuníes], [[Estrasburgu]], [[Francia]], [[9 de xunu]] de [[2005]], [[Parllamentu Européu]]</ref>|Fragmentu del Resolvimientu de la PE pa la reforma de la ONX}} En [[2006]], la organización [[Ciudadanos por una Asamblea Popular de les Naciones Xuníes]] fixo llegar un pidimientu al daquella [[Secretaría Xeneral de Naciones Xuníes|secretariu xeneral de la ONX]], [[Kofi Annan]], pa «convocar una Comisión d'Altu Nivel pa determinar los pasos riquíos pal establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria dientro de les Organización de les Naciones Xuníes».<ref>[http://www.empowertheun.org/ ¡Dar poder a les Naciones Xuníes cola voz del pueblu!] Ciudadanos por una Asamblea Popular de les Naciones Xuníes, 2007</ref> En [[abril de 2007]], organizaciones non gubernamentales internacionales llanzaron la [[Campaña Internacional pal Establecimientu de l'Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes]], el principal movimientu actual pal establecimientu de la APNU.<ref name="Campaña APNU" /> La so secretaría ta liderada pol Comité pa unes Naciones Xuníes Democrátiques.<ref>CEAPNU, 2007, [http://en.unpacampaign.org/about/index.php Sobre la Campaña]</ref> Más de 150 grupos de la sociedá civil y más de 550 parllamentarios de tol mundu tomen parte na Campaña.<ref>CEAPNU, 2008, [http://en.unpacampaign.org/appeal/support/index.php?who=ini&where=all Llamamientu de sofitu]</ref> Dende [[payares de 2008]], el llamamientu de la CEAPNU foi aprobáu con alredor de 2400 firmes de más de 120 países, ente ellos cientos de parllamentarios, líderes de la sociedá civil, líderes intelectuales ya individuos distinguíos como l'antiguu secretariu xeneral de la ONX, [[Boutros Boutros-Ghali]], el presidente del Parllamentu Panafricanu, [[Gertrude Mongella]], la ganadora d'un [[Premiu Óscar|Oscar]] [[Emma Thompson]], l'autor de ciencia ficción Sir [[Arthur C. Clarke]] y [[Edgar Mitchell]], antiguu astronauta de la NASA y sesta persona en caminar sobre la Lluna.<ref>[http://en.unpacampaign.org/appeal/ Llamamientu pal Establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria nes Naciones Xuníes]</ref> El [[25 de setiembre]] de [[2007]], la declaración fecha pol [[primer ministru de Portugal]], [[José Sócrates]], [[presidente del Conseyu Européu|en nome de la Xunión Europea]], na LXII Sesión de l'Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes, nel Alderique Xeneral, espresaba: {{cita| «Caltenemos apurríos a la reforma de los sos cuerpos principales [de la ONX] con vistes a ameyorar la representatividá, tresparencia y efectividá de la Organización».<ref>José Sócrates, 25 de setiembre de 2007). [https://web.archive.org/web/20071018160005/http://europa-eu-un.org/articles/en/article_7338_en.htm Declaración Presidencial de la Xunión Europea - LXII Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes: Alderique Xeneral], Xunión Europea, na LXII Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes. 25 de setiembre de 2007, [[Xunión Europea]]</ref>|[[José Sócrates]]}} El [[24 d'ochobre]] de [[2007]], el [[Parllamentu Panafricanu]] adoptó de manera unánime un resolución esixendo l'establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria nes Naciones Xuníes, indicando que: {{cita| «En contraste colos cuerpos rexonales internacionales como son la [[Xunión Africana]], la [[Xunión Europea]], el [[Conseyu d'Europa]], o [[Mercosur]], les Organización de les Naciones Xuníes y les sos organizaciones especializaes ye una de los últimos foros institucionales nos que falta una Asamblea Parllamentaria integrada ya institucionalizada».<ref>[http://www.openpr.com/news/31259/Pan-African-Parliament-calls-for-UN-Parliamentary-Assembly.html El Parllamentu Panafricanu esixe una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes]. Comité pa unes Naciones Xuníes Democrática</ref><ref name="Panafricanu">Parllamentu Panafricanu, ochobre de 2007, [http://www.uno-komitee.de/en/documents/PAP_UNPA.pdf Una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes] {{Wayback|url=http://www.uno-komitee.de/en/documents/PAP_UNPA.pdf |date=20080227110505 }}. VIII Sesión Ordinaria del Parllamentu Panafricanu, [[Midrand]], [[Sudáfrica]], ochobre de 2007, Comité de Cooperación, Rellaciones Internacionales y Resolvimientu de Conflictos, moción introducida por Mokshanand Sunil DOWARKASING (Mauritius), adoptada pola cámara'l 24 d'ochobre de 2007</ref>}} Les conferencies de la CEAPNU pal Establecimientu d'una Coalición Global por una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes tán concebíes pa tomar llugar en 2008.<ref name="Campaña APNU">[http://en.unpacampaign.org/conference/index.php Campaña pal Establecimientu d'una Asamblea Paramentaria de les Naciones Xuníes]</ref> Una de les organizaciones a favor de les Naciones Xuníes más conocida ya influyente ye UNA-USA, Asociación de les Naciones Xuníes de los Estaos Xuníos d'América (n'[[idioma inglés|inglés]], ''United Nations Association of the United States of America''). Ésta haise calteníu en distintes postures con respectu a la tema. En [[2003]] el so direutor executivu d'estudios políticos, Jeffrey Laurenti, escribió un artículu tituláu ''An Idea Whose Time Has Not Come'' (en [[castellán]], «Una idea que'l so tiempu nun llegó») acotando en contra de la APNU qu'había entá importantes problemes ensin resolver al respeutive de la exclusividad, autoridá y eficiencia de la Institución<ref name="Laurenti">Jeffrey Laurenti, [[mayu de 2003]], [https://web.archive.org/web/20051125140630/http://www.unausa.org/site/pp.asp?c=fvKRI8MPJpF&b=474395 La Reforma de la ONX: ¿Precisamos una Asamblea Parllamentaria Mundial? Una idea que'l so tiempu nun llegó.] Asociación de les Naciones Xuníes de los Estaos Xuníos d'América.</ref> La posición de l'Asociación de les Naciones Xuníes paeció camudar en [[payares de 2006]], cuando na trentena octava sesión plenaria de la [[Federación Mundial d'Asociaciones de les Naciones Xuníes]] aprobóse un resolución na que se declaraba qu'ésta «sofita l'establecimientu de l'Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes como una institución de calter consultivu dientro del Sistema de les Naciones Xuníes, como voz de los ciudadanos; pide a los gobiernos de los Estaos miembros de les Naciones Xuníes, a los sos parllamentarios y a los representantes de la sociedá civil que xuntos esaminen los posibles pasos y opciones posibles pa crear una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes».<ref>[https://web.archive.org/web/20070930153623/http://www.wfuna.org/news/plenary_assembly/pa38_resolutions.cfm#UN_Parliamentary PA38 Resoluciones del la 38ª Asamblea Plenaria] [[Federación Mundial d'Asociaciones de les Naciones Xuníes]], payares de 2006</ref> {|{{tablaguapa}} style="text-align:center;font-size:90%;line-height:120%;background:#ADD8e6" |- !colspan=0 style="background:#1e90FF; color:#FFFFFF"|'''Parllamentos Internacionales y Asamblees Parllamentaries''' |- |colspan=2 width="40%" style="background:#F0F8FF"|'''Institución''' |rowspan=2 width="25%" style="background:#F0F8FF"|'''Añu de constitución''' |rowspan=2 width="25%" style="background:#F0F8FF"|'''Eleición direuta''' |- !width="40%" style="background:#F0F8FF"|Nome !width="10%" style="background:#F0F8FF"|Continente/Rexón |- |[[Asamblea Parllamentaria del Conseyu d'Europa]] |[[Europa]] |1949 |N/A |- |[[Parllamentu Européu]] |[[Europa]] |1952 |1979 |- |Asamblea de la [[Xunión Europea Occidental]] |[[Europa]] |1955 |N/A |- |[[Asamblea Parllamentaria de la OTAN]] |[[Tratáu del Atlánticu Norte|Atlánticu Norte]] |1955 |N/A Asamblea Parllamentaria de la [[OSCE]] |[[Atlánticu Norte]] |1992 |N/A |- |[[Parllamentu Panafricanu]] |[[África]] |2004 |N/A |- |Parllamentu de [[Mercosur]] |[[Suramérica]] |2007 |2014 (entamáu) |- !colspan=0 style="background:#1e90FF"| |} Acordies con Stefan Marschal, tres la Segunda Guerra Mundial, especialmente nes [[década de 1980|décades de 1980]] y [[década de 1990|1990]], aprecióse una espectacular crecedera nel númberu d'asamblees parllamentaries, con más de 40 establecíes dende [[1949]]. Alredor del 42% de les asamblees parllamentaries del mundu tán oficialmente afiliaes a una [[organización intergubernamental]]; el 32% tán afiliaes anque de manera non oficial; y el 26% nun tán afiliaes. La espansión de les asamblees parllamentaries tuvo impulsada pola aceptación del [[parllamentarismu]] como manera de legitimar les decisiones, les iniciatives de cooperación intergubernamental nes cualos precisábase'l sofitu d'un parllamentu más fuerte, y l'integración rexonal. Comoquier, munches organizaciones mundiales, como les Naciones Xuníes y la [[Organización Mundial del Comerciu]], entá nun tener una asamblea parllamentaria y «fueron duramente criticaes polo que se cree que ye un déficit institucional».<ref>Stefan Marschall, [[13 de xunu]] de [[2007]], [http://www.swp-berlin.org/de/common/get_document.php?asset_id=4299 Los Parllamentu Europeos nes Organizaciones Transnacionales: La Cooperación Parllamentaria na Xunión Europea] {{Wayback|url=http://www.swp-berlin.org/de/common/get_document.php?asset_id=4299 |date=20071211153959 }}</ref> == Realización == Estes son delles de les víes propuestes pa la creación de l'Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes: === Artículu 109 de la Carta de les Naciones Xuníes === Modificar la Carta de les Naciones Xuníes por aciu una Conferencia Xeneral que revise la Carta ye una de les posibilidaes más citaes.<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.one-world-now.com/Blueprint.html Anteproyeutu pa una Conferencia Xeneral de Revisión según l'Artículu 109], [[One World Now]]</ref> Esta opción ye pocu vidable yá que rique la ratificación de dos tercios de los miembros de les Naciones Xuníes, incluyendo'l votu positivu de los cinco miembros permanentes del [[Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes]].<ref>Pat Orvis, [[29 de xineru]] de [[2004]], [https://web.archive.org/web/20070609110150/http://www.fpa.org/newsletter_info2489/newsletter_info_sub_list.htm?section=United%20Nations%20Reform%20and%20Article%20109 La Reforma de les Naciones Xuníes y l'Artículu 109], [[Foreign Policy Association]]</ref> Produciéronse namái cinco reformes de la Carta de les Naciones Xuníes dende 1945, y nenguna d'elles tuvo llugar al traviés de la vía propuesta pol artículu 109 de la Carta.<ref>[[ACNUR]], [https://web.archive.org/web/20080227110500/http://www.unhchr.ch/pdf/UNcharter.pdf Nota Introductoria]</ref> [[Louis Sohn]] y [[Grenville Clark]], nel so llibru ''[[World Peace Through World Law]]'' (en [[castellán]], ''La Paz Mundial al traviés de la Llei Mundial''), de [[1958]], proponíen l'establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria per esta vía.<ref>Grenville Clark y Louis B. Sohn, 1958, ''World Peace Through World Law''. Cambridge: [[Harvard University Press]].</ref> === La APNU como cuerpu subsidiario de l'Asamblea Xeneral de la ONX === Otra posibilidá sería establecer l'Asamblea Parllamentaria como cuerpu subsidiario de l'[[Asamblea Xeneral de la ONX]]. L'Asamblea Xeneral de la ONX tien autoridá pa llevar a cabu esto según l'artículu 22 de la Carta de les Naciones Xuníes.<ref>Federalistes Mundiales de Canadá, 1996, [https://web.archive.org/web/20050316085148/http://www.worldfederalistscanada.org/0896unpa.html Sofitu de Canadá pa una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes sol nuevu Ministeriu d'Asuntos Esteriores], Manual d'Instrucciones Non. 30, World Federalist Canada</ref> [[Erskine Childers]] y [[Brian Urquhart|Sir Brian Urquhart]] aprobaron esti métodu nel so llibru de 1994, tituláu ''Renewing the United Nations System'' (en [[castellán]], ''Anovando'l Sistema de les Naciones Xuníes''). El Comité pa unes Naciones Xuníes Democrátiques tamién encamentó l'establecimientu de l'Asamblea Parllamentaria por aciu la vía del Artículu 22 o por aciu el tresformamientu de la [[Xunión Interparllamentaria]] nel so informe, ''Developing International Democracy'' (en castellán, ''Desenvolviendo la Democracia Internacional'')<ref>Andreas Bummel, [[mayu de 2005]], [http://www.uno-komitee.de/en/documents/unpa-paper.pdf Desenvolviendo la Democracia Internacional] {{Wayback|url=http://www.uno-komitee.de/en/documents/unpa-paper.pdf |date=20050404074214 }}, Comité pa unes Naciones Xuníes Democrátiques</ref> En [[2006]], el [[Conseyu d'Europa]] aprobó un resolución indicando que: {{cita| «Un pasu decisivu de cara al desarrollu d'una dimensión parllamentaria de la ONX podría ser l'establecimientu d'un Comité Parllamentariu esperimental con funciones consultativas pa los Comités de l'Asamblea Xeneral».<ref>[https://web.archive.org/web/20080922232323/http://assembly.coe.int/Main.asp?link=%2FDocuments%2FAdoptedText%2Fta06%2FERES1476.htm Resolvimientu 1476 de [[2006]]: Dimensión Parllamentaria de les Naciones Xuníes]. [[Conseyu d'Europa]]</ref>|[[Conseyu d'Europa]], Resolvimientu 1476 de [[2006]]}} === Organización non gubernamental === Otra opción sería crear la APNU como una [[organización non gubernamental]] de llexisladores escoyíos por aciu un procesu democráticu. Esta opción tendría la ventaya de nun riquir la cooperación, que n'ocasiones podría ser dictatorial, de los gobiernos nacionales o d'organizaciones mundiales parllamentaries con miembros dictatoriales, polo que namái'l llexisladores democráticos, parllamentarios y países taríen representaos.<ref>[https://web.archive.org/web/20070814200021/http://pgaction.org/about_memb.asp Regles d'Asociación de Parllamentarios pola Aición Global], [[Parllamentarios pola Aición Global]], 2007</ref> [[World Constitution and Parliament Association]] y otres organizaciones non gubernamentales intentaron establecer parllamentos facederos.<ref>World Constitution and Parliament Association. [http://www.wcpagren.com/aboutus.htm Sobre nós] {{Wayback|url=http://www.wcpagren.com/aboutus.htm |date=20071107101646 }}</ref> [[Dieter Heinrich]] criticó esti métodu considerando que: {{cita| «Si tuviera ésitu a cualquier escala, esviaría recursos de los gobiernos influyentes sobre miles de temes específiques, nos cuálos los ciudadanos cunten con participación, na operación d'una estructura institucional mundial, na cual los grupos de ciudadanos tán mal forníos pa faer [...] Y la llexitimidá de l'asamblea resultante siempres taría en dulda —¿a quién representaría en realidá?— y nun tendría un valor real como nivel de despegue pa un verdaderu Parllamentu mundial».<ref name="Heinrich">Dieter Heinrich, [[ochobre de 1992]], [http://www.unpacampaign.org/documents/en/UNPA1992.pdf El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes], [[CEAPNU]]</ref>|[[Dieter Heinrich]], ''El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes''}} === Tratáu d'Autonomía === La APNU podría crease al traviés d'un tratáu d'autonomía. Esta opción tendría la ventaya de que solo unos 20 ó 30 países económica y xeográficamente favorecíos podríen establecer l'Asamblea,<ref>[https://web.archive.org/web/20050310211217/http://www.parlementmondial.com/en/publication1.htm Un Parllamentu Mundial: ¿Cómo?], [[Comité pa un Parllamentu Mundial]]</ref> y ésta podríase ampliar con cada país que ratificara'l tratáu. Strauss indica qu'ésti ye'l métodu pol cual más cuerpos internacionales, como la [[Organización Mundial de la Salú]], la [[Organización Internacional del Trabayu]], y la [[Corte Penal Internacional]], fueron creaos.<ref> Andrew Strauss, [[2007]], [https://web.archive.org/web/20071203191008/http://www.oneworldtrust.org/documents/taking%20democracy%20global.pdf Estableciendo la Democracia Global: Evaluar los Riesgos y Beneficios d'una Asamblea Parllamentaria Mundial]), [[One World Trust]], 2007</ref> Según paez, la meyor manera d'empezar el procesu sería celebrar una conferencia de plenipotenciarios pa faer un borrador del tratáu; tres estos empecipiaría'l procesu de ratificación.<ref name="Alvarez">José Y. Álvarez, [https://web.archive.org/web/20081221171658/http://www.bc.edu/bc_org/avp/law/lwsch/journals/bciclr/25_2/03_TXT.htm El Creadores del Nuevu Tratáu], Facultá de Derechu de la [[Universidá de Boston]]</ref> === Tresformamientu de la Xunión Interparllamentaria === Sería posible usar o tresformar la [[Xunión Interparllamentaria]], UIP, a la cual concedióse-y el estatus d'observadora en [[2002]]. La Segunda Conferencia Mundial de Presidentes de Parllamentos de la Xunión Interparllamentaria adoptó un resolución declarando: {{cita| «Daríamos encantaos la bienvenida a más interaición y coordinación coles Naciones Xuníes, y pidiríamos a la organización mundial que recurriera más frecuentemente a les conocencies téuniques y políticos que tien la UIP y los sos miembros».<ref>[http://www.ipu.org/strct-y/un.htm Cooperación coles Naciones Xuníes], [[Xunión Interparllamentaria]], 2007</ref>}} Munchos parllamentos nacionales nun son anguaño miembro Xunión Interparllamentaria.<ref>Xunión Interparllamentaria, [http://www.ipu.org/english/membshp.htm Miembros de la Xunión]</ref> Amás, ye pocu probable que la mesma Xunión Interparllamentaria sofitara asemeyada propuesta; nun artículu de [[2005]] el secretariu xeneral de la UIP, [[Anders B. Johnsson]] declaraba: {{cita| «Nun tien enforma sentíu práuticu o políticu establecer una asamblea parllamentaria separada xuntu cola Asamblea Xeneral esistente».<ref>Anders B. Johnsson, [[marzu de 2005]], [https://web.archive.org/web/20070807210723/http://www.un.org/Pubs/chronicle/2005/issue3/0305p44.html Conferencia Mundial de Presidentes de Parllamentos], Crónica de la ONX</ref>|[[Anders B. Johnsson]], ''Crónica de la ONX''}} N'efeutu, la [[Xunión Interparllamentaria]] paez sofitar una reforma de sigo mesma en llugar del establecimientu d'una APNU desvenceyada de la UIP, declarando que «La Xunión tien la esperiencia necesaria, y deberíase evitar más burocracia».<ref>[http://www.ipu.org/news-y/19-3.htm Encurtiando la distancia nes rellaciones democrátiques internacionales: Un papel más fuerte pa los parllamentos], Segunda Conferencia Mundial de Presidentes de Parllamentos, Xunión Interparllamentaria, [[9 de setiembre]] de [[2005]]</ref> == Poderes == [[Ficheru:UN meeting on environment at General Assembly.jpg|thumb|Siguiendo l'exemplu de munchos parllamentos nacionales, l'Asamblea Xeneral de la ONX probablemente actuaría en principiu como la [[cámara alta]] —non escoyida— nun sistema bicameral.]] La CEAPNU propón que l'Asamblea Parllamentaria empiece como una institución de calter consultativo que los sos poderes seríen aumentaos conforme evolucionara a una asamblea escoyida por sufraxu universal direutu: «Pasu a pasu, tendríen de se-y dexar derechos lexítimos d'información, participación y control con rellación a la ONX y les organizaciones del Sistema d'esta postrera».<ref>CEAPNU, 2006, [http://en.unpacampaign.org/appeal/index.php Llamamientu pal Establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes], [[CEAPNU]]</ref> Un artículu na ''Revista de Derechu y Política Asiáticu-Pacífica'' (n'[[Idioma inglés|inglés]], ''Asian-Pacific Law & Policy Journal''), indica qu'ente los precedentes d'ésta idea pueden incluyise el [[Parllamentu Británicu]], los antiguos [[Estaos Xenerales de Francia]], el [[Congresu de los Estaos Xuníos]] y el [[Parllamentu Européu]], toos sistemes nos cualos, col tiempu, el poder pasó a funcionarios direutamente escoyíos: {{cita| «Nel pasáu, nueves democracies tuvieron siempres que comprometese coles realidaes del poder y evolucionar pasu a pasu, dientro lo posible. De normal esto ye llográu por aciu una cámara adicional "non democrática" na estructura parllamentaria. D'esta manera, en Gran Bretaña, la necesidá del compromisu del "ciudadanu común" colos poderes ya intereses de la nobleza armada y de títulu dio llugar a un sistema bicameral nel que s'incorporó, amás de la [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu|Cámara de los Comunes]], la [[Cámara de los Lores]]. Los [[Estaos Xenerales de Francia]] incluyeron bloques de poder similares en forma de "Estaos" o cámares funcionales separaes, y el [[Senáu de los Estaos Xuníos]] reflexa'l compromisu necesariu de los intereses de los estaos menos poblaos non decidíos a sometese a la "hinchente democráticu" de los estaos más poblaos».<ref name="Asian">Robert Sheppard, 2000, [https://web.archive.org/web/20080227110500/http://www.hawaii.edu/aplpj/pdfs/04-sheppard.pdf Escontra un Parllamentu Mundial de les Naciones Xuníes: La Reforma de la ONX pa la Evolución Progresiva a un Procesu Parllamentariu Democráticu Electivu y Responsable nel Gobiernu de les Naciones Xuníes nel Nuevu Mileniu], (n'inglés: ''Towards a O.N. World Parliemente: O.N. Reform for the Progressive Evolution of an Elective and Accountable Democratic Parliamentary Process in O.N. Governance in the New Millennium'') Revista de Derechu y Política Asiáticu-Pacífica</ref>|[[Robert Sheppard]], ''Escontra un Parllamentu Mundial de les Naciones Xuníes}} Los [[Gobiernu Mundial|Federalistes Mundiales]] suelen apuntar qu'una unión democrática de pueblos, en llugar de Gobiernos, ye suxurida peles primeres llinia del Preámbulu de la Carta de les Naciones Xuníes, nel que se llee: «Nós, los pueblos ...».<ref>Jo Leinen, [[25 de xunu]] de [[2005]], [https://web.archive.org/web/20070726125156/http://www.dwfed.org/pp_european_federalist.htm Los Principales Federalistes Europeos Piden una Asamblea Popular de les Naciones Xuníes]. Federalistes Democráticos Mundiales</ref> Esta idea foi espresada por [[Theo van Boven]], quien dixo: {{cita| «Unes Naciones Xuníes más democrátiques como les propuestes pola campaña pal Parllamentu de la ONX fortaleceríen la llexitimidá del "Nós los pueblos de les Naciones Xuníes..." en nome de los cualos proclamóse la Carta de les Naciones Xuníes».|[[Theo van Boven]]}} Acordies con el Comité pa una ONX Democrática, «El conceutu de la APNU ye'l primer pasu faía un parllamentu democráticu mundial».<ref>[http://www.uno-komitee.de/en/projects/unpa/index.php Por una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes] {{Wayback|url=http://www.uno-komitee.de/en/projects/unpa/index.php |date=20070121085530 }}, [[Comité pa una ONX Democrática]]</ref> Los federalistes suelen ver una asamblea democrática con más poder como una manera d'evitar la guerra dotando a tol mundu d'un mediu pacíficu pa lluchar polos sos oxetivos políticos.<ref>[https://web.archive.org/web/20110728091018/http://www.the-new-world-parliament.org/overview/ The Development of Global Governance], [[2020 Vision]]</ref> [[Norman Cousins]], por casu, dixo: {{cita| «Dientro d'un par d'años, tendremos de camudar la estructura básica de la nuesa comunidá global faía un nuevu sistema basáu nuna federación de les Naciones Xuníes democrátiques, en llugar del actual sistema anárquicu basáu na guerra y l'armamentu más destructivu enxamás vistu».<ref>Walter Cronkite, 19 d'ochobre de 1999, [http://www.thirdworldtraveler.com/United_Nations/Chronkite_UN.html Les Naciones Xuníes, soberanía nacional y el futuru del planeta], discursu dau por Norman Cousins nel recibimientu del premiu "[[Global Governance]]", Third World Traveler</ref>|[[Norman Cousins]], ''Les Naciones Xuníes, soberanía nacional y el futuru del planeta''}} Pero hai ciertu desalcuerdu cola idea d'un parllamentu global con poderes. Una encuesta de [[2007]] de la [[BBC]] realizada a aproximao 12.000 individuos preguntaba, «¿Cómo de dispuestu taría a sofitar un Parllamentu Mundial nel que los votos tean basaos nel tamañu de la población, y el cual tendría lexítimamente autoridá pa tomar midíes polítiques venceyantes?» Ente los encuestaos, el 19'1% respondió que taría bien pocu dispuestu, considerando que yera una mala idea; el 14'9% respondió que s'atoparía pocu dispuestu, pero que podría funcionar; el 23'1% dixo que taba daqué dispuestu, pero con reserves; y el 14'4% respondió que s'atopaba bien dispuestu, considerando que yera bien bona idea: {|{{tablaguapa}} align="right" style="text-align:center;font-size:90%;line-height:120%;background:#ADD8e6" |- !colspan=0 style="background:#1e90FF;color:#FFFFFF"|'''¿Cómo de dispuestu taría a sofitar un Parllamentu Mundial nel que los votos tean basaos nel tamañu de la población, y el cual tendría lexítimamente autoridá pa tomar midíes polítiques venceyantes?''' |- |style="background:#F0F8FF"|'''Respuesta''' |style="background:#F0F8FF"|'''Porcentaxe''' |- |Bien pocu dispuesta - Ye una mala idea |19'1% |- |Pocu dispuesta - Pero podría funcionar |14'9% |- |Daqué dispuestu - Con reserves |23'1% |- |Bien dispuestu - Ye bien bona idea |14'4% |- |style="background:#F0F8FF"|'''Total''' |style="background:#F0F8FF"|'''71'5%''' |- !colspan=0 style="background:#1e90FF;color:#FFFFFF"|Fonte: [http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/08_10_07_democracy.pdf Encuesta de la BBC ''] |} <br /><br /> La encuesta foi llevada a cabu país per país, y los Estaos Xuníos y Australia fueron los qu'amosaron mayor oposición.<ref>[[BBC]], [[10 d'agostu]] de [[2007]], [http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/08_10_07_democracy.pdf In:Fact BBC Democracy (en castellán, ''En:efecto Democracia BBC'']</ref> La APNU tien d'enfrentase a los desafíos potenciales que representen organizaciones polítiques como'l [[Partíu de la Constitución Partíu de la Constitución de los EE. XX.]]<ref>[https://web.archive.org/web/20120917233159/http://www.constitutionparty.com/party_platform.php#Foreign%20Policy Soberanía Nacional], [[Partíu de la Constitución Partíu de la Constitución de los EE. XX.]]</ref> y políticos como'l candidatu a la [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidencia de los EE. XX.]] de [[2008]], [[Ron Paul]], quien tán a favor del fin de les Naciones Xuníes y otres organizaciones multillaterales, polo xeneral por cuenta de problemes de [[soberanía]].<ref>Ron Paul, [[20 de marzu]] de [[2003]], [https://web.archive.org/web/20081222025601/http://www.lewrockwell.com/paul/paul82.html ¿Hora d'Arrenunciar a les Naciones Xuníes? (n'inglés, ''Time to Renounce the United Nations?''], LewRockwell.com</ref> [[Connie Fogal]], líder del [[Partíu d'Aición Canadiense]], tamién s'opón a la APNU, alegando que: {{cita| «Ye bien revelador ver al [[Nuevu Partíu Democráticu]] y al [[Partíu Verde de Canadá]] como partes de y promocionando esto [...] Amás, l'Asamblea Europea probó ser un mecanismu de decisiones burocrátiques aprobaes ensin más. Esto nun ye democracia».<ref>[http://library.fes.de/pdf-files/iez/global/50196.pdf La Campaña por una Asamblea Popular de les Naciones Xuníes ye una combalechadura pa imponer una Oligarquía irresponsable], revista [[Exchange Magacín|Exchange]]</ref>|[[Connie Fogal]], ''[[Exchange Magacín|Exchange]]''}} A esto hai que sumar un artículu de la revista [[Civicus]], qu'alvierte: {{cita| «Con una inesperada reaición violenta contra la [[sociedá civil]] en perspeutiva —a pesar de los esfuercios del [[presidente de l'Asamblea Xeneral de la ONX]], [[Jan Eliasson]], pa invertir l'enclín—, la participación ciudadana nes Naciones Xuníes ta menguando rápido. Lo meyor sería asumir que los Estaos Miembros polo xeneral nun tán nesti momentu pol llabor de considerar una Asamblea Parllamentaria».<ref>Vicente García-Delgado, [[22 de febreru]] de [[2006]], [http://www.globalpolicy.org/ngos/ngo-un/access/2006/0222assembly.htm Trazando Nueves Víes de Participación: ¿Ye Momentu Pa Una Asamblea Parllamentaria na ONX? (n'inglés, ''Charting New Ways of Participation: Is it Time for a Parliamentary Assembly at the UN?''], [[Civicus]]</ref>|[[Vicente García-Delgado]], ''[[Civicus]]''}} [[Herbert W. Briggs]] apunta que mientres una Asamblea Parllamentaria na ONX podría establecese como institución subsidiaria de l'Asamblea Xeneral ensin tener que realizar cambeos nel [[Derechu Internacional]], el dexar -y poder llexislativu real riquiría reformar la Carta de les Naciones Xuníes o adoptar un nuevu tratáu. L'Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes tien poderes p'almitir, suspender y espulsar a los miembros de la mesma, aprobar los presupuestos y escoyer miembros pa otros organismos de les Naciones Xuníes, anque estos poderes son en gran parte de naturaleza consultiva, tal que vien reflexáu nel Capítulu IV de la Carta de les Naciones Xuníes. Ente estos poderes tán el poder de «aldericar», «faer encamientos», «considerar y recibir informes», «llamar l'atención sobre situaciones al Conseyu de Seguridá», «promover estudios», etc., según «establecer tantos órganos subsidiarios como considere necesarios pal desempeñu de les sos funciones». La Carta nun considera la posibilidá de dexar a l'Asamblea Xeneral delegar cualesquier poder que nun tener realmente. Y mientres l'artículu 25 declara que «Los Miembros de les Naciones Xuníes alcuerden aceptar y acatar les decisiones del Conseyu de Seguridá», nun esiste obligación dalguna de cumplir los encamientos de l'Asamblea Xeneral.<ref>Herbert W. Briggs, 1947, «Les Naciones Xuníes y la Llexislación Internacional». ''Revista Americana de Derechu Internacional'', Vol. 41, Non. 2 (abril de [[1947]]), páx. de 433 a 435.</ref> Per otru llau, el puntu a) del apartáu primeru del Artículu 13 de la Carta encarga a l'Asamblea Xeneral «promover el desarrollu progresivu del Derechu Internacional y la so codificación». Acordies con [[Oscar Schachter]], tenemos de cuestionanos si'l modelu tradicional del Derechu Internacional nel que los trataos ratifiquen Estáu por Estáu ye afechu anguaño: {{cita| «El procesu tradicional basáu nel "casu per casu" del [[derechu consuetudinario]] nun puede afaese a les necesidaes que se deriven de los numberosos problemes creaos pol desarrollu teunolóxicu, demográficu y del impautu medioambiental, el cambéu de les actitúes con al respeutive de la xusticia social o los munchos requerimientos del comerciu internacional. Ente que puede faese frente a toos estos problemes por aciu trataos multillaterales, los procesos de los trataos son de normal complicaos y lentos, ente que los resoluciones de la ONX pueden ser efectivos de manera inmediata».<ref>Oscar Schachter, «L'Orde Llegal de la ONX: Una Perspeutiva», ''Les Naciones Xuníes y el Derechu Internacional'', Christopher C. Joyner, (ed.)</ref>|Oscar Schachter, ''L'Orde Llegal de la ONX: Una Perspeutiva''}} El Tratáu sobre'l [[Convención de les Naciones Xuníes sobre'l Derechu del mar|Derechu del Mar]] ye un exemplu d'un alcuerdu que tardó décades en ser aprobáu polos EE.&nbsp;UU. (anque'l [[Cato Institute|Institutu Cato]] vio esta tardanza como daqué positivu).<ref>Doug Bandow, [[2004]], "[http://www.cato.org/pub_display.php?pub_id=2567 Fundimientu del Tratáu sobre'l Derechu del Mar]", ''Weekly Standard'', selmana del [[15 de marzu]] de [[2004]]</ref> George Monbiot cunta que: {{cita| «L'ausencia d'una llexislatura internacional socava l'autoridá d'una judicatura internacional -como la propuesta corte penal internacional-. Los xueces que presiden los Tribunales Internacionales pa Crímenes de Guerra de [[L'Haya]] y d'[[Arusha]] fueron forzaos, n'efeutu, a diseñar el Derechu Internacional sobre la marcha».<ref>George Monbiot, [[febreru de 2002]], "[http://www.newint.org/issue342/planet.htm Un Parllamentu pal Planeta] {{Wayback|url=http://www.newint.org/issue342/planet.htm |date=20070930181653 }}". ''New Internationalist''</ref>|[[George Monbiot]], ''New Internationalist''}} Les propuestes pa dotar de poder llexislativu a l'Asamblea Xeneral de la ONX –incluyendo la idea de la tríada obligatoria que fadría obligatories los resoluciones de l'Asamblea si éstes fueren aprobaes pelos países miembros por aciu una ''supermayoría'' de los Estaos, población y producción económica mundiales– fixeron pocos progresos.<ref>Centru d'Estudio Guerra/Paz, [http://www.cwps.org/bt.html El Sistema de la Tríada Obligatoria para tomar de Decisiones Global] {{Wayback|url=http://www.cwps.org/bt.html |date=20050204045915 }}</ref> Acordies con Heinrich, una vegada que l'Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes fuera establecida, sería más fácil axuntar sofitos pa da-y poder. Los mesmos miembros de l'Asamblea podríen potenciar el desarrollu de la mesma por aciu intentos de reformar la Carta de les Naciones Xuníes, de manera que l'Asamblea tuviera'l papel d'órganu principal», xuntu cola Asamblea Xeneral. Cola so esperiencia política, el so accesu a los más altos niveles de los sos Gobiernos nacionales y la so credibilidá ante la población y medios de comunicación mundiales, los diputaos de l'Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes tendríen de llegar a convertise nuna fuercia político y persistente qu'entamaría'l tresformamientu final de l'Asamblea.<ref name="Heinrich" /> == Llexitimidá y responsabilidá == Unu de los principales propósitos de la creación de la APNU ye dotar a les Naciones Xuníes de responsabilidá y llexitimidá. El [[Sistema de les Naciones Xuníes]] gastó más de 1,8 miles de millones de [[USD|dólares]] de dineru público en 2005<ref>[http://www.globalpolicy.org/finance/tables/reg-budget/asses05.htm Analís de Presupuestos Regulares y Pagos de 2005], Global Policy Forum, 2005</ref> y los sos propios auditores señalaron que faía falta un control internu fayadizu pa evitar el gastu, el fraude y la mala alministración.<ref>Naciones Xuníes, [[22 de febreru]] de [[2006]], [http://www.un.org/News/Press/docs/2006/sc8645.doc.htm La Auditoria pal Caltenimientu de la Paz atopó mala alministración y riesgu de perdes financieres], Departamentu d'Información Pública de les Naciones Xuníes, Nueva York</ref> Considerando vistes, distribuyendo informes y aprobando resoluciones, la APNU podría exercer la omisión sobre otros cuerpos de les Naciones Xuníes. En publicaciones de prensa de [[setiembre de 2007]], el parllamentariu [[Graham Watson]] espresó la so esperanza de que: {{cita| «Nuna era na que'l mandatu de les Naciones Xuníes creció exponencialmente l'Asamblea Parllamentaria actuaría un organismu de control de les sos actividaes, supervisando les sos principales llinies en tomar de decisiones, la so responsabilidá y la so tresparencia».|[[Graham Watson]]<ref name="Graham">{{cita web |url = http://www.grahamwatsonmep.org/news/000423/the_case_for_global_democracy_cross_party_coalition_of_meps_calls_for_a_un_parliamentary_assembly.html |títulu = The Case for Global Democracy: Cross Party Coalition of MEPs calls for a UN Parliamentary Assembly |fechaaccesu = 22 de xineru de 2009 |autor = Alianza pola Llibertá y la Democracia n'Europa |fecha = 26 de setiembre |añu = 2007 |mes = |editorial = |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081222032151/http://www.grahamwatsonmep.org/news/000423/the_case_for_global_democracy_cross_party_coalition_of_meps_calls_for_a_un_parliamentary_assembly.html |fechaarchivu = 22 d'avientu de 2008 }}</ref>}} [[Ken Livingstone]], antiguu [[alcalde de Londres]], cuntó que unes Naciones Xuníes más democrátiques como les concebíes por esta campaña fortaleceríen la llexitimidá y responsabilidá de la ONX.<ref>Ken Livingstone y Theo van Boven, [http://web.archive.org/web/http://www.uno-komitee.de/en/aboutus/voices.php?PHPSESSID=652986a14503472aa7a528baffd99406 Testimonios escoyíos sobre KDUN y los sos proyeutos], [[CEAPNU]].</ref> Un resolución del [[Parllamentu Panafricanu]] reflexó esti sentimientu: {{cita| «Si la democratización ye un mediu pa legitimar y ameyorar los gobiernos nacionales, ye tamién el métodu más seguru pa legitimar y ameyorar la organización internacional, faciéndola más abierta y sensible por aciu la medría de la participación».}} El [[Senáu de Canadá|senador de Canadá]] [[Douglas Roche]] diz en ''The Case for a United Nations Parliamentary Assembly'' (en [[castellán]], ''El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes'') qu'inclusive una Asamblea Parllamentaria escoyida indireutamente, que consistiera en delegaos designaos polos parllamentu nacionales, podría crear una [[separación de poderes]] adicional dotando al sistema d'un cuerpu parllamentariu que sería independiente de los poderes executivos de les distintes naciones miembros. Abriría'l procesu políticu global a un mayor grupu de políticos escoyíos trespasando dellos poderes de los relativamente pequeños [[Poder executivu|executivos]] de los países al gran poder [[Poder llexislativu|llexislativu]]. Acordies con el senador Roche, la [[globalización]] tendió a amontar el [[poder executivu]] y a coartar el [[poder llexislativu]]; por casu, los [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidentes de los Estaos Xuníos]] dende [[George H. W. Bush]] fueron dotaos de más autoridá p'axustar alcuerdos comerciales, sometiendo a votación nel [[Congresu de los Estaos Xuníos]] l'alcuerdu negociáu.<ref>Douglas Roche, [[mayu de 2003]], [http://www.wfm.org/site/index.php?module=uploads&func=download&fileId=130 ''El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes''] {{Wayback|url=http://www.wfm.org/site/index.php?module=uploads&func=download&fileId=130 |date=20081221212700 }}, [[Movimientu Mundial Federalista]]</ref> Un informe del Centru d'Investigación de Bienes y Mediu Ambiente indica que los cambeos na [[Organización pa la Cooperación y el Desarrollu Económicos]] son otru exemplu de cómo la regulación internacional puede esaniciar la separación de poderes: {{cita| «La Organización pa la Cooperación y el Desarrollu Económicu foi creada pol [[Congresu d'Organización pa la Cooperación y el Desarrollu Económicu|tratáu de 1961]], ratificáu pol [[Senáu de los Estaos Xuníos]] p'ayudar a algamar la crecedera económica. N'abril de [[1998]], una sesión ministerial reinterpretó el tratáu, añediendo considerancies sociales y medioambientales amás de les económiques yá esistentes. L'executivu de los Estaos Xuníos aprobó los cambeos, pero'l Senáu nun tuvo siquier oportunidá d'aldericar el nuevu tratáu, inclusive a pesar de que fuera considerablemente distintu d'aquel de [[1961]]. Puede dicise que'l Gobiernu axustó un nuevu tratáu ensin l'aprobación del Senáu».<ref>Terry L. Anderson y J. Bishop Grewell, [[2000]], [https://web.archive.org/web/20071009130023/http://www.perc.org/pdf/ps20.pdf The Greening of Foreign Policy]. Estudiu Políticu Non. 20. [[Property and Environment Research Center]]</ref>|Terry L. Anderson y J. Bishop Grewell, Estudiu Políticu Non. 20.}} Información de los Federalistes Mundiales de Canadá suxure que les propuestes de la APNU podríen provocar oposición de parte del poder executivu, que tendría la posibilidá de perder poder: {{cita| «La esperiencia amosó que los funcionarios y diplomáticos que trabayen nos Ministerios d'Asuntos Internos nun paecen tar dispuestu a sofitar o ver la necesidá de la APNU. Ven les Naciones Xuníes como un foru de discutiniu ente Estaos soberanos; sía'l que quier l'aición que tome la ONX, ye resultáu de negociaciones y compromisos ente los sos Estaos miembros».<ref>[https://web.archive.org/web/20050316085148/http://www.worldfederalistscanada.org/0896unpa.html Sofitu Canadiense sol Nuevu Ministeriu d'Asuntos Esteriores pa una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes], Fueya Informativa Non. 30, ''Federalistes Mundiales de Canadá'', febreru de [[1996]]</ref>|''Federalistes Mundiales de Canadá'', fueya informativa Non. 30}} [[Ficheru:Tiananmen Square Visit.jpg|thumb|[[Gran Salón del Pueblu]]. La composición de l'[[Asamblea Popular Nacional de la República Popular China]] ta rexida pol [[Partíu Comunista de China]].]] Una considerable torga práutica pa una APNU representativa escoyida de manera democrática ye que, en contraste cola situación na que'l Parllamentu Européu exerz la so función, un gran númberu de miembros de les Naciones Xuníes inclúin países superpoblaos ensin democracies eleutorales como ye'l casu de [[China]].<ref>Freedom House, 2007, [http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2007 Mapa de Llibertá 2007], [[Freedom House]]</ref> Nel pasáu, organismos como la [[Comisión de Derechos Humanos de les Naciones Xuníes]] fueron criticaos por tar apoderaos por réximes abusivos.<ref>Jean-Claude Buhrer, xunetu de 2003, [https://web.archive.org/web/20031205034044/http://www.rsf.org/article.php3?id_article=7620 La Comisión de la ONX de Derechos Humanos pierde toa credibilidá: Trapicheos, incompetencia ya inactividá. Reporteros ensin Fronteres esixe una revisión drástica del trabayu de la comisión]. [[Reporters Without Borders]]</ref> Si los diputaos de la APNU fueren escoyíos a partir de los distintos parllamentos nacionales podríen crease problemes de llexitimidá, una y bones delles asamblees llexislatives son consideraes irresponsables, en cuantes qu'aprueben ensin más cualquier decretu del gobernante.<ref>Associated Press, [[12 d'abril]] de [[2007]], [https://web.archive.org/web/20090321084300/http://www.foxnews.com/story/0,2933,265455,00.html Irresponsable Asamblea Llexislativa de Corea del Norte reemplaza al Primer Ministru], [[Fox News]]</ref> Dellos defensores de la idea d'un parllamentu global, como'l profesor [[Lucio Levi]], proponen empezar una federación llindada a democracies: {{cita| «Anque la transición democrática de tolos Estaos del mundu nun foi completada, esto nun torgar empezar la transición de la Organización de les Naciones Xuníes. Seis países del oeste d'Europa fundaron la Comunidá Europea, empezando a democratizala ensin esperar a la democratización de les instituciones de tolos Estaos europeos».<ref>Lucio Levi, [[setiembre de 2001]], [https://web.archive.org/web/20070816003509/http://www.dwfed.org/pp_levi.htm Globalización, Democracia Internacional y un Parllamentu Mundial], Federalistes Mundiales Democráticos</ref>|Lucio Levi, ''Globalización, Democracia Internacional y un Parllamentu Mundial''}} El direutor executivu d'estudios políticos na [[Asociación de Naciones Xuníes]] de los Estaos Xuníos, [[Jeffrey Laurenti]], indica los problemes acomuñaos a escluyir a los países non democráticos de la unión: {{cita| «Una cosa ye refugar la membresía a un par de pequeñes dictadures "solitaries". Otra cosa bastante distinta ye escluyir a China, la gran mayoría de países árabes y a dos tercios d'África, ya imaxinar que l'organismu resultante pueda tener un papel consultivu de cara a les axencies de les Naciones Xuníes, ser parte de negociaciones propuestes pola ONX o convenciones multillaterales —el verdaderu llabor de la llexislación internacional— o aprobar los resoluciones de los cuerpos políticos de la ONX».<ref name="Laurenti" />|[[Jeffrey Laurenti]], '' La Reforma de la ONX: ¿Precisamos una Asamblea Parllamentaria Mundial? Una idea que'l so tiempu nun llegó''}} El defensores de la APNU frecuentemente rebaten esti argumentu indicando que la mayoría de los países del mundu son democráticos. Dieter Heinrich, presidente de los Federalistes Mundiales de Canadá, acota que la mayoría democrática podría inclusive usar la APNU pa influyir n'Estaos menos democráticos:<ref name="Heinrich" /> {{cita| «Anque la presencia de demasiaos ''pseudo-diputaos'' pondría en peligru la llexitimidá y autoridá moral de la APNU, esti inconveniente podría ser compensáu con ventayes n'otros ámbitos. Dando la bienvenida a pseudo-diputaos, l'Asamblea podría convertise nuna influyencia democratizadora sobre éstos, y de esta manera tresformar nuna fuercia pa la meyora de la democracia en réximes non democráticos. Estos pseudo-diputaos, llegaos de países non democráticos, nun podríen asonsañar que son a cencielles diplomáticos faciendo'l so trabayu. Vendríen clamando ser vistos como verdaderos parllamentarios quien llibremente creen lo que dicen. Como tales, seríen suxetos, como en cualquier parllamentu, d'intentos bien direutos de persuasión per parte de los sos iguales, de maneres qu'un diplomáticu nunca sufriría al xunise a coaliciones y modificar la so posición. Dalgunos d'estos parllamentarios, veníos como voceros obedientes de los sos respeutivos gobiernos, bien podríen volver a éstos últimos como abogaos defendiendo les posiciones tomaes pola Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes -l'Asamblea inclusive podría precisar poner proteición a dichos diputaos, nel casu de que s'éstos sintiérense en peligru pola aición de los sos respeutivos gobiernos-. Antemanándose a esto, dellos Estaos con parllamentos non democráticos arrenunciaríen direutamente a dexar a los sos parllamentarios tomar parte no más mínimo, por mieu a que pudieren ser "arimaos" pola democracia. Esto tamién ayudaría na meyora de la causa de la democracia, socavando la llexitimidá d'esos gobiernos inclusive entá ye más que la comunidá mundial, y a los güeyos de los sos propios ciudadanos, aumentando les presiones pal cambéu en dicho Estaos».|[[Dieter Heinrich]], ''El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes''}} == Financiamientu == Heinrich cunta que ye esencial que'l salariu y gastos de viaxes de los parllamentarios de les Naciones Xuníes sían pagos pola institución de l'Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes del so propiu presupuestu, que sería parte del presupuestu xeneral de la ONX, en llugar de ser pagaos individualmente per cada gobiernu nacional. Esto sirviría tanto como p'asegurar la independencia de los políticos de la APNU nel so respeutivu serviciu a la ONX como p'asegurar la igualdá de participación.<ref name="Heinrich" /> L'Artículu 17 de la Carta de la ONX axusta: «Los miembros van sufragar los gastos de la Organización na proporción que determine l'Asamblea Xeneral». Asina, con esceiciones de financiamientu per parte de donantes privaos (como'l terrén vencíu pa la [[sede de la ONX]] foi en [[1946]]),<ref>A View on Cities, 2007, [http://www.aviewoncities.com/nyc/unitednations.htm Sede de la Organización de les Naciones Xuníes], [[A View on Cities]],</ref> según paez la APNU sería financiada de la mesma manera que'l restu del [[Sistema de les Naciones Xuníes]], coles mayores economíes como EE.&nbsp;UU. pagando mayores cantidaes de la contribución. Esta disparidad podría compensada valorando los votos de los miembros según el so [[productu nacional brutu]] o les sos contribuciones al Sistema de la ONX.<ref name="Asian" /> Un artículu del periódicu ''[[Vancouver Sun]]'' diz: {{cita| «La idea d'añedir burocracia y complexidá a la ONX supondría otra cuestión pa la oposición. El costu envaloráu de la nueva institución va de los 140 a los 280 millones de [[USD|dólares]] al añu».<ref>Barbara Yaffe, [[16 d'ochobre]] de [[2006]], [http://www.canada.com/vancouversun/news/editorial/story.html?id=fd9y2y32-f51b-47f5-a795-a03903503773&p=2 Compartir el poder de la ONX colos ciudadanos ye una bona idea, pero nun va asoceder fácilmente] {{Wayback|url=http://www.canada.com/vancouversun/news/editorial/story.html?id=fd9y2y32-f51b-47f5-a795-a03903503773&p=2 |date=20121110100024 }}, ''[[Vancouver Sun]]''</ref>|Barbara Yaffe}} Una encuesta de [[1993]] realizáu pola organización [[Parllamentarios pa l'Aición Global]] amosó qu'una gran mayoría de los diputaos encuestaos pensaben que'l públicu sofitaría la idea d'una Asamblea Parllamentaria nes Naciones Xuníes, pero nun taben tan seguros sobre si'l públicu taría preparáu y dispuestu a financiala. L'analís señaló: {{cita| «La posibilidá d'una mayor carga financiera pa consiguir una ONX más amplia nun paez remembrar sofitos nun siendo que pueda demostrase que ye posible recuperar la inversión considerablemente. Ye sabíu que los ciudadanos tienden a espresar nobles sentimientos sobre cooperación global cuando se-yos preguntar polos principios xenerales d'ésta, pero tienden a echase tres a la de faer frente a los problemes de costos y equilibriu financieru».<ref>[http://www.radioradicale.it/exagora/a-united-nations-parliamentary-assembly-0 Una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes: Analís y Opinión Parllamentaria], [[Radio Radicale]], setiembre de [[1993]]</ref>|[[Radio Radicale]], Una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes: Analís y Opinión Parllamentaria}} Un informe de [[1995]] realizáu pola [[Universidá de les Naciones Xuníes]] declara que ye difícil pescudar cómo sería capaz l'Asamblea Parllamentaria de pagar los salarios y gastos de viaxe de lo que podría ser un conxuntu de más de 1000 diputaos; esta propuesta podría amontar la duplicación y gastos esistentes dientro de los cuerpos multillaterales».<ref>Andy W. Knight, [[1995]], [http://www.unu.edu/unupress/un21-report.html Imaxinando les Naciones Xuníes nel Sieglu XXI], [[Universidá de les Naciones Xuníes]]</ref> Una respuesta de la CEAPNU a esta oxeción ye que {{cita| «Ye ciertu qu'una Asamblea Parllamentaria nes Naciones Xuníes sería otru papel na escena diplomática, que los gobiernos y los sos executivos n'organizaciones internacionales tendríen que tener en cuenta en ciertu grau. Per otra parte, al tar compuestu por diputaos electos, l'asamblea sería más cercana a los ciudadanos y de esta manera taría dotada de más credibilidá y llexitimidá en decisiones internacionales nes cualos tuvieren envueltos. D'esta manera, l'asamblea parllamentaria contribuyiría realmente a amontar la eficiencia de l'aición internacional».<ref>[http://www.uno-komitee.de/en/projects/unpa/faq.php?id=12 ¿Nun se fadría entá más complicada y inefectiva la cooperación internacional cola creación de la APNU?], [[CEAPNU]]</ref>}} == Sistema eleutoral == === Eleición direuta o indireuta === Al respeutive de la eleición de los diputaos que conformen l'asamblea parllamentaria surde una cuestión, si estos seríen escoyíos por sufrago direutu universal o, otra manera, seríen designaos polos respeutivos parllamentu nacionales. La APNU podría empezar a manera d'[[institución interparllamentaria]] –una asamblea de parllamentarios de los sos respeutivos parllamentos nacionales- y más tarde pasar a ser un cuerpu escoyíu direutamente. Esta evolución sería similar a la del Parllamentu Européu. Empezando cola [[Comunidá Europea del Carbón y del Aceru]] fundada en [[1952]], creóse un parllamentu consultivu compuestu por 78 diputaos designaos polos sos respeutivos parllamentu nacionales. En [[1979]] realizáronse les primeres [[Sufraxu Universal direutu|eleiciones direutes]], que dieron un mayor pesu simbólicu, anque foi'l [[Acta Única Europea]] de [[1986]] significó la primer ampliación real de competencies pal Parllamentu.<ref>Wilhelm Lehmann, xunu de 2007, [http://www.europarl.europa.eu/parliament/expert/staticDisplay.do;jsessionid=874B7Y3110FBDB4Y20F1433432A768AC.node2?id=72&language=ES El Parllamentu Européu: contestu históricu], [[Parllamentu Européu]], xunu de 2007</ref> El senador Douglas Roche, nel llibru ''The Case for a United Nations Parliamentary Assembly'' (en [[castellán]], ''El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes''), analiza l'equilibriu ente dambes posibilidaes. Una APNU basada en diputaos yá esistentes podría ser más bono d'establecer, en cuantes qu'evita delles torgues como decisiones en ciclos eleutorales, un cuerpu eleutoral universalmente aceptable, llexitimidá de les eleiciones, y asina socesivamente: {{cita| «Una Asamblea Parllamentaria que conste de diputaos nacionales tien el "sellu d'aprobáu" de mano. Los diputaos nacionales escolguen esixir llexitimidá eleutoral por derechu propiu. D'entrada, la credibilidá del derechu a votu domésticu pue ser puesta en dulda, pero l'enclín a la democracia foi bien rápida».|[[Douglas Roche]], ''El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes''}} Los diputaos nacionales tamién tienen xeneralmente personal y capital, que podríen faer más fácil consolidar la creación d'una nueva asamblea parllamentaria. Los delegaos d'una APNU escoyida direutamente, per otru llau, tendríen más tiempu pa dedicase a l'asamblea global, en cuantes que los sos miembros nun taríen ocupaos con deberes propios del so membresía a los sos respeutivos parllamentos nacionales. Heinrich indica ventayes estratéxiques d'una APNU escoyida indireutamente: {{cita| «Otra ventaya de basar la representación de l'Asamblea Parllamentaria de la ONX nos respeutivos parllamentos nacionales ye que podría dar llugar a una alianza ente los parllamentarios con vistes a establecer l'asamblea, y, más tarde, ayudaría a construyir la voluntá política pa la so evolución. La esperiencia de pertenecer al Parllamentu de la ONX provocaría que munchos d'estos políticos tornaren a casa como abogaos de la ONX, por non dicir de la necesidá de fortalecer y democratizar la mesma Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes».<ref name="Heinrich" />||[[Dieter Heinrich]], ''El Casu d'una Asamblea Parllamentaria de les Naciones Xuníes''}} Heinrich tamién recuerda la posibilidá de que los parllamentos nacionales podríen escoyer representantes de la ciudadanía pa la APNU, de la mesma que'l [[Colexu eleutoral d'Estaos Xuníos|Colexu Eleutoral de los EE. XX.]] escueye oficialmente al Presidente. Sería una solución provisional hasta que la eleición direuta fuera posible. Amás aseguraría que los ciudadanos tán escoyendo a ciudadanos pa la APNU, anque indireutamente, en llugar de que los gobiernos tuvieren escoyendo funcionarios pa l'Asamblea.<ref name="Heinrich" /> === Repartu de votos === Una asamblea parllamentaria mundial podría ser estructurada de manera que los Estaos con mayor población tuvieren mayor influyencia. La regla de ''un Estáu, un votu'' presente na Asamblea Xeneral de la ONX da a los Estaos pequeños una influyencia desproporcionada sobre la Organización. Nel llibru ''Entitlement quotients as a vehicle for United Nations reform'' (en [[castellán]], ''Cocientes de derechu como vehículu pa la reforma de les Naciones Xuníes''), del profesor eméritu [[Joseph Y. Schwartzberg]] de la [[Universidá de Minnesota]], señala: {{cita| «¡Los 64 países miembros con menos población -abondes pa bloquiar una mayoría de dos tercios- son posesores de menos del 1% de la población mundial! Y, en teoría, los 127 países miembros con menos población, qu'apenes formen el 8% de la población mundial, son abondes pa consiguir la mayoría de dos tercios necesaria p'aprobar un resolución fundamental».<ref>Joseph Y. Schwartzberg, [[1 de xineru]] de [[2003]], [http://web.archive.org/web/http://goliath.ecnext.com/coms2/summary_0199-2566894_ITM Entitlement quotients as a vehicle for United Nations reform (en castellán, ''Cocientes de derechu como vehículu pa la reforma de les Naciones Xuníes'') (reformando les Naciones Xuníes de manera que puedan cumplir cola so misión)], Gobernanza Global</ref>|Joseph Y. Schwartzberg, ''Cocientes de derechu como vehículu pa la reforma de les Naciones Xuníes''}} Sigue con esta tema nel so ensayu, ''Overcoming Practical Difficulties in Creating a World Parliamentary Assembly'' (en [[castellán]], ''Superando les Dificultaes Práutiques de Crear una Asamblea Parllamentaria Mundial''): {{cita| «Les disparidades na población ente los miembros de la ONX son enforma mayores qu'aquelles de les unidaes representaes en cualquier parllamentu nacional, como exemplu'l casu análogu del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu de los EE. XX.]]. Pa entender esto, hai qu'afitase en que [[California]], l'estáu más pobláu de los Estaos Xuníos, tien 69 vegaes la población de [[Wyoming]], el menos pobláu, ente que la [[República Popular China]], el miembru más pobláu de la ONX, tien más de 100.000 vegaes la población de [[Nauru]] o [[Tuvalu]], los dos miembros menos poblaos, cada unu con apenes más de 10.0000 habitantes. Ente que California tien 52 escaños na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]], comparando colos que tien Wyoming, dambos tienen 2 escaños nel Senáu. Pero, ¿quién aldericaría que Nauru tendría de tener tantu poder ... como China?»<ref name="unu-komitee.de">Joseph Y. Schwartzberg, mayu de 2003, ''Overcoming Practical Difficulties in Creating a World Parliamentary Assembly'' (en [[castellán]], ''Superando les Dificultaes Práutiques de Crear una Asamblea Parllamentaria Mundial''), [https://web.archive.org/web/20060103152849/http://www.uno-komitee.de/en/documents/unpa-reader-2003.pdf Un llector de les Propuestes de la Segunda Asamblea y el Parllamentu], Saul H. Mendlovitz, y Barbara Walker, (Ed.) Center for UN Reform Education</ref>|Joseph Y. Schwartzberg, ''Superando les Dificultaes Práutiques de Crear una Asamblea Parllamentaria Mundial''}} Hai distintes propuestes pa partir los votos ente los Estaos miembros. El métodu de Schwartzberg tien en cuenta la población (el principiu democráticu/demográficu), la contribución al financiamientu de la ONX (el principiu económicu), y partes nes que s'estrema la membresía total. La idea de valorar los votos de los países acordies cola so contribución económica a la organización tien precedentes, como ye'l casu del [[Bancu Mundial]], el [[Fondu Monetariu Internacional]] y otres instituciones provenientes de los [[alcuerdos de Bretton Woods]] qu'usen dichu métodu.<ref>Bancu Mundial, [[2007]], [http://siteresources.worldbank.org/EXTABOUTUS/Resources/wbgroupbrochure-en07.pdf ¿Quién lleva'l Bancu Mundial?], El Grupu del Bancu Mundial: Trabayando pa un Mundu Llibre de Probeza, [[Bancu Mundial]]</ref> La metodoloxía de l'[[Asamblea Popular Provisional]] da a cada nación «escaños de población», basándose nun cálculu que combina'l métodu de Penrose, los escaños económicos» son iguales a la so porción del [[productu interior brutu]] mundial total, y clasificaciones como Llibre, Parcialmente Llibre o Non Llibre, mesmes del [[Freedom House]].<ref>[https://web.archive.org/web/20060720085714/http://www.peoplesassembly.org/pa1/Main.aspx?doc=Methodology Metodoloxía pa Calcular Escaños], [[Asamblea Popular Provisional]]</ref> [[Ficheru:Asignación de votos APNU.png|center|400px|frame|Proporción del votu total asignáu a distintos países baxu distintos sistemes eleutorales.]] <center> {| {{tablaguapa}} |colspan="6" style="background:#1e90FF;color:#FFFFFF"|'''Proporción del votu total asignáu so los distintos sistemes eleutorales''' |- bgcolor="#ADD8e6" valign=top align:"center" |'''Sistema''' |'''Brasil''' |'''Indonesia''' |'''EE. XX.''' |'''India''' |'''China''' |- |style="background:#ADD8e6"|[[Métodu de Schwartzberg]] |style="background:#F0F8FF"|1,91% |style="background:#F0F8FF"|1,38% |style="background:#F0F8FF"|9,07% |style="background:#F0F8FF"|5,96% |style="background:#F0F8FF"|7,67% |- |style="background:#ADD8e6"|Métodu de l'Asamblea Popular Provisional <!--A partir del 4 d'avientu de 2007; suponiendo 585 escaños; vease http://www.peoplesassembly.org/pa1/Main.aspx?doc=SeatsByNation--> |style="background:#F0F8FF"|2,22% <!--13 escaños--> |style="background:#F0F8FF"|1,71%* <!--10 escaños de 14--><!--Debíu al estatus "Parcialmente llibre"; d'otra manera, llograría'l 2,393%--> |style="background:#F0F8FF"|6,15% <!--36 escaños--> |style="background:#F0F8FF"|5,64% <!--33 escaños--> |style="background:#F0F8FF"|3,25%** <!--19 escaños de 37--><!--Debíu al estatus "Non llibre"; d'otra manera, llograría'l 6,325%--> |- |style="background:#ADD8e6"|Una persona, un votu <!--Vease [[Países por población]] a partir del 4 d'avientu de 2007. Población mundial=6.671.226.000--> |style="background:#F0F8FF"|2,81% <!--Población: 187.644.256--> |style="background:#F0F8FF"|3,47% <!--Población: 231.627.000--> |style="background:#F0F8FF"|4,55% <!--Población: 303.321.825--> |style="background:#F0F8FF"|17,52% <!--Población: 1.169.016.000--> |style="background:#F0F8FF"|19,82% <!--Población: 1.322.245.331--> |- |style="background:#ADD8e6"|[[Métodu de Penrose]] <!--Raigañu cuadráu de millones; suponiendo la inclusión de tolos países de la [[Países por población]] a partir del 4 d'avientu de 2007.--> |style="background:#F0F8FF"|1,84% |style="background:#F0F8FF"|2,05% |style="background:#F0F8FF"|2,34% |style="background:#F0F8FF"|4,60% |style="background:#F0F8FF"|4,89% |- |style="background:#ADD8e6"|Un Estáu, un votu |style="background:#F0F8FF"|0,52% |style="background:#F0F8FF"|0,52% |style="background:#F0F8FF"|0,52% |style="background:#F0F8FF"|0,52% |style="background:#F0F8FF"|0,52% |- |colspan="6" style="background:#1e90FF;color:#FFFFFF"|<div class="references-small">'''*Debíu al estatus "Parcialmente llibre". **Debíu al estatus "Non llibre".'''</div> |} </center> Según la regla d'un votu por persona, el númberu de votos de cada país ye direutamente proporcional a la so población. Asocede de manera similar a cómo los estaos de los Estaos Xuníos d'América son representaos na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]]. En ''The Future of Sovereignty - Rethinking a Key Concept of International Relations'' (en [[castellán]], ''La Futura Soberanía - Reconsiderando'l Conceutu Clave de les Rellaciones Internacionales''), Hasenclever y otros suman les ventayes y desventaxes d'ésti sistema: {{cita| «Nuna democracia estricta basada nos individuos como suxetos, el votu de cada persona tendría exactamente'l mesmu valor. Nenguna de les propuestes conocíes, comoquier, sofita asemeyada interpretación, porque la desigualdá ente'l poder de votu de los Estaos sería estrema con namái cuatro países - China, India, Estaos Xuníos y l'antigua URSS - que dispondríen de mayoría absoluta».<ref>Andreas Hasenclever, Peter Mayer, Volker Rittberger, Frank Schimmelfennig, y Christina Schrade, [[1996]], [https://web.archive.org/web/20041220201251/http://www.uni-tuebingen.de/uni/spi/taps/tap26.htm ''The Future of Sovereignty - Rethinking a Key Concept of International Relations'' (en [[castellán]], ''La Futura Soberanía - Reconsiderando'l Conceutu Clave de les Rellaciones Internacionales'')]. [[Universidá de Tubinga]]</ref>|Fragmentu de ''La Futura Soberanía - Reconsiderando'l Conceutu Clave de les Rellaciones Internacionales''}} El [[métodu de Penrose]] toma'l raigañu cuadráu de los millones d'habitantes de cada país. El [[Conseyu Federal (Alemaña)|Bundesrat]] o Conseyu Federal Alemán reflexa una asignación similar a la que sería consiguida col métodu de Penrose.<ref>Roger Darlington, [[29 de xunetu]] de [[2007]], [http://www.rogerdarlington.co.uk/Germanpoliticalsystem.html Una Curtia Guía del Sistema Políticu Alemán]</ref> === Criterios d'eleición === Una APNU direutamente escoyida podría tener criterios d'eleición comunes si siguiera l'exemplu del Parllamentu Européu.<ref name="Legmann">Wilhelm Lehmann, xineru de 2007, [http://www.europarl.europa.eu/parliament/expert/staticDisplay.do;jsessionid=DA8FF92FDEF57A9247Y70D310DE91526.node1?id=72&language=ES 1.3.4. El Parllamentu Européu: Procedimientos Eleutorales], [[Europa (sitiu web)]]</ref> El [[Eleiciones al Parllamentu Européu|Parllamentu Européu adoptó]] ciertos requisitos mínimos, como la [[representación proporcional]], que cada país miembru tien de cubrir pa ser representáu.<ref name="Legmann" /> Schwartzberg propón una comisión eleutoral profesional «p'asegurar que les eleiciones a l'asamblea sían llevaes a cabu, nel so mayor parte, nun campu de xuegu ecuánime».<ref name="unu-komitee.de" /> Según la propuesta de Schwartzberg, la comisión tendría dellos poderes, incluyendo l'autoridá pa establecer regles de xusticia, determinar de mano si'l criteriu de xusticia alcordaríase, y executar votaciones nel casu de que nun asocediera esto últimu. Schwartzberg propón el criteriu pol cual una eleición tien de ser considerada válida so unos mínimos de participación que primeramente se podríen asitiar hasta nun 20%, y que seríen gradualmente amontaos. == Ver tamién == * [[Países por población|Llista de países según población]] * [[Democracia direuta]] * [[Carta Internacional de Derechos Humanos]] * [[Movimientu Federalista Mundial]] * [[Organización de les Naciones Xuníes]] * [[Parllamentu]] * [[Congresos_y_parlamentos_de_América|Congresos y Parllamentos d'América]] * [[Parllamentu Llatinoamericanu]] * [[Parllamentu del Mercosur]] * [[Parllamentu Andín]] * [[Parllamentu Centroamericanu]] * [[Parllamentu del Norte (Norteamérica)|Parllamentu del Norte]] * [[Secretariu Xeneral de les Naciones Xuníes]] * [[Supranacionalidad]] * [[Sistema de les Naciones Xuníes]] * [[Votu per Internet]] == Referencies == === Notes === {{llistaref|3}} === Bibliografía === ==== N'inglés ==== '''Llibros''' <div class="references-small"> * {{cita llibru | apellíos = Preston Baratta | nome = Joseph | editorial = Preager | títulu = La Política de la Federación Mundial | añu = 2004 | isbn = 0-275-98068-5 }} * {{cita llibru | apellíos = S. Nye | nome = Joseph | coautores = Kurt Biedenkopf, Motoo Shiina | títulu = The Trilateral Commission | añu = 1991 | isbn = 0-930503-67-8 | capítulu = Global Cooperation after the Cold War: A Reassessment of Trilateralism | urlcapítulo = http://www.jcie.or.jp/books/abstracts/G/cooperation.html }} * {{cita llibru | apellíos = K. Emmerson | nome = Donald | títulu = Global Spread of Democracy Poses New Challenge for the US | fecha = 29 de xineru de 2003 | añu = 2003 | urlcapítulo = http://www.globalpolicy.org/globaliz/politics/2003/0129democracy.htm }} * {{cita llibru | apellíos = Marschall | nome = Stefan | títulu = Los Parllamentu Europeos nes Organizaciones Transnacionales: La Cooperación Parllamentaria na Xunión Europea | añu = 2007 | urlcapítulo = http://www.swp-berlin.org/de/common/get_document.php?asset_id=4299 }} * {{cita publicación |autor = Pat Orvis |títulu = United Nations Reform and Article 109 |añu = 2004 |publicación = Foreign Policy Association |url = http://www.fpa.org/newsletter_info2489/newsletter_info_sub_list.htm?section=United%20Nations%20Reform%20and%20Article%20109 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070609110150/http://www.fpa.org/newsletter_info2489/newsletter_info_sub_list.htm?section=United%20Nations%20Reform%20and%20Article%20109 |fechaarchivu = 9 de xunu de 2007 }} * {{cita llibru | apellíos = Grenville | nome = Clark | coautores = Louis B. Sohn | editorial = Cambridge: Harvard University Press. | títulu = World Peace Through World Law | añu = 1958 }} * {{cita llibru | apellíos = Heinrich | nome = Dieter | coautores = | editorial = World Federalist Movement | títulu = The Case for a United Nations Parliamentary Assembly | añu = 1992 | urlcapítulo = http://www.unpacampaign.org/documents/en/UNPA1992.pdf }} * {{cita llibru | apellíos = Y. Álvarez | nome = José | coautores = | editorial = Facultá de Derechu de la Universidá de Boston | títulu = The New Treaty Makers }} * {{cita llibru | apellíos = Schachter | nome = Oscar | títulu = L'Orde Llegal de la ONX: Una Perspeutiva }}. * {{cita llibru | apellíos = C. Joyner | nome = Christopher | títulu = Les Naciones Xuníes y el Derechu Internacional }} * {{cita llibru | apellíos = Douglas Roche | nome = Roche | títulu = The Case for a United Nations Parliamentary Assembly }} * {{cita llibru | apellíos = Terry | nome = L. Anderson | coautores = J. Bishop Grewell | editorial = Property and Environment Research Center | títulu = The Greening of Foreign Policy, Estudiu Políticu Non. 20 }} * {{cita llibru | apellíos = Levi | nome = Lucio | títulu = Globalization, International Democracy and a World Parliament | fecha = setiembre | añu = 2001 | urlcapítulo = http://www.dwfed.org/pp_levi.htm }} * {{cita llibru | apellíos = W. Knight | nome = Andy | editorial = Universidá de les Naciones Xuníes | títulu = Envisioning the United Nations in the Twenty-first Century | fecha = setiembre | añu = 1995 | urlcapítulo = http://www.unu.edu/unupress/un21-report.html }} * {{cita llibru | apellíos = Y. Schwartzberg | nome = Joseph | coautores = Saul H. Mendlovitz, y Barbara Walker | editorial = Center for UN Reform Education | títulu = Overcoming Practical Difficulties in Creating a World Parliamentary Assembly }} * {{cita llibru | apellíos = Hasenclever | nome = Andreas | coautor = Peter Mayer, Volker Rittberger, Frank Schimmelfennig, y Christina Schrade | editorial = Universidá de Tubinga | títulu = Sovereignty, International Democracy, and the United Nations | capítulu = The Future of Sovereignty - Rethinking a Key Concept of International Relations }} * {{cita llibru | apellíos = Darlington | nome = Roger | coautores = | editorial = | títulu = Una Curtia Guía Sobre'l Sistema Políticu Alemán }} </div> '''Artículos''' <div class="references-small"> * {{cita publicación | autor = Peter Grier | títulu = Global spread of democracy stalled | añu = 2007 | publicación = The Christian Science Monitor }} * {{cita publicación |autor = Jeffrey Laurenti |títulu = UN Reform: Is a World Parliamentary Assembly needed? An Idea Whose Time Has Not Come |añu = 2003 |url = http://www.unausa.org/site/pp.asp?c=fvKRI8MPJpF&b=474395 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070927005236/http://www.unausa.org/site/pp.asp?c=fvKRI8MPJpF&b=474395 |fechaarchivu = 27 de setiembre de 2007 }} * {{cita publicación | autor = Stanley K. Bigman | títulu = El "Nuevu Internacionalismu" baxu ataque | añu = 1950 | publicación = La Opinión Pública Trimestral | volume = 14 | númberu = 2 }} * {{cita publicación | autor = Joseph Y. Schwartzberg | títulu = Entitlement quotients as a vehicle for United Nations reform | añu = 2003 | publicación = Global Governance | url = http://goliath.ecnext.com/coms2/summary_0199-2566894_ITM }} * {{cita publicación |autor = Barbara Yaffe |títulu = Sharing UN power with the people is a timely idea, but won't happen easily |añu = 2007 |publicación = Vancouver Sun |url = http://www.canada.com/vancouversun/news/editorial/story.html?id=fd9y2y32-f51b-47f5-a795-a03903503773&p=2 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20121110100024/http://www.canada.com/vancouversun/news/editorial/story.html?id=fd9y2y32-f51b-47f5-a795-a03903503773&p=2 |fechaarchivu = 10 de payares de 2012 }} * {{cita publicación |autor = Jean-Claude Buhrer |títulu = UN Commission on Human rights looses all credibility: Wheeling and dealing, incompetence and "non-action". Reporters Without Borders calls for drastic overhaul of how the commission work |añu = 2003 |publicación = Reporters Without Borders |url = http://www.rsf.org/article.php3?id_article=7620 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20031205034044/http://www.rsf.org/article.php3?id_article=7620 |fechaarchivu = 5 d'avientu de 2003 }} * {{cita publicación | autor = Doug Bandow | títulu = Sink the Law of the Sea Treaty | añu = 2004 | publicación = Cato Institute Weekly Standard | url = http://www.cato.org/pub_display.php?pub_id=2567 }} * {{cita publicación |autor = George Monbiot |títulu = A parliament for the planet |añu = 2002 |publicación = New Internationalist |url = http://www.newint.org/issue342/planet.htm |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070930181653/http://www.newint.org/issue342/planet.htm |fechaarchivu = 30 de setiembre de 2007 }} * {{cita publicación | autor = Associated Press | títulu = North Korea's Rubber-Stamp Legislature Replaces Prime Minister | añu = 2007 | publicación = Fox News | url = http://www.foxnews.com/story/0,2933,265455,00.html }} * {{cita publicación | autor = Robert Sheppard | títulu = Towards a O.N. World Parliemente: O.N. Reform for the Progressive Evolution of an Elective and Accountable Democratic Parliamentary Process in O.N. Governance in the New Millennium | publicación = Revista de Derechu y Política Asiáticu-Pacífica |añu = 2000 }} * {{cita publicación | autor = Vicente García-Delgado | títulu = Charting New Ways of Participation:Is it Time for a Parliamentary Assembly at the UN? | añu = 2006 | publicación = Civicus }} * {{cita publicación | autor = Herbert W. Briggs | títulu = Les Naciones Xuníes y la Llexislación Internacional | añu = 1947 | publicación = Revista Americana de Derechu Internacional | volume = 41 | númberu = 2 | id = páx. de 433 a 435 | url = }} </div> == Enllaces esternos == {{Traducíu ref|en|United Nations Parliamentary Assembly}} {{Wikisource|Carta de les Naciones Xuníes}} * [http://www.un.org/spanish/ Páxina oficial de les Naciones Xuníes] (n'español) * [http://es.unpacampaign.org/index.php Web Campaña pal Establecimientu d'una Asamblea Parllamentaria nes Naciones Xuníes] {{Tradubot|Asamblea Parlamentaria de las Naciones Unidas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Organización de les Naciones Xuníes]] [[Categoría:Congresos y Parllamentos internacionales|Naciones Xuníes]] [[Categoría:Wikipedia:Tradubot]] ldukulyqlrz4hx1do77bpmdfr0xvkl8 0 118861 3699360 3636365 2022-07-25T07:30:31Z XabatuBot 43102 iguo testu: Lauro Llamera => Lauro Olmo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|El Barco de Valdeorras}} {{llocalidá}} '''O Barco de Valdeorras'''<ref>{{cita web |url = http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_ye_files/Variación-INTERNET.pdf |títulu=Variaciones de los conceyos d'España dende 1842. |editor = Ministeriu d'Alministraciones Públiques |fechaaccesu = 12 de marzu de 2012 |5 = |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20120628192614/http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_ye_files/Variación-INTERNET.pdf |fechaarchivu = 28 de xunu de 2012 }}</ref> ye un conceyu asitiáu nel estremu nororiental de la [[provincia d'Ourense]] ([[España]]). Alcontráu no fondero del valle del [[Sil]], so la [[Serra do Eixo]], ye la cabecera del [[Partíu xudicial de Barcu de Valdeorras|partíu xudicial homónimu]]. Una de les bases de la so economía, amás de la esplotación minera y tratamientu de cayueles, ye la producción de vinu acoyío a la [[Denominación d'Orixe Valdeorras]]. Restos de la cultura romano y prerromano y dellos palacios señoriales son los monumentos más destacaos del conceyu. == Historia == [[Ficheru:Casco Viejo 1.JPG|thumb|left|Casco antiguu d'O Barco de Valdeorras.]] En delles cueves de la Serra da Lastra atopáronse restos humanos primitivos. En llugares próximos a O Barco hai [[petroglifu|petroglifos]] y [[Castru (fortificación)|asentamientos castreños]]. Los gigurros, unu de los 22 pueblos que formaben parte del conventu asturicense, yeren los antiguos pobladores d'estes tierres y d'esi xentiliciu deriva'l topónimu actual de la contorna (Val-de-giorres). La romanización foi intensa nun territoriu tan estratéxicu como ricu en minerales. Ente los Migollos y Montefurado son frecuentes les buelgues de l'actividá extractora del oru. Por Valdeorras pasaba la Vía Nova (la XVIII del itinerariu d'Antonino), que xunía Braga y Astorga, y otres víes secundaries qu'obligaron a construyir pontes que son testigu d'aquella dómina. Na Edá Media'l Señoríu de Valdeorras foi alministráu pola nobleza. Condes de Lemos, Marqueses de Villafranca y Condes de Ribadavia fueron marcando los sos destinos. La fortaleza del Castru ye'l referente d'aquella dómina. Esta pequeña villa foi cabeza de xurisdicción hasta empiezos del sieglu XIX. Los monesterios de la vecina contorna del Bierzo y l'Orde de San Xuan de Xerusalén compartieron cola nobleza l'alministración d'estes tierres. De l'Alta Edá Media destaca'l complexu románicu de San Miguel de Xagoaza, perteneciente a la [[Orde de Malta]]. En 1809 grupos de guerrilleros valdeorreses sol mandu del Abá de Casoio torgaron, en Sobradelo, el pasu de les tropes franceses del mariscal [[Jean de Dieu Soult|Soult]]. A finales d'esi mesmu sieglu, Valdeorras, que tuvo representada nes Cortes de Cádiz pol párrocu de Vilamartín, el lliberal Ruíz de Padrón, abrir al mundu modernu col ferrocarril, que llega en 1883, pocos años antes de construyise n'O Barco la ponte de San Fernando, esencial p'ameyorar la comunicación de la contorna. == Orixe del topónimu == O Barco de Valdeorras ta asitiáu na parte suroriental de Galicia, na contorna de Valdeorras, ocupando parte de la llanura aluvial del ríu [[Ríu Sil|Sil]] y ente los montes que llinden la so contorna. Esta configuración del terrén ye la que puede dar orixe al topónimu O Barco, a partir d'una base prelatina, probablemente céltica, *barc o *barg (cuéncanu). Otra teoría bien estendida, pero con escasa base científica, defende que'l nome d'O Barco provién de la instalación, en dómina romana, d'una barca hasta la zona de Viloira, col fin de comunicar les poblaciones esistentes a dambes marxes del ríu. En redol a lo que nun principiu foi la caseta de los barqueros (puertu de la barca) —y a lo llargo de la calzada romana, güei Cai Real— fueron surdiendo les construcciones y configurándose el nucleu d'O Barco de Viloira. == Economía == O Barco basa la so economía na esplotación y tratamientu de les [[Formación Pizarra de Ḷḷuarca|cayueles]] y na so viticultura. Les cayueles constitúin la base del dinamismu económicu y del comerciu d'esportación, siendo'l conceyu un importante centru de referencia de la cayuela. La [[comarca]] esporta cayuela a los siguientes países: [[Francia]], [[Alemaña]], [[Bélxica]], [[Reinu Xuníu]], [[Andorra]], [[Estaos Xuníos d'América|EE. XX.]], [[Suiza]], [[Australia]], [[Irlanda]], [[Xapón]], [[Arxentina]], [[Holanda]], [[Chile]], [[Portugal]], [[Méxicu]], [[Suecia]], [[Dinamarca]], [[Xipre]], [[Canadá]], [[República Dominicana]] y [[Marruecos]]. Dientro de la so producción agroindustrial, el cultivu de la vide ocupa un papel predominante. La fayadiza temperatura y solazu, xuníes a un suelu fayadizu, favorecen la so estensión a lo llargo de les fasteres produciendo un vinu calidable (coles variedaes autóctones de [[godello]] y [[Mencía (uva)|mencía]])acoyíu a la [[Denominación d'Orixe Valdeorras]]. La mayor parte de la so producción ta cooperativizada y tien una importante comercialización. Tamién ye de citar el cultivu de la castaña, que adquier cada vez mayor relevancia. == Tresportes == === Ferrocarril === {{AP|Estación d'O Barco de Valdeorras}} Cunta con una estación ferroviaria na qu'efectúen parada trenes de Llarga y [[Media Distancia]] con destín a [[Estación de Barcelona Sants|Barcelona]], [[Estación d'Abando Indalecio Prieto|Bilbao]], [[Estación d'Irun|Irun]], [[Estación d'A Coruña-San Cristovo|A Coruña]], [[Estación de Madrid-Chamartín|Madrid]], [[Estación de Ponferrada|Ponferrada]] y [[Estación de Vigo-Guixar|Vigo]]. == Barquenses Pernomaos == *[[Andrés de Prada y Gómez de Santalla]], secretariu real de [[Felipe II]] d'España de 1586 a 1598 y [[Caballero de Santiago]]. *[[Lauro Olmo]], escritor y dramaturgu. *[[José Antonio Gurriarán]], periodista y escritor. *[[Gonzalo Gurriarán]], médicu ya investigador. *[[Gabino Díaz de Herrera]], poeta. *[[Manuel Pérez Lista]], médicu ya investigador n'oncoloxía. Introdució n'España l'estudiu científicu de les autopsies. *Beatriz Valcarce Arias, piragüista olímpica pernomada. Participante nos xuegos olímpicos d'Atlanta 1996. == Parroquies == Según el nomenclátor de [[2014]], el conceyu entiende les '''[[Parroquia|parroquies]]''' de:<ref>* {{cita web |url= http://www.ine.es/nomen2/index.do|urltrad= |títulu= INEbase / Nomenclátor. Rellación d'unidaes poblacionales |fechaaccesu=29 de xunu de 2015 |añoacceso= |autor= Institutu Nacional d'Estadística|apellíu= |nome= |enllaceautor= Institutu Nacional d'Estadística (España)|coautores= |fecha= |añu= |mes= |formatu= |obra= |editor= |editorial= |allugamientu= |páxina= |páxina= |idioma= |doi= |urlarchivu= |fechaarchivu= |cita= }}</ref> {| | * Alixo (San Martiño) * O Barco (San Amaro) * O Castro de Valdeorras (Santa María) * Cesures (San Clemente) * Coedo (Santo Antonio) * Éntoma (San Xoán) * Forcadela e Nogaledo (Santiago) || * Millarouso e Santurxo (A Concepción) * A Proba (Santa María) * Santa Mariña do Monte (Santa Mariña) * Santigoso (San Miguel) * Vilanova de Valdeorras (Santa María) * Viloira (San Martiño) *Xagoaza (San Miguel) |} == Ver tamién == *[[Contorna de Valdeorras]] *[[Gastronomía de la provincia d'Ourense]] *[[Denominación d'Orixe Valdeorras]] *[[Gigurros]] *[[Partíu xudicial de Barcu de Valdeorras]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} * [http://www.concellodobarco.org Sitiu oficial del conceyu] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos d'Ourense]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia d'Ourense]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] j640zm5z1mzkgxhoneytn8ksrk5z1kf 0 122882 3699213 3652563 2022-07-25T05:48:46Z B25es 1043 /* Deporte */ #NMESF fotos wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20110111|Europa}} {{llocalidá}} '''Villanueva de las Cruces''' ye un [[conceyu]] [[España|español]] de la [[provincia d'Huelva]], [[Andalucía]]. Nel añu [[2010]] cuntaba con 412 habitantes. La so estensión superficial ye de 34 km² y tien una densidá de 12,15 hab/km². Los sos [[coordenaes xeográfiques]] son 37º 37' N, 7º 01' O. Asítiase a una altitú de 122 [[msnm]] y a 64 quilómetros de la capital de provincia, [[Huelva]]. == Demografía == Número d'habitantes nos últimos años. {{Evolución demográfica |1996=460|1998=428|1999=430|2000=423|2001=429|2002=407 |2003=400|2004=410|2005=410|2006=413 |fonte=INE-es}} == Historia == El so orixe paez remontase al s. I&nbsp;e.&nbsp;C. nun asentamientu romanu, de calter agropecuaria. La ocupación de la población xiró en bona parte en redol a l'actividá minera de Tharsis, pero anguaño, la situación ye distinta y la so economía básase na esplotación agronadera, siendo de mayor relevancia la ganadería destacando'l ganáu ovín siguíu del porcín. Villanueva surdió en 1587 arriendes de la esistencia d'una venta y una posada asitiaes nel camín que diba de Sevilla a Portugal. El pueblu va consolidándose hasta que nel s. XVIII atopar con 40 cases y entá siguía calteniendo la so posada onde los arrieros y comerciantes podíen pasar la nueche. Los vecinos del entós diminutu nucleu de población axuntar nel mentáu llugar pa camudar y vender los productos de la tierra, realizando toa clase de trueques, tratos y transaiciones colos foresteros. Casi a mediaos del s. XIX la población del llugar va entamándose y rexístrase un aumentu significativu de la mesma. Ello anicia la construcción de nueves viviendes que de la mesma obliga a reestructurar y reorganizar lo yá esistente en redol a la nueva crecedera. Ye bien posible que l'orixe del nome de Villanueva de les Cruces proceda del propiu orixe del pueblu al dir construyendo les primeres cases alredor de la posada y venta: Villanueva. Polo que se refier al apellativu de les Cruces , la versión más aceptada basar nel fechu de que mientres los sieglos XVI y XVII, los vecinos d'esta llocalidá nun sabíen lleer nin escribir y cuando se víen na obligación de faelo, especialmente a la de roblar dalgún documentu, facer con una cruz. Si nun fuera porque cada vecín faía la cruz d'una manera bien personal y de manera estremada de los demás, produciríase más d'un tracamundiu. == Fiestes == La fiesta del Patrón San Sebastián. Celébrase'l 20 de xineru y ye tradición encender una enorme fogata conocida como "La Candela". La Romería de Santa María de la Cruz el primer Domingu de mayu. La fiesta del Corpus Christi. Los vecinos afaten les cais del pueblu con altares, montaos por ellos mesmos. La Feria del Branu, el primer Domingu d'agostu y coincidiendo con ella o cercana a la mesma entamen una Velada Flamenca. == Monumentos == Una de les visites encamentaes ye al Cristu y la Virxe de los Dolores na ilesia parroquial de Santa María de la Cruz y Emitir de San Sebastián, apocayá llevantada sobre'l so antiguu llugar. Nel pueblu atopa l'antigua rede ferroviaria de la plata, bien deteriorada pero inda se caltién la estación agora convertida en casa. == Deporte == [[Ficheru:Villanueva de las Cruces, Huelva 92.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Polideportivu]] El conceyu cunta con un polideportivu y una pista hípica. Cuenta con un estadiu de fútbol de tierra, el Campu Municipal de La Cañada, onde xuega de llocal l'Atléticu Cruceño, l'equipu representativu de Villanueva de les Cruces; que foi fundáu en 1986 y xuega anguaño na [[Rexonal Preferente d'Andalucía]], encuadráu nel grupu de la [[Provincia d'Huelva]]. Llegó a tar mientres dos temporaes (2007/2008 y 2005/2006) en [[Primer División Andaluza]]. == Turismu == Dende'l puertu sobre'l ríu Oraque y dende la ponte del ferrocarril pueden contemplase delles obres d'inxeniería civil. A 3 [[km]] del pueblu La Fonte de la Güerta del Chorrito y la Fonte de Buenavista, con poderes curatibles que, xuntu con La Llamarga de Mojallana y la Llamarga de los Pinos nel ríu Oraque, son paraxes de singular guapura. Dende equí, travesando un senderu llegar a La Llamarga de Piedra Llarga nel regueru Cascabeleru. Y a 2 [[km]] del pueblu, Corraladas, Cabezo Alto, Buenavista, Majanueva y Santa María, llugares ideales pa práutiques d'actividaes al campu. == Política == Nuevu Alcalde: Alonso Limón (PP)Eleiciones 2011. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} * [http://www.juntadeandalucia.es/institutodeestadisticaycartografia/sima/htm/sm21075.htm Villanueva de les Cruces] - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía * [http://www.iaph.es/web/canales/conoce-el-patrimonio/guia-digital/buscador/municipio.jsp?provincia=21&municipio=3289 Patrimoniu cultural de Villanueva de les Cruces. Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu] {{Tradubot|Villanueva de las Cruces}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos d'Huelva]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia d'Huelva]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] o48g37thahnkjx4yykfpouolcrv7d50 3699215 3699213 2022-07-25T06:10:12Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20110111|Europa}} {{llocalidá}} '''Villanueva de las Cruces''' ye un [[conceyu]] [[España|español]] de la [[provincia d'Huelva]], [[Andalucía]]. Nel añu [[2010]] cuntaba con 412 habitantes. La so estensión superficial ye de 34 km² y tien una densidá de 12,15 hab/km². Los sos [[coordenaes xeográfiques]] son 37º 37' N, 7º 01' O. Asítiase a una altitú de 122 [[msnm]] y a 64 quilómetros de la capital de provincia, [[Huelva]]. == Demografía == Número d'habitantes nos últimos años. {{Evolución demográfica |1996=460|1998=428|1999=430|2000=423|2001=429|2002=407 |2003=400|2004=410|2005=410|2006=413 |fonte=INE-es}} == Historia == El so orixe paez remontase al s. I&nbsp;e.&nbsp;C. nun asentamientu romanu, de calter agropecuaria. La ocupación de la población xiró en bona parte en redol a l'actividá minera de Tharsis, pero anguaño, la situación ye distinta y la so economía básase na esplotación agronadera, siendo de mayor relevancia la ganadería destacando'l ganáu ovín siguíu del porcín. Villanueva surdió en 1587 arriendes de la esistencia d'una venta y una posada asitiaes nel camín que diba de Sevilla a Portugal. El pueblu va consolidándose hasta que nel s. XVIII atopar con 40 cases y entá siguía calteniendo la so posada onde los arrieros y comerciantes podíen pasar la nueche. Los vecinos del entós diminutu nucleu de población axuntar nel mentáu llugar pa camudar y vender los productos de la tierra, realizando toa clase de trueques, tratos y transaiciones colos foresteros. Casi a mediaos del s. XIX la población del llugar va entamándose y rexístrase un aumentu significativu de la mesma. Ello anicia la construcción de nueves viviendes que de la mesma obliga a reestructurar y reorganizar lo yá esistente en redol a la nueva crecedera. Ye bien posible que l'orixe del nome de Villanueva de las Cruces proceda del propiu orixe del pueblu al dir construyendo les primeres cases alredor de la posada y venta: Villanueva. Polo que se refier al apellativu de "las Cruces", la versión más aceptada basar nel fechu de que mientres los sieglos XVI y XVII, los vecinos d'esta llocalidá nun sabíen lleer nin escribir y cuando se víen na obligación de faelo, especialmente a la de roblar dalgún documentu, facer con una cruz. Si nun fuera porque cada vecín faía la cruz d'una manera bien personal y de manera estremada de los demás, produciríase más d'un tracamundiu. == Fiestes == La fiesta del Patrón San Sebastián. Celébrase'l 20 de xineru y ye tradición encender una enorme fogata conocida como "La Candela". La Romería de Santa María de la Cruz el primer Domingu de mayu. La fiesta del Corpus Christi. Los vecinos afaten les cais del pueblu con altares, montaos por ellos mesmos. La Feria del Branu, el primer Domingu d'agostu y coincidiendo con ella o cercana a la mesma entamen una Velada Flamenca. == Monumentos == Una de les visites encamentaes ye al Cristu y la Virxe de los Dolores na ilesia parroquial de Santa María de la Cruz y Emitir de San Sebastián, apocayá llevantada sobre'l so antiguu llugar. Nel pueblu atopa l'antigua rede ferroviaria de la plata, bien deteriorada pero inda se caltién la estación agora convertida en casa. == Deporte == [[Ficheru:Villanueva de las Cruces, Huelva 92.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Polideportivu]] El conceyu cunta con un polideportivu y una pista hípica. Cuenta con un estadiu de fútbol de tierra, el Campu Municipal de La Cañada, onde xuega de llocal l'Atléticu Cruceño, l'equipu representativu de Villanueva de las Cruces; que foi fundáu en 1986 y xuega anguaño na [[Rexonal Preferente d'Andalucía]], encuadráu nel grupu de la [[Provincia d'Huelva]]. Llegó a tar mientres dos temporaes (2007/2008 y 2005/2006) en [[Primer División Andaluza]]. == Turismu == Dende'l puertu sobre'l ríu Oraque y dende la ponte del ferrocarril pueden contemplase delles obres d'inxeniería civil. A 3 [[km]] del pueblu La Fonte de la Güerta del Chorrito y la Fonte de Buenavista, con poderes curatibles que, xuntu con La Llamarga de Mojallana y la Llamarga de los Pinos nel ríu Oraque, son paraxes de singular guapura. Dende equí, travesando un senderu llegar a La Llamarga de Piedra Llarga nel regueru Cascabeleru. Y a 2 [[km]] del pueblu, Corraladas, Cabezo Alto, Buenavista, Majanueva y Santa María, llugares ideales pa práutiques d'actividaes al campu. == Política == Nuevu Alcalde: Alonso Limón (PP)Eleiciones 2011. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} * [http://www.juntadeandalucia.es/institutodeestadisticaycartografia/sima/htm/sm21075.htm Villanueva de las Cruces] - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía * [http://www.iaph.es/web/canales/conoce-el-patrimonio/guia-digital/buscador/municipio.jsp?provincia=21&municipio=3289 Patrimoniu cultural de Villanueva de las Cruces. Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu] {{Tradubot|Villanueva de las Cruces}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos d'Huelva]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia d'Huelva]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 1vpp7gsfhpe9p7ssu8vrqyv9dbuyl86 0 126988 3699212 3697973 2022-07-25T01:25:10Z Kwamikagami 1195 wikitext text/x-wiki {{wikificar|t=20150510113231}} {{Redirixe equí|Superpotencia}} [[Ficheru:President Ronald Reagan and Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev at the first Summit in Geneva, Switzerland.jpg|250px|thumb|Los [[EE. XX.]] y la [[XRSS]] fueron los dos superpotencies visibles mientres la [[Guerra Fría]]. Na imaxe, reparar a [[Ronald Reagan]] y [[Mikhail Gorbachev]] en 1985. Dempués de la disolución de la Xunión Soviética, los Estaos Xuníos volvióse la única superpotencia sobreviviente.]] Una '''superpotencia''' ye un [[Estáu]] con una posición dominante o predominante nel [[Rellaciones internacionales|sistema internacional]], y cola habilidá y los medios pa tener [[influencia]] n'eventos y en proyeutos de [[Poder políticu|poder a escala global]] (fundamentalmente a manera de protexer los sos propios intereses y los de los sos aliaos más cercanos); ye consideráu qu'una superpotencia ta un pasu delantre del restu de les [[Potencia mundial|grandes potencies]].<ref>{{cita web|url= http://usuarios.multimania.es/christianlr/01d51a93a00bc2104/01d51a93a00c31a2f.html|títulu= Superpotencia|idioma= español|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120311162804/http://usuarios.multimania.es/christianlr/01d51a93a00bc2104/01d51a93a00c31a2f.html|fechaarchivu= 11 de marzu de 2012}}</ref> [[Alice Lyman Miller]], quien ye Profesor d'Asuntos de Seguridá Nacional ("National Security Affairs") na Escuela Naval de posgráu, define una superpotencia como "un país que tien la capacidá pa proyeutar poder dominante ya influyir alredor de tol mundu, y delles vegaes, en más d'una rexón al empar, polo que paecería creíble que consiga'l estatus de [[hexemonía]] global."<ref name="stanford">[http://www.stanford.edu/group/sjir/6.1.03_miller.html www.stanford.edu]</ref><ref>{{cita web |url= http://www.livescience.com/5042-china-1-superpower.html|títulu=Will China become the Non. 1 Superpower? |autor=Robert Roy Britt |idioma= inglés}}</ref> Foi un términu aplicáu en 1944 escontra [[Estaos Xuníos]], la [[Xunión Soviética]] y l'[[Imperiu británicu]]. Dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]], l'Imperiu británicu convertir na [[Mancomunidá de Naciones|Commonwealth]] y los sos territorios volviéronse independientes, siguíu a esto la Xunión Soviética y los Estaos Xuníos proclamóse-yos como los dos úniques superpotencies, qu'entraron nun conflictu indireutu creando'l periodu de la llamada [[Guerra Fría]]. Una '''hiperpotencia''' ye un estáu muncho más fuerte que cualesquier de los sos potenciales rivales qu'apodera tolos otros estaos en toles esferes de l'actividá. Dende'l fin de la Guerra Fría, [[Estaos Xuníos]] foi consideráu por dalgunos como la única superpotencia. Por ello munchos llamar hiperpotencia, p'asina resaltar un orde mundial distintu al de les [[Potencia mundial|grandes potencies]] del sieglu XIX y principios del sieglu XX, y distintu del equilibriu de poderíu del periodu de la guerra fría y per ende col pasu de la política en toles sos variantes nel [[Sieglu XXI]] == Orixe del términu hiperpotencia == El términu '''[[hiperpotencia]]'''<ref>{{cita web |url= http://www.herramienta.com.ar/revista-ferramienta-n-39/estaos-xuníos-poder-en-decadencia-o-hiperpotencia-reportaxe-gilbert-achcar|títulu=Estaos Xuníos: ¿Poder en decadencia o hiperpotencia? Reportaxe a Gilbert Achcar |idioma= español}}</ref> foi acuñáu en 1990 pol ministru de rellaciones esteriores de [[Francia]], [[Hubert Védrine]], pa describir el nuevu rol de los Estaos Xuníos, y esplicar que s'había remplazado el dominiu y l'hexemonía nes rellaciones internacionales de les [[grandes potencies]]. Dempués de la Guerra Fría ye consideráu polo xeneral que los Estaos Xuníos ye l'únicu país que cumple los criterios d'esta definición (mundu unipolar).<ref name="Paper for presentation at the biennial meetings of the South African Political Studies Association Saldanha, Western Cape 29 June-2 July 1999">{{cita web|url=http://post.queensu.ca/~nossalk/papers/hyperpower.htm|títulu=Analyzing American Power in the Post-Cold War Yera|fechaaccesu=28 de febreru de 2007}}</ref> Sicasí, esiste un alderique en rellación a si ye una verdadera hexemonía, o si la superpotencia ta rápido perdiendo esti estatus p'asina dar pasu a un mundu multipolar.<ref name="uiuc-superpower">Unger J (2008), [http://www.news.uiuc.edu/news/08/0508superpower.html U.S. non longer superpower, now a besieged global power, scholars say] ''University of Illinois''</ref> [[República Popular China|China]], la [[Xunión Europea]], la [[India]], según [[Brasil]] y [[Rusia]], tamién se cree que tienen la capacidá d'algamar el estatus de superpotencia en dalgún momentu del sieglu XXI.<ref>[http://www.nytimes.com/2008/01/27/magazine/27world-t.html?_r=1&ref=magazine&oref=slogin Waving Goodbye to Hegemony]</ref> Otros dulden de la esistencia de superpotencies dende la era siguiente a la Guerra Fría, cola premisa de que'l complexu mercáu global y la medría d'interdependencia ente les naciones, fixo que'l conceutu de superpotencia sía daqué del pasáu, señalando que'l mundu actual yá ye [[multipolar]].<ref name="The Global list (Non superpower)">{{cita web|url=http://www.theglobalist.com/DBWeb/printStoryId.aspx?StoryId=3553|títulu=The Multipolar World Vs. The Superpower|fechaaccesu=10 de xunu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070224205950/http://www.theglobalist.com/DBWeb/printStoryId.aspx?StoryId=3553|fechaarchivu=24 de febreru de 2007}}</ref><ref name="Washington Post (Non superpower)">{{cita web|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/03/03/AR2006030302055.html|títulu=The Multipolar Unilateralist|fechaaccesu=10 de xunu de 2006}}</ref><ref name="Globalpolicy.org (Non superpower)">{{cita web|url=http://www.globalpolicy.org/empire/challenges/competitors/2005/0315chinapower.htm|títulu=Non Longer the "Lone" Superpower|fechaaccesu=11 de xunu de 2006}}</ref><ref name="A Times (Non superpower)">{{cita web|url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/ED05Ak01.html|títulu=The war that may end the age of superpower|fechaaccesu=11 de xunu de 2006}}</ref> == Oríxenes del términu superpotencia == [[Ficheru:Superpower map 1945.png|thumb|300px|Mapa del mundu en 1945. Según [[William T.R. Fox]], los [[Estaos Xuníos]], la [[Xunión Soviética]], y tamién l'[[Imperiu británicu]]/[[Mancomunidá de Naciones]] (verde claru), yeren entós les superpotencies.]] ''Artículu principal: [[China_como_superpotencia_emerxente#Evoluci.C3.B3n_del conceutu_de_.C2.AB_superpotencia_.C2.BB|Evolución del conceutu de « superpotencia »]]''. El términu '''superpotencia''', nel so significáu políticu actual, foi orixinalmente acuñáu pol neerlandés naturalizáu estauxunidense y geoestratega [[Nicholas Spykman]], nuna serie de notes en 1943 sobre les figures potenciales d'un nuevu orde mundial de posguerra. Esto llevó a plantegar nel llibru ''The Geography of the Peace'' (“la Xeografía de la Paz”), que la supremacía mundial non-marítima del Reinu Xuníu y Estaos Xuníos, yeren esenciales pa la paz y la prosperidá nel mundu. Un añu dempués, [[William Thornton Rickert Fox]],<ref>{{cita web |url= http://en.vionto.com/show/me/William+Thornton+Rickert+Fox|títulu=William Thornton Rickert Fox |idioma= inglés}}</ref> un profesor de política esterior estauxunidense, ellabora sobre'l conceutu nel llibru ''Les superpotencies: los Estaos Xuníos, la Gran Bretaña y l'Xunión Soviética // La responsabilidá de la paz'' -1944- (''The Superpowers: The United States, Britain and the Soviet Union // Their Responsibility for Peace'' -1944-), onde fala del algame mundial d'una super-nación.<ref>[http://www.casaasia.es/pdf/9200595422AM1127202862621.pdf www.casaasia.es]</ref> Ellí, Fox utilizó la pallabra superpotencia pa identificar una nueva categoría de potencia, capaz d'ocupar el estatus más altu nun mundu nel que, la guerra demostró entós que los estaos podríen desafiase y lluchar ente sigo a escala mundial. Según él, había (nesi momentu), tres estados que yeren verdaderes superpotencies: l'[[Imperiu británicu]], los [[Estaos Xuníos]] y la [[Xunión Soviética]]. L'Imperiu británicu foi unu de los más estensos imperios na hestoria del mundu, consideráu como'l gran poder, yá que sobremanera por 1921, gobernaba en más del 25% de la población del mundu<ref>Angus Maddison. ''The World Economy: A Millennial Perspective'' (p. 98, 242). [[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]], París, 2001.</ref> y controlaba o influyía fuertemente nel 25% del total del área terrestre,<ref>[https://web.archive.org/web/20121011090918/http://www.hostkingdom.net/earthrul.html ''To Rule the Earth...''], hostkingdom.net, [https://web.archive.org/web/20070701103740/http://www.hostkingdom.net/Bibliography.html Bibliography], Accessed March 11, 2007</ref> ente qu'Estaos Xuníos y l'Xunión Soviética crecieron notablemente en poder mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] y con posterioridá a ella. === Afondando los oríxenes del conceutu === [[Ficheru:Yalta summit 1945 with Churchill, Roosevelt, Stalin.jpg|thumbnail|250px|derecha|Los dirixentes de les superpotencies » na Conferencia de Yalta: [[Winston Churchill|Churchill]], [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]], y [[Stalin]].]] El términu « superpotencia» surdió primeramente nel dominiu políticu, una y bones la pallabra usar pola primer vegada en 1926, en rellación a la interconexión de sistemes de producción d'eletricidá. Nel so significáu políticu modernu, el términu foi nuevamente utilizáu pol neerlandés-americanu y geoestratega [[Nicholas Spykman]], nuna serie de notes en 1943 sobre les figures potenciales d'un nuevu orde mundial de posguerra. Esto llevó a plantegar nel llibru ''The Geography of the Peace'' (“La xeografía de la Paz”), que la supremacía mundial de tipu non-marítimu del Reinu Xuníu y Estaos Xuníos, yeren esenciales pa la paz y la prosperidá nel mundu. En 1944, volvió usase esti vocablu na obra de [[W.T.R. Fox]] titulada ''Les Superpotencies'' (''The Super-Powers''). Naquella oportunidá, el subtítulu del llibru onde la utilizó yera ''Los Estaos Xuníos, la Gran Bretaña y l'Xunión Soviética'', asimilándose por tantu la noción de «superperpotencia» a los trés naciones mentaes, les qu'un añu más tarde diríen axustar la [[Conferencia de Yalta|suerte del mundu]] na ciudá de [[Yalta]], en [[Crimea]] ([[Ucraína]]) y a veres del [[mar Negru]]. === Preeminencia conxunta de los Estaos Xuníos y de la Xunión Soviética === En 1980, W.T.R. Fox<ref>[https://books.google.com/books?id=AMZvXYuDxUsC&pg=PA18&lpg=PA18&dq=W.T.R.+Fox&source=bl&ots=9n7Oep8fnS&sig=99FGv6gsZRphSk8HZrcXSBn3pjA&hl=es&ei=-BmlTpvrGcWHhQexw7TsBA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDEQ6AEwAg#v=onepage&q=W.T.R.%20Fox&f=false W.T.R. Fox]</ref> entrugóse sobre la razón que la llevó a incluyir a Gran Bretaña nel so llibru de 1944,<ref>{{cita web |url= http://apuntesydatos.blogspot.com/2008/07/potencia-mundial-la superpotencia.html|títulu=Potencia Mundial, la Superpotencia |idioma= español}}</ref> pos ciertu consensu formárase nel sentíu que yá nesos tiempos, solamente los [[Estaos Xuníos]] y la [[Xunión Soviética]] podíen realmente ser calificaos como « potencies de primera llinia». Lo central pa esta inclusión, ensin dulda foi la idea que prevalecía inda en 1944, sobre qu'Europa, y en particular Gran Bretaña (gallardoniada pola so victoria contra Alemaña y cola so inclusión na "Conferencia de Yalta"<ref>[http://www.muyinteresante.es/ique-ocurrio-en-la conferencia-de-yalta Conferencia de Yalta]</ref>), siguía siendo parte del corazón del mundu, y amás foi que l'[[Imperiu británicu]] surdía entá fuerte y estable, dando asina de fechu al [[Reinu Xuníu]] una inmensa importancia estratéxica y xeopolítica. Depués, foi ensin dulda la irrupción del [[Bomba atómica|arma atómica]] en 1945, lo que fizo evolucionar el conceutu de « superpotencia» escontra « la capacidá de destrucción del planeta al traviés de la guerra nuclear» («the ability to wreak global destruction through nuclear warfare»), y lo qu'asina estableció y consolidó la preeminencia de los dos xigantes con capacidá atómica, en momentos nos que l'Imperiu británicu perdía puntos, pidía magnificencia, perdía capacidá d'intervención (referencia: Paul Dukes, ''The Superpowers: a short history'', Routledge, 2000, ISBN 9780415230421, páxines 85-86.). === Mundu Unipolar: Estaos Xuníos la única superpotencia === Dempués de la desapaición, en 1991, del llamáu ''[[Telón d'Aceru]]'' (o ''Cortina de Fierro''),<ref>[https://web.archive.org/web/20120205180352/http://www.eslovaquia.sk/esl_sitio_cortina_ye.html Cortina de Fierro]</ref> y dempués de la disolución de la [[Xunión Soviética]], incontestablemente los Estaos Xuníos quedaron como la principal y única gran potencia hexemónica nel mundu.<ref>(n'inglés) [https://books.google.fr/books?id=El to1dOQ4vcXcC&pg=PA2&dq=China+superpower+economy+military+natural-resources++strong+OR+leading+OR+first&lr=#v=onepage&q=China%20superpower%20economy%20military%20natural-resources%20%20strong%20OR%20leading%20OR%20first&f=false Fraser Cameron, ''United States foreign policy after the Cold War'', Routledge, 2005, páxina 3.]</ref> Ente otres coses y como amuesa de la idiosincrasia d'esos díes, cabo destacar que dempués de los [[atentaos del 11 de setiembre de 2001]], la [[Casa Blanca]] fixo una bien singular declaración, afirmando la necesidá d'una respuesta, ya indicando que les lleis internacionales nun seríen en nengún casu una restricción que llindara fuertemente a la única superpotencia mundial nesi tiempu.<ref>(en francés) Nils Andersson, ''Justice internationale et impunité, -y cas des États-Unis'', Éditions L'Harmattan, 2007, páxina 57.</ref> Esi ye l'espíritu col que se valora a un mundu unipolar: la fuercia hexemónico puede faer valir les sos razones, y naide puede oponer verdaderes torgues pa torgar. === Escontra un mundu multipolar: Otros países en carrera pola hexemonía mundial === Por un tiempu y fundamentalmente mientres los [[años 1990]], los [[Estaos Xuníos]] fueron realmente la única potencia mundial hexemónica, nos distintos aspeutos qu'esti conceutu porta: lo económico, lo militar, lo político, lo diplomático, lo cultural, lo tecnolóxico. Mientres esos años, namái [[Xapón]] tuvo al altor como para seique apostar dalgún día esta hexemonía<ref name="Gray 126">{{harvsp|Colin S. Gray|1999|p=126}}</ref> (siquier sobre'l planu económicu). Pero yá nel empiezu d'esti sieglu, [[China]] surdió con fuercia como otru país susceptible de poder desafiar el poderíu estauxunidense.<ref name="Gray 126"/> Y en l'horizonte, nesti sentíu tamién espuntó la [[Xunión Europea]], gracies a la so consagrada unión política y monetaria. === Aplicaciones === El términu '''superpotencia''' foi usáu pa describir naciones con un poder mayor al estatus de gran poder a principios de 1944, pero namái ganó significancia dempués de la Segunda Guerra Mundial con rellación a la Xunión Soviética y los Estaos Xuníos. Esistieron intentos d'aplicar el términu retrospectivamente, y dalgunes poques vegaes, a una variedá d'entidaes pasaes como'l [[Antiguu Exiptu]],<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4099964.stm BBC NEWS | Science/Nature | Glassmakers key to Egypt's status<!-- Bot generated title -->]</ref> [[Historia de China|China Antigua]], [[Historia de la India|India Antigua]], [[Grecia Antigua]],{{ensin referencies|date=April 2009}} l'[[Imperiu azteca]], l'[[Imperiu inca]],{{ensin referencies|date=April 2009}} l'[[Imperiu persa]], l'[[Imperiu otomanu]],{{ensin referencies|date=April 2009}} l'[[Imperiu romanu]],<ref>[http://www.heritage.org/Research/PoliticalPhilosophy/hl917.cfm www.heritage.org]</ref><ref>[http://www.blackwellpublishing.com/book.asp?ref=9780631226444 www.blackwellpublishing.com]</ref> l'[[Imperiu mongol]],{{ensin referencies|date=April 2009}} l'[[Imperiu portugués]],{{ensin referencies|date=April 2009}} l'[[Imperiu español]],<ref>Kamen, Henry (2003), ''Spain's Road To Empire: The Making Of A World Power, 1492-1763'', [[Penguin Books|Penguin]], páxs. 640p.</ref><ref name="Isabella: Catholic Queen and Madam of Spain">{{cita llibru|apellíos=Edwards|nome=John|añu=2005|títulu=Isabella: Catholic Queen and Madam of Spain|editorial=Tempus Publishing|isbn=0752433318}}</ref> la [[Hexemonía neerlandesa del sieglu XVII|hexemonía holandesa]], y l'[[Imperiu británicu]]. La reconocencia d'estos vieyos estaos por historiadores como superpotencies d'aquella dómina, pue ser causa de traces esibíes por aquellos; por casu, na so máxima rellumanza, l'Imperiu británicu foi'l más grande qu'enxamás viera'l mundu, col 25% de la población mundial de la dómina, y estendiendo la so influencia a lo llargo y anchu del planeta. === Carauterístiques === [[Ficheru:USS Nimitz in Victoria Canada 036.jpg|thumb|250px|Dispositivos y material de guerra como los atopaos nel [[USS Nimitz (CVN-68)|portaviones ''Nimitz'']] de la [[US Navy]], son munches vegaes bona representación del poderio militar qu'un país con categoría de "superpotencia", p'asina demostrar conducentemente la so influencia en cualesquier parte del mundu.<ref name="stanford" />]] Los criterios acomuñaos col conceutu de '''superpotencia''', nun tán bien claramente definíos<ref name=repitida_4>{{cita web|url=http://post.queensu.ca/~nossalk/papers/hyperpower.htm|títulu=Lonely Superpower or Unapologetic Hyperpower? Analyzing American Power in the Post-Cold War Yera|fechaaccesu=28 de febreru de 2007}}</ref> y, arriendes d'ello, pueden esistir diferencies ente les fontes. Según Lyman Miller, "los componentes básicos del estatus de superpotencia pueden ser midíos a lo llargo de cuatro eje de poder: militar, económicu, políticu, y cultural (o lo qu'en ciencies polítiques [[Joseph Nye]] llamó "[[Poder blandiu]]"). [[Ficheru:Photos NewYork1 032.jpg|thumb|left|250px|The [[New York Stock Exchange]]. El Poder económico de calter mundial, demostráu al tener un gran [[Países por PIB (nominal) per cápita|PIB nominal per cápita]], según la posibilidá d'influyir la economía internacional con una [[moneda de reserva]], son factores importantes na proyeición del gran poder y estatus d'una superpotencia.]] D'acordies con Kim Richard Nossal de la [[Universidá de Queen]], "polo xeneral esti términu utilizar pa significar una comunidá política qu'ocupa un territoriu de tamañu continental, y con una considerable población (siquier en rellación a otres grandes potencies); y amás, con una cimera capacidá económica, incluyendo suministros abondosos d'alimentos y de recursos naturales, p'asina tener un altu grau de non-dependencia nes rellaciones internacionales; y amás (y seique lo más importante), tamién una bien desenvuelta capacidá nuclear (nel so casu, de normal definida como capacidá d'ataque de segunda)".<ref name="Paper for presentation at the biennial meetings of the South African Political Studies Association Saldanha, Western Cape 29 June-2 July 1999" /> El supervisor de l'anterior Seguridá Nacional d'India [[Jyotindra Nath Dixit]], tamién señaló les carauterístiques más importantes que tendríen de tener les superpotencies. Na so opinión, "de primeres, l'estáu o la nación de que se trate tien de tener un territoriu importante y una población importante; de segundes, l'estáu tien de tener un altu nivel de cohesión interna, claro y estable sentíu d'identidá nacional, y una alministración fuerte qu'impulse arreglos xurídicos ya institucionales; y de terceres, l'estáu en cuestión tien de ser económicamente estable y tien de tar dotáu de seguridá alimentaria y de bonos recursos naturalessobremanera los recursos enerxéticos y d'infraestructura en términos de recursos minerales y metales; esti estáu tamién tien de tener una base industrial fuerte, sofitada por bona capacidá granible y teunolóxica; y tamién, l'estáu en cuestión tien de tener bona capacidá militarsobremanera disponiendo d'armes nucleares y de misiles, con capacidá siquier comparable, o de niveles más altos qu'otros países tamién fuertes nesta materia."<ref>[http://www.tribuneindia.com/2003/20030126/spectrum/main10.htm www.tribuneindia.com]</ref> N'opinión del profesor Paul Dukes, "tien de ser una superpotencia capaz de llevar a cabu una estratexa global, incluyida la posibilidá de destruyir el mundu; amás, tien de tener capacidá d'emponer el so gran potencial económicu pa ser influyente, y d'impulsar dalgún tipu d'ideoloxía universal o trascendente". A éstes "munchos son quien podríen faer cambeos de dalgún tipu a esta definición básica".<ref>[https://web.archive.org/web/20081208142349/http://abe.etailer.dpsl.net/Home/html/moreinfo.asp?bookid=536885601 abe.etailer.dpsl.net]</ref> Y según el profesor Xunu Teufel Dreyer, "tien de ser una superpotencia capaz de proyeutar la so poder blandiu y duru, a nivel mundial".<ref>[https://web.archive.org/web/20100407173915/http://www.fpri.org/footnotes/125.200702.dreyer.chineseforeignpolicy.html www.fpri.org]</ref> == Guerra Fría == [[Ficheru:Cold War Map 1959.svg|thumb|300px|Mapa del mundu en [[Guerra Fría]] en [[1959]], en tonos de colloráu la [[XRSS]] y la so demás aliaos [[comunistes]], y en tonos d'azul y verdosu la [[OTAN]] y el so aliaos [[capitalistes]].]] [[Ficheru:Cold War Map 1980.svg|thumb|300px|Mapa del mundu en [[Guerra Fría]] en [[1980]], en tonos de colloráu los aliaos de la [[XRSS]] y otros países comunistes, y en tonos d'azul la [[OTAN]] y el so aliaos [[capitalistes]]; los puntos coloraos signifiquen guerrilles comunistes y los puntos azules guerrilles anti-comunistes.]] {{AP|Guerra Fría}} La [[Crisis de Suez]] en 1956, suxurió que la [[Imperiu británicu|Gran Bretaña]], financieramente debilitada por dos guerres mundiales, nun podría siguir colos sos oxetivos de [[política esterior]], n'igualdá de condiciones coles nueves superpotencies, y por casu ensin sacrificar conversión de [[moneda de reserva]].<ref>Adam Klug and Gregor W. Smith, 'Suez and Sterling', ''Explorations in Economic History'', Vol. 36, Non. 3 (July 1999), páxs. 181-203.</ref> Como la mayor parte de la Segunda Guerra Mundial pasó llueñe de les sos fronteres nacionales, los Estaos Xuníos nun sufrieron destrucción industrial, y tampoco masiva baxa de civiles en tiempos de guerra, lo que sí socedió en países d'[[Europa]] y d'[[Asia]]. La guerra reforzó pos la posición de los Estaos Xuníos, como'l más grande prestador del mundu al llargu plazu, y como'l principal provisor de bienes. Amás, esi país había yá creáu una fuerte infraestructura industrial y teunolóxica, que dexó impulsar una meyora enorme na so fuercia militar escontra una posición privilexada a nivel mundial. Magar que la Xunión Soviética si sufrió munches perdes civiles, militares (foi'l país con más perdíes, 8.700.000 civiles y 18.300.000 militares) y el so territoriu quedó afaráu mientres la guerra, pudo estender la so influencia a Europa oriental, países que lliberara de la ocupación alemana mientres la guerra y reconstruyir el so territoriu.{{ensin referencies|date=march 2008}} A pesar de los intentos de crear coaliciones multinacionales y órganos llexislativos (como la [[Organización de les Naciones Xuníes]]), o crear organizaciones totalmente apolítiques ya independientes de dambos bandos (como la [[Organización de Países Ensin Alliniar]]), fíxose cada vez más claru que les superpotencies teníen visiones bien distintes sobre lo que'l mundu de la posguerra tendría de tener y ser. Depués, cola retirada de l'ayuda de Gran Bretaña a [[Grecia]] en 1947, los Estaos Xuníos tuvieron de tomar la iniciativa na contención de la espansión soviética mientres la [[Guerra Fría]], por aciu midíes de calter económicu y militar.<ref>Robert Frazier, 'Did Britain Start the Cold War? Bevin and the Truman Doctrine', ''Historical Journal'', Vol. 27, Non. 3 (Sep., 1984), páxs. 715-727.</ref> [[Ficheru:NATO partnerships.svg|thumb|300px|left|Mapa del mundu na actualidá colos actuales países de la [[OTAN]] (n'azul), los sos aliaos, y países con trataos de paz.]] Estos dos xigantes tuvieron enfrentaos ideolóxica, política, militar, y económicamente. La Xunión Soviética promovió la ideoloxía del [[comunismu]] no económico y no político, ente que los Estaos Xuníos promovieron la ideoloxía de la [[democracia lliberal]] no político, y el [[capitalismu]] no económico. No militar, esto reflexóse nel [[Pactu de Varsovia]] y la [[OTAN]] (aliances militares), y no comercial encausar nel [[COMECON]] y na [[OMC]] (alcuerdos comerciales). Ante esta situación, [[Europa]] estremóse, alliniándose n'unu o n'otru bandu (o bien colos [[Estaos Xuníos]] o bien cola [[Xunión Soviética]]). Estes aliances implícites o esplícites con una d'estos dos naciones, fixeron surdir un nuevu mundu bipolar (en contraste con un mundu multipolar enantes esistente), y nos fechos demostraron cómo una superpotencia tamién en casu de ser necesariu, recurriría a una política batallosa si víense amenaciaos los sos intereses económicos o políticos.{{ensin referencies|date=agostu de 2008}} La Xunión Soviética y los Estaos Xuníos cumplieron colos criterios acomuñaos col conceutu de superpotencia nes maneres que s'indiquen. {| Class = "wikitable" |- ! !width="49%"| [[Ficheru:Flag of the Soviet Union.svg|35x28px]] URSS !width="49%"| [[Ficheru:Flag of the United States.svg|35x28px]] EUA |- |'''Política''' |Fuerte [[estáu socialista]]. Puestu permanente nel [[Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes]]. Sólidos venceyos con Europa oriental y el mundu en desenvolvimientu. Fuertes venceyos colos movimientos anti-colonialistes y colos partíos llaboristes, socialistes y comunistes. |Fuerte tao [[capitalista]] con una [[democracia lliberal]]. Puestu permanente nel [[Conseyu de Seguridá de la ONX]] más dos aliaos con escaños permanentes. Fuertes llazos con Europa occidental, América Llatina, Commonwealth británica, y dellos países d'Asia oriental. |- |'''Xeográfica''' |País más grande del mundu, con una superficie de 22,27 millones de km²<ref name="USLOCstudies">[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+el so0006) Library of Congress Country Studies]</ref> |Cuartu país más grande del mundu, con una superficie d'aprosimao 9,37 millones de km².<ref>{{cita web |url=http://www.theodora.com/wfb1989/united_states/united_states_geography.html |títulu=United States Geography 1989 |fechaaccesu=2009 }}</ref> |- |'''Cultural''' |Exerz influencia al traviés de los gobiernos comunistes y los gobiernos populares d'esquierda, según al traviés d'organizaciones de diversu corte en tol mundu, dende partíos llaboristes a fuercies armaes irregulares. Ricu patrimoniu cultural en redol a la música clásico y xuvenil, ballet, lliteratura, teatru, axedrez, deporte. {{ensin referencies|date =october 2008}} | Exerz influencia por aciu el sofitu a dictadures d'estrema derecha, tantu en países subdesendolcaos como en países desenvueltos. {{ensin referencies|date=2008 ochobre}} Exercen abondo inflúi tocantes a música, televisión, películes propagandístiques, y moda. {{ensin referencies|date=january 2009}} |- |'''Militar''' | Segunda Potencia Militar del Mundu: Presencia de tierra - Les fuercies armaes más grandes del mundu y una de los dos mayores fuercies aérees del mundu. Una de les más fuertes [[armada|armaes]] del mundu. L'arsenal más grande del mundu d'armes nucleares pa la segunda metá de la Guerra Fría. Rigurosidad y fortaleza de la rede Global d'intelixencia ([[KGB]]). Aliaos n'Europa oriental ([[Pactu de Varsovia]]). | Primer Potencia Militar del Mundu: Esencialmente bases militares-navales avanzaes col más altu gastu militar nel mundu.<ref>[www.globalsecurity.org/military/world/spending.htm]</ref> Marina más grande del mundu con mayor númberu de portaviones, y con bases de tol mundusobremanera un aniellu incompletu bordiando'l Pactu de Varsovia escontra l'oeste, Sur, y Oriente. Arsenal nuclear más grande del mundu mientres la primer metá de la Guerra Fría. Unu de los mayores exércitos del mundu. Una de los dos mayores fuercies aérees del mundu. Poderosos aliaos militares n'Europa occidental ([[OTAN]]) cola so propia capacidá nuclear. |- |'''Económica''' | Segunda economía más grande del mundu. Enormes recursos minerales y d'enerxía, y grandes zones agrícoles. En gran midida autosuficiente. Marxista, la teoría económica básase principalmente na producción: la producción industrial centralizada, y empobinada polos órganos estatales. Aliaos en tol mundu ([[CAME]]) |Economía más grande del mundu, con grandes recursos minerales, recursos enerxéticos, metales, y madera. Gran modernización de l'agricultura y la industria, y bien bona base industrial. El [[dólar d'Estaos Xuníos]] ye la [[moneda de reserva]] dominante nel mundu, al traviés del Alcuerdu de [[Alcuerdos de Bretton Woods|Bretton Woods]]. Occidental, la teoría económica, basada na ufierta y la demanda: la producción determinada poles necesidaes de los veceros. Aliáu de les principales economíes ([[G7]]). |- | '''Demográfica''' | Tenía una población de 286,7 millones en 1989, nesi momentu la tercera más grande nel nuesu planeta detrás de [[China]] ya [[India]].<ref name="USLOCstudies" /> | Tenía una población de 248,7 millones en 1990, nesi momentu la cuarta más grande nel planeta.<ref>[https://www.census.gov/population/censusdata/table-2.pdf www.census.gov]</ref> |} La idea de que'l periodu de la Guerra Fría xiró en redol a namái dos bloques, o inclusive namái a dos naciones, foi cuestionada por dellos especialistes na actualidá, que señalaron que'l mundu bipolar namái esiste cuando unu ignora tolos diversos movimientos y los conflictos que se producen ensin la influencia de cualesquier de los dos superpotencies.{{ensin referencies|date=march 2008}} Amás, gran parte del conflictu ente les superpotencies llibrar en "[[guerra|guerres]]", que con más frecuencia nun arreyaba les cuestiones más complexes estándares de la oposición de la Guerra Fría.{{ensin referencies|date=march 2008}} Otros teóricos de Rellaciones Internacionales, como [[Henry Kissinger]], que teoriza diciendo que cuidao que l'amenaza de la Xunión Soviética yá nun esiste, les rexones de dominación americana, como Xapón y Europa occidental, tienen una influencia d'Estaos Xuníos que ta menguando fuertemente dende'l final de la guerra fría, por cuenta de que estes rexones yá nun tienen necesidá de proteición, o necesariamente política esterior similar a la de los Estaos Xuníos.<ref>Henry Kissinger, ''[[Diplomacia (llibru)|Diplomacy]]'', p. 24,26</ref> === Post Guerra Fría === Ente 1945 y 1989, la guerra fría estremó al mundu en dos semiesferas d'influencia, los Estaos Xuníos y la [[Xunión Soviética]]. Estos dos países fueron consideraos como les superpotencies. Dempués de que la Xunión Soviética se desintegró a principios de 1990, EUA quedó como la única superpotencia restante de la Guerra Fría.<ref name="Paper for presentation at the biennial meetings of the South African Political Studies Association Saldanha, Western Cape 29 June-2 July 1999" /><ref>[https://web.archive.org/web/20070505063957/http://www.britannica.com/ebi/article-230262 The World's Sole Superpower], Encyclopaedia Britannica, Accessed March 11, 2007</ref> El términu '''superpotencia''', acuñáu pol Ministru francés d'Asuntos Esteriores [[Hubert Védrine]] nel deceniu de 1990, ye oxetu de discutiniu y la validez de la clasificación de los Estaos Xuníos d'esta forma ye oxetu de discutiniu. Una notable oponente con esta teoría, [[Samuel P. Huntington]], refuga la mesma a favor d'un mundu multipolar con [[equilibriu de poder]]. La desintegración de la Xunión Soviética dexó a los Estaos Xuníos col estatus de la única superpotencia; sicasí, Estaos Xuníos yá llograra imponese tantu cola llegada a la Lluna como cola rápida espansión del capitalismu. == Estaos Xuníos (1991 a l'actualidá) == Tres la disolución de la [[Xunión Soviética]] en 1991 asina poniendo fin a la [[Guerra Fría]], el mundu volvióse unipolar.<ref name="Krauthammer1">Charles Krauthammer, [https://web.archive.org/web/20081222105550/http://www.foreignaffairs.org/19910201faessay6067/charres-krauthammer/the-unipolar-moment.html The Unipolar Moment], ''Foreign Policy Magacín'' (1991).</ref><ref>[http://www.gaikoforum.com/P03_19_122.pdf www.gaikoforum.com]</ref> El mundu de la posguerra fría ye pos un mundu unipolar, colos [[Estaos Xuníos]] como única superpotencia sobreviviente.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1217752.stm Country profile: United States of America], BBC News, Accessed March 11, 2007</ref> En pallabres de Samuel P. Huntington, "Los Estaos Xuníos, poques gracies, ye l'únicu estáu con preeminencia en tolos ámbitos del poder –económicu, militar, diplomáticu, ideolóxicu, teunolóxicu, y cultural– col algame y les capacidaes pa promover los sos intereses perdayuri del mundu". == Superpotencies emerxentes == {{AP|Superpotencies emerxentes}} Pa la gran mayoría de los analistes, hai un solu pais del sieglu XXI capaz de ser superpotencia: los Estaos Xuníos. L'orde mundial actual ye imposible ensin esti país. Esto tamién ye cuestionable, una y bones munchos otros analistes creen que'l términu superpotencia ye daqué del pasáu yá que cola gran complexidá del orde políticu actual y la cada vez mayor dependencia de les diverses naciones o bloques de tol mundu, munchos ven la distribución del poder abondo esvalixáu. Nenguna nación o bloque de poder tien el poder absoluto, y cada unu d'estos entes en ciertos casos depende d'otru ente de poder. Asina que los Estaos Xuníos depende de la [[Xunión Europea]] con al respective de la inversión estranxera, préstamos, etc, y asina China depende tantu de la [[Xunión Europea]] como de los [[Estaos Xuníos]] no que fai a les inversiones, pero estos dos tamién dependen de China, en parte porque nun ta anguaño nel so meyor momentu. Y un exemplu recién de la dependencia, ye la situación ente la Unión Europea y Rusia. La Unión Europea paez ser cada vez más dependiente de Rusia tocantes a asuntos téunicos y militares, pero Rusia, per otra parte, depende de nuevu de la Unión Europa cuando se trata d'inversiones. Académicos y otru observadores cualificaos, con dalguna frecuencia identifiquen a estos nomes como posibles superpotencies, que tedrían una fuerte probabilidá de ser reconocíes como hexemóniques nel sieglu XXI dexando aparte a los Estaos Xuníos. Estes predicciones non siempres dieron nel blancu. Por casu, nel deceniu de 1980, munchos argumentaron que [[Xapón]] convertir nuna superpotencia hexemónica, por cuenta del so gran PIB y la so elevada crecedera económica (predicción qu'en realidá nun se concretó).<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,967823,00.html?promoid=googlep time.com] 1988 article "Japan From Superrich To Superpower"</ref> Pero por cuenta de la so gran población, al aumentu de la so fuercia militar, al so gran potencial económicu, y a la so influencia en munchos de los asuntos internacionales, la [[República Popular de China]],<ref>[http://china.usc.edu/ShowArticle.aspx?articleID=848 US-China Institute :: news & features :: china as a global power<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[http://www.cnn.com/SPECIALS/1999/china.50/asian.superpower/ Visions of China], CNN Specials, Accessed March 11, 2007</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/China/reclama/papel/superpotencia/elpepuint/20100205elpepuint_20/Tes ''China reclama'l so papel de superpotencia. Beixín esixe na conferencia de Múnich protagonismu nel nuevu orde mundial''], n'El País, 6 de febreru de 2010.</ref> la [[Xunión Europea]],<ref>[[John McCormick|McCormick, John]] (2007). The European Superpower. Palgrave Macmillan.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090327034443/http://www.cer.org.uk/articles/leonard_irish_times_18feb05.html Europe: the new superpower by Mark Leonard], Irish Times, Accessed March 11, 2007</ref> [[India]],<ref>[https://web.archive.org/web/20050723015532/http://www.iht.com/articles/2005/07/20/news/india.php India welcomed as new sort of superpower], IHT, Accessed March 11, 2007</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20070125213459/http://www.msnbc.msn.com/id/11571348/site/newsweek/ India Rising], Newsweek, Accessed March 11, 2007</ref> [[Brasil]],<ref>https://web.archive.org/web/20120223080123/http://cornellsun.com/section/news/content/2009/11/01/alumna-analyzes-brazil%E2%80%99s-emergence</ref><ref>[http://www.brazzil.com/articles/195-august-2008/10098-while-the-us-looks-eastward-brazil-is-emerging-as-a-nuclear-superpower.html While the US Looks Eastward Brazil Is Emerging as a Nuclear Superpower]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110927101124/http://www.transnational.org/SAJT/forum/power/2006/06.03_Brazil_Superpower.html Brazil is becoming an economic and political superpower]</ref> y [[Rusia]],<ref name="cnn121206">[http://edition.cnn.com/2006/WORLD/europe/12/12/russia.oil/index.html Russia: A superpower rises again - CNN.com<!-- Bot generated title -->]</ref><ref name="telegraph041307">[http://www.telegraph.co.uk/opinion/main.jhtml?xml=/opinion/2007/04/13/do1303.xml Russia on the march - again - Telegraph<!-- Bot generated title -->]</ref><ref name="cambridgeRussia">[http://www.cambridge.org/catalogue/catalogue.asp?isbn=9780521545297&ss=fro Russia in the 21st Century - [[Cambridge University Press]]<!-- Bot generated title -->]</ref> atopar ente los competidores que son más de cutiu citaos como con capacidá d'influyir nel futuru na política mundial, y con posibilidá de llegar a la situación d'una verdadera y plena superpotencia nel sieglu XXI. Anque dalgunos creen qu'unu (o dellos) d'estos países, va reemplazar(n) a los Estaos Xuníos como superpotencia hexemónica, otros creen que dichu país va tar al altor de los rivales, pero que nun va aportar# a sustituyíu por unu o por dellos d'ellos.<ref Name="Krauthammer1" /> Otros tamién argumentaron que la noción histórica de "superpotencia" va ser cada vez más anacrónica nel sieglu XXI, una y bones l'aumentu de la integración mundial según la interdependencia, fai que la esistencia d'una o delles superpotencies sía verdaderamente cada vez más difícil. == Superpotencies na hestoria == * [[Imperiu mongol|Imperiu Mongol]] * [[Imperiu Macedoniu]] * [[Imperiu romanu|Imperiu Romanu]] * [[Imperiu español|Imperiu Español]] * [[Imperiu portugués|Imperiu Portugués]] * [[Imperiu británicu|Imperiu Británicu]] * [[Imperiu francés|Imperiu Francés]] * [[Xunión Soviética|URSS]] * [[Estaos Xuníos]] == Ver tamién == {{llista de columnes|2| * [[Superpotencia enerxética]] * [[Primer potencia mundial]] * [[Potencia militar]] * [[Guerra Fría]] * [[Potencia (rellaciones internacionales)]] * [[Polaridá (rellaciones internacionales)]] * [[Rellaciones Internacionales]] * [[Realpolitik]] * [[Superpotencies emerxentes]] * [[Potencia mundial]] * [[Potencia entemedia]] * [[Potencia rexonal]] * [[Tríada (economía)]] * [[Brasil como superpotencia emerxente]] * [[Rusia como superpotencia emerxente]] * [[India como superpotencia emerxente]] * [[China como superpotencia emerxente]] * [[La Unión Europea como una superpotencia emerxente]] * [[Equilibriu de poder]] * [[Mundu multipolar]] }} == Referencies == <!--do not put a scroll box per [[Template:Scroll box#Warning]]--> {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{cita llibru|autor=Belt, Don|añu=2004|títulu=[[National Geographic]]|capítulu=Europe's Big Gamble|páxines=54–65}} * {{cita llibru|autor=[[Zbigniew Brzezinski|Brzezinski, Zbigniew]]|añu=1997|títulu=The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives|editorial=Basic Books|allugamientu=New York|isbn=0-465-02726-1}} * {{cita llibru|autor=[[William Thornton Rickert Fox|Fox, William]]|añu=1944|títulu=The Super-powers: the United States, Britain, and the Soviet union—their responsibility for peace|editorial=Harcourt, Brace a. Co}} * {{cita llibru|autor=Kamen, Henry|añu=2003|títulu=Spain's Road To Empire: The Making Of A World Power, 1492-1763|páxines=640p.|editorial=Penguin}} * {{cita llibru|autor=[[Paul Kennedy|Kennedy, Paul]]|añu=1988|títulu=[[The Rise and Fall of the Great Powers]]|isbn=0-679-72019-7}} * {{cita llibru|autor=[[John McCormick|McCormick, John]]|añu=2007|títulu=The European Superpower|editorial=Palgrave Macmillan}} * {{cita llibru|autor=[[Emmanuel Todd|Todd, Emanuel]]|añu=200X|títulu=After the Empire — The Breakdown of the American Order}} * {{cita llibru|apellíos=Rosefielde|nome=Steven|títulu=Russia in the 21st Century: The Prodigal Superpower|url=http://assets.cambridge.org/97805218/36784/excerpt/9780521836784_excerpt.pdf|formatu=PDF|fechaaccesu=7 d'ochobre de 2007|añu=2005|editorial=Cambridge University Press|allugamientu=Cambridge, UK|isbn=0521836786}} * Ringmar, Erik (2002). [http://www.archive.org/download/ErikRingmartheRecognitionGameSovietRussiaAgainstTheWest/ErikRingmarTheRecognitionGame.pdf The Recognition Game: Soviet Russia Against the West], (PDF), ''Cooperation & Conflict'', 37:2, pp.&nbsp;115–36. -- an explanation of the relations between the superpowers in the 20th century based on the notion of recognition. * Védrine, Hubert, "Face à l'hyper-puissance. Textes et discours", ed. Fayard, 2003, ISBN 2-213-61650-7. {{Tradubot|Superpotencia internacional}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Superpotencies| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Xeografía política]] 3tcd6lyexlblg4en6r5zypy6f73jkm5 0 127967 3699368 3696855 2022-07-25T07:36:51Z XabatuBot 43102 películes wikitext text/x-wiki {{correxir|t=20190731125113}} {{redirixe|Nueva España}} {{Ficha d'estáu desapaecíu | nome_oficial = ''Virreynato de la Nueva España'' | nome_completu = Virreinatu de Nueva España | nome_común = Virreinatu de Nueva España | continente = América y Asia | forma_de_gobiernu = Virreinatu indianu | status = [[Virreinatu]] d'[[Imperiu español|España]] | relixón = [[Ilesia católica|Católica]] | yera = [[Imperiu español]] | eventu_anterior1 = [[Conquista de Méxicu]] | añu_eventu_anterior1 = [[1519]] - [[1522]] | fecha_eventu_anterior1 = | eventu_empecipio = Creación del virreinatu por [[Real cédula]] | añu_entamu = 1535 | fecha_empecipio = 12 d'ochobre | eventu1 = [[Tratáu de Adams-Onís]] | añu_eventu1 = 1819 | fecha_eventu1 = 22 de febreru | eventu2 = Abolición del virreinatu pol [[Trieniu Lliberal]] | añu_eventu2 = 1820 | fecha_eventu2 = 31 de mayu | eventu3 = [[Trataos de Córdoba]] de la [[Provincia de Nueva España]] | añu_eventu3 = 1821 | fecha_eventu3 = 24 d'agostu | eventu4 = [[Acta d'Independencia d'América Central|Independencia de Centroamérica]] | añu_eventu4 = 1821 | fecha_eventu4 = 15 de setiembre | eventu_fin = [[Independencia de Méxicu|Consumación de la independencia de Méxicu]] | añu_fin = 1821 | fecha_fin = 27 de setiembre <!-- | p1 = Imperiu azteca | p2 = Señoríu de Tlaxcala | p3 = Señoríu de Tututepec | p4 = Señoríu de Cuzcatlán | p5 = Imperiu purépecha | p6 = Cacicazgos mayes en Yucatán | p7 = Reinu de Zaachila | p8 = Reinu de Tondo | p9 = Indios Pueblu | s1 = Luisiana (Nueva Francia) | s2 = Territoriu d'Oregón | s3 = Floríes | s4 = Primer Imperiu Mexicanu | s5 = Capitanía Xeneral de Cuba | s6 = Capitanía Xeneral de Puertu Ricu | s7 = Capitanía Xeneral de Santu Domingu | s8 = Capitanía Xeneral de les Filipines | bandera_p1 = CodexMendoza01.jpg | bandera_p2 = | bandera_p3 = | bandera_p4 = Emblema de Cuzcatlan.svg | bandera_p5 = Glifo Michhuahcān.png | bandera_p6 = Cacicazgos mayas - es.svg | bandera_p7 = Zapotecos.png | bandera_p8 = Long red right-pointing triangle.svg | bandera_p9 = | bandera_s1 = Flag of France.svg | bandera_s2 = US flag 23 stars.svg | bandera_s3 = US flag 23 stars.svg | bandera_s4 = Bandera del Primer Imperiu Mexicanu.svg | bandera_s5 = Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg | bandera_s6 = Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg | bandera_s7 = Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg | bandera_s8 = Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg | añu_p1 = 1520 | añu_p2 = 1520 | añu_p3 = 1522 | añu_p4 = 1528 | añu_p5 = 1530 | añu_p6 = 1545 | añu_p7 = 1563 | añu_p8 = 1589 | añu_p9 = 1598 | añu_s1 = 1803 | añu_s2 = 1819 | añu_s3 = 1819 | añu_s4 = 1821 | añu_s5 = 1821 | añu_s6 = 1821 | añu_s7 = 1821 | añu_s8 = 1821 --> |bandera = Cruz de Borgoña |bandera_denom= Cruz de Borgoña, enseña militar española |imaxe_bandera = Flag of Cross of Burgundy.svg | mapa = Map of the Viceroyalty of New Spain.svg | aclaración_mapa = Máxima estensión del Virreinatu de Nueva España, cola incorporación de la [[Luisiana (Nueva España)|Luisiana]] (1764 - 1803). En verde claro'l territoriu ensin controlar de forma efeutiva, pero reclamáu como parte del Virreinatu. | capital = [[Ficheru:Coat of arms of Mexico City (Viceregal).svg|15px]] [[Ciudá de Méxicu]] | lema_nacional = | himnu_nacional = | idioma_principal = [[Español mediu]] | idioma_non_oficial = [[náhuatl]] y [[llingües indíxenes de Méxicu]], [[llingües de Guatemala|llingües indíxenes de Guatemala]], [[Idioma tagalu|tagalu]] y otres [[llingües filipines]]. | títulu_líder = [[Llista de monarques d'España|Rei]] | líder1 = [[Carlos I d'España|Carlos I]] | añu_líder1 = [[1516]] - [[1556]] | líder2= [[Fernandu VII d'España|Fernandu VII]] (''[[de iure]]'')<ref name="Fernando">En mayu de 1808 produciéronse les denominaes «[[Abdicaciones de Bayona]]», procesu pol cual Carlos IV y Fernandu VII dexaron los sos derechos al Tronu en favor de [[Napoleón Bonaparte]], quien, de la mesma, vencer al so hermanu [[José Bonaparte|José]]. Nin el [[Conseyu de Castiella]] nin les autoridaes de les posesiones d'ultramar reconocieron como'l so soberanu a José, declarando a Fernando como únicu rei lexítimu. La [[Guerra d'Independencia Española|guerra contra les tropes franceses na Península]] y la falta d'una autoridá clara provocaron un vacíu que llevaría a les posesiones americanes escontra [[Guerres d'independencia hispanoamericanes|la so independencia]].</ref> | añu_líder2 = [[1808]] - [[1833]]<ref name="Fernando"/> | títulu_gobernante = [[Virréi de Nueva España|Virréi]] | gobernante1 = [[Antonio de Mendoza y Pacheco]] | añu_gobernante1 = [[1535]] – [[1550]] | gobernante2 = [[Juan Ruiz de Apodaca]] | añu_gobernante2 = [[1816]] – [[1821]] | gobernante3 = | añu_gobernante3 = | dato_año1 = 1790 | dato_superficie1 = 7.000.000 | dato_población1 = 6.000.000 | dato_año2 = | dato_población2 = | dato_año3 = | dato_población3 = | notes = [[Xentiliciu]]: novohispano (a) }} El '''virreinatu de Nueva España''' foi una [[virreinatu|entidá territorial]] integrante del [[Imperiu español]], establecida en gran parte d'[[América del Norte]] pola [[Monarquía Hispánica]] mientres la so [[Colonización española d'América|dominiu nel Nuevu Mundu]], ente los sieglos [[sieglu XVI|XVI]] y [[sieglu XIX|XIX]]. Aniciar tres la cayida de [[Méxicu-Tenochtitlan]], eventu principal de la conquista, la que puramente nun concluyó sinón hasta muncho depués, pos la so [[territoriu]] siguió creciendo escontra'l [[norte]]. Creóse oficialmente'l [[8 de marzu]] de [[1535]]. El so primer [[Virréis de Nueva España|virréi]] foi [[Antonio de Mendoza y Pacheco]], y la capital del [[virreinatu]] foi la [[Ciudá de Méxicu]], establecida sobre l'antigua [[Méxicu-Tenochtitlan|Tenochtitlan]]. Tomó una superficie enorme qu'entendió los [[territoriu|territorios]] d'[[Imperiu español|España]] n'América del Norte, [[América Central]], [[Asia]] y [[Oceanía]]. Incluyó lo qu'anguaño ye [[Méxicu]], más los actuales estaos de [[California]], [[Nevada]], [[Colorado]], [[Utah]], [[Nuevu Méxicu]], [[Arizona]], [[Texas]], [[Oregón]], [[Washington (estáu)|Washington]], [[Florida]] y partes d'[[Idaho]], [[Montana]], [[Wyoming]], [[Kansas]], [[Oklahoma]] y [[Luisiana]], per parte de los actuales [[Estaos Xuníos]]; según partir suroeste de la [[Columbia Británica]] del actual [[Canadá]]; más la [[Capitanía Xeneral de Guatemala]] (qu'incluyía los actuales países de [[Guatemala]], l'estáu de [[Chiapas]], [[Belice]], [[Costa Rica]], [[El Salvador]], [[Hondures]], [[Nicaragua]]); más la [[Capitanía Xeneral de Cuba]] (actuales [[Cuba]], [[República Dominicana]], [[Puertu Ricu]], [[Trinidá y Tobagu]] y [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]]); según, finalmente, la [[Capitanía Xeneral de Filipines]], (entendiendo les [[Filipines]], les [[islles Carolines]] y les [[islles Marianes]], nel [[océanu Pacíficu]], n'[[Asia]] y [[Oceanía]]). Dende [[1626]] hasta [[1642]] los españoles establecer nel norte de la [[isla de Taiwán]] (llamada polos [[Portugal|portugueses]] ''Formosa'' ("Formosa" en [[Idioma español|castellán]]).<ref>[http://rosavientos.es/modules.php?name=News&file=article&sid=189 El Portal de la Rosa de los Vientos Españoles en Taiwán (llamada '''Isla Formosa''' -Isla Formosa-).<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> La [[Organización territorial del Virreinatu de Nueva España|organización política]] estremaba'l virreinatu en reinos y capitaníes xenerales. Los reinos fueron los de Nueva España (distinta al virreinatu en sí); [[Nueva Galicia]] (1530); [[Capitanía Xeneral de Guatemala]] (1540); [[Nueva Vizcaya (Nueva España)|Nueva Vizcaya]] (1562); [[Nuevu Reinu de Llión]] (1569); [[Santa Fe de Nuevu Méxicu]] (1598); [[Nueva Estremadura]] (1674) y [[Nuevu Santander]] (1746). Hubo cuatro capitaníes: [[Capitanía Xeneral de les Filipines]] (1574), [[Capitanía Xeneral de Cuba]], [[Capitanía Xeneral de Puertu Ricu]] y [[Capitanía Xeneral de Santu Domingu]]. Estes subdivisiones territoriales teníen un gobernador y capitán xeneral (que na Nueva España yera'l mesmu virréi, quien añedía esti títulu a les sos otres dignidaes). En Guatemala, Santu Domingu y la Nueva Galicia, estos funcionarios yeren llamaos presidentes gobernadores, cuidao que encabezaben reales audiencies. Por esta razón, estes audiencies yeren consideraes como "pretoriales".<ref>{{cita llibru |apellíos=Gerhard |nome=Peter |títulu=Geografía histórica de la Nueva España, 1519-1821 |añu=2000 |editorial=Universidá Nacional Autónoma de Méxicu |páxines=10-17}}</ref> Esistieron dos [[señoríu|señoríos]]. El más importante foi'l [[marquesáu del Valle d'Oaxaca]], propiedá de [[Hernán Cortés]] y los sos descendientes qu'incluyía un conxuntu de vastos territorios onde'l marqueses teníen xurisdicción civil y criminal, y derechu a conceder tierres, agües y montes y dientro del cual topábense les sos principales posesiones (estancies de ganáu, llabores agrícoles, inxenios azucreros, batanes y estelleros).<ref>{{cita web |autor=Chevalier, François |títulu=El marquesáu del Valle. Reflexos medievales |url=http://codex.colmex.mx:8991/exlibris/aleph/a18_1/apache_media/D1IEKFCP9A9IYKVFHAV6IBLRPLHBSG.pdf |fechaaccesu=24 de xunetu de 2013 |obra=Historia Mexicana Vol. 1, Non. 1, páxs. 48-61 |fecha=1951}}</ref> L'otru señoríu foi'l [[Ducáu de Atrisco|ducáu de Atlixco]], dau en [[1708]], pol rei [[Felipe V d'España|Felipe V]] a [[José Sarmiento Valladares|José Sarmiento de Valladares]], ex [[Virréis de Nueva España|virréi de Nueva España]] y casáu cola condesa de Moctezuma, con xurisdicción civil y criminal sobre [[Atlixco]], [[Tepeaca]], [[Guachinango]], Ixtepeji y [[Tula de Allende]].<ref>{{cita web |url= http://www.juridicas.unam.mx/publica/librev/rev/dernotmx/cont/101/est/est4.pdf |títulu= Los escribanos nos señoríos de Nueva España |autor= Francisco de Icaza Dufour |fechaaccesu=8 de xunu de 2015}}</ref> El rei [[Carlos III d'España|Carlos III]] introdució reformes na organización del virreinatu en [[1786]], conocíes como [[reformes borbóniques en Nueva España]], nes que se creaben les [[intendencia|intendencies]], que dexaron llindar, en cierta forma, les atribuciones del virréi. Dende principios del [[sieglu XIX]], el virreinatu cayó en crisis, agravada pola [[Guerra de la Independencia Española]], y la so consecuencia direuta nel virreinatu, la [[crisis política en Méxicu de 1808]], qu'acabó col gobiernu de [[José de Iturrigaray]] y, más palantre, dio pie a la [[Conxura de Valladolid]] y la [[combalechadura de Querétaro]]. Esta postrera foi l'antecedente direutu de la [[Independencia de Méxicu|guerra d'independencia mexicana]], la que, al concluyir en [[1821]], desintegró el virreinatu y dio pasu al [[Primer Imperiu Mexicanu]], nel que finalmente se coronaría [[Agustín de Iturbide]]. == Territorios == {{AP|Organización territorial del Virreinatu de Nueva España}} [[Ficheru:Mapa del Virreinato de la Nueva España (1819).svg|thumb|upright=1.3|Nueva España dempués del [[Tratáu de Adams-Onís]] de 1819 (non incluyíos los territorios insulares del Océanu Pacíficu).]] === Capitanía Xeneral de Guatemala === {{AP|Capitanía Xeneral de Guatemala}} La Capitanía Xeneral de Guatemala foi la segunda n'importancia del virreinatu y foi fundada por orde de Carlos I en [[1536]]. Escontra [[1609]], la Real Audiencia dictaminó que'l virréi de Nueva España nun tendría de ser, en nengún casu, el gobernador de Guatemala. Esto supunxo una gran meyora na autonomía de la rexón. La primer capital del reinu foi [[Departamentu de Gracies a Dios|Gracies a Dios]], n'[[Hondures]], pero en [[1549]] foi treslladada a lo que güei ye [[Antigua Guatemala]]. En [[1773]] una serie de [[Terremotos de Santa Foína|terremotos]] provoquen el cambéu de la capital, polo que'l nuevu allugamientu destináu p'allugar la sede de la Capitanía foi [[Nueva Guatemala de la Asunción]]. La promulgación de la [[Constitución de Cádiz]] abre na Capitanía una nueva etapa de lliberalismu, colo que llograron entá más llibertá ya independencia del restu d'[[España]]. En [[1821]] proclámase la [[Independencia de Centroamérica|independencia]], y dos años más tarde los cinco provincies —[[Provincia de Ciudá Real de Chiapas]], [[Provincia de Guatemala]], [[Provincia de San Salvador]], [[Provincia de Comayagua]] y [[Provincia de Nicaragua y Costa Rica]]— alzar nes [[Provincies Xuníes de Centroamérica]], tres la cayida d'[[Agustín I]] como [[Primer Imperiu Mexicanu|emperador de Méxicu]]. Sicasí, [[Chiapas]] incorporar a la naciente [[República Mexicana]], ente que les otres provincies formaron los actuales países de [[Guatemala]], [[Belice]], [[El Salvador]], [[Hondures]], [[Nicaragua]] y [[Costa Rica]]. === Capitanía Xeneral de Yucatán === [[Ficheru:Colonisation 1800.png|thumb|upright=1.3|Territorios de les distintes potencies en 1800, onde puede apreciase el pesu del Virreinatu de Nueva España.]] {{AP|Capitanía Xeneral de Yucatán}} {{VT|Independencia de Yucatán}} La '''Capitanía Xeneral de Yucatán''' foi una gobernación y [[capitanía xeneral|zona alministrativa]] perteneciente a [[Castiella]], creada en [[1565]], que taba so la dependencia direuta del rei p'asuntos militares y de gobiernu. Sicasí, al nun cuntar con [[audiencia real]], tenía d'allegar a la real audiencia de Méxicu nel Virreinatu de Nueva España p'arreglar los asuntos xurídicos. El Virréi de la Nueva España tamién podía nomar gobernadores interinos na Provincia de Yucatán, ente que'l rei nomaba'l suyu. La "''Provincia y Capitanía Xeneral de Yucatán''" tomaba los actuales [[territoriu|territorios]] [[Méxicu|mexicanos]] de [[Campeche]], [[Quintana Roo]], [[Tabasco]], [[Yucatán]], al empar que nominalmente correspondíen-y los territorios del norte del [[Petén]] y l'actual [[Belice]]. Esta [[Capitanía Xeneral]] foi creada a partir de les conquistes encabezaes por [[Francisco de Montejo]] l'Adelantráu, que xunto col so [[Francisco de Montejo y Llión (el Mozu)|fíu]] y [[Francisco de Montejo (el Sobrín)|sobrín]], homónimos, apoderaron a los grupos [[Cultura maya|mayes]] qu'habitaben la [[Península de Yucatán]] a la so llegada nos alboreceres del [[sieglu XVI]]. Estos grupos, que presentaron embravecida defensa del so territoriu, yeren los descendientes de los qu'integraron la coalición d'estaos que fuera formada y eslleida tiempo antes de la llegada de los españoles, y que se denominara [[Lliga de Mayapán]]. La [[conquista de Yucatán]] foi la más tardida de les que finalmente integraron el Virreinatu de la Nueva España, por culpa de que los últimos apartaces mayes nun fueron apoderaos íntegramente hasta l'añu de [[1697]] —esto ye, más de sieglu y mediu dempués de la [[conquista de Méxicu]]—, cola conquista de [[Tayasal]].<ref name="Molina Solís 1896">{{cita llibru |apellíu=Molina Solís |nome= Juan Francisco |enllaceautor= Juan Francisco Molina Solís |títulu= Historia del Descubrimientu y Conquista de Yucatán |añu= 1896 |allugamientu= Mérida, Yucatán}}</ref> == Historia == === La conquista de Méxicu === {{AP|Conquista de Méxicu}}{{VT|Conquista de Yucatán|Conquista de Tabasco}} [[Ficheru:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|Nacíu escontra [[1485]] en [[Medellín (España)|Medellín]], [[Estremadura]], Hernán Cortés llegó a Méxicu como aventureru dirixiendo la espedición unviada por Velázquez, el so cuñáu. Consideráu polos azteques como'l so dios Quetzalcóatl, el conquistador foi sancionáu por Pánfilo de Narváez, a quien ganó en Veracruz. Fundador del Virreinatu de Nueva España, tuvo un fíu con [[La Malinche]], el so intérprete indíxena, [[Martín Cortés (el Mestizu)|Martín Cortés]], quien años más tarde se llevantaría contra la Corona. Morrió'l [[2 d'avientu]] de [[1547]], na probeza en siendo acusáu de combalechadura contra'l rei.]] Tres la conquista del [[reinu nazarí de Granada]] en [[1492]], [[Fernandu II d'Aragón]] y [[Sabela I de Castiella]], xuníos en matrimoniu, financiaron la espedición de [[Cristóbal Colón]], quien aportó'l [[12 d'ochobre]] a la islla Guanahani, a la que rebautizó como «San Salvador». Colón creyó cumplir cola so allampada meta de llegar a les Indies de les especies saleando pela mar océanu. Los españoles siguieron esplorando'l Nuevu Mundu, y en [[1517]], [[Francisco Hernández de Córdoba, descubridor de Yucatán|Francisco Hernández de Córdoba]] llegó a la mariña de [[Yucatán]]. Dempués de dos enfrentamientos colos mayes, Hernández de Córdoba foi mancáu y pereció al so regresu a Cuba. [[Ficheru:Batalla de Centla.jpg|thumb|left|Mural que representa la [[Batalla de Centla]], [[Tabasco]], en [[1519]].]]En [[1518]] [[Juan de Grijalva]] llegó a [[Campeche]] y [[Tabasco]]. Nesti últimu llugar entrevistar col [[cacique]] o gobernador maya [[Tabscoob]] y escuchó alrodiu de una ciudá poderosa, capital del imperiu más grande de [[Mesoamérica]], la [[Méxicu-Tenochtitlan|Gran Tenochtitlan]], rematando'l so viaxe en [[Veracruz]]. En [[1519]], so la designación de [[Diego Velázquez de Cuéllar]], gobernador de [[Cuba]] (llamada entós Fernandina, n'honor al rei d'[[Aragón]]), [[Hernán Cortés]] zarpó y llegó a territorios recién afayaos en febreru. En marzu aportó a [[Tabasco]] onde ganó a los indíxenes na [[Batalla de Centla]], fundando la [[villa de Santa María de la Victoria]] que sería la primer población española na Nueva España. Ye equí onde-y ye agasayada [[Malintzin]], que sería'l so gran traductora y pieza clave na conquista. Siguió'l so viaxe y fundó La Villa Rica de la [[Veracruz]] en territoriu azteca, primer villa europea institucionalizada nel Nuevu Mundu. El [[8 de payares]], Cortés llegó a Méxicu-Tenochtitlan.<ref>{{cita web |url= http://www.cervantesvirtual.com/portal/esploradores/pcuartonivel.jsp?conten=esploradores&pagina=viaxeros2_franciscohernandez.jsp&tit3=1517,+Francisco+Hern%C3%A1ndez+de+C%C3%B3rdoba |títulu= Esploradores y viaxeros per España y el nuevu mundu |fechaaccesu=18 de marzu de 2008 |editorial= CervantesVirtual.com }}</ref> Delles premoniciones n'años anteriores fixeron creer a [[Moctezuma Xocoyotzin]], [[Emperadores azteques|soberanu azteca]] o ''[[tlatoani]]'', que'l fin del so imperiu taba cerca. Una antigua profecía rezaba que [[Quetzalcóatl]], fundador del so imperiu, volvería so l'apariencia d'un home blancu y barbáu. Por ello, al ver a Cortés, creyó que la profecía cumpliérase y agospiólu nel so palaciu, construyíu por [[Axayácatl]]. Los españoles decidieron aprovechar la situación pa llograr riqueces ya influencia dientro de la corte azteca. Dellos sectores de la sociedá se nun taben d'alcuerdu y decidieron faer ver a Moctezuma el so error, pero'l tlatoani negar a aceptar la so culpa. En [[xunu]] de [[1520]], un puñáu d'homes españoles detuvieron a Moctezuma y proclamaron la conquista, pero'l pueblu remontóse. Cortés ordenó a Moctezuma salir a aselar a los sos súbditos, quien en llugar d'obedecer al so monarca, empezaron a apedriar. L'emperador morrió pocos díes dempués. [[Cuitláhuac]], hermanu de Moctezuma y señor d'[[Iztapalapa]] foi electu ''[[tlatoani]]'' de Tenochtitlan y en respuesta a la [[Matanza del Templu Mayor]],<ref>Esta matanza asocedió pocos díes dempués del motín que depunxo a Moctezuma. Cortés tuvo de salir de la metrópolis, cuidao que un emisariu de Velázquez, [[Pánfilo de Narváez]], esperába-y na mariña veracruzana pa combati-y pola so desobediencia al gobernador de Cuba. Alvarado aprovechó l'ausencia del so superior pa ordenar la meyora de les sos tropes sobre una fiesta indíxena realizada nel [[Templu Mayor]], morriendo nel actu más de quinientes persones, cuntando muyeres y neños.</ref> decidió llanzar al pueblu contra los españoles el [[30 de xunu]]. Les estratexes indíxenes cola ayuda de los [[tlatelolca|tlatelolques]] llograron echar de la ciudá a los conquistadores, que nel actu perdieron cerca de mil soldaos y dellos caudales de dineru y oru. Dizse que Cortés lloró ganáu al pie d'un [[ahuehuete]], polo que se-y conoz a esti fechu como ''[[Nueche Murnia]]''.<ref>{{cita web |url= http://www.artehistoria.jcyl.es/cronicas/contestos/11361.htm |títulu= La conquista de la Nueva España. |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= ArteHistoria.com }}</ref> [[Ficheru:Cortés Ruta Cuba-Tenochtitlan.png|thumb|Campaña de Cortés, dende [[Veracruz]] hasta [[Méxicu Tenochtitlan]] ([[1519]]-[[1521]]).]] Mientres el so trayeutu a la Gran Tenochtitlán, Cortés llograra les aliances de pueblos apoderaos polos azteques, como [[Tlaxcala]] y [[Chalco-Atenco|Chalco]]. Viéndose derrotáu, axuntó les sos fuercies cola de los sos aliaos, y en xineru de [[1521]], tres más de seis meses de la so derrota, Cortés empezó la marcha escontra la ciudá que lu vio vencíu na Nueche Murnia. Los azteques yeren agora gobernaos por [[Cuauhtémoc]], pos Cuitláhuac finara en [[payares]], víctima de [[viruela]], enfermedá de la que yeren portadores dellos españoles y ante la cual munchos indíxenes yeren bien vulnerables. En [[marzu]], Cortés empezó'l sitiu de la ciudá, a la que cortó l'agua y los recursos básicos de sanidá, comunicación y comerciu. A pesar de les sos aliances con [[Tetzcuco]] y [[Tlacopan]], la ciudá tuvo de rindise'l [[13 d'agostu]], marcando asina l'entamu del dominiu español. Cuauhtémoc, líder azteca, intentó escapar en [[Balsa (embarcación)|balsa]] pol [[Llagu de Texcoco]], pero foi arrestáu. Encarceláu en [[Coyoacán]], fuéron-y quemaos los pies por que confesara l'allugamientu de la so ayalga. En negándose, foi lleváu a una espedición en [[Centroamérica]], en [[1525]]. Los barruntos de combalechadura condergar a muerte, executada na [[forca]] el [[28 de febreru]] de [[1525]].<ref>{{cita web |url= http://redescolar.ilce.edu.mx/redescolar/efemerides/febreru/conme28.htm |títulu= La muerte de Cuauhtémoc |fechaaccesu=5 d'agostu de 2008 |autor= [[Ángel María Garibay]] |formatu= HTML}}</ref> === La fundación === {{AP|Fundación de Nueva España}} [[Ficheru:Coronado-Remington.jpg|thumb|left|«Vázquez de Coronado en camín al norte» (1540), por [[Frederic Remington]], 1905.]] El términu "Nueva España" foi acuñáu por el mesmu [[Hernán Cortés]], que-y propunxo al [[emperador Carlos V]] nel so [[Segunda carta de rellación de Hernán Cortés al emperador Carlos V|carta de rellación de 1520]] llamar a toa aquella tierra "la nueva España del mar Océanu", pola so semeyanza con España na so fertilidá, tamañu y clima.<ref>{{cita llibru |apellíu=González Cárdenas|nome=Verónica Alejandra|enllaceautor= |títulu=Retazo de la pluralidá: perspectives de la realidá histórica llatinoamericana|url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/llibru/510217.pdf |fechaaccesu=|añu=2012|editorial=|isbn=9788496178892|editor=Francisco A. Rubio Durán|allugamientu=|páxina=|páxines=19-71|idioma=|capítulu=La efeutividá del discursu cortesiano na Segunda Carta de Rellación al emperador Carlos V|oclc=}}</ref> Tres les aiciones militares, sometida por aciu les armes, la capital mexica y en marcha'l restu del centru de Méxicu, Hernán Cortés ordenó la baltadera de Méxicu-Tenochtitlan y l'edificación de la nueva capital nos sos restos, disponiendo al [[Arquiteutu|alarife]] [[Alonso d'Estrada (gobernador)|Alonso d'Estrada]] el trazáu al estilu español. Los españoles fixeron de la [[ciudá de Méxicu]] la capital d'una construcción que denominaron Nueva España, entendiendo dientro d'ella a tolos señoríos aliaos o sometíos poles huestes de Cortés. La primer sociedá novohispana constituyóse en redol al círculu cimeru de capitanes de la espedición, con Hernán Cortés como [[capitán xeneral]] de los territorios recién conquistaos, quien entamaron más espediciones pa controlar territorios. El sistema económicu occidental foi enllantándose gradualmente, incluyendo práutiques agrícoles, comerciales y financieres, magar munches estructures indíxenes siguieron práuticamente intactes como la movilidá de les mercancíes, les estructures de tributación y dellos poderes locales.<ref>{{cita llibru | apellíos = LOCKHART |nome=James |títulu= Los nahuas dempués de Conquistar |añu= [[1999]] |editorial= [[Fondu de Cultura Económica]]}}</ref> Los indíxenes, mayoritarios siempres na sociedá, en siendo sometíos pela vía militar o reconocíu'l vasallaxe español yeren axuntaos en pueblos o [[repúbliques d'indios]], que fueron constituyíos yá fora por faelos al usu occidental en poblaciones importantes y dexando a los mesmos gobernadores o por [[congregación|congregaciones]], feches por poblaciones de dellos pueblos esvalixaos n'unu solu o bien, como trabayadores nes primeres [[encomiendes en Nueva España|encamientes]] y [[obraje]]s. Un puntu esencial ye que, a partir d'esti procesu, vivióse un [[Catástrofe demográfica n'América tres la llegada de los europeos|colapsu demográficu]] de les sociedaes indíxenes, morriendo per cientos por causa de la esplotación y les epidemies, algamando un puntu críticu a la metá del sieglu XVI. Diches congregaciones tuvieron ente los sos fines la [[evanxelización]] de los indíxenes, un procesu que foi primordial na política española del sieglu XVI y realizáu poles principales órdenes relixoses.<ref>{{cita llibru | apellíos = HASSIG |nome= Ross |títulu= Comerciu, tributu y tresportes. La economía política del Valle de Méxicu nel sieglu XVI |añu= [[1985]] |editorial= Alianza Editorial Mexicana}}</ref> === Los misioneros católicos === {{VT|Doce apóstoles de Méxicu}} [[Ficheru:Padre Misionero Francisco Eusebio Kino.jpg|thumb|Nacíu en [[Trento]], trubiecu del [[Concilio de Trento|concilio de la Contrarreforma]], [[Eusebio Kino]] adoptó'l so segundu nome n'honor a [[Francisco de Asís]], a quien almiraba. Llegó a la Nueva España en [[1682]] y dedicóse a espublizar el [[Cristianismu]]. Fundó misiones en Sonora y Arizona, y la mayor d'elles lleva [[Madalena de Kino|el so nome]]. Morrió en [[1711]].]] Nel [[sieglu XVI]], los españoles al mandu de Hernán Cortés conquistaron a los mexicas y fixéronse de les sos propiedaes. El llabor misioneru de la Ilesia Católica empecipiar col apuerto de les órdenes mendicantes: franciscanos, dominicos y agustinos, quien evanxelizaron partiendo de Anáhuac pa escontra fora les llocalidaes más poblaes y creando nueves onde yeren esvalixaes. Nel intre de la segunda década de tal sieglu, [[Cristóbal de Olid]], [[Pedro de Alvarado]] y [[Nuño Beltrán de Guzmán]] apoderar de gran parte del territoriu mexicanu, salvo'l norte del país, onde les tribus [[chichimeca|chichimeques]] perduraron hasta principios del [[sieglu XVII]], cuando fueron casi esterminaes. Nesi mesmu sieglu, el llabor de los flaires llegaos a Nueva España dexó estender los nucleos poblacionales a [[Nuevo León]], onde se fundaron [[Cerralvo]], [[Cadereyta]] y [[Sabina Hidalgo]].<ref name="Historia del Virreinatu">{{cita web |url= http://www.puc.cl/sw_educ/historia/america/html/1_2_1_1.html |títulu= El virreinatu de Nueva España |fechaaccesu=12 d'ochobre de 2007 |autor= Estudiantes de la [[Pontificia Universidá Católica de Chile]] |fecha=03 |añu= 2007 |mes = 04 |formatu= HTML }}</ref> Nesi mesmu periodu, el llabor de los [[franciscanu|franciscanos]] fixo posible la fundación de [[Ciudad Juárez|Pasu del Norte]], en [[1682]]. [[Carlos de Sigüenza y Góngora]], intelectual y [[Xeografía|xeógrafu]] mexicanu, dedicar a xeres de [[cartografía]] nes [[Nueves Filipines]] ([[Texas]]) y nel puertu de [[Panzacola]], onde s'edificó'l fuerte de San Carlos pa defender la llocalidá d'[[Piratería|ataques pirates]].<ref name="ref_duplicada_1">{{cita llibru | apellíos = RICARD |nome=Robert |títulu= La Conquista Espiritual de Méxicu |añu= [[1949]] |editorial= [[Fondu de Cultura Económica]] |allugamientu= [[Ciudá de Méxicu]]}}</ref> La [[Compañía de Xesús]] sustituyó pasu ente pasu el llabor de los franciscanos, pero ampliar nel aspeutu cultural y educativo. [[Eusebio Francisco Kino]] foi un misioneru nacíu en [[Trento]], [[Italia]], y llegáu a la Nueva España alredor de [[1680]]. Les sos misiones espublizar por [[Sonora]] y [[Arizona]], pero la so mayor obra foi fundar [[Madalena de Kino]], nel norte del territoriu sonorense. El so trabayu de fundación y conocencia xeográfica quedó resumíu na obra del tamién xesuita [[Francisco Javier Alegre]], ''Los apostólicos enfotos'', dedicada al [[Papa]] [[Benedicto XIV]], y que foi publicada en [[Roma]] en [[1749]].<ref>{{cita web |url= http://www.mexicodesconocido.com.mx/notes/4202-Francisco-Eusebio-Kino |títulu=Vida y obra del padre Eusebio Francisco Kino. |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> El llabor de Kino inspiró a otros xesuites pa siguir la obra de fundación, yá entráu'l [[sieglu XVIII]], cola fundación de [[San Antonio de Béxar]] y la [[badea del Espíritu Santu]], dambes en Texas. Pero en [[1767]], Carlos III espulsó a los xesuites de los sos dominios por atentar contra les doctrines de la Ilesia y del rei, y les sos antigües misiones pasaron a ser de los [[dominicu|dominicos]], quien les estendieron hasta [[Paraguái]] y [[Ecuador]]. [[Junípero Serra]], natural de les [[Islles Baleares]], fundó en [[Alta California]] les misiones de [[Misión de San Diego de Alcalá|San Diego de Alcalá]], [[Misión de San Carlos Borromeo de Carmelo|San Carlos Borromeo de Carmelo]], [[Misión de San Gabriel Arcángel|San Gabriel Arcánxel]], [[Misión de San Luis Obispo de Tolosa|San Luis Obispo de Tolosa]], [[Misión de San Francisco de Asís|San Francisco de Asís]] y [[Misión de San Juan Capistrano|San Juan Capistrano]], ente otres. L'italianu Peri recibió mandatu de [[Pío VI]] pa evanxelizar les tierres de [[Chihuahua]], onde fundó en [[1798]] la [[misión de San Luis Rei]]. El llabor d'evanxelización y población nun se detuvo hasta [[1830]], cuando'l Virreinatu nun esistía y yá llograren la so independencia munchos de los países que lu integraben.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=227089 |títulu=Evangelización na Nueva España |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |autor= [[Universidá de La Rioxa]] |formatu= HTML }}</ref> === Colonización y conquista de les Filipines === {{AP|Historia de Filipines#España|l1=Conquista de Filipines}} [[Ficheru:Nao Victoria.jpg|thumb|left|Retruque modernu de la [[nao]] ''Victoria'', na que Magallanes saleó a Filipines.]] [[Ficheru:Itinerario legazpi.jpg|thumb|Itinerariu siguíu pola espedición de [[Miguel López de Legazpi]] nel archipiélagu filipín.]] Na dómina [[Nueva España|virreinal]] de [[1521]], el navegante [[Fernando de Magallanes]] al serviciu d'[[Imperiu español|España]] llegó al archipiélagu filipín y tomó posesión xurídica de les islles, sol tronu español, pero ensin dexar un solu soldáu o español cualesquier nes islles que valiera la colonización d'España. Anque se sabía que los indíxenes yeren por demás dondos y amás quería arrampuñase el poder de [[Imperiu portugués|Portugal]] nes [[Indies Orientales]], [[Hernán Cortés]] unvió tres barcos camín d'[[Asia]], que zarparon de [[Zihuatanejo]] en [[1527]].<ref>[[Stefan Zweig]], ''Magallanes: L'home y la so xesta'', Editorial Debate, Madrid 2005, ISBN 84-8306-610-6.</ref> Nel camín, dos d'ellos naufragaron y el terceru llegó, pero nun tornó por non atopar la corriente de la torna. Dempués en 1541, [[López de Villalobos]] foi unviáu pol virréi [[Antonio de Mendoza y Pacheco|Antonio de Mendoza]] pa encabezar una espedición escontra les [[Indies Orientales]] en busca de nueves rutes comerciales. La so espedición partió de [[Barra de Navidad (Jalisco)|Puertu de Navidá]] en [[1542]] a bordu de cuatro carabeles.<ref>{{cita web |url= http://efemerides.zoomblog.com/archivo/2006/11/01/por Nome-Filipines-01-de-Payares-d.html |títulu= Ruy López de Villalobos y el bautizu de Filipines |fechaaccesu=5 d'agostu de 2008 |formatu= HTML}}</ref> En 1543 la flota tocó la mariña sur de la islla de [[Luzón]] ([[Filipines]]), onde esploraron la mariña y fixeron contautu colos indíxenes del archipiélagu. D'ellí partieron más al oriente hasta algamar la islla de [[Isla de Leyte|Leyte]] y nomar islles [[Filipines]] n'honor al rei [[Felipe II d'España|Felipe II]]. Pola mor de la fame y de un navío que s'arruinó por un accidente de navegación, la espedición foi desastrosa y tuviéronse que dir buscar abellugu nes [[Moluques]], dominiu portugués, y dempués de delles escaramuzas fueron tomaos presos. Villalobos morrió presu en 1544 na islla d'[[Amboina]]. El restu de la tripulación consiguió escapar y tornar a [[Nueva España]], onde cuntaron les hestories al virréi, y asina se consideró parte de la Nueva España la [[Capitanía Xeneral de les Filipines]].<ref>{{cita web |url= http://candamo.iespana.es/1898/conqufi.htm |títulu=Expedición y conquista de Filipines |fechaaccesu=5 d'agostu de 2008 |formatu= HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090105073526/http://candamo.iespana.es/1898/conqufi.htm |fechaarchivu=5 de xineru de 2009 }}</ref> L'intentu de colonización de Filipines nun terminó ende. El virréi [[Luis de Velasco, virréi de la Nueva España|Luis de Velasco]] encargó a [[Miguel López de Legazpi]] faese a la mar nuna nueva espedición. Zarpó de [[Barra de Navidad (Jalisco)|Puertu de Navidá]], [[Nueva Galicia]] (anguaño [[Jalisco]]) el [[21 de payares]] de [[1564]] y nel viaxe conquistó [[Guaján]], les [[Islles Márxal|Islles de Saavedra]]/Islles de los Pintaos (Islles Márxal) y les Islles Marianes, y tocó [[Samar]] el [[27 d'abril]] de [[1565]]. Tamién s'espandió'l dominiu español a dellos puntos de la islla de [[Taiwán|Formosa]], les [[Moluques]] ([[Tidore]]) y el norte de [[Borneo]] ([[Sabah]]). Hábilmente, López de Legazpi evitó hostilizar a los moradores de les islles, que se dicía que ''enseñaben nin más por más les vergüences al aire'', y nun atopó resistencia pa esplorales. Pola escasez de productos, Legazpi viose forzáu a treslladase d'isla n'isla y espandió los dominios ellí. El movimientu foi fácil, yá que nes islles, al igual qu'en [[Méxicu]], los clanes taben andaos a la tema, y Legazpi estableció fácilmente llazos d'amistá que-y dexaron mover se d'isla n'isla, llevantando al ratu los primeros asentamientos españoles: la [[Villa del Santísimu Nome de Jesús]] y [[Ciudá de Cebú|Villa de San Miguel]].<ref>{{cita web |url= http://www.artehistoria.jcyl.es/historia/contestos/1527.htm |títulu= Les conquistes tardíes del sieglu XVI |fechaaccesu=5 d'agostu de 2008 |formatu= HTML |editorial= ArteHistoria.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080915174310/http://www.artehistoria.jcyl.es/historia/contestos/1527.htm |fechaarchivu=15 de setiembre de 2008 }}</ref> La conquista de les [[Filipines]], nomaes asina n'honor al rei Felipe II, por [[Miguel López de Legazpi]] fixo posible qu'en [[1565]] visitara per primer vegada tierres novohispanas el [[Galeón de Filipines]]. Col tiempu esta ruta sería'l principal llazu que xuniría les posesiones d'España n'América colos sos baluartes n'Asia. Nesi añu, gobernaba [[Felipe II d'España|Felipe II]], n'[[Inglaterra]] rexía [[Sabela I d'Inglaterra|Sabela I]], cumplíense dieciocho años de la muerte del principal conquistador español, [[Hernán Cortés]], y el xesuita [[Hernando Menéndez d'Avilés]] fundó les primeres misiones en [[San Agustín de la Florida]]. Unu de los principales sitios onde s'almacenaben los bienes traíos d'Oriente yera [[Nueva Orleáns]], na mariña del [[Golfu de Méxicu]] y que foi conquistada por [[Andrew Jackson]] en [[1815]], coincidiendo cola rebelión independentista en Nueva España. Les rutes fueron establecíes por más de dos sieglos. Sicasí, los caminos del Oriente al puertu d'[[Acapulco]], onde solíen descargar les mercancíes, taben llaraos de riesgos, enfermedaes y ataques pirates d'[[Australia]]. Los productos remanaos yeren [[seda]], [[especie|especies]], y [[oru]]. La ruta yera la forma d'enllazar el comerciu internu de les posesiones d'ultramar d'España, pero al empar tresmitíense idees lliberales a les colonies d'América, pos en Filipines había mayor [[llibertá d'espresión]]. L'últimu galeón llegó a Méxicu en [[1813]], pocos díes antes de tómalo del puertu a manes de [[José María Morelos]].<ref>{{cita web |url= http://www.euskonews.com/0222zbk/kosmo22201.html |títulu= La conquista de les Filipines |autor= Gorka Rosain Unda |formatu= HTML }}</ref> === Sieglu XVII === [[Ficheru:Diego Velázquez 053.jpg|left|thumb|[[Felipe IV d'España|Felipe IV]], que gobernó los reinos españoles mientres la so decadencia política, pero que vivió la máxima espresión artística de los sos territorios alministraos. Nel so tiempu llogró'l reináu más poderosu del mundu. Foi asocedíu en [[1665]] pol so enfermizu fíu, [[Carlos II d'España|Carlos II]], quien sería l'últimu miembru de la [[Casa d'Austria]] en gobernar España.]] Esti sieglu foi'l de la mayor espansión novohispana, al contrariu de asoceder na metrópolis, qu'entró en decadencia. En [[1598]], [[Felipe II d'España|Felipe II]] morrió, dexando como herederu al so fíu [[Felipe III d'España|Felipe III]], quien apurrió'l gobiernu a ministros como'l [[duque de Lerma]] y el [[duque de Uceda]], quien nun supieron remanar el gobiernu y metieron a España en guerres por defender la [[relixón católica]], o como baxu Felipe IV mientres la [[Guerra de los Trenta Años]], na qu'España perdió les sos posesiones n'[[Países Baxos|Holanda]], por aciu la [[Paz de Westfalia]] ([[1648]]). La política de Felipe III foi siguida pol so fíu [[Felipe IV d'España|Felipe IV]], que reinó de [[1621]] a [[1665]]. Mientres el so reináu dio'l llamáu ''[[Sieglu d'Oru]]'' español, con esponentes como [[Luis de Góngora]] y [[Lope de Vega]] na lliteratura; y [[Diego Velázquez]] y [[Bartolomé Esteban Murillo]] na pintura. [[Carlos II d'España|Carlos II]] asocedió al so padre en [[1665]] y gobernó diez años so la rexencia de la so madre, [[Mariana d'Austria]], quien s'arrodió de ministros estranxeros y casó al so fíu en dos causes (con [[María Luisa d'Orleans]] en [[1679]] y [[Mariana de Neoburgu]] en [[1689]]) pero'l monarca nun consiguió descendencia. Al morrer en [[1700]], el rei nomó como'l so socesor a [[Felipe V d'España|Felipe d'Anjou]], nietu del rei francés [[Lluis XIV]]. Sicasí, l'emperador del [[Sacru Imperiu Romanu]], [[Leopoldu I d'Habsburgu|Leopoldu I]], negar a aceptar dichu alcuerdu y empezó la [[Guerra de Socesión española]], na que trunfó l'herederu francés, pero'l conflictu amenorgó seriamente les finances novohispanas.<ref>{{cita web |url= http://apuntes.rincondelvago.com/espana-en-el sieglu-xvii-y-xviii.html |títulu= La España del Barrocu |fechaaccesu=18 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> [[Ficheru:Vigia y cañon.jpg|thumb|Fuerte de [[Campeche]], construyíu pa evitar ataques de pirates. Sicasí, en [[mayu]] de [[1683]] el pirata holandés [[Laurens de Graff]] escaló mientres dellos díes la ciudá.]] Los virréis de Nueva España vivieron el so apoxéu nesta dómina. En [[1611]], [[Luis de Velasco y Castiella|Luis de Velasco]], otrora virréi de [[Perú]], unvió a una delegación a visitar tierres [[Xapón|xaponeses]] y establecer contactos comerciales con aquella nación, y asina nació la [[Nao de China]], que mientres trescientos años desembarcaba en [[Acapulco]] les mercancíes provenientes de territorios orientales. El marqués de Cerralvo, Rodrigo Pacheco Osorio, foi acusáu de corrupción y d'ineficacia nel gobiernu, pos nel so mandatu'l puertu de [[Veracruz]] foi escaláu por pirates holandeses perdiéndose nel actu gran parte de los caudales reales. Amás, al salir del cargu llevó consigo más de trescientos mil pesos oro, y una [[perlla]] con [[diamante]]s enllastraos que regaló al rei. Otros virréis que sufrieron l'ataque de corsarios ingleses y holandeses fueron el virréi Armendáriz, quien entamó l'armada de Barloventu pa detener ataques de filibusteros ingleses a les mariñes novohispanas y el conde de Salvatierra, García Sarmiento de Sotomayor, quien ordenó protexer les mariñes de [[California]] y collo llibrar d'asaltos les naves procedentes de [[China]]. Escontra [[1649]] la cantidá de [[conventu|conventos]] na capital creciera a tal estremu, que los habitantes ver na necesidá de mandar una carta al rei Felipe IV pidiendo yá nun s'instauraren más centros na capital, pos guardaben desproporción col númberu d'habitantes, pero'l rei negar a responder. En [[mayu]] d'esi mesmu añu, efeutuóse l'autu de fe más grande rexistráu polos añales de la Inquisición española, fueron los penitenciados, 109, de los cualos 13 fueron relaxaos en persona, ye dicir morrieron na foguera.<ref>{{cita web |url=http://www.enlacejudio.com/2016/04/11/tal-dia-como-güei-en-mexico-el-mayor-autu-de-fe-del-nuevu-mundu/ |títulu=Un día como güei, en Méxicu, el mayor Autu de Fe del Nuevu Mundu |fechaaccesu=19 d'agostu de 2016 |autor=Pedro Huergo Casu |fecha=11 d'abril de 2016|sitiuweb=Enllaz Xudíu Méxicu}}</ref> El sieglu XVII carauterizar en Nueva España por una dómina de paz constante, que namái se vía atayada cuando los indios llevantar n'armes; los más conocíos d'estos caciques fueron [[Gaspar Yanga]], xefe de la rebelión indíxena de [[1609]], y [[Jacinto Canek]], quien se llevantó n'armes en [[1770]] contra la Corona en [[Yucatán]]. Les incursiones de pirates en ciudaes portuaries fueron bien frecuentes: en [[1678]] enfusaron en [[Campeche]] y fueron deteníos n'[[Alvarado (Veracruz)|Alvarado]], y el [[15 de mayu]] de [[1683]], el corsariu [[Lorencillo]] tomó [[Veracruz]]. La espansión esperimentó pocos cambeos mientres esti sieglu, el más importante foi la fundación de la villa d'[[Albuquerque]] nel norte. En conociéndose la nacencia del príncipe [[Felipe Prósperu d'Austria]] en [[1657]], el virréi unvió una dotación de doscientos cincuenta mil pesos oro añales mientres un plazu de quince años, lo que terminó al morrer el príncipe en [[1661]]. Mientres el gobiernu del virréi [[Gaspar de la Cerda y Mendoza]], conde de Galve, l'armada de Barloventu percorrió Texas pa sacar del so territoriu a los franceses, idénticu a lo asocedío en [[Santu Domingu]].<ref>{{cita web |url= http://sepiensa.org.mx/contenidos/p_virréi/balcon.htm |títulu= Los virréis de Nueva España |fechaaccesu=18 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> === Sieglu XVIII === [[Ficheru:Escudo de Felipe V de España Toisón y Espiritu Santo Leones de gules.svg|thumb|Escudo de [[Felipe V d'España]], primer rei proveniente de la [[Casa de Borbón]] francesa y nietu de [[Lluis XIV de Francia]].]] El sieglu empezó col ascensu de la [[Casa de Borbón]] al tronu español, llevando a [[Felipe V d'España|Felipe V]] como primer rei de los Borbones españoles. La [[Guerra de Socesión española]], derivada del nomamientu del duque d'Anjou como herederu a la corona, españó n'España y Europa. En [[1713]] la [[Paz d'Utrecht]] punxo fin al conflictu, pero obligó a España a vencer [[Xibraltar]] a la [[corona británica]]. Felipe V abdicó en [[1724]] en favor del so fíu [[Lluis I d'España|Lluis I]], quien morrió n'agostu del mesmu añu. El rei tuvo de tornar al tronu hasta la so muerte en [[1746]], siendo asocedíu pol so fíu [[Fernandu VI]], quien morrió ensin descendencia en [[1759]] y como rei foi proclamáu'l so hermanu [[Carlos III d'España|Carlos III]]. Esti rei executaría les reformes propies del [[Despotismu ilustráu]], que gran efeutu tuvieron en Nueva España.<ref>{{cita web |url= http://www.artehistoria.jcyl.es/historia/personajes/5596.htm |títulu= Les reformes de Carlos III en Nueva España |fechaaccesu=20 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= ArteHistoria.com }}</ref> La piratería había ablayáu, y munchos de los homes que trabayaron naquella actividá pasaron a engrosar les files de la marina británica, qu'escontra [[1670]] consolidara la so poder. Fernandu VI prevía ataques a les mariñes españoles, polo que nel so mandatu aumentó la flota. La educación aumentó sobremanera sol reináu de los Borbón, de clara influencia francesa. Dende'l primer colexu, fundáu por [[Pedro de Gante]] en [[1534]], la tema de la enseñanza pública enllancárase. Salvu pola fundación de la [[Real y Pontificia Universidá de San Ildefonso]] ([[1553]]) y el Colexu Real de Zacatecas ([[1616]]), los virréis nun s'esmolecieron pola tema educativu. Ye hasta [[1773]], cuando se funda la Real Academia de Belles Artes, y en [[1783]] el [[Colexu de Minería]], onde estudió'l químicu [[Andrés Manuel del Río]]. L'espardimientu cultural fixo posible qu'en [[1693]] publicárase'l primer diariu de la Nueva España, ''El mercuriu volante'', y a partir de [[1728]] editóse [[La Gaceta de Méxicu]]. Nel territoriu de los [[Pueblu purépecha|purépechas]], [[Vascu de Quiroga]] empezó la evanxelización de los indíxenes y fundó en [[1540]] el [[Colexu de San Nicolás Obispu]], onde se formaron munchos sacerdotes y profesionistas mientres los sieglos de la colonia y más palantre, como [[Miguel Hidalgo]]. L'[[astronomía]] tamién se desenvolvió, na figura de [[Carlos de Sigüenza y Góngora]] y [[José Antonio Alzate]]. Mentanto, el teatru de Nueva España foi parte importante del Sieglu d'Oru español, con esponentes como [[Sor Juana Inés de la Cruz]] y [[Juan Ruiz de Alarcón]]. Coles mesmes, en [[1806]] representar por primer vegada n'América la obra ''[[El barberu de Sevilla]]''. Con éses mientres el sieglu XVIII, la economía creció con lentitú, pero les artes desenvolver na so máxima rellumanza.<ref>{{cita web |url= http://documentos.arq.com.mx/Detalles/7112.html |títulu= Arte y arquiteutura en Nueva España |fechaaccesu=21 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> [[Ficheru:Nutca.png|thumb|200px|[[Territoriu_de_Nutka|Territoriu de Nutca]] (reclamaciones territoriales d'España na Mariña Oeste de Norteamérica, sieglu XVIII) y toponimia española]] === El reináu de Carlos III === {{AP|Carlos III d'España}} [[Ficheru:Carlos III cazador.jpg|thumb|''Carlos III en traxe de cazador'', por [[Francisco de Goya]]. Esti monarca foi representante del [[despotismu ilustráu]] y llevó a cabu series reformes n'España, qu'afectaron a la Nueva España nel aspeutu sociopolítico y económicu.]] [[Carlos III d'España|Carlos de Borbón y Farnesio]] nació en [[1716]], como fíu de Felipe V y d'[[Isabel de Farnesio]]. Xubió al tronu d'España en [[1759]], en morriendo ensin descendencia'l so hermanascu Fernandu VI. Mientres el so reináu, aumentó la milicia, dedicar a construyir [[Madrid]] y robló un [[Pactu de Familia]] con [[Lluis XV de Francia]], lo que motivó la participación de la corona española na [[Guerra de los Siete Años]]. La derrota de l'alianza hispanofrancesa na mentada guerra obligó a España a vencer nel [[Tratáu de París (1763)|Tratáu de París]] ([[1763]]) la [[Florida]], los territorios al oeste del [[ríu Mississippi]], derechos sobre [[Hondures]] y [[Isla de Terranova|Terranova]]. Nes colonies britániques de [[Norteamérica]], el monarca unvió a [[Antonio de Ulloa]] como visitador y embaxador. Nesa dómina'l virreinatu de la Nueva España estendióse descomanadamente al adquirir la [[Luisiana española]] y al recuperar -en venciendo a los ingleses- la [[Florida española]]. Este mesmu políticu sirvió en Nueva España como asesor del virréi [[Bernardo de Gálvez]], quien en [[1786]] realizó la reforma de l'alministración pública. Esti cambéu convirtióse, a lo postrero, nel legáu de Carlos III en Nueva España, pos se determinó la creación d'[[intendencia|intendencies]], dirixíes por españoles, y non polos antiguos caciques indíxenes al serviciu del virréi, práutica derivada de Cortés. El rei pretendía menguar la influencia de los gobernantes por aciu la descentralización del poder, y creó les intendencies efeutives a partir del [[1 d'avientu]] de [[1786]]. Otru fechu lleváu a cabu por Carlos III foi la espulsión de la [[Compañía de Xesús]] d'España, el [[25 de xunu]] de [[1767]], como lo fixeren yá [[Portugal]] (1759) y [[Francia]] ([[1764]]). La esplicación brindada pol rei al Papa [[Clemente XIII]] foi que los xesuites espublizaben les idees de la [[ilustración]] y pretendíen derrocar a los monarques; amás atribuyía-yos responsabilidá nel [[Motín de Esquilache]] ([[1766]]). El Papa aceptó, y siete años más tarde [[Clemente XIV]] suprimió la Compañía de Xesús.<ref>{{cita web |url= http://goya.unizar.es/Infogoya/Epoca/Carlos3.html |títulu= Reináu de Carlos III |fechaaccesu=23 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> === Independencies y cambeos territoriales en Nueva España === Dende [[1798]] xestáronse rebeliones en contra del dominiu español, como la d'esi añu, conocida como la ''[[Rebelión de los machetes]]'', que pretendía asesinar al virréi [[Miguel José de Azanza]] y proclamar la independencia. Sicasí, poco primero d'españar la conxura, los responsables de la mesma fueron deteníos. ==== Abolición del virreinatu de Nueva España ==== {{VT|Provincies españoles d'América}} Los virreinatos queden abolíos mientres la vixencia de la Constitución de Cádiz en [[1812]] y [[1820]]. El territoriu queda estremáu en venti provincies totalmente autónomes y dependientes direutamente de Madrid. Pal virreinatu de Nueva España, les sos divisiones son seis primeramente y añedir darréu dos: [[San Luis de Potosí]] y [[Nicaragua]]. El 31 de mayu de 1820, [[Juan Ruiz de Apodaca]] restablez per última vegada la constitución española nel virreinatu de Nueva España. <center>'''Provincies de la Constitución de Cádiz''' {| align=center border="2" cellpadding="1" cellspacing="0" style=" padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%; text-align: center;" ! Provincies americanes ! Capital |- | [[Provincia de Nueva España|Nueva España]] | Méxicu |- | Provincies internes orientales | Monterrey |- | Provincies internes occidentales | Durango |- | San Luis Potosí | Guanajuato |- | Nueva Galicia | &nbsp;Guadalajara&nbsp; |- | Yucatán | Mérida |- | &nbsp;Guatemala (Guatemala, San Salvador, Honduras, Chiapas)&nbsp; | Guatemala |- | Nicaragua (Nicaragua, Costa Rica) | Llión |- |}</center> ==== Méxicu ==== La inestabilidá de la monarquía española asocedió mientres el gobiernu de [[José de Iturrigaray]] ([[1803]]-[[1808]]). Escontra fines de [[1807]], [[Napoleón Bonaparte]] n'alcuerdu con [[Manuel Godoy|Godoy]] y [[Carlos IV d'España|Carlos IV]], ocupó España pa invadir [[Portugal]]. En [[marzu]] de [[1808]], el pueblu español sublevóse y proclamó a [[Fernandu VII|Fernando de Borbón]], como rei d'España. Napoleón al traviés de les [[Abdicaciones de Bayona]] apurrió la corona d'España al so hermanu [[José Bonaparte]] y dio entamu a la [[Guerra de la Independencia Española]].<ref>{{cita web |url= http://www.1808-1814.org/frames/framresu.html |títulu= La Guerra de la Independencia Española; los entamos |fechaaccesu=21 de xineru de 2008 |formatu= HTML }}</ref> En Méxicu, los criollos del [[Conceyu de Méxicu|Conceyu]], encabezaos por [[Francisco Primu de verdá y Ramos]] y [[Juan Francisco Azcárate y Lezama]], propunxeron un sistema de gobiernu popular n'ausencia del rei, que foi unánimemente refugáu pol sector español de la Real Audiencia. Pocos díes dempués, al negase Iturrigaray a brindar reconocencia a la [[Sevilla|Xunta de Sevilla]] y a la [[Uviéu|Xunta d'Uviéu]], los españoles decidieron derroca-y acotando que pretendía faese rei de la Nueva España. [[Pedro de Garibay]] foi nomáu nel so reemplazu, pero en [[mayu]] de [[1809]] foi sustituyíu pol [[arzobispu de Méxicu]], [[Francisco Xavier de Lizana y Beaumont]], quien dio llibertá a los implicaos na [[Conxura de Valladolid]] ([[avientu]] de [[1809]]), que pretendía independizar al reinu. Socesora d'esta combalechadura foi la [[Combalechadura de Querétaro]], encabezada por [[Miguel Hidalgo]] y formada por [[Miguel Domínguez]], correxidor de [[Santiago de Querétaro|Querétaro]] y la so esposa [[Josefa Ortiz de Domínguez]], los militares [[Ignacio Allende]], [[Juan Aldama]] y [[Mariano Abasolo]]. La combalechadura foi afayada ya Hidalgo adelantró la insurrección pal [[16 de setiembre]], na madrugada, cuando empecipió la [[Guerra de la Independencia de Méxicu]], col fechu conocíu como [[Berru de Dolores]].<ref>{{cita web |url= http://www.ensubasta.com.mx/el berru_de dolores fidalgu.htm |títulu= El berru de Dolores y los sos antecedentes |fechaaccesu=18 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> [[Ficheru:Morelos por autor anónimo.jpg|left|thumb|Sacerdote nacíu en [[Morelia|Valladolid]] escontra [[1765]], [[José María Morelos]] foi arrieru y alumnu d'Hidalgo. Cura de [[Carácuaro]] al españar la guerra, xunir a los insurxentes y foi convirtiéndose nel artífiz militar de la causa. El so mayor trunfu foi'l [[Sitiu de Cuautla]], onde venció a Calleja. En plenu cayente, convocó al [[Congresu de Chilpancingo]] y promulgó la [[Constitución de Apatzingán]]. Prindáu, foi enxuiciáu y executáu el [[22 d'avientu]] de [[1815]].]] [[Ficheru:Flag of the Three Guarantees.svg|thumb|[[Bandera de Méxicu|Bandera]] usada pol [[Exércitu Trigarante]] d'[[Agustín de Iturbide]] y [[Vicente Guerrero]] ente [[1820]] y [[1821]]. La so función yera espublizar los ideales del [[Plan d'Iguala]], llocalidá onde foi iguada pol xastre José Magdaleno Ocampo. El color coloráu representa la unión, el verde la independencia y el blancu la relixón católica, garantíes del Plan d'Iguala.]] Hidalgo rápido consiguió axuntar a más de 60.000 homes y tomó pacíficamente [[San Miguel de Allende|San Miguel el Grande]], [[Celaya]] y [[Salamanca]]. Al entrar en [[Guanajuato]] el [[28 de setiembre]] producióse la [[Toma de la Alhóndiga de Granaditas]], y díes más tarde el consecuente saquéu. Les tropes insurxentes colaron a [[Morelia|Valladolid]], a la qu'entraron pacíficamente el [[17 d'ochobre]] y onde Hidalgo foi proclamáu [[Xeneralísimu]] y Allende [[capitán xeneral]]. Nesa visita recibió les adhesiones d'[[Ignacio López Rayón]] y [[José María Morelos]]. N'entrando en [[Toluca]] el [[5 d'ochobre]], los insurxentes ganaron a los realistes de [[Torcuato Trujillo]] el [[30 d'ochobre]] na [[Batalla del Monte de les Cruces]], pero Hidalgo aguantar a tomar la [[Ciudá de Méxicu]], lo que dexara ganar a los insurxentes la guerra pos prindaríen la capital.<ref>Esisten desalcuerdos sobre la razón o razones que fixeron a Hidalgo tomar esta decisión. Una d'elles ye la proximidá d'un alcuentru militar coles fuercies de Calleja. Otru historiadores afirmen que d'habese tomáu Méxicu, los insurxentes provocaríen un saquéu enforma mayor al de Guanajuato, al que se vería sumada la plebe capitalina, y que la decisión del cura quixo evitar esto. [[Lucas Alamán]] esplica que la [[Inquisición]] prindó a los fíos y a la vilba de Manuel Hidalgo, hermanu del cura, y que Venegas amenació con degollalos si los insurxentes avanzaben</ref> Retirar al [[Bajío (Méxicu)|Bajío]], onde [[Félix María Calleja del Rei]] ganó-yos na [[Batalla de Aculco]] el [[7 de payares]]. La desavenencia ente los insurxentes llevó a Allende, Abasolo y Aldama a retirase a [[Guanajuato]], onde Calleja-yos ganó'l [[26 de payares]]. Hidalgo coló a Valladolid y más tarde a Guadalajara, tomada'l mesmu día de la derrota de Aculco por [[José Antonio Torres]], moteyáu ''L'amu''. En dambes ciudaes cometieron masacres d'españoles. Depués de la so derrota en Guanajuato, el bandu militar de la insurxencia xunir a Hidalgo en Guadalajara, onde s'estableció'l primer gobiernu de Méxicu. El [[17 de xineru]] de [[1811]], Calleja ganó finalmente a los insurxentes na [[Batalla de la Ponte de Calderón]], quien fuxeron al norte del país con a la intención d'abelugase en [[Estaos Xuníos d'América]]. En [[Zacatecas]] Hidalgo foi desaposiáu del mandu militar en favor de Allende, y el [[21 de marzu]] [[Ignacio Elizondo]] tendió-yos una trampa y detúvo-yos nes [[Nories de Acatita de Baján]]. Los insurxentes fueron sometíos a xuiciu en [[Chihuahua]] y executaos. Allende, Aldama y Jiménez el [[26 de xunu]] (a Abasolo se -y conmutó por prisión perpetua en [[Cádiz]], [[España]]) ya Hidalgo foi fusiláu'l [[30 de xunetu]]. Depués de la so execución, degollóse-yos y les sos cabeces fueron esibíes na [[Alhóndiga de Granaditas]].<ref>{{cita web |url= http://www.elbalero.gob.mx/historia/html/independ/berru.html |títulu=Campaña d'Hidalgo |fechaaccesu=18 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref><ref>La lleenda llocal de Guanajuato diz que nes nueches ye posible ver los güeyos d'Hidalgo nuna de les esquines. Tamién se cunta que l'oficial que llevó la cabeza del ''Padre de la Patria'' a la alhóndiga, pa faer mofla del cura, patiscó la xaula que contenía la so cabeza, riéndose. Y que depués de colgar la xaula, el so caballu espotrexó y él quedó abondo maltrecho</ref> [[Ficheru:TrigaranteMexico.jpg|thumb|Entrada de les fuercies trigarantes de Iturbide y Guerrero a la capital, el [[27 de setiembre]] de [[1821]]. Esti fechu marca'l fin de la guerra d'independencia y del Virreinatu de Nueva España, y l'entamu de la vida independiente de Méxicu.]] [[José María Morelos]], comisionado por Hidalgo pa llevantar tropes nel sur del país, foi'l siguiente líder de la insurxencia, títulu qu'apostó con [[Ignacio López Rayón]]. Nel intre de [[1811]] llogró places como [[Chilpancingo]], [[Tixtla]], [[Chilapa]] y [[Tehuacán]], pero foi ganáu en [[Acapulco]]. Ente'l [[9 de febreru]] y el [[2 de mayu]] de [[1812]] foi [[Sitiu de Cuautla|sitiáu en Cuautla]] por Calleja, pero ganó-y al romper el cercu, lo que causó la baxa de Calleja nel exércitu realista. El [[25 de payares]] de [[1812]] tomó [[Oaxaca]] y en [[1813]] prindó [[Acapulco]] y entamó el [[Congresu de Chilpancingo]], onde se robló'l [[Acta Solemne de la Declaración d'Independencia de l'América Septentrional]], en [[1814]] produció la [[Constitución de Apatzingán]]. Tres una serie de derrotes (en [[Batalla de les Llombes de Santa María|Llombes de Santa María]], [[Batalla de Puruarán|Puruarán]] y nes Águiles) foi prindáu en [[Temalaca]] el [[5 de payares]] de [[1815]], y executáu na capital el [[22 d'avientu]] d'esi añu. Nel so exércitu tuvieron [[Leonardo Bravo]], [[Nicolás Bravo]], [[Hermenegildo Galeana]], [[Mariano Matamoros]], [[Guadalupe Victoria]] y [[Vicente Guerrero]]. Los dos últimos fueron quien siguieron la llucha tres la muerte de Morelos, y munchos insurxentes desertaron por cuenta de la política d'indultu llevada a cabu por [[Juan Ruiz de Apodaca]], sustitutu de Calleja nel virreinatu. [[Agustín de Iturbide]], vencedor de Morelos nes Llombes de Santa María, foi comisionado por Apodaca pa detener a Guerrero y a [[Pedro Ascencio Alquisiras]], quien lluchaben nel sur. Iturbide y Guerrero apautaron nel [[Plan d'Iguala]] y xunieron los sos exércitos nel [[Exércitu Trigarante]], qu'entró triunfal a la ciudá de Méxicu'l [[27 de setiembre]] de [[1821]], rematando asina en Méxicu la Guerra d'Independencia y el dominiu español.<ref>{{cita web |url= http://www.monografias.com/trabayos12/hmetapas/hmetapas.shtml |títulu= La Guerra d'Independencia de Méxicu |fechaaccesu=18 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> ==== Centroamérica ==== {{VT|Provincies Xuníes del Centru d'América}} L'antiguu [[reinu de Guatemala]] —estremáu en delles intendencies a partir de les reformes borbóniques— tresformar en provincies constitucionales que se [[Independencia de Guatemala|declaren independientes]] d'España'l [[15 de setiembre]] de 1821. A pesar de la oposición de San Salvador y Costa Rica, América Central xunir al [[Primer Imperiu Mexicanu|Imperiu Mexicanu]] n'avientu de 1821. Tres l'abolición de la monarquía en Méxicu, les [[Provincies Xuníes del Centru d'América]] constituyéronse como un país independiente. ==== Estaos Xuníos d'América ==== {{VT|Historia territorial de los Estaos Xuníos}} Los territorios de la Nueva España al norte del ríu Bravo, per diversu caminos, pasaron a formar parte integral de los [[Estaos Xuníos d'América]]. En 1803 Estaos Xuníos mercó a Francia'l territoriu de la [[Compra de la Luisiana|Luisiana]], que de la mesma Napoleón recibir d'España en 1800 por aciu el [[Tratáu de San Ildefonso (1800)|Tratáu de San Ildefonso]]. EE.XX. mercó'l territoriu de la [[Florida]] a España nel añu 1821. El so cesión llevar a cabu'l gobernador [[José Coppinger]] en virtú del [[Tratáu de Adams-Onís]] siendo l'estauxunidense [[Andrew Jackson]] l'encargáu de llevar a cabu'l trespasu de la soberanía. Coles mesmes, Estaos Xuníos adquirió tamién los derechos sobre les pretensiones españoles nel territoriu del Oregón. En 1835 la [[República de Texas]] proclamó la so independencia, que nun foi aceptada per Méxicu. En 1845 Estaos Xuníos incorporó Texas a la so unión, lo que condució a la [[guerra mexicanu-estauxunidense]] de [[1846]] a [[1848]], que-y dexó a Estaos Xuníos anexonase los territorios de l'[[Alta California]] y [[Nuevu Méxicu]]. La nueva frontera definir por aciu el [[Tratáu de Guadalupe Hidalgo]] de [[1848]], y retocóse por aciu la [[venta de La Mesilla]] mexicana a Estaos Xuníos en [[1854]]. A lo último, en [[1898]], tres la [[Guerra d'España y Estaos Xuníos]], los últimos territorios coloniales de [[Filipines]], [[Guam]], [[Cuba]] y [[Puertu Ricu]] dexaron de formar parte d'España. == Organización política == [[Ficheru:Carlos_V_en_Mühlberg,_by_Titian,_from_Prado_in_Google_Earth.jpg|thumb|[[Carlos I d'España|Carlos I]], quien punxo en práutica les instituciones del [[Antiguu Réxime]] en Nueva España.]] Nueva España foi'l primer virreinatu alzáu, y poro, onde se punxo en práutica'l modelu español de gobernación. El virréi, que'l so términu significa [[Etimoloxía|etimológicamente]] ''en llugar del rei'', concentraba tol poder público, como yá se dixo. Yera nomáu y removíu llibremente pol rei, cuando'l soberanu quixera podría destituyir al virréi. Na Nueva España xugaba un papel de soberanu, pero en realidá namái obedecía les órdenes del rei d'España. Executaba les lleis promulgaes na metrópolis y encargábase de xixilar los negocios del Estáu. Del virréi dependía tola estructura del gobiernu, alcaldes mayores, correxidores, conserxes locales, conceyos y xefes de pueblos d'indios.<ref>{{cita web |url= http://www.mexicodiplomatico.org/art_diplomatico_especial/virreynato_espana_mexico.pdf |títulu= Papel del Virréi de Nueva España |fechaaccesu=27 de marzu de 2008 |formatu= PDF}}</ref> Munchos virréis de Nueva España ocuparíen el mesmu cargu nel [[Virreinatu de Perú]], y el treslláu de [[Ciudá de Méxicu|Méxicu]] a [[Lima]] yera'l premiu más acobiciáu poles autoridaes coloniales. El virréi recibía un sueldu como tal que presidente de l'[[Audiencies Provinciales d'España|Audiencia]]. Amás, percibía dineru pa la mantención d'una guardia. Los sueldos fueron aumentaos a midida que asitióse la dominación española. Un virréi mexicanu recibía 27 000 [[pesos]] añales, ente qu'unu peruanu cobraba 41 000 pesos añales. So los [[Borbones]], dambos virréis recibíen 60 000 pesos añales y en dellos casos entá ye más, lo que s'esplica pola devaluación de la moneda. Tantu nel posterior [[Virreinatu de Nueva Granada]] como nel [[Virreinatu del Río de la Plata]] los virréis recibíen 40.000 pesos añales. El [[Real Conseyu de Indias]], foi instituyíu en [[1519]] y dende [[1524]] confirióse-y autoridá suprema pa discernir nos asuntos tocantes a les provincies del Nuevu Mundu. La so principal misión foi la de dexar el terrén llistu pa los virreinatos, creando lleis, institucionalizando a los pueblos d'indies, regulando'l comerciu, entamando l'alministración pública, xixilando los puertos y negocios públicos d'ultramar y ratificando nomamientu de funcionarios. Al entrar a valir la llei de los virreinatos, el Conseyu de Indias tomó nes sos manes la defensa de los [[indíxena|indíxenes]] contra los abusos de los españoles, miembru destacáu d'esta etapa foi [[Bartolomé de las Casas]]. Otres instituciones de la Nueva España fueron los correximientos, qu'impartíen xusticia y yeren nomaos pola Audiencia. Taben amás dirixíos polos alcaldes mayores.<ref>{{cita web |url= http://www.monografias.com/trabayos4/conseind/conseind.shtml |fechaaccesu=27 de marzu de 2008 |autor= Monografíes.com |formatu= HTML}}</ref> [[Ficheru:Retrato ecuestre del duque de Lerma (Rubens).jpg|left|thumb|[[Francisco de Sandoval y Rojas]], primer [[Duque de Lerma]] y quien enllantó'l sistema burocráticu en Nueva España.]] Como una midida preventiva, el gobiernu d'España estableció un complicáu sistema de burocratismo pa faer engarrosu cualquier trámite que punxera en peligru los intereses de la Corona, como evidenció el [[Duque de Lerma]] nuna carta escrita al monarca Felipe III en [[1608]]. Otra perspeutiva tomada foi la de compensar pidimientos y esixencies de poder per parte de los antiguos conquistadores y de los caciques indíxenes. La población de Nueva España tenía d'allegar a les autoridaes establecíes pa llevar a cabu los sos trámites. Xeneralmente, los encargaos de los servicios públicos namái remanaben el negociu pol so propiu interés particular, el trámite solía ser bien costosu y tardáu, y en munches de les ocasiones yera archiváu ente tantos casos que nunca llegaron al so resolución. La burocracia aumentó la so poder al pidir al rei l'aumentu de personal, so la supuesta premisa d'ameyorar el serviciu brindáu. Na realidá, esti sistema adquirió tal inflúi sobre tolos aspeutos de la sociedá novohispana, que'l virréi [[Bernardo de Gálvez]], plantegó a Carlos III la necesidá d'una reforma urxente del sistema, que llegaría en [[1786]] cola primera de les reformes borbóniques d'aquel añu.<ref>{{cita web |url= http://aljalba.blogspot.com/2008/01/la burocracia-en-mxico-el mio-casu-en-el.html |títulu= Historia de la Burocracia en Méxicu |fechaaccesu=28 de marzu de 2008 |formatu= HTML}}</ref> === Etapes históriques === [[Ficheru:NunoBeltranGuzman-1.jpg|thumb|[[Códiz]] que representa al conquistador [[Nuño Beltrán de Guzmán]], fundador del [[reinu de Nueva Galicia]], y la so capital foi [[Guadalajara (Méxicu)|Guadalajara]], nomada asina n'honor a [[Guadalajara (España)|la so ciudá natal]] allugada en [[Castiella]]. Acusáu por [[Bartolomé de las Casas]] de crueldá a los indíxenes, foi desaposiáu por Felipe II de les sos posesiones y recluyíu nun conventu de [[Toledo]], onde morrió en [[1555]].]] Cortés fíxose cargu del gobiernu de l'acabante conquistar colonia colos títulos de ''capitán xeneral de xusticia mayor'' y [[Marqués del Valle d'Oaxaca]], qu'él mesmu s'dio al salir del conceyu de la Villa Rica de la Veracruz. El conquistador ocupó l'antigua residencia de los tlatoanis en [[Coyoacán]], pero más tarde treslladóse a la Ciudá de Méxicu. Mientres el so gobiernu consolidó la misión de les encomiendes ente los conquistadores, partiendo amás les mercés de la tierra, los [[frutu|frutos]] y estableciendo los talleres de producción artesanal. [[Cristóbal de Olid]] salió n'espedición a [[Hondures]] pero decidió aliase con Velázquez contra Cortés, quien unvió al capitán Francisco de las Casas a detenelu y axusticialu. Cortés nun taba enteráu de la espedición de Cases, polo que'l gobernador de Nueva España salió en persona pa detener a Olid, y llevó consigo al so presu [[Cuauhtémoc]], que nel camín foi acusáu de combalechadura y aforcáu cerca de [[Tabasco]].<ref>{{cita web |url= http://www.wikilearning.com/monografia/hernan_cortes-gobiernu_de_cortes/3508-4 |títulu= Gobierno de Cortés |fechaaccesu=19 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= Wikilearning }}</ref> L'ausencia de Cortés foi aprovechada polos sos enemigos pa informar al rei d'España, [[Carlos I d'España|Carlos I]] de los sos malos manexos y acusaciones de corrupción. El rei unvió al visitador Peralmíndez Chirino, quien instituyó el gobiernu de los ''oficiales reales'', pero dexó a Cortés caltener el so títulu de marqués. El oficiales reales fueron rápido tachaos de conflictivos y el nuevu visitador, Gonzalo de Salazar, nun duldar en destituyi-yos.<ref>{{cita web |fechaaccesu=19 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> En [[1527]], el rei reparó'l desastre aniciáu polos oficiales reales y nomó a la primer Audiencia, compuesta por un presidente ([[Nuño Beltrán de Guzmán]]) y cuatro oidores (Alonso de Parada, Francisco Maldonado, Juan Ortiz de Matienzo y Diego Delgadillo), quien namái teníen facultaes nel ámbitu xudicial, civil y criminal, pero de cutiu interveníen no tocante a l'alministración pública. [[Juan de Zumárraga]], primer [[arzobispu de Méxicu]], comunicó al rei les anomalíes cometíes polos miembros de la primer audiencia, cuantimás por Beltrán de Guzmán, polo que'l rei estableció la segunda audiencia. Taba integrada pol presidente [[Sebastián Ramírez de Fuenleal]] (obispu de [[Michoacán]]) y de oidores tenía a Juan Salmerón, Alonso Maldonado, Francisco Zeínos y [[Vascu de Quiroga]]. Los miembros d'esta segunda audiencia llograron restablecer los derechos de los pueblos indíxenes, amenorgar [[tributu|tributos]], lliberar [[esclavu|esclavos]] y suprimir les encomiendes (restauraes años más tarde por [[Felipe II d'España|Felipe II]].<ref>{{cita web |url = http://usuarios.lycos.es/aime/audigob.html |títulu=Audiencies gobernadores en Nueva España (1527-1535) |fechaaccesu=19 de marzu de 2008 |formatu = HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060614005543/http://usuarios.lycos.es/Aime/audigob.html |fechaarchivu=14 de xunu de 2006 }}</ref> === Institución del virreinatu === La corona española consideró conveniente la instauración del [[Conseyu de Indias]], órganu regulatorio qu'habría de regular les lleis y a les autoridaes de la Nueva España y demás territorios conquistaos, pero la so actuación foi llindada por cuenta de los poderes casi ilimitaos de los virréis. Entós nació la [[Casa de Contratación de Sevilla]], coles mesmes funciones que l'anterior organismu pero con potestá económica y financiera, la so principal xera foi regular el comerciu de les posesiones españoles nel Nuevu Mundu, y xixilar la seguridá de los mercantes peles víes fluviales del Imperiu español. Otra de los sos llabores foi evitar el [[contrabandu]], a tal puntu que se castigaba'l comerciu con estranxeros siendo sentenciaos a la [[pena capital]]. La [[Casa d'Austria]] desdexó'l cuidu de los mares y el comerciu, convirtiéndose asina'l contrabandu nuna actividá curiosa pa los súbditos, una y bones el rei nun dexaba'l comerciu con otres potencies.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2038096 |títulu= El comerciu na Nueva España |fechaaccesu=23 de marzu de 2008 |autor= Pedro Pérez Ferreru |formatu= HTML }}</ref><ref name="recursos.pnte.cfnavarra_1">{{cita web |url= http://recursos.pnte.cfnavarra.es/~mzubicob/contrata.htm |títulu= Les funciones de la Casa de Contratación de Sevilla |fechaaccesu=23 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> Carlos I consideró conveniente la insturación del virreinatu, gobernáu por un virréi que representara a la corona y que fixera cumplir les lleis promulgaes. [[Antonio de Mendoza y Pacheco]], foi'l primer virréi unviáu a la Nueva España en [[1535]], y quien tendría de reconciliar les diferencies ente españoles y nativos. Pa esa fecha, nun se conocíen a ciencia cierta les llendes del virreinatu, polo qu'[[Álvar Núñez Cabeza de Vaca]], dirixó en [[1537]] una espedición d'ocho años de duración pa determinar el territoriu de la colonia. Les conclusiones presentaes polos esploradores al rei fueron que al nordeste atopaba la [[Florida]] y llegaba hasta les llendes de [[California]] y que la llende de la Nueva España yeren les [[Hibueras]]. Carlos I promulgó l'asuntu de la estensión nuna carta al virréi [[Luis de Velasco y Ruiz de Alarcón|Luis de Velasco]] en [[1555]], pidiéndo-y coles mesmes la esploración de numberosos territorios despoblados. Felipe II dictó en [[1572]] les ordenances de funciones del virréi, que consistíen n'alministrar la colonia, dictar órdenes militares, emitir xuicios civiles y eclesiásticos, fundar pueblos y ciudaes, realizar censos y datos poblacionales, xixilar el funcionamientu de les obres públiques y llograr ingresos, de los que la quinta parte yera unviáu a España.<ref>{{cita web |url= http://www.artehistoria.jcyl.es/histesp/contestos/6712.htm |títulu= Les instituciones del Antiguu Réxime n'América |fechaaccesu=23 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> === El rei d'España === El rei yera la suprema autoridá d'España y les sos colonies, que'l so gobiernu foi de corte absoluta. El rei tenía la facultá llexislativa esclusiva, que se traducíen en reales cédules, reales órdenes, podía declarar la guerra, roblar la paz, alministrar xusticia y acuñar monedes. Nel intre de los trés sieglos qu'esistió'l Virreinatu de Nueva España, asocediéronse once monarques arrexuntaos en dos dinastíes: [[Ficheru:Portrait of Philip II of Spain by Sofonisba Anguissola - 002b.jpg|thumb|Felipe II d'España]] '''Casa d'Austria''' * [[Carlos I d'España|Carlos I]] ([[1521]] - [[1556]]) * [[Felipe II d'España|Felipe II]] ([[1556]] - [[1598]]) * [[Felipe III d'España|Felipe III]] ([[1598]] - [[1621]]) * [[Felipe IV d'España|Felipe IV]] ([[1621]] - [[1665]]) * [[Carlos II d'España|Carlos II]] ([[1665]] - [[1700]]) '''Casa de Borbón''' * [[Felipe V d'España|Felipe V]] ([[1700]] - [[1724]]) * [[Lluis I d'España|Lluis I]] ([[1724]]) * [[Felipe V d'España|Felipe V]] ([[1724]] - [[1746]]) * [[Fernandu VI d'España|Fernandu VI]] ([[1746]] - [[1759]]) * [[Carlos III d'España|Carlos III]] ([[1759]] - [[1788]]) * [[Carlos IV d'España|Carlos IV]] ([[1788]] - [[1808]]) * [[Fernandu VII d'España|Fernandu VII]] ([[1808]] - [[1821]]) === El virréi === {{Ap|Virréis de Nueva España}} Dende la institución mesma del Virreinatu de Nueva España, la figura del virréi adquirió pesu ya influencia por cuenta de que concentraba n'el so persona toles responsabilidaes de l'alministración pública del virreinatu, tantu xudiciales como llexislatives cayíen nel virréi, como representante personal del Rei d'España. Ente [[1535]], fecha de la institución del virreinatu, y [[1821]], al peracabase la independencia, hubo más de 62 virréis, siendo los más conocíos: * [[Antonio de Mendoza y Pacheco]]: Nativu de [[Castiella la Vieya]], foi parte de la [[Guerra de les Comunidaes de Castiella]] sirviendo al rei y por esa razón foi nomáu virréi. Fundó [[Morelia|Valladolid]], n'honor a la so ciudá natal, realizó'l primer censu en [[1539]], traxo la imprenta a Méxicu en [[1549]] y fundó dellos [[Pueblu d'indios|pueblos d'indios]]. * [[Luis de Velasco y Ruiz de Alarcón|Luis de Velasco]]: Socesor de Mendoza, al ser nomáu ésti virréi de Perú en [[1550]]. Punxo en práutica nueves lleis, fortaleció'l poder del rei, creó nuevos hospitales y en [[1553]] inauguró los cursos de la [[Real y Pontificia Universidá de Méxicu]]. * [[Martín Enríquez de Almansa]]:<ref>La so biografía n'español puede consultase n'http://es.wikipedia.org/wiki/Mart%C3%ADn_Enr%C3%ADquez_de_Almansa en cuantes que la biografía n'inglés, que ye un pocu más estensa puede consultase n'http://en.wikipedia.org/wiki/Mart%C3%ADn_Enr%C3%ADquez_de_Almanza</ref> Socesor de Luis de Velasco. Foi virréi ente [[1568]] y [[1580]]. Ante l'acoso de los indios [[chichimeca|chichimeques]] na [[Ruta de la Plata (Méxicu)|ruta de la plata]] ente la [[ciudá de Méxicu]] y el recién descubiertu mineral de [[Zacatecas]], ordenó la construcción de siete fuertes de los cualos a la fecha caltién el d'[[Ojuelos de Jalisco]]. Nel so virreinatu establecer na Nueva España la [[Inquisición española|Santa Inquisición]]. Darréu foi Virréi de Perú. * [[Antonio María de Bucareli y Ursúa]]: Parte del embellecimiento ilustráu lleváu a cabu n'Europa por Carlos III, fixo lo propio en Nueva España, y particularmente, cola Ciudá de Méxicu. Fundó paseos, alamees, hospitales y un sanatoriu pa enfermos mentales. Sanió la ciudá por aciu la construcción d'un [[desaguadoriu]] y fundó el [[Montepío]]. Morrió siendo virréi en [[1779]]. * [[Vicente Güemes Pacheco]]: Segundu marqués de Revillaxixéu, amás foi l'únicu virréi nacíu n'América ([[Cuba]], [[1740]]). Llegó a la Nueva España con mandatu de reforzar l'exércitu ante una inminente invasión británica, que finalmente nun asocedió. Dio especial importancia a la educación y creó el primer rexistru de población na Nueva España. * [[Juan O'Donojú]]: Reconocíu como últimu virréi unviáu pol gobiernu español, en [[1821]]. D'ascendencia [[Irlanda|irlandesa]], engarró na [[Guerra de la Independencia Española]] como soldáu de [[José de Palafox y Melcí]] nos [[Sitios de Zaragoza]], ciudá de la que yera orixinariu. Foi lleváu presu a [[Nantes]], pero foi lliberáu en [[1814]], a la fin de la guerra. Proclamóse lliberal y en contra de Fernandu VII, polo que foi zarráu en [[Cádiz]]. Formó parte de la tropa de [[Rafael del Riego]], quien al trunfar nomólu 039;''xefe políticu superior''' de la Nueva España. Conocíu pol so [[filantropía]], apautó la independencia de la colonia con [[Agustín de Iturbide]] nos [[Trataos de Córdoba]] ([[24 d'agostu]] de [[1821]]). Al peracabase la guerra, foi nomáu parte del gobiernu, pero finó de [[tuberculosis]], na capital, el [[8 d'ochobre]] de [[1821]].<ref>{{cita web |url= http://biblioteca.universia.net/html_bura/ficha/params/id/17628.html |títulu=Virréi de Nueva España |fechaaccesu=25 de marzu de 2008 |formatu= HTML }}</ref> === La Real Audiencia y les instituciones indianes === La [[Real Audiencia de Méxicu]] yera la principal institución de xusticia na Corona Castellanu-Aragonesa, cola esceición de los territorios forales de la [[Corona d'Aragón]]. Foi instituyida por [[Enrique II de Castiella]] y Carlos I crear en Méxicu escontra [[1527]], so la presidencia de [[Nuño Beltrán de Guzmán]]. Ente les sos principales funciones taben la d'impartir xusticia y faese cargu del poder na vacancia del virreinatu.<ref>{{cita web |url=http://www.congreso.gob.pe/ntley/Imagenes/LeyIndia/0102015.pdf |títulu=Recopilación de les Lleis de Indias (1680), Títulu Quince. De les Audiencies y Chancillerias Reales de les Indies}}</ref> [[Hernán Cortés]] decidió establecer el gobiernu na población de [[Coyoacán]], al sur del [[llagu de Texcoco]], por cuenta de que la ciudá de [[Tenochtitlán]] quedara en males condiciones. Dende ellí gobernó col títulu de [[Capitán Xeneral]] y [[Xusticia Mayor]]. Dende Coyoacán partieron les espediciones de conquista col propósitu de someter a los pueblos [[indíxena|indíxenes]] de los diversos aldos de lo que sería'l Virreinatu de Nueva España. En 1528 confióse'l gobiernu a la Primera [[Real Audiencia]] de [[Méxicu]], presidida por [[Nuño de Guzmán]]. En [[1535]] creóse'l Virreinatu de Nueva España, siendo'l primer [[virréi]], [[Antonio de Mendoza y Pacheco]]. La so estructura y poderes fueron establecíos por [[Carlos V d'España|Carlos II]], na [[Escoyeta de Lleis de Indias]], en [[1680]]. {{cita|Na Ciudá de Mexico Tenuxtitlan, Cabeça de les Provincies de Nueva España more otra nuesa Real Audiencia y Chancilleria, con vn Virréi, Governador y Capitan Xeneral y Llugar-Teniente nuesu, que sía Presidente: ocho [[Oidores]]: quatro Alcaldes del Crime: y dos Fiscales: vno de los Civil, y otru de lo Criminal: vn Alguazil mayor: vn Teniente de Gran Chanciller: y los demás Ministros y Oficiales necessarios, la qual tenga por distritu les Provincies, que puramente se llamen de la Nueva España, coles de Yucatan, Cozumel y Tabasco: y pola Mariña de la Mar del Norte y Senu Mexicanu, hasta'l Cabu de la Florida: y pela Mar del Sur, dende onde acaben los terminos de l'Audiencia de Guatemala, hasta onde comiençan los de la Galicia, según tán-yos señalaos poles lleis d'este titulo, partiendolos con elles pel Llevante y Poniente: col Mar del Norte y Provincia de la Florida pol Septentrion: y col Mar del Sur pol Mediodia.<ref>Llei III (''Audiencia y Chancilleria Real de Méxicu na Nueva España'') del Títulu XV (''De les Audiencies y Chancillerias Reales de les Indies'')</ref>}} El Patronatu regio consistió nel conxuntu de [[privilexos]] y facultaes especiales que los [[Papa|Papes]] concedieron a los Reis d'[[España]] y [[Portugal]] en cuenta de qu'estos sofitaren la [[evanxelización]] y l'establecimientu de la [[Ilesia católica|Ilesia]] n'[[América]]. Vieno de resultes de les [[buldes papales]] ''Romanus Pontifex'' (1455) y ''Inter Caetera'' (1456), a beneficiu de Portugal nes sos rutes atlántiques, y de les llamaes [[Buldes Alexandrines]] emitíes en [[1493]], darréu dempués del [[Descubrimientu]] a pidimientu de los [[Reis Católicos]], dada la so influencia ante'l Papa [[Borgia]]. Ente estos privilexos constaben el nomamientu d'[[obispu]] y demás [[dignidá]]es [[eclesiástica|eclesiástiques]] y la recaldación de los [[diezmu|diezmos]] y otres contribuciones de los fieles. Coles mesmes, el patronatu regio dexó que la [[Ilesia católica|Ilesia]] cuntara con numberosos [[misioneru|misioneros]], dispunxera de los recursos económicos y financieros necesarios y, sobremanera, facilitara la so movilización y distribución. Sicasí, tuvo tamién otres consecuencies menos favorables a la perspeutiva papal, como'l sometimientu de la Ilesia al poder real, l'aislamientu de [[Roma]] y la relaxación de la [[disciplina eclesiástica]] y relixosa al debilitase l'autoridá de los obispos y superiores relixosos. N'otru orde de coses, nel momentu de la [[independencia]] la casi totalidá del episcopáu yera español d'orixe peninsular y non [[criollu]]. Instituciones como la [[encomienda]] y alderiques como'l de los [[xustos títulos]] dexen clara cuál ye la verdadera importancia de la xustificación relixosa pal dominiu colonial. El control de la Monarquía Hispánico y Portugués sobre América provocaba les envidies d'otres monarquíes europees y nun ye ayena a movimientos como la Reforma o, na Francia católica, el [[galicanismu]] o [[regalismo]].<ref>Documentu de trabayu (cuarta redaición) pa la IV Conferencia del Episcopáu Llatín Americanu, «Secunda Relatio» pg. 26. [https://web.archive.org/web/20070606183836/http://webs.advance.com.ar/pfernando/DocsIglLA/Patronatu_real.htm]</ref> == Población y mediu físicu == === Efeutos de la conquista sobre la población === [[Ficheru:Zambo.jpg|thumb|Pintura que representa un [[Zambo (casta)|zambo]], casta formada por [[indíxena]] y [[negru (persona)|negru]]. Esta etnia foi la más atacada poles enfermedaes por cuenta de la so baxa resistencia a elles, principalmente a la [[viruela]].]] El mediu físicu yera variáu, compuestu pola combinación de climes templaos (centru de Méxicu), grebos (norte) y fríos (sierres [[Sierra Madre Oriental|Madre Oriental]] y [[Sierra Madre Occidental|Occidental]]). Cola migración d'españoles al Nuevu Mundu llegaron productos y animales domésticos como [[caballu|caballos]], [[vaca|vaques]], gochos y aves de corrolada. Les especies vexetales trayíes a Nueva España fueron diverses, como [[trigu]], [[avena]], [[caña d'azucre]], [[Musa × paradisiaca|plátanu]] y [[naranxal]]. Sicasí, dende l'intre mesmu de la Conquista asocedió un sópitu descensu na [[población indíxena de Nueva España]], causáu pol contautu col mundu español, por cuenta de les enfermedaes traíes polos conquistadores, como [[viruela]] y [[tuberculosis]], a les cualos los nativos nun podíen aguantar pola so falta de defenses. Otros factores qu'influyeron na despoblación fueron la perda del [[equilibriu ecolóxicu]] del [[América|mundu americanu]], la falta de producción d'alimentos, distribución inequitativa de la riqueza, desplazamientu de l'[[agricultura]] por [[minería]] y [[comerciu]], sistemes de repartimientos qu'afectaron la mano d'obra, amenorgamientu de superficies cultivables, introducción de la [[ganadería]] y nueves midíes que camudaron el sistema de cultivar. Los relixosos aniciaos nel territoriu del virreinatu consideraben como un castigu divín la muerte de los indíxenes por causa de les epidemies, atribuyéndolo munches vegaes a la esclavitú, trabayos forzaos y cautiverio acutáu a que yeren sometíos los nativos. [[Diego de Landa]], flaire de [[Yucatán]], escribió que los indíxenes negar a [[Reproducción|reproducise]], por medrana a que los sos fíos sufrieren les mesmes condiciones qu'ellos, llegando inclusive a perpetar [[infanticidiu|infanticidios]] pa evitalo. Otros motivos axudicaos polos sacerdotes como causa, fueron los [[viciu|vicios]], especialmente'l del [[alcohol]] y [[aguardiente]], dambos traíos a Nueva España polos españoles.<ref>{{cita web |url= http://sepiensa.org.mx/contenidos/h_mexicanas/colonia/pandemias/pandemias_2.html |títulu=Pandemies y epidemies na Nueva España, sieglu XVI. |fechaaccesu=28 de marzu de 2008 |formatu= HTML}}</ref> === Componentes del desenvolvimientu nel mestizaje === {{Ap|Mestizaje n'América}} [[Ficheru:Mulatto.jpg|left|thumb|Imaxe d'un [[mulatu]]. El so nome, deriva de la pallabra ''[[Mula (animal)|mula]]'', nacida de cruciar ente un [[caballu]] y un [[pollín]]. Sicasí, los mulatos exercieron influencia na mayor parte de los ámbitos de Nueva España y fueron parte importante del movimientu d'independencia.]] Al conquistar los españoles los territorios de la Nueva España, na [[Península Ibérica]] viose la oportunidá d'emigrar a los nuevos dominios españoles pa consiguir meyores condiciones de vida. Al llegar a les tierres qu'esperaben, el [[mestizaje]], esto ye, l'amiestu con indíxenes dio pie al [[mestizaje n'América]]. En produciéndose la peste qu'acabó cola metá de la población indíxena, los gobernantes de Nueva España viéronse obligaos a importar [[Esclavitú|esclavos]] dende les posesiones d'[[Imperiu español|España]] n'[[África]]. Contrariu a asoceder en Nueva España, les trelce colonies de [[Norteamérica]], nun esperimentaron un procesu de mestizaje, porque les creencies relixoses de los pobladores, mayoritariamente comerciantes de [[Protestantismu|relixón protestante]], torgáben-yos establecer contautu físicu o sexual con cualquier etnia distinta a ellos.<ref>{{cita web |títulu=El mestizaje na Nueva España y el movimientu de población |fechaaccesu=29 de marzu de 2008 |autor= Juan Manuel Pérez Zevallos |formatu= HTML |editorial= [[Universidá de La Rioxa]]}}</ref> Sicasí, l'ausencia de muyeres blanques europees mientres los primeros años de la conquista en Llatinoamérica, fizo que los conquistadores españoles xeneraren, coles muyeres indies natives de cada zona, al traviés del raptu, la [[violación]] y el amancebamiento, una nueva población [[mestizu|mestiza]].<ref name="Pastor">{{cita llibru |apellíos=Reyna Pregueru |títulu=Historia de les muyeres, tomu III, De la Renacencia a la Edá Moderna, páx. 555 |editorial=Madrid, Santillana 2000 |isbn=84-306-0390-5 |capítulo=Mujer n'España y en Hispanoamérica}}</ref> El [[Mestizaje n'América|mestizaje]] foi realizáu casi puramente polos varón españoles, nunca poles muyeres, lo cual amuesa que nun se trataba d'una ausencia de prexuicios raciales. L'español nunca se casaba con una india, a cencielles tomaba delles indies como concubinas, xeneralmente les que sirvíen na so casa y tenía fíos con elles. A pesar de que les indies fueren convertíes al cristianismu yera impensable pa un español casase con una d'elles, solamente casábase coles europees cuando llegaben a Nueva España, y yera con elles que tenía los sos fíos lexítimos, lo cual nun-y torgar siguir procreando coles sos sierves o concubinas indies.<ref name="Salas">{{cita llibru |apellíu=Alberto M. Salas |títulu=Historia de les muyeres, tomu III, De la Renacencia a la Edá Moderna, páx. 563 |editorial=Madrid, Santillana 2000 |isbn=84-306-0390-5 |capítulu=El mestizaje na conquista d'América}}</ref> [[Ficheru:Brooklyn Museum - Don José María (Gómez de) Cervantes y Altamirano de Velasco - Ignacio Ayala - overall.jpg|thumb|right|250px|[[José María de Cervantes y Velasco]], [[Condáu de Santiago de Calimaya|Conde de Santiago Calimaya]], un exemplu a l'alta clase del Méxicu virreinal]] La pirámide de les castes na Nueva España taba constituyida principalmente por seis grupos de población, los mayores y más numberosos nel virreinatu: * [[Pueblu español|Españoles peninsulares]]: Los dueños de la tierra y de los negocios en Nueva España, na so mayoría yeren persones con negocios atayaos que veníen faer fortuna a la colonia pa desaniciar un pocu la so situación económica. L'amiestu d'estos grupos con otros dio orixe al mestizaje. * [[Criollu|Criollos]]: Fíos d'españoles peninsulares, pero aniciaos nel virreinatu. Nun gociaben de privilexos como los sos padres, pero participaben semiactivamente na alministración de los bienes y en trabayos públicos menores. Esti grupu social lideró la cayida de la Nueva España al alborear el [[sieglu XIX]]. * [[Mestizu|Mestizos]]: Productu del amiestu ente españoles ya indíxenes, yeren quien trabayaben los productos de la tierra y el campu. * [[Pueblos indíxenes de Méxicu|Indíxenes]]: Nativos de la Nueva España, perdieron los sos territorios depués de la conquista, y viéronse obligaos a trabayar les sos tierres en calidá d'esclavos, la parte más numberosa de la población.<ref>{{cita web |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/geografia/viage4/viageq2b.htm |títulu=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/geografia/viage4/viageq2b.htm}}</ref> * Negros: Traíos dende [[África]] pa realizar trabayos forzaos nes mines, entemeciéronse de momentu colos indíxenes, clase social cola que teníen más rellación, y asina nacieron los [[zambo (casta)|zambos]]. * [[Asia|Asiáticos]]: El grupu menos numberosu de la Nueva España, yeren na so mayoría [[China|chinos]] y [[Xapón|xaponeses]] que realizaben negocios de forma esporádica nel territoriu, pero munchos d'ellos asitiáronse na Nueva España y asina crearon una nueva casta: los cambujos (d'asiáticu ya indiu).<ref>{{cita web |url= http://www.portalplanetasedna.com.ar/sociedá_colonial.htm |títulu= La Sociedá Colonial, Españoles y Aboríxenes: Choque Cultural |fechaaccesu=30 de marzu de 2008 |formatu= HTML}}</ref> ==== Les castes ==== {{VT|Casta (colonial)|Pintura de Castes (Nueva España)}} Les castes fueron unu de los complementos más importantes na Nueva España, y produciéronse poles diversu amiestos ente los grupos predominantes de Nueva España (negros, españoles, ya indíxenes). Tantu nos rexistros oficiales como na imaxinación del vulgo, estes castes pasaron a la historia con un nome y carauterístiques que los estremaben d'otros pueblos y races. Na xerarquía social, les castes principales yeren les surdíes a partir de la unión d'un español con un miembru d'otra clase social. A partir de los amiestos d'éstes, surdíen el restu. La clasificación de les castes nun yera oficial<ref>De la Torre, Francisco. ''Estructura socioeconómica de Méxicu''. Ed. Progresu</ref> y creáronse dellos sistemes<ref name="Inmigracion">Martínez Montiel, Luz M. (2005). ''Inmigración y diversidá cultural en Méxicu''. UNAM</ref> nos que varien los nomes o les uniones, sacante les principales, que suelen tener les mesmes denominaciones: * '''Mestizu''': fíu d'español ya indíxena. * '''Castizu''': resultancia de la unión d'español y mestizu. * '''Mulatu''': descendiente d'español y negru. * '''Moriscu''': resultancia de la unión d'español y mulatu. * '''Albín''' (n'ocasiones, ''chinu''):<ref name="Iturriaga">Iturriaga, José E. (2006). ''Ustedes y nós''. UNAM</ref> fíu d'español y moriscu. A esta llista podría añedir el '''español''', como descendiente d'español y moriscu.<ref name="Inmigracion"/><ref name="Iturriaga"/> A partir de la castes anteriores, surden nuevos amiestos que los sos nomes varien d'un sistema a otru y reciben denominaciones de lo más variopinto: tornatrás, saltatrás, tentenelaire, llobu, zambaigo, cambujo, genízaro, albarazado, calpamulo, qu'intenten clasificar la gran variedá étnica que supunxo'l [[Mestizaje n'América|mestizaje en Nueva España]] === Introducción d'esclavos africanos a Nueva España === [[Ficheru:Triangular trade.png|thumb|El [[comerciu triangular]] foi la base del tráficu d'esclavos: sirvió económicamente los intereses de les colonies americanes y yera base del sistema de producción de los plantíos según de la crecedera pre-industrial n'[[Europa]]. Trátase del camín de los barcos ente los puertos d'[[Inglaterra]], [[Portugal]], [[España]] y [[Francia]], escontra'l [[Caribe (rexón)|Caribe]], una vegada cargaos pola mariña oeste d'[[África]].]] La primer carga d'esclavos africanos llegó a les [[Antilles]] en [[1501]], procedente de [[Nixeria]]. Nesti país, los conquistadores escoyeron a los esclavos con unes carauterístiques especiales: toos teníen de ser varones robustos mayores de 18 años, y capaces d'aguantar grandes viaxes ensin morrer nin carecer enfermedaes. Los esclavos negros fueron llevaos a la Nueva España a partir de [[1560]], y el so principal trabayu yeren les mines, pero en delles partes del país, como [[Chihuahua]], usábase-yos como llabradores de [[caña d'azucre]], ya inclusive como pregueros y guardias. El tráficu d'esclavos volvióse un negociu redituable pa los españoles, quien de la mesma los mercaben a los [[Portugal|portugueses]]. Los indíxenes causaben munchos problemes a los sos amos españoles, como rebeldía y poca resistencia a les enfermedaes. Mientres el so primer sieglu d'esistencia, el tráficu d'esclavos llograr de [[Cabu Verde]], pero nel sieglu XVII [[reinu del Congo|Congo]] y [[Angola]] mover como principal productor d'esclavos. Mientres tol virreinatu, los negros sufrieron una condición de trabayu que rayaba na esclavitú, y munchos morrieron por causa de los malos tratos. El [[6 d'avientu]] de [[1810]], en [[Guadalajara (Méxicu)|Guadalajara]], [[Jalisco]], [[Miguel Hidalgo y Costiella]], líder del movimientu insurxente, decretó la llibertá de los esclavos. Sería efeutiva hasta [[1821]].<ref>{{cita web |url= http://www.agapea.com/AFROMeXICO-EL PULSU-DE-LA-POBLACIoN-NEGRA-EN-MeXICO-UNA HISTORIA RECORDADA-ESCAECIDA-Y-VUELTA RECORDAR-n634345i.htm |títulu= Afroméxico: El pulsu de la población negra en Méxicu: una historia recordada, escaecida y vuelta recordar. |fechaaccesu=30 de marzu de 2008 |autor= Bobby Vaughn |formatu= HTML |editorial= [[Fondu de Cultura Económica|Fondu de Cultura Económica (FCE)]]}}</ref> === Tamañu y distribución de la población === [[Ficheru:King Charles II of Spain.jpg|left|thumb|Los españoles ocuparon un papel preponderante na sociedá de la Nueva España, pos yeren los dueños de la tierra y alministradores del gobiernu. Semeya del rei [[Carlos II d'España]] por [[Juan Carreño de Miranda]], [[1675]].]] La Nueva España en principiu taba configurada polos grupos indíxenes namái, na dómina de la conquista. Sicasí, les epidemies y los trabayos forzaos fixeron que los diez millones d'indíxenes baxaren a ocho millones nel sieglu XVII, a siete nel sieglu XVIII y a trés y mediu nel sieglu XIX. Parte importante d'esti descendimiento fueron los desplazamientos de los grupos indíxenes. La mayoría de los presentes nel [[Bajío (Méxicu)|Bajío]], mover a los reales mineros de [[Zacatecas]] y [[Aguascalientes]], ente qu'otros asitiáronse nes contornes de ciudaes como [[Querétaro]], [[Guanajuato]] y [[Orizaba]].<ref>{{cita web |url= http://www.tulahidalgo.com/node/378 |títulu= La población indíxena na Nueva España |fechaaccesu=30 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= TulaHidalgo.com}}</ref> La población blanca esperimentó una acelerada crecedera na segunda metá del sieglu XVI d'equí p'arriba, al producise la gran migración a la Nueva España per parte de comerciantes veníos de la península. Munches vegaes, los fíos d'españoles tamién yeren consideraos como tal, pero na práutica de l'alministración pública yeren llamaos ''criollos''. Para [[1570]] había 63.000 españoles en tol territoriu de Nueva España, en [[1759]] la cifra aumentó a 600.000 y en [[1800]] a un millón d'habitantes blancos. Los llugares de mayor concentración ya importancia pa esti grupu fueron [[Ciudá de Méxicu]], [[Guanajuato]], [[Puebla]], [[Guadalajara (Méxicu)|Guadalajara]], [[Veracruz]] y [[Oaxaca]]. Otres places d'importancia minera relevante fueron [[Durango]] y [[Zacatecas]], onde s'alcontraben villes de producción agrícola y ganadera que fueron aprovechaos polos españoles pa la so esplotación. El [[Bajío (Méxicu)|Bajío]] adquirió enorme importancia económica nel sieglu XVIII por cuenta de les faciendes d'españoles asitiaes nesa parte de la rexón, onde la presencia d'españoles foi de gran importancia.<ref>{{cita web |url= http://www.monografias.com/trabayos/histomex/histomex.shtml |títulu= Historia económica, política y social de Méxicu |fechaaccesu=30 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= Monografíes.com}}</ref> [[Ficheru:Cuernavaca Palacio Cortes.JPG|thumb|Palaciu construyíu por indíxenes al serviciu de [[Hernán Cortés]] en [[Cuernavaca]], y que mientres munchos años foi vistu como un símbolu del dominiu español sobre los indíxenes nativos de l'antigua Mesoamérica.]] Los negros fueron importaos a Nueva España pa realizar trabayos d'esplotación de mines, nel so máximu puntu de rellumanza llegaron a sumar 20.000, pero a la fin del virreinatu yeren tan solo 10.000.<ref name="recursos.pnte.cfnavarra_1"/> Esto debió principalmente al so amiestu con otros grupos étnicos. Taben concentraos nes rexones d'agricultura y reales de mines, como Méxicu y Puebla. Otru grupu minoritariu yeren los mestizos, que yeren fíos d'españoles ya indíxenes y solíen ser discriminaos pol so orixe, de cutiu despintáu por ellos mesmos. A principios del sieglu XVII, esti grupu empezó a aumentar, y en [[1805]] yá yeren más de millón y mediu. Concentrar en ciudaes importantes, redes mineres y mariñes deshabitadas.<ref>{{cita web |url= http://www.nacionmulticultural.unam.mx/Portal/Izquierdo/BANCU/Mxmulticultural/Pueblosafromestizos.html |títulu=Composición pluricultural de Méxicu y de la Nueva España |fechaaccesu=30 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= [[Universidá Nacional Autónoma de Méxicu]]}}</ref> === Rellaciones sociales y diversidá étnica === Los españoles teníen un llugar de privilexu social, podíen llograr los trabayos d'indíxenes y negros ensin tener que pagar polos sos servicios. Los indíxenes realizaben trabayos forzaos pa los españoles. Los negros vivíen como esclavos de los peninsulares. Asina se foi configurando'l sistema de clases étniques en Nueva España, polo cual un grupu tenía privilexos o nun dependiendo de la so ascendencia étnica. El [[Mestizaje n'América|mestizaje]] traxo consigo l'apaición de nuevos grupos étnicos a los que cada vez más se -yos enzancaba ingresar nel círculu de la sociedá colonial. Nos procesos de formación de los grupos étnicos resultantes del mestizaje, influyeron delles cuestiones autóctones y mesmes de la rexón. Les comunidaes nómades aguantaron per munchos años el embate conquistador de los españoles, y escontra [[1605]] les tropes peninsulares dar por vencíes y empezaron el procesu d'evanxelización que remató cola cayida de les tribus en [[1630]].<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=325877 |títulu= Elites, parentescu y rellaciones sociales en nueva España |fechaaccesu=30 de marzu de 2008 |autor= Michael Bertrand |formatu= HTML |editorial= [[Universidá de La Rioxa]]}}</ref> === Situación de los pueblos indíxenes === [[Ficheru:Mestizo.jpg|thumb|El [[mestizu]] yera fíu d'español ya india, y yera una de les castes más numberoses nel territoriu del Virreinatu de Nueva España. Col tiempu foi adquiriendo poder ya influencia, al puntu de que foi la clase qu'encabezó la independencia de Méxicu, xunto a los criollos. D'esta clase social provinieron homes como [[José María Morelos]] y [[Vicente Guerrero]].]] Los indíxenes vivíen, mayoritariamente, nos visos d'altos montes y en ribayos, esperando fuxir de los sos conquistadores, polo que se-yos consideró [[nómada|nómaes]] mientres enforma tiempu. La segunda Audiencia escribió a Carlos I en [[1531]] pa informar alrodiu de la población novohispana, y al referise a los indios afirmaba qu'escarecíen d'orde y política, y qu'amás taben desordenaos y ensin un llugar fixu onde establecese. Por ello, el rei contestó qu'una de les primacías del nuevu gobiernu habría de ser la pacificación de los pueblos nativos. Polo xeneral, mientres tola dómina colonial, tuvieron poques oportunidaes de desenvolvimientu y d'adquirir tierres de cultivu. Los españoles peninsulares atropaben la mayoría de los comercios y los indíxenes yeren apostraos a un segundu planu. Tamién, la evanxelización fíxo-yos adoptar la [[relixón católica]] y destruyir a los sos antiguos ídolos. La organización política que los españoles dexáron-yos caltener estremaba a los caciques gobernantes, quien gociaben de privilexos, de los indíxenes de la más baxa clase social.<ref>Esti términu foi heredáu de la dómina de [[Méxicu Tenochtitlan]].</ref><ref>{{cita web |url= http://arteyliteratura.blogia.com/2007/010101-problemes-de-la-colonizacion-en-nueva-espana-religion-y-castellanizacion-de-indi.php |títulu=Problemes de la colonización en Nueva España |fechaaccesu=31 de marzu de 2008 |formatu= HTML}}</ref> Cuando'l españoles llegaron al [[Nuevu Mundu]], atopar con civilizaciones perbién constituyíes: l'imperiu teocráticu de los [[Inques]] que taba nel so apoxéu, la confederación de los [[azteques]] y la [[cultura maya]]. Ente los [[amerindios]] había astrónomos, inxenieros, médicos, ciruxanos, artistes, sacerdotes, escultores, arquiteutos y otros profesionales, munchos de los cualos acabaron realizando trabayos forzosos nes mines. L'escritor [[Eduardo Galeano]] considera la [[mita]] como una ''«máquina d'esmagayar indios''» pos, anque les lleis españoles protexíen a los indios contra les posibles inxusticies que podríen cometese contra ellos, la realidá yera que, na práutica estes lleis nun se cumplíen y los indios acababen sometíos a trabayos forzosos nes [[encomienda|encomiendes]]. Les diferencies de estatus nes condiciones xurídiques al declarar a los indios «persones» y non oxetos d'esclavitú nun modificar demasiao la so calidá de vida. Fray Rodrigo de Loaysa escribió que ''«estos probes indios son como sardines nel mar. Según los otros pexes escuerren a les sardines pa faer presa d'elles y taramiales, asina toos nestes tierres escuerren a los miserables indios»''. Los encomenderos esixíen a los caciques que reemplazaren a los indios muertos, los mitayos, permanentemente. Una cancha construyida con piedres, qu'inda esiste, yera una corrolada nel cual los dueños de les mines partir a los indios. Partir a los indios ya indies igual que les tierres. Según [[José María Ots Capdequí]], les tierres vender colos indios incluyíos, y heredábense: cuando yeren daos en [[encomienda]] pertenecíen al encomendero pol términu de dos vides, esto ye, tamién al so herederu.<ref name="Ml">{{cita llibru |apellíu=José María Ots y Capdequí |enllaceautor= José María Ots Capdequí |títulu= L'Estáu Español nes Indies |url= http://www.fondodeculturaeconomica.com/librerias/llibro/L'Estáu_espanol_en_les Indies/003011R |añu=1957 |editorial=Méxicu, Fondu de Cultura Económica|oclc= 3254214}}</ref> == Economía == {{VT|Monedes acuñaes nel Virreinatu de Nueva España}} === Esplotación de materies primes y minerales preciosos === {{AP|Minería en Nueva España}} {{AP|Camín Real de Tierra Adientro}} Les principales actividaes económiques del virreinatu fueron la [[minería]], l'[[agricultura]] ([[maíz]], [[cacáu]] y otros productos orixinarios de l'antigua [[Mesoamérica]]), la [[ganadería]] (introducida polos europeos, quien traxeron la mayor parte de los animales criaos) y el [[comerciu]] (llindáu namái a les posesiones españoles, actu de [[mercantilismu]]). Otru elementu importante nel desenvolvimientu de la Nueva España foi'l papel xugáu pola [[Ilesia católica]], que llogró un gran poder al adquirir grandes propiedaes y monopolizar la [[educación]], los servicios de salú y otres árees de l'alministración pública. Los recursos minerales topaos sol suelu de la Nueva España, con importantes centros mineros como [[Guanajuato]], [[San Luis Potosí (San Luis Potosí)|San Luis Potosí]] [[Zacatecas]] y [[Estáu d'Hidalgo|Hidalgo]], constituyeron una de la más grandes fontes de riqueza pa la corona, utilizaes n'[[Europa]] pa financiar gastos d'Estáu, costos de guerres o p'acuñar [[moneda]] circulante. [[Ficheru:Flujo minero en Nueva España.jpg|thumb|upright=1.3|La minería dio llugar a una gran actividá económica y comercial en Nueva España que xeneró emplegos pa gran parte de la población.]] La [[minería]] foi l'actividá económica que más impulsu tuvo na colonia, pos cualesquier podía echar a andar una mina siempres y cuando apurriera la quinta parte de les sos ganancies a la corona española. Foi amás un incentivu pa la conquista, esploración y colonización de nuevos territorios. Les principales mines de Nueva España fueron la de [[Zacatecas]] ([[1546]]), [[Pachuca]] ([[1552]]), [[Fresnillo]] y [[Guanajuato]] ([[1554]]), y finalmente [[San Luis Potosí (San Luis Potosí)|San Luis Potosí]] ([[1592]]). Estes ciudaes tamién recibieron gran cantidá de pobladores por cuenta de la esperanza de munchos novohispanos por consiguir un meyor nivel de vida.<ref>Les feches indicaes nesti párrafu correspuenden a la fecha del descubrimientu de la mina y de la so puesta en marcha.</ref><ref>{{cita web |url= http://www.bibliojuridica.org/llibros/llibro.htm?l=184 |títulu=Ordenances de la minería de la Nueva España. |fechaaccesu=4 d'abril de 2008 |autor= María del Abellugu González |formatu= HTML}}</ref> Según [[Eduardo Galeano]] «''les mines esixíen grandes desplazamientos de población y desarticulaben les unidaes agrícoles comuñales; non yá escastaben vides innumberables al traviés del trabayu forzáu, sinón qu'amás, indireutamente, ablayaben el sistema coleutivu de cultivos. Los indios yeren conducíos a los carcavones, sometíos a la servidume de los encomenderos y obligaos a apurrir por nada les tierres que obligatoriamente dexaben o desdexaben.''»<ref name="Galeano1">{{cita llibru |apellíu=Galeano |nome=Eduardo |enllaceautor=Eduardo Galeano |títulu=Les venes abiertes d'América Llatina |añu=1983 |editorial=Buenos Aires, Sieglu XXI |isbn=950-562-629-0 |capítulo= Fiebre del oru, fiebre de la plata. Páx. 66}}</ref> El beneficiu de patiu foi afayáu por [[Bartolomé de Medina (mineru)|Bartolomé de Medina]] en [[1554]], y la so principal consecuencia foi una medría na activación de la minería, pos el nuevu sistema riquía de menos tiempu, menor mano d'obra y amenorgaba la cantidá de trabayadores necesarios pa la obra. Sicasí, la obra de Medina riquía un mayor costo económicu (el sistema taba formáu por [[sal]], pirita de [[fierro]], cobre y [[Mercuriu (elementu)|mercuriu]] — conocíu entós como azogue —), pero'l costo foi desaniciáu rápido y la minería siguió la so crecedera.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=19798 |títulu= Mineros y poder en Nueva España |fechaaccesu=4 d'abril de 2008 |autor= Frédérique Langue |formatu= HTML}}</ref> La minería novohispana enfrentó dellos problemes, como: * Escasa mano d'obra al trate amenorgada la población indíxena (principal trabayadora de les mines), mientres les epidemies del sieglu XVI. Esti inconveniente foi solucionáu cola importación d'esclavos negros. * La importación de [[Mercuriu (elementu)|mercuriu]] foi prohibida y castigada cola pena capital a partir de [[1589]], por decretu de Felipe II. La razón dada foi que los ingleses yeren los mayores comerciantes de tal productu y al ser España la so enemiga principal, les sos colonies nun podíen comerciar cola corona británica. La prohibición afaló'l contrabandu con pirates ingleses, como [[Henry Morgan]]. * La durez del trabayu nes mines provocaba enfermedaes como [[artritis reumatoide]] nos mineros, lo que munches vegaes causó la so muerte o cese nel trabayu. Los estímulos brindaos solíen ser paupérrimos y los trabayadores munches vegaes causaron revueltes en contra de los patrones.<ref>{{cita web |url= http://nuevomundo.revues.org/document1163.html |títulu= Mineros y poder en Nueva España. El casu de Zacatecas en víspores ... |fechaaccesu=4 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> La dómina dorada de les mines algamar nel sieglu XVII, y el so meyor representante foi la mina de la Valenciana, allugada en Guanajuato y propiedá d'Antonio de Obregón, conde de la Valenciana. Nel plazu de [[1788]] a [[1808]], la mina produció 30 millones de pesos, cantidá cimera al [[Productu Internu Brutu]] del [[Virreinatu de Perú]]. La [[plata]] foi'l principal productu de les mines novohispanas, y la so importancia reflexar na proliferación de la [[orfebrería]], qu'adulces llogró gran prestíu nel mundu enteru. Los azteques tamién desenvolvieren esta actividá nuna escala menor, lo qu'aumentaron los novohispanos. Les [[Antilles]] y [[Filipines]], fueron los principales mercaos de venta de la plata producida en Nueva España. En [[1729]], al celebrase la boda de [[Fernando de Borbón y Saboya]], [[príncipe d'Asturies]], con [[Bárbara de Braganza]], en [[Badayoz]], [[Estremadura]], los presentes daos fueron de plata novohispana.<ref>{{cita web |url= http://www.camimex.org.mx/ |títulu= Cámara de Minería de Méxicu |fechaaccesu=4 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> Según les lleis vixentes na dómina, los particulares podíen tener terrenales pero toles riqueces del sosuelu yeren propiedá de la Corona.<ref name="Arias">{{cita llibru |apellíu=Arias |nome=Patricia |títulu=Industria y Estáu na vida de Méxicu |añu=1990 |editor=El Colexu de Michoacán A.C.}}</ref> Na mayoría de los casos, cualquier español o indiu<ref>{{cita llibru |apellíu=Gutiérrez |nome=Harim |títulu=Historia de Méxicu |añu=2006 |volume= 1 |editorial=Pearson Educación}}</ref> podía esplotar una mina siempres qu'una parte de la producción, el llamáu «[[quintu real]]», fora pa les Arques Reales. La participación direuta de la Corona nes esplotaciones nun yera daqué habitual sacante nel casu del mercuriu, un mineral esencial pa la estracción de plata. Esto y el fechu de que la so producción concentrárase namái en dos puntos del imperiu ([[Almadén]] en Castiella y [[Huancavelica]] nel Perú) fixeron que la Corona monopolizara la so esplotación de forma direuta o per mediu de contratistes.<ref name="Arias"/> D'esta forma, l'Estáu podía controlar el preciu d'esti metal y, al tiempu, controlar que les mines de plata pagaren correutamente la parte que correspondía a la Facienda Real (pola correspondencia esistente ente'l mercuriu utilizáu y la plata resultante del procesu).<ref name="Arias"/> Desque en 1559 llegara'l primer cargamentu, les mines de Almadén seríen les encargaes de suministrar el mercuriu que Nueva España precisaba. Les esplotaciones novohispanas tan solo tuvieron que recurrir al mercuriu de Huancavelica cuando la producción almadenense derrumbar a mediaos del s. XVII. Sicasí, el productu peruanu yera más caru y de peor calidá polo que, en cuanto Almadén recuperar a finales del mesmu sieglu, Nueva España volvió importar tol so mercuriu dende ellí.<ref>{{cita llibru |apellíu=Canudas Sandoval |nome=Enrique |títulu=Les Venes de Plata na Historia de Méxicu. Síntesis d'Historia Económica. Sieglu XIX |añu=2005 |volume= 1 |editorial=Universidá Juárez Autónoma de Tabasco & Editorial Utopía}}</ref> === Formación de la gran propiedá === [[Ficheru:Acueductodequerétaro.20nov..jpg|thumb|Les faciendes tuvieron el so apoxéu nel sieglu XVII y ocuparon gran parte del centru del país, cuantimás el [[Bajío (Méxicu)|Bajío]]. Nesta imaxe puede apreciase la segunda seición del [[Acueductu de Querétaro]], construyíu gracies a les influencies y oficios de [[Juan Antonio de Urrutia y Arana]], marqués de la Villa del Villar de la Águila. Foi concluyíu en [[1738]] y entá se caltién.]] {{VT|Llatifundiu}} Les primeres reparties de la tierra fueron realizaos polos conquistadores ensin el permisos de los monarques, pero más tarde fueron confirmaos por estos. Amás de les posesiones reconocíes pol rei y les tierres adquiríes polos españoles, esistíen les mercés reales, tierres vencíes pol rei en cuenta de un pagu, podíen ser concedíos por aciu un títulu a un particular o a un pueblu n'específicu. El más estensu, famosu y conocíu foi'l [[Marquesáu del Valle d'Oaxaca]], propiedá de Hernán Cortés y pobláu por más de 23 000 indíxenes, onde s'asitió la base de la economía del sureste novohispano.<ref>{{cita web |url= http://www.mundoanuncio.com/anuncio/mercés_reales_1150146876.html |títulu=Merced reales en Méxicu |fechaaccesu=4 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> El ''Repartimientu'' foi la base de l'alministración pública mientres esos años d'afitamientu del virreinatu. Los conquistadores apoderar del oru, el quintu real diba a la corona, el diezmu a la ilesia. Los pueblos que yeren los propietarios orixinarios de la tierra yeren desaposiaos d'ella por aciu les denominaes mercés reales. Les encomiendes nacieron a principios del sieglu XVII, yera un sistema en que los indíxenes taben al completu serviciu del conquistador, quien tenía la obligación d'imparti-yos educación cristiana y defender el so territoriu de cualquier ataque. Otru elementu carauterísticu d'esti sistema fueron les [[facienda|faciendes]], que surdieron al empecipiar la decadencia del sistema d'encomiendes. Carauterízase pol acaparamientu del territoriu al so alredor, lo que solía asoceder nel norte y centru del país.<ref>{{cita web |url= http://bibliotecadigital.ilce.edu.mx/sites/estaos/llibros/edomex/html/sec_13.html |títulu= La formación del sistema colonial: reparties y encomiendes |fechaaccesu=4 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> La metá de les propiedaes de les tierres y del capital esistente en [[Méxicu]] pertenecía a la Ilesia, dueña de numberoses hipoteques n'otres tierres que nun-y pertenecíen. === El papel de los encomenderos === {{AP|Encomienda}} [[Ficheru:Pedro de Alvarado (Tomás Povedano).jpg|thumb|right|[[Pedro de Alvarado]], unu de los primeres encomenderos qu'exerció'l so cargu en [[Hibueras]] y [[Guatemala]], onde morrió.]] Dende'l puntu de vista européu d'aquel tiempu, la llexitimidá de la Conquista Española del Nuevu Mundu venía de la obligación de la Corona Española de convertir a les sos acabante adquirir súbditos paganos, esto ye, una continuación de la [[Reconquista]] de la [[Península Ibérica]], onde les Corones de [[Castiella]] y [[Aragón]]. Suxetos al gobiernu del rei quedaríen solo los señoríos de mayor importancia, como Méxicu mesmu, los tlaxcaltecas y dellos otros. Mientres los primeros años el factor decisivu nesta rellación tuvo más nos caciques, que nos encomenderos, pos estos, a pesar de los sos prerrogativas, taben nuna posición de suma debilidá. Les sos armes y la so capacidá de respuesta yeren pocos si considérase que yá nun formaben una hueste sinón que taben esvalixaos. Namái dempués de dellos años, y col respaldu d'una presencia española más fuerte en Nueva España, pudieron los encomenderos imponer los sos deseos entá al aviesu de la voluntá de líderes locales. P'alministrar a la población indíxena introducióse la figura del ''encomendero''. El encomendero tenía de protexer y evanxelizar a los indios; a cambéu, podía quedase col so tributu y serviciu personal.<ref>{{cita web |url= http://www.monografias.com/trabayos14/sistemaencomienda/sistemaencomienda.shtml |títulu= El sistema d'encomienda como aparatu de control |fechaaccesu=6 d'abril de 2008 |formatu= HTML |editorial= Monografíes.com}}</ref> Les indies yeren tomaes pa tou usu, esto ye, sierves y concubinas al empar.<ref name="Salas"/> === Comerciu === La economía d'América se estructuró en función de les necesidaes del mercáu européu, al serviciu de la Corona Española. Los territorios americanos envíaban a Europa oro, plata, cobre, mercuriu, diamantes, y alimentos como l'azucre, el cacáu, y recibíen sal, vieno, aceite, armes, paños, teles y artículos suntuarios, amás d'esclavos. El puertu de [[Veracruz]] foi'l so principal puertu al [[océanu Atlánticu]], y el d'[[Acapulco]] el principal al [[océanu Pacíficu]]. Dambos puertos fueron fundamentales pal comerciu ultramarín, especialmente con [[Asia]], como foi'l casu del [[Galeón de Manila]] (tamién conocida como la Nao de China), que yera un buque que faía dos viaxes al añu ente [[Manila]] y Acapulco, que les sos mercancíes yeren dempués tresportaes per tierra d'[[Acapulco]] a Veracruz y darréu reembarcadas de Veracruz a [[Cádiz]], España. Con éses los buques que zarpaben de Veracruz diben xeneralmente cargaos de mercancíes d'oriente procedentes de los centros comerciales de les Filipines, más los metales preciosos y recursos naturales de Méxicu, Centroamérica y el Caribe. Sicasí, estos recursos nun se traducieron en desenvolvimientu pa la [[metrópolis]] por cuenta de la frecuente inmersión d'España en guerres n'[[Europa]], según pola constante amenorga al tresporte ultramarín fechu polos asaltos de les compañíes de bucaneros (ingleses), corsarios (holandeses) y pirates (mistu). Estes compañíes fueron primeramente financiaes por, primero, la bolsa d'[[Ámsterdam]] —la primera de la historia y que'l so orixe deber precisamente a la necesidá de fontes de financiamientu d'empreses de pirates—, según darréu pola bolsa de Londres. Lo anterior ye lo que dellos autores llamen el «''procesu históricu de tresferencia de riqueza del sur escontra'l norte''»<ref>{{cita web |url= http://www.fortunecity.es/imaginapoder/humanidades/587/colonial.htm |títulu= Política española y comerciu colonial |fechaaccesu=6 d'abril de 2008 |formatu= HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060630024633/http://www.fortunecity.es/imaginapoder/humanidades/587/colonial.htm |fechaarchivu=30 de xunu de 2006 }}</ref> === Agricultura === [[Ficheru:Agave lechuguilla.jpg|thumb|[[Agave (xéneru)|Agave]], planta orixinaria de Nueva España qu'arriqueció principalmente a empresarios franceses que la esplotaron.]] Escontra [[1565]] la corona estableció les regles pal cultivu de plantes europees n'América. El [[trigu]] foi'l principal cultivu de los españoles nel virreinatu y tuvo la so mayor puxanza na zona d'[[Atlixco]], [[Puebla]]. Los indíxenes teníen menor posibilidá de contraer contratos agrícoles, pero nes sos tierres podíen semar y collechar [[maíz]], [[frijol]], [[cacáu]], [[maguey]], [[agave]] y [[Capsicum|chile]]. La [[caña d'azucre]] foi'l cultivu más protexíu pola corona, y a diferencia d'otros, la so producción nun taba llindada a un grupu social y ello benefició a dueños de campu, cañeros, inxenieros (dueños d'inxenios), azucreros, molineros y trapiches.<ref>{{cita web |url= http://www.itesm.mx/va/deptos/ci/articulos/el pasáu_de_l'agricultura_en_mexico.htm |títulu= El pasáu de l'agricultura en Méxicu |fechaaccesu=4 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> La [[vide]] y la [[olivar]] fueron dos de los productos agrícoles más desenvueltos polos españoles peninsulares del virreinatu, pero'l so comerciu terminó en [[1596]] pa protexer los intereses de la corona. Foi entós cuando empezó'l comerciu del [[vierme de seda]], con moreres plantaes en tol país, pero especialmente nel Bajío. Foi d'esta planta que [[Miguel Hidalgo]] llograría recursos na so dómina de párrocu de [[Dolores Hidalgo|Dolores]]. Sicasí, los mercaderes solíen enfrentar la competencia de los vendedores de les [[Filipines]], pos la so [[seda]] oriental solía ser más apreciada que la producida en Nueva España.<ref>{{cita web |url= http://www.bibliojuridica.org/llibros/llibro.htm?l=411 |títulu= Compendio de la historia de la Real Facienda de la Nueva España |fechaaccesu=5 d'abril de 2008 |autor= Joaquín Maniau |formatu= HTML}}</ref> L'agricultura del mundu indíxena tenía como base'l maíz, que foi añedíu como principal alimentu a la dieta diaria de los novohispanos, xuntu al frijol y al chile. El [[maguey]] yera usáu pa la producción de [[pulque]], papel y otros productos. Consistía nuna planta de fibres seques a la que se-y estrayía la magaya; d'el so escayos faíen aguyes y clavos. El agave yera producíu na rexón de [[Jalisco]], onde foi esplotáu xuntu col [[añil]] a partir de [[1750]], por industriales franceses como André de Saint-Julien. Nel pueblu de [[Tequila (Jalisco)|Tequila]] fabricóse a base de agave la [[Tequila|bebida homónima]].<ref>{{cita web |url= http://www.igeograf.unam.mx/instituto/publicaciones/tarrezas-sel/laagrimexico/index.html |títulu= L'agricultura en Méxicu, un atles en blancu y negru. |fechaaccesu=5 d'abril de 2008 |autor= María de Lourdes Godinez Calderón. |formatu= HTML |editorial= Institutu de Xeografía de la [[Universidá Nacional Autónoma de Méxicu|UNAM]].}}</ref> === Efeutos sociodemográficos y económicos de la minería === [[Ficheru:Doubloon.jpg|thumb|La moneda d'oru foi establecida en [[1771]] y representó una meyora na economía del virreinatu, Bucareli llogró aumentar el PIB esi añu nun 50%, lo que significó un mayor usu de los recursos propios n'obres públiques, más el 30% de la ganancia foi unviada a España.]] La minería, como actividá económica principal, xeneró un contestu nuevu na sociedá del virreinatu. El [[oru]] y la [[plata]] consolidáronse como productos d'esportación, sirvió d'enllaz ente España y la so colonia, amás de xunir la economía mundial cola del incipiente virreinatu. La puxanza del oru como material mineru principal causó que [[Antonio María de Bucareli y Ursúa]], virréi de Nueva España, decretara en [[1772]] un edictu pol que s'instituyía la [[moneda d'oru]] como circulante oficial del Virreinatu de Nueva España, midida que cuntaba cola avenida del rei d'España y del [[conde de Aranda]], primer ministru.<ref>{{cita web |url= http://mexico.infomine.com/ |títulu=Inteligencia y Teunoloxía Minera en Méxicu |fechaaccesu=5 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> El comerciu, l'agricultura y la ganadería viéronse consolidaos y fortalecíos cola midida tomada por Bucareli, según otres árees como manufactures y artesaníes. Amás, l'oru torgó por enforma tiempu la devaluación de la moneda al brindar un mediu estable de truecu. Otra actividá beneficiada pola minería foi la esploración del norte del país, abandonáu dende la cayida chichimeca, pero'l descubrimientu de mines llevó a misioneros, llabradores y ganaderos a establecese nes vastes praderíes del norte, convirtiendo aquelles zones inhóspitas, maneres y afaraes en zones de producción, como [[Monterrey]], capital del [[Nuevu Reinu de Llión]]. Asina, la minería foi consolidando la so posición como l'actividá económica más redituable nel virreinatu, pero cayó a mediaos del sieglu XIX, al surdir la [[industria]], cayer les mines por causa de les guerres, y devaluase la moneda d'oru en [[1882]].<ref>{{cita web |url= http://www.todoar.com.ar/r/Mexico/Mineria/ |títulu=Minería en Méxicu, canteres, mines, extraccion de minerales y metales |fechaaccesu=5 d'abril de 2008 |formatu= HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080420033701/http://www.todoar.com.ar/r/Mexico/Mineria/ |fechaarchivu=20 d'abril de 2008 }}</ref> === Monopolios === [[Ficheru:Ciudad de Veracruz y San Juán de Ulúa en 1615 - Veracruz, Veracruz. México.png|left|thumb|Panorámica del puertu de Veracruz, el más importante de l'América Española, naquel tiempu llamada ''"Ciudá de Tables"'', pos munchos de los sos comercios taben fechos con tal material. La ruta comercial [[Filipines]]-[[Acapulco]]-[[Veracruz]]-[[Cádiz]]-[[Sevilla]] convertir na más importante d'España na dómina de los [[Casa d'Austria|Austrias]].]] La corona española llindó'l comerciu de la so colonia pa protexer los sos intereses, lo que significó un aliciente pal contrabandu. [[Veracruz]] yera'l puertu onde se realizaba'l comerciu con España, y les mercancíes descargar en [[Cádiz]], onde comisionados de la [[Casa de Contratación de Sevilla]] revisaben les mercancíes. Per otru llau, [[Acapulco]] yera la vía de comunicación coles [[Filipines]], y onde se recibíen los sos productos. Los comerciantes españoles y del virreinatu roblaron alcuerdos pa establecer monopolios y beneficiase asina ellos mesmos. Amás nun esistía rellación comercial ente les mesmes colonies, pos tou diba a la metrópolis.<ref>{{cita web |url= http://www.artehistoria.jcyl.es/histesp/contestos/6703.htm |títulu= El monopoliu comercial n'América |fechaaccesu=5 d'abril de 2008 |autor= María Luisa Llaviana Cuetos |formatu= HTML |editorial= ArteHistoria.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080403092956/http://www.artehistoria.jcyl.es/histesp/contestos/6703.htm |fechaarchivu=3 d'abril de 2008 }}</ref> La implementación de les [[alcabala|alcabales]] y el [[almojarifazgo]] contribuyó a atrabancar el desenvolvimientu comercial del virreinatu, pos se gravaban descomanadamente los productos. Les rebeliones separatistes de [[Cataluña]] y [[Portugal]], llevaron al primer ministru [[Gaspar de Guzmán]], [[conde-duque d'Olivares]] a torgar entá más el comerciu, provocando una crisis económica y escasez d'alimentos, causando la so cayida del cargu. Los monopolios esaniciáronse un pocu coles reformes de Carlos III, pero munches prohibiciones siguieron de pies hasta la dómina de la independencia. Sicasí, el [[contrabandu]] ayudó a desaniciar un pocu la escasa ufierta comercial esistente naquella dómina.<ref>{{cita web |url= http://redalyc.uaemex.mx/redalyc/pdf/600/60051410.pdf |títulu= Historia de los monopolios en Méxicu |fechaaccesu=5 d'abril de 2008 |formatu= PDF}}</ref> == El papel de la Ilesia == === Base xurídica === Por aciu la Primera [[curtia apostólicu|curtiu]] [[Inter caetera]], suscrita pol Papa [[Alejandro VI]], otorgar a los [[Reis Católicos]], en pagu a los sos servicios y a la so fidelidá a la [[Ilesia católica]], l'autorización y facultaes necesaries pa evanxelizar a los habitantes de les tierres descubiertes por [[Cristóbal Colón]], malapenes un añu antes, sirviendo esta [[Bulda]] como sofitu xurídicu que dexó a los peninsulares la evanxelización y dominiu sobre les tierres recién descubiertes. Esti documentu papal foi robláu'l día [[3 de mayu]] de [[1493]]. === Evanxelización === {{AP|Evanxelización na Nueva España|Diócesis católiques indianes españoles}} [[Ficheru:Catedral de México.jpg|thumb|right|250px|La [[Catedral Metropolitana de la Ciudá de Méxicu]] foi un símbolu del poder relixosu que la Ilesia adquirió nel Virreinatu de Nueva España. Foi construyida ente [[1570]] y [[1813]].]] La [[evanxelización]] na [[Nueva España]] foi un procesu qu'implicó -por aciu la enseñanza fora voluntaria o obligatoria de la [[relixón católica]]- nos territorios de la [[Nueva España]] la tresmisión de la cultura [[occidentalización|occidental]], arreyando amás de la [[relixón católica|relixón]], la [[llingua española]] y usos y costumes [[Europa|europeos]]. La relixón católica foi un elementu clave na espansión de los reinos españoles ([[Imperiu español|Castiella-Aragón]], y Portugal) dende la Edá Media, y puntu fundamental nel so desenvolvimientu posterior, al ser la [[Ilesia Católica]] un aliáu políticu de los españoles y los conquistadores, quien xustificaron les sos aiciones espansives nel [[derechu divín]] y l'enseñanza de la fe católica pa los [[infiel]]es.<ref name="ref_duplicada_1" /> Nel casu de la [[Nueva España]] la enseñanza de la relixón foi una necesidá primordial al tener enormes nucleos de población en [[Mesoamérica]] con un grau avanzáu de desenvolvimientu relixosu, según estaos [[teocracia|teocráticos]] y práutiques opuestes a principios relixosos occidentales como'l [[sacrificiu humanu]] y la [[poligamia]]. Millones d'indíxenes fueron adoctrinaos nel cristianismu polos reinos españoles pa dos fines fundamentales: la ''salvación eterna'' y la ''oficiu de la fe católica'' y la ''integración'' inmediata a los ''usos occidentales''.<ref>{{cita web |url= http://html.rincondelvago.com/evangelizacion-en-america.html |títulu=Evangelización n'América |fechaaccesu=6 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> === Órdenes relixoses === Por órdenes del [[Primacía de la Diócesis de Toledo|arzobispu primáu d'España]], [[Alonso de Fonseca y Ulloa]], y a pidimientu del gobernante novohispano Hernán Cortés, aportaron a la Nueva España en [[1523]] doscientos franciscanos, dirixíos por [[Pedro de Gante]] (pariente de Carlos I), [[Juan de Tecto]] y [[Juan de Aora]], pertenecientes a l'alta sociedá castellana. Aora y Tecto fueron llevaos por Cortés a evanxelizar les Hibueras, pero morrieron nel trayeutu. Gante, mentanto, siguió'l so llabor en Nueva España, fundó hospitales y escueles, estableció un conventu y enseñó artes y oficios a los nativos. Morrió en [[1572]], tres casi cincuenta años de llabor. En [[1524]], llegó una nueva xeneración de misioneros franciscanos, quien ocuparon un papel preponderante como defensores de los indíxenes y de les sos tierres, estableciéronse principalmente en [[Michoacán]] y [[Puebla]]. Dellos franciscanos de relieve en Nueva España fueron: [[Ficheru:Juan-de-Zumarraga.jpg|thumb|Nativu de [[Durango]], [[Vizcaya]], [[Juan de Zumárraga]] sintió de mozu la vocación relixosa y decidió siguir estudios sacerdotales. Sirvió en [[Teruel]] y escontra [[1528]] foi nomáu primer obispu de la entós incipiente diócesis de Méxicu. Eleváu a arzobispu en [[1543]] por [[Pablo III]], foi unu de los más conspicuos cazadores de bruxes y práutiques relixoses prehispániques, consideraes nesi tiempu como [[satánica|satániques]]. En [[1531]] foi parte de la historia de la [[Nuesa Señora de Guadalupe (Méxicu)|Virxe de Guadalupe]], alzando años más tarde el so primer santuariu, completáu pol so socesor [[Alonso de Montúfar]]. Morrió siendo arzobispu'l [[3 de xunu]] de [[1548]].]] * [[Juan de Zumárraga]]: Primer obispu de Méxicu, alzáu más tarde a arzobispu por [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]]. Lluchó en contra de les antigües creencies indíxenes, destruyendo asina munchos templos y códices indíxenes. Xugó un papel importante na apaición de la [[Nuesa Señora de Guadalupe (Méxicu)|Virxe de Guadalupe]], en [[1531]], que de la mesma contribuyó a evanxelizar a munchos indíxenes. * [[Vascu de Quiroga]]: Aristócrata castellanu, asitiar en [[Pátzcuaro]] y más tarde en [[Morelia|Valladolid]], onde fundó'l [[UMNSH|Colexu de San Nicolás Obispu]]. Fundó les plantes d'artesanos y llabradores, polo que foi llamáu ''"Tata Vascu"'' polos [[Purépechas|indíxenes purépechas]].<ref>{{cita web |url= http://hispanidad.tripod.com/fechos8.htm |títulu= Los primeres franciscanos de Méxicu |fechaaccesu=8 d'abril de 2008 |autor= José María Iraburu |enllaceautor= José María Iraburu |formatu= HTML}}</ref> Los [[dominicu|dominicos]] fueron la otra orde importante que s'estableció nel virreinatu, con poco tiempu de diferencia de los franciscanos. Llegaron escontra [[1526]] y establecieron les sos misiones en [[Oaxaca]] y [[Chiapas]]. [[Bartolomé de las Casas]] presidió esta organización relixosa mientres la so estancia en Nueva España, y en [[1542]] escribió al rei informándo-y alrodiu de la situación social en Nueva España, cartes que más tarde arrexuntó na so obra ''"[[Perbreve rellación de la destrucción de les Indies]]"''. [[Francisco de Vitoria]], de la so mesma orde, espublizaba idees contraries a les de De las Casas, y el [[Conseyu de Indias]] convocó-yos a dambos p'aldericar les sos idees ante tal organismu. Foi ente [[1550]] y [[1551]], cuando Vitoria, De las Casas y [[Juan Ginés de Sepúlveda]] aldericaron les sos postures na llamada ''"Aula Murnia"'' del [[Palaciu de Santa Cruz (Valladolid)|Palaciu de Santa Cruz]]. A esti fechu conózse-y como [[Xunta de Valladolid]]. Les idees de De las Casas llograron mayor impautu nos oidores, lo que quedó afiguráu nes Lleis de Indias de [[1552]].<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=79150 |títulu= Dominicos exemplares en Nueva España |fechaaccesu=8 d'abril de 2008 |autor= Madalena Vences Vidal |formatu= HTML |editorial= [[Universidá de La Rioxa]]}}</ref> Los [[Orde de San Agustín|agustinos]] fueron la tercer orde n'importancia, llegada en [[1534]] y estendida pola [[cultura mixteca|Mixteca]] y el [[Estáu de Guerrero]], pero más tarde llograron la so espansión pola Huasteca de [[San Luis Potosí]] y [[Veracruz]], unos años dempués a [[Michoacán]]. Ente otros, destacáronse [[Francisco de la Cruz]], [[Agustín de la Coruña]] y [[Jerónimo Jiménez]]. A base de donativos, la orde facer de grandes propiedaes qu'a lo postrero se convirtieron en faciendes y llatifundios. Estos trés órdenes fueron les más influyentes y les que construyeron grandes edificios pa la so relixón, que al pasu de los sieglos pueden trate inda de pies.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=79150 |títulu= Agustinos exemplares en Nueva España |fechaaccesu=8 d'abril de 2008 |autor= Madalena Vences Vidal |formatu= HTML |editorial= [[Universidá de La Rioxa]]}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.nodulo.org/ec/2005/n046p01.htm |títulu= La influencia de les órdenes relixoses na sociedá novohispana |fechaaccesu=8 d'abril de 2008 |autor= Pedro Insúa Rodríguez |formatu= HTML}}</ref> Les órdenes minoritaries dedicar a atender los hospitales y les escueles, como los juaninos. los hipólitos, los carmelites, y los [[mercedarios]], amás de delles órdenes femenines como les [[clarisa|clarises]]. La máxima realización de les órdenes terciaries foi'l [[Hospital de Jesús]], mientres sieglos el mayor hospital capitalín, nél reposen los restos de Cortés.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=79150 |títulu= Órdenes terciaries en Nueva España |fechaaccesu=8 d'abril de 2008 |autor= Madalena Vences Vidal |formatu= HTML |editorial= [[Universidá de La Rioxa]]}}</ref> === Rellaciones de la Ilesia col Estáu y los pueblos indíxenes === Los pueblos indíxenes fueron en principiu contrarios a la nueva doctrina y munchos d'ellos negáronse a aceptar la relixón católica como única oficial. Los flaires encargar del llabor evanxelizador y educativo, nesta xera destruyeron muertes de la so antigua cultura. Al empar, integraron valores del Méxicu prehispánicu. La Inquisición foi establecida en [[1571]] a semeyanza de la española, que xixilaba y reprimía les manifestaciones contraries a la relixón, llevando munches vegaes a los sos sentenciaos a la [[pena capital]]. En principiu, los relixosos enfrentar a Felipe II pos los sacerdotes deseyaben abolir la esclavitú y la servidume predominante ente los indíxenes, pero'l rei negóse y tuvo a puntu d'espulsa-yos de los sos dominios. El Papa [[Sixto V]] intervieno y concilió a dambes partes.<ref>{{cita web |url= http://www.wikilearning.com/apuntes/renacencia_y_humanismu_en_espana_la contrarreforma_espanola-la ilesia_catolica_ante_la reforma luterana_intentos_de_conciliacion_y_re/3729-8 |títulu= La contrarreforma española, el reináu de Felipe II |fechaaccesu=12 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> === La inquisición === {{AP|Inquisición española}} [[Ficheru:Inquisición española.svg|right|thumb|Escudo de la [[Inquisición española]], con sede na Nueva España. Institución fundada en [[1478]] polos [[Reis Católicos]] pa caltener la ortodoxa [[Ilesia Católica|católica]] nos sos reinos, que tien precedentes n'instituciones similares esistentes n'Europa dende'l sieglu XIII (vease l'artículu [[Inquisición]]). La Inquisición española taba sol control direutu de la monarquía. Nun s'abolió definitivamente hasta [[1834]], mientres el [[Reináu de Sabela II|reináu]] de [[Sabela II d'España|Sabela II]]. Operó en Nueva España de [[1571]] a [[1820]], cuando por órdenes de [[Rafael del Riego|Riego]] foi abolida, orde que llevó a cabu'l virréi [[Juan Ruiz de Apodaca]].]] La [[Inquisición española]] foi establecida na [[Corona de Castiella]] y na [[Corona d'Aragón]] por orde de [[Sabela I de Castiella|Sabela I]] y [[Fernandu II d'Aragón|Fernandu II]], en [[1479]]. [[Pedro Arbués]] foi'l primer inquisidor xeneral, asesináu en [[1485]]. Tres la [[Guerra de Granada cayida de Granada]], los moros y xudíos que se negaron a convertise al cristianismu fueron espulsaos en [[1492]], dalgunos d'ellos procesaos pola inquisición, executaos y los sos bienes confiscados. Al tomar posesión del Nuevu Mundu, [[Pablo III]], pontífiz de Roma, suxurió a Carlos I [[Inquisición n'América|establecer el Santu Oficiu de la Inquisición n'América]], pero les guerres en que l'emperador taba atolláu torgaron realizar el so oxetivu. Abdicó Carlos I nel so fíu Felipe II, quien mientres los primeros años siguió la política del so padre, pero pudo instituyir el Santu Oficiu en Nueva España escontra [[1571]]. Dende [[1569]] estableciéronse los primeros tribunales en [[Lima]] y [[Cartagena de Indias]]. [[Fernando de Valdés y Salas|Fernandu Valdés]], inquisidor xeneral con sede en Toledo, dictó les primeres dispenses pa la inquisición novohispana. Yá dende los primeros años de la conquista dictárense reserves pa la persecución d'herexes, castigu de blasfemies (instituyida por Cortés en [[1520]], un añu antes de la cayida de Tenochtitlan) y procesu d'[[idolatría|idólatres]], que'l so primer casu foi lleváu por [[Nuño Beltrán de Guzmán]] contra un pueblu de [[tarascos]], en [[1530]]. [[Pedro Moya y Contreras]] foi'l primer inquisidor xeneral del Virreinatu hasta la so muerte en [[1591]]. [[Pablo IV]] entamó'l [[Index Librorum Prohibitorum|índiz de llibros prohibíos]], que tuvo vixencia en Nueva España hasta [[1820]], añu de la supresión del Santu Oficiu. La [[tortura]] emplegábase como métodu pa llograr confesiones y pa castigar, siendo munches vegaes esibíos públicamente los condergaos, usando un [[sambenitu]], poco primero de ser quemaos na [[foguera]] por aciu [[Autu de fe|autos de fe]]. La revolución de [[Rafael del Riego]], que dio orixe al [[Trieniu Lliberal]], suprimió definitivamente la Inquisición en marzu de [[1820]], siendo los sos últimos llabores la persecución de los lliberales contrarios a [[Fernandu VII]]. N'América fomentóse la [[Lleenda Negra de la Inquisición Española]], teniendo nos rellatos de sentenciaos fonte de referencia.<ref>{{cita web |url= http://www.monografias.com/trabayos12/hminqui/hminqui.shtml#inqui |títulu=Inquisición na Nueva España |fechaaccesu=1 de mayu de 2008 |formatu= HTML}}</ref> === La Virxe de Guadalupe y la so imaxe pa evanxelizar === {{AP|Nuesa Señora de Guadalupe (Méxicu)}} La evanxelización na Nueva España nun foi xera senciella, especialmente nos primeros años de la Conquista, cuando entá taben enraigonaes les costumes prehispániques relixoses. [[Ficheru:Virgen de guadalupe1.jpg|thumb|250px|[[Nuesa Señora de Guadalupe (Méxicu)|Nuesa Señora de Guadalupe]], Patrona de Méxicu y Emperatriz d'América.]] [[Ficheru:Alegoría de la declaración pontifica del patronato Guadalupano sobre la Nueva España, anónimo novohispano, S. XVIII.jpg|miniatura|derecha|300px|Alegoría de la declaración pontifica de [[Benedicto XIV]] el 24 d'abril de 1754 del patronatu Guadalupano sobre la [[Nueva España]], anónimu novohispano, [[sieglu XVIII]].]] Foi nesti ambiente de crispadura y tensión relixoso, causáu pola destrucción per parte de los conquistadores de los elementos de l'antigua relixón, en que, acordies cola creencia católica, en [[1531]] apaeció la [[Nuesa Señora de Guadalupe (Méxicu)|Virxe de Guadalupe]], que al pasu de los tiempos foi convirtiéndose nun símbolu de la nación, fortaleció'l mexicanismo y foi'l símbolu más importante emplegáu na evanxelización del Virreinatu de Nueva España.<ref>{{cita web |url= http://www.virgendeguadalupe.org.mx/aparición/incultura.htm |títulu= Una Evanxelización Perfectamente Inculturada |fechaaccesu=2 de mayu de 2008 |autor= José Luis Guerreru |formatu= HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080416025241/http://www.virgendeguadalupe.org.mx/aparición/incultura.htm |fechaarchivu=16 d'abril de 2008 }}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=LLIÓN PORTIELLA |nome= Miguel |editor= [[Fondu de Cultura Económica]] |títulu= Tonantzín Guadalupe, Pensamientu náhuatl y mensaxe cristianu nel ''"Nican mopohua"''. |añu= [[2000]] |allugamientu= [[Ciudá de Méxicu]]}}</ref> D'alcuerdu a la tradición recoyida años dempués nel [[Nican Mopohua]],<ref>Esisten desalcuerdos sobre la historicidad de l'apaición, pa un alderique completu vease [https://web.archive.org/web/20100206214224/http://www.mariologia.org/aparicionesguadalupeespanol24.htm «L'alcuentru con Guadalupe»]</ref> el [[9 d'avientu]] de [[1531]] un indíxena caminaba peles fasteres del valle de Méxicu. El so nome yera [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin]] (veneráu como santu pola Ilesia Católica), y buscaba medicines pa solliviar les enfermedaes carecíes pol so tíu Bernardino. L'apaición de la Virxe a Juan Diego realizar col fin de llograr un santuariu pa la so veneración nel [[cuetu del Tepeyac]], llugar onde asocedieron les manifestaciones. Ante l'ablucamientu de Juan Diego, la Virxe fixo una serie de pidimientos güei desconocíos, pero l'indíxena sintió medrana y nun fixo casu a l'apaición. Pocos díes dempués, el [[11 d'avientu]], Juan Diego volvió xubir a la capital, pero facer per otru estremu pa refugar el contautu cola apaición. De nuevu la Virxe salió-y al alcuentru pel so camín y repitió-y el so pidimientos, pero Juan Diego negóse nuevamente. El [[12 d'avientu]] la Virxe reveló-y el so nome: Guadalupe, y díxo-y que daría la salú al so tíu Bernardino, pero pidiólu que llevara unes [[Rosa gallica|roses de Castiella]] al obispu [[Juan de Zumárraga]], como señal de l'apaición divina. Juan Bernardino, tíu del mensaxeru, sanó poques hores depués de la entrevista ente'l so sobrín y la Virxe. Juan Diego, mentanto, presentóse ante l'obispu de Méxicu y delles persones de l'alta sociedá, amosándo-yos les roses de Castiella nel so mantu, nel qu'amás había quedáu estampada la imaxe de la Virxe de Guadalupe. Zumárraga atribuyó'l fechu a una intervención divina, tomó'l ayate de Juan Diego y ordenó la so exhibición pública. Años más tarde, esta historia rellatar nel [[Nican Mopohua]] escritu en [[náhuatl]] por Luis Lasso de la Vega. Juan Diego morrió en [[1548]], foi [[Beatu|beatificado]] en [[1990]] y [[Santu|canonizáu]] en [[2002]], dambos procesos por [[Xuan Pablo II]]. [[Alonso de Montúfar]], socesor de Zumárraga nel arzobispáu de Méxicu, mandó construyir la primitiva [[Basílica de Guadalupe]], inaugurada en [[1708]], y con calidá de santuariu dende [[1738]], concedíu por [[Benedicto XIV]], quien tamién designó a la Virxe de Guadalupe ''Patrona de Méxicu'' y ''Emperatriz d'América''. Los estragos de les guerres civiles de Méxicu estropiaron la estructura de la basílica polo qu'en [[1968]] l'arquiteutu [[Pedro Ramírez Vázquez]] tomó'l proyeutu de la nueva Basílica, inaugurada'l [[12 d'ochobre]] de [[1976]].<ref>{{cita web |url= http://www.corazones.org/maria/america/mexico_guadalupe.htm |títulu= Patrona de Méxicu y Emperatriz de les Amériques |fechaaccesu=2 de mayu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080430030601/http://www.corazones.org/maria/america/mexico_guadalupe.htm |fechaarchivu=30 d'abril de 2008 }}</ref> La importancia de la imaxe anicia en que mientres sieglos tuvo un papel preponderante na historia de Méxicu, como símbolu patriu non oficial, yá que la so fiesta ([[12 d'avientu]]) nun foi abolida del calendariu coles [[Lleis de Reforma]], inspiró a los insurxentes como estandarte de la so llucha y ye considerada pela mayor parte del pueblu mexicanu y la Ilesia católica como la patrona de Méxicu y de toa América.<ref>{{cita web |url= http://www.elsiglodetorreon.com.mx/noticia/250467.la virxe-de-guadalupe-un-simbolo-mexicanu.html |títulu= La Virxe de Guadalupe...un símbolu mexicanu |fechaaccesu=2 de mayu de 2008 |apellíu= = |editorial= El Sieglu de Torrexón}}</ref> === Conflictos de la Ilesia cola corona española === [[Ficheru:Francisco Xavier Clavijero,.jpg|left|thumb|[[Francisco Xavier Clavijero]], intelectual y xesuita de la Nueva España, espulsáu col restu de la orde en [[1767]]. Se exilió en [[Roma]], onde escribió munches vegaes al Papa Clemente XIII y a Carlos III d'España pidiendo'l so regresu a la Nueva España. Foi-y negáu y empezó a escribir el so ''"Historia de l'Antigua o Baxa California"'' en dos volúmenes. Morrió en [[1787]], en [[Boloña]].]] Tres el advenimiento del primer Borbón a la corona española, Felipe V en [[1700]], el nuevu monarca fíxose arrodiar de conseyeros francesaos enemigos del cleru peninsular, lo que de momentu xeneró conflictos que s'estendieron a lo llargo de tol sieglu XVIII. La sobrepoblación de clérigos y relixoses fixo qu'en [[1717]] el rei, aconseyáu pola so muyer [[Isabel de Farnesio]], dictara prohibiciones de fundar nuevos conventos n'América y en [[1734]] torgóse-yos recibir a nuevos miembros mientres el plazu de diez años. [[Fernandu VI]], fíu y socesor del anterior, tuvo una política conciliadora cola Ilesia ya inclusive robló un [[concordatu]] con [[Benedicto XIV]] en [[1753]], pero al [[1754|añu siguiente]] evitó que'l cleru interviniera na redaición de testamentos. Al morrer Fernandu VI ensin descendencia, el tronu pasó a manes del so lliberal hermanu Carlos III, antiguu rei de [[Nápoles]]. Nos sos nuevos dominios aplicó les mesmes polítiques anticlericales qu'en Nápoles. El conde de Aranda, el so primer ministru, informó-y del peligru que representaben los xesuites pa la corona, poles sos enseñances lliberales y pola so alianza con Clemente XIII, polo que'l rei determinó espulsa-yos en [[1767]], causando asina la cayida del sistema educativu de la Nueva España, pos los xesuites yeren los mayores educadores de la mocedá novohispana. L'exércitu condució a los xesuites al so destierru, y reprimió amás manifestaciones populares de refugo a la midida de Carlos III, como les amenaes en [[San Luis Potosí]], [[Uruapan]], [[Pátzcuaro]] y [[Guanajuato]]. La orde del rei foi executada pol virréi [[Carlos Francisco de Croix]] y pol visitador [[José de Gálvez]], quien años más tarde se convirtió en virréi y aplicó la ''"Real cédula sobre enayenadura de bienes y cobru de capitales de capellaníes y obres pías pal afitamientu de vales reales"'', lo que d'un namái golpe destruyó la estructura económica de la Ilesia na corona, que funcionara mientres más de dos sieglos. Los fondos recaldaos fueron pa fortalecer a l'armada y al exércitu español, pos les idees revolucionaries franceses empezaben a trespasar fronteres.<ref>{{cita llibru |apellíu=BLANCO MARTÍNEZ |nome= Rogelio |títulu= La Ilustración n'Europa y n'España |editorial= Editorial Endymion| ISBN = 84-7731-339-3}}</ref> === Poder económicu de la Ilesia en Nueva España === [[Ficheru:Merida-cathedral.jpg|thumb|right|La Ilesia consiguió gran cantidá de dineru al traviés de les capellaníes y donativos, colos que construyó catedrales como la de [[Catedral de Yucatán|San Ildefonso de Yucatán]].]] La Ilesia n'España, al igual que lo qu'asocedía nel restu de la cristiandá, foi estremada en dos grandes cleros: el cleru secular —integráu polos sacerdotes que nun pertenecen a nenguna orde relixosa y que tán sometíos al poder de los obispos— y el cleru regular, formáu poles órdenes relixoses d'homes y muyeres, suxetos a les regles que'l so orde impónga-yos. Esta estructura foi traida a la Nueva España, onde sufrió dellos cambeos pero la esencia caltener a lo llargo de tola dómina hispánica. El [[diezmu]] foi, ensin dulda, la base de la economía clerical novohispana, instituyíu por [[Alejandro VI]] nel [[Tratáu de Tordesillas]] ([[1494]]). Yera una especie d'impuestu sobre la renta, qu'equivalía a la décima parte de les ganancies llograes per cada súbditu nun añu, con al respective de les sos propiedaes inmuebles, ganaderes y agrícoles, amás de les comerciales. Na so mayoría, el diezmu yera usáu pa cubrir les necesidaes de los sacerdotes y pagar tributu a la corona, el restu yera unviáu al Papa quien lu distribuyía na cristiandá d'alcuerdu al so criteriu. Asina, munches órdenes consolidaron la so poder al adquirir faciendes, atropando d'esta manera munchos llatifundios consideraos ''"en manes muertes"'', y fueron desamortizados hasta [[1856]] con [[Benito Juárez]]. El virreinatu concedía ''"mercé d'estancies"'' a ciertos colexos particularmente probes, anque esto rayaba en contra de que la Ilesia tuviera bienes raíz, norma dictada por [[Pío VI]]. Otres órdenes como los agustinos, teníen estensiones de terrenes pa la crianza d'[[oveya|oveyes]]. Les [[capellanía|capellaníes]] fueron una de les mayores fontes d'ingresos pa la Ilesia, consistía nun impuestu que se gravaba sobre les propiedaes de rurales, cases tiendes o talleres, a semeyanza d'una [[hipoteca]]. Los censos consistíen nuna renta añal o hipoteca sobre una propiedá.<ref>{{cita web |url= http://amolt.interfree.it/Messico/spagnolo_storia06.htm |títulu= Poder económicu de la Ilesia en Nueva España |fechaaccesu=15 d'abril de 2008 |formatu= HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080420112257/http://amolt.interfree.it/Messico/spagnolo_storia06.htm |fechaarchivu=20 d'abril de 2008 }}</ref> == Cultura y ciencia == === Contexto === [[Ficheru:Sor Juana by Miguel Cabrera.png|thumb|right|[[Sor Juana Inés de la Cruz]] única poeta na dómina de la colonia. Semeya de [[Miguel Cabrera]] (ca. 1750).]] Esti virreinatu foi la base del mosaicu cultural y racial del periodu americanu. Nel so senu fundir a lo llargo de los 300 años de virreinatu les cultures náhuatl, maya, tolteca, mixteca, zapoteca y española. Coles mesmes, diose una gran cantidá d'amiestos raciales: mestizos, mulatos, castizos, etc. Figures como [[Sor Juana Inés de la Cruz]] y [[Juan Ruiz de Alarcón]] destaquen como les sos más notables contribuyentes a la lliteratura española, según [[Manuel Tolsá]] na arquiteutura. Relativu a instituciones financieres destacó [[Pedro Romero de Terreros]], fundador del Sacru y Real Monte de Piedá d'Ánimes, antecedente del [[Nacional Monte de Piedá]] (tamién llamáu Monte Pío), xénesis del microcreitu a nivel mundial. Tamién destaquen los descubrimientos químicos d'[[Andrés Manuel del Río]], descubridor del [[Eritronio]], darréu renombráu [[Vanadiu]], na [[tabla periódica de los elementos químicos]].<ref>{{cita web |url= http://www.agapea.com/Carlos-V-y-la cultura-de-Nueva-Espana-n321264i.htm |títulu=Carlos V y la cultura de Nueva España |fechaaccesu=6 d'abril de 2008 |autor= Jaime González Rodríguez |formatu= HTML |editorial= [[Universidá Complutense de Madrid]]}}</ref> Dientro de l'arquiteutura esistieron los siguientes estilos: * [[El monasteriu n'España|Monásticu]] * [[arte mudéxar|Mudéxar]] * [[Platerescu]] * [[Barrocu novohispano|Barrocu]] * [[Churrigueresco]] * [[Neoclásicu]]<ref>{{cita web |url= http://documentos.arq.com.mx/Detalles/7112.html |títulu= Arte y Arquiteutura na Nueva España. |fechaaccesu=6 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> === Educación === [[Ficheru:Tira-1.jpg|left|thumb|[[Lorenzo Boturini]], intelectual italianu, llogró recoyer una gran cantidá de documentos prehispánicos ente los que destacaba la [[Tira de la Pelegrinación]], fundamental nel estudiu del Méxicu antiguu. Les disputes de Boturni col virréi [[Pedro Cebrián y Agustín]], llevaron a la so detención, posterior exiliu y destrucción de gran parte de la so obra. Portada del Códiz Boturini, conocíu tamién como Tira de la Pelegrinación.]] Les escueles mientres el virreinatu tuvieron en manes de la Ilesia, y estos centros educativos solíen asitiase al llau de los templos católicos. Nun principiu, namái se llindaba a españoles y criollos, pero en [[1523]] [[Pedro de Gante]] instituyó la primer escuela d'oficios pa indíxenes, llamada ''"Escuela d'Artes y Oficios de San José de los Naturales"''. Poco tiempu dempués asocedió la fundación del [[Colexu de la Santa Cruz de Tlatelolco]], dedicáu a la educación indíxena, pero nun grau a les escueles d'oficios. Los criollos, pela so parte, yeren educaos por xesuites y agustinos. Estos dos órdenes fundaron en [[1576]] el colexu de San Pedro y San Pablo, sofitáu por ricos comerciantes que los sos fíos asistíen a recibir educación. El [[Colexu de San Ildefonso (Ciudá de Méxicu)|Colexu de San Ildefonso]], foi obra de los xesuites y convirtióse nel mayor centru humanísticu del sieglu XVIII. Los dominicos tuvieron importancia na enseñanza de la doctrina católica y de la teoloxía, al fundar na ciudá de Méxicu y Puebla los primeros seminarios. En [[1575]] Luis de León Romero, fundó'l Colexu de San Luis, que daba reconocencia a los sacerdotes dominicos egresados de la institución en tola orde. El Colexu de les Vizcaines foi la primer institución llaica dedicada a la educación de muyeres. Asina, munches de les escueles del país convertir en pebidales de la nueva identidá mexicana y precursores de la independencia de la Nueva España.<ref>{{cita web |url= http://www.unidad094.upn.mx/revista/55/09.html |títulu= La Educación nel Virreinatu de la Nueva España |fechaaccesu=17 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> === La Real y Pontificia Universidá de Méxicu === {{AP|Real Universidá Pontificia de Méxicu}} [[Ficheru:Pedro_Gualdi,_Interior_of_the_Royal_and_Pontificial_University_of_Mexico,_ca._1840.jpg|thumb|[[Litografía]] d'unu de los [[xardinos]] de la [[Real Universidá Pontificia de Méxicu]], fecha por [[Claudio Linati]] escontra [[1830]]. Foi cerrada definitivamente en [[1865]], por [[Maximiliano I de Méxicu|Maximiliano I]], tres dellos zarros n'años anteriores. La [[Universidá Nacional Autónoma de Méxicu|UNAM]] y la [[Universidá Pontificia de Méxicu]] pueden considerase les sos herederes.]] El [[21 de setiembre]] de [[1551]], a pidimientu de la sociedá novohispana, el rei Carlos I dictó en [[Toro (Zamora)]], [[Castiella y Llión]], la cédula de creación de la Real y Pontificia Universidá de Méxicu. La fundación y llabor educativu de los colexos relixosos de Nueva España foi un factor importante pa la institución de la Universidá, qu'en principiu tomó como modelu a la [[Universidá de Salamanca]], naquella dómina la más importante d'España y una de les más prestixoses d'Europa. La Universidá foi inaugurada'l [[25 de xineru]] de [[1553]].<ref>{{cita web |url= http://www.redesc.ilce.edu.mx/redescolar/efemerides/xineru/conme25a.htm |títulu=Inauguración de la Real y Pontificia Universidá de Méxicu |fechaaccesu=24 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.redesc.ilce.edu.mx/redescolar/efemerides/setiembre2001/conme21a.htm |títulu=Creación de la Real y Pontificia Universidá de Méxicu |fechaaccesu=24 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> El [[claustru]] convirtióse llueu na máxima institución de la universidá, constituyida pol rector, el maestru d'escuela y los catedráticos. Los cursos principales yeren de [[Idioma griegu|griegu]], [[Idioma hebréu|hebréu]], [[filosofía]], [[teoloxía]], [[gramática]], que s'impartíen en [[Idioma llatín|llatín]]. Les Lleis de Indias fueron la base de munches constituciones de la institución, que sicasí camudaben al pasu del tiempu p'afaese a los menesteres del país. El [[rector]] solía ser un lletráu español nomáu pol rei d'España o nel so defectu pol Conseyu de Indias, yera una figura de gran autoridá y sonadía, qu'amás de dotaba de gran solemnidá a les ceremonies realizaes. Los graos daos pola Universidá yeren, de menor a mayor; bachiller, maestru, llicenciáu y doctor, pero esti postreru namái se concedía a aquellos qu'aprobaben con honores el so exame final. Dellos de los títulos más destacaos na institución yeren maestru en filosofía y en teoloxía, llicenciáu en [[Derechu|lleis]] y [[doctoráu|doctor]] en [[medicina]].<ref>{{cita web |url= http://www.iea.gob.mx/efemerides/efemerides/biogra/real.html |títulu= Real y Pontificia Universidá de Méxicu |fechaaccesu=25 d'abril de 2008 |autor= Humberto Musacchio |formatu= HTML |obra= Gran diccion enciclopédicu de Méxicu visual}}</ref> === Belles artes === [[Ficheru:Retrato del Arzobispo Don José Rubio y Salinas.jpg|thumb|[[Miguel Cabrera]] ([[1695]]-[[1768]]) foi un [[Pintura artística|pintor]] [[Méxicu|mexicanu]], unu de los artistes más prolíficos del [[arte virreinal]] del [[sieglu XVIII]]. Nació en Antequera (güei [[Oaxaca de Juárez|Oaxaca]]) y en [[1719]] treslladar a la ciudá de [[Distritu Federal (Méxicu)|Méxicu]]. Créese qu'empecipió la so formación artística nel taller de los hermanos Rodríguez Juárez, anque tamién ye posible que fuera discípulu de [[José de Ibarra]]. Equí apréciase una semeya realizada por él al [[arzobispu de Méxicu]] [[Manuel José Rubio y Salinas]] ([[1751]]).]] ==== Pintura ==== La [[pintura]] tuvo gran desenvolvimientu n'Europa mientres la dómina de la conquista, y pa dellos de los conquistadores españoles yera prioritariu representar los sos trunfos por aciu les [[belles artes]]. Por un tiempu creyóse qu'escontra [[1538]] llegó'l primer pintor español a Nueva España, llamáu Rodrigo de Cifuentes, personaxe ficticiu. Dizse equivocadamente que'l trabayu de Cifuentes consistió en decorar dellos conventos de [[Tlaxcala]] y afigurar col so arte la conversión de los principales señores tlaxcaltecas al cristianismu, nuna pintura güei perdida y intitulada ''El bautizu de los caciques de Tlaxcala'', no que foi consideráu'l conventu más antiguu d'América (Ex Conventu de San Francisco en Tlaxcala). Pintores notables d'esa dómina fueron Francisco de Morales, Francisco de Zumaya, Andrés de la Concha y Juan de Arrúe. Pero'l más notable del sieglu XVI novohispano foi, ensin dulda, el [[Flandes|flamencu]] [[Simon Pereyns|Simón Pereyns]] asitiar en Nueva España dende [[1566]], y, xunto a los pintores antes mentaos, formó un grupu cultural que predominó na pintura novohispana hasta [[1620]]. La pintura relixosa foi la más recurrida nel sieglu XVII, y gran parte d'ella atópase nel [[Muséu Nacional del Virreinatu]] en [[Tepotzotlán]]. Los más notables pintores fueron [[José de Ibarra]], el [[País Vascu|vascu]] [[Baltasar de Echave]] y [[Cristóbal de Villalpando]]. Escontra la metá de tal sieglu, surdió [[Miguel Cabrera]], conocíu retratista qu'afiguró nos sos cuadros delles escenes de la vida cotidiana en Nueva España, retrató amás a Sigüenza y a Sor Juana. Nicolás Rodríguez Juárez, otru pintor de la dómina, solía retratar a virréis, arzobispos, obispos, correxidores y potentaos. Cola puxanza de los movimientos d'independencia, la pintura adquirió un toque nacionalista que perduró hasta entráu'l [[sieglu XX]].<ref>{{cita web |url= http://www.mexicodesconocido.com.mx/notes/1541-Arte-y-cultura-en-la colonia |títulu= Arte y cultura na colonia |fechaaccesu=3 de mayu de 2008 |formatu= HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081013144844/http://www.mexicodesconocido.com.mx/notes/1541-Arte-y-cultura-en-la colonia |fechaarchivu=13 d'ochobre de 2008 }}</ref> ==== Escultura ==== La [[escultura]] nun tuvo un tratamientu completu como arte, sinón que se llindó a afatar ilesies y conventos, considerábase como una forma d'arte derivada de la pintura, nun foi financiada por [[mecenes]], lo que llevó al so estancamientu mientres tola Colonia. Poco primero d'españar la guerra d'independencia, el valencianu [[Manuel Tolsá]] empezó a dar clases d'escultura y a montar un taller de tal arte na [[Academia de San Carlos]]. Dizse que, gracies a la collaboración de los sos pupilos, pudo concebir y poner en marcha la conocida estatua de Carlos IV, encargada pol virréi Branciforte.<ref>{{cita web |url= http://www.fce.com.ar/ar/llibros/detalleslibro.asp?IDL=5654 |títulu= La escultura relixosa na Nueva España |fechaaccesu=4 de mayu de 2008 |autor= María del Consuelo Maquivar |formatu= HTML}}</ref> ==== Música ==== Otra de les artes que recibieron l'impulsu de la Ilesia foi la [[música]]. Quien la practicaben teníen de componer de cutiu delles partitures pa la so execución en mises. Antonio Sarrier, quien estudió música n'[[Italia]], introdució la vanguardia musical na Nueva España al componer una sonata con [[fuga]]. Juan Matías y Antonio de Salazar, oaxaqueños dambos, compunxeron un Tratáu d'Harmonía que mientres enforma tiempu sirvió pa la enseñanza de la música en Nueva España.<ref>{{cita web |url= http://www.mexico.us/musica/ |títulu= Historia de la música de Méxicu |fechaaccesu=4 de mayu de 2008 |formatu= HTML}}</ref>En 1711 estrenar na ciudá de Méxicu la ópera ''[[La Parténope]]'' con música de [[Manuel de Sumaya]], maestru de la capiya catedralicia y el más grande compositor barrocu mexicanu. La especial importancia d'ésta ópera ye que ye la primer compuesta n'América del Norte y la primer ópera compuesta nel continente americanu por un compositor americanu. Esta ópera da entamu a la fecunda y entá pocu estudiada historia de la creación operística llatinoamericana ensin atayar dende entós mientres trescientos años. Mientres l'intre de los sieglos [[sieglu XVI|XVI]] y [[sieglu XVII|XVII]] remaneció na [[Nueva España]] música del mesma rellumanza y coloríu de la música barroca contemporánea d'[[Europa]]. Les composiciones musicales fueron dedicaes al cultu relixosu de la dómina, según tamién, en dellos casos, a representar los sentimientos humanos más fondos. Esiste una gran cantidá de trabayos musicales y documentales que describen l'actividá musical alredor de la [[Ilesia católica]] mientres el periodu virreinal de Méxicu. Ente les ciudaes con mayor desenvolvimientu musical atópense la [[Distritu Federal (Méxicu)|Ciudá de Méxicu]], la ciudá de [[Puebla de Zaragoza|Puebla]], [[Oaxaca de Juárez|Oaxaca]], Tepotzotlán y Valladolid (güei llamada [[Morelia]]). * [[Pedro de Gante]] ([[1480]]-[[1572]]). Fundador de la primer escuela de música na [[Nueva España]]. * [[Juan Xuárez]] ([[1539]]). Primer [[maestru de capiya]] de la [[Catedral de Méxicu]]. * [[Hernando Franco]] (1532-85). [[Maestru de capiya]] de la [[Catedral de Méxicu]]. * [[Juan de Lienas]]. Compositor novohispano de finales del [[sieglu XVI]]). * [[Pedro Bermúdez]]. [[Maestru de capiya]] de la [[Catedral de Puebla]] mientres la primer década del [[sieglu XVII]]. * [[Bernardo de Peralta y Escudero]]. Compositor d'obres polifóniques de la [[Catedral de Puebla]]. * [[Juan Gutiérrez de Padilla]]. ([[Maestru de Capiya]] ente [[1629]] y [[1664]]). Compositor mexicanu más importante del [[sieglu XVII]]. * [[Francisco López Capiyes]]. Puebla. Segunda metá del [[sieglu XVII]]. * [[Miguel Matheo de Dallo y Lana]]. Puebla. * [[Juan Navarro Gaditanus]].(c.[[1550]] - c.[[1610]]) Monxu franciscanu. [[Catedral de Morelia]], Conventu de Santa Rosa de María. Valladolid. * [[Antonio de Salazar]]. [[Maestru de capiya]] de la [[Catedral de Méxicu]] ente [[1688]] y [[1715]]. * [[Ignacio de Xerusalem y Stella]]. Compositor italianu. [[Maestru de capiya]] de la [[Catedral de Méxicu]] de los años [[1749]] al [[1769]]. * [[Matheo Tollis de la Roca]]. Socesor d'[[Ignacio de Xerusalem y Stella|Ignacio de Xerusalem]]. * [[Manuel de Sumaya]] (Zumaya). Compositor de la segunda ópera conocida del [[Nuevu Mundu]]. * [[José Aldana]]. ([[1758]]-[[1810]]). Compositor más importante de la segunda metá del [[sieglu XVIII]] na [[Nueva España]]. * [[Manuel Arenzana]]. (ca 1762-1821). [[Maestru de capiya]] de Puebla nos principios del [[sieglu XIX]]. Estilu musical colos nuevos enclinos europeos de la dómina. ==== Arquiteutura ==== [[Ficheru:Taxco Santa Prisca.jpg|thumb|El Templu de Santa Prisca ye un monumentu colonial que s'alcuentra na ciudá de [[Taxco de Alarcón]], nel norte del estáu de [[Estáu de Guerrero|Guerrero]], [[Méxicu]]. Trátase d'un edificiu construyíu na década de [[años 1750|1750]] (más precisamente, ente los años 1751 y 1758), dedicáu pal cultu católicu nesa población que la so principal actividá foi —y sigue siendo— la minería de la [[Plata]].]] La mayoría de les ciudaes españoles del Nuevu Mundu yeren construyíes sobre planos basaos nel diseñu d'un tableru d'[[axedrez]], onde'l puntu cume yera'l centru de la ciudá. Nél topaben les ilesies, la catedral (en casu de que la ciudá fuera venci diocesana), les cases de los fundadores, el conceyu y el palaciu del rexidor. Los barrios y los mercaos solíen quedar fora de la ciudá, les cais siguíen trazos cardinales y enmarcaben escontra'l centru. El modelu de ciudá foi tomáu de [[Toledo]], entós capital d'España y aplicáu per vegada primera na Ciudá de Méxicu, escontra [[1524]].<ref>{{cita web |url= http://www.upo.es/depa/webdhuma/areas/arte/actes/3cibi/documentos/016f.pdf |títulu= LA ENSEÑANZA DE L'ARQUITEUTURA NA NUEVA ESPAÑA MIENTRES EL periodu barrocu |fechaaccesu=27 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> L'arquiteutura monástica siguió estilos predominantes n'Europa, como [[Arquiteutura de la Renacencia|renacentista]], [[arquiteutura gótica|gótica]], [[arte mudéxar|mudéxar]] y [[platerescu]]. Exemplos de góticu ye la [[catedral de Guadalajara (Méxicu)|catedral de Guadalajara]], ente que del platerescu ser la [[casa Montejo]] ([[Mérida (Yucatán)|Mérida]]), y los templos de [[Cuernavaca]], [[Cholula]], [[Izamal]] y [[Acolman]]. Toes estes construcciones fueron inspiraes en modelos d'[[Andalucía]] y [[Castiella]], que tamién tuvieron puxanza en [[Quitu]] ([[Ecuador]]) y [[Cuzco]] ([[Perú]]). Pa fines del sieglu XVI, llegó al virreinatu una nueva corriente arquitectónica, el [[arte mudéxar|mudéxar]], surdida pola fusión de los costumes mores coles tradiciones cristianes, tuvo la so mayor puxanza nos territorios de la [[Corona d'Aragón]]. Carauterizáu pol usu de [[lladriyu|lladriyos]], [[azulexu|azulexos]], [[Fonte (arquiteutura)|fontes]] y dobles [[Arcu (construcción)|arcos]] cruciaos, una de les sos construcciones carauterístiques en Nueva España foi la Fonte de la Reina, allugada en [[Chiapa de Corzo]].<ref>{{cita web |url= http://www.ifeanet.org/biblioteca/fiche.php?codigo=REV00008473 |títulu= L'arte mudéxar en Nueva España |fechaaccesu=27 d'abril de 2008 |autor= Guadalupe Moreno Avilés |formatu= HTML}}</ref> Socesor de la renacencia como arte principal européu foi'l [[barrocu]], nacíu de la [[Contrarreforma]], como una necesidá eclesiástica pa espublizar la doctrina católica d'una manera más sensitiva y menos racionalista. Predominó hasta principios del sieglu XVIII, con un marcáu estilu preferencial escontra les formes monumentales, efeutos teatrales, movimientu de les formes decoratives en plantes arquiteutóniques, amás solía decorase con figures de plantes y animales. La mayor parte de los templos católicos fueron construyíos con esti estilu, como la Ilesia de [[Santa Mónica]], en [[Guadalajara (Méxicu)|Guadalajara]], la Ilesia de [[Tepoztlán]] y la [[Ilesia de Santa Prisca (Taxco de Alarcón)|Ilesia de Santa Prisca]], [[Taxco]].<ref>{{cita web |url= http://www.upo.es/depa/webdhuma/areas/arte/actes/3cibi/documentos/070f.pdf |títulu= El barrocu na arquiteutura novohispana |fechaaccesu=29 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> El [[neoclásicu]] movió al barrocu violentamente tres la llegada de los Borbón a España ([[1713]]), despreciando asina les columnes sustituyíes por pilastres—, y el blancu convertir nel color predominante, representando la modernidá. [[Manuel Tolsá]], arquiteutu valencianu, foi'l mayor esponente del rococó novohispano; les sos obres más conocíes fueron el [[Palaciu de Minería]] y [[El Caballín (estatua)|la estatua ecuestre de Carlos IV]], conocida como ''El Caballín''.<ref>{{cita web |url= http://www.emagister.com.mx/cursos_historia_arquiteutura_colonial-tpsmx-460698.htm |títulu= El neoclásicu de la Nueva España |fechaaccesu=29 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> [[José Benito Churriguera]], arquiteutu [[Madrid|madrilanu]], foi'l patriarca d'una conocida familia d'artistes. Impunxo la so propia representación del barrocu, conocíu como [[churrigueresco]]. Esta nueva corriente carauterizar por abondosa y falambaldre decoración, usu de pilastres y estípites. En Nueva España, foi ejemplificada nes ilesies del [[Bajío (Méxicu)|Bajío]], especialmente Guanajuato.<ref>{{cita web |url= http://www.mexicodesconocido.com.mx/notes/5323-El-churrigueresco-del sieglu-XVIII |títulu= el churrigueresco del sieglu XVIII |fechaaccesu=29 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> ==== Lliteratura ==== Na lliteratura virreinal de Méxicu ye posible estremar dellos periodos. Nel primeru, la lliteratura ta venceyada col momentu históricu de la conquista, y nél abonden les cartes y cróniques. * ''Itinerariu de l'armada del rei católicu a la islla de Yucatán [...]'', probablemente de [[Juan Díaz (capellán)|Juan Díaz]] (1480-1549). * ''Rellación de delles coses de les que acaescieron a Hernando Cortés [...]'', d'[[Andrés de Tapia]] (¿1498?-1561). * ''Cartes de rellación'' de [[Hernán Cortés]] (1485-1547). * ''[[Historia verdadera de la conquista de la Nueva España]]'' de [[Bernal Díaz del Castillo]] (1492-1584). * ''[[Historia xeneral de les coses de Nueva España]]'' de frai [[Bernardino de Sahagún]](1499-1590). * ''Historia de les Indies'', ''[[Perbreve rellación de la destrucción de les Indies]]'', ''Apologética historia [...]'', etc. de frai [[Bartolomé de las Casas]] (1484-1566). * ''Historia xeneral de les Indies'', ''La Conquista de Méxicu'', de [[Francisco López de Gomara]] (1511–1566). * ''Antigüedaes de la Nueva España'', de [[Francisco Hernández (médicu y naturalista)|Francisco Hernández]] (1517-1578). * ''Rellación de les coses de Yucatán'', de frai [[Diego de Landa]] (1524-1579). * ''Crónica mexicana'' y ''Crónica mexicáyotl'', de [[Hernando de Alvarado Tezozómoc]] (c.1525-c.1610). * ''Historia de Tlaxcala'' de [[Diego Muñoz Camargo]] (ca.1530-ca.1600). * ''Historia Chichimeca'' de [[Fernando de Alva Ixtlilxóchitl]] (¿1568?-1648). * ''Historia xeneral de les Indies occidentales y particular de la gobernación de Chiapa y Guatemala'' de [[Fray Antonio de Remesal]]. Nel periodu posterior florió l'arte [[barrocu]]. Munchos de los autores conocíos del sieglu incursionaron con mayor o menor ésitu nel terrén de los xuegos lliterarios, con obres como anagrames, emblemes y llaberintos. Hubo autores notables na poesía, la llírica, la narrativa y la dramaturxa. * [[Bernardo de Balbuena]] (1562-1627). Nacíu n'España, graduáu na Universidá de Méxicu, autor de ''Grandor mexicanu''. * [[Francisco Cervantes de Salazar]] (¿1514?-1575). Nacíu n'España, foi caderalgu de retórica y depués rector na Universidá de Méxicu, autor d'una ''Crónica de la Nueva España'' y de poemes y ''diálogos llatinos'' (siguiendo a [[Juan Luis Vives|Vives]]) de tema mexicana destinaos a la enseñanza del llatín. * [[Gutierre de Cetina]] (1520-c.1567). Nacíu n'España, vivió y morrió en Méxicu. La so producción poética ye anterior a la so estancia en Méxicu, pero especulóse cola esistencia d'obra teatral novohispana depués perdida. * Fernando de Córdoba y Bocanegra (1565-1689). Nació en Méxicu y morrió en Puebla. Caltiénense dos estancies místiques, ''Cantar al amor divino'' y ''Cantar al santísimu nome de Jesús''. * [[Juan Ruiz de Alarcón|Juan Ruiz de Alarcón y Mendoza]] (1581-1639). * [[Sor Juana Inés de la Cruz]] (1651-1695). * [[Miguel de Guevara]] (c. 1586-dempués de 1646). Flaire agustino en Michoacán, con ''don de llingües'' indíxenes. Un manuscritu so de 1638 inclúi, ente otros poemes, el sonetu ''Nun me mueve'l mio Dios pa querete...'' polo que forma parte del grupu de poetes a los que s'atribuyó la so autoría, magar el famosu sonetu figura dende 1628 n'antoloxíes publicaes n'España. * [[Gaspar Pérez de Villagrá]] (1555-1620). Nacíu en Puebla, participó na conquista del nuevu Méxicu. Autor del poema ''Historia de la nueva Méxicu'' (1610) y de dellos memoriales impresos. * Antonio de Saavedra Guzmán (¿?-¿? Publicó en 1599). Autor del poema ''El pelegrín indianu'', allabancia de Cortés. * [[Carlos de Sigüenza y Góngora]] (1645-1700). * [[Francisco de Terraces]] (¿?—¿? sábese que taba vivu ente 1525 y 1600). Mexicanu, próximu a Cortés, allabáu por [[Cervantes]] como poeta (en ''La Galatea''). Caltiénense fragmentos del so poema ''Conquista y Mundu Nuevu''. ;Sieglu XVIII Nel [[sieglu XVIII]] surdieron escritores ilustraos y clasicistes: * [[Diego José Abá]] (1727-1779). * [[Francisco Javier Alegre]] (1729-1788). * [[Francisco Javier Clavijero]] (1731-1787). * [[Rafael Landívar]] (1731-1793). * [[José Joaquín Fernández de Lizardi]] (1776-1827), ''[[José Joaquín Fernández de Lizardi|El pensador mexicanu]]''. * [[Frai Servando Teresa de Mier]] (1765-1827). [[Ficheru:Carlos de Siguenza y Gongora.jpg|thumb|[[Carlos de Sigüenza y Góngora]], emparentáu de [[Luis de Góngora y Argote]], contemporaneu de Newton y Leibniz, foi un astrónomu y lliteratu, asesor de dellos virréis y introductor del [[métodu esperimental]] en Nueva España.]] ;Carlos de Sigüenza y Góngora {{AP|Carlos de Sigüenza y Góngora}} Carlos de Sigüenza y Góngora nació na capital del virreinatu escontra [[1645]], proveniente d'una [[Góngora (apellíu)|familia aristocrática]] natural de [[Navarra]]. Recibió una educación esmerada per parte de los sos padres, emparentaos con [[Luis de Góngora y Argote]], máximu esponente del [[culteranismu|culteranismu barrocu]]. La so enseñanza centrar na filosofía, matemátiques, ciencies y [[historiografía]]. A los 15 años d'edá, entró nun [[seminariu]] xesuita, del que foi espulsáu pocos meses más tarde por cuenta de salir de nueche, daqué prohibíu nel estatutu. Sicasí, Góngora atopó nel seminariu los sos primeros ímpetos científicos y lliterarios. Graduar de teoloxía y matemátiques na Real Universidá Pontificia de Méxicu, más nunca exerció como sacerdote. En [[1679]], pa conmemorar el 148° aniversariu de l'apaición de la Virxe de Guadalupe, Góngora escribió ''[[Primavera Indiana]]'', folletín nel qu'aponderaba la devoción a la patrona de Méxicu. Para [[1681]], un [[cometa]] apaeció nel firmamentu de la ciudá de Méxicu, y Góngora encargar de describir al oxetu, y asina convencer a munchos ciudadanos supersticiosos de la naturaleza inofensiva del sucesu. En [[1690]] publicó la so obra más importante, ''[[Llibra astronómica]]'', y dos años más tarde dirixó un programa de población na badea de Panzacola. Les sos principales obres son ''Les Glories de Querétaro'' ([[1668]]), y dellos llibros de poemes. Morrió en [[1700]] y foi contemporaneu de [[Isaac Newton|Newton]] y [[Leibniz]].<ref>{{cita web |url= http://www.biografiasyvidas.com/biografia/s/siguenza.htm |títulu=Biografía de Carlos de Sigüenza y Góngora |fechaaccesu=26 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.mexicodesconocido.com.mx/notes/4247-Carlos-de-Sig%FCenza-y-G%F3ngora |títulu=Vida y obra de Carlos de Sigüenza y Góngora |fechaaccesu=26 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref> ;Sor Juana Inés de la Cruz {{AP|Sor Juana Inés de la Cruz}} Sor Juana Inés de la Cruz nació en [[San Miguel Nepantla]] en [[1651]], pero quedó güérfana de padre y madre en [[1654]], y foi criada pol so güelu. A los trés años y mediu d'edá empezó a lleer y pocu dempués a escribir; la so primer composición foi una [[lloa]] pal festival de [[Corpus Christi]] en [[1658]]. [[1659|Al añu siguiente]] amosó deseos d'ingresar nuna escuela pa estudiar lliteratura y artes, pero les regles de la dómina torgaben qu'una muyer preparárase y estudiara.<ref>El típicu papel de les muyeres na sociedá del virreinatu yera ser ames de casa ensin más preparación que pa bordar y cocinar, y yera mal vistu qu'una muyer intentara preparar y sobresalir n'árees tradicionalmente destinaes a los homes.</ref> El virréi [[Antonio Sebastián de Toledo Molina y Salazar]], esaminólu en [[1667]] xunto a dellos sabios de la dómina, y determinó que la moza taba preparada pa ingresar a la universidá más ella decidió recluyise nun conventu pa escribir el restu de la so vida. Suxúrese una presunta rellación lésbica de Sor Juana cola virreina, marquesa de Mancera, que supuestamente puede asegurase al traviés de los sos poemes: {{cita|Yo, pos, la mio adorada Filis,<br />que la to deidá reverencio,<br />que'l to desdeñu idolatro<br />y que'l to rigor venero:<br />[...]<br />Ser muyer, nin tar ausente,<br />nun ye d'amar torga;<br />pos sabes tu que les almes<br />distancia ignoren y sexu|Sor Juana Inés de la Cruz.<ref>{{cita llibru |autor= Villena, Luis Antonio de (Ed.) |títulu=Amores iguales. Antoloxía de la poesía gai y lésbica |añu= 2002 |editorial= Madrid: La Esfera |id= 84-9734-061-2}}</ref><ref>{{cita web |url= http://culturalesbiana.blogsome.com/2006/07/07/sor-juana-ines-de-la cruz/ |títulu=Cultura Lesbiana :: Sor Juana Inés de la Cruz |fechaaccesu=27 d'abril de 2008 |formatu= HTML}}</ref>}} El restu de la so vida, Sor Juana escribió dellos llibros de poemes, como ''[[Décimes y sonetos]]'', pero incursionó tamién na [[llírica]], [[alegoría]], [[sonetu]], poesía sacra, festiva y popular. Autora de dellos [[villancicu|villancicos]], compunxo [[Dramaturxa|delles obres de teatru]] na so vida, como ''[[Los empeños de una casa]]'', ''[[Amor ye más llaberintu]]'' y ''[[El divín Narcisu (lloa)|El divín Narcisu]]''. La so lloa en [[prosa]] más conocida ye ''[[Neptunu alegóricu]]''. L'obispu de Puebla, [[Manuel Fernández de Santa Cruz]], sol seudónimu ''Sor Filotea de la Cruz'' escribiólu censurando'l so comportamientu impropiu de la dómina. La serie de cartes ''[[Respuesta a Sor Filotea de la Cruz]]'' foi una reseña de la vida de la poeta, que morrió enferma de [[viruela]], el [[17 d'abril]] de [[1695]], a la edá de 43 años. La enfermedá foi contraida al curiar a enfermos nos rincones paupérrimos de la capital.<ref>{{cita web |url= http://www.mexicodesconocido.com.mx/notes/1155-Sor-Juana-In%Y9s-de-la Cruz-(1648-1695) |títulu= Sor Juana Inés de la Cruz (1648-1695) |fechaaccesu=27 d'abril de 2008 |autor= Mexicodesconocido.com.mx |formatu= HTML}}</ref> == Ver tamién == * [[Pinacoteca de Mérida Juan Gamboa Guzmán]], muséu de la dómina === Historia === * [[Historia de Méxicu]] * [[Acta d'Independencia del Imperiu Mexicanu]] * [[Mestizaje n'América]] * [[Rellaciones esteriores de Nueva España]] * [[Virréis de Nueva España]] * [[Tratáu de San Llorienzo (1795)]] * [[Inmigración en Nueva España]] === Territorios === * [[Alta California]] * [[Capitanía Xeneral de Cuba]] * [[Capitanía Xeneral de Guatemala]] * [[Capitanía Xeneral de Filipines]] * [[Capitanía Xeneral de Yucatán]] * [[Comandancia xeneral de les Provincies Internes]] * [[Gobernación española de Taiwán]] * [[Capitanía Xeneral de Santu Domingu]] * [[Floríes]] * [[Luisiana (Nueva España)]] * [[Territoriu de Nootka|Territoriu de Nutca]] * [[Territoriu d'Oregón]] === Personaxes === * [[Hernán Cortés]] * [[Agustín de Iturbide]] === Otros Virreinatos === * [[Virreinatu de la Nueva Granada]] * [[Virreinatu de Perú]] * [[Virreinatu del Río de la Plata]] {{Socesión | predecesor = [[Conquista de Méxicu]]<br />(s.XVI) | títulu = [[Historia de Méxicu]] |periodu = | socesor = [[Independencia de Méxicu]]<br /><small>(1810-1821)</small> | predecesor2 = [[Imperiu español n'Asia y Oceanía|Conquista de Filipines]]<br />(s.XVI) | títulu2 = [[Historia de Filipines]] |periodu2 = | socesor2 = [[Revolución filipina]]<br /><small>(1896-1898)</small> }} == Notes == {{llistaref|2|barra=220}} == Bibliografía == * {{cita llibru | apellíos = CASASOLA |nome= Gustavo |editor= Editorial Tríes |títulu= Seis sieglos d'historia gráfica de Méxicu, tomu 1 |añu= [[1976]] |allugamientu= [[Ciudá de Méxicu]]| ISBN = 968-7013-01-0}} * {{cita llibru | apellíos = DE VALLE ARIZPE |nome= Artemio |títulu= De la Nueva España |edición= Editorial Lectorum |añu= [[1997]] |allugamientu= [[Guadalajara (Jalisco)]]| ISBN = 970-732-155-5}} * {{cita llibru | apellíos = ESQUIVEL MILÁN |nome= Gloria| coautor = Enrique Figueroa Alfonso |títulu= Historia de Méxicu |edición= Editorial Harla |añu= [[1996]] |allugamientu= [[Oxford]]}} * {{cita llibru |apellíu=FUENTES MARES |nome= José |editor= Editorial Océanu |títulu= Historia Ilustrada de Méxicu, de Hernán Cortés a Miguel de la Madrid. Tomu II |añu= [[1984]] |allugamientu= [[Ciudá de Méxicu]] |isbn= 970-613-092-6}} * {{cita llibru |apellíu=GONZÁLEZ OBREGÓN |nome=Luis |editor= Botes & Alonso Editor |títulu=Croniquillas de la Nueva España |añu= [[2005]] |allugamientu= [[Toluca]], [[Estáu de Méxicu]]}} * {{cita llibru | apellíos = HUMBOLDT, VON |nome= Alexander |títulu= Ensayo políticu sobre'l reinu de Nueva España |añu= [[1807]] |allugamientu= [[Madrid]], [[España]] |isbn= 970-07-4758-1}} * {{cita llibru | apellíos = KRAUZE |nome=Enrique |títulu= Sieglu de caudiellos, biografía política de Méxicu —1810-1910— |añu= [[1994]] |editorial= Editorial Tusquets |allugamientu= [[Puebla de Zaragoza]]| ISBN = 970-699-048-8}} * {{cita llibru | apellíos = MAQUIVAR |nome=María del Consuelo |títulu De dexar a lo prohibío, iconografía de la Santísima Trinidá na Nueva España |añu= [[1998]] |editorial= Editorial Porrúa |allugamientu= [[Monterrey]]}} * {{cita llibru | apellíos = MORENO |nome= Salvador| coautor = Alma E. Silva |títulu= Historia de Méxicu, tercer cursu |fecha=[[1997]] |editorial= Ediciones Epsa |allugamientu= Ciudá de Méxicu |isbn= 968-417-230-3}} * {{cita llibru | apellíos = ROSES |nome=Alejandro |títulu=Mito de la historia mexicana. D'Hidalgo a Zedillo |añu= [[2006]] |editorial= Editorial Planeta |ubicación= Ciudá de Méxicu| ISBN = 970-37-0555-3}} * {{cita llibru | apellíos = ROSELLÓ SOBERÓN |nome= Estela |títulu=Asina na tierra como nel cielu: manifestaciones cotidianes de la culpa y el perdón na Nueva España de los sieglos XVI y XVII |añu= [[2004]] |editorial= [[Colexu de Méxicu]]| ISBN = 968-12-1255-X}} * {{cita llibru | apellíos = TREVIÑO |nome=Héctor Jaime |títulu= Historia de Méxicu, tercer curso |añu= [[1997]] |editorial= Editorial Castillo |allugamientu= [[Monterrey]]| ISBN = 970-20-0019-X}} * {{cita llibru | apellíos = VASCONCELOS |nome=José |títulu= Curtiu Historia de Méxicu |editorial= Editorial Tríes |allugamientu= [[Guadalajara (Méxicu)|Guadalajara]] | ISBN = 968-24-4924-3}} * {{cita llibru | apellíos = VIGIL |nome=José María |títulu=México a través de los siglos, tomu X |añu= [[1981]] |editorial= Editorial Cume |allugamientu= Ciudá de Méxicu}} * {{cita llibru | apellíos = VILLALPANDO |nome=José Manuel |títulu= El virréi, memories de la virreina de Gálvez onde rellata cómo Carlos III torgó la independencia de Nueva España |añu= [[2003]] |editorial= Editorial Planeta |ubicación= [[Morelia]] | ISBN = 970-690-363-1}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Viceroyalty of New Spain}} * {{cita web |url= http://www.munavi.inah.gob.mx/ |títulu= Muséu Nacional del Virreinatu, sitio web oficial. Patrocináu por INAH. |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |formatu= HTML |cita= [[INAH]] }} * {{cita web |url= http://www.arts-history.mx/login_pagu.php?URL=/sitiu/index.php?id_sitiu=7147 |títulu= Artes y Historia cultural nel Virreinatu de Nueva España. |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= Login }} * {{cita web |url= http://www.iteeinflamate.com/ |títulu= Analís del barrocu ya hispanidá en Nueva España. |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |formatu= HTML }} * {{cita web |url= http://www.paginasprodigy.com/dcwright/ |títulu=Estudio sobre les cultures de Méxicu |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |autor= David Charles Wright Carr |formatu= HTML }} * {{cita web |url= http://www.universidadabierta.edu.mx/Biblio/G/GARCIA%20ALCOCER%20GLORIA-Mexico%20a%20partir%20d'el%20sieglu.htm |títulu=Méxicu a partir del sieglu XVI |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |autor= Gloria García Alcocer |formatu= HTML }} * {{cita web |url= http://www.artehistoria.jcyl.es/historia/contestos/1568.htm |títulu= Protagonistes de la Historia. Ficha Nueva España. |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |formatu= HTML |editorial= ArteHistoria.com }} * {{cita web |url = http://amolt.interfree.it/Messico/spagnolo_storia06.htm |títulu = Historia de Méxicu, la Nueva España |fechaaccesu=17 de marzu de 2008 |formatu = HTML |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080420112257/http://amolt.interfree.it/Messico/spagnolo_storia06.htm |fechaarchivu=20 d'abril de 2008 }} {{Tradubot|Virreinato de Nueva España}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Virreinatu de Nueva España|Virreinatu de Nueva España]] [[Categoría:Historia de Guatemala]] [[Categoría:Historia de Méxicu]] [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Historia d'El Salvador]] [[Categoría:Historia d'Hondures]] [[Categoría:Historia de Costa Rica]] [[Categoría:Historia de Nicaragua]] [[Categoría:Historia de Cuba]] [[Categoría:Historia de Puertu Ricu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] slb3ty8nq19hdz3av7imjhg4f7k9xup 0 128658 3699524 3297961 2022-07-25T09:35:15Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'organización|fundación=[[1951]]|sede=[[Beijing]]|área de influencia={{CHN}}}}El '''Comité Olímpicu Chinu''' ({{Zh|t=中國奧林匹克委員會|s=中国奥林匹克委员会|p=Zhōngguó Àolínpǐkè Wěiyuánhuì|w=Chung-Kuo Ao-Lin-P'i-K'o Wei-Yüan-Hui}}: 中國奧林匹克委員會, : 中国奥林匹克委员会, : , : ; códigu COI: CHN) ye la institución encargada de rexir la participación de la [[República Popular China]] nos [[Xuegos Olímpicos|xuegos olímpicos]] y les distintes competiciones dientro y fora del continente asiáticu. Ye miembru de los [[Conseyu Olímpicu d'Asia|Comités Olímpicos Nacionales d'Asia]] y del [[Comité Olímpicu Internacional]] (COI).<ref name="ref_duplicada_1173">{{cita web |url=http://www.ocasia.org/NOCs/Index.aspx|fecha=2010|títulu=National Olympic Committees (NOCs)|idioma=inglés|editorial=Olympic Council of Asia : National Olympic Committees|fechaaccesu=16 de payares de 2010}}</ref> == Historia == En 1910 foi creáu'l ''Comité Olímpicu Nacional Chinu'' (中國 奧林匹克) representar los intereses de la [[República de China]] nes actividaes de los Xuegos Olímpicos. El mesmu foi reconocíu pol COI en 1922. La república compite per primer vegada nos xuegos de [[Xuegos Olímpicos de Los Ángeles 1932|Los Angeles 1932]], n'Estaos Xuníos, como «China».<ref>{{cita web |url=http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1932/1932s.pdf|títulu=Archived copy|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100707164120/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1932/1932s.pdf |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100707164120/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1932/1932s.pdf|fechaarchivu=7 de xunetu de 2010 |fechaarchivu=7 de xunetu de 2010|títulu=Archived copy|títulu=Archived copy|fechaaccesu=18 de payares de 2008|fechaaccesu=18 de payares de 2008}}</ref><ref>{{cita web |url=http://library.la84.org/OlympicInformationCenter/OlympicReview/1973/ore66/ore66c.pdf|autor=Berlioux, Monique|fecha=mayu-xunu de 1973|títulu="Concerning China"|editorial=Olympic Review}}</ref> En 1951 el Comité Olímpicu treslladar de [[Nankín|Nanking]] a [[Taipéi]] y créase al empar Comité Olímpicu Nacional de la República Popular China.<ref name="olympics1976">''The Times'', "The Latest Threat to the Olympics - And its all over a name", 10 July 1976</ref> Al añu siguiente dichu comité foi convidáu a los los [[Xuegos Olímpicos de Ḥélsinki 1952|Xuegos Olímpicos de Branu de 1952]] en [[Ḥélsinki]] (Finlandia). Solo un atleta, Wu Chuanyu, un nadador, pudo participar, yá que el Comité «foi aceptáu pa la so afiliación apenes dos díes antes de l'apertura de los Xuegos».<ref name="report">Werner Soderstrom Osakeyhtio, {{cita web |url=http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1952/OR1952.pdf|títulu=The Official Report of the Organising Committee for the Games of the XV Olympiad Ḥélsinki 1952|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080411091045/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1952/OR1952.pdf |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080411091045/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1952/OR1952.pdf|fechaarchivu=11 d'abril de 2008 |fechaarchivu=11 d'abril de 2008|títulu=The Official Report of the Organising Committee for the Games of the XV Olympiad Helsinki 1952|títulu=The Official Report of the Organising Committee for the Games of the XV Olympiad Helsinki 1952}}&nbsp;{{Small|(30.6&nbsp;MB)}} , Sulo Kolkka (ed.), Alex Matson (trans.), ''The Organising Committee for the XV Olympiad Helsinki 1952'', 1952</ref> En 1954 el COI adopta un resolución que reconoz oficialmente'l Comité Olímpicu de la República Popular China (中国 奥林匹克) y ye convidáu a los [[Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Xuegos de Melbourne de 1956]] n'Australia. La República Popular entama una delegación, pero #retirar en protesta pol problema de los dos Chines.<ref name="olympic2004">[http://en.olympic.cn/china_oly/china_olympic/2004-03-30/124550.html Chinese Olympics Committee website]</ref> En 1958 la República Popular China #retirar del movimientu olímpicu y al igual que les federaciones que la componen. El profesor Tung Hou Yi, miembru del COI pa la República Popular dimite. En 1979 en [[Nagoya]] ([[Xapón]]), el COI reconoció oficialmente al Comité Olímpicu Chinu como'l cuerpu representativu de la China comunista. El Comité Olímpicu Chinu de la República de China se renombró oficialmente como'l Comité Olímpicu de China Taipéi. [[Ficheru:Gou_Zhongwen_(cropped).jpg|miniaturadeimagen|269x269px|Gou Zhongwen en 2017.]] Gou Zhongwen ye'l presidente dende avientu de 2016.<ref>[http://www.insidethegames.biz/articles/1045411/gou-named-president-of-chinese-olympic-committee-as-outgoing-liu-handed-honorary-role «Gou named President of Chinese Olympic Committee as outgoing Liu handed honorary role»]. Consultáu'l 3 de xineru de 2017.{{cita publicación |url=http://www.insidethegames.biz/articles/1045411/gou-named-president-of-chinese-olympic-committee-as-outgoing-liu-handed-honorary-role|títulu=Gou named President of Chinese Olympic Committee as outgoing Liu handed honorary role|fechaaccesu=3 de xineru de 2017}}</ref> == Ver tamién == * China nos Xuegos Olímpicos * Federación Deportiva y Comité Olímpicu de Hong Kong * Comité Olímpicu y Desportivo de Macáu == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://en.olympic.cn en.olympic.cn] (sitio web oficial n'inglés) {{control d'autoridaes}} 607u5327m1hsutup80xc0pr5hfm9hmw 0 128898 3699532 3663200 2022-07-25T10:34:30Z B25es 1043 /* Centros d'enseñanza */ #NMESF fotos wikitext text/x-wiki {{Llocalidá}} '''Los Corrales''' ye un [[Municipiu|conceyu]] [[España|español]] de la [[provincia de Sevilla]], [[Andalucía]]. Anguaño tien una población de {{persones}} y la so estensión superficial ye de 66 km². == Situación == Les sos [[Sistema de Coordenaes Xeográfiques|coordenaes xeográfiques]] son 37º 06' N, 4º 59' O. Asítiase a una altitú de 385 [[Metru|metros]] y a 107 quilómetros de la capital de provincia, [[Sevilla]]. La ciudá de [[Málaga]] #asitiar a unos 105 km.. Tamién tán mui cerca les provincies de Cádiz y Córdoba. == Historia == Nel so términu municipal atopáronse importantes restos, alcontraos sobremanera en dos puntos: unu nel llugar denomináu La güerta de la Fuente del Espartu y l'otru de mayor importancia nel llugar llamáu Cortixu de Repla. Nesti postreru atopáronse, xusto al llau d'un covarón de la que brota un manantial d'agua, restos d'una fortificación romana, y en toos la so contorna apaecieron numberosos cachos de vasíes y delles monedes de plata llamaes denarios, moneda cola que yeren pagaos los lexonarios romanos. Según la opinión de bastantes arqueólogos, los restos d'esta ruines podríen pertenecer a Ilipa o Ilipula Minor, que según los itinerarios de Antonino atopábase allugada aprosimao per esta zona. Mientres la dominación árabe, la zona quedó totalmente despoblada en gran parte por cuenta de que por esti llugar taba la frontera ente los dominios árabes y cristianos, polo que la zona yera considerada de riesgu y de munchos conflictos, siendo este'l motivu pol cual nun s'atoparon apenes restos arqueolóxicos d'esta dómina, solo unos pocos na enantes citada Fonte del Espartu y otros nel llugar llamáu Les Alcaidías, onde se cunta qu'un llabrador atopó un tesorillo de monedes de plata, que por #inorancia del so valor camudó en Osuna por una pulsera. Tres #reconquistar y espulsión de los musulmanes, la zona onde anguaño s'atopa allugáu'l pueblu de Les Corrolades y el so términu municipal tuvieron suxetu a continuos controles per parte del Cabildru de Osuna, nun dexando'l llendo nin l'asentamientu na zona. A midida que aumentaba la población fíxose necesariu'l repartu de nueves tierres. Sobre 1540 partiéronse tierres del vecín pueblu de Martín de la Jara y pue que parte de monte del actual términu de Les Corrolades. Anque la hipótesis más usada sobre l'orixe de Les Corrolades ye que na zona establecieren ganaderos de los Duques de Osuna, que nel llugar atopaben los corrolades de los ganaos del Duque o inclusive que por equí se celebraben feries de ganáu, nenguna d'estes teoríes paecen bien probables, pos neses feches la mayor parte de los terrenes d'esta zona yeren baldíos, esto ye, tierres que pertenecíen a la Corona y non a los Duques. Sería sobre 1570 cuando se dexó l'asentamientu de los primeres pobladores. Esti realizó sobre'l marxe derechu del regueru de la Fuente Mala, yá que yera'l terrén más apropiáu de les 278 fanegas de tierra que se partieron na zona. La mayor parte de les tierres #atopar na marxe izquierda de dichu regueru, siendo la mayoría d'estos terrenes non bien apoderaos pa l'agricultura, polo que fueron usaos pal llendo. Les primeres cases construyéronse mirando escontra'l regueru y na so parte delantera edificáronse corrolades pal ganáu polo que casi con toa seguridá lo primeru que víen les persones que llegaben al llugar yeren estes corrolades y de ende que se-y denominara nun principiu col nome de #Poblar de Les Corrolades y darréu quedara'l so actual nome. Nun principiu fueron sobre unes diez families les que s'establecieron y por cuenta de la probeza de les tierres partíes, la crecedera del asentamientu mientres los próximos años sería bastante lentu. La so hestoria hasta los nuesos díes ye paecida a la de munchos pueblos andaluces, con más penes que glories, pero na actualidá por fortuna y gracies al esfuerciu y el trabayu de tolos corraleños, estos esfruten de más glories que penes. Pueblu mayoritariamente agrícola y ganaderu qu'adulces se foi montando nel tren de la industrialización, una y bones l'agricultura acaldía ta peor y más mecanizada. Fueron delles les empreses que s'establecieron nel Polígonu industrial y fora d'él, pero per #desgracia y debíu en parte a la crisis dalgunes sumieron. == Centros d'enseñanza == [[Ficheru:Los Corrales, Sevilla 123.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|IES Francisco Gallardo]] El pueblu tien dos centros d'enseñanza: el C. E. I. P. San José de Calasanz y l'I. E. S. Maestru Francisco Gallardo, que s'emplega pa dos llocalidaes, Martín de la Jara y Les Corrolades. == Actividaes culturales y d'ociu == El pueblu tien una casa de la cultura con cine, chigre, biblioteca, sala d'internet Guadalinfo, videoclub, centru de formación, etc. . Coles mesmes, esisten numberosos restoranes por tol pueblu. La so gastronomía ye práuticamente la de toa Andalucía. Amás,construyóse una ermita a la Virxe del Buensuceso na casa que dicen que se-y apaeció a un home. El Padre Diamantino tuvo na Ilesia Santiago Apóstol. Esisten dos conceyos; el nuevu, que ye'l verdaderu conceyu y el vieyu. Tamién tien una pilastra reformada nel cual antes #llavar ropa y que se caltién como monumentu. [[Ficheru:Los Corrales, Sevilla 038.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ilesia de Santiago Apóstol]] == Monumentos == * Ilesia de Santiago Apóstol del [[sieglu XVIII]]. * Pilar * Les ruines de pila == Fiestes == Tien fiestes como la feria d'agostu, el día de la Virxe del Buensuceso (o Virxe de Mayu), la romería de la fonte del espartu, les candelarias en febreru (una especie de san juan), y les demás son fiestes que se celebren en tol país. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Sevilla]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] bd0dj3qbeocwtelrxe6h3a86qhwrnfk 0 129809 3699460 3642498 2022-07-25T08:05:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de competición a motor | nome = '''NASCAR Truck Series''' | temporada = [[Temporada 2016 de la NASCAR Camping World Truck Series|2016]] | imaxe = MikeSkinner2006Truck.jpg | imaxe_tamañu = 350px | categoría = Pickups [[Stock Car]] | fundación = 1995 | xerente = [[Mike Helton]] <br /> [[Brian France]] | lema = | inaugural = '''[[Temporada 1995 de NASCAR SuperTruck Series|1995]]''' | difunta = | ámbitu = [[Estaos Xuníos|Nacional]] | pilotu campeón = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Christopher Bell]] | escudería campeona = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Kyle Busch Motorsports]] | piloto = | escuderíes = | constructores = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Chevrolet]], [[Ford]],<br /> {{Bandera|Xapón}} [[Toyota]] | motores = | neumáticos = {{Neumáticu|G}} [[Goodyear]] | web = www.nascar.com }} La '''NASCAR Truck Series''' ye una categoría d'[[automovilismu de velocidá]] entamada pola [[NASCAR]] dende l'añu 1995, que se cuerre con [[pickup]]s de cai modificaes. Ye una de los trés divisiones nacionales de la [[NASCAR]], xuntu cola [[NASCAR Xfinity Series]] y la [[NASCAR Cup Series]]. [[Ficheru:ToyotaTundrasJohnnyBensonJackSprague.jpg|thumb|left|Johnny Benson y Jack Sprague piloten dos Toyota Tundra de la temporada 2007.]] La idea surdió d'un grupu de pilotos de Score International nel añu 1993, que propunxeron un campeonatu similar a los yá esistentes na NASCAR pero que s'apostaría con pickups. Amosáronse prototipos de pickups nes [[500 Milles de Daytona]] de 1994 y corriéronse delles carreres d'exhibición esi mesmu añu. La NASCAR SuperTruck Series inaugurar en 1995 cola participación de dellos competidores de les dos categoríes cimeres. Les carreres celebrar n'[[Circuitu oval|óvalos]] curtios (de menos d'una milla o 1.600 metros d'estensión) y [[autódromu|autódromos]]. En llugar de paraes de boxes "en vivu", a metá de carrera disponer d'una posa de 10 minutos pa realizar arreglos y recambiu de pieces. Al añu siguiente, adoptóse'l nome actual y estableciéronse ente una y tres neutralizaciones por carrera. El sistema de poses abandonar pa 1997, una y bones los óvalos curtios fueron dando pasu a óvalos medianos (hasta dos milles o 3.200 metros). Les paraes en boxes teníen restricciones tocantes a la cantidá de neumáticos reemplazables y al momentu dexáu pa detenese. Coles mesmes, delles feches desenvolver en paralelu con feches de la NASCAR Cup Series o la [[IndyCar Series]]. Dempués de 14 años como patrocinador principal de la serie, [[Craftsman]] retirar tres rematar la temporada 2008 y el nuevu auspiciante ye [[Camping World]]. NASCAR reglamentó en 2011, que los pilotos pueden sumar puntos nuna de los trés series nacionales (Copa NASCAR, Xfinity Series, o Trucks) nuna temporada, y nun sumar puntos nos trés categoríes, como yera antes de la implementación d'esta regla. En 2016, implementóse un sistema eliminatoriu de playoffs similar a la [[Copa NASCAR|Caza pola Copa]]: el formatu consiste de 8 pilotos con dos rondes preliminares de tres carreres, onde dos pilotos queden esaniciaos dempués de cada corte, por que cuatro pilotos avancen a la carrera final, na cual onde'l pilotu meyor allugáu llogra'l títulu. En cada ronda se resetean el puntaje de los pilotos, y el ganador de cada carrera clasifícase automáticamente a la siguiente ronda. Amás, amestóse la regla de ''caution clock'', que consta de que va salir una bandera mariella de neutralización si la carrera caltener so bandera verde por 20 minutos. El reló restablecer en tolos reinicios, hasta que dexa de funcionar nes 20 postreres vueltes de carrera (10 vueltes en [[Pocono Raceway|Pocono]] y [[Canadian Tire Motorsport Park|Mosport]]), y nun ye usáu en Eldora. == Automóviles == === Especificaciones === * '''Motor''': Motor V8 atmosféricu de 5.8L y 650-700 hp (485-522 kW) * '''Tresmisión''': Manual de cuatro velocidad * '''Pesu mínimu''': ** Ensin pilotu: 3200 llibres (1455 kg) ** Con pilotu: 3400 llibres (1545 kg) * '''Combustible''': gasolina de 98 octanos * '''Capacidá del depósitu''': 22 galones (83,2 llitros) === Modelos === * [[Dodge Ram]] (1995-2009) * RAM (2010-2012, dempués de que [[Ram Trucks|RAM Trucks]] dixebrar de [[Dodge]]). * [[Ford F-150]] (1995-presente) * [[Chevrolet C/K]] (1995-1997) * [[Chevrolet Silverado]] (1998-presente) * [[Toyota Tundra]] (2004-presente) == Circuito == {{Columnes}} * {{bandera|Xeorxa}} [[Atlanta Motor Speedway|Atlanta]] (2004-2012) * {{bandera|Tennessee}} [[Bristol Motor Speedway|Bristol]] (1995-1999, 2003-presente) * {{Bandera|Canadá}} [[Mosport Park|Bowmanville]] (2013-presente) * {{bandera|Carolina del Norte}} [[Charlotte Motor Speedway|Charlotte]] (2003-presente) * {{bandera|Illinois}} [[Chicago Motor Speedway|Cicero]] (2000-2001) * {{bandera|Illinois}} [[Chicagoland Speedway|Chicagoland]] (2009-presente) * {{bandera|Colorado}} [[Coloráu National Speedway|Colorado]] (1995-1997) * {{bandera|Carolina del Sur}} [[Darlington Raceway|Darlington]] (2001-2004, 2010-presente) * {{bandera|Florida}} [[Daytona International Speedway|Daytona]] (2000-presente) * {{bandera|Delaware}} [[Dover International Speedway|Dover]] (2000-presente) * {{bandera|Washington}} [[Evergreen Speedway|Evergreen]] (1995-2000) * {{bandera|Nueva Jersey}} [[Flemington Speedway|Flemington]] (1995-1998) * {{bandera|California}} [[California Speedway|Fontana]] (1997-2009) * {{bandera|Kansas}} [[Heartland Park Topeka]] (1995-1999) * {{bandera|Illinois}} [[Gateway International Raceway|Gateway]] (1998-2010) * {{bandera|Florida}} [[Homestead-Miami Speedway|Homestead]] (1996-presente) * {{bandera|Missouri}} [[I-70 Speedway|I-70]] (1995-1999) {{Nueva columna}} * {{bandera|Indiana}} [[Indianapolis Raceway Park|Indy Raceway Park]] (1995-2011) * {{bandera|Iowa}} [[Iowa Speedway|Iowa]] (2009-presente) * {{bandera|Kansas}} [[Kansas Speedway|Kansas]] (2001-presente) * {{bandera|Kentucky}} [[Kentucky Speedway|Kentucky]] (2000-presente) * {{bandera|Nevada}} [[Las Vegas Motor Speedway|Las Vegas]] (1996-1999, 2001-presente) * {{bandera|Kentucky}} [[Louisville Motor Speedway|Louisville]] (1995-1999) * {{bandera|Ohio}} [[Mansfield Motorsports Speedway|Mansfield]] (2004-2008) * {{bandera|Virginia}} [[Martinsville Speedway|Martinsville]] (1995-presente) * {{bandera|Tennessee}} [[Memphis International Raceway|Memphis]] (1998-2009) * {{bandera|California}} [[Mesa Marin Raceway|Mesa Marin]] (1995-2001, 2003) * {{bandera|Michigan}} [[Michigan International Speedway|Michigan]] (1999-2000, 2002-presente) * {{bandera|Wisconsin}} [[Milwaukee Mile|Milwaukee]] (1995-2009) * {{bandera|Tennessee}} [[Nashville Speedway USA|Nashville - Fairgrounds]] (1996-2000) * {{bandera|Tennessee}} [[Nashville Superspeedway|Nashville - Lebanon]] (2001-2011) * {{bandera|Pennsylvania}} [[Nazareth Speedway|Nazareth]] (1996-2001) * {{bandera|New Hampshire}} [[New Hampshire International Speedway|New Hampshire]] (1996-2011) * {{bandera|Ohio}} [[Eldora Speedway|New Weston]] (2013-presente) {{Nueva columna}} * {{bandera|Carolina del Norte}} [[North Wilkesboro Speedway|North Wilkesboro]] (1995-1996) * {{bandera|Arizona}} [[Phoenix International Raceway|Phoenix]] (1995-presente) * {{bandera|Colorado}} [[Pikes Peak International Raceway|Pikes Peak]] (1998-2002) * {{bandera|Pennsylvania}} [[Pocono Raceway|Pocono]] (2010-presente) * {{bandera|Oregón}} [[Portland Speedway|Portland (óvalu)]] (1995-1998) * {{bandera|Oregón}} [[Portland International Raceway|Portland (autódromu)]] (1999-2000) * {{bandera|Virginia}} [[Richmond International Raceway|Richmond]] (1995-2005) * {{bandera|California}} [[Saugus Speedway|Saugus]] (1995) * {{bandera|California}} [[Sears Point Raceway|Sears Point]] (1995-1998) * {{bandera|Virginia}} [[South Boston Speedway|South Boston]] (2001-2003) * {{bandera|Alabama}} [[Talladega Superspeedway|Talladega]] (2006-presente) * {{bandera|Texas}} [[Texas Motor Speedway|Texas - Fort Worth]] (1997-presente) * {{bandera|Arizona}} [[Tucson Raceway Park|Tucson]] (1995-1997) * {{bandera|Florida}} [[Walt Disney World Speedway|Walt Disney World]] (1997-1998) * {{bandera|Nueva York}} [[Watkins Glen]] (1996-2000) {{Final columnes}} [[Ficheru:Erik Darnell Wins @ Michigan.jpg|thumb|derecha|Erik Darnell vence la carrera de Brooklin, Michigan de 2008 a pocos centímetros de Johnny Benson.]] == Campeones == {{AP|Campeones de la Serie NASCAR#NASCAR Camping World Truck Series|l1=Campeones de la serie NASCAR Camping World Truck Series}} {{AP|Campeones de la Serie NASCAR#Númberu de Títulos por pilotos (Truck Series)|l1=Títulos per pilotu (NASCAR Camping World Truck Series)}} {| {{tablaguapa}} |- !Añu !Pilotu campeón !Equipu !Númberu/Marca !Victories !Top 10 ![[Pole position|Poles]] !Puntos (marxe) |- | align="center" |'''1995''' |[[Mike Skinner (NASCAR)|Mike Skinner]] |[[Richard Childress Racing|Richard Childress]] |align="center"|#3, [[Chevrolet]] |align="center"|8 |align="center"|18 |align="center"|7 |align="center"|3224 (126) |- | align="center" |'''1996''' |[[Ron Hornaday|Ron Hornaday, Jr.]] |[[Dale Earnhardt]] |align="center"|#16, [[Chevrolet]] |align="center"|4 |align="center"|23 |align="center"|2 |align="center"|3831 (53) |- | align="center" |'''1997''' |[[Jack Sprague]] |[[Hendrick Motorsports|Rick Hendrick]] |align="center"|#24, [[Chevrolet]] |align="center"|3 |align="center"|23 |align="center"|5 |align="center"|3969 (232) |- | align="center" |'''1998''' |[[Ron Hornaday|Ron Hornaday, Jr.]] |[[Dale Earnhardt]] |align="center"|#16, [[Chevrolet]] |align="center"|6 |align="center"|22 |align="center"|2 |align="center"|4072 (3) |- | align="center" |'''1999''' |[[Jack Sprague]] |[[Rick Hendrick]] |align="center"|#24, [[Chevrolet]] |align="center"|3 |align="center"|19 |align="center"|1 |align="center"|3747 (8) |- | align="center" |'''2000''' |[[Greg Biffle]] |[[Roush Fenway Racing|Jack Roush]] |align="center"|#50, [[Ford Motor Company|Ford]] |align="center"|5 |align="center"|18 |align="center"|4 |align="center"|3826 (230) |- | align="center" |'''2001''' |[[Jack Sprague]] |[[Hendrick Motorsports|Rick Hendrick]] |align="center"|#24, [[Chevrolet]] |align="center"|4 |align="center"|17 |align="center"|7 |align="center"|3670 (73) |- | align="center" |'''2002''' |[[Mike Bliss]] |Xpress |align="center"|#16, [[Chevrolet]] |align="center"|5 |align="center"|18 |align="center"|4 |align="center"|3359 (46) |- | align="center" |'''2003''' |[[Travis Kvapil]] |Xpress |align="center"|#16, [[Chevrolet]] |align="center"|1 |align="center"|22 |align="center"|0 |align="center"|3837 (9) |- | align="center" |'''2004''' |[[Bobby Hamilton]] |[[Bobby Hamilton Racing|Bobby Hamilton]] |align="center"|#4, [[Dodge]] |align="center"|4 |align="center"|16 |align="center"|0 |align="center"|3624 (46) |- | align="center" |'''2005''' |[[Ted Musgrave]] |Ultra |align="center"|#1, [[Dodge]] |align="center"|1 |align="center"|15 |align="center"|1 |align="center"|3535 (55) |- | align="center" |'''2006''' |[[Todd Bodine]] |[[Germain Racing|Stephen Germain]] |align="center"|#30, [[Toyota]] |align="center"|3 |align="center"|16 |align="center"|1 |align="center"|3666 (127) |- | align="center" |'''2007''' |[[Ron Hornaday|Ron Hornaday, Jr.]] |[[Kevin Harvick]] |align="center"|#33, [[Chevrolet]] |align="center"|4 |align="center"|22 |align="center"|1 |align="center"|3982 (54) |- | align="center" |'''2008''' |[[Johnny Benson]] |[[Bill Davis Racing|Bill Davis]] |align="center"|#23, [[Toyota]] |align="center"|5 |align="center"|18 |align="center"|3 |align="center"|3725 (7) |- | align="center" |'''2009''' |[[Ron Hornaday|Ron Hornaday, Jr.]] |[[Kevin Harvick]] |align="center"|#33, [[Chevrolet]] |align="center"|6 |align="center"|20 |align="center"|4 |align="center"|3959 (187) |- | align="center" |[[Temporada 2010 de NASCAR Camping World Truck Series|'''2010''']] |[[Todd Bodine]] |[[Germain Racing|Germain]] |align="center"|#30, [[Toyota]] |align="center"|4 |align="center"|20 |align="center"|2 |align="center"|3937 (207) |- | align="center" |'''2011''' |[[Austin Dillon]] |[[Richard Childress Racing|Richard Childress]] |align="center"|#3, [[Chevrolet]] |align="center"|2 |align="center"|16 |align="center"|5 |align="center"|888 (6) |- | align="center" |'''2012''' |[[James Buescher]] |[[Turner Motorsports|Turner]] |align="center"|#31, [[Chevrolet]] |align="center"|4 |align="center"|14 |align="center"|0 |align="center"|808 (6) |- | align="center" |'''2013''' |[[Matt Crafton]] |[[ThorSport Racing|ThorSport]] |align="center"|#88, [[Toyota]] |align="center"|1 |align="center"|19 |align="center"|0 |align="center"|804 (40) |- |align="center"|'''2014''' |[[Matt Crafton]] |[[ThorSport Racing|ThorSport]] |align="center"|#88, [[Toyota]] |align="center"|2 |align="center"|17 |align="center"|0 |align="center"|833 (21) |- |align="center"|'''2015''' |[[Erik Jones]] |[[Kyle Busch Motorsports|Kyle Busch]] |align="center"|#4, [[Toyota]] |align="center"|3 |align="center"|20 |align="center"|5 |align="center"|899 (15) |- |align="center"|'''2016''' |[[Johnny Sauter]] |[[GMS Racing|Gallagher]] |align="center"|#21, [[Chevrolet]] |align="center"|3 |align="center"|19 |align="center"|1 |align="center"|4030 (4) |- |align="center"|'''2017''' |[[Christopher Bell]] |[[Kyle Busch Motorsports|Kyle Busch]] |align="center"|#4, [[Toyota]] |align="center"|5 |align="center"|21 |align="center"|5 |align="center"|4035 (1) |- |} == Pilotos destacaos == ''Actualizáu'l 30 de payares de 2013'' {| class="wikitable sortable" ! Pilotu !! Tïtulos !! Victories |- |[[Ron Hornaday, Jr.]] |4||51 |- |Jack Sprague |3||28 |- |Todd Bodine |2||22 |- |Mike Skinner |1||28 |- |Ted Musgrave |1||17 |- |[[Greg Biffle]] |1||16 |- |Johnny Benson, Jr. |1||14 |- |Mike Bliss |1||13 |- |Bobby Hamilton |1||10 |- |Travis Kvapil |1||9 |- |[[James Buescher]] |1||6 |- |[[Austin Dillon]] |1||5 |- |Matt Crafton |1||3 |- |[[Kyle Busch]] |0|| 35 |- |Dennis Setzer |0||18 |- |[[Kevin Harvick]] |0||14 |- |} == Temporaes == NASCAR Camping World Truck Series :[[Temporada 2010 de NASCAR Camping World Truck Series|2010]] | [[Temporada 2009 de NASCAR Camping World Truck Series|2009]] <br /> NASCAR Craftsman Truck Series : [[Temporada 2008 de NASCAR Craftsman Truck Series|2008]] | [[Temporada 2007 de NASCAR Craftsman Truck Series|2007]] | [[Temporada 2006 de NASCAR Craftsman Truck Series|2006]] | [[Temporada 2005 de NASCAR Craftsman Truck Series|2005]] | [[Temporada 2004 de NASCAR Craftsman Truck Series|2004]] | [[Temporada 2003 de NASCAR Craftsman Truck Series|2003]] | [[Temporada 2002 de NASCAR Craftsman Truck Series|2002]] | [[Temporada 2001 de NASCAR Craftsman Truck Series|2001]] | [[Temporada 2000 de NASCAR Craftsman Truck Series|2000]] | [[Temporada 1999 de NASCAR Craftsman Truck Series|1999]] | [[Temporada 1998 de NASCAR Craftsman Truck Series|1998]] | [[Temporada 1997 de NASCAR Craftsman Truck Series|1997]] | [[Temporada 1996 de NASCAR Craftsman Truck Series|1996]] | [[Temporada 1995 de NASCAR Craftsman Truck Series|1995]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|NASCAR Craftsman Truck Series}} * [https://web.archive.org/web/20071029144411/http://www.nascar.com/series/truck/ Sitiu oficial de la NASCAR Truck Series] (n'inglés) * [http://www.ovalzone.com/nascar-camping-world-truck-series/ Noticies de la NASCAR Truck Series] (n'español) {{Tradubot|NASCAR Truck Series}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:NASCAR]] [[Categoría:Wikipedia:Tradubot]] l01x1a7ek89ntfaby4nh7eolunubufk 0 129811 3699461 3689321 2022-07-25T08:05:42Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de competición a motor | nome = '''NASCAR Xfinity Series''' | temporada = [[Temporada 2014 de la NASCAR Nationwide Series|2014]] | imaxe = NationwideCOT2010NMPA.jpg | imaxe_tamañu = 350px | categoría = [[Stock car]]s | fundación = 1982 | xerente = [[Brian France]] | lema = | inaugural = '''[[Temporada 1982 de NASCAR|Temporada 1982 de NASCAR Busch Grand National Series]]''' | difunta = | ámbitu = [[Estaos Xuníos|Nacional]] | pilotu campeón = {{Bandera|USA}} [[William Byron]] | escudería campeona = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Team Penske]] | piloto = | escuderíes = | constructores = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Chevrolet]],<br />{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Dodge]],<br />{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Ford]], <br /> {{Bandera|Xapón}} [[Toyota]] | motores = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Chevrolet]],<br />{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Dodge]],<br />{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Ford]], <br /> {{Bandera|Xapón}} [[Toyota]] | neumáticos = {{Neumáticu|G}} [[Goodyear]] | web = www.nascar.com }} La '''NASCAR Xfinity Series''' ye un campeonatu de [[stock car]]s fiscalizado pola [[NASCAR]], que s'apuesta principalmente n'[[Circuitu oval|óvalu]]s d'[[Estaos Xuníos]] dende l'añu [[1950]]. Ye la segunda división más importante de la NASCAR, per debaxo de la [[NASCAR Cup Series]] y percima de la [[NASCAR Truck Series]]. == Nome de la categoría == El nome del campeonatu tuvo numberosos nomes a lo llargo de la so historia. A partir de 2004, la categoría dexó de tener un nome distintivu y pasó a denominase puramente según el auspiciante. * '''NASCAR Sportsman Division''' (1950-1967) * '''NASCAR Late Model Sportsman Division''' (1968-1981) * '''NASCAR Late Model Sportsman Series''' (1982-1983; auspiciado por Budweiser) * '''NASCAR Busch Grand National Series''' (1984-2003; auspiciado por Busch) * '''NASCAR Busch Series''' (2004-2007) * '''NASCAR Nationwide Series''' (2008-2014) * '''NASCAR Xfinity Series''' (2015-) == Historia == Orixinalmente, la categoría apostaba les sos carreres n'óvalos chicos y con automóviles compautos forníu con motores V6. Recién a finales de la década de 1960 empezó a visitar superóvalos como'l de [[Daytona International Speedway|Daytona]], pa que les sos carreres usar automóviles qu'enantes compitieren na división principal. En 1989, el reglamentu forzó a los participantes a usar los mesmos modelos d'automóviles que la Copa. Los motores pasaron a ser V8 na temporada 1995; la [[gasolina]] dexó de tener [[plomu]] na segunda fecha del añu 2007. [[Ficheru:BuschSeriesFieldAtTexasApril2007.jpg|thumb|left|Los pilotos siguen al coche de seguridá nuna carrera de la NASCAR Nationwide Series de [[2007]].]] Los motores de la temporada 2007 tienen carburador, árboles de lleves na culata, 5,8 llitros de cilindrada y más de 650&nbsp;CV de potencia máxima (450&nbsp;CV con plaques restrictoras). A partir de 2010, va empezar a implementar el "Automóvil de la Mañana", que va tener una figura distinta a la del Automóvil de la Mañana de la Copa NASCAR y una batalla más curtia. Les carroceríes correspuenden al [[Chevrolet Camaro]], [[Ford Mustang]], [[Dodge Challenger]] y [[Toyota Camry]]. En 2016, implementóse un sistema eliminatoriu de playoffs similar a la [[Copa NASCAR|Caza pola Copa]]: el formatu consiste de 12 pilotos con dos rondes preliminares de tres carreres, onde cuatro pilotos queden esaniciaos dempués de cada corte. D'esta forma, solu cuatro pilotos lleguen a la definición pol títulu a la carrera final, onde'l pilotu meyor allugáu llogra'l títulu. En cada ronda se resetean el puntaje de los pilotos, y el ganador de cada carrera clasifícase automáticamente a la siguiente ronda. La categoría funciona como cantera de pilotos aspirantes a llegar a la Copa NASCAR, como abellugu pa pilotos que prefieren carreres más curties, y como métodu de los pilotos de la división principal de prauticar na mesma pista, una y bones les feches son munches vegaes compartíes por dambos certámenes. Anque la NASCAR crearon normes nos últimos años menguar la participación de los pilotos regulares de la Copa NASCAR. * En 2011, NASCAR reglamentó que los pilotos pueden sumar puntos nuna de los trés series nacionales (Copa NASCAR, Xfinity Series, o Trucks) nuna temporada, y nun sumar puntos nos trés categoríes, como yera antes de la implementación d'esta regla. * A partir de 2017, los pilotos de la Copa NASCAR con más de cinco años d'esperiencia na serie va dexáse-y competir nun máximu de diez carreres na Xfinity Series, pero nun van poder participar na postemporada. == Circuitos recién == Les carreres suel durar ente 200 y 300 milles (320 y 480&nbsp;km). Hasta 1990, la categoría visitaba principalmente óvalos curtios del sur d'Estaos Xuníos, anque tamién óvalos medianos ([[Charlotte Motor Speedway|Charlotte]] y [[Darlington Raceway|Darlington]]), superóvalos (Daytona), circuitos mistos ([[Road Atlanta]]), óvalos del Mediu Oeste ([[Indianapolis Raceway Park]] y [[Milwaukee Mile]]) y el Nordés (como [[Dover International Speedway|Dover]]). A partir de la década de 1990 fuéronse añediendo más óvalos medianos, superóvalos y los circuitos mistos de [[Watkins Glen]] y [[Road America]], según más óvalos del Mediu Oeste y Nordés, y óvalos de la Mariña Oeste tales como [[California Speedway|Fontana]], [[Las Vegas Motor Speedway|Las Vegas]] y [[Phoenix International Raceway|Phoenix]]. En 2013 añedir a [[Mid-Ohio]] como parte del calendariu de la temporada. La primer fecha fora d'Estaos Xuníos foi nel [[Autódromu Hermanos Rodríguez]], [[Méxicu]], apostada ente 2005 y 2008, siempres nun trazáu mistu. La categoría corrió nel [[Circuitu Gilles Villeneuve]], [[Canadá]], ente 2007 y 2012. {{Columnes}} * {{bandera|Carolina del Norte}} [[Asheville Speedway|Asheville]] (1982) * {{bandera|Georgia}} [[Atlanta Motor Speedway|Atlanta]] (1992-presente) * {{bandera|Tennessee}} [[Bristol Motor Speedway|Bristol]] (1982-presente) * {{bandera|Carolina del Norte}} [[Caraway Speedway|Caraway]] (1982-1983) * {{bandera|Carolina del Norte}} [[Charlotte Motor Speedway|Charlotte]] (1982-presente) * {{bandera|Illinois}} [[Chicagoland Speedway|Chicagoland]] (2001-presente) * {{bandera|Carolina del Sur}} [[Darlington Raceway|Darlington]] (1982-presente) * {{bandera|Florida}} [[Daytona International Speedway|Daytona]] (1982-presente) * {{bandera|Delaware}} [[Dover International Speedway|Dover]] (1982-presente) * {{bandera|California}} [[California Speedway|Fontana]] (1997-presente) * {{bandera|Illinois}} [[Gateway International Raceway|Gateway]] (1997-2010) * {{bandera|Carolina del Sur}} [[Greenville-Pickens Speedway|Greenville-Pickens]] (1983) * {{bandera|Carolina del Norte}} [[Hickory Motor Speedway|Hickory]] (1982-1998) * {{bandera|Florida}} [[Homestead-Miami Speedway|Homestead]] (1995-presente) * {{bandera|Indiana}} [[Indianapolis Motor Speedway|Indyanapolis]] (2012-presente) * {{bandera|Indiana}} [[Indianapolis Raceway Park|Indy Raceway Park]] (1982-2011) {{Nueva columna}} * {{bandera|Iowa}} [[Iowa Speedway|Iowa]] (2009-presente) * {{bandera|Kansas}} [[Kansas Speedway|Kansas]] (2001-presente) * {{bandera|Kentucky}} [[Kentucky Speedway|Kentucky]] (2001-presente) * {{bandera|Virginia}} [[Langley Speedway|Langley]] (1982-1988) * {{bandera|Georgia}} [[Lanier Speedway|Lanier]] (1988-1992) * {{bandera|Nevada}} [[Las Vegas Motor Speedway|Las Vegas]] (1997-presente) * {{bandera|Kentucky}} [[Louisville Motor Speedway|Louisville]] (1988-1989) * {{bandera|Virginia}} [[Martinsville Speedway|Martinsville]] (1982-1994, 2006) * {{bandera|Tennessee}} [[Memphis International Raceway|Memphis]] (1999-2009) * {{bandera|Méxicu}} [[Autódromu Hermanos Rodríguez|Méxicu D.F]] (2005-2008) * {{bandera|Michigan}} [[Michigan International Speedway|Michigan]] (1992-presente) * {{bandera|Ohio}} [[Mid-Ohio]] (2013-presente) * {{bandera|Wisconsin}} [[Milwaukee Mile|Milwaukee]] (1984-1985, 1993-2009) * {{bandera|Canadá}} [[Circuitu Gilles Villeneuve|Montreal]] (2007-2012) * {{bandera|Carolina del Sur}} [[Myrtle Beach Speedway|Myrtle Beach]] (1988-2000) * {{bandera|Tennessee}} [[Nashville Speedway USA|Nashville - Fairgrounds]] (1984, 1988-1989, 1995-2000) {{Nueva columna}} * {{bandera|Tennessee}} [[Nashville Superspeedway|Nashville - Lebanon]] (2001-2011) * {{bandera|Pennsylvania}} [[Nazareth Speedway|Nazareth]] (1988-2004) * {{bandera|New Hampshire}} [[New Hampshire International Speedway|New Hampshire]] (1990-presente) * {{bandera|Virginia}} [[New River Valley Speedway|New River Valley]] (1988-1992) * {{bandera|Carolina del Norte}} [[North Wilkesboro Speedway|North Wilkesboro]] (1983-1985) * {{bandera|Carolina del Norte}} [[Orange County Speedway|Orange County]] (1983-1994) * {{bandera|Maine}} [[Oxford Plains Speedway|Oxford Plains]] (1986-1988, 1990-1991) * {{bandera|Georgia}} [[Peach State Speedway|Peach State]] (1986-1987) * {{bandera|Arizona}} [[Phoenix International Raceway|Phoenix]] (1999-presente) * {{bandera|Colorado}} [[Pikes Peak International Raceway|Pikes Peak]] (1998-2005) * {{bandera|Pennsylvania}} [[Pocono Raceway|Pocono]] (2016-presente) * {{bandera|Virginia}} [[Richmond International Raceway|Richmond]] (1982-presente) * {{bandera|Wisconsin}} [[Road America]] (2010-presente) * {{bandera|Georgia}} [[Road Atlanta]] (1986-1987) * {{bandera|Carolina del Norte}} [[North Carolina Speedway|Rockingham]] (1984-2004) * {{bandera|Virginia}} [[South Boston Speedway|South Boston]] (1982-1991, 1994-2000) {{Nueva columna}} * {{bandera|Alabama}} [[Talladega Superspeedway|Talladega]] (1992-presente) * {{bandera|Texas}} [[Texas Motor Speedway|Texas - Fort Worth]] (1997-presente) * {{bandera|Florida}} [[Volusia County Speedway|Volusia]] (1989-1992) * {{bandera|Nueva York}} [[Watkins Glen]] (1991-2001, 2005-presente) {{Final columnes}} == Campeones == {{AP|Campeones de la Serie NASCAR#NASCAR Nationwide Series|l1=Campeones de la serie NASCAR Nationwide Series}} {{AP|Campeones de la Serie NASCAR#Númberu de Títulos por pilotos (Nationwide Series)|l1=Títulos per pilotu (NASCAR Nationwide Series)}} [[Ficheru:Template NASCAR.jpg|thumb|derecha|El oficiales de carrera comprueben que la figura del automóvil cumple'l reglamente, mientres una carrera de la temporada [[2004]].]] [[Ficheru:KennyWallace2006Car.jpg|thumb|derecha|Mark McFarland derrapa fora de control mientres una carrera de [[2006]].]] ===Antes de la era Busch Grand National Series=== * ('''*''') ''Cabo citar qu'esta ye la era semi-profesional, yá que a partir de 1982 reconozse oficialmente la so profesionalización de dicha serie, enantes, yera considerada una serie preparada pa los pilotos qu'entá nun teníen esperiencia en coches Stock, y yera de calter más rexonalista.'' {{Columnes}} '''NASCAR Sportsman Division (1950-1967)''' * 1950: [[Mike Klapak]] * 1951: [[Mike Klapak]] * 1952: [[Mike Klapak]] * 1953: [[Johnny Roberts]] * 1954: [[Danny Graves]] * 1955: [[Billy Myers]] * 1956: [[Ralph Earnhardt]] * 1957: [[Ned Jarrett]] * 1958: [[Ned Jarrett]] * 1959: [[Rick Henderson]] * 1960: [[Bill Wimble]] * 1961: [[Dick Nephew]] * 1962: [[Rene Charland]] * 1963: [[Rene Charland]] * 1964: [[Rene Charland]] * 1965: [[Rene Charland]] * 1966: [[Don MacTavish]] * 1967: [[Pete Hamilton]] {{Nueva columna}} '''NASCAR Late Model Sportsman Division (1968-1981)''' * 1968: [[Joe Thurman]] * 1969: [[Rede Farmer]] * 1970: [[Rede Farmer]] * 1971: [[Rede Farmer]] * 1972: [[Jack Ingram]] * 1973: [[Jack Ingram]] * 1974: [[Jack Ingram]] * 1975: [[L. D. Ottinger]] * 1976: [[L. D. Ottinger]] * 1977: [[Butch Lindley]] * 1978: [[Butch Lindley]] * 1979: [[Gene Glover]] * 1980: [[Morgan Shepherd]] * 1981: [[Tommy Ellis]] {{Final columnes}} === Campeones === * '' ('''*''') Oficialmente dase estatus de segunda serie nacional dende 1982, polo qu'esta ye considerada la segunda serie más antigua delantre de la Truck Series.'' {| class="wikitable |- !Añu !Pilotu campeón !Equipu !{{abreviatura|Nᵘ|Númberu del coche}} !Marca !Victories !Top 10 ![[Pole position|Poles]] !Puntos (marxe) |- | align="center" |'''1982''' |[[Jack Ingram (NASCAR)|Jack Ingram]] |el mesmu pilotu |align="center"|11 |align="center"|[[Pontiac]] |align="center"|7 |align="center"|24 |align="center"|1 |align="center"|4495 (47) |- | align="center" |'''1983''' |[[Sam Ard]] |Howard Thomas |align="center"|00 |align="center"|[[Oldsmobile]] |align="center"|10 |align="center"|30 |align="center"|10 |align="center"|5454 (84) |- | align="center" |'''1984''' |[[Sam Ard]] |Howard Thomas |align="center"|00 |align="center"|[[Oldsmobile]] |align="center"|8 |align="center"|26 |align="center"|7 |align="center"|4552 (426) |- | align="center" |'''1985''' |[[Jack Ingram (NASCAR)|Jack Ingram]] |el mesmu pilotu |align="center"|11 |align="center"|[[Pontiac]] |align="center"|5 |align="center"|22 |align="center"|2 |align="center"|4106 (29) |- | align="center" |'''1986''' |[[Larry Pearson]] |[[David Pearson (pilotu)|David Pearson]] |align="center"|21 |align="center"|[[Pontiac]] |align="center"|1 |align="center"|24 |align="center"|1 |align="center"|4514 (7) |- | align="center" |'''1987''' |[[Larry Pearson]] |[[David Pearson (pilotu)|David Pearson]] |align="center"|21 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|6 |align="center"|20 |align="center"|3 |align="center"|3959 (394) |- | align="center" |'''1988''' |[[Tommy Ellis]] |John Jackson |align="center"|99 |align="center"|[[Buick]] |align="center"|3 |align="center"|20 |align="center"|5 |align="center"|4281 (295) |- | align="center" |'''1989''' |[[Rob Morosu]] |Dick Morosu |align="center"|25 |align="center"|[[Oldsmobile]] |align="center"|4 |align="center"|16 |align="center"|7 |align="center"|4001 (55) |- | align="center" |'''1990''' |[[Chuck Bown]] |Hubert Hensley |align="center"|63 |align="center"|[[Pontiac]] |align="center"|6 |align="center"|18 |align="center"|4 |align="center"|4372 (200) |- | align="center" |'''1991''' |[[Bobby Labonte]] |el mesmu pilotu |align="center"|44 |align="center"|[[Oldsmobile]] |align="center"|2 |align="center"|21 |align="center"|2 |align="center"|4264 (74) |- | align="center" |'''1992''' |[[Joe Nemechek]] |el mesmu pilotu |align="center"|87 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|2 |align="center"|18 |align="center"|1 |align="center"|4275 (3) |- | align="center" |'''1993''' |[[Steve Grissom]] |Wayne Grissom |align="center"|31 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|2 |align="center"|18 |align="center"|0 |align="center"|3846 (253) |- | align="center" |'''1994''' |[[David Green (NASCAR)|David Green]] |[[Bobby Labonte]] |align="center"|44 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|1 |align="center"|14 |align="center"|9 |align="center"|3725 (46) |- | align="center" |'''1995''' |[[Johnny Benson|Johnny Benson, Jr.]] |Bill Baumgardner |align="center"|74 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|2 |align="center"|19 |align="center"|0 |align="center"|3688 (404) |- | align="center" |'''1996''' |[[Randy LaJoie]] |Bill Baumgardner |align="center"|74 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|5 |align="center"|20 |align="center"|2 |align="center"|3714 (29) |- | align="center" |'''1997''' |[[Randy LaJoie]] |Bill Baumgardner |align="center"|74 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|5 |align="center"|21 |align="center"|2 |align="center"|4381 (266) |- | align="center" |'''1998''' |[[Dale Earnhardt, Jr.]] |[[Dale Earnhardt Inc.|Dale Earnhardt]] |align="center"|3 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|7 |align="center"|22 |align="center"|3 |align="center"|4469 (48) |- | align="center" |'''1999''' |[[Dale Earnhardt, Jr.]] |[[Dale Earnhardt Inc.|Dale Earnhardt]] |align="center"|3 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|6 |align="center"|22 |align="center"|3 |align="center"|4647 (280) |- | align="center" |'''2000''' |[[Jeff Green (NASCAR)|Jeff Green]] |Greg Pollex |align="center"|10 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|6 |align="center"|27 |align="center"|7 |align="center"|5005 (616) |- | align="center" |'''2001''' |[[Kevin Harvick]] |[[Richard Childress Racing|Richard Childress]] |align="center"|2 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|5 |align="center"|24 |align="center"|4 |align="center"|4813 (124) |- | align="center" |'''2002''' |[[Greg Biffle]] |[[Roush Racing|Roush]] |align="center"|60 |align="center"|[[Ford Motor Company|Ford]] |align="center"|4 |align="center"|25 |align="center"|5 |align="center"|4924 (280) |- | align="center" |'''2003''' |[[Brian Vickers]] |[[Hendrick Motorsports|Ricky Hendrick]] |align="center"|5 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|3 |align="center"|21 |align="center"|1 |align="center"|4637 (14) |- | align="center" |'''2004''' |[[Martin Truex Jr.]] |[[Dale Earnhardt, Jr.]] |align="center"|8 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|6 |align="center"|26 |align="center"|7 |align="center"|5173 (230) |- | align="center" |'''2005''' |[[Martin Truex Jr.]] |[[Dale Earnhardt, Jr.]] |align="center"|8 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|6 |align="center"|22 |align="center"|3 |align="center"|4937 (68) |- | align="center" |'''2006''' |[[Kevin Harvick]] |[[Richard Childress Racing|Richard Childress]], el mesmu pilotu<ref>Harvick apostó cuatro carreres y coronóse campeon nel so [[Kevin Harvick Incorporated|coche propiu]] #33.</ref> |align="center"|21, 33 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|9 |align="center"|32 |align="center"|1 |align="center"|5648 (824) |- | align="center" |'''2007''' |[[Carl Edwards]] |[[Roush Racing|Roush-Fenway]] |align="center"|60 |align="center"|[[Ford]] |align="center"|4 |align="center"|21 |align="center"|0 |align="center"|4805 (618) |- | align="center" |'''2008''' |[[Clint Bowyer]] |[[Richard Childress Racing|Richard Childress]] |align="center"|2 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|1 |align="center"|29 |align="center"|0 |align="center"|5132 (21) |- | align="center" |'''2009''' |[[Kyle Busch]] |[[Joe Gibbs Racing|Joe Gibbs]] |align="center"|18 |align="center"|[[Toyota]] |align="center"|9 |align="center"|30 |align="center"|3 |align="center"|5682 (210) |- | align="center" |'''2010''' |[[Brad Keselowski]] |[[Penske Racing|Penske]] |align="center"|22 |align="center"|[[Dodge]] |align="center"|6 |align="center"|29 |align="center"|5 |align="center"|5639 (445) |- | align="center" |'''2011''' |[[Ricky Stenhouse, Jr.]] |[[Roush Racing|Roush-Fenway]] |align="center"|6 |align="center"|[[Ford]] |align="center"|2 |align="center"|26 |align="center"|3 |align="center"|1222 (45) |- | align="center" |'''2012''' |[[Ricky Stenhouse, Jr.]] |[[Roush Racing|Roush-Fenway]] |align="center"|6 |align="center"|[[Ford]] |align="center"|6 |align="center"|26 |align="center"|4 |align="center"|1251 (23) |- |align="center"|'''[[Temporada 2013 de la NASCAR Nationwide Series|2013]]''' |[[Austin Dillon]] |[[Richard Childress Racing|Richard Childress]] |align="center"|3 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|0 |align="center"|22 |align="center"|7 |align="center"|1180 (3) |- |align="center"|'''[[Temporada 2014 de la NASCAR Nationwide Series|2014]]''' |[[Chase Elliott]] |[[JR Motorsports|Dale Earnhardt Jr.]] |align="center"|9 |align="center"|[[Chevrolet]] |align="center"|3 |align="center"|26 |align="center"|2 |align="center"|1213 (42) |- |align="center"|'''2015''' |[[Chris Buescher]] |[[Roush Fenway Racing|Roush Fenway]] |align="center"|60 |align="center"|[[Ford Motor Company|Ford]] |align="center"|2 |align="center"|20 |align="center"|0 |align="center"|1190 (15) |- |align="center"|'''2016''' |[[Daniel Suárez (pilotu)|Daniel Suárez]] |[[Joe Gibbs Racing|Joe Gibbs]] |align="center"|19 |align="center"|[[Toyota]] |align="center"|3 |align="center"|27 |align="center"|2 |align="center"|4040 (2) |- |- |align="center"|'''2017''' | [[William Byron]] |[[JR Motorsports|Dale Earnhardt Jr.]] | align="center" | 9 | align="center" | [[Chevrolet]] | align="center" | 4 | align="center" | 22 | align="center" | 2 | align="center" | 4034 (5) |} == Númberu de Títulos por pilotos == [[Ficheru:19 Daniel Suarez 2016 Road America 180.jpg|thumb|right|[[Daniel Suárez]] primer non [[Estaos Xuníos|estauxunidense]] en ganar un títulu de NASCAR en 2016]] {| class="wikitable sortable" |- !Pilotu !Total !Temporaes |- |[[Sam Ard]] |align="center"|2 |[[1983 in NASCAR Busch Series|1983]], 1984 |- |[[Jack Ingram (NASCAR driver)|Jack Ingram]] |align="center"|2 |[[1982 in NASCAR Busch Series|1982]], 1985 |- |[[Larry Pearson]] |align="center"|2 |1986, 1987 |- |[[Randy LaJoie]] |align="center"|2 |[[1996 in NASCAR Busch Series|1996]], [[1997 in NASCAR Busch Series|1997]] |- |[[Dale Earnhardt, Jr.]] |align="center"|2 |[[1998 in NASCAR Busch Series|1998]], [[1999 in NASCAR Busch Series|1999]] |- |[[Kevin Harvick]] |align="center"|2 |[[2001 in NASCAR Busch Series|2001]], [[2006 in NASCAR Busch Series|2006]] |- |[[Martin Truex, Jr.]] |align="center"|2 |[[2004 in NASCAR Busch Series|2004]], [[2005 in NASCAR Busch Series|2005]] |- |[[Ricky Stenhouse, Jr.]] |align="center"|2 |[[2011 NASCAR Nationwide Series|2011]], [[2012 NASCAR Nationwide Series|2012]] |- |[[Tommy Ellis]] |align="center"|1 |[[1988 in NASCAR Busch Series|1988]] |- |[[Rob Morosu]] |align="center"|1 |[[1989 in NASCAR Busch Series|1989]] |- |[[Chuck Bown]] |align="center"|1 |[[1990 in NASCAR Busch Series|1990]] |- |[[Bobby Labonte]] |align="center"|1 |[[1991 in NASCAR Busch Series|1991]] |- |[[Joe Nemechek]] |align="center"|1 |[[1992 in NASCAR Busch Series|1992]] |- |[[Steve Grissom]] |align="center"|1 |[[1993 in NASCAR Busch Series|1993]] |- |[[David Green (NASCAR)|David Green]] |align="center"|1 |[[1994 in NASCAR Busch Series|1994]] |- |[[Johnny Benson]] |align="center"|1 |[[1995 in NASCAR Busch Series|1995]] |- |[[Jeff Green (NASCAR)|Jeff Green]] |align="center"|1 |[[2000 in NASCAR Busch Series|2000]] |- |[[Greg Biffle]] |align="center"|1 |[[2002 in NASCAR Busch Series|2002]] |- |[[Brian Vickers]] |align="center"|1 |[[2003 in NASCAR Busch Series|2003]] |- |[[Carl Edwards]] |align="center"|1 |[[2007 in NASCAR Busch Series|2007]] |- |[[Clint Bowyer]] |align="center"|1 |[[2008 NASCAR Nationwide Series|2008]] |- |[[Kyle Busch]] |align="center"|1 |[[2009 NASCAR Nationwide Series|2009]] |- |[[Brad Keselowski]] |align="center"|1 |[[2010 NASCAR Nationwide Series|2010]] |- |[[Austin Dillon]] |align="center"|1 |[[Temporada 2013 de la NASCAR Nationwide Series|2013]] |- |[[Chase Elliott]] |align="center"|1 |[[Temporada 2014 de la NASCAR Nationwide Series|2014]] |- |[[Chris Buescher]] |align="center"|1 |[[Temporada 2015 de la NASCAR Nationwide Series|2015]] |- |[[Daniel Suárez (pilotu)|Daniel Suárez]] |align="center"|1 |[[Temporada 2016 de la NASCAR Nationwide Series|2016]] |} == Enllaces esternos == {{llistaref}} {{commonscat|NASCAR Nationwide Series}} * [http://www.nascar.com/en_us/nationwide-series.html Sitiu oficial de la NASCAR Nationwide Series] (n'inglés) * [http://www.ovalzone.com/nascar-nationwide-series/ Noticies de la NASCAR Nationwide Series] (n'español) {{Tradubot|NASCAR Xfinity Series}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Competiciones de turismos|X]] [[Categoría:NASCAR|X]] [[Categoría:Wikipedia:Tradubot]] tde77bxbfzplhvpdxat4cf4rj9ml419 0 129851 3699422 3583542 2022-07-25T08:01:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{otros usos|Hampshire (Illinois)|otru=Hampshire (oveya)|otru2=Condáu de Hampshire}} {{rexón}} '''Hampshire''' ye unu de los cuarenta y siete [[condaos d'Inglaterra|condaos]] d'[[Inglaterra]], [[Reinu Xuníu]], con capital en [[Lewes]]. Allugáu na [[rexones d'Inglaterra|rexón]] [[Este d'Inglaterra|Esti]] llinda al norte con [[Berkshire]], al oeste con [[Surrey]] y [[Sussex del Oeste]], al sur col [[canal de la Mancha]] y l'[[estrechu de Solent]] —que lo dixebra de la [[isla de Wight]]—, y al oeste con [[Dorset]] y [[Wiltshire]].<ref>{{cita web |url=http://www.ons.gov.uk/ons/guide-method/geography/beginner-s-guide/administrative/england/counties--non-metropolitan-districts-and-unitary-authorities/map-of-the-uk-counties-and-unitary-administrations.pdf |títulu=United Kingdom: Counties and Unitary Authorities |añu=2009 |fechaaccesu=24 de febreru de 2013 |autor=Office for National Statistics |idioma=inglés }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.ons.gov.uk/ons/guide-method/geography/beginner-s-guide/administrative/england/counties/index.html |títulu=Counties, Non-metropolitan Districts and Unitary Authorities |fechaaccesu=24 de febreru de 2013 |autor=Office for National Statistics |idioma=inglés }}</ref> La so población nel añu 2010 yera de 1 743 700 habitantes. Históricamente foi denomináu de bien diverses formes: Southamptonshire, Hamptonshire, Old Hampshire o condáu de Southampton. El condáu llinda, al oeste, colos condaos de [[Dorset]] y [[Wiltshire]]; al norte, col condáu de [[Berkshire]]; al este, colos condaos de [[Surrey]] y [[West Sussex]]; y al sur, col mar. Ocupa una área averada de 3.769 km² (1.400 milles cuadraes). De norte a sur mide 65 km (47 milles), y d'este a oeste 90 km (53 milles). El [[condaos ceremoniales|condáu ceremonial]] inclúi les ciudaes de [[Portsmouth]] y [[Southampton]] que son, alministrativamente, independientes. Sicasí, les ciudaes de [[Christchurch (Dorset)|Christchurch]] y [[Bournemouth]], asitiaes dientro de les llendes históriques del condáu, formen parte dende 1974 del condáu de [[Dorset]]. Hampshire ye unu de los principales destinos vacacionales n'Inglaterra. Esisten diverses atraiciones y complexos turísticos cercanos a la mariña, como la zona marítima de [[Portsmouth]], el muséu del motor de Beaulieu, y l'autódromo de [[Thruxton]]. Dientro de les sos llendes atópase, na so totalidá, el parque nacional de [[New Forest]], según gran parte del recién parque nacional de South Downs.<ref>(n'inglés)[http://www.southdownsdiscovery.com South Downs National Park].</ref> Hampshire tien una llarga historia rellacionada col mar y dos de los mayores puertos d'Inglaterra, Portsmouth y Southampton, tán nes sos mariñes. Los escritores [[Jane Austen]] y [[Charles Dickens]] nacieron nesti condáu, según l'inxenieru [[Isambard Kingdom Brunel]]. Tamién nació ellí'l Mariscal de campu [[Bernard Law Montgomery]], que foi decisivu na [[Primer Batalla d'El Alamein|la batalla d'A el-Amein]] na [[segunda guerra mundial]]. Hampshire tien la suerte de cuntar con unu de los meyores paisaxes naturales del país, y con una mariña fácilmente accesible, ufiertando por tantu una gran variedá d'actividaes d'ociu y deportives. == Historia == Les primeres muertes de vida humana nesta zona daten del Neolíticu. Los primeres pobladores construyeron fuertes nes llombes, como'l de Winklebury, y cultivaron los valles del condáu. Hampshire formó parte d'una zona llamada polos celtes como ''Gwent'' o ''Y Went'', que tamién s'estendía polos condaos de Wiltshire y Somerset. Mientres la [[conquista romana de Britania]], Hampshire foi una de les árees ocupaes en primer llugar poles tropes invasores romanes. La zona meridional del condáu, conocida como ''Meon'', y en particular, el valle del ríu Hamble, foi ocupada pola tribu de los Jutish (495), hasta la llegada de los saxones nel añu 530. Hampshire ye unu de los primeres "''shires''" (condaos) saxones, del que se tien constancia dende l'añu [[755]]. Tres la meyora de los saxones escontra l'oeste, Hampshire convertir nel centru del reinu de Wessex. La ciudá de Winchester foi la capital del país na dómina del dominiu anglosaxón. Numberosos reis saxones tán soterraos en Winchester. En Winchester fabrícase [[cerveza]] y [[sidra]] y la producción testil vien siendo tradicional dende la [[Edá Media]]. Nos espacios onde nun hai monte, los llabradores dedicar a l'agricultura, sobremanera ceberes y a la producción de lácteos. Dempués de la conquista [[normandos|normanda]], el condáu viose favorecíu polos reis normandos qu'establecieron el "New Forest" como cotu de caza real. A partir del [[sieglu XII]] los puertos del condáu empezaron a ganar n'importancia. Sirvíen pa comerciar col continente [[Europa|européu]], sobremanera la [[llana]] y los testiles fabricaos en Hampshire. Estableciéronse les primeres industries pesqueres y según los primeros estelleros. El puertu de Southampton foi puntu d'arranque de dalgunos de los barcos más famosos de la historia como'l ''[[Mayflower]]'' que llevó a los primeros colonos hasta los [[Estaos Xuníos]] y el ''[[Titanic]]''. Hampshire desempeñó un papel importante mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] yá que nel puertu de Portsmouth taba una de les mayores bases de la marina británica. Amás, el diseñadores del [[Spitfire]] y d'otros aviones teníen la so sede en Southampton, lo que provocó que la ciudá fuera bombardeada en diverses ocasiones. Hampshire foi'l puntu de partida de dalgunos de los que más tarde s'asientan na mariña este de lo que güei ye [[Estaos Xuníos]], nel [[sieglu XVII]], dando'l so nome en particular, al estáu de [[New Hampshire]]. Los condaos d'Isle of Wight y Southampton, en [[Virxinia]], reflexen los oríxenes de dalgunos de los primeros colonos de [[Jamestown (Virxinia)|Jamestown]].<ref>Revisión Histórica de la Isle of Wight [https://web.archive.org/web/20100111053734/http://web.ukonline.co.uk/lordcornell/iwhr/va/iwplant.htm Isle of Wight Plantation]</ref> == Gobiernu == Cola esceición de les autoridaes unitaries de Portsmouth y Southampton que se rixen pol ''Hampshire County Council'' con sede en [[Winchester]], con dellos distritos metropolitanos non debaxo d'ella, y pa la mayoría de los condaos, xuntes parroquiales o conceyos municipales nel ámbitu llocal. Los distritos de Hampshire son los siguientes: # [[Gosport]], # [[Conceyu de Fareham|Fareham]], # [[Ciudá de Winchester|Winchester]], # [[Conceyu de Havant|Havant]], # [[East Hampshire]], # [[Distritu de Hart|Hart]], # [[Rushmoor]], # [[Basingstoke and Deane]], # [[Test Valley]], # [[Conceyu d'Eastleigh|Eastleigh]], # [[Distritu de New Forest|New Forest]], # [[Southampton]], # [[Portsmouth]]. El condáu tamién contién dos parques nacionales, el gobiernu primeru que cubre New Forest, y polo tanto d'esta área llevar a cabu por una autoridá del parque nacional, según el Conseyu de Distritu de New Forest; el segundu parque nacional ye más recién llamáu South Downs, que toma les baxaes de yelsu escontra l'este de Winchester, que toma un gran númberu d'árees de gobiernu llocal al traviés de trés condaos Hampshire, West y East Sussex. == Educación == El sistema escolar en Hampshire (incluyendo Southampton y Portsmouth) ye bien ampliu. Xeográficamente l'interior de Hampshire LLEA hai venticuatro escueles independientes, Southampton tien trés y Portsmouth tien cuatro. Hai 14 centros de formación continuos dientro del distritu de Hampshire, incluyendo 5 con calificación de "estraordinarios" pol Ofsted: Alton College, Farnborough Sixth Form College, Peter Symonds College, Queen Mary's College, y South Downs College. Hai cuatro universidaes, la [[Universidá de Southampton]], la [[Southampton Solent University]], la Universidá de Portsmouth y l'Universidá de Winchester (que tamién tenía un pequeñu campus en Basingstoke hasta 2011). == Cultura, artes y deportes == [[Ficheru:Soton river test docks 01.jpg|thumbnail|left|300px|Vista de los muelles de [[Southampton]]]] Por cuenta de la llarga asociación de Hampshire colos gochos y xabalinos, los nativos de la provincia fueron conocíos como los gochos Hampshire dende'l [[sieglu XVIII]].<ref>Hampshire County Council, 2003. [https://web.archive.org/web/20031219184618/http://www.hants.gov.uk/press/2003/pr558hog.html Comunicáu de Prensa: Hampshire's Hog has a home]</ref> Hampshire tien delles conexones lliteraries, siendo'l trubiecu d'autores como [[Jane Austen]] y [[Charles Dickens]], y la residencia d'otros, como [[Charles Kingsley]]. Austen vivió la mayor parte de la so vida en New Hampshire, onde'l so padre yera rector de Steventon, Hampshire, y escribió toles sos noveles nel condáu. Hampshire tamién tien munches conexones d'[[artes visuales]], alegando que'l pintor [[John Everett Millais]] ye un nativu del llugar, y les ciudaes y el campu fueron oxetu de pintures de Laurence S. Lowry y [[Joseph Mallord William Turner]]. Selborne alluga'l muséu Oates, del esplorador de [[Lawrence Oates]], y los comediantes d'espectáculu [[Peter Sellers]], [[Benny Hill]], [[Carl Barat]] y David Craig. Hampshire ye'l llar de munches orquestes, bandes y grupos. El músicu [[Laura Marling]] ye orixinaria de Hampshire. El ''Hampshire County Youth Choir'' ta basáu en Winchester, y tuvo esitoses xires por [[Canadá]] ya [[Italia]] nos últimos años. El ''Hampshire County Youth Orchestra'' (cola so orquesta de cámara d'asociaos y orquesta de cuerda) basar nel ''Thornden Hall''. El xuegu de [[cricket]] desenvolvióse en gran midida nel sureste d'Inglaterra, con unu de los primeros equipos formar en Hambledon en [[1750]], col "Club Hambledon", fueron creaes munches de les regles de cricket iniciales. ''Hampshire County Cricket Club'' güei ye un ésitu con un equipu de primera clase, encabezáu por Dimitri Mascarenhas. La principal baxa del condáu ye'l Rose Bowl, onde se presentaron dellos ODIs y dempués d'una remodelación de la tierra, va llevar a cabu'l so primer test match en [[2011]]. Xugadores notables incluyir n'Inglaterra, como l'actual bateador Kevin Pietersen. Hampshire tamién fueron encabezáu pol australianu Shane Warne. Les agües relativamente seles de Hampshire dexaron que'l condáu desenvuélvase como una de les árees de mayor actividá de [[vela (deporte)|vela]] nel país, con munchos clubes de yate y dellos fabricantes nel Solent. El deporte del [[windsurf]] foi inventáu en Hayling Island, que s'atopa al sureste del condáu.<ref>[http://web.archive.org/web/http://slcc.strath.ac.uk/scotslawcourse/ip/ip/patent/windsurf.html "Windsurfing International Inc. v Tabur Marine (GB) Ltd. (1985) RPC 59"] ''SLCC – Scots Law Courseware''. University of Strathclyde. Consultáu'l 20 de xunu de 2010.</ref> Hampshire tien delles asociaciones d'equipos de fútbol, incluyendo'l Campeonatu del Southampton F.C., Portsmouth F.C. y ''npower League Two'' del Aldershot Town F.C. ''Portsmouth Football Club'' y ''Southampton Football Club'' fueron tradicionalmente rivales feroces. Portsmouth ganó la FA Cup en [[1939]] y [[2008]] y el títulu de la lliga de fútbol en dos causes, en [[1949]] y [[1950]], pero pasó gran parte de los postreros 50 años fora de la primer división y nun momentu pasó dos temporaes na Cuarta División (la división más baxa nos altos niveles de fútbol). Southampton, pela so parte, ganó la Copa FA en [[1976]], llegó a la final en [[2003]] y pasó 27 años ininterrumpíos na primer división d'Inglaterra ([[1978]]-[[2005]]). ''Aldershot Football Club'' convertir en miembru de la Lliga de Fútbol en [[1932]], pero nunca avanzó más allá de la Tercer División y el 25 de marzu de [[1992]] declarar en bancarrota y foi obligáu a dimitir de la lliga. Un nuevu club de fútbol, ''Aldershot Town Football Club'' formóse casi de momentu, y empezó la so vida na División 3 de la Lliga Isthmian. En [[2008]], los Aldershot Town fueron coronaos como'l campeones de la Conferencia Nacional (Conference National) y fueron xubíos na Lliga de Fútbol. Hampshire tamién tien un númberu d'equipos fora de la Lliga de Fútbol: Basingstoke Town, Eastleigh, Farnborough y Havant & Waterlooville xuega na ''Conference South''. Bashley xuega na ''Southern Football League Premier Division''. El Circuitu de Thruxton ye'l principal percorríu de les carreres de motor de Hampshire, col Muséu Nacional del Motor atopar nel nuevu monte xuntu al Beaulieu Palace House. El [[Salón Aeronáuticu de Farnborough]] ye un eventu popular internacional, celebráu cada dos años. == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commons|Hampshire|Hampshire}} {{Tradubot|Hampshire}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Hampshire| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] dqclkvhu8rbexifkyyhtf1sidag4irf 0 129994 3699462 3676332 2022-07-25T08:05:50Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Nancy Davis Reagan''' (nacida '''Anne Frances Robbins'''; [[Nueva York]], [[Estaos Xuníos]], [[6 de xunetu]] de [[1921]]-[[Los Angeles]], [[California]], [[Estaos Xuníos]], [[6 de marzu]] de [[2016]])<ref>{{cita web |url= http://www.eluniversal.com/internacional/160306/murio-nancy-reagan-exprimera-dama-d'estaos xuníos|títulu= Morrió Nancy Reagan exprimera dama d'Estaos Xuníos|fechaaccesu=6 de marzu de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 6 de marzu de 2016|sitiuweb= http://www.eluniversal.com/|editorial= |idioma= |cita= }}</ref> foi una actriz, esposa de [[Ronald Reagan]], [[Presidentes de los Estaos Xuníos|40º]] [[presidente de los Estaos Xuníos]], y por tantu [[primer dama de los Estaos Xuníos|primer dama]] ente 1981 y 1989. Nacida en Nueva York, los sos padres divorciáronse pocu dempués de la so nacencia y Nancy se crio en Maryland colos sos tíos mientres la so madre siguía desempeñándose como actriz. Sol so nome llegal de '''Nancy Davis''', actuó en [[Hollywood]] nos años 1940 y 1950, protagonizando películes como ''[[El celebru de Donovan]]'', ''[[Night into Morning]]'' y ''[[Hellcats of the Navy]]''. Casóse en 1952 con Ronald Reagan, presidente neses feches del [[Sindicatu d'Actores de Cine]], con quien tuvo dos fíos. Aportó a la primer dama de [[California]] mientres el mandatu del so home como [[Gobernador de California|gobernador]], dende 1967 hasta 1975, y foi mientres esti periodu que Nancy empezó a collaborar col Programa de Güelos Adoptivos. Convertir na primer dama d'Estaos Xuníos en xineru de 1981 dempués de la [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1980|eleición del so home]]. Foi criticada de primeres por cuenta del so sextape y tamién pola so decisión de reemplazar la cacía de porzolana de la Casa Blanca, a pesar de ser sufragada por donaciones privaes. Per otra parte, el so interés pola alta cordura llamó l'atención y anició, de la mesma, crítiques. Abanderó la llucha contra'l [[usu recreativu de drogues]] y llanzó la campaña de concienciación llamada «[[Just Say No]]» (n'[[Idioma español|español]], «A cencielles di que non»), considerada la so mayor iniciativa como primer dama. Siempres proteutora del so home, xeneróse un mayor discutiniu cuando se reveló en 1988 que consultara a una [[astróloga]] por qu'ayudara na planificación de l'axenda del presidente dempués del [[Intentu d'asesinatu de Ronald Reagan|atentáu atayáu contra'l so maríu en 1981]]. Exerció una fuerte inflúi sobre'l so home y xugó un papel importante nes sos decisiones sobre la eleición de personal, según en cuestiones diplomátiques. Los Reagan retirar a la so casa de [[Bel-Air (Los Angeles)|Bel Air]], en [[Los Angeles]], [[California]], en 1989. Nancy dedicó la mayor parte del so tiempu a curiar al so home enfermu, diagnosticáu en 1994 con [[mal d'Alzheimer]], hasta [[Muerte y funeral d'Estáu de Ronald Reagan|la so muerte en 2004]]. Permaneció activa al traviés de la [[Biblioteca y Muséu Presidencial de Ronald Reagan|Biblioteca Reagan]] y la política, especialmente no relativo al sofitu de la investigación en [[célules madre]], hasta la so muerte en 2016. == Primeros años == [[Ficheru:Edith Luckett Davis with Nancy 1931.jpg|thumb|left|190px|Nancy, d'apenes 9 años, cola so madre, Edith Luckett, en 1931.]] Anne Frances Robbins nació'l 6 de xunetu de 1921,<ref name="Nancy Reagan: Her Life & Times"/><ref>Cuando Nancy Davis robló con MGM, indicó como fecha de nacencia el 6 de xunetu de 1923, esto ye, quitóse dos años, una práutica común en Hollywood (ver Cannon, ''Governor Reagan'', p. 75). Esto causó tracamundiu darréu, una y bones delles fontes citen incorreutamente l'añu de nacencia.</ref> en [[Manhattan]], [[Nueva York]], nel Sloane Hospital for Women.{{harvnp|Powling|1997|p=79|sp=sí}}<ref>Delles fontes o sitio web la listan equivocadamente de nacer en Flushing o de ser criada en Manhattan.</ref> Foi la única fía del vendedor de coches Kenneth Seymour Robbins (1894-1972){{harvnp|Reagan|1989|p=66|sp=sí}} y la so esposa, l'actriz Edith Luckett (1888-1987).<ref name="Luckett-IMDB">[https://www.imdb.com/name/nm0524717/ Edith Luckett] en [[Internet Movie Database]]. Consultáu'l 17 d'avientu de 2011.</ref><ref name="IBDB Luckett">[http://www.ibdb.com/person.php?id=50307 Edith Luckett] n'Internet Broadway Database. Consultáu'l 17 d'avientu de 2011.</ref><ref name="First Lady Nancy Reagan"/> La so madrina foi la estrella del cine mudu [[Alla Nazimova]].{{harvnp|Wills|1987|p=182|sp=sí}} Vivió los sos dos primeros años en [[Flushing]], [[Queens]], en [[Nueva York]].<ref name="nyt041291">{{cita web | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE7DE123CF931A25757C0A967958260 | títulu = Talk and More Talk About Nancy (That One!) in Flushing | autor = Gonzalez, David | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 12 d'abril de 1991 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | idioma = inglés}}</ref> Cuando los sos padres divorciáronse pocu dempués de la so nacencia, yá llevaben dixebraos dalgún tiempu.<ref name="Reagan">{{Cita Harvard|Reagan|1989|p=67|sp=sí}}</ref> Como la so madre tenía de viaxar frecuentemente pel país pol so trabayu d'actriz, Nancy foi criada en [[Bethesda (Maryland)|Bethesda]], [[Maryland]], mientres los siguientes seis años polos sos tíos Virginia y Audley Gailbraith.<ref>{{cita web | url = http://www.msnbc.msn.com/id/4297405 | títulu = The 'just say no' first lady | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011| editorial = MSNBC | fecha = 18 de febreru de 2004 | idioma = inglés}}</ref> Nancy describió cómo lu echaba de menos a la so madre mientres esos años: «los mios momentos favoritos yeren cuando la mio madre tenía un trabayu en Nueva York, y la mio tía Virginia llevábame en tren pa tar con ella».{{harvnp|Reagan|1989|p=71|sp=sí}} En 1929, la so madre casóse con Leal Davis (1896-1982), un prominente [[neurociruxanu]] políticamente [[Conservadorismu nos Estaos Xuníos|conservador]], col que la familia treslladar a [[Chicago]].<ref name="Nancy Reagan: Her Life & Times">{{cita web | url = http://www.reaganlibrary.com/reagan/nancy/nancy_bio.asp | títulu = Nancy Reagan > Her Life & Times | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | editorial = Ronald Reagan Presidential Foundation | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20061024063625/http://www.reaganlibrary.com/reagan/nancy/nancy_bio.asp | fechaarchivu = 24 d'ochobre de 2006 | idioma = inglés }}</ref> Nancy y el so padrastru llevábense perbién,<ref name="nyt-lw">{{cita web | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F70F1FF9395C17728DDDAF0A94D8415B8084F1D3 | títulu = The Biggest Role of Nancy's Life | autor = Weymouth, Lally | work=The New York Times Magazine | fecha = 26 d'ochobre de 1980 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | formatu = de pagu | enllaceautor = Lally Weymouth | idioma = inglés}}</ref> y más tarde diría que yera «un home de gran integridá que ejemplificó los valores tradicionales».{{harvnp|Reagan|1989|p=74|sp=sí La adoptó llegalmente en 1935,<ref name="Nancy Reagan: Her Life & Times"/> y siempres se refirieron a Davis como'l padre de Nancy.<ref name="nyt-lw"/> Nel momentu de l'adopción, el so nome foi llegalmente camudáu a Nancy Davis (dende la so nacencia, yera llamada comúnmente Nancy).<ref name="Reagan"/> Asistió a la Girls' Latin School of Chicago (onde se describió a sigo mesma como una estudiante promediu), graduar en 1939 y darréu cursó estudios nel [[Smith College]] de [[Massachusetts]], onde se graduó en lliteratura y filoloxía inglesa en 1943.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/>{{harvnp|Reagan|1989|p=82|sp=sí}} == Carrera d'actriz == [[Ficheru:Publicity Shot of Nancy Davis.jpg|thumb|right|190px|Nancy Davis posando pa una semeya publicitaria, 1950.]] Depués de la so graduación, Davis tuvo dellos puestos de trabayu en Chicago como asistente de ventes nos grandes almacenes Marshall Field's y como auxiliar d'enfermeres.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> Cola ayuda de colegues de la so madre del teatru, incluyendo a [[Zasu Pitts]], [[Walter Huston]] y [[Spencer Tracy]],<ref name="nyt-lw"/> empezó una carrera como actriz profesional. Llogró'l so primer papel mientres la xira teatral de Zasu Pitts de 1945 na obra ''Ramshackle Inn'';<ref name="Nancy Reagan: Her Life & Times"/><ref name="First Lady Nancy Reagan"/> depués camudóse a la ciudá de [[Nueva York]] y representó el papel de Si-Tchun, una [[dama de compañía]],<ref>{{cita web | url=http://www.ibdb.com/production.php?id=1771 | títulu = Lute Song | editorial = Internet Broadway Database | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | idioma = inglés}}</ref> nel musical de [[Broadway]] de 1946 sobre l'Oriente, ''Lute Song'', protagonizada por [[Mary Martin]] y [[Yul Brynner]].<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> El productor del ''show'' díxo-y: «paeces una auténtica china».{{harvnp|Reagan|1989|p=85|sp=sí}} Depués de pasar una [[Casting|prueba de cámara]],<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> camudar a California y robló un contratu de siete años cola [[Disney's Hollywood Studios|Metro-Goldwyn-Mayer Studios]] (MGM) en 1949,<ref name="Nancy Reagan: Her Life & Times"/> fechu del que más tarde comentaría: «xunise al Metro yera como entrar nun mundu de suañu».{{harvnp|Reagan|1989|p=88|sp=sí}} A la MGM resultó-y difícil atopar los papeles más apropiaos pa Nancy y pa dala a conocer por cuenta de la combinación d'una apariencia curiosa, centrada nos sos grandes güeyos, y un estilu daqué distante y discretu.<ref name="metzger-32">{{Cita Harvard|Metzger|1989|pp=31-2|sp=sí}}</ref> Davis apaeció en 11 películes, xeneralmente encasillada como una ama de casa lleal»,<ref>{{cita web | url=http://www.tcm.com/tcmdb/participant.jsp?participantId=45332%7C115968&afiPersonalNameId=null | títulu = Biography for Nancy Davis | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | editorial = Turner Broadcasting System, Inc | añu = 2007 | idioma = inglés}}</ref> una «nueva madre responsable» o una muyer firme».<ref name="cannon-gov">{{Cita Harvard|Lou|2003|pp=75-6|sp=sí}}</ref> [[Jane Powell]], [[Debbie Reynolds]], [[Leslie Caron]] y [[Janet Leigh]] fueron dalgunes de les actrices que compitieron con ella pa los roles de MGM.<ref name="metzger-32"/> La carrera cinematográfica de Davis empezó con un pequeñu papel en 1949 en ''The Doctor and The Girl'' con [[Glenn Ford]], y siguió con ''East Side, West Side'', protagonizada por [[Barbara Stanwyck]].<ref name="The Films of Nancy Reagan"/> Personificó a una [[Siquiatra|psiquiatra infantil]] nel filme [[Cine negru|negru]] ''Shadow on the Mall'' (1950), con [[Ann Sothern]] y [[Zachary Scott]]; la so actuación ende foi llamada «bella y convincente» pol críticu del ''[[New York Times]]'' A. H. Weiler.<ref>{{cita web | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F70F1FF83Y5D147B93CBA8178ED85F448585F9 | títulu = Another View of Psychiatrist's Task | autor = A. H. Weiler (acreditáu como «A. W.») | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 19 de mayu de 1950 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | idioma = inglés}} </ref> Coprotagonizó na década de 1950 ''The Next Voice You Hear...'' , interpretando a una ama de casa embarazada qu'oi la voz de Dios dende la radio. L'influyente críticu [[Bosley Crowther]] de ''The New York Times'' escribió que «Nancy Davis [ye] encantadora como [una] xentil, normal y comprensiva esposa».<ref>{{cita web | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=FB0B14F93D5C127A93C2AA178DD85F448585F9 | títulu = 'The Next Voice You Hear ...', Dore Schary Production, Opens at Music Hall | autor = Bosley Crowther | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 30 de xunu de 1950 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | enllaceautor = Bosley Crowther | idioma = inglés}}</ref> En 1951, Davis intervieno nel que sería'l so trabayu cinematográficu favoritu,{{harvnp|Reagan|1989|p=91|sp=sí}} ''Night into Morning'', un estudiu del [[Duelu (psicoloxía)|duelu]] protagonizáu por [[Ray Milland]], sobre'l cual Crowther dixo que Davis «vese perbién como la prometida que ye viuda y conoz la soledá del dolor»,<ref>{{cita web | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=FA081EFA3855177B93C3A8178DD85F458585F9 | títulu = 'Night Into Morning,' Starring Ray Milland as a Bereaved Professor, at Loew's State | autor = Bosley Crowther | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 11 de xunu de 1951 | fechaaccesu = 18 d'avientu de 2011 | enllaceautor = Bosley Crowther | idioma = inglés}} </ref> ente qu'otru críticu de ''[[The Washington Post]]'', Richard L. Coe, señaló que «ye arrogante como la vilba comprensiva».<ref>Richard L. Coe. «'Night Into Morning' Is Almost Excellent», ''The Washington Post'', 9 de xunu de 1951.</ref> MGM lliberar de les sos obligaciones contractuales en 1952,<ref name="metzger-33">{{Cita Harvard|Metzger|1989|p=33|sp=sí}}</ref> y Davis entamó la busca de papeles más variaos.{{harvnp|Wills|1987|p=184|sp=sí}} Nesi mesmu añu casóse con Reagan —anque nun camudó'l so nome profesional— y dio a lluz a la so fía.<ref name="metzger-33"/> Llueu, protagonizó la película de ciencia ficción de 1953 ''[[El celebru de Donovan]]''. Según Crowther, Davis, faciendo'l papel de la probe esposa confusa d'un científicu alloriáu, pasó pellí totalmente amoriada no que yera una película "absurda"».<ref>{{cita web | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F00A12FC3A5A117A93C3AB178AD85F408585F9 | títulu = ' Donovan's Brain,' Science-Fiction Thriller, Has Premiere at the Criterion Theatre | autor = Bosley Crowther | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 21 de xineru de 1954 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | enllaceautor = Bosley Crowther | idioma = inglés}} </ref> Na so penúltima película, ''Hellcats of the Navy'' (1957), interpretó a la enfermera Lieutenant Helen Blair y compartió cartelu per única vegada col so home, incursionando como lo qu'un críticu más tarde llamó «una ama de casa que vien de paséu».<ref>{{cita web | url=http://www.toptenreviews.com/scripts/eframe/url.htm?o=http%3A%2F%2Fwww.dvdtalk.com%2Fdvdsavant%2Fs808hell.html | títulu = Hellcats of the Navy, review one | fechaaccesu = 17 d'ochobre de 2007 | editorial = Kleinman.com Inc | apellíu = Erickson | nome = Glenn | añu = 2003 | idioma = inglés}}</ref> Otra crítica, sicasí, dixo que Davis desenvolvió bien el so papel y que «saca provechu del material col que tien que trabayar».<ref>{{cita web | url = http://www.dvdverdict.com/reviews/hellcatsnavy.php | títulu = Hellcats Of The Navy, review two | fechaaccesu = 17 d'ochobre de 2007 | editorial = DVDVerdict | apellíu = Harper | nome = Erick | añu = 2003 | idioma = inglés}}</ref> [[Garry Wills]] cree que Davis foi subestimada como actriz polo xeneral por cuenta del so llindáu papel en ''Hellcats'', que foi la so película más vista.<ref name="cannon-gov"/> Amás, Davis restó importancia a les sos metes de Hollywood: nel material de promoción de MGM en 1949, espresó que la so «mayor ambición» yera tener un matrimoniu feliz»; décades dempués, en 1975, comentó que «nun yera realmente una muyer profesional pero [convertíme nuna] namái porque nun atopara al home col que quería casame. Nun podía quedame ensin faer nada, asina que fixi actriz».<ref name="cannon-gov"/> El biógrafu de Ronald Reagan, Lou Cannon, definir, sicasí, como una artista «confiable» y «sólida» que defendía'l so propiu llugar nes actuaciones con otros artistes más conocíos.<ref name="cannon-gov"/> Dempués de la so última película, Davis apaeció por un curtiu tiempu como estrella convidada en series de televisión tales como ''Wagon Train'' y ''The Tall Man'' hasta 1962, cuando se retiró del espectáculu.<ref name="The Films of Nancy Reagan">{{cita web | url = http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/films.asp | títulu = Nancy Reagan > Her Films | fechaaccesu = 8 de marzu de 2007 | editorial = Ronald Reagan Foundation | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070812232914/http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/films.asp | fechaarchivu = 12 d'agostu de 2007 | deadurl = yes | idioma = inglés }}</ref><ref name="IMDB-Nancy">{{cita web | url = https://www.imdb.com/name/nm0004864/ | títulu = Nancy Davis | fechaaccesu = 19 de setiembre de 2011 | editorial = The Internet Movie Database | idioma = inglés}}</ref> Mientres la so carrera, Davis sirvió nel conseyu del [[Sindicatu d'Actores de Cine]] mientres casi 10 años.<ref>{{cita web | url = http://www.sag.org/ronald-reagan | títulu = Screen Actors Guild Presidents | fechaaccesu = 8 de marzu de 2007 | editorial = Screen Actors Guild | idioma = inglés}}</ref> Décades más tarde, Albert Brooks intentó persuadila por que volviera a la pantalla y ufiertó-y un papel protagonista nel filme ''Madre'' (1996),<ref name="peo012797"/> pero negóse con cuenta de curiar al so maríu y Debbie Reynolds interpretó'l papel.<ref name="peo012797">{{cita web |url=http://www.albertbrooks.com/articles/peoplemag97.html |títulu=To The Top |fechaaccesu=17 d'avientu de 2011 |autor=Lambert Pam |fecha=27 de xineru de 1997 |idioma=inglés |fechaarchivu=30 d'agostu de 2003 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20030830025624/http://www.albertbrooks.com/articles/peoplemag97.html }}</ref> == Matrimoniu y familia == [[Ficheru:Newlyweds Ronald Reagan and Nancy Reagan 1952.jpg|thumb|left|220px|Los recién casaos Ronald y Nancy Reagan cortando la so tarta nupcial, 4 de marzu de 1952.]] Mientres la so carrera en Hollywood, Davis salió con munchos actores, incluyendo a [[Clark Gable]], [[Robert Stack]] y [[Peter Lawford]];<ref name="metzger-33"/> depués, llamó a Gable l'artista más atentu que conociera.<ref name="nyt-lw"/> El 15 de payares de 1949, conoció a Ronald Reagan,<ref name="cannon-gov-77">{{Cita Harvard|Cannon|2003|pp=77-8|sp=sí}}</ref> entós presidente del Sindicatu d'Actores. Nancy diérase cuenta de que'l so nome apaeciera nes [[Diez de Hollywood|llistes negres de Hollywood]] y buscó l'ayuda de Reagan pa caltener el so trabayu como actriz del gremiu en Hollywood y por que'l so nome fuera retiráu de la llista.<ref name="nyt-lw"/> Reagan depués informólu que se confundiera con otra actriz del mesmu nome.<ref name="nyt-lw"/> Los dos empezaron a salir, y la so rellación foi oxetu de munches columnes de cotilleo. Un reportaxe na prensa de Hollywood describió les sos nueches alloñaos de los clubes nocherniegos como «el romance d'una pareya que nun tien vicios».<ref name="cannon-gov-77"/> Reagan amosóse escépticu con respectu al matrimoniu dempués del so doliosu divorciu de l'actriz [[Jane Wyman]] en 1948 y siguió saliendo con otres muyeres.<ref name="cannon-gov-77"/> Dempués de trés años de novialgu, Reagan propúnxo-y matrimoniu nel restorán Chasen's, el favoritu de la pareya, en [[Beverly Hills]]. Casáronse'l 4 de marzu de 1952 nuna ceremonia senciella diseñada especialmente pa evitar a la prensa na pequeña ilesia de Brown nel [[Valle de San Fernando]] de Los Angeles. Les úniques persones que tuvieron presentes fueron l'actor [[William Holden]], el padrín de boda, y la so esposa, l'actriz Brenda Marshall, la madrina d'honor.<ref name="cannon-gov-77"/><ref name="First Ladies: Nancy Reagan">{{cita web |url= http://www.whitehouse.gov/history/firstladies/nr40.html |títulu= First Ladies: Nancy Reagan |idioma=inglés |fechaaccesu=17 d'avientu de 2011 |editorial=Casa Blanca}}</ref> La primer fía de la pareya, Patricia Ann Reagan (más conocida pol so nome profesional, Patti Davis), nació'l 21 d'ochobre de 1952, ente que'l so fíu, Ronald Prescott Reagan, nació seis años dempués, el 20 de mayu de 1958. Nancy Reagan tamién se convirtió na madrasca de Maureen Reagan (1941-2001) y Michael Reagan (n. 1945), los fíos del so home con Jane Wyman. [[Ficheru:Ronald Reagan and Nancy Reagan aboard a boat in California 1964.jpg|thumb|right|Nancy y Ronald Reagan nun bote en 1964.]] [[Ficheru:Photograph of Governor Ronald Reagan, Ron Junior, Mrs. Reagan, and Patti Davis - NARA - 198603.jpg|thumb|right|La familia Reagan en 1967, pocu dempués de l'asunción de Ronald Reagan como gobernador de California.]] El públicu describió la rellación ente Ronald y Nancy Reagan como «bien íntima».{{harvnp|Beschloss|2007|p=296|sp=sí}} Como presidente y primer dama, los Reagan fueron vistos frecuentemente amosando'l so ciñu. Un secretariu de prensa señaló que «enxamás yeren desconsideraos l'unu col otru. Nunca dexaron de cortexase».<ref name="Love Story"/> Ronald de cutiu llamaba «Mama» a Nancy, y ella moteyar «Ronnie» de forma cariñosa. Mientres el presidente taba recuperándose nel hospital depués del so atentáu en 1981, Nancy Reagan escribió nel so diariu: «nada puede pasa-y al mio Ronnie. Qué sería de la mio vida»,<ref name="Beschloss, Michael p. 284">{{Cita Harvard|Beschloss|2007|p=284|sp=sí}}</ref> ente que nuna carta Ronald escribiólu a Nancy: «tou lo que yo atesoro y esfruto... nun tendría sentíu si non te tuviera».<ref name="Reagan Love Story">{{cita web | url = http://www.msnbc.msn.com/id/4201869/ | títulu = Reagan Love Story | editorial = NBC News | fecha = 9 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | idioma = inglés}}</ref> En 1998, cuando'l so home carecía mal d'Alzheimer, Nancy díxo-y a ''[[Vanity Fair (revista)|Vanity Fair]]'': «la nuesa rellación ye bien especial. Tábamos bien namoraos ya inda lo tamos. Cuando digo que la mio vida empezó con Ronnie, bonu, ye verdá. Facer. Yo nun puedo imaxinar la mio vida ensin él».<ref name="Love Story">{{cita web | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/265714.stm | títulu = End of a Love Story | editorial = BBC News | fecha = 5 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | idioma = inglés}}</ref> Nancy yera particularmente conocida pola so mirada fixa y sollerte, denomada «La mirada», que siempres afitaba nel so maríu mientres los sos discursos y apaiciones.<ref name="Up Next for Nancy Reagan">{{cita web | url = http://www.sptimes.com/2004/06/13/Worldandnation/Up_next_for_Nancy_Rea.shtml | títulu = Up Next for Nancy Reagan: tending her Ronnie's flame | fecha = 13 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | editorial = ''St. Petersburg Times'' | idioma = inglés}}</ref> La muerte del presidente Reagan en xunu de 2004 acabó colo que [[Charlton Heston]] llamó «la mayor hestoria d'amor na hestoria de la presidencia d'Estaos Xuníos».<ref name="Love Story"/> La rellación de Nancy colos sos fíos non siempres foi tan estrecha como la que caltuvo col so home y con frecuencia, engarrar colos sos fíos biolóxicos y fiyascos. La so rellación con Patti foi la más contenciosa; Patti burllar del [[conservadorismu estauxunidense]] y remontóse contra los sos padres al xunise al movimientu de [[desarme nuclear]] y al autorizar la publicación de dellos llibros anti-Reagan.<ref>{{cita web | url = http://www.pbs.org/wgbh/amex/reagan/peopleevents/pande05.html | títulu = The Reagan Children | apellíu = Wolf | nome = Julie | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | añu = 2000 | editorial = PBS | idioma = inglés}}</ref> Los casi 20 años de reñedielles familiares dexar bien alloñada de los sos padres,<ref>{{cita web | url = http://www.msnbc.msn.com/id/6478080/ | títulu = Reagan daughter shares her story | autor = Couric, Katie | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2011 | fecha = 14 de payares de 2004 | editorial = MSNBC | idioma = inglés}}</ref> pero pocu dempués de que Reagan fuera diagnosticáu cola enfermedá d'Alzheimer en 1994, Patti y la so madre reconciliáronse y empezaron a falar diariamente.<ref>{{cita web | url=http://www.cbsnews.com/stories/2009/03/27/sunday/main4898395.shtml?source=RSS&attr=_4898395 | fecha = 27 de marzu de 2009 | fechaaccesu = 4 de xunu de 2009 | títulu = Road To A Reconciliation | editorial = CBS | idioma = inglés}}</ref> Los desalcuerdos ente Nancy y el so fiyascu Michael tamién fueron asuntos públicos. En 1984, Nancy dixo que dambos taben nun alloñamientu correutu agora» y Michael respondió que Nancy taba tratando de tapar el fechu de que nun conocía a la so nieta, Ashley, nacida faía casi un añu,{{harvnp|Reagan|1989|pp=148-9|sp=sí}} anque finalmente fixeron les paces. Nancy pensó que yera más cercana a la so fiyasca Maureen mientres los sos años na Casa Blanca, pero cada unu de los fíos de Reagan pasó per etapes de distanciamientu colos sos padres.<ref name="Love Story"/> == Primer dama de California (1967–1975) == [[Ficheru:Nancy Reagan as First Lady of California.jpg|thumb|right|Nancy como primer dama de California.]] Nancy Reagan foi primer dama del estáu de California mientres los dos mandatos consecutivos del so home como gobernador. Disgustába-y tener que vivir en [[Sacramento (California)|Sacramento]] yá que nun tenía les diversiones, la vida social y el clima templáu al que taba acostumada en Los Angeles.<ref name="can-gov-233">{{Cita Harvard|Lou|2003|p=233|sp=sí}}</ref> A principios de 1967, producióse un discutiniu cuando, dempués de vivir solamente cuatro meses na [[casona del gobernador de California]] en Sacramento, camudar col restu de la so familia a un ricu barriu residencial porque espertos en quemes etiquetaren a la casona como una trampa en casu de quema».<ref name="nancy-135"/> A pesar de que los Reagan arrendaron la casa col so propiu dineru,<ref name="can-gov-233"/> la mudanza foi vista como una amuesa d'esnobismu. Nancy defendió les sos aiciones esclariando que yera pol bien de la so familia, un argumentu que foi rápido sofitáu pol so home.<ref name="can-gov-233"/><ref name="nancy-135">{{Cita Harvard|Reagan|1989|pp=135-7|sp=sí}}</ref> Más tarde, amigos de la familia ayudaron o contribuyeron a sufragar los gastos, mientres Nancy Reagan supervisaba la construcción d'una residencia pal gobernador d'[[Ranchu (vivienda)|estilu ranchu]] cerca de [[Carmichael (California)|Carmichael]].<ref name="nyt111904">{{cita noticia | url=http://www.nytimes.com/2004/11/19/national/19mansion.html | títulu=Forget the White House, Schwarzenegger Needs Digs Now | autor=Charlie LeDuff | newspaper=[[The New York Times]] | fecha=19 de payares de 2004| idioma=inglés | fechaaccesu=18 d'avientu de 2011}}</ref> La nueva residencia acabóse xusto cuando Ronald Reagan dexó'l cargu en 1975, pero'l so socesor, [[Jerry Brown]], negar a vivir ellí. Foi vendida en 1982 y los gobernadores de California vivieron en residencies provisionales dende entós.<ref name="nyt111904"/> En 1967, Nancy Reagan foi nomada pol so home miembru de la [[Comisión d'Arte de California]],<ref>{{cita noticia | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F1071FF93D5Y1A718DDDAE0994D9415B878AF1D3 | títulu=Reagan Panel Fills Arts Chief's Post After It Ousted Aide | autor=Robert Windeler |newspaper=[[The New York Times]] | fecha=17 de payares de 1967 |idioma=inglés | fechaaccesu=18 d'avientu de 2011}} </ref> y un añu más tarde foi escoyida «muyer del añu» por ''[[The Angeles Times]]''; nel perfil de Nancy, el periódicu definir como una «primer dama modelo».<ref>{{cita noticia | url=http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/527764082.html?dids=527764082:527764082&FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=Dec+13%2C+1968&author=LYNN+LILLISTON&pub=Los+Angeles+Times+%281886-Current+File%29&edition=&startpage=F1&desc=TIMES+WOMAN+OF+THE+YEAR | títulu=A Model First Lady | autor=Lynn Lilliston | newspaper=[[Los Angeles Times]] | fecha=13 d'avientu de 1968 |idioma=inglés | fechaaccesu=18 d'avientu de 2011}}</ref> El so glamur, estilu y mocedá convertir nun oxetivu habitual de los [[fotoperiodismo|reportero gráficos]].<ref name="fl-ca">{{Cita Harvard|Cook|2007|pp=110-1|sp=sí}}</ref> Como primer dama, Reagan visitó a veteranos, vieyos y discapacitaos, y trabayó con una serie d'organizaciones benéfiques. Arreyóse enforma col Programa de Güelos Adoptivos,<ref name="Foster Grandparent's Program"/> ayudando a amontar la so popularidá nos Estaos Xuníos y depués n'Australia.{{harvnp|Anthony|2003|p=135|sp=sí}} Más tarde, espandió'l so llabor cola organización tres la so llegada a Washington<ref name="Foster Grandparent's Program">{{cita publicación |apellíu= |nome= |títulu=Nancy Reagan: daqué más que la muyer del presidente |añu=1985 |publicación=ABC |volume= |númberu= |issn= |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1985/05/07/050.html}}</ref> y escribió sobre la so esperiencia nel so llibru ''Amar a un neñu'', publicáu en 1982.<ref>{{cita web | url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,63814,00.html | títulu=Bio: Nancy Reagan | editorial=[[Fox News]] | autor=Samantha Jonas | fecha=5 de xunu de 2004 |idioma=inglés | fechaaccesu=18 d'avientu de 2011}}</ref> Los Reagan entamaron cenes con ex [[prisioneros de guerra]] y veteranos de la [[guerra de Vietnam]] mientres fueron gobernador y primer dama.{{harvnp|Timberg|1999|pp=119-121|sp=sí}} == El so papel nes campañes presidenciales de 1976 y 1980 == El mandatu como gobernador de Reagan terminó en 1975 ensin que decidiera participar nuna tercer campaña pola reeleición; axuntar colos sos asesores p'aldericar una posible candidatura a la [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidencia]] nes eleiciones nacionales que se llevaríen a cabu al añu siguiente, desafiando al daquella presidente [[Gerald Ford]]. Sicasí, Reagan entá precisaba convencer a Nancy, que s'amosaba ronciega{{harvnp|Benze|2005|p=32|sp=sí}} porque tarrecía pola salú del so home, anque taba convencida qu'él yera l'home fayadizu pal cargu y finalmente aportó.<ref name="lpm64">{{Cita Harvard|Loizeau|2004|p=64|sp=sí}}</ref> Nancy desempeñó un papel más tradicional na campaña, ocupándose de los cafés y xintes y falando colos ciudadanos de la tercer edá.<ref name="lpm64"/> Supervisaba al personal, xixilaba l'axenda del so home y dacuando preparó dalguna [[conferencia de prensa]].<ref name="Benze, James G., Jr. (2005), p. 33"/> La campaña de 1976 incluyó lo que llegó a llamase una batalla de reines», oldeando Nancy cola entós primer dama [[Betty Ford]]. Dambes falaron nel intre de la campaña sobre temes asemeyaes, pero con óptiques distintes.{{harvnp|Loizeau|2004|p=65|sp=sí}} Nancy enoxóse especialmente pola imaxe belicista qu'ufiertaba la campaña de Ford del so home.<ref name="lpm64"/> A pesar de perder la nominación [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|republicana]] en 1976, Reagan presentóse nuevamente a la presidencia en 1980 y llogró ganar la nominación y, darréu, les eleiciones xenerales. Mientres la so segunda campaña, Nancy exerció un papel bien importante y la so xestión del personal volvióse más evidente.<ref name="Benze, James G., Jr. (2005), p. 33">{{Cita Harvard|Benze|2005|p=33|sp=sí}}</ref> Entamó un alcuentru ente los xestores de la campaña que taben engarraos, [[John Sears]] y [[Michael Deaver]], y el so home, que traxo a la salida de Deaver de la campaña y tomar del control total per parte de Sears. Dempués de que Reagan perdiera nel [[caucus]] d'[[Iowa]] y cayera nes encuestes de [[New Hampshire]], Nancy entamó un segundu alcuentru y decidió que yera'l momentu de despidir a Sears y a los sos asociaos; ella mesma apurrió a Sears una copia de la nota de prensa anunciando'l so despidu.<ref name="Benze, James G., Jr. (2005), p. 33"/> La influencia qu'exercía nel so home empezó a ser bien notable; la so presencia nos mítines, xintes y receiciones faía amontar notablemente l'enfotu de Ronald en sí mesmu.{{harvnp|Loizeau|2004|p=69|sp=sí}} [[Ficheru:President Reagan and Mrs. Reagan greet King Juan Carlos I and Queen Sophia of Spain 1981.jpg|thumb|200px|[[Ronald Reagan|Ronald]] y Nancy Reagan colos [[Rei d'España|reis d'España]].]] == Primer dama de los Estaos Xuníos (1981–1989) == === El glamour de la Casa Blanca === ==== Renovación ==== [[Ficheru:The Reagans waving from the limousine during the Inaugural Parade 1981.jpg|thumb|left|Nancy y Ronald Reagan mientres el so desfile de toma de posesión de la presidencia, 1981.]] Nancy Reagan convertir na primer dama de los Estaos Xuníos cuando Ronald Reagan aportó a la [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidencia]] en xineru de 1981. Al empiezu del primer mandatu del so home, Reagan declaró'l so deséu de crear un fayadizu «primer llar» na [[Casa Blanca]], una y bones l'edificiu empezara a deteriorase tres años d'abandonu.<ref name="NR American"/> L'asesor de la Casa Blanca Michael Deaver describió que les plantes segunda y tercera de la residencia familiar teníen parés de yelsu sedaes, pintura descascarada [y] suelos foliaos.<ref name="md78">{{Cita Harvard|Deaver|2004|p=78|sp=sí}}</ref> En llugar d'utilizar los fondos del gobiernu p'anovar y redecorar la vivienda, buscó donaciones privaes.<ref name="First Lady Nancy Reagan">{{cita web | url= http://www.firstladies.org/biographies/firstladies.aspx?biography=41 | títulu = First Lady Biography: Nancy Reagan | fechaaccesu = 2 de xunu de 2007 | editorial = National First Ladies Library | idioma = inglés}}</ref> Nancy dirixó la renovación de delles habitaciones de la Casa Blanca, incluyendo toles de les plantes segundo y tercer<ref>{{cita web |url=http://www.whitehousehistory.org/05/subs/05_b20.html |títulu=The First Ladies |fechaaccesu=20 d'avientu de 2011 |autor= |fecha=2011 |idioma=inglés |fechaarchivu=3 de febreru de 2004 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20040203161315/http://www.whitehousehistory.org/05/subs/05_b20.html }}</ref> y les habitaciones axacentes al [[Despachu Oval]], como la sala de conferencia de prensa.<ref>{{cita web | url = http://www.whitehousemuseum.org/west-wing/press-briefing-room.htm | títulu = Brady Press Briefing Room | fechaaccesu = 1 de febreru de 2008 | editorial = Muséu de la Casa Blanca| idioma = inglés}}</ref> La renovación incluyó nueves manes de pintura, acabáu de suelos, arreglu de chimenees y reemplazu d'antigües tuberíes, ventanes y cables.<ref name="md78"/> El clóset del cuartu principal foi convertíu nun salón de guapura y vestuariu, y el cuartu de la nala oeste foi tresformáu nun pequeñu ximnasiu.<ref>{{cita web | url = http://www.whitehousemuseum.org/floor2/west-bedroom.htm | títulu = West Bedroom | fechaaccesu = 1 de febreru de 2008 | editorial = Muséu de la Casa Blanca | idioma = inglés}}</ref> La primer dama cuntó cola ayuda del renombráu diseñador d'interiores Graber Ted, popular ente les prósperes figures sociales de la mariña oeste, pa redecorar la vivienda de la familia.<ref name="graber">{{cita web | títulu = Ted Graber, 80, Decorator for Reagans, Dies | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011 | fecha = 12 de xunu de 2000 | newspaper=[[The New York Times]] | autor = Nemy, Enid | url = http://www.nytimes.com/2000/06/12/us/ted-graber-80-decorator-for-reagans-dies.html | idioma = inglés}}</ref> Les parés del cuartu principal fueron cubiertes con un papel tapiz pintáu a mano con motivos chinos,<ref> {{cita web | url =http://www.whitehousemuseum.org/floor2/master-bedroom.htm|títulu=Master Bedroom |idioma=inglés | fechaaccesu =20 d'avientu de 2011 | publisher =Muséu de la Casa Blanca}}</ref> y los muebles de la familia fueron treslladaos al estudiu priváu del presidente.<ref name="graber"/> La primer dama y el so diseñador recuperaron una serie d'antigüedaes de la Casa Blanca, qu'habíen estáu guardaes, y asitiar por tola casona.<ref name="graber"/> La estensa redecoración foi financiada por donaciones privaes.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/><ref name="graber"/> Munchos de los cambeos significantes y de llarga duración produciéronse de resultes de la renovación y l'acondicionamientu, sobre lo que Nancy Reagan espresó: «Esta casa pertenez a tolos estauxunidenses y quiero de sía daqué de lo que puedan sentise arguyosos».<ref name="graber"/> ==== Moda ==== Nancy Reagan tamién s'estremó pola so pasión pola moda. Ente que'l so home entá yera [[presidente electu]], la prensa especulaba sobre'l so interés pola moda y la so vida social.<ref name="stylenyt">{{cita web | url=https://news.google.com/newspapers?id=v08NAAAAIBAJ&sjid=yG0DAAAAIBAJ&dq=nancy%20reagan%20fashion&pg=7004%2C1576501 | títulu = Nancy Reagan's White House: what's ahead? | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011 | fecha = 11 de payares de 1980 | autor = Nemy, Enid | obra = The New York Times publicáu en The Pittsburgh Post-Gazette | editorial = Archivu de Google Noticies | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | url=https://news.google.com/newspapers?id=XlANAAAAIBAJ&sjid=yW0DAAAAIBAJ&dq=nancy%20reagan%20fashion&pg=5805%2C4581550 | títulu = Fashion Designers Look Ahead to '81 | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011 | fecha = 23 d'avientu de 1980 | autor = Proven, Grace | obra = The Pittsburgh Post-Gazette | editorial = Archivos de Google Noticies | idioma = inglés}}</ref> El so estilu foi comparáu favorablemente col de l'anterior primer dama, [[Jacqueline Kennedy Onassis]],<ref name="burns-148">{{Cita Harvard|Burns|2008|p=148|sp=sí}}</ref> sicasí, los sos amigos y persones más cercanes comentaron que, anque yera una muyer elegante como Kennedy, Nancy sería distinta a les otres primeres dames y la so amiga íntima, Harriet Deutsch, llegó a dicir que «Nancy tien el so propiu sellu».<ref name="stylenyt"/> El vestuariu de Nancy Reagan consistía en vistíos, prindes de gala y traxes realizaos por diseñadores de luxu, incluyendo a [[James Galanos]], [[Bill Blass]], Adolfo y [[Óscar de la Renta]]. El costo envaloráu del vistíu de gala que llució na inauguración del presidente, blancu, con piedres engarzadas a mano, d'un solu costazu y diseñáu por Galanos, foi d'unos 10&nbsp;000 USD,<ref name="Nancy's Closet"/> y calcúlase que tol vestuariu pa los eventos de la inauguración pudo costar alredor de 25&nbsp;000 USD. Vistía de colloráu, el so color favoritu, con frecuencia yá que, según ella, yera un color que «llevantaba l'ánimu»<ref name="Nancy's Closet"/> y el so tonu predilectu d'esti color, paecíu al de los camiones de bomberos, llegó a llamase «Coloráu Reagan».<ref>{{cita web |url=http://slate.comblogsblogues/xxfactor/archive/2008/02/06/color-me-nancy-reagan-rede.aspx |títulu=Color Me Nancy Reagan Rede |fechaaccesu=21 d'avientu de 2011 |autor=Stevens, Dana |fecha=2011 |idioma=inglés |fechaarchivu=9 de febreru de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080209155042/http://slate.comblogsblogues/xxfactor/archive/2008/02/06/color-me-nancy-reagan-rede.aspx }}</ref> Emplegar dos [[peluqueru|peluqueros]] privaos, quien diseñaben los sos peñaos regularmente na Casa Blanca.<ref>{{cita web | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9A0DE0D81338F930A1575BC0A960948260 | títulu = Washington Talk: Briefing; A Do Ado | autor = King, Wayne and Warren Weaver, Jr. | fecha = 23 d'agostu de 1986 | fechaaccesu =20 d'avientu de 2011 | obra = The New York Times | idioma = inglés}}</ref> [[Ficheru:Nancy Reagan in the Red Room during a photo session with Vogue Magazine.jpg|thumb|left|Unu de los modelos de Reagan pa la revista ''[[Vogue (revista)|Vogue]]'' nel Cuartu Coloráu, 1981.]]El diseñadores de moda taben encantaos cola pasión de Nancy pola moda.<ref name="spbt">Bennetts, Leslie. «Nancy Reagan's inaugural wardrobe gives notice of new White House opulence», ''The New York Times'' publicáu en ''The St. Petersburg Times'' na so edición del 25 de xineru de 1981. Archivos de Google Noticies.</ref> Aldolfo dixo que la primer dama personificaba un estilu estauxunidense elegante, ricu, chic y de "bona cepa"»,<ref name="spbt"/> ente que Bill Blass comentó: «nun creo qu'hubiera daquién na Casa Blanca tan elegante dende Jacqueline Kennedy Onassis».<ref name="spbt"/> William Fine, presidente de la compañía cosmética Frances Denney, señaló que «Reagan ye elegante, pero nun se convirtió nun iconu de la moda».<ref name="spbt"/> El so elegante estilu y vestuariu fueron emponderaos como un «glamoroso dechado d'elegancia»,<ref name="spbt"/> anque tamién foi una tema revesosa. En 1982, Reagan reveló qu'aceptara miles de dólares en ropa, xoyes y otros obsequios, y defendióse diciendo que pidiera la ropa emprestao, que la devolvería o donaría a los museos,<ref name="Nancy's Closet"/><ref>{{cita web | url=http://select.nytimes.com/search/restricted/article?res=F60716FA3A5C0C758DDDA80894DA484D81 | títulu = For Mrs. Reagan, Gifts Mean High Fashion At Non Cost | editorial = Associated Press pa ''[[The New York Times]]'' | fecha = 16 de xineru de 1982 | formatu = de pagu | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011 | idioma = inglés}}</ref> y que la taba promocionando.<ref name="nyt021782"/> Frente a eses crítiques, llueu dixo que yá nun siguiría aceptando tales préstamos,<ref name="nyt021782">{{cita web | url=http://select.nytimes.com/search/restricted/article?res=F30912F9395F0C748DDDAB0894DA484D81 | títulu = Nancy Reagan Gives Up Dress Designer Loans | autor = Hedrick Smith | obra = [[The New York Times]] | fecha = 17 de febreru de 1982 | formatu = de pagu | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011 | enllaceautor = Hedrick Smith | idioma = inglés}}</ref> y anque de cutiu mercó prendes, siguió pidiéndoles emprestaes y, delles vegaes, quedar cola ropa d'alta cordura mientres tol so periodu como primer dama, fechu que salió a la lluz en 1988.<ref name="time102488">{{cita web | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,968774-1,00.html | títulu = Why Mrs. Reagan Still Looks Like a Million | autor = Ed Magnuson | obra = [[Time (revista)|Time]] | fecha = 24 d'ochobre de 1988 | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011| idioma = inglés}}</ref> Nada d'esto fuera incluyíu dientro de los formularios de divulgación financiera;<ref name="time102488"/> el nun declarar los préstamos por un valor menor de 10&nbsp;000 USD incumplía un alcuerdu non venceyante algamáu cola Casa Blanca en 1982, ente que nun declarar préstamu por valor cimeres o traxes non devueltos suponía una posible violación de la Llei d'Ética nel Gobiernu.<ref name="time102488"/><ref name="wapo120589">{{cita web | url = http://www.highbeam.com/doc/1P2-1226713.html | títulu = IRS Looking Into Gifts To Reagans; Borrowed Designer Dresses Subject of Tax Inquiry | autor = Kurtz, Howard | newspaper=[[The Washington Post]] | fecha = 5 d'avientu de 1989 | fechaaccesu = 2 de febreru de 2008| formatu = de pagu | idioma = inglés}}</ref><ref name="nyt101888"/> Nancy declaró, al traviés del so secretariu de prensa, que «llamentaba nun habe-y fechu casu a los encamientos del so asesor llegal al respective de les declaraciones oportunes».<ref name="nyt101888">{{cita web | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=940DE4DA1Y3AF93BA25753C1A96Y948260 | títulu = First Lady Expresses 'Regrets' on Wardrobe | autor = Steven V. Roberts | obra = [[The New York Times]] | fecha = 18 d'ochobre de 1988 | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011 | enllaceautor = Steven V. Roberts | idioma = inglés}}</ref> A pesar del discutiniu, munchu diseñadores que-y dexaren tomar ropa emprestao, señalaron que l'alcuerdu yera bonu pa los sos negocios,<ref name="time102488"/> según pa la industria de la moda estauxunidense polo xeneral.<ref name="nyt101888"/> En 1989, Nancy foi homenaxada na cena de premiación del Conseyu de Diseñadores de Moda d'América, mientres la cual recibió un premiu pola so trayeutoria.<ref name="honorednyt">{{cita web | url = http://www.nytimes.com/1989/01/10/style/fashion-amid-the-rustle-of-finery-fashion-celebrates-its-own.html | títulu = Fashion; Amid the Rustle of Finery, Fashion Celebrates Its Own | autor = Hochswender, Woody | fecha = 10 de xineru de 1989 | fechaaccesu = 20 d'avientu de 2011 | obra = The New York Times | idioma = inglés}} </ref> [[Barbara Walters]] dixo al respeutu: «Tolos díes mientres ocho llargos años encarnó la pallabra "elegancia"».<ref name="honorednyt"/> ==== Elegancia y formalidá ==== [[Ficheru:President Ronald Reagan Nancy Reagan Miguel De La Madrid Hurtado and Mrs De La Madrid Hurtado in Cross Hall During State Dinner for President Miguel De La Madrid Hurtado of Mexico - DPLA - a5497006bc877bb01646c8ab808be5e3.jpg|thumb|left|250px|El presidente [[Ronald Reagan]], la primer dama Nancy Reagan, el presidente mexicanu [[Miguel de la Madrid]] y la primer dama [[Palombu Cordero]] na [[Casa Blanca]] nuna cena d'estáu.]] [[Ficheru:Reagans with Jackie Kennedy.jpg|thumb|right|Reagan y la so esposa cola anterior primer dama, [[Jacqueline Kennedy Onassis|Jackie Kennedy]], en 1985. Dambes fueron comparaes pol so glamour.]]Aprosimao un añu dempués de l'asunción de Reagan nel so primer mandatu, Nancy analizó la idea d'ordenar un nuevu serviciu de cacía de porzolana pa la Casa Blanca.<ref>«[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1987/03/06/pagina-4/32983652/pdf.html La fráxil Nancy, muyer de fierro a la solombra del presidente Reagan]» Hemeroteca de ''La Vanguardia'', edición del 6 de marzu de 1987, p. 4</ref> Dende l'alministración de [[Harry S. Truman|Truman]] na década de 1940 nun se mercara una cacía completa, yá que mientres el mandatu de [[Lyndon B. Johnson|Johnson]] solamente pidiérense delles pieces sueltes. Nancy comentó: «La Casa Blanca precisa desesperadamente una cacía». Trabayando con Lenox,<ref>«[https://web.archive.org/web/20120119230947/http://americanhistory.si.edu/visiting/espanol/FirstLadies.pdf Les Primeres Dames nel Smithsonian]» (PDF). americanhistory.si.edu. Institución Smithsonian. Consultáu'l 1 de xineru de 2012.</ref> el principal fabricante de porzolana d'Estaos Xuníos, la primer dama escoyó un esquema de diseñu de color coloráu con una banda d'oru grabada, bordiando los platos coloraos y crema marfil col [[Sellu del presidente de los Estaos Xuníos|sello presidencial]] grabáu n'oru nel centru. El serviciu completu taba compuestu por 4370 pieces, 19 pieces per cada xuegu individual, y costó 209&nbsp;508 USD.<ref>{{cita web | url = http://www.lenox.com/index.cfm?ss=services&cat=about&lp=whitehouse | títulu = Lenox: White House | fechaaccesu = 2 de xunu de 2007 | editorial = Lenox, Inc | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090111183137/http://www.lenox.com/index.cfm?ss=services&cat=about&lp=whitehouse | fechaarchivu = 11 de xineru de 2009 }}</ref> A pesar de que foi financiada por donaciones privaes, delles provenientes de la Fundación Knapp, la compra xeneró un fuerte discutiniu,<ref>«[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1981/10/16/092.html Próximos]» Hemeroteca de ABC (Madrid, edición del 16 d'ochobre de 1981, p. 92). Consultáu'l 1 de xineru de 2012.</ref> una y bones la cacía encargárase mientres un momentu en que la nación taba travesando una recesión económica.{{harvnp|Klapthor|1999|p=184|sp=sí}} [[Ficheru:Paloma Cordero Nancy Reagan Mexico City 1985 earthquake.jpg|derecha|thumb|230px|[[Palombu Cordero]] (esquierda) col embaxador d'Estaos Xuníos en Méxicu, [[John Gavin]] (centru) y Nancy Reagan (derecha), reparando los daños causaos pol [[terremotu de Méxicu de 1985]].]] El nuevu serviciu de cacía de porzolana, la renovación de la Casa Blanca, la ropa caro y la so presencia na boda de [[Carlos de Gales|Carlos]] y [[Diana de Gales|Diana]], los príncipes de Gales,<ref>{{cita web | url = http://www.washingtonpost.com/wp-srv/inatl/longterm/diana/background/wedding1.htm | títulu = Britain Celebrates, Charles Takes a Bride | fechaaccesu = 1 de xineru de 2012 | editorial = ''The Washington Post'' | fecha = 30 de xunetu de 1981 | autor = Downie, Leonard Jr. | idioma = inglés}}</ref> fueron los motivos pol cual acusar de perder « el contautu» col pueblu d'Estaos Xuníos mientres la recesión económica,<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> y el so gustu pola rellumanza valió-y el llamatu despreciatible de «Reina Nancy».<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> Ente que Jacqueline Kennedy enfrentárase tamién a delles crítiques de la prensa polos sos habituales gastos, el tratu escontra Reagan yera muncho más consistente y negativu.<ref name="burns-148"/> En 1982, pa esviar les crítiques, allegó a la tradicional cena añal del Club Gridiron onde'l presidente del país, políticos de cada partíu, y la prensa moflar de sigo mesmos. Vistida de [[pordiosera]], Nancy cantó «Second-Hand Clothes», asonsañando'l cantar «Second-Hand Rose»,<ref name="Husband's Past will shape Nancy Reagan's future">{{cita web | url = http://www.usatoday.com/life/people/2004-06-13-nancy-reagan_x.htm | títulu = Husband's Past will shape Nancy Reagan | fechaaccesu = 1 de xineru de 2012 | editorial = ''USA Today'' | fecha = 13 de xunu de 2004 | autor = Page, Susan | idioma = inglés}}</ref> parodia qu'ayudó a recuperar la so reputación.<ref>{{cita web | url=http://articles.latimes.com/2007/aug/19/local/me-deaver19?pg=4 | páxina = 5 | títulu = Michael K. Deaver: 1938 - 2007 - Image guru set the stage for Reagan | obra = Los Angeles Times | fechaaccesu = 1 de xineru de 2012 | fecha = 19 d'agostu de 2007 | autor = Neuman, Johanna y David Willman | idioma = inglés}}</ref> Nancy Reagan trató sobre les crítiques na so autobiografía de 1989, ''La mio vez'', onde comentó que nuna xinta col ex-presidente del [[Comité Nacional Demócrata]], Robert Strauss, este díxo-y: «La primer vegada que llegasti a la ciudá, Nancy, nun me prestabes pa nada. Sicasí, dempués de conocete, camudé la mio opinión», a lo que la primer dama respondió: «Bob, teniendo en cuenta los informes de prensa que lleí, entós ¡yo tampoco me gustaría tantu!».{{harvnp|Reagan|1989|p=56|sp=sí}} [[Ficheru:Nancy Reagan with Mikhail Gorbachev.jpg|thumb|left|Nancy Reagan brindando con Gorbachov en 1987.]]Dempués de la presidencia de [[Gerald Ford]] (que prefería'l cantar de la [[Universidá de Michigan]], «The Victors», en cuenta de «Hail to the Chief») y de [[Jimmy Carter]] (qu'amenorgó notablemente la formalidá de les funciones presidenciales), Nancy reinstauró el glamur de la dómina presidencial de [[John F. Kennedy|Kennedy]] na Casa Blanca.<ref name="Nancy's Closet">{{cita web | nome = Kevin | apellíu = West | títulu = Nancy's Closet | url = http://www.wmagazine.com/society/2007/10/nancy_reagan | magacín = W | fechaaccesu = 1 de xineru de 2012 | fecha = ochobre de 2007 | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090925011727/http://www.wmagazine.com/society/2007/10/nancy_reagan | fechaarchivu = 25 de setiembre de 2009 }}</ref><ref>{{cita web | url = http://articles.latimes.com/2009/01/18/features/ig-michelle18 | autor = Moore, Boothe | fechaaccesu = 1 de xineru de 2012 | fecha = 18 de xineru de 2009 | obra = Los Angeles Times | títulu = Can she stay 'everywoman'? | idioma = inglés}}</ref> Foi anfitriona de 56 cenes d'Estáu mientres ocho años al respective de los seis de George y Laura Bush.<ref name="dinners">{{cita web | url = http://www.independent.co.uk/news/world/americas/nancy-reagan-i-still-see-ronnie-in-my-bedroom-1694535.html | títulu = Nancy Reagan: I still see Ronnie in my bedroom | autor = Usborne, David | fecha = 2 de xunu de 2009 | fechaaccesu = 3 de xunu de 2009 | obra = The Independent | ubicación = Londres | idioma = inglés}}</ref> Nancy comentó que yeren «la cosa más fácil del mundu. Usté nun tien que faer nada. Solo pasar una ratada y faer un pequeñu negociu. Asina ye como Washington funciona».<ref name="dinners"/> En 1987, [[Mikhaíl Gorbachov]] convertir nel primera líder soviéticu en visitar [[Washington, D. C.]] dende [[Nikita Khrushchev]] en 1959 y Nancy foi la encargada de la planificación y celebración de la importante y bien esperada cena d'Estáu.<ref name="sj165">{{Cita Harvard|Schifando y Joseph|2007|p=165|sp=sí}}</ref> Nancy contrató pa amenizar la velada dempués de la cena al pianista [[Van Cliburn]] por qu'interpretara una versión de «Moscow Nights» pa la delegación soviética, na que Mikhaíl y [[Raísa Gorbachova|Raísa]] empezaron a cantar.{{harvnp|Schifando y Joseph|2007|pp=169-72|sp=sí}} El exsecretario de Estado George Shultz comentó: «Sentimos que'l xelu de la Guerra Fría se desmorona»,{{harvnp|Schifando y Joseph|2007|p=175|sp=sí}} y Nancy llegó a la conclusión de que foi un «final perfectu pa una de les nueches más grandes de la presidencia del mio home».{{harvnp|Schifando y Joseph|2007|p=173|sp=sí}} === «Just Say No» === {{AP|Just Say No}} Nancy Reagan llanzó en 1982 la campaña de prevención de la drogadicción «[[Just Say No]]», que se convirtió nel so proyeutu principal y la so mayor iniciativa como primer dama.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> Nancy alvirtió per primer vegada de la necesidá d'educar a la xente nuevo sobre les drogues mientres un actu de campaña en 1980 en Daytop Village, Nueva York.<ref name="Just Say No"/> En 1981, comentó que «el primer pasu pa resolver el problema ye entender el dañu que les drogues pueden causar a los sos fíos, la presión de los compañeros, y el porqué recurren a les drogues».<ref name="Just Say No"/> La so campaña enfocar n'educar a la mocedá sobre drogues y n'alverti-yos del peligru que trai l'abusu d'estes sustances.<ref name="Just Say No"/> [[Ficheru:Nancy Reagan Speaking at a "Just Say No" Rally in Los Angeles California.jpg|thumb|left|upright|Reagan dando una conferencia nun alcuentru de «[[Just Say No]]» en [[Los Angeles]] en 1987.]]En 1982, una escolina preguntó-y a Nancy Reagan qué tenía de faer si ufiertáben-y [[drogues recreatives|drogues]]; Nancy respondió: «Just say no» (n'[[Idioma español|español]], «A cencielles di que non»).<ref>{{cita web | url = http://www.reagan.utexas.edu/archives/speeches/1989/010489a.htm | títulu = Remarks at the Nancy Reagan Drug Abuse Center Benefit Dinner in Los Angeles, California | fechaaccesu = 3 d'ochobre de 2007 | editorial = Ronald Reagan Foundation | fecha = 4 de xineru de 1989 | cita = ... en Oakland, onde una alumna nuna audiencia púnxose de pies, dirixir a Nancy y preguntó-y lo qu'ella y los sos amigos teníen de dicir cuando daquién ufiertába-yos drogues. Y Nancy dixo: "Solamente di non". Y en pocos meses, miles de clubes "Just Say No" surdieren nes escueles de tol país| idioma = inglés}}</ref>{{harvnp|Loizeau|1984|pp=104-5|sp=sí}} La frase popularizar mientres la década de 1980 y delles organizaciones y programes escolares contra les drogues adoptaron el lema.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> Reagan arreyóse viviegamente na campaña y los sos viaxes sumaron de más de 250&nbsp;000 milles (400&nbsp;000 km) a lo llargo d'Estaos Xuníos y dellos países, visitando programes de prevención contra l'abusu de drogues y centros de rehabilitación. Tamién apaeció en ''[[Talk show|talk shows]]'', grabó anuncios de serviciu públicu y redactó artículos en calter d'invitada.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> Apaeció nun episodiu del esitosu drama televisivu ''[[Dinastía (serie de televisión)|Dinastía]]'' pa sorrayar el sofitu a les campañes en contra de les drogues y a midida que siguió promoviendo «Just Say No», apaeció nun episodiu de la popular comedia ''[[Diff'rent Strokes]]''<ref name="Dynasty">{{cita web | url = https://www.imdb.com/title/tt0560083/ | títulu = 'Diff'rent Strokes': The Reporter (1983) | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012| editorial = The Internet Movie Database | idioma = inglés}}</ref> de la década de 1980 y nun video musical de rock de 1985, ''Stop the Madness''.<ref>{{cita videu| people= Brian L. Dyak (Executive Producer), William N. Utz (Executive Producer) | fecha = 11 d'avientu de 1985 | títulu = Stop the Madness | medium=Music Video | editorial = Y.I.C. | allugamientu = Hollywood, California y la Casa Blanca, Washington, D. C. | fechaaccesu = 19 de payares de 2007 | time=3:15 | idioma = inglés}}</ref> Cuando se-y preguntar alrodiu de la so campaña, la primer dama comentó: «anque solamente salvárase un neñu, yá valdría la pena».<ref>{{cita videu| fecha = mayu de 2005 | títulu = Tribute to Nancy Reagan | url= http://www.youtube.com/watch?v=KZM0ioS1g58 | medium= película | editorial = Asociación Motion Picture, Biblioteca Presidencial Ronald Reagan | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | time=3:08 | idioma = inglés}}</ref> En 1985, Nancy amplió la so campaña a nivel internacional, convidando a [[Primer dama|primeres dames]] d'otres naciones a la Casa Blanca pa una conferencia sobre l'abusu de drogues.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> El 27 d'ochobre de 1986, el presidente Reagan aprobó la Llei en Contra del Abusu de Drogues, que garantizó 1700 millones USD en fondos pa lluchar contra la crisis y aseguró una pena mínima obligatoria pa los delitos de drogues, incluyendo cinco años pa la posesión de cinco gramos de [[Crack (droga)|crack]].<ref name="PBS Frontline">{{cita web | url = http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/drugs/cron/ | títulu = Thirty Years of America's Drug War | editorial = pbs.org | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> Anque dalgunos criticaron la llei y esta aumentó notablemente les penes y población carcelaria del país, Nancy Reagan considerar una victoria personal.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> En 1988, convertir na primer dama convidada a falar ante l'[[Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes]] sobre les lleis internacionales de intercepción de drogues y contra el [[narcotráficu]].<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> [[Ficheru:NREAGANDRUG.jpg|thumb|right|Reagan ufiertando la Conferencia sobre Abusu de Drogues pa Primeres Dames na Casa Blanca, 1985.]]Los críticos de los esfuercios de Reagan cuestionaron el so propósitu<ref name="critics of just say no">{{cita web | url = http://findarticles.com/p/articles/la mio_m1316/is_n5_v25/ai_13786316/pg_3 | títulu = Just say nonsense - Nancy Reagan's drug education programs | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | editorial = ''Washington Monthly'' | mes = mayu | añu = 1993 | páxina = 3 | autor = Elliott, Jeff | idioma = inglés}}</ref> y argumentaron que'l programa nun foi lo suficientemente llueñe pa faer frente a munchos problemes sociales, incluyendo'l [[desemplegu]], la [[probeza]] y la disolución de la familia.<ref name="critics of just say no"/> L'enfoque de Nancy pa sensibilizar a la población sobre'l peligru de les drogues foi etiquetáu como «simplaya» polos críticos lliberales.<ref name="NR American">{{cita web | editorial = PBS | url = http://www.pbs.org/wgbh/amex/reagan/peopleevents/pande03.html | autor = Wolf, Julie | títulu = The American Experience: Nancy Reagan | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012| idioma = inglés}}</ref> Sicasí, una serie de clubes y organizaciones «Just Say Nun permanecieron en funcionamientu en tol país, y tuvieron como oxetivu educar a los neños y adolescentes sobre los efeutos de les drogues.<ref name="Just Say No">{{cita web | url = http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/just_say_non.asp | títulu = Mrs. Reagan's Crusade | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | editorial = Ronald Reagan Foundation | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070812171917/http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/just_say_non.asp | fechaarchivu = 12 d'agostu de 2007 | deadurl = yes | idioma = inglés }}</ref> === La proteutora del so maríu === Nancy asumió'l papel oficiosu de proteutora del so home dempués del [[Intentu d'asesinatu de Ronald Reagan|atentáu contra la so vida]] en 1981.<ref>{{cita web | url = http://www.cbsnews.com/stories/2004/06/05/national/main621274.shtml | títulu = His Fierce Proteutor: Nancy | nome = David | apellíu = Hancock | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | fecha = 5 de xunu de 2004 | editorial = CBS | idioma = inglés}}</ref> El 30 de marzu d'esi añu, el presidente Reagan y otros trés individuos fueron tirotiaos cuando salíen del Washington Hilton Hotel. Nancy foi sollertada y llegó al Hospital de la Universidá George Washington, onde foi hospitalizáu Reagan. Recordó ver «les sales d'emergencia antes, pero nunca viera una como esa col mio home dientro».{{harvnp|Reagan|1989|p=5|sp=sí}} Foi acompañada a una sala d'espera y, cuando pudo aportar a ver al so maríu, el presidente bromió con ella: «Ciñu, escaecióseme agachame», chiste que pronunciara'l boxeador [[Jack Dempsey]] a la so esposa depués de la so derrota.<ref name="NoonanPBS">{{cita web | url = http://www.pbs.org/newshour/character/essays/reagan.html | autor = Noonan, Peggy | títulu = Character Above All: Ronald Reagan essay | editorial = PBS | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> Unu de los primeros exemplos de la so naturaleza proteutora producióse cuando'l senador [[Strom Thurmond]] entró na habitación del presidente nel hospital esi día del mes de marzu, pasando pol [[Serviciu Secretu de los Estaos Xuníos|Serviciu Secretu]], afirmando que yera un amigu cercanu» del presidente, presumiblemente p'adquirir l'atención de los medios de comunicación. Nancy taba indignada y pidió-y que se retirara.<ref name="Beschloss, Michael p. 284"/> Ente que el presidente recuperar nel hospital, la primer dama durmió con una de les sos camises pa ser confortada pol so arume,<ref name="Beschloss, Michael p. 284"/> y cuando Reagan foi dau d'alta'l 12 d'abril, acompañar de vuelta a la Casa Blanca. La prensa describía a Nancy como «proteutora en xefe», una ampliación de la representación xeneral que faíen primeramente d'ella como compañera solícita y arquetipu domésticu de la [[Guerra Fría]].{{harvnp|Burns|2008|pp=130, 138-9|sp=sí}} ==== Influencia na Casa Blanca ==== Nancy dixo nos sos [[memories]] que «sentía llerza cada vez que Ronald dexaba la Casa Blanca»{{harvnp|Reagan|1989|p=21|sp=sí}} dempués del atentáu, y fixo que'l so esmolición llevar a tar al corriente de los horarios del so home: los eventos a los que tenía d'asistir y con quién.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> Col tiempu, Nancy consultó a una [[astróloga]], Joan Quigley, quien ufiertó la so visión alrodiu de los díes que yeren «bonos», «neutrales» y los que se debíen evitar, lo qu'influyó na axenda de la Casa Blanca del so home.<ref>{{cita web | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CEEDF1030F93BA25750C0A966958260 | títulu = Stars and Strife | fechaaccesu = 12 de xineru de 2012 | fecha = 18 de marzu de 1990 | newspaper=[[The New York Times]] | autor = Ivins, Molly | enllaceautor = Molly Ivins | idioma = inglés}} </ref> Los díes yeren codificados por color d'alcuerdu al conseyu de l'astróloga pa poder discernir con precisión qué díes y hores seríen óptimas pa la seguridá y l'ésitu del presidente.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> El [[Xefe de Gabinete de la Casa Blanca|xefe de gabinete de la Casa Blanca]], Donald Regan, sintióse atayáu con esti sistema, lo que creó resfregón ente él y la primer dama. Esto intensificóse cola revelación del escándalu [[Irán-Contra]], que consistió na venta illegal d'armes a [[Irán]] pa financiar a la [[Contras|Contra nicaragüense]] colos beneficios llograos, momentu en que Nancy sintió que Regan taba perxudicando al presidente.{{harvnp|Anthony|1991|p=396|sp=sí}} Pensó qu'él tenía d'arrenunciar, y espresar al so home, anque nun compartió'l so puntu de vista. Regan quería al presidente pa encetar l'asuntu d'Irán-Contra a principios de 1987 per mediu d'una [[conferencia de prensa]], anque Nancy negar a dexar que s'esforciara demasiáu por cuenta de una recién ciruxía de próstata y les recién alvertencies astrolóxiques.{{harvnp|Anthony|1991|p=398|sp=sí}} Regan enoxóse tantu con Nancy que-y cortó la comunicación mientres una charra telefónica en 1987 y según el excorresponsal d'[[ABC News]], Sam Donaldson, cuando'l presidente Reagan enterar de lo asocedío, esixó —y finalmente recibió— la dimisión de Regan. Nes sos memories de 1988, Regan escribió alrodiu de les consultes de Nancy a l'astróloga, la primer vegada que se mentaba la tema en públicu, polo cual la primer dama sintióse avergoñada.<ref>{{cita web | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/05/01/AR2007050102070.html | títulu = Ronald Reagan, In His Own Words | autor = Kurtz, Howard | newspaper=[[The Washington Post]] | fecha = 2 de mayu de 2007 | fechaaccesu = 12 de xineru de 2012| enllaceautor = Howard Kurtz | idioma = inglés}}</ref> Nancy escribió dempués: «l'astroloxía yera a cencielles una manera d'enfrentar el mieu que sentí depués de que'l mio home tuviera a puntu de morrer...»{{harvnp|Reagan|1989|pp=44, 47|sp=sí}} [[Ficheru:Reagans talking in Oval Office cropped.jpg|thumb|left|Los Reagan falando nel Despachu Oval, 1985.]]Nancy exerció una fuerte inflúi sobre'l presidente Reagan.<ref name="BBC Nancy's image"/> Una vegada más, deriváu del intentu d'asesinatu, controló puramente l'accesu al presidente ya inclusive, de xemes en cuando, trató d'influyir en tomar de decisiones del so home.<ref name="BBC Nancy's image"/>{{harvnp|Reagan|1989|p=62|sp=sí}} A partir de 1985, Nancy encamentó-y encarecidamente que celebrara conferencies y cumes col secretariu xeneral soviéticu Gorbachov, y suxurió-y establecer una rellación personal de mano.<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> Tantu Ronald Reagan como [[Mikhaíl Gorbachov]] desenvolvieren una rellación granible al traviés de negociaciones del cume, pero la rellación ente Nancy Reagan y [[Raísa Gorbachov]] yera cualquier cosa menos la rellación amistosa ente los sos maríos. A Nancy resultába-y difícil parolar con Raísa y la rellación de dambes foi descrita como «fría».<ref>{{cita web | obra = The New York Times | fechaaccesu = 12 de xineru de 2012 | fecha = 8 d'avientu de 1988 | autor = Celestine Bohlen | títulu = The Gorbachev Visit; Another Obstacle Falls: Nancy Reagan and Raisa Gorbachev Get Chummy | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=940DE6DD1039F93BA35751C1A96Y948260 | idioma = inglés}}</ref> Les dos muyeres de normal tomaben té y aldericaben les diferencies ente la URSS y los Estaos Xuníos. Visitando EE.&nbsp;UU. per primer vegada en 1987, Raísa agafó a Reagan con llectures sobre temes que trataben dende l'arquiteutura al socialismu, lo que al paecer llevó a que Nancy dixéra-y bromiando a Reagan: «¿quién se piensa que ye esa dama?».<ref>{{cita web | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,967592-1,00.html | magacín = Time | autor = Chua-Eoan, Howard G. | títulu = My Wife Is a Very Independent Lady | fecha = 6 de xunu de 1988 | fechaaccesu = 12 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> La opinión de la prensa sobre Nancy, vista como ayudante y proteutora del so home, tresformóse y considerar daquién con un poder oculto.<ref name="burns-power">{{Cita Harvard|Burns|2008|pp=139-40|sp=sí}}</ref> A midida que la so imaxe como una intrusa política creció, trató de negar explícitamente que fuera'l poder detrás del tronu.<ref name="burns-power"/> A la fin del so tiempu como primer dama, sicasí, dixo que'l so maríu nun fuera bien atendíu pol so personal,<ref name="burns-power"/><ref name="reut111388"/> y reconoció el so papel pa tratar d'influyir nes sos decisiones personales, diciendo: «de nenguna manera esculpo por ello».<ref name="reut111388">{{cita web | url = http://www.nytimes.com/1988/11/13/us/nancy-reagan-criticizes-aides-to-president.html | títulu = Nancy Reagan Criticizes Aides to President | agency=Reuters | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 13 de payares de 1988 | fechaaccesu = 12 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> Nancy escribió nes sos memories: «nun creo que fuera tan mala, nin tuvi tantu poder nin fui tan débil como dicíen»,{{harvnp|Reagan|1989|p=7|sp=sí}} pero siguió: «sicasí, la primer dama encaxa, tien un papel únicu ya importante que desempeñar nel cuidu del so home y ye natural qu'ella-y faiga saber lo que piensa. Yo siempres lu fixi con Ronnie, y siempres lo fadré».{{harvnp|Reagan|1989|p=65|sp=sí}} === Cáncer de mama === [[Ficheru:Nancy in hospital.jpg|thumb|right|150px|Ronald Reagan besa a la so esposa dempués de la so mastectomía en 1987.]]N'ochobre de 1987, una [[mamografía]] detectó una mancadura nel pechu esquierdu de Nancy Reagan y darréu foi diagnosticada con [[cáncer de mama]]. Optó por someter se a una [[mastectomía]] en llugar d'una [[tumorectomía]]<ref>{{cita web | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?sec=health&res=9B0DE2DA123DF93BA25753C1A961948260 | títulu = Surgeons Remove Cancerous Breast of Nancy Reagan | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | obra = The New York Times | autor = Altman, Lawrence K | fecha = 18 d'ochobre de 1987 | idioma = inglés}}</ref> y el senu foi extirpado el 17 d'ochobre de 1987 nel Bethesda Naval Hospital, en [[Maryland (Nueva York)|Maryland]]. Diez díes dempués de la operación, la so madre, Edith Luckett Davis, morrió en [[Phoenix]], [[Arizona]], a los 99 años, polo que Nancy definió aquel periodu como un mes tarrecible».{{harvnp|Reagan|1989|p=285|sp=sí}} Dempués de la so ciruxía, munches muyeres en tol país someter a mamografíes, un exemplu de la influencia qu'exerz una primer dama.<ref>{{cita web | url = http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00001360.htm | títulu = Perspectives in Disease Prevention and Health Promotion Trends in Screening Mammograms for Women 50 Years of Age and Older — Behavioral Risk Factor Surveillance System, 1987 | fechaaccesu = 12 de marzu de 2012 | fecha = 10 de marzu de 1989 | editorial = Department of Health and Human Services | idioma = inglés}}</ref> == Vida posterior == [[Ficheru:Nancy Reagan official White House portrait.jpg|thumb|left|170px|Semeya oficial de Nancy Reagan de la Casa Blanca colgáu na [[sala Velmeir]].]]A pesar de que Nancy foi una primer dama polémica, el 56&nbsp;% de los estauxunidenses tuvo una opinión favorable d'ella cuando'l so home dexó'l cargu'l 20 de xineru de 1989, con un 18&nbsp;% d'opiniones desfavorables y un restu que nun pronunció'l so puntu de vista.<ref name="Nancy Reagan's poll numbers">{{cita web | url = http://www.cbsnews.com/stories/2004/06/07/opinion/polls/main621632.shtml | títulu = A Look Back At The Polls | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | editorial = CBS Interactive Inc | fecha = 7 de xunu de 2004 | idioma = inglés}}</ref> En comparanza con otres primeres dames cuando los sos homes dexaron el cargu, l'aprobación de Reagan foi cimera a la de [[Rosalynn Carter]] y [[Hillary Rodham Clinton]], sicasí foi menos popular que [[Barbara Bush]] y el so índiz de desaprobación dobló al de Carter.<ref name="Nancy Reagan's poll numbers"/> Al abandonar la Casa Blanca, la pareya tornó a California, onde mercó una casa nel luxosu barriu [[East Gate Old Bel Air]], en [[Los Angeles (California)|Los Angeles]],<ref>{{cita web | url = http://articles.latimes.com/1988-12-04/news/vw-1262_1_nancy-reagan/8 | títulu = The Reagan Re-Entry: After Years in the Capital Fishbowl, the First Couple Hope to Find a Little Calm in a Much Changed L.A. | autor = Beyette, Beverly | author2=Cuniberti, Betty | newspaper=Los Angeles Times | fecha = 4 d'avientu de 1988 | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | apellíu = Stevens | nome = Pam | títulu = Reagan paid back his friends for house they bought for him | editorial = CNN | fecha = 21 de xineru de 2001 | url = http://archives.cnn.com/2001/ALLPOLITICS/stories/01/26/reagan.house/index.html | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071014210750/http://archives.cnn.com/2001/ALLPOLITICS/stories/01/26/reagan.house/index.html | fechaarchivu = 14 d'ochobre de 2007 }}</ref> estremando'l so tiempu ente Bel Air y el ranchu de Reagan en [[Santa Bárbara (California)|Santa Bárbara]], California; Ronald y Nancy asistíen regularmente a la Ilesia Presbiteriana de Bel Air tamién.<ref name="Agenting for God">{{cita web | apellíu = Netburn | nome = Deborah | títulu = Agenting for God | newspaper = Los Angeles Times | fecha = 24 d'avientu de 2006 | url = http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/1185261551.html?dids=1185261551:1185261551&FMT=ABS | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012| idioma = inglés}}</ref> Dempués de salir de Washington, Nancy fixo numberoses apaiciones públiques, munches en representación del so home. Ella siguió viviendo na casa de Bel Air, onde moró col so home hasta la muerte del mesmu'l 5 de xunu de 2004.<ref name="CNNHealth">{{cita web | url = https//www.cnn.com/2004/ALLPOLITICS/06/05/reagan.health/ | títulu = Ronald Reagan dies at 93 | editorial = CNN | fecha = 5 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 10 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> === Primeres actividaes dempués de la Casa Blanca === A finales de 1989, la exprimera dama creó la Fundación Nancy Reagan, que'l so oxetivu ye siguir educando a la xente sobre los peligros del abusu de sustances.<ref name="Nancy Reagan">{{cita web | url = http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/nancy_bio.asp | títulu = Nancy Reagan: Her Life and Times | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | editorial = Fundación Presidencial Ronald Reagan | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071112053844/http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/nancy_bio.asp | fechaarchivu = 12 de payares de 2007 | deadurl = yes | idioma = inglés }}</ref> La fundación acomuñóse con BEST Foundation For A Drug-Free Tomorrow en 1994, y desenvolvió el Programa Extraescolar Nancy Reagan. Siguió viaxando por tol país, pronunciándose en contra de les drogues y l'abusu d'alcohol. Dempués de que'l presidente Reagan revelara que fuera diagnosticáu cola [[enfermedá d'Alzheimer]] en 1994, Nancy convertir na so cuidadora principal y empezó a participar de l'Asociación Nacional d'Alzheimer y el so afiliáu, l'Institutu d'Investigación Ronald y Nancy Reagan, de [[Chicago (Illinois)|Chicago]], [[Illinois]].<ref name="First Lady Nancy Reagan"/> {{caxa de cita|«El llargu viaxe de Ronnie llevar finalmente a un llugar alloñáu a onde yá nun puedo llegar».|Nancy Reagan, mayu de 2004<ref name="BBC Nancy's image"/>}} Tamién, en 1989, publicó ''La mio vez: les memories de Nancy Reagan'', que rellata la so vida na Casa Blanca, fala abiertamente de la so influencia sobre l'alministración de Ronald Reagan y alderica los mitos y discutinios qu'arrodiaron a la pareya.<ref>{{cita web |url=http://www.nytimes.com/1989/11/01/books/books-of-the-times-nancy-reagan-tells-her-side-of-the-stories.html |títulu=Books of The Times; Nancy Reagan Tells Her Side of the Stories |fechaaccesu=11 de xineru de 2012 |apellíu=Apple Jr. |nome=R. W. |enllaceautor= |fecha=1 de payares de 1989 |editorial=The New York Times |ubicación=Estaos Xuníos |idioma=inglés |cita= }}</ref> En 1991, la polémica autora [[Kitty Kelley]] escribió una biografía ensin autorizar y en gran parte, non referenciada, que rellata sobre la so mala rellación colos sos fíos ya introduz rumores de supuestes rellaciones sexuales col cantante [[Frank Sinatra]]. Una amplia gama de fontes comentaron que les afirmaciones indocumentadas de Kelley tienen más probabilidaes de ser falses.<ref>{{cita web | url = http://www.usatoday.com/news/politicselections/nation/president/2004-09-13-kelley-bush-book_x.htm | títulu = Critical book on Bushes sparks firestorm | fecha = 13 de setiembre de 2004 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | newspaper=USA Today | apellíu = Kiely | nome = Kathy | cita = En 1991, ''The New York Times'' publicó un artículu de primera páxina sobre la biografía de Kelley de Nancy Reagan, y depués esculpóse pola repetición de delles acusaciones miqueres ensin ser verificaes. | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.slate.com/id/2106746/ | títulu = Kitty Kelley: Colonoscopist to the Stars | autor = Crowley, Michael | fechaaccesu = 13 de xunu de 2009 | fecha = 15 de setiembre de 2004 | obra = Slate | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.independent.co.uk/news/world/americas/fact-or-fiction-the-incredible-world-of-kitty-kelley-428539.html | títulu = Fact or fiction? The incredible world of Kitty Kelley | autor = Usborne, David | obra = The Independent | fecha = 15 d'avientu de 2006 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | ubicación = Londres | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A3665-2004Sep7.html | títulu = Media View Kitty Kelley's Bush Book With Caution | autor = Kurtz, Howard | obra = The Washington Post | fecha = 8 de setiembre de 2004 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | enllaceautor = Howard Kurtz | idioma = inglés}}</ref> [[Ficheru:First Ladies at Ronald Reagan Presidential Library.jpg|thumb|right|Les primeres dames [[Lady Bird Johnson]], [[Pat Nixon]], [[Rosalynn Carter]], [[Betty Ford]] (sentaes), Nancy Reagan y [[Barbara Bush]] (de pies) en payares de 1991.]]En 1989, el [[Internal Revenue Service|Serviciu d'Impuestos Internos]] (IRS) empezó a investigar a los Reagan pa comprobar si debíen impuestos adicionales sobre obsequios y préstamos de ropa d'alta cordura y xoyes de Nancy mientres la so estancia na Casa Blanca<ref name="nyt120689">{{cita web | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE6D9113CF935A35751C1A96F948260 | títulu = Gifts and Loans to Nancy Reagan Stir I.R.S. Interest in High Fashion | autor = Hershey, Robert D. | obra = [[The New York Times]] | fecha = 6 d'avientu de 1989 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012| idioma = inglés}} </ref> (los beneficiarios favorecer cola presentación de tales elementos que reconocen la renta imponible, inclusive si son devueltos).<ref name="nyt120689"/> En 1992, el IRS determinó que los Reagan nun incluyeren unos 3 millones USD n'artículos de moda ente 1983 y 1988 nes sos declaraciones d'impuestos;<ref name="irs">{{cita web | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,974751,00.html | títulu = Nancy with the Golden Threads | autor = Capo, Janice | fecha = 27 de xineru de 1992 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | obra = Time | idioma = inglés}}</ref> reclamóse-yos una gran cantidá d'impuestos atrasaos ya intereses, que se pagaron darréu.<ref name="irs"/> Nancy Reagan foi gallardoniada cola [[Medaya Presidencial de la Llibertá]], l'honor civil más altu, pol presidente [[George W. Bush]] el 9 de xunetu de 2002.<ref name="President Bush Honors Recipients of the Presidential Medal of Freedom Award">{{cita web | url = http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2002/07/20020709-8.html | títulu = President Bush Honors Recipients of the Presidential Medal of Freedom Award | fecha = 9 de xunetu de 2002 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012| editorial = Casa Blanca | idioma = inglés}}</ref> El presidente Reagan recibió la so propia Medaya Presidencial de la Llibertá en xineru de 1993. Nancy y el so maríu fueron gallardoniaos conxuntamente cola [[Medaya d'Oru del Congresu de los Estaos Xuníos|Medaya d'Oru del Congresu]] el 16 de mayu de 2002 nel [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]], y fueron el tercer presidente y la tercera primera dama en recibir la condecoración qu'ella aceptó en nome de dambos.<ref name="Congressional Gold Medal History">{{cita web | url = http://clerk.house.gov/art_history/house_history/goldMedal.html | títulu = Congressional Gold Medal History | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | editorial = Cámara de Representantes d'Estaos Xuníos | idioma = inglés}}</ref> === Funeral de Ronald Reagan === {{AP|Muerte y funeral d'Estáu de Ronald Reagan}} [[Ficheru:Nancy Reagan says final goodbyes to RR June 11, 2004.jpg|thumb|right|170px|La exprimera dama Nancy Reagan dando'l so últimu adiós al presidente Ronald Reagan el 11 de xunu de 2004, antes de la inhumación y conclusión de la [[Muerte y funeral d'Estáu de Ronald Reagan|selmana de funeral d'Estáu]].]]Ronald Reagan morrió na so casa de Bel Air el 5 de xunu de 2004.<ref name="CNNHealth" /> Mientres el [[funeral d'Estáu]] de siete díes, Nancy, acompañada de los sos fíos y una escolta militar, condució a la nación en llutu,<ref>{{cita web | url = http://ap.grolier.com/article?assetid=atb999b159&templatename=/article/article.html | títulu = Nancy Reagan | añu = 2006 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | editorial = Scholastic Library Publishing, Inc. | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080313110642/http://ap.grolier.com/article?assetid=atb999b159&templatename=%2Farticle%2Farticle.html | fechaarchivu = 13 de marzu de 2008 | deadurl = yes | idioma = inglés }}</ref> calteniendo una compostura fuerte,<ref name="Nancy funeral role"/> viaxando dende la so casa a la Biblioteca Presidencial Reagan pa una ceremonia conmemorativa, y depués a [[Washington, D. C.]], onde los restos del so home tuvieron presentes mientres 34 hores antes d'un serviciu funerariu nacional na [[Catedral Nacional de Washington]].<ref>{{cita web | editorial = Oficina de Ronald Reagan | fecha = 6 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | títulu = Outline of Funeral Events in honor of Ronald Wilson Reagan | url = http://www.ronaldreaganmemorial.com/pressrelease_st5.asp | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080419070229/http://www.ronaldreaganmemorial.com/pressrelease_st5.asp | fechaarchivu = 19 d'abril de 2008 | deadurl = yes | idioma = inglés }}</ref> Nancy tornó a la biblioteca en California pa un serviciu memorial al atapecer y el so posterior entierru, onde, superada pola emoción, perdió la compostura y lloró en públicu per primer vegada mientres la selmana.<ref name="Nancy funeral role"/><ref>{{cita web | url = http://www.cbsnews.com/stories/2004/06/05/national/main621238.shtml | fecha = 12 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | editorial = CBS | títulu = A Nation bids Reagan Farewell | idioma = inglés}}</ref> Dempués d'aceptar la bandera doblada, besó'l ataúd y bisbisó «te amo» antes de retirase.<ref>{{cita web | url = http://www.foxnews.com/story/0,2933,122528,00.html | títulu = Reagan Laid to Rest | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | editorial = Fox News | fecha = 12 de xunu de 2004 | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071017054417/http://www.foxnews.com/story/0%2C2933%2C122528%2C00.html | fechaarchivu = 17 d'ochobre de 2007 }}</ref> El periodista [[Wolf Blitzer]], describiendo'l comportamientu de Nancy mientres esa selmana, dixo «ye una muyer bien, bien fuerte, a pesar del so aspeutu fráxil».<ref>{{cita web | fecha = tresmitíu'l 9 de xunu de 2004 | títulu = Reagan's Casket Arrives in Washington | url = http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/0406/09/se.03.html | formatu =transcripción | editorial = CNN | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> Dirixó la planificación detallada de los funerales,<ref name="Nancy funeral role">{{cita web | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F0CE0DF1330F931A25755C0A9629C8B63&sec=&spon=&pagewanted=1 | títulu = The 40th President: The President's Widow; For a Frail Mrs. Reagan, A Week of Great Resolve | fecha = 12 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | obra = The New York Times | autor = Nogourney, Adam y Bernard Wienrob | idioma = inglés}}</ref> incluyendo la organización de tolos grandes eventos. Tamién s'encargó de solicitar al ex-presidente [[George H. W. Bush]], según a la exprimera ministra británica [[Margaret Thatcher]] y al exprimer ministru canadiense [[Brian Mulroney]], por que pronunciaren un discursu mientres la ceremonia relixosa na Catedral Nacional.<ref name="Nancy funeral role"/> Nancy punxo muncha atención a los detalles, daqué que siempres fixera na vida del so home. Betsy Bloomingdale, una de los sos meyores amigues, declaró: «vese un pocu fráxil. Pero ye bien fuerte nel so interior. Ella ser. Tien fuercies. Ta faciendo la so última cosa por Ronnie. Y va faer les coses bien».<ref name="Nancy funeral role"/> El funeral significó la primer apaición pública importante desque pronunció un discursu na Convención Nacional Republicana de 1996 en nome del so home.<ref name="Nancy funeral role"/> El funeral tuvo un gran impautu na imaxe pública de Nancy Reagan. Dempués de les crítiques considerables mientres el so mandatu como primer dama ver daqué según una heroína nacional, y munchos emponderar pol sofitu y los cuidos qu'emprestó al so home mientres sufría'l mal d'Alzheimer.<ref name="BBC Nancy's image">{{cita web | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3794125.stm | títulu = Nancy Reagan remaneces as public icon | editorial = BBC News | fecha = 10 de xunu de 2004 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> ''[[U.S. News & World Report]]'', opinó: «dempués d'una década nes solombres, surdió una Nancy Reagan distinta, más nidia».<ref>{{cita web | títulu = A warm public embrace for the new Nancy | fechaaccesu = 13 d'avientu de 2008 | autor = Cannon, Angie | obra = US News and World Report | fecha = 21 de xunu de 2004 | url = http://www.usnews.com/usnews/politics/reagan/articles/21nancy.htm | idioma = inglés}}</ref> === Vida dempués de Ronald === [[Ficheru:Nancy Reagan with Michelle Obama cropped.jpg|thumb|upright|Reagan cola [[primer dama]] [[Michelle Obama]] nuna xinta, 3 de xunu de 2009]] Permaneció activa na política, especialmente no rellacionao a la investigación de [[célules madre]]. A partir de 2004, asitióse a favor del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] y pidió-y al presidente [[George W. Bush]] sofitu por aciu fondos federales pa la investigación con célules madre embrionaries cola esperanza de qu'esta ciencia pueda conducir a una cura pa la enfermedá del Alzheimer.<ref>{{cita publicación | autor = Erika Check | títulu = Bush pressured as Nancy Reagan pleads for stem-cell research | publicación = Nature | añu = 2004 | volume = 429 | páxina = 116 | doi = 10.1038/429116a | pmid = 15141173 | númberu = 6988 | idioma = inglés}}</ref> A pesar de que nun pudo camudar la posición del presidente, sofitó la so campaña pa un segundu mandatu.<ref>{{cita web | url = http://www.usatoday.com/news/politicselections/nation/president/2004-08-03-nancy-reagan-bush_x.htm | títulu = Former first lady Nancy Reagan supports Bush's re-election | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | newspaper=[[USA Today]] | fecha = 4 d'agostu de 2004 | idioma = inglés}}</ref> En 2005, Nancy Reagan foi honrada mientres una cena de gala nel Edificiu Ronald Reagan en Washington D. C., onde tuvieron convidaos [[Dick Cheney]], [[Harry Reid]] y [[Condoleezza Rice]],<ref name="dinner-wapo">{{cita web | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/05/12/AR2005051200490_pf.html | títulu = Just Say Yes: Nancy Reagan Welcomed Back at Tribute | fecha = 12 de mayu de 2005 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | obra = The Washington Post | autor = Roberts, Roxanne | idioma = inglés}}</ref> que foi la so primer apaición pública importante dende'l funeral. Preguntóse-y cuálos yeren los sos planes futuros, a lo que Reagan negó cola cabeza y respondió: «Nun sé. voi saber cuando lo conoza. Pero la Biblioteca [Reagan] ye Ronnie, de cuenta que ye onde paso'l mio mayor tiempu».<ref name="dinner-wapo"/> [[Ficheru:President Bush, Laura Bush and Nancy Reagan.jpg|thumb|left|Nancy Reagan inaugura oficialmente'l Air Force One Pavilion na Biblioteca Ronald Reagan, [[Simi Valley (California)|Simi Valley]], [[California]], el 24 d'ochobre de 2005, en compañía de [[George W. Bush|George]] y [[Laura Bush]].]]En 2007, asistió al funeral nacional de [[Gerald Ford]] na [[Catedral Nacional de Washington]] y depués, entamó dos alderiques pa los candidatos presidenciales republicanos na Biblioteca Presidencial Reagan, el primeru en mayu de 2007 y el segundu en xineru de 2008. Anque nun participó nos discutinios, sentar na primer fila y escuchó a los homes que pertenecíen por convertir se nel 44º presidente de la Nación.<ref>{{cita web | fecha =4 de mayu de 2007 | autor = Nagourney, Adam | coautores = Santora, Marc | url = http://www.nytimes.com/2007/05/04/us/politics/04repubs.html?hp | títulu = '08 Republicans Differ on Defining Party's Future | editorial = ''The New York Times'' | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | url = http://youdecide08.foxnews.com/2008/01/30/romney-mccain-out-of-step-with-conservative-mainstream/ | editorial = Fox News | fecha = 30 de xineru de 2008 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | títulu = Romney Blasts McCain over Iraq War Charge | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080201084303/http://youdecide08.foxnews.com/2008/01/30/romney-mccain-out-of-step-with-conservative-mainstream/ | fechaarchivu = 1 de febreru de 2008 | deadurl = yes | idioma = inglés }}</ref><ref>{{cita web | url = http://thecaucus.blogs.nytimes.com/2008/01/31/one-word-reagan/ | títulu = One Word: Reagan | autor = Phillips, Kate | obra = The New York Times | fecha = 31 de xineru de 2008 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> A pesar de delles especulaciones sobre si Reagan podría sofitar al alcalde de Nueva York, [[Michael Bloomberg]], na so candidatura a la presidencia,<ref name="Bloomberg">{{cita web | títulu = Bloomberg Turns to Reagan | url = http://www.nysun.com/new-york/bloomberg-turns-to-reagan/66254/ | autor = Rauh, Grace. | fecha = 12 de payares de 2007 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012| obra = The New York Sun | idioma = inglés}}</ref> nada d'eso asocedió. Sicasí, sofitó formalmente al senador [[John McCain]], daquella'l presuntu candidatu del Partíu Republicanu a la presidencia'l 25 de marzu.<ref>{{cita web | url = http://elections.foxnews.com/2008/03/25/nancy-reagan-to-endorse-mccain/ | títulu = Nancy Reagan gives McCain seal of approval | agency = Associated Press | editorial = Fox News | fecha = 25 de marzu de 2008 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080330060245/http://elections.foxnews.com/2008/03/25/nancy-reagan-to-endorse-mccain/ | fechaarchivu = 30 de marzu de 2008 | deadurl = yes | idioma = inglés }}</ref> [[Ficheru:2007 07 15 do 18 kaczynski USA 28.jpg|thumb|right|Reagan recibiendo la [[Orde de la Águila Blanca]] en nome del so home, xunetu de 2007.]][[Ficheru:Nancy Reagan with Barack Obama6.jpg|thumb|right|Nancy Reagan caminando tomada del brazu de [[Barack Obama]] nel hall central de la [[Casa Blanca]], xunu de 2009.]]Reagan asistió al funeral de [[Lady Bird Johnson]] n'[[Austin (Texas)|Austin]], [[Texas]], el 14 de xunetu de 2007<ref name="Reagan Library Alderique">{{cita web | url = http://www.msnbc.msn.com/id/18466314/ | títulu = Republicans walk tightrope over war in Iraq | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | autor = Alex Johnson | editorial = MSNBC | fecha = 4 de mayu de 2007 | idioma = inglés}}</ref> y trés díes depués, recibió la distinción más alta de Polonia al ser nomada [[dama de la Orde de la Águila Blanca]], en nome del so maríu, na Biblioteca Reagan, onde darréu inauguró una esposición temporal llamada «Nancy Reagan: l'estilu de la primer dama», qu'amosó más d'ochenta de los sos vistíos d'alta cordura.<ref>{{cita web | nome = Monica | apellíu = Corcoran | títulu = The Nancy Years | url = http://articles.latimes.com/2007/nov/11/image/ig-reaganstyle11 | obra = The Los Angeles Times | fecha = 8 de payares de 2007 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | nome = Anna | apellíu = Bakalis | títulu = Style exhibit chronicles Nancy Reagan's life | url = http://www.venturacountystar.com/news/2007/nov/09/nancy-reagan-a-first-ladys-style-at-reagan-her/ | obra = The Ventura County Star | fecha = 9 de payares de 2007 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090305190145/http://www.venturacountystar.com/news/2007/nov/09/nancy-reagan-a-first-ladys-style-at-reagan-her/ | fechaarchivu = 5 de marzu de 2009 }}</ref> La salú y el bienestar de Nancy Reagan convertir nuna esmolición importante en 2008. En febreru, sufrió una cayida na so casa de Bel Air y foi treslladada al Centru de Salú St. John en [[Santa Monica (California)|Santa Monica]], [[California]]. Los médicos informaron que nun se rompió'l cadril como se tarrecía y foi dada d'alta dos díes depués.<ref>{{cita web | url = http://www.msnbc.msn.com/id/23241883/ | títulu = Nancy Reagan Released From Hospital | fecha = 19 de febreru de 2008 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | obra = MSNBC | idioma = inglés}}</ref> El presentadores de noticies señalaron que la movilidá de Reagan amenorgárase de manera significativa, una y bones un mes dempués ver caminando bien adulces tomada del brazu de John McCain.<ref name="msnbc fall">{{cita videu| people= Williams, Brian (entrevista) | fecha = 15 d'ochobre de 2008 | títulu = Nancy Reagan suffers broken maxana | url = http://www.msnbc.msn.com/id/21134540/vp/271999154#27199154 | medium=producción de televisión editorial = MSNBC | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012| idioma = inglés}}</ref> Brian Williams, de la NBC, quien asistió a una cena con Reagan a mediaos de 2008, recordó: «La vista de la señora Reagan nun ye lo que yera antes y, como un montón de xente de la so edá, tomaba los sos pasos de forma bien duldosa... ye bien importante pa la xente de la so edá permanecer en posición vertical y ser capitán del so propiu barcu. Ella, en gran midida, ye capitán del so propiu barcu».<ref name="msnbc fall"/> Tocantes a la so lucidez mental, Williams comentó: «Ye tan aguda como siempres y esfruta d'una vida plena colos sos amigos en California, pero [la cayida] ye siempres un peligru, de xacíu. Ye una persona bien estoica, resistente y llena d'allegría y entusiasmu pola vida... nun ta exenta d'opiniones sobre la política y los personaxes políticos contemporáneos... ye, como la mayoría de los sos amigos describir, un llobu cerval».<ref name="msnbc fall"/> N'ochobre de 2008, Reagan foi ingresada nel [[Ronald Reagan UCLA Medical Center]] dempués de sufrir una cayida na so casa. Los médicos determinaron que la paciente de 87 años d'edá quebrárase la [[maxana]] y el [[Güesu sacru|sacru]], pero pudo recuperase na so vivienda con un réxime de [[Fisioterapia|terapia física]].<ref>{{cita web | url = http://www.reuters.com/article/topNews/idUSTRE49G7S420081017 | editorial = Reuters | títulu = Former first lady Nancy Reagan out of hospital | nome = Dan | apellíu = Whitcomb | fecha = 17 d'ochobre de 2008 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> Como resultáu del so percance, publicáronse artículos médicos con información sobre cómo prevenir cayíes.<ref>{{cita web | url = http://www.medicalnewstoday.com/articles/126942.php | títulu = Physical Therapy Will Play Key Role In Nancy Reagan's Recovery From Recent Fall | fechaaccesu = 6 d'avientu de 2008 | editorial = News Today | fecha = 27 d'ochobre de 2008 | idioma = inglés}}</ref> En marzu de 2009, emponderó al presidente [[Barack Obama]] por revertir la prohibición d'otorgar fondos federales pa la investigación de célules madre embrionaries.<ref>{{cita web | url = http://www.politico.com/news/stories/0309/19787.html | títulu = Nancy Reagan praises Obama | nome = Craig | apellíu = Gordon | editorial = The Politico | fecha = 9 de marzu de 2009 | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref> Reagan viaxó a Washington, D. C. en xunu de 2009 pa develar una estatua del so difuntu maríu na Rotonda del Capitoliu,<ref>{{cita web | url = http://www.latimes.com/news/nationworld/nation/la-na-reagan-statue4-2009jun04,0,2615911.story | títulu = Reagan returns to Washington, D.C., in bronze | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | fecha = 4 de xunu de 2009 | obra = The Los Angeles Times | autor = Simon, Richard | idioma = inglés}}</ref> y tamién tuvo presente cuando'l presidente Obama robló l'Acta Centenaria de la Comisión Ronald Reagan en 2010 y xintó en priváu con [[Michelle Obama]].<ref>{{cita web | url = http://thecaucus.blogs.nytimes.com/2009/06/02/nancy-reagan-and-obama-kiss-and-make-up/?hp | títulu = Nancy Reagan and Obama Kiss and Make Up | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | fecha = 2 de xunu de 2009 | autor = Cooper, Helene | obra = The New York Times | idioma = inglés}}</ref> Nancy reveló nuna entrevista con ''[[Vanity Fair (revista)|Vanity Fair]]'' que Michelle Obama telefoniar pa pidi-y conseyos sobre la vida y l'entretenimientu na Casa Blanca.<ref>{{cita web | url = http://www.vanityfair.com/online/daily/2009/06/nancy-reagan-speaks-out-about-obamas-the-bushes-and-her-husband.html | títulu = Nancy Reagan Speaks Out About Obamas, the Bushes, and Her Husband | fechaaccesu = 11 de xineru de 2012 | fecha = 1 de xunu de 2009 | obra = Vanity Fair | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20110615020557/http://www.vanityfair.com/online/daily/2009/06/nancy-reagan-speaks-out-about-obamas-the-bushes-and-her-husband.html | fechaarchivu = 15 de xunu de 2011 }}</ref> Arriendes de la muerte del senador [[Edward M. Kennedy]] n'agostu de 2009, dixo que taba «terriblemente murniu... Teniendo en cuenta les nueses diferencies polítiques, la xente dacuando sospriéndese de lo cercano que Ronnie y yo tuvimos de la familia Kennedy... voi estrañalo».<ref>{{cita web |url=http://www.huffingtonpost.com/2009/08/26/ted-kennedy-reactions_n_268989.html |títulu=Ted Kennedy Reactions |fechaaccesu=11 de xineru de 2012|fecha=25 de setiembre de 2009|editorial=Huff Post |ubicación=Estaos Xuníos |idioma=inglés |cita= }}</ref> N'agostu de 2011, un mes dempués d'apaecer nel funeral de Betty Ford en [[Palm Desert]], mientres una visita a la Biblioteca Reagan, Nancy zarapicó mientres caminaba con cayáu y foi [[Marco Rubio]], el representante republicanu de [[Florida]], quien la tomó pel brazu y suxetar pa evitar que cayera al suelu.<ref>{{cita web |url=http://latimesblogs.latimes.com/washington/2011/08/its-marcu-rubiu-to-the-rescue-when-nancy-reagan-falls.html |títulu=Marco Rubio to the rescue! Freshman senator saves a falling Nancy Reagan |fechaaccesu=11 de xineru de 2012 |apellíu=Malcolm |nome=Andrew |fecha=24 d'agostu de 2011|editorial=Los Angeles Times |ubicación=Estaos Xuníos |idioma=inglés |cita= }}</ref> N'abril de 2012, Nancy cayóse y quebróse tres costilla, unes selmanes antes d'apaecer públicamente nel Centru d'Aprendizaxe Presidencial de la Biblioteca Ronald Reagan.<ref>{{cita web |url=http://www.vcstar.com/news/2012/apr/15/journalist-tom-brokaw-speaks-at-reagan-library/ |títulu=Journalist Tom Brokaw speaks at Reagan Library |fechaaccesu=25 d'abril de 2012 |apellíu=Willer-Allred |nome=Michelle |fecha=15 d'abril de 2012|editorial=Tge Star|ubicación=Estaos Xuníos |idioma=inglés |cita= }}</ref> == Fallecimientu y funeral == Nancy Reagan finó a la edá de 94 años por causa d'una [[insuficiencia cardiaca]] na so residencia de [[Bel Air]], California, el 6 de marzu de 2016.<ref name="Fieldstadt">{{cita noticies|url=http://www.nbcnews.com/news/us-news/nancy-reagan-dead-94-n532871|títulu=Former First Lady Nancy Reagan Dead at 94|apellíu1=Fieldstadt|nome1=Elisha|apellíu2=Gittens|nome2=Hasani|editorial=[[NBC]]|fecha=6 de marzu de 2016|fechaaccesu=6 de marzu de 2016|idioma=en}}</ref><ref name="Cannon">{{cita web|url=http://www.nytimes.com/2016/03/07/us/nancy-reagan-a-stylish-and-influential-first-lady-dies-at-94.html|títulu=Nancy Reagan, a Stylish and Influential First Lady, Dies at 94|apellíu=Cannon|nome=Lou||fechaaccesu=6 de marzu de 2016|fecha=6 de marzu de 2016|editorial=[[The New York Times]]|idioma=en}}</ref><ref name="Dunham">{{cita web|url=http://www.reuters.com/article/us-people-reagan-idUSKCN0W80S4|títulu=Former First Lady Nancy Reagan dies at 94|apellíu=Dunham|nome=Will|fecha=6 de marzu de 2016|editorial=[[Reuters]]|fechaaccesu=6 de marzu de 2016|lugar=Washington D.C.|idioma=en}}</ref> A otru día, el presidente [[Barack Obama]] emitió una proclama presidencial ordenando que la [[Bandera de los Estaos Xuníos|bandera estauxunidense]] fuera izada a [[mediu estil]] hasta l'atapecer del día del entierru de Reagan.<ref name="halfstaff">{{cita noticies|títulu=Presidential Proclamation -- Nancy Reagan|editorial=Casa Blanca|date=7 de marzu de 2016|idioma=inglés|url=https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2016/03/07/presidential-proclamation-nancy-reagan|fechaaccesu=25 de mayu de 2016}}</ref> El so funeral llevar a cabu'l 11 de marzu de 2016 na [[Biblioteca y Muséu Presidencial de Ronald Reagan|Biblioteca Presidencial Ronald Reagan]] en [[Simi Valley (California)|Simi Valley]], California,<ref name="nyt-funeral">{{cita noticies| url=http://www.nytimes.com/2016/03/12/us/politics/nancy-reagan-funeral.html | títulu=At Nancy Reagan's Funeral, Honoring the Queen of a Republican Camelot | nome=Alessandra | apellíu=Stanley | publicación=The New York Times | fecha=11 de marzu de 2016 | fechaaccesu=25 de mayu de 2016}}</ref> onde foi soterrada xunto a los restos del so maríu.<ref>{{cita web|url=http://6abc.com/news/nancy-reagan-laid-to-rest-beside-her-late-husband/1241887/|títulu=Nancy Reagan Laid to Rest Beside Her Late Husband|editorial=6abc Philadelphia|fechaaccesu=25 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.wdio.com/news/nancy-reagan-funeral-underway/4071767/|títulu=WDIO.com – Former First Lady Nancy Reagan Laid to Rest|editorial=WDIO.com|fechaaccesu=25 de mayu de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160312132120/http://www.wdio.com/news/nancy-reagan-funeral-underway/4071767/|fechaarchivu=12 de marzu de 2016}}</ref> Tuvieron presentes representantes de diez families presidenciales, ente ellos el ex-presidente [[George W. Bush]] y cuatro primeres dames, [[Michelle Obama]], [[Laura Bush]], [[Hillary Clinton]] y [[Rosalynn Carter]].<ref name="vf-funeral">{{cita noticies| url=http://www.vanityfair.com/news/2016/03/nancy-reagan-funeral#15 | títulu=Nancy Reagan's Funeral: 'God Bless America,' White Roses, and a Red Adolfo Suit | nome=Bob | apellíu=Colacello | publicación=Vanity Fair | fecha=17 de marzu de 2016 | fechaaccesu=25 de mayu de 2016}}</ref> Otres personalidaes qu'asistieron incluyíen al gobernador de California, [[Jerry Brown]], los exgobernadores [[Peta Wilson]] y [[Arnold Schwarzenegger]], el ex-presidente de la Cámara, [[Nancy Pelosi]] y [[Newt Gingrich]], amás de exfuncionarios de l'alministración Reagan, incluyendo a [[George Shultz]] y [[Edwin Meese]]. Tamién tuvieron presentes una cantidá imprevista de figures de la industria del entretenimientu de Hollywood como [[Mr. T]], [[Maria Shriver]], [[Wayne Newton]], [[Johnny Mathis]], [[Anjelica Huston]], [[John Stamos]], [[Tom Selleck]], [[Bo Derek]] y [[Melissa Rivers]]. En total envaloróse la presencia d'unes 1000 persones.<ref name="vf-funeral"/> == Filmografía == {| |- valign=top | * ''The Doctor and the Girl'' (1949) * ''East Side, West Side'' (1949) * ''Shadow on the Wall'' (1950) * ''The Next Voice You Hear...'' (1950) * ''Night Into Morning'' (1951) * ''It's a Big Country'' (1951) || * ''Talk About a Stranger'' (1952) * ''Shadow in the Sky'' (1952) * ''[[El celebru de Donovan]]'' (1953) * ''The Dark Wave'' (1956) * ''[[Hellcats of the Navy]]'' (1957)<ref name="The Films of Nancy Reagan"/> * ''Crash Landing'' (orixinalmente anunciada como ''Rescue at Sea'') (1958)<ref>{{cita web | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F40Y1FF83F55137A93C1A91783D85F438585F9 | títulu = Universal Plans 7 Films in Month | autor = Thomas M. Pryor | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 3 d'agostu de 1957 | fechaaccesu = 12 de xineru de 2012 | idioma = inglés}}</ref><ref>{{cita web | url=http://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F70611F93D5F117B93C3AA178AD85F4C8585F9 | títulu = Of Local Origin | newspaper=[[The New York Times]] | fecha = 31 de xineru de 1958 | fechaaccesu = 12 de xineru de 2012 | idioma = inglés}} </ref> |} Tamién fixo una serie d'apaiciones en televisión dende 1953 a 1962, como estrella convidada en programes dramáticos o entregues de series antolóxiques.<ref name="IMDB-Nancy"/> La so primer apaición con Ronald Reagan producir nuna d'estes postreres, ''Ford Theatre'', mientres un episodiu de 1953 tituláu ''First Born''.<ref>«[https://www.imdb.com/title/tt0581286/ ''The First Born'']» IMDb. Consultáu'l 12 de marzu de 2012.</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{cita llibru | apellíu = Anthony | nome = Carl Sferrazza | títulu = America's Most Influential First Ladies | editorial = The Oliver Press | añu = 2003 | isbn = 1881508692 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | autor = Anthony, Carl Sferrazza | títulu = First Ladies: The Saga of the Presidents' Wives and Their Power; 1961-1990 (volume II) | añu = 1991 | editorial = William Morrow and Co | llugar = Nueva York | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Benze | nome = James G., Jr. | títulu = Nancy Reagan: On the White House Stage | editorial = University Press of Kansas | añu = 2005 | llugar = Lawrence, Kansas | isbn = 070061401X | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Beschloss | nome = Michael | enllaceautor = Michael Beschloss | títulu = Presidential Courage: Brave Leaders and How They Changed America | editorial = Simon & Schuster | añu = 2007 | llugar = Nueva York | isbn = 0684857057 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Burns | nome = Lisa M. | títulu = First Ladies and the Fourth Ta: Press Framing of Presidential Wives | editorial = Northern Illinois University Press | llugar = DeKalb, Illinois | añu = 2008 | isbn = 9780875803913 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Cannon | nome = Lou | enllaceautor = Lou Cannon | títulu = Governor Reagan: His Rise to Power | editorial = Public Affairs | añu = 2003 | isbn = 1586480308 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Cook | nome = Lynn | coautores = Janet LaDue | títulu = The First Ladies of California | editorial = Xlibris Corporation | añu = 2007 | isbn = 1425729657 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Deaver | nome = Michael K. | enllaceautor = Michael Deaver | títulu = Nancy: A Portrait of My Years with Nancy Reagan | editorial = William Morrow | añu = 2004 | llugar = Nueva York | isbn = 0060780959 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Klapthor | nome = Margaret Brown | añu = 1999 | títulu = Official White House China: 1789 to the Present | editorial = Harry N. Abrams | isbn = 0810939932 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Loizeau | nome = Pierre-Marie | títulu = Nancy Reagan: The Woman Behind the Man | añu = 2004 | editorial = Nova Publishers | isbn = 159033759X | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Metzger | nome = Robert Paul | títulu = Reagan, American Icon | añu = 1989 | editorial = Bucknell University, Center Gallery | isbn = 0916279057 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Reagan | nome = Nancy | títulu = I Love You, Ronnie: The Letters of Ronald Reagan to Nancy Reagan | añu = 2002 | editorial = Random House | lugar = Estaos Xuníos| isbn = 0375760512 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Reagan | nome = Nancy | coautores = William Novak | títulu = My Turn: The Memoirs of Nancy Reagan | editorial = Random House | añu = 1989 | llugar = Nueva York | isbn = 0394563689 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Reagan | nome = Nancy | títulu = Nancy: The Autobiography of America's First Lady | añu = 1980 | editorial = [[HarperCollins]] | lugar = Estaos Xuníos | isbn = 9780688035334 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Reagan | nome = Nancy | títulu = To Love a Child | añu = 1982 | editorial = [[Bobbs-Merrill]] | lugar = Estaos Xuníos| isbn = 0672527111 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Schifando | nome = Peter | coautores = J. Jonathan Joseph | títulu = Entertaining at the White House with Nancy Reagan | añu = 2007 | editorial = William Morrow | llugar = Nueva York | isbn = 9780061350122 | idioma = inglés}} * {{cita llibru | apellíu = Wills | nome = Garry | enllaceautor = Garry Wills | títulu = Reagan's America: Innocents at Home | editorial = Doubleday | añu = 1987 | isbn = 0385182864 | idioma = inglés}} == Enllaces esternos == {{Commons|Nancy Reagan}} * [https://web.archive.org/web/20140801211341/http://www.whitehouse.gov/about/first-ladies/nancyreagan Perfil de la primer dama] en WhiteHouse.gov * [http://www.whitehouse.gov/history/firstladies/nr40.html The First Ladies] en WhiteHouse.gov * [https://web.archive.org/web/20110217032856/http://www.reaganlibrary.com/nancy-reagan-life-and-times.aspx Perfil] na [[Biblioteca y Muséu Presidencial de Ronald Reagan|Biblioteca Presidencial Ronald Reagan]] * {{IMDb nome|4864}} * [http://www.ibdb.com/person.php?id=72449 Nancy Davis] n'Internet Broadway Database * [http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/people/r/nancy_reagan/index.html Nancy Reagan] Noticies y comentarios recoyíos del ''[[The New York Times]]'' * [http://worldcat.org/identities/lccn-n79-121421 Obres d'o sobre Nancy Reagan] en biblioteques (catálogu WorldCat) * [http://www.c-spanvideo.org/nancyreagan Appearences] en C-SPAN {{Traducíu ref|en|en=inglés|Nancy Reagan|trad=total}} {{socesión | predecesora = [[Rosalynn Carter]] |escudu = US-GreatSeal-Obverse.svg | títulu = [[Primeres dames de los Estaos Xuníos|Primer dama d'Estaos Xuníos]] | periodu = 1981 – 1989 | socesora = [[Barbara Bush]]}} {{Tradubot|Nancy Reagan}} {{NF|1921|2016|Reagan, Nancy Davis}} [[Categoría:Primeres dames d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Sobrevivientes de cáncer]] [[Categoría:Medaya Presidencial de la Llibertá]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 2kkc45qxb2k8c6otye18u2jxquchokr 0 130003 3699420 3631619 2022-07-25T08:00:52Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Anna Grace Coolidge Goodhue''' (n. [[Burlington (Vermont)|Burlington]] ([[Vermont]]), [[3 de xineru]] de [[1879]] † [[Plymouth (Vermont)]], [[8 de xunetu]] de [[1957]]) foi la esposa del [[presidente de los Estaos Xuníos]], [[Calvin Coolidge]] casaos nel añu [[1905]]. En primer llugar ente los años [[1921]] y [[1923]] foi la [[Segunda Dama d'Estaos Xuníos]] y ente [[1923]] y [[1929]] foi la [[Primer Dama de los Estaos Xuníos|Primer Dama]]. == Infancia y educación == Nacida en [[Burlington (Vermont)|Burlington]] nel añu [[1879]], yera la única fía del matrimoniu compuestu por Andrew Issaclar Goodhue, [[inxenieru mecánicu]] ya inspeutor de [[barcos de vapor]], y Lemira Goodhue Barrett. Grace graduar na [[Universidá de Vermont]] nel añu [[1902]], onde foi miembru fundadora de la hermandá universitaria (Pi Beta Phi). Depués estudió como instructora na llectura de llabios, na [[Escueles Clarke p'Audición y Llinguaxe]] de [[Northampton (Massachusetts)]]. == Novialgu == La primer vegada que Grace Goodhue vio al so futuru home [[Calvin Coolidge]], foi nel añu [[1903]], mientres regaba les flores de la Escuela Clarke. Grace pasaba y miró escontra la ventana abierta de la casa d'un home llamáu [[Robert N. Weir]], onde taba [[Calvin Coolidge|Calvin]] en ropa interior y con un sombreru afaitándose frente a un espeyu, en cuanto Grace ver facer a rir; al poco tiempu los dos sintiéronse atraíos l'unu pol otru y empezaron a salir. Nel [[branu]] del añu [[1905]], Calvin Coolidge propúnxo-y [[matrimoniu]] a Grace en forma d'ultimátum, onde-y dixo: "voi casar contigo". Grace consintió en contraer matrimoniu pero la so madre Lemira Goodhue opúnxose y fixo tou lo posible pa retardar la boda. Más tarde, Lemira aportunó en que Grace fuera en gran parte responsable del ésitu [[políticu]] de Calvin Coolidge. Él nunca se llegó a reconciliar cola so suegra por tou ello. == Matrimoniu y fíos == === Matrimoniu === [[Ficheru:CoolidgeHouse.jpg|thumb|left|200px|La casa de la familia Goodhue na que [[Calvin Coolidge]] casóse con Grace Goodhue. L'edificiu ye agora propiedá de la [[:en:Champlain College]] y ye conocida anguaño como Coolidge House.]] El día [[4 d'ochobre]] de [[1905]], Grace, con 26 años d'edá, casóse con [[Calvin Coolidge]], de 33 años. La ceremonia celebróse en casa de los padres de Grace en 312 Maple Street de [[Burlington (Vermont)|Burlington]]; la boda foi pequeña, a la qu'asistieron solo 15 invitaos, y foi oficiada pol [[reverendu]] Edward A. Hungerford. Dempués el matrimoniu Coolidge, entamó una [[lluna de miel]] de dos selmanes en [[Montreal]] ([[Canadá]]) pero por cuenta de suxerencies de Calvin Coolidge amenorgar a una selmana y en cuanto llegaron establecieron la so residencia familiar nun dúplex en [[Northampton (Massachusetts)]]. En política Grace declarar d'ideoloxía [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]], pero finalmente acabó aprobando'l partíu del so home. Calvin Coolidge, empezó xubiendo na política siendo ente [[1914]]-[[1915]] [[Senáu de Massachusetts|Presidente del Senáu Estatal de Massachusetts]], y ente [[1916]]-[[1919]] [[Massachusetts|Teniente Gobernador de Massachusetts]], hasta qu'en 1919 Coolidge foi nomáu [[Gobernador de Massachusetts]], la familia Coolidge arrendó una habitación en [[Boston]] pa morar mientres la metá de la selmana y les fines de selmana volvíen a Northampton. El día [[6 de xineru]] de [[1921]], Calvin Coolidge, dexo de ser el Gobernador de Massachusetts y el [[4 de marzu]], foi nomáu [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]] na alministración del presidente [[Warren G. Harding]] y Grace pasó a ser la [[Segunda Dama d'Estaos Xuníos]], onde tuvieron que treslladar la so residencia a la del Vicepresidente en [[Number One Observatory Circle]], nel [[Observatoriu Naval de los Estaos Xuníos]], en [[Washington D. C.]], y como segunda dama convirtióse rápido na muyer más popular de la sociedá de la capital estauxunidense. === Fíos === Grace y el so home [[Calvin Coolidge]] tuvieron dos fíos: El primeru foi [[John Coolidge]] (n. [[Northampton (Massachusetts)]], [[7 de setiembre]] de [[1906]]-[[Lebanon (New Hampshire)]], [[31 de mayu]] del [[2000]]) que foi un executivu de la New York, New Haven and Hartford Railway y el fundador de la Cheese Plymouth Corporation, casáu con Florencia Trumbull y tuvo dos fíos. El segundu fíu que tuvo'l matrimoniu Coolidge foi [[Calvin Coolidge, Jr.]] (n. Northampton (Massachusetts), [[13 d'abril]] de [[1908]]-[[¿?]], [[7 de xunetu]] de [[1924]]) foi alumnu de l'[[Academia Mercersburg]] na que nun llegó hai graduar se por cuenta del so fallecimientu en 1924 a los 15 años, causáu tres un partíu de tenis que xugó col so hermanu John, y al dir coles zapatielles de tenis ensin calcetos desenvolvió una angüeña nel so pie derechu que s'infectó hasta causa-y envelenamientu del sangre. La so muerte provocó una depresión pa tola vida al so padre [[Calvin Coolidge]]. == Primer Dama == [[Ficheru:Grace Coolidge Official portrait.jpg|thumb|left|150px|Semeya de Grace Coolidge na [[Casa Blanca]], asitiáu na sala [[China Room]]. ]] Darréu, tres la muerte del presidente [[Warren G. Harding]], el [[2 d'agostu]] de [[1923]], [[Calvin Coolidge]] foi nomáu nuevu [[Presidente de los Estaos Xuníos]], Grace sustituyó a Florence Hardin convirtiéndose na nueva [[Primer Dama d'Estaos Xuníos]] y treslladóse a la [[Casa Blanca]], residencia oficial de la primer familia d'Estaos Xuníos. Grace como primer dama, convertir nuna de les anfitrionas más populares n'Estaos Xuníos, entamó la vida social de la nueva alministración queriendo que'l so home fora modestu pero dignu. Ella trabayó duru, caltuvo les apariencies, participó en toles actividaes que s'entamaben mientres la presidencia del so home y los Coolidge yeren un matrimoniu bien [[devotu]] qu'asistíen diariamente a la ilesia. El presidente Coolidge nunca aldericaba d'asuntos d'Estáu con Grace, inclusive ella enteróse solo al anuncialo la [[Prensa escrita|prensa]], que'l so home nun se presentaba a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1928]], dexando la presidencia y el llugar a la nueva primer familia, los Hoover, a partir del [[4 de marzu]] de [[1929]]. === Reconocencies === Grace Coolidge, recibió una medaya d'oru del Institutu Nacional de [[Ciencies Sociales]]. Tamién nel añu [[1931]] foi escoyida una de les muyeres [[estauxunidenses]] vives más grandes. == Vida posterior == Tres la salida de los Coolidge de la [[Casa Blanca]], pa mayor privacidá mercáronse una casa grande con amplios terrenes en "Haber", [[Northampton (Massachusetts)]]. [[Calvin Coolidge]], resumió'l so matrimoniu con gracia na so autobiografía: "Mientres casi un cuartu de sieglu diose coles mios debilidaes y allegréme de les sos gracies." El xueves [[5 de xineru]] del añu [[1933]], el so home Calvin Coolidge morrió na casa de Les Fayes y foi soterráu en [[Plymouth (Vermont)]]. Dempués de la so muerte, Grace vendió Les Fayes y mercó una casa más pequeña. Darréu Grace, siguió trabayando en favor de les persones sordes, y mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], ella trabayó na [[Cruz Roxa]], en [[Defensa Civil]] y nes unidaes de refugaya, y foi miembru de la [[Escuela Clarke d'Audición y Llinguaxe]] que foi onde había estudiáu. Col tiempu tamién llevó a cabu nuevos proyeutos, como'l so viaxe n'avión escontra [[Europa]], y ella caltuvo'l so iñerizu a la [[publicidá]] y el so sentíu de la diversión hasta la so muerte'l día [[8 de xunetu]] del añu [[1957]], siendo soterrada xunto al so home en [[Northampton (Massachusetts)]]. == Ver tamién == * [[Calvin Coolidge]] * [[Biblioteca y Muséu Presidencial de Calvin Coolidge]] * [[Universidá de Vermont]] * [[Primeres dames de los Estaos Xuníos]] * [[Segunda dama de los Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Grace Coolidge|Grace Coolidge}} {{Socesión | predecesor = [[Irene Lois Marshall]] | títulu = [[Ficheru:US-GreatSeal-Obverse.svg|40px]]<br />[[Segunda Dama de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[1921]]-[[1923]] | socesor = [[Caru Dawes]] | predecesor2 = [[Florence Harding]] | títulu2 = [[Ficheru:US-GreatSeal-Obverse.svg|40px]]<br />[[Primer Dama de los Estaos Xuníos]] | periodu2 = [[1923]]-[[1929]] | socesor2 = [[Lou Henry Hoover]] }} {{Tradubot|Grace Coolidge}} {{NF|1879|1957|Coolidge, Grace}} [[Categoría:Persones de Vermont]] [[Categoría:Primeres dames d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Segundes dames d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] opqri1qev02z6o03stlvgzzl5f9c5o8 0 130008 3699377 3372939 2022-07-25T07:49:45Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Frances Clara Folsom Cleveland Preston''' {{nym}} foi la esposa del [[presidente de los Estaos Xuníos]] [[Grover Cleveland]] y exerció'l cargu de [[Primer Dama de los Estaos Xuníos]] de 1886 hasta 1889 y otra vegada de 1893 hasta 1897. Asumió'l cargu de primera Dama a la edá de 21 años, lo que la convierte na Primer Dama más nueva del so país hasta'l momentu. == Primeros años == Frances Clara Folsom nació en [[Buffalo (Nueva York)]], fía de Oscar Folsom, un abogáu y descendiente de colonos procedentes d'[[Exeter]], [[Nuevu Hampshire]], y de Emma Harmon. Tolos antepasaos de Frances yeren d'[[Inglaterra]] ya instaláronse no que sería [[Massachusetts]], [[Rhode Island]] y Nuevu Hampshire, emigrando depués a [[Nueva York (estáu)|Nueva York occidental]]. Ella foi l'únicu renuevu en sobrevivir a la primer infancia, una hermana, Nellie Augusta, morrió antes del so primer cumpleaños. Frank yera'l so llamatu cariñosu, anque yera'l diminutivu masculín de Frances. Un amigu íntimu y compañeru de bufete de Oscar Folsom, [[Grover Cleveland]], de 27 años, conoció a la so futura esposa pocu dempués de qu'ella naciera. Él se encariñó cola pequeña, mercándo-y un carrín de ñácaru y otros regalos. Cuando'l so padre, Oscar Folsom, muerre nun accidente de [[carruaxe]] el 23 de xunetu de 1875, ensin escribir una voluntá, el tribunal designar alministrador de los sos bienes y [[Tutela|tutor]] de la so fía. Frances asistió al Central High School en Buffalo, y al Institutu en [[Medina (Nueva York)|Medina, Nueva York]] y siguió asistiendo al Wells College n'Aurora, Nueva York. Mientres ella terminaba los sos estudios, les deferencies escontra ella tomaron un tonu románticu. Él confesó-y el so amor per carta n'agostu de 1885, pocu dempués de la so graduación. Ellos nun anunciaron el so compromisu, sicasí, hasta xustu cinco díes antes de la boda. == Matrimoniu == [[Ficheru:President cleveland wedding.png|miniaturadeimagen|Boda de Grover Cleveland y Frances Folsom el 2 de xunu de 1886.]] Frances Folsom, quien tenía 21 años, casóse col presidente [[Grover Cleveland]] de 49 años d'edá, el 2 de xunu de 1886, na [[Casa Blanca]]. Esta foi la primera y única vegada na hestoria qu'un presidente casóse na Casona Executiva, y Frances foi la única Primer Dama que se casó na Casa Blanca. La so diferencia d'edá de 28 años ye la segunda más grande de cualquier matrimoniu presidencial (detrás del Presidente [[John Tyler]], que la so segunda esposa, Julia Gardiner, yera trenta años menor qu'él cuando se casaron na Ciudá de Nueva York en 1844). La ceremonia consistió nuna pequeña xunta a la qu'asistieron parientes, amigos íntimos, y el gabinete coles sos esposes. Celebrar a les 7 de la tarde na Habitación Azul de la Casa Blanca presidida pol Reverendu Byron Sutherland, ayudáu pol Reverendu William Cleveland, hermanu del noviu. Les pallabres "l'honor y l'amor guarden" fueron substituidos por "Honrar, amar y obedecer". [[John Philip Sousa]] y la so orquesta Cinta Marítima apurrió la música. La pareya pasó una [[lluna de miel]] de cinco díes nel [[Deer Park (Maryland)]]. La hermana de Cleveland, Rose, fuera la anfitriona del so hermanu mientres los 15 primeros meses del so primer términu. Dempués del matrimoniu dexó'l serviciu a la so cuñada pa siguir el so propiu trabayu na educación. La nueva Primer Dama, nueva y formosa, foi oxetu de gran interés pa los medios de comunicación de la dómina y la so imaxe foi esplotada como nunca antes la d'una consorte presidencial. Asumió los sos deberes como anfitriona de la Casa Blanca y el so encantu valió-y gran popularidá. Ella entamaba dos receiciones per selmana los sábados pela tarde, cuando les muyeres trabayadores podríen asistir pos teníen la entrada gratis. Dempués de que [[Grover Cleveland]] foi ganáu nes [[eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1888]], los Cleveland vivieron na Ciudá de Nueva York. Al abandonar la Casa Blanca en 1889, Frances Cleveland, como se rellata, díxo-y al personal que tuvieren curiáu col edificiu yá que los [[Grover Cleveland|Cleveland]] volveríen en cuatro años. Ella tuvo razón, convirtiéndose na única Primer Dama en presidir dos alministraciones non consecutives. == Últimos años de vida == Dempués de la muerte del so home en 1908, ella permaneció en [[Princeton, Nueva Jersey]]. El 10 de febreru de 1913, a la edá de 48 años, casóse con Thomas J. Preston junior, un profesor d'arqueoloxía. Foi la primer vilba presidencial que volvió casase. Taba pasando les vacaciones en San Moritz, Suiza, coles sos fíes Marion y Esther y el so fíu Francis cuando la [[Primer Guerra Mundial]] españó n'agostu de 1914. Ellos volvieron a los Estaos Xuníos vía [[Xénova]] el 1 d'ochobre de 1914. Mientres la [[Gran Depresión]] de los años 1930, Frances Cleveland presidió'l Gremiu de Cordura d'América, una organización caritativa qu'aprovía de ropa a los probes. Ella morrió a la edá de 83 años el 29 d'ochobre de 1947, en [[Baltimore]] y foi soterrada en Princeton al llau del Presidente Cleveland, el so primer home.<ref>{{cita web |url=http://www.firstladies.org/biographies/firstladies.aspx?biography=23|títulu=Biografía de Frances Cleveland|idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{NF|1864|1947|Cleveland, Frances}} {{Tradubot|Frances Cleveland}} [[Categoría:Primeres dames d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] idgm995iyhnw2amohj8uvnk4tvvooht 3699417 3699377 2022-07-25T08:00:30Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Frances Clara Folsom Cleveland Preston''' {{nym}} foi la esposa del [[presidente de los Estaos Xuníos]] [[Grover Cleveland]] y exerció'l cargu de [[Primer Dama de los Estaos Xuníos]] de 1886 hasta 1889 y otra vegada de 1893 hasta 1897. Asumió'l cargu de primera Dama a la edá de 21 años, lo que la convierte na Primer Dama más nueva del so país hasta'l momentu. == Primeros años == Frances Clara Folsom nació en [[Buffalo (Nueva York)]], fía de Oscar Folsom, un abogáu y descendiente de colonos procedentes d'[[Exeter]], [[New Hampshire]], y de Emma Harmon. Tolos antepasaos de Frances yeren d'[[Inglaterra]] ya instaláronse no que sería [[Massachusetts]], [[Rhode Island]] y New Hampshire, emigrando depués a [[Nueva York (estáu)|Nueva York occidental]]. Ella foi l'únicu renuevu en sobrevivir a la primer infancia, una hermana, Nellie Augusta, morrió antes del so primer cumpleaños. Frank yera'l so llamatu cariñosu, anque yera'l diminutivu masculín de Frances. Un amigu íntimu y compañeru de bufete de Oscar Folsom, [[Grover Cleveland]], de 27 años, conoció a la so futura esposa pocu dempués de qu'ella naciera. Él se encariñó cola pequeña, mercándo-y un carrín de ñácaru y otros regalos. Cuando'l so padre, Oscar Folsom, muerre nun accidente de [[carruaxe]] el 23 de xunetu de 1875, ensin escribir una voluntá, el tribunal designar alministrador de los sos bienes y [[Tutela|tutor]] de la so fía. Frances asistió al Central High School en Buffalo, y al Institutu en [[Medina (Nueva York)|Medina, Nueva York]] y siguió asistiendo al Wells College n'Aurora, Nueva York. Mientres ella terminaba los sos estudios, les deferencies escontra ella tomaron un tonu románticu. Él confesó-y el so amor per carta n'agostu de 1885, pocu dempués de la so graduación. Ellos nun anunciaron el so compromisu, sicasí, hasta xustu cinco díes antes de la boda. == Matrimoniu == [[Ficheru:President cleveland wedding.png|miniaturadeimagen|Boda de Grover Cleveland y Frances Folsom el 2 de xunu de 1886.]] Frances Folsom, quien tenía 21 años, casóse col presidente [[Grover Cleveland]] de 49 años d'edá, el 2 de xunu de 1886, na [[Casa Blanca]]. Esta foi la primera y única vegada na hestoria qu'un presidente casóse na Casona Executiva, y Frances foi la única Primer Dama que se casó na Casa Blanca. La so diferencia d'edá de 28 años ye la segunda más grande de cualquier matrimoniu presidencial (detrás del Presidente [[John Tyler]], que la so segunda esposa, Julia Gardiner, yera trenta años menor qu'él cuando se casaron na Ciudá de Nueva York en 1844). La ceremonia consistió nuna pequeña xunta a la qu'asistieron parientes, amigos íntimos, y el gabinete coles sos esposes. Celebrar a les 7 de la tarde na Habitación Azul de la Casa Blanca presidida pol Reverendu Byron Sutherland, ayudáu pol Reverendu William Cleveland, hermanu del noviu. Les pallabres "l'honor y l'amor guarden" fueron substituidos por "Honrar, amar y obedecer". [[John Philip Sousa]] y la so orquesta Cinta Marítima apurrió la música. La pareya pasó una [[lluna de miel]] de cinco díes nel [[Deer Park (Maryland)]]. La hermana de Cleveland, Rose, fuera la anfitriona del so hermanu mientres los 15 primeros meses del so primer términu. Dempués del matrimoniu dexó'l serviciu a la so cuñada pa siguir el so propiu trabayu na educación. La nueva Primer Dama, nueva y formosa, foi oxetu de gran interés pa los medios de comunicación de la dómina y la so imaxe foi esplotada como nunca antes la d'una consorte presidencial. Asumió los sos deberes como anfitriona de la Casa Blanca y el so encantu valió-y gran popularidá. Ella entamaba dos receiciones per selmana los sábados pela tarde, cuando les muyeres trabayadores podríen asistir pos teníen la entrada gratis. Dempués de que [[Grover Cleveland]] foi ganáu nes [[eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 1888]], los Cleveland vivieron na Ciudá de Nueva York. Al abandonar la Casa Blanca en 1889, Frances Cleveland, como se rellata, díxo-y al personal que tuvieren curiáu col edificiu yá que los [[Grover Cleveland|Cleveland]] volveríen en cuatro años. Ella tuvo razón, convirtiéndose na única Primer Dama en presidir dos alministraciones non consecutives. == Últimos años de vida == Dempués de la muerte del so home en 1908, ella permaneció en [[Princeton, Nueva Jersey]]. El 10 de febreru de 1913, a la edá de 48 años, casóse con Thomas J. Preston junior, un profesor d'arqueoloxía. Foi la primer vilba presidencial que volvió casase. Taba pasando les vacaciones en San Moritz, Suiza, coles sos fíes Marion y Esther y el so fíu Francis cuando la [[Primer Guerra Mundial]] españó n'agostu de 1914. Ellos volvieron a los Estaos Xuníos vía [[Xénova]] el 1 d'ochobre de 1914. Mientres la [[Gran Depresión]] de los años 1930, Frances Cleveland presidió'l Gremiu de Cordura d'América, una organización caritativa qu'aprovía de ropa a los probes. Ella morrió a la edá de 83 años el 29 d'ochobre de 1947, en [[Baltimore]] y foi soterrada en Princeton al llau del Presidente Cleveland, el so primer home.<ref>{{cita web |url=http://www.firstladies.org/biographies/firstladies.aspx?biography=23|títulu=Biografía de Frances Cleveland|idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{NF|1864|1947|Cleveland, Frances}} {{Tradubot|Frances Cleveland}} [[Categoría:Primeres dames d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] cxnlhcdcal9e5q8m6upukd0jfio0ocu 0 130798 3699522 3521793 2022-07-25T09:33:08Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''María Kondrátievna Gorojóvskaya''' {{nym}} foi una [[Ximnasia|ximnasta]] de la [[Xunión Soviética]] que resultó campeona olímpica en [[1952]] en [[Ḥélsinki]] con un total de 76.78 superando al so compatriota [[Nina Bocharova]] con un total 75.94 ganando l'oru por equipu con 527,03 y dexando segundu al equipu [[Hungría|húngaru]] con 520,96. Llogró'l bronce en barres asimétriques, suelu, saltu y barra d'equilibriu. En [[Xuegos Olímpicos de Ḥélsinki 1952|Ḥélsinki 1952]] llogró 7 medayes (2 d'oru y 5 de plata). == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{entamu}} {{NF|1921|2001|Gorojovskaya, Maria}} [[Categoría:Ximnastes de la Xunión Soviética]] [[Categoría:Ximnastes nos Xuegos Olímpicos de Ḥélsinki 1952]] [[Categoría:Deportistes de la Xunión Soviética nos Xuegos Olímpicos de Ḥélsinki 1952]] [[Categoría:Medayistes olímpicos d'oru de la Xunión Soviética]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de la Xunión Soviética]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de ximnasia]] [[Categoría:Medayistes olímpicos d'oru]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de plata]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de plata de Ḥélsinki 1952]] 1jlm2drg7iyi3ao9zhzrjd7gu1vjuic 0 130949 3699436 3652067 2022-07-25T08:02:39Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''Jennifer''' "'''''Jenny'''''" '''Thompson''' (n. el [[25 de febreru]] de [[1973]] en Danvers, [[Massachusetts]], [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]]) ye una [[Natación|nadadora]] [[Estaos Xuníos d'América|estauxunidense]] especialista en pruebes de velocidá. Ye la deportista d'Estaos Xuníos que más medayes olímpiques ganó a lo llargo de la historia, con 12 medayes ente [[1992]] y [[2004]], ocho d'elles d'oru. #Conocer popularmente como Jenny Thompson. Jenny empezó a nadar de neña cuando vivía en [[Massachusetts]]. Depués a los 12 años se trasladá a vivir a Dover, [[New Hampshire]] y ellí xunióse al club ''Seacoast Swimming.'' <nowiki>#</nowiki>Dar a conocer con 14 años en [[1987]], cuando foi campeona del mundu en piscina curtia en 100 llibres y 100 camparina, con récor mundial nesta postrera. Nos Xuegos Panamericanos d'esi añu celebraos n'[[Indianapolis]] foi primer en 50 llibres y 4x100 llibres, y tercera en 100 llibres. Nos mundiales de Perth, [[Australia]] de [[1991]], foi parte del equipu de relevos que ganó l'oru en 4x100 llibre. Pocos meses antes de los [[Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]] consiguió bater n'[[Indianapolis]] el récor mundial de los 100 llibres en poder de [[Kristin Otto]], dexándolo en 54.48. Esperábase qu'en [[Barcelona]] pudiera ganar hasta cinco medayes d'oru, pero a la de la verdá nun se clasificó pa les final de 200 llibres, solo pudo ser quinta nos 50 llibres, y plata en 100 llibres tres la [[República Popular China|china]] Yong Zhuang, anque-y quedaron los oros en relevos 4x100 llibres y 4x100 estilos con dos talos récores del mundu. Nos Mundiales de [[Roma]] [[1994]] nun llogró nengún trunfu, foi plata en relevos 4x100 llibres y 4x100 estilos y bronce en 4x200 llibres. Tuvo unu de los sos fracasos nes pruebes de clasificación (''Trials'') pa los Xuegos Olímpicos d'Atlanta 1996, lo que-y torgó tomar parte en pruebes individuales, pero nesos Xuegos foi parte de los equipos que vencieron nos trés pruebes de relevos (4x100 llibres, 4x100 estilos y 4x200 llibres) Nos mundiales de [[1998]] realizó una de les sos meyores competiciones, al ganar les pruebes individuales en 100 llibre y 100 camparina, amás del oru en 4x100 llibres y 4x100 estilos, y la plata en 4x200 llibres. En [[1999]] fizo historia en [[Sydney]] al bater el llexendariu récor de Mary T. Meagher nos 100 camparina (57,93) dexándolo en 57.88. Al añu siguiente sería vueltu superar pola [[Países Baxos|holandesa]] [[Inge de Bruijn]]. Nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000 ganó la medaya de bronce en 100 llibres compartiéndola col so compatriota Dara Torres, pos dambes fixeron el mesmu tiempu de 54.43, y de nuevu l'oru nos trés pruebes de relevos, batiendo en dos d'elles, los 4x100 llibres y 4x100 estilos, los récores mundiales. Nun pudo xubir al podiu na prueba en que yera plusmarquista mundial, los 100 camparina, onde foi quinta na final ganada por Inge de Bruijn. Al rematar la temporada #retirar de la competición activa. Sicasí dos años dempués decidió retornar pa participar nos Campeonatos Pan Pacific de Yokohama, [[Xapón]]. Ellí tuvo una gran actuación ganando cinco medayes en dos díes y consiguiendo el trunfu nos 50 llibres col meyor tiempu de la so vida. Nos mundiales de [[2003]], sumó cinco medayes más: oru en 100 camparina y 4x100 llibres, plata en 50 camparina y 4x100 estilos, y bronce nos 100 llibres. Nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004, con 31 años, sumó dos medayes de plata en relevos 4x100 llibres y 4x100 estilos, pos en dambes pruebes fueron superaes poles australianes. En pruebes individuales acabó quinta na final de 100 camparina y séptima en 50 llibres Jenny Thompson ye un casu un tanto atípicu nel mundu de la [[natación]] femenina, pos ye pocu frecuente qu'una nadadora participe en cuatro ediciones de los [[Xuegos Olímpicos]]. Nunca consiguió un oru olímpico en pruebes individuales polo que nun puede ser considerada una verdadera reina de la piscina. Sicasí la so clase y capacidá competitiva ensin igual #facer tar presente en tolos grandes acontecimientos y adulces foi sumando un impresionante palmarés de 12 medayes olímpiques, 14 en campeonatos del mundu, 34 en #Campeonatu Pan Pacific, y en total 85 medayes en competiciones internacionales. Anguaño mora en [[Nueva York]] y estudió Medicina. {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] [[Categoría:Nadadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] 5etvlf9frfgyfdqke22xullokrv1wy3 0 131013 3699519 3685394 2022-07-25T09:27:13Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Enriqueta María de Francia''' {{nym}} foi Reina Consorte d'Inglaterra, Escocia ya Irlanda dende'l so matrimoniu col rei [[Carlos I d'Inglaterra|Carlos I d'Inglaterra'l]] [[13 de xunu]] de [[1625]], hasta que foi depuesta de dichu títulu tres la execución del so home'l [[30 de xineru]] de [[1609|1649]]. == Infancia == Fía menor de los 6 fíos del rei [[Enrique IV de Francia]] y de [[María de Médici|María de Médicis]], el so padre foi asesináu cuando apenes tenía 5 meses d'edá ([[14 de mayu]] de 1610) y la so madre foi desterrada de la corte en [[1610|1617]], polo que práuticamente creció güérfana, arrodiada namái de los sos hermanos y la corte francesa. == Matrimoniu con Carlos I == Cuando'l príncipe de Gales, —futuru rei [[Carlos I d'Inglaterra|Carlos]] I— tornaba al so país col duque de Buckingham depués d'una infructuosa tratativa matrimonial con España, pasó per Francia, conociendo ellí a Enriqueta María. En consiguiendo l'aprobación del so padre y del rei Luis XIII de Francia -hermano de Enriqueta-, #casar por poderes en [[París]], el [[11 de mayu]] de [[1625]], pocu dempués de que Carlos xubiera al tronu inglés. Por cuenta de que yera católica, la so eleición como futura reina foi recibida con ofiendo ente #los ingleses. La ceremonia formal de matrimoniu #llevar a cabu na Ilesia de San Agustín, en [[Canterbury]], [[Kent]], el [[13 de xunu]] de 1625. Pola so relixón, foi imposible que fuera coronada reina al llau del so home, al realizase dicha ceremonia'l [[2 de febreru]] de [[1626]] na abadía de Westminster. Nun principiu, les sos rellaciones yeren fríes. Enriqueta María traxo consigo del so país, #munchu servidores, que-y #costar grandes caudales a la Corona. Eventualmente, el rei unvió tola comitiva de regresu a Francia, dexándo-y namái a la so adolescente novia -tenía apenes 16 años- namás que al so capellán y dos dames de cámara. Al ver como la reina miraba, terriblemente murnia, pela ventana del palaciu como'l so séquitu tornaba a Francia, Carlos reaccionó airadamente y abasnó a Enriqueta llueñe d'ellí. Cada vez que los dos taben xuntos, empezaben a aldericar y dixebrábense, dexando de trate mientres selmanes. Cuando se reconciliaben y volvíen xuntase, nuevamente dixebrábense, pos nun podíen dexar d'engarrar. La reina repunaba al favoritu del so home, el Duque de Buckingham. Buckingham foi asesináu n'agostu de 1628, posiblemente por órdenes de Enriqueta María y la faición francesa de la corte. Dempués d'esto, la so rellación col rei ameyoró notablemente, naciendo finalmente ente ellos fondos llazos d'amor y ciñu. La so negativa d'arrenunciar a la so fe católica ganólu l'odiu de munchos de los sos súbditos y de ciertos cortesanos de gran poder tales como Guillermo Laud, arzobispu de Canterbury y Thomas Wentworth, conde de Strafford. # '''Carlos Jacobo''' ([[1629]]), nomáu al nacer duque de Cornualles y Rothesay; # Carlos (1630 - [[1685]]), socesor de Carlos I y rei d'Inglaterra y Escocia tres la restauración de la monarquía en [[1630|1660]] col nome de '''[[Carlos II d'Inglaterra|Carlos]]''' II; # '''María''' ([[1631]] - [[1660]]), casada col príncipe Guillermo II d'Orange-Nassau, duque de Nassau, Estatúder de los Países Baxos; # Jacobo ([[1633]] - [[1701]]), duque de York ([[1644]]) y d'Albany ([[1660]]); asocede al so hermanu como '''[[Xacobu II d'Inglaterra|Jacobo]]''' II d'Inglaterra y VII d'Escocia; # '''Isabel''' ([[1635]] - [[1650]]); # '''Ana''' ([[1637]] - [[1640]]); # '''Catalina''' ([[1639]]); # '''Enrique''' (1640 - [[1660]]), nomáu conde de Richmond ([[1640|1644]]) y duque de Gloucester ([[1659]]); # '''Enriqueta Ana''' ([[1644]] - [[1670]]), casada con Felipe de Francia, duque d'Orleans, hermanu del rei [[Lluis XIV de Francia|Luis XIV de Francia]]. == Aición política mientres la Revolución Inglesa == Enriqueta María participó cada vez más na política inglesa ente que'l país diba ensin remediu escontra un conflictu abiertu na década de 1630. Ella alióse colos cortesanos puritanos pa evitar un acercamientu diplomáticu con [[España]] y entamó una intriga p'apoderase de los parllamentarios. Teniendo la guerra cada vez más cerca, ella púnxose viviegamente a axuntar fondos y ayuda pal so home, pero los sos deseos de recurrir a fontes católiques como'l Papa y el so hermanu, el rei francés, enraxonaron a munchos n'Inglaterra y atrabancaron los esfuercios de Carlos. N'agostu de [[1642]], cuando'l conflictu empezó, ella taba n'Europa. Enriqueta sigue recoyendo dineru pa la causa monárquica, y nun volvió a Inglaterra hasta entamos de [[1643]]. Desembarcó en Bridlington, en Yorkshire, coles tropes y soldaos que llograra axuntar, y xunióse a les fuercies monárquiques nel norte d'Inglaterra, armando'l so cuartel xeneral en [[York]]. Permaneció col exércitu nel norte mientres dellos meses antes d'axuntase col rei en [[Oxford]]. El golpe final de la posición del rei vieno cuando los escoceses #poner de llau del Parllamentu. La so negativa a aceptar los rigorosos términos del alcuerdu de paz #obligar a fuxir a Francia colos sos fíos en [[xunetu]] de [[1644]]. Enriqueta y Carlos nun volveríen a trate. El rei foi executáu en [[1649]], dexándola cuasi indixente. == Exiliu y muerte == Enriqueta treslladar a París, designando como'l so canciller al excéntrico Sir Kenelm Digby. Enraxonó a los monárquicos exiliaos y el so fíu mayor al tratar de convertir al so fíu más nuevu, Enrique, al catolicismu. Volvió a Inglaterra tres la restauración n'ochobre de 1660 y vivió como ''Reina Viuda'' en Somerset House, en [[Londres]], hasta [[1660|1665]], cuando volvió permanentemente a Francia. Los sos problemes financieros fueron resueltos gracies a una arrogante pensión. Fundó un conventu en Chaillot, onde se retiró. Morrió nel castiellu de Colombes (Château de [[Colombes]] en francés), el 10 de setiembre de 1669, a los 59 años d'edá, siendo soterrada nel Panteón Real na Basílica de [[Saint-Denis|Saint Denis]], cerca de [[París]]. == Ancestros == <div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;" class="NavFrame"> <div style="background: #ccddcc; text-align: center; border: 1px solid #667766" class="NavHead">'''Ancestros de Enriqueta María de Francia''' </div> <div style="display:none;" class="NavContent"> <center>{{Ahnentafel-compact5|1. '''Enriqueta María de Francia'''|2. [[Enrique IV de Francia]]|3. [[María de Medicis]]|4. [[Antonio de Borbón]]|5. [[Juana de Albret|Juana III de Navarra]]|6. [[Francisco I de Médici|Francisco I, Gran duque de Toscana]]|7. [[Juana d'Habsburgu-Jagellón]]|8. [[Carlos IV de Borbón]]|9. [[Francisca de Alençon]]|10. [[Enrique II de Navarra]]|11. [[Margarita de Angulema]]|12. [[Cosme I de Médici]]|13. [[Leonor de Toledo|Leonor Álvarez de Toledo]]|14. [[Fernandu I del Sacro Imperio Romano Germánico|Fernandu I d'Habsburgu]]|15. [[Ana de Bohemia y Hungría]]|16. [[Francisco de Vendôme]]|17. [[María de Luxemburgu]]|18. [[René de Alençon]]|19. [[Margarita de Lorena]]|20. [[Juan III de Navarra]]|21. [[Catalina de Navarra]]|22. [[Carlos d'Orleans (1459-1496)|Carlos d'Orleans]]|23. [[Luisa de Saboya]]|24. [[Giovanni de Médicis]]|25. [[María Salviati]]|26. [[Pedro de Toledo (1484-1553)|Pedro Álvarez de Toledo]]|27. [[María Osorio]]|28. [[Felipe I de Castilla]]|29. [[Juana de Castilla]]|30. [[Ladislao Jagellón de Bohemia y Hungría|Ladislao de Bohemia y Hungría]]|31. [[Ana de Foix-Candale]]|style=font-size: 90%; line-height: 110%;|border=1|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;|boxstyle_5=background-color: #9fe;|boxstyle_4=background-color: #bfc;|boxstyle_3=background-color: #ffc;|boxstyle_2=background-color: #fb9;|boxstyle_1=background-color: #fcc;}}</center></div></div> == Cine y televisión == Enriqueta foi interpretada na ficción por: === Serie de televisión === {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! '''Añu''' ! '''Serie de televisión''' ! '''Actriz''' |- | rowspan="1" align="center" | [[2016]] | ''The Musketeers'' | Olivia Poulet |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{Socesión |predecesor=[[Ana de Dinamarca]] |títulu=[[Ficheru:Coat of Arms of Henrietta Maria of France.svg|45px]]<br />[[Reina consorte d'Inglaterra, Escocia ya Irlanda]] |periodu=[[1625]]-[[1649]] |socesor = [[Catalina Enriqueta de Braganza|Catalina de Portugal]] }} {{NF|1609|1669|Enriqueta Maria de Francia}} [[Categoría:Persones de París]] jkv4xgr42gieurvujle900ts3sn16c3 0 131570 3699358 3694552 2022-07-25T07:30:17Z XabatuBot 43102 iguo testu: Lauro Llamera => Lauro Olmo wikitext text/x-wiki {{Persona}} '''María Luisa Paredes Bartolomé''' {{nym}} ye una [[Actuación|actriz]] [[España|española]] con una destacada trayeutoria teatral y cinematográfica, desenvuelta tamién en países como [[Francia]] ya [[Italia]]. == Trayeutoria == Dende neña amosaba una gran vocación pol [[Teatru|teatru.]] En [[1960]] (a los catorce años d'edá) debutó en cine. Al añu siguiente debutó en teatru. Actuó cola compañía de Conchita Montes como meritoria, na obra de José López Rubio ''Esta nueche tampoco.'' El teatru acompañola mientres tola so trayeutoria profesional (hasta apocayá trunfaba nel teatru con ''[[Hamlet]]'' con Eduard Fernández), anque'l númberu d'intervenciones como actriz en cine o televisión (''Estudiu 1'' ente otros) ye considerable. === Cine: primeros papeles === Nes décades de 1960 y 1970 Marisa Parés interpreta papeles secundarios en filmes de xéneros bien desemeyaos; intervién na película ''El mundu sigue'' (1965) de Fernando Fernán Gómez, en dalgún ''spaghetti western'' y nuna comedia de Marisol. Posiblemente ''Ópera prima'' (1980) de Fernando Trueba supón un puntu d'inflexón y l'entamu del despegue de Marisa Parés nel cine. De la so rellación col direutor de #cine Antonio Isasi-Isasmendi, naz en [[1975]] la so única fía, la tamién actriz María Isasi. === «Chica Almodóvar» === La so reconocencia internacional y masivo ente'l públicu español llegó-y col direutor manchegu [[Pedro Almodóvar]], quien la convirtió nuna «chica Almodóvar»; Parés tien un papel n'Entre tinieblas (1983) y consigue yá papeles principales en películes como ''Tacones lejanos'' o ''La flor de mi secreto.'' Por esta #últimu película foi nomada al [[Premios Goya|premiu Goya]] como meyor actriz protagonista. Siguió collaborando con Almodóvar en ''Todo sobre mi madre'' (1999), ''Hable con ella'' (2002) y ''La piel que habito'' (2010). === Proyeición internacional === Almodóvar abrió-y les puertes del mercáu internacional y tuvo l'honor de trabayar con direutores bien reconocíos del cine européu y en producciones tan emblemátiques como ''La vida ye bella'' (de [[Roberto Benigni]]) y ''Fondu Carmesí'' d'Arturo Ripstein. === Papeles recién === En 2010 interpreta'l papel de [[Sofía de Grecia|reina Sofía]] na miniserie de televisión emitida por Telecinco ''Felipe y Letizia.'' La so participación, xunida a la de Juanjo Puigcorbé como #[[Xuan Carlos I d'España|rey Juan Carlos]], recibió crítiques por causa de los acentos adoptaos por dambos actores.<ref>[https://www.lavanguardia.com/20101028/54062008336/puigcorbe-indignado-por-la-violencia-de-las-criticas-a-su-papel-del-rey.html Puigcorbé, indignado por la "violencia" de las críticas a su papel del Rey]</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/Pantallas/Parodia/real/elpepirtv/20101027elpepirtv_3/Tes Parodia real]</ref><ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2010/10/26/television/1288096114.html 'Felipe y Letizia', criticado hasta en su casa]</ref> === Presidenta de l'Academia === Dende'l 2000 al 2003 foi la presidenta de l'Academia del Cine Español, faciendo frente a la dómina más revesosa y discutiniu d'ésta, yá que nel momentu inicial de la [[Guerra d'Iraq]], los profesionales del cine español manifestáronse rotundamente en contra de too ello na gala del añu 2003. == Filmografía == {| style="margin-bottom: 10px;" | * ''Petra'' ([[2017]]) * ''La mio familia italiana'' ([[2015]]) * ''Traumland'' ([[2013]]) * ''La piel que habito'' ([[2011]]) * ''El dios de madera'' (2010) * ''Los caminos de la memoria'' ([[2009]]) * ''1ª vegada 16 mm'' ([[2008]]) * ''L'Uomo che ama'' ([[2008]]) * ''To'' ([[2008]]) * ''Dempués de l'agua'' ([[2007]]) * ''El camín d'Ana'' ([[2007]]) * ''Les películes de la mio madre'' ([[2006]]) * ''Una ballena morriendo nel desiertu'' ([[2006]]) * ''Four Last Songs'' ([[2006]]) * ''O Espelho Máxicu'' ([[2005]]) * ''Reines'' ([[2005]]) * ''Fríu sol d'iviernu'' ([[2004]]) * ''Dans le rouge du couchant'' ([[2003]]) * ''Una preciosa puesta de sol'' ([[2003]]) * ''Hable con ella'' ([[2002]]) * ''Xabaces'' ([[2001]]) * ''L'espinazu del diañu'' ([[2001]]) * Afrodita, el sabor del amor ([[2001]]) * ''Leo'' (''[[2000]]'') * Jonas et Lila, à demain ([[1999]]) * ''El coronel nun tien quien lu escriba'' ([[1999]]) * ''Todo sobre mi madre'' ([[1999]]) * ''Talk of Angels'' (1998) * ''-y serpent a mangé la grenouille'' (1998) * ''Préférence'' (1998) | valign="top" | * ''Señores de Gardenia'' (1998) * ''La vida ye bella'' (1997) * ''Docteur Chance'' (1997) * ''Fondu Carmesí'' (1996) * ''Cronaca di un amore violato'' (1996) * Trois vies & une seule mort (1996) * ''La flor de mi secreto'' (1995) * ''La nave de los llocos'' (1995) * ''Tombés du ciel'' (1993) * ''Tienru branu de lluxuries y azotees'' (1993) * ''La reina anónima'' (1992) * ''Zwischensaison'' (1992) * ''La última respuesta'' (1992) * Golem, l'esprit de l'exil (1992) * ''Tacones lejanos'' (1991) * ''Continental'' (1990) * ''La to novia ta lloca'' (1988) * ''Mientres haya lluz'' (1987) * ''Tres el cristal'' (1987) * ''Cara de acelga'' (1987) * ''Tata mio'' (1986) * ''Delirios de amor'' (1986) * ''Las bicicletas son para el verano'' (1984) * ''Entre tinieblas'' (1983) | valign="top" | * ''''Ópera prima'''' (1980) * ''Los sos años doraos'' (1980) * ''El perru'' (1976) * ''Llarga nueche de xunetu'' (1974) * ''Abismu'' (1972) * Goya, hestoria d'una soledá (1971) * ''L'espíritu del animal'' (1971) * ''Pastel de sangre'' (1971) * ''Frai Dólar'' (1970) * Carola de día, Carola de nueche (1969) * ''La Revoltosa'' (1969) * El señoritu y los engañadores (1969) * ''L'amante estelar'' (1968) * ''Non disponible'' (1968) * ''Réquiem pal gringo'' (1968) * ''Tintu con amor'' (1968) * ''La tía de Carlos en mini-falda'' (1966) * ''El mundu sigue'' (1965) * ''Llegar a más'' (1963) * ''Berros na nueche'' (1962) * ''Cantar de cuna'' (1961) * ''Los económicamente débiles'' ([[1960]]) * ''091 Policía a la fala'' ([[1960]]) |} == Teatru == [[Ficheru:Marisa_Paredes_en_los_Premios_Goya_2017.jpg|miniaturadeimagen|Nos [[Premios Goya]] de 2017]] * ''L'apagón'' (1968), de Peter Shaffer.<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/01/10/004.html Cartel de ''El apagón'']. [//es.wikipedia.org/wiki/Diario_ABC Diario ABC]. 10 de xineru de 1968. Visto el 14 d'abril de 2011 </ref> * ''Trezu'' (1969). * ''English Spoken'' (1968) de Lauro Olmo.<ref>{{cita web |url=http://dspace.uah.es/jspui/bitstream/10017/4545/1/El%20Teatro%20de%20Lauro%20Olmo.pdf |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120412173352/http://dspace.uah.es/jspui/bitstream/10017/4545/1/El%20Teatro%20de%20Lauro%20Olmo.pdf |fechaarchivu=12 d'abril de 2012|editor=Ricardo Doménech |títulu=El teatro de Lauro Olmo |fechaaccesu=5 de mayu de 2011}}</ref> * ''L'embruxáu'' (1969). * ''La estrella de Sevilla'' (1970), de [[Lope de Vega]]. * ''El engañao'' (1981), de José Martín Recuerda.<ref>{{cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/cultura/Demasiado/esfuerzo/elpepicul/19810215elpepicul_6/Tes|fecha=15 de febreru de 1981|editor=[[Eduardo Haro Tecglen]], [[El País]] |títulu=''Crítica Teatro: "El engañao"'' |fechaaccesu=15 de mayu de 2011}}</ref> * ''Les criaes'' (1983), de Jean Genet. * ''La gata sobre'l teyáu de cinc'' (1984) * ''Orquídees a la lluz de la lluna'' (1988). * ''Los montes de Nyx'' (1994). * ''[[Hamlet]]'' (2006). * ''Sonata de seronda'' (2008). * ''El coxu de Inishmaan'' (2013-2014). == Televisión == {{Llista de columnes|3|* ''[[Felipe y Letizia]]'' (2010) * ''[[Després de la pluja]]'' (2007) * ''[[Las chicas de hoy en día]]'' (1991-1992) * ''[[Delirios de amor]]'' (1989) ** Párpados (1989) * ''[[El olivar de Atocha]]'' (1989) * ''[[Gatos en el tejado]]'' (1988) ** Los tres pies del gato (1988) * ''[[El baile]]'' (1985) * ''[[Goya (serie de televisión)|Goya]]'' (1985) * ''Escrito para TV'' (1984) ** La mujer de arriba (1984) * ''[[Estudio 1]]'' (1967-1982) ** [[Un marido ideal]] (1982) ** [[La dama del alba (teatro)|La dama del alba]] (1982) ** Inquisición (1982) ** [[La pechuga de la sardina]] (1982) ** Sur (1979) ... Regina ** Los bandidos (1974) ** [[Los delfines]] (1974) ** El ladrón (1973) ** [[Todos eran mis hijos]] (1973) ** [[Mi adorado Juan]] (1971) ** [[Las tres hermanas]] (1970) ** [[Peribáñez y el comendador de Ocaña]] (1970) ** El reloj de Baltasar (1970) ** [[El jardín de los cerezos]] (1969) ** La fuente escondida (1969) ** [[El enfermo imaginario]] (1969) ** El puente (1968) ** Los novios de Le Havre (1968) ** Asia (1968) ** Música en la ciudad (1968) ** Música en la noche (1968) ** El comprador de horas (1968) ** El hilo rojo (1967) ** [[El mercader de Venecia]] (1967) * ''[[La máscara negra (serie de televisión)|La máscara negra]]'' (1982) ** La fantástica invasión (1982) * ''[[Cervantes (serie de televisión)|Cervantes]]'' (1981) * ''[[Novela (TVE)|Novela]]'' (1966-1978) ** Padres e hijos (1978) ** Bearn o La sala de las muñecas (1976) ** Tierra para morir (1974) ** La chica de la granja Blossom (1973) ** Padres e hijos (1972) ** El hombre que ríe (1972) ** Lejano pariente sin sombrero (1972) ** El molino junto al río Floss (1971) ** [[Crimen y castigo]] (1970) ** Las alas de la paloma (1968) ** Isabel y María (1968) ** Los cascabeles de la locura (1968) ** Felipe Derblay (1967) ** El fin de de un largo viaje (1966) * ''Teatro estudio'' (1977) ** [[El pato silvestre]] (1977) ** Música en la noche (1977) * ''[[Cuentos y leyendas (serie de televisión)|Cuentos y leyendas]]'' (1975) ** La mancha (1975) ** En provincia (1975) * ''Noche de teatro'' (1974) ** La mordaza (1974) * ''Im Auftrag von Madame'' (1974) ** Leibwache (1974) * ''[[Los pintores del Prado]]'' (1974) ** Tiziano: La soledad (1974) * ''Ficciones'' (1971-1974) ** Datura fastuosa (1974) ** El balcón (1973) ** Una mujer insustancial (1973) ** El ópalo (1973) ** Carmilla (1973) ** La sacerdotisa del bosque de Bolonia (1972) ** Tiempo infinito (1971) * ''[[Los camioneros]]'' (1974) ** Seis toros y uno toreado (1974) * ''[[Historias de Juan Español]]'' (1972) ** Juan Español visita el cabaret (1972) * ''Pequeño estudio'' (1968-1972) ** La bella por la discreta (1972) ** Un hombre irremediable (1968) * ''[[Hora once]]'' (1972) ** Vida tricolor (1972) ** La leyenda de Zuma (1972) ** Los desterrados de Poker Flat (1972) ** Un millonario modelu (1972) * ''[[Las doce caras de Eva]]'' (1971) ** Escorpio (1971) * ''[[A través de la niebla]]'' (1971) ** Un viento de esperanza (1971) * ''Teatro breve'' (1966-1971) ** Dos caminos (1971) ** Mañana de sol (1966) * ''[[Teatro de siempre]]'' (1967-1971) ** Edipo en Colona (1971) ** La zorra y las uvas (1970) ** El cochero de Henschel (1969) ** Los novios de Le Havre (1968) ** El burlador o el ángel del demonio (1968) ** El Nuevo Mundo (1968) ** Diario de un sinvergüenza (1967) * ''Teatro de misterio'' (1970) ** Mejor muerto (1970) * ''Con acento'' (1970) ** La Mancha (1968) * ''Fábulas'' (1968) ** La zorra y el busto (1968) * ''[[Las doce caras de Juan]]'' (1967) ** Aries (1967) ** Cáncer (1967) * ''[[Historias para no dormir]]'' (1967) ** El vidente (1967) * ''[[Tiempo y hora]]'' (1966-1967) ** Aquél 6 d'agostu (1967) ** Días de haber (1967) ** Recordando a Don Julio (1966)}} == Premios y candidatures == ; [[Premios Goya]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Añu ! Categoría ! Película ! Resultáu |- |[[2018]] | colspan="2" |Premiu Goya d'Honor | style="background: #ddffdd" |Ganadora |- | 1995 | Meyor interpretación femenina protagonista | ''La flor de mi secreto'' | Candidata |- | 1987 | Meyor interpretación femenina de repartu | ''Cara de acelga'' | Candidata |} ; [[Premios del Sindicatu d'Actores]] (SAG) {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Añu ! Categoría ! Película ! Resultáu |- | 1998 | [[Premiu del Sindicatu d'Actores al meyor repartu|Meyor repartida]] | ''La vida ye bella'' | Candidata |} ; Fotogrames de Plata {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Añu ! Categoría ! Trabayu ! Resultáu |- | 2015 | colspan="2" |Toa una vida | style="background: #ddffdd" |Ganadora |- | 2006 | Meyor actriz de teatru | ''[[Hamlet]]'' | style="background: #ddffdd" |Ganadora |- | 1995 | rowspan="2" |Meyor actriz de cine | ''La flor de mi secreto'' | style="background: #ddffdd" |Ganadora |- | 1991 | ''Tacones lejanos'' | style="background: #ddffdd" |Ganadora |- | 1988 | Meyor llabor teatral | ''Orquídees a la lluz de la lluna'' | Candidata |- | 1968 | Meyor intérprete de televisión | Conxuntu del so llabor | style="background: #ddffdd" |Ganadora |} ; Premios de la Unión d'Actores {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Añu ! Categoría ! Película ! Resultáu |- | 2011 | Meyor actriz de repartu de cine | ''La piel que habito'' | Candidata |- | 1995 | rowspan="2" |Meyor interpretación protagonista de cine | ''La flor de mi secreto'' | Candidata |- | 1991 | ''Tacones lejanos'' | style="background: #ddffdd" |Ganadora |} ; Otros * Biznaga de Plata del festival de cine de Málaga a la meyor actriz por ''El dios de madera'' (2010). * I Premiu UIMP a la Cinematografía (2009). * Medaya d'Oru al Méritu nes Belles Artes (2007). * Premiu Nacional de Cinematografía ''[[Nacho Martínez]]'' ([[Festival Internacional de Cine de Xixón]], (2007). * Premiu Ondes de Cinematografía (2003). * Premiu ACE (Nueva York) a la meyor actriz de repartu por ''Todo sobre mi madre'' (2000). * Premiu Rodolfo Valentino (1999). * Premiu ACE (Nueva York) a la meyor actriz por ''La flor de mi secreto'' (1997). * Premiu Sant Jordi de Cinematografía, dau por [[Radio Nacional de España|RNE]] en [[Cataluña|Cataluna]] a la meyor actriz por ''La flor de mi secreto'' (1996). * Premiu Nacional de Cinematografía del Ministeriu d'Educación y Cultura (1996). * Premiu Sant Jordi de Cinematografía, dau por [[Radio Nacional de España|RNE]] en [[Cataluña]] a la meyor actriz per ''Tacones lejanos'' (1992). * Antena d'oru (1974). == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Socesión|predecesor=[[Aitana Sánchez-Gijón]] |títulu=[[Academia de las Artes y las Ciencias Cinematográficas de España|Presidenta de la Academia de las Artes y las Ciencias Cinematográficas de España]]|periodu=[[2000]] - [[2003]]}} {{NF|1946||Paredes, Marisa}} [[Categoría:Actores y actrices d'España]] [[Categoría:Persones de la Comunidá de Madrid]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 0aiki40mjffyga5no88v055q7z58sc0 0 132994 3699356 3694540 2022-07-25T07:30:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: Lauro Llamera => Lauro Olmo wikitext text/x-wiki {{persona}} </ref> Dende principios de los años sesenta intervién n'ensame d'obres de teatru filmadas para [[Televisión Española|TVE]]: Collaboró con [[Narciso Ibáñez Serrador|Ibáñez Serrador]] nun par d'episodios de los sos ''[[Historias para no dormir]]'' (1968); realiza una ventena de ''[[Estudiu 1|Estudios 1]]'', ente los cualos destaquen ''[[La importancia de llamase Ernesto]]'' (1968) de [[Oscar Wilde|Wilde]], ''[[Puebla de les muyeres]]'' (1971) de los [[Hermano Álvarez Quintero]], ''[[El avaro]]'' (1972), de [[Molière]]; participa tamién en pieces clásiques recuperaes pal espaciu ''[[Teatru de siempre]]'': ''[[La Celestina]]'' (1967), de [[Fernando de Coloraes|Coloraes]], ''[[Los trés hermanes]]'' (1967), de [[Chéjov]]; protagoniza ''[[Les Vilbes]]'' (1977) y, xuntu a [[Ismael Merlo]] y [[Amelia de la Torre]], la telecomedia ''[[El Señor Villanueva y la so xente]]'' (1979); finalmente interpreta'l papel de ''Pepeta'' na adautación que TVE realiza de la obra ''[[La barraca (serie)|La Barraca]]'', de [[Blasco Ibáñez]]. A lo llargo de los años 70 intervién nuna serie de doblaxes realizaos nos estudios Cineson y Exa de Madrid, llegando a doblar a [[Ellen Burstyn]] en ''[[Alice Doesn't Live Here Anymore]]'' (pol que l'actriz d'[[Estaos Xuníos]] ganaría'l [[Óscar a la meyor actriz]]) o a [[Liv Ullmann]] en ''[[Berros y xuxurios]]'', ente otres. En 1978 realiza ''[[Enriba Fazaña]]'', onde comparte protagonismu con [[Fernando Fernán Gómez]] y [[Héctor Alterio]] ente otros. En 1981 protagoniza ''[[Función de nueche]]'', una innovadora propuesta de la direutora [[Josefina Molina]] que narra les desventures d'un matrimoniu d'actores na vida real, Herrera y Daniel Dicenta, y les rellaciones colos sos fíos. Lola Herrera siempres se sintió arguyosa d'esti papel y refierse al filme como "''una terapia''". En 1982 co-protagoniza al pie d'[[Alfredo Landa]] ''[[La próxima estación]]'' d'[[Antonio Mercero]] y que narra la problemática xuvenil. En 1996 participa en ''[[El amor perjudica seriamente la salud]]'', onde da vida a la suegra de [[Juanjo Puigcorbé]]. Nestos últimos años protagonizó numberoses series de televisión, ente les que destaquen ''[[La casa de los líos]]'' xuntu a [[Arturo Fernández]], ''El grupu'' na qu'interpretaba a la madre d'una de les pacientes del grupu lleváu pol psicólogu encarnáu por [[Héctor Alterio]] y ''[[Un pasu alantre]]'', na que daba vida a la direutora de l'academia de baille ya interpretación onde trescurría l'acción y ''[[Fuera de sitiu]]'', xunto a la so fía Natalia. Muncho más venceyada al teatru que al cine, ta considerada una de les grandes dames de la escena española por crítica y públicu según una de les más grandes actrices de teatru de la última metá del sieglu XX. Empecipió la so actividá teatral na compañía de [[Tina Gascó]] a finales de los años 50. Ente les sos interpretaciones teatrales más recordaes son: ''[[El campaneru]]'' (1957) d'[[Edgar Wallace]], ''[[Xaque de reina]]'' (1959) de Monteagudo y Aizpuru,<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1959/05/23/064.html Nel Cómicu estrenóse ''Xaque de Reina'', de Monteagudo y Aizpuru]. [[Diariu ABC]]. 23 de mayu de 1959. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Hai daquién detrás de la puerta]]'' (1959) d'[[Alfonso Paso]],<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.es/preview/1959/08/27/pagina-20/32740141/pdf.html Mañana, presentación de Tina Gascó y estrenu de ''Hai daquién detrás de la puerta'', d'Alfonso Paso]. [[La Vanguardia]]. 27 d'agostu de 1959. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Lucy Crown]]'' (1960) d'[[Irving Shaw]], ''Chéri'' (1961) de [[Colette]], ''Rebelde'' (1962) d'Alfonso Paso,<ref>[http://hemeroteca.abcdesevilla.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1997/03/03/121.html Muerre Vicente Parra, un Alfonso XII de cine]. [[Diariu ABC]]. 3 de marzu de 1997. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''El güevu'' (1963) de Marceau,<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.es/preview/1963/10/19/pagina-31/32675467/pdf.html Estrenu de ''El güevu'', una comedia de Felicien Marceau]. [[La Vanguardia]]. 19 d'ochobre de 1963. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Cita en Senlis]]'' (1963) de [[Jean Anouilh]], ''[[Una estatua pa los palombos]]'' (1964) de Angel Escarzaga,<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1964/09/13/085.html Cartelera madrilana]. [[Diariu ABC]]. 13 de setiembre de 1964. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Jaque a la juventud]]'' (1965) de [[Julia Maura]], ''Xuegos d'iviernu'' (1967) de [[Jaime Salom]], ''[[English Spoken]]'' (1968) de [[Lauro Olmo]],<ref>{{Cita web |url=http://dspace.uah.es/jspui/bitstream/10017/4545/1/El%20Teatru%20de%20Lauro%20Llamera.pdf |títulu=El teatru de Lauro Olmo |editor=Ricardo Doménech |fechaaccesu=5 de mayu de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120412173352/http://dspace.uah.es/jspui/bitstream/10017/4545/1/El%20Teatru%20de%20Lauro%20Llamera.pdf |fechaarchivu=12 d'abril de 2012 }}</ref> ''[[Pero nel centru, l'amor]]'' (1969) de [[José María Pemán]], ''[[Fortunata y Jacinta]]'' (1969) de [[Benito Pérez Galdós]], ''Amores cruzaos'' (1970) de Salacrou,<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1970/10/11/075.html ''amores cruzaos'', de Salacrou, nel Poliorama de Barcelona]. [[Diariu ABC]]. 11 d'ochobre de 1970. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Stratojet 991]]'' (1971) de [[Juan José Alonso Millán]], ''L'amor propio'' (1972) de [[Marc Camoletti]], ''[[Un soplíu de pasión]]'' (1977) de Peter Nichols, ''[[Les amargoses llárimes de Petra von Kant]]'', ''[[Los últimos díes de Emmanuel Kant]]'' (1989/1990) d'[[Alfonso Xastre]], ''A toa lluz/Eva al desnudu'' (1993), ''[[Cinco hores con Mario]]'', monólogu obra de [[Miguel Delibes]] y que lleva representando más de 35 años. Ente los sos últimos ésitos ta ''[[Soles (obra de teatru)|Soles]]'', adautación teatral de la película del mesmu nome. En 2008 trabaya na obra de teatru ''[[Seis clases de baille en seis selmanes]]'', col so compañeru de repartu [[Juanjo Artero]] y en 2011 en ''[[Quería Matilde]]''.<ref>[http://www.antena3.com/noticias/cultura/lola-ferrera-vuelve-tables_2011101400199.html ''Lola Herrera vuelve a les tables'']. [[Antena 3]]. 15 d'ochobre de 2011. Vistu'l 24 d'ochobre de 2011 </ref> Ente les sos últimes apaiciones na escena, a la muerte de [[Miguel Delibes]] participó nel estrenu de ''Maestru, oda a Miguel Delibes'', obra pa narrador, coru y orquesta sinfónica con música d'[[Ernesto Monsalve]] y lletra del periodista [[Carlos Aganzo]], y que narra la vida del homenaxáu dende la so infancia hasta'l so fallecimientu per mediu d'un contemporaneu analís de los espacios y les vivencies del protagonista (Castiella, Campo Grande, Xornada de Caza...). Na obra tuvo dirixida por [[José Luis Alonso de Santos]], teniendo llugar la première nel [[Teatru Zorrilla (Valladolid)|Teatru Zorrilla]] de [[Valladolid]], el 16 de payares de 2010, cola asistencia de toles autoridaes. Emitir por televisión y más tarde editóse un DVD que partió ''[[El Norte de Castilla]]''. == Premiu == Lola Herrera recibió ente otros premios, el [[Premiu Max]] de les artes escéniques por ''[[Soles (obra de teatru)|Soles]]'' en 2006,<ref>{{Cita web |url=https://www.imdb.com/title/tt0778745/ |títulu= Llista de premiaos nos IX premios Max de les artes escéniques |fechaaccesu=3 de xunu de 2009 |idioma=inglés }}</ref> [[Fotogrames de Plata]] en 2005 y 2006 por ''[[Cinco hores con Mario]]'' y ''[[Soles (obra)|Soles]]'' respeutivamente, y una nominación más por ''Seis clases de baille en seis selmanes'', y el [[Premiu Ercilla]] de Teatru (2005) a toa una vida dedicada al teatru.<ref name="Magweb" /> [[Ficheru:Plaza Lola Herrera.JPG|thumb|200px| Plaza Lola Herrera nel [[Les Delicies (Valladolid)|Barriu de Les Delicies]], [[Valladolid]].]] Amás recibió dos [[Antena d'Oru]] en 1969 y 2010 y el [[TP d'Oru]] a la ''Meyor Actriz'' en dos causes: 1977 por ''[[Les Vilbes]]'', [[1979]] por ''[[La barraca (serie)|La Barraca]]'' y tamién pola so trayeutoria en [[2009]]. El 22 d'ochobre de 2010 recibe nel históricu [[Teatru Circu d'Albacete]] el prestixosu XIV [[Premiu Nacional de Teatru ''Pepe Isbert'']] que lu concede por votación popular l'Asociación d'Amigos de los Teatros d'España (AMITE). == Llibros publicaos == * ''Quedo colo meyor''. La Esfera de los Llibros, [[2013]].<ref>[http://www.casadellibro.com/llibro-quedo con-lo-meyor/9788499708959/2193837 Casa del Llibru]</ref>ISBN 9788499708959 == Vida personal == Casada en 1960 col actor [[Daniel Dicenta]] (fíu de [[Manuel Dicenta]]) y separada dende 1967, divórciase, teniendo dos fíos de mancomún, Natalia y Daniel. [[Natalia Dicenta]] compartió cartelu cola so madre en delles ocasiones, ente elles, en ''Eva al desnudu'', y l'última ocasión en ''Soles'', onde interpretaba a la so fía na ficción. Por esti papel foi nomada a los [[Fotogrames de Plata]] y a los [[Premios Max]]. Vivió bien de años cola so madre Marta Dolores Arranz Pascual ([[1914]]-[[2009]]) finada a los 95 años y cola so tía María Arranz Pascual, hermana mayor de la so madre, nacida en [[xineru]] de [[1911]] y finada con 105 años en [[febreru]] de [[2016]]. == Trayeutoria en teatru Llista de columnes|2| * ''El campaneru'' (1957) * ''La casa del odiu'' (1958) * ''Xaque de reina'' (1959) * ''Hai daquién detrás de la puerta'' (1959) * ''¡Béseme usté!'' (1960) * ''Les muyeres y yo'' (1960) * ''Los trés quitáronme'l suañu'' (1960) * ''Lucy Crown'' (1960) * ''Les bones persones'' (1961) * ''Queríu selvaxe'' (1961) * ''Chéri'' (1961) * ''Rebelde'' (1962) * ''El güevu'' (1963) * ''[[Cita en Senlis]]'' (1963) * ''[[El bagul d'amarutar]]'' (1964) * ''Una estatua pa los palombos'' (1964) * ''[[Jaque a la juventud]]'' (1965) * ''Ella, él y Salomon'' (1966) * ''[[Xuegos d'iviernu]]'' (1967) * ''Adán 67'' (1967) * ''[[English spoken]]'' (1968) * ''[[...Pero nel centru, l'amor]]'' (1968)<ref>{{Cita web |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/12/31/089.html |títulu= "Pero nel centru, l'amor", de Pemán, nel Arlequín |editor= [[Diariu ABC]] |fecha=12 de marzu de 2015}}</ref> * ''[[Fortunata y Jacinta]]'' (1969) * ''[[Amores cruzaos]]'' (1970) * ''Stratojet 991'' (1971) * ''L'amor propio'' (1972) * ''Un soplíu de pasión'' (1977) * ''La familia bailla'' (1977) * ''[[Alicia nel París de les maravíes]]'' (1978) * ''[[Cinco hores con Mario]]'' (1979-2016) * ''Juana del amor formoso'' (1983) * ''[[Les amargoses llárimes de Petra Von Kant]]'' (1985) * ''[[Los últimos díes de Emmanuel Kant]]'' (1990) * ''Palombos desacobardaos'' (1990) * ''Eva al desnudu/A toa lluz'' (1992) * ''Daqué especial'' (1993) * ''[[Soles (obra de teatru)|Soles]]'' (2005) * ''Seis clases de baille en seis selmanes'' (2008) * ''Quería Matilde'' (2011) * ''[[On Golden Pond (obra de teatru)|On Golden Pond]]'' (2013-presente) }} == Filmografía == *''[[¿Por qué estréguense les patitas?]]'' (2006) *''[[Primer y últimu amor]]'' (2002) *''[[El amor perjudica seriamente la salud]]'' (1996) *''[[En clarixa]]'' (1987) *''[[La próxima estación]]'' (1982) * ''[[Función de Nueche]]'' (1981) *''[[Él y él]]'' (1980) *''[[Enriba Fazaña]]'' (1978) *''[[Albortar en Londres]]'' (1977) *''[[La selmana del asesín]]'' (1972) *''[[La graduada]]'' (1971) *''[[La Lola, dicen que nun vive sola]]'' (1970) *''[[Cristina Guzmán (película de 1968)|Cristina Guzmán]]'' (1968) *''[[Accidente 703]]'' (1962) == Trayeutoria en TV == === Series de televisión === {| {{tablaguapa}} |- ! Añu !! Serie !! Canal !! Personaxe !! Notes |- | 1977 | ''[[Les Vilbes]]'' | [[La 1]] | Dellos personaxes | 6 episodios |- | 1979 | ''[[La barraca (serie)|La Barraca]]'' | [[La 1]] | Pepeta | 9 episodios |- | 1979 | ''[[El Señor Villanueva y la so xente]]'' | [[La 1]] | Cristina de Villanueva | 7 episodios |- | 1996 - 2000 | ''[[La casa de los líos]]'' | [[Antena 3]] | Pilar Valdés | 114 episodios |- | 2000 | ''[[Paraíso (serie de televisión)|Paraíso]]'' | [[La 1]] | | 1 episodiu |- | 2000 - 2001 | ''[[El grupu (serie de televisión)|El grupu]]'' | [[Telecinco]] | Adela | 11 episodios |- | 2002 - 2005 | ''[[Un pasu alantre]]'' | [[Antena 3]] | Carmen Arranz | 81 episodios |- | 2008 | ''[[Fuera de sitiu]]'' | [[La 1]] | Carlota | 8 episodios |- | 2010 | ''[[Les moces d'oru (España)|Les moces d'oru]]'' | [[La 1]] | Blanca Devereaux | 26 episodios |- | 2015 | ''[[La española inglesa]]'' | [[La 1]] | Reina Sabela I | TV-Movie |- | 2015 - 2016 | ''[[Amar es para siempre]]'' | [[Antena 3]] | Emilia Ferrer Alonso | 186 Episodios |- |} === Teatru en televisión === {{Llista de columnes|2| * '''''El quintu caballeru ** ''Mister George'' (1 de xineru de 1976) * '''''El Teatru ** ''Hay una luz sobre la cama'' (28 d'ochobre de 1974) ** ''Branu y fumu'' (25 de payares de 1974) * '''''Ficciones'' ** ''Los güeyos de la pantera'' (20 de mayu de 1974) * '''''Nueche de teatru'' ** ''[[Los trés etcéteras de Don Simón]]'' (3 de mayu de 1974) * '''''[[Hestories de Juan Español]]'' ** ''Juan Español, aprensivu'' (22 de payares de 1972) ** ''Juan Español y Lolita'' (1 d'ochobre de 1973) * '''''[[Las doce caras de Eva]]'' ** ''Acuariu'' (1 de xineru de 1972) * '''''[[Del dichu al fechu]]'' ** ''El qu'a fierro mata, a fierro muerre'' (26 de mayu de 1971) * '''''[[Hora once]]'' ** ''Yanko, el músicu'' (6 de mayu de 1971) ** ''Adolescencia'' (19 de febreru de 1972) ** ''El recluta'' (11 de marzu de 1972) ** ''Les parés oyen'' (29 d'ochobre de 1973) * '''''Xuegos pa Mayores'' ** ''Xente risondero'' (1 de marzu de 1971) * '''''Abarrunta'' ** ''La trampa'' (9 de payares de 1970) ** ''Mientres llega la nueche'' (9 de xineru de 1971) * '''''[[Al filu d'imposible (serie de televisión)|Al filu d'imposible]] ** ''Venenu activu'' (11 de xunetu de 1970) * '''''La risa española'' ** ''Toos yeren de Toronto'' (20 de xunu de 1969) ** ''Qué solo me dexes'' (18 de xunetu de 1969) * '''''Pequeñu estudiu'' ** ''La ferida'' (10 de xineru de 1969) ** ''Los zapatos'' (25 de xunu de 1969) * '''''El Premiu'' ** ''La saga'' (2 d'avientu de 1968) * '''''Fábules ** ''El cuervu y el foín'' (14 d'abril de 1968) * '''''[[Historias para no dormir]]'' ** ''La casa'' (1 de xineru de 1968) ** ''El tresplante'' (15 de marzu de 1968) * '''''[[Teatru de siempre]] ** ''[[La Celestina]]'' (19 de xineru de 1967) ** ''La verdá sospechosa'' (6 d'abril de 1967) ** ''[[Los trés hermanes]]'' (27 d'ochobre de 1967) ** ''[[La llosa de los suaños]]'' (26 de xineru de 1968) ** ''Juno y el pavu real'' (4 d'abril de 1968) ** ''El tiempu ye un suañu'' (18 d'abril de 1968) ** ''[[Pa ti ye'l mundu]]'' (23 de mayu de 1968) ** ''La mio familia'' (7 de febreru de 1969) ** ''Nube'' (10 de setiembre de 1969) ** ''Mademoiselle de Lowenzorn'' (28 d'abril de 1971) ** ''Los enfotos d'una casa'' (27 de marzu de 1972) * '''''[[Los dolce cares de Juan]]'' ** ''Aries'' (2 d'avientu de 1967) * '''''La otra música ** ''La noticia'' (8 d'ochobre de 1967) * '''''[[Doce cuento y una velea]]'' ** ''Por favor, compruebe'l futuru'' (16 de setiembre de 1967) * '''''[[Estudiu 1]]'' ** ''[[La ferida del tiempu]]'' (18 de xineru de 1967) ** ''[[Un home ideal]]'' (30 d'agostu de 1967) ** ''La comedia de la felicidá'' (2 de xineru de 1968) ** ''El pueblu veraniegu'' (24 de setiembre de 1968) ** ''[[La importancia de llamase Ernesto]]'' (17 d'avientu de 1968) ** ''[[Prohibíu na seronda]]'' (7 d'abril de 1970) ** ''[[L'árbol d'Atestar]]'' (9 de xunetu de 1970) ** ''[[Pa ti ye'l mundu]]'' (5 de marzu de 1971) ** ''L'emigrante de Brisbane'' (5 de payares de 1971) ** ''[[Puebla de les muyeres]]'' (12 de payares de 1971) ** ''Los blancos dientes del perru'' (25 de febreru de 1972) ** ''La risa'' (24 de marzu de 1972) ** ''[[El avaro]]'' (14 d'abril de 1972) ** ''[[Ventolera]]'' (7 de xunetu de 1972) ** ''[[El complexu de Filemón]]'' (31 d'agostu de 1973) ** ''[[Los galeotes]]'' (22 de marzu de 1974) ** ''Mister George'' (8 de marzu de 1976) ** ''[[Los trés etcéteras de Don Simón]]'' (19 de xineru de 1978) ** ''[[Don Gil de les calces verdes]]'' (28 de marzu de 1978) ** [[Los comuñeros (obra de teatru)|''Los comuñeros'']] (8 de xunu de 1978) * '''''Telecomedia d'humor ** ''Hai otros homes'' (11 d'avientu de 1966) ** ''[[La dama duende]]'' (22 d'ochobre de 1967) * '''''Autores invitaos ** ''La otra ciudá'' (27 d'abril de 1966) * '''''[[Novela (TVE)|Novela]]'' ** ''Investigación xudicial'' (7 de xunu de 1965) ** ''[[Xuegos d'iviernu]]'' (6 de payares de 1967) ** ''Tu yes la paz'' (11 d'avientu de 1967) ** ''La vergonzosa tenrura'' (26 de febreru de 1968) ** ''Biografía de Koch'' (3 de xunu de 1968) ** ''The Wings of the Dove'' (4 de payares de 1968) ** ''L'home de la oreya rota'' (19 de mayu de 1969) ** ''Cabeza d'estopa'' (10 de payares de 1969) ** ''Flores pa Elena'' (9 de febreru de 1970) ** ''L'amigu'' (29 de xunu de 1970) ** ''El Señor de Villemer'' (10 d'agostu de 1970) ** ''Enrique de Legardère'' (26 de xunetu de 1971) ** ''L'aritmética del amor'' (29 de xineru de 1973) ** ''Selma Lagerlöf'' (29 de xunetu de 1974) * '''''Escuela d'homes'' ** ''Lleición pa muyeres'' (17 d'ochobre de 1964) * '''''[[Primer fila (programa de televisión)|Primer fila]]''''' ** ''[[Edén Términu]]'' (15 de xunetu de 1964) ** ''Invitación al castiellu'' (3 de marzu de 1965) * '''''Estudiu 3 ** ''El guateque'' (3 de febreru de 1964) ** ''La última fueya'' (13 d'abril de 1964) * '''''Ficies ** ''Ventisca'' (24 de xineru de 1964) ** ''Esto ye amor'' (5 de xunu de 1964) ** ''El visitante'' (12 de xunu de 1964) ** ''Xuiciu íntimu'' (17 de xunetu de 1964) ** ''Vacíu'' (3 d'ochobre de 1964) ** ''Anxelinos al cielu'' (7 de payares de 1964)<ref name="Magweb" /> * '''''Gran teatru''''' ** ''Los díes felices'' (26 de xineru de 1962) }} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *{{commonscat}} *{{IMDb|0380454}} {{Tradubot|Lola Herrera}} {{NF|1935||Herrera, Lola}} [[Categoría:Actores y actrices de Castiella y Lleón]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de voz d'España]] [[Categoría:Ganadores del premiu TP d'Oru a la meyor actriz]] [[Categoría:Ganadores del Premiu Max]] [[Categoría:Ganadores del Premiu Antena d'Oru]] [[Categoría:Medaya d'Oru al Méritu nel Trabayu]] [[Categoría:Premiu Castiella y Lleón de les Artes]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] amyressuji9qbjdkwilw1rzj7hsdn7j 3699364 3699356 2022-07-25T07:36:15Z XabatuBot 43102 películes wikitext text/x-wiki {{persona}} </ref> Dende principios de los años sesenta intervién n'ensame d'obres de teatru filmadas para [[Televisión Española|TVE]]: Collaboró con [[Narciso Ibáñez Serrador|Ibáñez Serrador]] nun par d'episodios de los sos ''[[Historias para no dormir]]'' (1968); realiza una ventena de ''[[Estudiu 1|Estudios 1]]'', ente los cualos destaquen ''[[La importancia de llamase Ernesto]]'' (1968) de [[Oscar Wilde|Wilde]], ''[[Puebla de les muyeres]]'' (1971) de los [[Hermano Álvarez Quintero]], ''[[El avaro]]'' (1972), de [[Molière]]; participa tamién en pieces clásiques recuperaes pal espaciu ''[[Teatru de siempre]]'': ''[[La Celestina]]'' (1967), de [[Fernando de Coloraes|Coloraes]], ''[[Los trés hermanes]]'' (1967), de [[Chéjov]]; protagoniza ''[[Les Vilbes]]'' (1977) y, xuntu a [[Ismael Merlo]] y [[Amelia de la Torre]], la telecomedia ''[[El Señor Villanueva y la so xente]]'' (1979); finalmente interpreta'l papel de ''Pepeta'' na adautación que TVE realiza de la obra ''[[La barraca (serie)|La Barraca]]'', de [[Blasco Ibáñez]]. A lo llargo de los años 70 intervién nuna serie de doblaxes realizaos nos estudios Cineson y Exa de Madrid, llegando a doblar a [[Ellen Burstyn]] en ''[[Alice Doesn't Live Here Anymore]]'' (pol que l'actriz d'[[Estaos Xuníos]] ganaría'l [[Óscar a la meyor actriz]]) o a [[Liv Ullmann]] en ''[[Berros y xuxurios]]'', ente otres. En 1978 realiza ''[[Enriba Fazaña]]'', onde comparte protagonismu con [[Fernando Fernán Gómez]] y [[Héctor Alterio]] ente otros. En 1981 protagoniza ''[[Función de nueche]]'', una innovadora propuesta de la direutora [[Josefina Molina]] que narra les desventures d'un matrimoniu d'actores na vida real, Herrera y Daniel Dicenta, y les rellaciones colos sos fíos. Lola Herrera siempres se sintió arguyosa d'esti papel y refierse al filme como "''una terapia''". En 1982 co-protagoniza al pie d'[[Alfredo Landa]] ''[[La próxima estación]]'' d'[[Antonio Mercero]] y que narra la problemática xuvenil. En 1996 participa en ''[[El amor perjudica seriamente la salud]]'', onde da vida a la suegra de [[Juanjo Puigcorbé]]. Nestos últimos años protagonizó numberoses series de televisión, ente les que destaquen ''[[La casa de los líos]]'' xuntu a [[Arturo Fernández]], ''El grupu'' na qu'interpretaba a la madre d'una de les pacientes del grupu lleváu pol psicólogu encarnáu por [[Héctor Alterio]] y ''[[Un pasu alantre]]'', na que daba vida a la direutora de l'academia de baille ya interpretación onde trescurría l'acción y ''[[Fuera de sitiu]]'', xunto a la so fía Natalia. Muncho más venceyada al teatru que al cine, ta considerada una de les grandes dames de la escena española por crítica y públicu según una de les más grandes actrices de teatru de la última metá del sieglu XX. Empecipió la so actividá teatral na compañía de [[Tina Gascó]] a finales de los años 50. Ente les sos interpretaciones teatrales más recordaes son: ''[[El campaneru]]'' (1957) d'[[Edgar Wallace]], ''[[Xaque de reina]]'' (1959) de Monteagudo y Aizpuru,<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1959/05/23/064.html Nel Cómicu estrenóse ''Xaque de Reina'', de Monteagudo y Aizpuru]. [[Diariu ABC]]. 23 de mayu de 1959. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Hai daquién detrás de la puerta]]'' (1959) d'[[Alfonso Paso]],<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.es/preview/1959/08/27/pagina-20/32740141/pdf.html Mañana, presentación de Tina Gascó y estrenu de ''Hai daquién detrás de la puerta'', d'Alfonso Paso]. [[La Vanguardia]]. 27 d'agostu de 1959. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Lucy Crown]]'' (1960) d'[[Irving Shaw]], ''Chéri'' (1961) de [[Colette]], ''Rebelde'' (1962) d'Alfonso Paso,<ref>[http://hemeroteca.abcdesevilla.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1997/03/03/121.html Muerre Vicente Parra, un Alfonso XII de cine]. [[Diariu ABC]]. 3 de marzu de 1997. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''El güevu'' (1963) de Marceau,<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.es/preview/1963/10/19/pagina-31/32675467/pdf.html Estrenu de ''El güevu'', una comedia de Felicien Marceau]. [[La Vanguardia]]. 19 d'ochobre de 1963. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Cita en Senlis]]'' (1963) de [[Jean Anouilh]], ''[[Una estatua pa los palombos]]'' (1964) de Angel Escarzaga,<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1964/09/13/085.html Cartelera madrilana]. [[Diariu ABC]]. 13 de setiembre de 1964. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Jaque a la juventud]]'' (1965) de [[Julia Maura]], ''Xuegos d'iviernu'' (1967) de [[Jaime Salom]], ''[[English Spoken]]'' (1968) de [[Lauro Olmo]],<ref>{{Cita web |url=http://dspace.uah.es/jspui/bitstream/10017/4545/1/El%20Teatru%20de%20Lauro%20Llamera.pdf |títulu=El teatru de Lauro Olmo |editor=Ricardo Doménech |fechaaccesu=5 de mayu de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120412173352/http://dspace.uah.es/jspui/bitstream/10017/4545/1/El%20Teatru%20de%20Lauro%20Llamera.pdf |fechaarchivu=12 d'abril de 2012 }}</ref> ''[[Pero nel centru, l'amor]]'' (1969) de [[José María Pemán]], ''[[Fortunata y Jacinta]]'' (1969) de [[Benito Pérez Galdós]], ''Amores cruzaos'' (1970) de Salacrou,<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1970/10/11/075.html ''amores cruzaos'', de Salacrou, nel Poliorama de Barcelona]. [[Diariu ABC]]. 11 d'ochobre de 1970. Vistu'l 24 d'abril de 2011 </ref> ''[[Stratojet 991]]'' (1971) de [[Juan José Alonso Millán]], ''L'amor propio'' (1972) de [[Marc Camoletti]], ''[[Un soplíu de pasión]]'' (1977) de Peter Nichols, ''[[Les amargoses llárimes de Petra von Kant]]'', ''[[Los últimos díes de Emmanuel Kant]]'' (1989/1990) d'[[Alfonso Xastre]], ''A toa lluz/Eva al desnudu'' (1993), ''[[Cinco hores con Mario]]'', monólogu obra de [[Miguel Delibes]] y que lleva representando más de 35 años. Ente los sos últimos ésitos ta ''[[Soles (obra de teatru)|Soles]]'', adautación teatral de la película del mesmu nome. En 2008 trabaya na obra de teatru ''[[Seis clases de baille en seis selmanes]]'', col so compañeru de repartu [[Juanjo Artero]] y en 2011 en ''[[Quería Matilde]]''.<ref>[http://www.antena3.com/noticias/cultura/lola-ferrera-vuelve-tables_2011101400199.html ''Lola Herrera vuelve a les tables'']. [[Antena 3]]. 15 d'ochobre de 2011. Vistu'l 24 d'ochobre de 2011 </ref> Ente les sos últimes apaiciones na escena, a la muerte de [[Miguel Delibes]] participó nel estrenu de ''Maestru, oda a Miguel Delibes'', obra pa narrador, coru y orquesta sinfónica con música d'[[Ernesto Monsalve]] y lletra del periodista [[Carlos Aganzo]], y que narra la vida del homenaxáu dende la so infancia hasta'l so fallecimientu per mediu d'un contemporaneu analís de los espacios y les vivencies del protagonista (Castiella, Campo Grande, Xornada de Caza...). Na obra tuvo dirixida por [[José Luis Alonso de Santos]], teniendo llugar la première nel [[Teatru Zorrilla (Valladolid)|Teatru Zorrilla]] de [[Valladolid]], el 16 de payares de 2010, cola asistencia de toles autoridaes. Emitir por televisión y más tarde editóse un DVD que partió ''[[El Norte de Castilla]]''. == Premiu == Lola Herrera recibió ente otros premios, el [[Premiu Max]] de les artes escéniques por ''[[Soles (obra de teatru)|Soles]]'' en 2006,<ref>{{Cita web |url=https://www.imdb.com/title/tt0778745/ |títulu= Llista de premiaos nos IX premios Max de les artes escéniques |fechaaccesu=3 de xunu de 2009 |idioma=inglés }}</ref> [[Fotogrames de Plata]] en 2005 y 2006 por ''[[Cinco hores con Mario]]'' y ''[[Soles (obra)|Soles]]'' respeutivamente, y una nominación más por ''Seis clases de baille en seis selmanes'', y el [[Premiu Ercilla]] de Teatru (2005) a toa una vida dedicada al teatru.<ref name="Magweb" /> [[Ficheru:Plaza Lola Herrera.JPG|thumb|200px| Plaza Lola Herrera nel [[Les Delicies (Valladolid)|Barriu de Les Delicies]], [[Valladolid]].]] Amás recibió dos [[Antena d'Oru]] en 1969 y 2010 y el [[TP d'Oru]] a la ''Meyor Actriz'' en dos causes: 1977 por ''[[Les Vilbes]]'', [[1979]] por ''[[La barraca (serie)|La Barraca]]'' y tamién pola so trayeutoria en [[2009]]. El 22 d'ochobre de 2010 recibe nel históricu [[Teatru Circu d'Albacete]] el prestixosu XIV [[Premiu Nacional de Teatru ''Pepe Isbert'']] que lu concede por votación popular l'Asociación d'Amigos de los Teatros d'España (AMITE). == Llibros publicaos == * ''Quedo colo meyor''. La Esfera de los Llibros, [[2013]].<ref>[http://www.casadellibro.com/llibro-quedo con-lo-meyor/9788499708959/2193837 Casa del Llibru]</ref>ISBN 9788499708959 == Vida personal == Casada en 1960 col actor [[Daniel Dicenta]] (fíu de [[Manuel Dicenta]]) y separada dende 1967, divórciase, teniendo dos fíos de mancomún, Natalia y Daniel. [[Natalia Dicenta]] compartió cartelu cola so madre en delles ocasiones, ente elles, en ''Eva al desnudu'', y l'última ocasión en ''Soles'', onde interpretaba a la so fía na ficción. Por esti papel foi nomada a los [[Fotogrames de Plata]] y a los [[Premios Max]]. Vivió bien de años cola so madre Marta Dolores Arranz Pascual ([[1914]]-[[2009]]) finada a los 95 años y cola so tía María Arranz Pascual, hermana mayor de la so madre, nacida en [[xineru]] de [[1911]] y finada con 105 años en [[febreru]] de [[2016]]. == Trayeutoria en teatru Llista de columnes|2| * ''El campaneru'' (1957) * ''La casa del odiu'' (1958) * ''Xaque de reina'' (1959) * ''Hai daquién detrás de la puerta'' (1959) * ''¡Béseme usté!'' (1960) * ''Les muyeres y yo'' (1960) * ''Los trés quitáronme'l suañu'' (1960) * ''Lucy Crown'' (1960) * ''Les bones persones'' (1961) * ''Queríu selvaxe'' (1961) * ''Chéri'' (1961) * ''Rebelde'' (1962) * ''El güevu'' (1963) * ''[[Cita en Senlis]]'' (1963) * ''[[El bagul d'amarutar]]'' (1964) * ''Una estatua pa los palombos'' (1964) * ''[[Jaque a la juventud]]'' (1965) * ''Ella, él y Salomon'' (1966) * ''[[Xuegos d'iviernu]]'' (1967) * ''Adán 67'' (1967) * ''[[English spoken]]'' (1968) * ''[[...Pero nel centru, l'amor]]'' (1968)<ref>{{Cita web |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/12/31/089.html |títulu= "Pero nel centru, l'amor", de Pemán, nel Arlequín |editor= [[Diariu ABC]] |fecha=12 de marzu de 2015}}</ref> * ''[[Fortunata y Jacinta]]'' (1969) * ''[[Amores cruzaos]]'' (1970) * ''Stratojet 991'' (1971) * ''L'amor propio'' (1972) * ''Un soplíu de pasión'' (1977) * ''La familia bailla'' (1977) * ''[[Alicia nel París de les maravíes]]'' (1978) * ''[[Cinco hores con Mario]]'' (1979-2016) * ''Juana del amor formoso'' (1983) * ''[[Les amargoses llárimes de Petra Von Kant]]'' (1985) * ''[[Los últimos díes de Emmanuel Kant]]'' (1990) * ''Palombos desacobardaos'' (1990) * ''Eva al desnudu/A toa lluz'' (1992) * ''Daqué especial'' (1993) * ''[[Soles (obra de teatru)|Soles]]'' (2005) * ''Seis clases de baille en seis selmanes'' (2008) * ''Quería Matilde'' (2011) * ''[[On Golden Pond (obra de teatru)|On Golden Pond]]'' (2013-presente) }} == Filmografía == *''[[¿Por qué estréguense les patitas?]]'' (2006) *''[[Primer y últimu amor]]'' (2002) *''[[El amor perjudica seriamente la salud]]'' (1996) *''[[En clarixa]]'' (1987) *''[[La próxima estación]]'' (1982) * ''[[Función de Nueche]]'' (1981) *''[[Él y él]]'' (1980) *''[[Enriba Fazaña]]'' (1978) *''[[Albortar en Londres]]'' (1977) *''[[La selmana del asesín]]'' (1972) *''[[La graduada]]'' (1971) *''[[La Lola, dicen que nun vive sola]]'' (1970) *''[[Cristina Guzmán (película de 1968)|Cristina Guzmán]]'' (1968) *''[[Accidente 703]]'' (1962) == Trayeutoria en TV == === Series de televisión === {| {{tablaguapa}} |- ! Añu !! Serie !! Canal !! Personaxe !! Notes |- | 1977 | ''[[Les Vilbes]]'' | [[La 1]] | Dellos personaxes | 6 episodios |- | 1979 | ''[[La barraca (serie)|La Barraca]]'' | [[La 1]] | Pepeta | 9 episodios |- | 1979 | ''[[El Señor Villanueva y la so xente]]'' | [[La 1]] | Cristina de Villanueva | 7 episodios |- | 1996 - 2000 | ''[[La casa de los líos]]'' | [[Antena 3]] | Pilar Valdés | 114 episodios |- | 2000 | ''[[Paraíso (serie de televisión)|Paraíso]]'' | [[La 1]] | | 1 episodiu |- | 2000 - 2001 | ''[[El grupu (serie de televisión)|El grupu]]'' | [[Telecinco]] | Adela | 11 episodios |- | 2002 - 2005 | ''[[Un pasu alantre]]'' | [[Antena 3]] | Carmen Arranz | 81 episodios |- | 2008 | ''[[Fuera de sitiu]]'' | [[La 1]] | Carlota | 8 episodios |- | 2010 | ''[[Les moces d'oru (España)|Les moces d'oru]]'' | [[La 1]] | Blanca Devereaux | 26 episodios |- | 2015 | ''[[La española inglesa]]'' | [[La 1]] | Reina Sabela I | TV-Movie |- | 2015 - 2016 | ''[[Amar es para siempre]]'' | [[Antena 3]] | Emilia Ferrer Alonso | 186 Episodios |- |} === Teatru en televisión === {{Llista de columnes|2| * '''''El quintu caballeru ** ''Mister George'' (1 de xineru de 1976) * '''''El Teatru ** ''Hay una luz sobre la cama'' (28 d'ochobre de 1974) ** ''Branu y fumu'' (25 de payares de 1974) * '''''Ficciones'' ** ''Los güeyos de la pantera'' (20 de mayu de 1974) * '''''Nueche de teatru'' ** ''[[Los trés etcéteras de Don Simón]]'' (3 de mayu de 1974) * '''''[[Hestories de Juan Español]]'' ** ''Juan Español, aprensivu'' (22 de payares de 1972) ** ''Juan Español y Lolita'' (1 d'ochobre de 1973) * '''''[[Las doce caras de Eva]]'' ** ''Acuariu'' (1 de xineru de 1972) * '''''[[Del dichu al fechu]]'' ** ''El qu'a fierro mata, a fierro muerre'' (26 de mayu de 1971) * '''''[[Hora once]]'' ** ''Yanko, el músicu'' (6 de mayu de 1971) ** ''Adolescencia'' (19 de febreru de 1972) ** ''El recluta'' (11 de marzu de 1972) ** ''Les parés oyen'' (29 d'ochobre de 1973) * '''''Xuegos pa Mayores'' ** ''Xente risondero'' (1 de marzu de 1971) * '''''Abarrunta'' ** ''La trampa'' (9 de payares de 1970) ** ''Mientres llega la nueche'' (9 de xineru de 1971) * '''''[[Al filu d'imposible (serie de televisión)|Al filu d'imposible]] ** ''Venenu activu'' (11 de xunetu de 1970) * '''''La risa española'' ** ''Toos yeren de Toronto'' (20 de xunu de 1969) ** ''Qué solo me dexes'' (18 de xunetu de 1969) * '''''Pequeñu estudiu'' ** ''La ferida'' (10 de xineru de 1969) ** ''Los zapatos'' (25 de xunu de 1969) * '''''El Premiu'' ** ''La saga'' (2 d'avientu de 1968) * '''''Fábules ** ''El cuervu y el foín'' (14 d'abril de 1968) * '''''[[Historias para no dormir]]'' ** ''La casa'' (1 de xineru de 1968) ** ''El tresplante'' (15 de marzu de 1968) * '''''[[Teatru de siempre]] ** ''[[La Celestina]]'' (19 de xineru de 1967) ** ''La verdá sospechosa'' (6 d'abril de 1967) ** ''[[Los trés hermanes]]'' (27 d'ochobre de 1967) ** ''[[La llosa de los suaños]]'' (26 de xineru de 1968) ** ''Juno y el pavu real'' (4 d'abril de 1968) ** ''El tiempu ye un suañu'' (18 d'abril de 1968) ** ''[[Pa ti ye'l mundu]]'' (23 de mayu de 1968) ** ''La mio familia'' (7 de febreru de 1969) ** ''Nube'' (10 de setiembre de 1969) ** ''Mademoiselle de Lowenzorn'' (28 d'abril de 1971) ** ''Los empeños de una casa'' (27 de marzu de 1972) * '''''[[Los dolce cares de Juan]]'' ** ''Aries'' (2 d'avientu de 1967) * '''''La otra música ** ''La noticia'' (8 d'ochobre de 1967) * '''''[[Doce cuento y una velea]]'' ** ''Por favor, compruebe'l futuru'' (16 de setiembre de 1967) * '''''[[Estudiu 1]]'' ** ''[[La ferida del tiempu]]'' (18 de xineru de 1967) ** ''[[Un home ideal]]'' (30 d'agostu de 1967) ** ''La comedia de la felicidá'' (2 de xineru de 1968) ** ''El pueblu veraniegu'' (24 de setiembre de 1968) ** ''[[La importancia de llamase Ernesto]]'' (17 d'avientu de 1968) ** ''[[Prohibíu na seronda]]'' (7 d'abril de 1970) ** ''[[L'árbol d'Atestar]]'' (9 de xunetu de 1970) ** ''[[Pa ti ye'l mundu]]'' (5 de marzu de 1971) ** ''L'emigrante de Brisbane'' (5 de payares de 1971) ** ''[[Puebla de les muyeres]]'' (12 de payares de 1971) ** ''Los blancos dientes del perru'' (25 de febreru de 1972) ** ''La risa'' (24 de marzu de 1972) ** ''[[El avaro]]'' (14 d'abril de 1972) ** ''[[Ventolera]]'' (7 de xunetu de 1972) ** ''[[El complexu de Filemón]]'' (31 d'agostu de 1973) ** ''[[Los galeotes]]'' (22 de marzu de 1974) ** ''Mister George'' (8 de marzu de 1976) ** ''[[Los trés etcéteras de Don Simón]]'' (19 de xineru de 1978) ** ''[[Don Gil de les calces verdes]]'' (28 de marzu de 1978) ** [[Los comuñeros (obra de teatru)|''Los comuñeros'']] (8 de xunu de 1978) * '''''Telecomedia d'humor ** ''Hai otros homes'' (11 d'avientu de 1966) ** ''[[La dama duende]]'' (22 d'ochobre de 1967) * '''''Autores invitaos ** ''La otra ciudá'' (27 d'abril de 1966) * '''''[[Novela (TVE)|Novela]]'' ** ''Investigación xudicial'' (7 de xunu de 1965) ** ''[[Xuegos d'iviernu]]'' (6 de payares de 1967) ** ''Tu yes la paz'' (11 d'avientu de 1967) ** ''La vergonzosa tenrura'' (26 de febreru de 1968) ** ''Biografía de Koch'' (3 de xunu de 1968) ** ''The Wings of the Dove'' (4 de payares de 1968) ** ''L'home de la oreya rota'' (19 de mayu de 1969) ** ''Cabeza d'estopa'' (10 de payares de 1969) ** ''Flores pa Elena'' (9 de febreru de 1970) ** ''L'amigu'' (29 de xunu de 1970) ** ''El Señor de Villemer'' (10 d'agostu de 1970) ** ''Enrique de Legardère'' (26 de xunetu de 1971) ** ''L'aritmética del amor'' (29 de xineru de 1973) ** ''Selma Lagerlöf'' (29 de xunetu de 1974) * '''''Escuela d'homes'' ** ''Lleición pa muyeres'' (17 d'ochobre de 1964) * '''''[[Primer fila (programa de televisión)|Primer fila]]''''' ** ''[[Edén Términu]]'' (15 de xunetu de 1964) ** ''Invitación al castiellu'' (3 de marzu de 1965) * '''''Estudiu 3 ** ''El guateque'' (3 de febreru de 1964) ** ''La última fueya'' (13 d'abril de 1964) * '''''Ficies ** ''Ventisca'' (24 de xineru de 1964) ** ''Esto ye amor'' (5 de xunu de 1964) ** ''El visitante'' (12 de xunu de 1964) ** ''Xuiciu íntimu'' (17 de xunetu de 1964) ** ''Vacíu'' (3 d'ochobre de 1964) ** ''Anxelinos al cielu'' (7 de payares de 1964)<ref name="Magweb" /> * '''''Gran teatru''''' ** ''Los díes felices'' (26 de xineru de 1962) }} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *{{commonscat}} *{{IMDb|0380454}} {{Tradubot|Lola Herrera}} {{NF|1935||Herrera, Lola}} [[Categoría:Actores y actrices de Castiella y Lleón]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de voz d'España]] [[Categoría:Ganadores del premiu TP d'Oru a la meyor actriz]] [[Categoría:Ganadores del Premiu Max]] [[Categoría:Ganadores del Premiu Antena d'Oru]] [[Categoría:Medaya d'Oru al Méritu nel Trabayu]] [[Categoría:Premiu Castiella y Lleón de les Artes]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] t9xvf3tv3x98ytph23vscwge6kqqrod 0 136944 3699268 3690045 2022-07-25T06:18:54Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{Organización}} La '''Confederación de Fútbol d'Oceanía''' (n'[[Idioma inglés|inglés]], ''Oceania Football Confederation''; en [[Idioma francés|francés]], ''Confédération du football d'Océanie''), tamién conocida pol so [[acrónimu]] '''OFC''', ye la confederación d'asociaciones nacionales de [[fútbol]] n'[[Oceanía]]. Ye'l máximu ente d'esti deporte nel continente y una de les seis confederaciones pertenecientes a la [[FIFA]]. Foi fundada en [[1966]] y la so sede central atopar en [[Auckland]], [[Nueva Zelanda]]. Entama la [[Copa de les Naciones de la OFC]] y el [[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol|tornéu clasificatorio]] pa la [[Copa Mundial de Fútbol]], según tamién la [[Lliga de Campeones de la OFC]], que concede un boletu pa la [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA]], amás del [[Campeonatu Femenín de la OFC|Campeonatu Femenín]] y les distintes competiciones con llende d'edá en dambes cañes. Les seleiciones oceániques participaron en cinco mundiales al traviés de los combinaos de {{sel|Australia}}, en [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] y de {{sel|Nueva Zelanda}} en [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]. Anque en 2006 la [[Federación de Fútbol d'Australia]] yá yera miembru de la [[Confederación Asiática de Fútbol]] computóse la so participación pola OFC, yá que la so seleición aportó por aciu les [[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol de 2006|eliminatories]] d'esta confederación. La OFC ye la única confederación que, col formatu actual, nun cunta con un boletu pa participar de manera direuta na [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]]. De los cuatro intervenciones nos mundiales, la meyor actuación foi la del escoyíu australianu en 2006 al apostar los [[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2006|octavos de final]]. Nes demás ocasiones, nin Australia nin Nueva Zelanda consiguieron superar la fase inicial. De los trelce partíos xugaos en mundiales solamente ganaron unu —Australia en 2006, 3 a 1 a {{sel|Xapón}}—. En contraste con ello, Nueva Zelanda foi la única seleición oceánica en rematar invicta una participación mundialista, en Sudáfrica 2010 al igualar nos sos trés presentaciones. A nivel continental, los integrantes de los ''All Whites'' —denominación de la seleición neozelandesa— son los que ganaron más títulos na Copa de les Naciones de la OFC, según nes categoríes Sub-20 y Sub-17. En [[fútbol femenín]], la [[Seleición femenina de fútbol de Nueva Zelanda|seleición neozelandesa]] ganó tolos torneos continentales entamaos pola OFC. Sicasí, en [[fútbol sala]] l'[[Seleición de fútbol sala de les Islles Salomón|escoyíu de les Islles Salomón]] ye'l que predomina dende la partida d'Australia a la AFC, yá que conquistó toles ediciones del [[Campeonatu de Futsal de la OFC]] que s'apostaron. En [[fútbol de sablera]], el [[Seleición de fútbol playa de Tahití|combináu de Tahití]] consiguió'l cuartu allugamientu na [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2013|edición 2013]] y el subcampeonatu en [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2015|2015]] y [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2017|2017]]. Nel ámbitu de les competiciones continentales ente clubes, los conxuntos d'Australia y Nueva Zelanda prevalecieron en toles ediciones de la [[Lliga de Campeones de la OFC]] —el tornéu de clubes más importante del continente— sacante na temporada [[Lliga de Campeones de la OFC 2009-10|2009-10]], cuando'l [[Hekari United Football Club|Hekari United]] de [[Papúa Nueva Guinea]] llogró imponese. == Historia == === Entamos === [[Ficheru:Stanley Ford Rous As the judge of a match between commands of Hungary and Italy. October, 1933.jpg|120px|thumb|Stanley Rous, [[Presidentes de la FIFA presidente de la FIFA]] qu'impulsó la creación d'una confederación oceánica.]] La idea de conformar una federación rexonal aniciar en 1964 cuando [[Stanley Rous]] (presidente de la FIFA), [[Jim Bayutti]] (presidente de la Federación de Fútbol d'Australia) y [[Sid Guppy]] (presidente de l'[[Asociación de Fútbol de Nueva Zelanda]]) atopar en [[Tokiu]], [[Xapón]] con ocasión de los [[Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Xuegos Olímpicos d'esi añu]]. El proyeutu nació finalmente dos años dempués, en 1966, al arrexuntase les federaciones d'[[Australia]], [[Nueva Zelanda]], [[Fixi]] y [[Papúa Nueva Guinea]]. [[Nueva Caledonia]] tamién tuvo acomuñada col proyeutu inicial, pero nun pudo integrase sinón hasta años más tarde, al llograr autonomía deportiva respectu de [[Francia]]. Na década de [[Años 1980|1980]] les federaciones de [[Samoa]], [[Niue]], [[Isla Salomón]] y [[Vanuatu]] ingresaron a la confederación. Nos [[años 1990]] entraron la [[Polinesia Francesa]] (na FIFA y la OFC ye conocida como [[Tahití]]), [[Islles Cook]], [[Tonga]] y [[Samoa Americana]]. Al llegar la primer década del [[sieglu XXI]], [[Tuvalu]] y [[Kiribati]] xuntar a la confederación continental. Les asociaciones de Niue, Tuvalu y Kiribati son miembros asociaos, por non ser miembros de la FIFA, y poro, nun pueden participar en torneos entamaos por dicha federación, amás de que les lligues d'éstos países nun tener un cupu pa la [[Lliga de Campeones de la OFC]].<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/HISTORY/language/en-US/Default.aspx|títulu= History|fechaaccesu= 26 de payares de 2011|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20121104014920/http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/HISTORY/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 4 de payares de 2012}}</ref> Ente 1966 y 1986 la OFC entamaba les sos clasificatorias continentales xuntu con [[Asia]]. Mientres esti procesu dieron dos participaciones oceániques na máxima cita mundialista. En 1973, Australia consiguió'l pasaxe pa la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974]],<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/preliminaries/preliminary=37/index.html|títulu= Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 Preliminares - AFC/OFC|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20111218053445/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition%3D39/preliminaries/preliminary%3D37/index.html|fechaarchivu= 18 d'avientu de 2011}}</ref> onde perdió dos alcuentros ya igualó solamente unu ante {{sel|Chile}}.<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/results/index.html|títulu= Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Resultaos|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120413212123/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition%3D39/results/index.html|fechaarchivu= 13 d'abril de 2012}}</ref> En 1982, foi la vez de {{sel|Nueva Zelanda}} d'encarar un Mundial depués d'una complicada fase de clasificación,<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/preliminaries/preliminary=54/index.html|títulu= Copa Mundial de la FIFA España 1982 Preliminares AFC/OFC|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20111218050010/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition%3D59/preliminaries/preliminary%3D54/index.html|fechaarchivu= 18 d'avientu de 2011}}</ref> na que llogró una histórica victoria ante'l so par d'Australia<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid=1048450.html#sorrises+neozelandeses+llarimes+australianes|títulu= Sorrises neozelandeses, llárimes australianes|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120414050834/http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid%3D1048450.html#sorrises+neozelandeses+llarimes+australianes|fechaarchivu= 14 d'abril de 2012}}</ref> y un abuitáu [[Nueva Zelanda 5 - Arabia Saudita 0|5-0]] ante {{sel|Arabia Saudita}} cuando esi yera la única resultancia que lu sirvía a los ''Quivis''.<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid=882849.html#milagru+quivi+riad|títulu= Milagru quivi en Riad|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120414050855/http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid%3D882849.html#milagru+quivi+riad|fechaarchivu= 14 d'abril de 2012}}</ref> Sicasí, l'actuación mundialista de los ''All Whites'' derivó en trés abuitaes derrotes.<ref>{{cita web |url= http://www.losmundialesdefutbol.com/mundiales/1982_resultaos.php|títulu= Resultaos del Mundial 1982 de Fútbol|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|}}</ref> En 1987 creáronse dos competiciones a nivel de clubes, el [[Lliga de Campeones de la OFC|Campeonatu de Clubes d'Oceanía]] y la [[Copa de Ganadores de Copa de la OFC]]. El primer tornéu arrexuntaba a los campeones de les lligues y el segundu a los ganadores de les respeutives copes,<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tableso/oceacup87.html#cwc|títulu= Oceania Club Competitions 1987|fecha= 6 de setiembre de 2011|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> pero ambos campeonatos tuvieron diversos problemes nes sos primeres ediciones, como la falta d'interés de la población reflexada na baxa asistencia a los partíos, la escasez d'infraestructura y el nivel amateur de los clubes participantes, y complicóse la so continuidá. Finalmente, realizáronse cuatro ediciones más del Campeonatu de Clubes d'Oceanía ente 1999 y 2006<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/PreviousTournaments/tabid/1020/Competition/63720fcc-073c-457a-b44a-5a62fe7916y8/language/en-US/Default.aspx|títulu= O-League Previous Tournaments|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120428111644/http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/PreviousTournaments/tabid/1020/Competition/63720fcc-073c-457a-b44a-5a62fe7916y8/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 28 d'abril de 2012}}</ref> y ésti foi profesionalizando hasta convertise na actual Lliga de Campeones de la OFC, pero la Copa de Ganadores de Copa de la OFC nun se volvió realizar y sumió como tornéu. === Partida d'Australia y puxanza de los demás países === [[Ficheru:AUS-URU Nov 05 ET.jpg|thumb|230px|Imaxe del repechaje ente Australia y {{sel|Uruguái}} por un llugar na [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Copa Mundial Alemaña 2006]].]] En 2006, Australia abandonó la OFC pa xunise a la [[Confederación Asiática de Fútbol|Confederación Asiática]]. [[Reynald Temarii]], presidente de la Confederación de Fútbol d'Oceanía nesi entós, espresó que la ida australiana yera necesaria pa la crecedera del fútbol continental.<ref>{{cita web|url= http://www.esmas.com/deportes/futbolinternacional/439613.html|títulu= Cerca Australia de camudar d'área futbolística|fecha= 18 d'abril de 2005|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20090422165311/http://www.esmas.com/deportes/futbolinternacional/439613.html|fechaarchivu= 22 d'abril de 2009}}</ref> Cola salida d'Australia, les coses camudaron nos países más pequeños asociaos a esta confederación. La prueba d'ello ye que pa la [[Copa Mundial de Fútbol Playa de FIFA|Copa Mundial de Fútbol Playa]] les [[Seleición de fútbol playa de les Islles Salomón|Islles Salomón]] y [[Seleición de fútbol playa de Tahití|Tahití]]<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/db17f0f2-c395-4a4c-931a-619328aa23b4/language/en-US/Default.aspx|títulu= Tahiti stun Bilikiki to qualify for World Cup|fecha= 27 de febreru de 2011|fechaaccesu= 8 de xunetu de 2012|}}</ref> representaron a la OFC, y pal [[Campeonatu Mundial de fútbol sala de la FIFA Mundial de fútbol sala]] tamién clasificó la representación de les Islles Salomón. Per otru llau, la [[seleición de fútbol sub-20 de Tahití|seleición de Tahití]] ganó la eliminatoria pa la [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2009]] realizada n'Exiptu, siendo la primer seleición quitando a Australia y Nueva Zelanda en llograr clasificar a un tornéu FIFA de fútbol. Nesi tornéu, foi goliada 8-0 por {{sel|España}}, cayó pola mesma resultancia contra {{sel|Venezuela}} y quedó finalmente esaniciada al ser ganada por 5-0 contra {{sel|Nixeria}}. [[Ficheru:FIFA World Cup 2010 Italy New Zealand.jpg|left|thumb|250px|Cantar del [[God Defend New Zealand|himnu neozelandés]] mientres l'alcuentru ente Nueva Zelanda y {{sel|Italia}} pol [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial de Sudáfrica 2010]].]] La seleición de Nueva Zelanda llogró clasificase a la [[Copa Mundial de Fútbol de 2010]], onde realizó un dignu papel en representación de la OFC, una y bones los ''All Whites'' empataron los sos trés encuentro ante rivales de mayor xerarquía futbolística como {{sel|Italia}}, {{sel|Paraguái}} y {{sel|Eslovaquia}}, lo que dexó a Nueva Zelanda como la única seleición océanica con una participación invicta nuna Copa Mundial de Fútbol.<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/statistics/news/newsid=1273569/index.html|títulu= Sudáfrica 2010 en cifres|fecha= 13 de xunetu de 2010|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120828215837/http://es.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/statistics/news/newsid%3D1273569/index.html|fechaarchivu= 28 d'agostu de 2012}}</ref> La confederación realiza cursos pa entrenadores, referís, asistentes y médicos.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/language/en-US/Default.aspx|títulu= About OFC|fechaaccesu= 26 de payares de 2011|idioma= inglés|}}</ref> Tamién hai un proyeutu llamáu ''Just Play'', que ta destináu a mozos de 6 a 12 años y promueve el desenvolvimientu físicu rellacionáu cola vida saludable y el desendolque nuna comunidá. Los 1475 entrenadores, instructores y encargaos que trabayen nesti programa reciben entrenamientu de la OFC por que los 106.000 neños qu'integren Just Play puedan aprender correutamente a xugar al fútbol como mediu pa rellacionase colos sos pares y desenvolver una vida correuta. Cuenta col sofitu del gobiernu d'Australia, la so federación de fútbol y la so comisión de deportes.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Development/tabid/1026/PageContentType/Just%20Play/language/en-US/Default.aspx|títulu= Just Play|fechaaccesu= 6 de xunetu de 2012|idioma= inglés|}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/29466y77-y749-4ca0-987y-d31907cd5732/language/en-US/Default.aspx|títulu= Australia thanked for support at forum|fecha= 31 d'agostu de 2012|fechaaccesu= 31 d'agostu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> Inclusive creóse un programa televisivu en llinia, la [[OFC TV]], pa poder cubrir tolos partíos de les competiciones oficiales. De primeres yera solamente pa poder amosar un resume de cada alcuentru, pero en 2012 volvióse una canal que televisa los partíos de les principales copes vía internet en cuenta de que l'usuariu abone una cantidá de dineru en [[dólares neozelandeses]]. La primera de diches competiciones foi la [[Copa de les Naciones de la OFC 2012|Copa de les Naciones de la OFC d'esi añu]].<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/f147d10y-074f-467y-b57f-5962ec65bcf0/language/en-US/Default.aspx|títulu= Nations Cup coverage to include live streaming|fecha= 26 de mayu de 2012|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120702172631/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/f147d10y-074f-467y-b57f-5962ec65bcf0/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 2 de xunetu de 2012}}</ref> A esta tresmisión en llinia sumóse-y la cobertoria de toles competiciones, siendo la primera d'elles el [[Campeonatu de Futsal de la OFC 2013|Campeonatu de Futsal]] per parte de [[Sommet Sports]], una canal televisiva neozelandés llibre al aire único nel país— que televisa diverses competiciones deportives.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/733db798-c8ae-46c0-9237-0eff6d8af26y/language/en-US/Default.aspx|títulu= OFC and Sommet Sports join forces|fecha= 24 de xunetu de 2013|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2013|idioma= inglés|}}</ref> En [[2013]], la [[seleición de fútbol playa de Tahití]] llogró'l cuartu allugamientu na [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2013|Copa Mundial]], que s'entamó na [[Polinesia Francesa]]; en cayendo por penal ante {{sel|Brasil|especial=sablera}},<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/beachsoccerworldcup/matches/round=259283/match=300239766/index.html|títulu= Brasil xubir al podiu (7-7 PEN 1-0)|fecha= 28 de setiembre de 2013|fechaaccesu= 1 d'ochobre de 2013|}}</ref> convirtiéndose na primer equipu nacional de la [[Polinesia]] en llograr rematar ente los cuatro meyores d'un campeonatu [[FIFA]]; y el primer escoyíu oceánicu que llegó a les semifinales desque {{sel|Australia}} algamara'l tercer puestu na [[Copa FIFA Confederación 2001]].<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/07y988a3-0a8c-4dd4-822d-ac835y6d68ff/language/en-US/Default.aspx|títulu= Tahiti in penalty shoot out heartache|fecha= 29 de setiembre de 2013|fechaaccesu= 1 d'ochobre de 2013|idioma= inglés|}}</ref> Dos años depués, l'elencu tahitianu llegó entá más llueñe al algamar la final en [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2015|Portugal 2015]], onde perdió ante la {{sel|Portugal|especial=sablera|seleición llocal}} por 5:3. Foi la primer final qu'apostó un equipu representativu d'Oceanía desque Australia llegara la instancia decisiva na [[Copa FIFA Confederación 1997|Confederaciones 1997]].<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/beachsoccerworldcup/matches/round=273815/match=300318426/match-report.html|títulu= ¡Portugal, campeón per primer vegada! (5-3)|fecha= 19 de xunetu de 2015|fechaaccesu= 23 de xunetu de 2015|idioma= |-}</ref> Ente mediu, l'[[Auckland City Football Club|Auckland City]] [[Nueva Zelanda|neozelandés]] consiguió'l tercer llugar na [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA 2014]] apostada en [[Marruecos]], depués de gana-y al [[Cruz Azul Fútbol Club|Cruz Azul]] el partíu por dicha allugamientu.<ref>{{cita web |url= http://depor.pe/futbol-internacional/cruz-azul-vs-auckland-city-vivu-hora-canal-y-alliniaciones-1031491|títulu= Auckland City venció por penales a Cruz Azul nel Mundial de Clubes|fecha= 20 d'avientu de 2014|fechaaccesu= 23 de xunetu de 2015|idioma= |-}</ref> Per otra parte, {{sel|Islles Fixi|especial=sub20}} consiguió la primer victoria pa un escoyíu sub-20 nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2015|Copa Mundial de la categoría 2015]] al vencer a {{sel|Hondures|especial=sub20}} por 3:0. Más palantre, {{sel|Nueva Zelanda|especial=sub20}} fadría lo propio al goliar a {{sel|Birmania|especial=sub20}} 5:1. Los neozelandeses llograron superar la fase de grupos per primer vegada, pero fueron esaniciáu n'octavos de final. Esi mesmu añu'l combináu {{sel|Nueva Zelanda|especial=sub17|combináu neozelandés sub-17}} algamó los octavos de final del [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2015|Mundial]], onde quedó esaniciáu por un penal convertíu por {{sel|Brasil|especial=sub17}} nel minutu 94. Ente mediu de dambos torneos la OFC recibió un cupu extra tantu pal [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|tornéu sub-20]] como pal [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2015|sub-17]], totalizando dos llugares en dambes competiciones.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/206d9790-a26y-4309-8857-089c63dbad7y/language/en-US/Default.aspx|títulu= OFC gains additional O-17 & U-20 slots|fecha= 26 de setiembre de 2015|fechaaccesu= 31 d'ochobre de 2015|idioma= inglés|}}</ref> == Asociaciones y federaciones afiliaes == === Miembros plenos === {| {{tablaguapa}} style="text-align: center;" width=67% |- |colspan=6 style="background: #e3e3e3;" align=center|'''Confederación de Fútbol d'Oceanía (OFC)''' |- !style="background: #EFEFEF;" width=3%|Códigu !style="background: #EFEFEF;" width=25%|Asociación Nacional !style="background: #EFEFEF;" width=8%|Seleición !style="background: #EFEFEF;" width=7%|Fundación !style="background: #EFEFEF;" width=7%|FIFA !style="background: #EFEFEF;" width=7%|OFC |- | FIJ | style="text-align:left;"| {{bandera|Islles Fixi}} [[Asociación de Fútbol de Fixi|Fixi]] | [[Seleición de fútbol de Fixi|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Fixi|F]], [[Seleición de fútbol sala de Fixi|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Fixi|FP]] | 1938<ref name="FIJ">{{cita web |url= http://www.fijifootball.com.fj/AboutFijiFA/tabid/1301/language/en-US/Default.aspx|títulu= About Fiji FA|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1963<ref name="FIJ" /> | 1966<ref name="FIJ" /> |- | COK | style="text-align:left;"| {{bandera|Islles Cook}} [[Asociación de Fútbol de les Islles Cook|Islles Cook]] | [[Seleición de fútbol de les Islles Cook|M]], [[Seleición femenina de fútbol de les Islles Cook|F]], [[Seleición de fútbol sala de les Islles Cook|FS]], [[Seleición de fútbol playa de les Islles Cook|FP]] | 1971<ref name="COK">{{cita web|url= http://www.cookislandsfootball.com/AboutCIFA/tabid/1141/language/en-US/Default.aspx|títulu= About Cook Islands Football Association|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20140727190750/http://www.cookislandsfootball.com/AboutCIFA/tabid/1141/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 27 de xunetu de 2014}}</ref> | 1994<ref name="COK" /> | 1994<ref name="COK" /> |- | SOL | style="text-align:left;"| {{bandera|Islles Salomón}} [[Federación de Fútbol de les Islles Salomón|Islles Salomón]] | [[Seleición de fútbol de les Islles Salomón|M]], [[Seleición femenina de fútbol de les Islles Salomón|F]], [[Seleición de fútbol sala de les Islles Salomón|FS]], [[Seleición de fútbol playa de les Islles Salomón|FP]] | 1978<ref name="SOL">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/1995y34f-fae4-42bd-88ca-c8cd3853a7d5/MATitle/Solomon%20Islands/Default.aspx|títulu= Solomon Islands Football Federation|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1988<ref name="SOL" /> | 1988<ref name="SOL" /> |- | NCL | style="text-align:left;"| {{bandera|Nueva Caledonia}} [[Federación de Fútbol de Nueva Caledonia|Nueva Caledonia]] | [[Seleición de fútbol de Nueva Caledonia|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Nueva Caledonia|F]], [[Seleición de fútbol sala de Nueva Caledonia|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Nueva Caledonia|FP]] | 1928<ref name="NCL">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/b189acf6-d105-4494-8368-40a6032b5d31/MATitle/New%20Caledonia/Default.aspx|títulu= Fédération Calédonienne de Football|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 2004<ref name="NCL" /> | 1969<ref name="NCL" /> |- | NZL | style="text-align:left;"| {{bandera|Nueva Zelanda}} [[Asociación de Fútbol de Nueva Zelanda|Nueva Zelanda]] | [[Seleición de fútbol de Nueva Zelanda|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Nueva Zelanda|F]], [[Seleición de fútbol sala de Nueva Zelanda|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Nueva Zelanda|FP]] | 1891<ref name="NZL">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/10978a39-84b9-4dd7-b480-ec44783f87ad/MATitle/New%20Zealand/Default.aspx|títulu= New Zealand Football|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1948<ref name="NZL" /> | 1966<ref name="NZL" /> |- | PNG | style="text-align:left;"| {{bandera|Papúa Nueva Guinea}} [[Asociación de Fútbol de Papúa Nueva Guinea|Papúa Nueva Guinea]] | [[Seleición de fútbol de Papúa Nueva Guinea|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Papúa Nueva Guinea|F]], [[Seleición de fútbol sala de Papúa Nueva Guinea|FS]] | 1962<ref name="PNG">{{cita web|url= http://www.pngfootball.com.pg/AboutCIFA/tabid/1397/language/en-US/Default.aspx|títulu= PNGFA History|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20140806225658/http://www.pngfootball.com.pg/AboutCIFA/tabid/1397/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 6 d'agostu de 2014}}</ref> | 1963<ref name="PNG" /> | 1966<ref name="PNG" /> |- | SAM | style="text-align:left;"| {{bandera|Samoa}} [[Federación de Fútbol de Samoa|Samoa]] | [[Seleición de fútbol de Samoa|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Samoa|F]], [[Seleición de fútbol sala de Samoa|FS]] | 1968<ref name="SAM">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/99da130c-bb38-4y60-ac08-1c71ab7d483d/MATitle/Samoa/Default.aspx|títulu=Football Federation Samoa|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1986<ref name="SAM" /> | 1986<ref name="SAM" /> |- | ASA | style="text-align:left;"| {{bandera|Samoa Americana}} [[Federación de Fútbol de Samoa Americana|Samoa Americana]] | [[Seleición de fútbol de Samoa Americana|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Samoa Americana|F]] | 1984<ref name="ASA">{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/ofc/tabid/187/MA/56817f6y-857b-4724-9a8a-y6y8c85ece3f/MATitle/American%20Samoa/Default.aspx|títulu= American Samoa Info|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20100513205155/http://oceaniafootball.com/OFC/MemberAssociations/tabid/1016/ofc/tabid/187/MA/56817f6y-857b-4724-9a8a-y6y8c85ece3f/MATitle/American%20Samoa/Default.aspx|fechaarchivu= 13 de mayu de 2010}}</ref> | 1998<ref name="ASA" /> | 1998<ref name="ASA" /> |- | TAH | style="text-align:left;"| {{bandera|Polinesia Francesa}} [[Federación Tahitiana de Fútbol|Tahití]]<ref group="nota">La [[Polinesia Francesa]] ta inscrita a la OFC y la FIFA sol nome de Tahití.</ref> | [[Seleición de fútbol de Tahití|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Tahití|F]], [[Seleición de fútbol sala de Tahití|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Tahití|FP]] | 1989<ref name="TAH">{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/a324ca30-2d53-4802-abd2-1c13c66140c3/MATitle/Tahiti/Default.aspx|títulu= Fédération Tahitienne de Football|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120630101011/http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/a324ca30-2d53-4802-abd2-1c13c66140c3/MATitle/Tahiti/Default.aspx|fechaarchivu= 30 de xunu de 2012}}</ref> | 1990<ref name="TAH" /> | 1990<ref name="TAH" /> |- | TGA | style="text-align:left;"| {{bandera|Tonga}} [[Asociación de Fútbol de Tonga|Tonga]] | [[Seleición de fútbol de Tonga|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Tonga|F]] | 1965<ref name="TGA">{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/language/en-US/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/2988f5y8-679a-4f73-930b-y5de4d480b7y/MATitle/Tonga/Default.aspx|títulu= Tonga Info|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120706075502/http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/language/en-US/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/2988f5y8-679a-4f73-930b-y5de4d480b7y/MATitle/Tonga/Default.aspx|fechaarchivu= 6 de xunetu de 2012}}</ref> | 1994<ref name="TGA" /> | 1994<ref name="TGA" /> |- | VAN | style="text-align:left;"| {{bandera|Vanuatu}} [[Federación de Fútbol de Vanuatu|Vanuatu]] | [[Seleición de fútbol de Vanuatu|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Vanuatu|F]], {{sel|Vanuatu|especial=sala|FS}}, [[Seleición de fútbol playa de Vanuatu|FP]] | 1934<ref name="VAN">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/d44924c0-b06d-4bfb-bd09-61ce064bc316/MATitle/Vanuatu/Default.aspx|títulu=Vanuatu Info|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1988<ref name="VAN" /> | 1988<ref name="VAN" /> |} {{llistaref|group="nota"}} ==== Miembros plenos anteriores ==== * {{selb|AUS}}: La [[Federación de Fútbol d'Australia]] (FFA) foi unu de los fundadores de la OFC en 1966. En 2006 dexó la Confederación de Fútbol d'Oceanía y acomuñóse a la [[Confederación Asiática de Fútbol]].<ref>{{cita web|url= http://www.footballaustralia.com.au/insideffa|títulu= Who we are|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120713043055/http://www.footballaustralia.com.au/insideffa|fechaarchivu= 13 de xunetu de 2012}}</ref> * {{selb|TPE}}: L'[[Asociación de Fútbol de China Taipéi]] (AFCT) llegó a la OFC en 1975 depués de ser espulsada de la AFC. Destacar nel fútbol femenín ganando dos veces el [[Campeonatu Femenín de la OFC]]. En 1989 volvió a la AFC.<ref>{{cita web |url= http://www.ctfa.com.tw/aboutus/ctfa-profile.html|títulu= 中華民國足球協會簡介|fechaaccesu= 30 d'agostu de 2012|idioma= chinu tradicional|}}</ref> === Miembros asociaos === Tres federaciones nacionales d'Oceanía atópense acomuñaes a la OFC ensin ser miembros de la confederación. Al nun tar afiliaes a la FIFA, nun pueden participar nes eliminatories de nenguna competición qu'entama la FIFA, pero sí en torneos de la OFC. Tampoco tien representación nel congresu de la confederación.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/CONGRESS/language/en-US/Default.aspx|títulu= Members Associations|fechaaccesu= 23 d'avientu de 2011|idioma= inglés|}}</ref><ref>{{cita web |url= https://www.oceaniafootball.com/archives-1727/|títulu= OFC Members arrive for 23rd Congress|fecha= 5 de xineru de 2015|fechaaccesu= 10 de marzu de 2018|idioma= inglés|}}</ref> {| {{tablaguapa}} |- bgcolor="#EFEFEF" ! País ! Federación ! Seleiciones ! Añu de fundación ! Añu d'afiliación a la OFC |- | {{NIU}} || [[Asociación de Fútbol de la Isla de Niue]]||{{sel|Niue|Masculina}}||1960||1986 |- | {{TUV}} || [[Asociación Nacional de Fútbol de Tuvalu]]|| {{sel|Tuvalu|Masculina}}<br/>{{sel|Tuvalu|f=f|Femenina}}<br/>[[Seleición de fútbol sala de Tuvalu|Futsal]]||1976||2006 |- | {{KIR}} || [[Asociación de Fútbol de les Islles Kiribati]]|| {{sel|Kiribati|Masculina}}<br/>{{sel|Kiribati|f=f|Femenina}}<br/>[[Seleición de fútbol sala de Kiribati|Futsal]]||1979||2008 |- |} ==== Miembros asociaos anteriores ==== * {{selb|ISR}}: L'[[Asociación de Fútbol d'Israel]] (AFI) recaló na Confederación de Fútbol d'Oceanía dempués d'abandonar la AFC. Xugaba namái como miembru provisional hasta qu'en 1994 foi aceptada na [[UEFA]].<ref>{{cita web |url= http://football.org.il/Association/AboutAssociation/Pages/default.aspx|títulu= Alrodiu de l'Asociación|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= hebréu|}}</ref> * {{bandera|Islles Marianes del Norte}} [[Seleición de fútbol de les Islles Marianes del Norte|Islles Marianes del Norte]]: L'[[Asociación de Fútbol de les Islles Marianes del Norte]] (NMIFA) foi miembru de la OFC hasta qu'en 2009 tresferir a la Confederación Asiática de Fútbol.<ref name="EAFF News">{{cita web|url= http://www.eaff.com/eanews/release/2009/090905.html|títulu= EAFF News|fechaaccesu= 27 de marzu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120207081025/http://www.eaff.com/eanews/release/2009/090905.html|fechaarchivu= 7 de febreru de 2012}}</ref> * {{bandera|Paláu}} [[Seleición de fútbol de Paláu|Paláu]]: L'[[Asociación de Fútbol de Paláu]] (PFA) ingresó en 2007 y tuvo solu dos años na OFC. Pidió en 2009 l'ingresu a l'[[Confederación Asiática de Fútbol|AFC]] al traviés de la [[Federación de fútbol del Este d'Asia|Federación del Este d'Asia]], pero'l procesu quedó conxeláu.<ref>{{cita web |url= https://asianoceanianfootball.wordpress.com/2013/09/04/were-slowly-gaining-interest-interview-with-palau-football-association-pfa-president-charres-mitchell/|títulu= “We're slowly gaining interest”: Interview with Palau Football Association (PFA) president Charles Mitchell|fechaaccesu= 3 de xunetu de 2017|idioma= inglés|}}</ref> == Torneos == === Torneos de seleiciones === * Inclúi torneos descontinuados.<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/tabid/914/language/en-US/Default.aspx|títulu= Competitions|fechaaccesu= 26 de xineru de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120120042716/http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/tabid/914/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 20 de xineru de 2012}}</ref> ==== Campeonatos masculinos ==== {| cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=90% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=50%|'''Tornéu''' !width=30%|Últimu tornéu !width=20%|Campeón vixente |- |[[Copa de les Naciones de la OFC]] |{{bandera|Papúa Nueva Guinea}} [[Copa de les Naciones de la OFC 2016|Papúa Nueva Guinea 2016]] |{{selb|NZL}} |- |[[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol]] |{{bandera|RUS}} [[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Rusia 2018]] |{{selb|NZL}} |- |[[Campeonatu Sub-20 de la OFC]] |{{bandera|VAN}} [[Campeonatu Sub-20 de la OFC 2016|Vanuatu 2016]] |{{selb|NZL|especial=sub20}} |- |[[Campeonatu Sub-17 de la OFC]] |{{bandera|TAH}} [[Campeonatu Sub-17 de la OFC 2017|Polinesia Francesa 2017]] |{{selb|NZL|especial=sub17}} |- |[[Tornéu Preolímpicu de la OFC]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol nos Xuegos del Pacíficu 2015|Papúa Nueva Guinea 2015]] |{{selb|FIJ|especial=sub23}} |- |[[Fútbol nos Xuegos del Pacíficu]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol nos Xuegos del Pacíficu 2015|Papúa Nueva Guinea 2015]]<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/ScheduleandResults/tabid/1015/Competition/b4ecf3y8-9c15-42b7-847a-ee2a0y7a6296/CompTitle/Pacific%20Games%20Men/language/en-US/Default.aspx|títulu= Pacific Games Men Schedule & Results|fechaaccesu= 30 de xunetu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> |{{selb|NCL}} |- |[[Campeonatu de Fútbol Playa d'Oceanía]] |{{bandera|NCL}} [[Campeonatu de Fútbol Playa d'Oceanía 2013|Nueva Caledonia 2013]]<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/fe596122-299d-4bb7-83y2-a1y03f79y0b3/language/en-US/Default.aspx|títulu= Path to Tahiti 2013 revealed|fecha= 22 d'agostu de 2013|fechaaccesu= 22 d'agostu de 2013|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20130825002347/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/fe596122-299d-4bb7-83y2-a1y03f79y0b3/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 25 d'agostu de 2013}}</ref> |{{selb|SOL|especial=sablera}}<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/15f366a5-97y1-4bb0-842y-b2d73c75d3bc/language/en-US/Default.aspx|títulu= Bilikiki reclaim beach soccer crown|fecha= 2 de setiembre de 2013|fechaaccesu= 2 de setiembre de 2013|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20141026121919/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/15f366a5-97y1-4bb0-842y-b2d73c75d3bc/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 26 d'ochobre de 2014}}</ref> |- |[[Campeonatu de Futsal de la OFC]] |{{bandera|FIJ}} [[Campeonatu de Futsal de la OFC 2016|Fixi 2016]] |{{bandera|SOL}} [[Seleición de fútbol sala de Isla Salomón|Islles Salomón]] |- |[[Campeonatu de Futsal Xuvenil de la OFC]] |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda 2017 |{{selb|SOL|especial=Sala}} |- |[[Copa Melanesia]] (estinguida) |{{bandera|Islles Fixi}} [[Copa Melanesia 2000|Fixi 2000]]<ref>{{cita web |url= http://jason.soffe.free.fr/oceanian-zone/melanesian-cup/fiji-2000.php|títulu= Melanesian Cup Fiji 2000|fechaaccesu= 28 d'abril de 2012|idioma= inglés|}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.footballdatabase.eu/football.competition.melanesian-cup.international.1999-2000...en.html|títulu= Melanesian Cup 2000|fechaaccesu= 28 d'abril de 2012|idioma= inglés|}}</ref> |{{selb|FIJ}} |- |[[Copa Polinesia]] (estinguida) |{{bandera|Tahití}} [[Copa Polinesia 2000|Polinesia Francesa 2000]]<ref>{{cita web |url= http://jason.soffe.free.fr/oceanian-zone/polynesian-cup/tahiti-2000.php|títulu= Polynesian Cup Tahiti 2000|fechaaccesu= 28 d'abril de 2012|idioma= inglés|}}</ref> |{{selb|TAH}} |} ==== Competiciones femenines ==== {| cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=90% |- bgcolor="#ff44ff" style="color:white;" !width=50%|'''Tornéu''' !width=30%|Últimu tornéu !width=20%|Campeón vixente |- |[[Campeonatu Femenín de la OFC]] |{{bandera|PNG}} [[Campeonatu Femenín de la OFC 2014|Papúa Nueva Guinea 2014]]<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/OFC/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/CALENDAR/Default.aspx|títulu= Calendar of Events - 2014|fechaaccesu= 19 de febreru de 2014|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20100514032323/http://oceaniafootball.com/OFC/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/CALENDAR/Default.aspx|fechaarchivu= 14 de mayu de 2010}}</ref> |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Campeonatu Femenín Sub-20 de la OFC]] |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda 2017 |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Campeonatu Femenín Sub-17 de la OFC]] |{{bandera|SAM}} Samoa 2017 |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Tornéu Preolímpicu Femenín de la OFC]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol femenín nos Xuegos del Pacíficu 2015#Playoff Xuegos Olímpicos 2016|Papúa Nueva Guinea 2016]] |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Fútbol femenín nos Xuegos del Pacíficu]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol femenín nos Xuegos del Pacíficu 2015|Papúa Nueva Guinea 2015]] |{{selb|PNG|f=f|Papúa N. Guinea}} |- |[[Campeonatu de Futsal Xuvenil de la OFC]] |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda 2017 |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda |} === Torneos de clubes === {| cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=80% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=50%|'''Tornéu''' !width=30%|Últimu tornéu !width=20%|Campeón vixente |- |[[Lliga de Campeones de la OFC]] |[[Lliga de Campeones de la OFC 2018|2018]] |{{bandera|NZL}} [[Team Wellington]] |- |[[Copa Presidente de la OFC]] (estinguida) |{{bandera|NZL}} [[Copa Presidente de la OFC 2014|Nueva Zelanda 2014]] |{{bandera|NZL}} [[Auckland City Football Club|Auckland City]] |- |[[Lliga de Campeones de la OFC|Campeonatu de Clubes d'Oceanía]] (estinguíu)<ref group="nota">El Campeonatu de Clubes d'Oceanía ye reconocíu como'l tornéu predecesor de la Lliga de Campeones de la OFC y forma parte del palmarés de dicha competición. ''Ver [http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/PreviousTournaments/tabid/1020/Competition/1080dae7-6a23-4f8f-853y-c7911ebc0750/language/en-US/Default.aspx OFC Champions League past tournaments].''</ref> |{{bandera|NZL}} [[Campeonatu de Clubes d'Oceanía 2006|Albany 2006]]<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Portals/0/Images/Articles/OFC%20CLUB%20CHAMPIONSHIP%20EVENT%20REPORT%202006.pdf|títulu= 2006 OFC Club Championships, New Zealand|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20130210045140/http://www.oceaniafootball.com/ofc/Portals/0/Images/Articles/OFC%20CLUB%20CHAMPIONSHIP%20EVENT%20REPORT%202006.pdf|fechaarchivu= 10 de febreru de 2013}}</ref> |{{bandera|NZL}} [[Auckland City Football Club|Auckland City]] |- |[[Copa de Ganadores de Copa de la OFC]] (estinguida) |{{bandera|NZL}} [[Copa de Ganadores de Copa de la OFC 1987|Auckland 1987]] |{{bandera|AUS}} [[Sydney City Soccer Club|Sydney City]] |} == Premios daos == [[Ficheru:Marama Vahirua 2008.jpg|thumb|200px|[[Marama Vahirua]], quien ganó'l premiu al [[Futbolista del añu n'Oceanía|futbolista del añu n'Oceanía]] en 2005. Ye l'únicu tahitianu que recibió dicha condecoración]] {{AP|Futbolista del añu n'Oceanía}} Dende 1988 la confederación apurre a un xugador el [[Futbolista del añu n'Oceanía|premiu al meyor futbolista del añu de la OFC]], que ye escoyíu nuna votación na que participen miembros del comité executivu, presidentes, entrenadores y secretarios xenerales de los 11 países miembros. En 1999 [[Wynton Rufer]] foi escoyíu como'l futbolista oceánicu del [[Sieglu XXI|sieglu]] y [[Mark Bosnich]] como arqueru del sieglu d'Oceanía. Nel añu 2008 amestóse la categoría femenina al premiu añal. Na edición 2012 los neozelandeses [[Marco Rojas]] y [[Rebecca Smith]] fueron gallardoniaos.<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/cf859a73-bf0b-4039-bfc9-c1c738ae5ceb/language/en-US/Default.aspx|títulu= OFC Players of the Year announced|fechaaccesu= 16 d'avientu de 2013|fecha= 19 de payares de 2013|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20131216190149/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/cf859a73-bf0b-4039-bfc9-c1c738ae5ceb/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 16 d'avientu de 2013}}</ref> == Ver tamién == * [[Confederación Asiática de Fútbol|AFC]] * [[Confederación Africana de Fútbol|CAF]] * [[Concacaf]] * [[Conmebol]] * [[UEFA]] == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat|OFC}} {{IprNoticias|Australia retirar de la so zona futbolística d'Oceanía|Nueva Zelanda empató nel últimu minutu ante Eslovaquia en Rustenburg|Paraguay empató con Nueva Zelanda ensin goles y clasificó a los octavos de final de Sudáfrica 2010|Italia empata con Nueva Zelanda y apeligra el so pase a octavos|Samoa Americana vence a Tonga por dos a unu poles eliminatories a 2014 en Apia}} * [http://www.oceaniafootball.com/ofc Sitiu Oficial de la OFC] * [http://es.fifa.com/worldfootball/nationalteams/confederations/confederation=23916/index.html OFC na páxina de la FIFA] {{Tradubot|Confederación de Fútbol de Oceanía}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:OFC| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] emvpv472mvz3zo8m86frug13l3eux67 3699281 3699268 2022-07-25T06:22:50Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-17 => U-17 wikitext text/x-wiki {{Organización}} La '''Confederación de Fútbol d'Oceanía''' (n'[[Idioma inglés|inglés]], ''Oceania Football Confederation''; en [[Idioma francés|francés]], ''Confédération du football d'Océanie''), tamién conocida pol so [[acrónimu]] '''OFC''', ye la confederación d'asociaciones nacionales de [[fútbol]] n'[[Oceanía]]. Ye'l máximu ente d'esti deporte nel continente y una de les seis confederaciones pertenecientes a la [[FIFA]]. Foi fundada en [[1966]] y la so sede central atopar en [[Auckland]], [[Nueva Zelanda]]. Entama la [[Copa de les Naciones de la OFC]] y el [[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol|tornéu clasificatorio]] pa la [[Copa Mundial de Fútbol]], según tamién la [[Lliga de Campeones de la OFC]], que concede un boletu pa la [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA]], amás del [[Campeonatu Femenín de la OFC|Campeonatu Femenín]] y les distintes competiciones con llende d'edá en dambes cañes. Les seleiciones oceániques participaron en cinco mundiales al traviés de los combinaos de {{sel|Australia}}, en [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] y de {{sel|Nueva Zelanda}} en [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]. Anque en 2006 la [[Federación de Fútbol d'Australia]] yá yera miembru de la [[Confederación Asiática de Fútbol]] computóse la so participación pola OFC, yá que la so seleición aportó por aciu les [[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol de 2006|eliminatories]] d'esta confederación. La OFC ye la única confederación que, col formatu actual, nun cunta con un boletu pa participar de manera direuta na [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]]. De los cuatro intervenciones nos mundiales, la meyor actuación foi la del escoyíu australianu en 2006 al apostar los [[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2006|octavos de final]]. Nes demás ocasiones, nin Australia nin Nueva Zelanda consiguieron superar la fase inicial. De los trelce partíos xugaos en mundiales solamente ganaron unu —Australia en 2006, 3 a 1 a {{sel|Xapón}}—. En contraste con ello, Nueva Zelanda foi la única seleición oceánica en rematar invicta una participación mundialista, en Sudáfrica 2010 al igualar nos sos trés presentaciones. A nivel continental, los integrantes de los ''All Whites'' —denominación de la seleición neozelandesa— son los que ganaron más títulos na Copa de les Naciones de la OFC, según nes categoríes Sub-20 y Sub-17. En [[fútbol femenín]], la [[Seleición femenina de fútbol de Nueva Zelanda|seleición neozelandesa]] ganó tolos torneos continentales entamaos pola OFC. Sicasí, en [[fútbol sala]] l'[[Seleición de fútbol sala de les Islles Salomón|escoyíu de les Islles Salomón]] ye'l que predomina dende la partida d'Australia a la AFC, yá que conquistó toles ediciones del [[Campeonatu de Futsal de la OFC]] que s'apostaron. En [[fútbol de sablera]], el [[Seleición de fútbol playa de Tahití|combináu de Tahití]] consiguió'l cuartu allugamientu na [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2013|edición 2013]] y el subcampeonatu en [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2015|2015]] y [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2017|2017]]. Nel ámbitu de les competiciones continentales ente clubes, los conxuntos d'Australia y Nueva Zelanda prevalecieron en toles ediciones de la [[Lliga de Campeones de la OFC]] —el tornéu de clubes más importante del continente— sacante na temporada [[Lliga de Campeones de la OFC 2009-10|2009-10]], cuando'l [[Hekari United Football Club|Hekari United]] de [[Papúa Nueva Guinea]] llogró imponese. == Historia == === Entamos === [[Ficheru:Stanley Ford Rous As the judge of a match between commands of Hungary and Italy. October, 1933.jpg|120px|thumb|Stanley Rous, [[Presidentes de la FIFA presidente de la FIFA]] qu'impulsó la creación d'una confederación oceánica.]] La idea de conformar una federación rexonal aniciar en 1964 cuando [[Stanley Rous]] (presidente de la FIFA), [[Jim Bayutti]] (presidente de la Federación de Fútbol d'Australia) y [[Sid Guppy]] (presidente de l'[[Asociación de Fútbol de Nueva Zelanda]]) atopar en [[Tokiu]], [[Xapón]] con ocasión de los [[Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Xuegos Olímpicos d'esi añu]]. El proyeutu nació finalmente dos años dempués, en 1966, al arrexuntase les federaciones d'[[Australia]], [[Nueva Zelanda]], [[Fixi]] y [[Papúa Nueva Guinea]]. [[Nueva Caledonia]] tamién tuvo acomuñada col proyeutu inicial, pero nun pudo integrase sinón hasta años más tarde, al llograr autonomía deportiva respectu de [[Francia]]. Na década de [[Años 1980|1980]] les federaciones de [[Samoa]], [[Niue]], [[Isla Salomón]] y [[Vanuatu]] ingresaron a la confederación. Nos [[años 1990]] entraron la [[Polinesia Francesa]] (na FIFA y la OFC ye conocida como [[Tahití]]), [[Islles Cook]], [[Tonga]] y [[Samoa Americana]]. Al llegar la primer década del [[sieglu XXI]], [[Tuvalu]] y [[Kiribati]] xuntar a la confederación continental. Les asociaciones de Niue, Tuvalu y Kiribati son miembros asociaos, por non ser miembros de la FIFA, y poro, nun pueden participar en torneos entamaos por dicha federación, amás de que les lligues d'éstos países nun tener un cupu pa la [[Lliga de Campeones de la OFC]].<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/HISTORY/language/en-US/Default.aspx|títulu= History|fechaaccesu= 26 de payares de 2011|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20121104014920/http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/HISTORY/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 4 de payares de 2012}}</ref> Ente 1966 y 1986 la OFC entamaba les sos clasificatorias continentales xuntu con [[Asia]]. Mientres esti procesu dieron dos participaciones oceániques na máxima cita mundialista. En 1973, Australia consiguió'l pasaxe pa la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974]],<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/preliminaries/preliminary=37/index.html|títulu= Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 Preliminares - AFC/OFC|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20111218053445/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition%3D39/preliminaries/preliminary%3D37/index.html|fechaarchivu= 18 d'avientu de 2011}}</ref> onde perdió dos alcuentros ya igualó solamente unu ante {{sel|Chile}}.<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/results/index.html|títulu= Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Resultaos|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120413212123/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition%3D39/results/index.html|fechaarchivu= 13 d'abril de 2012}}</ref> En 1982, foi la vez de {{sel|Nueva Zelanda}} d'encarar un Mundial depués d'una complicada fase de clasificación,<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=59/preliminaries/preliminary=54/index.html|títulu= Copa Mundial de la FIFA España 1982 Preliminares AFC/OFC|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20111218050010/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition%3D59/preliminaries/preliminary%3D54/index.html|fechaarchivu= 18 d'avientu de 2011}}</ref> na que llogró una histórica victoria ante'l so par d'Australia<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid=1048450.html#sorrises+neozelandeses+llarimes+australianes|títulu= Sorrises neozelandeses, llárimes australianes|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120414050834/http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid%3D1048450.html#sorrises+neozelandeses+llarimes+australianes|fechaarchivu= 14 d'abril de 2012}}</ref> y un abuitáu [[Nueva Zelanda 5 - Arabia Saudita 0|5-0]] ante {{sel|Arabia Saudita}} cuando esi yera la única resultancia que lu sirvía a los ''Quivis''.<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid=882849.html#milagru+quivi+riad|títulu= Milagru quivi en Riad|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|4= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120414050855/http://es.fifa.com/classicfootball/stories/classicqualifiers/news/newsid%3D882849.html#milagru+quivi+riad|fechaarchivu= 14 d'abril de 2012}}</ref> Sicasí, l'actuación mundialista de los ''All Whites'' derivó en trés abuitaes derrotes.<ref>{{cita web |url= http://www.losmundialesdefutbol.com/mundiales/1982_resultaos.php|títulu= Resultaos del Mundial 1982 de Fútbol|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|}}</ref> En 1987 creáronse dos competiciones a nivel de clubes, el [[Lliga de Campeones de la OFC|Campeonatu de Clubes d'Oceanía]] y la [[Copa de Ganadores de Copa de la OFC]]. El primer tornéu arrexuntaba a los campeones de les lligues y el segundu a los ganadores de les respeutives copes,<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tableso/oceacup87.html#cwc|títulu= Oceania Club Competitions 1987|fecha= 6 de setiembre de 2011|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> pero ambos campeonatos tuvieron diversos problemes nes sos primeres ediciones, como la falta d'interés de la población reflexada na baxa asistencia a los partíos, la escasez d'infraestructura y el nivel amateur de los clubes participantes, y complicóse la so continuidá. Finalmente, realizáronse cuatro ediciones más del Campeonatu de Clubes d'Oceanía ente 1999 y 2006<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/PreviousTournaments/tabid/1020/Competition/63720fcc-073c-457a-b44a-5a62fe7916y8/language/en-US/Default.aspx|títulu= O-League Previous Tournaments|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120428111644/http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/PreviousTournaments/tabid/1020/Competition/63720fcc-073c-457a-b44a-5a62fe7916y8/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 28 d'abril de 2012}}</ref> y ésti foi profesionalizando hasta convertise na actual Lliga de Campeones de la OFC, pero la Copa de Ganadores de Copa de la OFC nun se volvió realizar y sumió como tornéu. === Partida d'Australia y puxanza de los demás países === [[Ficheru:AUS-URU Nov 05 ET.jpg|thumb|230px|Imaxe del repechaje ente Australia y {{sel|Uruguái}} por un llugar na [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Copa Mundial Alemaña 2006]].]] En 2006, Australia abandonó la OFC pa xunise a la [[Confederación Asiática de Fútbol|Confederación Asiática]]. [[Reynald Temarii]], presidente de la Confederación de Fútbol d'Oceanía nesi entós, espresó que la ida australiana yera necesaria pa la crecedera del fútbol continental.<ref>{{cita web|url= http://www.esmas.com/deportes/futbolinternacional/439613.html|títulu= Cerca Australia de camudar d'área futbolística|fecha= 18 d'abril de 2005|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20090422165311/http://www.esmas.com/deportes/futbolinternacional/439613.html|fechaarchivu= 22 d'abril de 2009}}</ref> Cola salida d'Australia, les coses camudaron nos países más pequeños asociaos a esta confederación. La prueba d'ello ye que pa la [[Copa Mundial de Fútbol Playa de FIFA|Copa Mundial de Fútbol Playa]] les [[Seleición de fútbol playa de les Islles Salomón|Islles Salomón]] y [[Seleición de fútbol playa de Tahití|Tahití]]<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/db17f0f2-c395-4a4c-931a-619328aa23b4/language/en-US/Default.aspx|títulu= Tahiti stun Bilikiki to qualify for World Cup|fecha= 27 de febreru de 2011|fechaaccesu= 8 de xunetu de 2012|}}</ref> representaron a la OFC, y pal [[Campeonatu Mundial de fútbol sala de la FIFA Mundial de fútbol sala]] tamién clasificó la representación de les Islles Salomón. Per otru llau, la [[seleición de fútbol sub-20 de Tahití|seleición de Tahití]] ganó la eliminatoria pa la [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2009]] realizada n'Exiptu, siendo la primer seleición quitando a Australia y Nueva Zelanda en llograr clasificar a un tornéu FIFA de fútbol. Nesi tornéu, foi goliada 8-0 por {{sel|España}}, cayó pola mesma resultancia contra {{sel|Venezuela}} y quedó finalmente esaniciada al ser ganada por 5-0 contra {{sel|Nixeria}}. [[Ficheru:FIFA World Cup 2010 Italy New Zealand.jpg|left|thumb|250px|Cantar del [[God Defend New Zealand|himnu neozelandés]] mientres l'alcuentru ente Nueva Zelanda y {{sel|Italia}} pol [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial de Sudáfrica 2010]].]] La seleición de Nueva Zelanda llogró clasificase a la [[Copa Mundial de Fútbol de 2010]], onde realizó un dignu papel en representación de la OFC, una y bones los ''All Whites'' empataron los sos trés encuentro ante rivales de mayor xerarquía futbolística como {{sel|Italia}}, {{sel|Paraguái}} y {{sel|Eslovaquia}}, lo que dexó a Nueva Zelanda como la única seleición océanica con una participación invicta nuna Copa Mundial de Fútbol.<ref>{{cita web|url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/statistics/news/newsid=1273569/index.html|títulu= Sudáfrica 2010 en cifres|fecha= 13 de xunetu de 2010|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120828215837/http://es.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/statistics/news/newsid%3D1273569/index.html|fechaarchivu= 28 d'agostu de 2012}}</ref> La confederación realiza cursos pa entrenadores, referís, asistentes y médicos.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/language/en-US/Default.aspx|títulu= About OFC|fechaaccesu= 26 de payares de 2011|idioma= inglés|}}</ref> Tamién hai un proyeutu llamáu ''Just Play'', que ta destináu a mozos de 6 a 12 años y promueve el desenvolvimientu físicu rellacionáu cola vida saludable y el desendolque nuna comunidá. Los 1475 entrenadores, instructores y encargaos que trabayen nesti programa reciben entrenamientu de la OFC por que los 106.000 neños qu'integren Just Play puedan aprender correutamente a xugar al fútbol como mediu pa rellacionase colos sos pares y desenvolver una vida correuta. Cuenta col sofitu del gobiernu d'Australia, la so federación de fútbol y la so comisión de deportes.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Development/tabid/1026/PageContentType/Just%20Play/language/en-US/Default.aspx|títulu= Just Play|fechaaccesu= 6 de xunetu de 2012|idioma= inglés|}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/29466y77-y749-4ca0-987y-d31907cd5732/language/en-US/Default.aspx|títulu= Australia thanked for support at forum|fecha= 31 d'agostu de 2012|fechaaccesu= 31 d'agostu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> Inclusive creóse un programa televisivu en llinia, la [[OFC TV]], pa poder cubrir tolos partíos de les competiciones oficiales. De primeres yera solamente pa poder amosar un resume de cada alcuentru, pero en 2012 volvióse una canal que televisa los partíos de les principales copes vía internet en cuenta de que l'usuariu abone una cantidá de dineru en [[dólares neozelandeses]]. La primera de diches competiciones foi la [[Copa de les Naciones de la OFC 2012|Copa de les Naciones de la OFC d'esi añu]].<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/f147d10y-074f-467y-b57f-5962ec65bcf0/language/en-US/Default.aspx|títulu= Nations Cup coverage to include live streaming|fecha= 26 de mayu de 2012|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120702172631/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/f147d10y-074f-467y-b57f-5962ec65bcf0/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 2 de xunetu de 2012}}</ref> A esta tresmisión en llinia sumóse-y la cobertoria de toles competiciones, siendo la primera d'elles el [[Campeonatu de Futsal de la OFC 2013|Campeonatu de Futsal]] per parte de [[Sommet Sports]], una canal televisiva neozelandés llibre al aire único nel país— que televisa diverses competiciones deportives.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/733db798-c8ae-46c0-9237-0eff6d8af26y/language/en-US/Default.aspx|títulu= OFC and Sommet Sports join forces|fecha= 24 de xunetu de 2013|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2013|idioma= inglés|}}</ref> En [[2013]], la [[seleición de fútbol playa de Tahití]] llogró'l cuartu allugamientu na [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2013|Copa Mundial]], que s'entamó na [[Polinesia Francesa]]; en cayendo por penal ante {{sel|Brasil|especial=sablera}},<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/beachsoccerworldcup/matches/round=259283/match=300239766/index.html|títulu= Brasil xubir al podiu (7-7 PEN 1-0)|fecha= 28 de setiembre de 2013|fechaaccesu= 1 d'ochobre de 2013|}}</ref> convirtiéndose na primer equipu nacional de la [[Polinesia]] en llograr rematar ente los cuatro meyores d'un campeonatu [[FIFA]]; y el primer escoyíu oceánicu que llegó a les semifinales desque {{sel|Australia}} algamara'l tercer puestu na [[Copa FIFA Confederación 2001]].<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/07y988a3-0a8c-4dd4-822d-ac835y6d68ff/language/en-US/Default.aspx|títulu= Tahiti in penalty shoot out heartache|fecha= 29 de setiembre de 2013|fechaaccesu= 1 d'ochobre de 2013|idioma= inglés|}}</ref> Dos años depués, l'elencu tahitianu llegó entá más llueñe al algamar la final en [[Copa Mundial de Fútbol Playa FIFA 2015|Portugal 2015]], onde perdió ante la {{sel|Portugal|especial=sablera|seleición llocal}} por 5:3. Foi la primer final qu'apostó un equipu representativu d'Oceanía desque Australia llegara la instancia decisiva na [[Copa FIFA Confederación 1997|Confederaciones 1997]].<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/beachsoccerworldcup/matches/round=273815/match=300318426/match-report.html|títulu= ¡Portugal, campeón per primer vegada! (5-3)|fecha= 19 de xunetu de 2015|fechaaccesu= 23 de xunetu de 2015|idioma= |-}</ref> Ente mediu, l'[[Auckland City Football Club|Auckland City]] [[Nueva Zelanda|neozelandés]] consiguió'l tercer llugar na [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA 2014]] apostada en [[Marruecos]], depués de gana-y al [[Cruz Azul Fútbol Club|Cruz Azul]] el partíu por dicha allugamientu.<ref>{{cita web |url= http://depor.pe/futbol-internacional/cruz-azul-vs-auckland-city-vivu-hora-canal-y-alliniaciones-1031491|títulu= Auckland City venció por penales a Cruz Azul nel Mundial de Clubes|fecha= 20 d'avientu de 2014|fechaaccesu= 23 de xunetu de 2015|idioma= |-}</ref> Per otra parte, {{sel|Islles Fixi|especial=sub20}} consiguió la primer victoria pa un escoyíu sub-20 nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2015|Copa Mundial de la categoría 2015]] al vencer a {{sel|Hondures|especial=sub20}} por 3:0. Más palantre, {{sel|Nueva Zelanda|especial=sub20}} fadría lo propio al goliar a {{sel|Birmania|especial=sub20}} 5:1. Los neozelandeses llograron superar la fase de grupos per primer vegada, pero fueron esaniciáu n'octavos de final. Esi mesmu añu'l combináu {{sel|Nueva Zelanda|especial=sub17|combináu neozelandés sub-17}} algamó los octavos de final del [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2015|Mundial]], onde quedó esaniciáu por un penal convertíu por {{sel|Brasil|especial=sub17}} nel minutu 94. Ente mediu de dambos torneos la OFC recibió un cupu extra tantu pal [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|tornéu sub-20]] como pal [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2015|sub-17]], totalizando dos llugares en dambes competiciones.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/206d9790-a26y-4309-8857-089c63dbad7y/language/en-US/Default.aspx|títulu= OFC gains additional U-17 & U-20 slots|fecha= 26 de setiembre de 2015|fechaaccesu= 31 d'ochobre de 2015|idioma= inglés|}}</ref> == Asociaciones y federaciones afiliaes == === Miembros plenos === {| {{tablaguapa}} style="text-align: center;" width=67% |- |colspan=6 style="background: #e3e3e3;" align=center|'''Confederación de Fútbol d'Oceanía (OFC)''' |- !style="background: #EFEFEF;" width=3%|Códigu !style="background: #EFEFEF;" width=25%|Asociación Nacional !style="background: #EFEFEF;" width=8%|Seleición !style="background: #EFEFEF;" width=7%|Fundación !style="background: #EFEFEF;" width=7%|FIFA !style="background: #EFEFEF;" width=7%|OFC |- | FIJ | style="text-align:left;"| {{bandera|Islles Fixi}} [[Asociación de Fútbol de Fixi|Fixi]] | [[Seleición de fútbol de Fixi|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Fixi|F]], [[Seleición de fútbol sala de Fixi|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Fixi|FP]] | 1938<ref name="FIJ">{{cita web |url= http://www.fijifootball.com.fj/AboutFijiFA/tabid/1301/language/en-US/Default.aspx|títulu= About Fiji FA|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1963<ref name="FIJ" /> | 1966<ref name="FIJ" /> |- | COK | style="text-align:left;"| {{bandera|Islles Cook}} [[Asociación de Fútbol de les Islles Cook|Islles Cook]] | [[Seleición de fútbol de les Islles Cook|M]], [[Seleición femenina de fútbol de les Islles Cook|F]], [[Seleición de fútbol sala de les Islles Cook|FS]], [[Seleición de fútbol playa de les Islles Cook|FP]] | 1971<ref name="COK">{{cita web|url= http://www.cookislandsfootball.com/AboutCIFA/tabid/1141/language/en-US/Default.aspx|títulu= About Cook Islands Football Association|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20140727190750/http://www.cookislandsfootball.com/AboutCIFA/tabid/1141/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 27 de xunetu de 2014}}</ref> | 1994<ref name="COK" /> | 1994<ref name="COK" /> |- | SOL | style="text-align:left;"| {{bandera|Islles Salomón}} [[Federación de Fútbol de les Islles Salomón|Islles Salomón]] | [[Seleición de fútbol de les Islles Salomón|M]], [[Seleición femenina de fútbol de les Islles Salomón|F]], [[Seleición de fútbol sala de les Islles Salomón|FS]], [[Seleición de fútbol playa de les Islles Salomón|FP]] | 1978<ref name="SOL">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/1995y34f-fae4-42bd-88ca-c8cd3853a7d5/MATitle/Solomon%20Islands/Default.aspx|títulu= Solomon Islands Football Federation|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1988<ref name="SOL" /> | 1988<ref name="SOL" /> |- | NCL | style="text-align:left;"| {{bandera|Nueva Caledonia}} [[Federación de Fútbol de Nueva Caledonia|Nueva Caledonia]] | [[Seleición de fútbol de Nueva Caledonia|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Nueva Caledonia|F]], [[Seleición de fútbol sala de Nueva Caledonia|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Nueva Caledonia|FP]] | 1928<ref name="NCL">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/b189acf6-d105-4494-8368-40a6032b5d31/MATitle/New%20Caledonia/Default.aspx|títulu= Fédération Calédonienne de Football|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 2004<ref name="NCL" /> | 1969<ref name="NCL" /> |- | NZL | style="text-align:left;"| {{bandera|Nueva Zelanda}} [[Asociación de Fútbol de Nueva Zelanda|Nueva Zelanda]] | [[Seleición de fútbol de Nueva Zelanda|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Nueva Zelanda|F]], [[Seleición de fútbol sala de Nueva Zelanda|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Nueva Zelanda|FP]] | 1891<ref name="NZL">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/10978a39-84b9-4dd7-b480-ec44783f87ad/MATitle/New%20Zealand/Default.aspx|títulu= New Zealand Football|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1948<ref name="NZL" /> | 1966<ref name="NZL" /> |- | PNG | style="text-align:left;"| {{bandera|Papúa Nueva Guinea}} [[Asociación de Fútbol de Papúa Nueva Guinea|Papúa Nueva Guinea]] | [[Seleición de fútbol de Papúa Nueva Guinea|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Papúa Nueva Guinea|F]], [[Seleición de fútbol sala de Papúa Nueva Guinea|FS]] | 1962<ref name="PNG">{{cita web|url= http://www.pngfootball.com.pg/AboutCIFA/tabid/1397/language/en-US/Default.aspx|títulu= PNGFA History|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20140806225658/http://www.pngfootball.com.pg/AboutCIFA/tabid/1397/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 6 d'agostu de 2014}}</ref> | 1963<ref name="PNG" /> | 1966<ref name="PNG" /> |- | SAM | style="text-align:left;"| {{bandera|Samoa}} [[Federación de Fútbol de Samoa|Samoa]] | [[Seleición de fútbol de Samoa|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Samoa|F]], [[Seleición de fútbol sala de Samoa|FS]] | 1968<ref name="SAM">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/99da130c-bb38-4y60-ac08-1c71ab7d483d/MATitle/Samoa/Default.aspx|títulu=Football Federation Samoa|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1986<ref name="SAM" /> | 1986<ref name="SAM" /> |- | ASA | style="text-align:left;"| {{bandera|Samoa Americana}} [[Federación de Fútbol de Samoa Americana|Samoa Americana]] | [[Seleición de fútbol de Samoa Americana|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Samoa Americana|F]] | 1984<ref name="ASA">{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/ofc/tabid/187/MA/56817f6y-857b-4724-9a8a-y6y8c85ece3f/MATitle/American%20Samoa/Default.aspx|títulu= American Samoa Info|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20100513205155/http://oceaniafootball.com/OFC/MemberAssociations/tabid/1016/ofc/tabid/187/MA/56817f6y-857b-4724-9a8a-y6y8c85ece3f/MATitle/American%20Samoa/Default.aspx|fechaarchivu= 13 de mayu de 2010}}</ref> | 1998<ref name="ASA" /> | 1998<ref name="ASA" /> |- | TAH | style="text-align:left;"| {{bandera|Polinesia Francesa}} [[Federación Tahitiana de Fútbol|Tahití]]<ref group="nota">La [[Polinesia Francesa]] ta inscrita a la OFC y la FIFA sol nome de Tahití.</ref> | [[Seleición de fútbol de Tahití|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Tahití|F]], [[Seleición de fútbol sala de Tahití|FS]], [[Seleición de fútbol playa de Tahití|FP]] | 1989<ref name="TAH">{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/a324ca30-2d53-4802-abd2-1c13c66140c3/MATitle/Tahiti/Default.aspx|títulu= Fédération Tahitienne de Football|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120630101011/http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/a324ca30-2d53-4802-abd2-1c13c66140c3/MATitle/Tahiti/Default.aspx|fechaarchivu= 30 de xunu de 2012}}</ref> | 1990<ref name="TAH" /> | 1990<ref name="TAH" /> |- | TGA | style="text-align:left;"| {{bandera|Tonga}} [[Asociación de Fútbol de Tonga|Tonga]] | [[Seleición de fútbol de Tonga|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Tonga|F]] | 1965<ref name="TGA">{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/language/en-US/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/2988f5y8-679a-4f73-930b-y5de4d480b7y/MATitle/Tonga/Default.aspx|títulu= Tonga Info|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120706075502/http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/tabid/1016/language/en-US/OFC/MemberAssociations/tabid/187/MA/2988f5y8-679a-4f73-930b-y5de4d480b7y/MATitle/Tonga/Default.aspx|fechaarchivu= 6 de xunetu de 2012}}</ref> | 1994<ref name="TGA" /> | 1994<ref name="TGA" /> |- | VAN | style="text-align:left;"| {{bandera|Vanuatu}} [[Federación de Fútbol de Vanuatu|Vanuatu]] | [[Seleición de fútbol de Vanuatu|M]], [[Seleición femenina de fútbol de Vanuatu|F]], {{sel|Vanuatu|especial=sala|FS}}, [[Seleición de fútbol playa de Vanuatu|FP]] | 1934<ref name="VAN">{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/MemberAssociations/MemberAssociations/tabid/187/MA/d44924c0-b06d-4bfb-bd09-61ce064bc316/MATitle/Vanuatu/Default.aspx|títulu=Vanuatu Info|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> | 1988<ref name="VAN" /> | 1988<ref name="VAN" /> |} {{llistaref|group="nota"}} ==== Miembros plenos anteriores ==== * {{selb|AUS}}: La [[Federación de Fútbol d'Australia]] (FFA) foi unu de los fundadores de la OFC en 1966. En 2006 dexó la Confederación de Fútbol d'Oceanía y acomuñóse a la [[Confederación Asiática de Fútbol]].<ref>{{cita web|url= http://www.footballaustralia.com.au/insideffa|títulu= Who we are|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120713043055/http://www.footballaustralia.com.au/insideffa|fechaarchivu= 13 de xunetu de 2012}}</ref> * {{selb|TPE}}: L'[[Asociación de Fútbol de China Taipéi]] (AFCT) llegó a la OFC en 1975 depués de ser espulsada de la AFC. Destacar nel fútbol femenín ganando dos veces el [[Campeonatu Femenín de la OFC]]. En 1989 volvió a la AFC.<ref>{{cita web |url= http://www.ctfa.com.tw/aboutus/ctfa-profile.html|títulu= 中華民國足球協會簡介|fechaaccesu= 30 d'agostu de 2012|idioma= chinu tradicional|}}</ref> === Miembros asociaos === Tres federaciones nacionales d'Oceanía atópense acomuñaes a la OFC ensin ser miembros de la confederación. Al nun tar afiliaes a la FIFA, nun pueden participar nes eliminatories de nenguna competición qu'entama la FIFA, pero sí en torneos de la OFC. Tampoco tien representación nel congresu de la confederación.<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/CONGRESS/language/en-US/Default.aspx|títulu= Members Associations|fechaaccesu= 23 d'avientu de 2011|idioma= inglés|}}</ref><ref>{{cita web |url= https://www.oceaniafootball.com/archives-1727/|títulu= OFC Members arrive for 23rd Congress|fecha= 5 de xineru de 2015|fechaaccesu= 10 de marzu de 2018|idioma= inglés|}}</ref> {| {{tablaguapa}} |- bgcolor="#EFEFEF" ! País ! Federación ! Seleiciones ! Añu de fundación ! Añu d'afiliación a la OFC |- | {{NIU}} || [[Asociación de Fútbol de la Isla de Niue]]||{{sel|Niue|Masculina}}||1960||1986 |- | {{TUV}} || [[Asociación Nacional de Fútbol de Tuvalu]]|| {{sel|Tuvalu|Masculina}}<br/>{{sel|Tuvalu|f=f|Femenina}}<br/>[[Seleición de fútbol sala de Tuvalu|Futsal]]||1976||2006 |- | {{KIR}} || [[Asociación de Fútbol de les Islles Kiribati]]|| {{sel|Kiribati|Masculina}}<br/>{{sel|Kiribati|f=f|Femenina}}<br/>[[Seleición de fútbol sala de Kiribati|Futsal]]||1979||2008 |- |} ==== Miembros asociaos anteriores ==== * {{selb|ISR}}: L'[[Asociación de Fútbol d'Israel]] (AFI) recaló na Confederación de Fútbol d'Oceanía dempués d'abandonar la AFC. Xugaba namái como miembru provisional hasta qu'en 1994 foi aceptada na [[UEFA]].<ref>{{cita web |url= http://football.org.il/Association/AboutAssociation/Pages/default.aspx|títulu= Alrodiu de l'Asociación|fechaaccesu= 30 de xunu de 2012|idioma= hebréu|}}</ref> * {{bandera|Islles Marianes del Norte}} [[Seleición de fútbol de les Islles Marianes del Norte|Islles Marianes del Norte]]: L'[[Asociación de Fútbol de les Islles Marianes del Norte]] (NMIFA) foi miembru de la OFC hasta qu'en 2009 tresferir a la Confederación Asiática de Fútbol.<ref name="EAFF News">{{cita web|url= http://www.eaff.com/eanews/release/2009/090905.html|títulu= EAFF News|fechaaccesu= 27 de marzu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120207081025/http://www.eaff.com/eanews/release/2009/090905.html|fechaarchivu= 7 de febreru de 2012}}</ref> * {{bandera|Paláu}} [[Seleición de fútbol de Paláu|Paláu]]: L'[[Asociación de Fútbol de Paláu]] (PFA) ingresó en 2007 y tuvo solu dos años na OFC. Pidió en 2009 l'ingresu a l'[[Confederación Asiática de Fútbol|AFC]] al traviés de la [[Federación de fútbol del Este d'Asia|Federación del Este d'Asia]], pero'l procesu quedó conxeláu.<ref>{{cita web |url= https://asianoceanianfootball.wordpress.com/2013/09/04/were-slowly-gaining-interest-interview-with-palau-football-association-pfa-president-charres-mitchell/|títulu= “We're slowly gaining interest”: Interview with Palau Football Association (PFA) president Charles Mitchell|fechaaccesu= 3 de xunetu de 2017|idioma= inglés|}}</ref> == Torneos == === Torneos de seleiciones === * Inclúi torneos descontinuados.<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/tabid/914/language/en-US/Default.aspx|títulu= Competitions|fechaaccesu= 26 de xineru de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120120042716/http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/tabid/914/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 20 de xineru de 2012}}</ref> ==== Campeonatos masculinos ==== {| cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=90% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=50%|'''Tornéu''' !width=30%|Últimu tornéu !width=20%|Campeón vixente |- |[[Copa de les Naciones de la OFC]] |{{bandera|Papúa Nueva Guinea}} [[Copa de les Naciones de la OFC 2016|Papúa Nueva Guinea 2016]] |{{selb|NZL}} |- |[[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol]] |{{bandera|RUS}} [[Clasificación de OFC pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Rusia 2018]] |{{selb|NZL}} |- |[[Campeonatu Sub-20 de la OFC]] |{{bandera|VAN}} [[Campeonatu Sub-20 de la OFC 2016|Vanuatu 2016]] |{{selb|NZL|especial=sub20}} |- |[[Campeonatu Sub-17 de la OFC]] |{{bandera|TAH}} [[Campeonatu Sub-17 de la OFC 2017|Polinesia Francesa 2017]] |{{selb|NZL|especial=sub17}} |- |[[Tornéu Preolímpicu de la OFC]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol nos Xuegos del Pacíficu 2015|Papúa Nueva Guinea 2015]] |{{selb|FIJ|especial=sub23}} |- |[[Fútbol nos Xuegos del Pacíficu]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol nos Xuegos del Pacíficu 2015|Papúa Nueva Guinea 2015]]<ref>{{cita web |url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/ScheduleandResults/tabid/1015/Competition/b4ecf3y8-9c15-42b7-847a-ee2a0y7a6296/CompTitle/Pacific%20Games%20Men/language/en-US/Default.aspx|títulu= Pacific Games Men Schedule & Results|fechaaccesu= 30 de xunetu de 2012|idioma= inglés|}}</ref> |{{selb|NCL}} |- |[[Campeonatu de Fútbol Playa d'Oceanía]] |{{bandera|NCL}} [[Campeonatu de Fútbol Playa d'Oceanía 2013|Nueva Caledonia 2013]]<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/fe596122-299d-4bb7-83y2-a1y03f79y0b3/language/en-US/Default.aspx|títulu= Path to Tahiti 2013 revealed|fecha= 22 d'agostu de 2013|fechaaccesu= 22 d'agostu de 2013|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20130825002347/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/fe596122-299d-4bb7-83y2-a1y03f79y0b3/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 25 d'agostu de 2013}}</ref> |{{selb|SOL|especial=sablera}}<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/15f366a5-97y1-4bb0-842y-b2d73c75d3bc/language/en-US/Default.aspx|títulu= Bilikiki reclaim beach soccer crown|fecha= 2 de setiembre de 2013|fechaaccesu= 2 de setiembre de 2013|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20141026121919/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/15f366a5-97y1-4bb0-842y-b2d73c75d3bc/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 26 d'ochobre de 2014}}</ref> |- |[[Campeonatu de Futsal de la OFC]] |{{bandera|FIJ}} [[Campeonatu de Futsal de la OFC 2016|Fixi 2016]] |{{bandera|SOL}} [[Seleición de fútbol sala de Isla Salomón|Islles Salomón]] |- |[[Campeonatu de Futsal Xuvenil de la OFC]] |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda 2017 |{{selb|SOL|especial=Sala}} |- |[[Copa Melanesia]] (estinguida) |{{bandera|Islles Fixi}} [[Copa Melanesia 2000|Fixi 2000]]<ref>{{cita web |url= http://jason.soffe.free.fr/oceanian-zone/melanesian-cup/fiji-2000.php|títulu= Melanesian Cup Fiji 2000|fechaaccesu= 28 d'abril de 2012|idioma= inglés|}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.footballdatabase.eu/football.competition.melanesian-cup.international.1999-2000...en.html|títulu= Melanesian Cup 2000|fechaaccesu= 28 d'abril de 2012|idioma= inglés|}}</ref> |{{selb|FIJ}} |- |[[Copa Polinesia]] (estinguida) |{{bandera|Tahití}} [[Copa Polinesia 2000|Polinesia Francesa 2000]]<ref>{{cita web |url= http://jason.soffe.free.fr/oceanian-zone/polynesian-cup/tahiti-2000.php|títulu= Polynesian Cup Tahiti 2000|fechaaccesu= 28 d'abril de 2012|idioma= inglés|}}</ref> |{{selb|TAH}} |} ==== Competiciones femenines ==== {| cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=90% |- bgcolor="#ff44ff" style="color:white;" !width=50%|'''Tornéu''' !width=30%|Últimu tornéu !width=20%|Campeón vixente |- |[[Campeonatu Femenín de la OFC]] |{{bandera|PNG}} [[Campeonatu Femenín de la OFC 2014|Papúa Nueva Guinea 2014]]<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/OFC/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/CALENDAR/Default.aspx|títulu= Calendar of Events - 2014|fechaaccesu= 19 de febreru de 2014|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20100514032323/http://oceaniafootball.com/OFC/AboutOFC/tabid/182/PageContentType/CALENDAR/Default.aspx|fechaarchivu= 14 de mayu de 2010}}</ref> |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Campeonatu Femenín Sub-20 de la OFC]] |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda 2017 |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Campeonatu Femenín Sub-17 de la OFC]] |{{bandera|SAM}} Samoa 2017 |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Tornéu Preolímpicu Femenín de la OFC]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol femenín nos Xuegos del Pacíficu 2015#Playoff Xuegos Olímpicos 2016|Papúa Nueva Guinea 2016]] |{{selb|NZL|f=f}} |- |[[Fútbol femenín nos Xuegos del Pacíficu]] |{{bandera|PNG}} [[Fútbol femenín nos Xuegos del Pacíficu 2015|Papúa Nueva Guinea 2015]] |{{selb|PNG|f=f|Papúa N. Guinea}} |- |[[Campeonatu de Futsal Xuvenil de la OFC]] |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda 2017 |{{bandera|NZL}} Nueva Zelanda |} === Torneos de clubes === {| cellspacing="0" style="background:#f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=80% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=50%|'''Tornéu''' !width=30%|Últimu tornéu !width=20%|Campeón vixente |- |[[Lliga de Campeones de la OFC]] |[[Lliga de Campeones de la OFC 2018|2018]] |{{bandera|NZL}} [[Team Wellington]] |- |[[Copa Presidente de la OFC]] (estinguida) |{{bandera|NZL}} [[Copa Presidente de la OFC 2014|Nueva Zelanda 2014]] |{{bandera|NZL}} [[Auckland City Football Club|Auckland City]] |- |[[Lliga de Campeones de la OFC|Campeonatu de Clubes d'Oceanía]] (estinguíu)<ref group="nota">El Campeonatu de Clubes d'Oceanía ye reconocíu como'l tornéu predecesor de la Lliga de Campeones de la OFC y forma parte del palmarés de dicha competición. ''Ver [http://www.oceaniafootball.com/ofc/Competitions/PreviousTournaments/tabid/1020/Competition/1080dae7-6a23-4f8f-853y-c7911ebc0750/language/en-US/Default.aspx OFC Champions League past tournaments].''</ref> |{{bandera|NZL}} [[Campeonatu de Clubes d'Oceanía 2006|Albany 2006]]<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/Portals/0/Images/Articles/OFC%20CLUB%20CHAMPIONSHIP%20EVENT%20REPORT%202006.pdf|títulu= 2006 OFC Club Championships, New Zealand|fechaaccesu= 25 de xunetu de 2012|idioma= inglés|5= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20130210045140/http://www.oceaniafootball.com/ofc/Portals/0/Images/Articles/OFC%20CLUB%20CHAMPIONSHIP%20EVENT%20REPORT%202006.pdf|fechaarchivu= 10 de febreru de 2013}}</ref> |{{bandera|NZL}} [[Auckland City Football Club|Auckland City]] |- |[[Copa de Ganadores de Copa de la OFC]] (estinguida) |{{bandera|NZL}} [[Copa de Ganadores de Copa de la OFC 1987|Auckland 1987]] |{{bandera|AUS}} [[Sydney City Soccer Club|Sydney City]] |} == Premios daos == [[Ficheru:Marama Vahirua 2008.jpg|thumb|200px|[[Marama Vahirua]], quien ganó'l premiu al [[Futbolista del añu n'Oceanía|futbolista del añu n'Oceanía]] en 2005. Ye l'únicu tahitianu que recibió dicha condecoración]] {{AP|Futbolista del añu n'Oceanía}} Dende 1988 la confederación apurre a un xugador el [[Futbolista del añu n'Oceanía|premiu al meyor futbolista del añu de la OFC]], que ye escoyíu nuna votación na que participen miembros del comité executivu, presidentes, entrenadores y secretarios xenerales de los 11 países miembros. En 1999 [[Wynton Rufer]] foi escoyíu como'l futbolista oceánicu del [[Sieglu XXI|sieglu]] y [[Mark Bosnich]] como arqueru del sieglu d'Oceanía. Nel añu 2008 amestóse la categoría femenina al premiu añal. Na edición 2012 los neozelandeses [[Marco Rojas]] y [[Rebecca Smith]] fueron gallardoniaos.<ref>{{cita web|url= http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/cf859a73-bf0b-4039-bfc9-c1c738ae5ceb/language/en-US/Default.aspx|títulu= OFC Players of the Year announced|fechaaccesu= 16 d'avientu de 2013|fecha= 19 de payares de 2013|idioma= inglés|6= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20131216190149/http://www.oceaniafootball.com/ofc/News/ViewArticle/tabid/125/Article/cf859a73-bf0b-4039-bfc9-c1c738ae5ceb/language/en-US/Default.aspx|fechaarchivu= 16 d'avientu de 2013}}</ref> == Ver tamién == * [[Confederación Asiática de Fútbol|AFC]] * [[Confederación Africana de Fútbol|CAF]] * [[Concacaf]] * [[Conmebol]] * [[UEFA]] == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat|OFC}} {{IprNoticias|Australia retirar de la so zona futbolística d'Oceanía|Nueva Zelanda empató nel últimu minutu ante Eslovaquia en Rustenburg|Paraguay empató con Nueva Zelanda ensin goles y clasificó a los octavos de final de Sudáfrica 2010|Italia empata con Nueva Zelanda y apeligra el so pase a octavos|Samoa Americana vence a Tonga por dos a unu poles eliminatories a 2014 en Apia}} * [http://www.oceaniafootball.com/ofc Sitiu Oficial de la OFC] * [http://es.fifa.com/worldfootball/nationalteams/confederations/confederation=23916/index.html OFC na páxina de la FIFA] {{Tradubot|Confederación de Fútbol de Oceanía}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:OFC| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ce9g21imk2zewppocy022w3lc4tu6ym 0 136995 3699278 3687348 2022-07-25T06:19:46Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol d'Alemaña|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 | país = Alemaña | cod = GER, DEU | logo = | asociación = [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) | confederación = [[UEFA|Unión d'Asociaciones Europees de Fútbol]] (UEFA) | seudónimu = ''Die Mannschaft'' (L'equipu)<br>''Die Maschine'' (La Maquinaria)''<br>''Die Germanen'' (El Teutones)<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/en/news/detail/dfb-unveil-new-die-mannschaft-branding-124573/ |títulu= DFB unveil new "Die Mannschaft" branding |editorial=DFB |fechaaccesu=8 de xunu de 2015 |idioma=alemán}}</ref> | país-dt = Alemaña | direutor téunicu = [[Joachim Löw]] | añu-dt = 2006 | capitán = [[Manuel Neuer]] | mayor goliador = [[Miroslav Klose]] | mayor goliador goles = 71 | más participaciones = [[Lothar Matthäus]] | Ranking FIFA = 1° (Avientu de 2017) | Meyor Llugar = 1° (Julio de 1993) → Peor llugar 17ᵘ en xunetu de 1903 | mayor partíos = 150 | estadiu = '''[[Allianz Arena]] / [[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]''' | PPI país1 = Suiza | PPI nome2 = Alemaña | PPI marcador = 5:3 | PPI llugar = [[Basilea]], [[Suiza]] | PPI fecha = {{fecha|5|4|1908}} | MRI país2 = Rusia | MRI nome2 = Rusia | MRI nome1 = Alemaña | MRI marcador = 16:0 | MRI llugar = [[Estocolmo]], [[Suecia]] | MRI fecha = {{fecha|1|7|1912}} | MRI eventu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Xuegu Olímpicos d'Estocolmu 1912]] | PRI país1 = Inglaterra | PRI nome2 = Alemaña | PRI marcador = 9:0 | PRI llugar = [[Oxford]], [[Reinu Uníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Uníu]] | PRI fecha = {{Fecha|16|4|1909}} | participación mundial = 19 | primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) | copa rexonal = [[Eurocopa]] | participación rexonal = 12 | primer rexonal = [[Eurocopa 1972|1972]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) | confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] | participación confederaciones = 3 | primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | meyor confederaciones = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) | olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] | participación olímpicu = 3 | primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|1912]] | meyor olímpicu = <small>''Nun se considera la participación de la seleición absoluta''</small><ref>Anque hai qu'esclariar qu'apocayá la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición olímpica]] llogró la Medaya de de plata en [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|2016]] el máximu llogru per parte de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|Seleición Alemaña Democrática]] na modalidá d'[[amateur]], foi la única medaya d'oru en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|los Xuegos de Montreal de 1976]] y la seleición xuvenil, [[Alemaña Federal]] llogró la so única medaya de bronce nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Xuegos Olímpicos de Seúl 1988]].</ref> | color_izq1 = FFFFFF | color_cuerpu1 = FFFFFF | color_der1 = FFFFFF | color_pantalón1 = 000000 | color_medies1 = FFFFFF | trama_izq1 = _ger20h | entama_cuerpu1 = _ger20h | trama_der1 = _ger20h | entama_pantalón1 = _duit18h | trama_medies1 = _3 stripes black | color_izq2 = 008B9F | color_cuerpu2 = | color_der2 = 008B9F | color_pantalón2 = FFFFFF | color_medies2 = 008B9F | trama_izq2 = _ger20a | entama_cuerpu2 = _ger20a | trama_der2 = _ger20a | entama_pantalón2 = _ger20a | trama_medies2 = _ger20a }} La '''[[seleición de fútbol]] d'[[Alemaña]]''' (n'[[Idioma alemán|alemán]]: ''Deutsche Fußballnationalmannschaft'') ye l'equipu formáu por xugadores de nacionalidá alemana que representa dende 1908 a la [[Federación Alemana de Fútbol]] (''Deutscher Fußball-Bund'') nes competiciones oficiales entamaes pola [[UEFA|Unión Europea d'Asociaciones de Fútbol]] (UEFA) y la [[FIFA|Federación Internacional d'Asociaciones de Fútbol]] (FIFA). Alemaña afiliar a la FIFA pocos meses dempués del so primer Congresu, concretamente'l 1 de setiembre de 1904, cuando anunció al organismu, por aciu una telegrama, la so adhesión al Estatutu.<ref name="FIFAGER">{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Inicio de la FIFA. Alemaña |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> La escuadra alemana ye conocida como «Die Mannschaft» (''L'equipu''), «Nationalelf» (''Once nacional'') o «Die Adler» (''Les águiles'').<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref> Anque yá esistía un combináu alemán oficiosu dende finales del sieglu XIX, Alemaña nun apostaría'l so primer alcuentru hasta 1908 cuando s'enfrentó a {{sel|Suiza}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500395&action=showMatchesByYear&lang=Y&lliga=Nationalmannschaft&year=1909&cHash=a80eadb1fb |títulu=All matches of The National Team in 1909 |editorial=DFB |fechaaccesu=1 d'agostu de 2008}}</ref><ref name="MATCHGER">{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Historial de partíos d'Alemaña |url=http://www.rsssf.com/tablesd/duit-intres.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/edicion/marca/futbol/internacional/es/desarrollo/1108194.html |títulu=La Mannschaft cumple 100 años |autor=Marca.com|fechaaccesu=2009}}</ref> Ye reconocida como una de les seleiciones más esitoses y de mayor prestíu nel mundu, amás —ye la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA|seleición europea más gallardoniada]]— y la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel mundial]] con ocho títulos en torneos oficiales absolutos. Les reconocencies más destacaes fueron el «[[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]]» del añu.<ref>{{Cita web |títulu=Los ganadores de los Premios Laureus 2015 |url=http://www.altaspulsaciones.com/ganadores-premios-laureus-2015.html |editorial=Altes pulsaciones.com |fecha=4 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Seleición varonil alemana de fútbol gana Premiu Laureus al Meyor Equipu del Añu |url=http://spanish.peopledaily.com.cn/n/2015/0416/c31615-8879153.html |editorial=Spanish people dialy |fecha=15 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> Foi la primer seleición que lideró la [[Clasificación mundial de la FIFA]] n'agostu de 1993; coles mesmes, foi designada como «[[Clasificación mundial de la FIFA Meyor Equipu]]» pola FIFA en 1993, 2014 y 2017. La seleición alemana participó en dieciocho ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol]] y foi anfitriona nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesw/worldcup.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Participaciones de la Seleición d'Alemaña nos Mundiales de Fútbol |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_mundiales.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Conquistar en cuatro causes, en [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1954 |url=http://www.rsssf.com/tables/54f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1974 |url=http://www.rsssf.com/tables/74f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]]<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1990 |url=http://www.rsssf.com/tables/90f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup 2014 |url=http://www.rsssf.com/tables/2014f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> siendo xunto a {{sel|Italia}}, la segunda meyor nel palmarés, namái superada por {{sel|Brasil}}.<ref>{{Cita web |títulu=Los cuatro títulos mundialistas d'Alemaña, la segunda seleición más ganadora de la historia |url=http://www.emol.com/noticias/deportes/2014/07/13/669710/los cuatro-titulos-mundiales-de-alemania-en-la so-historia.html |editorial=Emol |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Tamién ye la seleición que más finales apostó con ocho.<ref group="n">[[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] y [[Copa Mundial de Fútbol 2014|2014]].</ref> Atopar na segunda posición xeneral de la [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|clasificación histórica]] d'esti certame, superada per Brasil.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup Final Tournaments - Total Rankings |url=http://www.rsssf.com/tables/3002f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Estadístiques de les seleiciones na Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/statistics-and-records/worldcup/teams/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'avientu de 2015}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.worldfootball.net/alltime_table/wm/ |títulu=World Football – All time table |editorial=World Football |fechaaccesu=3 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña nos Mundiales de Fútbol: Estadístiques Xenerales |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_seleccion.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> A nivel continental, por cuenta de pertenecer a la [[UEFA]] tien derechu a participar na [[Eurocopa]], pa la cual clasificóse n'once ediciones.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship |url=http://www.rsssf.com/tablese/eurochamp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Apostó seis finales,<ref group="n">[[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1980|1980]], [[Eurocopa 1992|1992]], [[Eurocopa 1996|1996]] y [[Eurocopa 2008|2008]].</ref> más que nenguna otra seleición y apodera nel palmarés xuntu cola [[Seleición masculina de fútbol d'España|seleición española]] con tres títulos en [[Eurocopa 1972|1972]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1972 |url=http://www.rsssf.com/tables/72y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Eurocopa 1980|1980]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1980 |url=http://www.rsssf.com/tables/80y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Eurocopa 1996|1996]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1996 |url=http://www.rsssf.com/tables/96y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Estadísticamente tamién apodera'l tornéu, pos s'atopa na primer posición xeneral de la [[Clasificación histórica de la Eurocopa|clasificación histórica]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship All-Time Rankings |url=http://www.rsssf.com/tablese/euru-alltime.html#allres |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Compitió tamién en tres ediciones de la [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]], siendo organizadora en [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]. Consiguió'l títulu na [[Copa FIFA Confederación 2017|edición de 2017]] en imponiéndose por 1-0 a {{self|Chile}}. Na [[Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|clasificación histórica]] de la competición, ostenta'l cuartu llugar.<ref>{{Cita web |autor=Markus Schaal |títulu=All-Time Ranking Confederations Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesi/intconcup-allt.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> Nos sos trés participaciones nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] pa seleiciones absolutes —antes de modificar el [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] y la [[FIFA]] les normatives sobre les condiciones de los equipos participantes—.<ref group="n">Dende 1952, los Xuegos Olímpicos son apostaos por seleiciones amateur nel casu d'Europa y Suramérica, o bien por futbolistes que nun apostaren nengún Mundial. Dende 1992, son les seleiciones sub-23 les encargaes de representar al so país. Estes midíes fueron tomaes p'apurrir una mayor igualdá na competición, por cuenta de la gran diferencia esistente ente los equipos, favorecíu pola llegada de la profesionalización de fútbol (sobremanera a Europa), que marcaba una gran diferencia al respeutive de otros conxuntos.</ref> Foi anfitriona del [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de 1936|tornéu de 1936]]. Na modalidá de seleiciones [[Amateur|amateurs]] llogró la so única medaya d'oru nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]] como [[Selicción de fútbol d'Alemaña Democrática|Alemaña Democrática]] onde más palantre se volvería a xunir a la seleición federal. Anguaño compiten solo seleiciones olímpiques, el meyor resultáu llográu, ye la medaya de plata per parte de la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición sub-23]] nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos Olímpicos de Rio 2016]]. Hai de solliñar la peculiaridá del equipu alemán, que por cuenta de la división que sufrió [[Alemaña]] tres la [[Segunda Guerra Mundial]], biforcar del [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|equipu federal]] les seleiciones del {{sel|Sarre}} (1947-1956) y la {{sel|Alemaña Democrática}} (1949-1991). Mientres esi periodu, ''«Die Mannschaft»'' representaba solo a la [[República Federal d'Alemaña]], anque nun-y la consideraba como un equipu distintu al actual, pos caltuvo les mesmes organizaciones federatives, polo que siguió actuando sol nome de {{sel|Alemaña Federal}}, y asina lo aceptaron la [[FIFA]] y la [[UEFA]]. Tres la [[Reunificación alemana]], la seleición oriental eslleióse ya integróse de nuevu nel equipu federal. Dende la separación, l'equipu alemán llogró clasificase en 16 ocasiones consecutives al Mundial, un récor solu superáu pola seleición brasilana, que nun faltó a nenguna cita. Foi curiosamente mientres la división cuando Alemaña conquistó la mayoría de los sos títulos, que pasaron a formar parte de los de l'Alemaña unificada, al considerala la FIFA la socesora y precursora del equipu federal.<ref>{{Cita web |autor=Tim Malsen |títulu=L'agónicu final que tuvo la seleición de fútbol d'Alemaña del Este |url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2016/01/151228_finde_equipu_futbol_muerte_alemania_oriental_mz |fecha=3 de xineru de 2016 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> == Historia == === Entamos y primeros torneos (1908-1930) === {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 225 |testu = Instantánees de la '''seleición alemana''' nes sos primeres décades. |semeya1 = German football team 1898 in Paris.jpg |semeya2 = Football at the 1912 Summer Olympics - German squad.jpg |semeya3 = Football at the 1912 Summer Olympics - Austria v.s. Germany.JPG |semeya4 = Bundesarchiv Bild 102-07723, Mailand, Fussballspiel Italien-Deutschland.jpg }} Ente 1899 y 1901, antes de la formación oficial del combináu nacional, tuvieron llugar 5 alcuentros oficiosos ente escoyíos alemanes y británicos, acabando toos con sonaes derrotes alemanes. Ocho años dempués de la nacencia de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) en 1900, apostóse'l primer partíu de la seleición alemana. El 5 d'abril de 1908, los alemanes viaxaron a [[Basilea]] pa enfrentase nel so primer partíu internacional oficial frente a la [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Los suizos ganaron l'alcuentru por 5-3, y [[Fritz Becker]] tuvo l'honor de marcar el primer gol de la historia alemana y de ser el primeru n'anotar un doblete. L'otru gol alemán foi obra de [[Fritz Förderer]] ente que [[Ernst Jordan]] quedó rexistráu pa la historia de la seleición teutona como'l primer xugador n'anotar un autogol. Entós daquella los xugadores que conformaben l'equipu yeren escoyíos pola mesma Federación al nun esistir seleicionador.<ref name="MATCHGER"/> Alemaña nun pudo consiguir la primer victoria de la so historia hasta'l sestu partíu, un añu dempués, cuando curiosamente ganó a [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|los helvéticos]] por 1-0 en suelu alemán el [[4 d'abril]] de [[1909]]. Malapenes unes selmanes antes, tuvo llugar un fechu negativu cuando l'equipu collechó la peor derrota de la so historia, y qu'entá perdura na actualidá. La [[Seleición masculina de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], creadora del fútbol y con más años d'historia, ganó a Alemaña por un contundente 9-0 na ciudá d'[[Oxford]].<ref name="MATCHGER"/> Como creadores d'esti deporte, yeren consideraos entós daquella la meyor seleición esistente: namái apostáben-yos tal honor los demás combinaos de les [[Gran Bretaña|Islles Britániques]]. La mala racha siguió mientres los primeros años, onde n'el so primeres 20 partíos solu foi capaz de vencer en cinco d'ellos y perdió once nun periodu de dos años. Asina, con apenes un par d'años d'esistencia y una negativa collecha, enfrentar a la so primer competición oficial, los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]. Na [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|competición de fútbol de 1912]] d'[[Estocolmu]], Alemaña cayó na primer fase en perdiendo frente a la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] por 5-1.<ref name="MATCHGER"/> Dos díes depués llegó la mayor goliada a favor de la so historia. Nel [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|tornéu de consolación]] xugáu ente les seleiciones que nun consiguieron medaya olímpica y vencieron a la [[Seleición de fútbol de Rusia|seleición rusa]] (antes de sumir en 1914: remaneció en 1923 tres la [[Revolución rusa de 1917]] y pasó a formar la [[Xunión Soviética]]), por un 16-0 que perduró hasta l'actualidá. Alemaña terminó nel séptimu puestu n'el so primera gran cita nun campeonatu de fútbol.<ref name="MATCHGER"/> Nun ameyoraría enforma'l combináu alemán, que nun llograría la so siguiente victoria hasta 8 años dempués, cuando ganara por 1-0 a la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] en [[Berlín]].<ref name="MATCHGER"/> Col escasu bagaxe de victories, y por consiguiente difícil manera d'aportar a los grandes torneos, finalmente llegaba a la fase final d'otra cita, la de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] d'[[Ámsterdam]]. L'equipu esperimentara un llixeru ameyoramientu que se dexaba sentir nes sos resultancies. Asina llegaría, dempués de vencer a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 4-0,<ref name="MATCHGER"/> a los cuartos de final. Sicasí, nellos perdería frente a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] (una de les grandes dominadores de la dómina) por 1-4.<ref name="MATCHGER"/> De nuevu remataba en 7ᵘ llugar. El fútbol yera yá un deporte de mases a nivel mundial, y cada vez yera más aclamáu mientres s'empezar a ver les primeres profesionalizaciones. Por tal motivu, la [[FIFA]], que vía cómo'l fútbol gociaba de gran reconocencia nos Xuegos Olímpicos qu'ella mesma s'encargó d'entamar dende la edición de [[1924]], empezó a maurecer la idea de crear un campeonatu puramente futbolísticu que dirimiese al meyor equipu esistente nel mundu. La periodicidad del mesmu, al igual que los Xuegos, sería de cuatro años. Mientres los [[Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|postreros XX.OO.]], la FIFA entamó un congresu onde se decidió finalmente celebrar un tornéu de fútbol profesional de nivel internacional en [[1930]]. Darréu dellos países europeos presentaron la so candidatura ([[Italia]], [[Hungría]], los [[Países Baxos]], [[España]] y [[Suecia]]) xunto a la d'[[Uruguái]]. [[Jules Rimet]], entós daquella presidente de la FIFA, taba a favor de la realización del tornéu nel país suramericanu, tantu polos sos recién ésitos deportivos como porque'l país celebraría'l so [[Constitución d'Uruguái de 1830|centenariu de Xurar de la Constitución]].<ref name="uruguay">{{Cita web |títulu=Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html |fechaaccesu=14 de payares de 2011 |autor=FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Una Europa en crisis llueu amosaría'l so desalcuerdu cola [[FIFA]], con sede n'[[Austria]], y col so presidente, nacíu en [[Francia]], por llevar el primer certame de la gran competición dedicada n'esclusiva al fútbol, creáu n'[[Inglaterra]], a [[Suramérica]]. El primer boicó al campeonatu taba por llegar. === Alemaña antes de la división (1930-1939) === ==== Primeres cites mundialistas ==== Mientres l'añu [[1930]], celebrar n'[[Uruguái]] la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|primer Copa del Mundu]]'''.<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/first-fifa-world-cup.html |títulu=Historia de la FIFA - Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Tres la designación del país suramericanu,<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html |títulu Uruguái cinxe la primer corona mundial |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012 |autor= — |fecha=— |obra= FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> consideráu'l combináu más potente por salir campeón de les anteriores dos cites olímpiques de fútbol en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]], la Federación alegó'l llargu viaxe y costu necesariu en barcu hasta llegar al país suramericanu, polo que refugó tomar parte na mesma, a pesar de qu'Uruguái decidiera faese cargu de tolos gastos y compensar a les seleiciones participantes nun intentu por prestigiar el tornéu. Tanto Alemaña, como la gran mayoría de los equipos nacionales europeos nun aceptaron la invitación pa xugar el Mundial debíu al enfadu por considerar desaveniente que'l primera gran tornéu apostárase fuera d'Europa, y más en concretu, [[Inglaterra]], al ser el trubiecu onde nació esti deporte,<ref>{{Cita web |url= https://www.marca.com/reportajes/2010/01/hestoria_de_los mundiales/2010/01/23/seccion_01/1264249951.html |títulu= La seleición española nun participó nun primer Mundial marcáu pol boicó |fechaaccesu=23 d'abril de 2011 |autor= J. Estepa |fecha=Añu 2010 |obra= Marca.com}}</ref> magar que'l vieyu continente atopábase entá maltrecho pola [[Primer Guerra Mundial]], y abogábase por afalar la paz dende Uruguái. Nacería asina baxu tutelar del entós presidente de la [[FIFA]], [[Jules Rimet]], la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]] y el so troféu de la [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol|"Diosa de la Victoria"]].<ref name="goldblatt_248">Goldblatt (2008), p. 248</ref><ref>{{Cita web |títulu=Historia de la Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/worldcup/history/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Tres años dempués de la primer cita mundialista, asocedíense los alcuentros ente seleiciones pa potenciase, agora con más motivu, tres la creación d'un tornéu esclusivu de fútbol a nivel mundial, a la qu'Alemaña aportaría per primer vegada nel so segundu certame. [[Ficheru:Fußball-Weltmeisterschaft 1934 Bronzemedaille.jpg|thumb|250px|Medaya de bronce conquistada por [[Alemaña]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Mundial de 1934]] d'[[Italia]].]] Alemaña llogró la so clasificación pa la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Copa Mundial de 1934]]''' de '''[[Italia]]''' nel [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1934#Grupu 8|Grupu 8]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]], en venciendo dambos contundentemente a la [[Seleición de fútbol de Luxemburgu|seleición luxemburguesa]].<ref name="MATCHGER"/> Una Alemaña que s'atopaba yá apoderada pol [[Alemaña nazi|Tercer «Reich»]] (ye. Imperiu) d'[[Adolf Hitler]], qu'ellos mesmos denominaríen como'l «Grossdeutsches Reich» (ye. Gran Imperiu Alemán), realizaría una de les más destacaes actuaciones d'un equipu debutante al rematar en tercer llugar. En remontando un partíu que perdía por 1-2 frente a la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]] y qu'acabaría venciendo por 5-2 gracies a los tantos de [[Stanislaus Kobierski]], primer goliador alemán nun Mundial, [[Otto Siffling]] y [[Edmund Conen]], autor d'un «hat-trick», enfrentar a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]] en cuartos de final.<ref name="MATCHGER"/> Ende [[Karl Hohmann]] anotaría dos tantos que fadríen insuficiente'l solitariu gol suecu polo que los xermanos llegaríen a les semifinales del tornéu. Nelles enfrentaríense a la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Un país de clara diferencia política con al respeutive de Alemaña, al atopase apoderáu por una [[república]]. El calter más allá de lo deportivo depararía un gran alcuentru nel que los checoslovacos, por cuenta de una sobresaliente actuación d'[[Oldřich Nejedlý]], autor de 3 tantos,<ref group="n">[http://www.rsssf.com/tables/34full.html Nun principiu la FIFA solo concedió a Nejedlý 2 de los 3 tantos, pero tres diversos estudios sobre la tema en 2006, finalmente concedióse-y el tercer tantu, que-y convertiría amás en líder en solitariu de la tabla de anotadores qu'antes compartía col italianu [[Angelo Schiavio]] y l'alemán [[Edmund Conen]].]</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Reportes del Mundial Italia 1934 |url=http://www.rsssf.com/tables/34full.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> y máximu realizador final del tornéu, [[Checoslovaquia]] vencería por 3-1 a los alemanes, que solo pudieron anotar por aciu de [[Rudolf Noack]].<ref name="MATCHGER"/> Alemaña quedar a tan solo un pasu de poder apostar la final que finalmente venceríen los sos allegaos italianos, comandados por [[Benito Mussolini]], amigu personal del [[Adolf Hitler|Führer]]. Alemaña apostó un partíu pa resolver el tercer puestu del campeonatu. Nél, un gol de Conen y un doblete d'[[Ernest Lehner]] daríen una afecha victoria por 3-2 a los teutonos sobre la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] que-yos otorgaría la medaya de bronce que-yos acreditaba como terceros clasificaos.<ref group="n">D'antiguo nes primeres ediciones del Mundial los primeres clasificaos recibíen una medaya, al igual que nos Xuegos Olímpicos, amás del troféu Jules Rimet al dau al campeón.</ref> [[Ficheru:Fussball 1936.jpg|thumb|left|Balón col que se xugó'l tornéu.]] Tres les dos primeres cites mundialistas, Alemaña allegaría a la so tercer cita de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos]] nos que seríen los anfitriones en 1936, a celebrase en [[Berlín]]. La introducción de la primer Copa Mundial de la FIFA en 1930 (que supunxo l'ausencia del tornéu de fútbol de los Xuegos de 1932) condució a una devaluación paulatina de cada tornéu olímpicu de fútbol posterior. D'equí p'arriba, a les naciones competidores solo dexaríase-yos xugar colos sos meyores xugadores si estos fueren «amateurs» o si'l so xugadores profesionales tuvieren patrocinaos pol Estáu. Nel certame, Alemaña vencería por un contundente 9-0 a {{sel|Luxemburgu}} que pondría de manifiestu les intenciones alemanes para col tornéu.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Luxemburgu Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Nuna dómina fuertemente marcada pola política, y al igual que fixera'l so homónimu italianu [[Benito Mussolini]], suponía un marcu perfectu pa demostrar al mundu l'autoridá «[[Alemaña nazi|nazi]]». Nel [[Poststadion]], ante un ensame qu'incluyía a [[Joseph Goebbels]], [[Hermann Wilhelm Göring]], [[Rudolf Hess]] y [[Adolf Hitler|Hitler]], qu'allegaba al so primer alcuentru futbolísticu.<ref group="n">{{Cita web |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |títulu=Esti foi l'únicu alcuentru de fútbol que Adolf Hitler guardó na so vida: retiróse furiosu seis minutos antes de terminar el mesmu. L'entrenador de los noruegos, Absjorn Halvorsen, yera xudíu, y terminaría los sos díes nun campu de concentración en Francia. Unu de los sos verdugos, l'oficial de les SS Otto Harder, fuera'l so compañeru nel Hamburgu. |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Alemaña foi esaniciada por 2-0 ante Noruega.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Noruega Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Goebbels escribió antes del alcuentru: {{Cita|"El Führer ta bien emocionáu, casi nun puedo conteneme. Un verdaderu bañu de nervios."|''Joseph Goebbels, [[Prensa de l'Alemaña Nazi|Ministru de Propaganda ya Información.]]''}} La resultancia nun deparó nenguna sorpresa p'aquellos que s'atopaben fora de los rangos más altos del «Tercer Reich» una y bones Noruega, daría tamién munchos problemes a los italianos na siguiente cita mundialista, nun claru síntoma de bona salú futbolística nel país nórdicu. Alemaña remataba 6ª nos sos Xuegos Olímpicos, lo que foi consideráu un fracasu por [[Adolf Hitler|Hitler]] y l'enfadu ayudaría tamién a repercutir nuna serie de desgraciaos acontecimientos que repercutiríen a nivel mundial. Hitler allampaba'l poder d'Alemaña, y el deporte sería tamién unu de los ámbitos incluyíos que se veríen desenvueltos.<ref>{{Cita web |autor=Quintadimensión.com |títulu=Fútbol na Alemaña nazi. El Anschluss y el fútbol. |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> Averábase la [[Segunda Guerra Mundial]]. Antes de los fatales acontecimientos que taben por desencadenar se, yá se dexaron notar circunstancies nel mundu del fútbol. Primeramente a xugar la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Copa Mundial de 1938]]''' de '''[[Francia]]''', {{Sel|Austria}} foi escluyida debíu al «[[Anschluss]]» (anexón con [[Alemaña]]),<ref>{{Cita web |url=http://ecodiario.eleconomista.es/internacional/noticias/574211/06/08/Fai-70-anos-el nazismu-destruia-tambien-el-futbol-austriacu.html |títulu=Fai 70 años, el nazismu destruyía tamién el fútbol austriaco |autor=Eleconomista.com |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> ente que'l seleccionador xermanu foi refugáu a lo llargo del tornéu pol pueblu francés, por cuenta del so saludu [[nazi]]. Destacaría sobremanera el nome del austriacu [[Matthias Sindelar]], moteyáu «El Mozart del fútbol», que venía de llevar al so yá estinguida seleición a ser semifinalista mundial y medaya de plata olímpico. Este recibió la llamada pa formar parte del combináu alemán, al nun poder participar col so país natal, por formar parte de la nueva Alemaña, y que con aplomu tornó.<ref>{{Cita web |autor=Laopinióndecoruña.com |títulu=El xugador que desafió a Hitler |url=https://www.laopinioncoruna.es/deportes/2010/03/15/jugador-desafío-hitler/366688.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Elgráfico.com |títulu=El deporte en tiempos del nazismu |url=http://www.elgrafico.com.ar/2012/08/13/C-4411-deporte-y-honor-en-tiempos-del nazismu.php |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> No puramente deportivo, Alemaña, que llogró'l so [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1938#Europa|segunda clasificación]] pa un Mundial, empataría nel so primer partíu. [[Josef Gauchel]] sería'l goliador alemán nel 1-1 final frente a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Túvose que repitir l'alcuentru que los suizos ganaron 4-2,<ref>FIFA.com [http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/results/matches/match=1166/report.html Reporte del partíu Suiza-Alemaña: 4-2]</ref> resultancia que-yos otorgaba'l pase a cuartos de final. Alemaña decepcionaba de nuevu, demostrando tar entá llueñe del altu nivel futbolísticu esistente na dómina. Remataba nel décimu llugar del Mundial (la so peor participación hasta la fecha), primero qu'españara la [[Segunda Guerra Mundial]]. Irónicamente, y entá ye más tres la resultancia de la guerra, el futuru depararía un drásticu cambéu nel fútbol alemano. Taba por llegar una de les mayores potencies futbolístiques del mundu. === La potente Alemaña Federal (1939-1990) === [[Ficheru:Deutschland Bundeslaender 1957.png|thumb|200px|División d'Alemaña, 1949-90.]] Tres la disputa del tercer Mundial, desencadenaríase'l [[1 de setiembre]] de [[1939]] la [[Segunda Guerra Mundial]] tres la invasión d'[[Alemaña]] a [[Polonia]]. El sucesu bélicu tendría una duración de 6 años, mientres los cualos suspendiéronse les actividaes deportives oficiales ente seleiciones. El fútbol consiguiría sobrevivir a los acontecimientos por cuenta de la disputa de dellos partíos amistosos internacionales ente seleiciones allegaes nel conflictu, pero sobremanera gracies a les competiciones doméstiques propies de cada país.<br /> El combináu alemán sería unu de los países que se veríen más afeutaos tres el final de la guerra. Esta supunxo'l fin d'Alemaña como país unificáu, yá que dende entós pasó a estremase en 3 estaos. [[Protectoráu del Sarre]], [[Alemaña|República Federal Alemana]] y [[República Democrática Alemana]] seríen les divisiones a les que quedaría sometida'l país. Con tal motivu, pasaron a formase 2 nueves seleiciones, una por cada nuevu estáu. La [[Seleición de fútbol del Sarre|seleición sarrense]] y la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|seleición oriental alemana]]. La seleición alemana, pesó a camudar la so denominación pola de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]], tal como correspondía tres la división del país, pero siguió siendo representada pola [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB), motivu pol cual ye considerada como la socesora oficial de l'antigua Alemaña, y polo que los sos futuros ésitos computaríen como conjuntados. Nun asocedería asina colos d'Alemaña Democrática y Sarre, consideraes independientes.<br /> Curiosamente, cola división llegaríen los meyores años del combináu xermanu, que se convertiría nuna de les mayores potencies futbolístiques mundiales, y pasaría a apoderar el palmarés futbolísticu tres los dubiosos y nada falagueros empiezos. Alemaña Federal nun participaría na primer edición del Mundial tres el parón obligáu polos acontecimientos bélicos. [[Brasil]] celebraría la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]]''' qu'hubo d'apostase en 1949, pero la [[FIFA]] decidió'l so aplazamientu a un añu dempués yá que [[Europa]] atopábase entá bien maltrecha polos desastres de la guerra, y pa poder dexar un mayor númberu de seleiciones participantes.<br /> Aun así el motivu de la non participación de la seleición foi por prohibición de la [[FIFA]] como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis. La dómina dorada d'Alemaña taba por llegar. ==== Mundial de Suiza 1954: El milagru de Berna» y ascensu al cume futbolísticu ==== {{AP|Milagru de Berna}} [[Ficheru:Stade de Suisse, Wankdorf with 1954 World Cup memorial.jpg|thumb|190px|Fotografia de la final de 1954 instalada frente al socesor del Estadiu Wankdorf, el [[Stade de Suisse]].]] So la conducción téunica del llexendariu y visionariu [[Sepp Herberger]] –quién yá tuviera un primer ciclu ente 1936 y 1942–, l'equipu alemán tornó al máximu escenariu del fútbol internacional mientres la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]] en [[Suiza]], depués del vetu impuestu pola [[FIFA]] pa la participación na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950]] por cuenta de los fechos de la [[Segunda Guerra Mundial]]. Na primer fase, foi asignada nel grupu B, nel primer partíu impúnxose 4-1 a {{self|Turquía}}, pero nel segundu recibió una goliada de 8-3 per parte del [[equipu d'oru]], la {{self|Hungría}} de [[Ferenc Puskás]] y [[Sandor Kocsis]].<ref>{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.com/news/story?id=1825327&s=futbol/mundiales&type=story |títulu=Hungría golió 8-3 a Alemaña F. en primer ronda |editorial=ESPN Deportes |fecha=18 de xunu de 2013 |fechaaccesu=13 d'agostu de 2016}}</ref> Tres esti tropiezu tuvo que repitir el partíu contra {{self|Turquía}}, quien nun foi rival como nel primer compromisu y encaxó-y un 7-2, asina se clasificó a la segunda fase como segunda del grupu. En cuartos de final superaron a {{self|Yugoslavia}} por 2-0, ente qu'en semifinales goliaron 6-1 a {{self|Austria}}. [[Ficheru:GDR-HUN 1954-FIN-CM.svg|thumb|200px|Ficha téunica del partíu de la final.]] Los alemanes apostaríen la so primer final con [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]] como capitán. Aquella final, conocida tamién como'l «[[Milagru de Berna]]», foi apostada nel [[Wankdorfstadion]] de [[Berna]] ante 60,000 espectadores qu'apinaron les graes. Denominóse-y «milagru» porque la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]], considerada na dómina como la meyor seleición mundial —acasu la meyor de la historia—, partía como gran favorita. Los húngaros bautizaos como'l «[[Equipu d'oru]]» o «Maxares máxicos» polos sos grandes ésitos olímpicos,<ref>{{Cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/rc/20100529/deportes/mas-futbol/suiza-1954-futbol-debe-201005291332.html |títulu=Suiza 1954, 'el fútbol débe-y una Copa a Hungría' |editor=Ideal.es |fecha=29 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><sup>,</sup><ref name="Maxares">{{Cita web |url=http://es.eurosport.yahoo.com/10062010/47/historias-futbol-magicos-maxares.html |títulu=Histories de Fútbol - Los máxicos maxares |editor=Yahoo - Eurosport |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref> seríen pos los rivales de los xermanos. Los húngaros, amás de llegar con una racha acumulada de 33 partíos ensin perder,<ref name="Cronica">{{Cita web |url=http://cronica.com.mx/mundial2010/?p=770 |títulu=Hungría y aquella marca inigualable |autor=Edgar Valero Berrospe |editor=La Crónica de Güei |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref> ganaren primeramente a los alemanes nel partíu de la fase de grupos por un contundente 8-3, dando amueses de la so superioridá. L'agua foi protagonista del partíu, yá que enzancó'l xuegu de dambos equipos, pero esta condición climática favorecía'l xuegu del xermanu. Hungría tomó la ventaya con dos goles n'apenes ocho minutos de xuegu. [[Ferenc Puskás]] abrió la cuenta a los seis minutos, y al minutu ocho, [[Zoltán Czibor]] ponía'l marcador 0-2. Sicasí, los maxares relaxáronse y l'equipu d'Alemaña Federal llograba empatar con una rapidez. Al minutu 10, [[Max Morlock]] anotaba'l 1-2 y ocho minutos más tarde, [[Helmut Rahn]] igualaba'l marcador. Nel segundu tiempu foi figura l'arqueru alemán [[Toni Turek]], parando delles ocasiones de gol d'Hungría. Puskás empezaba a acoxar, frutu del golpe sufiertu contra los alemanes nel primer tiempu. Faltaben seis minutos pal pitíu final cuando Helmut Rahn marcaba'l que sería'l definitivu 3-2, que-y daba una inesperada ventaya a'l teutones. A tres minutos del final, Puskás consiguía l'empate, pero'l xuez de llinia Benjamin Griffiths anulaba'l tantu por [[fora de xuegu]], nuna polémica decisión.<ref name="ESPN">{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.go.com/futbol/copa-mundial/nota?id=936540 |títulu=La historia de Suiza 1954 |editor=ESPN Deportes |fecha=3 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010|edición=I |añu=Marzu de 2010 |añu=Marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Los árbitros |páxina=73}}</ref> L'árbitru inglés William Ling decretaba'l final del partíu, y la seleición d'Alemaña Federal llograba asina'l so primer títulu na historia de los mundiales.<ref>{{Cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/deporte/Alemaña/llora/milagru/Berna/elpepidep/20031020elpepidep_22/Tes |títulu=Alemaña llora'l milagru de Berna |editor=El País |autor=José Comas |fecha=20 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=milagru-aleman-esconxura-maxa-hungria-502090.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru alemán esconxura la maxa d'Hungría |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3484/match=1278/classic-match/index.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru de Berna |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Esti partíu tuvo una trescendencia enorme nel país porque marcaba la renacencia d'Alemaña al empar que foi una inyeición enorme de moral pa una nación afarada pola guerra. No futbolístico, el Milagru de Berna» marcaría un antes y un dempués nel carreru del fútbol xermano. De magar, Alemaña nun falló nenguna cita mundialista y nun abandonaría la primer llinia nel fútbol internacional.<ref>{{Cita web |url=http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña |títulu=El milagru de Berna que rehabilita a Alemaña |editor=La Prensa |fecha=26 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña|fechaarchivu=23 de payares de 2015}}</ref> Mención estreme merez la figura del gran capitán [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]], consideráu pola [[FIFA]] como unu de los más grandes de tolos tiempos,<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=44747/index.html «Fritz Walter: l'héroe alemán de la posguerra»]</ref> lleenda del fútbol alemano y el so primer ídolu. Él más que naide simbolizaría la garra» del fútbol xermano que tantes vegaes apaecería na historia de los mundiales. ==== Del Mundial de Suecia 1958 al Mundial de Méxicu 1970 ==== Alemaña [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1990#4|clasificóse como segunda]] del grupu 4 pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Mundial de 1958]] en [[Suecia]] al acabar per debaxo de la seleición neerlandesa, y percima de la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Gales|seleición galesa]]. Con tres trunfos y mesmu númberu d'empates. Nel sortéu, foi-y designáu'l grupu A, que compartió coles seleiciones de {{sel|Arxentina}}, {{sel|Checoslovaquia}} y {{sel|Irlanda del Norte}}. Como vixentes campeones, nel primer partíu impunxéronse 3-1 al equipu arxentín, celebráu'l 8 de xunu nel [[Malmö Stadion]]. Darréu algamaron un empate frente a los checoslovacos depués de tar embaxo 2-0. Nel postreru, tamién igualó 2-2 ante'l norirlandeses, clasificaron primeros del so grupu. El 19 de xunu de 1958 en cuartos de final, nuevamente tuvieron como sede'l Malmö Stadion. [[Helmut Rahn]] nel minutu 12 marcó'l gol de la clasificación a semifinales frente a [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|Yugoslavia]]. El 24 de xunu de 1958, nel [[Estadiu Ullevi]] de [[Gotemburgu]], vencieron 1-3 ante l'organizador, la [[seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]]. Na semifinal, Alemaña empezó ganando con gol de [[Hans Schäfer]] al 24, pero los locales empataron al 32 y nel segundu tiempu soterraron al conxuntu de Herberger. Cuatro díes dempués na mesma sede del partíu anterior, la seleición foi goliada nel partíu pol tercer llugar pola [[Seleición de fútbol de Francia|escuadra francesa]] por 3-6. Pa los xermanos Rahn, Cieslarczyk y Schäfer; ente que pa los galos», [[Just Fontaine]] marcó cuatro, en tanto Kopa y Douis complementaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1958 |url=http://www.rsssf.com/tables/58full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Alemaña Occidental nun llogró refrendar el so títulu, aun así [[Sepp Herberger]] caltúvose como seleccionador. [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Alemaña participó]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Mundial de Chile 1962]] en quedando primer del [[Clasificación d'UEFA/AFC/CAF pa la Copa Mundial de Fútbol de 1962|Grupu 3 de la Clasificación UEFA]], onde s'enfrentó a les seleiciones [[Seleición de fútbol de Grecia|griega]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|norirlandesa]]. Quedó encuadrada nel [[Grupu B de la Copa Mundial de Fútbol de 1962|grupu B]] cola anfitriona [[Seleición de fútbol de Chile|seleición chilena]], la [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]] y la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]].<ref>{{Cita web |nome1=John |apellíu1=Brewin |nome2=Martin |apellíu2=Williamson |títulu=World Cup History: 1962 |url=http://www.espnfc.com/fifa-world-cup/story/1834569/world-cup-history-1962 |obra=ESPN FC |editorial=ESPN Internet Ventures |fecha=30 d'abril de 2014 |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Na primer ronda, clasificóse como primer n'empatando frente a Italia y llograr triunfo ante Suiza por 2-1 y ante Chile por 2-0; yá en cuartos de final, la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]] vengó la so eliminación del mundial pasáu na mesma fase y pol mesmu marcador de 1-0.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1962 |url=http://www.rsssf.com/tables/62full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> A partir de 1964 [[Helmut Schön]], quien fora asistente d'[[Sepp Herberger|Herberger]], asumió'l cargu de seleccionador pal siguiente mundial. Los alemanes superaron con ésitu'l grupu 2 de la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|clasificación de la UEFA]], compartíu cola seleiciones de {{sel|Suecia}} y {{sel|Xipre}}. Na fase final del [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|Mundial d'Inglaterra]] quedó instalada nel grupu B xunto a los selectivos de {{sel|Arxentina}}, {{sel|España}} y {{sel|Suiza}}. La participación del equipu alemán occidental empecipió'l 12 de xunetu, nel [[Estadiu Hillsborough]] de [[Sheffield]], con una goliada sobre la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 5-0, con un tanto de Held, dobletes de [[Helmut Haller]] al 20 y al 77 de penal, y de [[Franz Beckenbauer]] al 39 y al 52. Aquella resultancia dio lluces de la nueva xeneración alemana que más tarde tendría una xeneración na siguiente década. Nel segundu alcuentru del grupu, foi apostáu'l 16 de xunetu dientro de [[Villa Park]] de [[Birmingham]], ante la [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], dambos conxuntos sellaron l'empate, que resultó-yos benéficu más tarde. Nel últimu choque, vencieron a la [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]] por 2-1, los ibéricos abrieron el marcador con gol de [[Josep Maria Fusté]] al 22. Magar ello, la escuadra nacional dio vio vuelta al partíu con anotaciones de [[Lothar Emmerich]] nel minutu 38, y casi al rematar l'alcuentru, nel minutu 84, [[Uwe Seeler]] sentenció'l partíu y venció-y el primer llugar del grupu al so equipu.<ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1966/07/21/pagina-3/945652/pdf.html |títulu= ESPAÑA 1-ALEMAÑA 2 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunetu de 1966 |obra=Mundo Deportivo.com}}</ref> Una de los cuartos de final más brilloses, diose cita'l 23 de xunetu nel [[Estadiu Hillsborough]], la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] empareyóse ante los europeos. Un [[Helmut Haller]] con un doblete incluyíu (11 y 38), y los tantos de Beckenbauer nel minutu 70 y de Uwe Seeler al 75, amontaron les posibilidaes teutones de consagrase n'esponiendo nel alcuentru duramente al cuadru suramericanu.<ref>{{Cita web |url=http://www.todoslosmundiales.com.ar/index.php/copes-del mundu mundial-de-futbol/mundiales-de-futbol-copa-del mundu mundial-de-futbol-de-inglaterra-1966-copa-del mundu-inglaterra66-england66/425-siguen-los-choreos-a-sudamerica |títulu=Mundial d'Inglaterra 1966 – Siguen los choreos a Suramérica |editorial=Todoslosmundiales.com.ar |fechaaccesu=3 de xunu de 2010}}</ref> En contraste col enfrentamientu anterior, la semifinal ante la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]] foi bien equilibráu, y definióse gracies a la puntería de Haller y Beckenbauer, un efectivu 2-1 clasificó a Alemaña Federal a la final dolce años dempués del primer títulu ante los húngaros.<ref>{{Cita web |url= https://news.google.com/newspapers?nid=Fr8DH2VBP9sC&dat=19660726&printsec=frontpage&hl=en |títulu= West Germany Nips 10 Russians 2-1 |fecha=26 de xunetu de 1966 |obra=Montreal Gazette |fechaaccesu=11 d'ochobre de 2013 |idioma=inglés}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1966|El compromisu decisivu]] amenóse'l 30 de xunetu, ante la anfitriona [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], col [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] como sede ante 96,924 espectadores. [[Helmut Haller]] abrió'l marcador al minutu 12, sicasí nel minutu 18 los ingleses respondieron con gol de [[Geoff Hurst]]. [[Martin Peters]] al 78 polos locales y [[Wolfgang Weber]] al 89 per Alemaña Occidental sellaron l'empate parcial; por ello en tiempos extra un polémicu gol de Hurst foi validáu pol xuez al 101, más nunca pudo determinase si l'esféricu pegó nel travesal y botó nel verde primero que l'esféricu volviera al terrén de xuegu, o si ingreso dafechu na portería.<ref>{{Cita web |autor=Jaume Miseranchs |títulu=Hurst y el gol pantasma más famosa de la historia (1966) |url=http://www.mundodeportivo.com/momentos-del deporte/20160320/40574883189/hurst-y-el gol-pantasma-mas-famosu-de-la historia-1966.html |editorial=Marca deportiva |fecha=25 de marzu de 2016 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Hurst sentenció'l campeonatu al 120 pa rematar 4-2, Inglaterra ganó'l so primera y única copa hasta'l momentu y Hurst convertir nel primer futbolista na historia de los mundiales que marca hattrick nuna final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Inglaterra 1966 - Inglaterra algama l'Olimpo |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3478/match=1633/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1966 |url=http://www.rsssf.com/tables/66f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Commemorative plaque Aztec Stadium.jpg|thumb|250px|Placa conmemorativa nel [[Estadiu Azteca]]]] Na [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1970#UEFA|fase clasificatoria]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Mundial de Méxicu 1970]], l'equipu quedó encuadráu nel Grupu 7 xunto a les seleiciones [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]], [[Seleición de fútbol de la República de Chipre|chipriota]] y [[Seleición de fútbol d'Escocia|escosesa]]. Con éses consiguió la so plaza mundialista venciendo 3-2 a Escocia en Hamburgu. Alemaña conquistó'l grupu D, onde s'atopaben la [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]], la [[Seleición de fútbol de Marruecos|seleición marroquina]] y la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]], amás xugaría contra esos rivales nel [[Estadiu Nou Camp]] de [[León (Guanajuato)|León]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1970 |url=http://www.rsssf.com/tables/70f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Ganó'l primer partíu 2-1 a Marruecos, venció 5-2 a Bulgaria<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301_02a_fwc_goals_22689.pdf |editorial=Páxina oficial de la FIFA |títulu=FIFA World Cup goals |idioma=inglés}}</ref> ya impúnxose a 3-1 a los suramericanos.<ref>{{cita noticia |url=https://news.google.com/newspapers?id=EU5SAAAAIBAJ&sjid=JnwDAAAAIBAJ&pg=6128,411061&dq=peru&hl=en |editorial=[[St. Petersburg Times]] |títulu=Germany, Brazil lead World Cup |fecha=11 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Cola totalidá de trunfos clasificar a la siguiente fase como una de los selectivos favoritos. El duelu de la final anterior repitir nos cuartos de final, naquella ocasión los xermanos saldaron cuentes contras los «Pross». Los ingleses adelantráronse 2-0 nel marcador colos tantos Alan Mullery al 31 y del anotador na final pasada [[Martin Peters]] al 49. Nuna histórica tarde, el selectivu xermanu con [[Franz Beckenbauer]] (68), Uwe Seeler (82) y [[Gerd Müller]] (108) diéron-y vuelta al partíu na prórroga, llogrando conxuntamente el pase a semifinales.<ref>{{Cita web |url=http://footballrepublik.com/bundesliga-50-the-birth-of-the-professional-game/ |editorial=Football Republik |títulu=Bundesliga 50 – The birth of Germany's Professional Game |fecha=9 de xunu de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |urlarchivu=http://www.webcitation.org/6I2ptukcS |fechaarchivu=11 de xunetu de 2013 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Downing |nome=David |títulu=The Best of Enemies: England v Germany |editorial=Bloomsbury Publishing |añu=2001}}</ref> La semifinal que protagonizaron xuntu colos [[Seleición de fútbol d'Italia|italianos]] el 17 de xunu de 1970 nel [[Estadiu Azteca]], pasó a integrar la lleenda del fútbol y ye conocida tamién como «[[El Partíu del Sieglu]]».<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Una prueba de resistencia y voluntá |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Naquel partíu históricu de cucurrabucos, los italianos llevaron l'alcuentru. L'italianu [[Roberto Boninsegna]] marcó'l primer gol de partíu nel minutu 8, sicasí casi por cumplir el tiempu, nel minutu 90 el defensa [[Karl-Heinz Schnellinger]] empató p'Alemaña. La prórroga foi la única na historia en que se marcaron cinco tantos, en dichu forgo Franz Beckenbauer mancóse'l brazu pero siguió dientro del terrén. Gerd Müller nel minutu 94 adelantró a la escuadra alemana. Sicasí, el marcador volvió dase la vuelta, esta vegada a favor d'Italia, yá que [[Tarcisio Burgnich]] nel minutu 98 y [[Luigi Riva]] nel minutu 104 poníen el 3-2. Nuevamente empareyóse'l partíu con Gerd Müller al 110, pero un minutu dempués el gol decisivu marcar l'italianu [[Gianni Rivera]] tres asistencia de Boninsegna, el marcador remató 4-3.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Italia 4-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=El partíu del sieglu |url=http://espndeportes.espn.go.com/news/nota?id=1849282&s=futbol/mundiales&type=story |editorial=ESPN Deportes |fecha=30 de setiembre de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/03/mexico_1970/2010/03/30/seccion_02/1269930625.html |títulu= El partíu del sieglu de los Mundiales |fechaaccesu=20 de xunetu |obra=Diariu Marca}}</ref> Como consuelu, la «Mannschaft» consiguió'l tercer puestu de la competencia venciendo pola mínima a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición charrúa]] gracies al tantu de [[Wolfgang Overath]] nel minutu 26.<ref>{{cita noticia |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F1091FFE3A5D16768FDDA80A94DE405B808BF1D3 |editorial=[[Associated Press]] |títulu=West Germany conquers Uruguái, 1-0, for Third Place in World Cup Soccer |fecha=20 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> La descollante actuación del bombarderu» [[Gerd Müller]] na xusta mexicana, [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] del Mundial con 10 goles, valió-y el [[Balón d'Oru 1970|Balón d'Oru ''France Football'' 1970]], el primeru que consiguiera un futbolista alemán. Sicasí, el xugador insinia d'esta dómina foi'l queríu [[Uwe Seeler]], unu de los mayores iconos<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=57776/index.html «Uwe Seeler, un iconu con rangu de lleenda»]</ref> del fútbol xermano, capitán honoríficu de la seleición alemana y que comparte con [[Pelé]] y col tamién alemán [[Miroslav Klose]], máximu artilleru na historia de la competición, l'honor de ser l'únicu xugador en marcar en cuatro ediciones de la Copa del Mundu: [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]] (2 goles) y [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] (3 goles). Tres nun apostar les primeres ediciones del apocayá creáu [[Eurocopa|Campeonatu d'Europa de Naciones]],<ref group="n" name="RENUNCIAEURO">Alemaña Federal tornó participar nes primeres dos ediciones de la competición por motivos políticos y por creer que l'equipu occidental solo tenía d'apostar la Copa Mundial, desmereciendo asina'l Campeonatu d'Europa.</ref><sup>,</sup><ref name="RENEURO">{{Cita web |autor=Elpaís.com |títulu=Primeres Eurocopes, y primeros arrenuncios a participar |url=https://elpais.com/elpais/2012/06/02/fotorrelato/1338646251_273330.html#1338646251_273330_1338812234 |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012}}</ref> Alemaña demostraría finalmente'l so poderíu na máxima competición europea que sería l'empiezu de la dómina más gloriosa de la historia de la seleición.<ref>{{Cita web |autor=Santiago Siguero |títulu=Los 100 años d'historia de la Mannschaft |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/2010/04/02/seccion_01/1270216085.htmlLos 100 años d'historia de la Mannschaft |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Dómina dorada (1972-1980) ==== [[Ficheru:Franz Beckenbauer 22-6-74.png|thumb|190px|right|[[Franz Beckenbauer]], capitán de la seleición alemana campeona n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña 1974]].]] [[Ficheru:Gerd Müller 1974.jpg|thumb|130px|left|Gerd Müller alzando'l troféu de la Copa Mundial de Fútbol de 1974.]] Esti periodu de dominación alemana tamién coincidió cola dómina de gloria de los sos clubes nel Vieyu Continente, cuando [[F.C. Bayern Múnich|FC Bayern München]] y darréu [[Borussia Mönchengladbach]] yeren protagonistes de les [[Lliga de Campeones de la UEFA|Copes d'Europa]]. Pa la [[Clasificación pa la Eurocopa 1972|clasificación del Euru de 1972]], Alemaña Occidental ganó'l grupu 8 de forma invicta ante {{sel|Albania}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Turquía}}, sumando 10 puntos, con 4 trunfos y 2 empates. Na siguiente ronda de la eliminatoria, apostóse una liguilla contra la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición d'Inglaterra]] pa definir el clasificáu a la fase final. El primer partíu foi un 3-1 a favor de los alemanes nel [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] de [[Londres]], celebráu'l 29 d'abril de 1972.<ref>{{Cita web |títulu=Inglaterra 1-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3827/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] foi un empate favorable a'l teutones, quien llograron la so primer clasificación a una fase final d'un Euru'l 13 de mayu, con marcador global de 3-1.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 0-0 Inglaterra |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3830/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Sol mandu de [[Helmut Schön]], los alemanes dieron amueses del so poderíu na [[Eurocopa 1972|fase final]], celebrada en [[Bélxica]]. El 14 de xunu, nel [[Bosuilstadion]] d'[[Amberes]], imponer en semifinal por 2-1 a la anfitriona {{sel|Bélxica|seleición belga}} con doblete de [[Gerd Müller]].<ref>{{Cita web |títulu=Un máxicu Müller inspira a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=184/match=3836/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Yá na final]], celebrada'l 18 de xunu nel [[Estadiu Rei Balduino|Heysel Stadium]] de [[Bruxeles]], la escuadra, con dos tantos de [[Gerd Müller]] y unu de [[Herbert Wimmer]] golió por 3-0 a la {{sel|Xunión Soviética}}, seleición nesi entós protagonista de los [[Eurocopa|torneo europeos]].<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 - Una potente Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/overview/index.html#una+potente+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental llogró conquistar per primer vegada na so historia la Eurocopa,<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Alemaña conquista'l so primer EURU |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2338585.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> y Müller foi'l goliador del tornéu con cuatro anotaciones.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 Xugador destacáu - Un 'afortunáu' Müller da'l trunfu a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Müller demuestra'l so olfatu goliador |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=186/match=3838/postmatch/report/index.html#muller+demuestra+olfatu+goliador |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> La «Mannschaft» presentóse como la segunda seleición favorita —dempués de la neerlandesa— pa ganar la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]], pos yera la vixente campeona d'Europa y organizadora del eventu. Alemaña Occidental dientro del grupu A, venció 1-0 a {{Self|Chile}} nel so primer partíu con gol de [[Paul Breitner]] al minutu 18.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 1-0 Chile |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2003/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu duelu, con anotaciones d'[[Wolfgang Overath|Overath]], [[Bernhard Cullmann|Cullmann]] y Müller venció contundentemente por 3-0 a {{Self|Australia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Australia 0-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=1954/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel tercer alcuentru perdió 1-0 ante'l so contraparte, {{Self|Alemaña Democrática}}, cuando [[Jürgen Sparwasser]] anotó cerca del final, polo tanto'l segundu puestu de grupu clasificó a los d'occidente a la segunda ronda.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Alemanes contra alemanes |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2062/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Na segunda fase quedó nel grupu 2. Nel so primer alcuentru, que foi apostáu'l 24 de xunu nel [[Rheinstadion]] de [[Düsseldorf]] venció ensin entueyos por 2-0 a {{Self|Yugoslavia}} con Breitner y Müller como anotadores.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Yugoslavia 0-2 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2066/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Dempués nel mesmu escenariu imponer por 4-2 a {{Self|Suecia}} con goles de [[Wolfgang Overath]] (51), [[Rainer Bonhof|Bonhof]] (52), [[Jürgen Grabowski|Grabowski]] (76) y [[Uli Hoeneß|Hoeness]] (89 de penal).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 4-2 Suecia |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2065/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, venció 1-0 a {{Self|Polonia}} con gol Gerd Müller nel minutu 76. El compromisu foi apostáu'l 3 de xunetu nel [[Waldstadion]] de [[Frankfurt del Main|Frankfurt]] y significó pa los xermanos el boletu a la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Polonia 0-1 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2064/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-N0716-0314, Fußball-WM, BRD - Niederlande 2-1.jpg|thumb|250px|Final de la Copa Mundial de 1974, en [[Múnich]] ([[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]).]] [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1974|Na final]], Alemaña enfrentar a la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]] el 7 de xunetu nel [[estadiu Olímpicu de Múnich]], onde s'axuntaron 75 200 espectadores.<ref>{{Cita web |autor=Juan Carlos Estepa y Javier Estepa |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la 'Naranxa Mecánica' |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> El partíu empezó con gol de los neerlandeses de penalti convertíu por [[Johan Neeskens]] al minutu 2 ensin que los alemanes tocaren el balón. Depués de 25 minutos, [[Paul Breitner]] empató l'alcuentru p'Alemaña pola mesma vía y dempués, al minutu 43, [[Gerd Müller]] llogró'l gol de la victoria, consiguiendo asina la escuadra local el so segundu títulu mundial.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Holanda lleva los aplausos; Alemaña, el títulu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=holanda-lleva-los aplausos-alemania-titulo-502151.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Los héroes de Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=605/match=2063/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental convertir nel primera escoyíu en llevantar la nueva versión del [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]. Presentárense 54 proyeutos pal nuevu troféu y escoyóse el diseñu del italianu Silvio Gazzaniga, d'oru macizo, cinco kilos de pesu y base de malaquita, una y bones la [[Copa Jules Rimet]] fuera concedida a perpetuidad a [[Brasil]] nel tornéu anterior.<ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado y Javier Estepa |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la ''"Naranxa Mecánica"'' |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na [[Eurocopa 1976]] celebrada en [[Yugoslavia]], nun pudieron refrendar el so títulu consiguíu cuatro años antes. La fase final empezó en semifinales, Alemaña Federal remontó un 2-0 adversu ante la anfitriona {{Sel|Yugoslavia}}, [[Dieter Müller]] con triplete y [[Heinz Flohe]] marcaron los tantos pal 4-2.<ref>{{Cita web |títulu=Debú espectacular de Dieter Müller |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=191/match=3691/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Asina Alemaña algamó la so tercera final consecutiva, tres la Eurocopa de 1972 y el Mundial de 1974.<ref>{{Cita web |títulu=España iguala la secuencia d'Alemaña ente 1972 y 1976 |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/06/28/eurocopa/1340834484_182031.html |editorial=Futbol.as.com |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> Na [[Final de la Eurocopa 1976|final del certame]], algamó a empatar un 2-0 en contra ante {{sel|Checoslovaquia}}, con goles de [[Dieter Müller]] y [[Bernd Hölzenbein]], quien empareyó'l marcador nel minutu 90. El partíu foi bien permediáu polo que prosiguió a la prórroga y dempués a penales, onde'l futbolista alemán [[Uli Hoeneß]] erró'l so tiru. Naquella riola de penales histórica, el checoslovacu [[Antonín Panenka]] sosprendió al mundu inventando una elegante forma de cobrar un penal, que consistió en cutir el balón cola punta de la bota la parte inferior de la pelota, introduciendo'l balón pel mediu de la portería, esti penalti dio-y el títulu al so país.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1976 - Panenka, l'héroe de Checoslovaquia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/overview/index.html#panenka+heroe+checoslovaquia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Panenka sella con estilu la victoria checa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=193/match=3693/postmatch/report/index.html#panenka+sella+victoria+checa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Como vixente campeona, Alemaña Federal clasificóse automáticamente al [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Mundial d'Arxentina 1978]]. Quedó integrada nel grupu 2 xuntu colos equipos de {{sel|Méxicu}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Túnez}}. El primer partíu foi celebráu'l 1 de xunu, nel [[Estadiu Antonio Vespucio Liberti|Estadiu Monumental]], y empató ensin goles con Polonia. Cinco díes dempués golió 6-0 a los mexicanos nel [[Estadiu Olímpicu de Córdoba]] con anotaciones de [[Dieter Müller]], [[Hansi Müller]], y dos tantos de [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]] y de [[Heinz Flohe|Flohe]]. Nel últimu compromisu llogró calificar a la segunda fase n'empatando nuevamente 0-0, esta vegada ante los tunecinos. Na siguiente fase apostó los sos choques nel Olímpicu de Córdoba, empezó con un empate a cero ante la {{sel|Italia|seleición italiana}},<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Italy |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> depués per tercer ocasión na copa volvió axustar un empate ante los {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Netherlands |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Y en l'últimu duelu foi vencida pola {{sel|Austria|seleición austriaca}} por 3-2, rematando la so participación ensin poder refrendar el so campeonatu.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html |títulu=Match Report: Austria - Germany FR |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Dichu fracasu terminó col ciclu de Helmut Schön como entrenador.<ref>{{Cita web |autor=Diego Bardanca |títulu=Helmut Schön, eminencia del fútbol alemano |url=http://www.kaisermagazine.com/retroblog/helmut-schon-eminencia-del-futbol-aleman/ |editorial=Kaiser magacín |fecha=11 d'abril de 2013 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] asumió'l puestu de seleccionador dempués de la eliminación en segunda fase del Mundial de 1978. Alemaña Federal clasificó a la [[Eurocopa 1980|fase final de la Eurocopa de 1980]] ensin entueyos, onde quedó integrada nel grupu 7 xunto a les seleiciones de Gales, Malta y Turquía. Remató invicta la fase clasificatoria con 4 victories y 2 empates; amás con 17 goles anotaos y solo unu recibíu. Nel [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|tornéu d'Italia]] foi asignada nel grupu A, nel primer duelu debutó con trunfu pola mínima ante {{sel|Checoslovaquia}} con gol de [[Karl-Heinz Rummenigge]] nel minutu 57.<ref>{{Cita web |títulu=Bastó'l gol de Rummenigge |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3572/postmatch/report/index.html#bastu+rummenigge |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu compromisu llograron avanzar a la final dempués de trunfar por 3-2, [[Klaus Allofs]] marcó triplete ante la seleición de {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |títulu=Schuster, demasiáu pa Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3574/postmatch/report/index.html#schuster+demasiáu+pa+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Ente que nel postreru partíu empató ensin goles con {{sel|Grecia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Tables ente xermanos y griegos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3577/postmatch/report/index.html#tables+ente+xermanos+griegos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> El 22 de xunu de 1980, Alemaña ganó la so segunda Eurocopa ganando na final a {{sel|Bélxica}} por 2-1 nel [[Stadio Olimpico]].<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Imponse la potencia xermana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2327110.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Horst Hrubesch]] foi la figura del partíu al anotar los dos goles.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 - Hrubesch corona la renacencia alemana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/overview/index.html#hrubesch+corona+renacencia+aleman |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 Xugador destacáu - Meyor tarde que nunca pa Hrubesch |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/history-maker/index.html#meyor+tarde+nunca+pa+hrubesch |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== La seca de títulos (1980-1990) ==== Na [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|fase de clasificación pal mundial de 1982]] compartió'l grupu 1 colos sos similares de {{sel|Albania}}, {{sel|Austria}}, {{sel|Bulgaria}} y {{sel|Finlandia}}. Con una totalidá de 8 trunfos, 33 goles anotaos y solu trés encaxaos clasificó al [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|Mundial d'España 1982]] con grandes mires. Yá n'[[España]] foi-y asignáu por aciu el sortéu'l grupu B, xuntu coles seleiciones [[Seleición de fútbol d'Arxelia|arxelina]], [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]] y [[Seleición de fútbol de Chile|chilena]]. En dicha fase de grupos foi-y asignada como sede de los sos partíos [[Estadiu Municipal El Molinón|El Molinón]] de [[Xixón]]. El primer alcuentru celebráu perder 1-2 ante Arxelia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los Fennecs sosprienden |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=293/match=741/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Dempués superaron con autoridá por 4-1 a Chile, con triplete de [[Karl-Heinz Rummenigge]] (9, 57 y 66) y otru tantu d'[[Uwe Reinders]] nel minutu 88. Nel postreru partíu, Alemaña riquía del trunfu p'avanzar a la segunda fase, ente que'l so rival en vez, Austria, yá clasificara ganando los sos alcuentros; el 25 de xunu vivióse unu de los partíos más polémicos de la historia de los mundiales, el duelu [[Alemaña Federal vs. Austria (1982)|saldar con un 1-0 favorable a los alemanes]], con gol tempraneru de [[Horst Hrubesch]] al minutu 10. La resultancia benefició a los alemanes y austriacos, y perxudicó direutamente a los arxelinos.<ref>{{Cita web |títulu=L'amañu más vergonzosu de la historia de los mundiales |url=https://www.marca.com/2013/06/25/futbol/futbol_internacional/1372165720.html |editorial=Diariu Marca |fecha=25 de xunu de 2013 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase foi encuadrada nel grupu 2 y amás foi-y asignada'l [[estadio Santiago Bernabéu]] como sede, onde s'impunxeron 2-1 a la anfitriona {{sel|España}} con goles de [[Pierre Littbarski]] y [[Klaus Fischer]].<ref>{{Cita web |url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1982/07/03/pagina-3/1080449/pdf.html |títulu=2-1: "Stop" a España |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |fecha=3 de xunetu de 1982 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Depués empataron ensin goles contra Inglaterra, sellando asina'l so pase a semifinales. El 8 de xunetu, les semifinal foi allugada pol [[Estadiu Ramón Sánchez Pizjuán]] de [[Sevilla]], vivióse un históricu 3-3 ente {{self|Francia}} y Alemaña Occidental. Littbarski anotó'l 1-0 al 17, pero al 26 [[Michel Platini]] convirtió l'empate pela vía penal. Yá cuando se llegó a tiempos extra, los franceses [[Marius Trésor|Trésor]] y [[Alain Giresse|Giresse]] diéron-y la ventaya de 3-1 al so país. Sicasí nos siguientes minutos, los alemanes con goles Rummenigge y Fischer algamaron a empatar el partíu de forma agónica. Al rematar los 120 minutos, per primer vegada na historia, un alcuentru definir dende'l puntu penal; na riola de penales, los alemanes llevaron el boletu a la final con un penal erráu de Stielike, ente que los galos fallaron dos de los sos tiros, unu d'ellos de Platini.<ref name="Semifinal">{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los incansables alemanes despiden a los Bleus |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=295/match=914/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=25 de xunu de 2016}}</ref><ref>laguerradelgol (blogue)[http://laguerradelgol.blogspot.com/2011/10/francia-v-alemania-semifinal-mundial.html «Partíos épicos: la Batalla de Sevilla»]</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1982|Yá na final]], que se celebró'l 11 de xunetu nel Santiago Bernabéu, Alemaña Occidental perdió 1-3 ante la [[Seleición de fútbol d'Italia|«Squadra azzurra»]] de [[Paolo Rossi]] (quien anotó un gol).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Italia trunfa nun duelu de pesos pesaos |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3475/match=923/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] siguió como seleccionador y clasificaría al equipu alemán pa la [[Eurocopa 1984|Eurocopa de 1984]] en Francia. Na fase de clasificación, tuvo nel grupu 6, onde s'enfrentó a la [[Seleición de fútbol d'Albania|seleición albanesa]], la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]], la [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]]. Con empate de 11 puntos frente a Irlanda del Norte, llogró la so participación en Francia, gracies al so mayor estrema de goles. Na so primer Eurocopa tres el subcampeonatu del mundu, tuvo dientro del grupu 2 cola [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]], la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] y la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]]. El teutones empezaron el tornéu con un empate por 0-0 frente a Portugal.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña topeta ante la defensa lusa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3455/postmatch/report/index.html#alemania+topeta+ante+defensa+lusa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Col trunfu de 2-1 sobre Rumanía recompunxeron el camín, Rudi Völler foi l'autor de los dos tantos.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 2-1 Rumanía |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3457/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Finalmente cayeron 0-1 frente a España con gol nel minutu 90 d'[[Antonio Maceda Francés|Antonio Maceda]]. Alemaña Federal quedaba finalmente tercer de grupu, polo que nun se clasificaría p'apostar les semifinales.<ref>{{Cita web |títulu=Maceda abrasa a Alemaña nel últimu sollutu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3459/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/1984/06/21/pagina-3/1110547/pdf.html |títulu= 1-0:¡Milagru en París! |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunu de 1984 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Tamién venció na segunda final de [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] 2-3 ante la {{sel|Arxentina}} de [[Diego Armando Maradona|Maradona]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1986 - La consagración de Maradona |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3467/match=393/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> y los sos llugartenientes. Curiosamente'l alemanes volvieron ser verdugos de los franceses en semifinales, anque s'impunxeron esta vegada nel tiempu reglamentariu (2-0). Con [[Franz Beckenbauer]] nel banquín, en [[Eurocopa 1988|1988]] per primer vegada [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|allugaron la Eurocopa]], asina qu'ensin apostar les eliminatories europees confirmaron la so participación dos años antes. El sortéu de la fase final determinó que l'equipu foi designáu al grupu A con antelación por ser el país anfitrión. Compartió'l so grupu con {{sel|Dinamarca}}, {{sel|España}} y {{sel|Italia}}. De casualidá el grupu de la muerte» d'aquel tornéu européu. Nel entamu la seleición alemana empató 1-1 cola seleición italiana, la escuadra «azzurra» marcó'l 1-0 al 52 de [[Roberto Mancini]], anque rápido'l cuadru local empató al 55 por conductu d'[[Andreas Brehme]].<ref>{{Cita web |títulu=Brehme salva los muebles |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=5/postmatch/report/index.html#brehme+salva+muebles |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu impunxéronse 2:0 a Dinamarca con anotaciones de Jürgen Klinsmann (10) y Olaf Thon (85);<ref>{{Cita web |títulu=Thon acaba col suañu danés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=7/postmatch/report/index.html#thon+acaba+sueno+danes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> y darréu tamién toraron a España 2-0 con doblete de [[Rudi Völler]] nos minutos 29 y 51.<ref>{{Cita publicación |url= http://hemeroteca-paginas.lavanguardia.com/LVE08/HEM/1988/06/18/LVG19880618-047.pdf |títulu= Dos golazos de Voeller echaron a España de la Eurocopa |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |fecha=18 de xunu de 1988 |publicación= La Vanguardia.com}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Völler funde a España |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=9/postmatch/report/index.html#voller+funde+espana |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> D'esa manera llogró avanzar a la semifinal como líder del so grupu con 5 puntos; sicasí los planes de los xermanos de llograr el títulu en casa, viéronse atayaos gracies a la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], liderada por [[Marco van Basten]], quién foi figura de la derrota teutona por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 - Van Basten, clave n'Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/overview/index.html#van+basten+clave+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 Xugador destacáu - Van Basten recuerda'l so 'fantástica' EURU '88 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref> Estos años fueron apoderaos, ente otres, poles figures estelares de [[Karl Heinz Rummenigge]] (doble [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1980|1980]] y [[Balón d'Oru 1981|1981]]) y nuna menor midida por [[Lothar Matthäus]], quien s'ilustraría na década siguiente, concretamente nel Mundial de 1990. ==== Tricampeonatu nel Mundial d'Italia 1990 ==== [[Ficheru:6423_Lothar_Matthäus.JPG|185px|thumb|[[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona en 1990]] Alemaña clasificó al vencer sufridamente a {{self|Gales}} 2-1 con gol de [[Thomas Häßler]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Thomas Häessler, l'héroe de Colonia |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=7/news=thomas-haessler-heroe-colonia-820602.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=1 de xunetu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Alemaña compitió pol so tercer títulu]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]] d'[[Italia]]. Na primer fase del campeonatu, quedó integrada nel Grupu D xunto a la [[Seleición de fútbol de Colombia|seleición colombiana]], la [[Seleición de fútbol d'Emiratos Árabes Xuníos|seleición emirati]] y la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]]. Nel so primer choque, venció con categoría 4-1 a Yugoslavia con doblete de [[Lothar Matthäus]], y una anotación de [[Rudi Völler]] y Jürgen Klinsmann. Nel segundu, ante Emirato Árabes Xuníos tamién consiguió un favorable 5-1 con doblete de Völler, mientres Matthäus, Klinsmann y Bein marcaron los goles complementarios. Nel postreru partíu yá clasificada, ante Colombia, consiguió un empate 1-1 con un gol tardíu de [[Pierre Littbarski]] al 88, ente que los suramericanos igualaron en tiempu de compensación con una xugada de [[Freddy Rincón]]. Asina'l combináu nacional acabó como campeón de grupu.<ref name="Italia">{{Cita web |títulu=Mundial Italia 1990: Alemaña titúlase tricampeón del mundu |url=http://www.nacion.comblogsel_buzon_de_rodrigo/Mundial_Italia_1990-Seleccion_de_Alemaña-Seleccion_de_Arxentina_10_1423157671.html |autor=Nación.com |fecha=27 de xunu de 2014 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase enfrentaron a rivales de xerarquía. Los octavos de final contra la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], celebráronse'l 24 de xunu. Un alcuentru que se resolvió por un afechu 2-1, gracies a los goles de Klinsmann al minutu 51 y Andreas Brehme al 82'; per parte de la «naranxa mecánica», [[Ronald Koeman]] descontó al minutu 89 de penalti.<ref name="Italia"/> El 1 de xunetu, apostó los cuartos de final nel [[Stadio Giuseppe Meazza]] contra la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Alemaña Occidental ganó por 1-0 pela vía de penal de Lothar Matthäus nel minutu 25, algamando una vegada más la fase de semifinales. Cabo señalar que los checoslovacos apostaron el so últimu alcuentru mundialista antes de la so desintegración en 1992.<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/index.html |títulu=Historia de los Mundiales: Italia '90 |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Ficheru:FRG-ARG 1990-07-08.svg|200px|thumb|Ficha téunica del alcuentru de la final.]] Na semifinal del 4 de xunetu, nel [[Stadio delle Alpi]] de [[Turín]], la escuadra atopar cola [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], Brehme marcó'l primeru al 60, ente que diez minutos antes de rematar el xuegu l'inglés [[Gary Lineker]] empató'l marcador y el partíu allargar a la prórroga. Dempués de 120 minutos, la riola de penales definir con tolos tiros acertaos per parte de los alemanes y dos fallos de los ingleses Pearce y Waddle. Asina, Alemaña Occidental avanzó a la so tercera final consecutiva dempués de 1982 y 1986.<ref>{{Cita web |títulu=Semifinal Italia 1990: Alemaña 1 (4) – Inglaterra 1 (3) |url=http://www.geofutbol.com/2008/10/26/semifinal-italia-1990-alemania-1-4-%E2%80%93-inglaterra-1-3/ |autor=Geofutbol.com |fecha=26 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|El tornéu terminaría con una final]] apostada nel [[Estadiu Olímpicu de Roma]] ente alemanes y [[Seleición de fútbol d'Arxentina|arxentinos]] nuevamente, polo que —per primer vegada na historia repitía una final de forma consecutiva—. Los dos conxuntos cuntaron coles sos oportunidaes, pero con ciertu dominiu de la «Mannschaft». El partíu tuvo carauterizáu por errores arbitrales del colexáu uruguayu nacionalizáu mexicanu [[Edgardo Codesal Méndez|Edgardo Codesal]], sumáu a la espulsión de dos xugadores de la «Albiceleste» y l'agresión voluntaria de [[Diego Armando Maradona]] a un xugador alemán.<ref>{{Cita web |apellíu= Jurado |nome=Juan Carlos |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/2010/04/29/seccion_01/1272540438.html |títulu=A la tercera foi la vencida pero con escándalu arbitral |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Un solitariu gol, productu d'un polémicu penalti convertíu por [[Andreas Brehme]] nel minutu 87, cinco minutos antes del silbatazo final que se dio al 90+2 daría-y la tercer copa mundial a la escuadra d'Alemaña Occidental.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Alemaña algama'l cume; Italia, el desconsuelu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=alemania-algama-cume-italia-desconsuelu-502203.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Diez años dempués del so ganar la so última Eurocopa, coronábase nuevamente nel país tresalpín y dellos meses primero que se concretara'l procesu de reunificación de dichu país.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Máxica nueche alemana en Roma |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3462/match=27/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> A nivel de distinciones individuales, el mentáu [[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona del mundu, facer col prestixosu [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1990|1990]] y cola primer edición del [[Xugador Mundial de la FIFA]] en [[Xugador Mundial de la FIFA 1991|1991]]. Otru llogru que collecharon los alemanes foi que l'históricu ex-futbolista [[Franz Beckenbauer]] quien fuera campeón mundial en 1974, llogró agora'l títulu mundial como entrenador.<ref name="Beckenbauer">{{Cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/index.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=4 de mayu de 2016}}</ref> === Primeros torneos como Alemaña reunificada (1992-1999) === En coronándose campeona mundial n'Italia, los alemanes caltener nel visu del ésitu, na [[Eurocopa 1992]] depués d'esaniciar a la anfitriona {{sel|Suecia}} 3-2 en semifinales, algamaron la final.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña esanicia a la anfitriona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=216/match=6096/postmatch/report/index.html#alemania+esanicia+anfitriona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> Pero nel alcuentru decisivu foi vencida por {{sel|Dinamarca}} con un 2-0.<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Dinamarca completó'l so cuentu d'hada ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=1651184.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '92 - Dinamarca da la sorpresa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/overview/index.html#dinamarca+sorpresa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Dinamarca sospriende y ye campeona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=217/match=6098/postmatch/report/index.html#dinamarca+sospriende+campeona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> N'agostu de 1993, convertir na primer seleición n'ocupar el primer puestu del [[Clasificación mundial de la FIFA]], que foi instaurada pola FIFA pa midir el rendimientu y xerarquía de tolos selectivos nacionales del mundu acomuñaos a dicha organización. ==== Mundial d'Estaos Xuníos 1994 ==== Llegaron como favoritos a la so propia socesión al [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Mundial de 1994]] nos [[Estaos Xuníos]] pero fueron esaniciaos del tornéu en cuartos de final pola sorprendente {{sel|Bulgaria}} de [[Hristo Stoichkov]] por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Estaos Xuníos 1994 - Un matagigantes nel estadiu de los Giants |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=796/match=3096/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Trunfu na Eurocopa d'Inglaterra 1996 ==== En 1996, siendo [[Berti Vogts]] el seleccionador y por cuenta de la [[Eurocopa 1996|Eurocopa d'Inglaterra]], Alemaña clasificar tres rematar primero del grupu 7 la eliminatoria, imponiéndose a {{self|Bulgaria}} por trés puntos enriba. Na [[Alemaña na Eurocopa 1996|fase final]] foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con {{self|Italia}}, {{self|República Checa}} y {{self|Rusia}}. Nel primer alcuentru venció a la seleición checoslovaca por 2-0 con goles de [[Christian Ziege]] y [[Andreas Möller]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52506/postmatch/report/index.html#alemania+amuesa+poderio |títulu=Alemaña amuesa'l so poderíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru imponer a Rusia por 3-0 con una destacada participación de [[Jürgen Klinsmann]], quien marcó doblete y [[Matthias Sammer]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52509/postmatch/report/index.html#klinsmann+puede+rusia |títulu=La calidá de Klinsmann vence a Rusia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel últimu compromisu del grupu, empató ensin anotaciones con Italia, asina terminaron como primeros del grupu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52511/postmatch/report/index.html#italia+esaniciada |títulu=Italia cai esaniciada |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final impunxéronse 2-1 a {{self|Croacia}}, nel cual nuevamente Klinsmann y Sammer marcaron los tantos pal trunfu xermanu, ente que'l croata [[Davor Šuker]] marcó'l descuentu pal so equipu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=223/match=52913/postmatch/report/index.html#alemania+gana+ante+croacia+diez |títulu=Alemaña gana ante una Croacia con diez editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En semifinales esaniciaron a la seleición anfitriona, {{self|Inglaterra}}, depués d'empatar el partíu qu'empecipiaron embaxo nel marcador con gol a los trés minutos d'[[Alan Shearer]], [[Stefan Kuntz]] empató al minutu 16. El partíu prosiguió a la prórroga y aína a los penales, los ingleses erraron en muerte súbita un tiru de [[Gareth Southgate]], ente que los alemanes col penal de Möller atinaron tolos sos tiros y avanzaron a la final.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=224/match=52916/postmatch/report/index.html#los penaltis cara+alemania |títulu=Los penaltis, de cara d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> La [[Final de la Eurocopa 1996|final]] de foi apostada'l [[30 de xunu]], nel [[Estadiu de Wembley (1923)|Estadiu de Wembley]] de [[Londres]]. Alemaña efrentó nuevamente a la [[Seleición de fútbol de República Checa|seleición de Chequia]], tres el primer alcuentru na primer fase enfrentar nun únicu partíu de 95 minutos. Na primera parte los dos selectivos caltuviéronse equilibraos, pero na segunda parte República Checa marcó un gol de penalti de [[Patrik Berger]] nel 59. Sicasí'l alemanes reaccionaron al ingresar de cambéu a [[Oliver Bierhoff]]. Nel minutu 73 Bierfhoff metió'l gol del empate; y yá na prórroga'l mesmu Bierhoff marcó'l gol d'oru p'Alemaña nel minutu 95. La invicta seleición d'Alemaña coronóse asina per tercer vegada como campeona de la Eurocopa tres la edición de 1980, rompiendo una seca de 16 años ensin ganala.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=225/match=52917/postmatch/report/index.html#bierhoff+heroe+alemania |títulu=Bierhoff, héroe d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> [[Matthias Sammer]], foi reconocíu como'l futbolista del tornéu ya inclusive llogró la reconocencia internacional de la prensa al ganar el [[Balón d'Oru 1996|Balón d'Oru France Football 1996]].<ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 - El fútbol vuelve a casa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/overview/index.html#el+futbol+vuelve+casa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 Xugador destacáu - L'ésitu de Sammer nel EURU '96 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Francia 1998 ==== Mientres el [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de Francia 1998]], los alemanes fueron esaniciaos nuevamente en cuartos de final, esta vegada a manes de {{sel|Croacia}}, que se cobró la revancha de 1996 –pos fueren esaniciaos polos xermanos en cuartos de la Eurocopa de 1996– enxaretándo-y un humillante 3-0 a la «Mannschaft». Foi'l postreru partíu n'[[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]] de toa una xeneración d'esitosos xugadores alemanes encabezadures por [[Lothar Matthäus]] quien se despidió col récor de partíos apostaos nos mundiales (25) y tamién el récor de ser llexendariu (compartíu col arqueru mexicanu [[Antonio Carbajal]] y l'arqueru italianu [[Gianluigi Buffon]]) de participaciones a los mundiales (5).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Francia 1998 - La xubilación alemana |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=1025/match=8783/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Participó per primer vegada na nueva [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] na [[Copa FIFA Confederación 1999|edición de Méxicu 1999]]. Foi encuadrada nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 1999|grupu B]], la seleición quedó fora na primer fase dempués de gana-y a la [[Seleición de fútbol de Nueva Zelanda|seleición neozelandesa]] con resultancia de 2-0; y ser vencida por 0-4 per Brasil y 0-2 per Estaos Xuníos. === Años 2000 === ==== Eurocopa 2000 ==== Pa la [[Eurocopa 2000|Eurocopa de 2000]] celebrada en [[Bélxica]] y en [[Países Baxos]], Alemaña llogró la so [[Clasificación pa la Eurocopa 2000|clasificación nel grupu 3 de la UEFA]] onde tuvo como rivales a la [[seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]], la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]], y les débiles representantes [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y [[Seleición de fútbol de Moldavia|seleición moldava]]. Foi la seleición que más puntos atropó, un total de 19, sumando 6 victories, un empate y una derrota, con 20 goles a favor, y tan solo 4 en contra. Quedó encuadrada nel grupu A xuntu con {{sel|Inglaterra}}, {{sel|Portugal}} y {{sel|Rumanía}}. Nel [[Stade Maurice Dufrasne]] de [[Liexa]] (Bélxica) llogró un empate 1-1 ante la seleición rumana nel primer partíu.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña dexa dos puntos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64845/postmatch/report/index.html#alemania+dexa+puntos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru, apostáu nel [[Stade du Pays de Charleroi]], cayó 0-1 ante la escuadra inglesa;<ref>{{Cita web |títulu=Importante trunfu inglés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64847/postmatch/report/index.html#importante+trunfo+veríes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> y nel postreru, apostáu nel [[Stadion Feijenoord]] de [[Rotterdam]], perdió de forma humillante por 0-3 ante la suplente seleición portuguesa.<ref>{{Cita web |títulu=Los suplentes lusos superen al campeón |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64850/postmatch/report/index.html#los+suplentes+lusos+superiores |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Asina se peracabó la peor participación alemana nes Eurocopes xuntu cola del [[Eurocopa 2004|tornéu de 2004]], pos per primer vegada na so historia quedó esaniciada na ronda de grupos d'una fase final. Darréu'l seleccionador [[Erich Ribbeck]] arrenunció'l 21 de xunu.<ref name="dfbresignation">{{cita noticia |títulu=Ribbeck quits as Germans head home |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/euru2000/teams/germany/799959.stm |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016 |obra=BBC |fecha=21 de xunu de 2000 |idioma=inglés}}</ref> El 3 de xunetu foi sustituyíu pol ex-futbolista [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2000/07/03/EMD20000703031MDP.pdf |títulu=Völler va faer de ponte |nome=Rainer |apellíu=Kalb |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=3 de xunetu de 2000 |páxina=31|formatu=[[PDF]]}}</ref> ==== Mundial de Corea y Xapón 2002 ==== Alemaña tuvo encuadrada nel [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2002|grupu 9 de les eliminatories]], en busca de la clasificación pal primer Mundial celebráu n'[[Asia]] que tamién foi'l primeru co-entamáu por dos países; Xapón y Corea del Sur. Esti grupu deparó un doble enfrentamientu, bien especial pola agafada rivalidá, contra {{sel|Inglaterra}}. Los sos otros rivales fueron {{sel|Finlandia}}, {{sel|Grecia}} y {{sel|Albania}}. Alemaña tuvo qu'allegar a repescar pa poder apostar el Mundial. Esto asocedió por una serie de resultancies adverses, como los empates (2-2 y 0-0) concedíos frente a Finlandia y sobremanera una doliosa gana ante Inglaterra por 1-5 en [[Múnich]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - El milagru d'Inglaterra en Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=3/news=milagru-inglaterra-munich-709867.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=11 de marzu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí, en repescar, venció a la {{sel|Ucraína}} d'[[Andriy Shevchenko]] con un resultáu global de 5-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La hora de Ballack |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2009/m=7/news=hora-ballack-1084799.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=28 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Oliver_Kahn.jpg|thumb|270px|[[Oliver Kahn]], escoyíu'l meyor xugador y porteru de la Copa Mundial de 2002, primero na so posición que llogró ganar el Balón d'Oru del Mundial.]] Na fase de grupos del mundial, Alemaña tuvo encuadrada nel grupu E xunto a los sos pares de {{sel|Irlanda}}, {{sel|Camerún}} y {{sel|Arabia Saudita}}. Los sos trés alcuentros apostar en suelu xaponés. Debutó'l 1 de xunu nel [[Sapporo Dome]], frente a los saudinos, rival contra'l que se saldó cola mayor goliada de los xermanos en cualquier cita mundialista, yá que los venció por 8-0. La «aplastante victoria teutona» llegó al traviés del triplete de [[Miroslav Klose]] y los goles de [[Michael Ballack]], [[Carsten Jancker]], [[Thomas Linke]], [[Oliver Bierhoff]] y [[Bernd Schneider (futbolista)|Bernd Schneider]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golió a Arabia Saudita 8-0 |url=http://www.eluniverso.com/2002/06/01/0001/653/5D355C8EB0D743C287A8EB3943A8DF4D.html |editorial=L'Universu |fecha=1 de xunu de 2002 |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu del grupu, empató a unu contra la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición de República d'Irlanda]], oldeo onde'l irlandeses empataron nos últimos intres del choque por aciu de [[Robbie Keane]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República d'Irlanda |url=http://web.archive.org/web/20140716141411/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950017/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Yá nel tercer duelu, apostáu'l 11 de xunu nel [[Estadiu Ecopa de Shizuoka|estadiu Ecopa]] de [[Shizuoka]], Alemaña ganó'l tercer partíu ensin munches dificultaes por 2-0 frente a Camerún, partíu nel cual l'arqueru [[Oliver Kahn]] realizó delles tapaes espectaculares; en tantu, les anotaciones fueron marcaes por [[Marco Bode]] al 50 y Miroslav Klose al 79. Asina llogró'l lideralgu del grupu camín de la segunda fase.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Camerún - Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20140716161918/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950035/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|octavos de final]], celebráu'l 15 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Jeju]] de [[Seogwipo]], venció 1-0 a {{sel|Paraguái}} por conductu d'[[Oliver Neuville]] al minutu 88.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - Paraguay |url=http://web.archive.org/web/20140716143919/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950200/match=43950049/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> [[21 de xunu|Seis díes dempués]], en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|cuartos de final]] apostó'l so primer alcuentru nel país [[Corea del Sur|surcoreanu]], específicamente'l [[Estadiu Mundialista de Ulsan|Estadiu Munsu]] d'[[Ulsan]], llograron vencer pola mínima a la seleición estauxunidense con gol de cabeza de [[Michael Ballack]] al 39 del alcuentru.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - EEXX |url=http://web.archive.org/web/20140701120945/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950300/match=43950058/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Na antoxana de la final, enfrentar col discutiniu [[Seleición de fútbol de Corea del Sur|seleición surcoreana]]. Nun ríxidu alcuentru, la «Mannschaft» imponer a la anfitriona por 1-0 con gol de Ballack al 75, clasificó asina nuevamente a una final el 25 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Seúl|Estadiu mundialista]] de [[Seúl]]. Lo negativu que dexó'l pase pa los de [[Rudi Völler]] foi la suspensión del citáu Ballack pa la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República de Corea |url=http://web.archive.org/web/20140716155349/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950400/match=43950061/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/05/corea_y_japon_2002/2010/05/10/seccion_01/1273512315.html |títulu=Alemaña, ensin talentu pero na final editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> El rival de la [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|séptima final xermana]] yera la {{sel|Brasil}} de [[Ronaldo]], y diose cita nel [[Estadiu Internacional de Yokohama|estadiu de Yokohama]], el 30 de xunu. Yera un doble forgo, nel cual de decidía quien sería'l meyor xugador del tornéu que s'apostaba ente'l meyor porteru del mundu nesi momentu, [[Oliver Kahn]], frente al meyor delanteru d'esa cita, un renacíu Ronaldo. Yera la primer vegada que dambes naciones enfrentar nun Mundial. Con doblete del mentáu Ronaldo, Brasil imponer por dos goles a cero anque pa consuelu de los xermanos, Oliver Kahn llogró'l [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Balón d'Oru|Balón d'Oru]] y el [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|troféu Lev Yashin]] de la xusta.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La final más esperada |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=43950600/match=43950064/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2004 ==== Depués del subcampeonatu mundial llográu en 2002 y ganar la so clasificación nel grupu 5 de la eliminatoria venciendo 3-0 a {{sel|Islandia}}, Alemaña confirmó la so asistencia na docena edición de la Eurocopa celebrada nel país ibéricu, [[Portugal]]. Magar les altes mires, la seleición nun llogró avanzar a la segunda fase per segunda vegada consecutiva como na [[Eurocopa 2000|edición pasada]]. Foi asignada nel grupu D, el so debú dio'l 15 de xunu nel [[Estádio do Dragão]] de [[Porto]], en dichu compromisu empató cola seleición de Países Baxos por 1-1, [[Torsten Frings]] al 30 de partíu marcó la victoria parcial, pero nel minutu 81, el neerlandés [[Ruud van Nistelrooy]] igualó l'alcuentru.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Probe espectáculu en Porto |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059170/postmatch/report/index.html#probe+espectaculo+oporto |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu apostáu'l 19 de xunu nel [[Estádio do Bessa XXI]] de [[Porto]], ante Letonia, el combináu xermanu complicóse la participación al nun llograr concretar la so primer victoria, empatando ensin goles.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Ensin recurso ante la cenicienta |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059178/postmatch/report/index.html#ensin+recurso+ante+cenicienta |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> El postreru partíu foi celebráu'l 23 de xunu nel [[Estádio José Alvalade]] de [[Lisboa]], polo tanto en —el duelu decisivu— cayó por 1-2 ante la [[Seleición de fútbol de la República Checa|seleición checa]], el mediocampista [[Michael Ballack]] marcaba'l gol de la clasificación a los cuartos de final, pero los checos remontaron el marcador con anotaciones de Heinz al 30 y Baroš al 77; asina'l combináu nacional sumó otru fracasu internacional.<ref>{{Cita web |títulu=Otru históricu esaniciáu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059187/postmatch/report/index.html#otru+historico+esaniciáu |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Depués de dichu fracasu, [[Rudi Völler]] dimitió del puestu d'entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/news/newsid=199862.html#voller+dexa+seleccion |títulu=Völler dexa la seleición editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://elpais.com/diario/2004/06/25/deportes/1088114406_850215.html |títulu="Agora nun tendría creitu" |apellíu=Comas |nome=José |obra=[[El País (España)|El País]] |fecha=25 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Anfitriona del Mundial de 2006 ==== El 7 de xunetu de 2000, en reñíu sortéu, con doce voto a favor contra once pa [[Sudáfrica]], la [[FIFA]] concediólu a [[Alemaña]] la organización de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|decimoctava edición]] de la Copa Mundial de Fútbol. El 26 de xunetu de 2004, el exseleccionado Jürgen Klinsmann tornó a Alemaña pa ocupar el so nuevu puestu d'entrenador del equipu nacional d'Alemaña, asocediendo al so antiguu compañeru d'equipu y atacante [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2004/07/27/EMD20040727029MDP.pdf |títulu=Klinsmann yá ye seleccionador y cuntaría con Ailton |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=27 de xunetu de 2004 |páxina=29|formatu=[[PDF]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://futbol.as.com/futbol/2004/07/27/mas_futbol/1090909639_850215.html |títulu=Klinsmann va dirixir a la seleición hasta 2006 |obra=[[As (periódicu)|AS]] |fecha=27 de xunetu de 2004}}</ref> Klinsmann entamó darréu un ambiciosu y agresivu proyeutu con cuenta de modernizar la xerencia del equipu. Trayendo a [[Oliver Bierhoff]], otru atacante alemán, recibió sofitu nel espardimientu de les xeres de rellaciones públiques previstes. Amás, creó un nuevu movimientu p'alicar el envejeciente equipu tres la desastrosa prestación mientres la Eurocopa de 2004. La falta de compromisos oficiales tuvo de resultes una sensible baxa d'Alemaña nel [[ranking FIFA]] yá que ocupó la so peor posición en marzu de 2006 (22°). Aun así, la «Mannschaft» tuvo un bon desempeñu na [[Copa FIFA Confederación 2005|Confederaciones de 2005]], qu'entamó al rematar tercera practicando un fútbol abiertamente ofensivo. [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Encabezaron el grupu A]], que ganaron depués d'imponese 4-3 a {{sel|Australia}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Australia |url=http://web.archive.org/web/20100723193913/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030002/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> 3-0 a {{sel|Túnez}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Túnez-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20100826003136/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030005/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> y empatar 2-2 con {{sel|Arxentina}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Arxentina-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20121101235930/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030010/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> En semifinales foi esaniciada por {{sel|Brasil}} con un marcador de 2-3, con anotaciones alemanes de [[Lukas Podolski]] y [[Michael Ballack]]; y dos d'[[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] y un penal de [[Ronaldinho]] pa los brasilanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Brasil |url=http://web.archive.org/web/20111219074302/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030013/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> Nel partíu pol tercer puestu vencieron 4-3 a {{sel|Méxicu}} con goles alemanes de Podolski, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Robert Huth|Huth]] y Ballack; y dos de [[Jared Borgetti]] y unu de [[Francisco Fonseca]] pa los mexicanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Méxicu |url=http://web.archive.org/web/20090611233259/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030015/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Confederaciones 2005 |url=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/overview.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Wm-oly-de-cr.jpg|thumb|Aficionaos alemanes reparen el partíu inaugural nel [[Estadiu Olímpicu de Múnich|Parque Olímpicu]] de [[Múnich]].]] Alemaña ingresó direutamente al [[Grupu A de la Copa Mundial de Fútbol de 2006|Grupu A]] de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Copa Mundial]] como sede organizadora de la mesma, acompañáu por {{Sel|Ecuador}}, {{Sel|Polonia}} y {{Sel|Costa Rica}}. Apostó'l partíu inaugural de Acopar frente a {{sel|Costa Rica}} nel [[Allianz Arena]] de [[Múnich]], el día 9 de xunu. L'equipu xermánicu poner en ventaya rápido con un gol de [[Philipp Lahm]], apenes seis minutos dempués d'empezáu l'alcuentru, anque'l conxuntu centroamericanu llogró empatar el partíu pocu dempués per mediu de [[Paulo Wanchope]]. Sicasí, l'alemán [[Miroslav Klose]] volvió poner al so equipu enriba antes de llegar a los venti minutos de la primer parte. Yá nel segundu tiempu, el mesmu xugador anotó'l tercer tantu p'aumentar la diferencia, a pesar de que Wanchope descontó más tarde. [[Torsten Frings]] foi'l xugador qu'anotó l'últimu gol de los [[Europa|europeos]] pal 4-2 definitivu, a tan solu trés minutos de la finalización del alcuentru. Polos sos dos goles, el futbolista Miroslav Klose foi escoyíu ''Xugador Budweiser del partíu'',<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |títulu=Klose, Xugador Budweiser frente a Costa Rica |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> que de casualidá esi mesmu día festebaja el so cumpleaños númberu 28. Cinco díes más tarde, Alemaña tuvo d'enfrentase a Polonia. El partíu llevar a cabu nel [[Signal Iduna Park]], de la ciudá de [[Dortmund]], y presentóse como'l más complicáu pal conxuntu xermánicu dientro de la fase de grupos, que depués de noventa minuto de incesable engarradiella, atopó'l gol gracies a [[Oliver Neuville]] en tiempu de descuentu de la segunda parte. [[Philipp Lahm]] foi escoyíu como'l ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |títulu=Lahm, Xugador Budweiser frente a Polonia |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> El trunfu llográu frente a la seleición polaca, sumáu al llográu díes antes frente a Costa Rica y al gran desempeñu del {{Sel|Ecuador|conxuntu ecuatorianu}} (que tamién ganó a les mesmes seleiciones), asitiaron a Alemaña direutamente nos octavos de final de la Copa, díes antes de tener qu'enfrentase al equipu [[América del Sur suramericanu]] pa cerrar la fase de grupos. [[Ficheru:Wm 2006 autokorso.jpg|thumb|Aficionaos alemanes flamean la [[Bandera d'Alemaña|bandera]] tres la clasificación a la segunda ronda.]] El 20 de xunu, les seleiciones d'Alemaña y Ecuador presentar nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] coles mires de definir cuál de dambos remataría ganando'l grupu y cual terminaría en segundu llugar (dambos equipos yá taben clasificaos a la siguiente ronda). Bastaron solamente cuatro minutos por que'l conxuntu xermánicu abriera'l marcador per mediu de Miroslav Klose, mesmu xugador que convirtió'l segundu tantu a solamente minutos de qu'acabe'l primer tiempu. [[Lukas Podolski]] dio cifres definitives al partíu depués d'anotar el terceru nos minutos iniciales del segundu periodu. D'esa manera, Alemaña clasificóse primer na zona per quinta vegada consecutiva na historia. [[Michael Ballack]] foi electu ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://www.noticias.info/2006-06-20/news-74674-source-2-mundial-futbol-alemania-xugador-budweiser-del partíu-ecu-ger-michael-ballack-ger |títulu=Ballack, Xugador Budweiser frente a Ecuador |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Imponer por 2-0 a {{sel|Suecia}} n'octavos. En cuartos túvose que recurrir a la riola de penaltis —un exerciciu onde la «Manschaft» suel ser efectiva– pa esaniciar a {{sel|Arxentina}} con memorable actuación del cancerbero [[Jens Gerhard Lehmann|Jens Lehmann]] qu'atayó dos penaltis.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Lehmann y el papelín |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410300/match=97410057/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> La semifinal ante {{sel|Italia}} foi'l partíu más vibrante de la xusta. Alemaña solo venció nes acabadures de la prórroga con dos goles de [[Fabio Grosso]] (119 min.) y [[Alessandro Del Piero]] (121 min.).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Un cuentu ensin final feliz |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410400/match=97410061/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> El partíu pol tercer llugar vio a Alemaña superar ensin problemes por 3-1 a {{sel|Portugal}} en mediu de l'allegría popular. En rematando tercera, Jürgen Klinsmann arrenunció como seleccionador yá que tornó anovar el so contratu, informando a la DFB la so decisión el 11 de xunetu de 2006.<ref>{{Cita web |url=https://www.elmundo.es/mundial/2006/2006/07/11/portada/1152654508.html |títulu=Klinsmann dexa la seleición alemana |fecha=11 de xunetu de 2006 |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |autor=[[Axencia EFE]] |obra=[[El Mundo (periódicu)|El Mundo]]}}</ref> [[Miroslav Klose]], autor de 5 goles, axudicóse la [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] de la xusta. Per otru llau, esti Mundial tamién llanzó al estrellalgu a xugadores nuevos que taríen destinaos a tener protagonismu nel futuru, como [[Philipp Lahm]], [[Bastian Schweinsteiger]] o [[Lukas Podolski]] (esti postreru ganador del gallardón al [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu). === Yera Joachim Löw === ==== Eurocopa 2008 ==== [[Ficheru:Michael_Ballack_2009.jpg|thumb|[[Michael Ballack]], el capitán de la seleición alemana hasta 2010.]] [[Joachim Löw]], quien fora asistente de Klinsmann nel procesu anterior, tomó'l cargu de seleccionador del equipu alemán en xunetu de 2006 depués de que Klinsmann decidiera nun anovar el so contratu. Siempres animáu por una filosofía de xuegu d'ataque, Alemaña sobrevoló les [[Clasificación pa la Eurocopa 2008|eliminatories a la Eurocopa 2008]] con 27 puntos (8 victories, 3 empates y 1 derrota) convirtiéndose na primer seleición europea en clasificase a la xusta. La [[Eurocopa 2008|fase final]] quedó encuadrada nel grupu B xuntu con {{sel|Austria}}, {{sel|Croacia}} y {{sel|Polonia}}. Nel so debú en [[Klagenfurt]] venció 2-0 a Polonia con goles del polacu nacionalizáu alemán, [[Lukas Podolski]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence con solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300685/postmatch/report/index.html#alemania+vence+solvencia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués cayó ante la seleición croata 1-2 con anotaciones de [[Darijo Srna]] y [[Ivica Olić]] pa los croates, mientres Podolski encurtió'l marcador final.<ref>{{Cita web |títulu=Croacia amuesa los sos credenciales |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300693/postmatch/report/index.html#croacia+amuesa+credenciales |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Nel so partíu final venció a los co-organizadores austriacos, [[Michael Ballack]] marcó l'únicu tantu. Alemaña clasificó como segunda del so grupu.<ref>{{Cita web |títulu=Ballack mete a Alemaña en cuartos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300700/postmatch/report/index.html#ballack+mete+alemania+cuartos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En cuartos de final, imponer por 3-2 a {{sel|Portugal}}. Naquel partíu, les máximes figures alemanes, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Miroslav Klose|Klose]] y [[Michael Ballack|Ballack]] marcaron los trés tantos contra los dos de los portugueses de [[Hélder Postiga]] y [[Nuno Gomes]].<ref>{{Cita web |títulu=Muncha Alemaña pa Portugal |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15094/match=301699/postmatch/report/index.html#muncha+alemania+pa+portugal |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En semifinales, pol mesmu marcador esaniciaron a {{sel|Turquía}}. [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]] y [[Miroslav Klose|Klose]] marcaron los dos primeros goles, y [[Philipp Lahm]] marcó'l terceru al minutu 90, depués de que'l turcu [[Semih Şentürk|Şentürk]] empatara nel minutu 86.<ref>{{Cita web |títulu=Lahm mete a Alemaña na final |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15095/match=301697/postmatch/report/index.html#lahm+mete+alemania+final |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués de doce años, Alemaña nuevamente apostó una final depués d'aquella n'Inglaterra 1996 ante República Checa. La final apostar en [[Viena]] con una afición llocal en contra y una seleición española histórica. Aun así, foi un alcuentru bien reñíu, el gol de [[Fernando Torres]] al minutu 33 sentenció la final pa la seleición de {{sel|España}}.<ref>{{Cita web |títulu=España, campeona d'Europa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15096/match=301696/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=30 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Sudáfrica 2010 ==== Reiniciaes les [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|eliminatories camín de Sudáfrica 2010]], Alemaña volvió apoderar ensin problemes el so grupu de clasificación (26 puntos, 8 victories y 2 empates). A poques selmanes del tornéu una cascada de mancadures, ente les cualos la del capitán [[Michael Ballack]], obligó a Löw a llamar a xugadores de la sub-20 ente los cualos destacaben [[Mesut Özil]], [[Thomas Müller]] y [[Sami Khedira]]. Nel [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial de Sudáfrica de 2010]], [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|el conxuntu alemán tuvo integráu]] nel [[Grupu D de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|Grupu D]] y tuvo como rivales a {{sel|Australia}}, {{sel|Ghana}} y {{sel|Serbia}}. Alemaña ganólu 4-0 a la seleición australiana, con goles de Lukas Podolski (8), Klose (26), [[Thomas Müller]] (68) y [[Cacau]] (70).<ref>{{Cita web |títulu=Siempres Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=siempres-alemania-1242606.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Sicasí nel siguiente foi vencida pola seleición serbia por 0-1.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña descarrila (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-descarrila-1249106.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=18 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Ganar ante los serbios obligó al combináu a sacar el trunfu frente a los ghanianos, que si s'amenó, anque con muncho entueyu [[Mesut Özil]] marcó l'únicu gol nel minutu 60.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña sonri más (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-sonrie-mas-1255492.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=23 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> El choque foi nel [[Estadiu Free State]] de [[Bloemfontein]], el 27 de xunu de 2010, practicando un fútbol vistoso n'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|octavos de final]] frente a {{sel|Inglaterra}} consiguió un trunfu históricu de 4-1. Primero Klose y Podolski adelantraron el marcador 2-0, pero'l descuentu inglés llegó por conductu de [[Matthew Upson]], y más tarde [[Frank Lampard]] con un tiru de fora del área ponía'l 2-2 antes del descansu, sicasí l'árbitru uruguayu [[Jorge Larrionda]] determinó que'l balón nun ingresó a la portería y anuló el tantu, dichu gol foi comparáu col gol pantasma de la final de 1966—. Nel segundu tiempu, Thomas Müller marcó un doblete que sentenció'l partíu (67 y 70).<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, contundente (4-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-contundente-1260913.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=27 de xunu de 2010 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El rival en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|cuartos de final]] foi'l mesmu que va cuatro años, {{sel|Arxentina}}, esta vegada empobinada pol ex-futbolista [[Diego Armando Maradona|Diego Maradona]]. El partíu foi apostáu'l 3 de xunetu, nel [[Estadiu Green Point]] de [[Ciudá del Cabu]]. Müller a los trés minutos adelantró al so equipu, magar la presión arxentina por empatar, la igualada nun se concretó. Nel segundu tiempu, Klose con dos tantos y [[Arne Friedrich]] al 74, anularon les esperances de los suramericanos poniendo'l 4-0 lapidario. Per tercer vegada consecutiva en mundiales, el teutones clasificaron a les semifinales.<ref> As.com [http://futbol.as.com/futbol/2010/07/03/mas_futbol/1278108035_850215.html «Müller calla a Maradona y a toa Arxentina»]</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña destrúi'l suañu arxentín (0-4) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-destrúi-sueno-arxentín-1266663.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=España sufre, Alemaña afara |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=espana-sufre-alemania-afara-1267620.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí {{sel|España}} volvió ser verduga de los alemanes na semifinal, con gol de cabeza de [[Carles Puyol]] nel minutu 73.<ref>{{Cita web |títulu=Fabulosa España (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=fabulosa-espana-1269690.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=7 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Axudicándose col tercer llugar del certame'l día 10 de xunetu nel [[Estadiu Nelson Mandela Bay]], la seleición ganó nun vistosu alcuentru por 3-2 a {{sel|Uruguái}}, con Müller (19), [[Marcell Jansen]] (56) y Khedira (82), ente que pa los suramericanos los goles fueron convertíos por [[Edinson Cavani]] y [[Diego Forlán]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña puede cola garra charrúa (2-3) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-puede-con-garra-charrua-1271463.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Jaime Rincón |títulu=Un consuelu sublime |url=https://www.marca.com/marcador/futbol/2010/mundial/3_y_4_puestu/uru_ale/ |editorial=Diariu Marc |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=La Mannschaft demuestra'l so calter |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=mannschaft-demuestra-caracter-1272130.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Thomas Müller foi doblemente gallardoniáu como [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] (mayor goliador) con 5 goles y [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu, ente que l'esperimentáu atacante [[Miroslav Klose]], autor de 4 tantos na guerra, igualó la marca de [[Gerd Müller]] con 14 goles. ==== Eurocopa 2012 ==== Como paez volvese costume con Joachim Löw, les [[Clasificación pa la Eurocopa 2012|eliminatories pa la Eurocopa 2012]] fueron un verdaderu paséu triunfal, algamando'l plenu de victories (10 de 10) nel grupu A del preliminar. Tres un arranque esperanzador na [[Eurocopa 2012|fase final]] con cuatro victories al filo ante {{sel|Portugal}} (1-0),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez da los puntos a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003322/postmatch/report/index.html#gomez+puntos+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Países Baxos}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez impon la so llei |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003329/postmatch/report/index.html#mario+gomez+impon |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Dinamarca}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, a cuartos como líder del Grupu B |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003338/postmatch/report/index.html#alemania+cuartos+como+lider+grupu+b |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> en primer ronda, y 4-2 ante {{sel|Grecia}} en cuartos,<ref>{{Cita web |títulu=Özil bailla sobre'l Sable Gdansk |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15173/match=2003344/postmatch/report/index.html#ozil+bailla+sobre+arena+gdansk |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña venció 1-2 en semifinales ante'l so ''bestia negra'' histórica, la [[seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]], con sensacional actuación del ariete xugador [[Mario Balotelli]] quien marcó un doblete.<ref>{{Cita web |títulu=Balotelli desmantela a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15174/match=2003379/postmatch/report/index.html#balotelli+desmantela+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Esti tornéu dio per concluyida la particular ''lluna de miel'' ente Joachim Löw y la prensa alemana que-y reprochó un enfoque románticu del fútbol (xuegu guapu pero ensin títulos). Sicasí, Alemaña demostró una gran regularidá nos últimos torneos, con cuatro semifinales consecutives dende'l 2006 y un récor de 15 victories oficiales consecutives en partíos de competición oficial ente'l 10 de xunetu de 2010 (Alemaña 3-2 Uruguái) y el 22 de xunu de 2012 (Alemaña 4-2 Grecia).<ref>goal.com [http://www.goal.com/es/news/469/euro-2012/2012/06/22/3194038/fotogaler%C3%ADa-el-nuevu-r%C3%A9cord-de-alemania-con-15-victories-en fila Nuevu récor d'Alemaña con 15 victories en ringlera en torneos oficiales»]</ref> ==== Tetracampeonatu nel Mundial de Brasil 2014 ==== [[Ficheru:Germany lifts the 2014 FIFA World Cup.jpg|350px|thumb|[[Lukas Podolski|Podolski]] llevantando'l troféu de la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]].]] Alemaña apostó la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatoria aldu al Mundial 2014]] nel grupu C de la zona europea. Al ganar 3-0 a {{sel|Irlanda}}, el [[11 d'ochobre]] de [[2013]] en [[Colonia (Alemaña)|Colonia]], certificó la so presencia al [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial de Brasil 2014]] con una xornada d'antelación. Como sueli ser la tónica con [[Joachim Löw]], la «Mannschaft» algamó númberos demoledores na eliminatoria: 10 partíos xugaos, 9 victories, 1 empate, 36 goles marcaos y 10 encaxaos. [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mientres el Mundial]], la «Mannschaft» tuvo encuadrada nel [[Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16|grupu G]], como cabeza de serie, xunto a les seleiciones de [[Seleición de fútbol de Portugal|Portugal]], [[Seleición de fútbol d'Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] y [[Seleición de fútbol de Ghana|Ghana]]. Nel so debú, apostáu'l 16 de xunu nel [[estadiu Fonte Nova]] de [[Salvador de Bahia|Salvador]], venció con un contundente 4-0 a la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] con triplete de [[Thomas Müller]] y gol de cabeza de [[Mats Hummels]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mueller impulsa a Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186475/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=16 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu, ante la [[Seleición de fútbol de Ghana|escuadra ghaniana]] rescató un empate de 2-2. Los goles alemanes fueron obra de Klose nel minutu 51 y [[Mario Götze]] al 71, ente que pa los africanos anotaron [[André Ayew]] (54) y [[Asamoah Gyan]] (63). Aquel alcuentru tuvo cita'l 21 de xunu nel [[Estadiu Castelão|Castelão]] de [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Klose salva a Alemaña (2-2) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186493/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=21 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, apostáu'l 26 de xunu na [[Arena Pernambuco]] de [[Recife]], llogró la so segunda victoria frente a Estaos Xuníos por 1-0 con anotación de Müller al minutu 55.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña suma y sigue (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186469/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=26 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Al rematar la primer fase lideró dichu grupu con 7 unidaes, frutu de dos victories. Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|octavos de final]], celebráu'l 30 de xunu nel [[Estadiu Beira-Rio]] de [[Porto Alegre]], midióse ante la [[Seleición de fútbol d'Arxelia|seleición arxelina]] ganando na prórroga por 2-1, por conductu d'[[André Schürrle]] al minutu 92 y [[Mesut Özil]] al 119.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña estrumir (2-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255951/match=300186460/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=30 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> El 4 de xunetu nel [[Estadiu Maracaná]], yá na ronda de [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|cuartos]] venció a [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] pola mínima con gol de cabeza de Hummels nel minutu 12. Asina llogró avanzar a semifinales per cuarta vegada consecutiva dende'l mundial de 2002.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña, a semifinales con solvencia (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255953/match=300186485/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=4 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Mario Götze, Germany national football team (07).jpg|miniatura|derecha|180px|[[Mario Götze]] marcó'l gol na [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Final del Mundial de Fútbol de 2014]].]] Sicasí, el 8 de xunetu nel [[estadiu Mineirão]] de [[Belo Horizonte]], Alemaña consiguiría en [[Semifinales de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|semifinales]] unu de les mayores fazañes de la historia del fútbol al vencer al país organizador, [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]], por un abuitáu marcador de 7-1, convirtiéndose na mayor derrota de la «Scratch» na so historia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mineirazo alemán (1-7) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255955/match=300186474/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Müller abrió'l marcador al minutu 11 tres un error de marca brasilana nun tiru d'esquina, once minutos dempués el 2-0 cayó al 22 por conductu de [[Miroslav Klose|Klose]] pa convertise nel máximu goliador de la historia de los mundiales, con 16 dianes, superando a [[Ronaldo]] quien dexó la so marca en 15.<ref>{{Cita web |url=http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml |títulu=Miroslav Klose supera a Ronaldo a lo más artilleru en Mundiales |obra=Radio Bio Bio (Chile) |autor=Iván Oliveros |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2014|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Dempués del segundu gol, los alemanes primieron a los brasilanos en cada salida, lo que rindió frutos, una y bones el mediocampista [[Toni Kroos]] anotó'l doblete más rápidu de los mundiales, en tan solo 69 segundos (24 y 25).<ref>{{Cita web |títulu=Toni Kroos na historia al anotar el doblete más rápidu en Mundiales |url=http://www.24horas.cl/deportes/mundialbrasil2014/toni-kroos-en-la historia-al-anotar-el doblete-mas-rapido-en-mundiales-1319969 |editorial=24 hores |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña con anotación de [[Sami Khedira]] al 29 yá goliaba contundentemente a la escuadra anfitriona por 5-0 antes de la media hora de xuegu. Na segunda metá, André Schürrle marcó doblete al 69 y al 79; y casi a la fin del alcuentru, [[Oscar (futbolista brasilanu)|Oscar]] marcó la única anotación brasilana. De resultes el partíu foi bautizáu como'l [[Semifinal de la Copa Mundial de Fútbol de 2014 ente Brasil y Alemaña|«Mineirazo»]] y pasó a la historia como la semifinal con más goles na historia de los mundiales y la mayor goliada a un país anfitrión y campeón del mundu. [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Alemaña xugó la so octava final histórica y la so tercera]] ante {{sel|Arxentina}}, el domingu [[13 de xunetu]] de [[2014]], nel [[Estadiu Maracaná|Maracaná]] de [[Rio de Janeiro]]. Alemaña llogró imponese por 1-0 na prórroga al minutu 113 con solitariu gol de [[Mario Götze]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - ¡Alemaña, tetracampeón mundial! (1-0 t.s.) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255959/match=300186501/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña reina, Brasil emociona al mundu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2015/m=1/news=alemania-reina-brasil-emociona-al mundu-2499246.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> asina s'axudicó la so cuarta estrella mundial, convirtiéndose nel primer país européu en coronase nel [[América|continente americanu]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña pon fin a la maldición europea |url=http://es.uefa.com/worldcup/news/newsid=2123501.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.vanguardia.com.mx/alemaniaprimercampeoneuropeoenamerica-2113000.html |títulu=Alemaña, primer campeón européu n'América |obra=Vanguardia (Méxicu) |autor=Notimex |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=13 de xunetu de 2014}}</ref> [[Manuel Neuer]] foi gallardoniáu col [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|guante d'oru]] de la xusta, colo cual llogró vencer al costarricense [[Keylor Navas]] y al arxentín [[Sergio Germán Romero|Sergio Romero]].<ref>{{Cita web |url= http://www.foxsportsla.com/noticias/162840-manuel-neuer-foi-el meyor arqueru-del mundial?country=co |títulu= Neuer foi'l meyor arqueru del mundial |obra= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |autor= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=28 de xunetu de 2016}}</ref> Pela so parte [[Thomas Müller]] algamó los 10 goles en tan solo 13 partíos apostaos cola seleición en [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Sudáfrica 2010]] y Brasil 2014, quedando a 6 goles del máximu artilleru [[Miroslav Klose]]. La escuadra xermana remató'l mundial de forma invicta con seis trunfos y un empate, de la mesma siendo la meyor ofensiva con 18 goles y apenes cuatro encaxaos; amás caltuvo la portería invicta en cuatro de los siete partíos apostaos.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/statistics/teams/goal-scored.html |títulu=Selecciones por cantidad de goles |autor=FIFA.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2016 ==== En llogrando la so cuarta Copa Mundial en Brasil, Alemaña debutó na clasificación como llocal el 7 de setiembre de 2014, en [[Dortmund]], impúnxose 2-1 sobre {{self|Escocia}} con doblete de [[Thomas Müller]], ente que l'escocés [[Ikechi Anya]] marcó'l tantu pal so país.<ref>{{Cita web |títulu=Müller, protagonista nel trunfu xermanu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013815/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 11 d'ochobre, Alemaña cayó en [[Varsovia]] por 2-0 ante {{self|Polonia}} con anotaciones de [[Arkadiusz Milik|Milik]] y [[Sebastian Mila|Mila]].<ref>{{Cita web |títulu=Históricu trunfu de Polonia ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013860/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=11 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 d'ochobre, Alemaña comprometió la so participación na fase final n'empatando 1-1 ante {{self|Irlanda}}, como anotadores, [[Toni Kroos]] pa teutones y l'irlandés [[John O'Shea]] empareyó nel tiempu de compensación.<ref>{{Cita web |títulu=O'Shea amarga a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013883/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 de payares en [[Núremberg]], trunfaron 4-0 ante'l debutante {{self|Xibraltar}} con dos goles de Müller, [[Mario Götze|Götze]] y autogol de Yogan Santos.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña endrecha l'aldu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013893/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 de payares de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 29 de marzu de 2015, llogró'l trunfu por 2-0 ante {{self|Xeorxa}} en [[Tifis]], con anotaciones de [[Marco Reus]] y Müller.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence ensin problemes en Xeorxa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013936/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=29 de marzu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na sesta fecha apostada'l 13 de xunu golió 7-0 a Xibraltar en Faru, Portugal, [[André Schürrle]] marcó triplete, [[Max Kruse]] llogró un doblete, Bellarabi y Gündoğan completaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golia a Xibraltar |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013955/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 4 de setiembre en [[Frankfurt del Main]], con gol de Müller y doblete Götze, Alemaña impúnxose 3-1 a Polonia pa recuperar el lideralgu de la clasificación.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña toma'l lideralgu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013980/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Trés díes depués con un trunfu 3-2 en [[Glasgow]] ante Escocia'l teutones averaron la so participación nel [[Eurocopa 2016|eventu final de Francia]], Müller foi destacar por marcar doblete, ente que Gündoğan marcó l'anotación de la victoria.<ref>{{Cita web |títulu= Müller fai tou más senciellu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014007/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Pero'l 8 d'ochobre, consiguió la so segunda gana ante Irlanda en [[Dublín]], [[Shane Long]] convirtió'l trunfu irlandés.<ref>{{Cita web |títulu=Irlanda sospriende a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014023/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 d'ochobre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na última fecha, consiguieron la clasificación en venciendo sufridamente 2-1 a Xeorxa en [[Leipzig]], Müller de penal, y Kruse, pa los xeorxanos, Kankava marcó dende fora del área.<ref>{{Cita web |títulu=Pase xermanu ensin rumbos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014048/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na fase final, foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con [[Seleición de fútbol d'Ucraína|Ucraína]], [[Seleición de fútbol de Polonia|Polonia]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|Irlanda del Norte]]. El so debú foi'l día 12 de xunu en [[Lille]], con victoria por 2-0 ante la seleición ucraína.<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Espectáculu ensin goles en Saint-Denis |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017881/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Darréu igualó ensin anotaciones frente a Polonia, el 16 de xunetu en [[Saint Denis]].<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Alemaña amuesa la so solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017889/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El so últimu compromisu foi contra Irlanda del Norte, el 21 de xunu en [[París]], con una curtia resultancia de 1-0; Alemaña avanzó a octavos de final como líder del so grupu con siete puntos y meyor diferencia de goles que Polonia.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2382391.html |títulu=Alemaña consiguir partíu a partíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Yá n'octavos de final impúnxose 3-0 con destacada participación de [[Julian Draxler]], a la [[Seleición de fútbol de Eslovaquia|seleición eslovaca]], el 26 de xunu en Lille.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000744/match=2018000/postmatch/report/index.html |títulu=Alemaña mete una marcha más |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2385189.html |títulu=Draxler renaz con Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=27 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final empató 1-1 cola [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición d'Italia]] en tiempu regular; con casi nules oportunidaes de recuperar la resultancia, el partíu prosiguió a la riola de penales. Históricamente los xermanos nun solíen perder en penales pero tampoco vencer a los italianos, darréu foi vencedora por 6:5 nuna errática riola y pollo clasificó per octava vegada a una semifinal d'Europa.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387346.html |títulu=Venganza xermana dende los once metros |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387624.html |títulu=A Löw funcióna-y el so plan ante Italia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Cayó 2-0 na semifinal ante la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]] con goles d'[[Antoine Griezmann]] en Marsella. Col rendimientu estadísticu mientres el tornéu ocupó'l cuartu puestu dempués de Gales, Francia y Portugal.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2389638.html |títulu=Por qué Alemaña nun pudo con Francia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña foi ampliu dominador del partíu con Francia colo cual Joachim Low en conferencia de prensa catalogó de tener mala suerte en nun concretar les aiciones que tuvieron de gol. ==== Campeona de Acopar Confederaciones de Rusia 2017 ==== {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 300 |texto = Alineación del equipu frente a {{sel|Camerún}}. Celebración del títulu consiguíu. |semeya1 = Germany national football team 2017.jpg |semeya2 = Germany Confederations Cup 2017.jpg }} Alemaña ganó'l so derechu a participar na copa como «[[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeona Mundial de 2014]]», [[Joachim Löw]] para dichu tornéu convocó un escoyíu alternativu, siendo'l más nuevu del certame.<ref>{{Cita web |autor=David Palomo |url=https://www.elespanol.com/deportes/futbol/internacional/20170628/227228022_0.html |títulu=Los cuatro razones poles qu'Alemaña llevó al so equipu B a Acopar Confederaciones |editorial=L'español.com |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Tuvo encuadrada]] nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 2017|grupu B]] y tuvo de rivales a los combinaos nacionales de {{sel|Chile}}, {{sel|Australia}} y {{sel|Camerún}}. Nel so primer partíu de la fase de grupos, venció 3-2 a los australianos, con goles de [[Lars Stindl]], [[Julian Draxler]] y [[Leon Goretzka]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334890/match-report.html |títulu=Alemaña gana ensin sobra-y demasiáu (2-3) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=19 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu alcuentru, enfrentar al bicampeón de Suramérica, empató por 1-1 con gol de Lars Stindl nel minutu 41, y otru del chilenu [[Alexis Sánchez]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334884/match-report.html |títulu=Chile y Alemaña roblen tables en duelu entreteníu (1-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=22 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel so postreru partíu de grupu, venció por 3-1 a los africanos, con dos anotaciones de [[Timo Werner]] y una de [[Kerem Demirbay]]. Avanzó a seminales como ganadora del grupu con siete unidad.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334889/match-report.html |títulu=Alemaña avanza al frente del Grupu B (3-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 29 de xunu, apostó nel [[Estadiu Olímpicu de Sochi]] la semifinal del tornéu frente a {{sel|Méxicu}}. Nel primer tiempu, Goretzka marcó'l doblete más rápidu de la historia de la seleición nos minutos 6 y 8.<ref>{{Cita web |url=https://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=records-y-figures-de-rusia-2017-2900270.html|títulu=Récores y figures de Rusia 2017|editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2017|fechaaccesu=7 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu tiempu Werner y [[Amin Younes]] cerraron el marcador por 4-1, primeramente'l mexicanu [[Marco Fabián]] descontara 3-1.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274641/match=300334891/match-report.html |títulu=Alemaña citar con Chile (4-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 2 de xunetu, apostó la final de la competencia nel [[Estadiu Krestovski]] de [[San Petersburgu]] ante la seleición chilena, a quien enfrentara na ronda anterior. La seleición resultó vencedora per marcador de 1-0 con gol de [[Lars Stindl|Stindl]] (minutu 20'), n'aprovechando un error del suramericanu [[Marcelo Díaz Rojas|Marcelo Díaz]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274645/match=300334881/match-report.html |títulu=¡Alemaña glaya campeón! (0-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Per primer vegada, Alemaña ganó dicha competición, y asina se xunió a Brasil, Arxentina y Francia como ganadores de los trés copes más importantes de seleiciones: Mundial, Confederaciones y la respeutiva copa continental (Eurocopa). Aína de ganar el certame, Joachim Low ganó'l [[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]] como campeón mundial y de la Confederaciones, ya igualó el llogru del ex-entrenador alemán [[Helmut Schön]]. [[Julian Draxler]] foi estremáu col balón d'oru y [[Leon Goretzka]] col balón de bronce. Timo Werner, Goretzka y Stindl con tres anotaciones ganaron la bota d'oru, plata y bronce respeutivamente. Al combináu tamién-y foi dau'l Premiu al Xuegu Llimpiu».<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=los premios-casi-toos-en manes alemanes-2900173.html?intcmp=fifacom_hp_module_news |títulu=Los premios, casi toos en manes alemanes |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> ==== Mundial de Rusia 2018 ==== == Uniforme y escudu == {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Wappen Deutsches Reich - Reichsadler 1889.svg|150px|thumb|El «[[Reichsadler]]» (ye. Águila Imperial) sería dende 1871 y hasta l'actualidá la imaxe más representativa del país, y de la so seleición. Foi renombráu como «Bundesadler» (ye. Águila Federal) en 1950.]] Nel so uniforme titular, Alemaña vistió siempres con camisa blanca y pantalón negru, sacante los primeros años cuando alternaba dambos colores, ya inclusive llegó a combinalos en dellos años.<ref>{{Cita web |autor=Impromptuinc.com (Wordpress) |títulu=Uniformes d'Alemaña |url=http://impromptuinc.wordpress.com/2011/10/16/switzerland-germany-5-3-3-1/ |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> Los colores deriven de la bandera del sieglu XIX del estáu alemán del norte de [[Prusia]]. A lo llargo de la so historia munches de les equipaciones usaes inclúin detalles de la bandera d'Alemaña.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> A diferencia del so uniforme titular, l'uniforme alternativu camudó delles vegaes. Históricamente empezó usando camiseta verde y pantalón blancu. Col pasu del tiempu tamién usó'l colores gris y negru. Un cambéu en candia llegó en 2006 a pidimientu de [[Jürgen Klinsmann]] citando que los equipos que visten de colloráu tienden a tener mayor ésitu.<ref>{{Cita web |autor=Spiegel.de |títulu=Klinsmann steht auf Rot |url=http://www.spiegel.de/sport/fussball/traditionstrikot-vor-dem-aus-klinsmann-steht-auf-rot-a-398580.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=alemán}}</ref> Especular con utilizar el colloráu como primer opción pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Mundial 2006]], sicasí xugaría tolos sos partíos col históricu blancu. De cara al [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial 2010]] retomáronse'l colores negru (camiseta) y blancu (pantalón) pal uniforme alternativu, pero nel tornéu ocuparon los pantalones negros del uniforme titular. Na [[Eurocopa 2012]] y dempués de 12 años retomáronse los colores verdes y blancos.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> La marca deportiva alemana [[Adidas|Adidas AG]] foi'l provisor de los uniformes de la seleición mientres tola so historia. Un patrociniu qu'empezó en 1954 y va siguir vixente hasta 2018. La marca deportiva [[Nike]], n'agostu de 2007, ufiertaríase pa vistir al combináu alemán mientres ocho años. Sicasí la Federación Alemana decidió permanecer con [[Adidas]].<ref>{{Cita web |url=http://uk.reuters.com/article/2007/08/24/soccer-germany-kit-idUKL2412398020070824 |títulu=Soccer-German FA turns down Nike offer, sticks with Adidas |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés |autor=Reuters.com}}</ref> <center> {|cestyle="margin: 0 auto;" | {{Uniforme|color completu=000000|color camiseta=FFFFFF|entama cuerpu=_ger1908||color pantalón = ffffff |color medies = ffffff|títulu=Primer Equipación}} | {{Uniforme |pattern_la = |pattern_b =_unknown |pattern_ra = |pattern_sh = |pattern_so =_socks |leftarm = ffffff |body = ffffff |rightarm = ffffff |shorts = ffffff |socks = ffffff |títulu = [[Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña|(Ver evolución)]]}} | {{Uniforme|color completu=FFFFFF|color pantalón=000000|entama brazos=_ger18home|entama camiseta=_ger18home|entama pantalón=_duit18h|trama medies=_3 stripes black|títulu=Equipación Actual}} |} </center> == Rivalidaes == {{AP|Rivalidaes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Dende la so creación en [[1908]], la seleición alemana de fútbol caltuvo unes rivalidaes deportives con distintes seleiciones nacionales marcaes polos sos enfrentamientos a lo llargo de la historia. N'[[Europa]] vivió episodios negativos y positivos ante {{self|Italia}} y {{self|Francia}}, con un calter más deportivu, ente que caltién una gran rivalidá de calter políticu con {{self|Austria}} por cuenta de la so cercanía y protesta a l'[[Anschluss]], ye dicir la incorporación d'Austria a l'Alemaña nazi'l 12 de marzu de 1938 como una provincia del III Reich, pasando de Österreich a Ostmark Tamién caltién una rivalidá, pero de calter políticu, con {{self|Inglaterra}}, surdida por cuenta de los enfrentamientos nes [[Guerra Mundial|Guerres Mundiales]], y al [[antigermanismo]] per parte de dellos ingleses. Sicasí, según Peter J Beck, la rivalidá nun ye compartida en demasía per parte de los alemanes como'l ingleses.<ref>{{Cita web |autor=Diariu The Guardian |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña |url=http://observer.guardian.co.uk/englandfootball/story/0,,541528,00.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Diariu The Mirror |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña II |url=http://www.mirrorfootball.co.uk/opinionblogs2010-world-cup-blogue/Revealed-Why-England-and-Germany-REALLY-hate-each-other-by-Professor-Peter-Beck-Kingston-University-article493295.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Amás fora d'Europa, en [[América del Sur|Suramérica]], otra rivalidá deportiva relevante ye escontra {{self|Arxentina}}, país col qu'apostó la Copa Mundial de Fútbol en trés causes, con un saldu de dos victories alemanes en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] y una arxentina en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]].<ref>{{Cita web |autor=Luciano Garzo |títulu=Arxentina - Alemaña, una rivalidá histórica |url=http://www.goal.com/es-ar/news/4452/selecci%C3%B3n-arxentina/2012/08/14/3307149/argentina-alemania-una rivalidá-hist%C3%B3rica |fecha=14 d'agostu de 2012 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/historial/argentina_vs_alemania.php/ |títulu=Alemaña vs Arxentina. Estadístiques partíu. Final Mundial Brasil 2014 |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.infobae.com/2014/07/10/1579596-arxentina-alemania-ye-la-final-mas-repitida-historiar |títulu=Arxentina-Alemaña ye la final más repitida de la historia |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref> Aparte, caltién una rivalidá histórica con {{Sel|Hungría}}, que surdió na final de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]], nomáu históricamente como'l ''[[Milagru de Berna]]''. == Xugadores == {{AP|Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Deutsche Fußballnationalmannschaft 2011-06-03 (01).jpg|thumb|325px|Alemaña mientres la fase de clasificación pa la [[Eurocopa 2012]].]] A lo llargo de la historia de la seleición alemana de fútbol, fueron 928 futbolistes los que representaron al país dende 1908.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500001&no_cache=1&action=showMatchesByYear&lang=D&lliga=Nationalmannschaft&year=1908&cHash=4b53145136 |títulu=DFB – Alle Spiele der Nationalmannschaft im Jahr 1908 |editorial=German Football Association |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/associations/association=ger/countryInfo.html |editorial=[[FIFA]] |títulu=FIFA.com – Germany: country information |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref> D'esta miente, venti de los sos xugadores ganaron los dos títulos, y seis tienen ganáu medayes d'oru, plata y bronce na Copa del Mundu. [[Lothar Matthäus]] xugó nun total de 25 partíos de la Copa Mundial, y cuenta con participación en cinco torneos xuntu col mexicanu [[Antonio Carbajal]].<ref name="WCrecords">{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301%5f04a%5ffwc%5fsuper%5fnew%5f2465.pdf |formatu=PDF |títulu=FIFA World Cup Superlatives |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> [[Miroslav Klose]] ye'l máximu goliador de la historia de la seleición con 71 goles y del mundial con 16, mientres [[Gerd Müller]] con 14 ocupa'l tercer puestu. [[Franz Beckenbauer]] ye consideráu'l meyor futbolista alemán de tolos tiempos y l'inventor de la posición de [[Líbero (fútbol)|líbero]]; inclusive ye una de los úniques dos personalidaes en ganar la Copa Mundial como xugador y como entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/players/player=25113/bio.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref><ref name="MATCHGER"/> Lothar Matthäus ye'l futbolista con más partíos internacionales con 150 vistiendo la camiseta alemana. Foi'l primer ganador de la FIFA World Player en 1991,<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/awards/playeroftheyear/winnermen.html |títulu=FIFA World Player of the Year – Previous Winners |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y ye unu de los cinco xugadores d'Alemaña axudicáronse Xugador Européu del Añu; dos de los cualos, [[Franz Beckenbauer]] y [[Karl-Heinz Rummenigge]], ganaron cada unu'l premiu dos veces.<ref>{{Cita web |url=http://www.francefootball.fr/FF/ballon_or/index_bo.html |títulu=France Football – Ballon d'Or – Palmares |obra=[[France Football]] |idioma=francés|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Beckenbauer tamién foi votáu como l'octavu meyor Xugador FIFA del sieglu, y foi escoyíu pal [[Club del Sieglu de la FIFA]].<ref>{{Cita web |url=http://www.nytimes.com/1998/06/10/sports/10iht-soccer.t_2.html |títulu=A Wave of Enthusiasm for the Llingua Franca of Kicking a Ball : From Pele and the Streets, Hope |nome=Rob |apellíu=Hughes |obra=[[International Herald Tribune]] |fecha=6 d'ochobre de 1998 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Diez xugadores alemanes fueron nomaos na FIFA 100,<ref>{{Cita noticies |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/3533833.stm |títulu=FIFA names greatest list |editorial=[[BBC]] |fecha=4 de marzu de 2004 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> una llista de los 125 futbolistes vivos más grandes escoyíos pol ex futbolista [[Pelé]], y diez son nel club sieglu de la FIFA, dempués de ganar 100 o más partíos.<ref>{{Cita web |títulu=Cazador de récores |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=174742/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/centclub/centuryclub%5fmen%5f55985.pdf |títulu=FIFA Century Club (Men) |fecha=25 de xunu de 2008 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA |formatu=PDF}}</ref> y los 71 goles de Miroslav Klose, asitiar como nel oncenu puestu dientro de los goliadores internacionales.<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/century.html#goals |títulu=Players with 100+ caps and 30+ international goals |editorial=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)]] |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> El ex capitanes del equipu nacional pueden axudicase'l títulu de '''«Ehrenspielführer»''' (capitán honorariu), pola Federación Alemana de Fútbol. Hasta la fecha, cuatro ex xugadores de la seleición masculina recibieron esti premiu: [[Fritz Walter]] en 1958, [[Uwe Seeler]] en 1972, [[Franz Beckenbauer]] en 1982 y Lothar Matthäus en 2001.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12347 |editorial=German Football Association |títulu=Ehrenspielführer |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> La frontera d'Alemaña sufrió munchos cambeos mientres el sieglu XX, que teníen un efeutu sobre la composición del equipu de fútbol alemano. Dempués de l'anexón d'Austria, l'equipu austriacu foi absorbíu pol equipu alemán, dando como resultáu la inclusión de dellos austriacos al equipu pal Mundial de 1938.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/overview.html |títulu=FIFA.com – 1938 FIFA World Cup France |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA}}</ref> Dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]] y la desintegración d'Alemaña, dos equipos nacionales separatistes yeren formada: Sarre (1950-1956)<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/saar-intres.html |títulu=Saar – List of International Matches and Line-Ups |editorial=RSSSF |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y Alemaña Oriental (1952-1990).<ref name="DDR">{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=53 |editorial=German Football Association |títulu=DDR-Fußball |idioma=alemán|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Mientres esti periodu, l'equipu conozse comúnmente como [[Alemaña Occidental]] hasta la [[Reunificación alemana|reunificación del país en 1990]], cuando l'equipu d'Alemaña del este. foi reintegrado nel equipu nacional alemán. === Última convocatoria === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018}} Los siguientes xugadores fueron convocaos pa la '''{{bandera|RUS}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de la FIFA 2018]]''': {| class="sortable" align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=1%|N° !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Nome !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" class="unsortable" width=4%|Posición !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=6%|Edá !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|PX !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|G !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Club |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !1 |align=left|[[Manuel Neuer]] {{cap}} |{{por edá|27|03|1986}} |76 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !12 |align=left|[[Kevin Trapp]] |{{por edá|08|07|1990}} |3 |0 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !22 |align=left|[[Marc-André ter Stegen]] |{{por edá|30|04|1992}} |20 |0 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|F. C. Barcelona]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !2 |align=left|[[Marvin Plattenhardt]] |{{def}} |{{edá|26|01|1992}} |6 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Hertha Berlín]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !3 |align=left|[[Jonas Hector]] |{{def}} |{{edá|27|05|1990}} |38 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[F. C. Colonia|F. C. Köln]] |- align=center !4 |align=left|[[Matthias Ginter]] |{{def}} |{{edá|19|01|1994}} |18 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Mönchengladbach]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !5 |align=left|[[Mats Hummels]] |{{def}} |{{edá|16|12|1988}} |64 |5 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !15 |align=left|[[Niklas Süle]] |{{def}} |{{edá|03|09|1995}} |11 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !16 |align=left|[[Antonio Rüdiger]] |{{def}} |{{edá|03|03|1993}} |24 |1 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea F. C.]] |- align=center !17 |align=left|[[Jérôme Boateng]] |{{def}} |{{edá|03|09|1988}} |71 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !18 |align=left|[[Joshua Kimmich]] |{{def}} |{{edá|08|02|1995}} |29 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !6 |align=left|[[Sami Khedira]] |{{mdc}} |{{edá|04|04|1987}} |75 |4 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !7 |align=left|[[Julian Draxler]] |{{mdc}} |{{edá|20|09|1993}} |44 |6 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center !8 |align=left|[[Toni Kroos]] |{{mdc}} |{{edá|04|01|1990}} |83 |12 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid C. F.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !10 |align=left|[[Mesut Özil]] |{{mdc}} |{{edá|15|10|1988}} |90 |23 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Arsenal Football Club|Arsenal F. C.]] |- align=center !13 |align=left|[[Thomas Müller]] |{{mdc}} |{{edá|13|09|1989}} |91 |38 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !14 |align=left|[[Leon Goretzka]] |{{mdc}} |{{edá|06|02|1995}} |15 |6 |align=left|{{bandera|GER}} [[Schalke 04|F. C. Schalke 04]] |- align=center !19 |align=left|[[Sebastian Rudy]] |{{mdc}} |{{edá|28|02|1990}} |25 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !20 |align=left|[[Julian Brandt]] |{{mdc}} |{{edá|02|05|1996}} |16 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen]] |- align=center !21 |align=left|[[Ilkay Gündogan]] |{{mdc}} |{{edá|24|10|1990}} |26 |4 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City F. C.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !9 |align=left|[[Timo Werner]] |{{de la edá|06|03|1996}} |14 |8 |align=left|{{bandera|GER}} [[RB Leipzig]] |- align=center !11 |align=left|[[Marco Reus]] |{{de la edá|31|05|1989}} |31 |9 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Dortmund]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !23 |align=left|[[Mario Gómez García|Mario Gómez]] |{{de la edá|15|07|1985}} |75 |31 |align=left|{{bandera|GER}} [[VfB Stuttgart]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" ! |align=left|'''{{bandera|GER}} [[Joachim Löw]]''' |{{ent}} |'''{{edá|03|02|1960}}''' | | | |} {{clear}} === Convocaos apocayá === {| align=left cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Nome !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Posición !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Edá !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Partíos !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20%|Club !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25%|Última convocatoria !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=8%|Fecha |- |[[Bastian Schweinsteiger]]||Centrocampista||align=center|{{edá|1|8|1984}}||align=center|121||align=center|24||{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Chicago Fire]]||{{selb|Francia}} - Eurocopa 2016|| align=center|<small>07/06/2016</small> |} {{clear}} === Más presencies === [[Ficheru:Lothar Matthaeus 2002.jpg|200px|thumb|right|[[Lothar Matthäus]] ye'l futbolista con mayor cantidá de partíos internacionales con 150. Tamién ye'l que más presencies tien na Copa Mundial de Fútbol con 25.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=150px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=100px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align: left;"|[[Lothar Matthäus]] | 1980–2000 | 150 | 23 | {{#expr: 23/150 round 2}} |[[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1980]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] |-align="center" | 2 | style="text-align: left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 137 | 71 | {{#expr: 71/137 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 3 | style="text-align: left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 130 | 49 | {{#expr: 49/130 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 4 | style="text-align: left;"|[[Bastian Schweinsteiger]] | 2004–2016 | 121 | 24 | {{#expr: 24/121 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 5 | style="text-align: left;"|[[Philipp Lahm]] | 2004–2014 | 113 | 5 | {{#expr: 5/113 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 6 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 109 | 47 | {{#expr: 47/109 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 7 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Kohler]] | 1986–1998 | 106 | 3 | {{#expr: 3/106 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 8 | style="text-align: left;"|[[Per Mertesacker]] | 2004–act | 104 | 4 | {{#expr: 4/104 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 9 | style="text-align: left;"|[[Franz Beckenbauer]] | 1965–1977 | 103 | 14 | {{#expr: 14/103 round 2}} | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" | 10 | style="text-align: left;"|[[Thomas Häßler]] | 1988–2000 | 102 | 11 | {{#expr: 11/102 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="7"|<small>Actualizáu [[22 de marzu]] de [[2017]].</small><ref>{{Cita web |títulu=Récor de internacionalidades |url=http://www.transfermarkt.es/deutschland/rekordnationalspieler/verein/3262 |editor=Transfermarkt |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} === Máximos goliadores === [[Ficheru:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs. Germany 2012-09-11 - Miroslav Klose 01.JPG|235px|thumb|right|[[Miroslav Klose]] ye'l máximu anotador históricu de la seleición con 71 goles. Tamién ye'l goliador de les fases finales de la Copa Mundial de Fútbol con 16.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=15px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=125px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=80px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align:left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 71 | 137 | 0.51 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 2 | style="text-align:left;"|[[Gerd Müller]] | 1966–1974 | 68 | 62 | 1.09 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" |3 | style="text-align:left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 49 | 130 | 0.37 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" |4 | style="text-align:left;"|[[Rudi Völler]] | 1982–1994 | 47 | 90 | 0.52 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |5 | style="text-align:left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 47 | 109 | 0.43 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 6 | style="text-align:left;"|{{nobreak|[[Karl-Heinz Rummenigge]]}} | 1976–1986 | 45 | 95 | 0.47 | |-align="center" | 7 | style="text-align:left;"|[[Uwe Seeler]] | 1954–1970 | 43 | 72 | 0.60 | |-align="center" | 8 | style="text-align:left;"|[[Michael Ballack]] | 1999–2010 | 42 | 98 | 0.43 | |-align="center" | 9 | style="text-align:left;"|'''[[Thomas Müller]]''' | 2010–Act. | 38 | 90 | {{#expr: 38/90 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 10 | style="text-align:left;"|[[Oliver Bierhoff]] | 1996–2002 | 37 | 70 | 0.53 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="8"|<small>Actualizáu [[23 de marzu]] de [[2018]].</small><ref>{{Cita web |autor=Matthias Arnhold, Roberto Mamrud |títulu=(West) Germany - Record International Players |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/duit-recintlp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} == Seleccionadores == {{AP|Entrenadores de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Entrenadores de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Joachim Löw.jpg|right|thumb|[[Joachim Löw]], ye l'actual seleccionador.|220px]] A lo llargo de la so historia, Alemaña cuntó con tan solo 10 seleccionadores, lo que representó la continuidá de pocos pero llargos procesos, que na so mayoría rindieron frutos. Destacando que toos ellos fueron de nacionalidá alemana.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña campeón: en 78 años solu tuvo 9 entrenadores |url=http://depor.com/futbol-internacional/alemania-campeon-78-anos-solu-tuvieron--8-entrenadores-1020738 |editorial=Depor.com |fecha=14 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> El seleccionador que más vegaes dirixó a la seleición alemana ye [[Sepp Herberger]] con 167 alcuentros y 94 victories en dos periodos, de 1936 a 1942 y de 1950 a 1964,<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |autor=Dfb.de |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |títulu=Estadístiques de los entrenadores d'Alemaña |idioma=alemán |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.dfb.de/index.php?id=12338|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> siendo'l so mayor llogro la consecución de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Copa Mundial de Fútbol en 1954]].<ref>{{Cita web |títulu=Torneo FIFA - Xugadores Sepp Herberger - Inspirador del milagru pa crear la nueva Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=61547/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Helmut Schön]] ye'l que más títulos llogró al conquistar el doblete: la [[Eurocopa 1972]] y la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]].<ref>{{Cita web |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/07/02/eurocopa/1341188874_177405.html |autor=Fermín de Callar |títulu=Vicente del Bosque iguala'l 'doblete' de Helmut Schoen |editorial=Futbol.as.com |fecha=2 de xunetu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12341 |títulu=Helmut Schön |editorial=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> Pela so parte, [[Joachim Löw]] ostenta la [[Copa Mundial de Fútbol de 2014]] y la [[Copa FIFA Confederación 2017|Confederaciones 2017]], amás ye'l seleccionador con más trunfos llograos con 102 en 152 alcuentros. [[Ficheru:Muller, Beckenbauer en trainer Schon 1974.jpg|left|thumb|250px|Helmut Schön xuntu con Müller y Beckenbauer]] [[Jupp Derwall]] –campeón de la [[Eurocopa 1980]]– y [[Berti Vogts]] –campeón de la [[Eurocopa 1996]]–, sumir a la historia como entrenadores ganadores en torneos internacionales. Destaca [[Franz Beckenbauer]] como l'únicu futbolista xuntu col brasilanu [[Mário Zagallo]] en –consiguir el campeonatu mundial tanto como xugador como seleccionador–, n'Alemaña Occidental 1974 llevantó'l «[[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]» como capitán, ente que n'Italia 1990 llograr tando nel banquín.<ref>{{Cita web |títulu=Beckenbauer, el celebru d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=2 d'abril de 2015}}</ref> La seleición d'Alemaña tuvo munchos años ensin tener un entrenador de fútbol, dende la so creación en 1908 hasta 1926. Mientres esi periodu yera la mesma posición de los xugadores na qu'actuaben nos sos respeutivos clubes la que se-yos asignaba na seleición. Los distintos organismos futbolísticos y de clubes yeren los que s'encargaben d'anunciar los escoyíos y les alliniaciones. Motivu pol que'l combináu alemán tuvo actuaciones tan probes, y yera superada costantemente polos demás combinaos mundiales.<ref name="ENTRGER">Vease {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}}</ref> Nun foi hasta 1925 cuando [[Felix Linnemann]] faise cargu de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) cuando apaez el primer seleccionador del conxuntu alemán, [[Otto Nerz]] en 1926,<ref>{{Cita web |títulu=Nationaltrainer |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |editor=[[Federación Alemana de Fútbol|Federación Alemana de Fútbol (DFB)]] |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12339 |títulu=Otto Nerz |editor=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> que se caltendría nel cargu hasta'l sonáu fracasu nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de 1936]] en [[Berlín]].<ref name="ENTRGER"/> == Estadístiques == {{AP|Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {| class="sortable" align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;" width=60% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! width="44"% | Competición ! width="8%" | {{abreviatura|PX|Partíu xugaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PG|Partíu ganaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PE|Partíu empataos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PP|Partíu perdíos}} ! width="8%" | {{abreviatura|GF|Goles a favor}} ! width="8%" | {{abreviatura|GC|Goles en contra}} ! width="8%" | {{abreviatura|Dif.|Diferencia de goles}} |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |106||66||20||20||224||121||103 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Copa FIFA Confederación]] |13||8||2||3||29||22||7 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Eurocopa]] |49||26||12||11||72||48||24 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] |7||3||0||4||32||14||18 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] |2||0||0||2||2||6||-4 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[UEFA|Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol]] |93||73||18||2||286||70||216 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Clasificación pa la Eurocopa]] |98||69||20||9||237||61||176 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total oficiales||368||245||72||51||882||342||540 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total amistosos||573||303||118||151||1229||763||466 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" bgcolor=#000000 style="color:white !Total||941||548||190||202||2111||1105||1006 |} <small><center>''Actualizáu'l [[8 de xunu]] de [[2018]].</center></small> === Copa Mundial de Fútbol === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol|l1=Alemaña na Copa Mundial de Fútbol}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] | colspan="12"|''Nun la apostó''<ref group="n">Alemaña, como munches otres seleiciones europees, en señal de protesta, nun aceptaron la invitación p'allegar al primer campeonatu mundial de fútbol celebráu en Suramérica.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1934|Tercer puestu]] | 3ª || 4 || 3 || 0 || 1 || 11 || 8 || 3 || 6 || 75% || [[Edmund Conen]]: 4 | 1 || 1 || 0 || 0 || 9 || 1 || 8 || 2 || 100% || Josef Rasselnberg: 4 |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1938|Primer fase]] | 10ª || 2 || 0 || 1 || 1 || 3 || 5 || -2 || 1 || 25% || Hahnemann, Gauchel | 3 || 3 || 0 || 0 || 11 || 1 || 10 || 6 || 100% || [[Ernst Lehner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]] | colspan="12"|''Escluyida''<ref group="n">Alemaña nun participó nel Mundial de 1950 por prohibición de la [[FIFA]], como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1954|Campeón]] || 1ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 25 || 14 || 11 || 10 || 83.3% | [[Max Morlock]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 12 || 3 || 9 || 7 || 87.5% || [[Max Morlock]]: 6 |- bgcolor=#9acdff !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1958|Cuartu puestu]] | 4ª || 6 || 2 || 2 || 2 || 12 || 14 || -2 || 8 || 50% || [[Helmut Rahn]]: 6 | colspan="13" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Cuartos de final]] | 6ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 4 || 2 || 2 || 5 || 62.5% || [[Uwe Seeler]]: 2 | 4 || 4 || 0 || 0 || 11 || 5 || 6 || 8 || 100% || [[Albert Brülls|Brülls]], Dörfel, [[Uwe Seeler|Seeler]]: 3 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de fútbol de 1966|1966]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1966|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 1 || 1 || 15 || 6 || 9 || 9 || 75% || [[Helmut Haller]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 14 || 2 || 12 || 7 || 87.5% || [[Rudolf Brunnenmeier|Brunnenmeier]]: 3 |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1970|Tercer puestu]] | 3ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 17 || 10 || 7 || 10 || 83.3% || '''[[Gerd Müller]]: 10''' | 5 || 4 || 1 || 0 || 20 || 3 || 17 || 9 || 90% || [[Gerd Müller]]: 7 |- bgcolor=gold ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de fútbol de 1974|1974]] ![[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 12 || 85.7% | [[Gerd Müller]]: 4 | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Arxentina}} [[Copa Mundial de fútbol de 1978|1978]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1978|Segunda fase]] | 6ª || 6 || 1 || 4 || 1 || 10 || 5 || 5 || 6 || 37.5% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 3 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|España}} [[Copa Mundial de fútbol de 1982|1982]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1982|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 12 || 10 || 2 || 8 || 57.1% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 5 | 8 || 8 || 0 || 0 || 33 || 3 || 30 || 16 || 100% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 9 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 8 || 7 || 1 || 8 || 57.1% || [[Rudi Völler]]: 3 | 8 || 5 || 2 || 1 || 22 || 9 || 13 || 12 || 75% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 4 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Campeón]] ! 1ª || 7 || 5 || 2 || 0 || 15 || 5 || 10 || 12 || 85.7% | [[Lothar Matthäus]]: 4 | 6 || 3 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 9 || 75% || [[Rudi Völler]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1994|Cuartos de final]] | 5ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 9 || 7 || 2 || 7 || 70% || [[Jürgen Klinsmann]]: 5 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1998|Cuartos de final]] | 7ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 8 || 6 || 2 || 10 || 66.6% || [[Oliver Bierhoff|Bierhoff]], [[Jürgen Klinsmann|Klinsmann]]: 3 | 10 || 6 || 4 || 0 || 23 || 9 || 14 || 22 || 73.3% || [[Oliver Bierhoff]]: 6 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2002|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 3 || 11 || 16 || 76.1% || [[Miroslav Klose]]: 5 | 10 || 6 || 3 || 1 || 19 || 12 || 7 || 21 || 70% || [[Michael Ballack]]: 6 |- bgcolor="#cc9966" ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2006|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 6 || 8 || 16 || 76.1% || '''[[Miroslav Klose]]: 5''' | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 0 || 2 || 16 || 5 || 11 || 15 || 71.4% || '''[[Thomas Müller]]: 5''' | 10 || 8 || 2 || 0 || 26 || 5 || 21 || 26 || 86.6% || [[Miroslav Klose]]: 7 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] ! [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 1 || 0 || 18 || 4 || 14 || 19 || 90.4% | [[Thomas Müller]]: 5 | 10 || 9 || 1 || 0 || 36 || 10 || 26 || 28 || 93.3% || [[Mesut Özil]]: 8 |- ! {{bandera|Rusia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018|Primera fase]] || 22° || 7 || 6 || 1 || 0 || 2 || 4 || -2 || - || - | 10 || 10 || 0 || 0 || 43 || 4 || 39 || 30 || 100% || [[Thomas Müller|T. Müller]], [[Sandro Wagner|Wagner]]: 5 |- ! {{bandera|Qatar}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] | ''Por definir'' | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total global}} ! 19/21 || 2ª || 106 || 66 || 20 || 20 || 224 || 121 || 103 || 178 || {{#expr:178/250*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 ! 93 || 73 || 18 || 2 || 286 || 70 || 216 || 173 || {{#expr:203/236*100 round 2}}% || {{Tc|Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge}}, {{Tc|Miroslav Klose|Klose}}: 13 |} === Eurocopa === {{AP|Alemaña na Eurocopa|l1=Alemaña na Eurocopa}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1960|1960]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun participó'' | colspan="10" rowspan="2"| |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|España|1945}} [[Eurocopa 1964|1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1968|1968]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' | 4 || 2 || 1 || 1 || 9 || 2 || 7 || 5 || 62.5% || [[Gerd Müller]]: 5 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Bélxica}} [[Eurocopa 1972|1972]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Campeón]] | 1ª || 2 || 2 || 0 || 0 || 5 || 1 || 4 || 4 || 100% || [[Gerd Müller]]: 4 | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 13 || 81.2% || [[Gerd Müller]]: 7 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Yugoslavia}} [[Eurocopa 1976|1976]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1976|Subcampeón]] | 2ª || 2 || 1 || 1 || 0 || 6 || 4 || 2 || 3 || 75% || '''[[Dieter Müller]]: 4''' | 8 || 4 || 4 || 0 || 17 || 5 || 12 || 12 || 75% || [[Jupp Heynckes]]: 4 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1980|1980]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|Campeón]] | 1ª || 4 || 3 || 1 || 0 || 6 || 3 || 3 || 7 || 87.5% || '''[[Klaus Allofs]]: 3''' | 6 || 4 || 2 || 0 || 17 || 1 || 16 || 10 || 83.3% || [[Klaus Fischer]]: 6 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1984|1984]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1984|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 || 3 || 50% || [[Rudi Völler]]: 2 | 8 || 5 || 1 || 2 || 15 || 5 || 10 || 11 || 68.7% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 7 |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña Federal}} [[Eurocopa 1988|1988]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|Semifinales]] | 3ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 6 || 3 || 3 || 5 || 62.5% || [[Rudi Völler]]: 2 |colspan="10"|'''Anfitrión''' |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Suecia}} [[Eurocopa 1992|1992]] | [[Alemaña na Eurocopa 1992|Subcampeón]] | 2ª || 5 || 2 || 1 || 2 || 7 || 8 || -1 || 5 || 50% || '''[[Karlheinz Riedle]]: 3''' | 6 || 5 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 10 || 83.3% || [[Rudi Völler]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Inglaterra}} [[Eurocopa 1996|1996]] ! [[Alemaña na Eurocopa 1996|Campeón]] | 1ª || 6 || 4 || 2 || 0 || 10 || 3 || 7 || 14 || 77.7% | [[Jürgen Klinsmann]]: 3 | 10 || 8 || 1 || 1 || 27 || 10 || 17 || 25 || 83.3% || [[Jürgen Klinsmann]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Bélxica}} {{Bandera|Países Baxos}} [[Eurocopa 2000|2000]] | [[Alemaña na Eurocopa 2000|Primer fase]] | 15ª || 3 || 0 || 1 || 2 || 1 || 5 || -4 || 1 || 11.1% || [[Mehmet Scholl]] | 8 || 6 || 1 || 1 || 20 || 4 || 16 || 19 || 79.1% || [[Oliver Bierhoff]]: 7 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Portugal}} [[Eurocopa 2004|2004]] | [[Alemaña na Eurocopa 2004|Primer fase]] | 12ª || 3 || 0 || 2 || 1 || 2 || 3 || -1 || 2 || 22.2% || [[Torsten Frings|Frings]], [[Michael Ballack|Ballack]] | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 4 || 9 || 18 || 75% || [[Michael Ballack|Ballack]], [[Fredi Bobic|Bobic]]: 4 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Austria}} {{Bandera|Suiza}} [[Eurocopa 2008|2008]] | [[Alemaña na Eurocopa 2008|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 0 || 2 || 10 || 7 || 3 || 12 || 66.6% || [[Lukas Podolski]]: 3 | 12 || 8 || 3 || 1 || 35 || 7 || 28 || 27 || 75% || [[Lukas Podolski]]: 8 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Polonia}} {{Bandera|Ucraína}} [[Eurocopa 2012|2012]] | [[Alemaña na Eurocopa 2012|Semifinales]] | 3ª || 5 || 4 || 0 || 1 || 10 || 6 || 4 || 12 || 80% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 3 | 10 || 10 || 0 || 0 || 34 || 7 || 27 || 30 || 100% || [[Miroslav Klose]]: 9 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 2016|2016]] | [[Alemaña na Eurocopa 2016|Semifinales]] | 4ª || 6 || 3 || 2 || 1 || 7 || 3 || 4 || 11 || 61.1% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 2 | 10 || 7 || 1 || 2 || 24 || 9 || 15 || 22 || 73.3% || [[Thomas Müller]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Europa}} [[Eurocopa 2020|2020]] | colspan="12"| ''Por definir'' | colspan="10"| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Clasificación histórica de la Eurocopa Total global}} || 12/15 || 1ª || 49 || 26 || 12 || 11 || 72 || 48 || 24 || 90 || {{#expr:90/147*100 round 2}}% || {{Tc|Jürgen Klinsmann|Klinsmann}}, {{Tc|Mario Gómez García|Gómez}}: 5 || 98 || 69 || 20 || 9 || 237 || 61 || 176 || 202 || {{#expr:202/254*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 |} === Copa FIFA Confederación === {{AP|Alemaña n'Acopar FIFA Confederación|l1=Alemaña n'Acopar FIFA Confederación}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=70% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="85"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="180"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1992|1992]] | colspan="12" rowspan="3" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1995|1995]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 1999|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 2 || 6 || -4 || 3 || 33.3% || [[Michael Preetz|Preetz]], [[Lothar Matthäus|Matthäus]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|2001]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|2003]] |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Tercer puestu]] | 3ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 15 || 11 || 4 || 10 || 66.6% || [[Michael Ballack]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|2009]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|2013]] |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] ! [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Campeón]] || 1ª || 5 || 4 || 1 || 0 || 12 || 5 || 7 || 13 || 86.6% || [[Leon Goretzka|Goretzka]], [[Lars Stindl|Stindl]], [[Timo Werner|Werner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|? 2021]] | colspan="12" align="center"|''Por definir'' |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|Total global}} || 3/11 || 4ª || 13 || 8 || 2 || 3 || 29 || 22 || 7 || 26 || 66.6% || {{Tc|Michael Ballack}}: 4 |} === Xuegos Olímpicos === {{AP|Alemaña nos Xuegos Olímpicos}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Grecia}} [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 1896|Atenes 1896]] | colspan="12" |''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1900|París 1900]] | colspan="12" rowspan="2" |''En 1900 y 1904 los Xuegos Olímpicos apostar clubes'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904|St. Louis 1904]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|Londres 1908]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' |- align=center ! {{Bandera|Suecia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Estocolmo 1912]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Primer fase]] | 7ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 18 || 8 || 10 || 2 || 33.3% || [[Gottfried Fuchs]]: 10 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Bélxica}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Amberes 1920]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Países Baxos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Cuartos de final]] | 7ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 5 || 4 || 1 || 2 || 50% || [[Richard Hofmann]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|Los Angeles 1932]] | colspan="12"|''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|GER}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Cuartos de final]] | 6ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 9 || 2 || 7 || 2 || 50% || [[Wilhelm Simetsreiter|Simetsreiter]], [[Adolf Urban|Urban]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] |colspan="12"|''Nun participó''<ref group="n">Al igual que na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]] Alemaña foi vetada a participar por cuenta de los acontecimientos bélicos provocaos pol so réxime nazi. Mesma situación asocedió-y a Xapón pola invasión de China.</ref> |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Finlandia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]] | colspan="12" rowspan="10"|''De 1952 a 1988 los Xuegos Olímpicos apostar [[Seleición de fútbol amateur d'Alemaña|seleiciones amateur]]'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Australia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xapón}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Méxicu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Canadá}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xunión Soviética}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Corea del Sur}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]] |colspan="12" | ''Dende 1992 la competición apostar [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleiciones sub-23]]'' |- align=center align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! Total || 3/7 || - || 7 || 3 || 0 || 4 || 32 || 14 || 18 || 6 || 42.8% || {{Tc|Gottfried Fuchs}}: 10 |} == Clasificación FIFA == {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width=60 |'''Añu !width=90 |'''Xineru !width=90 |'''Febreru !width=90 |'''Marzu !width=90 |'''Abril !width=90 |'''Mayu !width=90 |'''Xunu !width=90 |'''Julio !width=90 |'''Agostu !width=90 |'''Setiembre !width=90 |'''Ochobre !width=90 |'''Payares !width=90 |'''Avientu |- |'''1993||colspan="7"|Nun esistía la clasificación FIFA||bgcolor="gold"|'''1ª (57)'''||5ª (55)||4ª (58)||bgcolor=#CD7F32|3ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)''' |- |'''1994||–||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)'''||4ª (61)||–||4ª (61)||4ª (60)||4ª (60)||5ª (61) |- |'''1995||–||5ª (60)||–||4ª (60)||5ª (59)||5ª (58)||4ª (58)||4ª (58)||4ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (60)||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (61) |- |'''1996||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (61)||–||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (62)||–||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64))||bgcolor=silver|2ª (64) |- |'''1997||–||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (63)||5ª (60)||4ª (60)||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=#CD7F32|3ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (65) |- |'''1998||–||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (66)||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (66) |- |'''1999||5ª (742)||5ª (738)||5ª (734)||bgcolor=#CD7F32|3ª (746)||bgcolor=#CD7F32|3ª (742)||5ª (733)||5ª (720)||5ª (718)||5ª (735)||5ª (734)||5ª (739)||5ª (739) |- |'''2000||5ª (739)||5ª (742)||5ª (735)||5ª (725)||6ª (717)||6ª (706)||9ª (711)||11ª (700)||9ª (712)||8ª (719)||8ª (715)||11ª (705) |- |'''2001||11ª (705)||11ª (703)||11ª (698)||8ª (714)||9ª (711)||8ª (720)||5ª (726)||5ª (725)||12ª (708)||14ª (695)||11ª (710)||12ª (707) |- |'''2002||12ª (707)||12ª (704)||10ª (710)||12ª (697)||11ª (695)||–||5ª (765)||5ª (764)||4ª (770)||4ª (763)||4ª (763)||4ª (761) |- |'''2003||4ª (765)||5ª (762)||5ª (758)||4ª (755)||4ª (757)||6ª (745)||8ª (736)||10ª (728)||9ª (736)||7ª (744)||9ª (736)||12ª (729) |- |'''2004||12ª (729)||12ª (727)||10ª (729)||7ª (735)||9ª (723)||8ª (726)||12ª (715)||13ª (712)||11ª (714)||13ª (706)||16ª (706)||19ª (705) |- |'''2005||16ª (710)||17ª (708)||18ª (702)||20ª (698)||19ª (697)||21ª (695)||11ª (723)||11ª (722)||15ª (718)||15ª (712)||16ª (710)||16ª (708) |- |'''2006||17ª (707)||19ª (706)||22ª (700)||19ª (699)||19ª (696)||–||9ª (1229)||9ª (1229)||8ª (1291)||6ª (1339)||6ª (1348)||6ª (1350) |- |'''2007||5ª (1363)||5ª (1359)||5ª (1390)||5ª (1393)||5ª (1390)||4ª (1467)||5ª (1311)||5ª (1337)||4ª (1330)||5ª (1245)||5ª (1296)||5ª (1298) |- |'''2008||5ª (1305)||5ª (1281)||5ª (1294)||5ª (1261)||5ª (1364)||5ª (1274)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1364)||bgcolor=silver|2ª (1343)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1329)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1413)||bgcolor=silver|2ª (1381) |- |'''2009||bgcolor=silver|2ª (1389)||bgcolor=silver|2ª (1403)||bgcolor=silver|2ª (1366)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1378)||5ª (1207)||4ª (1195)||4ª (1186)||5ª (1161)||6ª (1170)||6ª (1173) |- |'''2010||6ª (1173)||5ª (1208)||6ª (1157)||6ª (1107)||6ª (1182)||–||4ª (1464)||4ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1490)||4ª (1481)||4ª (1489)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485) |- |'''2011||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1486)||4ª (1386)||4ª (1413)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1417)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1305)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1330)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1290)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1352)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345) |- |'''2012||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1369)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1332)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1288)||bgcolor=silver|2ª (1502)||bgcolor=silver|2ª (1474)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1459)||bgcolor=silver|2ª (1421)||bgcolor=silver|2ª (1437) |- |'''2013||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1473)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1416)||bgcolor=silver|2ª (1273)||bgcolor=silver|2ª (1257)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1261)||bgcolor=silver|2ª (1311)||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1318) |- |'''2014||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1314)||bgcolor=silver|2ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1300) ||bgcolor="gold"|'''1ª (1724)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1736)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1765)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1669)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)''' |- |'''2015||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1729)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1770)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1775)'''||bgcolor=silver|2ª (1411)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1226)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1248)||bgcolor=silver|2ª (1401)||bgcolor=silver|2ª (1388)|||4ª (1347) |- |'''2016||4ª (1347)||4ª (1347)||4ª (1355)||5ª (1309)||5ª (1309)||4ª (1310)||4ª (1319)||4ª (1319)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1347)||bgcolor=silver|2ª (1465)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433) |- |'''2017||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1443)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1511)||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor=silver|'''2ª (1549)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1606)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1631)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)''' |- |'''2018||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1533)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1544)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1558)'''||| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !colspan="13"|Posición promedio: 5ª posición |} <small>'''Fonte:''' [http://es.fifa.com/associations/association=ger/ranking/gender=m/index.html Ficha d'Alemaña en FIFA]; [http://es.fifa.com/worldfootball/ranking/index.html Estadístiques FIFA]</small> == Categoríes inferiores == Les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña, son el conxuntu de seleiciones de la Federación Alemana de Fútbol integraes nel so conxuntu por xugadores d'ente 16 a 23 años, que representen a Alemaña nos distintos torneos internacionales arrexuntaos en distintos [[Categoríes deportives por edá|categoríes d'edá]] y que constitúin los escalafones previos a la seleición absoluta. Les distintes categoríes establecer pol añu de nacencia de los xugadores y de normal inclúin a futbolistes nacíos en dos años consecutivos. Tradicionalmente la denominación de la seleición referir a la edá máxima de los xugadores habiendo asina competiciones oficiales dende los sub-15 hasta los sub-23. Hai de solliñar tamién a la estinguida [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|Seleición de fútbol amateur d'Alemaña]], un combináu de calter non profesional que foi la encargada de defender a entós la esistente Alemaña Federal nos Xuegos Olímpicos nel periodu entendíu ente la edición de los XX.OO. de 1952 de Ḥelsinki, y los XX.OO. de 1988 de Seúl nel intentu del [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] por establecer una igualdá ente tolos equipos, que se vio siguida na edición siguiente de los XX.OO. de 1992 en Barcelona, onde dende entós los encargaos de representar al so país seríen los futbolistes de la categoría inferior sub-23. === Seleición sub-23 === {{AP|Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña}} La seleición sub-23 ye, dende los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]], la encargada de defender a Alemaña na competición de fútbol, motivu pol que recibe'l calificativu d'olímpica. Los xugadores participantes nos mesmos tienen de tener menos de 23 años d'edá sacante trés per escuadra que pueden ser mayores.<ref>{{Cita web |url= http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcoly/ip-208_01y_oly-men_22692.pdf |títulu= Tornéu olímpicu de fútbol en FIFA.com |idioma=en}}</ref> El tornéu olímpicu ye consideráu según una Copa Mundial sub-23. Nesti certame la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleición Olímpica Alemana]] tuvo la so única participación nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos de Rio de Janeiro 2016]] onde progresivamente llogró la [[medaya de plata]]. Ésta ye apostada pola seleición sub-21, encargada de llograr la plaza nel [[Eurocopa Sub-21|Campeonatu d'Europa sub-21]]. === Seleición sub-21 === {{AP|Seleición de fútbol sub-21 d'Alemaña}} La seleición sub-21, ye la encargada de representar a Alemaña na [[Eurocopa Sub-21|Eurocopa sub-21]]. Nella, la seleición salió vencedora en dos causes, en [[Eurocopa Sub-21 de 2009|2009]],<ref>{{Cita web |url= http://es.uefa.com/under21/history/season=2009/index.html |títulu= Alemaña, campeona Europea de la sub-21 de 2009 |autor= UEFA.com |fechaaccesu=29 de xunetu de 2012}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/memberassociations/association=ita/honours/index.html |títulu=Palmarés Campeonatu Européu Sub-21/23 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> y en [[Eurocopa Sub-21 de 2017|2017]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com//under21/season=2017/matches/round=2000648/match=2022542/postmatch/report/index.html#espana+pudo+alemania |títulu=España nun pudo con Alemaña |autor=UEFA.com |fecha=30 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Como asocede col restu de categoríes inferiores, y a diferencia de les seleiciones absolutes, al participar n'eventos con una duración biañal, el personal téunico y los xugadores coinciden cola seleición precedente, camudando namái la so denominación. Ye por eso que seleiciones como la sub-18 o sub-16, queden davezu a la solombra de los sos mayores sub-19 o sub-17, al nun haber grandes torneos oficiales [[FIFA]] o [[UEFA]] representaos por diches seleiciones. === Seleición sub-20 === {{AP|Seleición de fútbol sub-20 d'Alemaña}} La categoría sub-20 ye la categoría xuvenil encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Campeonatu Mundial sub-20]] dende la so creación nos [[años 1970]]. Nesi tornéu la categoría salió vencedora na [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|edición de 1981]] en venciendo por 4-0 a la [[Seleición de fútbol sub-20 de Qatar|seleición qatarina]], y subcampeona nuna ocasión en perdiendo na final de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1987|1987]] por 5:4 nos penaltis tres el 0-0 contra la [[Seleición de fútbol sub-20 de Yugoslavia|seleición yugoslava]].<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/o20worldcup/australia1981/awards/index.html |títulu=FIFA World Youth Championship Australia 1981&nbsp;– Award |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/o20worldcup/news/y=2007/m=3/news=australia-1981-alemania-tuvo-piedá-501742.html |títulu=Campeonatu Mundial Xuvenil de la FIFA Australia 1981 - Australia 1981: Alemaña nun tuvo piedá |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> En dambes ocasiones, los gallardones fueron llograos como Alemaña Federal. Dende la unificación, la meyor participación d'Alemaña son unos cuartos de final nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 2005|2005]] nos [[Países Baxos]] y en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2009|2009]] n'[[Exiptu]]. === Seleición sub-19 === {{AP|Seleición de fútbol sub-19 d'Alemaña}} La categoría sub-19 sustituyó oficialmente a la categoría sub-18 pa una concordanza coles categoríes [[UEFA]]. Ye, dende la so creación nel añu [[1953]] como sub-18, y sub-19 dende [[2002]], una de les categoríes inferiores más importantes d'Alemaña por cuenta de los sos llogros y historia, magar que la mayoría fueron conquistaos pola Alemaña Democrática.<ref>{{Cita web |autor=Julian Dontchev |url=http://www.rsssf.com/tablese/europe-o18.html |títulu=The European O-18/O-19 championship and its predecessors |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/history/index.html |títulu=Palmarés UEFA Campeonatu Européu sub-19/18 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> Los xuveniles conquistaron el [[Campeonatu d'Europa Sub-19 de la UEFA|Campeonatu d'Europa sub-19 de la UEFA]] en 3 ocasiones, una como Alemaña Federal, y dos como Alemaña unificada (al nun computar los 3 campeonatos consiguíos polos alemanes orientales).<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2008/goldenplayer/index.html |títulu=2008: Lars & Sven Bender |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de xineru de 2009 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2014/goldenplayer/index.html |títulu=2014: Davie Selke |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}}</ref> === Seleición sub-17 === {{AP|Seleición de fútbol sub-17 d'Alemaña}} Al igual que la categoría sub-19, pa oldear les categoríes [[UEFA]], provién de la categoría sub-16 que s'estremó nesta y la benjamina seleición sub-15. Por tal motivu nel so historial como seleición inclúyense torneos consideraos equivalentes pero realizaos so la denominación sub-16 dende [[1982]] hasta [[2001]]. Encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Campeonatu Mundial sub-17]] de la [[UEFA]], competición que se-y aguanta y de la que salió subcampeona en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]] como Alemaña Federal, na so primer edición pa seleiciones sub-16, que camudaría a sub-17 dende la edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 1991|1991]]. Dende entós y como Alemaña unificada, el so meyor resultáu ye un tercer puestu na edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2007|2007]] de [[Corea del Sur]]. Na [[Campeonatu d'Europa Sub-17 de la UEFA|Eurocopa sub-17]], competición que venció en 3 ocasiones y foi subcampeona n'otres 4 oportunidaes siendo asina la tercera meyor seleición europea nel palmarés por detrás de {{sel|especial=sub17|España}} y {{sel|especial=sub17|Portugal}};<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eyc16hist.html |títulu=European O-16/O-17 Championship |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref group="n">Nes ediciones de 1984, 1992 y [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2009|2009]]. Los dos últimes ganaes como Alemaña unificada, y la primera como Alemaña Federal. Sacante la de 1992 en [[Xipre]], les otres dos fueron ganaes siendo'l organizadores del eventu.</ref> Mientres, en de la [[Meridian Cup]] tuvo participación al tener presentes a trés futbolistes nel escoyíu d'[[Europa]] na edición de 2007, añu nel que camuda'l formatu y pasa a ser una competición ente un escoyíu de la [[UEFA]] y otru de la [[Confederación Africana de Fútbol|CAF]]. Europa saldría vencedora de la competición. === Seleición sub-15 === {{AP|Seleición de fútbol sub-15 d'Alemaña}} La seleición sub-15 d'Alemaña ye la categoría infantil de la seleición alemana. == Otres modalidaes == La seleición alemana de fútbol cunta amás de les categoríes inferiores con otres modalidaes como son el [[fútbol femenín]] o'l [[fútbol playa]]. La seición femenina ye la más llonxeva de los dos, cuando naz a finales de los años 1950 na clandestinidá, y oficialmente nos años 1980. La de fútbol playa, la más actual, foi creada nos primeros años de la década de 1990. === Seleición femenina === [[Ficheru:Football pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol femenino'']] {{AP|Seleición femenina de fútbol d'Alemaña}} La categoría femenina oficializar a principios de los años 1980, y apuesta el so primera partíu frente a la [[Seleición femenina de fútbol d'Escocia|seleición escocesa]] ante la que salió vencedora por 5-1 el 10 de payares de 1982. Na clandestinidá, por cuenta de la situación de censura que vivía'l fútbol femenino nel país, naz la seleición femenina en 1956, anque nun tuvo reconocida nin pola [[FIFA]] nin pola [[DFB]] yá que nun se contemplaba la disputa de fútbol per parte de muyeres. La seleición alemana femenina ta considerada como una de les meyores seleiciones del mundu. Los sos mayores llogros hasta l'actualidá son dos [[Copa Mundial Femenina de Fútbol|Campeonatu Mundiales]] conquistaos nes ediciones d'[[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2003|Estaos Xuníos 2003]]<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial del Fútbol Femenino de la FIFA EE UU 2003 - Alemaña cinxe'l so primer corona |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=3/news=copa-mundial-futbol-femenín-fifa-2003-502010.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> y [[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2007|China 2007]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial Femenina de la FIFA China 2007 - Alemaña dexa la so marca na historia |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=10/news=alemania-dexa-marca-historia-610031.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> siendo la única seleición que foi hasta'l momentu capaz de revalidar el títulu. Ye la máxima dominadora n'Europa, onde'l so mayor llogru foi la consecución de la [[Eurocopa Femenina|Eurocopa]] na que consiguió algamar el títulu del tornéu nes ediciones de 1989, 1991, 1995, 1997, 2001, [[Eurocopa Femenina 2005|2005]], [[Eurocopa Femenina 2009|2009]], [[Eurocopa Femenina 2013|2013]], pa un total de 8 campeonatos, escapándose-y el títulu nes sos participaciones namái na edición de 1993 que foi parar a manes de la [[Seleición femenina de fútbol de Noruega|seleición noruega]]. La disciplina ye [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos#Torneos femeninos|olímpica]] dende los [[Xuegos Olímpicos d'Atlanta 1996|Xuegos d'Atlanta 1996]]. Alemaña participó nel certame en 5 ocasiones, en [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Rio de Janeiro 2016]] llogró la so única medaya d'oru; y en 3 vegaes consiguió la medaya de bronce, nes ediciones de [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|2000]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|2004]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Pequín 2008|2008]]. Al igual que la so homónima masculina, el combináu femenín cunta tamién con categoríes inferiores, estremaes na so categoría sub-20, sub-19 y sub-17, onde destaquen particularmente les dos primeres en saliendo campeones del Mundu en 2004 y 2010, y la sub-19 por ser campeones d'Europa en 6 ocasiones, siendo les máximes dominadores. === Seleición de fútbol playa === [[Ficheru:Beach soccer pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol playa'']] {{AP|Seleición de fútbol playa d'Alemaña}} La seleición alemana naz nos años 1990, y magar la so curtia vida, consiguió colase nel palmarés européu del fútbol sablera, territoriu apoderáu históricamente por [[Seleición de fútbol playa d'España|españoles]] y [[Seleición de fútbol playa de Portugal|portugueses]] y onde les seleiciones del este empiecen a amosar un gran poderíu. Alemaña entá s'atopa llueñe de poder ser una seleición a tener en cuenta a la de resolver los grandes títulos. Vencedora nuna ocasión de la [[Euru Beach Soccer League|Eurolliga]] en 1998 ye hasta'l momentu'l so mayor llogru na modalidá. Consiguió participar na [[Copa Mundial de Fútbol Playa de FIFA|Copa Mundial]] en cuatro causes, ensin superar la fase de grupos en nenguna de les sos participaciones. == Palmarés completu == {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{VT|Títulos oficiales de seleiciones de fútbol|l1=Títulos oficiales de seleiciones de fútbol}} === Seleición absoluta === {{imaxe múltiple |direición = vertical |orientación = derecha |anchu = 250 |títulu = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |semeya1 = FIFA Logo (2010).svg |testu1 = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |alineación_texto1 = right |semeya2 = Philipp_Lahm_lifts_the_2014_FIFA_World_Cup.jpg | testu2 = ''Alemaña ye posesora de 4 [[Copa Mundial de Fútbol|Campeonatu del Mundu]]. Una d'elles, la estinguida [[Copa Jules Rimet]]''. |alineación_texto2 = right }} La seleición alemana cuenta con unu de los meyores palmarés a nivel mundial con ocho títulos oficiales absolutos, convirtiéndola na [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA primera n'Europa]] y [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel global]]. Alemaña llogró vencer nos trés principales campeonatos de seleiciones nacionales, a [[Copa Mundial de Fútbol|nivel mundial]], [[Copa FIFA Confederación|internacional]] y [[Europa|européu]].<ref group="n">Xuntu con {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}} y {{self|Francia}}.</ref> Alemaña ye una de los ocho seleiciones campeones del mundu xunto a {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}}, {{Self|España}}, {{Self|Francia}}, {{self|Inglaterra}}, {{self|Italia}} y {{Self|Uruguái}}. Proclamóse campeona del mundu en cuatro causes, la primera en Suiza 1954 venciendo a Hungría y la cual significó'l so primer títulu oficial, en 1974 como anfitriona imponiéndose a los {{self|Países Baxos}}, n'Italia 1990 y en Brasil 2014 ganando a Arxentina en dambes finales. Ye una de los diez seleiciones europees que llogró'l so respeutivu tornéu continental. Apodera con tres títulos xunto a la seleición española, el palmarés históricu de la [[Eurocopa]]. Consiguió la so primer Eurocopa en Bélxica 1972 venciendo a la {{self|Xunión Soviética}}, la so segunda llograr n'Italia 1980 venciendo a {{self|Bélxica}}, y el tercer campeonatu conquistar n'Inglaterra 1996 ganando a la {{self|República Checa}}. En dos causes llogró consiguir el «[[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]]» de seleiciones, el primeru ente 1972 y 1974 como campeón européu y mundial, y el segundu ente 2014 y 2017 como campeón mundial y campeón confederativo. {| cellspacing="0" style="background: #F0F8FF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !width=20%|Competición !width=20%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=20%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=20%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] |- !align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) |- !align=left|[[Eurocopa]] |align=center|3 ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1992|1992]] y [[Eurocopa 2008|2008]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1988|1988]], [[Eurocopa 2012|2012]] y [[Eurocopa 2016|2016]]) |- !align=left|[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) |align=center| – |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]) |} === Categoríes inferiores === {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Les categoríes inferiores de la seleición alemana, tán consideraes pola [[UEFA]], una de los meyores y más esitoses d'[[Europa]] al ser gallardoniaes col [[Premiu UEFA Maurice Burlaz]] en trés causes. Destaquen nes sos categoríes inferiores una [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20]] en [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|1981]]<ref>{{Cita web |autor=Pablo Ciullini, Erik Garin, François Mazet |títulu=World Youth Cup (U-20) 1981 (Australia) |url=http://www.rsssf.com/tablesw/wyc81.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> y un segundu puestu na [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17]] en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]], los sos máximos llogros nos [[Xuegos Olímpicos]] fueron los dos [[medayes de bronce]] ganaes nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Seúl en 1988]] y la única [[medaya d'oru]] llograda hasta la fecha como [[Alemaña Democrática]] nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]]. == Distinciones == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse; text-align:center;" width=50% |-bgcolor=dddddd !width="350"|Distinción !width="95"|Añu |- |[[Premiu World Soccer al meyor equipu del mundu Meyor equipu del mundu pola revista «World Soccer»]] |[[1990]], [[2014]] |- |[[France Football|Seleición nacional del añu pola revista «France Football»]] |[[1968]], [[1972]], [[1976]], [[1977]], [[1980]], [[1981]], [[1990]], [[1993]], [[1996]], [[2002]], [[2011]] y [[2013]] |-bgcolor=dddddd !Premiu !Añu |- |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Clasificación mundial de la FIFA#Premiu al Meyor equipu del añu Meyor Equipu del Añu FIFA]] |[[1993]], [[2014]], [[2017]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Mundial de Fútbol]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]]<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/raawards/ip-401_07a_trophies_31450.pdf |títulu=FIFA Award Trophies |editorial=Páxina oficial de la FIFA |formatu=PDF |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> |- |[[Ficheru:Flag of the United Nations.svg|25px]] [[Premios Laureus|Laureus del Deporte]]<br />«[[:en:Laureus World Sports Award for Team of the Year|Meyor Equipu Internacional del Añu]]» |[[Premiu Laureus#2015|2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al equipu más entreteníu|Premiu al equipu más entreteníu Copa Mundial de la FIFA]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] |- |[[Premiu UEFA Maurice Burlaz|Trofeo UEFA Maurice Burlaz]] <ref group="n">Gallardón de la UEFA a les categoríes inferiores.</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/news/newsid=2313320.html |títulu=Alemaña llogra'l Troféu Maurice Burlaz |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |editorial=Páxina oficial de la UEFA}}</ref> |[[1992]], [[2009]], [[2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Copa FIFA Confederación#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Confederaciones]] |[[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] |} == Ver tamién == * [[Federación Alemana de Fútbol]] * [[Seleición femenina de fútbol d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol playa d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal]] == Bibliografía == * {{cita llibru |títulu=The Ball Is Round: A Global History of Soccer |apellíu=Goldblatt |nome=David |idioma=inglés |editorial=Penguin |añu=2008 |isbn=1594482969 |url=https://books.google.com/books?id=i1158WHUTvwC}} * {{cita llibru |títulu=Tou sobre toos escoyer |apellíu=Martialay |nome=Félix |isbn=84-935390-2-3}} * {{cita llibru |títulu=Guía Marca de la Lliga 09 |apellíu=VV.AA |editorial=Unidá Editorial |añu=2008|issn=1575-4707}} * {{cita llibru |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |edición=I |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo|fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |añu=marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Cap. Los árbitros |páxina=73}} * {{cita llibru|apellíos=Reiter |nome=Florian |títulu=Der Kick mit dem Ball: Die Geschichte des Fußballs |añu=2005 |editorial=Vergangenheits |idioma=alemán |isbn=978-3-940621-06-1}} * {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}} == Notes == {{llistaref|grupu=n}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == ;Oficiales * [http://www.dfb.de/die-mannschaft/start/ Sitiu web oficial] (n'alemán) * [http://www.dfb.de/ Sitio web DFB] (n'alemán) * {{Facebook|DFBTeam|Seleición d'Alemaña}} * {{Twitter|DFB_Team_YE|Seleición d'Alemaña}} * Perfil oficial de [http://es.uefa.com/memberassociations/association=GER/index.html Alemaña] en [[UEFA.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=ger/index.html Alemaña] en [[FIFA.com]] {{commonscat|Germany national football team}} {{Wikinoticies|Category:Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{Socesión | títulu = [[Copa Mundial de Fútbol|Campeona del Mundial]] | periodu = [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Suiza 1954]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña Federal 1974]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia 1990]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Brasil 2014]] | predecesor = {{selb|URU}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|ESP}} | socesor = {{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu2 = [[Eurocopa|Campeón de la Eurocopa]] | periodu2 = [[Eurocopa 1972|Bélxica 1972]]<br>[[Eurocopa 1980|Italia 1980]]<br>[[Eurocopa 1996|Inglaterra 1996]] | predecesor2 = {{selb|ITA}}<br>{{selb|TCH}}<br>{{selb|DAN}} | socesor2 = {{selb|TCH}}<br>{{selb|FRA}}<br>{{selb|FRA}} | títulu3 = [[Copa FIFA Confederación|Campeón de la Confederaciones]] | periodu3 = [[Copa FIFA Confederación 2017|Rusia 2017]] | predecesor3 = {{selb|BRA}} | socesor3 = {{bandera}} Por definir | títulu4 = [[Clasificación mundial de la FIFA|Líder de la Clasificación FIFA]] | periodu4 = Ago. — Sep. de 1993<br>Dic. de 1993 — Mar. de 1994<br>Jun. — Jul. de 1994<br>Jul. de 2014 — Jun. de 2015<br>Jul. de 2017<br>Dic. de 2017 | predecesor4 = Nun esistía<br>{{selb|ITA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ESP}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}} | socesor4 = {{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BEL}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu5 = [[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]] | periodu5 = 2015 | predecesor5 = {{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] | socesor5 = {{bandera|NZL}} [[Seleición de rugbi de Nueva Zelanda|Nueva Zelanda (rugby)]] }} {{Tradubot|Seleición de fútbol de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleición de fútbol d'Alemaña| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 4bjowf4qwa2vgpc7bwib1fudhmg12no 3699285 3699278 2022-07-25T06:23:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-17 => U-17 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol d'Alemaña|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 | país = Alemaña | cod = GER, DEU | logo = | asociación = [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) | confederación = [[UEFA|Unión d'Asociaciones Europees de Fútbol]] (UEFA) | seudónimu = ''Die Mannschaft'' (L'equipu)<br>''Die Maschine'' (La Maquinaria)''<br>''Die Germanen'' (El Teutones)<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/en/news/detail/dfb-unveil-new-die-mannschaft-branding-124573/ |títulu= DFB unveil new "Die Mannschaft" branding |editorial=DFB |fechaaccesu=8 de xunu de 2015 |idioma=alemán}}</ref> | país-dt = Alemaña | direutor téunicu = [[Joachim Löw]] | añu-dt = 2006 | capitán = [[Manuel Neuer]] | mayor goliador = [[Miroslav Klose]] | mayor goliador goles = 71 | más participaciones = [[Lothar Matthäus]] | Ranking FIFA = 1° (Avientu de 2017) | Meyor Llugar = 1° (Julio de 1993) → Peor llugar 17ᵘ en xunetu de 1903 | mayor partíos = 150 | estadiu = '''[[Allianz Arena]] / [[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]''' | PPI país1 = Suiza | PPI nome2 = Alemaña | PPI marcador = 5:3 | PPI llugar = [[Basilea]], [[Suiza]] | PPI fecha = {{fecha|5|4|1908}} | MRI país2 = Rusia | MRI nome2 = Rusia | MRI nome1 = Alemaña | MRI marcador = 16:0 | MRI llugar = [[Estocolmo]], [[Suecia]] | MRI fecha = {{fecha|1|7|1912}} | MRI eventu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Xuegu Olímpicos d'Estocolmu 1912]] | PRI país1 = Inglaterra | PRI nome2 = Alemaña | PRI marcador = 9:0 | PRI llugar = [[Oxford]], [[Reinu Uníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Uníu]] | PRI fecha = {{Fecha|16|4|1909}} | participación mundial = 19 | primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) | copa rexonal = [[Eurocopa]] | participación rexonal = 12 | primer rexonal = [[Eurocopa 1972|1972]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) | confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] | participación confederaciones = 3 | primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | meyor confederaciones = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) | olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] | participación olímpicu = 3 | primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|1912]] | meyor olímpicu = <small>''Nun se considera la participación de la seleición absoluta''</small><ref>Anque hai qu'esclariar qu'apocayá la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición olímpica]] llogró la Medaya de de plata en [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|2016]] el máximu llogru per parte de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|Seleición Alemaña Democrática]] na modalidá d'[[amateur]], foi la única medaya d'oru en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|los Xuegos de Montreal de 1976]] y la seleición xuvenil, [[Alemaña Federal]] llogró la so única medaya de bronce nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Xuegos Olímpicos de Seúl 1988]].</ref> | color_izq1 = FFFFFF | color_cuerpu1 = FFFFFF | color_der1 = FFFFFF | color_pantalón1 = 000000 | color_medies1 = FFFFFF | trama_izq1 = _ger20h | entama_cuerpu1 = _ger20h | trama_der1 = _ger20h | entama_pantalón1 = _duit18h | trama_medies1 = _3 stripes black | color_izq2 = 008B9F | color_cuerpu2 = | color_der2 = 008B9F | color_pantalón2 = FFFFFF | color_medies2 = 008B9F | trama_izq2 = _ger20a | entama_cuerpu2 = _ger20a | trama_der2 = _ger20a | entama_pantalón2 = _ger20a | trama_medies2 = _ger20a }} La '''[[seleición de fútbol]] d'[[Alemaña]]''' (n'[[Idioma alemán|alemán]]: ''Deutsche Fußballnationalmannschaft'') ye l'equipu formáu por xugadores de nacionalidá alemana que representa dende 1908 a la [[Federación Alemana de Fútbol]] (''Deutscher Fußball-Bund'') nes competiciones oficiales entamaes pola [[UEFA|Unión Europea d'Asociaciones de Fútbol]] (UEFA) y la [[FIFA|Federación Internacional d'Asociaciones de Fútbol]] (FIFA). Alemaña afiliar a la FIFA pocos meses dempués del so primer Congresu, concretamente'l 1 de setiembre de 1904, cuando anunció al organismu, por aciu una telegrama, la so adhesión al Estatutu.<ref name="FIFAGER">{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Inicio de la FIFA. Alemaña |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> La escuadra alemana ye conocida como «Die Mannschaft» (''L'equipu''), «Nationalelf» (''Once nacional'') o «Die Adler» (''Les águiles'').<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref> Anque yá esistía un combináu alemán oficiosu dende finales del sieglu XIX, Alemaña nun apostaría'l so primer alcuentru hasta 1908 cuando s'enfrentó a {{sel|Suiza}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500395&action=showMatchesByYear&lang=Y&lliga=Nationalmannschaft&year=1909&cHash=a80eadb1fb |títulu=All matches of The National Team in 1909 |editorial=DFB |fechaaccesu=1 d'agostu de 2008}}</ref><ref name="MATCHGER">{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Historial de partíos d'Alemaña |url=http://www.rsssf.com/tablesd/duit-intres.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/edicion/marca/futbol/internacional/es/desarrollo/1108194.html |títulu=La Mannschaft cumple 100 años |autor=Marca.com|fechaaccesu=2009}}</ref> Ye reconocida como una de les seleiciones más esitoses y de mayor prestíu nel mundu, amás —ye la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA|seleición europea más gallardoniada]]— y la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel mundial]] con ocho títulos en torneos oficiales absolutos. Les reconocencies más destacaes fueron el «[[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]]» del añu.<ref>{{Cita web |títulu=Los ganadores de los Premios Laureus 2015 |url=http://www.altaspulsaciones.com/ganadores-premios-laureus-2015.html |editorial=Altes pulsaciones.com |fecha=4 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Seleición varonil alemana de fútbol gana Premiu Laureus al Meyor Equipu del Añu |url=http://spanish.peopledaily.com.cn/n/2015/0416/c31615-8879153.html |editorial=Spanish people dialy |fecha=15 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> Foi la primer seleición que lideró la [[Clasificación mundial de la FIFA]] n'agostu de 1993; coles mesmes, foi designada como «[[Clasificación mundial de la FIFA Meyor Equipu]]» pola FIFA en 1993, 2014 y 2017. La seleición alemana participó en dieciocho ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol]] y foi anfitriona nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesw/worldcup.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Participaciones de la Seleición d'Alemaña nos Mundiales de Fútbol |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_mundiales.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Conquistar en cuatro causes, en [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1954 |url=http://www.rsssf.com/tables/54f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1974 |url=http://www.rsssf.com/tables/74f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]]<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1990 |url=http://www.rsssf.com/tables/90f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup 2014 |url=http://www.rsssf.com/tables/2014f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> siendo xunto a {{sel|Italia}}, la segunda meyor nel palmarés, namái superada por {{sel|Brasil}}.<ref>{{Cita web |títulu=Los cuatro títulos mundialistas d'Alemaña, la segunda seleición más ganadora de la historia |url=http://www.emol.com/noticias/deportes/2014/07/13/669710/los cuatro-titulos-mundiales-de-alemania-en-la so-historia.html |editorial=Emol |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Tamién ye la seleición que más finales apostó con ocho.<ref group="n">[[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] y [[Copa Mundial de Fútbol 2014|2014]].</ref> Atopar na segunda posición xeneral de la [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|clasificación histórica]] d'esti certame, superada per Brasil.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup Final Tournaments - Total Rankings |url=http://www.rsssf.com/tables/3002f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Estadístiques de les seleiciones na Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/statistics-and-records/worldcup/teams/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'avientu de 2015}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.worldfootball.net/alltime_table/wm/ |títulu=World Football – All time table |editorial=World Football |fechaaccesu=3 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña nos Mundiales de Fútbol: Estadístiques Xenerales |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_seleccion.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> A nivel continental, por cuenta de pertenecer a la [[UEFA]] tien derechu a participar na [[Eurocopa]], pa la cual clasificóse n'once ediciones.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship |url=http://www.rsssf.com/tablese/eurochamp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Apostó seis finales,<ref group="n">[[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1980|1980]], [[Eurocopa 1992|1992]], [[Eurocopa 1996|1996]] y [[Eurocopa 2008|2008]].</ref> más que nenguna otra seleición y apodera nel palmarés xuntu cola [[Seleición masculina de fútbol d'España|seleición española]] con tres títulos en [[Eurocopa 1972|1972]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1972 |url=http://www.rsssf.com/tables/72y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Eurocopa 1980|1980]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1980 |url=http://www.rsssf.com/tables/80y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Eurocopa 1996|1996]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1996 |url=http://www.rsssf.com/tables/96y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Estadísticamente tamién apodera'l tornéu, pos s'atopa na primer posición xeneral de la [[Clasificación histórica de la Eurocopa|clasificación histórica]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship All-Time Rankings |url=http://www.rsssf.com/tablese/euru-alltime.html#allres |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Compitió tamién en tres ediciones de la [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]], siendo organizadora en [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]. Consiguió'l títulu na [[Copa FIFA Confederación 2017|edición de 2017]] en imponiéndose por 1-0 a {{self|Chile}}. Na [[Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|clasificación histórica]] de la competición, ostenta'l cuartu llugar.<ref>{{Cita web |autor=Markus Schaal |títulu=All-Time Ranking Confederations Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesi/intconcup-allt.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> Nos sos trés participaciones nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] pa seleiciones absolutes —antes de modificar el [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] y la [[FIFA]] les normatives sobre les condiciones de los equipos participantes—.<ref group="n">Dende 1952, los Xuegos Olímpicos son apostaos por seleiciones amateur nel casu d'Europa y Suramérica, o bien por futbolistes que nun apostaren nengún Mundial. Dende 1992, son les seleiciones sub-23 les encargaes de representar al so país. Estes midíes fueron tomaes p'apurrir una mayor igualdá na competición, por cuenta de la gran diferencia esistente ente los equipos, favorecíu pola llegada de la profesionalización de fútbol (sobremanera a Europa), que marcaba una gran diferencia al respeutive de otros conxuntos.</ref> Foi anfitriona del [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de 1936|tornéu de 1936]]. Na modalidá de seleiciones [[Amateur|amateurs]] llogró la so única medaya d'oru nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]] como [[Selicción de fútbol d'Alemaña Democrática|Alemaña Democrática]] onde más palantre se volvería a xunir a la seleición federal. Anguaño compiten solo seleiciones olímpiques, el meyor resultáu llográu, ye la medaya de plata per parte de la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición sub-23]] nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos Olímpicos de Rio 2016]]. Hai de solliñar la peculiaridá del equipu alemán, que por cuenta de la división que sufrió [[Alemaña]] tres la [[Segunda Guerra Mundial]], biforcar del [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|equipu federal]] les seleiciones del {{sel|Sarre}} (1947-1956) y la {{sel|Alemaña Democrática}} (1949-1991). Mientres esi periodu, ''«Die Mannschaft»'' representaba solo a la [[República Federal d'Alemaña]], anque nun-y la consideraba como un equipu distintu al actual, pos caltuvo les mesmes organizaciones federatives, polo que siguió actuando sol nome de {{sel|Alemaña Federal}}, y asina lo aceptaron la [[FIFA]] y la [[UEFA]]. Tres la [[Reunificación alemana]], la seleición oriental eslleióse ya integróse de nuevu nel equipu federal. Dende la separación, l'equipu alemán llogró clasificase en 16 ocasiones consecutives al Mundial, un récor solu superáu pola seleición brasilana, que nun faltó a nenguna cita. Foi curiosamente mientres la división cuando Alemaña conquistó la mayoría de los sos títulos, que pasaron a formar parte de los de l'Alemaña unificada, al considerala la FIFA la socesora y precursora del equipu federal.<ref>{{Cita web |autor=Tim Malsen |títulu=L'agónicu final que tuvo la seleición de fútbol d'Alemaña del Este |url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2016/01/151228_finde_equipu_futbol_muerte_alemania_oriental_mz |fecha=3 de xineru de 2016 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> == Historia == === Entamos y primeros torneos (1908-1930) === {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 225 |testu = Instantánees de la '''seleición alemana''' nes sos primeres décades. |semeya1 = German football team 1898 in Paris.jpg |semeya2 = Football at the 1912 Summer Olympics - German squad.jpg |semeya3 = Football at the 1912 Summer Olympics - Austria v.s. Germany.JPG |semeya4 = Bundesarchiv Bild 102-07723, Mailand, Fussballspiel Italien-Deutschland.jpg }} Ente 1899 y 1901, antes de la formación oficial del combináu nacional, tuvieron llugar 5 alcuentros oficiosos ente escoyíos alemanes y británicos, acabando toos con sonaes derrotes alemanes. Ocho años dempués de la nacencia de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) en 1900, apostóse'l primer partíu de la seleición alemana. El 5 d'abril de 1908, los alemanes viaxaron a [[Basilea]] pa enfrentase nel so primer partíu internacional oficial frente a la [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Los suizos ganaron l'alcuentru por 5-3, y [[Fritz Becker]] tuvo l'honor de marcar el primer gol de la historia alemana y de ser el primeru n'anotar un doblete. L'otru gol alemán foi obra de [[Fritz Förderer]] ente que [[Ernst Jordan]] quedó rexistráu pa la historia de la seleición teutona como'l primer xugador n'anotar un autogol. Entós daquella los xugadores que conformaben l'equipu yeren escoyíos pola mesma Federación al nun esistir seleicionador.<ref name="MATCHGER"/> Alemaña nun pudo consiguir la primer victoria de la so historia hasta'l sestu partíu, un añu dempués, cuando curiosamente ganó a [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|los helvéticos]] por 1-0 en suelu alemán el [[4 d'abril]] de [[1909]]. Malapenes unes selmanes antes, tuvo llugar un fechu negativu cuando l'equipu collechó la peor derrota de la so historia, y qu'entá perdura na actualidá. La [[Seleición masculina de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], creadora del fútbol y con más años d'historia, ganó a Alemaña por un contundente 9-0 na ciudá d'[[Oxford]].<ref name="MATCHGER"/> Como creadores d'esti deporte, yeren consideraos entós daquella la meyor seleición esistente: namái apostáben-yos tal honor los demás combinaos de les [[Gran Bretaña|Islles Britániques]]. La mala racha siguió mientres los primeros años, onde n'el so primeres 20 partíos solu foi capaz de vencer en cinco d'ellos y perdió once nun periodu de dos años. Asina, con apenes un par d'años d'esistencia y una negativa collecha, enfrentar a la so primer competición oficial, los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]. Na [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|competición de fútbol de 1912]] d'[[Estocolmu]], Alemaña cayó na primer fase en perdiendo frente a la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] por 5-1.<ref name="MATCHGER"/> Dos díes depués llegó la mayor goliada a favor de la so historia. Nel [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|tornéu de consolación]] xugáu ente les seleiciones que nun consiguieron medaya olímpica y vencieron a la [[Seleición de fútbol de Rusia|seleición rusa]] (antes de sumir en 1914: remaneció en 1923 tres la [[Revolución rusa de 1917]] y pasó a formar la [[Xunión Soviética]]), por un 16-0 que perduró hasta l'actualidá. Alemaña terminó nel séptimu puestu n'el so primera gran cita nun campeonatu de fútbol.<ref name="MATCHGER"/> Nun ameyoraría enforma'l combináu alemán, que nun llograría la so siguiente victoria hasta 8 años dempués, cuando ganara por 1-0 a la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] en [[Berlín]].<ref name="MATCHGER"/> Col escasu bagaxe de victories, y por consiguiente difícil manera d'aportar a los grandes torneos, finalmente llegaba a la fase final d'otra cita, la de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] d'[[Ámsterdam]]. L'equipu esperimentara un llixeru ameyoramientu que se dexaba sentir nes sos resultancies. Asina llegaría, dempués de vencer a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 4-0,<ref name="MATCHGER"/> a los cuartos de final. Sicasí, nellos perdería frente a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] (una de les grandes dominadores de la dómina) por 1-4.<ref name="MATCHGER"/> De nuevu remataba en 7ᵘ llugar. El fútbol yera yá un deporte de mases a nivel mundial, y cada vez yera más aclamáu mientres s'empezar a ver les primeres profesionalizaciones. Por tal motivu, la [[FIFA]], que vía cómo'l fútbol gociaba de gran reconocencia nos Xuegos Olímpicos qu'ella mesma s'encargó d'entamar dende la edición de [[1924]], empezó a maurecer la idea de crear un campeonatu puramente futbolísticu que dirimiese al meyor equipu esistente nel mundu. La periodicidad del mesmu, al igual que los Xuegos, sería de cuatro años. Mientres los [[Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|postreros XX.OO.]], la FIFA entamó un congresu onde se decidió finalmente celebrar un tornéu de fútbol profesional de nivel internacional en [[1930]]. Darréu dellos países europeos presentaron la so candidatura ([[Italia]], [[Hungría]], los [[Países Baxos]], [[España]] y [[Suecia]]) xunto a la d'[[Uruguái]]. [[Jules Rimet]], entós daquella presidente de la FIFA, taba a favor de la realización del tornéu nel país suramericanu, tantu polos sos recién ésitos deportivos como porque'l país celebraría'l so [[Constitución d'Uruguái de 1830|centenariu de Xurar de la Constitución]].<ref name="uruguay">{{Cita web |títulu=Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html |fechaaccesu=14 de payares de 2011 |autor=FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Una Europa en crisis llueu amosaría'l so desalcuerdu cola [[FIFA]], con sede n'[[Austria]], y col so presidente, nacíu en [[Francia]], por llevar el primer certame de la gran competición dedicada n'esclusiva al fútbol, creáu n'[[Inglaterra]], a [[Suramérica]]. El primer boicó al campeonatu taba por llegar. === Alemaña antes de la división (1930-1939) === ==== Primeres cites mundialistas ==== Mientres l'añu [[1930]], celebrar n'[[Uruguái]] la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|primer Copa del Mundu]]'''.<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/first-fifa-world-cup.html |títulu=Historia de la FIFA - Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Tres la designación del país suramericanu,<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html |títulu Uruguái cinxe la primer corona mundial |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012 |autor= — |fecha=— |obra= FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> consideráu'l combináu más potente por salir campeón de les anteriores dos cites olímpiques de fútbol en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]], la Federación alegó'l llargu viaxe y costu necesariu en barcu hasta llegar al país suramericanu, polo que refugó tomar parte na mesma, a pesar de qu'Uruguái decidiera faese cargu de tolos gastos y compensar a les seleiciones participantes nun intentu por prestigiar el tornéu. Tanto Alemaña, como la gran mayoría de los equipos nacionales europeos nun aceptaron la invitación pa xugar el Mundial debíu al enfadu por considerar desaveniente que'l primera gran tornéu apostárase fuera d'Europa, y más en concretu, [[Inglaterra]], al ser el trubiecu onde nació esti deporte,<ref>{{Cita web |url= https://www.marca.com/reportajes/2010/01/hestoria_de_los mundiales/2010/01/23/seccion_01/1264249951.html |títulu= La seleición española nun participó nun primer Mundial marcáu pol boicó |fechaaccesu=23 d'abril de 2011 |autor= J. Estepa |fecha=Añu 2010 |obra= Marca.com}}</ref> magar que'l vieyu continente atopábase entá maltrecho pola [[Primer Guerra Mundial]], y abogábase por afalar la paz dende Uruguái. Nacería asina baxu tutelar del entós presidente de la [[FIFA]], [[Jules Rimet]], la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]] y el so troféu de la [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol|"Diosa de la Victoria"]].<ref name="goldblatt_248">Goldblatt (2008), p. 248</ref><ref>{{Cita web |títulu=Historia de la Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/worldcup/history/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Tres años dempués de la primer cita mundialista, asocedíense los alcuentros ente seleiciones pa potenciase, agora con más motivu, tres la creación d'un tornéu esclusivu de fútbol a nivel mundial, a la qu'Alemaña aportaría per primer vegada nel so segundu certame. [[Ficheru:Fußball-Weltmeisterschaft 1934 Bronzemedaille.jpg|thumb|250px|Medaya de bronce conquistada por [[Alemaña]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Mundial de 1934]] d'[[Italia]].]] Alemaña llogró la so clasificación pa la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Copa Mundial de 1934]]''' de '''[[Italia]]''' nel [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1934#Grupu 8|Grupu 8]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]], en venciendo dambos contundentemente a la [[Seleición de fútbol de Luxemburgu|seleición luxemburguesa]].<ref name="MATCHGER"/> Una Alemaña que s'atopaba yá apoderada pol [[Alemaña nazi|Tercer «Reich»]] (ye. Imperiu) d'[[Adolf Hitler]], qu'ellos mesmos denominaríen como'l «Grossdeutsches Reich» (ye. Gran Imperiu Alemán), realizaría una de les más destacaes actuaciones d'un equipu debutante al rematar en tercer llugar. En remontando un partíu que perdía por 1-2 frente a la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]] y qu'acabaría venciendo por 5-2 gracies a los tantos de [[Stanislaus Kobierski]], primer goliador alemán nun Mundial, [[Otto Siffling]] y [[Edmund Conen]], autor d'un «hat-trick», enfrentar a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]] en cuartos de final.<ref name="MATCHGER"/> Ende [[Karl Hohmann]] anotaría dos tantos que fadríen insuficiente'l solitariu gol suecu polo que los xermanos llegaríen a les semifinales del tornéu. Nelles enfrentaríense a la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Un país de clara diferencia política con al respeutive de Alemaña, al atopase apoderáu por una [[república]]. El calter más allá de lo deportivo depararía un gran alcuentru nel que los checoslovacos, por cuenta de una sobresaliente actuación d'[[Oldřich Nejedlý]], autor de 3 tantos,<ref group="n">[http://www.rsssf.com/tables/34full.html Nun principiu la FIFA solo concedió a Nejedlý 2 de los 3 tantos, pero tres diversos estudios sobre la tema en 2006, finalmente concedióse-y el tercer tantu, que-y convertiría amás en líder en solitariu de la tabla de anotadores qu'antes compartía col italianu [[Angelo Schiavio]] y l'alemán [[Edmund Conen]].]</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Reportes del Mundial Italia 1934 |url=http://www.rsssf.com/tables/34full.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> y máximu realizador final del tornéu, [[Checoslovaquia]] vencería por 3-1 a los alemanes, que solo pudieron anotar por aciu de [[Rudolf Noack]].<ref name="MATCHGER"/> Alemaña quedar a tan solo un pasu de poder apostar la final que finalmente venceríen los sos allegaos italianos, comandados por [[Benito Mussolini]], amigu personal del [[Adolf Hitler|Führer]]. Alemaña apostó un partíu pa resolver el tercer puestu del campeonatu. Nél, un gol de Conen y un doblete d'[[Ernest Lehner]] daríen una afecha victoria por 3-2 a los teutonos sobre la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] que-yos otorgaría la medaya de bronce que-yos acreditaba como terceros clasificaos.<ref group="n">D'antiguo nes primeres ediciones del Mundial los primeres clasificaos recibíen una medaya, al igual que nos Xuegos Olímpicos, amás del troféu Jules Rimet al dau al campeón.</ref> [[Ficheru:Fussball 1936.jpg|thumb|left|Balón col que se xugó'l tornéu.]] Tres les dos primeres cites mundialistas, Alemaña allegaría a la so tercer cita de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos]] nos que seríen los anfitriones en 1936, a celebrase en [[Berlín]]. La introducción de la primer Copa Mundial de la FIFA en 1930 (que supunxo l'ausencia del tornéu de fútbol de los Xuegos de 1932) condució a una devaluación paulatina de cada tornéu olímpicu de fútbol posterior. D'equí p'arriba, a les naciones competidores solo dexaríase-yos xugar colos sos meyores xugadores si estos fueren «amateurs» o si'l so xugadores profesionales tuvieren patrocinaos pol Estáu. Nel certame, Alemaña vencería por un contundente 9-0 a {{sel|Luxemburgu}} que pondría de manifiestu les intenciones alemanes para col tornéu.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Luxemburgu Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Nuna dómina fuertemente marcada pola política, y al igual que fixera'l so homónimu italianu [[Benito Mussolini]], suponía un marcu perfectu pa demostrar al mundu l'autoridá «[[Alemaña nazi|nazi]]». Nel [[Poststadion]], ante un ensame qu'incluyía a [[Joseph Goebbels]], [[Hermann Wilhelm Göring]], [[Rudolf Hess]] y [[Adolf Hitler|Hitler]], qu'allegaba al so primer alcuentru futbolísticu.<ref group="n">{{Cita web |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |títulu=Esti foi l'únicu alcuentru de fútbol que Adolf Hitler guardó na so vida: retiróse furiosu seis minutos antes de terminar el mesmu. L'entrenador de los noruegos, Absjorn Halvorsen, yera xudíu, y terminaría los sos díes nun campu de concentración en Francia. Unu de los sos verdugos, l'oficial de les SS Otto Harder, fuera'l so compañeru nel Hamburgu. |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Alemaña foi esaniciada por 2-0 ante Noruega.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Noruega Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Goebbels escribió antes del alcuentru: {{Cita|"El Führer ta bien emocionáu, casi nun puedo conteneme. Un verdaderu bañu de nervios."|''Joseph Goebbels, [[Prensa de l'Alemaña Nazi|Ministru de Propaganda ya Información.]]''}} La resultancia nun deparó nenguna sorpresa p'aquellos que s'atopaben fora de los rangos más altos del «Tercer Reich» una y bones Noruega, daría tamién munchos problemes a los italianos na siguiente cita mundialista, nun claru síntoma de bona salú futbolística nel país nórdicu. Alemaña remataba 6ª nos sos Xuegos Olímpicos, lo que foi consideráu un fracasu por [[Adolf Hitler|Hitler]] y l'enfadu ayudaría tamién a repercutir nuna serie de desgraciaos acontecimientos que repercutiríen a nivel mundial. Hitler allampaba'l poder d'Alemaña, y el deporte sería tamién unu de los ámbitos incluyíos que se veríen desenvueltos.<ref>{{Cita web |autor=Quintadimensión.com |títulu=Fútbol na Alemaña nazi. El Anschluss y el fútbol. |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> Averábase la [[Segunda Guerra Mundial]]. Antes de los fatales acontecimientos que taben por desencadenar se, yá se dexaron notar circunstancies nel mundu del fútbol. Primeramente a xugar la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Copa Mundial de 1938]]''' de '''[[Francia]]''', {{Sel|Austria}} foi escluyida debíu al «[[Anschluss]]» (anexón con [[Alemaña]]),<ref>{{Cita web |url=http://ecodiario.eleconomista.es/internacional/noticias/574211/06/08/Fai-70-anos-el nazismu-destruia-tambien-el-futbol-austriacu.html |títulu=Fai 70 años, el nazismu destruyía tamién el fútbol austriaco |autor=Eleconomista.com |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> ente que'l seleccionador xermanu foi refugáu a lo llargo del tornéu pol pueblu francés, por cuenta del so saludu [[nazi]]. Destacaría sobremanera el nome del austriacu [[Matthias Sindelar]], moteyáu «El Mozart del fútbol», que venía de llevar al so yá estinguida seleición a ser semifinalista mundial y medaya de plata olímpico. Este recibió la llamada pa formar parte del combináu alemán, al nun poder participar col so país natal, por formar parte de la nueva Alemaña, y que con aplomu tornó.<ref>{{Cita web |autor=Laopinióndecoruña.com |títulu=El xugador que desafió a Hitler |url=https://www.laopinioncoruna.es/deportes/2010/03/15/jugador-desafío-hitler/366688.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Elgráfico.com |títulu=El deporte en tiempos del nazismu |url=http://www.elgrafico.com.ar/2012/08/13/C-4411-deporte-y-honor-en-tiempos-del nazismu.php |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> No puramente deportivo, Alemaña, que llogró'l so [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1938#Europa|segunda clasificación]] pa un Mundial, empataría nel so primer partíu. [[Josef Gauchel]] sería'l goliador alemán nel 1-1 final frente a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Túvose que repitir l'alcuentru que los suizos ganaron 4-2,<ref>FIFA.com [http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/results/matches/match=1166/report.html Reporte del partíu Suiza-Alemaña: 4-2]</ref> resultancia que-yos otorgaba'l pase a cuartos de final. Alemaña decepcionaba de nuevu, demostrando tar entá llueñe del altu nivel futbolísticu esistente na dómina. Remataba nel décimu llugar del Mundial (la so peor participación hasta la fecha), primero qu'españara la [[Segunda Guerra Mundial]]. Irónicamente, y entá ye más tres la resultancia de la guerra, el futuru depararía un drásticu cambéu nel fútbol alemano. Taba por llegar una de les mayores potencies futbolístiques del mundu. === La potente Alemaña Federal (1939-1990) === [[Ficheru:Deutschland Bundeslaender 1957.png|thumb|200px|División d'Alemaña, 1949-90.]] Tres la disputa del tercer Mundial, desencadenaríase'l [[1 de setiembre]] de [[1939]] la [[Segunda Guerra Mundial]] tres la invasión d'[[Alemaña]] a [[Polonia]]. El sucesu bélicu tendría una duración de 6 años, mientres los cualos suspendiéronse les actividaes deportives oficiales ente seleiciones. El fútbol consiguiría sobrevivir a los acontecimientos por cuenta de la disputa de dellos partíos amistosos internacionales ente seleiciones allegaes nel conflictu, pero sobremanera gracies a les competiciones doméstiques propies de cada país.<br /> El combináu alemán sería unu de los países que se veríen más afeutaos tres el final de la guerra. Esta supunxo'l fin d'Alemaña como país unificáu, yá que dende entós pasó a estremase en 3 estaos. [[Protectoráu del Sarre]], [[Alemaña|República Federal Alemana]] y [[República Democrática Alemana]] seríen les divisiones a les que quedaría sometida'l país. Con tal motivu, pasaron a formase 2 nueves seleiciones, una por cada nuevu estáu. La [[Seleición de fútbol del Sarre|seleición sarrense]] y la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|seleición oriental alemana]]. La seleición alemana, pesó a camudar la so denominación pola de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]], tal como correspondía tres la división del país, pero siguió siendo representada pola [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB), motivu pol cual ye considerada como la socesora oficial de l'antigua Alemaña, y polo que los sos futuros ésitos computaríen como conjuntados. Nun asocedería asina colos d'Alemaña Democrática y Sarre, consideraes independientes.<br /> Curiosamente, cola división llegaríen los meyores años del combináu xermanu, que se convertiría nuna de les mayores potencies futbolístiques mundiales, y pasaría a apoderar el palmarés futbolísticu tres los dubiosos y nada falagueros empiezos. Alemaña Federal nun participaría na primer edición del Mundial tres el parón obligáu polos acontecimientos bélicos. [[Brasil]] celebraría la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]]''' qu'hubo d'apostase en 1949, pero la [[FIFA]] decidió'l so aplazamientu a un añu dempués yá que [[Europa]] atopábase entá bien maltrecha polos desastres de la guerra, y pa poder dexar un mayor númberu de seleiciones participantes.<br /> Aun así el motivu de la non participación de la seleición foi por prohibición de la [[FIFA]] como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis. La dómina dorada d'Alemaña taba por llegar. ==== Mundial de Suiza 1954: El milagru de Berna» y ascensu al cume futbolísticu ==== {{AP|Milagru de Berna}} [[Ficheru:Stade de Suisse, Wankdorf with 1954 World Cup memorial.jpg|thumb|190px|Fotografia de la final de 1954 instalada frente al socesor del Estadiu Wankdorf, el [[Stade de Suisse]].]] So la conducción téunica del llexendariu y visionariu [[Sepp Herberger]] –quién yá tuviera un primer ciclu ente 1936 y 1942–, l'equipu alemán tornó al máximu escenariu del fútbol internacional mientres la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]] en [[Suiza]], depués del vetu impuestu pola [[FIFA]] pa la participación na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950]] por cuenta de los fechos de la [[Segunda Guerra Mundial]]. Na primer fase, foi asignada nel grupu B, nel primer partíu impúnxose 4-1 a {{self|Turquía}}, pero nel segundu recibió una goliada de 8-3 per parte del [[equipu d'oru]], la {{self|Hungría}} de [[Ferenc Puskás]] y [[Sandor Kocsis]].<ref>{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.com/news/story?id=1825327&s=futbol/mundiales&type=story |títulu=Hungría golió 8-3 a Alemaña F. en primer ronda |editorial=ESPN Deportes |fecha=18 de xunu de 2013 |fechaaccesu=13 d'agostu de 2016}}</ref> Tres esti tropiezu tuvo que repitir el partíu contra {{self|Turquía}}, quien nun foi rival como nel primer compromisu y encaxó-y un 7-2, asina se clasificó a la segunda fase como segunda del grupu. En cuartos de final superaron a {{self|Yugoslavia}} por 2-0, ente qu'en semifinales goliaron 6-1 a {{self|Austria}}. [[Ficheru:GDR-HUN 1954-FIN-CM.svg|thumb|200px|Ficha téunica del partíu de la final.]] Los alemanes apostaríen la so primer final con [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]] como capitán. Aquella final, conocida tamién como'l «[[Milagru de Berna]]», foi apostada nel [[Wankdorfstadion]] de [[Berna]] ante 60,000 espectadores qu'apinaron les graes. Denominóse-y «milagru» porque la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]], considerada na dómina como la meyor seleición mundial —acasu la meyor de la historia—, partía como gran favorita. Los húngaros bautizaos como'l «[[Equipu d'oru]]» o «Maxares máxicos» polos sos grandes ésitos olímpicos,<ref>{{Cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/rc/20100529/deportes/mas-futbol/suiza-1954-futbol-debe-201005291332.html |títulu=Suiza 1954, 'el fútbol débe-y una Copa a Hungría' |editor=Ideal.es |fecha=29 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><sup>,</sup><ref name="Maxares">{{Cita web |url=http://es.eurosport.yahoo.com/10062010/47/historias-futbol-magicos-maxares.html |títulu=Histories de Fútbol - Los máxicos maxares |editor=Yahoo - Eurosport |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref> seríen pos los rivales de los xermanos. Los húngaros, amás de llegar con una racha acumulada de 33 partíos ensin perder,<ref name="Cronica">{{Cita web |url=http://cronica.com.mx/mundial2010/?p=770 |títulu=Hungría y aquella marca inigualable |autor=Edgar Valero Berrospe |editor=La Crónica de Güei |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref> ganaren primeramente a los alemanes nel partíu de la fase de grupos por un contundente 8-3, dando amueses de la so superioridá. L'agua foi protagonista del partíu, yá que enzancó'l xuegu de dambos equipos, pero esta condición climática favorecía'l xuegu del xermanu. Hungría tomó la ventaya con dos goles n'apenes ocho minutos de xuegu. [[Ferenc Puskás]] abrió la cuenta a los seis minutos, y al minutu ocho, [[Zoltán Czibor]] ponía'l marcador 0-2. Sicasí, los maxares relaxáronse y l'equipu d'Alemaña Federal llograba empatar con una rapidez. Al minutu 10, [[Max Morlock]] anotaba'l 1-2 y ocho minutos más tarde, [[Helmut Rahn]] igualaba'l marcador. Nel segundu tiempu foi figura l'arqueru alemán [[Toni Turek]], parando delles ocasiones de gol d'Hungría. Puskás empezaba a acoxar, frutu del golpe sufiertu contra los alemanes nel primer tiempu. Faltaben seis minutos pal pitíu final cuando Helmut Rahn marcaba'l que sería'l definitivu 3-2, que-y daba una inesperada ventaya a'l teutones. A tres minutos del final, Puskás consiguía l'empate, pero'l xuez de llinia Benjamin Griffiths anulaba'l tantu por [[fora de xuegu]], nuna polémica decisión.<ref name="ESPN">{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.go.com/futbol/copa-mundial/nota?id=936540 |títulu=La historia de Suiza 1954 |editor=ESPN Deportes |fecha=3 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010|edición=I |añu=Marzu de 2010 |añu=Marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Los árbitros |páxina=73}}</ref> L'árbitru inglés William Ling decretaba'l final del partíu, y la seleición d'Alemaña Federal llograba asina'l so primer títulu na historia de los mundiales.<ref>{{Cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/deporte/Alemaña/llora/milagru/Berna/elpepidep/20031020elpepidep_22/Tes |títulu=Alemaña llora'l milagru de Berna |editor=El País |autor=José Comas |fecha=20 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=milagru-aleman-esconxura-maxa-hungria-502090.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru alemán esconxura la maxa d'Hungría |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3484/match=1278/classic-match/index.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru de Berna |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Esti partíu tuvo una trescendencia enorme nel país porque marcaba la renacencia d'Alemaña al empar que foi una inyeición enorme de moral pa una nación afarada pola guerra. No futbolístico, el Milagru de Berna» marcaría un antes y un dempués nel carreru del fútbol xermano. De magar, Alemaña nun falló nenguna cita mundialista y nun abandonaría la primer llinia nel fútbol internacional.<ref>{{Cita web |url=http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña |títulu=El milagru de Berna que rehabilita a Alemaña |editor=La Prensa |fecha=26 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña|fechaarchivu=23 de payares de 2015}}</ref> Mención estreme merez la figura del gran capitán [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]], consideráu pola [[FIFA]] como unu de los más grandes de tolos tiempos,<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=44747/index.html «Fritz Walter: l'héroe alemán de la posguerra»]</ref> lleenda del fútbol alemano y el so primer ídolu. Él más que naide simbolizaría la garra» del fútbol xermano que tantes vegaes apaecería na historia de los mundiales. ==== Del Mundial de Suecia 1958 al Mundial de Méxicu 1970 ==== Alemaña [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1990#4|clasificóse como segunda]] del grupu 4 pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Mundial de 1958]] en [[Suecia]] al acabar per debaxo de la seleición neerlandesa, y percima de la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Gales|seleición galesa]]. Con tres trunfos y mesmu númberu d'empates. Nel sortéu, foi-y designáu'l grupu A, que compartió coles seleiciones de {{sel|Arxentina}}, {{sel|Checoslovaquia}} y {{sel|Irlanda del Norte}}. Como vixentes campeones, nel primer partíu impunxéronse 3-1 al equipu arxentín, celebráu'l 8 de xunu nel [[Malmö Stadion]]. Darréu algamaron un empate frente a los checoslovacos depués de tar embaxo 2-0. Nel postreru, tamién igualó 2-2 ante'l norirlandeses, clasificaron primeros del so grupu. El 19 de xunu de 1958 en cuartos de final, nuevamente tuvieron como sede'l Malmö Stadion. [[Helmut Rahn]] nel minutu 12 marcó'l gol de la clasificación a semifinales frente a [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|Yugoslavia]]. El 24 de xunu de 1958, nel [[Estadiu Ullevi]] de [[Gotemburgu]], vencieron 1-3 ante l'organizador, la [[seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]]. Na semifinal, Alemaña empezó ganando con gol de [[Hans Schäfer]] al 24, pero los locales empataron al 32 y nel segundu tiempu soterraron al conxuntu de Herberger. Cuatro díes dempués na mesma sede del partíu anterior, la seleición foi goliada nel partíu pol tercer llugar pola [[Seleición de fútbol de Francia|escuadra francesa]] por 3-6. Pa los xermanos Rahn, Cieslarczyk y Schäfer; ente que pa los galos», [[Just Fontaine]] marcó cuatro, en tanto Kopa y Douis complementaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1958 |url=http://www.rsssf.com/tables/58full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Alemaña Occidental nun llogró refrendar el so títulu, aun así [[Sepp Herberger]] caltúvose como seleccionador. [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Alemaña participó]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Mundial de Chile 1962]] en quedando primer del [[Clasificación d'UEFA/AFC/CAF pa la Copa Mundial de Fútbol de 1962|Grupu 3 de la Clasificación UEFA]], onde s'enfrentó a les seleiciones [[Seleición de fútbol de Grecia|griega]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|norirlandesa]]. Quedó encuadrada nel [[Grupu B de la Copa Mundial de Fútbol de 1962|grupu B]] cola anfitriona [[Seleición de fútbol de Chile|seleición chilena]], la [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]] y la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]].<ref>{{Cita web |nome1=John |apellíu1=Brewin |nome2=Martin |apellíu2=Williamson |títulu=World Cup History: 1962 |url=http://www.espnfc.com/fifa-world-cup/story/1834569/world-cup-history-1962 |obra=ESPN FC |editorial=ESPN Internet Ventures |fecha=30 d'abril de 2014 |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Na primer ronda, clasificóse como primer n'empatando frente a Italia y llograr triunfo ante Suiza por 2-1 y ante Chile por 2-0; yá en cuartos de final, la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]] vengó la so eliminación del mundial pasáu na mesma fase y pol mesmu marcador de 1-0.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1962 |url=http://www.rsssf.com/tables/62full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> A partir de 1964 [[Helmut Schön]], quien fora asistente d'[[Sepp Herberger|Herberger]], asumió'l cargu de seleccionador pal siguiente mundial. Los alemanes superaron con ésitu'l grupu 2 de la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|clasificación de la UEFA]], compartíu cola seleiciones de {{sel|Suecia}} y {{sel|Xipre}}. Na fase final del [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|Mundial d'Inglaterra]] quedó instalada nel grupu B xunto a los selectivos de {{sel|Arxentina}}, {{sel|España}} y {{sel|Suiza}}. La participación del equipu alemán occidental empecipió'l 12 de xunetu, nel [[Estadiu Hillsborough]] de [[Sheffield]], con una goliada sobre la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 5-0, con un tanto de Held, dobletes de [[Helmut Haller]] al 20 y al 77 de penal, y de [[Franz Beckenbauer]] al 39 y al 52. Aquella resultancia dio lluces de la nueva xeneración alemana que más tarde tendría una xeneración na siguiente década. Nel segundu alcuentru del grupu, foi apostáu'l 16 de xunetu dientro de [[Villa Park]] de [[Birmingham]], ante la [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], dambos conxuntos sellaron l'empate, que resultó-yos benéficu más tarde. Nel últimu choque, vencieron a la [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]] por 2-1, los ibéricos abrieron el marcador con gol de [[Josep Maria Fusté]] al 22. Magar ello, la escuadra nacional dio vio vuelta al partíu con anotaciones de [[Lothar Emmerich]] nel minutu 38, y casi al rematar l'alcuentru, nel minutu 84, [[Uwe Seeler]] sentenció'l partíu y venció-y el primer llugar del grupu al so equipu.<ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1966/07/21/pagina-3/945652/pdf.html |títulu= ESPAÑA 1-ALEMAÑA 2 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunetu de 1966 |obra=Mundo Deportivo.com}}</ref> Una de los cuartos de final más brilloses, diose cita'l 23 de xunetu nel [[Estadiu Hillsborough]], la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] empareyóse ante los europeos. Un [[Helmut Haller]] con un doblete incluyíu (11 y 38), y los tantos de Beckenbauer nel minutu 70 y de Uwe Seeler al 75, amontaron les posibilidaes teutones de consagrase n'esponiendo nel alcuentru duramente al cuadru suramericanu.<ref>{{Cita web |url=http://www.todoslosmundiales.com.ar/index.php/copes-del mundu mundial-de-futbol/mundiales-de-futbol-copa-del mundu mundial-de-futbol-de-inglaterra-1966-copa-del mundu-inglaterra66-england66/425-siguen-los-choreos-a-sudamerica |títulu=Mundial d'Inglaterra 1966 – Siguen los choreos a Suramérica |editorial=Todoslosmundiales.com.ar |fechaaccesu=3 de xunu de 2010}}</ref> En contraste col enfrentamientu anterior, la semifinal ante la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]] foi bien equilibráu, y definióse gracies a la puntería de Haller y Beckenbauer, un efectivu 2-1 clasificó a Alemaña Federal a la final dolce años dempués del primer títulu ante los húngaros.<ref>{{Cita web |url= https://news.google.com/newspapers?nid=Fr8DH2VBP9sC&dat=19660726&printsec=frontpage&hl=en |títulu= West Germany Nips 10 Russians 2-1 |fecha=26 de xunetu de 1966 |obra=Montreal Gazette |fechaaccesu=11 d'ochobre de 2013 |idioma=inglés}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1966|El compromisu decisivu]] amenóse'l 30 de xunetu, ante la anfitriona [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], col [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] como sede ante 96,924 espectadores. [[Helmut Haller]] abrió'l marcador al minutu 12, sicasí nel minutu 18 los ingleses respondieron con gol de [[Geoff Hurst]]. [[Martin Peters]] al 78 polos locales y [[Wolfgang Weber]] al 89 per Alemaña Occidental sellaron l'empate parcial; por ello en tiempos extra un polémicu gol de Hurst foi validáu pol xuez al 101, más nunca pudo determinase si l'esféricu pegó nel travesal y botó nel verde primero que l'esféricu volviera al terrén de xuegu, o si ingreso dafechu na portería.<ref>{{Cita web |autor=Jaume Miseranchs |títulu=Hurst y el gol pantasma más famosa de la historia (1966) |url=http://www.mundodeportivo.com/momentos-del deporte/20160320/40574883189/hurst-y-el gol-pantasma-mas-famosu-de-la historia-1966.html |editorial=Marca deportiva |fecha=25 de marzu de 2016 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Hurst sentenció'l campeonatu al 120 pa rematar 4-2, Inglaterra ganó'l so primera y única copa hasta'l momentu y Hurst convertir nel primer futbolista na historia de los mundiales que marca hattrick nuna final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Inglaterra 1966 - Inglaterra algama l'Olimpo |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3478/match=1633/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1966 |url=http://www.rsssf.com/tables/66f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Commemorative plaque Aztec Stadium.jpg|thumb|250px|Placa conmemorativa nel [[Estadiu Azteca]]]] Na [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1970#UEFA|fase clasificatoria]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Mundial de Méxicu 1970]], l'equipu quedó encuadráu nel Grupu 7 xunto a les seleiciones [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]], [[Seleición de fútbol de la República de Chipre|chipriota]] y [[Seleición de fútbol d'Escocia|escosesa]]. Con éses consiguió la so plaza mundialista venciendo 3-2 a Escocia en Hamburgu. Alemaña conquistó'l grupu D, onde s'atopaben la [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]], la [[Seleición de fútbol de Marruecos|seleición marroquina]] y la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]], amás xugaría contra esos rivales nel [[Estadiu Nou Camp]] de [[León (Guanajuato)|León]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1970 |url=http://www.rsssf.com/tables/70f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Ganó'l primer partíu 2-1 a Marruecos, venció 5-2 a Bulgaria<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301_02a_fwc_goals_22689.pdf |editorial=Páxina oficial de la FIFA |títulu=FIFA World Cup goals |idioma=inglés}}</ref> ya impúnxose a 3-1 a los suramericanos.<ref>{{cita noticia |url=https://news.google.com/newspapers?id=EU5SAAAAIBAJ&sjid=JnwDAAAAIBAJ&pg=6128,411061&dq=peru&hl=en |editorial=[[St. Petersburg Times]] |títulu=Germany, Brazil lead World Cup |fecha=11 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Cola totalidá de trunfos clasificar a la siguiente fase como una de los selectivos favoritos. El duelu de la final anterior repitir nos cuartos de final, naquella ocasión los xermanos saldaron cuentes contras los «Pross». Los ingleses adelantráronse 2-0 nel marcador colos tantos Alan Mullery al 31 y del anotador na final pasada [[Martin Peters]] al 49. Nuna histórica tarde, el selectivu xermanu con [[Franz Beckenbauer]] (68), Uwe Seeler (82) y [[Gerd Müller]] (108) diéron-y vuelta al partíu na prórroga, llogrando conxuntamente el pase a semifinales.<ref>{{Cita web |url=http://footballrepublik.com/bundesliga-50-the-birth-of-the-professional-game/ |editorial=Football Republik |títulu=Bundesliga 50 – The birth of Germany's Professional Game |fecha=9 de xunu de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |urlarchivu=http://www.webcitation.org/6I2ptukcS |fechaarchivu=11 de xunetu de 2013 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Downing |nome=David |títulu=The Best of Enemies: England v Germany |editorial=Bloomsbury Publishing |añu=2001}}</ref> La semifinal que protagonizaron xuntu colos [[Seleición de fútbol d'Italia|italianos]] el 17 de xunu de 1970 nel [[Estadiu Azteca]], pasó a integrar la lleenda del fútbol y ye conocida tamién como «[[El Partíu del Sieglu]]».<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Una prueba de resistencia y voluntá |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Naquel partíu históricu de cucurrabucos, los italianos llevaron l'alcuentru. L'italianu [[Roberto Boninsegna]] marcó'l primer gol de partíu nel minutu 8, sicasí casi por cumplir el tiempu, nel minutu 90 el defensa [[Karl-Heinz Schnellinger]] empató p'Alemaña. La prórroga foi la única na historia en que se marcaron cinco tantos, en dichu forgo Franz Beckenbauer mancóse'l brazu pero siguió dientro del terrén. Gerd Müller nel minutu 94 adelantró a la escuadra alemana. Sicasí, el marcador volvió dase la vuelta, esta vegada a favor d'Italia, yá que [[Tarcisio Burgnich]] nel minutu 98 y [[Luigi Riva]] nel minutu 104 poníen el 3-2. Nuevamente empareyóse'l partíu con Gerd Müller al 110, pero un minutu dempués el gol decisivu marcar l'italianu [[Gianni Rivera]] tres asistencia de Boninsegna, el marcador remató 4-3.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Italia 4-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=El partíu del sieglu |url=http://espndeportes.espn.go.com/news/nota?id=1849282&s=futbol/mundiales&type=story |editorial=ESPN Deportes |fecha=30 de setiembre de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/03/mexico_1970/2010/03/30/seccion_02/1269930625.html |títulu= El partíu del sieglu de los Mundiales |fechaaccesu=20 de xunetu |obra=Diariu Marca}}</ref> Como consuelu, la «Mannschaft» consiguió'l tercer puestu de la competencia venciendo pola mínima a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición charrúa]] gracies al tantu de [[Wolfgang Overath]] nel minutu 26.<ref>{{cita noticia |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F1091FFE3A5D16768FDDA80A94DE405B808BF1D3 |editorial=[[Associated Press]] |títulu=West Germany conquers Uruguái, 1-0, for Third Place in World Cup Soccer |fecha=20 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> La descollante actuación del bombarderu» [[Gerd Müller]] na xusta mexicana, [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] del Mundial con 10 goles, valió-y el [[Balón d'Oru 1970|Balón d'Oru ''France Football'' 1970]], el primeru que consiguiera un futbolista alemán. Sicasí, el xugador insinia d'esta dómina foi'l queríu [[Uwe Seeler]], unu de los mayores iconos<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=57776/index.html «Uwe Seeler, un iconu con rangu de lleenda»]</ref> del fútbol xermano, capitán honoríficu de la seleición alemana y que comparte con [[Pelé]] y col tamién alemán [[Miroslav Klose]], máximu artilleru na historia de la competición, l'honor de ser l'únicu xugador en marcar en cuatro ediciones de la Copa del Mundu: [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]] (2 goles) y [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] (3 goles). Tres nun apostar les primeres ediciones del apocayá creáu [[Eurocopa|Campeonatu d'Europa de Naciones]],<ref group="n" name="RENUNCIAEURO">Alemaña Federal tornó participar nes primeres dos ediciones de la competición por motivos políticos y por creer que l'equipu occidental solo tenía d'apostar la Copa Mundial, desmereciendo asina'l Campeonatu d'Europa.</ref><sup>,</sup><ref name="RENEURO">{{Cita web |autor=Elpaís.com |títulu=Primeres Eurocopes, y primeros arrenuncios a participar |url=https://elpais.com/elpais/2012/06/02/fotorrelato/1338646251_273330.html#1338646251_273330_1338812234 |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012}}</ref> Alemaña demostraría finalmente'l so poderíu na máxima competición europea que sería l'empiezu de la dómina más gloriosa de la historia de la seleición.<ref>{{Cita web |autor=Santiago Siguero |títulu=Los 100 años d'historia de la Mannschaft |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/2010/04/02/seccion_01/1270216085.htmlLos 100 años d'historia de la Mannschaft |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Dómina dorada (1972-1980) ==== [[Ficheru:Franz Beckenbauer 22-6-74.png|thumb|190px|right|[[Franz Beckenbauer]], capitán de la seleición alemana campeona n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña 1974]].]] [[Ficheru:Gerd Müller 1974.jpg|thumb|130px|left|Gerd Müller alzando'l troféu de la Copa Mundial de Fútbol de 1974.]] Esti periodu de dominación alemana tamién coincidió cola dómina de gloria de los sos clubes nel Vieyu Continente, cuando [[F.C. Bayern Múnich|FC Bayern München]] y darréu [[Borussia Mönchengladbach]] yeren protagonistes de les [[Lliga de Campeones de la UEFA|Copes d'Europa]]. Pa la [[Clasificación pa la Eurocopa 1972|clasificación del Euru de 1972]], Alemaña Occidental ganó'l grupu 8 de forma invicta ante {{sel|Albania}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Turquía}}, sumando 10 puntos, con 4 trunfos y 2 empates. Na siguiente ronda de la eliminatoria, apostóse una liguilla contra la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición d'Inglaterra]] pa definir el clasificáu a la fase final. El primer partíu foi un 3-1 a favor de los alemanes nel [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] de [[Londres]], celebráu'l 29 d'abril de 1972.<ref>{{Cita web |títulu=Inglaterra 1-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3827/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] foi un empate favorable a'l teutones, quien llograron la so primer clasificación a una fase final d'un Euru'l 13 de mayu, con marcador global de 3-1.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 0-0 Inglaterra |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3830/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Sol mandu de [[Helmut Schön]], los alemanes dieron amueses del so poderíu na [[Eurocopa 1972|fase final]], celebrada en [[Bélxica]]. El 14 de xunu, nel [[Bosuilstadion]] d'[[Amberes]], imponer en semifinal por 2-1 a la anfitriona {{sel|Bélxica|seleición belga}} con doblete de [[Gerd Müller]].<ref>{{Cita web |títulu=Un máxicu Müller inspira a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=184/match=3836/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Yá na final]], celebrada'l 18 de xunu nel [[Estadiu Rei Balduino|Heysel Stadium]] de [[Bruxeles]], la escuadra, con dos tantos de [[Gerd Müller]] y unu de [[Herbert Wimmer]] golió por 3-0 a la {{sel|Xunión Soviética}}, seleición nesi entós protagonista de los [[Eurocopa|torneo europeos]].<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 - Una potente Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/overview/index.html#una+potente+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental llogró conquistar per primer vegada na so historia la Eurocopa,<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Alemaña conquista'l so primer EURU |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2338585.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> y Müller foi'l goliador del tornéu con cuatro anotaciones.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 Xugador destacáu - Un 'afortunáu' Müller da'l trunfu a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Müller demuestra'l so olfatu goliador |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=186/match=3838/postmatch/report/index.html#muller+demuestra+olfatu+goliador |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> La «Mannschaft» presentóse como la segunda seleición favorita —dempués de la neerlandesa— pa ganar la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]], pos yera la vixente campeona d'Europa y organizadora del eventu. Alemaña Occidental dientro del grupu A, venció 1-0 a {{Self|Chile}} nel so primer partíu con gol de [[Paul Breitner]] al minutu 18.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 1-0 Chile |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2003/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu duelu, con anotaciones d'[[Wolfgang Overath|Overath]], [[Bernhard Cullmann|Cullmann]] y Müller venció contundentemente por 3-0 a {{Self|Australia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Australia 0-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=1954/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel tercer alcuentru perdió 1-0 ante'l so contraparte, {{Self|Alemaña Democrática}}, cuando [[Jürgen Sparwasser]] anotó cerca del final, polo tanto'l segundu puestu de grupu clasificó a los d'occidente a la segunda ronda.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Alemanes contra alemanes |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2062/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Na segunda fase quedó nel grupu 2. Nel so primer alcuentru, que foi apostáu'l 24 de xunu nel [[Rheinstadion]] de [[Düsseldorf]] venció ensin entueyos por 2-0 a {{Self|Yugoslavia}} con Breitner y Müller como anotadores.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Yugoslavia 0-2 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2066/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Dempués nel mesmu escenariu imponer por 4-2 a {{Self|Suecia}} con goles de [[Wolfgang Overath]] (51), [[Rainer Bonhof|Bonhof]] (52), [[Jürgen Grabowski|Grabowski]] (76) y [[Uli Hoeneß|Hoeness]] (89 de penal).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 4-2 Suecia |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2065/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, venció 1-0 a {{Self|Polonia}} con gol Gerd Müller nel minutu 76. El compromisu foi apostáu'l 3 de xunetu nel [[Waldstadion]] de [[Frankfurt del Main|Frankfurt]] y significó pa los xermanos el boletu a la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Polonia 0-1 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2064/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-N0716-0314, Fußball-WM, BRD - Niederlande 2-1.jpg|thumb|250px|Final de la Copa Mundial de 1974, en [[Múnich]] ([[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]).]] [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1974|Na final]], Alemaña enfrentar a la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]] el 7 de xunetu nel [[estadiu Olímpicu de Múnich]], onde s'axuntaron 75 200 espectadores.<ref>{{Cita web |autor=Juan Carlos Estepa y Javier Estepa |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la 'Naranxa Mecánica' |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> El partíu empezó con gol de los neerlandeses de penalti convertíu por [[Johan Neeskens]] al minutu 2 ensin que los alemanes tocaren el balón. Depués de 25 minutos, [[Paul Breitner]] empató l'alcuentru p'Alemaña pola mesma vía y dempués, al minutu 43, [[Gerd Müller]] llogró'l gol de la victoria, consiguiendo asina la escuadra local el so segundu títulu mundial.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Holanda lleva los aplausos; Alemaña, el títulu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=holanda-lleva-los aplausos-alemania-titulo-502151.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Los héroes de Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=605/match=2063/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental convertir nel primera escoyíu en llevantar la nueva versión del [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]. Presentárense 54 proyeutos pal nuevu troféu y escoyóse el diseñu del italianu Silvio Gazzaniga, d'oru macizo, cinco kilos de pesu y base de malaquita, una y bones la [[Copa Jules Rimet]] fuera concedida a perpetuidad a [[Brasil]] nel tornéu anterior.<ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado y Javier Estepa |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la ''"Naranxa Mecánica"'' |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na [[Eurocopa 1976]] celebrada en [[Yugoslavia]], nun pudieron refrendar el so títulu consiguíu cuatro años antes. La fase final empezó en semifinales, Alemaña Federal remontó un 2-0 adversu ante la anfitriona {{Sel|Yugoslavia}}, [[Dieter Müller]] con triplete y [[Heinz Flohe]] marcaron los tantos pal 4-2.<ref>{{Cita web |títulu=Debú espectacular de Dieter Müller |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=191/match=3691/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Asina Alemaña algamó la so tercera final consecutiva, tres la Eurocopa de 1972 y el Mundial de 1974.<ref>{{Cita web |títulu=España iguala la secuencia d'Alemaña ente 1972 y 1976 |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/06/28/eurocopa/1340834484_182031.html |editorial=Futbol.as.com |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> Na [[Final de la Eurocopa 1976|final del certame]], algamó a empatar un 2-0 en contra ante {{sel|Checoslovaquia}}, con goles de [[Dieter Müller]] y [[Bernd Hölzenbein]], quien empareyó'l marcador nel minutu 90. El partíu foi bien permediáu polo que prosiguió a la prórroga y dempués a penales, onde'l futbolista alemán [[Uli Hoeneß]] erró'l so tiru. Naquella riola de penales histórica, el checoslovacu [[Antonín Panenka]] sosprendió al mundu inventando una elegante forma de cobrar un penal, que consistió en cutir el balón cola punta de la bota la parte inferior de la pelota, introduciendo'l balón pel mediu de la portería, esti penalti dio-y el títulu al so país.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1976 - Panenka, l'héroe de Checoslovaquia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/overview/index.html#panenka+heroe+checoslovaquia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Panenka sella con estilu la victoria checa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=193/match=3693/postmatch/report/index.html#panenka+sella+victoria+checa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Como vixente campeona, Alemaña Federal clasificóse automáticamente al [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Mundial d'Arxentina 1978]]. Quedó integrada nel grupu 2 xuntu colos equipos de {{sel|Méxicu}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Túnez}}. El primer partíu foi celebráu'l 1 de xunu, nel [[Estadiu Antonio Vespucio Liberti|Estadiu Monumental]], y empató ensin goles con Polonia. Cinco díes dempués golió 6-0 a los mexicanos nel [[Estadiu Olímpicu de Córdoba]] con anotaciones de [[Dieter Müller]], [[Hansi Müller]], y dos tantos de [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]] y de [[Heinz Flohe|Flohe]]. Nel últimu compromisu llogró calificar a la segunda fase n'empatando nuevamente 0-0, esta vegada ante los tunecinos. Na siguiente fase apostó los sos choques nel Olímpicu de Córdoba, empezó con un empate a cero ante la {{sel|Italia|seleición italiana}},<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Italy |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> depués per tercer ocasión na copa volvió axustar un empate ante los {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Netherlands |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Y en l'últimu duelu foi vencida pola {{sel|Austria|seleición austriaca}} por 3-2, rematando la so participación ensin poder refrendar el so campeonatu.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html |títulu=Match Report: Austria - Germany FR |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Dichu fracasu terminó col ciclu de Helmut Schön como entrenador.<ref>{{Cita web |autor=Diego Bardanca |títulu=Helmut Schön, eminencia del fútbol alemano |url=http://www.kaisermagazine.com/retroblog/helmut-schon-eminencia-del-futbol-aleman/ |editorial=Kaiser magacín |fecha=11 d'abril de 2013 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] asumió'l puestu de seleccionador dempués de la eliminación en segunda fase del Mundial de 1978. Alemaña Federal clasificó a la [[Eurocopa 1980|fase final de la Eurocopa de 1980]] ensin entueyos, onde quedó integrada nel grupu 7 xunto a les seleiciones de Gales, Malta y Turquía. Remató invicta la fase clasificatoria con 4 victories y 2 empates; amás con 17 goles anotaos y solo unu recibíu. Nel [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|tornéu d'Italia]] foi asignada nel grupu A, nel primer duelu debutó con trunfu pola mínima ante {{sel|Checoslovaquia}} con gol de [[Karl-Heinz Rummenigge]] nel minutu 57.<ref>{{Cita web |títulu=Bastó'l gol de Rummenigge |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3572/postmatch/report/index.html#bastu+rummenigge |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu compromisu llograron avanzar a la final dempués de trunfar por 3-2, [[Klaus Allofs]] marcó triplete ante la seleición de {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |títulu=Schuster, demasiáu pa Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3574/postmatch/report/index.html#schuster+demasiáu+pa+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Ente que nel postreru partíu empató ensin goles con {{sel|Grecia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Tables ente xermanos y griegos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3577/postmatch/report/index.html#tables+ente+xermanos+griegos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> El 22 de xunu de 1980, Alemaña ganó la so segunda Eurocopa ganando na final a {{sel|Bélxica}} por 2-1 nel [[Stadio Olimpico]].<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Imponse la potencia xermana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2327110.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Horst Hrubesch]] foi la figura del partíu al anotar los dos goles.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 - Hrubesch corona la renacencia alemana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/overview/index.html#hrubesch+corona+renacencia+aleman |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 Xugador destacáu - Meyor tarde que nunca pa Hrubesch |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/history-maker/index.html#meyor+tarde+nunca+pa+hrubesch |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== La seca de títulos (1980-1990) ==== Na [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|fase de clasificación pal mundial de 1982]] compartió'l grupu 1 colos sos similares de {{sel|Albania}}, {{sel|Austria}}, {{sel|Bulgaria}} y {{sel|Finlandia}}. Con una totalidá de 8 trunfos, 33 goles anotaos y solu trés encaxaos clasificó al [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|Mundial d'España 1982]] con grandes mires. Yá n'[[España]] foi-y asignáu por aciu el sortéu'l grupu B, xuntu coles seleiciones [[Seleición de fútbol d'Arxelia|arxelina]], [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]] y [[Seleición de fútbol de Chile|chilena]]. En dicha fase de grupos foi-y asignada como sede de los sos partíos [[Estadiu Municipal El Molinón|El Molinón]] de [[Xixón]]. El primer alcuentru celebráu perder 1-2 ante Arxelia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los Fennecs sosprienden |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=293/match=741/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Dempués superaron con autoridá por 4-1 a Chile, con triplete de [[Karl-Heinz Rummenigge]] (9, 57 y 66) y otru tantu d'[[Uwe Reinders]] nel minutu 88. Nel postreru partíu, Alemaña riquía del trunfu p'avanzar a la segunda fase, ente que'l so rival en vez, Austria, yá clasificara ganando los sos alcuentros; el 25 de xunu vivióse unu de los partíos más polémicos de la historia de los mundiales, el duelu [[Alemaña Federal vs. Austria (1982)|saldar con un 1-0 favorable a los alemanes]], con gol tempraneru de [[Horst Hrubesch]] al minutu 10. La resultancia benefició a los alemanes y austriacos, y perxudicó direutamente a los arxelinos.<ref>{{Cita web |títulu=L'amañu más vergonzosu de la historia de los mundiales |url=https://www.marca.com/2013/06/25/futbol/futbol_internacional/1372165720.html |editorial=Diariu Marca |fecha=25 de xunu de 2013 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase foi encuadrada nel grupu 2 y amás foi-y asignada'l [[estadio Santiago Bernabéu]] como sede, onde s'impunxeron 2-1 a la anfitriona {{sel|España}} con goles de [[Pierre Littbarski]] y [[Klaus Fischer]].<ref>{{Cita web |url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1982/07/03/pagina-3/1080449/pdf.html |títulu=2-1: "Stop" a España |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |fecha=3 de xunetu de 1982 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Depués empataron ensin goles contra Inglaterra, sellando asina'l so pase a semifinales. El 8 de xunetu, les semifinal foi allugada pol [[Estadiu Ramón Sánchez Pizjuán]] de [[Sevilla]], vivióse un históricu 3-3 ente {{self|Francia}} y Alemaña Occidental. Littbarski anotó'l 1-0 al 17, pero al 26 [[Michel Platini]] convirtió l'empate pela vía penal. Yá cuando se llegó a tiempos extra, los franceses [[Marius Trésor|Trésor]] y [[Alain Giresse|Giresse]] diéron-y la ventaya de 3-1 al so país. Sicasí nos siguientes minutos, los alemanes con goles Rummenigge y Fischer algamaron a empatar el partíu de forma agónica. Al rematar los 120 minutos, per primer vegada na historia, un alcuentru definir dende'l puntu penal; na riola de penales, los alemanes llevaron el boletu a la final con un penal erráu de Stielike, ente que los galos fallaron dos de los sos tiros, unu d'ellos de Platini.<ref name="Semifinal">{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los incansables alemanes despiden a los Bleus |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=295/match=914/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=25 de xunu de 2016}}</ref><ref>laguerradelgol (blogue)[http://laguerradelgol.blogspot.com/2011/10/francia-v-alemania-semifinal-mundial.html «Partíos épicos: la Batalla de Sevilla»]</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1982|Yá na final]], que se celebró'l 11 de xunetu nel Santiago Bernabéu, Alemaña Occidental perdió 1-3 ante la [[Seleición de fútbol d'Italia|«Squadra azzurra»]] de [[Paolo Rossi]] (quien anotó un gol).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Italia trunfa nun duelu de pesos pesaos |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3475/match=923/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] siguió como seleccionador y clasificaría al equipu alemán pa la [[Eurocopa 1984|Eurocopa de 1984]] en Francia. Na fase de clasificación, tuvo nel grupu 6, onde s'enfrentó a la [[Seleición de fútbol d'Albania|seleición albanesa]], la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]], la [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]]. Con empate de 11 puntos frente a Irlanda del Norte, llogró la so participación en Francia, gracies al so mayor estrema de goles. Na so primer Eurocopa tres el subcampeonatu del mundu, tuvo dientro del grupu 2 cola [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]], la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] y la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]]. El teutones empezaron el tornéu con un empate por 0-0 frente a Portugal.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña topeta ante la defensa lusa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3455/postmatch/report/index.html#alemania+topeta+ante+defensa+lusa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Col trunfu de 2-1 sobre Rumanía recompunxeron el camín, Rudi Völler foi l'autor de los dos tantos.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 2-1 Rumanía |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3457/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Finalmente cayeron 0-1 frente a España con gol nel minutu 90 d'[[Antonio Maceda Francés|Antonio Maceda]]. Alemaña Federal quedaba finalmente tercer de grupu, polo que nun se clasificaría p'apostar les semifinales.<ref>{{Cita web |títulu=Maceda abrasa a Alemaña nel últimu sollutu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3459/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/1984/06/21/pagina-3/1110547/pdf.html |títulu= 1-0:¡Milagru en París! |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunu de 1984 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Tamién venció na segunda final de [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] 2-3 ante la {{sel|Arxentina}} de [[Diego Armando Maradona|Maradona]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1986 - La consagración de Maradona |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3467/match=393/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> y los sos llugartenientes. Curiosamente'l alemanes volvieron ser verdugos de los franceses en semifinales, anque s'impunxeron esta vegada nel tiempu reglamentariu (2-0). Con [[Franz Beckenbauer]] nel banquín, en [[Eurocopa 1988|1988]] per primer vegada [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|allugaron la Eurocopa]], asina qu'ensin apostar les eliminatories europees confirmaron la so participación dos años antes. El sortéu de la fase final determinó que l'equipu foi designáu al grupu A con antelación por ser el país anfitrión. Compartió'l so grupu con {{sel|Dinamarca}}, {{sel|España}} y {{sel|Italia}}. De casualidá el grupu de la muerte» d'aquel tornéu européu. Nel entamu la seleición alemana empató 1-1 cola seleición italiana, la escuadra «azzurra» marcó'l 1-0 al 52 de [[Roberto Mancini]], anque rápido'l cuadru local empató al 55 por conductu d'[[Andreas Brehme]].<ref>{{Cita web |títulu=Brehme salva los muebles |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=5/postmatch/report/index.html#brehme+salva+muebles |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu impunxéronse 2:0 a Dinamarca con anotaciones de Jürgen Klinsmann (10) y Olaf Thon (85);<ref>{{Cita web |títulu=Thon acaba col suañu danés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=7/postmatch/report/index.html#thon+acaba+sueno+danes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> y darréu tamién toraron a España 2-0 con doblete de [[Rudi Völler]] nos minutos 29 y 51.<ref>{{Cita publicación |url= http://hemeroteca-paginas.lavanguardia.com/LVE08/HEM/1988/06/18/LVG19880618-047.pdf |títulu= Dos golazos de Voeller echaron a España de la Eurocopa |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |fecha=18 de xunu de 1988 |publicación= La Vanguardia.com}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Völler funde a España |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=9/postmatch/report/index.html#voller+funde+espana |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> D'esa manera llogró avanzar a la semifinal como líder del so grupu con 5 puntos; sicasí los planes de los xermanos de llograr el títulu en casa, viéronse atayaos gracies a la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], liderada por [[Marco van Basten]], quién foi figura de la derrota teutona por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 - Van Basten, clave n'Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/overview/index.html#van+basten+clave+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 Xugador destacáu - Van Basten recuerda'l so 'fantástica' EURU '88 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref> Estos años fueron apoderaos, ente otres, poles figures estelares de [[Karl Heinz Rummenigge]] (doble [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1980|1980]] y [[Balón d'Oru 1981|1981]]) y nuna menor midida por [[Lothar Matthäus]], quien s'ilustraría na década siguiente, concretamente nel Mundial de 1990. ==== Tricampeonatu nel Mundial d'Italia 1990 ==== [[Ficheru:6423_Lothar_Matthäus.JPG|185px|thumb|[[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona en 1990]] Alemaña clasificó al vencer sufridamente a {{self|Gales}} 2-1 con gol de [[Thomas Häßler]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Thomas Häessler, l'héroe de Colonia |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=7/news=thomas-haessler-heroe-colonia-820602.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=1 de xunetu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Alemaña compitió pol so tercer títulu]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]] d'[[Italia]]. Na primer fase del campeonatu, quedó integrada nel Grupu D xunto a la [[Seleición de fútbol de Colombia|seleición colombiana]], la [[Seleición de fútbol d'Emiratos Árabes Xuníos|seleición emirati]] y la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]]. Nel so primer choque, venció con categoría 4-1 a Yugoslavia con doblete de [[Lothar Matthäus]], y una anotación de [[Rudi Völler]] y Jürgen Klinsmann. Nel segundu, ante Emirato Árabes Xuníos tamién consiguió un favorable 5-1 con doblete de Völler, mientres Matthäus, Klinsmann y Bein marcaron los goles complementarios. Nel postreru partíu yá clasificada, ante Colombia, consiguió un empate 1-1 con un gol tardíu de [[Pierre Littbarski]] al 88, ente que los suramericanos igualaron en tiempu de compensación con una xugada de [[Freddy Rincón]]. Asina'l combináu nacional acabó como campeón de grupu.<ref name="Italia">{{Cita web |títulu=Mundial Italia 1990: Alemaña titúlase tricampeón del mundu |url=http://www.nacion.comblogsel_buzon_de_rodrigo/Mundial_Italia_1990-Seleccion_de_Alemaña-Seleccion_de_Arxentina_10_1423157671.html |autor=Nación.com |fecha=27 de xunu de 2014 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase enfrentaron a rivales de xerarquía. Los octavos de final contra la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], celebráronse'l 24 de xunu. Un alcuentru que se resolvió por un afechu 2-1, gracies a los goles de Klinsmann al minutu 51 y Andreas Brehme al 82'; per parte de la «naranxa mecánica», [[Ronald Koeman]] descontó al minutu 89 de penalti.<ref name="Italia"/> El 1 de xunetu, apostó los cuartos de final nel [[Stadio Giuseppe Meazza]] contra la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Alemaña Occidental ganó por 1-0 pela vía de penal de Lothar Matthäus nel minutu 25, algamando una vegada más la fase de semifinales. Cabo señalar que los checoslovacos apostaron el so últimu alcuentru mundialista antes de la so desintegración en 1992.<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/index.html |títulu=Historia de los Mundiales: Italia '90 |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Ficheru:FRG-ARG 1990-07-08.svg|200px|thumb|Ficha téunica del alcuentru de la final.]] Na semifinal del 4 de xunetu, nel [[Stadio delle Alpi]] de [[Turín]], la escuadra atopar cola [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], Brehme marcó'l primeru al 60, ente que diez minutos antes de rematar el xuegu l'inglés [[Gary Lineker]] empató'l marcador y el partíu allargar a la prórroga. Dempués de 120 minutos, la riola de penales definir con tolos tiros acertaos per parte de los alemanes y dos fallos de los ingleses Pearce y Waddle. Asina, Alemaña Occidental avanzó a la so tercera final consecutiva dempués de 1982 y 1986.<ref>{{Cita web |títulu=Semifinal Italia 1990: Alemaña 1 (4) – Inglaterra 1 (3) |url=http://www.geofutbol.com/2008/10/26/semifinal-italia-1990-alemania-1-4-%E2%80%93-inglaterra-1-3/ |autor=Geofutbol.com |fecha=26 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|El tornéu terminaría con una final]] apostada nel [[Estadiu Olímpicu de Roma]] ente alemanes y [[Seleición de fútbol d'Arxentina|arxentinos]] nuevamente, polo que —per primer vegada na historia repitía una final de forma consecutiva—. Los dos conxuntos cuntaron coles sos oportunidaes, pero con ciertu dominiu de la «Mannschaft». El partíu tuvo carauterizáu por errores arbitrales del colexáu uruguayu nacionalizáu mexicanu [[Edgardo Codesal Méndez|Edgardo Codesal]], sumáu a la espulsión de dos xugadores de la «Albiceleste» y l'agresión voluntaria de [[Diego Armando Maradona]] a un xugador alemán.<ref>{{Cita web |apellíu= Jurado |nome=Juan Carlos |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/2010/04/29/seccion_01/1272540438.html |títulu=A la tercera foi la vencida pero con escándalu arbitral |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Un solitariu gol, productu d'un polémicu penalti convertíu por [[Andreas Brehme]] nel minutu 87, cinco minutos antes del silbatazo final que se dio al 90+2 daría-y la tercer copa mundial a la escuadra d'Alemaña Occidental.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Alemaña algama'l cume; Italia, el desconsuelu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=alemania-algama-cume-italia-desconsuelu-502203.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Diez años dempués del so ganar la so última Eurocopa, coronábase nuevamente nel país tresalpín y dellos meses primero que se concretara'l procesu de reunificación de dichu país.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Máxica nueche alemana en Roma |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3462/match=27/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> A nivel de distinciones individuales, el mentáu [[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona del mundu, facer col prestixosu [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1990|1990]] y cola primer edición del [[Xugador Mundial de la FIFA]] en [[Xugador Mundial de la FIFA 1991|1991]]. Otru llogru que collecharon los alemanes foi que l'históricu ex-futbolista [[Franz Beckenbauer]] quien fuera campeón mundial en 1974, llogró agora'l títulu mundial como entrenador.<ref name="Beckenbauer">{{Cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/index.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=4 de mayu de 2016}}</ref> === Primeros torneos como Alemaña reunificada (1992-1999) === En coronándose campeona mundial n'Italia, los alemanes caltener nel visu del ésitu, na [[Eurocopa 1992]] depués d'esaniciar a la anfitriona {{sel|Suecia}} 3-2 en semifinales, algamaron la final.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña esanicia a la anfitriona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=216/match=6096/postmatch/report/index.html#alemania+esanicia+anfitriona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> Pero nel alcuentru decisivu foi vencida por {{sel|Dinamarca}} con un 2-0.<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Dinamarca completó'l so cuentu d'hada ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=1651184.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '92 - Dinamarca da la sorpresa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/overview/index.html#dinamarca+sorpresa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Dinamarca sospriende y ye campeona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=217/match=6098/postmatch/report/index.html#dinamarca+sospriende+campeona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> N'agostu de 1993, convertir na primer seleición n'ocupar el primer puestu del [[Clasificación mundial de la FIFA]], que foi instaurada pola FIFA pa midir el rendimientu y xerarquía de tolos selectivos nacionales del mundu acomuñaos a dicha organización. ==== Mundial d'Estaos Xuníos 1994 ==== Llegaron como favoritos a la so propia socesión al [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Mundial de 1994]] nos [[Estaos Xuníos]] pero fueron esaniciaos del tornéu en cuartos de final pola sorprendente {{sel|Bulgaria}} de [[Hristo Stoichkov]] por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Estaos Xuníos 1994 - Un matagigantes nel estadiu de los Giants |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=796/match=3096/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Trunfu na Eurocopa d'Inglaterra 1996 ==== En 1996, siendo [[Berti Vogts]] el seleccionador y por cuenta de la [[Eurocopa 1996|Eurocopa d'Inglaterra]], Alemaña clasificar tres rematar primero del grupu 7 la eliminatoria, imponiéndose a {{self|Bulgaria}} por trés puntos enriba. Na [[Alemaña na Eurocopa 1996|fase final]] foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con {{self|Italia}}, {{self|República Checa}} y {{self|Rusia}}. Nel primer alcuentru venció a la seleición checoslovaca por 2-0 con goles de [[Christian Ziege]] y [[Andreas Möller]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52506/postmatch/report/index.html#alemania+amuesa+poderio |títulu=Alemaña amuesa'l so poderíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru imponer a Rusia por 3-0 con una destacada participación de [[Jürgen Klinsmann]], quien marcó doblete y [[Matthias Sammer]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52509/postmatch/report/index.html#klinsmann+puede+rusia |títulu=La calidá de Klinsmann vence a Rusia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel últimu compromisu del grupu, empató ensin anotaciones con Italia, asina terminaron como primeros del grupu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52511/postmatch/report/index.html#italia+esaniciada |títulu=Italia cai esaniciada |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final impunxéronse 2-1 a {{self|Croacia}}, nel cual nuevamente Klinsmann y Sammer marcaron los tantos pal trunfu xermanu, ente que'l croata [[Davor Šuker]] marcó'l descuentu pal so equipu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=223/match=52913/postmatch/report/index.html#alemania+gana+ante+croacia+diez |títulu=Alemaña gana ante una Croacia con diez editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En semifinales esaniciaron a la seleición anfitriona, {{self|Inglaterra}}, depués d'empatar el partíu qu'empecipiaron embaxo nel marcador con gol a los trés minutos d'[[Alan Shearer]], [[Stefan Kuntz]] empató al minutu 16. El partíu prosiguió a la prórroga y aína a los penales, los ingleses erraron en muerte súbita un tiru de [[Gareth Southgate]], ente que los alemanes col penal de Möller atinaron tolos sos tiros y avanzaron a la final.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=224/match=52916/postmatch/report/index.html#los penaltis cara+alemania |títulu=Los penaltis, de cara d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> La [[Final de la Eurocopa 1996|final]] de foi apostada'l [[30 de xunu]], nel [[Estadiu de Wembley (1923)|Estadiu de Wembley]] de [[Londres]]. Alemaña efrentó nuevamente a la [[Seleición de fútbol de República Checa|seleición de Chequia]], tres el primer alcuentru na primer fase enfrentar nun únicu partíu de 95 minutos. Na primera parte los dos selectivos caltuviéronse equilibraos, pero na segunda parte República Checa marcó un gol de penalti de [[Patrik Berger]] nel 59. Sicasí'l alemanes reaccionaron al ingresar de cambéu a [[Oliver Bierhoff]]. Nel minutu 73 Bierfhoff metió'l gol del empate; y yá na prórroga'l mesmu Bierhoff marcó'l gol d'oru p'Alemaña nel minutu 95. La invicta seleición d'Alemaña coronóse asina per tercer vegada como campeona de la Eurocopa tres la edición de 1980, rompiendo una seca de 16 años ensin ganala.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=225/match=52917/postmatch/report/index.html#bierhoff+heroe+alemania |títulu=Bierhoff, héroe d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> [[Matthias Sammer]], foi reconocíu como'l futbolista del tornéu ya inclusive llogró la reconocencia internacional de la prensa al ganar el [[Balón d'Oru 1996|Balón d'Oru France Football 1996]].<ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 - El fútbol vuelve a casa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/overview/index.html#el+futbol+vuelve+casa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 Xugador destacáu - L'ésitu de Sammer nel EURU '96 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Francia 1998 ==== Mientres el [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de Francia 1998]], los alemanes fueron esaniciaos nuevamente en cuartos de final, esta vegada a manes de {{sel|Croacia}}, que se cobró la revancha de 1996 –pos fueren esaniciaos polos xermanos en cuartos de la Eurocopa de 1996– enxaretándo-y un humillante 3-0 a la «Mannschaft». Foi'l postreru partíu n'[[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]] de toa una xeneración d'esitosos xugadores alemanes encabezadures por [[Lothar Matthäus]] quien se despidió col récor de partíos apostaos nos mundiales (25) y tamién el récor de ser llexendariu (compartíu col arqueru mexicanu [[Antonio Carbajal]] y l'arqueru italianu [[Gianluigi Buffon]]) de participaciones a los mundiales (5).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Francia 1998 - La xubilación alemana |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=1025/match=8783/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Participó per primer vegada na nueva [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] na [[Copa FIFA Confederación 1999|edición de Méxicu 1999]]. Foi encuadrada nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 1999|grupu B]], la seleición quedó fora na primer fase dempués de gana-y a la [[Seleición de fútbol de Nueva Zelanda|seleición neozelandesa]] con resultancia de 2-0; y ser vencida por 0-4 per Brasil y 0-2 per Estaos Xuníos. === Años 2000 === ==== Eurocopa 2000 ==== Pa la [[Eurocopa 2000|Eurocopa de 2000]] celebrada en [[Bélxica]] y en [[Países Baxos]], Alemaña llogró la so [[Clasificación pa la Eurocopa 2000|clasificación nel grupu 3 de la UEFA]] onde tuvo como rivales a la [[seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]], la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]], y les débiles representantes [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y [[Seleición de fútbol de Moldavia|seleición moldava]]. Foi la seleición que más puntos atropó, un total de 19, sumando 6 victories, un empate y una derrota, con 20 goles a favor, y tan solo 4 en contra. Quedó encuadrada nel grupu A xuntu con {{sel|Inglaterra}}, {{sel|Portugal}} y {{sel|Rumanía}}. Nel [[Stade Maurice Dufrasne]] de [[Liexa]] (Bélxica) llogró un empate 1-1 ante la seleición rumana nel primer partíu.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña dexa dos puntos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64845/postmatch/report/index.html#alemania+dexa+puntos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru, apostáu nel [[Stade du Pays de Charleroi]], cayó 0-1 ante la escuadra inglesa;<ref>{{Cita web |títulu=Importante trunfu inglés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64847/postmatch/report/index.html#importante+trunfo+veríes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> y nel postreru, apostáu nel [[Stadion Feijenoord]] de [[Rotterdam]], perdió de forma humillante por 0-3 ante la suplente seleición portuguesa.<ref>{{Cita web |títulu=Los suplentes lusos superen al campeón |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64850/postmatch/report/index.html#los+suplentes+lusos+superiores |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Asina se peracabó la peor participación alemana nes Eurocopes xuntu cola del [[Eurocopa 2004|tornéu de 2004]], pos per primer vegada na so historia quedó esaniciada na ronda de grupos d'una fase final. Darréu'l seleccionador [[Erich Ribbeck]] arrenunció'l 21 de xunu.<ref name="dfbresignation">{{cita noticia |títulu=Ribbeck quits as Germans head home |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/euru2000/teams/germany/799959.stm |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016 |obra=BBC |fecha=21 de xunu de 2000 |idioma=inglés}}</ref> El 3 de xunetu foi sustituyíu pol ex-futbolista [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2000/07/03/EMD20000703031MDP.pdf |títulu=Völler va faer de ponte |nome=Rainer |apellíu=Kalb |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=3 de xunetu de 2000 |páxina=31|formatu=[[PDF]]}}</ref> ==== Mundial de Corea y Xapón 2002 ==== Alemaña tuvo encuadrada nel [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2002|grupu 9 de les eliminatories]], en busca de la clasificación pal primer Mundial celebráu n'[[Asia]] que tamién foi'l primeru co-entamáu por dos países; Xapón y Corea del Sur. Esti grupu deparó un doble enfrentamientu, bien especial pola agafada rivalidá, contra {{sel|Inglaterra}}. Los sos otros rivales fueron {{sel|Finlandia}}, {{sel|Grecia}} y {{sel|Albania}}. Alemaña tuvo qu'allegar a repescar pa poder apostar el Mundial. Esto asocedió por una serie de resultancies adverses, como los empates (2-2 y 0-0) concedíos frente a Finlandia y sobremanera una doliosa gana ante Inglaterra por 1-5 en [[Múnich]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - El milagru d'Inglaterra en Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=3/news=milagru-inglaterra-munich-709867.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=11 de marzu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí, en repescar, venció a la {{sel|Ucraína}} d'[[Andriy Shevchenko]] con un resultáu global de 5-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La hora de Ballack |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2009/m=7/news=hora-ballack-1084799.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=28 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Oliver_Kahn.jpg|thumb|270px|[[Oliver Kahn]], escoyíu'l meyor xugador y porteru de la Copa Mundial de 2002, primero na so posición que llogró ganar el Balón d'Oru del Mundial.]] Na fase de grupos del mundial, Alemaña tuvo encuadrada nel grupu E xunto a los sos pares de {{sel|Irlanda}}, {{sel|Camerún}} y {{sel|Arabia Saudita}}. Los sos trés alcuentros apostar en suelu xaponés. Debutó'l 1 de xunu nel [[Sapporo Dome]], frente a los saudinos, rival contra'l que se saldó cola mayor goliada de los xermanos en cualquier cita mundialista, yá que los venció por 8-0. La «aplastante victoria teutona» llegó al traviés del triplete de [[Miroslav Klose]] y los goles de [[Michael Ballack]], [[Carsten Jancker]], [[Thomas Linke]], [[Oliver Bierhoff]] y [[Bernd Schneider (futbolista)|Bernd Schneider]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golió a Arabia Saudita 8-0 |url=http://www.eluniverso.com/2002/06/01/0001/653/5D355C8EB0D743C287A8EB3943A8DF4D.html |editorial=L'Universu |fecha=1 de xunu de 2002 |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu del grupu, empató a unu contra la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición de República d'Irlanda]], oldeo onde'l irlandeses empataron nos últimos intres del choque por aciu de [[Robbie Keane]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República d'Irlanda |url=http://web.archive.org/web/20140716141411/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950017/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Yá nel tercer duelu, apostáu'l 11 de xunu nel [[Estadiu Ecopa de Shizuoka|estadiu Ecopa]] de [[Shizuoka]], Alemaña ganó'l tercer partíu ensin munches dificultaes por 2-0 frente a Camerún, partíu nel cual l'arqueru [[Oliver Kahn]] realizó delles tapaes espectaculares; en tantu, les anotaciones fueron marcaes por [[Marco Bode]] al 50 y Miroslav Klose al 79. Asina llogró'l lideralgu del grupu camín de la segunda fase.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Camerún - Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20140716161918/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950035/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|octavos de final]], celebráu'l 15 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Jeju]] de [[Seogwipo]], venció 1-0 a {{sel|Paraguái}} por conductu d'[[Oliver Neuville]] al minutu 88.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - Paraguay |url=http://web.archive.org/web/20140716143919/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950200/match=43950049/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> [[21 de xunu|Seis díes dempués]], en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|cuartos de final]] apostó'l so primer alcuentru nel país [[Corea del Sur|surcoreanu]], específicamente'l [[Estadiu Mundialista de Ulsan|Estadiu Munsu]] d'[[Ulsan]], llograron vencer pola mínima a la seleición estauxunidense con gol de cabeza de [[Michael Ballack]] al 39 del alcuentru.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - EEXX |url=http://web.archive.org/web/20140701120945/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950300/match=43950058/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Na antoxana de la final, enfrentar col discutiniu [[Seleición de fútbol de Corea del Sur|seleición surcoreana]]. Nun ríxidu alcuentru, la «Mannschaft» imponer a la anfitriona por 1-0 con gol de Ballack al 75, clasificó asina nuevamente a una final el 25 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Seúl|Estadiu mundialista]] de [[Seúl]]. Lo negativu que dexó'l pase pa los de [[Rudi Völler]] foi la suspensión del citáu Ballack pa la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República de Corea |url=http://web.archive.org/web/20140716155349/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950400/match=43950061/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/05/corea_y_japon_2002/2010/05/10/seccion_01/1273512315.html |títulu=Alemaña, ensin talentu pero na final editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> El rival de la [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|séptima final xermana]] yera la {{sel|Brasil}} de [[Ronaldo]], y diose cita nel [[Estadiu Internacional de Yokohama|estadiu de Yokohama]], el 30 de xunu. Yera un doble forgo, nel cual de decidía quien sería'l meyor xugador del tornéu que s'apostaba ente'l meyor porteru del mundu nesi momentu, [[Oliver Kahn]], frente al meyor delanteru d'esa cita, un renacíu Ronaldo. Yera la primer vegada que dambes naciones enfrentar nun Mundial. Con doblete del mentáu Ronaldo, Brasil imponer por dos goles a cero anque pa consuelu de los xermanos, Oliver Kahn llogró'l [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Balón d'Oru|Balón d'Oru]] y el [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|troféu Lev Yashin]] de la xusta.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La final más esperada |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=43950600/match=43950064/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2004 ==== Depués del subcampeonatu mundial llográu en 2002 y ganar la so clasificación nel grupu 5 de la eliminatoria venciendo 3-0 a {{sel|Islandia}}, Alemaña confirmó la so asistencia na docena edición de la Eurocopa celebrada nel país ibéricu, [[Portugal]]. Magar les altes mires, la seleición nun llogró avanzar a la segunda fase per segunda vegada consecutiva como na [[Eurocopa 2000|edición pasada]]. Foi asignada nel grupu D, el so debú dio'l 15 de xunu nel [[Estádio do Dragão]] de [[Porto]], en dichu compromisu empató cola seleición de Países Baxos por 1-1, [[Torsten Frings]] al 30 de partíu marcó la victoria parcial, pero nel minutu 81, el neerlandés [[Ruud van Nistelrooy]] igualó l'alcuentru.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Probe espectáculu en Porto |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059170/postmatch/report/index.html#probe+espectaculo+oporto |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu apostáu'l 19 de xunu nel [[Estádio do Bessa XXI]] de [[Porto]], ante Letonia, el combináu xermanu complicóse la participación al nun llograr concretar la so primer victoria, empatando ensin goles.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Ensin recurso ante la cenicienta |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059178/postmatch/report/index.html#ensin+recurso+ante+cenicienta |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> El postreru partíu foi celebráu'l 23 de xunu nel [[Estádio José Alvalade]] de [[Lisboa]], polo tanto en —el duelu decisivu— cayó por 1-2 ante la [[Seleición de fútbol de la República Checa|seleición checa]], el mediocampista [[Michael Ballack]] marcaba'l gol de la clasificación a los cuartos de final, pero los checos remontaron el marcador con anotaciones de Heinz al 30 y Baroš al 77; asina'l combináu nacional sumó otru fracasu internacional.<ref>{{Cita web |títulu=Otru históricu esaniciáu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059187/postmatch/report/index.html#otru+historico+esaniciáu |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Depués de dichu fracasu, [[Rudi Völler]] dimitió del puestu d'entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/news/newsid=199862.html#voller+dexa+seleccion |títulu=Völler dexa la seleición editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://elpais.com/diario/2004/06/25/deportes/1088114406_850215.html |títulu="Agora nun tendría creitu" |apellíu=Comas |nome=José |obra=[[El País (España)|El País]] |fecha=25 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Anfitriona del Mundial de 2006 ==== El 7 de xunetu de 2000, en reñíu sortéu, con doce voto a favor contra once pa [[Sudáfrica]], la [[FIFA]] concediólu a [[Alemaña]] la organización de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|decimoctava edición]] de la Copa Mundial de Fútbol. El 26 de xunetu de 2004, el exseleccionado Jürgen Klinsmann tornó a Alemaña pa ocupar el so nuevu puestu d'entrenador del equipu nacional d'Alemaña, asocediendo al so antiguu compañeru d'equipu y atacante [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2004/07/27/EMD20040727029MDP.pdf |títulu=Klinsmann yá ye seleccionador y cuntaría con Ailton |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=27 de xunetu de 2004 |páxina=29|formatu=[[PDF]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://futbol.as.com/futbol/2004/07/27/mas_futbol/1090909639_850215.html |títulu=Klinsmann va dirixir a la seleición hasta 2006 |obra=[[As (periódicu)|AS]] |fecha=27 de xunetu de 2004}}</ref> Klinsmann entamó darréu un ambiciosu y agresivu proyeutu con cuenta de modernizar la xerencia del equipu. Trayendo a [[Oliver Bierhoff]], otru atacante alemán, recibió sofitu nel espardimientu de les xeres de rellaciones públiques previstes. Amás, creó un nuevu movimientu p'alicar el envejeciente equipu tres la desastrosa prestación mientres la Eurocopa de 2004. La falta de compromisos oficiales tuvo de resultes una sensible baxa d'Alemaña nel [[ranking FIFA]] yá que ocupó la so peor posición en marzu de 2006 (22°). Aun así, la «Mannschaft» tuvo un bon desempeñu na [[Copa FIFA Confederación 2005|Confederaciones de 2005]], qu'entamó al rematar tercera practicando un fútbol abiertamente ofensivo. [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Encabezaron el grupu A]], que ganaron depués d'imponese 4-3 a {{sel|Australia}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Australia |url=http://web.archive.org/web/20100723193913/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030002/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> 3-0 a {{sel|Túnez}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Túnez-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20100826003136/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030005/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> y empatar 2-2 con {{sel|Arxentina}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Arxentina-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20121101235930/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030010/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> En semifinales foi esaniciada por {{sel|Brasil}} con un marcador de 2-3, con anotaciones alemanes de [[Lukas Podolski]] y [[Michael Ballack]]; y dos d'[[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] y un penal de [[Ronaldinho]] pa los brasilanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Brasil |url=http://web.archive.org/web/20111219074302/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030013/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> Nel partíu pol tercer puestu vencieron 4-3 a {{sel|Méxicu}} con goles alemanes de Podolski, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Robert Huth|Huth]] y Ballack; y dos de [[Jared Borgetti]] y unu de [[Francisco Fonseca]] pa los mexicanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Méxicu |url=http://web.archive.org/web/20090611233259/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030015/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Confederaciones 2005 |url=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/overview.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Wm-oly-de-cr.jpg|thumb|Aficionaos alemanes reparen el partíu inaugural nel [[Estadiu Olímpicu de Múnich|Parque Olímpicu]] de [[Múnich]].]] Alemaña ingresó direutamente al [[Grupu A de la Copa Mundial de Fútbol de 2006|Grupu A]] de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Copa Mundial]] como sede organizadora de la mesma, acompañáu por {{Sel|Ecuador}}, {{Sel|Polonia}} y {{Sel|Costa Rica}}. Apostó'l partíu inaugural de Acopar frente a {{sel|Costa Rica}} nel [[Allianz Arena]] de [[Múnich]], el día 9 de xunu. L'equipu xermánicu poner en ventaya rápido con un gol de [[Philipp Lahm]], apenes seis minutos dempués d'empezáu l'alcuentru, anque'l conxuntu centroamericanu llogró empatar el partíu pocu dempués per mediu de [[Paulo Wanchope]]. Sicasí, l'alemán [[Miroslav Klose]] volvió poner al so equipu enriba antes de llegar a los venti minutos de la primer parte. Yá nel segundu tiempu, el mesmu xugador anotó'l tercer tantu p'aumentar la diferencia, a pesar de que Wanchope descontó más tarde. [[Torsten Frings]] foi'l xugador qu'anotó l'últimu gol de los [[Europa|europeos]] pal 4-2 definitivu, a tan solu trés minutos de la finalización del alcuentru. Polos sos dos goles, el futbolista Miroslav Klose foi escoyíu ''Xugador Budweiser del partíu'',<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |títulu=Klose, Xugador Budweiser frente a Costa Rica |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> que de casualidá esi mesmu día festebaja el so cumpleaños númberu 28. Cinco díes más tarde, Alemaña tuvo d'enfrentase a Polonia. El partíu llevar a cabu nel [[Signal Iduna Park]], de la ciudá de [[Dortmund]], y presentóse como'l más complicáu pal conxuntu xermánicu dientro de la fase de grupos, que depués de noventa minuto de incesable engarradiella, atopó'l gol gracies a [[Oliver Neuville]] en tiempu de descuentu de la segunda parte. [[Philipp Lahm]] foi escoyíu como'l ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |títulu=Lahm, Xugador Budweiser frente a Polonia |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> El trunfu llográu frente a la seleición polaca, sumáu al llográu díes antes frente a Costa Rica y al gran desempeñu del {{Sel|Ecuador|conxuntu ecuatorianu}} (que tamién ganó a les mesmes seleiciones), asitiaron a Alemaña direutamente nos octavos de final de la Copa, díes antes de tener qu'enfrentase al equipu [[América del Sur suramericanu]] pa cerrar la fase de grupos. [[Ficheru:Wm 2006 autokorso.jpg|thumb|Aficionaos alemanes flamean la [[Bandera d'Alemaña|bandera]] tres la clasificación a la segunda ronda.]] El 20 de xunu, les seleiciones d'Alemaña y Ecuador presentar nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] coles mires de definir cuál de dambos remataría ganando'l grupu y cual terminaría en segundu llugar (dambos equipos yá taben clasificaos a la siguiente ronda). Bastaron solamente cuatro minutos por que'l conxuntu xermánicu abriera'l marcador per mediu de Miroslav Klose, mesmu xugador que convirtió'l segundu tantu a solamente minutos de qu'acabe'l primer tiempu. [[Lukas Podolski]] dio cifres definitives al partíu depués d'anotar el terceru nos minutos iniciales del segundu periodu. D'esa manera, Alemaña clasificóse primer na zona per quinta vegada consecutiva na historia. [[Michael Ballack]] foi electu ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://www.noticias.info/2006-06-20/news-74674-source-2-mundial-futbol-alemania-xugador-budweiser-del partíu-ecu-ger-michael-ballack-ger |títulu=Ballack, Xugador Budweiser frente a Ecuador |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Imponer por 2-0 a {{sel|Suecia}} n'octavos. En cuartos túvose que recurrir a la riola de penaltis —un exerciciu onde la «Manschaft» suel ser efectiva– pa esaniciar a {{sel|Arxentina}} con memorable actuación del cancerbero [[Jens Gerhard Lehmann|Jens Lehmann]] qu'atayó dos penaltis.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Lehmann y el papelín |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410300/match=97410057/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> La semifinal ante {{sel|Italia}} foi'l partíu más vibrante de la xusta. Alemaña solo venció nes acabadures de la prórroga con dos goles de [[Fabio Grosso]] (119 min.) y [[Alessandro Del Piero]] (121 min.).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Un cuentu ensin final feliz |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410400/match=97410061/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> El partíu pol tercer llugar vio a Alemaña superar ensin problemes por 3-1 a {{sel|Portugal}} en mediu de l'allegría popular. En rematando tercera, Jürgen Klinsmann arrenunció como seleccionador yá que tornó anovar el so contratu, informando a la DFB la so decisión el 11 de xunetu de 2006.<ref>{{Cita web |url=https://www.elmundo.es/mundial/2006/2006/07/11/portada/1152654508.html |títulu=Klinsmann dexa la seleición alemana |fecha=11 de xunetu de 2006 |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |autor=[[Axencia EFE]] |obra=[[El Mundo (periódicu)|El Mundo]]}}</ref> [[Miroslav Klose]], autor de 5 goles, axudicóse la [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] de la xusta. Per otru llau, esti Mundial tamién llanzó al estrellalgu a xugadores nuevos que taríen destinaos a tener protagonismu nel futuru, como [[Philipp Lahm]], [[Bastian Schweinsteiger]] o [[Lukas Podolski]] (esti postreru ganador del gallardón al [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu). === Yera Joachim Löw === ==== Eurocopa 2008 ==== [[Ficheru:Michael_Ballack_2009.jpg|thumb|[[Michael Ballack]], el capitán de la seleición alemana hasta 2010.]] [[Joachim Löw]], quien fora asistente de Klinsmann nel procesu anterior, tomó'l cargu de seleccionador del equipu alemán en xunetu de 2006 depués de que Klinsmann decidiera nun anovar el so contratu. Siempres animáu por una filosofía de xuegu d'ataque, Alemaña sobrevoló les [[Clasificación pa la Eurocopa 2008|eliminatories a la Eurocopa 2008]] con 27 puntos (8 victories, 3 empates y 1 derrota) convirtiéndose na primer seleición europea en clasificase a la xusta. La [[Eurocopa 2008|fase final]] quedó encuadrada nel grupu B xuntu con {{sel|Austria}}, {{sel|Croacia}} y {{sel|Polonia}}. Nel so debú en [[Klagenfurt]] venció 2-0 a Polonia con goles del polacu nacionalizáu alemán, [[Lukas Podolski]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence con solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300685/postmatch/report/index.html#alemania+vence+solvencia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués cayó ante la seleición croata 1-2 con anotaciones de [[Darijo Srna]] y [[Ivica Olić]] pa los croates, mientres Podolski encurtió'l marcador final.<ref>{{Cita web |títulu=Croacia amuesa los sos credenciales |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300693/postmatch/report/index.html#croacia+amuesa+credenciales |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Nel so partíu final venció a los co-organizadores austriacos, [[Michael Ballack]] marcó l'únicu tantu. Alemaña clasificó como segunda del so grupu.<ref>{{Cita web |títulu=Ballack mete a Alemaña en cuartos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300700/postmatch/report/index.html#ballack+mete+alemania+cuartos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En cuartos de final, imponer por 3-2 a {{sel|Portugal}}. Naquel partíu, les máximes figures alemanes, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Miroslav Klose|Klose]] y [[Michael Ballack|Ballack]] marcaron los trés tantos contra los dos de los portugueses de [[Hélder Postiga]] y [[Nuno Gomes]].<ref>{{Cita web |títulu=Muncha Alemaña pa Portugal |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15094/match=301699/postmatch/report/index.html#muncha+alemania+pa+portugal |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En semifinales, pol mesmu marcador esaniciaron a {{sel|Turquía}}. [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]] y [[Miroslav Klose|Klose]] marcaron los dos primeros goles, y [[Philipp Lahm]] marcó'l terceru al minutu 90, depués de que'l turcu [[Semih Şentürk|Şentürk]] empatara nel minutu 86.<ref>{{Cita web |títulu=Lahm mete a Alemaña na final |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15095/match=301697/postmatch/report/index.html#lahm+mete+alemania+final |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués de doce años, Alemaña nuevamente apostó una final depués d'aquella n'Inglaterra 1996 ante República Checa. La final apostar en [[Viena]] con una afición llocal en contra y una seleición española histórica. Aun así, foi un alcuentru bien reñíu, el gol de [[Fernando Torres]] al minutu 33 sentenció la final pa la seleición de {{sel|España}}.<ref>{{Cita web |títulu=España, campeona d'Europa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15096/match=301696/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=30 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Sudáfrica 2010 ==== Reiniciaes les [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|eliminatories camín de Sudáfrica 2010]], Alemaña volvió apoderar ensin problemes el so grupu de clasificación (26 puntos, 8 victories y 2 empates). A poques selmanes del tornéu una cascada de mancadures, ente les cualos la del capitán [[Michael Ballack]], obligó a Löw a llamar a xugadores de la sub-20 ente los cualos destacaben [[Mesut Özil]], [[Thomas Müller]] y [[Sami Khedira]]. Nel [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial de Sudáfrica de 2010]], [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|el conxuntu alemán tuvo integráu]] nel [[Grupu D de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|Grupu D]] y tuvo como rivales a {{sel|Australia}}, {{sel|Ghana}} y {{sel|Serbia}}. Alemaña ganólu 4-0 a la seleición australiana, con goles de Lukas Podolski (8), Klose (26), [[Thomas Müller]] (68) y [[Cacau]] (70).<ref>{{Cita web |títulu=Siempres Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=siempres-alemania-1242606.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Sicasí nel siguiente foi vencida pola seleición serbia por 0-1.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña descarrila (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-descarrila-1249106.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=18 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Ganar ante los serbios obligó al combináu a sacar el trunfu frente a los ghanianos, que si s'amenó, anque con muncho entueyu [[Mesut Özil]] marcó l'únicu gol nel minutu 60.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña sonri más (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-sonrie-mas-1255492.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=23 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> El choque foi nel [[Estadiu Free State]] de [[Bloemfontein]], el 27 de xunu de 2010, practicando un fútbol vistoso n'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|octavos de final]] frente a {{sel|Inglaterra}} consiguió un trunfu históricu de 4-1. Primero Klose y Podolski adelantraron el marcador 2-0, pero'l descuentu inglés llegó por conductu de [[Matthew Upson]], y más tarde [[Frank Lampard]] con un tiru de fora del área ponía'l 2-2 antes del descansu, sicasí l'árbitru uruguayu [[Jorge Larrionda]] determinó que'l balón nun ingresó a la portería y anuló el tantu, dichu gol foi comparáu col gol pantasma de la final de 1966—. Nel segundu tiempu, Thomas Müller marcó un doblete que sentenció'l partíu (67 y 70).<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, contundente (4-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-contundente-1260913.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=27 de xunu de 2010 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El rival en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|cuartos de final]] foi'l mesmu que va cuatro años, {{sel|Arxentina}}, esta vegada empobinada pol ex-futbolista [[Diego Armando Maradona|Diego Maradona]]. El partíu foi apostáu'l 3 de xunetu, nel [[Estadiu Green Point]] de [[Ciudá del Cabu]]. Müller a los trés minutos adelantró al so equipu, magar la presión arxentina por empatar, la igualada nun se concretó. Nel segundu tiempu, Klose con dos tantos y [[Arne Friedrich]] al 74, anularon les esperances de los suramericanos poniendo'l 4-0 lapidario. Per tercer vegada consecutiva en mundiales, el teutones clasificaron a les semifinales.<ref> As.com [http://futbol.as.com/futbol/2010/07/03/mas_futbol/1278108035_850215.html «Müller calla a Maradona y a toa Arxentina»]</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña destrúi'l suañu arxentín (0-4) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-destrúi-sueno-arxentín-1266663.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=España sufre, Alemaña afara |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=espana-sufre-alemania-afara-1267620.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí {{sel|España}} volvió ser verduga de los alemanes na semifinal, con gol de cabeza de [[Carles Puyol]] nel minutu 73.<ref>{{Cita web |títulu=Fabulosa España (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=fabulosa-espana-1269690.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=7 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Axudicándose col tercer llugar del certame'l día 10 de xunetu nel [[Estadiu Nelson Mandela Bay]], la seleición ganó nun vistosu alcuentru por 3-2 a {{sel|Uruguái}}, con Müller (19), [[Marcell Jansen]] (56) y Khedira (82), ente que pa los suramericanos los goles fueron convertíos por [[Edinson Cavani]] y [[Diego Forlán]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña puede cola garra charrúa (2-3) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-puede-con-garra-charrua-1271463.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Jaime Rincón |títulu=Un consuelu sublime |url=https://www.marca.com/marcador/futbol/2010/mundial/3_y_4_puestu/uru_ale/ |editorial=Diariu Marc |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=La Mannschaft demuestra'l so calter |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=mannschaft-demuestra-caracter-1272130.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Thomas Müller foi doblemente gallardoniáu como [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] (mayor goliador) con 5 goles y [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu, ente que l'esperimentáu atacante [[Miroslav Klose]], autor de 4 tantos na guerra, igualó la marca de [[Gerd Müller]] con 14 goles. ==== Eurocopa 2012 ==== Como paez volvese costume con Joachim Löw, les [[Clasificación pa la Eurocopa 2012|eliminatories pa la Eurocopa 2012]] fueron un verdaderu paséu triunfal, algamando'l plenu de victories (10 de 10) nel grupu A del preliminar. Tres un arranque esperanzador na [[Eurocopa 2012|fase final]] con cuatro victories al filo ante {{sel|Portugal}} (1-0),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez da los puntos a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003322/postmatch/report/index.html#gomez+puntos+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Países Baxos}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez impon la so llei |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003329/postmatch/report/index.html#mario+gomez+impon |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Dinamarca}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, a cuartos como líder del Grupu B |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003338/postmatch/report/index.html#alemania+cuartos+como+lider+grupu+b |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> en primer ronda, y 4-2 ante {{sel|Grecia}} en cuartos,<ref>{{Cita web |títulu=Özil bailla sobre'l Sable Gdansk |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15173/match=2003344/postmatch/report/index.html#ozil+bailla+sobre+arena+gdansk |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña venció 1-2 en semifinales ante'l so ''bestia negra'' histórica, la [[seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]], con sensacional actuación del ariete xugador [[Mario Balotelli]] quien marcó un doblete.<ref>{{Cita web |títulu=Balotelli desmantela a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15174/match=2003379/postmatch/report/index.html#balotelli+desmantela+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Esti tornéu dio per concluyida la particular ''lluna de miel'' ente Joachim Löw y la prensa alemana que-y reprochó un enfoque románticu del fútbol (xuegu guapu pero ensin títulos). Sicasí, Alemaña demostró una gran regularidá nos últimos torneos, con cuatro semifinales consecutives dende'l 2006 y un récor de 15 victories oficiales consecutives en partíos de competición oficial ente'l 10 de xunetu de 2010 (Alemaña 3-2 Uruguái) y el 22 de xunu de 2012 (Alemaña 4-2 Grecia).<ref>goal.com [http://www.goal.com/es/news/469/euro-2012/2012/06/22/3194038/fotogaler%C3%ADa-el-nuevu-r%C3%A9cord-de-alemania-con-15-victories-en fila Nuevu récor d'Alemaña con 15 victories en ringlera en torneos oficiales»]</ref> ==== Tetracampeonatu nel Mundial de Brasil 2014 ==== [[Ficheru:Germany lifts the 2014 FIFA World Cup.jpg|350px|thumb|[[Lukas Podolski|Podolski]] llevantando'l troféu de la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]].]] Alemaña apostó la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatoria aldu al Mundial 2014]] nel grupu C de la zona europea. Al ganar 3-0 a {{sel|Irlanda}}, el [[11 d'ochobre]] de [[2013]] en [[Colonia (Alemaña)|Colonia]], certificó la so presencia al [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial de Brasil 2014]] con una xornada d'antelación. Como sueli ser la tónica con [[Joachim Löw]], la «Mannschaft» algamó númberos demoledores na eliminatoria: 10 partíos xugaos, 9 victories, 1 empate, 36 goles marcaos y 10 encaxaos. [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mientres el Mundial]], la «Mannschaft» tuvo encuadrada nel [[Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16|grupu G]], como cabeza de serie, xunto a les seleiciones de [[Seleición de fútbol de Portugal|Portugal]], [[Seleición de fútbol d'Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] y [[Seleición de fútbol de Ghana|Ghana]]. Nel so debú, apostáu'l 16 de xunu nel [[estadiu Fonte Nova]] de [[Salvador de Bahia|Salvador]], venció con un contundente 4-0 a la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] con triplete de [[Thomas Müller]] y gol de cabeza de [[Mats Hummels]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mueller impulsa a Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186475/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=16 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu, ante la [[Seleición de fútbol de Ghana|escuadra ghaniana]] rescató un empate de 2-2. Los goles alemanes fueron obra de Klose nel minutu 51 y [[Mario Götze]] al 71, ente que pa los africanos anotaron [[André Ayew]] (54) y [[Asamoah Gyan]] (63). Aquel alcuentru tuvo cita'l 21 de xunu nel [[Estadiu Castelão|Castelão]] de [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Klose salva a Alemaña (2-2) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186493/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=21 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, apostáu'l 26 de xunu na [[Arena Pernambuco]] de [[Recife]], llogró la so segunda victoria frente a Estaos Xuníos por 1-0 con anotación de Müller al minutu 55.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña suma y sigue (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186469/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=26 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Al rematar la primer fase lideró dichu grupu con 7 unidaes, frutu de dos victories. Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|octavos de final]], celebráu'l 30 de xunu nel [[Estadiu Beira-Rio]] de [[Porto Alegre]], midióse ante la [[Seleición de fútbol d'Arxelia|seleición arxelina]] ganando na prórroga por 2-1, por conductu d'[[André Schürrle]] al minutu 92 y [[Mesut Özil]] al 119.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña estrumir (2-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255951/match=300186460/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=30 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> El 4 de xunetu nel [[Estadiu Maracaná]], yá na ronda de [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|cuartos]] venció a [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] pola mínima con gol de cabeza de Hummels nel minutu 12. Asina llogró avanzar a semifinales per cuarta vegada consecutiva dende'l mundial de 2002.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña, a semifinales con solvencia (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255953/match=300186485/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=4 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Mario Götze, Germany national football team (07).jpg|miniatura|derecha|180px|[[Mario Götze]] marcó'l gol na [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Final del Mundial de Fútbol de 2014]].]] Sicasí, el 8 de xunetu nel [[estadiu Mineirão]] de [[Belo Horizonte]], Alemaña consiguiría en [[Semifinales de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|semifinales]] unu de les mayores fazañes de la historia del fútbol al vencer al país organizador, [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]], por un abuitáu marcador de 7-1, convirtiéndose na mayor derrota de la «Scratch» na so historia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mineirazo alemán (1-7) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255955/match=300186474/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Müller abrió'l marcador al minutu 11 tres un error de marca brasilana nun tiru d'esquina, once minutos dempués el 2-0 cayó al 22 por conductu de [[Miroslav Klose|Klose]] pa convertise nel máximu goliador de la historia de los mundiales, con 16 dianes, superando a [[Ronaldo]] quien dexó la so marca en 15.<ref>{{Cita web |url=http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml |títulu=Miroslav Klose supera a Ronaldo a lo más artilleru en Mundiales |obra=Radio Bio Bio (Chile) |autor=Iván Oliveros |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2014|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Dempués del segundu gol, los alemanes primieron a los brasilanos en cada salida, lo que rindió frutos, una y bones el mediocampista [[Toni Kroos]] anotó'l doblete más rápidu de los mundiales, en tan solo 69 segundos (24 y 25).<ref>{{Cita web |títulu=Toni Kroos na historia al anotar el doblete más rápidu en Mundiales |url=http://www.24horas.cl/deportes/mundialbrasil2014/toni-kroos-en-la historia-al-anotar-el doblete-mas-rapido-en-mundiales-1319969 |editorial=24 hores |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña con anotación de [[Sami Khedira]] al 29 yá goliaba contundentemente a la escuadra anfitriona por 5-0 antes de la media hora de xuegu. Na segunda metá, André Schürrle marcó doblete al 69 y al 79; y casi a la fin del alcuentru, [[Oscar (futbolista brasilanu)|Oscar]] marcó la única anotación brasilana. De resultes el partíu foi bautizáu como'l [[Semifinal de la Copa Mundial de Fútbol de 2014 ente Brasil y Alemaña|«Mineirazo»]] y pasó a la historia como la semifinal con más goles na historia de los mundiales y la mayor goliada a un país anfitrión y campeón del mundu. [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Alemaña xugó la so octava final histórica y la so tercera]] ante {{sel|Arxentina}}, el domingu [[13 de xunetu]] de [[2014]], nel [[Estadiu Maracaná|Maracaná]] de [[Rio de Janeiro]]. Alemaña llogró imponese por 1-0 na prórroga al minutu 113 con solitariu gol de [[Mario Götze]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - ¡Alemaña, tetracampeón mundial! (1-0 t.s.) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255959/match=300186501/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña reina, Brasil emociona al mundu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2015/m=1/news=alemania-reina-brasil-emociona-al mundu-2499246.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> asina s'axudicó la so cuarta estrella mundial, convirtiéndose nel primer país européu en coronase nel [[América|continente americanu]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña pon fin a la maldición europea |url=http://es.uefa.com/worldcup/news/newsid=2123501.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.vanguardia.com.mx/alemaniaprimercampeoneuropeoenamerica-2113000.html |títulu=Alemaña, primer campeón européu n'América |obra=Vanguardia (Méxicu) |autor=Notimex |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=13 de xunetu de 2014}}</ref> [[Manuel Neuer]] foi gallardoniáu col [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|guante d'oru]] de la xusta, colo cual llogró vencer al costarricense [[Keylor Navas]] y al arxentín [[Sergio Germán Romero|Sergio Romero]].<ref>{{Cita web |url= http://www.foxsportsla.com/noticias/162840-manuel-neuer-foi-el meyor arqueru-del mundial?country=co |títulu= Neuer foi'l meyor arqueru del mundial |obra= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |autor= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=28 de xunetu de 2016}}</ref> Pela so parte [[Thomas Müller]] algamó los 10 goles en tan solo 13 partíos apostaos cola seleición en [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Sudáfrica 2010]] y Brasil 2014, quedando a 6 goles del máximu artilleru [[Miroslav Klose]]. La escuadra xermana remató'l mundial de forma invicta con seis trunfos y un empate, de la mesma siendo la meyor ofensiva con 18 goles y apenes cuatro encaxaos; amás caltuvo la portería invicta en cuatro de los siete partíos apostaos.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/statistics/teams/goal-scored.html |títulu=Selecciones por cantidad de goles |autor=FIFA.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2016 ==== En llogrando la so cuarta Copa Mundial en Brasil, Alemaña debutó na clasificación como llocal el 7 de setiembre de 2014, en [[Dortmund]], impúnxose 2-1 sobre {{self|Escocia}} con doblete de [[Thomas Müller]], ente que l'escocés [[Ikechi Anya]] marcó'l tantu pal so país.<ref>{{Cita web |títulu=Müller, protagonista nel trunfu xermanu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013815/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 11 d'ochobre, Alemaña cayó en [[Varsovia]] por 2-0 ante {{self|Polonia}} con anotaciones de [[Arkadiusz Milik|Milik]] y [[Sebastian Mila|Mila]].<ref>{{Cita web |títulu=Históricu trunfu de Polonia ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013860/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=11 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 d'ochobre, Alemaña comprometió la so participación na fase final n'empatando 1-1 ante {{self|Irlanda}}, como anotadores, [[Toni Kroos]] pa teutones y l'irlandés [[John O'Shea]] empareyó nel tiempu de compensación.<ref>{{Cita web |títulu=O'Shea amarga a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013883/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 de payares en [[Núremberg]], trunfaron 4-0 ante'l debutante {{self|Xibraltar}} con dos goles de Müller, [[Mario Götze|Götze]] y autogol de Yogan Santos.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña endrecha l'aldu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013893/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 de payares de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 29 de marzu de 2015, llogró'l trunfu por 2-0 ante {{self|Xeorxa}} en [[Tifis]], con anotaciones de [[Marco Reus]] y Müller.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence ensin problemes en Xeorxa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013936/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=29 de marzu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na sesta fecha apostada'l 13 de xunu golió 7-0 a Xibraltar en Faru, Portugal, [[André Schürrle]] marcó triplete, [[Max Kruse]] llogró un doblete, Bellarabi y Gündoğan completaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golia a Xibraltar |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013955/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 4 de setiembre en [[Frankfurt del Main]], con gol de Müller y doblete Götze, Alemaña impúnxose 3-1 a Polonia pa recuperar el lideralgu de la clasificación.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña toma'l lideralgu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013980/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Trés díes depués con un trunfu 3-2 en [[Glasgow]] ante Escocia'l teutones averaron la so participación nel [[Eurocopa 2016|eventu final de Francia]], Müller foi destacar por marcar doblete, ente que Gündoğan marcó l'anotación de la victoria.<ref>{{Cita web |títulu= Müller fai tou más senciellu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014007/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Pero'l 8 d'ochobre, consiguió la so segunda gana ante Irlanda en [[Dublín]], [[Shane Long]] convirtió'l trunfu irlandés.<ref>{{Cita web |títulu=Irlanda sospriende a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014023/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 d'ochobre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na última fecha, consiguieron la clasificación en venciendo sufridamente 2-1 a Xeorxa en [[Leipzig]], Müller de penal, y Kruse, pa los xeorxanos, Kankava marcó dende fora del área.<ref>{{Cita web |títulu=Pase xermanu ensin rumbos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014048/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na fase final, foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con [[Seleición de fútbol d'Ucraína|Ucraína]], [[Seleición de fútbol de Polonia|Polonia]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|Irlanda del Norte]]. El so debú foi'l día 12 de xunu en [[Lille]], con victoria por 2-0 ante la seleición ucraína.<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Espectáculu ensin goles en Saint-Denis |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017881/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Darréu igualó ensin anotaciones frente a Polonia, el 16 de xunetu en [[Saint Denis]].<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Alemaña amuesa la so solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017889/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El so últimu compromisu foi contra Irlanda del Norte, el 21 de xunu en [[París]], con una curtia resultancia de 1-0; Alemaña avanzó a octavos de final como líder del so grupu con siete puntos y meyor diferencia de goles que Polonia.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2382391.html |títulu=Alemaña consiguir partíu a partíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Yá n'octavos de final impúnxose 3-0 con destacada participación de [[Julian Draxler]], a la [[Seleición de fútbol de Eslovaquia|seleición eslovaca]], el 26 de xunu en Lille.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000744/match=2018000/postmatch/report/index.html |títulu=Alemaña mete una marcha más |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2385189.html |títulu=Draxler renaz con Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=27 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final empató 1-1 cola [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición d'Italia]] en tiempu regular; con casi nules oportunidaes de recuperar la resultancia, el partíu prosiguió a la riola de penales. Históricamente los xermanos nun solíen perder en penales pero tampoco vencer a los italianos, darréu foi vencedora por 6:5 nuna errática riola y pollo clasificó per octava vegada a una semifinal d'Europa.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387346.html |títulu=Venganza xermana dende los once metros |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387624.html |títulu=A Löw funcióna-y el so plan ante Italia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Cayó 2-0 na semifinal ante la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]] con goles d'[[Antoine Griezmann]] en Marsella. Col rendimientu estadísticu mientres el tornéu ocupó'l cuartu puestu dempués de Gales, Francia y Portugal.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2389638.html |títulu=Por qué Alemaña nun pudo con Francia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña foi ampliu dominador del partíu con Francia colo cual Joachim Low en conferencia de prensa catalogó de tener mala suerte en nun concretar les aiciones que tuvieron de gol. ==== Campeona de Acopar Confederaciones de Rusia 2017 ==== {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 300 |texto = Alineación del equipu frente a {{sel|Camerún}}. Celebración del títulu consiguíu. |semeya1 = Germany national football team 2017.jpg |semeya2 = Germany Confederations Cup 2017.jpg }} Alemaña ganó'l so derechu a participar na copa como «[[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeona Mundial de 2014]]», [[Joachim Löw]] para dichu tornéu convocó un escoyíu alternativu, siendo'l más nuevu del certame.<ref>{{Cita web |autor=David Palomo |url=https://www.elespanol.com/deportes/futbol/internacional/20170628/227228022_0.html |títulu=Los cuatro razones poles qu'Alemaña llevó al so equipu B a Acopar Confederaciones |editorial=L'español.com |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Tuvo encuadrada]] nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 2017|grupu B]] y tuvo de rivales a los combinaos nacionales de {{sel|Chile}}, {{sel|Australia}} y {{sel|Camerún}}. Nel so primer partíu de la fase de grupos, venció 3-2 a los australianos, con goles de [[Lars Stindl]], [[Julian Draxler]] y [[Leon Goretzka]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334890/match-report.html |títulu=Alemaña gana ensin sobra-y demasiáu (2-3) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=19 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu alcuentru, enfrentar al bicampeón de Suramérica, empató por 1-1 con gol de Lars Stindl nel minutu 41, y otru del chilenu [[Alexis Sánchez]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334884/match-report.html |títulu=Chile y Alemaña roblen tables en duelu entreteníu (1-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=22 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel so postreru partíu de grupu, venció por 3-1 a los africanos, con dos anotaciones de [[Timo Werner]] y una de [[Kerem Demirbay]]. Avanzó a seminales como ganadora del grupu con siete unidad.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334889/match-report.html |títulu=Alemaña avanza al frente del Grupu B (3-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 29 de xunu, apostó nel [[Estadiu Olímpicu de Sochi]] la semifinal del tornéu frente a {{sel|Méxicu}}. Nel primer tiempu, Goretzka marcó'l doblete más rápidu de la historia de la seleición nos minutos 6 y 8.<ref>{{Cita web |url=https://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=records-y-figures-de-rusia-2017-2900270.html|títulu=Récores y figures de Rusia 2017|editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2017|fechaaccesu=7 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu tiempu Werner y [[Amin Younes]] cerraron el marcador por 4-1, primeramente'l mexicanu [[Marco Fabián]] descontara 3-1.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274641/match=300334891/match-report.html |títulu=Alemaña citar con Chile (4-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 2 de xunetu, apostó la final de la competencia nel [[Estadiu Krestovski]] de [[San Petersburgu]] ante la seleición chilena, a quien enfrentara na ronda anterior. La seleición resultó vencedora per marcador de 1-0 con gol de [[Lars Stindl|Stindl]] (minutu 20'), n'aprovechando un error del suramericanu [[Marcelo Díaz Rojas|Marcelo Díaz]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274645/match=300334881/match-report.html |títulu=¡Alemaña glaya campeón! (0-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Per primer vegada, Alemaña ganó dicha competición, y asina se xunió a Brasil, Arxentina y Francia como ganadores de los trés copes más importantes de seleiciones: Mundial, Confederaciones y la respeutiva copa continental (Eurocopa). Aína de ganar el certame, Joachim Low ganó'l [[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]] como campeón mundial y de la Confederaciones, ya igualó el llogru del ex-entrenador alemán [[Helmut Schön]]. [[Julian Draxler]] foi estremáu col balón d'oru y [[Leon Goretzka]] col balón de bronce. Timo Werner, Goretzka y Stindl con tres anotaciones ganaron la bota d'oru, plata y bronce respeutivamente. Al combináu tamién-y foi dau'l Premiu al Xuegu Llimpiu».<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=los premios-casi-toos-en manes alemanes-2900173.html?intcmp=fifacom_hp_module_news |títulu=Los premios, casi toos en manes alemanes |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> ==== Mundial de Rusia 2018 ==== == Uniforme y escudu == {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Wappen Deutsches Reich - Reichsadler 1889.svg|150px|thumb|El «[[Reichsadler]]» (ye. Águila Imperial) sería dende 1871 y hasta l'actualidá la imaxe más representativa del país, y de la so seleición. Foi renombráu como «Bundesadler» (ye. Águila Federal) en 1950.]] Nel so uniforme titular, Alemaña vistió siempres con camisa blanca y pantalón negru, sacante los primeros años cuando alternaba dambos colores, ya inclusive llegó a combinalos en dellos años.<ref>{{Cita web |autor=Impromptuinc.com (Wordpress) |títulu=Uniformes d'Alemaña |url=http://impromptuinc.wordpress.com/2011/10/16/switzerland-germany-5-3-3-1/ |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> Los colores deriven de la bandera del sieglu XIX del estáu alemán del norte de [[Prusia]]. A lo llargo de la so historia munches de les equipaciones usaes inclúin detalles de la bandera d'Alemaña.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> A diferencia del so uniforme titular, l'uniforme alternativu camudó delles vegaes. Históricamente empezó usando camiseta verde y pantalón blancu. Col pasu del tiempu tamién usó'l colores gris y negru. Un cambéu en candia llegó en 2006 a pidimientu de [[Jürgen Klinsmann]] citando que los equipos que visten de colloráu tienden a tener mayor ésitu.<ref>{{Cita web |autor=Spiegel.de |títulu=Klinsmann steht auf Rot |url=http://www.spiegel.de/sport/fussball/traditionstrikot-vor-dem-aus-klinsmann-steht-auf-rot-a-398580.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=alemán}}</ref> Especular con utilizar el colloráu como primer opción pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Mundial 2006]], sicasí xugaría tolos sos partíos col históricu blancu. De cara al [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial 2010]] retomáronse'l colores negru (camiseta) y blancu (pantalón) pal uniforme alternativu, pero nel tornéu ocuparon los pantalones negros del uniforme titular. Na [[Eurocopa 2012]] y dempués de 12 años retomáronse los colores verdes y blancos.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> La marca deportiva alemana [[Adidas|Adidas AG]] foi'l provisor de los uniformes de la seleición mientres tola so historia. Un patrociniu qu'empezó en 1954 y va siguir vixente hasta 2018. La marca deportiva [[Nike]], n'agostu de 2007, ufiertaríase pa vistir al combináu alemán mientres ocho años. Sicasí la Federación Alemana decidió permanecer con [[Adidas]].<ref>{{Cita web |url=http://uk.reuters.com/article/2007/08/24/soccer-germany-kit-idUKL2412398020070824 |títulu=Soccer-German FA turns down Nike offer, sticks with Adidas |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés |autor=Reuters.com}}</ref> <center> {|cestyle="margin: 0 auto;" | {{Uniforme|color completu=000000|color camiseta=FFFFFF|entama cuerpu=_ger1908||color pantalón = ffffff |color medies = ffffff|títulu=Primer Equipación}} | {{Uniforme |pattern_la = |pattern_b =_unknown |pattern_ra = |pattern_sh = |pattern_so =_socks |leftarm = ffffff |body = ffffff |rightarm = ffffff |shorts = ffffff |socks = ffffff |títulu = [[Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña|(Ver evolución)]]}} | {{Uniforme|color completu=FFFFFF|color pantalón=000000|entama brazos=_ger18home|entama camiseta=_ger18home|entama pantalón=_duit18h|trama medies=_3 stripes black|títulu=Equipación Actual}} |} </center> == Rivalidaes == {{AP|Rivalidaes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Dende la so creación en [[1908]], la seleición alemana de fútbol caltuvo unes rivalidaes deportives con distintes seleiciones nacionales marcaes polos sos enfrentamientos a lo llargo de la historia. N'[[Europa]] vivió episodios negativos y positivos ante {{self|Italia}} y {{self|Francia}}, con un calter más deportivu, ente que caltién una gran rivalidá de calter políticu con {{self|Austria}} por cuenta de la so cercanía y protesta a l'[[Anschluss]], ye dicir la incorporación d'Austria a l'Alemaña nazi'l 12 de marzu de 1938 como una provincia del III Reich, pasando de Österreich a Ostmark Tamién caltién una rivalidá, pero de calter políticu, con {{self|Inglaterra}}, surdida por cuenta de los enfrentamientos nes [[Guerra Mundial|Guerres Mundiales]], y al [[antigermanismo]] per parte de dellos ingleses. Sicasí, según Peter J Beck, la rivalidá nun ye compartida en demasía per parte de los alemanes como'l ingleses.<ref>{{Cita web |autor=Diariu The Guardian |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña |url=http://observer.guardian.co.uk/englandfootball/story/0,,541528,00.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Diariu The Mirror |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña II |url=http://www.mirrorfootball.co.uk/opinionblogs2010-world-cup-blogue/Revealed-Why-England-and-Germany-REALLY-hate-each-other-by-Professor-Peter-Beck-Kingston-University-article493295.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Amás fora d'Europa, en [[América del Sur|Suramérica]], otra rivalidá deportiva relevante ye escontra {{self|Arxentina}}, país col qu'apostó la Copa Mundial de Fútbol en trés causes, con un saldu de dos victories alemanes en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] y una arxentina en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]].<ref>{{Cita web |autor=Luciano Garzo |títulu=Arxentina - Alemaña, una rivalidá histórica |url=http://www.goal.com/es-ar/news/4452/selecci%C3%B3n-arxentina/2012/08/14/3307149/argentina-alemania-una rivalidá-hist%C3%B3rica |fecha=14 d'agostu de 2012 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/historial/argentina_vs_alemania.php/ |títulu=Alemaña vs Arxentina. Estadístiques partíu. Final Mundial Brasil 2014 |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.infobae.com/2014/07/10/1579596-arxentina-alemania-ye-la-final-mas-repitida-historiar |títulu=Arxentina-Alemaña ye la final más repitida de la historia |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref> Aparte, caltién una rivalidá histórica con {{Sel|Hungría}}, que surdió na final de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]], nomáu históricamente como'l ''[[Milagru de Berna]]''. == Xugadores == {{AP|Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Deutsche Fußballnationalmannschaft 2011-06-03 (01).jpg|thumb|325px|Alemaña mientres la fase de clasificación pa la [[Eurocopa 2012]].]] A lo llargo de la historia de la seleición alemana de fútbol, fueron 928 futbolistes los que representaron al país dende 1908.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500001&no_cache=1&action=showMatchesByYear&lang=D&lliga=Nationalmannschaft&year=1908&cHash=4b53145136 |títulu=DFB – Alle Spiele der Nationalmannschaft im Jahr 1908 |editorial=German Football Association |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/associations/association=ger/countryInfo.html |editorial=[[FIFA]] |títulu=FIFA.com – Germany: country information |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref> D'esta miente, venti de los sos xugadores ganaron los dos títulos, y seis tienen ganáu medayes d'oru, plata y bronce na Copa del Mundu. [[Lothar Matthäus]] xugó nun total de 25 partíos de la Copa Mundial, y cuenta con participación en cinco torneos xuntu col mexicanu [[Antonio Carbajal]].<ref name="WCrecords">{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301%5f04a%5ffwc%5fsuper%5fnew%5f2465.pdf |formatu=PDF |títulu=FIFA World Cup Superlatives |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> [[Miroslav Klose]] ye'l máximu goliador de la historia de la seleición con 71 goles y del mundial con 16, mientres [[Gerd Müller]] con 14 ocupa'l tercer puestu. [[Franz Beckenbauer]] ye consideráu'l meyor futbolista alemán de tolos tiempos y l'inventor de la posición de [[Líbero (fútbol)|líbero]]; inclusive ye una de los úniques dos personalidaes en ganar la Copa Mundial como xugador y como entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/players/player=25113/bio.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref><ref name="MATCHGER"/> Lothar Matthäus ye'l futbolista con más partíos internacionales con 150 vistiendo la camiseta alemana. Foi'l primer ganador de la FIFA World Player en 1991,<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/awards/playeroftheyear/winnermen.html |títulu=FIFA World Player of the Year – Previous Winners |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y ye unu de los cinco xugadores d'Alemaña axudicáronse Xugador Européu del Añu; dos de los cualos, [[Franz Beckenbauer]] y [[Karl-Heinz Rummenigge]], ganaron cada unu'l premiu dos veces.<ref>{{Cita web |url=http://www.francefootball.fr/FF/ballon_or/index_bo.html |títulu=France Football – Ballon d'Or – Palmares |obra=[[France Football]] |idioma=francés|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Beckenbauer tamién foi votáu como l'octavu meyor Xugador FIFA del sieglu, y foi escoyíu pal [[Club del Sieglu de la FIFA]].<ref>{{Cita web |url=http://www.nytimes.com/1998/06/10/sports/10iht-soccer.t_2.html |títulu=A Wave of Enthusiasm for the Llingua Franca of Kicking a Ball : From Pele and the Streets, Hope |nome=Rob |apellíu=Hughes |obra=[[International Herald Tribune]] |fecha=6 d'ochobre de 1998 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Diez xugadores alemanes fueron nomaos na FIFA 100,<ref>{{Cita noticies |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/3533833.stm |títulu=FIFA names greatest list |editorial=[[BBC]] |fecha=4 de marzu de 2004 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> una llista de los 125 futbolistes vivos más grandes escoyíos pol ex futbolista [[Pelé]], y diez son nel club sieglu de la FIFA, dempués de ganar 100 o más partíos.<ref>{{Cita web |títulu=Cazador de récores |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=174742/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/centclub/centuryclub%5fmen%5f55985.pdf |títulu=FIFA Century Club (Men) |fecha=25 de xunu de 2008 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA |formatu=PDF}}</ref> y los 71 goles de Miroslav Klose, asitiar como nel oncenu puestu dientro de los goliadores internacionales.<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/century.html#goals |títulu=Players with 100+ caps and 30+ international goals |editorial=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)]] |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> El ex capitanes del equipu nacional pueden axudicase'l títulu de '''«Ehrenspielführer»''' (capitán honorariu), pola Federación Alemana de Fútbol. Hasta la fecha, cuatro ex xugadores de la seleición masculina recibieron esti premiu: [[Fritz Walter]] en 1958, [[Uwe Seeler]] en 1972, [[Franz Beckenbauer]] en 1982 y Lothar Matthäus en 2001.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12347 |editorial=German Football Association |títulu=Ehrenspielführer |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> La frontera d'Alemaña sufrió munchos cambeos mientres el sieglu XX, que teníen un efeutu sobre la composición del equipu de fútbol alemano. Dempués de l'anexón d'Austria, l'equipu austriacu foi absorbíu pol equipu alemán, dando como resultáu la inclusión de dellos austriacos al equipu pal Mundial de 1938.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/overview.html |títulu=FIFA.com – 1938 FIFA World Cup France |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA}}</ref> Dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]] y la desintegración d'Alemaña, dos equipos nacionales separatistes yeren formada: Sarre (1950-1956)<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/saar-intres.html |títulu=Saar – List of International Matches and Line-Ups |editorial=RSSSF |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y Alemaña Oriental (1952-1990).<ref name="DDR">{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=53 |editorial=German Football Association |títulu=DDR-Fußball |idioma=alemán|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Mientres esti periodu, l'equipu conozse comúnmente como [[Alemaña Occidental]] hasta la [[Reunificación alemana|reunificación del país en 1990]], cuando l'equipu d'Alemaña del este. foi reintegrado nel equipu nacional alemán. === Última convocatoria === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018}} Los siguientes xugadores fueron convocaos pa la '''{{bandera|RUS}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de la FIFA 2018]]''': {| class="sortable" align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=1%|N° !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Nome !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" class="unsortable" width=4%|Posición !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=6%|Edá !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|PX !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|G !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Club |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !1 |align=left|[[Manuel Neuer]] {{cap}} |{{por edá|27|03|1986}} |76 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !12 |align=left|[[Kevin Trapp]] |{{por edá|08|07|1990}} |3 |0 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !22 |align=left|[[Marc-André ter Stegen]] |{{por edá|30|04|1992}} |20 |0 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|F. C. Barcelona]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !2 |align=left|[[Marvin Plattenhardt]] |{{def}} |{{edá|26|01|1992}} |6 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Hertha Berlín]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !3 |align=left|[[Jonas Hector]] |{{def}} |{{edá|27|05|1990}} |38 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[F. C. Colonia|F. C. Köln]] |- align=center !4 |align=left|[[Matthias Ginter]] |{{def}} |{{edá|19|01|1994}} |18 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Mönchengladbach]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !5 |align=left|[[Mats Hummels]] |{{def}} |{{edá|16|12|1988}} |64 |5 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !15 |align=left|[[Niklas Süle]] |{{def}} |{{edá|03|09|1995}} |11 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !16 |align=left|[[Antonio Rüdiger]] |{{def}} |{{edá|03|03|1993}} |24 |1 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea F. C.]] |- align=center !17 |align=left|[[Jérôme Boateng]] |{{def}} |{{edá|03|09|1988}} |71 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !18 |align=left|[[Joshua Kimmich]] |{{def}} |{{edá|08|02|1995}} |29 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !6 |align=left|[[Sami Khedira]] |{{mdc}} |{{edá|04|04|1987}} |75 |4 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !7 |align=left|[[Julian Draxler]] |{{mdc}} |{{edá|20|09|1993}} |44 |6 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center !8 |align=left|[[Toni Kroos]] |{{mdc}} |{{edá|04|01|1990}} |83 |12 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid C. F.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !10 |align=left|[[Mesut Özil]] |{{mdc}} |{{edá|15|10|1988}} |90 |23 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Arsenal Football Club|Arsenal F. C.]] |- align=center !13 |align=left|[[Thomas Müller]] |{{mdc}} |{{edá|13|09|1989}} |91 |38 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !14 |align=left|[[Leon Goretzka]] |{{mdc}} |{{edá|06|02|1995}} |15 |6 |align=left|{{bandera|GER}} [[Schalke 04|F. C. Schalke 04]] |- align=center !19 |align=left|[[Sebastian Rudy]] |{{mdc}} |{{edá|28|02|1990}} |25 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !20 |align=left|[[Julian Brandt]] |{{mdc}} |{{edá|02|05|1996}} |16 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen]] |- align=center !21 |align=left|[[Ilkay Gündogan]] |{{mdc}} |{{edá|24|10|1990}} |26 |4 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City F. C.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !9 |align=left|[[Timo Werner]] |{{de la edá|06|03|1996}} |14 |8 |align=left|{{bandera|GER}} [[RB Leipzig]] |- align=center !11 |align=left|[[Marco Reus]] |{{de la edá|31|05|1989}} |31 |9 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Dortmund]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !23 |align=left|[[Mario Gómez García|Mario Gómez]] |{{de la edá|15|07|1985}} |75 |31 |align=left|{{bandera|GER}} [[VfB Stuttgart]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" ! |align=left|'''{{bandera|GER}} [[Joachim Löw]]''' |{{ent}} |'''{{edá|03|02|1960}}''' | | | |} {{clear}} === Convocaos apocayá === {| align=left cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Nome !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Posición !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Edá !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Partíos !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20%|Club !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25%|Última convocatoria !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=8%|Fecha |- |[[Bastian Schweinsteiger]]||Centrocampista||align=center|{{edá|1|8|1984}}||align=center|121||align=center|24||{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Chicago Fire]]||{{selb|Francia}} - Eurocopa 2016|| align=center|<small>07/06/2016</small> |} {{clear}} === Más presencies === [[Ficheru:Lothar Matthaeus 2002.jpg|200px|thumb|right|[[Lothar Matthäus]] ye'l futbolista con mayor cantidá de partíos internacionales con 150. Tamién ye'l que más presencies tien na Copa Mundial de Fútbol con 25.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=150px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=100px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align: left;"|[[Lothar Matthäus]] | 1980–2000 | 150 | 23 | {{#expr: 23/150 round 2}} |[[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1980]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] |-align="center" | 2 | style="text-align: left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 137 | 71 | {{#expr: 71/137 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 3 | style="text-align: left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 130 | 49 | {{#expr: 49/130 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 4 | style="text-align: left;"|[[Bastian Schweinsteiger]] | 2004–2016 | 121 | 24 | {{#expr: 24/121 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 5 | style="text-align: left;"|[[Philipp Lahm]] | 2004–2014 | 113 | 5 | {{#expr: 5/113 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 6 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 109 | 47 | {{#expr: 47/109 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 7 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Kohler]] | 1986–1998 | 106 | 3 | {{#expr: 3/106 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 8 | style="text-align: left;"|[[Per Mertesacker]] | 2004–act | 104 | 4 | {{#expr: 4/104 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 9 | style="text-align: left;"|[[Franz Beckenbauer]] | 1965–1977 | 103 | 14 | {{#expr: 14/103 round 2}} | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" | 10 | style="text-align: left;"|[[Thomas Häßler]] | 1988–2000 | 102 | 11 | {{#expr: 11/102 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="7"|<small>Actualizáu [[22 de marzu]] de [[2017]].</small><ref>{{Cita web |títulu=Récor de internacionalidades |url=http://www.transfermarkt.es/deutschland/rekordnationalspieler/verein/3262 |editor=Transfermarkt |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} === Máximos goliadores === [[Ficheru:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs. Germany 2012-09-11 - Miroslav Klose 01.JPG|235px|thumb|right|[[Miroslav Klose]] ye'l máximu anotador históricu de la seleición con 71 goles. Tamién ye'l goliador de les fases finales de la Copa Mundial de Fútbol con 16.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=15px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=125px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=80px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align:left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 71 | 137 | 0.51 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 2 | style="text-align:left;"|[[Gerd Müller]] | 1966–1974 | 68 | 62 | 1.09 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" |3 | style="text-align:left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 49 | 130 | 0.37 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" |4 | style="text-align:left;"|[[Rudi Völler]] | 1982–1994 | 47 | 90 | 0.52 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |5 | style="text-align:left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 47 | 109 | 0.43 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 6 | style="text-align:left;"|{{nobreak|[[Karl-Heinz Rummenigge]]}} | 1976–1986 | 45 | 95 | 0.47 | |-align="center" | 7 | style="text-align:left;"|[[Uwe Seeler]] | 1954–1970 | 43 | 72 | 0.60 | |-align="center" | 8 | style="text-align:left;"|[[Michael Ballack]] | 1999–2010 | 42 | 98 | 0.43 | |-align="center" | 9 | style="text-align:left;"|'''[[Thomas Müller]]''' | 2010–Act. | 38 | 90 | {{#expr: 38/90 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 10 | style="text-align:left;"|[[Oliver Bierhoff]] | 1996–2002 | 37 | 70 | 0.53 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="8"|<small>Actualizáu [[23 de marzu]] de [[2018]].</small><ref>{{Cita web |autor=Matthias Arnhold, Roberto Mamrud |títulu=(West) Germany - Record International Players |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/duit-recintlp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} == Seleccionadores == {{AP|Entrenadores de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Entrenadores de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Joachim Löw.jpg|right|thumb|[[Joachim Löw]], ye l'actual seleccionador.|220px]] A lo llargo de la so historia, Alemaña cuntó con tan solo 10 seleccionadores, lo que representó la continuidá de pocos pero llargos procesos, que na so mayoría rindieron frutos. Destacando que toos ellos fueron de nacionalidá alemana.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña campeón: en 78 años solu tuvo 9 entrenadores |url=http://depor.com/futbol-internacional/alemania-campeon-78-anos-solu-tuvieron--8-entrenadores-1020738 |editorial=Depor.com |fecha=14 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> El seleccionador que más vegaes dirixó a la seleición alemana ye [[Sepp Herberger]] con 167 alcuentros y 94 victories en dos periodos, de 1936 a 1942 y de 1950 a 1964,<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |autor=Dfb.de |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |títulu=Estadístiques de los entrenadores d'Alemaña |idioma=alemán |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.dfb.de/index.php?id=12338|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> siendo'l so mayor llogro la consecución de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Copa Mundial de Fútbol en 1954]].<ref>{{Cita web |títulu=Torneo FIFA - Xugadores Sepp Herberger - Inspirador del milagru pa crear la nueva Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=61547/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Helmut Schön]] ye'l que más títulos llogró al conquistar el doblete: la [[Eurocopa 1972]] y la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]].<ref>{{Cita web |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/07/02/eurocopa/1341188874_177405.html |autor=Fermín de Callar |títulu=Vicente del Bosque iguala'l 'doblete' de Helmut Schoen |editorial=Futbol.as.com |fecha=2 de xunetu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12341 |títulu=Helmut Schön |editorial=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> Pela so parte, [[Joachim Löw]] ostenta la [[Copa Mundial de Fútbol de 2014]] y la [[Copa FIFA Confederación 2017|Confederaciones 2017]], amás ye'l seleccionador con más trunfos llograos con 102 en 152 alcuentros. [[Ficheru:Muller, Beckenbauer en trainer Schon 1974.jpg|left|thumb|250px|Helmut Schön xuntu con Müller y Beckenbauer]] [[Jupp Derwall]] –campeón de la [[Eurocopa 1980]]– y [[Berti Vogts]] –campeón de la [[Eurocopa 1996]]–, sumir a la historia como entrenadores ganadores en torneos internacionales. Destaca [[Franz Beckenbauer]] como l'únicu futbolista xuntu col brasilanu [[Mário Zagallo]] en –consiguir el campeonatu mundial tanto como xugador como seleccionador–, n'Alemaña Occidental 1974 llevantó'l «[[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]» como capitán, ente que n'Italia 1990 llograr tando nel banquín.<ref>{{Cita web |títulu=Beckenbauer, el celebru d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=2 d'abril de 2015}}</ref> La seleición d'Alemaña tuvo munchos años ensin tener un entrenador de fútbol, dende la so creación en 1908 hasta 1926. Mientres esi periodu yera la mesma posición de los xugadores na qu'actuaben nos sos respeutivos clubes la que se-yos asignaba na seleición. Los distintos organismos futbolísticos y de clubes yeren los que s'encargaben d'anunciar los escoyíos y les alliniaciones. Motivu pol que'l combináu alemán tuvo actuaciones tan probes, y yera superada costantemente polos demás combinaos mundiales.<ref name="ENTRGER">Vease {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}}</ref> Nun foi hasta 1925 cuando [[Felix Linnemann]] faise cargu de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) cuando apaez el primer seleccionador del conxuntu alemán, [[Otto Nerz]] en 1926,<ref>{{Cita web |títulu=Nationaltrainer |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |editor=[[Federación Alemana de Fútbol|Federación Alemana de Fútbol (DFB)]] |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12339 |títulu=Otto Nerz |editor=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> que se caltendría nel cargu hasta'l sonáu fracasu nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de 1936]] en [[Berlín]].<ref name="ENTRGER"/> == Estadístiques == {{AP|Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {| class="sortable" align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;" width=60% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! width="44"% | Competición ! width="8%" | {{abreviatura|PX|Partíu xugaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PG|Partíu ganaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PE|Partíu empataos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PP|Partíu perdíos}} ! width="8%" | {{abreviatura|GF|Goles a favor}} ! width="8%" | {{abreviatura|GC|Goles en contra}} ! width="8%" | {{abreviatura|Dif.|Diferencia de goles}} |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |106||66||20||20||224||121||103 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Copa FIFA Confederación]] |13||8||2||3||29||22||7 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Eurocopa]] |49||26||12||11||72||48||24 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] |7||3||0||4||32||14||18 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] |2||0||0||2||2||6||-4 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[UEFA|Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol]] |93||73||18||2||286||70||216 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Clasificación pa la Eurocopa]] |98||69||20||9||237||61||176 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total oficiales||368||245||72||51||882||342||540 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total amistosos||573||303||118||151||1229||763||466 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" bgcolor=#000000 style="color:white !Total||941||548||190||202||2111||1105||1006 |} <small><center>''Actualizáu'l [[8 de xunu]] de [[2018]].</center></small> === Copa Mundial de Fútbol === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol|l1=Alemaña na Copa Mundial de Fútbol}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] | colspan="12"|''Nun la apostó''<ref group="n">Alemaña, como munches otres seleiciones europees, en señal de protesta, nun aceptaron la invitación p'allegar al primer campeonatu mundial de fútbol celebráu en Suramérica.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1934|Tercer puestu]] | 3ª || 4 || 3 || 0 || 1 || 11 || 8 || 3 || 6 || 75% || [[Edmund Conen]]: 4 | 1 || 1 || 0 || 0 || 9 || 1 || 8 || 2 || 100% || Josef Rasselnberg: 4 |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1938|Primer fase]] | 10ª || 2 || 0 || 1 || 1 || 3 || 5 || -2 || 1 || 25% || Hahnemann, Gauchel | 3 || 3 || 0 || 0 || 11 || 1 || 10 || 6 || 100% || [[Ernst Lehner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]] | colspan="12"|''Escluyida''<ref group="n">Alemaña nun participó nel Mundial de 1950 por prohibición de la [[FIFA]], como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1954|Campeón]] || 1ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 25 || 14 || 11 || 10 || 83.3% | [[Max Morlock]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 12 || 3 || 9 || 7 || 87.5% || [[Max Morlock]]: 6 |- bgcolor=#9acdff !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1958|Cuartu puestu]] | 4ª || 6 || 2 || 2 || 2 || 12 || 14 || -2 || 8 || 50% || [[Helmut Rahn]]: 6 | colspan="13" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Cuartos de final]] | 6ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 4 || 2 || 2 || 5 || 62.5% || [[Uwe Seeler]]: 2 | 4 || 4 || 0 || 0 || 11 || 5 || 6 || 8 || 100% || [[Albert Brülls|Brülls]], Dörfel, [[Uwe Seeler|Seeler]]: 3 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de fútbol de 1966|1966]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1966|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 1 || 1 || 15 || 6 || 9 || 9 || 75% || [[Helmut Haller]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 14 || 2 || 12 || 7 || 87.5% || [[Rudolf Brunnenmeier|Brunnenmeier]]: 3 |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1970|Tercer puestu]] | 3ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 17 || 10 || 7 || 10 || 83.3% || '''[[Gerd Müller]]: 10''' | 5 || 4 || 1 || 0 || 20 || 3 || 17 || 9 || 90% || [[Gerd Müller]]: 7 |- bgcolor=gold ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de fútbol de 1974|1974]] ![[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 12 || 85.7% | [[Gerd Müller]]: 4 | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Arxentina}} [[Copa Mundial de fútbol de 1978|1978]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1978|Segunda fase]] | 6ª || 6 || 1 || 4 || 1 || 10 || 5 || 5 || 6 || 37.5% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 3 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|España}} [[Copa Mundial de fútbol de 1982|1982]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1982|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 12 || 10 || 2 || 8 || 57.1% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 5 | 8 || 8 || 0 || 0 || 33 || 3 || 30 || 16 || 100% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 9 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 8 || 7 || 1 || 8 || 57.1% || [[Rudi Völler]]: 3 | 8 || 5 || 2 || 1 || 22 || 9 || 13 || 12 || 75% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 4 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Campeón]] ! 1ª || 7 || 5 || 2 || 0 || 15 || 5 || 10 || 12 || 85.7% | [[Lothar Matthäus]]: 4 | 6 || 3 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 9 || 75% || [[Rudi Völler]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1994|Cuartos de final]] | 5ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 9 || 7 || 2 || 7 || 70% || [[Jürgen Klinsmann]]: 5 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1998|Cuartos de final]] | 7ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 8 || 6 || 2 || 10 || 66.6% || [[Oliver Bierhoff|Bierhoff]], [[Jürgen Klinsmann|Klinsmann]]: 3 | 10 || 6 || 4 || 0 || 23 || 9 || 14 || 22 || 73.3% || [[Oliver Bierhoff]]: 6 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2002|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 3 || 11 || 16 || 76.1% || [[Miroslav Klose]]: 5 | 10 || 6 || 3 || 1 || 19 || 12 || 7 || 21 || 70% || [[Michael Ballack]]: 6 |- bgcolor="#cc9966" ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2006|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 6 || 8 || 16 || 76.1% || '''[[Miroslav Klose]]: 5''' | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 0 || 2 || 16 || 5 || 11 || 15 || 71.4% || '''[[Thomas Müller]]: 5''' | 10 || 8 || 2 || 0 || 26 || 5 || 21 || 26 || 86.6% || [[Miroslav Klose]]: 7 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] ! [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 1 || 0 || 18 || 4 || 14 || 19 || 90.4% | [[Thomas Müller]]: 5 | 10 || 9 || 1 || 0 || 36 || 10 || 26 || 28 || 93.3% || [[Mesut Özil]]: 8 |- ! {{bandera|Rusia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018|Primera fase]] || 22° || 7 || 6 || 1 || 0 || 2 || 4 || -2 || - || - | 10 || 10 || 0 || 0 || 43 || 4 || 39 || 30 || 100% || [[Thomas Müller|T. Müller]], [[Sandro Wagner|Wagner]]: 5 |- ! {{bandera|Qatar}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] | ''Por definir'' | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total global}} ! 19/21 || 2ª || 106 || 66 || 20 || 20 || 224 || 121 || 103 || 178 || {{#expr:178/250*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 ! 93 || 73 || 18 || 2 || 286 || 70 || 216 || 173 || {{#expr:203/236*100 round 2}}% || {{Tc|Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge}}, {{Tc|Miroslav Klose|Klose}}: 13 |} === Eurocopa === {{AP|Alemaña na Eurocopa|l1=Alemaña na Eurocopa}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1960|1960]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun participó'' | colspan="10" rowspan="2"| |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|España|1945}} [[Eurocopa 1964|1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1968|1968]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' | 4 || 2 || 1 || 1 || 9 || 2 || 7 || 5 || 62.5% || [[Gerd Müller]]: 5 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Bélxica}} [[Eurocopa 1972|1972]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Campeón]] | 1ª || 2 || 2 || 0 || 0 || 5 || 1 || 4 || 4 || 100% || [[Gerd Müller]]: 4 | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 13 || 81.2% || [[Gerd Müller]]: 7 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Yugoslavia}} [[Eurocopa 1976|1976]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1976|Subcampeón]] | 2ª || 2 || 1 || 1 || 0 || 6 || 4 || 2 || 3 || 75% || '''[[Dieter Müller]]: 4''' | 8 || 4 || 4 || 0 || 17 || 5 || 12 || 12 || 75% || [[Jupp Heynckes]]: 4 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1980|1980]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|Campeón]] | 1ª || 4 || 3 || 1 || 0 || 6 || 3 || 3 || 7 || 87.5% || '''[[Klaus Allofs]]: 3''' | 6 || 4 || 2 || 0 || 17 || 1 || 16 || 10 || 83.3% || [[Klaus Fischer]]: 6 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1984|1984]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1984|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 || 3 || 50% || [[Rudi Völler]]: 2 | 8 || 5 || 1 || 2 || 15 || 5 || 10 || 11 || 68.7% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 7 |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña Federal}} [[Eurocopa 1988|1988]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|Semifinales]] | 3ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 6 || 3 || 3 || 5 || 62.5% || [[Rudi Völler]]: 2 |colspan="10"|'''Anfitrión''' |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Suecia}} [[Eurocopa 1992|1992]] | [[Alemaña na Eurocopa 1992|Subcampeón]] | 2ª || 5 || 2 || 1 || 2 || 7 || 8 || -1 || 5 || 50% || '''[[Karlheinz Riedle]]: 3''' | 6 || 5 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 10 || 83.3% || [[Rudi Völler]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Inglaterra}} [[Eurocopa 1996|1996]] ! [[Alemaña na Eurocopa 1996|Campeón]] | 1ª || 6 || 4 || 2 || 0 || 10 || 3 || 7 || 14 || 77.7% | [[Jürgen Klinsmann]]: 3 | 10 || 8 || 1 || 1 || 27 || 10 || 17 || 25 || 83.3% || [[Jürgen Klinsmann]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Bélxica}} {{Bandera|Países Baxos}} [[Eurocopa 2000|2000]] | [[Alemaña na Eurocopa 2000|Primer fase]] | 15ª || 3 || 0 || 1 || 2 || 1 || 5 || -4 || 1 || 11.1% || [[Mehmet Scholl]] | 8 || 6 || 1 || 1 || 20 || 4 || 16 || 19 || 79.1% || [[Oliver Bierhoff]]: 7 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Portugal}} [[Eurocopa 2004|2004]] | [[Alemaña na Eurocopa 2004|Primer fase]] | 12ª || 3 || 0 || 2 || 1 || 2 || 3 || -1 || 2 || 22.2% || [[Torsten Frings|Frings]], [[Michael Ballack|Ballack]] | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 4 || 9 || 18 || 75% || [[Michael Ballack|Ballack]], [[Fredi Bobic|Bobic]]: 4 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Austria}} {{Bandera|Suiza}} [[Eurocopa 2008|2008]] | [[Alemaña na Eurocopa 2008|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 0 || 2 || 10 || 7 || 3 || 12 || 66.6% || [[Lukas Podolski]]: 3 | 12 || 8 || 3 || 1 || 35 || 7 || 28 || 27 || 75% || [[Lukas Podolski]]: 8 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Polonia}} {{Bandera|Ucraína}} [[Eurocopa 2012|2012]] | [[Alemaña na Eurocopa 2012|Semifinales]] | 3ª || 5 || 4 || 0 || 1 || 10 || 6 || 4 || 12 || 80% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 3 | 10 || 10 || 0 || 0 || 34 || 7 || 27 || 30 || 100% || [[Miroslav Klose]]: 9 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 2016|2016]] | [[Alemaña na Eurocopa 2016|Semifinales]] | 4ª || 6 || 3 || 2 || 1 || 7 || 3 || 4 || 11 || 61.1% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 2 | 10 || 7 || 1 || 2 || 24 || 9 || 15 || 22 || 73.3% || [[Thomas Müller]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Europa}} [[Eurocopa 2020|2020]] | colspan="12"| ''Por definir'' | colspan="10"| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Clasificación histórica de la Eurocopa Total global}} || 12/15 || 1ª || 49 || 26 || 12 || 11 || 72 || 48 || 24 || 90 || {{#expr:90/147*100 round 2}}% || {{Tc|Jürgen Klinsmann|Klinsmann}}, {{Tc|Mario Gómez García|Gómez}}: 5 || 98 || 69 || 20 || 9 || 237 || 61 || 176 || 202 || {{#expr:202/254*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 |} === Copa FIFA Confederación === {{AP|Alemaña n'Acopar FIFA Confederación|l1=Alemaña n'Acopar FIFA Confederación}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=70% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="85"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="180"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1992|1992]] | colspan="12" rowspan="3" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1995|1995]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 1999|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 2 || 6 || -4 || 3 || 33.3% || [[Michael Preetz|Preetz]], [[Lothar Matthäus|Matthäus]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|2001]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|2003]] |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Tercer puestu]] | 3ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 15 || 11 || 4 || 10 || 66.6% || [[Michael Ballack]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|2009]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|2013]] |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] ! [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Campeón]] || 1ª || 5 || 4 || 1 || 0 || 12 || 5 || 7 || 13 || 86.6% || [[Leon Goretzka|Goretzka]], [[Lars Stindl|Stindl]], [[Timo Werner|Werner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|? 2021]] | colspan="12" align="center"|''Por definir'' |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|Total global}} || 3/11 || 4ª || 13 || 8 || 2 || 3 || 29 || 22 || 7 || 26 || 66.6% || {{Tc|Michael Ballack}}: 4 |} === Xuegos Olímpicos === {{AP|Alemaña nos Xuegos Olímpicos}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Grecia}} [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 1896|Atenes 1896]] | colspan="12" |''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1900|París 1900]] | colspan="12" rowspan="2" |''En 1900 y 1904 los Xuegos Olímpicos apostar clubes'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904|St. Louis 1904]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|Londres 1908]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' |- align=center ! {{Bandera|Suecia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Estocolmo 1912]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Primer fase]] | 7ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 18 || 8 || 10 || 2 || 33.3% || [[Gottfried Fuchs]]: 10 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Bélxica}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Amberes 1920]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Países Baxos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Cuartos de final]] | 7ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 5 || 4 || 1 || 2 || 50% || [[Richard Hofmann]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|Los Angeles 1932]] | colspan="12"|''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|GER}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Cuartos de final]] | 6ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 9 || 2 || 7 || 2 || 50% || [[Wilhelm Simetsreiter|Simetsreiter]], [[Adolf Urban|Urban]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] |colspan="12"|''Nun participó''<ref group="n">Al igual que na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]] Alemaña foi vetada a participar por cuenta de los acontecimientos bélicos provocaos pol so réxime nazi. Mesma situación asocedió-y a Xapón pola invasión de China.</ref> |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Finlandia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]] | colspan="12" rowspan="10"|''De 1952 a 1988 los Xuegos Olímpicos apostar [[Seleición de fútbol amateur d'Alemaña|seleiciones amateur]]'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Australia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xapón}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Méxicu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Canadá}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xunión Soviética}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Corea del Sur}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]] |colspan="12" | ''Dende 1992 la competición apostar [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleiciones sub-23]]'' |- align=center align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! Total || 3/7 || - || 7 || 3 || 0 || 4 || 32 || 14 || 18 || 6 || 42.8% || {{Tc|Gottfried Fuchs}}: 10 |} == Clasificación FIFA == {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width=60 |'''Añu !width=90 |'''Xineru !width=90 |'''Febreru !width=90 |'''Marzu !width=90 |'''Abril !width=90 |'''Mayu !width=90 |'''Xunu !width=90 |'''Julio !width=90 |'''Agostu !width=90 |'''Setiembre !width=90 |'''Ochobre !width=90 |'''Payares !width=90 |'''Avientu |- |'''1993||colspan="7"|Nun esistía la clasificación FIFA||bgcolor="gold"|'''1ª (57)'''||5ª (55)||4ª (58)||bgcolor=#CD7F32|3ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)''' |- |'''1994||–||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)'''||4ª (61)||–||4ª (61)||4ª (60)||4ª (60)||5ª (61) |- |'''1995||–||5ª (60)||–||4ª (60)||5ª (59)||5ª (58)||4ª (58)||4ª (58)||4ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (60)||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (61) |- |'''1996||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (61)||–||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (62)||–||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64))||bgcolor=silver|2ª (64) |- |'''1997||–||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (63)||5ª (60)||4ª (60)||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=#CD7F32|3ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (65) |- |'''1998||–||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (66)||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (66) |- |'''1999||5ª (742)||5ª (738)||5ª (734)||bgcolor=#CD7F32|3ª (746)||bgcolor=#CD7F32|3ª (742)||5ª (733)||5ª (720)||5ª (718)||5ª (735)||5ª (734)||5ª (739)||5ª (739) |- |'''2000||5ª (739)||5ª (742)||5ª (735)||5ª (725)||6ª (717)||6ª (706)||9ª (711)||11ª (700)||9ª (712)||8ª (719)||8ª (715)||11ª (705) |- |'''2001||11ª (705)||11ª (703)||11ª (698)||8ª (714)||9ª (711)||8ª (720)||5ª (726)||5ª (725)||12ª (708)||14ª (695)||11ª (710)||12ª (707) |- |'''2002||12ª (707)||12ª (704)||10ª (710)||12ª (697)||11ª (695)||–||5ª (765)||5ª (764)||4ª (770)||4ª (763)||4ª (763)||4ª (761) |- |'''2003||4ª (765)||5ª (762)||5ª (758)||4ª (755)||4ª (757)||6ª (745)||8ª (736)||10ª (728)||9ª (736)||7ª (744)||9ª (736)||12ª (729) |- |'''2004||12ª (729)||12ª (727)||10ª (729)||7ª (735)||9ª (723)||8ª (726)||12ª (715)||13ª (712)||11ª (714)||13ª (706)||16ª (706)||19ª (705) |- |'''2005||16ª (710)||17ª (708)||18ª (702)||20ª (698)||19ª (697)||21ª (695)||11ª (723)||11ª (722)||15ª (718)||15ª (712)||16ª (710)||16ª (708) |- |'''2006||17ª (707)||19ª (706)||22ª (700)||19ª (699)||19ª (696)||–||9ª (1229)||9ª (1229)||8ª (1291)||6ª (1339)||6ª (1348)||6ª (1350) |- |'''2007||5ª (1363)||5ª (1359)||5ª (1390)||5ª (1393)||5ª (1390)||4ª (1467)||5ª (1311)||5ª (1337)||4ª (1330)||5ª (1245)||5ª (1296)||5ª (1298) |- |'''2008||5ª (1305)||5ª (1281)||5ª (1294)||5ª (1261)||5ª (1364)||5ª (1274)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1364)||bgcolor=silver|2ª (1343)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1329)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1413)||bgcolor=silver|2ª (1381) |- |'''2009||bgcolor=silver|2ª (1389)||bgcolor=silver|2ª (1403)||bgcolor=silver|2ª (1366)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1378)||5ª (1207)||4ª (1195)||4ª (1186)||5ª (1161)||6ª (1170)||6ª (1173) |- |'''2010||6ª (1173)||5ª (1208)||6ª (1157)||6ª (1107)||6ª (1182)||–||4ª (1464)||4ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1490)||4ª (1481)||4ª (1489)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485) |- |'''2011||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1486)||4ª (1386)||4ª (1413)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1417)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1305)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1330)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1290)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1352)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345) |- |'''2012||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1369)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1332)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1288)||bgcolor=silver|2ª (1502)||bgcolor=silver|2ª (1474)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1459)||bgcolor=silver|2ª (1421)||bgcolor=silver|2ª (1437) |- |'''2013||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1473)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1416)||bgcolor=silver|2ª (1273)||bgcolor=silver|2ª (1257)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1261)||bgcolor=silver|2ª (1311)||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1318) |- |'''2014||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1314)||bgcolor=silver|2ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1300) ||bgcolor="gold"|'''1ª (1724)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1736)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1765)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1669)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)''' |- |'''2015||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1729)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1770)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1775)'''||bgcolor=silver|2ª (1411)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1226)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1248)||bgcolor=silver|2ª (1401)||bgcolor=silver|2ª (1388)|||4ª (1347) |- |'''2016||4ª (1347)||4ª (1347)||4ª (1355)||5ª (1309)||5ª (1309)||4ª (1310)||4ª (1319)||4ª (1319)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1347)||bgcolor=silver|2ª (1465)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433) |- |'''2017||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1443)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1511)||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor=silver|'''2ª (1549)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1606)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1631)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)''' |- |'''2018||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1533)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1544)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1558)'''||| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !colspan="13"|Posición promedio: 5ª posición |} <small>'''Fonte:''' [http://es.fifa.com/associations/association=ger/ranking/gender=m/index.html Ficha d'Alemaña en FIFA]; [http://es.fifa.com/worldfootball/ranking/index.html Estadístiques FIFA]</small> == Categoríes inferiores == Les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña, son el conxuntu de seleiciones de la Federación Alemana de Fútbol integraes nel so conxuntu por xugadores d'ente 16 a 23 años, que representen a Alemaña nos distintos torneos internacionales arrexuntaos en distintos [[Categoríes deportives por edá|categoríes d'edá]] y que constitúin los escalafones previos a la seleición absoluta. Les distintes categoríes establecer pol añu de nacencia de los xugadores y de normal inclúin a futbolistes nacíos en dos años consecutivos. Tradicionalmente la denominación de la seleición referir a la edá máxima de los xugadores habiendo asina competiciones oficiales dende los sub-15 hasta los sub-23. Hai de solliñar tamién a la estinguida [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|Seleición de fútbol amateur d'Alemaña]], un combináu de calter non profesional que foi la encargada de defender a entós la esistente Alemaña Federal nos Xuegos Olímpicos nel periodu entendíu ente la edición de los XX.OO. de 1952 de Ḥelsinki, y los XX.OO. de 1988 de Seúl nel intentu del [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] por establecer una igualdá ente tolos equipos, que se vio siguida na edición siguiente de los XX.OO. de 1992 en Barcelona, onde dende entós los encargaos de representar al so país seríen los futbolistes de la categoría inferior sub-23. === Seleición sub-23 === {{AP|Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña}} La seleición sub-23 ye, dende los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]], la encargada de defender a Alemaña na competición de fútbol, motivu pol que recibe'l calificativu d'olímpica. Los xugadores participantes nos mesmos tienen de tener menos de 23 años d'edá sacante trés per escuadra que pueden ser mayores.<ref>{{Cita web |url= http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcoly/ip-208_01y_oly-men_22692.pdf |títulu= Tornéu olímpicu de fútbol en FIFA.com |idioma=en}}</ref> El tornéu olímpicu ye consideráu según una Copa Mundial sub-23. Nesti certame la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleición Olímpica Alemana]] tuvo la so única participación nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos de Rio de Janeiro 2016]] onde progresivamente llogró la [[medaya de plata]]. Ésta ye apostada pola seleición sub-21, encargada de llograr la plaza nel [[Eurocopa Sub-21|Campeonatu d'Europa sub-21]]. === Seleición sub-21 === {{AP|Seleición de fútbol sub-21 d'Alemaña}} La seleición sub-21, ye la encargada de representar a Alemaña na [[Eurocopa Sub-21|Eurocopa sub-21]]. Nella, la seleición salió vencedora en dos causes, en [[Eurocopa Sub-21 de 2009|2009]],<ref>{{Cita web |url= http://es.uefa.com/under21/history/season=2009/index.html |títulu= Alemaña, campeona Europea de la sub-21 de 2009 |autor= UEFA.com |fechaaccesu=29 de xunetu de 2012}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/memberassociations/association=ita/honours/index.html |títulu=Palmarés Campeonatu Européu Sub-21/23 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> y en [[Eurocopa Sub-21 de 2017|2017]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com//under21/season=2017/matches/round=2000648/match=2022542/postmatch/report/index.html#espana+pudo+alemania |títulu=España nun pudo con Alemaña |autor=UEFA.com |fecha=30 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Como asocede col restu de categoríes inferiores, y a diferencia de les seleiciones absolutes, al participar n'eventos con una duración biañal, el personal téunico y los xugadores coinciden cola seleición precedente, camudando namái la so denominación. Ye por eso que seleiciones como la sub-18 o sub-16, queden davezu a la solombra de los sos mayores sub-19 o sub-17, al nun haber grandes torneos oficiales [[FIFA]] o [[UEFA]] representaos por diches seleiciones. === Seleición sub-20 === {{AP|Seleición de fútbol sub-20 d'Alemaña}} La categoría sub-20 ye la categoría xuvenil encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Campeonatu Mundial sub-20]] dende la so creación nos [[años 1970]]. Nesi tornéu la categoría salió vencedora na [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|edición de 1981]] en venciendo por 4-0 a la [[Seleición de fútbol sub-20 de Qatar|seleición qatarina]], y subcampeona nuna ocasión en perdiendo na final de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1987|1987]] por 5:4 nos penaltis tres el 0-0 contra la [[Seleición de fútbol sub-20 de Yugoslavia|seleición yugoslava]].<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/o20worldcup/australia1981/awards/index.html |títulu=FIFA World Youth Championship Australia 1981&nbsp;– Award |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/o20worldcup/news/y=2007/m=3/news=australia-1981-alemania-tuvo-piedá-501742.html |títulu=Campeonatu Mundial Xuvenil de la FIFA Australia 1981 - Australia 1981: Alemaña nun tuvo piedá |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> En dambes ocasiones, los gallardones fueron llograos como Alemaña Federal. Dende la unificación, la meyor participación d'Alemaña son unos cuartos de final nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 2005|2005]] nos [[Países Baxos]] y en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2009|2009]] n'[[Exiptu]]. === Seleición sub-19 === {{AP|Seleición de fútbol sub-19 d'Alemaña}} La categoría sub-19 sustituyó oficialmente a la categoría sub-18 pa una concordanza coles categoríes [[UEFA]]. Ye, dende la so creación nel añu [[1953]] como sub-18, y sub-19 dende [[2002]], una de les categoríes inferiores más importantes d'Alemaña por cuenta de los sos llogros y historia, magar que la mayoría fueron conquistaos pola Alemaña Democrática.<ref>{{Cita web |autor=Julian Dontchev |url=http://www.rsssf.com/tablese/europe-o18.html |títulu=The European O-18/O-19 championship and its predecessors |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/history/index.html |títulu=Palmarés UEFA Campeonatu Européu sub-19/18 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> Los xuveniles conquistaron el [[Campeonatu d'Europa Sub-19 de la UEFA|Campeonatu d'Europa sub-19 de la UEFA]] en 3 ocasiones, una como Alemaña Federal, y dos como Alemaña unificada (al nun computar los 3 campeonatos consiguíos polos alemanes orientales).<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2008/goldenplayer/index.html |títulu=2008: Lars & Sven Bender |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de xineru de 2009 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2014/goldenplayer/index.html |títulu=2014: Davie Selke |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}}</ref> === Seleición sub-17 === {{AP|Seleición de fútbol sub-17 d'Alemaña}} Al igual que la categoría sub-19, pa oldear les categoríes [[UEFA]], provién de la categoría sub-16 que s'estremó nesta y la benjamina seleición sub-15. Por tal motivu nel so historial como seleición inclúyense torneos consideraos equivalentes pero realizaos so la denominación sub-16 dende [[1982]] hasta [[2001]]. Encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Campeonatu Mundial sub-17]] de la [[UEFA]], competición que se-y aguanta y de la que salió subcampeona en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]] como Alemaña Federal, na so primer edición pa seleiciones sub-16, que camudaría a sub-17 dende la edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 1991|1991]]. Dende entós y como Alemaña unificada, el so meyor resultáu ye un tercer puestu na edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2007|2007]] de [[Corea del Sur]]. Na [[Campeonatu d'Europa Sub-17 de la UEFA|Eurocopa sub-17]], competición que venció en 3 ocasiones y foi subcampeona n'otres 4 oportunidaes siendo asina la tercera meyor seleición europea nel palmarés por detrás de {{sel|especial=sub17|España}} y {{sel|especial=sub17|Portugal}};<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eyc16hist.html |títulu=European O-16/U-17 Championship |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref group="n">Nes ediciones de 1984, 1992 y [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2009|2009]]. Los dos últimes ganaes como Alemaña unificada, y la primera como Alemaña Federal. Sacante la de 1992 en [[Xipre]], les otres dos fueron ganaes siendo'l organizadores del eventu.</ref> Mientres, en de la [[Meridian Cup]] tuvo participación al tener presentes a trés futbolistes nel escoyíu d'[[Europa]] na edición de 2007, añu nel que camuda'l formatu y pasa a ser una competición ente un escoyíu de la [[UEFA]] y otru de la [[Confederación Africana de Fútbol|CAF]]. Europa saldría vencedora de la competición. === Seleición sub-15 === {{AP|Seleición de fútbol sub-15 d'Alemaña}} La seleición sub-15 d'Alemaña ye la categoría infantil de la seleición alemana. == Otres modalidaes == La seleición alemana de fútbol cunta amás de les categoríes inferiores con otres modalidaes como son el [[fútbol femenín]] o'l [[fútbol playa]]. La seición femenina ye la más llonxeva de los dos, cuando naz a finales de los años 1950 na clandestinidá, y oficialmente nos años 1980. La de fútbol playa, la más actual, foi creada nos primeros años de la década de 1990. === Seleición femenina === [[Ficheru:Football pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol femenino'']] {{AP|Seleición femenina de fútbol d'Alemaña}} La categoría femenina oficializar a principios de los años 1980, y apuesta el so primera partíu frente a la [[Seleición femenina de fútbol d'Escocia|seleición escocesa]] ante la que salió vencedora por 5-1 el 10 de payares de 1982. Na clandestinidá, por cuenta de la situación de censura que vivía'l fútbol femenino nel país, naz la seleición femenina en 1956, anque nun tuvo reconocida nin pola [[FIFA]] nin pola [[DFB]] yá que nun se contemplaba la disputa de fútbol per parte de muyeres. La seleición alemana femenina ta considerada como una de les meyores seleiciones del mundu. Los sos mayores llogros hasta l'actualidá son dos [[Copa Mundial Femenina de Fútbol|Campeonatu Mundiales]] conquistaos nes ediciones d'[[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2003|Estaos Xuníos 2003]]<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial del Fútbol Femenino de la FIFA EE UU 2003 - Alemaña cinxe'l so primer corona |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=3/news=copa-mundial-futbol-femenín-fifa-2003-502010.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> y [[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2007|China 2007]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial Femenina de la FIFA China 2007 - Alemaña dexa la so marca na historia |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=10/news=alemania-dexa-marca-historia-610031.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> siendo la única seleición que foi hasta'l momentu capaz de revalidar el títulu. Ye la máxima dominadora n'Europa, onde'l so mayor llogru foi la consecución de la [[Eurocopa Femenina|Eurocopa]] na que consiguió algamar el títulu del tornéu nes ediciones de 1989, 1991, 1995, 1997, 2001, [[Eurocopa Femenina 2005|2005]], [[Eurocopa Femenina 2009|2009]], [[Eurocopa Femenina 2013|2013]], pa un total de 8 campeonatos, escapándose-y el títulu nes sos participaciones namái na edición de 1993 que foi parar a manes de la [[Seleición femenina de fútbol de Noruega|seleición noruega]]. La disciplina ye [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos#Torneos femeninos|olímpica]] dende los [[Xuegos Olímpicos d'Atlanta 1996|Xuegos d'Atlanta 1996]]. Alemaña participó nel certame en 5 ocasiones, en [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Rio de Janeiro 2016]] llogró la so única medaya d'oru; y en 3 vegaes consiguió la medaya de bronce, nes ediciones de [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|2000]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|2004]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Pequín 2008|2008]]. Al igual que la so homónima masculina, el combináu femenín cunta tamién con categoríes inferiores, estremaes na so categoría sub-20, sub-19 y sub-17, onde destaquen particularmente les dos primeres en saliendo campeones del Mundu en 2004 y 2010, y la sub-19 por ser campeones d'Europa en 6 ocasiones, siendo les máximes dominadores. === Seleición de fútbol playa === [[Ficheru:Beach soccer pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol playa'']] {{AP|Seleición de fútbol playa d'Alemaña}} La seleición alemana naz nos años 1990, y magar la so curtia vida, consiguió colase nel palmarés européu del fútbol sablera, territoriu apoderáu históricamente por [[Seleición de fútbol playa d'España|españoles]] y [[Seleición de fútbol playa de Portugal|portugueses]] y onde les seleiciones del este empiecen a amosar un gran poderíu. Alemaña entá s'atopa llueñe de poder ser una seleición a tener en cuenta a la de resolver los grandes títulos. Vencedora nuna ocasión de la [[Euru Beach Soccer League|Eurolliga]] en 1998 ye hasta'l momentu'l so mayor llogru na modalidá. Consiguió participar na [[Copa Mundial de Fútbol Playa de FIFA|Copa Mundial]] en cuatro causes, ensin superar la fase de grupos en nenguna de les sos participaciones. == Palmarés completu == {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{VT|Títulos oficiales de seleiciones de fútbol|l1=Títulos oficiales de seleiciones de fútbol}} === Seleición absoluta === {{imaxe múltiple |direición = vertical |orientación = derecha |anchu = 250 |títulu = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |semeya1 = FIFA Logo (2010).svg |testu1 = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |alineación_texto1 = right |semeya2 = Philipp_Lahm_lifts_the_2014_FIFA_World_Cup.jpg | testu2 = ''Alemaña ye posesora de 4 [[Copa Mundial de Fútbol|Campeonatu del Mundu]]. Una d'elles, la estinguida [[Copa Jules Rimet]]''. |alineación_texto2 = right }} La seleición alemana cuenta con unu de los meyores palmarés a nivel mundial con ocho títulos oficiales absolutos, convirtiéndola na [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA primera n'Europa]] y [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel global]]. Alemaña llogró vencer nos trés principales campeonatos de seleiciones nacionales, a [[Copa Mundial de Fútbol|nivel mundial]], [[Copa FIFA Confederación|internacional]] y [[Europa|européu]].<ref group="n">Xuntu con {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}} y {{self|Francia}}.</ref> Alemaña ye una de los ocho seleiciones campeones del mundu xunto a {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}}, {{Self|España}}, {{Self|Francia}}, {{self|Inglaterra}}, {{self|Italia}} y {{Self|Uruguái}}. Proclamóse campeona del mundu en cuatro causes, la primera en Suiza 1954 venciendo a Hungría y la cual significó'l so primer títulu oficial, en 1974 como anfitriona imponiéndose a los {{self|Países Baxos}}, n'Italia 1990 y en Brasil 2014 ganando a Arxentina en dambes finales. Ye una de los diez seleiciones europees que llogró'l so respeutivu tornéu continental. Apodera con tres títulos xunto a la seleición española, el palmarés históricu de la [[Eurocopa]]. Consiguió la so primer Eurocopa en Bélxica 1972 venciendo a la {{self|Xunión Soviética}}, la so segunda llograr n'Italia 1980 venciendo a {{self|Bélxica}}, y el tercer campeonatu conquistar n'Inglaterra 1996 ganando a la {{self|República Checa}}. En dos causes llogró consiguir el «[[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]]» de seleiciones, el primeru ente 1972 y 1974 como campeón européu y mundial, y el segundu ente 2014 y 2017 como campeón mundial y campeón confederativo. {| cellspacing="0" style="background: #F0F8FF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !width=20%|Competición !width=20%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=20%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=20%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] |- !align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) |- !align=left|[[Eurocopa]] |align=center|3 ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1992|1992]] y [[Eurocopa 2008|2008]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1988|1988]], [[Eurocopa 2012|2012]] y [[Eurocopa 2016|2016]]) |- !align=left|[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) |align=center| – |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]) |} === Categoríes inferiores === {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Les categoríes inferiores de la seleición alemana, tán consideraes pola [[UEFA]], una de los meyores y más esitoses d'[[Europa]] al ser gallardoniaes col [[Premiu UEFA Maurice Burlaz]] en trés causes. Destaquen nes sos categoríes inferiores una [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20]] en [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|1981]]<ref>{{Cita web |autor=Pablo Ciullini, Erik Garin, François Mazet |títulu=World Youth Cup (U-20) 1981 (Australia) |url=http://www.rsssf.com/tablesw/wyc81.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> y un segundu puestu na [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17]] en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]], los sos máximos llogros nos [[Xuegos Olímpicos]] fueron los dos [[medayes de bronce]] ganaes nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Seúl en 1988]] y la única [[medaya d'oru]] llograda hasta la fecha como [[Alemaña Democrática]] nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]]. == Distinciones == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse; text-align:center;" width=50% |-bgcolor=dddddd !width="350"|Distinción !width="95"|Añu |- |[[Premiu World Soccer al meyor equipu del mundu Meyor equipu del mundu pola revista «World Soccer»]] |[[1990]], [[2014]] |- |[[France Football|Seleición nacional del añu pola revista «France Football»]] |[[1968]], [[1972]], [[1976]], [[1977]], [[1980]], [[1981]], [[1990]], [[1993]], [[1996]], [[2002]], [[2011]] y [[2013]] |-bgcolor=dddddd !Premiu !Añu |- |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Clasificación mundial de la FIFA#Premiu al Meyor equipu del añu Meyor Equipu del Añu FIFA]] |[[1993]], [[2014]], [[2017]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Mundial de Fútbol]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]]<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/raawards/ip-401_07a_trophies_31450.pdf |títulu=FIFA Award Trophies |editorial=Páxina oficial de la FIFA |formatu=PDF |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> |- |[[Ficheru:Flag of the United Nations.svg|25px]] [[Premios Laureus|Laureus del Deporte]]<br />«[[:en:Laureus World Sports Award for Team of the Year|Meyor Equipu Internacional del Añu]]» |[[Premiu Laureus#2015|2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al equipu más entreteníu|Premiu al equipu más entreteníu Copa Mundial de la FIFA]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] |- |[[Premiu UEFA Maurice Burlaz|Trofeo UEFA Maurice Burlaz]] <ref group="n">Gallardón de la UEFA a les categoríes inferiores.</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/news/newsid=2313320.html |títulu=Alemaña llogra'l Troféu Maurice Burlaz |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |editorial=Páxina oficial de la UEFA}}</ref> |[[1992]], [[2009]], [[2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Copa FIFA Confederación#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Confederaciones]] |[[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] |} == Ver tamién == * [[Federación Alemana de Fútbol]] * [[Seleición femenina de fútbol d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol playa d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal]] == Bibliografía == * {{cita llibru |títulu=The Ball Is Round: A Global History of Soccer |apellíu=Goldblatt |nome=David |idioma=inglés |editorial=Penguin |añu=2008 |isbn=1594482969 |url=https://books.google.com/books?id=i1158WHUTvwC}} * {{cita llibru |títulu=Tou sobre toos escoyer |apellíu=Martialay |nome=Félix |isbn=84-935390-2-3}} * {{cita llibru |títulu=Guía Marca de la Lliga 09 |apellíu=VV.AA |editorial=Unidá Editorial |añu=2008|issn=1575-4707}} * {{cita llibru |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |edición=I |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo|fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |añu=marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Cap. Los árbitros |páxina=73}} * {{cita llibru|apellíos=Reiter |nome=Florian |títulu=Der Kick mit dem Ball: Die Geschichte des Fußballs |añu=2005 |editorial=Vergangenheits |idioma=alemán |isbn=978-3-940621-06-1}} * {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}} == Notes == {{llistaref|grupu=n}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == ;Oficiales * [http://www.dfb.de/die-mannschaft/start/ Sitiu web oficial] (n'alemán) * [http://www.dfb.de/ Sitio web DFB] (n'alemán) * {{Facebook|DFBTeam|Seleición d'Alemaña}} * {{Twitter|DFB_Team_YE|Seleición d'Alemaña}} * Perfil oficial de [http://es.uefa.com/memberassociations/association=GER/index.html Alemaña] en [[UEFA.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=ger/index.html Alemaña] en [[FIFA.com]] {{commonscat|Germany national football team}} {{Wikinoticies|Category:Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{Socesión | títulu = [[Copa Mundial de Fútbol|Campeona del Mundial]] | periodu = [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Suiza 1954]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña Federal 1974]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia 1990]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Brasil 2014]] | predecesor = {{selb|URU}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|ESP}} | socesor = {{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu2 = [[Eurocopa|Campeón de la Eurocopa]] | periodu2 = [[Eurocopa 1972|Bélxica 1972]]<br>[[Eurocopa 1980|Italia 1980]]<br>[[Eurocopa 1996|Inglaterra 1996]] | predecesor2 = {{selb|ITA}}<br>{{selb|TCH}}<br>{{selb|DAN}} | socesor2 = {{selb|TCH}}<br>{{selb|FRA}}<br>{{selb|FRA}} | títulu3 = [[Copa FIFA Confederación|Campeón de la Confederaciones]] | periodu3 = [[Copa FIFA Confederación 2017|Rusia 2017]] | predecesor3 = {{selb|BRA}} | socesor3 = {{bandera}} Por definir | títulu4 = [[Clasificación mundial de la FIFA|Líder de la Clasificación FIFA]] | periodu4 = Ago. — Sep. de 1993<br>Dic. de 1993 — Mar. de 1994<br>Jun. — Jul. de 1994<br>Jul. de 2014 — Jun. de 2015<br>Jul. de 2017<br>Dic. de 2017 | predecesor4 = Nun esistía<br>{{selb|ITA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ESP}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}} | socesor4 = {{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BEL}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu5 = [[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]] | periodu5 = 2015 | predecesor5 = {{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] | socesor5 = {{bandera|NZL}} [[Seleición de rugbi de Nueva Zelanda|Nueva Zelanda (rugby)]] }} {{Tradubot|Seleición de fútbol de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleición de fútbol d'Alemaña| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] p7iwbe82kd1vmfsvafnfr9o0x109wkz 3699291 3699285 2022-07-25T06:30:44Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-19 => U-19 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol d'Alemaña|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 | país = Alemaña | cod = GER, DEU | logo = | asociación = [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) | confederación = [[UEFA|Unión d'Asociaciones Europees de Fútbol]] (UEFA) | seudónimu = ''Die Mannschaft'' (L'equipu)<br>''Die Maschine'' (La Maquinaria)''<br>''Die Germanen'' (El Teutones)<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/en/news/detail/dfb-unveil-new-die-mannschaft-branding-124573/ |títulu= DFB unveil new "Die Mannschaft" branding |editorial=DFB |fechaaccesu=8 de xunu de 2015 |idioma=alemán}}</ref> | país-dt = Alemaña | direutor téunicu = [[Joachim Löw]] | añu-dt = 2006 | capitán = [[Manuel Neuer]] | mayor goliador = [[Miroslav Klose]] | mayor goliador goles = 71 | más participaciones = [[Lothar Matthäus]] | Ranking FIFA = 1° (Avientu de 2017) | Meyor Llugar = 1° (Julio de 1993) → Peor llugar 17ᵘ en xunetu de 1903 | mayor partíos = 150 | estadiu = '''[[Allianz Arena]] / [[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]''' | PPI país1 = Suiza | PPI nome2 = Alemaña | PPI marcador = 5:3 | PPI llugar = [[Basilea]], [[Suiza]] | PPI fecha = {{fecha|5|4|1908}} | MRI país2 = Rusia | MRI nome2 = Rusia | MRI nome1 = Alemaña | MRI marcador = 16:0 | MRI llugar = [[Estocolmo]], [[Suecia]] | MRI fecha = {{fecha|1|7|1912}} | MRI eventu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Xuegu Olímpicos d'Estocolmu 1912]] | PRI país1 = Inglaterra | PRI nome2 = Alemaña | PRI marcador = 9:0 | PRI llugar = [[Oxford]], [[Reinu Uníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Uníu]] | PRI fecha = {{Fecha|16|4|1909}} | participación mundial = 19 | primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) | copa rexonal = [[Eurocopa]] | participación rexonal = 12 | primer rexonal = [[Eurocopa 1972|1972]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) | confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] | participación confederaciones = 3 | primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | meyor confederaciones = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) | olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] | participación olímpicu = 3 | primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|1912]] | meyor olímpicu = <small>''Nun se considera la participación de la seleición absoluta''</small><ref>Anque hai qu'esclariar qu'apocayá la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición olímpica]] llogró la Medaya de de plata en [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|2016]] el máximu llogru per parte de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|Seleición Alemaña Democrática]] na modalidá d'[[amateur]], foi la única medaya d'oru en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|los Xuegos de Montreal de 1976]] y la seleición xuvenil, [[Alemaña Federal]] llogró la so única medaya de bronce nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Xuegos Olímpicos de Seúl 1988]].</ref> | color_izq1 = FFFFFF | color_cuerpu1 = FFFFFF | color_der1 = FFFFFF | color_pantalón1 = 000000 | color_medies1 = FFFFFF | trama_izq1 = _ger20h | entama_cuerpu1 = _ger20h | trama_der1 = _ger20h | entama_pantalón1 = _duit18h | trama_medies1 = _3 stripes black | color_izq2 = 008B9F | color_cuerpu2 = | color_der2 = 008B9F | color_pantalón2 = FFFFFF | color_medies2 = 008B9F | trama_izq2 = _ger20a | entama_cuerpu2 = _ger20a | trama_der2 = _ger20a | entama_pantalón2 = _ger20a | trama_medies2 = _ger20a }} La '''[[seleición de fútbol]] d'[[Alemaña]]''' (n'[[Idioma alemán|alemán]]: ''Deutsche Fußballnationalmannschaft'') ye l'equipu formáu por xugadores de nacionalidá alemana que representa dende 1908 a la [[Federación Alemana de Fútbol]] (''Deutscher Fußball-Bund'') nes competiciones oficiales entamaes pola [[UEFA|Unión Europea d'Asociaciones de Fútbol]] (UEFA) y la [[FIFA|Federación Internacional d'Asociaciones de Fútbol]] (FIFA). Alemaña afiliar a la FIFA pocos meses dempués del so primer Congresu, concretamente'l 1 de setiembre de 1904, cuando anunció al organismu, por aciu una telegrama, la so adhesión al Estatutu.<ref name="FIFAGER">{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Inicio de la FIFA. Alemaña |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> La escuadra alemana ye conocida como «Die Mannschaft» (''L'equipu''), «Nationalelf» (''Once nacional'') o «Die Adler» (''Les águiles'').<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref> Anque yá esistía un combináu alemán oficiosu dende finales del sieglu XIX, Alemaña nun apostaría'l so primer alcuentru hasta 1908 cuando s'enfrentó a {{sel|Suiza}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500395&action=showMatchesByYear&lang=Y&lliga=Nationalmannschaft&year=1909&cHash=a80eadb1fb |títulu=All matches of The National Team in 1909 |editorial=DFB |fechaaccesu=1 d'agostu de 2008}}</ref><ref name="MATCHGER">{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Historial de partíos d'Alemaña |url=http://www.rsssf.com/tablesd/duit-intres.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/edicion/marca/futbol/internacional/es/desarrollo/1108194.html |títulu=La Mannschaft cumple 100 años |autor=Marca.com|fechaaccesu=2009}}</ref> Ye reconocida como una de les seleiciones más esitoses y de mayor prestíu nel mundu, amás —ye la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA|seleición europea más gallardoniada]]— y la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel mundial]] con ocho títulos en torneos oficiales absolutos. Les reconocencies más destacaes fueron el «[[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]]» del añu.<ref>{{Cita web |títulu=Los ganadores de los Premios Laureus 2015 |url=http://www.altaspulsaciones.com/ganadores-premios-laureus-2015.html |editorial=Altes pulsaciones.com |fecha=4 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Seleición varonil alemana de fútbol gana Premiu Laureus al Meyor Equipu del Añu |url=http://spanish.peopledaily.com.cn/n/2015/0416/c31615-8879153.html |editorial=Spanish people dialy |fecha=15 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> Foi la primer seleición que lideró la [[Clasificación mundial de la FIFA]] n'agostu de 1993; coles mesmes, foi designada como «[[Clasificación mundial de la FIFA Meyor Equipu]]» pola FIFA en 1993, 2014 y 2017. La seleición alemana participó en dieciocho ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol]] y foi anfitriona nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesw/worldcup.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Participaciones de la Seleición d'Alemaña nos Mundiales de Fútbol |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_mundiales.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Conquistar en cuatro causes, en [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1954 |url=http://www.rsssf.com/tables/54f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1974 |url=http://www.rsssf.com/tables/74f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]]<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1990 |url=http://www.rsssf.com/tables/90f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup 2014 |url=http://www.rsssf.com/tables/2014f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> siendo xunto a {{sel|Italia}}, la segunda meyor nel palmarés, namái superada por {{sel|Brasil}}.<ref>{{Cita web |títulu=Los cuatro títulos mundialistas d'Alemaña, la segunda seleición más ganadora de la historia |url=http://www.emol.com/noticias/deportes/2014/07/13/669710/los cuatro-titulos-mundiales-de-alemania-en-la so-historia.html |editorial=Emol |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Tamién ye la seleición que más finales apostó con ocho.<ref group="n">[[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] y [[Copa Mundial de Fútbol 2014|2014]].</ref> Atopar na segunda posición xeneral de la [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|clasificación histórica]] d'esti certame, superada per Brasil.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup Final Tournaments - Total Rankings |url=http://www.rsssf.com/tables/3002f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Estadístiques de les seleiciones na Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/statistics-and-records/worldcup/teams/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'avientu de 2015}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.worldfootball.net/alltime_table/wm/ |títulu=World Football – All time table |editorial=World Football |fechaaccesu=3 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña nos Mundiales de Fútbol: Estadístiques Xenerales |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_seleccion.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> A nivel continental, por cuenta de pertenecer a la [[UEFA]] tien derechu a participar na [[Eurocopa]], pa la cual clasificóse n'once ediciones.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship |url=http://www.rsssf.com/tablese/eurochamp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Apostó seis finales,<ref group="n">[[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1980|1980]], [[Eurocopa 1992|1992]], [[Eurocopa 1996|1996]] y [[Eurocopa 2008|2008]].</ref> más que nenguna otra seleición y apodera nel palmarés xuntu cola [[Seleición masculina de fútbol d'España|seleición española]] con tres títulos en [[Eurocopa 1972|1972]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1972 |url=http://www.rsssf.com/tables/72y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Eurocopa 1980|1980]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1980 |url=http://www.rsssf.com/tables/80y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Eurocopa 1996|1996]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1996 |url=http://www.rsssf.com/tables/96y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Estadísticamente tamién apodera'l tornéu, pos s'atopa na primer posición xeneral de la [[Clasificación histórica de la Eurocopa|clasificación histórica]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship All-Time Rankings |url=http://www.rsssf.com/tablese/euru-alltime.html#allres |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Compitió tamién en tres ediciones de la [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]], siendo organizadora en [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]. Consiguió'l títulu na [[Copa FIFA Confederación 2017|edición de 2017]] en imponiéndose por 1-0 a {{self|Chile}}. Na [[Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|clasificación histórica]] de la competición, ostenta'l cuartu llugar.<ref>{{Cita web |autor=Markus Schaal |títulu=All-Time Ranking Confederations Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesi/intconcup-allt.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> Nos sos trés participaciones nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] pa seleiciones absolutes —antes de modificar el [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] y la [[FIFA]] les normatives sobre les condiciones de los equipos participantes—.<ref group="n">Dende 1952, los Xuegos Olímpicos son apostaos por seleiciones amateur nel casu d'Europa y Suramérica, o bien por futbolistes que nun apostaren nengún Mundial. Dende 1992, son les seleiciones sub-23 les encargaes de representar al so país. Estes midíes fueron tomaes p'apurrir una mayor igualdá na competición, por cuenta de la gran diferencia esistente ente los equipos, favorecíu pola llegada de la profesionalización de fútbol (sobremanera a Europa), que marcaba una gran diferencia al respeutive de otros conxuntos.</ref> Foi anfitriona del [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de 1936|tornéu de 1936]]. Na modalidá de seleiciones [[Amateur|amateurs]] llogró la so única medaya d'oru nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]] como [[Selicción de fútbol d'Alemaña Democrática|Alemaña Democrática]] onde más palantre se volvería a xunir a la seleición federal. Anguaño compiten solo seleiciones olímpiques, el meyor resultáu llográu, ye la medaya de plata per parte de la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición sub-23]] nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos Olímpicos de Rio 2016]]. Hai de solliñar la peculiaridá del equipu alemán, que por cuenta de la división que sufrió [[Alemaña]] tres la [[Segunda Guerra Mundial]], biforcar del [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|equipu federal]] les seleiciones del {{sel|Sarre}} (1947-1956) y la {{sel|Alemaña Democrática}} (1949-1991). Mientres esi periodu, ''«Die Mannschaft»'' representaba solo a la [[República Federal d'Alemaña]], anque nun-y la consideraba como un equipu distintu al actual, pos caltuvo les mesmes organizaciones federatives, polo que siguió actuando sol nome de {{sel|Alemaña Federal}}, y asina lo aceptaron la [[FIFA]] y la [[UEFA]]. Tres la [[Reunificación alemana]], la seleición oriental eslleióse ya integróse de nuevu nel equipu federal. Dende la separación, l'equipu alemán llogró clasificase en 16 ocasiones consecutives al Mundial, un récor solu superáu pola seleición brasilana, que nun faltó a nenguna cita. Foi curiosamente mientres la división cuando Alemaña conquistó la mayoría de los sos títulos, que pasaron a formar parte de los de l'Alemaña unificada, al considerala la FIFA la socesora y precursora del equipu federal.<ref>{{Cita web |autor=Tim Malsen |títulu=L'agónicu final que tuvo la seleición de fútbol d'Alemaña del Este |url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2016/01/151228_finde_equipu_futbol_muerte_alemania_oriental_mz |fecha=3 de xineru de 2016 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> == Historia == === Entamos y primeros torneos (1908-1930) === {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 225 |testu = Instantánees de la '''seleición alemana''' nes sos primeres décades. |semeya1 = German football team 1898 in Paris.jpg |semeya2 = Football at the 1912 Summer Olympics - German squad.jpg |semeya3 = Football at the 1912 Summer Olympics - Austria v.s. Germany.JPG |semeya4 = Bundesarchiv Bild 102-07723, Mailand, Fussballspiel Italien-Deutschland.jpg }} Ente 1899 y 1901, antes de la formación oficial del combináu nacional, tuvieron llugar 5 alcuentros oficiosos ente escoyíos alemanes y británicos, acabando toos con sonaes derrotes alemanes. Ocho años dempués de la nacencia de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) en 1900, apostóse'l primer partíu de la seleición alemana. El 5 d'abril de 1908, los alemanes viaxaron a [[Basilea]] pa enfrentase nel so primer partíu internacional oficial frente a la [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Los suizos ganaron l'alcuentru por 5-3, y [[Fritz Becker]] tuvo l'honor de marcar el primer gol de la historia alemana y de ser el primeru n'anotar un doblete. L'otru gol alemán foi obra de [[Fritz Förderer]] ente que [[Ernst Jordan]] quedó rexistráu pa la historia de la seleición teutona como'l primer xugador n'anotar un autogol. Entós daquella los xugadores que conformaben l'equipu yeren escoyíos pola mesma Federación al nun esistir seleicionador.<ref name="MATCHGER"/> Alemaña nun pudo consiguir la primer victoria de la so historia hasta'l sestu partíu, un añu dempués, cuando curiosamente ganó a [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|los helvéticos]] por 1-0 en suelu alemán el [[4 d'abril]] de [[1909]]. Malapenes unes selmanes antes, tuvo llugar un fechu negativu cuando l'equipu collechó la peor derrota de la so historia, y qu'entá perdura na actualidá. La [[Seleición masculina de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], creadora del fútbol y con más años d'historia, ganó a Alemaña por un contundente 9-0 na ciudá d'[[Oxford]].<ref name="MATCHGER"/> Como creadores d'esti deporte, yeren consideraos entós daquella la meyor seleición esistente: namái apostáben-yos tal honor los demás combinaos de les [[Gran Bretaña|Islles Britániques]]. La mala racha siguió mientres los primeros años, onde n'el so primeres 20 partíos solu foi capaz de vencer en cinco d'ellos y perdió once nun periodu de dos años. Asina, con apenes un par d'años d'esistencia y una negativa collecha, enfrentar a la so primer competición oficial, los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]. Na [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|competición de fútbol de 1912]] d'[[Estocolmu]], Alemaña cayó na primer fase en perdiendo frente a la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] por 5-1.<ref name="MATCHGER"/> Dos díes depués llegó la mayor goliada a favor de la so historia. Nel [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|tornéu de consolación]] xugáu ente les seleiciones que nun consiguieron medaya olímpica y vencieron a la [[Seleición de fútbol de Rusia|seleición rusa]] (antes de sumir en 1914: remaneció en 1923 tres la [[Revolución rusa de 1917]] y pasó a formar la [[Xunión Soviética]]), por un 16-0 que perduró hasta l'actualidá. Alemaña terminó nel séptimu puestu n'el so primera gran cita nun campeonatu de fútbol.<ref name="MATCHGER"/> Nun ameyoraría enforma'l combináu alemán, que nun llograría la so siguiente victoria hasta 8 años dempués, cuando ganara por 1-0 a la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] en [[Berlín]].<ref name="MATCHGER"/> Col escasu bagaxe de victories, y por consiguiente difícil manera d'aportar a los grandes torneos, finalmente llegaba a la fase final d'otra cita, la de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] d'[[Ámsterdam]]. L'equipu esperimentara un llixeru ameyoramientu que se dexaba sentir nes sos resultancies. Asina llegaría, dempués de vencer a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 4-0,<ref name="MATCHGER"/> a los cuartos de final. Sicasí, nellos perdería frente a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] (una de les grandes dominadores de la dómina) por 1-4.<ref name="MATCHGER"/> De nuevu remataba en 7ᵘ llugar. El fútbol yera yá un deporte de mases a nivel mundial, y cada vez yera más aclamáu mientres s'empezar a ver les primeres profesionalizaciones. Por tal motivu, la [[FIFA]], que vía cómo'l fútbol gociaba de gran reconocencia nos Xuegos Olímpicos qu'ella mesma s'encargó d'entamar dende la edición de [[1924]], empezó a maurecer la idea de crear un campeonatu puramente futbolísticu que dirimiese al meyor equipu esistente nel mundu. La periodicidad del mesmu, al igual que los Xuegos, sería de cuatro años. Mientres los [[Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|postreros XX.OO.]], la FIFA entamó un congresu onde se decidió finalmente celebrar un tornéu de fútbol profesional de nivel internacional en [[1930]]. Darréu dellos países europeos presentaron la so candidatura ([[Italia]], [[Hungría]], los [[Países Baxos]], [[España]] y [[Suecia]]) xunto a la d'[[Uruguái]]. [[Jules Rimet]], entós daquella presidente de la FIFA, taba a favor de la realización del tornéu nel país suramericanu, tantu polos sos recién ésitos deportivos como porque'l país celebraría'l so [[Constitución d'Uruguái de 1830|centenariu de Xurar de la Constitución]].<ref name="uruguay">{{Cita web |títulu=Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html |fechaaccesu=14 de payares de 2011 |autor=FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Una Europa en crisis llueu amosaría'l so desalcuerdu cola [[FIFA]], con sede n'[[Austria]], y col so presidente, nacíu en [[Francia]], por llevar el primer certame de la gran competición dedicada n'esclusiva al fútbol, creáu n'[[Inglaterra]], a [[Suramérica]]. El primer boicó al campeonatu taba por llegar. === Alemaña antes de la división (1930-1939) === ==== Primeres cites mundialistas ==== Mientres l'añu [[1930]], celebrar n'[[Uruguái]] la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|primer Copa del Mundu]]'''.<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/first-fifa-world-cup.html |títulu=Historia de la FIFA - Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Tres la designación del país suramericanu,<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html |títulu Uruguái cinxe la primer corona mundial |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012 |autor= — |fecha=— |obra= FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> consideráu'l combináu más potente por salir campeón de les anteriores dos cites olímpiques de fútbol en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]], la Federación alegó'l llargu viaxe y costu necesariu en barcu hasta llegar al país suramericanu, polo que refugó tomar parte na mesma, a pesar de qu'Uruguái decidiera faese cargu de tolos gastos y compensar a les seleiciones participantes nun intentu por prestigiar el tornéu. Tanto Alemaña, como la gran mayoría de los equipos nacionales europeos nun aceptaron la invitación pa xugar el Mundial debíu al enfadu por considerar desaveniente que'l primera gran tornéu apostárase fuera d'Europa, y más en concretu, [[Inglaterra]], al ser el trubiecu onde nació esti deporte,<ref>{{Cita web |url= https://www.marca.com/reportajes/2010/01/hestoria_de_los mundiales/2010/01/23/seccion_01/1264249951.html |títulu= La seleición española nun participó nun primer Mundial marcáu pol boicó |fechaaccesu=23 d'abril de 2011 |autor= J. Estepa |fecha=Añu 2010 |obra= Marca.com}}</ref> magar que'l vieyu continente atopábase entá maltrecho pola [[Primer Guerra Mundial]], y abogábase por afalar la paz dende Uruguái. Nacería asina baxu tutelar del entós presidente de la [[FIFA]], [[Jules Rimet]], la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]] y el so troféu de la [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol|"Diosa de la Victoria"]].<ref name="goldblatt_248">Goldblatt (2008), p. 248</ref><ref>{{Cita web |títulu=Historia de la Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/worldcup/history/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Tres años dempués de la primer cita mundialista, asocedíense los alcuentros ente seleiciones pa potenciase, agora con más motivu, tres la creación d'un tornéu esclusivu de fútbol a nivel mundial, a la qu'Alemaña aportaría per primer vegada nel so segundu certame. [[Ficheru:Fußball-Weltmeisterschaft 1934 Bronzemedaille.jpg|thumb|250px|Medaya de bronce conquistada por [[Alemaña]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Mundial de 1934]] d'[[Italia]].]] Alemaña llogró la so clasificación pa la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Copa Mundial de 1934]]''' de '''[[Italia]]''' nel [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1934#Grupu 8|Grupu 8]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]], en venciendo dambos contundentemente a la [[Seleición de fútbol de Luxemburgu|seleición luxemburguesa]].<ref name="MATCHGER"/> Una Alemaña que s'atopaba yá apoderada pol [[Alemaña nazi|Tercer «Reich»]] (ye. Imperiu) d'[[Adolf Hitler]], qu'ellos mesmos denominaríen como'l «Grossdeutsches Reich» (ye. Gran Imperiu Alemán), realizaría una de les más destacaes actuaciones d'un equipu debutante al rematar en tercer llugar. En remontando un partíu que perdía por 1-2 frente a la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]] y qu'acabaría venciendo por 5-2 gracies a los tantos de [[Stanislaus Kobierski]], primer goliador alemán nun Mundial, [[Otto Siffling]] y [[Edmund Conen]], autor d'un «hat-trick», enfrentar a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]] en cuartos de final.<ref name="MATCHGER"/> Ende [[Karl Hohmann]] anotaría dos tantos que fadríen insuficiente'l solitariu gol suecu polo que los xermanos llegaríen a les semifinales del tornéu. Nelles enfrentaríense a la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Un país de clara diferencia política con al respeutive de Alemaña, al atopase apoderáu por una [[república]]. El calter más allá de lo deportivo depararía un gran alcuentru nel que los checoslovacos, por cuenta de una sobresaliente actuación d'[[Oldřich Nejedlý]], autor de 3 tantos,<ref group="n">[http://www.rsssf.com/tables/34full.html Nun principiu la FIFA solo concedió a Nejedlý 2 de los 3 tantos, pero tres diversos estudios sobre la tema en 2006, finalmente concedióse-y el tercer tantu, que-y convertiría amás en líder en solitariu de la tabla de anotadores qu'antes compartía col italianu [[Angelo Schiavio]] y l'alemán [[Edmund Conen]].]</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Reportes del Mundial Italia 1934 |url=http://www.rsssf.com/tables/34full.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> y máximu realizador final del tornéu, [[Checoslovaquia]] vencería por 3-1 a los alemanes, que solo pudieron anotar por aciu de [[Rudolf Noack]].<ref name="MATCHGER"/> Alemaña quedar a tan solo un pasu de poder apostar la final que finalmente venceríen los sos allegaos italianos, comandados por [[Benito Mussolini]], amigu personal del [[Adolf Hitler|Führer]]. Alemaña apostó un partíu pa resolver el tercer puestu del campeonatu. Nél, un gol de Conen y un doblete d'[[Ernest Lehner]] daríen una afecha victoria por 3-2 a los teutonos sobre la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] que-yos otorgaría la medaya de bronce que-yos acreditaba como terceros clasificaos.<ref group="n">D'antiguo nes primeres ediciones del Mundial los primeres clasificaos recibíen una medaya, al igual que nos Xuegos Olímpicos, amás del troféu Jules Rimet al dau al campeón.</ref> [[Ficheru:Fussball 1936.jpg|thumb|left|Balón col que se xugó'l tornéu.]] Tres les dos primeres cites mundialistas, Alemaña allegaría a la so tercer cita de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos]] nos que seríen los anfitriones en 1936, a celebrase en [[Berlín]]. La introducción de la primer Copa Mundial de la FIFA en 1930 (que supunxo l'ausencia del tornéu de fútbol de los Xuegos de 1932) condució a una devaluación paulatina de cada tornéu olímpicu de fútbol posterior. D'equí p'arriba, a les naciones competidores solo dexaríase-yos xugar colos sos meyores xugadores si estos fueren «amateurs» o si'l so xugadores profesionales tuvieren patrocinaos pol Estáu. Nel certame, Alemaña vencería por un contundente 9-0 a {{sel|Luxemburgu}} que pondría de manifiestu les intenciones alemanes para col tornéu.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Luxemburgu Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Nuna dómina fuertemente marcada pola política, y al igual que fixera'l so homónimu italianu [[Benito Mussolini]], suponía un marcu perfectu pa demostrar al mundu l'autoridá «[[Alemaña nazi|nazi]]». Nel [[Poststadion]], ante un ensame qu'incluyía a [[Joseph Goebbels]], [[Hermann Wilhelm Göring]], [[Rudolf Hess]] y [[Adolf Hitler|Hitler]], qu'allegaba al so primer alcuentru futbolísticu.<ref group="n">{{Cita web |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |títulu=Esti foi l'únicu alcuentru de fútbol que Adolf Hitler guardó na so vida: retiróse furiosu seis minutos antes de terminar el mesmu. L'entrenador de los noruegos, Absjorn Halvorsen, yera xudíu, y terminaría los sos díes nun campu de concentración en Francia. Unu de los sos verdugos, l'oficial de les SS Otto Harder, fuera'l so compañeru nel Hamburgu. |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Alemaña foi esaniciada por 2-0 ante Noruega.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Noruega Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Goebbels escribió antes del alcuentru: {{Cita|"El Führer ta bien emocionáu, casi nun puedo conteneme. Un verdaderu bañu de nervios."|''Joseph Goebbels, [[Prensa de l'Alemaña Nazi|Ministru de Propaganda ya Información.]]''}} La resultancia nun deparó nenguna sorpresa p'aquellos que s'atopaben fora de los rangos más altos del «Tercer Reich» una y bones Noruega, daría tamién munchos problemes a los italianos na siguiente cita mundialista, nun claru síntoma de bona salú futbolística nel país nórdicu. Alemaña remataba 6ª nos sos Xuegos Olímpicos, lo que foi consideráu un fracasu por [[Adolf Hitler|Hitler]] y l'enfadu ayudaría tamién a repercutir nuna serie de desgraciaos acontecimientos que repercutiríen a nivel mundial. Hitler allampaba'l poder d'Alemaña, y el deporte sería tamién unu de los ámbitos incluyíos que se veríen desenvueltos.<ref>{{Cita web |autor=Quintadimensión.com |títulu=Fútbol na Alemaña nazi. El Anschluss y el fútbol. |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> Averábase la [[Segunda Guerra Mundial]]. Antes de los fatales acontecimientos que taben por desencadenar se, yá se dexaron notar circunstancies nel mundu del fútbol. Primeramente a xugar la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Copa Mundial de 1938]]''' de '''[[Francia]]''', {{Sel|Austria}} foi escluyida debíu al «[[Anschluss]]» (anexón con [[Alemaña]]),<ref>{{Cita web |url=http://ecodiario.eleconomista.es/internacional/noticias/574211/06/08/Fai-70-anos-el nazismu-destruia-tambien-el-futbol-austriacu.html |títulu=Fai 70 años, el nazismu destruyía tamién el fútbol austriaco |autor=Eleconomista.com |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> ente que'l seleccionador xermanu foi refugáu a lo llargo del tornéu pol pueblu francés, por cuenta del so saludu [[nazi]]. Destacaría sobremanera el nome del austriacu [[Matthias Sindelar]], moteyáu «El Mozart del fútbol», que venía de llevar al so yá estinguida seleición a ser semifinalista mundial y medaya de plata olímpico. Este recibió la llamada pa formar parte del combináu alemán, al nun poder participar col so país natal, por formar parte de la nueva Alemaña, y que con aplomu tornó.<ref>{{Cita web |autor=Laopinióndecoruña.com |títulu=El xugador que desafió a Hitler |url=https://www.laopinioncoruna.es/deportes/2010/03/15/jugador-desafío-hitler/366688.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Elgráfico.com |títulu=El deporte en tiempos del nazismu |url=http://www.elgrafico.com.ar/2012/08/13/C-4411-deporte-y-honor-en-tiempos-del nazismu.php |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> No puramente deportivo, Alemaña, que llogró'l so [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1938#Europa|segunda clasificación]] pa un Mundial, empataría nel so primer partíu. [[Josef Gauchel]] sería'l goliador alemán nel 1-1 final frente a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Túvose que repitir l'alcuentru que los suizos ganaron 4-2,<ref>FIFA.com [http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/results/matches/match=1166/report.html Reporte del partíu Suiza-Alemaña: 4-2]</ref> resultancia que-yos otorgaba'l pase a cuartos de final. Alemaña decepcionaba de nuevu, demostrando tar entá llueñe del altu nivel futbolísticu esistente na dómina. Remataba nel décimu llugar del Mundial (la so peor participación hasta la fecha), primero qu'españara la [[Segunda Guerra Mundial]]. Irónicamente, y entá ye más tres la resultancia de la guerra, el futuru depararía un drásticu cambéu nel fútbol alemano. Taba por llegar una de les mayores potencies futbolístiques del mundu. === La potente Alemaña Federal (1939-1990) === [[Ficheru:Deutschland Bundeslaender 1957.png|thumb|200px|División d'Alemaña, 1949-90.]] Tres la disputa del tercer Mundial, desencadenaríase'l [[1 de setiembre]] de [[1939]] la [[Segunda Guerra Mundial]] tres la invasión d'[[Alemaña]] a [[Polonia]]. El sucesu bélicu tendría una duración de 6 años, mientres los cualos suspendiéronse les actividaes deportives oficiales ente seleiciones. El fútbol consiguiría sobrevivir a los acontecimientos por cuenta de la disputa de dellos partíos amistosos internacionales ente seleiciones allegaes nel conflictu, pero sobremanera gracies a les competiciones doméstiques propies de cada país.<br /> El combináu alemán sería unu de los países que se veríen más afeutaos tres el final de la guerra. Esta supunxo'l fin d'Alemaña como país unificáu, yá que dende entós pasó a estremase en 3 estaos. [[Protectoráu del Sarre]], [[Alemaña|República Federal Alemana]] y [[República Democrática Alemana]] seríen les divisiones a les que quedaría sometida'l país. Con tal motivu, pasaron a formase 2 nueves seleiciones, una por cada nuevu estáu. La [[Seleición de fútbol del Sarre|seleición sarrense]] y la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|seleición oriental alemana]]. La seleición alemana, pesó a camudar la so denominación pola de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]], tal como correspondía tres la división del país, pero siguió siendo representada pola [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB), motivu pol cual ye considerada como la socesora oficial de l'antigua Alemaña, y polo que los sos futuros ésitos computaríen como conjuntados. Nun asocedería asina colos d'Alemaña Democrática y Sarre, consideraes independientes.<br /> Curiosamente, cola división llegaríen los meyores años del combináu xermanu, que se convertiría nuna de les mayores potencies futbolístiques mundiales, y pasaría a apoderar el palmarés futbolísticu tres los dubiosos y nada falagueros empiezos. Alemaña Federal nun participaría na primer edición del Mundial tres el parón obligáu polos acontecimientos bélicos. [[Brasil]] celebraría la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]]''' qu'hubo d'apostase en 1949, pero la [[FIFA]] decidió'l so aplazamientu a un añu dempués yá que [[Europa]] atopábase entá bien maltrecha polos desastres de la guerra, y pa poder dexar un mayor númberu de seleiciones participantes.<br /> Aun así el motivu de la non participación de la seleición foi por prohibición de la [[FIFA]] como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis. La dómina dorada d'Alemaña taba por llegar. ==== Mundial de Suiza 1954: El milagru de Berna» y ascensu al cume futbolísticu ==== {{AP|Milagru de Berna}} [[Ficheru:Stade de Suisse, Wankdorf with 1954 World Cup memorial.jpg|thumb|190px|Fotografia de la final de 1954 instalada frente al socesor del Estadiu Wankdorf, el [[Stade de Suisse]].]] So la conducción téunica del llexendariu y visionariu [[Sepp Herberger]] –quién yá tuviera un primer ciclu ente 1936 y 1942–, l'equipu alemán tornó al máximu escenariu del fútbol internacional mientres la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]] en [[Suiza]], depués del vetu impuestu pola [[FIFA]] pa la participación na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950]] por cuenta de los fechos de la [[Segunda Guerra Mundial]]. Na primer fase, foi asignada nel grupu B, nel primer partíu impúnxose 4-1 a {{self|Turquía}}, pero nel segundu recibió una goliada de 8-3 per parte del [[equipu d'oru]], la {{self|Hungría}} de [[Ferenc Puskás]] y [[Sandor Kocsis]].<ref>{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.com/news/story?id=1825327&s=futbol/mundiales&type=story |títulu=Hungría golió 8-3 a Alemaña F. en primer ronda |editorial=ESPN Deportes |fecha=18 de xunu de 2013 |fechaaccesu=13 d'agostu de 2016}}</ref> Tres esti tropiezu tuvo que repitir el partíu contra {{self|Turquía}}, quien nun foi rival como nel primer compromisu y encaxó-y un 7-2, asina se clasificó a la segunda fase como segunda del grupu. En cuartos de final superaron a {{self|Yugoslavia}} por 2-0, ente qu'en semifinales goliaron 6-1 a {{self|Austria}}. [[Ficheru:GDR-HUN 1954-FIN-CM.svg|thumb|200px|Ficha téunica del partíu de la final.]] Los alemanes apostaríen la so primer final con [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]] como capitán. Aquella final, conocida tamién como'l «[[Milagru de Berna]]», foi apostada nel [[Wankdorfstadion]] de [[Berna]] ante 60,000 espectadores qu'apinaron les graes. Denominóse-y «milagru» porque la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]], considerada na dómina como la meyor seleición mundial —acasu la meyor de la historia—, partía como gran favorita. Los húngaros bautizaos como'l «[[Equipu d'oru]]» o «Maxares máxicos» polos sos grandes ésitos olímpicos,<ref>{{Cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/rc/20100529/deportes/mas-futbol/suiza-1954-futbol-debe-201005291332.html |títulu=Suiza 1954, 'el fútbol débe-y una Copa a Hungría' |editor=Ideal.es |fecha=29 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><sup>,</sup><ref name="Maxares">{{Cita web |url=http://es.eurosport.yahoo.com/10062010/47/historias-futbol-magicos-maxares.html |títulu=Histories de Fútbol - Los máxicos maxares |editor=Yahoo - Eurosport |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref> seríen pos los rivales de los xermanos. Los húngaros, amás de llegar con una racha acumulada de 33 partíos ensin perder,<ref name="Cronica">{{Cita web |url=http://cronica.com.mx/mundial2010/?p=770 |títulu=Hungría y aquella marca inigualable |autor=Edgar Valero Berrospe |editor=La Crónica de Güei |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref> ganaren primeramente a los alemanes nel partíu de la fase de grupos por un contundente 8-3, dando amueses de la so superioridá. L'agua foi protagonista del partíu, yá que enzancó'l xuegu de dambos equipos, pero esta condición climática favorecía'l xuegu del xermanu. Hungría tomó la ventaya con dos goles n'apenes ocho minutos de xuegu. [[Ferenc Puskás]] abrió la cuenta a los seis minutos, y al minutu ocho, [[Zoltán Czibor]] ponía'l marcador 0-2. Sicasí, los maxares relaxáronse y l'equipu d'Alemaña Federal llograba empatar con una rapidez. Al minutu 10, [[Max Morlock]] anotaba'l 1-2 y ocho minutos más tarde, [[Helmut Rahn]] igualaba'l marcador. Nel segundu tiempu foi figura l'arqueru alemán [[Toni Turek]], parando delles ocasiones de gol d'Hungría. Puskás empezaba a acoxar, frutu del golpe sufiertu contra los alemanes nel primer tiempu. Faltaben seis minutos pal pitíu final cuando Helmut Rahn marcaba'l que sería'l definitivu 3-2, que-y daba una inesperada ventaya a'l teutones. A tres minutos del final, Puskás consiguía l'empate, pero'l xuez de llinia Benjamin Griffiths anulaba'l tantu por [[fora de xuegu]], nuna polémica decisión.<ref name="ESPN">{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.go.com/futbol/copa-mundial/nota?id=936540 |títulu=La historia de Suiza 1954 |editor=ESPN Deportes |fecha=3 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010|edición=I |añu=Marzu de 2010 |añu=Marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Los árbitros |páxina=73}}</ref> L'árbitru inglés William Ling decretaba'l final del partíu, y la seleición d'Alemaña Federal llograba asina'l so primer títulu na historia de los mundiales.<ref>{{Cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/deporte/Alemaña/llora/milagru/Berna/elpepidep/20031020elpepidep_22/Tes |títulu=Alemaña llora'l milagru de Berna |editor=El País |autor=José Comas |fecha=20 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=milagru-aleman-esconxura-maxa-hungria-502090.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru alemán esconxura la maxa d'Hungría |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3484/match=1278/classic-match/index.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru de Berna |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Esti partíu tuvo una trescendencia enorme nel país porque marcaba la renacencia d'Alemaña al empar que foi una inyeición enorme de moral pa una nación afarada pola guerra. No futbolístico, el Milagru de Berna» marcaría un antes y un dempués nel carreru del fútbol xermano. De magar, Alemaña nun falló nenguna cita mundialista y nun abandonaría la primer llinia nel fútbol internacional.<ref>{{Cita web |url=http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña |títulu=El milagru de Berna que rehabilita a Alemaña |editor=La Prensa |fecha=26 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña|fechaarchivu=23 de payares de 2015}}</ref> Mención estreme merez la figura del gran capitán [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]], consideráu pola [[FIFA]] como unu de los más grandes de tolos tiempos,<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=44747/index.html «Fritz Walter: l'héroe alemán de la posguerra»]</ref> lleenda del fútbol alemano y el so primer ídolu. Él más que naide simbolizaría la garra» del fútbol xermano que tantes vegaes apaecería na historia de los mundiales. ==== Del Mundial de Suecia 1958 al Mundial de Méxicu 1970 ==== Alemaña [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1990#4|clasificóse como segunda]] del grupu 4 pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Mundial de 1958]] en [[Suecia]] al acabar per debaxo de la seleición neerlandesa, y percima de la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Gales|seleición galesa]]. Con tres trunfos y mesmu númberu d'empates. Nel sortéu, foi-y designáu'l grupu A, que compartió coles seleiciones de {{sel|Arxentina}}, {{sel|Checoslovaquia}} y {{sel|Irlanda del Norte}}. Como vixentes campeones, nel primer partíu impunxéronse 3-1 al equipu arxentín, celebráu'l 8 de xunu nel [[Malmö Stadion]]. Darréu algamaron un empate frente a los checoslovacos depués de tar embaxo 2-0. Nel postreru, tamién igualó 2-2 ante'l norirlandeses, clasificaron primeros del so grupu. El 19 de xunu de 1958 en cuartos de final, nuevamente tuvieron como sede'l Malmö Stadion. [[Helmut Rahn]] nel minutu 12 marcó'l gol de la clasificación a semifinales frente a [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|Yugoslavia]]. El 24 de xunu de 1958, nel [[Estadiu Ullevi]] de [[Gotemburgu]], vencieron 1-3 ante l'organizador, la [[seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]]. Na semifinal, Alemaña empezó ganando con gol de [[Hans Schäfer]] al 24, pero los locales empataron al 32 y nel segundu tiempu soterraron al conxuntu de Herberger. Cuatro díes dempués na mesma sede del partíu anterior, la seleición foi goliada nel partíu pol tercer llugar pola [[Seleición de fútbol de Francia|escuadra francesa]] por 3-6. Pa los xermanos Rahn, Cieslarczyk y Schäfer; ente que pa los galos», [[Just Fontaine]] marcó cuatro, en tanto Kopa y Douis complementaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1958 |url=http://www.rsssf.com/tables/58full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Alemaña Occidental nun llogró refrendar el so títulu, aun así [[Sepp Herberger]] caltúvose como seleccionador. [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Alemaña participó]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Mundial de Chile 1962]] en quedando primer del [[Clasificación d'UEFA/AFC/CAF pa la Copa Mundial de Fútbol de 1962|Grupu 3 de la Clasificación UEFA]], onde s'enfrentó a les seleiciones [[Seleición de fútbol de Grecia|griega]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|norirlandesa]]. Quedó encuadrada nel [[Grupu B de la Copa Mundial de Fútbol de 1962|grupu B]] cola anfitriona [[Seleición de fútbol de Chile|seleición chilena]], la [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]] y la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]].<ref>{{Cita web |nome1=John |apellíu1=Brewin |nome2=Martin |apellíu2=Williamson |títulu=World Cup History: 1962 |url=http://www.espnfc.com/fifa-world-cup/story/1834569/world-cup-history-1962 |obra=ESPN FC |editorial=ESPN Internet Ventures |fecha=30 d'abril de 2014 |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Na primer ronda, clasificóse como primer n'empatando frente a Italia y llograr triunfo ante Suiza por 2-1 y ante Chile por 2-0; yá en cuartos de final, la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]] vengó la so eliminación del mundial pasáu na mesma fase y pol mesmu marcador de 1-0.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1962 |url=http://www.rsssf.com/tables/62full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> A partir de 1964 [[Helmut Schön]], quien fora asistente d'[[Sepp Herberger|Herberger]], asumió'l cargu de seleccionador pal siguiente mundial. Los alemanes superaron con ésitu'l grupu 2 de la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|clasificación de la UEFA]], compartíu cola seleiciones de {{sel|Suecia}} y {{sel|Xipre}}. Na fase final del [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|Mundial d'Inglaterra]] quedó instalada nel grupu B xunto a los selectivos de {{sel|Arxentina}}, {{sel|España}} y {{sel|Suiza}}. La participación del equipu alemán occidental empecipió'l 12 de xunetu, nel [[Estadiu Hillsborough]] de [[Sheffield]], con una goliada sobre la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 5-0, con un tanto de Held, dobletes de [[Helmut Haller]] al 20 y al 77 de penal, y de [[Franz Beckenbauer]] al 39 y al 52. Aquella resultancia dio lluces de la nueva xeneración alemana que más tarde tendría una xeneración na siguiente década. Nel segundu alcuentru del grupu, foi apostáu'l 16 de xunetu dientro de [[Villa Park]] de [[Birmingham]], ante la [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], dambos conxuntos sellaron l'empate, que resultó-yos benéficu más tarde. Nel últimu choque, vencieron a la [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]] por 2-1, los ibéricos abrieron el marcador con gol de [[Josep Maria Fusté]] al 22. Magar ello, la escuadra nacional dio vio vuelta al partíu con anotaciones de [[Lothar Emmerich]] nel minutu 38, y casi al rematar l'alcuentru, nel minutu 84, [[Uwe Seeler]] sentenció'l partíu y venció-y el primer llugar del grupu al so equipu.<ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1966/07/21/pagina-3/945652/pdf.html |títulu= ESPAÑA 1-ALEMAÑA 2 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunetu de 1966 |obra=Mundo Deportivo.com}}</ref> Una de los cuartos de final más brilloses, diose cita'l 23 de xunetu nel [[Estadiu Hillsborough]], la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] empareyóse ante los europeos. Un [[Helmut Haller]] con un doblete incluyíu (11 y 38), y los tantos de Beckenbauer nel minutu 70 y de Uwe Seeler al 75, amontaron les posibilidaes teutones de consagrase n'esponiendo nel alcuentru duramente al cuadru suramericanu.<ref>{{Cita web |url=http://www.todoslosmundiales.com.ar/index.php/copes-del mundu mundial-de-futbol/mundiales-de-futbol-copa-del mundu mundial-de-futbol-de-inglaterra-1966-copa-del mundu-inglaterra66-england66/425-siguen-los-choreos-a-sudamerica |títulu=Mundial d'Inglaterra 1966 – Siguen los choreos a Suramérica |editorial=Todoslosmundiales.com.ar |fechaaccesu=3 de xunu de 2010}}</ref> En contraste col enfrentamientu anterior, la semifinal ante la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]] foi bien equilibráu, y definióse gracies a la puntería de Haller y Beckenbauer, un efectivu 2-1 clasificó a Alemaña Federal a la final dolce años dempués del primer títulu ante los húngaros.<ref>{{Cita web |url= https://news.google.com/newspapers?nid=Fr8DH2VBP9sC&dat=19660726&printsec=frontpage&hl=en |títulu= West Germany Nips 10 Russians 2-1 |fecha=26 de xunetu de 1966 |obra=Montreal Gazette |fechaaccesu=11 d'ochobre de 2013 |idioma=inglés}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1966|El compromisu decisivu]] amenóse'l 30 de xunetu, ante la anfitriona [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], col [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] como sede ante 96,924 espectadores. [[Helmut Haller]] abrió'l marcador al minutu 12, sicasí nel minutu 18 los ingleses respondieron con gol de [[Geoff Hurst]]. [[Martin Peters]] al 78 polos locales y [[Wolfgang Weber]] al 89 per Alemaña Occidental sellaron l'empate parcial; por ello en tiempos extra un polémicu gol de Hurst foi validáu pol xuez al 101, más nunca pudo determinase si l'esféricu pegó nel travesal y botó nel verde primero que l'esféricu volviera al terrén de xuegu, o si ingreso dafechu na portería.<ref>{{Cita web |autor=Jaume Miseranchs |títulu=Hurst y el gol pantasma más famosa de la historia (1966) |url=http://www.mundodeportivo.com/momentos-del deporte/20160320/40574883189/hurst-y-el gol-pantasma-mas-famosu-de-la historia-1966.html |editorial=Marca deportiva |fecha=25 de marzu de 2016 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Hurst sentenció'l campeonatu al 120 pa rematar 4-2, Inglaterra ganó'l so primera y única copa hasta'l momentu y Hurst convertir nel primer futbolista na historia de los mundiales que marca hattrick nuna final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Inglaterra 1966 - Inglaterra algama l'Olimpo |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3478/match=1633/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1966 |url=http://www.rsssf.com/tables/66f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Commemorative plaque Aztec Stadium.jpg|thumb|250px|Placa conmemorativa nel [[Estadiu Azteca]]]] Na [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1970#UEFA|fase clasificatoria]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Mundial de Méxicu 1970]], l'equipu quedó encuadráu nel Grupu 7 xunto a les seleiciones [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]], [[Seleición de fútbol de la República de Chipre|chipriota]] y [[Seleición de fútbol d'Escocia|escosesa]]. Con éses consiguió la so plaza mundialista venciendo 3-2 a Escocia en Hamburgu. Alemaña conquistó'l grupu D, onde s'atopaben la [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]], la [[Seleición de fútbol de Marruecos|seleición marroquina]] y la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]], amás xugaría contra esos rivales nel [[Estadiu Nou Camp]] de [[León (Guanajuato)|León]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1970 |url=http://www.rsssf.com/tables/70f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Ganó'l primer partíu 2-1 a Marruecos, venció 5-2 a Bulgaria<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301_02a_fwc_goals_22689.pdf |editorial=Páxina oficial de la FIFA |títulu=FIFA World Cup goals |idioma=inglés}}</ref> ya impúnxose a 3-1 a los suramericanos.<ref>{{cita noticia |url=https://news.google.com/newspapers?id=EU5SAAAAIBAJ&sjid=JnwDAAAAIBAJ&pg=6128,411061&dq=peru&hl=en |editorial=[[St. Petersburg Times]] |títulu=Germany, Brazil lead World Cup |fecha=11 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Cola totalidá de trunfos clasificar a la siguiente fase como una de los selectivos favoritos. El duelu de la final anterior repitir nos cuartos de final, naquella ocasión los xermanos saldaron cuentes contras los «Pross». Los ingleses adelantráronse 2-0 nel marcador colos tantos Alan Mullery al 31 y del anotador na final pasada [[Martin Peters]] al 49. Nuna histórica tarde, el selectivu xermanu con [[Franz Beckenbauer]] (68), Uwe Seeler (82) y [[Gerd Müller]] (108) diéron-y vuelta al partíu na prórroga, llogrando conxuntamente el pase a semifinales.<ref>{{Cita web |url=http://footballrepublik.com/bundesliga-50-the-birth-of-the-professional-game/ |editorial=Football Republik |títulu=Bundesliga 50 – The birth of Germany's Professional Game |fecha=9 de xunu de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |urlarchivu=http://www.webcitation.org/6I2ptukcS |fechaarchivu=11 de xunetu de 2013 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Downing |nome=David |títulu=The Best of Enemies: England v Germany |editorial=Bloomsbury Publishing |añu=2001}}</ref> La semifinal que protagonizaron xuntu colos [[Seleición de fútbol d'Italia|italianos]] el 17 de xunu de 1970 nel [[Estadiu Azteca]], pasó a integrar la lleenda del fútbol y ye conocida tamién como «[[El Partíu del Sieglu]]».<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Una prueba de resistencia y voluntá |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Naquel partíu históricu de cucurrabucos, los italianos llevaron l'alcuentru. L'italianu [[Roberto Boninsegna]] marcó'l primer gol de partíu nel minutu 8, sicasí casi por cumplir el tiempu, nel minutu 90 el defensa [[Karl-Heinz Schnellinger]] empató p'Alemaña. La prórroga foi la única na historia en que se marcaron cinco tantos, en dichu forgo Franz Beckenbauer mancóse'l brazu pero siguió dientro del terrén. Gerd Müller nel minutu 94 adelantró a la escuadra alemana. Sicasí, el marcador volvió dase la vuelta, esta vegada a favor d'Italia, yá que [[Tarcisio Burgnich]] nel minutu 98 y [[Luigi Riva]] nel minutu 104 poníen el 3-2. Nuevamente empareyóse'l partíu con Gerd Müller al 110, pero un minutu dempués el gol decisivu marcar l'italianu [[Gianni Rivera]] tres asistencia de Boninsegna, el marcador remató 4-3.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Italia 4-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=El partíu del sieglu |url=http://espndeportes.espn.go.com/news/nota?id=1849282&s=futbol/mundiales&type=story |editorial=ESPN Deportes |fecha=30 de setiembre de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/03/mexico_1970/2010/03/30/seccion_02/1269930625.html |títulu= El partíu del sieglu de los Mundiales |fechaaccesu=20 de xunetu |obra=Diariu Marca}}</ref> Como consuelu, la «Mannschaft» consiguió'l tercer puestu de la competencia venciendo pola mínima a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición charrúa]] gracies al tantu de [[Wolfgang Overath]] nel minutu 26.<ref>{{cita noticia |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F1091FFE3A5D16768FDDA80A94DE405B808BF1D3 |editorial=[[Associated Press]] |títulu=West Germany conquers Uruguái, 1-0, for Third Place in World Cup Soccer |fecha=20 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> La descollante actuación del bombarderu» [[Gerd Müller]] na xusta mexicana, [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] del Mundial con 10 goles, valió-y el [[Balón d'Oru 1970|Balón d'Oru ''France Football'' 1970]], el primeru que consiguiera un futbolista alemán. Sicasí, el xugador insinia d'esta dómina foi'l queríu [[Uwe Seeler]], unu de los mayores iconos<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=57776/index.html «Uwe Seeler, un iconu con rangu de lleenda»]</ref> del fútbol xermano, capitán honoríficu de la seleición alemana y que comparte con [[Pelé]] y col tamién alemán [[Miroslav Klose]], máximu artilleru na historia de la competición, l'honor de ser l'únicu xugador en marcar en cuatro ediciones de la Copa del Mundu: [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]] (2 goles) y [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] (3 goles). Tres nun apostar les primeres ediciones del apocayá creáu [[Eurocopa|Campeonatu d'Europa de Naciones]],<ref group="n" name="RENUNCIAEURO">Alemaña Federal tornó participar nes primeres dos ediciones de la competición por motivos políticos y por creer que l'equipu occidental solo tenía d'apostar la Copa Mundial, desmereciendo asina'l Campeonatu d'Europa.</ref><sup>,</sup><ref name="RENEURO">{{Cita web |autor=Elpaís.com |títulu=Primeres Eurocopes, y primeros arrenuncios a participar |url=https://elpais.com/elpais/2012/06/02/fotorrelato/1338646251_273330.html#1338646251_273330_1338812234 |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012}}</ref> Alemaña demostraría finalmente'l so poderíu na máxima competición europea que sería l'empiezu de la dómina más gloriosa de la historia de la seleición.<ref>{{Cita web |autor=Santiago Siguero |títulu=Los 100 años d'historia de la Mannschaft |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/2010/04/02/seccion_01/1270216085.htmlLos 100 años d'historia de la Mannschaft |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Dómina dorada (1972-1980) ==== [[Ficheru:Franz Beckenbauer 22-6-74.png|thumb|190px|right|[[Franz Beckenbauer]], capitán de la seleición alemana campeona n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña 1974]].]] [[Ficheru:Gerd Müller 1974.jpg|thumb|130px|left|Gerd Müller alzando'l troféu de la Copa Mundial de Fútbol de 1974.]] Esti periodu de dominación alemana tamién coincidió cola dómina de gloria de los sos clubes nel Vieyu Continente, cuando [[F.C. Bayern Múnich|FC Bayern München]] y darréu [[Borussia Mönchengladbach]] yeren protagonistes de les [[Lliga de Campeones de la UEFA|Copes d'Europa]]. Pa la [[Clasificación pa la Eurocopa 1972|clasificación del Euru de 1972]], Alemaña Occidental ganó'l grupu 8 de forma invicta ante {{sel|Albania}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Turquía}}, sumando 10 puntos, con 4 trunfos y 2 empates. Na siguiente ronda de la eliminatoria, apostóse una liguilla contra la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición d'Inglaterra]] pa definir el clasificáu a la fase final. El primer partíu foi un 3-1 a favor de los alemanes nel [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] de [[Londres]], celebráu'l 29 d'abril de 1972.<ref>{{Cita web |títulu=Inglaterra 1-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3827/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] foi un empate favorable a'l teutones, quien llograron la so primer clasificación a una fase final d'un Euru'l 13 de mayu, con marcador global de 3-1.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 0-0 Inglaterra |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3830/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Sol mandu de [[Helmut Schön]], los alemanes dieron amueses del so poderíu na [[Eurocopa 1972|fase final]], celebrada en [[Bélxica]]. El 14 de xunu, nel [[Bosuilstadion]] d'[[Amberes]], imponer en semifinal por 2-1 a la anfitriona {{sel|Bélxica|seleición belga}} con doblete de [[Gerd Müller]].<ref>{{Cita web |títulu=Un máxicu Müller inspira a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=184/match=3836/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Yá na final]], celebrada'l 18 de xunu nel [[Estadiu Rei Balduino|Heysel Stadium]] de [[Bruxeles]], la escuadra, con dos tantos de [[Gerd Müller]] y unu de [[Herbert Wimmer]] golió por 3-0 a la {{sel|Xunión Soviética}}, seleición nesi entós protagonista de los [[Eurocopa|torneo europeos]].<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 - Una potente Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/overview/index.html#una+potente+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental llogró conquistar per primer vegada na so historia la Eurocopa,<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Alemaña conquista'l so primer EURU |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2338585.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> y Müller foi'l goliador del tornéu con cuatro anotaciones.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 Xugador destacáu - Un 'afortunáu' Müller da'l trunfu a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Müller demuestra'l so olfatu goliador |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=186/match=3838/postmatch/report/index.html#muller+demuestra+olfatu+goliador |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> La «Mannschaft» presentóse como la segunda seleición favorita —dempués de la neerlandesa— pa ganar la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]], pos yera la vixente campeona d'Europa y organizadora del eventu. Alemaña Occidental dientro del grupu A, venció 1-0 a {{Self|Chile}} nel so primer partíu con gol de [[Paul Breitner]] al minutu 18.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 1-0 Chile |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2003/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu duelu, con anotaciones d'[[Wolfgang Overath|Overath]], [[Bernhard Cullmann|Cullmann]] y Müller venció contundentemente por 3-0 a {{Self|Australia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Australia 0-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=1954/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel tercer alcuentru perdió 1-0 ante'l so contraparte, {{Self|Alemaña Democrática}}, cuando [[Jürgen Sparwasser]] anotó cerca del final, polo tanto'l segundu puestu de grupu clasificó a los d'occidente a la segunda ronda.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Alemanes contra alemanes |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2062/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Na segunda fase quedó nel grupu 2. Nel so primer alcuentru, que foi apostáu'l 24 de xunu nel [[Rheinstadion]] de [[Düsseldorf]] venció ensin entueyos por 2-0 a {{Self|Yugoslavia}} con Breitner y Müller como anotadores.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Yugoslavia 0-2 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2066/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Dempués nel mesmu escenariu imponer por 4-2 a {{Self|Suecia}} con goles de [[Wolfgang Overath]] (51), [[Rainer Bonhof|Bonhof]] (52), [[Jürgen Grabowski|Grabowski]] (76) y [[Uli Hoeneß|Hoeness]] (89 de penal).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 4-2 Suecia |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2065/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, venció 1-0 a {{Self|Polonia}} con gol Gerd Müller nel minutu 76. El compromisu foi apostáu'l 3 de xunetu nel [[Waldstadion]] de [[Frankfurt del Main|Frankfurt]] y significó pa los xermanos el boletu a la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Polonia 0-1 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2064/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-N0716-0314, Fußball-WM, BRD - Niederlande 2-1.jpg|thumb|250px|Final de la Copa Mundial de 1974, en [[Múnich]] ([[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]).]] [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1974|Na final]], Alemaña enfrentar a la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]] el 7 de xunetu nel [[estadiu Olímpicu de Múnich]], onde s'axuntaron 75 200 espectadores.<ref>{{Cita web |autor=Juan Carlos Estepa y Javier Estepa |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la 'Naranxa Mecánica' |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> El partíu empezó con gol de los neerlandeses de penalti convertíu por [[Johan Neeskens]] al minutu 2 ensin que los alemanes tocaren el balón. Depués de 25 minutos, [[Paul Breitner]] empató l'alcuentru p'Alemaña pola mesma vía y dempués, al minutu 43, [[Gerd Müller]] llogró'l gol de la victoria, consiguiendo asina la escuadra local el so segundu títulu mundial.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Holanda lleva los aplausos; Alemaña, el títulu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=holanda-lleva-los aplausos-alemania-titulo-502151.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Los héroes de Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=605/match=2063/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental convertir nel primera escoyíu en llevantar la nueva versión del [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]. Presentárense 54 proyeutos pal nuevu troféu y escoyóse el diseñu del italianu Silvio Gazzaniga, d'oru macizo, cinco kilos de pesu y base de malaquita, una y bones la [[Copa Jules Rimet]] fuera concedida a perpetuidad a [[Brasil]] nel tornéu anterior.<ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado y Javier Estepa |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la ''"Naranxa Mecánica"'' |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na [[Eurocopa 1976]] celebrada en [[Yugoslavia]], nun pudieron refrendar el so títulu consiguíu cuatro años antes. La fase final empezó en semifinales, Alemaña Federal remontó un 2-0 adversu ante la anfitriona {{Sel|Yugoslavia}}, [[Dieter Müller]] con triplete y [[Heinz Flohe]] marcaron los tantos pal 4-2.<ref>{{Cita web |títulu=Debú espectacular de Dieter Müller |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=191/match=3691/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Asina Alemaña algamó la so tercera final consecutiva, tres la Eurocopa de 1972 y el Mundial de 1974.<ref>{{Cita web |títulu=España iguala la secuencia d'Alemaña ente 1972 y 1976 |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/06/28/eurocopa/1340834484_182031.html |editorial=Futbol.as.com |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> Na [[Final de la Eurocopa 1976|final del certame]], algamó a empatar un 2-0 en contra ante {{sel|Checoslovaquia}}, con goles de [[Dieter Müller]] y [[Bernd Hölzenbein]], quien empareyó'l marcador nel minutu 90. El partíu foi bien permediáu polo que prosiguió a la prórroga y dempués a penales, onde'l futbolista alemán [[Uli Hoeneß]] erró'l so tiru. Naquella riola de penales histórica, el checoslovacu [[Antonín Panenka]] sosprendió al mundu inventando una elegante forma de cobrar un penal, que consistió en cutir el balón cola punta de la bota la parte inferior de la pelota, introduciendo'l balón pel mediu de la portería, esti penalti dio-y el títulu al so país.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1976 - Panenka, l'héroe de Checoslovaquia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/overview/index.html#panenka+heroe+checoslovaquia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Panenka sella con estilu la victoria checa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=193/match=3693/postmatch/report/index.html#panenka+sella+victoria+checa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Como vixente campeona, Alemaña Federal clasificóse automáticamente al [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Mundial d'Arxentina 1978]]. Quedó integrada nel grupu 2 xuntu colos equipos de {{sel|Méxicu}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Túnez}}. El primer partíu foi celebráu'l 1 de xunu, nel [[Estadiu Antonio Vespucio Liberti|Estadiu Monumental]], y empató ensin goles con Polonia. Cinco díes dempués golió 6-0 a los mexicanos nel [[Estadiu Olímpicu de Córdoba]] con anotaciones de [[Dieter Müller]], [[Hansi Müller]], y dos tantos de [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]] y de [[Heinz Flohe|Flohe]]. Nel últimu compromisu llogró calificar a la segunda fase n'empatando nuevamente 0-0, esta vegada ante los tunecinos. Na siguiente fase apostó los sos choques nel Olímpicu de Córdoba, empezó con un empate a cero ante la {{sel|Italia|seleición italiana}},<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Italy |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> depués per tercer ocasión na copa volvió axustar un empate ante los {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Netherlands |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Y en l'últimu duelu foi vencida pola {{sel|Austria|seleición austriaca}} por 3-2, rematando la so participación ensin poder refrendar el so campeonatu.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html |títulu=Match Report: Austria - Germany FR |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Dichu fracasu terminó col ciclu de Helmut Schön como entrenador.<ref>{{Cita web |autor=Diego Bardanca |títulu=Helmut Schön, eminencia del fútbol alemano |url=http://www.kaisermagazine.com/retroblog/helmut-schon-eminencia-del-futbol-aleman/ |editorial=Kaiser magacín |fecha=11 d'abril de 2013 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] asumió'l puestu de seleccionador dempués de la eliminación en segunda fase del Mundial de 1978. Alemaña Federal clasificó a la [[Eurocopa 1980|fase final de la Eurocopa de 1980]] ensin entueyos, onde quedó integrada nel grupu 7 xunto a les seleiciones de Gales, Malta y Turquía. Remató invicta la fase clasificatoria con 4 victories y 2 empates; amás con 17 goles anotaos y solo unu recibíu. Nel [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|tornéu d'Italia]] foi asignada nel grupu A, nel primer duelu debutó con trunfu pola mínima ante {{sel|Checoslovaquia}} con gol de [[Karl-Heinz Rummenigge]] nel minutu 57.<ref>{{Cita web |títulu=Bastó'l gol de Rummenigge |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3572/postmatch/report/index.html#bastu+rummenigge |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu compromisu llograron avanzar a la final dempués de trunfar por 3-2, [[Klaus Allofs]] marcó triplete ante la seleición de {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |títulu=Schuster, demasiáu pa Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3574/postmatch/report/index.html#schuster+demasiáu+pa+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Ente que nel postreru partíu empató ensin goles con {{sel|Grecia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Tables ente xermanos y griegos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3577/postmatch/report/index.html#tables+ente+xermanos+griegos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> El 22 de xunu de 1980, Alemaña ganó la so segunda Eurocopa ganando na final a {{sel|Bélxica}} por 2-1 nel [[Stadio Olimpico]].<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Imponse la potencia xermana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2327110.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Horst Hrubesch]] foi la figura del partíu al anotar los dos goles.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 - Hrubesch corona la renacencia alemana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/overview/index.html#hrubesch+corona+renacencia+aleman |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 Xugador destacáu - Meyor tarde que nunca pa Hrubesch |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/history-maker/index.html#meyor+tarde+nunca+pa+hrubesch |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== La seca de títulos (1980-1990) ==== Na [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|fase de clasificación pal mundial de 1982]] compartió'l grupu 1 colos sos similares de {{sel|Albania}}, {{sel|Austria}}, {{sel|Bulgaria}} y {{sel|Finlandia}}. Con una totalidá de 8 trunfos, 33 goles anotaos y solu trés encaxaos clasificó al [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|Mundial d'España 1982]] con grandes mires. Yá n'[[España]] foi-y asignáu por aciu el sortéu'l grupu B, xuntu coles seleiciones [[Seleición de fútbol d'Arxelia|arxelina]], [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]] y [[Seleición de fútbol de Chile|chilena]]. En dicha fase de grupos foi-y asignada como sede de los sos partíos [[Estadiu Municipal El Molinón|El Molinón]] de [[Xixón]]. El primer alcuentru celebráu perder 1-2 ante Arxelia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los Fennecs sosprienden |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=293/match=741/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Dempués superaron con autoridá por 4-1 a Chile, con triplete de [[Karl-Heinz Rummenigge]] (9, 57 y 66) y otru tantu d'[[Uwe Reinders]] nel minutu 88. Nel postreru partíu, Alemaña riquía del trunfu p'avanzar a la segunda fase, ente que'l so rival en vez, Austria, yá clasificara ganando los sos alcuentros; el 25 de xunu vivióse unu de los partíos más polémicos de la historia de los mundiales, el duelu [[Alemaña Federal vs. Austria (1982)|saldar con un 1-0 favorable a los alemanes]], con gol tempraneru de [[Horst Hrubesch]] al minutu 10. La resultancia benefició a los alemanes y austriacos, y perxudicó direutamente a los arxelinos.<ref>{{Cita web |títulu=L'amañu más vergonzosu de la historia de los mundiales |url=https://www.marca.com/2013/06/25/futbol/futbol_internacional/1372165720.html |editorial=Diariu Marca |fecha=25 de xunu de 2013 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase foi encuadrada nel grupu 2 y amás foi-y asignada'l [[estadio Santiago Bernabéu]] como sede, onde s'impunxeron 2-1 a la anfitriona {{sel|España}} con goles de [[Pierre Littbarski]] y [[Klaus Fischer]].<ref>{{Cita web |url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1982/07/03/pagina-3/1080449/pdf.html |títulu=2-1: "Stop" a España |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |fecha=3 de xunetu de 1982 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Depués empataron ensin goles contra Inglaterra, sellando asina'l so pase a semifinales. El 8 de xunetu, les semifinal foi allugada pol [[Estadiu Ramón Sánchez Pizjuán]] de [[Sevilla]], vivióse un históricu 3-3 ente {{self|Francia}} y Alemaña Occidental. Littbarski anotó'l 1-0 al 17, pero al 26 [[Michel Platini]] convirtió l'empate pela vía penal. Yá cuando se llegó a tiempos extra, los franceses [[Marius Trésor|Trésor]] y [[Alain Giresse|Giresse]] diéron-y la ventaya de 3-1 al so país. Sicasí nos siguientes minutos, los alemanes con goles Rummenigge y Fischer algamaron a empatar el partíu de forma agónica. Al rematar los 120 minutos, per primer vegada na historia, un alcuentru definir dende'l puntu penal; na riola de penales, los alemanes llevaron el boletu a la final con un penal erráu de Stielike, ente que los galos fallaron dos de los sos tiros, unu d'ellos de Platini.<ref name="Semifinal">{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los incansables alemanes despiden a los Bleus |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=295/match=914/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=25 de xunu de 2016}}</ref><ref>laguerradelgol (blogue)[http://laguerradelgol.blogspot.com/2011/10/francia-v-alemania-semifinal-mundial.html «Partíos épicos: la Batalla de Sevilla»]</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1982|Yá na final]], que se celebró'l 11 de xunetu nel Santiago Bernabéu, Alemaña Occidental perdió 1-3 ante la [[Seleición de fútbol d'Italia|«Squadra azzurra»]] de [[Paolo Rossi]] (quien anotó un gol).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Italia trunfa nun duelu de pesos pesaos |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3475/match=923/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] siguió como seleccionador y clasificaría al equipu alemán pa la [[Eurocopa 1984|Eurocopa de 1984]] en Francia. Na fase de clasificación, tuvo nel grupu 6, onde s'enfrentó a la [[Seleición de fútbol d'Albania|seleición albanesa]], la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]], la [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]]. Con empate de 11 puntos frente a Irlanda del Norte, llogró la so participación en Francia, gracies al so mayor estrema de goles. Na so primer Eurocopa tres el subcampeonatu del mundu, tuvo dientro del grupu 2 cola [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]], la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] y la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]]. El teutones empezaron el tornéu con un empate por 0-0 frente a Portugal.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña topeta ante la defensa lusa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3455/postmatch/report/index.html#alemania+topeta+ante+defensa+lusa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Col trunfu de 2-1 sobre Rumanía recompunxeron el camín, Rudi Völler foi l'autor de los dos tantos.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 2-1 Rumanía |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3457/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Finalmente cayeron 0-1 frente a España con gol nel minutu 90 d'[[Antonio Maceda Francés|Antonio Maceda]]. Alemaña Federal quedaba finalmente tercer de grupu, polo que nun se clasificaría p'apostar les semifinales.<ref>{{Cita web |títulu=Maceda abrasa a Alemaña nel últimu sollutu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3459/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/1984/06/21/pagina-3/1110547/pdf.html |títulu= 1-0:¡Milagru en París! |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunu de 1984 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Tamién venció na segunda final de [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] 2-3 ante la {{sel|Arxentina}} de [[Diego Armando Maradona|Maradona]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1986 - La consagración de Maradona |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3467/match=393/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> y los sos llugartenientes. Curiosamente'l alemanes volvieron ser verdugos de los franceses en semifinales, anque s'impunxeron esta vegada nel tiempu reglamentariu (2-0). Con [[Franz Beckenbauer]] nel banquín, en [[Eurocopa 1988|1988]] per primer vegada [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|allugaron la Eurocopa]], asina qu'ensin apostar les eliminatories europees confirmaron la so participación dos años antes. El sortéu de la fase final determinó que l'equipu foi designáu al grupu A con antelación por ser el país anfitrión. Compartió'l so grupu con {{sel|Dinamarca}}, {{sel|España}} y {{sel|Italia}}. De casualidá el grupu de la muerte» d'aquel tornéu européu. Nel entamu la seleición alemana empató 1-1 cola seleición italiana, la escuadra «azzurra» marcó'l 1-0 al 52 de [[Roberto Mancini]], anque rápido'l cuadru local empató al 55 por conductu d'[[Andreas Brehme]].<ref>{{Cita web |títulu=Brehme salva los muebles |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=5/postmatch/report/index.html#brehme+salva+muebles |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu impunxéronse 2:0 a Dinamarca con anotaciones de Jürgen Klinsmann (10) y Olaf Thon (85);<ref>{{Cita web |títulu=Thon acaba col suañu danés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=7/postmatch/report/index.html#thon+acaba+sueno+danes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> y darréu tamién toraron a España 2-0 con doblete de [[Rudi Völler]] nos minutos 29 y 51.<ref>{{Cita publicación |url= http://hemeroteca-paginas.lavanguardia.com/LVE08/HEM/1988/06/18/LVG19880618-047.pdf |títulu= Dos golazos de Voeller echaron a España de la Eurocopa |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |fecha=18 de xunu de 1988 |publicación= La Vanguardia.com}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Völler funde a España |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=9/postmatch/report/index.html#voller+funde+espana |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> D'esa manera llogró avanzar a la semifinal como líder del so grupu con 5 puntos; sicasí los planes de los xermanos de llograr el títulu en casa, viéronse atayaos gracies a la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], liderada por [[Marco van Basten]], quién foi figura de la derrota teutona por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 - Van Basten, clave n'Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/overview/index.html#van+basten+clave+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 Xugador destacáu - Van Basten recuerda'l so 'fantástica' EURU '88 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref> Estos años fueron apoderaos, ente otres, poles figures estelares de [[Karl Heinz Rummenigge]] (doble [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1980|1980]] y [[Balón d'Oru 1981|1981]]) y nuna menor midida por [[Lothar Matthäus]], quien s'ilustraría na década siguiente, concretamente nel Mundial de 1990. ==== Tricampeonatu nel Mundial d'Italia 1990 ==== [[Ficheru:6423_Lothar_Matthäus.JPG|185px|thumb|[[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona en 1990]] Alemaña clasificó al vencer sufridamente a {{self|Gales}} 2-1 con gol de [[Thomas Häßler]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Thomas Häessler, l'héroe de Colonia |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=7/news=thomas-haessler-heroe-colonia-820602.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=1 de xunetu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Alemaña compitió pol so tercer títulu]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]] d'[[Italia]]. Na primer fase del campeonatu, quedó integrada nel Grupu D xunto a la [[Seleición de fútbol de Colombia|seleición colombiana]], la [[Seleición de fútbol d'Emiratos Árabes Xuníos|seleición emirati]] y la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]]. Nel so primer choque, venció con categoría 4-1 a Yugoslavia con doblete de [[Lothar Matthäus]], y una anotación de [[Rudi Völler]] y Jürgen Klinsmann. Nel segundu, ante Emirato Árabes Xuníos tamién consiguió un favorable 5-1 con doblete de Völler, mientres Matthäus, Klinsmann y Bein marcaron los goles complementarios. Nel postreru partíu yá clasificada, ante Colombia, consiguió un empate 1-1 con un gol tardíu de [[Pierre Littbarski]] al 88, ente que los suramericanos igualaron en tiempu de compensación con una xugada de [[Freddy Rincón]]. Asina'l combináu nacional acabó como campeón de grupu.<ref name="Italia">{{Cita web |títulu=Mundial Italia 1990: Alemaña titúlase tricampeón del mundu |url=http://www.nacion.comblogsel_buzon_de_rodrigo/Mundial_Italia_1990-Seleccion_de_Alemaña-Seleccion_de_Arxentina_10_1423157671.html |autor=Nación.com |fecha=27 de xunu de 2014 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase enfrentaron a rivales de xerarquía. Los octavos de final contra la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], celebráronse'l 24 de xunu. Un alcuentru que se resolvió por un afechu 2-1, gracies a los goles de Klinsmann al minutu 51 y Andreas Brehme al 82'; per parte de la «naranxa mecánica», [[Ronald Koeman]] descontó al minutu 89 de penalti.<ref name="Italia"/> El 1 de xunetu, apostó los cuartos de final nel [[Stadio Giuseppe Meazza]] contra la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Alemaña Occidental ganó por 1-0 pela vía de penal de Lothar Matthäus nel minutu 25, algamando una vegada más la fase de semifinales. Cabo señalar que los checoslovacos apostaron el so últimu alcuentru mundialista antes de la so desintegración en 1992.<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/index.html |títulu=Historia de los Mundiales: Italia '90 |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Ficheru:FRG-ARG 1990-07-08.svg|200px|thumb|Ficha téunica del alcuentru de la final.]] Na semifinal del 4 de xunetu, nel [[Stadio delle Alpi]] de [[Turín]], la escuadra atopar cola [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], Brehme marcó'l primeru al 60, ente que diez minutos antes de rematar el xuegu l'inglés [[Gary Lineker]] empató'l marcador y el partíu allargar a la prórroga. Dempués de 120 minutos, la riola de penales definir con tolos tiros acertaos per parte de los alemanes y dos fallos de los ingleses Pearce y Waddle. Asina, Alemaña Occidental avanzó a la so tercera final consecutiva dempués de 1982 y 1986.<ref>{{Cita web |títulu=Semifinal Italia 1990: Alemaña 1 (4) – Inglaterra 1 (3) |url=http://www.geofutbol.com/2008/10/26/semifinal-italia-1990-alemania-1-4-%E2%80%93-inglaterra-1-3/ |autor=Geofutbol.com |fecha=26 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|El tornéu terminaría con una final]] apostada nel [[Estadiu Olímpicu de Roma]] ente alemanes y [[Seleición de fútbol d'Arxentina|arxentinos]] nuevamente, polo que —per primer vegada na historia repitía una final de forma consecutiva—. Los dos conxuntos cuntaron coles sos oportunidaes, pero con ciertu dominiu de la «Mannschaft». El partíu tuvo carauterizáu por errores arbitrales del colexáu uruguayu nacionalizáu mexicanu [[Edgardo Codesal Méndez|Edgardo Codesal]], sumáu a la espulsión de dos xugadores de la «Albiceleste» y l'agresión voluntaria de [[Diego Armando Maradona]] a un xugador alemán.<ref>{{Cita web |apellíu= Jurado |nome=Juan Carlos |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/2010/04/29/seccion_01/1272540438.html |títulu=A la tercera foi la vencida pero con escándalu arbitral |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Un solitariu gol, productu d'un polémicu penalti convertíu por [[Andreas Brehme]] nel minutu 87, cinco minutos antes del silbatazo final que se dio al 90+2 daría-y la tercer copa mundial a la escuadra d'Alemaña Occidental.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Alemaña algama'l cume; Italia, el desconsuelu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=alemania-algama-cume-italia-desconsuelu-502203.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Diez años dempués del so ganar la so última Eurocopa, coronábase nuevamente nel país tresalpín y dellos meses primero que se concretara'l procesu de reunificación de dichu país.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Máxica nueche alemana en Roma |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3462/match=27/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> A nivel de distinciones individuales, el mentáu [[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona del mundu, facer col prestixosu [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1990|1990]] y cola primer edición del [[Xugador Mundial de la FIFA]] en [[Xugador Mundial de la FIFA 1991|1991]]. Otru llogru que collecharon los alemanes foi que l'históricu ex-futbolista [[Franz Beckenbauer]] quien fuera campeón mundial en 1974, llogró agora'l títulu mundial como entrenador.<ref name="Beckenbauer">{{Cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/index.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=4 de mayu de 2016}}</ref> === Primeros torneos como Alemaña reunificada (1992-1999) === En coronándose campeona mundial n'Italia, los alemanes caltener nel visu del ésitu, na [[Eurocopa 1992]] depués d'esaniciar a la anfitriona {{sel|Suecia}} 3-2 en semifinales, algamaron la final.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña esanicia a la anfitriona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=216/match=6096/postmatch/report/index.html#alemania+esanicia+anfitriona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> Pero nel alcuentru decisivu foi vencida por {{sel|Dinamarca}} con un 2-0.<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Dinamarca completó'l so cuentu d'hada ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=1651184.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '92 - Dinamarca da la sorpresa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/overview/index.html#dinamarca+sorpresa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Dinamarca sospriende y ye campeona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=217/match=6098/postmatch/report/index.html#dinamarca+sospriende+campeona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> N'agostu de 1993, convertir na primer seleición n'ocupar el primer puestu del [[Clasificación mundial de la FIFA]], que foi instaurada pola FIFA pa midir el rendimientu y xerarquía de tolos selectivos nacionales del mundu acomuñaos a dicha organización. ==== Mundial d'Estaos Xuníos 1994 ==== Llegaron como favoritos a la so propia socesión al [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Mundial de 1994]] nos [[Estaos Xuníos]] pero fueron esaniciaos del tornéu en cuartos de final pola sorprendente {{sel|Bulgaria}} de [[Hristo Stoichkov]] por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Estaos Xuníos 1994 - Un matagigantes nel estadiu de los Giants |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=796/match=3096/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Trunfu na Eurocopa d'Inglaterra 1996 ==== En 1996, siendo [[Berti Vogts]] el seleccionador y por cuenta de la [[Eurocopa 1996|Eurocopa d'Inglaterra]], Alemaña clasificar tres rematar primero del grupu 7 la eliminatoria, imponiéndose a {{self|Bulgaria}} por trés puntos enriba. Na [[Alemaña na Eurocopa 1996|fase final]] foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con {{self|Italia}}, {{self|República Checa}} y {{self|Rusia}}. Nel primer alcuentru venció a la seleición checoslovaca por 2-0 con goles de [[Christian Ziege]] y [[Andreas Möller]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52506/postmatch/report/index.html#alemania+amuesa+poderio |títulu=Alemaña amuesa'l so poderíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru imponer a Rusia por 3-0 con una destacada participación de [[Jürgen Klinsmann]], quien marcó doblete y [[Matthias Sammer]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52509/postmatch/report/index.html#klinsmann+puede+rusia |títulu=La calidá de Klinsmann vence a Rusia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel últimu compromisu del grupu, empató ensin anotaciones con Italia, asina terminaron como primeros del grupu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52511/postmatch/report/index.html#italia+esaniciada |títulu=Italia cai esaniciada |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final impunxéronse 2-1 a {{self|Croacia}}, nel cual nuevamente Klinsmann y Sammer marcaron los tantos pal trunfu xermanu, ente que'l croata [[Davor Šuker]] marcó'l descuentu pal so equipu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=223/match=52913/postmatch/report/index.html#alemania+gana+ante+croacia+diez |títulu=Alemaña gana ante una Croacia con diez editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En semifinales esaniciaron a la seleición anfitriona, {{self|Inglaterra}}, depués d'empatar el partíu qu'empecipiaron embaxo nel marcador con gol a los trés minutos d'[[Alan Shearer]], [[Stefan Kuntz]] empató al minutu 16. El partíu prosiguió a la prórroga y aína a los penales, los ingleses erraron en muerte súbita un tiru de [[Gareth Southgate]], ente que los alemanes col penal de Möller atinaron tolos sos tiros y avanzaron a la final.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=224/match=52916/postmatch/report/index.html#los penaltis cara+alemania |títulu=Los penaltis, de cara d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> La [[Final de la Eurocopa 1996|final]] de foi apostada'l [[30 de xunu]], nel [[Estadiu de Wembley (1923)|Estadiu de Wembley]] de [[Londres]]. Alemaña efrentó nuevamente a la [[Seleición de fútbol de República Checa|seleición de Chequia]], tres el primer alcuentru na primer fase enfrentar nun únicu partíu de 95 minutos. Na primera parte los dos selectivos caltuviéronse equilibraos, pero na segunda parte República Checa marcó un gol de penalti de [[Patrik Berger]] nel 59. Sicasí'l alemanes reaccionaron al ingresar de cambéu a [[Oliver Bierhoff]]. Nel minutu 73 Bierfhoff metió'l gol del empate; y yá na prórroga'l mesmu Bierhoff marcó'l gol d'oru p'Alemaña nel minutu 95. La invicta seleición d'Alemaña coronóse asina per tercer vegada como campeona de la Eurocopa tres la edición de 1980, rompiendo una seca de 16 años ensin ganala.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=225/match=52917/postmatch/report/index.html#bierhoff+heroe+alemania |títulu=Bierhoff, héroe d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> [[Matthias Sammer]], foi reconocíu como'l futbolista del tornéu ya inclusive llogró la reconocencia internacional de la prensa al ganar el [[Balón d'Oru 1996|Balón d'Oru France Football 1996]].<ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 - El fútbol vuelve a casa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/overview/index.html#el+futbol+vuelve+casa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 Xugador destacáu - L'ésitu de Sammer nel EURU '96 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Francia 1998 ==== Mientres el [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de Francia 1998]], los alemanes fueron esaniciaos nuevamente en cuartos de final, esta vegada a manes de {{sel|Croacia}}, que se cobró la revancha de 1996 –pos fueren esaniciaos polos xermanos en cuartos de la Eurocopa de 1996– enxaretándo-y un humillante 3-0 a la «Mannschaft». Foi'l postreru partíu n'[[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]] de toa una xeneración d'esitosos xugadores alemanes encabezadures por [[Lothar Matthäus]] quien se despidió col récor de partíos apostaos nos mundiales (25) y tamién el récor de ser llexendariu (compartíu col arqueru mexicanu [[Antonio Carbajal]] y l'arqueru italianu [[Gianluigi Buffon]]) de participaciones a los mundiales (5).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Francia 1998 - La xubilación alemana |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=1025/match=8783/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Participó per primer vegada na nueva [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] na [[Copa FIFA Confederación 1999|edición de Méxicu 1999]]. Foi encuadrada nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 1999|grupu B]], la seleición quedó fora na primer fase dempués de gana-y a la [[Seleición de fútbol de Nueva Zelanda|seleición neozelandesa]] con resultancia de 2-0; y ser vencida por 0-4 per Brasil y 0-2 per Estaos Xuníos. === Años 2000 === ==== Eurocopa 2000 ==== Pa la [[Eurocopa 2000|Eurocopa de 2000]] celebrada en [[Bélxica]] y en [[Países Baxos]], Alemaña llogró la so [[Clasificación pa la Eurocopa 2000|clasificación nel grupu 3 de la UEFA]] onde tuvo como rivales a la [[seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]], la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]], y les débiles representantes [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y [[Seleición de fútbol de Moldavia|seleición moldava]]. Foi la seleición que más puntos atropó, un total de 19, sumando 6 victories, un empate y una derrota, con 20 goles a favor, y tan solo 4 en contra. Quedó encuadrada nel grupu A xuntu con {{sel|Inglaterra}}, {{sel|Portugal}} y {{sel|Rumanía}}. Nel [[Stade Maurice Dufrasne]] de [[Liexa]] (Bélxica) llogró un empate 1-1 ante la seleición rumana nel primer partíu.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña dexa dos puntos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64845/postmatch/report/index.html#alemania+dexa+puntos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru, apostáu nel [[Stade du Pays de Charleroi]], cayó 0-1 ante la escuadra inglesa;<ref>{{Cita web |títulu=Importante trunfu inglés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64847/postmatch/report/index.html#importante+trunfo+veríes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> y nel postreru, apostáu nel [[Stadion Feijenoord]] de [[Rotterdam]], perdió de forma humillante por 0-3 ante la suplente seleición portuguesa.<ref>{{Cita web |títulu=Los suplentes lusos superen al campeón |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64850/postmatch/report/index.html#los+suplentes+lusos+superiores |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Asina se peracabó la peor participación alemana nes Eurocopes xuntu cola del [[Eurocopa 2004|tornéu de 2004]], pos per primer vegada na so historia quedó esaniciada na ronda de grupos d'una fase final. Darréu'l seleccionador [[Erich Ribbeck]] arrenunció'l 21 de xunu.<ref name="dfbresignation">{{cita noticia |títulu=Ribbeck quits as Germans head home |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/euru2000/teams/germany/799959.stm |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016 |obra=BBC |fecha=21 de xunu de 2000 |idioma=inglés}}</ref> El 3 de xunetu foi sustituyíu pol ex-futbolista [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2000/07/03/EMD20000703031MDP.pdf |títulu=Völler va faer de ponte |nome=Rainer |apellíu=Kalb |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=3 de xunetu de 2000 |páxina=31|formatu=[[PDF]]}}</ref> ==== Mundial de Corea y Xapón 2002 ==== Alemaña tuvo encuadrada nel [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2002|grupu 9 de les eliminatories]], en busca de la clasificación pal primer Mundial celebráu n'[[Asia]] que tamién foi'l primeru co-entamáu por dos países; Xapón y Corea del Sur. Esti grupu deparó un doble enfrentamientu, bien especial pola agafada rivalidá, contra {{sel|Inglaterra}}. Los sos otros rivales fueron {{sel|Finlandia}}, {{sel|Grecia}} y {{sel|Albania}}. Alemaña tuvo qu'allegar a repescar pa poder apostar el Mundial. Esto asocedió por una serie de resultancies adverses, como los empates (2-2 y 0-0) concedíos frente a Finlandia y sobremanera una doliosa gana ante Inglaterra por 1-5 en [[Múnich]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - El milagru d'Inglaterra en Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=3/news=milagru-inglaterra-munich-709867.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=11 de marzu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí, en repescar, venció a la {{sel|Ucraína}} d'[[Andriy Shevchenko]] con un resultáu global de 5-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La hora de Ballack |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2009/m=7/news=hora-ballack-1084799.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=28 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Oliver_Kahn.jpg|thumb|270px|[[Oliver Kahn]], escoyíu'l meyor xugador y porteru de la Copa Mundial de 2002, primero na so posición que llogró ganar el Balón d'Oru del Mundial.]] Na fase de grupos del mundial, Alemaña tuvo encuadrada nel grupu E xunto a los sos pares de {{sel|Irlanda}}, {{sel|Camerún}} y {{sel|Arabia Saudita}}. Los sos trés alcuentros apostar en suelu xaponés. Debutó'l 1 de xunu nel [[Sapporo Dome]], frente a los saudinos, rival contra'l que se saldó cola mayor goliada de los xermanos en cualquier cita mundialista, yá que los venció por 8-0. La «aplastante victoria teutona» llegó al traviés del triplete de [[Miroslav Klose]] y los goles de [[Michael Ballack]], [[Carsten Jancker]], [[Thomas Linke]], [[Oliver Bierhoff]] y [[Bernd Schneider (futbolista)|Bernd Schneider]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golió a Arabia Saudita 8-0 |url=http://www.eluniverso.com/2002/06/01/0001/653/5D355C8EB0D743C287A8EB3943A8DF4D.html |editorial=L'Universu |fecha=1 de xunu de 2002 |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu del grupu, empató a unu contra la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición de República d'Irlanda]], oldeo onde'l irlandeses empataron nos últimos intres del choque por aciu de [[Robbie Keane]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República d'Irlanda |url=http://web.archive.org/web/20140716141411/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950017/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Yá nel tercer duelu, apostáu'l 11 de xunu nel [[Estadiu Ecopa de Shizuoka|estadiu Ecopa]] de [[Shizuoka]], Alemaña ganó'l tercer partíu ensin munches dificultaes por 2-0 frente a Camerún, partíu nel cual l'arqueru [[Oliver Kahn]] realizó delles tapaes espectaculares; en tantu, les anotaciones fueron marcaes por [[Marco Bode]] al 50 y Miroslav Klose al 79. Asina llogró'l lideralgu del grupu camín de la segunda fase.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Camerún - Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20140716161918/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950035/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|octavos de final]], celebráu'l 15 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Jeju]] de [[Seogwipo]], venció 1-0 a {{sel|Paraguái}} por conductu d'[[Oliver Neuville]] al minutu 88.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - Paraguay |url=http://web.archive.org/web/20140716143919/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950200/match=43950049/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> [[21 de xunu|Seis díes dempués]], en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|cuartos de final]] apostó'l so primer alcuentru nel país [[Corea del Sur|surcoreanu]], específicamente'l [[Estadiu Mundialista de Ulsan|Estadiu Munsu]] d'[[Ulsan]], llograron vencer pola mínima a la seleición estauxunidense con gol de cabeza de [[Michael Ballack]] al 39 del alcuentru.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - EEXX |url=http://web.archive.org/web/20140701120945/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950300/match=43950058/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Na antoxana de la final, enfrentar col discutiniu [[Seleición de fútbol de Corea del Sur|seleición surcoreana]]. Nun ríxidu alcuentru, la «Mannschaft» imponer a la anfitriona por 1-0 con gol de Ballack al 75, clasificó asina nuevamente a una final el 25 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Seúl|Estadiu mundialista]] de [[Seúl]]. Lo negativu que dexó'l pase pa los de [[Rudi Völler]] foi la suspensión del citáu Ballack pa la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República de Corea |url=http://web.archive.org/web/20140716155349/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950400/match=43950061/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/05/corea_y_japon_2002/2010/05/10/seccion_01/1273512315.html |títulu=Alemaña, ensin talentu pero na final editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> El rival de la [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|séptima final xermana]] yera la {{sel|Brasil}} de [[Ronaldo]], y diose cita nel [[Estadiu Internacional de Yokohama|estadiu de Yokohama]], el 30 de xunu. Yera un doble forgo, nel cual de decidía quien sería'l meyor xugador del tornéu que s'apostaba ente'l meyor porteru del mundu nesi momentu, [[Oliver Kahn]], frente al meyor delanteru d'esa cita, un renacíu Ronaldo. Yera la primer vegada que dambes naciones enfrentar nun Mundial. Con doblete del mentáu Ronaldo, Brasil imponer por dos goles a cero anque pa consuelu de los xermanos, Oliver Kahn llogró'l [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Balón d'Oru|Balón d'Oru]] y el [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|troféu Lev Yashin]] de la xusta.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La final más esperada |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=43950600/match=43950064/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2004 ==== Depués del subcampeonatu mundial llográu en 2002 y ganar la so clasificación nel grupu 5 de la eliminatoria venciendo 3-0 a {{sel|Islandia}}, Alemaña confirmó la so asistencia na docena edición de la Eurocopa celebrada nel país ibéricu, [[Portugal]]. Magar les altes mires, la seleición nun llogró avanzar a la segunda fase per segunda vegada consecutiva como na [[Eurocopa 2000|edición pasada]]. Foi asignada nel grupu D, el so debú dio'l 15 de xunu nel [[Estádio do Dragão]] de [[Porto]], en dichu compromisu empató cola seleición de Países Baxos por 1-1, [[Torsten Frings]] al 30 de partíu marcó la victoria parcial, pero nel minutu 81, el neerlandés [[Ruud van Nistelrooy]] igualó l'alcuentru.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Probe espectáculu en Porto |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059170/postmatch/report/index.html#probe+espectaculo+oporto |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu apostáu'l 19 de xunu nel [[Estádio do Bessa XXI]] de [[Porto]], ante Letonia, el combináu xermanu complicóse la participación al nun llograr concretar la so primer victoria, empatando ensin goles.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Ensin recurso ante la cenicienta |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059178/postmatch/report/index.html#ensin+recurso+ante+cenicienta |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> El postreru partíu foi celebráu'l 23 de xunu nel [[Estádio José Alvalade]] de [[Lisboa]], polo tanto en —el duelu decisivu— cayó por 1-2 ante la [[Seleición de fútbol de la República Checa|seleición checa]], el mediocampista [[Michael Ballack]] marcaba'l gol de la clasificación a los cuartos de final, pero los checos remontaron el marcador con anotaciones de Heinz al 30 y Baroš al 77; asina'l combináu nacional sumó otru fracasu internacional.<ref>{{Cita web |títulu=Otru históricu esaniciáu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059187/postmatch/report/index.html#otru+historico+esaniciáu |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Depués de dichu fracasu, [[Rudi Völler]] dimitió del puestu d'entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/news/newsid=199862.html#voller+dexa+seleccion |títulu=Völler dexa la seleición editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://elpais.com/diario/2004/06/25/deportes/1088114406_850215.html |títulu="Agora nun tendría creitu" |apellíu=Comas |nome=José |obra=[[El País (España)|El País]] |fecha=25 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Anfitriona del Mundial de 2006 ==== El 7 de xunetu de 2000, en reñíu sortéu, con doce voto a favor contra once pa [[Sudáfrica]], la [[FIFA]] concediólu a [[Alemaña]] la organización de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|decimoctava edición]] de la Copa Mundial de Fútbol. El 26 de xunetu de 2004, el exseleccionado Jürgen Klinsmann tornó a Alemaña pa ocupar el so nuevu puestu d'entrenador del equipu nacional d'Alemaña, asocediendo al so antiguu compañeru d'equipu y atacante [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2004/07/27/EMD20040727029MDP.pdf |títulu=Klinsmann yá ye seleccionador y cuntaría con Ailton |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=27 de xunetu de 2004 |páxina=29|formatu=[[PDF]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://futbol.as.com/futbol/2004/07/27/mas_futbol/1090909639_850215.html |títulu=Klinsmann va dirixir a la seleición hasta 2006 |obra=[[As (periódicu)|AS]] |fecha=27 de xunetu de 2004}}</ref> Klinsmann entamó darréu un ambiciosu y agresivu proyeutu con cuenta de modernizar la xerencia del equipu. Trayendo a [[Oliver Bierhoff]], otru atacante alemán, recibió sofitu nel espardimientu de les xeres de rellaciones públiques previstes. Amás, creó un nuevu movimientu p'alicar el envejeciente equipu tres la desastrosa prestación mientres la Eurocopa de 2004. La falta de compromisos oficiales tuvo de resultes una sensible baxa d'Alemaña nel [[ranking FIFA]] yá que ocupó la so peor posición en marzu de 2006 (22°). Aun así, la «Mannschaft» tuvo un bon desempeñu na [[Copa FIFA Confederación 2005|Confederaciones de 2005]], qu'entamó al rematar tercera practicando un fútbol abiertamente ofensivo. [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Encabezaron el grupu A]], que ganaron depués d'imponese 4-3 a {{sel|Australia}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Australia |url=http://web.archive.org/web/20100723193913/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030002/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> 3-0 a {{sel|Túnez}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Túnez-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20100826003136/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030005/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> y empatar 2-2 con {{sel|Arxentina}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Arxentina-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20121101235930/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030010/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> En semifinales foi esaniciada por {{sel|Brasil}} con un marcador de 2-3, con anotaciones alemanes de [[Lukas Podolski]] y [[Michael Ballack]]; y dos d'[[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] y un penal de [[Ronaldinho]] pa los brasilanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Brasil |url=http://web.archive.org/web/20111219074302/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030013/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> Nel partíu pol tercer puestu vencieron 4-3 a {{sel|Méxicu}} con goles alemanes de Podolski, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Robert Huth|Huth]] y Ballack; y dos de [[Jared Borgetti]] y unu de [[Francisco Fonseca]] pa los mexicanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Méxicu |url=http://web.archive.org/web/20090611233259/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030015/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Confederaciones 2005 |url=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/overview.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Wm-oly-de-cr.jpg|thumb|Aficionaos alemanes reparen el partíu inaugural nel [[Estadiu Olímpicu de Múnich|Parque Olímpicu]] de [[Múnich]].]] Alemaña ingresó direutamente al [[Grupu A de la Copa Mundial de Fútbol de 2006|Grupu A]] de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Copa Mundial]] como sede organizadora de la mesma, acompañáu por {{Sel|Ecuador}}, {{Sel|Polonia}} y {{Sel|Costa Rica}}. Apostó'l partíu inaugural de Acopar frente a {{sel|Costa Rica}} nel [[Allianz Arena]] de [[Múnich]], el día 9 de xunu. L'equipu xermánicu poner en ventaya rápido con un gol de [[Philipp Lahm]], apenes seis minutos dempués d'empezáu l'alcuentru, anque'l conxuntu centroamericanu llogró empatar el partíu pocu dempués per mediu de [[Paulo Wanchope]]. Sicasí, l'alemán [[Miroslav Klose]] volvió poner al so equipu enriba antes de llegar a los venti minutos de la primer parte. Yá nel segundu tiempu, el mesmu xugador anotó'l tercer tantu p'aumentar la diferencia, a pesar de que Wanchope descontó más tarde. [[Torsten Frings]] foi'l xugador qu'anotó l'últimu gol de los [[Europa|europeos]] pal 4-2 definitivu, a tan solu trés minutos de la finalización del alcuentru. Polos sos dos goles, el futbolista Miroslav Klose foi escoyíu ''Xugador Budweiser del partíu'',<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |títulu=Klose, Xugador Budweiser frente a Costa Rica |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> que de casualidá esi mesmu día festebaja el so cumpleaños númberu 28. Cinco díes más tarde, Alemaña tuvo d'enfrentase a Polonia. El partíu llevar a cabu nel [[Signal Iduna Park]], de la ciudá de [[Dortmund]], y presentóse como'l más complicáu pal conxuntu xermánicu dientro de la fase de grupos, que depués de noventa minuto de incesable engarradiella, atopó'l gol gracies a [[Oliver Neuville]] en tiempu de descuentu de la segunda parte. [[Philipp Lahm]] foi escoyíu como'l ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |títulu=Lahm, Xugador Budweiser frente a Polonia |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> El trunfu llográu frente a la seleición polaca, sumáu al llográu díes antes frente a Costa Rica y al gran desempeñu del {{Sel|Ecuador|conxuntu ecuatorianu}} (que tamién ganó a les mesmes seleiciones), asitiaron a Alemaña direutamente nos octavos de final de la Copa, díes antes de tener qu'enfrentase al equipu [[América del Sur suramericanu]] pa cerrar la fase de grupos. [[Ficheru:Wm 2006 autokorso.jpg|thumb|Aficionaos alemanes flamean la [[Bandera d'Alemaña|bandera]] tres la clasificación a la segunda ronda.]] El 20 de xunu, les seleiciones d'Alemaña y Ecuador presentar nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] coles mires de definir cuál de dambos remataría ganando'l grupu y cual terminaría en segundu llugar (dambos equipos yá taben clasificaos a la siguiente ronda). Bastaron solamente cuatro minutos por que'l conxuntu xermánicu abriera'l marcador per mediu de Miroslav Klose, mesmu xugador que convirtió'l segundu tantu a solamente minutos de qu'acabe'l primer tiempu. [[Lukas Podolski]] dio cifres definitives al partíu depués d'anotar el terceru nos minutos iniciales del segundu periodu. D'esa manera, Alemaña clasificóse primer na zona per quinta vegada consecutiva na historia. [[Michael Ballack]] foi electu ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://www.noticias.info/2006-06-20/news-74674-source-2-mundial-futbol-alemania-xugador-budweiser-del partíu-ecu-ger-michael-ballack-ger |títulu=Ballack, Xugador Budweiser frente a Ecuador |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Imponer por 2-0 a {{sel|Suecia}} n'octavos. En cuartos túvose que recurrir a la riola de penaltis —un exerciciu onde la «Manschaft» suel ser efectiva– pa esaniciar a {{sel|Arxentina}} con memorable actuación del cancerbero [[Jens Gerhard Lehmann|Jens Lehmann]] qu'atayó dos penaltis.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Lehmann y el papelín |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410300/match=97410057/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> La semifinal ante {{sel|Italia}} foi'l partíu más vibrante de la xusta. Alemaña solo venció nes acabadures de la prórroga con dos goles de [[Fabio Grosso]] (119 min.) y [[Alessandro Del Piero]] (121 min.).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Un cuentu ensin final feliz |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410400/match=97410061/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> El partíu pol tercer llugar vio a Alemaña superar ensin problemes por 3-1 a {{sel|Portugal}} en mediu de l'allegría popular. En rematando tercera, Jürgen Klinsmann arrenunció como seleccionador yá que tornó anovar el so contratu, informando a la DFB la so decisión el 11 de xunetu de 2006.<ref>{{Cita web |url=https://www.elmundo.es/mundial/2006/2006/07/11/portada/1152654508.html |títulu=Klinsmann dexa la seleición alemana |fecha=11 de xunetu de 2006 |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |autor=[[Axencia EFE]] |obra=[[El Mundo (periódicu)|El Mundo]]}}</ref> [[Miroslav Klose]], autor de 5 goles, axudicóse la [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] de la xusta. Per otru llau, esti Mundial tamién llanzó al estrellalgu a xugadores nuevos que taríen destinaos a tener protagonismu nel futuru, como [[Philipp Lahm]], [[Bastian Schweinsteiger]] o [[Lukas Podolski]] (esti postreru ganador del gallardón al [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu). === Yera Joachim Löw === ==== Eurocopa 2008 ==== [[Ficheru:Michael_Ballack_2009.jpg|thumb|[[Michael Ballack]], el capitán de la seleición alemana hasta 2010.]] [[Joachim Löw]], quien fora asistente de Klinsmann nel procesu anterior, tomó'l cargu de seleccionador del equipu alemán en xunetu de 2006 depués de que Klinsmann decidiera nun anovar el so contratu. Siempres animáu por una filosofía de xuegu d'ataque, Alemaña sobrevoló les [[Clasificación pa la Eurocopa 2008|eliminatories a la Eurocopa 2008]] con 27 puntos (8 victories, 3 empates y 1 derrota) convirtiéndose na primer seleición europea en clasificase a la xusta. La [[Eurocopa 2008|fase final]] quedó encuadrada nel grupu B xuntu con {{sel|Austria}}, {{sel|Croacia}} y {{sel|Polonia}}. Nel so debú en [[Klagenfurt]] venció 2-0 a Polonia con goles del polacu nacionalizáu alemán, [[Lukas Podolski]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence con solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300685/postmatch/report/index.html#alemania+vence+solvencia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués cayó ante la seleición croata 1-2 con anotaciones de [[Darijo Srna]] y [[Ivica Olić]] pa los croates, mientres Podolski encurtió'l marcador final.<ref>{{Cita web |títulu=Croacia amuesa los sos credenciales |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300693/postmatch/report/index.html#croacia+amuesa+credenciales |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Nel so partíu final venció a los co-organizadores austriacos, [[Michael Ballack]] marcó l'únicu tantu. Alemaña clasificó como segunda del so grupu.<ref>{{Cita web |títulu=Ballack mete a Alemaña en cuartos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300700/postmatch/report/index.html#ballack+mete+alemania+cuartos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En cuartos de final, imponer por 3-2 a {{sel|Portugal}}. Naquel partíu, les máximes figures alemanes, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Miroslav Klose|Klose]] y [[Michael Ballack|Ballack]] marcaron los trés tantos contra los dos de los portugueses de [[Hélder Postiga]] y [[Nuno Gomes]].<ref>{{Cita web |títulu=Muncha Alemaña pa Portugal |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15094/match=301699/postmatch/report/index.html#muncha+alemania+pa+portugal |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En semifinales, pol mesmu marcador esaniciaron a {{sel|Turquía}}. [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]] y [[Miroslav Klose|Klose]] marcaron los dos primeros goles, y [[Philipp Lahm]] marcó'l terceru al minutu 90, depués de que'l turcu [[Semih Şentürk|Şentürk]] empatara nel minutu 86.<ref>{{Cita web |títulu=Lahm mete a Alemaña na final |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15095/match=301697/postmatch/report/index.html#lahm+mete+alemania+final |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués de doce años, Alemaña nuevamente apostó una final depués d'aquella n'Inglaterra 1996 ante República Checa. La final apostar en [[Viena]] con una afición llocal en contra y una seleición española histórica. Aun así, foi un alcuentru bien reñíu, el gol de [[Fernando Torres]] al minutu 33 sentenció la final pa la seleición de {{sel|España}}.<ref>{{Cita web |títulu=España, campeona d'Europa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15096/match=301696/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=30 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Sudáfrica 2010 ==== Reiniciaes les [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|eliminatories camín de Sudáfrica 2010]], Alemaña volvió apoderar ensin problemes el so grupu de clasificación (26 puntos, 8 victories y 2 empates). A poques selmanes del tornéu una cascada de mancadures, ente les cualos la del capitán [[Michael Ballack]], obligó a Löw a llamar a xugadores de la sub-20 ente los cualos destacaben [[Mesut Özil]], [[Thomas Müller]] y [[Sami Khedira]]. Nel [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial de Sudáfrica de 2010]], [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|el conxuntu alemán tuvo integráu]] nel [[Grupu D de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|Grupu D]] y tuvo como rivales a {{sel|Australia}}, {{sel|Ghana}} y {{sel|Serbia}}. Alemaña ganólu 4-0 a la seleición australiana, con goles de Lukas Podolski (8), Klose (26), [[Thomas Müller]] (68) y [[Cacau]] (70).<ref>{{Cita web |títulu=Siempres Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=siempres-alemania-1242606.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Sicasí nel siguiente foi vencida pola seleición serbia por 0-1.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña descarrila (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-descarrila-1249106.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=18 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Ganar ante los serbios obligó al combináu a sacar el trunfu frente a los ghanianos, que si s'amenó, anque con muncho entueyu [[Mesut Özil]] marcó l'únicu gol nel minutu 60.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña sonri más (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-sonrie-mas-1255492.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=23 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> El choque foi nel [[Estadiu Free State]] de [[Bloemfontein]], el 27 de xunu de 2010, practicando un fútbol vistoso n'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|octavos de final]] frente a {{sel|Inglaterra}} consiguió un trunfu históricu de 4-1. Primero Klose y Podolski adelantraron el marcador 2-0, pero'l descuentu inglés llegó por conductu de [[Matthew Upson]], y más tarde [[Frank Lampard]] con un tiru de fora del área ponía'l 2-2 antes del descansu, sicasí l'árbitru uruguayu [[Jorge Larrionda]] determinó que'l balón nun ingresó a la portería y anuló el tantu, dichu gol foi comparáu col gol pantasma de la final de 1966—. Nel segundu tiempu, Thomas Müller marcó un doblete que sentenció'l partíu (67 y 70).<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, contundente (4-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-contundente-1260913.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=27 de xunu de 2010 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El rival en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|cuartos de final]] foi'l mesmu que va cuatro años, {{sel|Arxentina}}, esta vegada empobinada pol ex-futbolista [[Diego Armando Maradona|Diego Maradona]]. El partíu foi apostáu'l 3 de xunetu, nel [[Estadiu Green Point]] de [[Ciudá del Cabu]]. Müller a los trés minutos adelantró al so equipu, magar la presión arxentina por empatar, la igualada nun se concretó. Nel segundu tiempu, Klose con dos tantos y [[Arne Friedrich]] al 74, anularon les esperances de los suramericanos poniendo'l 4-0 lapidario. Per tercer vegada consecutiva en mundiales, el teutones clasificaron a les semifinales.<ref> As.com [http://futbol.as.com/futbol/2010/07/03/mas_futbol/1278108035_850215.html «Müller calla a Maradona y a toa Arxentina»]</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña destrúi'l suañu arxentín (0-4) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-destrúi-sueno-arxentín-1266663.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=España sufre, Alemaña afara |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=espana-sufre-alemania-afara-1267620.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí {{sel|España}} volvió ser verduga de los alemanes na semifinal, con gol de cabeza de [[Carles Puyol]] nel minutu 73.<ref>{{Cita web |títulu=Fabulosa España (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=fabulosa-espana-1269690.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=7 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Axudicándose col tercer llugar del certame'l día 10 de xunetu nel [[Estadiu Nelson Mandela Bay]], la seleición ganó nun vistosu alcuentru por 3-2 a {{sel|Uruguái}}, con Müller (19), [[Marcell Jansen]] (56) y Khedira (82), ente que pa los suramericanos los goles fueron convertíos por [[Edinson Cavani]] y [[Diego Forlán]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña puede cola garra charrúa (2-3) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-puede-con-garra-charrua-1271463.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Jaime Rincón |títulu=Un consuelu sublime |url=https://www.marca.com/marcador/futbol/2010/mundial/3_y_4_puestu/uru_ale/ |editorial=Diariu Marc |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=La Mannschaft demuestra'l so calter |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=mannschaft-demuestra-caracter-1272130.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Thomas Müller foi doblemente gallardoniáu como [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] (mayor goliador) con 5 goles y [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu, ente que l'esperimentáu atacante [[Miroslav Klose]], autor de 4 tantos na guerra, igualó la marca de [[Gerd Müller]] con 14 goles. ==== Eurocopa 2012 ==== Como paez volvese costume con Joachim Löw, les [[Clasificación pa la Eurocopa 2012|eliminatories pa la Eurocopa 2012]] fueron un verdaderu paséu triunfal, algamando'l plenu de victories (10 de 10) nel grupu A del preliminar. Tres un arranque esperanzador na [[Eurocopa 2012|fase final]] con cuatro victories al filo ante {{sel|Portugal}} (1-0),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez da los puntos a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003322/postmatch/report/index.html#gomez+puntos+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Países Baxos}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez impon la so llei |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003329/postmatch/report/index.html#mario+gomez+impon |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Dinamarca}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, a cuartos como líder del Grupu B |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003338/postmatch/report/index.html#alemania+cuartos+como+lider+grupu+b |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> en primer ronda, y 4-2 ante {{sel|Grecia}} en cuartos,<ref>{{Cita web |títulu=Özil bailla sobre'l Sable Gdansk |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15173/match=2003344/postmatch/report/index.html#ozil+bailla+sobre+arena+gdansk |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña venció 1-2 en semifinales ante'l so ''bestia negra'' histórica, la [[seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]], con sensacional actuación del ariete xugador [[Mario Balotelli]] quien marcó un doblete.<ref>{{Cita web |títulu=Balotelli desmantela a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15174/match=2003379/postmatch/report/index.html#balotelli+desmantela+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Esti tornéu dio per concluyida la particular ''lluna de miel'' ente Joachim Löw y la prensa alemana que-y reprochó un enfoque románticu del fútbol (xuegu guapu pero ensin títulos). Sicasí, Alemaña demostró una gran regularidá nos últimos torneos, con cuatro semifinales consecutives dende'l 2006 y un récor de 15 victories oficiales consecutives en partíos de competición oficial ente'l 10 de xunetu de 2010 (Alemaña 3-2 Uruguái) y el 22 de xunu de 2012 (Alemaña 4-2 Grecia).<ref>goal.com [http://www.goal.com/es/news/469/euro-2012/2012/06/22/3194038/fotogaler%C3%ADa-el-nuevu-r%C3%A9cord-de-alemania-con-15-victories-en fila Nuevu récor d'Alemaña con 15 victories en ringlera en torneos oficiales»]</ref> ==== Tetracampeonatu nel Mundial de Brasil 2014 ==== [[Ficheru:Germany lifts the 2014 FIFA World Cup.jpg|350px|thumb|[[Lukas Podolski|Podolski]] llevantando'l troféu de la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]].]] Alemaña apostó la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatoria aldu al Mundial 2014]] nel grupu C de la zona europea. Al ganar 3-0 a {{sel|Irlanda}}, el [[11 d'ochobre]] de [[2013]] en [[Colonia (Alemaña)|Colonia]], certificó la so presencia al [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial de Brasil 2014]] con una xornada d'antelación. Como sueli ser la tónica con [[Joachim Löw]], la «Mannschaft» algamó númberos demoledores na eliminatoria: 10 partíos xugaos, 9 victories, 1 empate, 36 goles marcaos y 10 encaxaos. [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mientres el Mundial]], la «Mannschaft» tuvo encuadrada nel [[Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16|grupu G]], como cabeza de serie, xunto a les seleiciones de [[Seleición de fútbol de Portugal|Portugal]], [[Seleición de fútbol d'Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] y [[Seleición de fútbol de Ghana|Ghana]]. Nel so debú, apostáu'l 16 de xunu nel [[estadiu Fonte Nova]] de [[Salvador de Bahia|Salvador]], venció con un contundente 4-0 a la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] con triplete de [[Thomas Müller]] y gol de cabeza de [[Mats Hummels]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mueller impulsa a Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186475/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=16 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu, ante la [[Seleición de fútbol de Ghana|escuadra ghaniana]] rescató un empate de 2-2. Los goles alemanes fueron obra de Klose nel minutu 51 y [[Mario Götze]] al 71, ente que pa los africanos anotaron [[André Ayew]] (54) y [[Asamoah Gyan]] (63). Aquel alcuentru tuvo cita'l 21 de xunu nel [[Estadiu Castelão|Castelão]] de [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Klose salva a Alemaña (2-2) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186493/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=21 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, apostáu'l 26 de xunu na [[Arena Pernambuco]] de [[Recife]], llogró la so segunda victoria frente a Estaos Xuníos por 1-0 con anotación de Müller al minutu 55.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña suma y sigue (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186469/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=26 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Al rematar la primer fase lideró dichu grupu con 7 unidaes, frutu de dos victories. Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|octavos de final]], celebráu'l 30 de xunu nel [[Estadiu Beira-Rio]] de [[Porto Alegre]], midióse ante la [[Seleición de fútbol d'Arxelia|seleición arxelina]] ganando na prórroga por 2-1, por conductu d'[[André Schürrle]] al minutu 92 y [[Mesut Özil]] al 119.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña estrumir (2-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255951/match=300186460/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=30 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> El 4 de xunetu nel [[Estadiu Maracaná]], yá na ronda de [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|cuartos]] venció a [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] pola mínima con gol de cabeza de Hummels nel minutu 12. Asina llogró avanzar a semifinales per cuarta vegada consecutiva dende'l mundial de 2002.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña, a semifinales con solvencia (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255953/match=300186485/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=4 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Mario Götze, Germany national football team (07).jpg|miniatura|derecha|180px|[[Mario Götze]] marcó'l gol na [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Final del Mundial de Fútbol de 2014]].]] Sicasí, el 8 de xunetu nel [[estadiu Mineirão]] de [[Belo Horizonte]], Alemaña consiguiría en [[Semifinales de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|semifinales]] unu de les mayores fazañes de la historia del fútbol al vencer al país organizador, [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]], por un abuitáu marcador de 7-1, convirtiéndose na mayor derrota de la «Scratch» na so historia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mineirazo alemán (1-7) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255955/match=300186474/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Müller abrió'l marcador al minutu 11 tres un error de marca brasilana nun tiru d'esquina, once minutos dempués el 2-0 cayó al 22 por conductu de [[Miroslav Klose|Klose]] pa convertise nel máximu goliador de la historia de los mundiales, con 16 dianes, superando a [[Ronaldo]] quien dexó la so marca en 15.<ref>{{Cita web |url=http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml |títulu=Miroslav Klose supera a Ronaldo a lo más artilleru en Mundiales |obra=Radio Bio Bio (Chile) |autor=Iván Oliveros |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2014|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Dempués del segundu gol, los alemanes primieron a los brasilanos en cada salida, lo que rindió frutos, una y bones el mediocampista [[Toni Kroos]] anotó'l doblete más rápidu de los mundiales, en tan solo 69 segundos (24 y 25).<ref>{{Cita web |títulu=Toni Kroos na historia al anotar el doblete más rápidu en Mundiales |url=http://www.24horas.cl/deportes/mundialbrasil2014/toni-kroos-en-la historia-al-anotar-el doblete-mas-rapido-en-mundiales-1319969 |editorial=24 hores |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña con anotación de [[Sami Khedira]] al 29 yá goliaba contundentemente a la escuadra anfitriona por 5-0 antes de la media hora de xuegu. Na segunda metá, André Schürrle marcó doblete al 69 y al 79; y casi a la fin del alcuentru, [[Oscar (futbolista brasilanu)|Oscar]] marcó la única anotación brasilana. De resultes el partíu foi bautizáu como'l [[Semifinal de la Copa Mundial de Fútbol de 2014 ente Brasil y Alemaña|«Mineirazo»]] y pasó a la historia como la semifinal con más goles na historia de los mundiales y la mayor goliada a un país anfitrión y campeón del mundu. [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Alemaña xugó la so octava final histórica y la so tercera]] ante {{sel|Arxentina}}, el domingu [[13 de xunetu]] de [[2014]], nel [[Estadiu Maracaná|Maracaná]] de [[Rio de Janeiro]]. Alemaña llogró imponese por 1-0 na prórroga al minutu 113 con solitariu gol de [[Mario Götze]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - ¡Alemaña, tetracampeón mundial! (1-0 t.s.) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255959/match=300186501/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña reina, Brasil emociona al mundu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2015/m=1/news=alemania-reina-brasil-emociona-al mundu-2499246.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> asina s'axudicó la so cuarta estrella mundial, convirtiéndose nel primer país européu en coronase nel [[América|continente americanu]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña pon fin a la maldición europea |url=http://es.uefa.com/worldcup/news/newsid=2123501.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.vanguardia.com.mx/alemaniaprimercampeoneuropeoenamerica-2113000.html |títulu=Alemaña, primer campeón européu n'América |obra=Vanguardia (Méxicu) |autor=Notimex |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=13 de xunetu de 2014}}</ref> [[Manuel Neuer]] foi gallardoniáu col [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|guante d'oru]] de la xusta, colo cual llogró vencer al costarricense [[Keylor Navas]] y al arxentín [[Sergio Germán Romero|Sergio Romero]].<ref>{{Cita web |url= http://www.foxsportsla.com/noticias/162840-manuel-neuer-foi-el meyor arqueru-del mundial?country=co |títulu= Neuer foi'l meyor arqueru del mundial |obra= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |autor= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=28 de xunetu de 2016}}</ref> Pela so parte [[Thomas Müller]] algamó los 10 goles en tan solo 13 partíos apostaos cola seleición en [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Sudáfrica 2010]] y Brasil 2014, quedando a 6 goles del máximu artilleru [[Miroslav Klose]]. La escuadra xermana remató'l mundial de forma invicta con seis trunfos y un empate, de la mesma siendo la meyor ofensiva con 18 goles y apenes cuatro encaxaos; amás caltuvo la portería invicta en cuatro de los siete partíos apostaos.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/statistics/teams/goal-scored.html |títulu=Selecciones por cantidad de goles |autor=FIFA.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2016 ==== En llogrando la so cuarta Copa Mundial en Brasil, Alemaña debutó na clasificación como llocal el 7 de setiembre de 2014, en [[Dortmund]], impúnxose 2-1 sobre {{self|Escocia}} con doblete de [[Thomas Müller]], ente que l'escocés [[Ikechi Anya]] marcó'l tantu pal so país.<ref>{{Cita web |títulu=Müller, protagonista nel trunfu xermanu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013815/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 11 d'ochobre, Alemaña cayó en [[Varsovia]] por 2-0 ante {{self|Polonia}} con anotaciones de [[Arkadiusz Milik|Milik]] y [[Sebastian Mila|Mila]].<ref>{{Cita web |títulu=Históricu trunfu de Polonia ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013860/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=11 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 d'ochobre, Alemaña comprometió la so participación na fase final n'empatando 1-1 ante {{self|Irlanda}}, como anotadores, [[Toni Kroos]] pa teutones y l'irlandés [[John O'Shea]] empareyó nel tiempu de compensación.<ref>{{Cita web |títulu=O'Shea amarga a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013883/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 de payares en [[Núremberg]], trunfaron 4-0 ante'l debutante {{self|Xibraltar}} con dos goles de Müller, [[Mario Götze|Götze]] y autogol de Yogan Santos.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña endrecha l'aldu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013893/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 de payares de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 29 de marzu de 2015, llogró'l trunfu por 2-0 ante {{self|Xeorxa}} en [[Tifis]], con anotaciones de [[Marco Reus]] y Müller.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence ensin problemes en Xeorxa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013936/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=29 de marzu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na sesta fecha apostada'l 13 de xunu golió 7-0 a Xibraltar en Faru, Portugal, [[André Schürrle]] marcó triplete, [[Max Kruse]] llogró un doblete, Bellarabi y Gündoğan completaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golia a Xibraltar |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013955/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 4 de setiembre en [[Frankfurt del Main]], con gol de Müller y doblete Götze, Alemaña impúnxose 3-1 a Polonia pa recuperar el lideralgu de la clasificación.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña toma'l lideralgu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013980/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Trés díes depués con un trunfu 3-2 en [[Glasgow]] ante Escocia'l teutones averaron la so participación nel [[Eurocopa 2016|eventu final de Francia]], Müller foi destacar por marcar doblete, ente que Gündoğan marcó l'anotación de la victoria.<ref>{{Cita web |títulu= Müller fai tou más senciellu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014007/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Pero'l 8 d'ochobre, consiguió la so segunda gana ante Irlanda en [[Dublín]], [[Shane Long]] convirtió'l trunfu irlandés.<ref>{{Cita web |títulu=Irlanda sospriende a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014023/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 d'ochobre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na última fecha, consiguieron la clasificación en venciendo sufridamente 2-1 a Xeorxa en [[Leipzig]], Müller de penal, y Kruse, pa los xeorxanos, Kankava marcó dende fora del área.<ref>{{Cita web |títulu=Pase xermanu ensin rumbos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014048/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na fase final, foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con [[Seleición de fútbol d'Ucraína|Ucraína]], [[Seleición de fútbol de Polonia|Polonia]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|Irlanda del Norte]]. El so debú foi'l día 12 de xunu en [[Lille]], con victoria por 2-0 ante la seleición ucraína.<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Espectáculu ensin goles en Saint-Denis |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017881/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Darréu igualó ensin anotaciones frente a Polonia, el 16 de xunetu en [[Saint Denis]].<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Alemaña amuesa la so solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017889/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El so últimu compromisu foi contra Irlanda del Norte, el 21 de xunu en [[París]], con una curtia resultancia de 1-0; Alemaña avanzó a octavos de final como líder del so grupu con siete puntos y meyor diferencia de goles que Polonia.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2382391.html |títulu=Alemaña consiguir partíu a partíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Yá n'octavos de final impúnxose 3-0 con destacada participación de [[Julian Draxler]], a la [[Seleición de fútbol de Eslovaquia|seleición eslovaca]], el 26 de xunu en Lille.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000744/match=2018000/postmatch/report/index.html |títulu=Alemaña mete una marcha más |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2385189.html |títulu=Draxler renaz con Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=27 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final empató 1-1 cola [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición d'Italia]] en tiempu regular; con casi nules oportunidaes de recuperar la resultancia, el partíu prosiguió a la riola de penales. Históricamente los xermanos nun solíen perder en penales pero tampoco vencer a los italianos, darréu foi vencedora por 6:5 nuna errática riola y pollo clasificó per octava vegada a una semifinal d'Europa.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387346.html |títulu=Venganza xermana dende los once metros |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387624.html |títulu=A Löw funcióna-y el so plan ante Italia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Cayó 2-0 na semifinal ante la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]] con goles d'[[Antoine Griezmann]] en Marsella. Col rendimientu estadísticu mientres el tornéu ocupó'l cuartu puestu dempués de Gales, Francia y Portugal.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2389638.html |títulu=Por qué Alemaña nun pudo con Francia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña foi ampliu dominador del partíu con Francia colo cual Joachim Low en conferencia de prensa catalogó de tener mala suerte en nun concretar les aiciones que tuvieron de gol. ==== Campeona de Acopar Confederaciones de Rusia 2017 ==== {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 300 |texto = Alineación del equipu frente a {{sel|Camerún}}. Celebración del títulu consiguíu. |semeya1 = Germany national football team 2017.jpg |semeya2 = Germany Confederations Cup 2017.jpg }} Alemaña ganó'l so derechu a participar na copa como «[[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeona Mundial de 2014]]», [[Joachim Löw]] para dichu tornéu convocó un escoyíu alternativu, siendo'l más nuevu del certame.<ref>{{Cita web |autor=David Palomo |url=https://www.elespanol.com/deportes/futbol/internacional/20170628/227228022_0.html |títulu=Los cuatro razones poles qu'Alemaña llevó al so equipu B a Acopar Confederaciones |editorial=L'español.com |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Tuvo encuadrada]] nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 2017|grupu B]] y tuvo de rivales a los combinaos nacionales de {{sel|Chile}}, {{sel|Australia}} y {{sel|Camerún}}. Nel so primer partíu de la fase de grupos, venció 3-2 a los australianos, con goles de [[Lars Stindl]], [[Julian Draxler]] y [[Leon Goretzka]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334890/match-report.html |títulu=Alemaña gana ensin sobra-y demasiáu (2-3) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=19 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu alcuentru, enfrentar al bicampeón de Suramérica, empató por 1-1 con gol de Lars Stindl nel minutu 41, y otru del chilenu [[Alexis Sánchez]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334884/match-report.html |títulu=Chile y Alemaña roblen tables en duelu entreteníu (1-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=22 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel so postreru partíu de grupu, venció por 3-1 a los africanos, con dos anotaciones de [[Timo Werner]] y una de [[Kerem Demirbay]]. Avanzó a seminales como ganadora del grupu con siete unidad.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334889/match-report.html |títulu=Alemaña avanza al frente del Grupu B (3-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 29 de xunu, apostó nel [[Estadiu Olímpicu de Sochi]] la semifinal del tornéu frente a {{sel|Méxicu}}. Nel primer tiempu, Goretzka marcó'l doblete más rápidu de la historia de la seleición nos minutos 6 y 8.<ref>{{Cita web |url=https://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=records-y-figures-de-rusia-2017-2900270.html|títulu=Récores y figures de Rusia 2017|editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2017|fechaaccesu=7 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu tiempu Werner y [[Amin Younes]] cerraron el marcador por 4-1, primeramente'l mexicanu [[Marco Fabián]] descontara 3-1.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274641/match=300334891/match-report.html |títulu=Alemaña citar con Chile (4-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 2 de xunetu, apostó la final de la competencia nel [[Estadiu Krestovski]] de [[San Petersburgu]] ante la seleición chilena, a quien enfrentara na ronda anterior. La seleición resultó vencedora per marcador de 1-0 con gol de [[Lars Stindl|Stindl]] (minutu 20'), n'aprovechando un error del suramericanu [[Marcelo Díaz Rojas|Marcelo Díaz]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274645/match=300334881/match-report.html |títulu=¡Alemaña glaya campeón! (0-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Per primer vegada, Alemaña ganó dicha competición, y asina se xunió a Brasil, Arxentina y Francia como ganadores de los trés copes más importantes de seleiciones: Mundial, Confederaciones y la respeutiva copa continental (Eurocopa). Aína de ganar el certame, Joachim Low ganó'l [[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]] como campeón mundial y de la Confederaciones, ya igualó el llogru del ex-entrenador alemán [[Helmut Schön]]. [[Julian Draxler]] foi estremáu col balón d'oru y [[Leon Goretzka]] col balón de bronce. Timo Werner, Goretzka y Stindl con tres anotaciones ganaron la bota d'oru, plata y bronce respeutivamente. Al combináu tamién-y foi dau'l Premiu al Xuegu Llimpiu».<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=los premios-casi-toos-en manes alemanes-2900173.html?intcmp=fifacom_hp_module_news |títulu=Los premios, casi toos en manes alemanes |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> ==== Mundial de Rusia 2018 ==== == Uniforme y escudu == {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Wappen Deutsches Reich - Reichsadler 1889.svg|150px|thumb|El «[[Reichsadler]]» (ye. Águila Imperial) sería dende 1871 y hasta l'actualidá la imaxe más representativa del país, y de la so seleición. Foi renombráu como «Bundesadler» (ye. Águila Federal) en 1950.]] Nel so uniforme titular, Alemaña vistió siempres con camisa blanca y pantalón negru, sacante los primeros años cuando alternaba dambos colores, ya inclusive llegó a combinalos en dellos años.<ref>{{Cita web |autor=Impromptuinc.com (Wordpress) |títulu=Uniformes d'Alemaña |url=http://impromptuinc.wordpress.com/2011/10/16/switzerland-germany-5-3-3-1/ |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> Los colores deriven de la bandera del sieglu XIX del estáu alemán del norte de [[Prusia]]. A lo llargo de la so historia munches de les equipaciones usaes inclúin detalles de la bandera d'Alemaña.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> A diferencia del so uniforme titular, l'uniforme alternativu camudó delles vegaes. Históricamente empezó usando camiseta verde y pantalón blancu. Col pasu del tiempu tamién usó'l colores gris y negru. Un cambéu en candia llegó en 2006 a pidimientu de [[Jürgen Klinsmann]] citando que los equipos que visten de colloráu tienden a tener mayor ésitu.<ref>{{Cita web |autor=Spiegel.de |títulu=Klinsmann steht auf Rot |url=http://www.spiegel.de/sport/fussball/traditionstrikot-vor-dem-aus-klinsmann-steht-auf-rot-a-398580.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=alemán}}</ref> Especular con utilizar el colloráu como primer opción pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Mundial 2006]], sicasí xugaría tolos sos partíos col históricu blancu. De cara al [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial 2010]] retomáronse'l colores negru (camiseta) y blancu (pantalón) pal uniforme alternativu, pero nel tornéu ocuparon los pantalones negros del uniforme titular. Na [[Eurocopa 2012]] y dempués de 12 años retomáronse los colores verdes y blancos.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> La marca deportiva alemana [[Adidas|Adidas AG]] foi'l provisor de los uniformes de la seleición mientres tola so historia. Un patrociniu qu'empezó en 1954 y va siguir vixente hasta 2018. La marca deportiva [[Nike]], n'agostu de 2007, ufiertaríase pa vistir al combináu alemán mientres ocho años. Sicasí la Federación Alemana decidió permanecer con [[Adidas]].<ref>{{Cita web |url=http://uk.reuters.com/article/2007/08/24/soccer-germany-kit-idUKL2412398020070824 |títulu=Soccer-German FA turns down Nike offer, sticks with Adidas |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés |autor=Reuters.com}}</ref> <center> {|cestyle="margin: 0 auto;" | {{Uniforme|color completu=000000|color camiseta=FFFFFF|entama cuerpu=_ger1908||color pantalón = ffffff |color medies = ffffff|títulu=Primer Equipación}} | {{Uniforme |pattern_la = |pattern_b =_unknown |pattern_ra = |pattern_sh = |pattern_so =_socks |leftarm = ffffff |body = ffffff |rightarm = ffffff |shorts = ffffff |socks = ffffff |títulu = [[Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña|(Ver evolución)]]}} | {{Uniforme|color completu=FFFFFF|color pantalón=000000|entama brazos=_ger18home|entama camiseta=_ger18home|entama pantalón=_duit18h|trama medies=_3 stripes black|títulu=Equipación Actual}} |} </center> == Rivalidaes == {{AP|Rivalidaes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Dende la so creación en [[1908]], la seleición alemana de fútbol caltuvo unes rivalidaes deportives con distintes seleiciones nacionales marcaes polos sos enfrentamientos a lo llargo de la historia. N'[[Europa]] vivió episodios negativos y positivos ante {{self|Italia}} y {{self|Francia}}, con un calter más deportivu, ente que caltién una gran rivalidá de calter políticu con {{self|Austria}} por cuenta de la so cercanía y protesta a l'[[Anschluss]], ye dicir la incorporación d'Austria a l'Alemaña nazi'l 12 de marzu de 1938 como una provincia del III Reich, pasando de Österreich a Ostmark Tamién caltién una rivalidá, pero de calter políticu, con {{self|Inglaterra}}, surdida por cuenta de los enfrentamientos nes [[Guerra Mundial|Guerres Mundiales]], y al [[antigermanismo]] per parte de dellos ingleses. Sicasí, según Peter J Beck, la rivalidá nun ye compartida en demasía per parte de los alemanes como'l ingleses.<ref>{{Cita web |autor=Diariu The Guardian |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña |url=http://observer.guardian.co.uk/englandfootball/story/0,,541528,00.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Diariu The Mirror |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña II |url=http://www.mirrorfootball.co.uk/opinionblogs2010-world-cup-blogue/Revealed-Why-England-and-Germany-REALLY-hate-each-other-by-Professor-Peter-Beck-Kingston-University-article493295.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Amás fora d'Europa, en [[América del Sur|Suramérica]], otra rivalidá deportiva relevante ye escontra {{self|Arxentina}}, país col qu'apostó la Copa Mundial de Fútbol en trés causes, con un saldu de dos victories alemanes en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] y una arxentina en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]].<ref>{{Cita web |autor=Luciano Garzo |títulu=Arxentina - Alemaña, una rivalidá histórica |url=http://www.goal.com/es-ar/news/4452/selecci%C3%B3n-arxentina/2012/08/14/3307149/argentina-alemania-una rivalidá-hist%C3%B3rica |fecha=14 d'agostu de 2012 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/historial/argentina_vs_alemania.php/ |títulu=Alemaña vs Arxentina. Estadístiques partíu. Final Mundial Brasil 2014 |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.infobae.com/2014/07/10/1579596-arxentina-alemania-ye-la-final-mas-repitida-historiar |títulu=Arxentina-Alemaña ye la final más repitida de la historia |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref> Aparte, caltién una rivalidá histórica con {{Sel|Hungría}}, que surdió na final de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]], nomáu históricamente como'l ''[[Milagru de Berna]]''. == Xugadores == {{AP|Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Deutsche Fußballnationalmannschaft 2011-06-03 (01).jpg|thumb|325px|Alemaña mientres la fase de clasificación pa la [[Eurocopa 2012]].]] A lo llargo de la historia de la seleición alemana de fútbol, fueron 928 futbolistes los que representaron al país dende 1908.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500001&no_cache=1&action=showMatchesByYear&lang=D&lliga=Nationalmannschaft&year=1908&cHash=4b53145136 |títulu=DFB – Alle Spiele der Nationalmannschaft im Jahr 1908 |editorial=German Football Association |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/associations/association=ger/countryInfo.html |editorial=[[FIFA]] |títulu=FIFA.com – Germany: country information |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref> D'esta miente, venti de los sos xugadores ganaron los dos títulos, y seis tienen ganáu medayes d'oru, plata y bronce na Copa del Mundu. [[Lothar Matthäus]] xugó nun total de 25 partíos de la Copa Mundial, y cuenta con participación en cinco torneos xuntu col mexicanu [[Antonio Carbajal]].<ref name="WCrecords">{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301%5f04a%5ffwc%5fsuper%5fnew%5f2465.pdf |formatu=PDF |títulu=FIFA World Cup Superlatives |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> [[Miroslav Klose]] ye'l máximu goliador de la historia de la seleición con 71 goles y del mundial con 16, mientres [[Gerd Müller]] con 14 ocupa'l tercer puestu. [[Franz Beckenbauer]] ye consideráu'l meyor futbolista alemán de tolos tiempos y l'inventor de la posición de [[Líbero (fútbol)|líbero]]; inclusive ye una de los úniques dos personalidaes en ganar la Copa Mundial como xugador y como entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/players/player=25113/bio.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref><ref name="MATCHGER"/> Lothar Matthäus ye'l futbolista con más partíos internacionales con 150 vistiendo la camiseta alemana. Foi'l primer ganador de la FIFA World Player en 1991,<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/awards/playeroftheyear/winnermen.html |títulu=FIFA World Player of the Year – Previous Winners |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y ye unu de los cinco xugadores d'Alemaña axudicáronse Xugador Européu del Añu; dos de los cualos, [[Franz Beckenbauer]] y [[Karl-Heinz Rummenigge]], ganaron cada unu'l premiu dos veces.<ref>{{Cita web |url=http://www.francefootball.fr/FF/ballon_or/index_bo.html |títulu=France Football – Ballon d'Or – Palmares |obra=[[France Football]] |idioma=francés|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Beckenbauer tamién foi votáu como l'octavu meyor Xugador FIFA del sieglu, y foi escoyíu pal [[Club del Sieglu de la FIFA]].<ref>{{Cita web |url=http://www.nytimes.com/1998/06/10/sports/10iht-soccer.t_2.html |títulu=A Wave of Enthusiasm for the Llingua Franca of Kicking a Ball : From Pele and the Streets, Hope |nome=Rob |apellíu=Hughes |obra=[[International Herald Tribune]] |fecha=6 d'ochobre de 1998 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Diez xugadores alemanes fueron nomaos na FIFA 100,<ref>{{Cita noticies |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/3533833.stm |títulu=FIFA names greatest list |editorial=[[BBC]] |fecha=4 de marzu de 2004 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> una llista de los 125 futbolistes vivos más grandes escoyíos pol ex futbolista [[Pelé]], y diez son nel club sieglu de la FIFA, dempués de ganar 100 o más partíos.<ref>{{Cita web |títulu=Cazador de récores |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=174742/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/centclub/centuryclub%5fmen%5f55985.pdf |títulu=FIFA Century Club (Men) |fecha=25 de xunu de 2008 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA |formatu=PDF}}</ref> y los 71 goles de Miroslav Klose, asitiar como nel oncenu puestu dientro de los goliadores internacionales.<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/century.html#goals |títulu=Players with 100+ caps and 30+ international goals |editorial=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)]] |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> El ex capitanes del equipu nacional pueden axudicase'l títulu de '''«Ehrenspielführer»''' (capitán honorariu), pola Federación Alemana de Fútbol. Hasta la fecha, cuatro ex xugadores de la seleición masculina recibieron esti premiu: [[Fritz Walter]] en 1958, [[Uwe Seeler]] en 1972, [[Franz Beckenbauer]] en 1982 y Lothar Matthäus en 2001.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12347 |editorial=German Football Association |títulu=Ehrenspielführer |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> La frontera d'Alemaña sufrió munchos cambeos mientres el sieglu XX, que teníen un efeutu sobre la composición del equipu de fútbol alemano. Dempués de l'anexón d'Austria, l'equipu austriacu foi absorbíu pol equipu alemán, dando como resultáu la inclusión de dellos austriacos al equipu pal Mundial de 1938.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/overview.html |títulu=FIFA.com – 1938 FIFA World Cup France |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA}}</ref> Dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]] y la desintegración d'Alemaña, dos equipos nacionales separatistes yeren formada: Sarre (1950-1956)<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/saar-intres.html |títulu=Saar – List of International Matches and Line-Ups |editorial=RSSSF |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y Alemaña Oriental (1952-1990).<ref name="DDR">{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=53 |editorial=German Football Association |títulu=DDR-Fußball |idioma=alemán|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Mientres esti periodu, l'equipu conozse comúnmente como [[Alemaña Occidental]] hasta la [[Reunificación alemana|reunificación del país en 1990]], cuando l'equipu d'Alemaña del este. foi reintegrado nel equipu nacional alemán. === Última convocatoria === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018}} Los siguientes xugadores fueron convocaos pa la '''{{bandera|RUS}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de la FIFA 2018]]''': {| class="sortable" align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=1%|N° !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Nome !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" class="unsortable" width=4%|Posición !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=6%|Edá !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|PX !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|G !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Club |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !1 |align=left|[[Manuel Neuer]] {{cap}} |{{por edá|27|03|1986}} |76 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !12 |align=left|[[Kevin Trapp]] |{{por edá|08|07|1990}} |3 |0 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !22 |align=left|[[Marc-André ter Stegen]] |{{por edá|30|04|1992}} |20 |0 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|F. C. Barcelona]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !2 |align=left|[[Marvin Plattenhardt]] |{{def}} |{{edá|26|01|1992}} |6 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Hertha Berlín]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !3 |align=left|[[Jonas Hector]] |{{def}} |{{edá|27|05|1990}} |38 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[F. C. Colonia|F. C. Köln]] |- align=center !4 |align=left|[[Matthias Ginter]] |{{def}} |{{edá|19|01|1994}} |18 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Mönchengladbach]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !5 |align=left|[[Mats Hummels]] |{{def}} |{{edá|16|12|1988}} |64 |5 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !15 |align=left|[[Niklas Süle]] |{{def}} |{{edá|03|09|1995}} |11 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !16 |align=left|[[Antonio Rüdiger]] |{{def}} |{{edá|03|03|1993}} |24 |1 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea F. C.]] |- align=center !17 |align=left|[[Jérôme Boateng]] |{{def}} |{{edá|03|09|1988}} |71 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !18 |align=left|[[Joshua Kimmich]] |{{def}} |{{edá|08|02|1995}} |29 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !6 |align=left|[[Sami Khedira]] |{{mdc}} |{{edá|04|04|1987}} |75 |4 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !7 |align=left|[[Julian Draxler]] |{{mdc}} |{{edá|20|09|1993}} |44 |6 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center !8 |align=left|[[Toni Kroos]] |{{mdc}} |{{edá|04|01|1990}} |83 |12 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid C. F.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !10 |align=left|[[Mesut Özil]] |{{mdc}} |{{edá|15|10|1988}} |90 |23 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Arsenal Football Club|Arsenal F. C.]] |- align=center !13 |align=left|[[Thomas Müller]] |{{mdc}} |{{edá|13|09|1989}} |91 |38 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !14 |align=left|[[Leon Goretzka]] |{{mdc}} |{{edá|06|02|1995}} |15 |6 |align=left|{{bandera|GER}} [[Schalke 04|F. C. Schalke 04]] |- align=center !19 |align=left|[[Sebastian Rudy]] |{{mdc}} |{{edá|28|02|1990}} |25 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !20 |align=left|[[Julian Brandt]] |{{mdc}} |{{edá|02|05|1996}} |16 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen]] |- align=center !21 |align=left|[[Ilkay Gündogan]] |{{mdc}} |{{edá|24|10|1990}} |26 |4 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City F. C.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !9 |align=left|[[Timo Werner]] |{{de la edá|06|03|1996}} |14 |8 |align=left|{{bandera|GER}} [[RB Leipzig]] |- align=center !11 |align=left|[[Marco Reus]] |{{de la edá|31|05|1989}} |31 |9 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Dortmund]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !23 |align=left|[[Mario Gómez García|Mario Gómez]] |{{de la edá|15|07|1985}} |75 |31 |align=left|{{bandera|GER}} [[VfB Stuttgart]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" ! |align=left|'''{{bandera|GER}} [[Joachim Löw]]''' |{{ent}} |'''{{edá|03|02|1960}}''' | | | |} {{clear}} === Convocaos apocayá === {| align=left cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Nome !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Posición !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Edá !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Partíos !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20%|Club !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25%|Última convocatoria !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=8%|Fecha |- |[[Bastian Schweinsteiger]]||Centrocampista||align=center|{{edá|1|8|1984}}||align=center|121||align=center|24||{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Chicago Fire]]||{{selb|Francia}} - Eurocopa 2016|| align=center|<small>07/06/2016</small> |} {{clear}} === Más presencies === [[Ficheru:Lothar Matthaeus 2002.jpg|200px|thumb|right|[[Lothar Matthäus]] ye'l futbolista con mayor cantidá de partíos internacionales con 150. Tamién ye'l que más presencies tien na Copa Mundial de Fútbol con 25.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=150px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=100px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align: left;"|[[Lothar Matthäus]] | 1980–2000 | 150 | 23 | {{#expr: 23/150 round 2}} |[[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1980]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] |-align="center" | 2 | style="text-align: left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 137 | 71 | {{#expr: 71/137 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 3 | style="text-align: left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 130 | 49 | {{#expr: 49/130 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 4 | style="text-align: left;"|[[Bastian Schweinsteiger]] | 2004–2016 | 121 | 24 | {{#expr: 24/121 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 5 | style="text-align: left;"|[[Philipp Lahm]] | 2004–2014 | 113 | 5 | {{#expr: 5/113 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 6 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 109 | 47 | {{#expr: 47/109 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 7 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Kohler]] | 1986–1998 | 106 | 3 | {{#expr: 3/106 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 8 | style="text-align: left;"|[[Per Mertesacker]] | 2004–act | 104 | 4 | {{#expr: 4/104 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 9 | style="text-align: left;"|[[Franz Beckenbauer]] | 1965–1977 | 103 | 14 | {{#expr: 14/103 round 2}} | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" | 10 | style="text-align: left;"|[[Thomas Häßler]] | 1988–2000 | 102 | 11 | {{#expr: 11/102 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="7"|<small>Actualizáu [[22 de marzu]] de [[2017]].</small><ref>{{Cita web |títulu=Récor de internacionalidades |url=http://www.transfermarkt.es/deutschland/rekordnationalspieler/verein/3262 |editor=Transfermarkt |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} === Máximos goliadores === [[Ficheru:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs. Germany 2012-09-11 - Miroslav Klose 01.JPG|235px|thumb|right|[[Miroslav Klose]] ye'l máximu anotador históricu de la seleición con 71 goles. Tamién ye'l goliador de les fases finales de la Copa Mundial de Fútbol con 16.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=15px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=125px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=80px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align:left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 71 | 137 | 0.51 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 2 | style="text-align:left;"|[[Gerd Müller]] | 1966–1974 | 68 | 62 | 1.09 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" |3 | style="text-align:left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 49 | 130 | 0.37 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" |4 | style="text-align:left;"|[[Rudi Völler]] | 1982–1994 | 47 | 90 | 0.52 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |5 | style="text-align:left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 47 | 109 | 0.43 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 6 | style="text-align:left;"|{{nobreak|[[Karl-Heinz Rummenigge]]}} | 1976–1986 | 45 | 95 | 0.47 | |-align="center" | 7 | style="text-align:left;"|[[Uwe Seeler]] | 1954–1970 | 43 | 72 | 0.60 | |-align="center" | 8 | style="text-align:left;"|[[Michael Ballack]] | 1999–2010 | 42 | 98 | 0.43 | |-align="center" | 9 | style="text-align:left;"|'''[[Thomas Müller]]''' | 2010–Act. | 38 | 90 | {{#expr: 38/90 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 10 | style="text-align:left;"|[[Oliver Bierhoff]] | 1996–2002 | 37 | 70 | 0.53 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="8"|<small>Actualizáu [[23 de marzu]] de [[2018]].</small><ref>{{Cita web |autor=Matthias Arnhold, Roberto Mamrud |títulu=(West) Germany - Record International Players |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/duit-recintlp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} == Seleccionadores == {{AP|Entrenadores de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Entrenadores de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Joachim Löw.jpg|right|thumb|[[Joachim Löw]], ye l'actual seleccionador.|220px]] A lo llargo de la so historia, Alemaña cuntó con tan solo 10 seleccionadores, lo que representó la continuidá de pocos pero llargos procesos, que na so mayoría rindieron frutos. Destacando que toos ellos fueron de nacionalidá alemana.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña campeón: en 78 años solu tuvo 9 entrenadores |url=http://depor.com/futbol-internacional/alemania-campeon-78-anos-solu-tuvieron--8-entrenadores-1020738 |editorial=Depor.com |fecha=14 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> El seleccionador que más vegaes dirixó a la seleición alemana ye [[Sepp Herberger]] con 167 alcuentros y 94 victories en dos periodos, de 1936 a 1942 y de 1950 a 1964,<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |autor=Dfb.de |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |títulu=Estadístiques de los entrenadores d'Alemaña |idioma=alemán |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.dfb.de/index.php?id=12338|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> siendo'l so mayor llogro la consecución de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Copa Mundial de Fútbol en 1954]].<ref>{{Cita web |títulu=Torneo FIFA - Xugadores Sepp Herberger - Inspirador del milagru pa crear la nueva Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=61547/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Helmut Schön]] ye'l que más títulos llogró al conquistar el doblete: la [[Eurocopa 1972]] y la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]].<ref>{{Cita web |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/07/02/eurocopa/1341188874_177405.html |autor=Fermín de Callar |títulu=Vicente del Bosque iguala'l 'doblete' de Helmut Schoen |editorial=Futbol.as.com |fecha=2 de xunetu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12341 |títulu=Helmut Schön |editorial=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> Pela so parte, [[Joachim Löw]] ostenta la [[Copa Mundial de Fútbol de 2014]] y la [[Copa FIFA Confederación 2017|Confederaciones 2017]], amás ye'l seleccionador con más trunfos llograos con 102 en 152 alcuentros. [[Ficheru:Muller, Beckenbauer en trainer Schon 1974.jpg|left|thumb|250px|Helmut Schön xuntu con Müller y Beckenbauer]] [[Jupp Derwall]] –campeón de la [[Eurocopa 1980]]– y [[Berti Vogts]] –campeón de la [[Eurocopa 1996]]–, sumir a la historia como entrenadores ganadores en torneos internacionales. Destaca [[Franz Beckenbauer]] como l'únicu futbolista xuntu col brasilanu [[Mário Zagallo]] en –consiguir el campeonatu mundial tanto como xugador como seleccionador–, n'Alemaña Occidental 1974 llevantó'l «[[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]» como capitán, ente que n'Italia 1990 llograr tando nel banquín.<ref>{{Cita web |títulu=Beckenbauer, el celebru d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=2 d'abril de 2015}}</ref> La seleición d'Alemaña tuvo munchos años ensin tener un entrenador de fútbol, dende la so creación en 1908 hasta 1926. Mientres esi periodu yera la mesma posición de los xugadores na qu'actuaben nos sos respeutivos clubes la que se-yos asignaba na seleición. Los distintos organismos futbolísticos y de clubes yeren los que s'encargaben d'anunciar los escoyíos y les alliniaciones. Motivu pol que'l combináu alemán tuvo actuaciones tan probes, y yera superada costantemente polos demás combinaos mundiales.<ref name="ENTRGER">Vease {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}}</ref> Nun foi hasta 1925 cuando [[Felix Linnemann]] faise cargu de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) cuando apaez el primer seleccionador del conxuntu alemán, [[Otto Nerz]] en 1926,<ref>{{Cita web |títulu=Nationaltrainer |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |editor=[[Federación Alemana de Fútbol|Federación Alemana de Fútbol (DFB)]] |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12339 |títulu=Otto Nerz |editor=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> que se caltendría nel cargu hasta'l sonáu fracasu nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de 1936]] en [[Berlín]].<ref name="ENTRGER"/> == Estadístiques == {{AP|Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {| class="sortable" align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;" width=60% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! width="44"% | Competición ! width="8%" | {{abreviatura|PX|Partíu xugaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PG|Partíu ganaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PE|Partíu empataos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PP|Partíu perdíos}} ! width="8%" | {{abreviatura|GF|Goles a favor}} ! width="8%" | {{abreviatura|GC|Goles en contra}} ! width="8%" | {{abreviatura|Dif.|Diferencia de goles}} |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |106||66||20||20||224||121||103 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Copa FIFA Confederación]] |13||8||2||3||29||22||7 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Eurocopa]] |49||26||12||11||72||48||24 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] |7||3||0||4||32||14||18 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] |2||0||0||2||2||6||-4 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[UEFA|Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol]] |93||73||18||2||286||70||216 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Clasificación pa la Eurocopa]] |98||69||20||9||237||61||176 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total oficiales||368||245||72||51||882||342||540 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total amistosos||573||303||118||151||1229||763||466 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" bgcolor=#000000 style="color:white !Total||941||548||190||202||2111||1105||1006 |} <small><center>''Actualizáu'l [[8 de xunu]] de [[2018]].</center></small> === Copa Mundial de Fútbol === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol|l1=Alemaña na Copa Mundial de Fútbol}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] | colspan="12"|''Nun la apostó''<ref group="n">Alemaña, como munches otres seleiciones europees, en señal de protesta, nun aceptaron la invitación p'allegar al primer campeonatu mundial de fútbol celebráu en Suramérica.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1934|Tercer puestu]] | 3ª || 4 || 3 || 0 || 1 || 11 || 8 || 3 || 6 || 75% || [[Edmund Conen]]: 4 | 1 || 1 || 0 || 0 || 9 || 1 || 8 || 2 || 100% || Josef Rasselnberg: 4 |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1938|Primer fase]] | 10ª || 2 || 0 || 1 || 1 || 3 || 5 || -2 || 1 || 25% || Hahnemann, Gauchel | 3 || 3 || 0 || 0 || 11 || 1 || 10 || 6 || 100% || [[Ernst Lehner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]] | colspan="12"|''Escluyida''<ref group="n">Alemaña nun participó nel Mundial de 1950 por prohibición de la [[FIFA]], como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1954|Campeón]] || 1ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 25 || 14 || 11 || 10 || 83.3% | [[Max Morlock]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 12 || 3 || 9 || 7 || 87.5% || [[Max Morlock]]: 6 |- bgcolor=#9acdff !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1958|Cuartu puestu]] | 4ª || 6 || 2 || 2 || 2 || 12 || 14 || -2 || 8 || 50% || [[Helmut Rahn]]: 6 | colspan="13" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Cuartos de final]] | 6ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 4 || 2 || 2 || 5 || 62.5% || [[Uwe Seeler]]: 2 | 4 || 4 || 0 || 0 || 11 || 5 || 6 || 8 || 100% || [[Albert Brülls|Brülls]], Dörfel, [[Uwe Seeler|Seeler]]: 3 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de fútbol de 1966|1966]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1966|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 1 || 1 || 15 || 6 || 9 || 9 || 75% || [[Helmut Haller]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 14 || 2 || 12 || 7 || 87.5% || [[Rudolf Brunnenmeier|Brunnenmeier]]: 3 |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1970|Tercer puestu]] | 3ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 17 || 10 || 7 || 10 || 83.3% || '''[[Gerd Müller]]: 10''' | 5 || 4 || 1 || 0 || 20 || 3 || 17 || 9 || 90% || [[Gerd Müller]]: 7 |- bgcolor=gold ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de fútbol de 1974|1974]] ![[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 12 || 85.7% | [[Gerd Müller]]: 4 | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Arxentina}} [[Copa Mundial de fútbol de 1978|1978]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1978|Segunda fase]] | 6ª || 6 || 1 || 4 || 1 || 10 || 5 || 5 || 6 || 37.5% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 3 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|España}} [[Copa Mundial de fútbol de 1982|1982]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1982|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 12 || 10 || 2 || 8 || 57.1% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 5 | 8 || 8 || 0 || 0 || 33 || 3 || 30 || 16 || 100% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 9 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 8 || 7 || 1 || 8 || 57.1% || [[Rudi Völler]]: 3 | 8 || 5 || 2 || 1 || 22 || 9 || 13 || 12 || 75% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 4 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Campeón]] ! 1ª || 7 || 5 || 2 || 0 || 15 || 5 || 10 || 12 || 85.7% | [[Lothar Matthäus]]: 4 | 6 || 3 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 9 || 75% || [[Rudi Völler]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1994|Cuartos de final]] | 5ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 9 || 7 || 2 || 7 || 70% || [[Jürgen Klinsmann]]: 5 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1998|Cuartos de final]] | 7ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 8 || 6 || 2 || 10 || 66.6% || [[Oliver Bierhoff|Bierhoff]], [[Jürgen Klinsmann|Klinsmann]]: 3 | 10 || 6 || 4 || 0 || 23 || 9 || 14 || 22 || 73.3% || [[Oliver Bierhoff]]: 6 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2002|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 3 || 11 || 16 || 76.1% || [[Miroslav Klose]]: 5 | 10 || 6 || 3 || 1 || 19 || 12 || 7 || 21 || 70% || [[Michael Ballack]]: 6 |- bgcolor="#cc9966" ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2006|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 6 || 8 || 16 || 76.1% || '''[[Miroslav Klose]]: 5''' | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 0 || 2 || 16 || 5 || 11 || 15 || 71.4% || '''[[Thomas Müller]]: 5''' | 10 || 8 || 2 || 0 || 26 || 5 || 21 || 26 || 86.6% || [[Miroslav Klose]]: 7 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] ! [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 1 || 0 || 18 || 4 || 14 || 19 || 90.4% | [[Thomas Müller]]: 5 | 10 || 9 || 1 || 0 || 36 || 10 || 26 || 28 || 93.3% || [[Mesut Özil]]: 8 |- ! {{bandera|Rusia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018|Primera fase]] || 22° || 7 || 6 || 1 || 0 || 2 || 4 || -2 || - || - | 10 || 10 || 0 || 0 || 43 || 4 || 39 || 30 || 100% || [[Thomas Müller|T. Müller]], [[Sandro Wagner|Wagner]]: 5 |- ! {{bandera|Qatar}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] | ''Por definir'' | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total global}} ! 19/21 || 2ª || 106 || 66 || 20 || 20 || 224 || 121 || 103 || 178 || {{#expr:178/250*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 ! 93 || 73 || 18 || 2 || 286 || 70 || 216 || 173 || {{#expr:203/236*100 round 2}}% || {{Tc|Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge}}, {{Tc|Miroslav Klose|Klose}}: 13 |} === Eurocopa === {{AP|Alemaña na Eurocopa|l1=Alemaña na Eurocopa}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1960|1960]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun participó'' | colspan="10" rowspan="2"| |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|España|1945}} [[Eurocopa 1964|1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1968|1968]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' | 4 || 2 || 1 || 1 || 9 || 2 || 7 || 5 || 62.5% || [[Gerd Müller]]: 5 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Bélxica}} [[Eurocopa 1972|1972]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Campeón]] | 1ª || 2 || 2 || 0 || 0 || 5 || 1 || 4 || 4 || 100% || [[Gerd Müller]]: 4 | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 13 || 81.2% || [[Gerd Müller]]: 7 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Yugoslavia}} [[Eurocopa 1976|1976]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1976|Subcampeón]] | 2ª || 2 || 1 || 1 || 0 || 6 || 4 || 2 || 3 || 75% || '''[[Dieter Müller]]: 4''' | 8 || 4 || 4 || 0 || 17 || 5 || 12 || 12 || 75% || [[Jupp Heynckes]]: 4 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1980|1980]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|Campeón]] | 1ª || 4 || 3 || 1 || 0 || 6 || 3 || 3 || 7 || 87.5% || '''[[Klaus Allofs]]: 3''' | 6 || 4 || 2 || 0 || 17 || 1 || 16 || 10 || 83.3% || [[Klaus Fischer]]: 6 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1984|1984]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1984|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 || 3 || 50% || [[Rudi Völler]]: 2 | 8 || 5 || 1 || 2 || 15 || 5 || 10 || 11 || 68.7% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 7 |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña Federal}} [[Eurocopa 1988|1988]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|Semifinales]] | 3ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 6 || 3 || 3 || 5 || 62.5% || [[Rudi Völler]]: 2 |colspan="10"|'''Anfitrión''' |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Suecia}} [[Eurocopa 1992|1992]] | [[Alemaña na Eurocopa 1992|Subcampeón]] | 2ª || 5 || 2 || 1 || 2 || 7 || 8 || -1 || 5 || 50% || '''[[Karlheinz Riedle]]: 3''' | 6 || 5 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 10 || 83.3% || [[Rudi Völler]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Inglaterra}} [[Eurocopa 1996|1996]] ! [[Alemaña na Eurocopa 1996|Campeón]] | 1ª || 6 || 4 || 2 || 0 || 10 || 3 || 7 || 14 || 77.7% | [[Jürgen Klinsmann]]: 3 | 10 || 8 || 1 || 1 || 27 || 10 || 17 || 25 || 83.3% || [[Jürgen Klinsmann]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Bélxica}} {{Bandera|Países Baxos}} [[Eurocopa 2000|2000]] | [[Alemaña na Eurocopa 2000|Primer fase]] | 15ª || 3 || 0 || 1 || 2 || 1 || 5 || -4 || 1 || 11.1% || [[Mehmet Scholl]] | 8 || 6 || 1 || 1 || 20 || 4 || 16 || 19 || 79.1% || [[Oliver Bierhoff]]: 7 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Portugal}} [[Eurocopa 2004|2004]] | [[Alemaña na Eurocopa 2004|Primer fase]] | 12ª || 3 || 0 || 2 || 1 || 2 || 3 || -1 || 2 || 22.2% || [[Torsten Frings|Frings]], [[Michael Ballack|Ballack]] | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 4 || 9 || 18 || 75% || [[Michael Ballack|Ballack]], [[Fredi Bobic|Bobic]]: 4 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Austria}} {{Bandera|Suiza}} [[Eurocopa 2008|2008]] | [[Alemaña na Eurocopa 2008|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 0 || 2 || 10 || 7 || 3 || 12 || 66.6% || [[Lukas Podolski]]: 3 | 12 || 8 || 3 || 1 || 35 || 7 || 28 || 27 || 75% || [[Lukas Podolski]]: 8 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Polonia}} {{Bandera|Ucraína}} [[Eurocopa 2012|2012]] | [[Alemaña na Eurocopa 2012|Semifinales]] | 3ª || 5 || 4 || 0 || 1 || 10 || 6 || 4 || 12 || 80% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 3 | 10 || 10 || 0 || 0 || 34 || 7 || 27 || 30 || 100% || [[Miroslav Klose]]: 9 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 2016|2016]] | [[Alemaña na Eurocopa 2016|Semifinales]] | 4ª || 6 || 3 || 2 || 1 || 7 || 3 || 4 || 11 || 61.1% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 2 | 10 || 7 || 1 || 2 || 24 || 9 || 15 || 22 || 73.3% || [[Thomas Müller]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Europa}} [[Eurocopa 2020|2020]] | colspan="12"| ''Por definir'' | colspan="10"| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Clasificación histórica de la Eurocopa Total global}} || 12/15 || 1ª || 49 || 26 || 12 || 11 || 72 || 48 || 24 || 90 || {{#expr:90/147*100 round 2}}% || {{Tc|Jürgen Klinsmann|Klinsmann}}, {{Tc|Mario Gómez García|Gómez}}: 5 || 98 || 69 || 20 || 9 || 237 || 61 || 176 || 202 || {{#expr:202/254*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 |} === Copa FIFA Confederación === {{AP|Alemaña n'Acopar FIFA Confederación|l1=Alemaña n'Acopar FIFA Confederación}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=70% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="85"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="180"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1992|1992]] | colspan="12" rowspan="3" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1995|1995]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 1999|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 2 || 6 || -4 || 3 || 33.3% || [[Michael Preetz|Preetz]], [[Lothar Matthäus|Matthäus]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|2001]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|2003]] |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Tercer puestu]] | 3ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 15 || 11 || 4 || 10 || 66.6% || [[Michael Ballack]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|2009]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|2013]] |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] ! [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Campeón]] || 1ª || 5 || 4 || 1 || 0 || 12 || 5 || 7 || 13 || 86.6% || [[Leon Goretzka|Goretzka]], [[Lars Stindl|Stindl]], [[Timo Werner|Werner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|? 2021]] | colspan="12" align="center"|''Por definir'' |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|Total global}} || 3/11 || 4ª || 13 || 8 || 2 || 3 || 29 || 22 || 7 || 26 || 66.6% || {{Tc|Michael Ballack}}: 4 |} === Xuegos Olímpicos === {{AP|Alemaña nos Xuegos Olímpicos}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Grecia}} [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 1896|Atenes 1896]] | colspan="12" |''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1900|París 1900]] | colspan="12" rowspan="2" |''En 1900 y 1904 los Xuegos Olímpicos apostar clubes'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904|St. Louis 1904]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|Londres 1908]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' |- align=center ! {{Bandera|Suecia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Estocolmo 1912]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Primer fase]] | 7ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 18 || 8 || 10 || 2 || 33.3% || [[Gottfried Fuchs]]: 10 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Bélxica}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Amberes 1920]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Países Baxos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Cuartos de final]] | 7ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 5 || 4 || 1 || 2 || 50% || [[Richard Hofmann]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|Los Angeles 1932]] | colspan="12"|''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|GER}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Cuartos de final]] | 6ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 9 || 2 || 7 || 2 || 50% || [[Wilhelm Simetsreiter|Simetsreiter]], [[Adolf Urban|Urban]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] |colspan="12"|''Nun participó''<ref group="n">Al igual que na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]] Alemaña foi vetada a participar por cuenta de los acontecimientos bélicos provocaos pol so réxime nazi. Mesma situación asocedió-y a Xapón pola invasión de China.</ref> |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Finlandia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]] | colspan="12" rowspan="10"|''De 1952 a 1988 los Xuegos Olímpicos apostar [[Seleición de fútbol amateur d'Alemaña|seleiciones amateur]]'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Australia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xapón}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Méxicu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Canadá}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xunión Soviética}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Corea del Sur}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]] |colspan="12" | ''Dende 1992 la competición apostar [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleiciones sub-23]]'' |- align=center align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! Total || 3/7 || - || 7 || 3 || 0 || 4 || 32 || 14 || 18 || 6 || 42.8% || {{Tc|Gottfried Fuchs}}: 10 |} == Clasificación FIFA == {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width=60 |'''Añu !width=90 |'''Xineru !width=90 |'''Febreru !width=90 |'''Marzu !width=90 |'''Abril !width=90 |'''Mayu !width=90 |'''Xunu !width=90 |'''Julio !width=90 |'''Agostu !width=90 |'''Setiembre !width=90 |'''Ochobre !width=90 |'''Payares !width=90 |'''Avientu |- |'''1993||colspan="7"|Nun esistía la clasificación FIFA||bgcolor="gold"|'''1ª (57)'''||5ª (55)||4ª (58)||bgcolor=#CD7F32|3ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)''' |- |'''1994||–||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)'''||4ª (61)||–||4ª (61)||4ª (60)||4ª (60)||5ª (61) |- |'''1995||–||5ª (60)||–||4ª (60)||5ª (59)||5ª (58)||4ª (58)||4ª (58)||4ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (60)||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (61) |- |'''1996||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (61)||–||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (62)||–||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64))||bgcolor=silver|2ª (64) |- |'''1997||–||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (63)||5ª (60)||4ª (60)||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=#CD7F32|3ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (65) |- |'''1998||–||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (66)||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (66) |- |'''1999||5ª (742)||5ª (738)||5ª (734)||bgcolor=#CD7F32|3ª (746)||bgcolor=#CD7F32|3ª (742)||5ª (733)||5ª (720)||5ª (718)||5ª (735)||5ª (734)||5ª (739)||5ª (739) |- |'''2000||5ª (739)||5ª (742)||5ª (735)||5ª (725)||6ª (717)||6ª (706)||9ª (711)||11ª (700)||9ª (712)||8ª (719)||8ª (715)||11ª (705) |- |'''2001||11ª (705)||11ª (703)||11ª (698)||8ª (714)||9ª (711)||8ª (720)||5ª (726)||5ª (725)||12ª (708)||14ª (695)||11ª (710)||12ª (707) |- |'''2002||12ª (707)||12ª (704)||10ª (710)||12ª (697)||11ª (695)||–||5ª (765)||5ª (764)||4ª (770)||4ª (763)||4ª (763)||4ª (761) |- |'''2003||4ª (765)||5ª (762)||5ª (758)||4ª (755)||4ª (757)||6ª (745)||8ª (736)||10ª (728)||9ª (736)||7ª (744)||9ª (736)||12ª (729) |- |'''2004||12ª (729)||12ª (727)||10ª (729)||7ª (735)||9ª (723)||8ª (726)||12ª (715)||13ª (712)||11ª (714)||13ª (706)||16ª (706)||19ª (705) |- |'''2005||16ª (710)||17ª (708)||18ª (702)||20ª (698)||19ª (697)||21ª (695)||11ª (723)||11ª (722)||15ª (718)||15ª (712)||16ª (710)||16ª (708) |- |'''2006||17ª (707)||19ª (706)||22ª (700)||19ª (699)||19ª (696)||–||9ª (1229)||9ª (1229)||8ª (1291)||6ª (1339)||6ª (1348)||6ª (1350) |- |'''2007||5ª (1363)||5ª (1359)||5ª (1390)||5ª (1393)||5ª (1390)||4ª (1467)||5ª (1311)||5ª (1337)||4ª (1330)||5ª (1245)||5ª (1296)||5ª (1298) |- |'''2008||5ª (1305)||5ª (1281)||5ª (1294)||5ª (1261)||5ª (1364)||5ª (1274)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1364)||bgcolor=silver|2ª (1343)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1329)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1413)||bgcolor=silver|2ª (1381) |- |'''2009||bgcolor=silver|2ª (1389)||bgcolor=silver|2ª (1403)||bgcolor=silver|2ª (1366)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1378)||5ª (1207)||4ª (1195)||4ª (1186)||5ª (1161)||6ª (1170)||6ª (1173) |- |'''2010||6ª (1173)||5ª (1208)||6ª (1157)||6ª (1107)||6ª (1182)||–||4ª (1464)||4ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1490)||4ª (1481)||4ª (1489)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485) |- |'''2011||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1486)||4ª (1386)||4ª (1413)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1417)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1305)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1330)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1290)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1352)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345) |- |'''2012||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1369)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1332)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1288)||bgcolor=silver|2ª (1502)||bgcolor=silver|2ª (1474)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1459)||bgcolor=silver|2ª (1421)||bgcolor=silver|2ª (1437) |- |'''2013||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1473)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1416)||bgcolor=silver|2ª (1273)||bgcolor=silver|2ª (1257)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1261)||bgcolor=silver|2ª (1311)||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1318) |- |'''2014||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1314)||bgcolor=silver|2ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1300) ||bgcolor="gold"|'''1ª (1724)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1736)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1765)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1669)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)''' |- |'''2015||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1729)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1770)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1775)'''||bgcolor=silver|2ª (1411)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1226)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1248)||bgcolor=silver|2ª (1401)||bgcolor=silver|2ª (1388)|||4ª (1347) |- |'''2016||4ª (1347)||4ª (1347)||4ª (1355)||5ª (1309)||5ª (1309)||4ª (1310)||4ª (1319)||4ª (1319)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1347)||bgcolor=silver|2ª (1465)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433) |- |'''2017||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1443)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1511)||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor=silver|'''2ª (1549)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1606)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1631)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)''' |- |'''2018||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1533)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1544)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1558)'''||| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !colspan="13"|Posición promedio: 5ª posición |} <small>'''Fonte:''' [http://es.fifa.com/associations/association=ger/ranking/gender=m/index.html Ficha d'Alemaña en FIFA]; [http://es.fifa.com/worldfootball/ranking/index.html Estadístiques FIFA]</small> == Categoríes inferiores == Les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña, son el conxuntu de seleiciones de la Federación Alemana de Fútbol integraes nel so conxuntu por xugadores d'ente 16 a 23 años, que representen a Alemaña nos distintos torneos internacionales arrexuntaos en distintos [[Categoríes deportives por edá|categoríes d'edá]] y que constitúin los escalafones previos a la seleición absoluta. Les distintes categoríes establecer pol añu de nacencia de los xugadores y de normal inclúin a futbolistes nacíos en dos años consecutivos. Tradicionalmente la denominación de la seleición referir a la edá máxima de los xugadores habiendo asina competiciones oficiales dende los sub-15 hasta los sub-23. Hai de solliñar tamién a la estinguida [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|Seleición de fútbol amateur d'Alemaña]], un combináu de calter non profesional que foi la encargada de defender a entós la esistente Alemaña Federal nos Xuegos Olímpicos nel periodu entendíu ente la edición de los XX.OO. de 1952 de Ḥelsinki, y los XX.OO. de 1988 de Seúl nel intentu del [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] por establecer una igualdá ente tolos equipos, que se vio siguida na edición siguiente de los XX.OO. de 1992 en Barcelona, onde dende entós los encargaos de representar al so país seríen los futbolistes de la categoría inferior sub-23. === Seleición sub-23 === {{AP|Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña}} La seleición sub-23 ye, dende los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]], la encargada de defender a Alemaña na competición de fútbol, motivu pol que recibe'l calificativu d'olímpica. Los xugadores participantes nos mesmos tienen de tener menos de 23 años d'edá sacante trés per escuadra que pueden ser mayores.<ref>{{Cita web |url= http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcoly/ip-208_01y_oly-men_22692.pdf |títulu= Tornéu olímpicu de fútbol en FIFA.com |idioma=en}}</ref> El tornéu olímpicu ye consideráu según una Copa Mundial sub-23. Nesti certame la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleición Olímpica Alemana]] tuvo la so única participación nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos de Rio de Janeiro 2016]] onde progresivamente llogró la [[medaya de plata]]. Ésta ye apostada pola seleición sub-21, encargada de llograr la plaza nel [[Eurocopa Sub-21|Campeonatu d'Europa sub-21]]. === Seleición sub-21 === {{AP|Seleición de fútbol sub-21 d'Alemaña}} La seleición sub-21, ye la encargada de representar a Alemaña na [[Eurocopa Sub-21|Eurocopa sub-21]]. Nella, la seleición salió vencedora en dos causes, en [[Eurocopa Sub-21 de 2009|2009]],<ref>{{Cita web |url= http://es.uefa.com/under21/history/season=2009/index.html |títulu= Alemaña, campeona Europea de la sub-21 de 2009 |autor= UEFA.com |fechaaccesu=29 de xunetu de 2012}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/memberassociations/association=ita/honours/index.html |títulu=Palmarés Campeonatu Européu Sub-21/23 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> y en [[Eurocopa Sub-21 de 2017|2017]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com//under21/season=2017/matches/round=2000648/match=2022542/postmatch/report/index.html#espana+pudo+alemania |títulu=España nun pudo con Alemaña |autor=UEFA.com |fecha=30 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Como asocede col restu de categoríes inferiores, y a diferencia de les seleiciones absolutes, al participar n'eventos con una duración biañal, el personal téunico y los xugadores coinciden cola seleición precedente, camudando namái la so denominación. Ye por eso que seleiciones como la sub-18 o sub-16, queden davezu a la solombra de los sos mayores sub-19 o sub-17, al nun haber grandes torneos oficiales [[FIFA]] o [[UEFA]] representaos por diches seleiciones. === Seleición sub-20 === {{AP|Seleición de fútbol sub-20 d'Alemaña}} La categoría sub-20 ye la categoría xuvenil encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Campeonatu Mundial sub-20]] dende la so creación nos [[años 1970]]. Nesi tornéu la categoría salió vencedora na [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|edición de 1981]] en venciendo por 4-0 a la [[Seleición de fútbol sub-20 de Qatar|seleición qatarina]], y subcampeona nuna ocasión en perdiendo na final de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1987|1987]] por 5:4 nos penaltis tres el 0-0 contra la [[Seleición de fútbol sub-20 de Yugoslavia|seleición yugoslava]].<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/o20worldcup/australia1981/awards/index.html |títulu=FIFA World Youth Championship Australia 1981&nbsp;– Award |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/o20worldcup/news/y=2007/m=3/news=australia-1981-alemania-tuvo-piedá-501742.html |títulu=Campeonatu Mundial Xuvenil de la FIFA Australia 1981 - Australia 1981: Alemaña nun tuvo piedá |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> En dambes ocasiones, los gallardones fueron llograos como Alemaña Federal. Dende la unificación, la meyor participación d'Alemaña son unos cuartos de final nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 2005|2005]] nos [[Países Baxos]] y en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2009|2009]] n'[[Exiptu]]. === Seleición sub-19 === {{AP|Seleición de fútbol sub-19 d'Alemaña}} La categoría sub-19 sustituyó oficialmente a la categoría sub-18 pa una concordanza coles categoríes [[UEFA]]. Ye, dende la so creación nel añu [[1953]] como sub-18, y sub-19 dende [[2002]], una de les categoríes inferiores más importantes d'Alemaña por cuenta de los sos llogros y historia, magar que la mayoría fueron conquistaos pola Alemaña Democrática.<ref>{{Cita web |autor=Julian Dontchev |url=http://www.rsssf.com/tablese/europe-o18.html |títulu=The European O-18/U-19 championship and its predecessors |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/history/index.html |títulu=Palmarés UEFA Campeonatu Européu sub-19/18 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> Los xuveniles conquistaron el [[Campeonatu d'Europa Sub-19 de la UEFA|Campeonatu d'Europa sub-19 de la UEFA]] en 3 ocasiones, una como Alemaña Federal, y dos como Alemaña unificada (al nun computar los 3 campeonatos consiguíos polos alemanes orientales).<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2008/goldenplayer/index.html |títulu=2008: Lars & Sven Bender |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de xineru de 2009 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2014/goldenplayer/index.html |títulu=2014: Davie Selke |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}}</ref> === Seleición sub-17 === {{AP|Seleición de fútbol sub-17 d'Alemaña}} Al igual que la categoría sub-19, pa oldear les categoríes [[UEFA]], provién de la categoría sub-16 que s'estremó nesta y la benjamina seleición sub-15. Por tal motivu nel so historial como seleición inclúyense torneos consideraos equivalentes pero realizaos so la denominación sub-16 dende [[1982]] hasta [[2001]]. Encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Campeonatu Mundial sub-17]] de la [[UEFA]], competición que se-y aguanta y de la que salió subcampeona en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]] como Alemaña Federal, na so primer edición pa seleiciones sub-16, que camudaría a sub-17 dende la edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 1991|1991]]. Dende entós y como Alemaña unificada, el so meyor resultáu ye un tercer puestu na edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2007|2007]] de [[Corea del Sur]]. Na [[Campeonatu d'Europa Sub-17 de la UEFA|Eurocopa sub-17]], competición que venció en 3 ocasiones y foi subcampeona n'otres 4 oportunidaes siendo asina la tercera meyor seleición europea nel palmarés por detrás de {{sel|especial=sub17|España}} y {{sel|especial=sub17|Portugal}};<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eyc16hist.html |títulu=European O-16/U-17 Championship |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref group="n">Nes ediciones de 1984, 1992 y [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2009|2009]]. Los dos últimes ganaes como Alemaña unificada, y la primera como Alemaña Federal. Sacante la de 1992 en [[Xipre]], les otres dos fueron ganaes siendo'l organizadores del eventu.</ref> Mientres, en de la [[Meridian Cup]] tuvo participación al tener presentes a trés futbolistes nel escoyíu d'[[Europa]] na edición de 2007, añu nel que camuda'l formatu y pasa a ser una competición ente un escoyíu de la [[UEFA]] y otru de la [[Confederación Africana de Fútbol|CAF]]. Europa saldría vencedora de la competición. === Seleición sub-15 === {{AP|Seleición de fútbol sub-15 d'Alemaña}} La seleición sub-15 d'Alemaña ye la categoría infantil de la seleición alemana. == Otres modalidaes == La seleición alemana de fútbol cunta amás de les categoríes inferiores con otres modalidaes como son el [[fútbol femenín]] o'l [[fútbol playa]]. La seición femenina ye la más llonxeva de los dos, cuando naz a finales de los años 1950 na clandestinidá, y oficialmente nos años 1980. La de fútbol playa, la más actual, foi creada nos primeros años de la década de 1990. === Seleición femenina === [[Ficheru:Football pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol femenino'']] {{AP|Seleición femenina de fútbol d'Alemaña}} La categoría femenina oficializar a principios de los años 1980, y apuesta el so primera partíu frente a la [[Seleición femenina de fútbol d'Escocia|seleición escocesa]] ante la que salió vencedora por 5-1 el 10 de payares de 1982. Na clandestinidá, por cuenta de la situación de censura que vivía'l fútbol femenino nel país, naz la seleición femenina en 1956, anque nun tuvo reconocida nin pola [[FIFA]] nin pola [[DFB]] yá que nun se contemplaba la disputa de fútbol per parte de muyeres. La seleición alemana femenina ta considerada como una de les meyores seleiciones del mundu. Los sos mayores llogros hasta l'actualidá son dos [[Copa Mundial Femenina de Fútbol|Campeonatu Mundiales]] conquistaos nes ediciones d'[[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2003|Estaos Xuníos 2003]]<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial del Fútbol Femenino de la FIFA EE UU 2003 - Alemaña cinxe'l so primer corona |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=3/news=copa-mundial-futbol-femenín-fifa-2003-502010.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> y [[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2007|China 2007]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial Femenina de la FIFA China 2007 - Alemaña dexa la so marca na historia |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=10/news=alemania-dexa-marca-historia-610031.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> siendo la única seleición que foi hasta'l momentu capaz de revalidar el títulu. Ye la máxima dominadora n'Europa, onde'l so mayor llogru foi la consecución de la [[Eurocopa Femenina|Eurocopa]] na que consiguió algamar el títulu del tornéu nes ediciones de 1989, 1991, 1995, 1997, 2001, [[Eurocopa Femenina 2005|2005]], [[Eurocopa Femenina 2009|2009]], [[Eurocopa Femenina 2013|2013]], pa un total de 8 campeonatos, escapándose-y el títulu nes sos participaciones namái na edición de 1993 que foi parar a manes de la [[Seleición femenina de fútbol de Noruega|seleición noruega]]. La disciplina ye [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos#Torneos femeninos|olímpica]] dende los [[Xuegos Olímpicos d'Atlanta 1996|Xuegos d'Atlanta 1996]]. Alemaña participó nel certame en 5 ocasiones, en [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Rio de Janeiro 2016]] llogró la so única medaya d'oru; y en 3 vegaes consiguió la medaya de bronce, nes ediciones de [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|2000]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|2004]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Pequín 2008|2008]]. Al igual que la so homónima masculina, el combináu femenín cunta tamién con categoríes inferiores, estremaes na so categoría sub-20, sub-19 y sub-17, onde destaquen particularmente les dos primeres en saliendo campeones del Mundu en 2004 y 2010, y la sub-19 por ser campeones d'Europa en 6 ocasiones, siendo les máximes dominadores. === Seleición de fútbol playa === [[Ficheru:Beach soccer pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol playa'']] {{AP|Seleición de fútbol playa d'Alemaña}} La seleición alemana naz nos años 1990, y magar la so curtia vida, consiguió colase nel palmarés européu del fútbol sablera, territoriu apoderáu históricamente por [[Seleición de fútbol playa d'España|españoles]] y [[Seleición de fútbol playa de Portugal|portugueses]] y onde les seleiciones del este empiecen a amosar un gran poderíu. Alemaña entá s'atopa llueñe de poder ser una seleición a tener en cuenta a la de resolver los grandes títulos. Vencedora nuna ocasión de la [[Euru Beach Soccer League|Eurolliga]] en 1998 ye hasta'l momentu'l so mayor llogru na modalidá. Consiguió participar na [[Copa Mundial de Fútbol Playa de FIFA|Copa Mundial]] en cuatro causes, ensin superar la fase de grupos en nenguna de les sos participaciones. == Palmarés completu == {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{VT|Títulos oficiales de seleiciones de fútbol|l1=Títulos oficiales de seleiciones de fútbol}} === Seleición absoluta === {{imaxe múltiple |direición = vertical |orientación = derecha |anchu = 250 |títulu = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |semeya1 = FIFA Logo (2010).svg |testu1 = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |alineación_texto1 = right |semeya2 = Philipp_Lahm_lifts_the_2014_FIFA_World_Cup.jpg | testu2 = ''Alemaña ye posesora de 4 [[Copa Mundial de Fútbol|Campeonatu del Mundu]]. Una d'elles, la estinguida [[Copa Jules Rimet]]''. |alineación_texto2 = right }} La seleición alemana cuenta con unu de los meyores palmarés a nivel mundial con ocho títulos oficiales absolutos, convirtiéndola na [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA primera n'Europa]] y [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel global]]. Alemaña llogró vencer nos trés principales campeonatos de seleiciones nacionales, a [[Copa Mundial de Fútbol|nivel mundial]], [[Copa FIFA Confederación|internacional]] y [[Europa|européu]].<ref group="n">Xuntu con {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}} y {{self|Francia}}.</ref> Alemaña ye una de los ocho seleiciones campeones del mundu xunto a {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}}, {{Self|España}}, {{Self|Francia}}, {{self|Inglaterra}}, {{self|Italia}} y {{Self|Uruguái}}. Proclamóse campeona del mundu en cuatro causes, la primera en Suiza 1954 venciendo a Hungría y la cual significó'l so primer títulu oficial, en 1974 como anfitriona imponiéndose a los {{self|Países Baxos}}, n'Italia 1990 y en Brasil 2014 ganando a Arxentina en dambes finales. Ye una de los diez seleiciones europees que llogró'l so respeutivu tornéu continental. Apodera con tres títulos xunto a la seleición española, el palmarés históricu de la [[Eurocopa]]. Consiguió la so primer Eurocopa en Bélxica 1972 venciendo a la {{self|Xunión Soviética}}, la so segunda llograr n'Italia 1980 venciendo a {{self|Bélxica}}, y el tercer campeonatu conquistar n'Inglaterra 1996 ganando a la {{self|República Checa}}. En dos causes llogró consiguir el «[[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]]» de seleiciones, el primeru ente 1972 y 1974 como campeón européu y mundial, y el segundu ente 2014 y 2017 como campeón mundial y campeón confederativo. {| cellspacing="0" style="background: #F0F8FF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !width=20%|Competición !width=20%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=20%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=20%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] |- !align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) |- !align=left|[[Eurocopa]] |align=center|3 ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1992|1992]] y [[Eurocopa 2008|2008]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1988|1988]], [[Eurocopa 2012|2012]] y [[Eurocopa 2016|2016]]) |- !align=left|[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) |align=center| – |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]) |} === Categoríes inferiores === {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Les categoríes inferiores de la seleición alemana, tán consideraes pola [[UEFA]], una de los meyores y más esitoses d'[[Europa]] al ser gallardoniaes col [[Premiu UEFA Maurice Burlaz]] en trés causes. Destaquen nes sos categoríes inferiores una [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20]] en [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|1981]]<ref>{{Cita web |autor=Pablo Ciullini, Erik Garin, François Mazet |títulu=World Youth Cup (U-20) 1981 (Australia) |url=http://www.rsssf.com/tablesw/wyc81.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> y un segundu puestu na [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17]] en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]], los sos máximos llogros nos [[Xuegos Olímpicos]] fueron los dos [[medayes de bronce]] ganaes nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Seúl en 1988]] y la única [[medaya d'oru]] llograda hasta la fecha como [[Alemaña Democrática]] nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]]. == Distinciones == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse; text-align:center;" width=50% |-bgcolor=dddddd !width="350"|Distinción !width="95"|Añu |- |[[Premiu World Soccer al meyor equipu del mundu Meyor equipu del mundu pola revista «World Soccer»]] |[[1990]], [[2014]] |- |[[France Football|Seleición nacional del añu pola revista «France Football»]] |[[1968]], [[1972]], [[1976]], [[1977]], [[1980]], [[1981]], [[1990]], [[1993]], [[1996]], [[2002]], [[2011]] y [[2013]] |-bgcolor=dddddd !Premiu !Añu |- |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Clasificación mundial de la FIFA#Premiu al Meyor equipu del añu Meyor Equipu del Añu FIFA]] |[[1993]], [[2014]], [[2017]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Mundial de Fútbol]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]]<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/raawards/ip-401_07a_trophies_31450.pdf |títulu=FIFA Award Trophies |editorial=Páxina oficial de la FIFA |formatu=PDF |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> |- |[[Ficheru:Flag of the United Nations.svg|25px]] [[Premios Laureus|Laureus del Deporte]]<br />«[[:en:Laureus World Sports Award for Team of the Year|Meyor Equipu Internacional del Añu]]» |[[Premiu Laureus#2015|2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al equipu más entreteníu|Premiu al equipu más entreteníu Copa Mundial de la FIFA]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] |- |[[Premiu UEFA Maurice Burlaz|Trofeo UEFA Maurice Burlaz]] <ref group="n">Gallardón de la UEFA a les categoríes inferiores.</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/news/newsid=2313320.html |títulu=Alemaña llogra'l Troféu Maurice Burlaz |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |editorial=Páxina oficial de la UEFA}}</ref> |[[1992]], [[2009]], [[2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Copa FIFA Confederación#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Confederaciones]] |[[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] |} == Ver tamién == * [[Federación Alemana de Fútbol]] * [[Seleición femenina de fútbol d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol playa d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal]] == Bibliografía == * {{cita llibru |títulu=The Ball Is Round: A Global History of Soccer |apellíu=Goldblatt |nome=David |idioma=inglés |editorial=Penguin |añu=2008 |isbn=1594482969 |url=https://books.google.com/books?id=i1158WHUTvwC}} * {{cita llibru |títulu=Tou sobre toos escoyer |apellíu=Martialay |nome=Félix |isbn=84-935390-2-3}} * {{cita llibru |títulu=Guía Marca de la Lliga 09 |apellíu=VV.AA |editorial=Unidá Editorial |añu=2008|issn=1575-4707}} * {{cita llibru |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |edición=I |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo|fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |añu=marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Cap. Los árbitros |páxina=73}} * {{cita llibru|apellíos=Reiter |nome=Florian |títulu=Der Kick mit dem Ball: Die Geschichte des Fußballs |añu=2005 |editorial=Vergangenheits |idioma=alemán |isbn=978-3-940621-06-1}} * {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}} == Notes == {{llistaref|grupu=n}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == ;Oficiales * [http://www.dfb.de/die-mannschaft/start/ Sitiu web oficial] (n'alemán) * [http://www.dfb.de/ Sitio web DFB] (n'alemán) * {{Facebook|DFBTeam|Seleición d'Alemaña}} * {{Twitter|DFB_Team_YE|Seleición d'Alemaña}} * Perfil oficial de [http://es.uefa.com/memberassociations/association=GER/index.html Alemaña] en [[UEFA.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=ger/index.html Alemaña] en [[FIFA.com]] {{commonscat|Germany national football team}} {{Wikinoticies|Category:Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{Socesión | títulu = [[Copa Mundial de Fútbol|Campeona del Mundial]] | periodu = [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Suiza 1954]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña Federal 1974]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia 1990]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Brasil 2014]] | predecesor = {{selb|URU}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|ESP}} | socesor = {{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu2 = [[Eurocopa|Campeón de la Eurocopa]] | periodu2 = [[Eurocopa 1972|Bélxica 1972]]<br>[[Eurocopa 1980|Italia 1980]]<br>[[Eurocopa 1996|Inglaterra 1996]] | predecesor2 = {{selb|ITA}}<br>{{selb|TCH}}<br>{{selb|DAN}} | socesor2 = {{selb|TCH}}<br>{{selb|FRA}}<br>{{selb|FRA}} | títulu3 = [[Copa FIFA Confederación|Campeón de la Confederaciones]] | periodu3 = [[Copa FIFA Confederación 2017|Rusia 2017]] | predecesor3 = {{selb|BRA}} | socesor3 = {{bandera}} Por definir | títulu4 = [[Clasificación mundial de la FIFA|Líder de la Clasificación FIFA]] | periodu4 = Ago. — Sep. de 1993<br>Dic. de 1993 — Mar. de 1994<br>Jun. — Jul. de 1994<br>Jul. de 2014 — Jun. de 2015<br>Jul. de 2017<br>Dic. de 2017 | predecesor4 = Nun esistía<br>{{selb|ITA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ESP}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}} | socesor4 = {{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BEL}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu5 = [[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]] | periodu5 = 2015 | predecesor5 = {{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] | socesor5 = {{bandera|NZL}} [[Seleición de rugbi de Nueva Zelanda|Nueva Zelanda (rugby)]] }} {{Tradubot|Seleición de fútbol de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleición de fútbol d'Alemaña| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] mdy1d65g4l0e8durcooizpfsvf1etsx 3699294 3699291 2022-07-25T06:31:57Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-18 => U-18 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol d'Alemaña|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 | país = Alemaña | cod = GER, DEU | logo = | asociación = [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) | confederación = [[UEFA|Unión d'Asociaciones Europees de Fútbol]] (UEFA) | seudónimu = ''Die Mannschaft'' (L'equipu)<br>''Die Maschine'' (La Maquinaria)''<br>''Die Germanen'' (El Teutones)<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/en/news/detail/dfb-unveil-new-die-mannschaft-branding-124573/ |títulu= DFB unveil new "Die Mannschaft" branding |editorial=DFB |fechaaccesu=8 de xunu de 2015 |idioma=alemán}}</ref> | país-dt = Alemaña | direutor téunicu = [[Joachim Löw]] | añu-dt = 2006 | capitán = [[Manuel Neuer]] | mayor goliador = [[Miroslav Klose]] | mayor goliador goles = 71 | más participaciones = [[Lothar Matthäus]] | Ranking FIFA = 1° (Avientu de 2017) | Meyor Llugar = 1° (Julio de 1993) → Peor llugar 17ᵘ en xunetu de 1903 | mayor partíos = 150 | estadiu = '''[[Allianz Arena]] / [[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]''' | PPI país1 = Suiza | PPI nome2 = Alemaña | PPI marcador = 5:3 | PPI llugar = [[Basilea]], [[Suiza]] | PPI fecha = {{fecha|5|4|1908}} | MRI país2 = Rusia | MRI nome2 = Rusia | MRI nome1 = Alemaña | MRI marcador = 16:0 | MRI llugar = [[Estocolmo]], [[Suecia]] | MRI fecha = {{fecha|1|7|1912}} | MRI eventu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Xuegu Olímpicos d'Estocolmu 1912]] | PRI país1 = Inglaterra | PRI nome2 = Alemaña | PRI marcador = 9:0 | PRI llugar = [[Oxford]], [[Reinu Uníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Uníu]] | PRI fecha = {{Fecha|16|4|1909}} | participación mundial = 19 | primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) | copa rexonal = [[Eurocopa]] | participación rexonal = 12 | primer rexonal = [[Eurocopa 1972|1972]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) | confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] | participación confederaciones = 3 | primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | meyor confederaciones = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) | olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] | participación olímpicu = 3 | primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|1912]] | meyor olímpicu = <small>''Nun se considera la participación de la seleición absoluta''</small><ref>Anque hai qu'esclariar qu'apocayá la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición olímpica]] llogró la Medaya de de plata en [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|2016]] el máximu llogru per parte de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|Seleición Alemaña Democrática]] na modalidá d'[[amateur]], foi la única medaya d'oru en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|los Xuegos de Montreal de 1976]] y la seleición xuvenil, [[Alemaña Federal]] llogró la so única medaya de bronce nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Xuegos Olímpicos de Seúl 1988]].</ref> | color_izq1 = FFFFFF | color_cuerpu1 = FFFFFF | color_der1 = FFFFFF | color_pantalón1 = 000000 | color_medies1 = FFFFFF | trama_izq1 = _ger20h | entama_cuerpu1 = _ger20h | trama_der1 = _ger20h | entama_pantalón1 = _duit18h | trama_medies1 = _3 stripes black | color_izq2 = 008B9F | color_cuerpu2 = | color_der2 = 008B9F | color_pantalón2 = FFFFFF | color_medies2 = 008B9F | trama_izq2 = _ger20a | entama_cuerpu2 = _ger20a | trama_der2 = _ger20a | entama_pantalón2 = _ger20a | trama_medies2 = _ger20a }} La '''[[seleición de fútbol]] d'[[Alemaña]]''' (n'[[Idioma alemán|alemán]]: ''Deutsche Fußballnationalmannschaft'') ye l'equipu formáu por xugadores de nacionalidá alemana que representa dende 1908 a la [[Federación Alemana de Fútbol]] (''Deutscher Fußball-Bund'') nes competiciones oficiales entamaes pola [[UEFA|Unión Europea d'Asociaciones de Fútbol]] (UEFA) y la [[FIFA|Federación Internacional d'Asociaciones de Fútbol]] (FIFA). Alemaña afiliar a la FIFA pocos meses dempués del so primer Congresu, concretamente'l 1 de setiembre de 1904, cuando anunció al organismu, por aciu una telegrama, la so adhesión al Estatutu.<ref name="FIFAGER">{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Inicio de la FIFA. Alemaña |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa1.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> La escuadra alemana ye conocida como «Die Mannschaft» (''L'equipu''), «Nationalelf» (''Once nacional'') o «Die Adler» (''Les águiles'').<ref name="heimatsport_1">[http://www.heimatsport.de/hintergrund/vermischtes/1106643_Ganz-in-Weiss-Die-Adler-tragen-ihre-neuen-Kleider.html heimatsport.de] - ''Ganz in Weiß: Die Adler tragen ihre neuen Kleider''</ref> Anque yá esistía un combináu alemán oficiosu dende finales del sieglu XIX, Alemaña nun apostaría'l so primer alcuentru hasta 1908 cuando s'enfrentó a {{sel|Suiza}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500395&action=showMatchesByYear&lang=Y&lliga=Nationalmannschaft&year=1909&cHash=a80eadb1fb |títulu=All matches of The National Team in 1909 |editorial=DFB |fechaaccesu=1 d'agostu de 2008}}</ref><ref name="MATCHGER">{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Historial de partíos d'Alemaña |url=http://www.rsssf.com/tablesd/duit-intres.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/edicion/marca/futbol/internacional/es/desarrollo/1108194.html |títulu=La Mannschaft cumple 100 años |autor=Marca.com|fechaaccesu=2009}}</ref> Ye reconocida como una de les seleiciones más esitoses y de mayor prestíu nel mundu, amás —ye la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA|seleición europea más gallardoniada]]— y la [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel mundial]] con ocho títulos en torneos oficiales absolutos. Les reconocencies más destacaes fueron el «[[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]]» del añu.<ref>{{Cita web |títulu=Los ganadores de los Premios Laureus 2015 |url=http://www.altaspulsaciones.com/ganadores-premios-laureus-2015.html |editorial=Altes pulsaciones.com |fecha=4 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Seleición varonil alemana de fútbol gana Premiu Laureus al Meyor Equipu del Añu |url=http://spanish.peopledaily.com.cn/n/2015/0416/c31615-8879153.html |editorial=Spanish people dialy |fecha=15 d'abril de 2015 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> Foi la primer seleición que lideró la [[Clasificación mundial de la FIFA]] n'agostu de 1993; coles mesmes, foi designada como «[[Clasificación mundial de la FIFA Meyor Equipu]]» pola FIFA en 1993, 2014 y 2017. La seleición alemana participó en dieciocho ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol]] y foi anfitriona nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesw/worldcup.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Participaciones de la Seleición d'Alemaña nos Mundiales de Fútbol |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_mundiales.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Conquistar en cuatro causes, en [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1954 |url=http://www.rsssf.com/tables/54f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1974 |url=http://www.rsssf.com/tables/74f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]]<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1990 |url=http://www.rsssf.com/tables/90f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup 2014 |url=http://www.rsssf.com/tables/2014f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> siendo xunto a {{sel|Italia}}, la segunda meyor nel palmarés, namái superada por {{sel|Brasil}}.<ref>{{Cita web |títulu=Los cuatro títulos mundialistas d'Alemaña, la segunda seleición más ganadora de la historia |url=http://www.emol.com/noticias/deportes/2014/07/13/669710/los cuatro-titulos-mundiales-de-alemania-en-la so-historia.html |editorial=Emol |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Tamién ye la seleición que más finales apostó con ocho.<ref group="n">[[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] y [[Copa Mundial de Fútbol 2014|2014]].</ref> Atopar na segunda posición xeneral de la [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|clasificación histórica]] d'esti certame, superada per Brasil.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=World Cup Final Tournaments - Total Rankings |url=http://www.rsssf.com/tables/3002f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Estadístiques de les seleiciones na Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/statistics-and-records/worldcup/teams/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'avientu de 2015}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.worldfootball.net/alltime_table/wm/ |títulu=World Football – All time table |editorial=World Football |fechaaccesu=3 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña nos Mundiales de Fútbol: Estadístiques Xenerales |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/selecciones/alemania_seleccion.php |editor=Los Mundiales de Fútbol.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> A nivel continental, por cuenta de pertenecer a la [[UEFA]] tien derechu a participar na [[Eurocopa]], pa la cual clasificóse n'once ediciones.<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship |url=http://www.rsssf.com/tablese/eurochamp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Apostó seis finales,<ref group="n">[[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1980|1980]], [[Eurocopa 1992|1992]], [[Eurocopa 1996|1996]] y [[Eurocopa 2008|2008]].</ref> más que nenguna otra seleición y apodera nel palmarés xuntu cola [[Seleición masculina de fútbol d'España|seleición española]] con tres títulos en [[Eurocopa 1972|1972]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1972 |url=http://www.rsssf.com/tables/72y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Eurocopa 1980|1980]],<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1980 |url=http://www.rsssf.com/tables/80y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> y [[Eurocopa 1996|1996]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Martín Tabeira |títulu=European Championship 1996 |url=http://www.rsssf.com/tables/96y.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Estadísticamente tamién apodera'l tornéu, pos s'atopa na primer posición xeneral de la [[Clasificación histórica de la Eurocopa|clasificación histórica]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans |títulu=European Championship All-Time Rankings |url=http://www.rsssf.com/tablese/euru-alltime.html#allres |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=4 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Compitió tamién en tres ediciones de la [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]], siendo organizadora en [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]. Consiguió'l títulu na [[Copa FIFA Confederación 2017|edición de 2017]] en imponiéndose por 1-0 a {{self|Chile}}. Na [[Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|clasificación histórica]] de la competición, ostenta'l cuartu llugar.<ref>{{Cita web |autor=Markus Schaal |títulu=All-Time Ranking Confederations Cup |url=http://www.rsssf.com/tablesi/intconcup-allt.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> Nos sos trés participaciones nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] pa seleiciones absolutes —antes de modificar el [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] y la [[FIFA]] les normatives sobre les condiciones de los equipos participantes—.<ref group="n">Dende 1952, los Xuegos Olímpicos son apostaos por seleiciones amateur nel casu d'Europa y Suramérica, o bien por futbolistes que nun apostaren nengún Mundial. Dende 1992, son les seleiciones sub-23 les encargaes de representar al so país. Estes midíes fueron tomaes p'apurrir una mayor igualdá na competición, por cuenta de la gran diferencia esistente ente los equipos, favorecíu pola llegada de la profesionalización de fútbol (sobremanera a Europa), que marcaba una gran diferencia al respeutive de otros conxuntos.</ref> Foi anfitriona del [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de 1936|tornéu de 1936]]. Na modalidá de seleiciones [[Amateur|amateurs]] llogró la so única medaya d'oru nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]] como [[Selicción de fútbol d'Alemaña Democrática|Alemaña Democrática]] onde más palantre se volvería a xunir a la seleición federal. Anguaño compiten solo seleiciones olímpiques, el meyor resultáu llográu, ye la medaya de plata per parte de la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|seleición sub-23]] nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos Olímpicos de Rio 2016]]. Hai de solliñar la peculiaridá del equipu alemán, que por cuenta de la división que sufrió [[Alemaña]] tres la [[Segunda Guerra Mundial]], biforcar del [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|equipu federal]] les seleiciones del {{sel|Sarre}} (1947-1956) y la {{sel|Alemaña Democrática}} (1949-1991). Mientres esi periodu, ''«Die Mannschaft»'' representaba solo a la [[República Federal d'Alemaña]], anque nun-y la consideraba como un equipu distintu al actual, pos caltuvo les mesmes organizaciones federatives, polo que siguió actuando sol nome de {{sel|Alemaña Federal}}, y asina lo aceptaron la [[FIFA]] y la [[UEFA]]. Tres la [[Reunificación alemana]], la seleición oriental eslleióse ya integróse de nuevu nel equipu federal. Dende la separación, l'equipu alemán llogró clasificase en 16 ocasiones consecutives al Mundial, un récor solu superáu pola seleición brasilana, que nun faltó a nenguna cita. Foi curiosamente mientres la división cuando Alemaña conquistó la mayoría de los sos títulos, que pasaron a formar parte de los de l'Alemaña unificada, al considerala la FIFA la socesora y precursora del equipu federal.<ref>{{Cita web |autor=Tim Malsen |títulu=L'agónicu final que tuvo la seleición de fútbol d'Alemaña del Este |url=http://www.bbc.com/mundo/noticias/2016/01/151228_finde_equipu_futbol_muerte_alemania_oriental_mz |fecha=3 de xineru de 2016 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> == Historia == === Entamos y primeros torneos (1908-1930) === {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 225 |testu = Instantánees de la '''seleición alemana''' nes sos primeres décades. |semeya1 = German football team 1898 in Paris.jpg |semeya2 = Football at the 1912 Summer Olympics - German squad.jpg |semeya3 = Football at the 1912 Summer Olympics - Austria v.s. Germany.JPG |semeya4 = Bundesarchiv Bild 102-07723, Mailand, Fussballspiel Italien-Deutschland.jpg }} Ente 1899 y 1901, antes de la formación oficial del combináu nacional, tuvieron llugar 5 alcuentros oficiosos ente escoyíos alemanes y británicos, acabando toos con sonaes derrotes alemanes. Ocho años dempués de la nacencia de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) en 1900, apostóse'l primer partíu de la seleición alemana. El 5 d'abril de 1908, los alemanes viaxaron a [[Basilea]] pa enfrentase nel so primer partíu internacional oficial frente a la [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Los suizos ganaron l'alcuentru por 5-3, y [[Fritz Becker]] tuvo l'honor de marcar el primer gol de la historia alemana y de ser el primeru n'anotar un doblete. L'otru gol alemán foi obra de [[Fritz Förderer]] ente que [[Ernst Jordan]] quedó rexistráu pa la historia de la seleición teutona como'l primer xugador n'anotar un autogol. Entós daquella los xugadores que conformaben l'equipu yeren escoyíos pola mesma Federación al nun esistir seleicionador.<ref name="MATCHGER"/> Alemaña nun pudo consiguir la primer victoria de la so historia hasta'l sestu partíu, un añu dempués, cuando curiosamente ganó a [[Seleición masculina de fútbol de Suiza|los helvéticos]] por 1-0 en suelu alemán el [[4 d'abril]] de [[1909]]. Malapenes unes selmanes antes, tuvo llugar un fechu negativu cuando l'equipu collechó la peor derrota de la so historia, y qu'entá perdura na actualidá. La [[Seleición masculina de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], creadora del fútbol y con más años d'historia, ganó a Alemaña por un contundente 9-0 na ciudá d'[[Oxford]].<ref name="MATCHGER"/> Como creadores d'esti deporte, yeren consideraos entós daquella la meyor seleición esistente: namái apostáben-yos tal honor los demás combinaos de les [[Gran Bretaña|Islles Britániques]]. La mala racha siguió mientres los primeros años, onde n'el so primeres 20 partíos solu foi capaz de vencer en cinco d'ellos y perdió once nun periodu de dos años. Asina, con apenes un par d'años d'esistencia y una negativa collecha, enfrentar a la so primer competición oficial, los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]. Na [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|competición de fútbol de 1912]] d'[[Estocolmu]], Alemaña cayó na primer fase en perdiendo frente a la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] por 5-1.<ref name="MATCHGER"/> Dos díes depués llegó la mayor goliada a favor de la so historia. Nel [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|tornéu de consolación]] xugáu ente les seleiciones que nun consiguieron medaya olímpica y vencieron a la [[Seleición de fútbol de Rusia|seleición rusa]] (antes de sumir en 1914: remaneció en 1923 tres la [[Revolución rusa de 1917]] y pasó a formar la [[Xunión Soviética]]), por un 16-0 que perduró hasta l'actualidá. Alemaña terminó nel séptimu puestu n'el so primera gran cita nun campeonatu de fútbol.<ref name="MATCHGER"/> Nun ameyoraría enforma'l combináu alemán, que nun llograría la so siguiente victoria hasta 8 años dempués, cuando ganara por 1-0 a la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]] en [[Berlín]].<ref name="MATCHGER"/> Col escasu bagaxe de victories, y por consiguiente difícil manera d'aportar a los grandes torneos, finalmente llegaba a la fase final d'otra cita, la de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] d'[[Ámsterdam]]. L'equipu esperimentara un llixeru ameyoramientu que se dexaba sentir nes sos resultancies. Asina llegaría, dempués de vencer a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 4-0,<ref name="MATCHGER"/> a los cuartos de final. Sicasí, nellos perdería frente a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] (una de les grandes dominadores de la dómina) por 1-4.<ref name="MATCHGER"/> De nuevu remataba en 7ᵘ llugar. El fútbol yera yá un deporte de mases a nivel mundial, y cada vez yera más aclamáu mientres s'empezar a ver les primeres profesionalizaciones. Por tal motivu, la [[FIFA]], que vía cómo'l fútbol gociaba de gran reconocencia nos Xuegos Olímpicos qu'ella mesma s'encargó d'entamar dende la edición de [[1924]], empezó a maurecer la idea de crear un campeonatu puramente futbolísticu que dirimiese al meyor equipu esistente nel mundu. La periodicidad del mesmu, al igual que los Xuegos, sería de cuatro años. Mientres los [[Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|postreros XX.OO.]], la FIFA entamó un congresu onde se decidió finalmente celebrar un tornéu de fútbol profesional de nivel internacional en [[1930]]. Darréu dellos países europeos presentaron la so candidatura ([[Italia]], [[Hungría]], los [[Países Baxos]], [[España]] y [[Suecia]]) xunto a la d'[[Uruguái]]. [[Jules Rimet]], entós daquella presidente de la FIFA, taba a favor de la realización del tornéu nel país suramericanu, tantu polos sos recién ésitos deportivos como porque'l país celebraría'l so [[Constitución d'Uruguái de 1830|centenariu de Xurar de la Constitución]].<ref name="uruguay">{{Cita web |títulu=Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html |fechaaccesu=14 de payares de 2011 |autor=FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/classicfootball/history/fifa/historyfifa4.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Una Europa en crisis llueu amosaría'l so desalcuerdu cola [[FIFA]], con sede n'[[Austria]], y col so presidente, nacíu en [[Francia]], por llevar el primer certame de la gran competición dedicada n'esclusiva al fútbol, creáu n'[[Inglaterra]], a [[Suramérica]]. El primer boicó al campeonatu taba por llegar. === Alemaña antes de la división (1930-1939) === ==== Primeres cites mundialistas ==== Mientres l'añu [[1930]], celebrar n'[[Uruguái]] la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|primer Copa del Mundu]]'''.<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/first-fifa-world-cup.html |títulu=Historia de la FIFA - Entamando la primer Copa Mundial de la FIFA editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Tres la designación del país suramericanu,<ref>{{Cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html |títulu Uruguái cinxe la primer corona mundial |fechaaccesu=15 d'agostu de 2012 |autor= — |fecha=— |obra= FIFA.com |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> consideráu'l combináu más potente por salir campeón de les anteriores dos cites olímpiques de fútbol en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]], la Federación alegó'l llargu viaxe y costu necesariu en barcu hasta llegar al país suramericanu, polo que refugó tomar parte na mesma, a pesar de qu'Uruguái decidiera faese cargu de tolos gastos y compensar a les seleiciones participantes nun intentu por prestigiar el tornéu. Tanto Alemaña, como la gran mayoría de los equipos nacionales europeos nun aceptaron la invitación pa xugar el Mundial debíu al enfadu por considerar desaveniente que'l primera gran tornéu apostárase fuera d'Europa, y más en concretu, [[Inglaterra]], al ser el trubiecu onde nació esti deporte,<ref>{{Cita web |url= https://www.marca.com/reportajes/2010/01/hestoria_de_los mundiales/2010/01/23/seccion_01/1264249951.html |títulu= La seleición española nun participó nun primer Mundial marcáu pol boicó |fechaaccesu=23 d'abril de 2011 |autor= J. Estepa |fecha=Añu 2010 |obra= Marca.com}}</ref> magar que'l vieyu continente atopábase entá maltrecho pola [[Primer Guerra Mundial]], y abogábase por afalar la paz dende Uruguái. Nacería asina baxu tutelar del entós presidente de la [[FIFA]], [[Jules Rimet]], la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]] y el so troféu de la [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol|"Diosa de la Victoria"]].<ref name="goldblatt_248">Goldblatt (2008), p. 248</ref><ref>{{Cita web |títulu=Historia de la Copa Mundial de la FIFA |url=http://es.fifa.com/worldcup/history/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Tres años dempués de la primer cita mundialista, asocedíense los alcuentros ente seleiciones pa potenciase, agora con más motivu, tres la creación d'un tornéu esclusivu de fútbol a nivel mundial, a la qu'Alemaña aportaría per primer vegada nel so segundu certame. [[Ficheru:Fußball-Weltmeisterschaft 1934 Bronzemedaille.jpg|thumb|250px|Medaya de bronce conquistada por [[Alemaña]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Mundial de 1934]] d'[[Italia]].]] Alemaña llogró la so clasificación pa la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Copa Mundial de 1934]]''' de '''[[Italia]]''' nel [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1934#Grupu 8|Grupu 8]] xunto a la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]], en venciendo dambos contundentemente a la [[Seleición de fútbol de Luxemburgu|seleición luxemburguesa]].<ref name="MATCHGER"/> Una Alemaña que s'atopaba yá apoderada pol [[Alemaña nazi|Tercer «Reich»]] (ye. Imperiu) d'[[Adolf Hitler]], qu'ellos mesmos denominaríen como'l «Grossdeutsches Reich» (ye. Gran Imperiu Alemán), realizaría una de les más destacaes actuaciones d'un equipu debutante al rematar en tercer llugar. En remontando un partíu que perdía por 1-2 frente a la [[Seleición de fútbol de Bélxica|seleición belga]] y qu'acabaría venciendo por 5-2 gracies a los tantos de [[Stanislaus Kobierski]], primer goliador alemán nun Mundial, [[Otto Siffling]] y [[Edmund Conen]], autor d'un «hat-trick», enfrentar a la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]] en cuartos de final.<ref name="MATCHGER"/> Ende [[Karl Hohmann]] anotaría dos tantos que fadríen insuficiente'l solitariu gol suecu polo que los xermanos llegaríen a les semifinales del tornéu. Nelles enfrentaríense a la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Un país de clara diferencia política con al respeutive de Alemaña, al atopase apoderáu por una [[república]]. El calter más allá de lo deportivo depararía un gran alcuentru nel que los checoslovacos, por cuenta de una sobresaliente actuación d'[[Oldřich Nejedlý]], autor de 3 tantos,<ref group="n">[http://www.rsssf.com/tables/34full.html Nun principiu la FIFA solo concedió a Nejedlý 2 de los 3 tantos, pero tres diversos estudios sobre la tema en 2006, finalmente concedióse-y el tercer tantu, que-y convertiría amás en líder en solitariu de la tabla de anotadores qu'antes compartía col italianu [[Angelo Schiavio]] y l'alemán [[Edmund Conen]].]</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Rsssf.com |títulu=Reportes del Mundial Italia 1934 |url=http://www.rsssf.com/tables/34full.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> y máximu realizador final del tornéu, [[Checoslovaquia]] vencería por 3-1 a los alemanes, que solo pudieron anotar por aciu de [[Rudolf Noack]].<ref name="MATCHGER"/> Alemaña quedar a tan solo un pasu de poder apostar la final que finalmente venceríen los sos allegaos italianos, comandados por [[Benito Mussolini]], amigu personal del [[Adolf Hitler|Führer]]. Alemaña apostó un partíu pa resolver el tercer puestu del campeonatu. Nél, un gol de Conen y un doblete d'[[Ernest Lehner]] daríen una afecha victoria por 3-2 a los teutonos sobre la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]] que-yos otorgaría la medaya de bronce que-yos acreditaba como terceros clasificaos.<ref group="n">D'antiguo nes primeres ediciones del Mundial los primeres clasificaos recibíen una medaya, al igual que nos Xuegos Olímpicos, amás del troféu Jules Rimet al dau al campeón.</ref> [[Ficheru:Fussball 1936.jpg|thumb|left|Balón col que se xugó'l tornéu.]] Tres les dos primeres cites mundialistas, Alemaña allegaría a la so tercer cita de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos]] nos que seríen los anfitriones en 1936, a celebrase en [[Berlín]]. La introducción de la primer Copa Mundial de la FIFA en 1930 (que supunxo l'ausencia del tornéu de fútbol de los Xuegos de 1932) condució a una devaluación paulatina de cada tornéu olímpicu de fútbol posterior. D'equí p'arriba, a les naciones competidores solo dexaríase-yos xugar colos sos meyores xugadores si estos fueren «amateurs» o si'l so xugadores profesionales tuvieren patrocinaos pol Estáu. Nel certame, Alemaña vencería por un contundente 9-0 a {{sel|Luxemburgu}} que pondría de manifiestu les intenciones alemanes para col tornéu.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Luxemburgu Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32342/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Nuna dómina fuertemente marcada pola política, y al igual que fixera'l so homónimu italianu [[Benito Mussolini]], suponía un marcu perfectu pa demostrar al mundu l'autoridá «[[Alemaña nazi|nazi]]». Nel [[Poststadion]], ante un ensame qu'incluyía a [[Joseph Goebbels]], [[Hermann Wilhelm Göring]], [[Rudolf Hess]] y [[Adolf Hitler|Hitler]], qu'allegaba al so primer alcuentru futbolísticu.<ref group="n">{{Cita web |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |títulu=Esti foi l'únicu alcuentru de fútbol que Adolf Hitler guardó na so vida: retiróse furiosu seis minutos antes de terminar el mesmu. L'entrenador de los noruegos, Absjorn Halvorsen, yera xudíu, y terminaría los sos díes nun campu de concentración en Francia. Unu de los sos verdugos, l'oficial de les SS Otto Harder, fuera'l so compañeru nel Hamburgu. |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Alemaña foi esaniciada por 2-0 ante Noruega.<ref>{{Cita web |autor=FIFA.com |títulu=Reporte Alemaña-Noruega Berlín 1936 |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197041/matches/match=32346/report.html|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Goebbels escribió antes del alcuentru: {{Cita|"El Führer ta bien emocionáu, casi nun puedo conteneme. Un verdaderu bañu de nervios."|''Joseph Goebbels, [[Prensa de l'Alemaña Nazi|Ministru de Propaganda ya Información.]]''}} La resultancia nun deparó nenguna sorpresa p'aquellos que s'atopaben fora de los rangos más altos del «Tercer Reich» una y bones Noruega, daría tamién munchos problemes a los italianos na siguiente cita mundialista, nun claru síntoma de bona salú futbolística nel país nórdicu. Alemaña remataba 6ª nos sos Xuegos Olímpicos, lo que foi consideráu un fracasu por [[Adolf Hitler|Hitler]] y l'enfadu ayudaría tamién a repercutir nuna serie de desgraciaos acontecimientos que repercutiríen a nivel mundial. Hitler allampaba'l poder d'Alemaña, y el deporte sería tamién unu de los ámbitos incluyíos que se veríen desenvueltos.<ref>{{Cita web |autor=Quintadimensión.com |títulu=Fútbol na Alemaña nazi. El Anschluss y el fútbol. |url=http://www.quintadimension.com/televicio/index.php?id=274#n1 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> Averábase la [[Segunda Guerra Mundial]]. Antes de los fatales acontecimientos que taben por desencadenar se, yá se dexaron notar circunstancies nel mundu del fútbol. Primeramente a xugar la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Copa Mundial de 1938]]''' de '''[[Francia]]''', {{Sel|Austria}} foi escluyida debíu al «[[Anschluss]]» (anexón con [[Alemaña]]),<ref>{{Cita web |url=http://ecodiario.eleconomista.es/internacional/noticias/574211/06/08/Fai-70-anos-el nazismu-destruia-tambien-el-futbol-austriacu.html |títulu=Fai 70 años, el nazismu destruyía tamién el fútbol austriaco |autor=Eleconomista.com |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> ente que'l seleccionador xermanu foi refugáu a lo llargo del tornéu pol pueblu francés, por cuenta del so saludu [[nazi]]. Destacaría sobremanera el nome del austriacu [[Matthias Sindelar]], moteyáu «El Mozart del fútbol», que venía de llevar al so yá estinguida seleición a ser semifinalista mundial y medaya de plata olímpico. Este recibió la llamada pa formar parte del combináu alemán, al nun poder participar col so país natal, por formar parte de la nueva Alemaña, y que con aplomu tornó.<ref>{{Cita web |autor=Laopinióndecoruña.com |títulu=El xugador que desafió a Hitler |url=https://www.laopinioncoruna.es/deportes/2010/03/15/jugador-desafío-hitler/366688.html |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref><sup>,</sup><ref>{{Cita web |autor=Elgráfico.com |títulu=El deporte en tiempos del nazismu |url=http://www.elgrafico.com.ar/2012/08/13/C-4411-deporte-y-honor-en-tiempos-del nazismu.php |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012}}</ref> No puramente deportivo, Alemaña, que llogró'l so [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1938#Europa|segunda clasificación]] pa un Mundial, empataría nel so primer partíu. [[Josef Gauchel]] sería'l goliador alemán nel 1-1 final frente a la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]]. Túvose que repitir l'alcuentru que los suizos ganaron 4-2,<ref>FIFA.com [http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/results/matches/match=1166/report.html Reporte del partíu Suiza-Alemaña: 4-2]</ref> resultancia que-yos otorgaba'l pase a cuartos de final. Alemaña decepcionaba de nuevu, demostrando tar entá llueñe del altu nivel futbolísticu esistente na dómina. Remataba nel décimu llugar del Mundial (la so peor participación hasta la fecha), primero qu'españara la [[Segunda Guerra Mundial]]. Irónicamente, y entá ye más tres la resultancia de la guerra, el futuru depararía un drásticu cambéu nel fútbol alemano. Taba por llegar una de les mayores potencies futbolístiques del mundu. === La potente Alemaña Federal (1939-1990) === [[Ficheru:Deutschland Bundeslaender 1957.png|thumb|200px|División d'Alemaña, 1949-90.]] Tres la disputa del tercer Mundial, desencadenaríase'l [[1 de setiembre]] de [[1939]] la [[Segunda Guerra Mundial]] tres la invasión d'[[Alemaña]] a [[Polonia]]. El sucesu bélicu tendría una duración de 6 años, mientres los cualos suspendiéronse les actividaes deportives oficiales ente seleiciones. El fútbol consiguiría sobrevivir a los acontecimientos por cuenta de la disputa de dellos partíos amistosos internacionales ente seleiciones allegaes nel conflictu, pero sobremanera gracies a les competiciones doméstiques propies de cada país.<br /> El combináu alemán sería unu de los países que se veríen más afeutaos tres el final de la guerra. Esta supunxo'l fin d'Alemaña como país unificáu, yá que dende entós pasó a estremase en 3 estaos. [[Protectoráu del Sarre]], [[Alemaña|República Federal Alemana]] y [[República Democrática Alemana]] seríen les divisiones a les que quedaría sometida'l país. Con tal motivu, pasaron a formase 2 nueves seleiciones, una por cada nuevu estáu. La [[Seleición de fútbol del Sarre|seleición sarrense]] y la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|seleición oriental alemana]]. La seleición alemana, pesó a camudar la so denominación pola de [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|seleición occidental alemana]], tal como correspondía tres la división del país, pero siguió siendo representada pola [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB), motivu pol cual ye considerada como la socesora oficial de l'antigua Alemaña, y polo que los sos futuros ésitos computaríen como conjuntados. Nun asocedería asina colos d'Alemaña Democrática y Sarre, consideraes independientes.<br /> Curiosamente, cola división llegaríen los meyores años del combináu xermanu, que se convertiría nuna de les mayores potencies futbolístiques mundiales, y pasaría a apoderar el palmarés futbolísticu tres los dubiosos y nada falagueros empiezos. Alemaña Federal nun participaría na primer edición del Mundial tres el parón obligáu polos acontecimientos bélicos. [[Brasil]] celebraría la '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]]''' qu'hubo d'apostase en 1949, pero la [[FIFA]] decidió'l so aplazamientu a un añu dempués yá que [[Europa]] atopábase entá bien maltrecha polos desastres de la guerra, y pa poder dexar un mayor númberu de seleiciones participantes.<br /> Aun así el motivu de la non participación de la seleición foi por prohibición de la [[FIFA]] como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis. La dómina dorada d'Alemaña taba por llegar. ==== Mundial de Suiza 1954: El milagru de Berna» y ascensu al cume futbolísticu ==== {{AP|Milagru de Berna}} [[Ficheru:Stade de Suisse, Wankdorf with 1954 World Cup memorial.jpg|thumb|190px|Fotografia de la final de 1954 instalada frente al socesor del Estadiu Wankdorf, el [[Stade de Suisse]].]] So la conducción téunica del llexendariu y visionariu [[Sepp Herberger]] –quién yá tuviera un primer ciclu ente 1936 y 1942–, l'equipu alemán tornó al máximu escenariu del fútbol internacional mientres la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]] en [[Suiza]], depués del vetu impuestu pola [[FIFA]] pa la participación na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950]] por cuenta de los fechos de la [[Segunda Guerra Mundial]]. Na primer fase, foi asignada nel grupu B, nel primer partíu impúnxose 4-1 a {{self|Turquía}}, pero nel segundu recibió una goliada de 8-3 per parte del [[equipu d'oru]], la {{self|Hungría}} de [[Ferenc Puskás]] y [[Sandor Kocsis]].<ref>{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.com/news/story?id=1825327&s=futbol/mundiales&type=story |títulu=Hungría golió 8-3 a Alemaña F. en primer ronda |editorial=ESPN Deportes |fecha=18 de xunu de 2013 |fechaaccesu=13 d'agostu de 2016}}</ref> Tres esti tropiezu tuvo que repitir el partíu contra {{self|Turquía}}, quien nun foi rival como nel primer compromisu y encaxó-y un 7-2, asina se clasificó a la segunda fase como segunda del grupu. En cuartos de final superaron a {{self|Yugoslavia}} por 2-0, ente qu'en semifinales goliaron 6-1 a {{self|Austria}}. [[Ficheru:GDR-HUN 1954-FIN-CM.svg|thumb|200px|Ficha téunica del partíu de la final.]] Los alemanes apostaríen la so primer final con [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]] como capitán. Aquella final, conocida tamién como'l «[[Milagru de Berna]]», foi apostada nel [[Wankdorfstadion]] de [[Berna]] ante 60,000 espectadores qu'apinaron les graes. Denominóse-y «milagru» porque la [[Seleición de fútbol d'Hungría|seleición húngara]], considerada na dómina como la meyor seleición mundial —acasu la meyor de la historia—, partía como gran favorita. Los húngaros bautizaos como'l «[[Equipu d'oru]]» o «Maxares máxicos» polos sos grandes ésitos olímpicos,<ref>{{Cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/rc/20100529/deportes/mas-futbol/suiza-1954-futbol-debe-201005291332.html |títulu=Suiza 1954, 'el fútbol débe-y una Copa a Hungría' |editor=Ideal.es |fecha=29 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><sup>,</sup><ref name="Maxares">{{Cita web |url=http://es.eurosport.yahoo.com/10062010/47/historias-futbol-magicos-maxares.html |títulu=Histories de Fútbol - Los máxicos maxares |editor=Yahoo - Eurosport |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref> seríen pos los rivales de los xermanos. Los húngaros, amás de llegar con una racha acumulada de 33 partíos ensin perder,<ref name="Cronica">{{Cita web |url=http://cronica.com.mx/mundial2010/?p=770 |títulu=Hungría y aquella marca inigualable |autor=Edgar Valero Berrospe |editor=La Crónica de Güei |fecha=11 de xunu de 2010 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref> ganaren primeramente a los alemanes nel partíu de la fase de grupos por un contundente 8-3, dando amueses de la so superioridá. L'agua foi protagonista del partíu, yá que enzancó'l xuegu de dambos equipos, pero esta condición climática favorecía'l xuegu del xermanu. Hungría tomó la ventaya con dos goles n'apenes ocho minutos de xuegu. [[Ferenc Puskás]] abrió la cuenta a los seis minutos, y al minutu ocho, [[Zoltán Czibor]] ponía'l marcador 0-2. Sicasí, los maxares relaxáronse y l'equipu d'Alemaña Federal llograba empatar con una rapidez. Al minutu 10, [[Max Morlock]] anotaba'l 1-2 y ocho minutos más tarde, [[Helmut Rahn]] igualaba'l marcador. Nel segundu tiempu foi figura l'arqueru alemán [[Toni Turek]], parando delles ocasiones de gol d'Hungría. Puskás empezaba a acoxar, frutu del golpe sufiertu contra los alemanes nel primer tiempu. Faltaben seis minutos pal pitíu final cuando Helmut Rahn marcaba'l que sería'l definitivu 3-2, que-y daba una inesperada ventaya a'l teutones. A tres minutos del final, Puskás consiguía l'empate, pero'l xuez de llinia Benjamin Griffiths anulaba'l tantu por [[fora de xuegu]], nuna polémica decisión.<ref name="ESPN">{{Cita web |url=http://espndeportes.espn.go.com/futbol/copa-mundial/nota?id=936540 |títulu=La historia de Suiza 1954 |editor=ESPN Deportes |fecha=3 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=30 de xunu de 2010}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010|edición=I |añu=Marzu de 2010 |añu=Marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Los árbitros |páxina=73}}</ref> L'árbitru inglés William Ling decretaba'l final del partíu, y la seleición d'Alemaña Federal llograba asina'l so primer títulu na historia de los mundiales.<ref>{{Cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/deporte/Alemaña/llora/milagru/Berna/elpepidep/20031020elpepidep_22/Tes |títulu=Alemaña llora'l milagru de Berna |editor=El País |autor=José Comas |fecha=20 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=milagru-aleman-esconxura-maxa-hungria-502090.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru alemán esconxura la maxa d'Hungría |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3484/match=1278/classic-match/index.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Suiza 1954 - El milagru de Berna |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Esti partíu tuvo una trescendencia enorme nel país porque marcaba la renacencia d'Alemaña al empar que foi una inyeición enorme de moral pa una nación afarada pola guerra. No futbolístico, el Milagru de Berna» marcaría un antes y un dempués nel carreru del fútbol xermano. De magar, Alemaña nun falló nenguna cita mundialista y nun abandonaría la primer llinia nel fútbol internacional.<ref>{{Cita web |url=http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña |títulu=El milagru de Berna que rehabilita a Alemaña |editor=La Prensa |fecha=26 de mayu de 2010 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.laprensa.hn/Deportes/Ediciones/2010/05/27/Noticias/El milagru-de-Berna-que-rehabilita-a-Alemaña|fechaarchivu=23 de payares de 2015}}</ref> Mención estreme merez la figura del gran capitán [[Fritz Walter (futbolista)|Fritz Walter]], consideráu pola [[FIFA]] como unu de los más grandes de tolos tiempos,<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=44747/index.html «Fritz Walter: l'héroe alemán de la posguerra»]</ref> lleenda del fútbol alemano y el so primer ídolu. Él más que naide simbolizaría la garra» del fútbol xermano que tantes vegaes apaecería na historia de los mundiales. ==== Del Mundial de Suecia 1958 al Mundial de Méxicu 1970 ==== Alemaña [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1990#4|clasificóse como segunda]] del grupu 4 pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Mundial de 1958]] en [[Suecia]] al acabar per debaxo de la seleición neerlandesa, y percima de la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Gales|seleición galesa]]. Con tres trunfos y mesmu númberu d'empates. Nel sortéu, foi-y designáu'l grupu A, que compartió coles seleiciones de {{sel|Arxentina}}, {{sel|Checoslovaquia}} y {{sel|Irlanda del Norte}}. Como vixentes campeones, nel primer partíu impunxéronse 3-1 al equipu arxentín, celebráu'l 8 de xunu nel [[Malmö Stadion]]. Darréu algamaron un empate frente a los checoslovacos depués de tar embaxo 2-0. Nel postreru, tamién igualó 2-2 ante'l norirlandeses, clasificaron primeros del so grupu. El 19 de xunu de 1958 en cuartos de final, nuevamente tuvieron como sede'l Malmö Stadion. [[Helmut Rahn]] nel minutu 12 marcó'l gol de la clasificación a semifinales frente a [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|Yugoslavia]]. El 24 de xunu de 1958, nel [[Estadiu Ullevi]] de [[Gotemburgu]], vencieron 1-3 ante l'organizador, la [[seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]]. Na semifinal, Alemaña empezó ganando con gol de [[Hans Schäfer]] al 24, pero los locales empataron al 32 y nel segundu tiempu soterraron al conxuntu de Herberger. Cuatro díes dempués na mesma sede del partíu anterior, la seleición foi goliada nel partíu pol tercer llugar pola [[Seleición de fútbol de Francia|escuadra francesa]] por 3-6. Pa los xermanos Rahn, Cieslarczyk y Schäfer; ente que pa los galos», [[Just Fontaine]] marcó cuatro, en tanto Kopa y Douis complementaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1958 |url=http://www.rsssf.com/tables/58full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Alemaña Occidental nun llogró refrendar el so títulu, aun así [[Sepp Herberger]] caltúvose como seleccionador. [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Alemaña participó]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Mundial de Chile 1962]] en quedando primer del [[Clasificación d'UEFA/AFC/CAF pa la Copa Mundial de Fútbol de 1962|Grupu 3 de la Clasificación UEFA]], onde s'enfrentó a les seleiciones [[Seleición de fútbol de Grecia|griega]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|norirlandesa]]. Quedó encuadrada nel [[Grupu B de la Copa Mundial de Fútbol de 1962|grupu B]] cola anfitriona [[Seleición de fútbol de Chile|seleición chilena]], la [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]] y la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]].<ref>{{Cita web |nome1=John |apellíu1=Brewin |nome2=Martin |apellíu2=Williamson |títulu=World Cup History: 1962 |url=http://www.espnfc.com/fifa-world-cup/story/1834569/world-cup-history-1962 |obra=ESPN FC |editorial=ESPN Internet Ventures |fecha=30 d'abril de 2014 |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Na primer ronda, clasificóse como primer n'empatando frente a Italia y llograr triunfo ante Suiza por 2-1 y ante Chile por 2-0; yá en cuartos de final, la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]] vengó la so eliminación del mundial pasáu na mesma fase y pol mesmu marcador de 1-0.<ref>{{Cita web |títulu=World Cup 1962 |url=http://www.rsssf.com/tables/62full.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=24 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> A partir de 1964 [[Helmut Schön]], quien fora asistente d'[[Sepp Herberger|Herberger]], asumió'l cargu de seleccionador pal siguiente mundial. Los alemanes superaron con ésitu'l grupu 2 de la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|clasificación de la UEFA]], compartíu cola seleiciones de {{sel|Suecia}} y {{sel|Xipre}}. Na fase final del [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|Mundial d'Inglaterra]] quedó instalada nel grupu B xunto a los selectivos de {{sel|Arxentina}}, {{sel|España}} y {{sel|Suiza}}. La participación del equipu alemán occidental empecipió'l 12 de xunetu, nel [[Estadiu Hillsborough]] de [[Sheffield]], con una goliada sobre la [[Seleición de fútbol de Suiza|seleición suiza]] por 5-0, con un tanto de Held, dobletes de [[Helmut Haller]] al 20 y al 77 de penal, y de [[Franz Beckenbauer]] al 39 y al 52. Aquella resultancia dio lluces de la nueva xeneración alemana que más tarde tendría una xeneración na siguiente década. Nel segundu alcuentru del grupu, foi apostáu'l 16 de xunetu dientro de [[Villa Park]] de [[Birmingham]], ante la [[Seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], dambos conxuntos sellaron l'empate, que resultó-yos benéficu más tarde. Nel últimu choque, vencieron a la [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]] por 2-1, los ibéricos abrieron el marcador con gol de [[Josep Maria Fusté]] al 22. Magar ello, la escuadra nacional dio vio vuelta al partíu con anotaciones de [[Lothar Emmerich]] nel minutu 38, y casi al rematar l'alcuentru, nel minutu 84, [[Uwe Seeler]] sentenció'l partíu y venció-y el primer llugar del grupu al so equipu.<ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1966/07/21/pagina-3/945652/pdf.html |títulu= ESPAÑA 1-ALEMAÑA 2 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunetu de 1966 |obra=Mundo Deportivo.com}}</ref> Una de los cuartos de final más brilloses, diose cita'l 23 de xunetu nel [[Estadiu Hillsborough]], la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición uruguaya]] empareyóse ante los europeos. Un [[Helmut Haller]] con un doblete incluyíu (11 y 38), y los tantos de Beckenbauer nel minutu 70 y de Uwe Seeler al 75, amontaron les posibilidaes teutones de consagrase n'esponiendo nel alcuentru duramente al cuadru suramericanu.<ref>{{Cita web |url=http://www.todoslosmundiales.com.ar/index.php/copes-del mundu mundial-de-futbol/mundiales-de-futbol-copa-del mundu mundial-de-futbol-de-inglaterra-1966-copa-del mundu-inglaterra66-england66/425-siguen-los-choreos-a-sudamerica |títulu=Mundial d'Inglaterra 1966 – Siguen los choreos a Suramérica |editorial=Todoslosmundiales.com.ar |fechaaccesu=3 de xunu de 2010}}</ref> En contraste col enfrentamientu anterior, la semifinal ante la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|seleición soviética]] foi bien equilibráu, y definióse gracies a la puntería de Haller y Beckenbauer, un efectivu 2-1 clasificó a Alemaña Federal a la final dolce años dempués del primer títulu ante los húngaros.<ref>{{Cita web |url= https://news.google.com/newspapers?nid=Fr8DH2VBP9sC&dat=19660726&printsec=frontpage&hl=en |títulu= West Germany Nips 10 Russians 2-1 |fecha=26 de xunetu de 1966 |obra=Montreal Gazette |fechaaccesu=11 d'ochobre de 2013 |idioma=inglés}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1966|El compromisu decisivu]] amenóse'l 30 de xunetu, ante la anfitriona [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], col [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] como sede ante 96,924 espectadores. [[Helmut Haller]] abrió'l marcador al minutu 12, sicasí nel minutu 18 los ingleses respondieron con gol de [[Geoff Hurst]]. [[Martin Peters]] al 78 polos locales y [[Wolfgang Weber]] al 89 per Alemaña Occidental sellaron l'empate parcial; por ello en tiempos extra un polémicu gol de Hurst foi validáu pol xuez al 101, más nunca pudo determinase si l'esféricu pegó nel travesal y botó nel verde primero que l'esféricu volviera al terrén de xuegu, o si ingreso dafechu na portería.<ref>{{Cita web |autor=Jaume Miseranchs |títulu=Hurst y el gol pantasma más famosa de la historia (1966) |url=http://www.mundodeportivo.com/momentos-del deporte/20160320/40574883189/hurst-y-el gol-pantasma-mas-famosu-de-la historia-1966.html |editorial=Marca deportiva |fecha=25 de marzu de 2016 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Hurst sentenció'l campeonatu al 120 pa rematar 4-2, Inglaterra ganó'l so primera y única copa hasta'l momentu y Hurst convertir nel primer futbolista na historia de los mundiales que marca hattrick nuna final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Inglaterra 1966 - Inglaterra algama l'Olimpo |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3478/match=1633/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1966 |url=http://www.rsssf.com/tables/66f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Commemorative plaque Aztec Stadium.jpg|thumb|250px|Placa conmemorativa nel [[Estadiu Azteca]]]] Na [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1970#UEFA|fase clasificatoria]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Mundial de Méxicu 1970]], l'equipu quedó encuadráu nel Grupu 7 xunto a les seleiciones [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]], [[Seleición de fútbol de la República de Chipre|chipriota]] y [[Seleición de fútbol d'Escocia|escosesa]]. Con éses consiguió la so plaza mundialista venciendo 3-2 a Escocia en Hamburgu. Alemaña conquistó'l grupu D, onde s'atopaben la [[Seleición de fútbol de Bulgaria|seleición búlgara]], la [[Seleición de fútbol de Marruecos|seleición marroquina]] y la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]], amás xugaría contra esos rivales nel [[Estadiu Nou Camp]] de [[León (Guanajuato)|León]].<ref>{{Cita web |autor=Karel Stokkermans, Sergio Henrique Jarreta |títulu=World Cup 1970 |url=http://www.rsssf.com/tables/70f.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Ganó'l primer partíu 2-1 a Marruecos, venció 5-2 a Bulgaria<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301_02a_fwc_goals_22689.pdf |editorial=Páxina oficial de la FIFA |títulu=FIFA World Cup goals |idioma=inglés}}</ref> ya impúnxose a 3-1 a los suramericanos.<ref>{{cita noticia |url=https://news.google.com/newspapers?id=EU5SAAAAIBAJ&sjid=JnwDAAAAIBAJ&pg=6128,411061&dq=peru&hl=en |editorial=[[St. Petersburg Times]] |títulu=Germany, Brazil lead World Cup |fecha=11 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Cola totalidá de trunfos clasificar a la siguiente fase como una de los selectivos favoritos. El duelu de la final anterior repitir nos cuartos de final, naquella ocasión los xermanos saldaron cuentes contras los «Pross». Los ingleses adelantráronse 2-0 nel marcador colos tantos Alan Mullery al 31 y del anotador na final pasada [[Martin Peters]] al 49. Nuna histórica tarde, el selectivu xermanu con [[Franz Beckenbauer]] (68), Uwe Seeler (82) y [[Gerd Müller]] (108) diéron-y vuelta al partíu na prórroga, llogrando conxuntamente el pase a semifinales.<ref>{{Cita web |url=http://footballrepublik.com/bundesliga-50-the-birth-of-the-professional-game/ |editorial=Football Republik |títulu=Bundesliga 50 – The birth of Germany's Professional Game |fecha=9 de xunu de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |urlarchivu=http://www.webcitation.org/6I2ptukcS |fechaarchivu=11 de xunetu de 2013 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Downing |nome=David |títulu=The Best of Enemies: England v Germany |editorial=Bloomsbury Publishing |añu=2001}}</ref> La semifinal que protagonizaron xuntu colos [[Seleición de fútbol d'Italia|italianos]] el 17 de xunu de 1970 nel [[Estadiu Azteca]], pasó a integrar la lleenda del fútbol y ye conocida tamién como «[[El Partíu del Sieglu]]».<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Una prueba de resistencia y voluntá |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Naquel partíu históricu de cucurrabucos, los italianos llevaron l'alcuentru. L'italianu [[Roberto Boninsegna]] marcó'l primer gol de partíu nel minutu 8, sicasí casi por cumplir el tiempu, nel minutu 90 el defensa [[Karl-Heinz Schnellinger]] empató p'Alemaña. La prórroga foi la única na historia en que se marcaron cinco tantos, en dichu forgo Franz Beckenbauer mancóse'l brazu pero siguió dientro del terrén. Gerd Müller nel minutu 94 adelantró a la escuadra alemana. Sicasí, el marcador volvió dase la vuelta, esta vegada a favor d'Italia, yá que [[Tarcisio Burgnich]] nel minutu 98 y [[Luigi Riva]] nel minutu 104 poníen el 3-2. Nuevamente empareyóse'l partíu con Gerd Müller al 110, pero un minutu dempués el gol decisivu marcar l'italianu [[Gianni Rivera]] tres asistencia de Boninsegna, el marcador remató 4-3.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1970 - Italia 4-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=569/match=1838/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=El partíu del sieglu |url=http://espndeportes.espn.go.com/news/nota?id=1849282&s=futbol/mundiales&type=story |editorial=ESPN Deportes |fecha=30 de setiembre de 2013 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/03/mexico_1970/2010/03/30/seccion_02/1269930625.html |títulu= El partíu del sieglu de los Mundiales |fechaaccesu=20 de xunetu |obra=Diariu Marca}}</ref> Como consuelu, la «Mannschaft» consiguió'l tercer puestu de la competencia venciendo pola mínima a la [[Seleición de fútbol d'Uruguái|seleición charrúa]] gracies al tantu de [[Wolfgang Overath]] nel minutu 26.<ref>{{cita noticia |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F1091FFE3A5D16768FDDA80A94DE405B808BF1D3 |editorial=[[Associated Press]] |títulu=West Germany conquers Uruguái, 1-0, for Third Place in World Cup Soccer |fecha=20 de xunu de 1970 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> La descollante actuación del bombarderu» [[Gerd Müller]] na xusta mexicana, [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] del Mundial con 10 goles, valió-y el [[Balón d'Oru 1970|Balón d'Oru ''France Football'' 1970]], el primeru que consiguiera un futbolista alemán. Sicasí, el xugador insinia d'esta dómina foi'l queríu [[Uwe Seeler]], unu de los mayores iconos<ref>FIFA.com [http://es.fifa.com/classicfootball/players/player=57776/index.html «Uwe Seeler, un iconu con rangu de lleenda»]</ref> del fútbol xermano, capitán honoríficu de la seleición alemana y que comparte con [[Pelé]] y col tamién alemán [[Miroslav Klose]], máximu artilleru na historia de la competición, l'honor de ser l'únicu xugador en marcar en cuatro ediciones de la Copa del Mundu: [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] (2 goles), [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]] (2 goles) y [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] (3 goles). Tres nun apostar les primeres ediciones del apocayá creáu [[Eurocopa|Campeonatu d'Europa de Naciones]],<ref group="n" name="RENUNCIAEURO">Alemaña Federal tornó participar nes primeres dos ediciones de la competición por motivos políticos y por creer que l'equipu occidental solo tenía d'apostar la Copa Mundial, desmereciendo asina'l Campeonatu d'Europa.</ref><sup>,</sup><ref name="RENEURO">{{Cita web |autor=Elpaís.com |títulu=Primeres Eurocopes, y primeros arrenuncios a participar |url=https://elpais.com/elpais/2012/06/02/fotorrelato/1338646251_273330.html#1338646251_273330_1338812234 |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012}}</ref> Alemaña demostraría finalmente'l so poderíu na máxima competición europea que sería l'empiezu de la dómina más gloriosa de la historia de la seleición.<ref>{{Cita web |autor=Santiago Siguero |títulu=Los 100 años d'historia de la Mannschaft |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/2010/04/02/seccion_01/1270216085.htmlLos 100 años d'historia de la Mannschaft |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Dómina dorada (1972-1980) ==== [[Ficheru:Franz Beckenbauer 22-6-74.png|thumb|190px|right|[[Franz Beckenbauer]], capitán de la seleición alemana campeona n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña 1974]].]] [[Ficheru:Gerd Müller 1974.jpg|thumb|130px|left|Gerd Müller alzando'l troféu de la Copa Mundial de Fútbol de 1974.]] Esti periodu de dominación alemana tamién coincidió cola dómina de gloria de los sos clubes nel Vieyu Continente, cuando [[F.C. Bayern Múnich|FC Bayern München]] y darréu [[Borussia Mönchengladbach]] yeren protagonistes de les [[Lliga de Campeones de la UEFA|Copes d'Europa]]. Pa la [[Clasificación pa la Eurocopa 1972|clasificación del Euru de 1972]], Alemaña Occidental ganó'l grupu 8 de forma invicta ante {{sel|Albania}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Turquía}}, sumando 10 puntos, con 4 trunfos y 2 empates. Na siguiente ronda de la eliminatoria, apostóse una liguilla contra la [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición d'Inglaterra]] pa definir el clasificáu a la fase final. El primer partíu foi un 3-1 a favor de los alemanes nel [[Estadiu de Wembley (1923)|estadiu de Wembley]] de [[Londres]], celebráu'l 29 d'abril de 1972.<ref>{{Cita web |títulu=Inglaterra 1-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3827/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] foi un empate favorable a'l teutones, quien llograron la so primer clasificación a una fase final d'un Euru'l 13 de mayu, con marcador global de 3-1.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 0-0 Inglaterra |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=182/match=3830/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> Sol mandu de [[Helmut Schön]], los alemanes dieron amueses del so poderíu na [[Eurocopa 1972|fase final]], celebrada en [[Bélxica]]. El 14 de xunu, nel [[Bosuilstadion]] d'[[Amberes]], imponer en semifinal por 2-1 a la anfitriona {{sel|Bélxica|seleición belga}} con doblete de [[Gerd Müller]].<ref>{{Cita web |títulu=Un máxicu Müller inspira a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=184/match=3836/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Yá na final]], celebrada'l 18 de xunu nel [[Estadiu Rei Balduino|Heysel Stadium]] de [[Bruxeles]], la escuadra, con dos tantos de [[Gerd Müller]] y unu de [[Herbert Wimmer]] golió por 3-0 a la {{sel|Xunión Soviética}}, seleición nesi entós protagonista de los [[Eurocopa|torneo europeos]].<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 - Una potente Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/overview/index.html#una+potente+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental llogró conquistar per primer vegada na so historia la Eurocopa,<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Alemaña conquista'l so primer EURU |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2338585.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> y Müller foi'l goliador del tornéu con cuatro anotaciones.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1972 Xugador destacáu - Un 'afortunáu' Müller da'l trunfu a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Müller demuestra'l so olfatu goliador |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1972/matches/round=186/match=3838/postmatch/report/index.html#muller+demuestra+olfatu+goliador |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> La «Mannschaft» presentóse como la segunda seleición favorita —dempués de la neerlandesa— pa ganar la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]], pos yera la vixente campeona d'Europa y organizadora del eventu. Alemaña Occidental dientro del grupu A, venció 1-0 a {{Self|Chile}} nel so primer partíu con gol de [[Paul Breitner]] al minutu 18.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 1-0 Chile |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2003/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu duelu, con anotaciones d'[[Wolfgang Overath|Overath]], [[Bernhard Cullmann|Cullmann]] y Müller venció contundentemente por 3-0 a {{Self|Australia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Australia 0-3 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=1954/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel tercer alcuentru perdió 1-0 ante'l so contraparte, {{Self|Alemaña Democrática}}, cuando [[Jürgen Sparwasser]] anotó cerca del final, polo tanto'l segundu puestu de grupu clasificó a los d'occidente a la segunda ronda.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Alemanes contra alemanes |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=262/match=2062/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Na segunda fase quedó nel grupu 2. Nel so primer alcuentru, que foi apostáu'l 24 de xunu nel [[Rheinstadion]] de [[Düsseldorf]] venció ensin entueyos por 2-0 a {{Self|Yugoslavia}} con Breitner y Müller como anotadores.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Yugoslavia 0-2 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2066/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Dempués nel mesmu escenariu imponer por 4-2 a {{Self|Suecia}} con goles de [[Wolfgang Overath]] (51), [[Rainer Bonhof|Bonhof]] (52), [[Jürgen Grabowski|Grabowski]] (76) y [[Uli Hoeneß|Hoeness]] (89 de penal).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - República Federal d'Alemaña 4-2 Suecia |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2065/index.html |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, venció 1-0 a {{Self|Polonia}} con gol Gerd Müller nel minutu 76. El compromisu foi apostáu'l 3 de xunetu nel [[Waldstadion]] de [[Frankfurt del Main|Frankfurt]] y significó pa los xermanos el boletu a la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Polonia 0-1 República Federal d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=263/match=2064/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-N0716-0314, Fußball-WM, BRD - Niederlande 2-1.jpg|thumb|250px|Final de la Copa Mundial de 1974, en [[Múnich]] ([[Estadiu Olímpicu de Berlín|Olympiastadion]]).]] [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1974|Na final]], Alemaña enfrentar a la [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|seleición neerlandesa]] el 7 de xunetu nel [[estadiu Olímpicu de Múnich]], onde s'axuntaron 75 200 espectadores.<ref>{{Cita web |autor=Juan Carlos Estepa y Javier Estepa |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la 'Naranxa Mecánica' |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> El partíu empezó con gol de los neerlandeses de penalti convertíu por [[Johan Neeskens]] al minutu 2 ensin que los alemanes tocaren el balón. Depués de 25 minutos, [[Paul Breitner]] empató l'alcuentru p'Alemaña pola mesma vía y dempués, al minutu 43, [[Gerd Müller]] llogró'l gol de la victoria, consiguiendo asina la escuadra local el so segundu títulu mundial.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Holanda lleva los aplausos; Alemaña, el títulu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=holanda-lleva-los aplausos-alemania-titulo-502151.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 - Los héroes de Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=605/match=2063/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=15 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña Occidental convertir nel primera escoyíu en llevantar la nueva versión del [[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]. Presentárense 54 proyeutos pal nuevu troféu y escoyóse el diseñu del italianu Silvio Gazzaniga, d'oru macizo, cinco kilos de pesu y base de malaquita, una y bones la [[Copa Jules Rimet]] fuera concedida a perpetuidad a [[Brasil]] nel tornéu anterior.<ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado y Javier Estepa |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/alemania_federal_1974/index.html |títulu=Los alemanes llevaron el Mundial ante la ''"Naranxa Mecánica"'' |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na [[Eurocopa 1976]] celebrada en [[Yugoslavia]], nun pudieron refrendar el so títulu consiguíu cuatro años antes. La fase final empezó en semifinales, Alemaña Federal remontó un 2-0 adversu ante la anfitriona {{Sel|Yugoslavia}}, [[Dieter Müller]] con triplete y [[Heinz Flohe]] marcaron los tantos pal 4-2.<ref>{{Cita web |títulu=Debú espectacular de Dieter Müller |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=191/match=3691/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Asina Alemaña algamó la so tercera final consecutiva, tres la Eurocopa de 1972 y el Mundial de 1974.<ref>{{Cita web |títulu=España iguala la secuencia d'Alemaña ente 1972 y 1976 |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/06/28/eurocopa/1340834484_182031.html |editorial=Futbol.as.com |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> Na [[Final de la Eurocopa 1976|final del certame]], algamó a empatar un 2-0 en contra ante {{sel|Checoslovaquia}}, con goles de [[Dieter Müller]] y [[Bernd Hölzenbein]], quien empareyó'l marcador nel minutu 90. El partíu foi bien permediáu polo que prosiguió a la prórroga y dempués a penales, onde'l futbolista alemán [[Uli Hoeneß]] erró'l so tiru. Naquella riola de penales histórica, el checoslovacu [[Antonín Panenka]] sosprendió al mundu inventando una elegante forma de cobrar un penal, que consistió en cutir el balón cola punta de la bota la parte inferior de la pelota, introduciendo'l balón pel mediu de la portería, esti penalti dio-y el títulu al so país.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1976 - Panenka, l'héroe de Checoslovaquia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/overview/index.html#panenka+heroe+checoslovaquia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Panenka sella con estilu la victoria checa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1976/matches/round=193/match=3693/postmatch/report/index.html#panenka+sella+victoria+checa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=29 de xunu de 2016}}</ref> Como vixente campeona, Alemaña Federal clasificóse automáticamente al [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Mundial d'Arxentina 1978]]. Quedó integrada nel grupu 2 xuntu colos equipos de {{sel|Méxicu}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Túnez}}. El primer partíu foi celebráu'l 1 de xunu, nel [[Estadiu Antonio Vespucio Liberti|Estadiu Monumental]], y empató ensin goles con Polonia. Cinco díes dempués golió 6-0 a los mexicanos nel [[Estadiu Olímpicu de Córdoba]] con anotaciones de [[Dieter Müller]], [[Hansi Müller]], y dos tantos de [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]] y de [[Heinz Flohe|Flohe]]. Nel últimu compromisu llogró calificar a la segunda fase n'empatando nuevamente 0-0, esta vegada ante los tunecinos. Na siguiente fase apostó los sos choques nel Olímpicu de Córdoba, empezó con un empate a cero ante la {{sel|Italia|seleición italiana}},<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Italy |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2349/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> depués per tercer ocasión na copa volvió axustar un empate ante los {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html |títulu=Match Report: Germany FR - Netherlands |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2348/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Y en l'últimu duelu foi vencida pola {{sel|Austria|seleición austriaca}} por 3-2, rematando la so participación ensin poder refrendar el so campeonatu.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html |títulu=Match Report: Austria - Germany FR |editor=FIFA |idioma=inglés |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/results/matches/match=2217/report.html|fechaarchivu=29 de payares de 2015}}</ref> Dichu fracasu terminó col ciclu de Helmut Schön como entrenador.<ref>{{Cita web |autor=Diego Bardanca |títulu=Helmut Schön, eminencia del fútbol alemano |url=http://www.kaisermagazine.com/retroblog/helmut-schon-eminencia-del-futbol-aleman/ |editorial=Kaiser magacín |fecha=11 d'abril de 2013 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] asumió'l puestu de seleccionador dempués de la eliminación en segunda fase del Mundial de 1978. Alemaña Federal clasificó a la [[Eurocopa 1980|fase final de la Eurocopa de 1980]] ensin entueyos, onde quedó integrada nel grupu 7 xunto a les seleiciones de Gales, Malta y Turquía. Remató invicta la fase clasificatoria con 4 victories y 2 empates; amás con 17 goles anotaos y solo unu recibíu. Nel [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|tornéu d'Italia]] foi asignada nel grupu A, nel primer duelu debutó con trunfu pola mínima ante {{sel|Checoslovaquia}} con gol de [[Karl-Heinz Rummenigge]] nel minutu 57.<ref>{{Cita web |títulu=Bastó'l gol de Rummenigge |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3572/postmatch/report/index.html#bastu+rummenigge |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu compromisu llograron avanzar a la final dempués de trunfar por 3-2, [[Klaus Allofs]] marcó triplete ante la seleición de {{sel|Países Baxos}}.<ref>{{Cita web |títulu=Schuster, demasiáu pa Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3574/postmatch/report/index.html#schuster+demasiáu+pa+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Ente que nel postreru partíu empató ensin goles con {{sel|Grecia}}.<ref>{{Cita web |títulu=Tables ente xermanos y griegos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/matches/round=200/match=3577/postmatch/report/index.html#tables+ente+xermanos+griegos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> El 22 de xunu de 1980, Alemaña ganó la so segunda Eurocopa ganando na final a {{sel|Bélxica}} por 2-1 nel [[Stadio Olimpico]].<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Imponse la potencia xermana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=2327110.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Horst Hrubesch]] foi la figura del partíu al anotar los dos goles.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 - Hrubesch corona la renacencia alemana |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/overview/index.html#hrubesch+corona+renacencia+aleman |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1980 Xugador destacáu - Meyor tarde que nunca pa Hrubesch |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1980/history-maker/index.html#meyor+tarde+nunca+pa+hrubesch |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== La seca de títulos (1980-1990) ==== Na [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|fase de clasificación pal mundial de 1982]] compartió'l grupu 1 colos sos similares de {{sel|Albania}}, {{sel|Austria}}, {{sel|Bulgaria}} y {{sel|Finlandia}}. Con una totalidá de 8 trunfos, 33 goles anotaos y solu trés encaxaos clasificó al [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|Mundial d'España 1982]] con grandes mires. Yá n'[[España]] foi-y asignáu por aciu el sortéu'l grupu B, xuntu coles seleiciones [[Seleición de fútbol d'Arxelia|arxelina]], [[Seleición de fútbol d'Austria|austriaca]] y [[Seleición de fútbol de Chile|chilena]]. En dicha fase de grupos foi-y asignada como sede de los sos partíos [[Estadiu Municipal El Molinón|El Molinón]] de [[Xixón]]. El primer alcuentru celebráu perder 1-2 ante Arxelia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los Fennecs sosprienden |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=293/match=741/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Dempués superaron con autoridá por 4-1 a Chile, con triplete de [[Karl-Heinz Rummenigge]] (9, 57 y 66) y otru tantu d'[[Uwe Reinders]] nel minutu 88. Nel postreru partíu, Alemaña riquía del trunfu p'avanzar a la segunda fase, ente que'l so rival en vez, Austria, yá clasificara ganando los sos alcuentros; el 25 de xunu vivióse unu de los partíos más polémicos de la historia de los mundiales, el duelu [[Alemaña Federal vs. Austria (1982)|saldar con un 1-0 favorable a los alemanes]], con gol tempraneru de [[Horst Hrubesch]] al minutu 10. La resultancia benefició a los alemanes y austriacos, y perxudicó direutamente a los arxelinos.<ref>{{Cita web |títulu=L'amañu más vergonzosu de la historia de los mundiales |url=https://www.marca.com/2013/06/25/futbol/futbol_internacional/1372165720.html |editorial=Diariu Marca |fecha=25 de xunu de 2013 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase foi encuadrada nel grupu 2 y amás foi-y asignada'l [[estadio Santiago Bernabéu]] como sede, onde s'impunxeron 2-1 a la anfitriona {{sel|España}} con goles de [[Pierre Littbarski]] y [[Klaus Fischer]].<ref>{{Cita web |url=http://hemeroteca.mundodeportivo.com/preview/1982/07/03/pagina-3/1080449/pdf.html |títulu=2-1: "Stop" a España |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |fecha=3 de xunetu de 1982 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Depués empataron ensin goles contra Inglaterra, sellando asina'l so pase a semifinales. El 8 de xunetu, les semifinal foi allugada pol [[Estadiu Ramón Sánchez Pizjuán]] de [[Sevilla]], vivióse un históricu 3-3 ente {{self|Francia}} y Alemaña Occidental. Littbarski anotó'l 1-0 al 17, pero al 26 [[Michel Platini]] convirtió l'empate pela vía penal. Yá cuando se llegó a tiempos extra, los franceses [[Marius Trésor|Trésor]] y [[Alain Giresse|Giresse]] diéron-y la ventaya de 3-1 al so país. Sicasí nos siguientes minutos, los alemanes con goles Rummenigge y Fischer algamaron a empatar el partíu de forma agónica. Al rematar los 120 minutos, per primer vegada na historia, un alcuentru definir dende'l puntu penal; na riola de penales, los alemanes llevaron el boletu a la final con un penal erráu de Stielike, ente que los galos fallaron dos de los sos tiros, unu d'ellos de Platini.<ref name="Semifinal">{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Los incansables alemanes despiden a los Bleus |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=295/match=914/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=25 de xunu de 2016}}</ref><ref>laguerradelgol (blogue)[http://laguerradelgol.blogspot.com/2011/10/francia-v-alemania-semifinal-mundial.html «Partíos épicos: la Batalla de Sevilla»]</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1982|Yá na final]], que se celebró'l 11 de xunetu nel Santiago Bernabéu, Alemaña Occidental perdió 1-3 ante la [[Seleición de fútbol d'Italia|«Squadra azzurra»]] de [[Paolo Rossi]] (quien anotó un gol).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA España 1982 - Italia trunfa nun duelu de pesos pesaos |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3475/match=923/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Jupp Derwall]] siguió como seleccionador y clasificaría al equipu alemán pa la [[Eurocopa 1984|Eurocopa de 1984]] en Francia. Na fase de clasificación, tuvo nel grupu 6, onde s'enfrentó a la [[Seleición de fútbol d'Albania|seleición albanesa]], la [[Seleición de fútbol d'Austria|seleición austriaca]], la [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y la [[Seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]]. Con empate de 11 puntos frente a Irlanda del Norte, llogró la so participación en Francia, gracies al so mayor estrema de goles. Na so primer Eurocopa tres el subcampeonatu del mundu, tuvo dientro del grupu 2 cola [[Seleición de fútbol d'España|seleición española]], la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] y la [[Seleición de fútbol de Rumanía|seleición rumana]]. El teutones empezaron el tornéu con un empate por 0-0 frente a Portugal.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña topeta ante la defensa lusa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3455/postmatch/report/index.html#alemania+topeta+ante+defensa+lusa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Col trunfu de 2-1 sobre Rumanía recompunxeron el camín, Rudi Völler foi l'autor de los dos tantos.<ref>{{Cita web |títulu=República Federal d'Alemaña 2-1 Rumanía |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3457/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref> Finalmente cayeron 0-1 frente a España con gol nel minutu 90 d'[[Antonio Maceda Francés|Antonio Maceda]]. Alemaña Federal quedaba finalmente tercer de grupu, polo que nun se clasificaría p'apostar les semifinales.<ref>{{Cita web |títulu=Maceda abrasa a Alemaña nel últimu sollutu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1984/matches/round=206/match=3459/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url= http://hemeroteca.elmundodeportivo.es/preview/1984/06/21/pagina-3/1110547/pdf.html |títulu= 1-0:¡Milagru en París! |fechaaccesu=26 de xunetu de 2016 |fecha=21 de xunu de 1984 |obra= Mundo Deportivo.com}}</ref> Tamién venció na segunda final de [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] 2-3 ante la {{sel|Arxentina}} de [[Diego Armando Maradona|Maradona]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Méxicu 1986 - La consagración de Maradona |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3467/match=393/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> y los sos llugartenientes. Curiosamente'l alemanes volvieron ser verdugos de los franceses en semifinales, anque s'impunxeron esta vegada nel tiempu reglamentariu (2-0). Con [[Franz Beckenbauer]] nel banquín, en [[Eurocopa 1988|1988]] per primer vegada [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|allugaron la Eurocopa]], asina qu'ensin apostar les eliminatories europees confirmaron la so participación dos años antes. El sortéu de la fase final determinó que l'equipu foi designáu al grupu A con antelación por ser el país anfitrión. Compartió'l so grupu con {{sel|Dinamarca}}, {{sel|España}} y {{sel|Italia}}. De casualidá el grupu de la muerte» d'aquel tornéu européu. Nel entamu la seleición alemana empató 1-1 cola seleición italiana, la escuadra «azzurra» marcó'l 1-0 al 52 de [[Roberto Mancini]], anque rápido'l cuadru local empató al 55 por conductu d'[[Andreas Brehme]].<ref>{{Cita web |títulu=Brehme salva los muebles |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=5/postmatch/report/index.html#brehme+salva+muebles |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu impunxéronse 2:0 a Dinamarca con anotaciones de Jürgen Klinsmann (10) y Olaf Thon (85);<ref>{{Cita web |títulu=Thon acaba col suañu danés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=7/postmatch/report/index.html#thon+acaba+sueno+danes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> y darréu tamién toraron a España 2-0 con doblete de [[Rudi Völler]] nos minutos 29 y 51.<ref>{{Cita publicación |url= http://hemeroteca-paginas.lavanguardia.com/LVE08/HEM/1988/06/18/LVG19880618-047.pdf |títulu= Dos golazos de Voeller echaron a España de la Eurocopa |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |fecha=18 de xunu de 1988 |publicación= La Vanguardia.com}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Völler funde a España |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/matches/round=212/match=9/postmatch/report/index.html#voller+funde+espana |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016}}</ref> D'esa manera llogró avanzar a la semifinal como líder del so grupu con 5 puntos; sicasí los planes de los xermanos de llograr el títulu en casa, viéronse atayaos gracies a la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], liderada por [[Marco van Basten]], quién foi figura de la derrota teutona por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 - Van Basten, clave n'Holanda |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/overview/index.html#van+basten+clave+holanda |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Campeonatu d'Europa de la UEFA de 1988 Xugador destacáu - Van Basten recuerda'l so 'fantástica' EURU '88 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1988/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=26 de xunu de 2016}}</ref> Estos años fueron apoderaos, ente otres, poles figures estelares de [[Karl Heinz Rummenigge]] (doble [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1980|1980]] y [[Balón d'Oru 1981|1981]]) y nuna menor midida por [[Lothar Matthäus]], quien s'ilustraría na década siguiente, concretamente nel Mundial de 1990. ==== Tricampeonatu nel Mundial d'Italia 1990 ==== [[Ficheru:6423_Lothar_Matthäus.JPG|185px|thumb|[[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona en 1990]] Alemaña clasificó al vencer sufridamente a {{self|Gales}} 2-1 con gol de [[Thomas Häßler]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Thomas Häessler, l'héroe de Colonia |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=7/news=thomas-haessler-heroe-colonia-820602.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=1 de xunetu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Alemaña compitió pol so tercer títulu]] nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial de 1990]] d'[[Italia]]. Na primer fase del campeonatu, quedó integrada nel Grupu D xunto a la [[Seleición de fútbol de Colombia|seleición colombiana]], la [[Seleición de fútbol d'Emiratos Árabes Xuníos|seleición emirati]] y la [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|seleición yugoslava]]. Nel so primer choque, venció con categoría 4-1 a Yugoslavia con doblete de [[Lothar Matthäus]], y una anotación de [[Rudi Völler]] y Jürgen Klinsmann. Nel segundu, ante Emirato Árabes Xuníos tamién consiguió un favorable 5-1 con doblete de Völler, mientres Matthäus, Klinsmann y Bein marcaron los goles complementarios. Nel postreru partíu yá clasificada, ante Colombia, consiguió un empate 1-1 con un gol tardíu de [[Pierre Littbarski]] al 88, ente que los suramericanos igualaron en tiempu de compensación con una xugada de [[Freddy Rincón]]. Asina'l combináu nacional acabó como campeón de grupu.<ref name="Italia">{{Cita web |títulu=Mundial Italia 1990: Alemaña titúlase tricampeón del mundu |url=http://www.nacion.comblogsel_buzon_de_rodrigo/Mundial_Italia_1990-Seleccion_de_Alemaña-Seleccion_de_Arxentina_10_1423157671.html |autor=Nación.com |fecha=27 de xunu de 2014 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Na segunda fase enfrentaron a rivales de xerarquía. Los octavos de final contra la [[Seleición de fútbol de Países Baxos|seleición neerlandesa]], celebráronse'l 24 de xunu. Un alcuentru que se resolvió por un afechu 2-1, gracies a los goles de Klinsmann al minutu 51 y Andreas Brehme al 82'; per parte de la «naranxa mecánica», [[Ronald Koeman]] descontó al minutu 89 de penalti.<ref name="Italia"/> El 1 de xunetu, apostó los cuartos de final nel [[Stadio Giuseppe Meazza]] contra la [[Seleición de fútbol de Checoslovaquia|seleición checoslovaca]]. Alemaña Occidental ganó por 1-0 pela vía de penal de Lothar Matthäus nel minutu 25, algamando una vegada más la fase de semifinales. Cabo señalar que los checoslovacos apostaron el so últimu alcuentru mundialista antes de la so desintegración en 1992.<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/index.html |títulu=Historia de los Mundiales: Italia '90 |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Ficheru:FRG-ARG 1990-07-08.svg|200px|thumb|Ficha téunica del alcuentru de la final.]] Na semifinal del 4 de xunetu, nel [[Stadio delle Alpi]] de [[Turín]], la escuadra atopar cola [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|seleición inglesa]], Brehme marcó'l primeru al 60, ente que diez minutos antes de rematar el xuegu l'inglés [[Gary Lineker]] empató'l marcador y el partíu allargar a la prórroga. Dempués de 120 minutos, la riola de penales definir con tolos tiros acertaos per parte de los alemanes y dos fallos de los ingleses Pearce y Waddle. Asina, Alemaña Occidental avanzó a la so tercera final consecutiva dempués de 1982 y 1986.<ref>{{Cita web |títulu=Semifinal Italia 1990: Alemaña 1 (4) – Inglaterra 1 (3) |url=http://www.geofutbol.com/2008/10/26/semifinal-italia-1990-alemania-1-4-%E2%80%93-inglaterra-1-3/ |autor=Geofutbol.com |fecha=26 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|El tornéu terminaría con una final]] apostada nel [[Estadiu Olímpicu de Roma]] ente alemanes y [[Seleición de fútbol d'Arxentina|arxentinos]] nuevamente, polo que —per primer vegada na historia repitía una final de forma consecutiva—. Los dos conxuntos cuntaron coles sos oportunidaes, pero con ciertu dominiu de la «Mannschaft». El partíu tuvo carauterizáu por errores arbitrales del colexáu uruguayu nacionalizáu mexicanu [[Edgardo Codesal Méndez|Edgardo Codesal]], sumáu a la espulsión de dos xugadores de la «Albiceleste» y l'agresión voluntaria de [[Diego Armando Maradona]] a un xugador alemán.<ref>{{Cita web |apellíu= Jurado |nome=Juan Carlos |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/04/italia_1990/2010/04/29/seccion_01/1272540438.html |títulu=A la tercera foi la vencida pero con escándalu arbitral |editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=15 de xunetu de 2016}}</ref> Un solitariu gol, productu d'un polémicu penalti convertíu por [[Andreas Brehme]] nel minutu 87, cinco minutos antes del silbatazo final que se dio al 90+2 daría-y la tercer copa mundial a la escuadra d'Alemaña Occidental.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Alemaña algama'l cume; Italia, el desconsuelu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=alemania-algama-cume-italia-desconsuelu-502203.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> Diez años dempués del so ganar la so última Eurocopa, coronábase nuevamente nel país tresalpín y dellos meses primero que se concretara'l procesu de reunificación de dichu país.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 - Máxica nueche alemana en Roma |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=3462/match=27/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> A nivel de distinciones individuales, el mentáu [[Lothar Matthäus]], capitán de la seleición campeona del mundu, facer col prestixosu [[Balón d'Oru|Balón d'Oru ''France Football'']] en [[Balón d'Oru 1990|1990]] y cola primer edición del [[Xugador Mundial de la FIFA]] en [[Xugador Mundial de la FIFA 1991|1991]]. Otru llogru que collecharon los alemanes foi que l'históricu ex-futbolista [[Franz Beckenbauer]] quien fuera campeón mundial en 1974, llogró agora'l títulu mundial como entrenador.<ref name="Beckenbauer">{{Cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/index.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=4 de mayu de 2016}}</ref> === Primeros torneos como Alemaña reunificada (1992-1999) === En coronándose campeona mundial n'Italia, los alemanes caltener nel visu del ésitu, na [[Eurocopa 1992]] depués d'esaniciar a la anfitriona {{sel|Suecia}} 3-2 en semifinales, algamaron la final.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña esanicia a la anfitriona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=216/match=6096/postmatch/report/index.html#alemania+esanicia+anfitriona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> Pero nel alcuentru decisivu foi vencida por {{sel|Dinamarca}} con un 2-0.<ref>{{Cita web |títulu=Historia - Dinamarca completó'l so cuentu d'hada ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro-finals/history/memories/newsid=1651184.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '92 - Dinamarca da la sorpresa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/overview/index.html#dinamarca+sorpresa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Dinamarca sospriende y ye campeona |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1992/matches/round=217/match=6098/postmatch/report/index.html#dinamarca+sospriende+campeona |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=5 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2016}}</ref> N'agostu de 1993, convertir na primer seleición n'ocupar el primer puestu del [[Clasificación mundial de la FIFA]], que foi instaurada pola FIFA pa midir el rendimientu y xerarquía de tolos selectivos nacionales del mundu acomuñaos a dicha organización. ==== Mundial d'Estaos Xuníos 1994 ==== Llegaron como favoritos a la so propia socesión al [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Mundial de 1994]] nos [[Estaos Xuníos]] pero fueron esaniciaos del tornéu en cuartos de final pola sorprendente {{sel|Bulgaria}} de [[Hristo Stoichkov]] por 1-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Estaos Xuníos 1994 - Un matagigantes nel estadiu de los Giants |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=796/match=3096/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Trunfu na Eurocopa d'Inglaterra 1996 ==== En 1996, siendo [[Berti Vogts]] el seleccionador y por cuenta de la [[Eurocopa 1996|Eurocopa d'Inglaterra]], Alemaña clasificar tres rematar primero del grupu 7 la eliminatoria, imponiéndose a {{self|Bulgaria}} por trés puntos enriba. Na [[Alemaña na Eurocopa 1996|fase final]] foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con {{self|Italia}}, {{self|República Checa}} y {{self|Rusia}}. Nel primer alcuentru venció a la seleición checoslovaca por 2-0 con goles de [[Christian Ziege]] y [[Andreas Möller]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52506/postmatch/report/index.html#alemania+amuesa+poderio |títulu=Alemaña amuesa'l so poderíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru imponer a Rusia por 3-0 con una destacada participación de [[Jürgen Klinsmann]], quien marcó doblete y [[Matthias Sammer]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52509/postmatch/report/index.html#klinsmann+puede+rusia |títulu=La calidá de Klinsmann vence a Rusia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> Nel últimu compromisu del grupu, empató ensin anotaciones con Italia, asina terminaron como primeros del grupu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=227/match=52511/postmatch/report/index.html#italia+esaniciada |títulu=Italia cai esaniciada |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final impunxéronse 2-1 a {{self|Croacia}}, nel cual nuevamente Klinsmann y Sammer marcaron los tantos pal trunfu xermanu, ente que'l croata [[Davor Šuker]] marcó'l descuentu pal so equipu.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=223/match=52913/postmatch/report/index.html#alemania+gana+ante+croacia+diez |títulu=Alemaña gana ante una Croacia con diez editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> En semifinales esaniciaron a la seleición anfitriona, {{self|Inglaterra}}, depués d'empatar el partíu qu'empecipiaron embaxo nel marcador con gol a los trés minutos d'[[Alan Shearer]], [[Stefan Kuntz]] empató al minutu 16. El partíu prosiguió a la prórroga y aína a los penales, los ingleses erraron en muerte súbita un tiru de [[Gareth Southgate]], ente que los alemanes col penal de Möller atinaron tolos sos tiros y avanzaron a la final.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=224/match=52916/postmatch/report/index.html#los penaltis cara+alemania |títulu=Los penaltis, de cara d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> La [[Final de la Eurocopa 1996|final]] de foi apostada'l [[30 de xunu]], nel [[Estadiu de Wembley (1923)|Estadiu de Wembley]] de [[Londres]]. Alemaña efrentó nuevamente a la [[Seleición de fútbol de República Checa|seleición de Chequia]], tres el primer alcuentru na primer fase enfrentar nun únicu partíu de 95 minutos. Na primera parte los dos selectivos caltuviéronse equilibraos, pero na segunda parte República Checa marcó un gol de penalti de [[Patrik Berger]] nel 59. Sicasí'l alemanes reaccionaron al ingresar de cambéu a [[Oliver Bierhoff]]. Nel minutu 73 Bierfhoff metió'l gol del empate; y yá na prórroga'l mesmu Bierhoff marcó'l gol d'oru p'Alemaña nel minutu 95. La invicta seleición d'Alemaña coronóse asina per tercer vegada como campeona de la Eurocopa tres la edición de 1980, rompiendo una seca de 16 años ensin ganala.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/matches/round=225/match=52917/postmatch/report/index.html#bierhoff+heroe+alemania |títulu=Bierhoff, héroe d'Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> [[Matthias Sammer]], foi reconocíu como'l futbolista del tornéu ya inclusive llogró la reconocencia internacional de la prensa al ganar el [[Balón d'Oru 1996|Balón d'Oru France Football 1996]].<ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 - El fútbol vuelve a casa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/overview/index.html#el+futbol+vuelve+casa |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=EURU '96 Xugador destacáu - L'ésitu de Sammer nel EURU '96 |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=1996/history-maker/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Francia 1998 ==== Mientres el [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|Mundial de Francia 1998]], los alemanes fueron esaniciaos nuevamente en cuartos de final, esta vegada a manes de {{sel|Croacia}}, que se cobró la revancha de 1996 –pos fueren esaniciaos polos xermanos en cuartos de la Eurocopa de 1996– enxaretándo-y un humillante 3-0 a la «Mannschaft». Foi'l postreru partíu n'[[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]] de toa una xeneración d'esitosos xugadores alemanes encabezadures por [[Lothar Matthäus]] quien se despidió col récor de partíos apostaos nos mundiales (25) y tamién el récor de ser llexendariu (compartíu col arqueru mexicanu [[Antonio Carbajal]] y l'arqueru italianu [[Gianluigi Buffon]]) de participaciones a los mundiales (5).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Francia 1998 - La xubilación alemana |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=1025/match=8783/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Participó per primer vegada na nueva [[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] na [[Copa FIFA Confederación 1999|edición de Méxicu 1999]]. Foi encuadrada nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 1999|grupu B]], la seleición quedó fora na primer fase dempués de gana-y a la [[Seleición de fútbol de Nueva Zelanda|seleición neozelandesa]] con resultancia de 2-0; y ser vencida por 0-4 per Brasil y 0-2 per Estaos Xuníos. === Años 2000 === ==== Eurocopa 2000 ==== Pa la [[Eurocopa 2000|Eurocopa de 2000]] celebrada en [[Bélxica]] y en [[Países Baxos]], Alemaña llogró la so [[Clasificación pa la Eurocopa 2000|clasificación nel grupu 3 de la UEFA]] onde tuvo como rivales a la [[seleición de fútbol de Turquía|seleición turca]], la [[Seleición de fútbol de Finlandia|seleición finlandesa]], y les débiles representantes [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|seleición norirlandesa]] y [[Seleición de fútbol de Moldavia|seleición moldava]]. Foi la seleición que más puntos atropó, un total de 19, sumando 6 victories, un empate y una derrota, con 20 goles a favor, y tan solo 4 en contra. Quedó encuadrada nel grupu A xuntu con {{sel|Inglaterra}}, {{sel|Portugal}} y {{sel|Rumanía}}. Nel [[Stade Maurice Dufrasne]] de [[Liexa]] (Bélxica) llogró un empate 1-1 ante la seleición rumana nel primer partíu.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña dexa dos puntos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64845/postmatch/report/index.html#alemania+dexa+puntos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu alcuentru, apostáu nel [[Stade du Pays de Charleroi]], cayó 0-1 ante la escuadra inglesa;<ref>{{Cita web |títulu=Importante trunfu inglés |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64847/postmatch/report/index.html#importante+trunfo+veríes |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> y nel postreru, apostáu nel [[Stadion Feijenoord]] de [[Rotterdam]], perdió de forma humillante por 0-3 ante la suplente seleición portuguesa.<ref>{{Cita web |títulu=Los suplentes lusos superen al campeón |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2000/matches/round=1458/match=64850/postmatch/report/index.html#los+suplentes+lusos+superiores |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=6 d'ochobre de 2003 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016}}</ref> Asina se peracabó la peor participación alemana nes Eurocopes xuntu cola del [[Eurocopa 2004|tornéu de 2004]], pos per primer vegada na so historia quedó esaniciada na ronda de grupos d'una fase final. Darréu'l seleccionador [[Erich Ribbeck]] arrenunció'l 21 de xunu.<ref name="dfbresignation">{{cita noticia |títulu=Ribbeck quits as Germans head home |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/euru2000/teams/germany/799959.stm |fechaaccesu=22 de xunetu de 2016 |obra=BBC |fecha=21 de xunu de 2000 |idioma=inglés}}</ref> El 3 de xunetu foi sustituyíu pol ex-futbolista [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2000/07/03/EMD20000703031MDP.pdf |títulu=Völler va faer de ponte |nome=Rainer |apellíu=Kalb |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=3 de xunetu de 2000 |páxina=31|formatu=[[PDF]]}}</ref> ==== Mundial de Corea y Xapón 2002 ==== Alemaña tuvo encuadrada nel [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2002|grupu 9 de les eliminatories]], en busca de la clasificación pal primer Mundial celebráu n'[[Asia]] que tamién foi'l primeru co-entamáu por dos países; Xapón y Corea del Sur. Esti grupu deparó un doble enfrentamientu, bien especial pola agafada rivalidá, contra {{sel|Inglaterra}}. Los sos otros rivales fueron {{sel|Finlandia}}, {{sel|Grecia}} y {{sel|Albania}}. Alemaña tuvo qu'allegar a repescar pa poder apostar el Mundial. Esto asocedió por una serie de resultancies adverses, como los empates (2-2 y 0-0) concedíos frente a Finlandia y sobremanera una doliosa gana ante Inglaterra por 1-5 en [[Múnich]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - El milagru d'Inglaterra en Múnich |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2008/m=3/news=milagru-inglaterra-munich-709867.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=11 de marzu de 2008 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí, en repescar, venció a la {{sel|Ucraína}} d'[[Andriy Shevchenko]] con un resultáu global de 5-2.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La hora de Ballack |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2009/m=7/news=hora-ballack-1084799.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=28 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Oliver_Kahn.jpg|thumb|270px|[[Oliver Kahn]], escoyíu'l meyor xugador y porteru de la Copa Mundial de 2002, primero na so posición que llogró ganar el Balón d'Oru del Mundial.]] Na fase de grupos del mundial, Alemaña tuvo encuadrada nel grupu E xunto a los sos pares de {{sel|Irlanda}}, {{sel|Camerún}} y {{sel|Arabia Saudita}}. Los sos trés alcuentros apostar en suelu xaponés. Debutó'l 1 de xunu nel [[Sapporo Dome]], frente a los saudinos, rival contra'l que se saldó cola mayor goliada de los xermanos en cualquier cita mundialista, yá que los venció por 8-0. La «aplastante victoria teutona» llegó al traviés del triplete de [[Miroslav Klose]] y los goles de [[Michael Ballack]], [[Carsten Jancker]], [[Thomas Linke]], [[Oliver Bierhoff]] y [[Bernd Schneider (futbolista)|Bernd Schneider]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golió a Arabia Saudita 8-0 |url=http://www.eluniverso.com/2002/06/01/0001/653/5D355C8EB0D743C287A8EB3943A8DF4D.html |editorial=L'Universu |fecha=1 de xunu de 2002 |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu partíu del grupu, empató a unu contra la [[Seleición de fútbol d'Irlanda|seleición de República d'Irlanda]], oldeo onde'l irlandeses empataron nos últimos intres del choque por aciu de [[Robbie Keane]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República d'Irlanda |url=http://web.archive.org/web/20140716141411/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950017/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Yá nel tercer duelu, apostáu'l 11 de xunu nel [[Estadiu Ecopa de Shizuoka|estadiu Ecopa]] de [[Shizuoka]], Alemaña ganó'l tercer partíu ensin munches dificultaes por 2-0 frente a Camerún, partíu nel cual l'arqueru [[Oliver Kahn]] realizó delles tapaes espectaculares; en tantu, les anotaciones fueron marcaes por [[Marco Bode]] al 50 y Miroslav Klose al 79. Asina llogró'l lideralgu del grupu camín de la segunda fase.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Camerún - Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20140716161918/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950100/match=43950035/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|octavos de final]], celebráu'l 15 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Jeju]] de [[Seogwipo]], venció 1-0 a {{sel|Paraguái}} por conductu d'[[Oliver Neuville]] al minutu 88.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - Paraguay |url=http://web.archive.org/web/20140716143919/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950200/match=43950049/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> [[21 de xunu|Seis díes dempués]], en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|cuartos de final]] apostó'l so primer alcuentru nel país [[Corea del Sur|surcoreanu]], específicamente'l [[Estadiu Mundialista de Ulsan|Estadiu Munsu]] d'[[Ulsan]], llograron vencer pola mínima a la seleición estauxunidense con gol de cabeza de [[Michael Ballack]] al 39 del alcuentru.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - EEXX |url=http://web.archive.org/web/20140701120945/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950300/match=43950058/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref> Na antoxana de la final, enfrentar col discutiniu [[Seleición de fútbol de Corea del Sur|seleición surcoreana]]. Nun ríxidu alcuentru, la «Mannschaft» imponer a la anfitriona por 1-0 con gol de Ballack al 75, clasificó asina nuevamente a una final el 25 de xunu nel [[Estadiu Mundialista de Seúl|Estadiu mundialista]] de [[Seúl]]. Lo negativu que dexó'l pase pa los de [[Rudi Völler]] foi la suspensión del citáu Ballack pa la final.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - Alemaña - República de Corea |url=http://web.archive.org/web/20140716155349/http://es.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/koreajapan2002/matches/round=43950400/match=43950061/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Carlos Jurado |url=https://www.marca.com/reportajes/2010/05/corea_y_japon_2002/2010/05/10/seccion_01/1273512315.html |títulu=Alemaña, ensin talentu pero na final editorial=Diariu Marca |fechaaccesu=18 de xunetu de 2016}}</ref> El rival de la [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2002|séptima final xermana]] yera la {{sel|Brasil}} de [[Ronaldo]], y diose cita nel [[Estadiu Internacional de Yokohama|estadiu de Yokohama]], el 30 de xunu. Yera un doble forgo, nel cual de decidía quien sería'l meyor xugador del tornéu que s'apostaba ente'l meyor porteru del mundu nesi momentu, [[Oliver Kahn]], frente al meyor delanteru d'esa cita, un renacíu Ronaldo. Yera la primer vegada que dambes naciones enfrentar nun Mundial. Con doblete del mentáu Ronaldo, Brasil imponer por dos goles a cero anque pa consuelu de los xermanos, Oliver Kahn llogró'l [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Balón d'Oru|Balón d'Oru]] y el [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|troféu Lev Yashin]] de la xusta.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 - La final más esperada |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=43950600/match=43950064/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2004 ==== Depués del subcampeonatu mundial llográu en 2002 y ganar la so clasificación nel grupu 5 de la eliminatoria venciendo 3-0 a {{sel|Islandia}}, Alemaña confirmó la so asistencia na docena edición de la Eurocopa celebrada nel país ibéricu, [[Portugal]]. Magar les altes mires, la seleición nun llogró avanzar a la segunda fase per segunda vegada consecutiva como na [[Eurocopa 2000|edición pasada]]. Foi asignada nel grupu D, el so debú dio'l 15 de xunu nel [[Estádio do Dragão]] de [[Porto]], en dichu compromisu empató cola seleición de Países Baxos por 1-1, [[Torsten Frings]] al 30 de partíu marcó la victoria parcial, pero nel minutu 81, el neerlandés [[Ruud van Nistelrooy]] igualó l'alcuentru.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Probe espectáculu en Porto |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059170/postmatch/report/index.html#probe+espectaculo+oporto |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Nel segundu apostáu'l 19 de xunu nel [[Estádio do Bessa XXI]] de [[Porto]], ante Letonia, el combináu xermanu complicóse la participación al nun llograr concretar la so primer victoria, empatando ensin goles.<ref>{{Cita web |autor=Toni Terrades Martí |títulu=Ensin recurso ante la cenicienta |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059178/postmatch/report/index.html#ensin+recurso+ante+cenicienta |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> El postreru partíu foi celebráu'l 23 de xunu nel [[Estádio José Alvalade]] de [[Lisboa]], polo tanto en —el duelu decisivu— cayó por 1-2 ante la [[Seleición de fútbol de la República Checa|seleición checa]], el mediocampista [[Michael Ballack]] marcaba'l gol de la clasificación a los cuartos de final, pero los checos remontaron el marcador con anotaciones de Heinz al 30 y Baroš al 77; asina'l combináu nacional sumó otru fracasu internacional.<ref>{{Cita web |títulu=Otru históricu esaniciáu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2004/matches/round=1581/match=1059187/postmatch/report/index.html#otru+historico+esaniciáu |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> Depués de dichu fracasu, [[Rudi Völler]] dimitió del puestu d'entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/news/newsid=199862.html#voller+dexa+seleccion |títulu=Völler dexa la seleición editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=24 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://elpais.com/diario/2004/06/25/deportes/1088114406_850215.html |títulu="Agora nun tendría creitu" |apellíu=Comas |nome=José |obra=[[El País (España)|El País]] |fecha=25 de xunu de 2004 |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Anfitriona del Mundial de 2006 ==== El 7 de xunetu de 2000, en reñíu sortéu, con doce voto a favor contra once pa [[Sudáfrica]], la [[FIFA]] concediólu a [[Alemaña]] la organización de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|decimoctava edición]] de la Copa Mundial de Fútbol. El 26 de xunetu de 2004, el exseleccionado Jürgen Klinsmann tornó a Alemaña pa ocupar el so nuevu puestu d'entrenador del equipu nacional d'Alemaña, asocediendo al so antiguu compañeru d'equipu y atacante [[Rudi Völler]].<ref>{{Cita publicación |url=http://hemeroteca-paginas.mundodeportivo.com/EMD02/PUB/2004/07/27/EMD20040727029MDP.pdf |títulu=Klinsmann yá ye seleccionador y cuntaría con Ailton |publicación=[[Mundo Deportivo]] |fecha=27 de xunetu de 2004 |páxina=29|formatu=[[PDF]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://futbol.as.com/futbol/2004/07/27/mas_futbol/1090909639_850215.html |títulu=Klinsmann va dirixir a la seleición hasta 2006 |obra=[[As (periódicu)|AS]] |fecha=27 de xunetu de 2004}}</ref> Klinsmann entamó darréu un ambiciosu y agresivu proyeutu con cuenta de modernizar la xerencia del equipu. Trayendo a [[Oliver Bierhoff]], otru atacante alemán, recibió sofitu nel espardimientu de les xeres de rellaciones públiques previstes. Amás, creó un nuevu movimientu p'alicar el envejeciente equipu tres la desastrosa prestación mientres la Eurocopa de 2004. La falta de compromisos oficiales tuvo de resultes una sensible baxa d'Alemaña nel [[ranking FIFA]] yá que ocupó la so peor posición en marzu de 2006 (22°). Aun así, la «Mannschaft» tuvo un bon desempeñu na [[Copa FIFA Confederación 2005|Confederaciones de 2005]], qu'entamó al rematar tercera practicando un fútbol abiertamente ofensivo. [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Encabezaron el grupu A]], que ganaron depués d'imponese 4-3 a {{sel|Australia}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Australia |url=http://web.archive.org/web/20100723193913/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030002/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> 3-0 a {{sel|Túnez}},<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Túnez-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20100826003136/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030005/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> y empatar 2-2 con {{sel|Arxentina}}.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Arxentina-Alemaña |url=http://web.archive.org/web/20121101235930/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030010/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> En semifinales foi esaniciada por {{sel|Brasil}} con un marcador de 2-3, con anotaciones alemanes de [[Lukas Podolski]] y [[Michael Ballack]]; y dos d'[[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] y un penal de [[Ronaldinho]] pa los brasilanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Brasil |url=http://web.archive.org/web/20111219074302/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030013/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref> Nel partíu pol tercer puestu vencieron 4-3 a {{sel|Méxicu}} con goles alemanes de Podolski, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Robert Huth|Huth]] y Ballack; y dos de [[Jared Borgetti]] y unu de [[Francisco Fonseca]] pa los mexicanos.<ref>{{Cita web |títulu=Copa FIFA Confederación Alemaña 2005 - Alemaña-Méxicu |url=http://web.archive.org/web/20090611233259/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/matches/match=85030015/report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2005}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Confederaciones 2005 |url=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/tournaments/archive/tournament=101/edition=8503/overview.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Wm-oly-de-cr.jpg|thumb|Aficionaos alemanes reparen el partíu inaugural nel [[Estadiu Olímpicu de Múnich|Parque Olímpicu]] de [[Múnich]].]] Alemaña ingresó direutamente al [[Grupu A de la Copa Mundial de Fútbol de 2006|Grupu A]] de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Copa Mundial]] como sede organizadora de la mesma, acompañáu por {{Sel|Ecuador}}, {{Sel|Polonia}} y {{Sel|Costa Rica}}. Apostó'l partíu inaugural de Acopar frente a {{sel|Costa Rica}} nel [[Allianz Arena]] de [[Múnich]], el día 9 de xunu. L'equipu xermánicu poner en ventaya rápido con un gol de [[Philipp Lahm]], apenes seis minutos dempués d'empezáu l'alcuentru, anque'l conxuntu centroamericanu llogró empatar el partíu pocu dempués per mediu de [[Paulo Wanchope]]. Sicasí, l'alemán [[Miroslav Klose]] volvió poner al so equipu enriba antes de llegar a los venti minutos de la primer parte. Yá nel segundu tiempu, el mesmu xugador anotó'l tercer tantu p'aumentar la diferencia, a pesar de que Wanchope descontó más tarde. [[Torsten Frings]] foi'l xugador qu'anotó l'últimu gol de los [[Europa|europeos]] pal 4-2 definitivu, a tan solu trés minutos de la finalización del alcuentru. Polos sos dos goles, el futbolista Miroslav Klose foi escoyíu ''Xugador Budweiser del partíu'',<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |títulu=Klose, Xugador Budweiser frente a Costa Rica |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=19270.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> que de casualidá esi mesmu día festebaja el so cumpleaños númberu 28. Cinco díes más tarde, Alemaña tuvo d'enfrentase a Polonia. El partíu llevar a cabu nel [[Signal Iduna Park]], de la ciudá de [[Dortmund]], y presentóse como'l más complicáu pal conxuntu xermánicu dientro de la fase de grupos, que depués de noventa minuto de incesable engarradiella, atopó'l gol gracies a [[Oliver Neuville]] en tiempu de descuentu de la segunda parte. [[Philipp Lahm]] foi escoyíu como'l ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |títulu=Lahm, Xugador Budweiser frente a Polonia |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/news/newsid=17944.html |fechaarchivu=31 de marzu de 2017 }}</ref> El trunfu llográu frente a la seleición polaca, sumáu al llográu díes antes frente a Costa Rica y al gran desempeñu del {{Sel|Ecuador|conxuntu ecuatorianu}} (que tamién ganó a les mesmes seleiciones), asitiaron a Alemaña direutamente nos octavos de final de la Copa, díes antes de tener qu'enfrentase al equipu [[América del Sur suramericanu]] pa cerrar la fase de grupos. [[Ficheru:Wm 2006 autokorso.jpg|thumb|Aficionaos alemanes flamean la [[Bandera d'Alemaña|bandera]] tres la clasificación a la segunda ronda.]] El 20 de xunu, les seleiciones d'Alemaña y Ecuador presentar nel [[Estadiu Olímpicu de Berlín]] coles mires de definir cuál de dambos remataría ganando'l grupu y cual terminaría en segundu llugar (dambos equipos yá taben clasificaos a la siguiente ronda). Bastaron solamente cuatro minutos por que'l conxuntu xermánicu abriera'l marcador per mediu de Miroslav Klose, mesmu xugador que convirtió'l segundu tantu a solamente minutos de qu'acabe'l primer tiempu. [[Lukas Podolski]] dio cifres definitives al partíu depués d'anotar el terceru nos minutos iniciales del segundu periodu. D'esa manera, Alemaña clasificóse primer na zona per quinta vegada consecutiva na historia. [[Michael Ballack]] foi electu ''Xugador Budweiser del partíu''.<ref>{{Cita web |url=http://www.noticias.info/2006-06-20/news-74674-source-2-mundial-futbol-alemania-xugador-budweiser-del partíu-ecu-ger-michael-ballack-ger |títulu=Ballack, Xugador Budweiser frente a Ecuador |fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> Imponer por 2-0 a {{sel|Suecia}} n'octavos. En cuartos túvose que recurrir a la riola de penaltis —un exerciciu onde la «Manschaft» suel ser efectiva– pa esaniciar a {{sel|Arxentina}} con memorable actuación del cancerbero [[Jens Gerhard Lehmann|Jens Lehmann]] qu'atayó dos penaltis.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Lehmann y el papelín |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410300/match=97410057/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> La semifinal ante {{sel|Italia}} foi'l partíu más vibrante de la xusta. Alemaña solo venció nes acabadures de la prórroga con dos goles de [[Fabio Grosso]] (119 min.) y [[Alessandro Del Piero]] (121 min.).<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 - Un cuentu ensin final feliz |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=97410400/match=97410061/classic-match/index.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=19 de mayu de 2016}}</ref> El partíu pol tercer llugar vio a Alemaña superar ensin problemes por 3-1 a {{sel|Portugal}} en mediu de l'allegría popular. En rematando tercera, Jürgen Klinsmann arrenunció como seleccionador yá que tornó anovar el so contratu, informando a la DFB la so decisión el 11 de xunetu de 2006.<ref>{{Cita web |url=https://www.elmundo.es/mundial/2006/2006/07/11/portada/1152654508.html |títulu=Klinsmann dexa la seleición alemana |fecha=11 de xunetu de 2006 |fechaaccesu=15 de xunetu y 2016 |autor=[[Axencia EFE]] |obra=[[El Mundo (periódicu)|El Mundo]]}}</ref> [[Miroslav Klose]], autor de 5 goles, axudicóse la [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] de la xusta. Per otru llau, esti Mundial tamién llanzó al estrellalgu a xugadores nuevos que taríen destinaos a tener protagonismu nel futuru, como [[Philipp Lahm]], [[Bastian Schweinsteiger]] o [[Lukas Podolski]] (esti postreru ganador del gallardón al [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu). === Yera Joachim Löw === ==== Eurocopa 2008 ==== [[Ficheru:Michael_Ballack_2009.jpg|thumb|[[Michael Ballack]], el capitán de la seleición alemana hasta 2010.]] [[Joachim Löw]], quien fora asistente de Klinsmann nel procesu anterior, tomó'l cargu de seleccionador del equipu alemán en xunetu de 2006 depués de que Klinsmann decidiera nun anovar el so contratu. Siempres animáu por una filosofía de xuegu d'ataque, Alemaña sobrevoló les [[Clasificación pa la Eurocopa 2008|eliminatories a la Eurocopa 2008]] con 27 puntos (8 victories, 3 empates y 1 derrota) convirtiéndose na primer seleición europea en clasificase a la xusta. La [[Eurocopa 2008|fase final]] quedó encuadrada nel grupu B xuntu con {{sel|Austria}}, {{sel|Croacia}} y {{sel|Polonia}}. Nel so debú en [[Klagenfurt]] venció 2-0 a Polonia con goles del polacu nacionalizáu alemán, [[Lukas Podolski]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence con solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300685/postmatch/report/index.html#alemania+vence+solvencia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués cayó ante la seleición croata 1-2 con anotaciones de [[Darijo Srna]] y [[Ivica Olić]] pa los croates, mientres Podolski encurtió'l marcador final.<ref>{{Cita web |títulu=Croacia amuesa los sos credenciales |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300693/postmatch/report/index.html#croacia+amuesa+credenciales |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Nel so partíu final venció a los co-organizadores austriacos, [[Michael Ballack]] marcó l'únicu tantu. Alemaña clasificó como segunda del so grupu.<ref>{{Cita web |títulu=Ballack mete a Alemaña en cuartos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15093/match=300700/postmatch/report/index.html#ballack+mete+alemania+cuartos |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En cuartos de final, imponer por 3-2 a {{sel|Portugal}}. Naquel partíu, les máximes figures alemanes, [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]], [[Miroslav Klose|Klose]] y [[Michael Ballack|Ballack]] marcaron los trés tantos contra los dos de los portugueses de [[Hélder Postiga]] y [[Nuno Gomes]].<ref>{{Cita web |títulu=Muncha Alemaña pa Portugal |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15094/match=301699/postmatch/report/index.html#muncha+alemania+pa+portugal |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=20 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> En semifinales, pol mesmu marcador esaniciaron a {{sel|Turquía}}. [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]] y [[Miroslav Klose|Klose]] marcaron los dos primeros goles, y [[Philipp Lahm]] marcó'l terceru al minutu 90, depués de que'l turcu [[Semih Şentürk|Şentürk]] empatara nel minutu 86.<ref>{{Cita web |títulu=Lahm mete a Alemaña na final |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15095/match=301697/postmatch/report/index.html#lahm+mete+alemania+final |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> Dempués de doce años, Alemaña nuevamente apostó una final depués d'aquella n'Inglaterra 1996 ante República Checa. La final apostar en [[Viena]] con una afición llocal en contra y una seleición española histórica. Aun así, foi un alcuentru bien reñíu, el gol de [[Fernando Torres]] al minutu 33 sentenció la final pa la seleición de {{sel|España}}.<ref>{{Cita web |títulu=España, campeona d'Europa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2008/matches/round=15096/match=301696/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=30 de xunu de 2008 |fechaaccesu=28 de xunu de 2016}}</ref> ==== Mundial de Sudáfrica 2010 ==== Reiniciaes les [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|eliminatories camín de Sudáfrica 2010]], Alemaña volvió apoderar ensin problemes el so grupu de clasificación (26 puntos, 8 victories y 2 empates). A poques selmanes del tornéu una cascada de mancadures, ente les cualos la del capitán [[Michael Ballack]], obligó a Löw a llamar a xugadores de la sub-20 ente los cualos destacaben [[Mesut Özil]], [[Thomas Müller]] y [[Sami Khedira]]. Nel [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial de Sudáfrica de 2010]], [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|el conxuntu alemán tuvo integráu]] nel [[Grupu D de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|Grupu D]] y tuvo como rivales a {{sel|Australia}}, {{sel|Ghana}} y {{sel|Serbia}}. Alemaña ganólu 4-0 a la seleición australiana, con goles de Lukas Podolski (8), Klose (26), [[Thomas Müller]] (68) y [[Cacau]] (70).<ref>{{Cita web |títulu=Siempres Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=siempres-alemania-1242606.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Sicasí nel siguiente foi vencida pola seleición serbia por 0-1.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña descarrila (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-descarrila-1249106.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=18 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Ganar ante los serbios obligó al combináu a sacar el trunfu frente a los ghanianos, que si s'amenó, anque con muncho entueyu [[Mesut Özil]] marcó l'únicu gol nel minutu 60.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña sonri más (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-sonrie-mas-1255492.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=23 de xunu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> El choque foi nel [[Estadiu Free State]] de [[Bloemfontein]], el 27 de xunu de 2010, practicando un fútbol vistoso n'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|octavos de final]] frente a {{sel|Inglaterra}} consiguió un trunfu históricu de 4-1. Primero Klose y Podolski adelantraron el marcador 2-0, pero'l descuentu inglés llegó por conductu de [[Matthew Upson]], y más tarde [[Frank Lampard]] con un tiru de fora del área ponía'l 2-2 antes del descansu, sicasí l'árbitru uruguayu [[Jorge Larrionda]] determinó que'l balón nun ingresó a la portería y anuló el tantu, dichu gol foi comparáu col gol pantasma de la final de 1966—. Nel segundu tiempu, Thomas Müller marcó un doblete que sentenció'l partíu (67 y 70).<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, contundente (4-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=6/news=alemania-contundente-1260913.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=27 de xunu de 2010 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El rival en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|cuartos de final]] foi'l mesmu que va cuatro años, {{sel|Arxentina}}, esta vegada empobinada pol ex-futbolista [[Diego Armando Maradona|Diego Maradona]]. El partíu foi apostáu'l 3 de xunetu, nel [[Estadiu Green Point]] de [[Ciudá del Cabu]]. Müller a los trés minutos adelantró al so equipu, magar la presión arxentina por empatar, la igualada nun se concretó. Nel segundu tiempu, Klose con dos tantos y [[Arne Friedrich]] al 74, anularon les esperances de los suramericanos poniendo'l 4-0 lapidario. Per tercer vegada consecutiva en mundiales, el teutones clasificaron a les semifinales.<ref> As.com [http://futbol.as.com/futbol/2010/07/03/mas_futbol/1278108035_850215.html «Müller calla a Maradona y a toa Arxentina»]</ref><ref>{{Cita web |títulu=Alemaña destrúi'l suañu arxentín (0-4) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-destrúi-sueno-arxentín-1266663.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=España sufre, Alemaña afara |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=espana-sufre-alemania-afara-1267620.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Sicasí {{sel|España}} volvió ser verduga de los alemanes na semifinal, con gol de cabeza de [[Carles Puyol]] nel minutu 73.<ref>{{Cita web |títulu=Fabulosa España (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=fabulosa-espana-1269690.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=7 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref> Axudicándose col tercer llugar del certame'l día 10 de xunetu nel [[Estadiu Nelson Mandela Bay]], la seleición ganó nun vistosu alcuentru por 3-2 a {{sel|Uruguái}}, con Müller (19), [[Marcell Jansen]] (56) y Khedira (82), ente que pa los suramericanos los goles fueron convertíos por [[Edinson Cavani]] y [[Diego Forlán]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña puede cola garra charrúa (2-3) |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=alemania-puede-con-garra-charrua-1271463.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Jaime Rincón |títulu=Un consuelu sublime |url=https://www.marca.com/marcador/futbol/2010/mundial/3_y_4_puestu/uru_ale/ |editorial=Diariu Marc |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=La Mannschaft demuestra'l so calter |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2010/m=7/news=mannschaft-demuestra-caracter-1272130.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=10 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=21 de xunetu de 2016}}</ref> Thomas Müller foi doblemente gallardoniáu como [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Bota d'Oru|Bota d'Oru]] (mayor goliador) con 5 goles y [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al meyor xugador mozu|meyor xugador nuevu]] del tornéu, ente que l'esperimentáu atacante [[Miroslav Klose]], autor de 4 tantos na guerra, igualó la marca de [[Gerd Müller]] con 14 goles. ==== Eurocopa 2012 ==== Como paez volvese costume con Joachim Löw, les [[Clasificación pa la Eurocopa 2012|eliminatories pa la Eurocopa 2012]] fueron un verdaderu paséu triunfal, algamando'l plenu de victories (10 de 10) nel grupu A del preliminar. Tres un arranque esperanzador na [[Eurocopa 2012|fase final]] con cuatro victories al filo ante {{sel|Portugal}} (1-0),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez da los puntos a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003322/postmatch/report/index.html#gomez+puntos+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=9 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Países Baxos}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Mario Gomez impon la so llei |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003329/postmatch/report/index.html#mario+gomez+impon |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=17 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> {{sel|Dinamarca}} (2-1),<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña, a cuartos como líder del Grupu B |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15172/match=2003338/postmatch/report/index.html#alemania+cuartos+como+lider+grupu+b |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> en primer ronda, y 4-2 ante {{sel|Grecia}} en cuartos,<ref>{{Cita web |títulu=Özil bailla sobre'l Sable Gdansk |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15173/match=2003344/postmatch/report/index.html#ozil+bailla+sobre+arena+gdansk |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña venció 1-2 en semifinales ante'l so ''bestia negra'' histórica, la [[seleición de fútbol d'Italia|seleición italiana]], con sensacional actuación del ariete xugador [[Mario Balotelli]] quien marcó un doblete.<ref>{{Cita web |títulu=Balotelli desmantela a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2012/matches/round=15174/match=2003379/postmatch/report/index.html#balotelli+desmantela+alemania |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=28 de xunu de 2012 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2016}}</ref> Esti tornéu dio per concluyida la particular ''lluna de miel'' ente Joachim Löw y la prensa alemana que-y reprochó un enfoque románticu del fútbol (xuegu guapu pero ensin títulos). Sicasí, Alemaña demostró una gran regularidá nos últimos torneos, con cuatro semifinales consecutives dende'l 2006 y un récor de 15 victories oficiales consecutives en partíos de competición oficial ente'l 10 de xunetu de 2010 (Alemaña 3-2 Uruguái) y el 22 de xunu de 2012 (Alemaña 4-2 Grecia).<ref>goal.com [http://www.goal.com/es/news/469/euro-2012/2012/06/22/3194038/fotogaler%C3%ADa-el-nuevu-r%C3%A9cord-de-alemania-con-15-victories-en fila Nuevu récor d'Alemaña con 15 victories en ringlera en torneos oficiales»]</ref> ==== Tetracampeonatu nel Mundial de Brasil 2014 ==== [[Ficheru:Germany lifts the 2014 FIFA World Cup.jpg|350px|thumb|[[Lukas Podolski|Podolski]] llevantando'l troféu de la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]].]] Alemaña apostó la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatoria aldu al Mundial 2014]] nel grupu C de la zona europea. Al ganar 3-0 a {{sel|Irlanda}}, el [[11 d'ochobre]] de [[2013]] en [[Colonia (Alemaña)|Colonia]], certificó la so presencia al [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial de Brasil 2014]] con una xornada d'antelación. Como sueli ser la tónica con [[Joachim Löw]], la «Mannschaft» algamó númberos demoledores na eliminatoria: 10 partíos xugaos, 9 victories, 1 empate, 36 goles marcaos y 10 encaxaos. [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mientres el Mundial]], la «Mannschaft» tuvo encuadrada nel [[Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16|grupu G]], como cabeza de serie, xunto a les seleiciones de [[Seleición de fútbol de Portugal|Portugal]], [[Seleición de fútbol d'Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] y [[Seleición de fútbol de Ghana|Ghana]]. Nel so debú, apostáu'l 16 de xunu nel [[estadiu Fonte Nova]] de [[Salvador de Bahia|Salvador]], venció con un contundente 4-0 a la [[Seleición de fútbol de Portugal|seleición portuguesa]] con triplete de [[Thomas Müller]] y gol de cabeza de [[Mats Hummels]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mueller impulsa a Alemaña (4-0) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186475/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=16 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel segundu, ante la [[Seleición de fútbol de Ghana|escuadra ghaniana]] rescató un empate de 2-2. Los goles alemanes fueron obra de Klose nel minutu 51 y [[Mario Götze]] al 71, ente que pa los africanos anotaron [[André Ayew]] (54) y [[Asamoah Gyan]] (63). Aquel alcuentru tuvo cita'l 21 de xunu nel [[Estadiu Castelão|Castelão]] de [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]].<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Klose salva a Alemaña (2-2) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186493/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=21 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Nel últimu choque del grupu, apostáu'l 26 de xunu na [[Arena Pernambuco]] de [[Recife]], llogró la so segunda victoria frente a Estaos Xuníos por 1-0 con anotación de Müller al minutu 55.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña suma y sigue (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186469/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=26 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Al rematar la primer fase lideró dichu grupu con 7 unidaes, frutu de dos victories. Nel partíu d'[[Octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|octavos de final]], celebráu'l 30 de xunu nel [[Estadiu Beira-Rio]] de [[Porto Alegre]], midióse ante la [[Seleición de fútbol d'Arxelia|seleición arxelina]] ganando na prórroga por 2-1, por conductu d'[[André Schürrle]] al minutu 92 y [[Mesut Özil]] al 119.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña estrumir (2-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255951/match=300186460/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=30 de xunu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> El 4 de xunetu nel [[Estadiu Maracaná]], yá na ronda de [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|cuartos]] venció a [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] pola mínima con gol de cabeza de Hummels nel minutu 12. Asina llogró avanzar a semifinales per cuarta vegada consecutiva dende'l mundial de 2002.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña, a semifinales con solvencia (0-1) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255953/match=300186485/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=4 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> [[Ficheru:Mario Götze, Germany national football team (07).jpg|miniatura|derecha|180px|[[Mario Götze]] marcó'l gol na [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Final del Mundial de Fútbol de 2014]].]] Sicasí, el 8 de xunetu nel [[estadiu Mineirão]] de [[Belo Horizonte]], Alemaña consiguiría en [[Semifinales de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|semifinales]] unu de les mayores fazañes de la historia del fútbol al vencer al país organizador, [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]], por un abuitáu marcador de 7-1, convirtiéndose na mayor derrota de la «Scratch» na so historia.<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Mineirazo alemán (1-7) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255955/match=300186474/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Müller abrió'l marcador al minutu 11 tres un error de marca brasilana nun tiru d'esquina, once minutos dempués el 2-0 cayó al 22 por conductu de [[Miroslav Klose|Klose]] pa convertise nel máximu goliador de la historia de los mundiales, con 16 dianes, superando a [[Ronaldo]] quien dexó la so marca en 15.<ref>{{Cita web |url=http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml |títulu=Miroslav Klose supera a Ronaldo a lo más artilleru en Mundiales |obra=Radio Bio Bio (Chile) |autor=Iván Oliveros |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=14 de xunetu de 2014|urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://brasil2014.biobiochile.cl/notes/2014/07/08/miroslav-klose-supera-a-ronaldo-como-maximo-artilleru-en-mundiales.shtml|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> Dempués del segundu gol, los alemanes primieron a los brasilanos en cada salida, lo que rindió frutos, una y bones el mediocampista [[Toni Kroos]] anotó'l doblete más rápidu de los mundiales, en tan solo 69 segundos (24 y 25).<ref>{{Cita web |títulu=Toni Kroos na historia al anotar el doblete más rápidu en Mundiales |url=http://www.24horas.cl/deportes/mundialbrasil2014/toni-kroos-en-la historia-al-anotar-el doblete-mas-rapido-en-mundiales-1319969 |editorial=24 hores |fecha=8 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=18 de mayu de 2016}}</ref> Alemaña con anotación de [[Sami Khedira]] al 29 yá goliaba contundentemente a la escuadra anfitriona por 5-0 antes de la media hora de xuegu. Na segunda metá, André Schürrle marcó doblete al 69 y al 79; y casi a la fin del alcuentru, [[Oscar (futbolista brasilanu)|Oscar]] marcó la única anotación brasilana. De resultes el partíu foi bautizáu como'l [[Semifinal de la Copa Mundial de Fútbol de 2014 ente Brasil y Alemaña|«Mineirazo»]] y pasó a la historia como la semifinal con más goles na historia de los mundiales y la mayor goliada a un país anfitrión y campeón del mundu. [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Alemaña xugó la so octava final histórica y la so tercera]] ante {{sel|Arxentina}}, el domingu [[13 de xunetu]] de [[2014]], nel [[Estadiu Maracaná|Maracaná]] de [[Rio de Janeiro]]. Alemaña llogró imponese por 1-0 na prórroga al minutu 113 con solitariu gol de [[Mario Götze]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - ¡Alemaña, tetracampeón mundial! (1-0 t.s.) |url=http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255959/match=300186501/match-report.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial de la FIFA Brasil 2014 - Alemaña reina, Brasil emociona al mundu |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2015/m=1/news=alemania-reina-brasil-emociona-al mundu-2499246.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=17 de mayu de 2016}}</ref> asina s'axudicó la so cuarta estrella mundial, convirtiéndose nel primer país européu en coronase nel [[América|continente americanu]].<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña pon fin a la maldición europea |url=http://es.uefa.com/worldcup/news/newsid=2123501.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.vanguardia.com.mx/alemaniaprimercampeoneuropeoenamerica-2113000.html |títulu=Alemaña, primer campeón européu n'América |obra=Vanguardia (Méxicu) |autor=Notimex |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=13 de xunetu de 2014}}</ref> [[Manuel Neuer]] foi gallardoniáu col [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Guante d'Oru|guante d'oru]] de la xusta, colo cual llogró vencer al costarricense [[Keylor Navas]] y al arxentín [[Sergio Germán Romero|Sergio Romero]].<ref>{{Cita web |url= http://www.foxsportsla.com/noticias/162840-manuel-neuer-foi-el meyor arqueru-del mundial?country=co |títulu= Neuer foi'l meyor arqueru del mundial |obra= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |autor= [[Fox Sports (Llatinoamérica)|Fox Sports]] |fecha=13 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=28 de xunetu de 2016}}</ref> Pela so parte [[Thomas Müller]] algamó los 10 goles en tan solo 13 partíos apostaos cola seleición en [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Sudáfrica 2010]] y Brasil 2014, quedando a 6 goles del máximu artilleru [[Miroslav Klose]]. La escuadra xermana remató'l mundial de forma invicta con seis trunfos y un empate, de la mesma siendo la meyor ofensiva con 18 goles y apenes cuatro encaxaos; amás caltuvo la portería invicta en cuatro de los siete partíos apostaos.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/statistics/teams/goal-scored.html |títulu=Selecciones por cantidad de goles |autor=FIFA.com |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> ==== Eurocopa 2016 ==== En llogrando la so cuarta Copa Mundial en Brasil, Alemaña debutó na clasificación como llocal el 7 de setiembre de 2014, en [[Dortmund]], impúnxose 2-1 sobre {{self|Escocia}} con doblete de [[Thomas Müller]], ente que l'escocés [[Ikechi Anya]] marcó'l tantu pal so país.<ref>{{Cita web |títulu=Müller, protagonista nel trunfu xermanu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013815/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 11 d'ochobre, Alemaña cayó en [[Varsovia]] por 2-0 ante {{self|Polonia}} con anotaciones de [[Arkadiusz Milik|Milik]] y [[Sebastian Mila|Mila]].<ref>{{Cita web |títulu=Históricu trunfu de Polonia ante Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013860/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=11 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 d'ochobre, Alemaña comprometió la so participación na fase final n'empatando 1-1 ante {{self|Irlanda}}, como anotadores, [[Toni Kroos]] pa teutones y l'irlandés [[John O'Shea]] empareyó nel tiempu de compensación.<ref>{{Cita web |títulu=O'Shea amarga a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013883/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 14 de payares en [[Núremberg]], trunfaron 4-0 ante'l debutante {{self|Xibraltar}} con dos goles de Müller, [[Mario Götze|Götze]] y autogol de Yogan Santos.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña endrecha l'aldu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013893/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=14 de payares de 2014 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 29 de marzu de 2015, llogró'l trunfu por 2-0 ante {{self|Xeorxa}} en [[Tifis]], con anotaciones de [[Marco Reus]] y Müller.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña vence ensin problemes en Xeorxa |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013936/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=29 de marzu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na sesta fecha apostada'l 13 de xunu golió 7-0 a Xibraltar en Faru, Portugal, [[André Schürrle]] marcó triplete, [[Max Kruse]] llogró un doblete, Bellarabi y Gündoğan completaron el marcador.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña golia a Xibraltar |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013955/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=13 de xunu de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> El 4 de setiembre en [[Frankfurt del Main]], con gol de Müller y doblete Götze, Alemaña impúnxose 3-1 a Polonia pa recuperar el lideralgu de la clasificación.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña toma'l lideralgu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2013980/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=4 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Trés díes depués con un trunfu 3-2 en [[Glasgow]] ante Escocia'l teutones averaron la so participación nel [[Eurocopa 2016|eventu final de Francia]], Müller foi destacar por marcar doblete, ente que Gündoğan marcó l'anotación de la victoria.<ref>{{Cita web |títulu= Müller fai tou más senciellu |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014007/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Pero'l 8 d'ochobre, consiguió la so segunda gana ante Irlanda en [[Dublín]], [[Shane Long]] convirtió'l trunfu irlandés.<ref>{{Cita web |títulu=Irlanda sospriende a Alemaña |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014023/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 d'ochobre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na última fecha, consiguieron la clasificación en venciendo sufridamente 2-1 a Xeorxa en [[Leipzig]], Müller de penal, y Kruse, pa los xeorxanos, Kankava marcó dende fora del área.<ref>{{Cita web |títulu=Pase xermanu ensin rumbos |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000446/match=2014048/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=7 de setiembre de 2015 |fechaaccesu=22 de xunu de 2016}}</ref> Na fase final, foi-y asignáu'l grupu C, xuntu con [[Seleición de fútbol d'Ucraína|Ucraína]], [[Seleición de fútbol de Polonia|Polonia]] y [[Seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|Irlanda del Norte]]. El so debú foi'l día 12 de xunu en [[Lille]], con victoria por 2-0 ante la seleición ucraína.<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Espectáculu ensin goles en Saint-Denis |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017881/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=16 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Darréu igualó ensin anotaciones frente a Polonia, el 16 de xunetu en [[Saint Denis]].<ref>{{Cita web |autor=Guille Honrubia |títulu=Alemaña amuesa la so solvencia |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000448/match=2017889/postmatch/report/index.html |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=12 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> El so últimu compromisu foi contra Irlanda del Norte, el 21 de xunu en [[París]], con una curtia resultancia de 1-0; Alemaña avanzó a octavos de final como líder del so grupu con siete puntos y meyor diferencia de goles que Polonia.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2382391.html |títulu=Alemaña consiguir partíu a partíu editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=22 de xunu de 2016 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> Yá n'octavos de final impúnxose 3-0 con destacada participación de [[Julian Draxler]], a la [[Seleición de fútbol de Eslovaquia|seleición eslovaca]], el 26 de xunu en Lille.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/season=2016/matches/round=2000744/match=2018000/postmatch/report/index.html |títulu=Alemaña mete una marcha más |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=26 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2385189.html |títulu=Draxler renaz con Alemaña |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=27 de xunu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> En cuartos de final empató 1-1 cola [[Seleición de fútbol d'Italia|seleición d'Italia]] en tiempu regular; con casi nules oportunidaes de recuperar la resultancia, el partíu prosiguió a la riola de penales. Históricamente los xermanos nun solíen perder en penales pero tampoco vencer a los italianos, darréu foi vencedora por 6:5 nuna errática riola y pollo clasificó per octava vegada a una semifinal d'Europa.<ref>{{Cita web |autor=Gonzalo Aguado |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387346.html |títulu=Venganza xermana dende los once metros |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2387624.html |títulu=A Löw funcióna-y el so plan ante Italia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=3 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Cayó 2-0 na semifinal ante la [[Seleición de fútbol de Francia|seleición francesa]] con goles d'[[Antoine Griezmann]] en Marsella. Col rendimientu estadísticu mientres el tornéu ocupó'l cuartu puestu dempués de Gales, Francia y Portugal.<ref>{{Cita web |autor=Steffen Potter |url=http://es.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=2389638.html |títulu=Por qué Alemaña nun pudo con Francia |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=8 de xunetu de 2016 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Alemaña foi ampliu dominador del partíu con Francia colo cual Joachim Low en conferencia de prensa catalogó de tener mala suerte en nun concretar les aiciones que tuvieron de gol. ==== Campeona de Acopar Confederaciones de Rusia 2017 ==== {{Imaxe múltiple |posición_tabla = right |direición = vertical |anchu = 300 |texto = Alineación del equipu frente a {{sel|Camerún}}. Celebración del títulu consiguíu. |semeya1 = Germany national football team 2017.jpg |semeya2 = Germany Confederations Cup 2017.jpg }} Alemaña ganó'l so derechu a participar na copa como «[[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeona Mundial de 2014]]», [[Joachim Löw]] para dichu tornéu convocó un escoyíu alternativu, siendo'l más nuevu del certame.<ref>{{Cita web |autor=David Palomo |url=https://www.elespanol.com/deportes/futbol/internacional/20170628/227228022_0.html |títulu=Los cuatro razones poles qu'Alemaña llevó al so equipu B a Acopar Confederaciones |editorial=L'español.com |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Tuvo encuadrada]] nel [[Grupu B d'Acopar FIFA Confederación 2017|grupu B]] y tuvo de rivales a los combinaos nacionales de {{sel|Chile}}, {{sel|Australia}} y {{sel|Camerún}}. Nel so primer partíu de la fase de grupos, venció 3-2 a los australianos, con goles de [[Lars Stindl]], [[Julian Draxler]] y [[Leon Goretzka]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334890/match-report.html |títulu=Alemaña gana ensin sobra-y demasiáu (2-3) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=19 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu alcuentru, enfrentar al bicampeón de Suramérica, empató por 1-1 con gol de Lars Stindl nel minutu 41, y otru del chilenu [[Alexis Sánchez]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334884/match-report.html |títulu=Chile y Alemaña roblen tables en duelu entreteníu (1-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=22 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Nel so postreru partíu de grupu, venció por 3-1 a los africanos, con dos anotaciones de [[Timo Werner]] y una de [[Kerem Demirbay]]. Avanzó a seminales como ganadora del grupu con siete unidad.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274633/match=300334889/match-report.html |títulu=Alemaña avanza al frente del Grupu B (3-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=25 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 29 de xunu, apostó nel [[Estadiu Olímpicu de Sochi]] la semifinal del tornéu frente a {{sel|Méxicu}}. Nel primer tiempu, Goretzka marcó'l doblete más rápidu de la historia de la seleición nos minutos 6 y 8.<ref>{{Cita web |url=https://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=records-y-figures-de-rusia-2017-2900270.html|títulu=Récores y figures de Rusia 2017|editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=3 de xunetu de 2017|fechaaccesu=7 de xunetu de 2017}}</ref> Nel segundu tiempu Werner y [[Amin Younes]] cerraron el marcador por 4-1, primeramente'l mexicanu [[Marco Fabián]] descontara 3-1.<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274641/match=300334891/match-report.html |títulu=Alemaña citar con Chile (4-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=29 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> El 2 de xunetu, apostó la final de la competencia nel [[Estadiu Krestovski]] de [[San Petersburgu]] ante la seleición chilena, a quien enfrentara na ronda anterior. La seleición resultó vencedora per marcador de 1-0 con gol de [[Lars Stindl|Stindl]] (minutu 20'), n'aprovechando un error del suramericanu [[Marcelo Díaz Rojas|Marcelo Díaz]].<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/matches/round=274645/match=300334881/match-report.html |títulu=¡Alemaña glaya campeón! (0-1) |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Per primer vegada, Alemaña ganó dicha competición, y asina se xunió a Brasil, Arxentina y Francia como ganadores de los trés copes más importantes de seleiciones: Mundial, Confederaciones y la respeutiva copa continental (Eurocopa). Aína de ganar el certame, Joachim Low ganó'l [[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]] como campeón mundial y de la Confederaciones, ya igualó el llogru del ex-entrenador alemán [[Helmut Schön]]. [[Julian Draxler]] foi estremáu col balón d'oru y [[Leon Goretzka]] col balón de bronce. Timo Werner, Goretzka y Stindl con tres anotaciones ganaron la bota d'oru, plata y bronce respeutivamente. Al combináu tamién-y foi dau'l Premiu al Xuegu Llimpiu».<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=7/news=los premios-casi-toos-en manes alemanes-2900173.html?intcmp=fifacom_hp_module_news |títulu=Los premios, casi toos en manes alemanes |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fecha=2 de xunetu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> ==== Mundial de Rusia 2018 ==== == Uniforme y escudu == {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Wappen Deutsches Reich - Reichsadler 1889.svg|150px|thumb|El «[[Reichsadler]]» (ye. Águila Imperial) sería dende 1871 y hasta l'actualidá la imaxe más representativa del país, y de la so seleición. Foi renombráu como «Bundesadler» (ye. Águila Federal) en 1950.]] Nel so uniforme titular, Alemaña vistió siempres con camisa blanca y pantalón negru, sacante los primeros años cuando alternaba dambos colores, ya inclusive llegó a combinalos en dellos años.<ref>{{Cita web |autor=Impromptuinc.com (Wordpress) |títulu=Uniformes d'Alemaña |url=http://impromptuinc.wordpress.com/2011/10/16/switzerland-germany-5-3-3-1/ |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> Los colores deriven de la bandera del sieglu XIX del estáu alemán del norte de [[Prusia]]. A lo llargo de la so historia munches de les equipaciones usaes inclúin detalles de la bandera d'Alemaña.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> A diferencia del so uniforme titular, l'uniforme alternativu camudó delles vegaes. Históricamente empezó usando camiseta verde y pantalón blancu. Col pasu del tiempu tamién usó'l colores gris y negru. Un cambéu en candia llegó en 2006 a pidimientu de [[Jürgen Klinsmann]] citando que los equipos que visten de colloráu tienden a tener mayor ésitu.<ref>{{Cita web |autor=Spiegel.de |títulu=Klinsmann steht auf Rot |url=http://www.spiegel.de/sport/fussball/traditionstrikot-vor-dem-aus-klinsmann-steht-auf-rot-a-398580.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=alemán}}</ref> Especular con utilizar el colloráu como primer opción pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Mundial 2006]], sicasí xugaría tolos sos partíos col históricu blancu. De cara al [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial 2010]] retomáronse'l colores negru (camiseta) y blancu (pantalón) pal uniforme alternativu, pero nel tornéu ocuparon los pantalones negros del uniforme titular. Na [[Eurocopa 2012]] y dempués de 12 años retomáronse los colores verdes y blancos.<ref name="Oldfootballshirts_1">{{Cita web |autor=Oldfootballshirts.com |títulu=Germany Football Shirts |url=http://www.oldfootballshirts.com/en/teams/g/germany/old-germany-football-shirts-t271.html |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref> La marca deportiva alemana [[Adidas|Adidas AG]] foi'l provisor de los uniformes de la seleición mientres tola so historia. Un patrociniu qu'empezó en 1954 y va siguir vixente hasta 2018. La marca deportiva [[Nike]], n'agostu de 2007, ufiertaríase pa vistir al combináu alemán mientres ocho años. Sicasí la Federación Alemana decidió permanecer con [[Adidas]].<ref>{{Cita web |url=http://uk.reuters.com/article/2007/08/24/soccer-germany-kit-idUKL2412398020070824 |títulu=Soccer-German FA turns down Nike offer, sticks with Adidas |fechaaccesu=20 d'agostu de 2012 |idioma=inglés |autor=Reuters.com}}</ref> <center> {|cestyle="margin: 0 auto;" | {{Uniforme|color completu=000000|color camiseta=FFFFFF|entama cuerpu=_ger1908||color pantalón = ffffff |color medies = ffffff|títulu=Primer Equipación}} | {{Uniforme |pattern_la = |pattern_b =_unknown |pattern_ra = |pattern_sh = |pattern_so =_socks |leftarm = ffffff |body = ffffff |rightarm = ffffff |shorts = ffffff |socks = ffffff |títulu = [[Uniforme de la seleición de fútbol d'Alemaña|(Ver evolución)]]}} | {{Uniforme|color completu=FFFFFF|color pantalón=000000|entama brazos=_ger18home|entama camiseta=_ger18home|entama pantalón=_duit18h|trama medies=_3 stripes black|títulu=Equipación Actual}} |} </center> == Rivalidaes == {{AP|Rivalidaes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Dende la so creación en [[1908]], la seleición alemana de fútbol caltuvo unes rivalidaes deportives con distintes seleiciones nacionales marcaes polos sos enfrentamientos a lo llargo de la historia. N'[[Europa]] vivió episodios negativos y positivos ante {{self|Italia}} y {{self|Francia}}, con un calter más deportivu, ente que caltién una gran rivalidá de calter políticu con {{self|Austria}} por cuenta de la so cercanía y protesta a l'[[Anschluss]], ye dicir la incorporación d'Austria a l'Alemaña nazi'l 12 de marzu de 1938 como una provincia del III Reich, pasando de Österreich a Ostmark Tamién caltién una rivalidá, pero de calter políticu, con {{self|Inglaterra}}, surdida por cuenta de los enfrentamientos nes [[Guerra Mundial|Guerres Mundiales]], y al [[antigermanismo]] per parte de dellos ingleses. Sicasí, según Peter J Beck, la rivalidá nun ye compartida en demasía per parte de los alemanes como'l ingleses.<ref>{{Cita web |autor=Diariu The Guardian |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña |url=http://observer.guardian.co.uk/englandfootball/story/0,,541528,00.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |autor=Diariu The Mirror |títulu=Rivalidad Inglaterra - Alemaña II |url=http://www.mirrorfootball.co.uk/opinionblogs2010-world-cup-blogue/Revealed-Why-England-and-Germany-REALLY-hate-each-other-by-Professor-Peter-Beck-Kingston-University-article493295.html |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> Amás fora d'Europa, en [[América del Sur|Suramérica]], otra rivalidá deportiva relevante ye escontra {{self|Arxentina}}, país col qu'apostó la Copa Mundial de Fútbol en trés causes, con un saldu de dos victories alemanes en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] y una arxentina en [[Final de la Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]].<ref>{{Cita web |autor=Luciano Garzo |títulu=Arxentina - Alemaña, una rivalidá histórica |url=http://www.goal.com/es-ar/news/4452/selecci%C3%B3n-arxentina/2012/08/14/3307149/argentina-alemania-una rivalidá-hist%C3%B3rica |fecha=14 d'agostu de 2012 |fechaaccesu=21 de mayu de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.losmundialesdefutbol.com/historial/argentina_vs_alemania.php/ |títulu=Alemaña vs Arxentina. Estadístiques partíu. Final Mundial Brasil 2014 |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.infobae.com/2014/07/10/1579596-arxentina-alemania-ye-la-final-mas-repitida-historiar |títulu=Arxentina-Alemaña ye la final más repitida de la historia |fechaaccesu=10 de xunetu de 2014}}</ref> Aparte, caltién una rivalidá histórica con {{Sel|Hungría}}, que surdió na final de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954]], nomáu históricamente como'l ''[[Milagru de Berna]]''. == Xugadores == {{AP|Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Futbolistes de la seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Deutsche Fußballnationalmannschaft 2011-06-03 (01).jpg|thumb|325px|Alemaña mientres la fase de clasificación pa la [[Eurocopa 2012]].]] A lo llargo de la historia de la seleición alemana de fútbol, fueron 928 futbolistes los que representaron al país dende 1908.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=500001&no_cache=1&action=showMatchesByYear&lang=D&lliga=Nationalmannschaft&year=1908&cHash=4b53145136 |títulu=DFB – Alle Spiele der Nationalmannschaft im Jahr 1908 |editorial=German Football Association |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/associations/association=ger/countryInfo.html |editorial=[[FIFA]] |títulu=FIFA.com – Germany: country information |fechaaccesu=4 d'abril de 2016}}</ref> D'esta miente, venti de los sos xugadores ganaron los dos títulos, y seis tienen ganáu medayes d'oru, plata y bronce na Copa del Mundu. [[Lothar Matthäus]] xugó nun total de 25 partíos de la Copa Mundial, y cuenta con participación en cinco torneos xuntu col mexicanu [[Antonio Carbajal]].<ref name="WCrecords">{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-301%5f04a%5ffwc%5fsuper%5fnew%5f2465.pdf |formatu=PDF |títulu=FIFA World Cup Superlatives |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> [[Miroslav Klose]] ye'l máximu goliador de la historia de la seleición con 71 goles y del mundial con 16, mientres [[Gerd Müller]] con 14 ocupa'l tercer puestu. [[Franz Beckenbauer]] ye consideráu'l meyor futbolista alemán de tolos tiempos y l'inventor de la posición de [[Líbero (fútbol)|líbero]]; inclusive ye una de los úniques dos personalidaes en ganar la Copa Mundial como xugador y como entrenador.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/players/player=25113/bio.html |títulu=Franz Beckenbauer |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref><ref name="MATCHGER"/> Lothar Matthäus ye'l futbolista con más partíos internacionales con 150 vistiendo la camiseta alemana. Foi'l primer ganador de la FIFA World Player en 1991,<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/classicfootball/awards/playeroftheyear/winnermen.html |títulu=FIFA World Player of the Year – Previous Winners |editorial=FIFA |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y ye unu de los cinco xugadores d'Alemaña axudicáronse Xugador Européu del Añu; dos de los cualos, [[Franz Beckenbauer]] y [[Karl-Heinz Rummenigge]], ganaron cada unu'l premiu dos veces.<ref>{{Cita web |url=http://www.francefootball.fr/FF/ballon_or/index_bo.html |títulu=France Football – Ballon d'Or – Palmares |obra=[[France Football]] |idioma=francés|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Beckenbauer tamién foi votáu como l'octavu meyor Xugador FIFA del sieglu, y foi escoyíu pal [[Club del Sieglu de la FIFA]].<ref>{{Cita web |url=http://www.nytimes.com/1998/06/10/sports/10iht-soccer.t_2.html |títulu=A Wave of Enthusiasm for the Llingua Franca of Kicking a Ball : From Pele and the Streets, Hope |nome=Rob |apellíu=Hughes |obra=[[International Herald Tribune]] |fecha=6 d'ochobre de 1998 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Diez xugadores alemanes fueron nomaos na FIFA 100,<ref>{{Cita noticies |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/3533833.stm |títulu=FIFA names greatest list |editorial=[[BBC]] |fecha=4 de marzu de 2004 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> una llista de los 125 futbolistes vivos más grandes escoyíos pol ex futbolista [[Pelé]], y diez son nel club sieglu de la FIFA, dempués de ganar 100 o más partíos.<ref>{{Cita web |títulu=Cazador de récores |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=174742/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=21 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/centclub/centuryclub%5fmen%5f55985.pdf |títulu=FIFA Century Club (Men) |fecha=25 de xunu de 2008 |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA |formatu=PDF}}</ref> y los 71 goles de Miroslav Klose, asitiar como nel oncenu puestu dientro de los goliadores internacionales.<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/century.html#goals |títulu=Players with 100+ caps and 30+ international goals |editorial=[[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (RSSSF)]] |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> El ex capitanes del equipu nacional pueden axudicase'l títulu de '''«Ehrenspielführer»''' (capitán honorariu), pola Federación Alemana de Fútbol. Hasta la fecha, cuatro ex xugadores de la seleición masculina recibieron esti premiu: [[Fritz Walter]] en 1958, [[Uwe Seeler]] en 1972, [[Franz Beckenbauer]] en 1982 y Lothar Matthäus en 2001.<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12347 |editorial=German Football Association |títulu=Ehrenspielführer |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> La frontera d'Alemaña sufrió munchos cambeos mientres el sieglu XX, que teníen un efeutu sobre la composición del equipu de fútbol alemano. Dempués de l'anexón d'Austria, l'equipu austriacu foi absorbíu pol equipu alemán, dando como resultáu la inclusión de dellos austriacos al equipu pal Mundial de 1938.<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/overview.html |títulu=FIFA.com – 1938 FIFA World Cup France |fechaaccesu=8 d'abril de 2016 |editorial=FIFA}}</ref> Dempués de la [[Segunda Guerra Mundial]] y la desintegración d'Alemaña, dos equipos nacionales separatistes yeren formada: Sarre (1950-1956)<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/saar-intres.html |títulu=Saar – List of International Matches and Line-Ups |editorial=RSSSF |fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> y Alemaña Oriental (1952-1990).<ref name="DDR">{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=53 |editorial=German Football Association |títulu=DDR-Fußball |idioma=alemán|fechaaccesu=8 d'abril de 2016}}</ref> Mientres esti periodu, l'equipu conozse comúnmente como [[Alemaña Occidental]] hasta la [[Reunificación alemana|reunificación del país en 1990]], cuando l'equipu d'Alemaña del este. foi reintegrado nel equipu nacional alemán. === Última convocatoria === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018}} Los siguientes xugadores fueron convocaos pa la '''{{bandera|RUS}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de la FIFA 2018]]''': {| class="sortable" align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=1%|N° !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Nome !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" class="unsortable" width=4%|Posición !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=6%|Edá !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|PX !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=2%|G !bgcolor=#FFFFFF style="color:000000;" width=15%|Club |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !1 |align=left|[[Manuel Neuer]] {{cap}} |{{por edá|27|03|1986}} |76 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !12 |align=left|[[Kevin Trapp]] |{{por edá|08|07|1990}} |3 |0 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !22 |align=left|[[Marc-André ter Stegen]] |{{por edá|30|04|1992}} |20 |0 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|F. C. Barcelona]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !2 |align=left|[[Marvin Plattenhardt]] |{{def}} |{{edá|26|01|1992}} |6 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Hertha Berlín]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !3 |align=left|[[Jonas Hector]] |{{def}} |{{edá|27|05|1990}} |38 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[F. C. Colonia|F. C. Köln]] |- align=center !4 |align=left|[[Matthias Ginter]] |{{def}} |{{edá|19|01|1994}} |18 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Mönchengladbach]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !5 |align=left|[[Mats Hummels]] |{{def}} |{{edá|16|12|1988}} |64 |5 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center !15 |align=left|[[Niklas Süle]] |{{def}} |{{edá|03|09|1995}} |11 |0 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !16 |align=left|[[Antonio Rüdiger]] |{{def}} |{{edá|03|03|1993}} |24 |1 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Chelsea Football Club|Chelsea F. C.]] |- align=center !17 |align=left|[[Jérôme Boateng]] |{{def}} |{{edá|03|09|1988}} |71 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !18 |align=left|[[Joshua Kimmich]] |{{def}} |{{edá|08|02|1995}} |29 |3 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" !6 |align=left|[[Sami Khedira]] |{{mdc}} |{{edá|04|04|1987}} |75 |4 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !7 |align=left|[[Julian Draxler]] |{{mdc}} |{{edá|20|09|1993}} |44 |6 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |- align=center !8 |align=left|[[Toni Kroos]] |{{mdc}} |{{edá|04|01|1990}} |83 |12 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid C. F.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !10 |align=left|[[Mesut Özil]] |{{mdc}} |{{edá|15|10|1988}} |90 |23 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Arsenal Football Club|Arsenal F. C.]] |- align=center !13 |align=left|[[Thomas Müller]] |{{mdc}} |{{edá|13|09|1989}} |91 |38 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !14 |align=left|[[Leon Goretzka]] |{{mdc}} |{{edá|06|02|1995}} |15 |6 |align=left|{{bandera|GER}} [[Schalke 04|F. C. Schalke 04]] |- align=center !19 |align=left|[[Sebastian Rudy]] |{{mdc}} |{{edá|28|02|1990}} |25 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !20 |align=left|[[Julian Brandt]] |{{mdc}} |{{edá|02|05|1996}} |16 |1 |align=left|{{bandera|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen]] |- align=center !21 |align=left|[[Ilkay Gündogan]] |{{mdc}} |{{edá|24|10|1990}} |26 |4 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City F. C.]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF style="border-top:1px solid #000000;" !9 |align=left|[[Timo Werner]] |{{de la edá|06|03|1996}} |14 |8 |align=left|{{bandera|GER}} [[RB Leipzig]] |- align=center !11 |align=left|[[Marco Reus]] |{{de la edá|31|05|1989}} |31 |9 |align=left|{{bandera|GER}} [[Borussia Dortmund]] |- align=center bgcolor=#DFDFDF !23 |align=left|[[Mario Gómez García|Mario Gómez]] |{{de la edá|15|07|1985}} |75 |31 |align=left|{{bandera|GER}} [[VfB Stuttgart]] |- align=center style="border-top:1px solid #000000;" ! |align=left|'''{{bandera|GER}} [[Joachim Löw]]''' |{{ent}} |'''{{edá|03|02|1960}}''' | | | |} {{clear}} === Convocaos apocayá === {| align=left cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Nome !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=12%|Posición !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Edá !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Partíos !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=6%|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20%|Club !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25%|Última convocatoria !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=8%|Fecha |- |[[Bastian Schweinsteiger]]||Centrocampista||align=center|{{edá|1|8|1984}}||align=center|121||align=center|24||{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Chicago Fire]]||{{selb|Francia}} - Eurocopa 2016|| align=center|<small>07/06/2016</small> |} {{clear}} === Más presencies === [[Ficheru:Lothar Matthaeus 2002.jpg|200px|thumb|right|[[Lothar Matthäus]] ye'l futbolista con mayor cantidá de partíos internacionales con 150. Tamién ye'l que más presencies tien na Copa Mundial de Fútbol con 25.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=20px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=150px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=100px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align: left;"|[[Lothar Matthäus]] | 1980–2000 | 150 | 23 | {{#expr: 23/150 round 2}} |[[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1980]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] |-align="center" | 2 | style="text-align: left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 137 | 71 | {{#expr: 71/137 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 3 | style="text-align: left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 130 | 49 | {{#expr: 49/130 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 4 | style="text-align: left;"|[[Bastian Schweinsteiger]] | 2004–2016 | 121 | 24 | {{#expr: 24/121 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 5 | style="text-align: left;"|[[Philipp Lahm]] | 2004–2014 | 113 | 5 | {{#expr: 5/113 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 6 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 109 | 47 | {{#expr: 47/109 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 7 | style="text-align: left;"|[[Jürgen Kohler]] | 1986–1998 | 106 | 3 | {{#expr: 3/106 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 8 | style="text-align: left;"|[[Per Mertesacker]] | 2004–act | 104 | 4 | {{#expr: 4/104 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 9 | style="text-align: left;"|[[Franz Beckenbauer]] | 1965–1977 | 103 | 14 | {{#expr: 14/103 round 2}} | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" | 10 | style="text-align: left;"|[[Thomas Häßler]] | 1988–2000 | 102 | 11 | {{#expr: 11/102 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="7"|<small>Actualizáu [[22 de marzu]] de [[2017]].</small><ref>{{Cita web |títulu=Récor de internacionalidades |url=http://www.transfermarkt.es/deutschland/rekordnationalspieler/verein/3262 |editor=Transfermarkt |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} === Máximos goliadores === [[Ficheru:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs. Germany 2012-09-11 - Miroslav Klose 01.JPG|235px|thumb|right|[[Miroslav Klose]] ye'l máximu anotador históricu de la seleición con 71 goles. Tamién ye'l goliador de les fases finales de la Copa Mundial de Fútbol con 16.]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=60% !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=15px|# !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=125px|Futbolista !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=80px|Periodu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Goles !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Presencies !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=25px|Promediu !bgcolor=#000000 style="color:white;" width=50px|Títulos |-align="center" | 1 | style="text-align:left;"|[[Miroslav Klose]] | 2001–2014 | 71 | 137 | 0.51 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 2 | style="text-align:left;"|[[Gerd Müller]] | 1966–1974 | 68 | 62 | 1.09 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1972]] [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial 1974]] |-align="center" |3 | style="text-align:left;"|[[Lukas Podolski]] | 2004–2017 | 49 | 130 | 0.37 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" |4 | style="text-align:left;"|[[Rudi Völler]] | 1982–1994 | 47 | 90 | 0.52 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |5 | style="text-align:left;"|[[Jürgen Klinsmann]] | 1987–1998 | 47 | 109 | 0.43 | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1990|Mundial 1990]] [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" | 6 | style="text-align:left;"|{{nobreak|[[Karl-Heinz Rummenigge]]}} | 1976–1986 | 45 | 95 | 0.47 | |-align="center" | 7 | style="text-align:left;"|[[Uwe Seeler]] | 1954–1970 | 43 | 72 | 0.60 | |-align="center" | 8 | style="text-align:left;"|[[Michael Ballack]] | 1999–2010 | 42 | 98 | 0.43 | |-align="center" | 9 | style="text-align:left;"|'''[[Thomas Müller]]''' | 2010–Act. | 38 | 90 | {{#expr: 38/90 round 2}} | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|16px|link=Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]] |-align="center" | 10 | style="text-align:left;"|[[Oliver Bierhoff]] | 1996–2002 | 37 | 70 | 0.53 | [[Ficheru:UEFA European Cup.svg|8px|link=Eurocopa 1996]] |-align="center" |colspan="8"|<small>Actualizáu [[23 de marzu]] de [[2018]].</small><ref>{{Cita web |autor=Matthias Arnhold, Roberto Mamrud |títulu=(West) Germany - Record International Players |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/duit-recintlp.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> |} == Seleccionadores == {{AP|Entrenadores de la seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Entrenadores de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} [[Ficheru:Joachim Löw.jpg|right|thumb|[[Joachim Löw]], ye l'actual seleccionador.|220px]] A lo llargo de la so historia, Alemaña cuntó con tan solo 10 seleccionadores, lo que representó la continuidá de pocos pero llargos procesos, que na so mayoría rindieron frutos. Destacando que toos ellos fueron de nacionalidá alemana.<ref>{{Cita web |títulu=Alemaña campeón: en 78 años solu tuvo 9 entrenadores |url=http://depor.com/futbol-internacional/alemania-campeon-78-anos-solu-tuvieron--8-entrenadores-1020738 |editorial=Depor.com |fecha=14 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016}}</ref> El seleccionador que más vegaes dirixó a la seleición alemana ye [[Sepp Herberger]] con 167 alcuentros y 94 victories en dos periodos, de 1936 a 1942 y de 1950 a 1964,<ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |autor=Dfb.de |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |títulu=Estadístiques de los entrenadores d'Alemaña |idioma=alemán |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.dfb.de/index.php?id=12338|fechaarchivu=1 d'avientu de 2015}}</ref> siendo'l so mayor llogro la consecución de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Copa Mundial de Fútbol en 1954]].<ref>{{Cita web |títulu=Torneo FIFA - Xugadores Sepp Herberger - Inspirador del milagru pa crear la nueva Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=61547/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=24 de xunu de 2016}}</ref> [[Helmut Schön]] ye'l que más títulos llogró al conquistar el doblete: la [[Eurocopa 1972]] y la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]].<ref>{{Cita web |url=https://futbol.as.com/futbol/2012/07/02/eurocopa/1341188874_177405.html |autor=Fermín de Callar |títulu=Vicente del Bosque iguala'l 'doblete' de Helmut Schoen |editorial=Futbol.as.com |fecha=2 de xunetu de 2012 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12341 |títulu=Helmut Schön |editorial=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> Pela so parte, [[Joachim Löw]] ostenta la [[Copa Mundial de Fútbol de 2014]] y la [[Copa FIFA Confederación 2017|Confederaciones 2017]], amás ye'l seleccionador con más trunfos llograos con 102 en 152 alcuentros. [[Ficheru:Muller, Beckenbauer en trainer Schon 1974.jpg|left|thumb|250px|Helmut Schön xuntu con Müller y Beckenbauer]] [[Jupp Derwall]] –campeón de la [[Eurocopa 1980]]– y [[Berti Vogts]] –campeón de la [[Eurocopa 1996]]–, sumir a la historia como entrenadores ganadores en torneos internacionales. Destaca [[Franz Beckenbauer]] como l'únicu futbolista xuntu col brasilanu [[Mário Zagallo]] en –consiguir el campeonatu mundial tanto como xugador como seleccionador–, n'Alemaña Occidental 1974 llevantó'l «[[Troféu de la Copa Mundial de Fútbol]]» como capitán, ente que n'Italia 1990 llograr tando nel banquín.<ref>{{Cita web |títulu=Beckenbauer, el celebru d'Alemaña |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=25113/profile.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=2 d'abril de 2015}}</ref> La seleición d'Alemaña tuvo munchos años ensin tener un entrenador de fútbol, dende la so creación en 1908 hasta 1926. Mientres esi periodu yera la mesma posición de los xugadores na qu'actuaben nos sos respeutivos clubes la que se-yos asignaba na seleición. Los distintos organismos futbolísticos y de clubes yeren los que s'encargaben d'anunciar los escoyíos y les alliniaciones. Motivu pol que'l combináu alemán tuvo actuaciones tan probes, y yera superada costantemente polos demás combinaos mundiales.<ref name="ENTRGER">Vease {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}}</ref> Nun foi hasta 1925 cuando [[Felix Linnemann]] faise cargu de la [[Federación Alemana de Fútbol]] (DFB) cuando apaez el primer seleccionador del conxuntu alemán, [[Otto Nerz]] en 1926,<ref>{{Cita web |títulu=Nationaltrainer |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12338 |editor=[[Federación Alemana de Fútbol|Federación Alemana de Fútbol (DFB)]] |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dfb.de/index.php?id=12339 |títulu=Otto Nerz |editor=DFB |fechaaccesu=6 de xunetu de 2016 |idioma=alemán}}</ref> que se caltendría nel cargu hasta'l sonáu fracasu nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de 1936]] en [[Berlín]].<ref name="ENTRGER"/> == Estadístiques == {{AP|Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña|l1=Estadístiques de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {| class="sortable" align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;" width=60% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! width="44"% | Competición ! width="8%" | {{abreviatura|PX|Partíu xugaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PG|Partíu ganaos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PE|Partíu empataos}} ! width="8%" | {{abreviatura|PP|Partíu perdíos}} ! width="8%" | {{abreviatura|GF|Goles a favor}} ! width="8%" | {{abreviatura|GC|Goles en contra}} ! width="8%" | {{abreviatura|Dif.|Diferencia de goles}} |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |106||66||20||20||224||121||103 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Copa FIFA Confederación]] |13||8||2||3||29||22||7 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Eurocopa]] |49||26||12||11||72||48||24 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] |7||3||0||4||32||14||18 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] |2||0||0||2||2||6||-4 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[UEFA|Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol]] |93||73||18||2||286||70||216 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Clasificación pa la Eurocopa]] |98||69||20||9||237||61||176 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total oficiales||368||245||72||51||882||342||540 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" !Total amistosos||573||303||118||151||1229||763||466 |- align=center style="border-top:1px solid #222;" bgcolor=#000000 style="color:white !Total||941||548||190||202||2111||1105||1006 |} <small><center>''Actualizáu'l [[8 de xunu]] de [[2018]].</center></small> === Copa Mundial de Fútbol === {{AP|Alemaña na Copa Mundial de Fútbol|l1=Alemaña na Copa Mundial de Fútbol}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] | colspan="12"|''Nun la apostó''<ref group="n">Alemaña, como munches otres seleiciones europees, en señal de protesta, nun aceptaron la invitación p'allegar al primer campeonatu mundial de fútbol celebráu en Suramérica.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1934|Tercer puestu]] | 3ª || 4 || 3 || 0 || 1 || 11 || 8 || 3 || 6 || 75% || [[Edmund Conen]]: 4 | 1 || 1 || 0 || 0 || 9 || 1 || 8 || 2 || 100% || Josef Rasselnberg: 4 |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1938|Primer fase]] | 10ª || 2 || 0 || 1 || 1 || 3 || 5 || -2 || 1 || 25% || Hahnemann, Gauchel | 3 || 3 || 0 || 0 || 11 || 1 || 10 || 6 || 100% || [[Ernst Lehner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]] | colspan="12"|''Escluyida''<ref group="n">Alemaña nun participó nel Mundial de 1950 por prohibición de la [[FIFA]], como refugo a los crímenes cometíos mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos dirixentes nazis.</ref> | colspan="10"| |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1954|Campeón]] || 1ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 25 || 14 || 11 || 10 || 83.3% | [[Max Morlock]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 12 || 3 || 9 || 7 || 87.5% || [[Max Morlock]]: 6 |- bgcolor=#9acdff !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1958|Cuartu puestu]] | 4ª || 6 || 2 || 2 || 2 || 12 || 14 || -2 || 8 || 50% || [[Helmut Rahn]]: 6 | colspan="13" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Cuartos de final]] | 6ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 4 || 2 || 2 || 5 || 62.5% || [[Uwe Seeler]]: 2 | 4 || 4 || 0 || 0 || 11 || 5 || 6 || 8 || 100% || [[Albert Brülls|Brülls]], Dörfel, [[Uwe Seeler|Seeler]]: 3 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de fútbol de 1966|1966]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1966|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 1 || 1 || 15 || 6 || 9 || 9 || 75% || [[Helmut Haller]]: 6 | 4 || 3 || 1 || 0 || 14 || 2 || 12 || 7 || 87.5% || [[Rudolf Brunnenmeier|Brunnenmeier]]: 3 |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1970|Tercer puestu]] | 3ª || 6 || 5 || 0 || 1 || 17 || 10 || 7 || 10 || 83.3% || '''[[Gerd Müller]]: 10''' | 5 || 4 || 1 || 0 || 20 || 3 || 17 || 9 || 90% || [[Gerd Müller]]: 7 |- bgcolor=gold ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de fútbol de 1974|1974]] ![[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 12 || 85.7% | [[Gerd Müller]]: 4 | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Arxentina}} [[Copa Mundial de fútbol de 1978|1978]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1978|Segunda fase]] | 6ª || 6 || 1 || 4 || 1 || 10 || 5 || 5 || 6 || 37.5% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 3 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|España}} [[Copa Mundial de fútbol de 1982|1982]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1982|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 12 || 10 || 2 || 8 || 57.1% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 5 | 8 || 8 || 0 || 0 || 33 || 3 || 30 || 16 || 100% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 9 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] | [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 3 || 2 || 2 || 8 || 7 || 1 || 8 || 57.1% || [[Rudi Völler]]: 3 | 8 || 5 || 2 || 1 || 22 || 9 || 13 || 12 || 75% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 4 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] ! [[Alemaña Federal na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Campeón]] ! 1ª || 7 || 5 || 2 || 0 || 15 || 5 || 10 || 12 || 85.7% | [[Lothar Matthäus]]: 4 | 6 || 3 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 9 || 75% || [[Rudi Völler]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1994|Cuartos de final]] | 5ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 9 || 7 || 2 || 7 || 70% || [[Jürgen Klinsmann]]: 5 | colspan="12" align="center"| '''Campeón defensor''' |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 1998|Cuartos de final]] | 7ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 8 || 6 || 2 || 10 || 66.6% || [[Oliver Bierhoff|Bierhoff]], [[Jürgen Klinsmann|Klinsmann]]: 3 | 10 || 6 || 4 || 0 || 23 || 9 || 14 || 22 || 73.3% || [[Oliver Bierhoff]]: 6 |- bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2002|Subcampeón]] | 2ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 3 || 11 || 16 || 76.1% || [[Miroslav Klose]]: 5 | 10 || 6 || 3 || 1 || 19 || 12 || 7 || 21 || 70% || [[Michael Ballack]]: 6 |- bgcolor="#cc9966" ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2006|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 1 || 1 || 14 || 6 || 8 || 16 || 76.1% || '''[[Miroslav Klose]]: 5''' | colspan="12" align="center"| '''Anfitrión''' |- bgcolor="#cc9966" !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Tercer puestu]] | 3ª || 7 || 5 || 0 || 2 || 16 || 5 || 11 || 15 || 71.4% || '''[[Thomas Müller]]: 5''' | 10 || 8 || 2 || 0 || 26 || 5 || 21 || 26 || 86.6% || [[Miroslav Klose]]: 7 |- bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] ! [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Campeón]] || 1ª || 7 || 6 || 1 || 0 || 18 || 4 || 14 || 19 || 90.4% | [[Thomas Müller]]: 5 | 10 || 9 || 1 || 0 || 36 || 10 || 26 || 28 || 93.3% || [[Mesut Özil]]: 8 |- ! {{bandera|Rusia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] | [[Alemaña na Copa Mundial de Fútbol de 2018|Primera fase]] || 22° || 7 || 6 || 1 || 0 || 2 || 4 || -2 || - || - | 10 || 10 || 0 || 0 || 43 || 4 || 39 || 30 || 100% || [[Thomas Müller|T. Müller]], [[Sandro Wagner|Wagner]]: 5 |- ! {{bandera|Qatar}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] | ''Por definir'' | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - | - || - || - || - || - || - || - || - || - || - |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total global}} ! 19/21 || 2ª || 106 || 66 || 20 || 20 || 224 || 121 || 103 || 178 || {{#expr:178/250*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 ! 93 || 73 || 18 || 2 || 286 || 70 || 216 || 173 || {{#expr:203/236*100 round 2}}% || {{Tc|Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge}}, {{Tc|Miroslav Klose|Klose}}: 13 |} === Eurocopa === {{AP|Alemaña na Eurocopa|l1=Alemaña na Eurocopa}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=100% |- !colspan=13|Fase final ! style="width:0.5%" bgcolor=#000000 rowspan="28"| !colspan=10|Fase clasificatoria |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="120"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1960|1960]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun participó'' | colspan="10" rowspan="2"| |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|España|1945}} [[Eurocopa 1964|1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1968|1968]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' | 4 || 2 || 1 || 1 || 9 || 2 || 7 || 5 || 62.5% || [[Gerd Müller]]: 5 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Bélxica}} [[Eurocopa 1972|1972]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1972|Campeón]] | 1ª || 2 || 2 || 0 || 0 || 5 || 1 || 4 || 4 || 100% || [[Gerd Müller]]: 4 | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 3 || 10 || 13 || 81.2% || [[Gerd Müller]]: 7 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Yugoslavia}} [[Eurocopa 1976|1976]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1976|Subcampeón]] | 2ª || 2 || 1 || 1 || 0 || 6 || 4 || 2 || 3 || 75% || '''[[Dieter Müller]]: 4''' | 8 || 4 || 4 || 0 || 17 || 5 || 12 || 12 || 75% || [[Jupp Heynckes]]: 4 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Italia}} [[Eurocopa 1980|1980]] ! [[Alemaña Federal na Eurocopa 1980|Campeón]] | 1ª || 4 || 3 || 1 || 0 || 6 || 3 || 3 || 7 || 87.5% || '''[[Klaus Allofs]]: 3''' | 6 || 4 || 2 || 0 || 17 || 1 || 16 || 10 || 83.3% || [[Klaus Fischer]]: 6 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 1984|1984]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1984|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 || 3 || 50% || [[Rudi Völler]]: 2 | 8 || 5 || 1 || 2 || 15 || 5 || 10 || 11 || 68.7% || [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]]: 7 |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña Federal}} [[Eurocopa 1988|1988]] | [[Alemaña Federal na Eurocopa 1988|Semifinales]] | 3ª || 4 || 2 || 1 || 1 || 6 || 3 || 3 || 5 || 62.5% || [[Rudi Völler]]: 2 |colspan="10"|'''Anfitrión''' |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Suecia}} [[Eurocopa 1992|1992]] | [[Alemaña na Eurocopa 1992|Subcampeón]] | 2ª || 5 || 2 || 1 || 2 || 7 || 8 || -1 || 5 || 50% || '''[[Karlheinz Riedle]]: 3''' | 6 || 5 || 0 || 1 || 13 || 4 || 9 || 10 || 83.3% || [[Rudi Völler]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Inglaterra}} [[Eurocopa 1996|1996]] ! [[Alemaña na Eurocopa 1996|Campeón]] | 1ª || 6 || 4 || 2 || 0 || 10 || 3 || 7 || 14 || 77.7% | [[Jürgen Klinsmann]]: 3 | 10 || 8 || 1 || 1 || 27 || 10 || 17 || 25 || 83.3% || [[Jürgen Klinsmann]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Bélxica}} {{Bandera|Países Baxos}} [[Eurocopa 2000|2000]] | [[Alemaña na Eurocopa 2000|Primer fase]] | 15ª || 3 || 0 || 1 || 2 || 1 || 5 || -4 || 1 || 11.1% || [[Mehmet Scholl]] | 8 || 6 || 1 || 1 || 20 || 4 || 16 || 19 || 79.1% || [[Oliver Bierhoff]]: 7 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Portugal}} [[Eurocopa 2004|2004]] | [[Alemaña na Eurocopa 2004|Primer fase]] | 12ª || 3 || 0 || 2 || 1 || 2 || 3 || -1 || 2 || 22.2% || [[Torsten Frings|Frings]], [[Michael Ballack|Ballack]] | 8 || 5 || 3 || 0 || 13 || 4 || 9 || 18 || 75% || [[Michael Ballack|Ballack]], [[Fredi Bobic|Bobic]]: 4 |- align=center bgcolor=silver !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Austria}} {{Bandera|Suiza}} [[Eurocopa 2008|2008]] | [[Alemaña na Eurocopa 2008|Subcampeón]] | 2ª || 6 || 4 || 0 || 2 || 10 || 7 || 3 || 12 || 66.6% || [[Lukas Podolski]]: 3 | 12 || 8 || 3 || 1 || 35 || 7 || 28 || 27 || 75% || [[Lukas Podolski]]: 8 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Polonia}} {{Bandera|Ucraína}} [[Eurocopa 2012|2012]] | [[Alemaña na Eurocopa 2012|Semifinales]] | 3ª || 5 || 4 || 0 || 1 || 10 || 6 || 4 || 12 || 80% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 3 | 10 || 10 || 0 || 0 || 34 || 7 || 27 || 30 || 100% || [[Miroslav Klose]]: 9 |- align=center bgcolor=cc9966 !bgcolor=#f9f9f9|{{Bandera|Francia}} [[Eurocopa 2016|2016]] | [[Alemaña na Eurocopa 2016|Semifinales]] | 4ª || 6 || 3 || 2 || 1 || 7 || 3 || 4 || 11 || 61.1% || [[Mario Gómez García|Mario Gómez]]: 2 | 10 || 7 || 1 || 2 || 24 || 9 || 15 || 22 || 73.3% || [[Thomas Müller]]: 9 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Europa}} [[Eurocopa 2020|2020]] | colspan="12"| ''Por definir'' | colspan="10"| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Clasificación histórica de la Eurocopa Total global}} || 12/15 || 1ª || 49 || 26 || 12 || 11 || 72 || 48 || 24 || 90 || {{#expr:90/147*100 round 2}}% || {{Tc|Jürgen Klinsmann|Klinsmann}}, {{Tc|Mario Gómez García|Gómez}}: 5 || 98 || 69 || 20 || 9 || 237 || 61 || 176 || 202 || {{#expr:202/254*100 round 2}}% || {{Tc|Miroslav Klose}}: 16 |} === Copa FIFA Confederación === {{AP|Alemaña n'Acopar FIFA Confederación|l1=Alemaña n'Acopar FIFA Confederación}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=70% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="85"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="180"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1992|1992]] | colspan="12" rowspan="3" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1995|1995]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 1999|Primer fase]] | 5ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 2 || 6 || -4 || 3 || 33.3% || [[Michael Preetz|Preetz]], [[Lothar Matthäus|Matthäus]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|2001]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|2003]] |- align=center bgcolor=cc9966 ! bgcolor=#f9f9f9 style="border: 3px solid red"|{{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]] | [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2005|Tercer puestu]] | 3ª || 5 || 3 || 1 || 1 || 15 || 11 || 4 || 10 || 66.6% || [[Michael Ballack]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|2009]] | colspan="12" rowspan="2" align="center"|''Nun clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|2013]] |- align=center bgcolor=gold !bgcolor=#f9f9f9|{{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] ! [[Alemaña n'Acopar Confederaciones 2017|Campeón]] || 1ª || 5 || 4 || 1 || 0 || 12 || 5 || 7 || 13 || 86.6% || [[Leon Goretzka|Goretzka]], [[Lars Stindl|Stindl]], [[Timo Werner|Werner]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|? 2021]] | colspan="12" align="center"|''Por definir'' |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! {{Tc|Tabla estadística d'Acopar FIFA Confederación|Total global}} || 3/11 || 4ª || 13 || 8 || 2 || 3 || 29 || 22 || 7 || 26 || 66.6% || {{Tc|Michael Ballack}}: 4 |} === Xuegos Olímpicos === {{AP|Alemaña nos Xuegos Olímpicos}} {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%; text-align: center;" width=85% |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width="223"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width="33" style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width="33" style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width="33" style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width="33" style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif. !width="33" style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width="45" style="cursor:help;" title="Rendimientu"|Rend. !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Grecia}} [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 1896|Atenes 1896]] | colspan="12" |''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1900|París 1900]] | colspan="12" rowspan="2" |''En 1900 y 1904 los Xuegos Olímpicos apostar clubes'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904|St. Louis 1904]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|Londres 1908]] | colspan="12"|''Nun se clasificó'' |- align=center ! {{Bandera|Suecia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Estocolmo 1912]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Primer fase]] | 7ª || 3 || 1 || 0 || 2 || 18 || 8 || 10 || 2 || 33.3% || [[Gottfried Fuchs]]: 10 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Bélxica}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Amberes 1920]] | colspan="12" rowspan="2"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Francia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Países Baxos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Cuartos de final]] | 7ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 5 || 4 || 1 || 2 || 50% || [[Richard Hofmann]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|Los Angeles 1932]] | colspan="12"|''Nun hubo competición de fútbol'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|GER}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]] | [[Alemaña nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Cuartos de final]] | 6ª || 2 || 1 || 0 || 1 || 9 || 2 || 7 || 2 || 50% || [[Wilhelm Simetsreiter|Simetsreiter]], [[Adolf Urban|Urban]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Reinu Uníu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] |colspan="12"|''Nun participó''<ref group="n">Al igual que na [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Copa Mundial de 1950]] Alemaña foi vetada a participar por cuenta de los acontecimientos bélicos provocaos pol so réxime nazi. Mesma situación asocedió-y a Xapón pola invasión de China.</ref> |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Finlandia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]] | colspan="12" rowspan="10"|''De 1952 a 1988 los Xuegos Olímpicos apostar [[Seleición de fútbol amateur d'Alemaña|seleiciones amateur]]'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Australia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Italia}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xapón}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Méxicu}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! style="border: 3px solid red"|{{Bandera|Alemaña}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Canadá}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Xunión Soviética}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{Bandera|Corea del Sur}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]] |colspan="12" | ''Dende 1992 la competición apostar [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleiciones sub-23]]'' |- align=center align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" ! Total || 3/7 || - || 7 || 3 || 0 || 4 || 32 || 14 || 18 || 6 || 42.8% || {{Tc|Gottfried Fuchs}}: 10 |} == Clasificación FIFA == {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !width=60 |'''Añu !width=90 |'''Xineru !width=90 |'''Febreru !width=90 |'''Marzu !width=90 |'''Abril !width=90 |'''Mayu !width=90 |'''Xunu !width=90 |'''Julio !width=90 |'''Agostu !width=90 |'''Setiembre !width=90 |'''Ochobre !width=90 |'''Payares !width=90 |'''Avientu |- |'''1993||colspan="7"|Nun esistía la clasificación FIFA||bgcolor="gold"|'''1ª (57)'''||5ª (55)||4ª (58)||bgcolor=#CD7F32|3ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)''' |- |'''1994||–||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (58)'''||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="silver"|2ª (58)||bgcolor="gold"|'''1ª (59)'''||4ª (61)||–||4ª (61)||4ª (60)||4ª (60)||5ª (61) |- |'''1995||–||5ª (60)||–||4ª (60)||5ª (59)||5ª (58)||4ª (58)||4ª (58)||4ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (60)||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (61) |- |'''1996||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=#CD7F32|3ª (61)||–||bgcolor=silver|2ª (61)||bgcolor=silver|2ª (62)||–||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (64))||bgcolor=silver|2ª (64) |- |'''1997||–||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (63)||5ª (60)||4ª (60)||bgcolor=silver|2ª (63)||bgcolor=#CD7F32|3ª (63)||bgcolor=silver|2ª (64)||bgcolor=silver|2ª (65) |- |'''1998||–||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (66)||bgcolor=silver|2ª (65)||bgcolor=silver|2ª (64)||–||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (68)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (67)||bgcolor=#CD7F32|3ª (66) |- |'''1999||5ª (742)||5ª (738)||5ª (734)||bgcolor=#CD7F32|3ª (746)||bgcolor=#CD7F32|3ª (742)||5ª (733)||5ª (720)||5ª (718)||5ª (735)||5ª (734)||5ª (739)||5ª (739) |- |'''2000||5ª (739)||5ª (742)||5ª (735)||5ª (725)||6ª (717)||6ª (706)||9ª (711)||11ª (700)||9ª (712)||8ª (719)||8ª (715)||11ª (705) |- |'''2001||11ª (705)||11ª (703)||11ª (698)||8ª (714)||9ª (711)||8ª (720)||5ª (726)||5ª (725)||12ª (708)||14ª (695)||11ª (710)||12ª (707) |- |'''2002||12ª (707)||12ª (704)||10ª (710)||12ª (697)||11ª (695)||–||5ª (765)||5ª (764)||4ª (770)||4ª (763)||4ª (763)||4ª (761) |- |'''2003||4ª (765)||5ª (762)||5ª (758)||4ª (755)||4ª (757)||6ª (745)||8ª (736)||10ª (728)||9ª (736)||7ª (744)||9ª (736)||12ª (729) |- |'''2004||12ª (729)||12ª (727)||10ª (729)||7ª (735)||9ª (723)||8ª (726)||12ª (715)||13ª (712)||11ª (714)||13ª (706)||16ª (706)||19ª (705) |- |'''2005||16ª (710)||17ª (708)||18ª (702)||20ª (698)||19ª (697)||21ª (695)||11ª (723)||11ª (722)||15ª (718)||15ª (712)||16ª (710)||16ª (708) |- |'''2006||17ª (707)||19ª (706)||22ª (700)||19ª (699)||19ª (696)||–||9ª (1229)||9ª (1229)||8ª (1291)||6ª (1339)||6ª (1348)||6ª (1350) |- |'''2007||5ª (1363)||5ª (1359)||5ª (1390)||5ª (1393)||5ª (1390)||4ª (1467)||5ª (1311)||5ª (1337)||4ª (1330)||5ª (1245)||5ª (1296)||5ª (1298) |- |'''2008||5ª (1305)||5ª (1281)||5ª (1294)||5ª (1261)||5ª (1364)||5ª (1274)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1364)||bgcolor=silver|2ª (1343)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1329)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1413)||bgcolor=silver|2ª (1381) |- |'''2009||bgcolor=silver|2ª (1389)||bgcolor=silver|2ª (1403)||bgcolor=silver|2ª (1366)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=silver|2ª (1362)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1378)||5ª (1207)||4ª (1195)||4ª (1186)||5ª (1161)||6ª (1170)||6ª (1173) |- |'''2010||6ª (1173)||5ª (1208)||6ª (1157)||6ª (1107)||6ª (1182)||–||4ª (1464)||4ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1490)||4ª (1481)||4ª (1489)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485) |- |'''2011||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1485)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1486)||4ª (1386)||4ª (1413)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1417)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1305)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1330)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1290)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1352)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345) |- |'''2012||bgcolor=#CD7F32|3ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1369)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1332)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=silver|2ª (1345)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1288)||bgcolor=silver|2ª (1502)||bgcolor=silver|2ª (1474)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1459)||bgcolor=silver|2ª (1421)||bgcolor=silver|2ª (1437) |- |'''2013||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1437)||bgcolor=silver|2ª (1473)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1428)||bgcolor=silver|2ª (1416)||bgcolor=silver|2ª (1273)||bgcolor=silver|2ª (1257)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1261)||bgcolor=silver|2ª (1311)||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1318) |- |'''2014||bgcolor=silver|2ª (1318)||bgcolor=silver|2ª (1314)||bgcolor=silver|2ª (1336)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1340)||bgcolor=silver|2ª (1300) ||bgcolor="gold"|'''1ª (1724)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1736)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1765)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1669)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)''' |- |'''2015||bgcolor="gold"|'''1ª (1725)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1729)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1770)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1687)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1775)'''||bgcolor=silver|2ª (1411)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1226)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1248)||bgcolor=silver|2ª (1401)||bgcolor=silver|2ª (1388)|||4ª (1347) |- |'''2016||4ª (1347)||4ª (1347)||4ª (1355)||5ª (1309)||5ª (1309)||4ª (1310)||4ª (1319)||4ª (1319)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1347)||bgcolor=silver|2ª (1465)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433) |- |'''2017||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1433)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1443)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1464)||bgcolor=#CD7F32|3ª (1511)||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor=silver|'''2ª (1549)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1606)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1631)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)''' |- |'''2018||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1602)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1609)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1533)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1544)'''||bgcolor="gold"|'''1ª (1558)'''||| |- align=center bgcolor=#000000 style="color:white;" !colspan="13"|Posición promedio: 5ª posición |} <small>'''Fonte:''' [http://es.fifa.com/associations/association=ger/ranking/gender=m/index.html Ficha d'Alemaña en FIFA]; [http://es.fifa.com/worldfootball/ranking/index.html Estadístiques FIFA]</small> == Categoríes inferiores == Les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña, son el conxuntu de seleiciones de la Federación Alemana de Fútbol integraes nel so conxuntu por xugadores d'ente 16 a 23 años, que representen a Alemaña nos distintos torneos internacionales arrexuntaos en distintos [[Categoríes deportives por edá|categoríes d'edá]] y que constitúin los escalafones previos a la seleición absoluta. Les distintes categoríes establecer pol añu de nacencia de los xugadores y de normal inclúin a futbolistes nacíos en dos años consecutivos. Tradicionalmente la denominación de la seleición referir a la edá máxima de los xugadores habiendo asina competiciones oficiales dende los sub-15 hasta los sub-23. Hai de solliñar tamién a la estinguida [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|Seleición de fútbol amateur d'Alemaña]], un combináu de calter non profesional que foi la encargada de defender a entós la esistente Alemaña Federal nos Xuegos Olímpicos nel periodu entendíu ente la edición de los XX.OO. de 1952 de Ḥelsinki, y los XX.OO. de 1988 de Seúl nel intentu del [[Comité Olímpicu Internacional|COI]] por establecer una igualdá ente tolos equipos, que se vio siguida na edición siguiente de los XX.OO. de 1992 en Barcelona, onde dende entós los encargaos de representar al so país seríen los futbolistes de la categoría inferior sub-23. === Seleición sub-23 === {{AP|Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña}} La seleición sub-23 ye, dende los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]], la encargada de defender a Alemaña na competición de fútbol, motivu pol que recibe'l calificativu d'olímpica. Los xugadores participantes nos mesmos tienen de tener menos de 23 años d'edá sacante trés per escuadra que pueden ser mayores.<ref>{{Cita web |url= http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcoly/ip-208_01y_oly-men_22692.pdf |títulu= Tornéu olímpicu de fútbol en FIFA.com |idioma=en}}</ref> El tornéu olímpicu ye consideráu según una Copa Mundial sub-23. Nesti certame la [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Seleición Olímpica Alemana]] tuvo la so única participación nos [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos de Rio de Janeiro 2016]] onde progresivamente llogró la [[medaya de plata]]. Ésta ye apostada pola seleición sub-21, encargada de llograr la plaza nel [[Eurocopa Sub-21|Campeonatu d'Europa sub-21]]. === Seleición sub-21 === {{AP|Seleición de fútbol sub-21 d'Alemaña}} La seleición sub-21, ye la encargada de representar a Alemaña na [[Eurocopa Sub-21|Eurocopa sub-21]]. Nella, la seleición salió vencedora en dos causes, en [[Eurocopa Sub-21 de 2009|2009]],<ref>{{Cita web |url= http://es.uefa.com/under21/history/season=2009/index.html |títulu= Alemaña, campeona Europea de la sub-21 de 2009 |autor= UEFA.com |fechaaccesu=29 de xunetu de 2012}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/memberassociations/association=ita/honours/index.html |títulu=Palmarés Campeonatu Européu Sub-21/23 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> y en [[Eurocopa Sub-21 de 2017|2017]].<ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com//under21/season=2017/matches/round=2000648/match=2022542/postmatch/report/index.html#espana+pudo+alemania |títulu=España nun pudo con Alemaña |autor=UEFA.com |fecha=30 de xunu de 2017 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2017}}</ref> Como asocede col restu de categoríes inferiores, y a diferencia de les seleiciones absolutes, al participar n'eventos con una duración biañal, el personal téunico y los xugadores coinciden cola seleición precedente, camudando namái la so denominación. Ye por eso que seleiciones como la sub-18 o sub-16, queden davezu a la solombra de los sos mayores sub-19 o sub-17, al nun haber grandes torneos oficiales [[FIFA]] o [[UEFA]] representaos por diches seleiciones. === Seleición sub-20 === {{AP|Seleición de fútbol sub-20 d'Alemaña}} La categoría sub-20 ye la categoría xuvenil encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Campeonatu Mundial sub-20]] dende la so creación nos [[años 1970]]. Nesi tornéu la categoría salió vencedora na [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|edición de 1981]] en venciendo por 4-0 a la [[Seleición de fútbol sub-20 de Qatar|seleición qatarina]], y subcampeona nuna ocasión en perdiendo na final de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1987|1987]] por 5:4 nos penaltis tres el 0-0 contra la [[Seleición de fútbol sub-20 de Yugoslavia|seleición yugoslava]].<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/o20worldcup/australia1981/awards/index.html |títulu=FIFA World Youth Championship Australia 1981&nbsp;– Award |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/o20worldcup/news/y=2007/m=3/news=australia-1981-alemania-tuvo-piedá-501742.html |títulu=Campeonatu Mundial Xuvenil de la FIFA Australia 1981 - Australia 1981: Alemaña nun tuvo piedá |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> En dambes ocasiones, los gallardones fueron llograos como Alemaña Federal. Dende la unificación, la meyor participación d'Alemaña son unos cuartos de final nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 2005|2005]] nos [[Países Baxos]] y en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2009|2009]] n'[[Exiptu]]. === Seleición sub-19 === {{AP|Seleición de fútbol sub-19 d'Alemaña}} La categoría sub-19 sustituyó oficialmente a la categoría sub-18 pa una concordanza coles categoríes [[UEFA]]. Ye, dende la so creación nel añu [[1953]] como sub-18, y sub-19 dende [[2002]], una de les categoríes inferiores más importantes d'Alemaña por cuenta de los sos llogros y historia, magar que la mayoría fueron conquistaos pola Alemaña Democrática.<ref>{{Cita web |autor=Julian Dontchev |url=http://www.rsssf.com/tablese/europe-o18.html |títulu=The European U-18/U-19 championship and its predecessors |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=14 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/history/index.html |títulu=Palmarés UEFA Campeonatu Européu sub-19/18 |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fechaaccesu=14 de xunetu de 2015}}</ref> Los xuveniles conquistaron el [[Campeonatu d'Europa Sub-19 de la UEFA|Campeonatu d'Europa sub-19 de la UEFA]] en 3 ocasiones, una como Alemaña Federal, y dos como Alemaña unificada (al nun computar los 3 campeonatos consiguíos polos alemanes orientales).<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2008/goldenplayer/index.html |títulu=2008: Lars & Sven Bender |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de xineru de 2009 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/under19/history/season=2014/goldenplayer/index.html |títulu=2014: Davie Selke |editorial=Páxina oficial de la UEFA |fecha=1 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}}</ref> === Seleición sub-17 === {{AP|Seleición de fútbol sub-17 d'Alemaña}} Al igual que la categoría sub-19, pa oldear les categoríes [[UEFA]], provién de la categoría sub-16 que s'estremó nesta y la benjamina seleición sub-15. Por tal motivu nel so historial como seleición inclúyense torneos consideraos equivalentes pero realizaos so la denominación sub-16 dende [[1982]] hasta [[2001]]. Encargada de defender a Alemaña nel [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Campeonatu Mundial sub-17]] de la [[UEFA]], competición que se-y aguanta y de la que salió subcampeona en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]] como Alemaña Federal, na so primer edición pa seleiciones sub-16, que camudaría a sub-17 dende la edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 1991|1991]]. Dende entós y como Alemaña unificada, el so meyor resultáu ye un tercer puestu na edición de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2007|2007]] de [[Corea del Sur]]. Na [[Campeonatu d'Europa Sub-17 de la UEFA|Eurocopa sub-17]], competición que venció en 3 ocasiones y foi subcampeona n'otres 4 oportunidaes siendo asina la tercera meyor seleición europea nel palmarés por detrás de {{sel|especial=sub17|España}} y {{sel|especial=sub17|Portugal}};<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/eyc16hist.html |títulu=European O-16/U-17 Championship |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=18 d'agostu de 2012 |idioma=inglés}}</ref><ref group="n">Nes ediciones de 1984, 1992 y [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2009|2009]]. Los dos últimes ganaes como Alemaña unificada, y la primera como Alemaña Federal. Sacante la de 1992 en [[Xipre]], les otres dos fueron ganaes siendo'l organizadores del eventu.</ref> Mientres, en de la [[Meridian Cup]] tuvo participación al tener presentes a trés futbolistes nel escoyíu d'[[Europa]] na edición de 2007, añu nel que camuda'l formatu y pasa a ser una competición ente un escoyíu de la [[UEFA]] y otru de la [[Confederación Africana de Fútbol|CAF]]. Europa saldría vencedora de la competición. === Seleición sub-15 === {{AP|Seleición de fútbol sub-15 d'Alemaña}} La seleición sub-15 d'Alemaña ye la categoría infantil de la seleición alemana. == Otres modalidaes == La seleición alemana de fútbol cunta amás de les categoríes inferiores con otres modalidaes como son el [[fútbol femenín]] o'l [[fútbol playa]]. La seición femenina ye la más llonxeva de los dos, cuando naz a finales de los años 1950 na clandestinidá, y oficialmente nos años 1980. La de fútbol playa, la más actual, foi creada nos primeros años de la década de 1990. === Seleición femenina === [[Ficheru:Football pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol femenino'']] {{AP|Seleición femenina de fútbol d'Alemaña}} La categoría femenina oficializar a principios de los años 1980, y apuesta el so primera partíu frente a la [[Seleición femenina de fútbol d'Escocia|seleición escocesa]] ante la que salió vencedora por 5-1 el 10 de payares de 1982. Na clandestinidá, por cuenta de la situación de censura que vivía'l fútbol femenino nel país, naz la seleición femenina en 1956, anque nun tuvo reconocida nin pola [[FIFA]] nin pola [[DFB]] yá que nun se contemplaba la disputa de fútbol per parte de muyeres. La seleición alemana femenina ta considerada como una de les meyores seleiciones del mundu. Los sos mayores llogros hasta l'actualidá son dos [[Copa Mundial Femenina de Fútbol|Campeonatu Mundiales]] conquistaos nes ediciones d'[[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2003|Estaos Xuníos 2003]]<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial del Fútbol Femenino de la FIFA EE UU 2003 - Alemaña cinxe'l so primer corona |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=3/news=copa-mundial-futbol-femenín-fifa-2003-502010.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> y [[Copa Mundial Femenina de Fútbol de 2007|China 2007]],<ref>{{Cita web |títulu=Copa Mundial Femenina de la FIFA China 2007 - Alemaña dexa la so marca na historia |url=http://es.fifa.com/womensworldcup/news/y=2007/m=10/news=alemania-dexa-marca-historia-610031.html |editorial=Páxina oficial de la FIFA |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016}}</ref> siendo la única seleición que foi hasta'l momentu capaz de revalidar el títulu. Ye la máxima dominadora n'Europa, onde'l so mayor llogru foi la consecución de la [[Eurocopa Femenina|Eurocopa]] na que consiguió algamar el títulu del tornéu nes ediciones de 1989, 1991, 1995, 1997, 2001, [[Eurocopa Femenina 2005|2005]], [[Eurocopa Femenina 2009|2009]], [[Eurocopa Femenina 2013|2013]], pa un total de 8 campeonatos, escapándose-y el títulu nes sos participaciones namái na edición de 1993 que foi parar a manes de la [[Seleición femenina de fútbol de Noruega|seleición noruega]]. La disciplina ye [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos#Torneos femeninos|olímpica]] dende los [[Xuegos Olímpicos d'Atlanta 1996|Xuegos d'Atlanta 1996]]. Alemaña participó nel certame en 5 ocasiones, en [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Rio de Janeiro 2016]] llogró la so única medaya d'oru; y en 3 vegaes consiguió la medaya de bronce, nes ediciones de [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|2000]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|2004]], [[Tornéu femenín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Pequín 2008|2008]]. Al igual que la so homónima masculina, el combináu femenín cunta tamién con categoríes inferiores, estremaes na so categoría sub-20, sub-19 y sub-17, onde destaquen particularmente les dos primeres en saliendo campeones del Mundu en 2004 y 2010, y la sub-19 por ser campeones d'Europa en 6 ocasiones, siendo les máximes dominadores. === Seleición de fútbol playa === [[Ficheru:Beach soccer pictogram.svg|thumb|right|100px|''Fútbol playa'']] {{AP|Seleición de fútbol playa d'Alemaña}} La seleición alemana naz nos años 1990, y magar la so curtia vida, consiguió colase nel palmarés européu del fútbol sablera, territoriu apoderáu históricamente por [[Seleición de fútbol playa d'España|españoles]] y [[Seleición de fútbol playa de Portugal|portugueses]] y onde les seleiciones del este empiecen a amosar un gran poderíu. Alemaña entá s'atopa llueñe de poder ser una seleición a tener en cuenta a la de resolver los grandes títulos. Vencedora nuna ocasión de la [[Euru Beach Soccer League|Eurolliga]] en 1998 ye hasta'l momentu'l so mayor llogru na modalidá. Consiguió participar na [[Copa Mundial de Fútbol Playa de FIFA|Copa Mundial]] en cuatro causes, ensin superar la fase de grupos en nenguna de les sos participaciones. == Palmarés completu == {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{VT|Títulos oficiales de seleiciones de fútbol|l1=Títulos oficiales de seleiciones de fútbol}} === Seleición absoluta === {{imaxe múltiple |direición = vertical |orientación = derecha |anchu = 250 |títulu = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |semeya1 = FIFA Logo (2010).svg |testu1 = <span style="color:#F8F8FF">FIFA</span> |alineación_texto1 = right |semeya2 = Philipp_Lahm_lifts_the_2014_FIFA_World_Cup.jpg | testu2 = ''Alemaña ye posesora de 4 [[Copa Mundial de Fútbol|Campeonatu del Mundu]]. Una d'elles, la estinguida [[Copa Jules Rimet]]''. |alineación_texto2 = right }} La seleición alemana cuenta con unu de los meyores palmarés a nivel mundial con ocho títulos oficiales absolutos, convirtiéndola na [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de la UEFA primera n'Europa]] y [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol quinto a nivel global]]. Alemaña llogró vencer nos trés principales campeonatos de seleiciones nacionales, a [[Copa Mundial de Fútbol|nivel mundial]], [[Copa FIFA Confederación|internacional]] y [[Europa|européu]].<ref group="n">Xuntu con {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}} y {{self|Francia}}.</ref> Alemaña ye una de los ocho seleiciones campeones del mundu xunto a {{self|Arxentina}}, {{self|Brasil}}, {{Self|España}}, {{Self|Francia}}, {{self|Inglaterra}}, {{self|Italia}} y {{Self|Uruguái}}. Proclamóse campeona del mundu en cuatro causes, la primera en Suiza 1954 venciendo a Hungría y la cual significó'l so primer títulu oficial, en 1974 como anfitriona imponiéndose a los {{self|Países Baxos}}, n'Italia 1990 y en Brasil 2014 ganando a Arxentina en dambes finales. Ye una de los diez seleiciones europees que llogró'l so respeutivu tornéu continental. Apodera con tres títulos xunto a la seleición española, el palmarés históricu de la [[Eurocopa]]. Consiguió la so primer Eurocopa en Bélxica 1972 venciendo a la {{self|Xunión Soviética}}, la so segunda llograr n'Italia 1980 venciendo a {{self|Bélxica}}, y el tercer campeonatu conquistar n'Inglaterra 1996 ganando a la {{self|República Checa}}. En dos causes llogró consiguir el «[[Doblete (deporte)#Doblete de seleiciones|doblete]]» de seleiciones, el primeru ente 1972 y 1974 como campeón européu y mundial, y el segundu ente 2014 y 2017 como campeón mundial y campeón confederativo. {| cellspacing="0" style="background: #F0F8FF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- !width=20%|Competición !width=20%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=20%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=20%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] |- !align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]] |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]]) |align=center|4 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) |- !align=left|[[Eurocopa]] |align=center|3 ([[Eurocopa 1972|1972]], [[Eurocopa 1980|1980]] y [[Eurocopa 1996|1996]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1992|1992]] y [[Eurocopa 2008|2008]]) |align=center|3 ([[Eurocopa 1988|1988]], [[Eurocopa 2012|2012]] y [[Eurocopa 2016|2016]]) |- !align=left|[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]] |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) |align=center| – |align=center|1 ([[Copa FIFA Confederación 2005|2005]]) |} === Categoríes inferiores === {{AP|Palmarés de la Seleición de fútbol d'Alemaña y les sos categoríes inferiores|l1=Palmarés de les categoríes inferiores de la seleición de fútbol d'Alemaña}} Les categoríes inferiores de la seleición alemana, tán consideraes pola [[UEFA]], una de los meyores y más esitoses d'[[Europa]] al ser gallardoniaes col [[Premiu UEFA Maurice Burlaz]] en trés causes. Destaquen nes sos categoríes inferiores una [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20]] en [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1981|1981]]<ref>{{Cita web |autor=Pablo Ciullini, Erik Garin, François Mazet |títulu=World Youth Cup (U-20) 1981 (Australia) |url=http://www.rsssf.com/tablesw/wyc81.html |editor=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=12 de xunetu de 2016}}</ref> y un segundu puestu na [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17]] en [[Copa Mundial de Fútbol Sub-16 de 1985|1985]], los sos máximos llogros nos [[Xuegos Olímpicos]] fueron los dos [[medayes de bronce]] ganaes nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Seúl en 1988]] y la única [[medaya d'oru]] llograda hasta la fecha como [[Alemaña Democrática]] nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos de Montreal 1976]]. == Distinciones == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse; text-align:center;" width=50% |-bgcolor=dddddd !width="350"|Distinción !width="95"|Añu |- |[[Premiu World Soccer al meyor equipu del mundu Meyor equipu del mundu pola revista «World Soccer»]] |[[1990]], [[2014]] |- |[[France Football|Seleición nacional del añu pola revista «France Football»]] |[[1968]], [[1972]], [[1976]], [[1977]], [[1980]], [[1981]], [[1990]], [[1993]], [[1996]], [[2002]], [[2011]] y [[2013]] |-bgcolor=dddddd !Premiu !Añu |- |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Clasificación mundial de la FIFA#Premiu al Meyor equipu del añu Meyor Equipu del Añu FIFA]] |[[1993]], [[2014]], [[2017]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Mundial de Fútbol]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]]<ref>{{Cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/raawards/ip-401_07a_trophies_31450.pdf |títulu=FIFA Award Trophies |editorial=Páxina oficial de la FIFA |formatu=PDF |fechaaccesu=5 de xunetu de 2016 |idioma=inglés}}</ref> |- |[[Ficheru:Flag of the United Nations.svg|25px]] [[Premios Laureus|Laureus del Deporte]]<br />«[[:en:Laureus World Sports Award for Team of the Year|Meyor Equipu Internacional del Añu]]» |[[Premiu Laureus#2015|2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Premios de la Copa Mundial de Fútbol#Premiu al equipu más entreteníu|Premiu al equipu más entreteníu Copa Mundial de la FIFA]] |[[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] |- |[[Premiu UEFA Maurice Burlaz|Trofeo UEFA Maurice Burlaz]] <ref group="n">Gallardón de la UEFA a les categoríes inferiores.</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.uefa.com/under19/news/newsid=2313320.html |títulu=Alemaña llogra'l Troféu Maurice Burlaz |fechaaccesu=21 d'agostu de 2012 |editorial=Páxina oficial de la UEFA}}</ref> |[[1992]], [[2009]], [[2015]] |- |[[Ficheru:FIFA Flag.svg|30px]] [[Copa FIFA Confederación#Premiu al xuegu llimpiu|Premiu FIFA Fair Play Copa Confederaciones]] |[[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] |} == Ver tamién == * [[Federación Alemana de Fútbol]] * [[Seleición femenina de fútbol d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol playa d'Alemaña]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática]] * [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal]] == Bibliografía == * {{cita llibru |títulu=The Ball Is Round: A Global History of Soccer |apellíu=Goldblatt |nome=David |idioma=inglés |editorial=Penguin |añu=2008 |isbn=1594482969 |url=https://books.google.com/books?id=i1158WHUTvwC}} * {{cita llibru |títulu=Tou sobre toos escoyer |apellíu=Martialay |nome=Félix |isbn=84-935390-2-3}} * {{cita llibru |títulu=Guía Marca de la Lliga 09 |apellíu=VV.AA |editorial=Unidá Editorial |añu=2008|issn=1575-4707}} * {{cita llibru |títulu=Los 501 récores de los Mundiales de Fútbol |edición=I |apellíu=Henao |nome=Luis Arturo|fechaaccesu=1 de xunetu de 2010 |añu=marzu de 2010 |isbn=978-958-44-6505-4 |capítulu=Cap. Los árbitros |páxina=73}} * {{cita llibru|apellíos=Reiter |nome=Florian |títulu=Der Kick mit dem Ball: Die Geschichte des Fußballs |añu=2005 |editorial=Vergangenheits |idioma=alemán |isbn=978-3-940621-06-1}} * {{cita llibru |títulu=Chronik des deutschen Fussballs |añu=2005 |editorial=Chronik |editor=Bertelsmann Lexikon |isbn=978-3577164092 |páxina=400 |idioma=alemán}} == Notes == {{llistaref|grupu=n}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == ;Oficiales * [http://www.dfb.de/die-mannschaft/start/ Sitiu web oficial] (n'alemán) * [http://www.dfb.de/ Sitio web DFB] (n'alemán) * {{Facebook|DFBTeam|Seleición d'Alemaña}} * {{Twitter|DFB_Team_YE|Seleición d'Alemaña}} * Perfil oficial de [http://es.uefa.com/memberassociations/association=GER/index.html Alemaña] en [[UEFA.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=ger/index.html Alemaña] en [[FIFA.com]] {{commonscat|Germany national football team}} {{Wikinoticies|Category:Seleición de fútbol d'Alemaña}} {{Socesión | títulu = [[Copa Mundial de Fútbol|Campeona del Mundial]] | periodu = [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Suiza 1954]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña Federal 1974]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia 1990]]<br>[[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Brasil 2014]] | predecesor = {{selb|URU}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|ESP}} | socesor = {{selb|BRA}}<br>{{selb|ARG}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu2 = [[Eurocopa|Campeón de la Eurocopa]] | periodu2 = [[Eurocopa 1972|Bélxica 1972]]<br>[[Eurocopa 1980|Italia 1980]]<br>[[Eurocopa 1996|Inglaterra 1996]] | predecesor2 = {{selb|ITA}}<br>{{selb|TCH}}<br>{{selb|DAN}} | socesor2 = {{selb|TCH}}<br>{{selb|FRA}}<br>{{selb|FRA}} | títulu3 = [[Copa FIFA Confederación|Campeón de la Confederaciones]] | periodu3 = [[Copa FIFA Confederación 2017|Rusia 2017]] | predecesor3 = {{selb|BRA}} | socesor3 = {{bandera}} Por definir | títulu4 = [[Clasificación mundial de la FIFA|Líder de la Clasificación FIFA]] | periodu4 = Ago. — Sep. de 1993<br>Dic. de 1993 — Mar. de 1994<br>Jun. — Jul. de 1994<br>Jul. de 2014 — Jun. de 2015<br>Jul. de 2017<br>Dic. de 2017 | predecesor4 = Nun esistía<br>{{selb|ITA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|ESP}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}} | socesor4 = {{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{selb|BEL}}<br>{{selb|BRA}}<br>{{bandera}} Por definir | títulu5 = [[Premiu Laureus|Premiu Laureus al Meyor Equipu Internacional]] | periodu5 = 2015 | predecesor5 = {{bandera|GER}} [[FC Bayern München|F. C. Bayern Múnich]] | socesor5 = {{bandera|NZL}} [[Seleición de rugbi de Nueva Zelanda|Nueva Zelanda (rugby)]] }} {{Tradubot|Seleición de fútbol de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleición de fútbol d'Alemaña| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] o2iendsmy5bzesmkhs1xtw7x29djnga 0 137026 3699425 3672176 2022-07-25T08:01:26Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Henry David Thoreau''' {{nym}} foi un [[escritor]], [[poeta]] y [[filósofu]] d'[[Estaos Xuníos]], d'enclín [[trascendentalista]] y orixe [[puritanu]], autor de ''[[Walden]]'' y ''[[Desobediencia civil (ensayu)|La desobediencia civil]]''. Thoreau foi [[Agrimensura|agrimensor]], [[naturalista]], conferenciante y fabricante de [[llapiceru|llapiceros]]. Unu de los padres fundadores de la [[lliteratura estauxunidense]], ye tamién el conceptualizador de les práutiques de [[desobediencia civil]].<ref>[http://blogs.publico.es/lluis-matias-lopez/2013/05/21/vixencia-de-thoreau-precursor-de-la-desobediencia-civil/ Vixencia de Thoreau, precursor de la desobediencia civil], Luis Matías López, Público (España), 2175/2013</ref> == Biografía == === Primeros años de vida y educación, 1817-1836 === Henry David Thoreau nació en Concord, Massachusetts, na "modesta familia de Nueva Inglaterra"<ref name="b651ce7a">{{Cita web|url=https://archive.lewrockwell.com/mcelroy/mcelroy86.html|títulu=Henry David Thoreau and 'Civil Disobedience' by Wendy McElroy|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=archive.lewrockwell.com}}</ref> de John Thoreau, un fabricante de llapiceros, y Cynthia Dunbar. El so güelu paternu nació en Xerséi.<ref>{{Cita web|url=http://wc.rootsweb.ancestry.com/cgi-bin/igm.cgi?op=GET&db=maold&id=I18020|títulu=RootsWeb's WorldConnect Project: Ancestors of Mary Ann Gillam and Stephen Old|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=wc.rootsweb.ancestry.com}}</ref> El so güelu maternu, Rusti Dunbar, dirixó d'estudiante en 1766 en Harvard la "rebelión de la mantequilla", la primer protesta estudiantil rexistrada nes colonies americanes.<ref>{{Cita web|url=https://www.trivia-library.com/c/first-student-protest-in-the-united-states.htm|títulu=First Student Protest in the United States|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=www.trivia-library.com}}</ref> David Henry foi nomáu asina pol so difuntu tíu paternu, David Thoreau. Empezó a llamase Henry David dempués de terminar la universidá, pero nunca solicitó faer un cambéu de nome llegal. Tenía dos hermanos mayores, Helen y John Jr., y una hermana menor, Sophia.<ref>{{Cita web|url=http://www.americanpoems.com/poets/thoreau/|títulu=Henry David Thoreau Poems, Biography and Quotes - by American Poems|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=www.americanpoems.com}}</ref> El llugar de nacencia de Thoreau inda esiste en Virginia Road en Concord. La casa foi restaurada pol Thoreau Farm Trust,<ref>{{Cita web|url=http://thoreaufarm.org/|títulu=Thoreau Farm {{!}} Birthplace of Henry David Thoreau|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|idioma=en-US|sitiuweb=thoreaufarm.org}}</ref> una organización ensin fines d'arriquecimientu, y ta abierta al públicu. Estudió nel Colexu d'[[Universidá de Harvard|Harvard]] ente 1833 y 1837, qu'entós entá nun yera la universidá de prestíu en que se convirtió a finales de sieglu. Vivió en Hollis Hall y tomó cursos de retórica, clásicos, filosofía, matemátiques, y ciencia. Foi miembru del Institutu de 1770 (agora ye'l Hasty Pudding Club). Según la lleenda, Thoreau negar a pagar la cuota de cinco dólares por un diploma de Harvard. Ello ye que el títulu de maestría que refugó mercar nun tenía nengún méritu académicu: Harvard College ufiertar a graduaos "que demostraron el so valor físicu por tar vivos trés años dempués de graduase, y la so calidá d'aforru, ganancia o heriedu por tener cinco dólares pa dar al colexu." Comentó al respeutu," Dexa que cada oveya caltenga la so propia piel ",<ref>{{Cita web|url=http://www.walden.org/Institute/thoreau/about2/H/WalterHarding/LiveYourOwnLife.htm|títulu=The Walden Woods Projects Thoreau Institute|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=29 de xineru de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060129085602/http://www.walden.org/Institute/thoreau/about2/H/WalterHarding/LiveYourOwnLife.htm|fechaarchivu=29 de xineru de 2006}}</ref> una referencia a la tradición d'usar pergamín de piel d'oveya pa los diplomes. === Regresu a Concord, 1836-1842 === Los oficios tradicionales abiertes a los graduaos universitarios -la llei, la ilesia, los negocios, la medicina- nun interesaben a Thoreau, asina qu'en 1835 tomó una llicencia de Harvard, mientres la cual enseñó na escuela de Canton, Massachusetts. Dempués de graduase en 1837, empezó a enseñar na escuela pública de Concord, pero arrenunció dempués d'unes selmanes pa nun tener qu'alministrar el castigu corporal. Él y el so hermanu John abrieron entós la Concord Academy, una escuela de gramática en Concord, en 1838. Introducieron na so enseñanza dellos conceutos progresivos, incluyendo caminaes pola naturaleza y visites a les tiendes y a los negocios locales. La escuela cerró cuando John careció fatalmente del tétanos en 1842 dempués de cortase mientres s'afaitaba.<ref name="1d9b62b0">{{Cita web|url=http://thoreau.eserver.org/wfchron.html|títulu=Thoreau Chronology|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|apellíu=Lenat|nome=Richard|sitiuweb=thoreau.eserver.org}}</ref> Morrió nos brazos de Henry.<ref>{{Cita web|url=http://archive.vcu.edu/english/engweb/transcendentalism/authors/thoreau/|títulu=Henry David Thoreau|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=archive.vcu.edu}}</ref> Al graduase Thoreau tornó a la so casa a Concord, onde conoció a [[Ralph Waldo Emerson]] al traviés d'un amigu mutuu.<ref name="b651ce7a" /> Emerson tomó un interés paternal y dacuando paternalista, en Thoreau, asesorando al nuevu y presentándo-y a un círculu d'escritores locales y pensadores, incluyendo a Ellery Channing, [[Margaret Fuller]], Bronson Alcott, y [[Nathaniel Hawthorne]] y el so fíu [[Julian Hawthorne]], que yera un rapazu nesi momentu. Emerson encamentó a Thoreau a contribuyir con ensayos y poemes a un periódicu trimestral, [[The Dial]], y primió a la editora, Margaret Fuller, por que publicara esos escritos. El primer ensayu de Thoreau publicáu en The Dial foi "[[Aulo Persio Flacu|Aulus Persius Flaccus]]", un ensayu sobre'l dramaturgu romanu, en xunetu de 1840.<ref>{{Cita web|url=http://www.walden.org/Library/About_Thoreau%27s_Life_and_Writings:_The_Research_Collections/The_Dial|títulu=The Dial {{!}} Walden Woods|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=18 d'ochobre de 2015|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20151018151944/http://www.walden.org/Library/About_Thoreau%27s_Life_and_Writings:_The_Research_Collections/The_Dial|fechaarchivu=18 d'ochobre de 2015}}</ref> Consistía en pasaxes revisaos ​​del so diariu, qu'empezara a caltener por suxerencia de Emerson. La primer anotación del diariu, el 22 d'ochobre de 1837, diz: "¿Qué tas faciendo agora?" Preguntó: -¿Tien un diariu? Asina que faigo la mio primer entrada güei." [[Ficheru:ThoreauBust.jpg|miniaturadeimagen|ThoreauBust]] Thoreau foi un filósofu de la naturaleza y la so rellación cola condición humana. Nos sos primeros años siguió'l [[Trescendentalismu]], una filosofía idealista folgosa y ecléctica defendida por Emerson, Fuller y Alcott. Ellos sostuvieron qu'un estáu espiritual ideal tesciende, o va más allá de lo físico y lo empírico, y que se llogra esa intuición al traviés de la intuición personal más que pola doctrina relixosa. Na so opinión, la naturaleza ye'l signu esterior del espíritu interior, espresando la "correspondencia radical de les coses visibles y los pensamientos humanos", como escribió Emerson en Nature (1836). El 18 d'abril de 1841, Thoreau treslladar a la casa de Emerson. Ellí, de 1841 a 1844, sirvió como tutor de los neños. Yera tamién ayudante editorial, reparador y xardineru. Mientres unos meses en 1843, treslladar a la casa de William Emerson en [[Staten Island]],<ref>{{cita llibru|apellíos=Salt|nome=Henry Stephens|títulu=The Life of Henry David Thoreau|url=https://books.google.es/books?id=t_0RAAAAYAAJ&pg=RA1%E2%80%93PA69&redir_esc=y|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=1890|editorial=R. Bentley|idioma=en}}</ref> y enseñó a los fíos de la familia mientres buscaba contactos ente lliterarios y periodistes na ciudá que podríen ayudar a publicar los sos escritos, incluyendo al so futuru representante lliterariu [[Horace Greeley]]. Thoreau volvió a Concord y trabayó na fábrica de llapiceros de la so familia, lo que siguió faciendo la mayor parte de la so vida adulta. Redescubrió'l procesu de faer bonos llapiceros con grafitu inferior pero usando magre pal so allugamientu. Esta invención ameyoró sobre'l grafitu atopáu en New Hampshire y mercáu en 1821 por un pariente, Charles Dunbar. (El procesu d'amiestu de grafitu y magre, conocíu como'l procesu Cunté, foi patentáu por [[Nicolas-Jacques Cunté]] en 1795). La so otra fonte fuera Tantiusques, una mina operada por nativos americanos en Sturbridge, Massachusetts. Más palantre, Thoreau convirtió la fábrica pa producir el plumbago (grafitu), que s'utilizaba nel procesu de los electrotipos. Una vegada en Concord, Thoreau pasó por un periodu de molición. N'abril de 1844 él y el so amigu Edward Hoar por fuercia encendieron un fueu que consumió 300 acres (1,2 km²) de Walden Woods.<ref>{{Cita web|url=http://www.calliope.org/thoreau/thorotime.html|títulu=The Thoreau Project...|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=www.calliope.org}}</ref> === "Desobediencia Civil" y los años Walden, 1845-1849 ===     "Fui a los montes porque quería vivir deliberadamente namái pa faer frente a los fechos esenciales de la vida, y ver si nun podía aprender lo que tenía qu'enseñar, y nun afayar al morrer que nun viviera. Nun quería vivir lo que nun yera vida. Nin quería prauticar l'arrenunciu, nun siendo que fuera necesariu. Quería vivir fondamente y zucar toa'l migollu de la vida, vivir tan fuerte y espartanu como pa prescindir de too lo que nun yera vida..."     - Henry David Thoreau, "''Onde viví, y para qué viví''", en ''[[Walden]]'' Thoreau sintió la necesidá de concentrase y trabayar más na so escritura. En marzu de 1845, Ellery Channing díxo-y a Thoreau: «Vete, constrúi una cabaña y empieza el gran procesu de taramiate a ti mesmu, nun veo otra alternativa nin otra esperanza pa ti». Dos meses dempués, Thoreau embarcar nun esperimentu de dos años de vida senciella qu'empecipió'l 4 de xunetu de 1845, cuando se camudó a una pequeña casa que construyera en tierra propiedá de Emerson nun monte de repoblación alredor de les mariñes de Walden Pond.<ref>{{Cita web|url=https://www.google.com/maps/place/Concord,+MA/@42.449808,-71.342769,15z/data=!4m5!3m4!1s0x89y39a4026a422f5:0x58ce779a2b78a490!8m2!3d42.4603719!4d-71.3489484?hl=en|títulu=Google Maps|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=Google Maps}}</ref> [[Ficheru:Thoreau_sites_in_Walden_Pond.svg|miniaturadeimagen|Thoreau sites in Walden Pond]] La casa taba en "un guapu prau y monte" de 14 acres (57,000 m²) que Emerson mercara, a 2,4 km de la so casa familiar.<ref>{{Cita noticia|títulu=La République Des Livres par Pierre Assouline|url=http://larepubliquedeslivres.com/h-d-thoreau-quest-ce-qui-est-vraiment-necessaire-la-vie/|fecha=26 de xunu de 2017|fechaaccesu=10 de xunetu de 2017|periódicu=La République Des Livres par Pierre Assouline|idioma=fr-FR}}</ref> [[Ficheru:Walden_Pond.jpg|miniaturadeimagen|Walden Pond]] El 24 de xunetu o 25 de xunetu de 1846, Thoreau atopar col recaldador d'impuestos local, Sam Staples, quien-y pidió que pagara seis años d'impuestos atrasaos. Thoreau refugó pagar por cuenta de la so oposición a la guerra mexicanu-americana y a la esclavitú, y pasó una nueche na cárcel por cuenta de esta negativa. A otru día, Thoreau foi lliberáu cuando daquién, probablemente la so tía, pagó l'impuestu, en contra de los sos deseos.<ref>{{Cita web|url=http://thoreau.eserver.org/theory.html|títulu=The Theory, Practice, and Influence|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|apellíu=Lenat|nome=Richard|sitiuweb=thoreau.eserver.org}}</ref> La esperiencia tuvo un fuerte impautu en Thoreau. En xineru y febreru de 1848 impartió conferencies sobre "''Los derechos y deberes del individuu en rellación col gobiernu''", esplicando la so resistencia tributaria nel Concord Lyceum. Bronson Alcott asistió a la conferencia, escribiendo nel so diariu'l 26 de xineru:         "Asistí a la conferencia de Thoreau ante'l Licéu sobre la rellación del individuu col Estáu -una declaración almirable de los derechos del individuu al autogobiernu y un públicu sollerte. Toles sos alusiones a la guerra de Méxicu, la espulsión de Carolina de Mr. Hoar, el so encarcelamientu na cárcel de Concord por negase a pagar el so impuestu. Y tou razonáu. Tuvi un gran prestar nesta intervención de Thoreau."         - Bronson Alcott, ''Journals'' Thoreau revisó la conferencia nun ensayu tituláu "''Resistencia al Gobiernu Civil''" (tamién conocíu como "''Desobediencia Civil''") en que dexa entever les sos idees polítiques. Nesti testu declárase unu de los conceutos principales de la so ideoloxía: la idea de que'l gobiernu nun tien de tener más poder que'l que los ciudadanos tean dispuestos a concede-y, llegando a tal puntu que propón l'abolición de too gobiernu. El so ensayu foi influyente en [[Lev Tolstoi|Lev Tolstói]] y en [[Mohandas Gandhi|Mahatma Gandhi]]. Foi publicada por [[Elizabeth Peabody]] en ''The Esthetic Papers'' en mayu de 1849. Thoreau tomara una versión del principiu de [[Percy Bysshe Shelley|Percy Shelley]] nel poema políticu "''La mázcara de l'anarquía''" (1819), qu'empieza coles poderoses imáxenes de les inxustes formes d'autoridá del so tiempu y depués imaxina los movimientos d'una forma radicalmente nueva d'aición social. [[Ficheru:1854_Walden_byThoreau.jpg|miniaturadeimagen|1854 Walden byThoreau]] En Walden Pond, Thoreau completó un primer borrador de ''Una selmana nos ríos Concord y Merrimack'', una elexía pal so hermanu John, describiendo'l so viaxe a les [[Montes Blancos (New Hampshire)|Montes Blancos]] en 1839. Thoreau nun atopó editor pal llibru y nel so llugar imprimió 1.000 exemplares a la so mariña. Menos de 300 fueron vendíos. Él mesmu publicó'l llibru siguiendo'l conseyu de Emerson, usando l'editor de Emerson, Munroe, que fizo pocu pa publicar el llibru. [[Ficheru:View_of_south_face_of_Ragged_Mountain_(New_Hampshire).jpg|miniaturadeimagen|Montes Blancos (New Hampshire)]] [[Ficheru:Walden_Pond_in_October,_Concord_MA.jpg|miniaturadeimagen|Walden Pond in October, Concord MA]] N'agostu de 1846, Thoreau dexó de volao Walden pa faer un viaxe al [[Monte Katahdin]] en Maine, un viaxe más tarde descritu en "''Ktaadn''", la primer parte de ''The Maine Woods''. [[Ficheru:TJWikiBaxterKatahdin.JPG|miniaturadeimagen|Monte Katahdin]] Thoreau salió de Walden Pond el 6 de setiembre de 1847. A pidimientu de Emerson, darréu treslladóse de nuevu a la casa de Emerson p'ayudar a la esposa de Emerson, Trepen, a remanar la casa mientres el so home taba nun viaxe enllargáu a Europa. Mientres dellos años, mientres trabayaba pa pagar les sos deldes, revisó de cutio el manuscritu de lo que finalmente publicó como ''Walden, o Vida nel monte'' en 1854, cuntando los dos años, dos meses y dos díes que pasara en Walden Pond. El llibru estrúi esi tiempu nun solu añu de calendariu, usando'l pasu de los cuatro aparques pa simbolizar el desenvolvimientu humanu. Walden ganó pocos almiradores, pero los críticos posterior haber consideráu como una obra clásica estauxunidense qu'esplora la simplicidá natural, l'harmonía y la guapura como modelos pa unes condiciones social y cultural xustes. El poeta americanu [[Robert Frost]] escribió de Thoreau, "Nun llibru ... él supera tou lo que tuvimos n'América". [[Ficheru:The_interior_of_Thoreaus_original_cabin_replica,_Walden_Pond.jpg|miniaturadeimagen|The interior of Thoreaus orixinal cabin retruca, Walden Pond]] L'autor estauxunidense [[John Updike]] dixo del llibru, "Un sieglu y mediu dempués de la so publicación, Walden convirtióse nun tótem de la mentalidá de regresu a la naturaleza, preservacionista, anti-empresarial, de la desobediencia civil y Thoreau tan vívido manifestante, tan perfectu y ermitañu, que'l llibru cuerre'l riesgu de ser tan veneráu y non lleíu como la Biblia ".<ref>{{Cita noticia|apellíos=Updike|nome=John|títulu=A sage for all seasons|url=https://www.theguardian.com/books/2004/jun/26/classics|fecha=25 de xunu de 2004|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|periódicu=The Guardian|issn=0261-3077|idioma=en-GB}}</ref> Thoreau salió de la casa de Emerson en xunetu de 1848 y quedóse nuna casa na cercana cai Belknap. En 1850, él y la so familia treslladar a una casa nel 255 de Main Street, onde vivió hasta la so muerte.[[Ficheru:Thoreau-gravesite.jpg|miniaturadeimagen|Thoreau-gravesite]] [[Ficheru:Henry David Thoreau 2.jpg|miniatura|derecha|150px|Henry David Thoreau en 1861.]] === Últimos años, 1851-1862 === En 1851, Thoreau sintióse cada vez más esteláu cola historia natural y les narratives de viaxe y espedición. Lleó ávidamente sobre botánica y de cutiu escribió observaciones sobre esta tema nel so diariu. Almiraba a [[William Bartram]] y a [[Charles Darwin]] pol so ''Viaxe del Beagle''. Fixo observaciones detallaes de la naturaleza de Concord, rexistrando les dómines de maduración de la fruta, les fondures del estanque de Walden y los díes que ciertes aves migraron. L'oxetivu d'esta xera yera "antemanar" les estaciones de la naturaleza. Convertir n'agrimensor y siguió escribiendo observaciones cada vez más detallaes sobre la historia natural de la ciudá, que tomaba una área de 67 km², nel so diariu<ref>{{Cita noticia|apellíos=estrella|nome=ernesto|títulu=Thoreau: llectures pal presente|url=https://cultura.elpais.com/cultura/2017/07/11/babelia/1499769214_357663.html?por mosaicu|fecha=11 de xunetu de 2017|fechaaccesu=12 de xunetu de 2017|periódicu=EL PAÍS|idioma=es}}</ref>, un documentu de dos millones de pallabres que guardó mientres 24 años<ref>{{Cita web|url=http://capitanswing.com/llibros/el diariu-1837-1861/|títulu=El Diariu (1837-1861) {{!}} Capitán Swing|fechaaccesu=12 de xunetu de 2017|apellíu=Swing|nome=Capitán|sitiuweb=capitanswing.com|idioma=es-ES}}</ref>ente 1837 y 1861. Nél tán munchos materiales que depués apaecen nos sos ensayos. La impresión que da ye d'un Thoreau siempres en movimientu, n'interaición cola so redolada natural y social. Hai que destacar les anotaciones de les sos caminaes siempres con descubrimientos. El ''Diariu'', ye un llibru onde'l llector puede siguir la so mirada, el so oyíu, el so olfatu al traviés de les sos actividaes cotidianes. Espresáu cola so carauterística y bella simplicidá. Tamién guardó una serie de cuadiernos, y estes observaciones convertir na fonte de los sos postreros escritos sobre la historia natural, como "''Tonos serondiegos", "Socesión d'árboles"'' y ''"Mazanes monteses''", un ensayu llamentando la destrucción de les especies monteses indíxenes de mazanes. Hasta la década de 1970, los críticos lliterarios tornaron les últimes actividaes de Thoreau como ciencia amateur. Col surdimientu de la hestoria ambiental y el ecocriticismu como disciplines académiques, delles llectures nueves de Thoreau empezaron a remanecer, demostrando que fuera un bon analista de patrones ecolóxicos en campos y montes. Por casu, el so últimu ensayu tituláu "''La socesión d'árboles forestales''" amuesa qu'utilizó la esperimentación y l'analís pa esplicar cómo los montes refáense dempués del fueu o la destrucción humana, al traviés de la dispersión de les granes polos vientos o los animales. Viaxó a [[Quebec]] una vegada, a [[Cabu Cod|Cape Cod]] cuatro veces y a [[Maine]] tres veces. Estos paisaxes inspiraron los sos llibros d'Escursión, ''A Yankee in Canada, Cape Cod'' y ''The Maine Woods'', nos cualos los itinerarios de viaxe enmarquen los sos pensamientos sobre xeografía, hestoria y filosofía. Otros viaxes llevar al suroeste a [[Filadelfia]] y a la ciudá de [[Nueva York]] en 1854 y al oeste al traviés de la rexón de [[Grandes Llagos (América del Norte)|los Grandes Llagos]] en 1861, cuando visitó les [[Tabayones del Niágara]], [[Detroit]], [[Chicago]], [[Milwaukee]], [[Saint Paul (Minnesota)|St. Paul]] y [[Mackinac Island (Míchigan)|Mackinac Island]]. Tamién lleía estensamente sobre viaxes n'otres tierres. Taramió toes los rellatos de viaxes de primera mano disponibles nel so día, nun momentu en que les últimes rexones non mapeadas de la tierra taben siendo esploraes. Lleía a Magallanes y [[James Cook]], los esploradores árticos [[John Franklin]], [[Alexander MacKenzie|Alexander Mackenzie]] y [[William Edward Parry|William Parry]], [[David Livingstone]] y [[Richard Francis Burton]] sobre África; [[Espedición de Lewis y Clark|Lewis y Clark]] y cientos d'obres menos conocíes d'esploradores y viaxeros lletraos. Estelantes cantidaes de llectura alimentaron el so interminable interés polos pueblos, les cultures, les relixones y la historia natural del mundu y dexaron les sos buelgues como comentarios nos sos avolumaos diarios. Trató tou lo que lleó, nel llaboratoriu llocal de la so esperiencia en Concord. Ente los sos aforismos famosos ta'l so conseyu de "vivir en casa como un viaxeru".<ref>{{Cita web|url=https://www.walden.org/|títulu=The Walden Woods Project – The Walden Woods Project caltengas the land, literature and legacy of the quintessential American author, philosopher, and naturalist, Henry David Thoreau, to foster an ethic of environmental stewardship and social responsibility.|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|idioma=en-US|sitiuweb=The Walden Woods Project}}</ref> === Muerte === Thoreau contraxo tuberculosis en 1835 y sufrió d'ella esporádicamente dempués. En 1860, dempués d'una escursión nocherniega pa cuntar los aniellos de los toconos mientres una agua, careció con bronquitis.<ref name="1d9b62b0" /> El so salú menguó, con curtios periodos de remisión, y finalmente permaneció en cama. Reconociendo la naturaleza terminal de la so enfermedá, Thoreau pasó los sos últimos años revisando y corrixendo los sos trabayos inéditos, particularmente les escursiones por Maine, y pidiendo a editores imprimir ediciones revisaes de ''Una selmana...'' y de ''Walden''. Escribió cartes y entraes del so diariu hasta que se volvió demasiáu débil pa siguir. Los sos amigos taben sollertaos pola so apariencia menguada y taben estelaos pola so sele aceptación de la muerte. Cuando la so tía Luisa preguntó-y n'el so últimes selmanes si fixera la paz con Dios, Thoreau respondió: "Nun sabía qu'engarráramos".<ref>{{cita llibru|apellíos=Critchley|nome=Simon|títulu=The Book of Dead Philosophers|url=https://books.google.es/books?id=ME-6IKs4a2sC&pg=PA181&lpg=PA181&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=10 de febreru de 2009|editorial=Knopf Doubleday Publishing Group|isbn=9780307472632|idioma=en}}</ref> Consciente de que se taba morriendo, les últimes pallabres de Thoreau fueron "Agora vien bonu navegación", siguíu de dos pallabres solitaries, "alce" y "indiu".<ref>{{Cita web|url=http://writersalmanac.publicradio.org/programs/2008/05/05/|títulu=The Writer's Almanac from American Public Media|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|apellíu=Media|nome=American Public|idioma=en|sitiuweb=writersalmanac.publicradio.org}}</ref> Morrió'l 6 de mayu de 1862, a la edá de 44 años. Bronson Alcott planió'l serviciu y lleó les seleiciones de les obres de Thoreau, y Channing presentó un himnu. Emerson escribió l'aponderamientu que se pronunció nel funeral.<ref>{{cita llibru|títulu=The Atlantic Monthly|url=https://books.google.es/books?id=NWACAAAAIAAJ&pg=PA239&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=1862|editorial=Atlantic Monthly Company|idioma=en}}</ref> Thoreau foi soterráu na parcela de la familia Dunbar. Los sos restos y los de miembros de la so familia inmediata fueron treslladaos dempués al [[Campusantu Sleepy Hollow (Concord, Massachusetts)|Campusantu Sleepy Hollow]] en Concord, Massachusetts. L'amiga de Thoreau, Ellery Channing, publicó la so primer biografía, ''Thoreau el poeta-naturalista'', en 1873. Channing y otru amigu, Harrison Blake, editaron dellos poemes, ensayos y entraes del so diariu pa la publicación póstuma nos 1890s. Los diarios de Thoreau, qu'él utilizaba de cutiu pa los sos trabayos publicaos pero que permanecieron inéditos en gran parte hasta la so muerte, fueron publicaos per primer vegada en 1906 y ayudaron a construyir la so reputación moderna. Una nueva edición ampliada de los diarios ta en marcha, publicada pola [[Princeton University Press]]. Anguaño, Thoreau ye consideráu como unu de los escritores estauxunidenses más importantes, tantu pola claridá moderna del so estilu en prosa como pola presciencia de les sos opiniones sobre la naturaleza y la política. La so memoria ye honrada pola [[Sociedá Thoreau]] internacional y pol Institutu Thoreau en Walden Woods, establecíu en 1998 en [[Lincoln (Massachusetts)|Lincoln]], [[Massachusetts]]. == Obres publicaes == Dalgunos de los sos escritos fueron publicaos póstumamente. * ''Aulus Persius Flaccus'' (1840) * ''El Serviciu'' (1840) * ''Una Caminada a Wachusett'' (1842) * ''Paraísu (a ser) Recuperáu'' (1843) * ''The Lanlord'' (1843) * ''Sir Walter Raleigh'' (1844) * ''Heraldu de Llibertá'' (1844) * ''Wendell Phillips Before the Concord Lyceum'' (1845) * ''Reform and the Reformers'' (1846-8) * ''Thomas Carlyle y la so Obra'' (1847) * ''Una Selmana nos Ríos Concord y Merrimac'' (1849) * ''[[Desobediencia civil (ensayu)|La desobediencia civil]]'' (''Civil disobedience'', [[1849]]) * ''Una Escursión a Canadá'' (1853) * ''Esclavitú en Massachusetts'' (1854) * ''[[Walden]]'' (1854) * ''Apoloxía del Capitán John Brown'' (1859) * ''Remarks After the Hanging of John Brown'' (1859) * ''Los Últimos Díes de John Brown'' (1860) * ''Caminar'' (1861) * ''Autumnal Tints'' (1862) * ''Wild Apples: The History of the Apple Tree'' (1862) * ''Escursiones'' (1863) * ''Una Vida ensin Principios'' (1863) * ''Night and Moonlight'' (1863) * ''The Highland Light'' (1864) * ''The Maine Woods'' (1864) * ''Cape Cod'' (1865) * ''Early Spring in Massachusetts'' (1881) * ''Summer'' (1884) * ''Winter'' (1889) * ''Autumn'' (1892) * ''Miscellanies'' (1894) == Inflúi == Les observaciones minucioses y les conclusiones devastadoras de Thoreau hanse engrandecido nel tiempu, aportando a más fuertes que les sos debilidaes. Acontecimientos que nun tán rellacionaos cola so estancia en Walden Pond fueron influyíos por él, el [[movimientu obreru]] británicu, la [[Movimientu d'independencia indiu|independencia de la India]], el [[movimientu polos derechos civiles]], la revolución [[hippie]], el [[Ecoloxismu|movimientu ambientalista]] y el movimientu del [[desiertu]]. Güei, les pallabres de Thoreau son citaes con sentimientu por lliberales, socialistes, anarquistes, llibertarios y conservadores per igual. Los escritos políticos de Thoreau tuvieron poco impautu mientres la so vida, yá que "los sos contemporáneos nun lo vieron como un teóricu o como un radical, viéndolo nel so llugar como un naturalista. Inoraron los sos ensayos políticos, incluyendo la desobediencia civil. Los sos llibros (a diferencia de los ensayos) publicaos en vida, ''Walden'' y ''Una Selmana nos Ríos Concord y Merrimac'' (1849), trataron de la naturaleza, na cual él amó analayar."<ref name="b651ce7a" /> Sicasí, los escritos de Thoreau pasaron a influyir en munches figures públiques. Los líderes políticos y reformistes como [[Mahatma Gandhi]], el presidente d'Estaos Xuníos [[John F. Kennedy]], l'activista de los derechos civiles estauxunidense [[Martin Luther King|Martin Luther King, Jr]]., William O. Douglas, y l'autor rusu [[Lev Tolstói]] dixeron ser fuertemente influyíos pola obra de Thoreau, Particularmente la desobediencia civil, al igual que'l teóricu de la derecha [[Frank Chodorov]], quien dedicó una edición entera del so analís mensual, a una apreciación de Thoreau.<ref name="2d81f34a">{{Cita web|url=https://archive.lewrockwell.com/rothbard/rothbard77.html|títulu=Confessions of a Right-Wing Lliberal by Murray N. Rothbard|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|sitiuweb=archive.lewrockwell.com}}</ref> Thoreau tamién influyó a munchos artistes y autores incluyendo a [[Edward Abbey]], a [[Willa Cather]], a [[Marcel Proust]], a [[William Butler Yeats|W. B. Yeats]], a [[Sinclair Lewis]], a [[Ernest Hemingway]], a [[Upton Sinclair]], a [[Lewis Mumford]], a [[Alexander Posey]], y Gustav Stickley. Thoreau tamién influyó en naturalistes como John Burroughs, [[John Muir]], [[Edward Osborne Wilson|Y. O. Wilson]], Edwin Way Teale, [[Joseph Wood Krutch]], [[Burrhus Frederic Skinner|B. F. Skinner]], [[David Bowers|David Brower]], y [[Loren Eiseley]], a quien ''[[Publishers Weekly]]'' llamó "el modernu Thoreau". Por casu, [[Edward O. Wilson]] empieza'l so llibru sobre ''El futuru de la vida'' (2002) con una carta empobinada a Thoreau. L'escritor inglés [[Henry Stephens Salt]] escribió una biografía de Thoreau en 1890, que popularizó les idees de Thoreau en Gran Bretaña: [[George Bernard Shaw]], [[Edward Carpenter]] y Robert Blatchford taben ente los que se convirtieron n'entusiastes de Thoreau como resultáu de la defensa de Salt. Gandhi lleó per primer vegada ''Walden'' en 1906 mientres trabayaba como activista de derechos civiles en Johannesburgu, Sudáfrica. Primero lleó ''La Desobediencia Civil'' "mientres taba nuna cárcel sudafricana pol crime de protesta nun esforcia contra la discriminación a la población india nel Transvaal." L'ensayu galvanizó a Gandhi, quien escribió y publicó una sinopsis del argumentu de Thoreau, resaltando'l so "lóxica caltriante [ ...] ensin respuesta" y refiriéndose a Thoreau como "unu de los homes más grandes y más morales qu'Estaos Xuníos produció".<ref>{{Cita noticia|apellíos=kanopiadmin|títulu=Here, the State Is Nowhere to Be Seen|url=https://mises.org/library/here-state-nowhere-be-seen|fecha=27 d'abril de 2011|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|periódicu=Mises Institute|idioma=en}}</ref> Dixo al reporteru estauxunidense Webb Miller, "Les idees de [Thoreau] influyéronme enforma y encamenté l'estudiu de Thoreau a tolos mios amigos que me taben ayudando na causa de la Independencia de la India. Porque en realidá tomé'l nome del mio movimientu del ensayu de Thoreau "''Sobre'l Deber de la Desobediencia Civil''", escritu hai alredor de 80 años". [[Ficheru:Thoreau1967stamp.jpg|miniaturadeimagen|Thoreau1967stamp]] Martin Luther King, Jr. anotó na so autobiografía que'l so primer alcuentru cola idea de la resistencia non violenta foi la llectura de "''La desobediencia civil''" en 1944 mientres asistía al [[Morehouse College]]. Escribió na so autobiografía que yera, "equí, nesta negación a pagar los sos impuestos y la so opción de la cárcel daqué que sofita una llucha que dixebraría'l territoriu de Méxicu de la esclavitú. Fixi'l mio primer contautu cola teoría de la non violencia esteláu pola idea de negame a cooperar con un sistema malinu, trescalóme tantu que volví lleer la obra delles vegaes, convencíu de que la non cooperación col mal ye tantu una obligación moral como la cooperación col bien. Fui más elocuente y apasionáu en faer llegar esta idea que Henry David Thoreau. Como resultáu de los sos escritos y testimoniu personal, somos los herederos d'un legáu de protesta creativa. Les enseñances de Thoreau cobraron vida nel nuesu movimientu polos derechos civiles. Tán más vivos que nunca, yá seya espresáu nuna sentada nos mostradores d'un comedor o nun paséu pola llibertá en Mississippi, una protesta pacífica en Albany, Xeorxa, un boicó d'autobuses en Montgomery, Alabama. Ye consecuencia de la insistencia de Thoreau en que'l mal ten de ser aguantáu y que nengún home moral puede afaese pacientemente a la inxusticia".<ref>{{Cita web|url=https://kinginstitute.stanford.edu/|títulu=The Martin Luther King, Jr., Research and Education Institute {{!}}|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|idioma=en|sitiuweb=kinginstitute.stanford.edu}}</ref> En [[1960]], una efixe de Thoreau entró nel Panteón de los Héroes Norteamericanos de la [[Universidá de Nueva York]], xunto a [[George Washington]], [[Benjamin Franklin]], [[Abraham Lincoln]], [[Thomas Edison]] y [[Ralph Waldo Emerson]]. En [[1998]], el [[presidente de los Estaos Xuníos]] [[Bill Clinton]] proponer<ref>http://www.lavozdelderecho.com/index.php/cultura/personaje/item/327-henry-david-thoreau</ref>como modelu de les meyores práutiques ciudadanes y afirmó la superioridá moral de la desobediencia civil sobre la violencia. El psicólogu americanu B. F. Skinner escribió que llevaba una copia del ''Walden'' de Thoreau con él na so mocedá. Y, en 1945, escribió ''Walden Two'', una utopía ficticia d'unos 1.000 miembros d'una comunidá que viven xuntos inspiraos na vida de Thoreau. Thoreau y los sos compañeros trascendentalistas de Concord fueron una inspiración importante del compositor [[Charles Ives]]. El cuartu movimientu de la ''Sonata de Concord'' pa pianu (con una parte pa flauta, preséu de Thoreau) ye un cuadru de calter y les pallabres de Thoreau. L'actor Ron Thompson fixo una semeya dramática de Henry David Thoreau na serie de la televisión de 1976 de la NBC ''The Rebels''.<ref>{{Obra citada|títulu=Ron Thompson as Thoreau in the NBC Bi-Centennial series The Rebels|apellíu=Ron Thompson|url=https://www.youtube.com/watch?v=3FdGBFTxkHY|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=11 de payares de 2014}}</ref> Les idees de Thoreau impactaron y resonaron nel movimientu anarquista, con [[Emma Goldman]] refiriéndose a él como "el más grande anarquista americanu".<ref>{{cita llibru|apellíos=Goldman|nome=Emma|títulu=Anarchism and Other Essays|url=https://books.google.es/books?id=O5ZYAAAAMAAJ&pg=PA62&redir_esc=y|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=1917|editorial=Mother Earth Publishing Association|idioma=en|apellíos2=Havel|nome2=Hippolyte}}</ref> L'anarquismu verde y el anarco-primitivismu en particular llograron inspiración y puntos de vista ecolóxicos de los escritos de Thoreau. [[John Zerzan]] incluyó'l testu de Thoreau "''Escursiones''" (1863) na so escoyeta editada d'obres de la tradición anarco-primitivista titulada ''Contra la civilización: llectures y reflexones''. Amás, [[Murray Rothbard]], fundador del anarcocapitalismu, cuntó que Thoreau foi unu de los "grandes héroes intelectuales" del so movimientu.<ref name="2d81f34a" /> Thoreau tamién foi una influencia importante nel naturismu anarquista de finales del sieglu XIX. A nivel global, los conceutos de Thoreau tamién tuvieron importancia dientro de los círculos anarquistes individualistes en Francia, n'España<ref>{{Cita web|url=http://acracia.org/|títulu=Acracia - Un espaciu na rede pal anarquismu (o, meyor dichu, pa los anarquismos), con especial atención pal escepticismu, la crítica, el librepensamiento y la filosofía polo xeneral|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|idioma=es-ES|sitiuweb=Acracia}}</ref> y en Portugal. == Naturaleza y esistencia humana ==     "La mayoría de los luxos y munches de les llamaes comodidaes de la vida non yá nun son indispensables, sinón tamién torgues positives a la elevación de la humanidá."     - Thoreau. ''Walden.'' Thoreau foi unu de los primeros defensores del senderismu recreativu y el piragüismu, del caltenimientu de los recursos naturales en tierres privaes y de la preservación del desiertu como tierra pública. Él mesmu yera un canoeista altamente calificáu. Nathaniel Hawthorne, dempués d'un paséu con él, señaló que "el señor Thoreau remanó la barca tan perfectamente, yá seya con dos palas o con una, que paecía instintivu cola so propia voluntá, y nun riquir nengún esfuerciu físicu pa emponelo". Nun yera un vexetarianu estrictu, anque dixo que prefería esa dieta y defender como un mediu d'autu-meyoramientu. Escribió en Walden: "La oxeción práutica a la comida animal nel mio casu yera'l so morgazu, y amás, cuando había coyíu y llimpiadura, cocináu y comíu los mios peces, paecíen nun alimentame esencialmente." Yera insignificante ya innecesariu, y costó más de lo qu'aprovechó, un pocu de pan o unes poques pataques haber fechu con menos problemes y suciedá ". Thoreau nin refugó la civilización nin abrazó dafechu'l desiertu. Sicasí, buscó un terrén entemediu, el reinu pastoral qu'integra la naturaleza y la cultura. La so filosofía esixía qu'él fuera un árbitru didácticu ente'l desiertu nel que tanto se basó y la creciente masa de la humanidá en Norteamérica. Sintió qu'un maestru tenía que tar cerca d'aquellos que precisaben escuchar lo que quería dici-yos. La naturaleza selvaxe qu'esfrutaba yera'l cercanu banzáu o monte, y prefería "un país parcialmente cultiváu". La so idea de tar "llueñe nos rellabicos del desiertu" de Maine yera "percorrer el senderu del madereru y el senderu del indiu", pero tamién xubió a la tierra prístina. Nel ensayu "''Henry David Thoreau, filósofu''", Roderick Nash escribió, "Thoreau dexó Concord en 1846 pal primeru de trés viaxes al norte de Maine. Les sos mires yeren altes porque él esperaba atopar l'América auténtica, primitiva. Maine afectar de manera bien distinta a la idea del desiertu en Concord: en llugar de salir del monte con una fonda apreciación de les selves, Thoreau sintió un mayor respetu pola civilización y entendió la necesidá del equilibriu. Al respective de les bébores alcohóliques Thoreau escribió: "Gustaría caltener sobriu siempres ... Creo que l'agua ye la única bébora pa un home sabiu, el vinu nun ye un llicor tan noble". == Política == Thoreau yera fervosu activista contra la esclavitú y sofitó viviegamente'l movimientu abolicionista. Impartió conferencies qu'atacaron la Llei d'Esclavos Fuxitivos, y n'oposición cola opinión popular de la dómina, sofitó al líder de la milicia radical abolicionista [[John Brown (abolicionista)|John Brown]] y el so partíu. Dos selmanes dempués de la desafortunada incursión en Harpers Ferry y nes selmanes previes a la execución de Brown, Thoreau pronunció un discursu a los ciudadanos de Concord, Massachusetts, nel que comparó'l gobiernu americanu con Poncio Pilatos y comparó la execución de Brown cola crucifixón de Xesucristu. En ''Los últimos díes de John Brown'', Thoreau describió les pallabres y fechos de John Brown como nobles y un exemplu d'heroísmu. Thoreau yera un defensor del gobiernu llindáu y del individualismu. Anque esperaba que la humanidá pudiera potencialmente tener, al traviés del autu-meyoramientu, el tipu de gobiernu que "nun gobierna n'absolutu", alloñar de los anarquistes contemporáneos, escribiendo: "Yo nun pido que nun haya un gobiernu, sinón un gobiernu meyor ".<ref name="c01843dd">{{Cita web|url=https://sniggle.net/TPL/index5.php?entry=rtcg#p03|títulu=“Resistance to Civil Government” by H.D. Thoreau (“Civil Disobedience”) • TPL|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|apellíu=Gross|nome=Davíd M.|idioma=en-US|sitiuweb=The Picket Line}}</ref> Thoreau consideró la evolución de la monarquía absoluta a la monarquía llindada pola democracia como "un progresu escontra'l verdaderu respetu pol individuu" y teorizó alrodiu de nueves meyores "escontra la reconocencia y organización de los derechos del home". Faciéndose ecu d'esta creencia, Escribe: "Nunca va haber un Estáu realmente llibre y allumáu hasta que l'Estáu llegue a reconocer al individuu como un poder cimero ya independiente del cual tola so potencia y autoridá derívense y tratar en consecuencia".<ref name="c01843dd" /> Anque Thoreau creía que la resistencia a l'autoridá exercida inxustamente podía ser tantu violenta (ejemplificada nel so sofitu a John Brown) como non violenta (el so propiu exemplu de resistencia fiscal amosáu en resistencia al Gobiernu Civil), consideraba la non resistencia pacifista como tentación a la pasividá, escribiendo: "Nun seya proclamada la nuesa paz pol ferruñu de les nueses espaes, nin pola nuesa incapacidá de sacales de les sos vainas, sinón que tenga a lo menos tantu trabayu nes sos manes como pa caltener les espaes brillosu y afiláu". De la mesma manera, la so condena a la guerra mexicanu-norteamericana nun provieno del pacifismu, sinón más bien porque consideraba a Méxicu "invadíu inxustamente y conquistáu por un exércitu estranxeru" como un mediu pa espandir el territoriu de la esclavitú. Thoreau yera ambivalente escontra la industrialización y el capitalismu. Per un sitiu consideraba al comerciu como "inesperadamente confiáu y serenu, aventureru ya incansable" y espresaba almiración pol so cosmopolitismu asociáu, escribiendo:     "Toi enfrescáu y espandíu cuando'l tren de mercancíes taramiéllase más allá de mi, y güelo les tiendes que van espachando'l so golores too'l camín de Long Wharf al llagu Champlain, recordándome les partes estranxeres de los petones de coral y los océanos indios y los climes tropicales y l'estensión del globu. Siéntome más como un ciudadanu del mundu ante la vista de la fueya de palma que va cubrir a tantes cabeces de Nueva Inglaterra'l próximu branu." Per otra parte, escribió despectivamente sobre'l sistema fabril:     "Nun puedo creer que'l nuesu sistema de fábriques ye la meyor manera pol cual los homes pueden llograr ropa. La condición de los operativos ta volviéndose acaldía más asemeyada a la de los ingleses; Y nun puede almitise, yá que, polo qu'oyí o reparé, l'oxetu principal nun ye que la humanidá tea bien vistida, sinón de xuru que les corporaciones pueden arriquecese." Thoreau tamién favoreció'l biorregionalismu, la proteición d'animales y árees monteses, el llibre comerciu y l'imposición d'impuestos pa escueles y carreteres. Él desaprobaba la subyugación de los nativos americanos, la esclavitú, el utopismu teunolóxicu, el consumismu, el filistinismu, l'entretenimientu de mases y les frívoles aplicaciones de la teunoloxía.<ref>{{cita llibru|apellíos=Furtak|nome=Rick Anthony|títulu=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|url=https://platu.stanford.edu/archives/spr2017/entrieshoreau/|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=2017|editorial=Metaphysics Research Lab, Stanford University|apellíu-editor=Zalta|nome-editor=Edward N.|edición=Spring 2017}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Ver tamién == * [[Anarquismu n'Estaos Xuníos]] * [[Desobediencia civil]] * [[Corrientes antiindustriales]] == Enllaces esternos == {{commons|Henry David Thoreau}} {{wikisource|Henry David Thoreau}} {{wikiquote|Henry David Thoreau}} * [http://www.alcoberro.info/planes/thoreauindex.htm Dossier Walden / Thoreau (en catalán y en castellán).] * ''[https://web.archive.org/web/20110722192843/http://www.quijotelibros.com.ar/anarres/Desobediencia%20Civil%20web.pdf Desobediencia civil y otros testos.]'' Inclúi los ensayos "Una vida ensin principios", "Caminar", "Un paséu d'iviernu", "Apoloxía del capitán John Brown", "La esclavitú en Massachusetts" y "Carta a H.G.O. Blake", ente otros (en pdf). * ''[http://www.ehu.es/ias-research/doc/2005_ca_thoreau.pdf Thoreau. Biografía esencial.]'' Antonio Casáu da Rocha. {{NF|1817|1862|Thoreau, Henry David}} {{Tradubot|Henry David Thoreau}} [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores n'inglés]] [[Categoría:Poetes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Filósofos y filósofes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Filósofos anarquistes]] [[Categoría:Ensayistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Naturalistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ecoloxistes]] [[Categoría:Anarquistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Abolicionistes]] [[Categoría:Autobiógrafos y autobiógrafes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] iyxk0v8kqmv4objrsqum6w3duwwizfb 0 137093 3699482 3485623 2022-07-25T08:08:13Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{edificiu}} L''''Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson''' ([[Asociación de Tresporte Aereu Internacional|IATA]]: ATL, [[ICAO]]: KATL), conocíu llocalmente como '''Aeropuertu d'Atlanta''', '''Aeropuertu Hartsfield''' y '''Hartsfield-Jackson''', alcontrar a 11 quilómetros (7 milles) al sur del [[Distritu financieru]] d'[[Atlanta]], [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], [[Estaos Xuníos]]. Ye'l segundu aeropuertu más transitáu del mundu por tráficu de pasaxeros dempués del [[Aeropuertu de Londres-Heathrow]] pero'l primeru por aterrizaxes y despegues.<ref>{{cita web|nome=Jim|apellíu=Tharpe|url=http://www.ajc.com/metro/content/metro/stories/2007/01/04/0104airport.html|títulu=L'aeropuertu d'Atlanta sigue siendo'l más ocupáu (n'inglés)|editorial=Atlanta Journal-Constitution|fecha=4 de xineru de 2008|fechaaccesu=2 de marzu de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070106042352/http://www.ajc.com/metro/content/metro/stories/2007/01/04/0104airport.html|fechaarchivu=6 de xineru de 2007}}</ref> L'aeropuertu ye'l principal [[Centru de conexón|Centru de conexones]] de [[Delta Air Lines]], [[GeorgiaSkies]], [[Southwest Airlines]], Delta Connection sol nome de Shuttle America y la subsidiaria de [[Delta Connection]], [[Atlantic Southeast Airlines]]; el centru de conexones de Delta ye'l centru más grande del mundu. En Delta Air Lines volaron el 55,4% de los pasaxeros del aeropuertu nel 2008, en AirTran volaron el 19,27% y en Atlantic Southeast Airlines voló'l 12,94% de los pasaxeros.<ref name="08report"> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/docs/Traffic/200812.pdf |títulu = Dato de pasaxeros del añu a la fecha editorial = Departmento d'Aviación del Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |fecha = avientu de 2008 |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090304021243/http://www.atlanta-airport.com/docs/Traffic/200812.pdf |fechaarchivu = 4 de marzu de 2009 }}</ref> L'aeropuertu cunta con 151 puertes doméstiques y 28 internacionales.<ref name="facts"> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/Airport/ATL/ATL_FactSheet.aspx |títulu = Hoja de Datos editorial = Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |fecha = avientu de 2008 |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081230163922/http://www.atlanta-airport.com/Airport/ATL/ATL_FactSheet.aspx |fechaarchivu = 30 d'avientu de 2008 }}</ref> El Hartsfield-Jackson caltuvo la so clasificación como l'aeropuertu más ocupáu nel 2008, tantu en términos de pasaxeros como en númberu de vuelos, atendiendo a 90.0 millones de pasaxeros y a 978.824 vuelos respeutivamente.<ref name="08report" /> Munchos d'estos vuelos aniciar nos Estaos Xuníos, una y bones Atlanta sirvi como un puntu de tresferencia mayor pa vuelos dende y escontra pequeñes ciudaes del [[Sur d'Estaos Xuníos]]. L'Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson tien serviciu internacional escontra [[América del Norte]], [[América del Sur]], [[América Central]], [[Europa]], [[Asia]] y [[África]]. Como pasarela internacional escontra los Estaos xuníos, el Hartsfield-Jackson atopar nel séptimu llugar; l'[[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy]] en [[Nueva York]] ye'l primeru.<ref>{{cita web|url=http://www.bts.gov/publications/us_international_travel_and_transportation_trends/html/table10.html#1|títulu=Top 20 de les pasareles internacionales pa destinos ensin escales: 1990, 1995, and 2000|editorial=Departamentu del Tresporte, Oficina d'Estadístiques de Tresporte|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070605110006/http://www.bts.gov/publications/us_international_travel_and_transportation_trends/html/table10.html#1|fechaarchivu=5 de xunu de 2007}}</ref> Sicasí, l'aeropuertu ta convirtiéndose nuna importante puerta d'entrada pal embarque de pasaxeros con vuelos a otros países. Nel 2008, l'Aeropuertu d'Atlanta vio una medría nel tráficu internacional de 3,18 per cientu sobre l'añu anterior. Más de 4,6 millones de pasaxeros encetaron vuelos internacionales nel Hartsfield-Jackson nel 2008.<ref name="08report" /> L'aeropuertu alcuéntrase parcialmente na ciudá de College Park, [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] que ta al sur de la llende cola ciudá d'Atlanta, pero alcuéntrase mayoritariamente n'árees desincorporadas nos condaos Fulton y Clayton, les llendes de les ciudaes d'[[Atlanta]],<ref>https://web.archive.org/web/20080824014251/http://apps.atlantaga.gov/citydir/dpcd/maps/zoning_sheet_14-128.pdf Mapa de la zona del aeropuertu</ref> College Park, East Point y Hapeville estender pol aeropuertu. Al aeropuertu puede llegase pol [[Metro d'Atlanta|MARTA]]. == Terminales == [[Ficheru:ATL-Tower.jpg|thumb|Torre de control del aeropuertu.]] L'aeropuertu d'Atlanta tien más vuelos ensin escala y destinos que nengún centru de conexones d'aereollinia nel mundu. Cuenta con 261 destinos ensin escala, incluyendo 83 destinos internacionales en 54 países, dende 196 puertes distribuyíes en seis sales: T, A, B, C, D y E. Ente ellos tamién s'atopen los vuelos de carga. === Sala T === La Sala T (orixinalmente "Puertes T"; tán direutamente coneutaes al edificiu Terminal) tien 15 puertes: T1-T15<ref> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/t.pdf |títulu = Direutoriu de la Sala T |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |editorial = Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090304021238/http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/t.pdf |fechaarchivu = 4 de marzu de 2009 }}</ref> === Sala A === La Sala A tien 34 puertes: A1-A34<ref> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/a.pdf |títulu = Direutoriu de la Sala A |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |editorial = Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090304021236/http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/a.pdf |fechaarchivu = 4 de marzu de 2009 }}</ref> === Sala B === La Sala B tien 35 puertes: B1-B34, B36<ref> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/b.pdf |títulu = Direutoriu de la Sala B |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |editorial = Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090304021235/http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/b.pdf |fechaarchivu = 4 de marzu de 2009 }}</ref> === Sala C === La Sala C tien 48 puertes : C1-C22, C30-C53, C55-C57.<ref> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/c.pdf |títulu = Direutoriu de la Sala C |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |editorial = Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090304021232/http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/c.pdf |fechaarchivu = 4 de marzu de 2009 }}</ref> La Sala C ye'l centru de conexones principal de [[Southwest Airlines]] y de [[Delta Connection]] === Sala D === La Sala D tien 36 puertes: D1, D1A, D2-D8, D8A, D9-D11, D11A, D12-D16, D21-D37.<ref> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/d.pdf |títulu = Direutoriu de la Sala D |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |editorial = Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090304021231/http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/d.pdf |fechaarchivu = 4 de marzu de 2009 }}</ref> La sala D tamién tien puertes de desembarque, ensin asignación, que pueden ser usaes per cualesquier llinia aérea. === Sala Internacional Y === [[Ficheru:Departure sign at gate at airport.jpg|thumb|Una señal electrónica na puerta Y14, indicando que'l vuelu tien como destino'l [[Aeropuertu Internacional d'Incheon]].]] La Sala Internacional Y tien 28 puertes: Y1-Y12, Y14-Y18, Y26-Y36<ref> {{cita web |url = http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/y.pdf |títulu = Direutoriu de la Sala Y |fechaaccesu = 2 de marzu de 2009 |editorial = Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson |formatu = PDF |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090304021240/http://www.atlanta-airport.com/forms/passenger/pdf/y.pdf |fechaarchivu = 4 de marzu de 2009 }}</ref> === Aviación Atlantic === Por cuenta de restricciones d'accesu, [[GeorgiaSkies]] anguaño opera dende'l FBO Atlantic Aviation y aprove tresporte pa pasaxeros que conecten a les terminales principales de pasaxeros.<ref>{{cita web | títulu=GeorgiaSkies - Atlanta, Georgia (ATL) | url=http://www.pacificwings.com/gsky/gs/airport-information.asp?sct=atlanta | publicación=GeorgiaSkies | fechaaccesu=2 de marzu de 2009 | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090604165056/http://www.pacificwings.com/gsky/gs/airport-information.asp?sct=atlanta | fechaarchivu=4 de xunu de 2009 }}</ref> == Aereollinies y destinos == === Vuelos Nacionales === {{Airport-dest-list <!--+--> | [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]] <!--+--> |[[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]] <!--+--> |[[Envoy|American Eagle]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]] <!--+--> | [[Boutique Air]] | [[Aeropuertu Rexonal de Northwest Alabama|Muscle Shoals]] <!--+--> |[[Delta Air Lines]]| Albuquerque, [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], Bermuda, Birmingham (AL), [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], Buffalo, [[Aeropuertu de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago-Midway]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], Colorado Springs, Columbia (SC), [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu internacional de daytona beach|Daytona]], [[Aeropuertu internacional de daytona beach|Daytona Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], El Paso, [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], Fort Walton Beach, Greensboro, [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|Greenville/Spartanburg]], Gulfport-Biloxi, [[Aeropuertu Internacional de Hartford-Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston-Hobby]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston-Intercontinental]], Huntsville, [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], Jackson (MS), [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], Knoxville, [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], Lexington, Little Rock, [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], Melbourne (FL), [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu rexonal de mobile|Mobile]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], Newport News, Norfolk, [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York-JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], Oklahoma City, Ontario, [[Aeropuertu d'Orange County|Orange County]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu de Pensacola|Pensacola]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], Portland (ME), [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], Providence, Raleigh-Durham, Reno-Tahoe, Richmond, Rochester (NY), [[Aeropuertu de Sacramentu|Sacramentu]], St. Thomas, [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu de Sarasota-Bradenton|Sarasota-Bradenton]], Savannah, [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], Tallahassee, [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington-Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Gallatin Field|Bozeman]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|Eagle/Vail]], [[Aeropuertu Internacional Austin Straubel|Green Bay]], [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley|Hayden/Steamboat Springs]], [[Aeropuertu de Jackson Hole|Jackson Hole]], [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|Kalispell]], [[Aeropuertu Internacional de Missoula|Missoula]], [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|Montrose]], [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de South Bend|South Bend]] <!--+--> |[[Delta Connection]] | Birmingham (AL), [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], Columbus (OH), [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston-Intercontinental]], Knoxville, [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu de Sarasota-Bradenton|Sarasota]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]], White Plains <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu del Condáu de Aspen-Pitkin|Aspen]], [[Aeropuertu Rexonal de Elmira-Corning|Elmira (NY)]], [[Aeropuertu Internacional Hector|Fargo (ND)]], [[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)|Melbourne (FL)]], [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|Rapid City]], [[Aeropuertu Cherry Capital|Traverse City]] <!--+--> | {{nowrap|[[Frontier Airlines]]}} | [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|Long Island-Islip]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|Trenton]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]] <!--+--> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]] <!--+--> | {{nowrap|[[Southwest Airlines]]}} | [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas–Love]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|Greenville/Spartanburg]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston–Hobby]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] <!--+--> | [[Spirit Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|Atlantic City]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]] <!--+--> |[[United Airlines]]| [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] <!--+--> |[[United Express]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington-Dulles]] <!--+--> }} === Vuelos Internacionales === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="850" align=center ! Ciudaes por países|| Nome del aeropuertu|| Aereollinies |- !colspan="5"|[[América del Norte]] |- |colspan="5"|{{CAN}} |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|EUA}} [[Delta Connection]] |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Express]] / {{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|EUA}} [[Delta Connection]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{MEX}} |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|EUA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Cozumel]]||[[Aeropuertu Internacional de Cozumel]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]]||[[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] / {{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Lleón (Guanajuato)|Lleón]]||[[Aeropuertu Internacional del Bajío]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] |- |[[Mérida (Yucatán)|Mérida]] || [[Aeropuertu Internacional de Mérida]] || {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] |- |[[Monterrey]]||[[Aeropuertu Internacional de Monterrey]]|| {{Bandera|EUA}} [[Delta Connection]] |- |[[Puerto Vallarta]]||[[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Santiago de Querétaro|Querétaro]] || [[Aeropuertu Intercontinental de Querétaro]] || {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] |- |[[San José del Cabo]]||[[Aeropuertu Internacional de Los Cabos]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="5"|[[América Central|Centroamérica]] y [[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- |colspan="5"|{{ATG}} |- |[[Islla Antigua|Antigua]]||[[Aeropuertu Internacional V. C. Bird]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{bandera2|Aruba}} |- |[[Oranxestad (Aruba)|Oranxestad]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{bandera2|Bahamas}} |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Exuma|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional de Exuma]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |colspan="5"|{{bandera2|Belize}} |- |[[Ciudá de Belize]]||[[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{bandera2|Bonaire}} |- |[[Kralendijk]]||[[Aeropuertu Internacional Flamingo]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{CRC}} |- |[[Liberia]]||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[San José (Costa Rica)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaria]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{bandera2|Cuba}} |- |[[L'Habana]]||[[Aeropuertu Internacional de L'Habana]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{GRN}} |- |[[Granada (país)|Granada]]||[[Aeropuertu Internacional Maurice Bishop]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{bandera2|Guatemala}} |- |[[Ciudá de Guatemala]]||[[Aeropuertu Internacional La Aurora]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{bandera2|El Salvador}} |- |[[San Salvador]]||[[Aeropuertu Internacional d'El Salvador]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Guadalupe}} |- |[[Pointe-à-Pitre]]||[[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre]]||{{Bandera|Francia}} [[Air France]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{bandera2|Hondures}} |- |[[Roatan]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Manuel Gálvez]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[San Pedro Sula]]||[[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Tegucigalpa]]||[[Aeropuertu Internacional Toncontín]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"| {{bandera2|Islles Caimán}} |- |[[Gran Caimán]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Vírxenes Americanes}} |- |[[Saint Croix (Islles Virxes)|Saint Croix]] ||[[Aeropuertu Internacional Henry Y. Rohlsen]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]] ||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{bandera2|Xamaica}} |- |[[Kingston]]||[[Aeropuertu Internacional Norman Manley]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|EUA}} Vacation Express '''(Chárter Estacional)''' |- |colspan="5"|{{NIC}} |- |[[Managua]]||[[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{PAN}} |- |[[Ciudá de Panamá]]||[[Aeropuertu Internacional de Tocumen]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Puertu Ricu}} |- |[[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]||[[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] |- |colspan="5"|{{bandera2|República Dominicana}} |- |[[Punta Cana]]||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|EUA}} Vacation Express '''(Chárter Estacional)''' |- |[[Santiago de los Caballeros]]||[[Aeropuertu Internacional del Cibao]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Santu Domingu]]||[[Aeropuertu Internacional de Les Américas]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Saint Kitts y Nevis}} |- |[[Saint Kitts y Nevis]]||[[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{SXM}} |- |[[Philipsburg]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="5"|[[América del Sur|Sudamérica]] |- |colspan="5"|{{ARG}} |- |[[Buenos Aires]]||[[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{BRA}} |- |[[Rio de Janeiro]]||[[Aeropuertu Internacional de Galeão]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[São Paulo]]||[[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{COL}} |- |[[Bogotá]]||[[Aeropuertu Internacional El Dorado]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Cartagena de Indias|Cartagena]]||[[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{CHL}} |- |[[Santiago de Chile]]||[[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{ECU}} |- |[[Quitu]]||[[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{PER}} |- |[[Lima]]||[[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="5"|[[África]] |- |colspan="5"|{{ZAF}} |- |[[Johannesburgu]]||[[Aeropuertu Internacional de Johannesburgu]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="5"|[[Asia]] |- |colspan="5"|{{bandera2|China}} |- |[[Shanghai]]||[[Aeropuertu Internacional de Shanghai-Pudong]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] (reinicia'l 20 de xunetu de 2018)<ref>{{cita web|url=http://www.myajc.com/business/delta-plans-relaunch-atlanta-shanghai-flights/7PzmjxkZuE1QYOxrf5WhdP/|títulu=Delta plans to relaunch Atlanta-Shanghai flights|publisher=}}</ref> |- |colspan="5"|{{bandera2|Corea del Sur}} |- |[[Seúl]]||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|KOR}} [[Korean Air]] |- |colspan="5"|{{QAT}} |- |[[Doḥa]]||[[Aeropuertu Internacional Hamad]]||{{Bandera|QAT}} [[Qatar Airways]] |- |colspan="5"|{{JPN}} |- |[[Tokiu]]||[[Aeropuertu Internacional de Narita]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="5"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{GER}} |- |[[Düsseldorf]]||[[Aeropuertu Internacional de Düsseldorf]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Frankfurt del Main]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |- |[[Múnich]]||[[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Stuttgart]]||[[Aeropuertu de Stuttgart]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{bandera2|Bélxica}} |- |[[Bruxeles]]||[[Aeropuertu de Bruxeles-National]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{ESP}} |- |[[Barcelona]]||[[Aeropuertu de Barcelona-El Prat]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |[[Madrid]]||[[Aeropuertu Adolfo Suárez Madrid-Barajas]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{FRA}} |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]||{{Bandera|FRA}} [[Air France]] / {{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{IRL}} |- |[[Dublín]]||[[Aeropuertu de Dublín]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{ITA}} |- |[[Milán]]||[[Aeropuertu de Milán-Malpensa]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu Internacional Leonardo Da Vinci]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Venecia]]||[[Aeropuertu Internacional Marco Polo]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{NED}} |- |[[Ámsterdam]]||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|NED}} [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] |- |colspan="5"|{{Portugal}} |- |[[Lisboa]]||[[Aeropuertu de Lisboa]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{UK}} |- |[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] |- |[[Mánchester]]||[[Aeropuertu de Mánchester]]||{{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] |- |colspan="5"|{{CHE}} |- |[[Zurich]]||[[Aeropuertu Internacional de Zurich]]||{{Bandera|EUA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{TUR}} |- |[[Istambul]]||[[Aeropuertu Internacional Ataturk]]||{{Bandera|TUR}} [[Turkish Airlines]] |- |} == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-hartsfield-jackson/ |títulu=Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson (ATL) |fecha = mayu de 2017 |fechaaccesu=15 de mayu de 2017 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu de Athens-Ben Epps]] (107km) * [[Aeropuertu Rexonal del Centru de Georgia]] (127km) * [[Aeropuertu Metropolitanu de Columbus]] (134km) * [[Aeropuertu Metropolitanu de Chattanooga]] (170km) * [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-Shuttlesworth]] (216km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{Wikivoyage}} * [http://www.atl.com/ Páxina oficial de ATL] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1805/00026AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[26 d'abril]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|ATL}} * {{WAD|KATL}} * {{NWS-actual|KATL}} * {{FR|KATL}} * {{AirNav|KATL}} * {{GCM|KATL}} * {{ASN|ATL}} * {{US-airport|ATL}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional Hartsfield-Jackson}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Edificios de Georgia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 0nib49dpkfnly9s2uvru9wp5pknkxvt 0 137816 3699258 3608363 2022-07-25T06:18:22Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{competición deportiva}} '''2. Lliga Interregional''' ye la quinta categoría del [[Fútbol en Suiza|fútbol suizo]]. La división ta estremada en 6 grupos de 14 equipos cada unu. Los grupos tán fechos según la situación xeográfica. == Equipos 2017/18 == === Grupu 1 === {| | * [[CS Chênois]] * [[FC Bex]] * [[Signal FC Bernex-Confignon]] * [[FC UGS|FC UGS Genève]] * [[FC Conthey]] * [[CS Interstar GUE]] * [[FC Monthey|Monthey]] | * [[FC Montreux-Sports|Montreux-Sports]] * [[US Terre Sainte]] * [[FC Chippis]] * [[Servette FC|Servette]] O-21 * [[FC Perly-Certoux]] * [[FC Colllex-Bossy|FC Collex-Bossy]] * [[FC Veyrier Sports]] |} === Grupu 2 === {| | * [[CS Romontois]] * [[FC Bulle|Bulli]] * [[FC Boudry]] * [[FC Colombier]] * [[FC Dardania Lausanne]] * [[FC Echichens]] * [[FC Farvagny/Ogoz]] | * [[FC Genolier-Begnins]] * [[FC La Sarraz-Eclépens]] * [[FC La Tour/-y Pâquier]] * [[FC Richemond FR]] * [[FC Stade-Payerne]] * [[FC Thierrens]] * [[FC Vallorbe-Ballaigues]] |} === Grupu 3 === {| | * [[FC Allschwil]] * [[FC Berna|FC Bern]] * [[FC Biel-Bienne]] * [[SC Binningen]] * [[SC Dornach]] * [[FC Konolfingen]] * [[FC Lerchenfeld]] | * [[FC Liestal]] * [[FC Moutier]] * [[FC Muri-Gümligen]] * [[FC Prishtina Bern]] * [[FC Reinach]] * [[FC Serrières|Tavannes/Tramelan]] * [[AS Timau Basel]] |} === Grupu 4 === {| | * [[FC Altdorf]] * [[FC Ascona]] * [[FC Brunnen]] * [[FC Eschenbach]] * [[SC Goldau|Goldau]] * [[FC Hergiswil|Hergiswil]] * [[FC Hochdorf]] | * [[FC Ibach]] * [[Football Club Locarno|FC Locarno]] * [[Football Club Lugano|FC Lugano O-21]] * [[AS Novazzano 1968]] * [[FC Perlen-Buchrain]] * [[FC Sarnen]] * [[AC Taverne]] |} === Grupu 5 === {| | * [[FC Biberist]] * [[FC Blue Stars Zürich]] * [[FC Dietikon]] * [[FC Dulliken]] * [[FC Muri]] * [[FC Olten]] * [[NK Pajde Möhlin]] | * [[FC Rothrist]] * [[SC Schöftland]] * [[SC Schöftland|Schöftland]] * [[Team Aargau O21|Team Aargau O-21]] * [[FC Wangen bei Olten]] * [[FC Wettingen|Wettingen 93]] * [[FC Wohlen|FC Wohlen O-23]] |} === Grupu 6 === {| | * [[FC Bazenheid]] * [[FC Buchs]] * [[Chur 97]] * [[FC Dübendorf]] * [[FC Einsiedeln]] * [[FC Frauenfeld]] * [[FC Freienbach]] | * [[FC Kreuzlingen]] * [[FC Linth 04]] * [[FC Rüti]] * [[FC Schaffhausen|FC Schaffhausen II]] * [[FC Uzwil]] * [[FC Wil 1900|FC Wil 1900 U-20]] * [[FC Winkeln SG]] |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.football.ch/al/de/start.aspx Sitiu web oficial d'esta categoría] * [http://www.football.ch/ Sitiu web oficial del fútbol suizo] * {{Traducíu ref|en|2. Lliga Interregional}} {{Tradubot|2. Liga Interregional}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Competiciones de fútbol en Suiza]] [[Categoría:Lligues de fútbol de quinta división]] [[fr:Championnat de Suisse de football D4]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 1r55ngn6aa33lcbdi0tc1yjkmf0d71v 0 138198 3699535 3667475 2022-07-25T11:08:44Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} [[Ficheru:Plaque_Diesel_(maison_natale).jpg|thumb|276px|Casa natal en París]] '''Rudolf Christian Karl Diesel''' {{nym}}<ref>{{cita llibru |apellíu=falcao. |nome=Peter |añu=2000 |títulu=Ultimate Train |allugamientu=London |editorial=Dorling Kindersley |edición=2000 |isbn=0-7513-0698-3 |páxina=148 }}</ref> foi un [[inxeniería|inxenieru]] [[Alemaña|alemán]], inventor del carburante diésel y del motor de combustión d'altu rendimientu que lleva'l so nome, el [[motor diésel]]. == Biografía == Diesel nació en [[París]] en 1858, segundu de los trés fíos de Elise Strobel y Theodor Diesel. Los sos padres yeren inmigrantes bávaros asitiaos en París. En 1870 la familia tuvo qu'abandonar Francia al españar la [[Guerra Franco-Prusiana|guerra francu-prusiana]], y Rudolf foi unviáu a [[Augsburgu]]. Depués tornó a París como representante de la empresa de máquines frigorífiques del so maestru. Ente 1893 y 1897 construyó nos talleres de la compañía [[MAN AG]], perteneciente al grupu empresarial alemán [[Krupp]], el primer motor del mundu que quemaba aceite vexetal (aceite de palma) en condiciones de trabayu. Ésti foi presentáu na feria internacional de París y darréu foi llamáu col apellíu del so inventor. L'Institutu d'Inxenieros Mecánicos concedió-y la Orde del Méritu poles sos investigaciones y desarrollos sobre los motores con aceite de maní (cacagüés), que darréu usaron [[petroleu]] por ser un combustible más económicu. Considerábase asina mesmu como un filósofu social, anque del so llibru ''Solidarismus'', onde describe la so visión de la empresa, solamente vendiéronse 200 exemplares. Supónse que morrió afogáu per nueche del 29 al 30 de setiembre de 1913, pos sumió del buque que cubría'l trayeutu d'[[Amberes]] a [[Inglaterra]] nel que viaxaba. Un par de díes dempués, un bote de la guardia costera atopó'l so cuerpu. Como yera lo común entós daquella, namái se tomaron les sos pertenencies (identificaes darréu pol so fíu) y el cuerpu foi refundiáu de nuevu al mar. La inesistencia d'una nota o carta de suicidiu indució a pensar que podría tratase d'un accidente: Diesel, víctima de frecuentes dolores de cabeza, seique saldría a pasiar a cubierta, y cayíu a l'agua nun descuidu. Sicasí, tamién ye ciertu que nun se puede refugar totalmente el suicidiu, cuidao que la so situación económica entós yera desesperada, pos s'atopaba casi en quiebra. Esiste la hipótesis de qu'axentes alemanes asesinar pa evitar l'espardimientu de los sos inventos, inda nun se comprobó qu'esto sía real, pero sigue siendo un misteriu'l so [[muerte]]. == Legáu == Dempués de la muerte de Diesel, el motor diésel esperimentó enforma desenvolvimientu y convirtióse nun reemplazu bien importante pal motor de pistón de vapor en munches aplicaciones. Por cuenta de que el motor diésel riquía una construcción más pesada, más robusta qu'un motor de gasolina, nun yera llargamente utilizáu na aviación. El motor diésel xeneralizar en munches otres aplicaciones, sicasí, tales como motores estacionarios, máquines agrícoles, submarinos, barcos, y muncho más tarde, llocomotores, camiones y n'automóviles modernos. Los motores diésel atopar con mayor frecuencia n'aplicaciones nes qu'esiste un altu requerimientu de par y un baxu requerimientu de RPM. Por cuenta de la so construcción xeneralmente más robusta y alto par, los motores diésel tamién se convirtieron nos caballos de carga de la industria del camión. Apocayá, los motores diésel que superaron el so pesu fueron diseñaos, certificaos y volaos n'aviones llixeros. Estos motores tán diseñaos pa funcionar con combustible diésel o más comúnmente con combustible pa reactores. El motor diésel tien el beneficiu de funcionar con más eficiencia de combustible que los motores de gasolina por cuenta de rellaciones de compresión muncho más altes y una mayor duración de la combustión, lo que significa que la temperatura aumenta más amodo, dexando que más calor se convierta en trabayu mecánicu. diésel taba interesáu n'utilizar el polvu de carbón [9] o l'aceite vexetal como combustible, y ello ye que el so motor funcionaba con aceite de cacagüés. [10] Anque estos combustibles nun fueron darréu populares, mientres 2008 los aumentos nos precios del combustible, xuntu coles esmoliciones sobre les reserves de petroleu, llevaron a un usu más estendíu d'aceite vexetal y biodiésel. La fonte primaria de combustible sigue siendo lo que se conoz como combustible diésel, un subproductu del petroleu derivao del refinamientu del petroleu , que ye más seguru almacenar que la gasolina (el so puntu d'inflamación ye aprosimao 175 graos más altu) y nun va esplotar. == Ver tamién == * [[Ciclu Diesel|Ciclu diésel]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * {{cita llibru | apellíu = Cummins | nome = C. Lyle, Jr. | añu = 199456 | títulu = Diesel's Engine: Volume 1: From Conception To 1918 | editorial = Carnot Press | allugamientu = Wilsonville, OR, USA | isbn = 978-0-917308-03-1 }}. ''(C. Lyle Cummins, Jr. yera fíu de [[Clessie Cummins]], fundador de [[Cummins Inc.|Cummins]]).'' * {{cita llibru | apellíu = Grossepo | nome = Mortones | añu = 19778 | títulu = Diesel: The Man and the Engine | editorial = Atheneum | allugamientu = Nueva York, NY, EEXX | isbn = 978-0-689-30652-5 | ref = harv | puntofinal = . | id = {{LCCN|78006196}}}} * {{cita llibru | apellíu = Moonne | nome = John F. | añu = 1974 | títulu = Rudolf Diesel and the Diesel Engine | editorial = Priory Press | ubicación = Londres, RU | isbn = 978-0-85078-130-4 | ref = harv | puntofinal = . | id = {{LCCN|74182524}}}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1858|1913|Diesel, Rudolf}} {{Tradubot|Rudolf Diesel}} [[Categoría:Persones de París]] [[Categoría:Persones de Baviera]] [[Categoría:Inxenieros y inxenieres d'Alemaña]] [[Categoría:Inventores d'Alemaña]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] n9d27tk1wyawar6qyw1uksc75xogk0n 0 139540 3699261 3360830 2022-07-25T06:18:31Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Alireza Faghani''' ([[Kashmar]], [[Irán]], [[21 de marzu]] de [[1978]]) ye un [[árbitru de fútbol]] [[Irán|iranín]]. Ye árbitru internacional [[FIFA]] dende 2008.<ref>{{Cita web|url=http://www.fifa.com/o20worldcup/referees/referee=283448/index.html|títulu=FIFA U-20 World Cup: Referees - Alireza FAGHANI - FIFA.com|fechaaccesu=22 de marzu de 2018|apellíu=FIFA.com|sitiuweb=FIFA.com|idioma=en-GB}}</ref> == Biografía== Alireza Faghani empezó como xugador, llegando al tercer nivel de la lliga iranina antes de decidir siguir los pasos del so padre Mohammed al convertise n'árbitru. Otros parientes nel mesmu oficiu inclúin al so hermanu menor, suegru y cuñáu. Dirixó'l so primer partíu d'alta importancia iranina en 2007 y llogró la so insinia de FIFA l'añu siguiente.<ref name=":0">{{Cita publicación|url=https://resources.fifa.com/image/upload/statistical-kit-referees.pdf?cloudid=vkt8rnt7f87o4uq56cww#page=22|títulu=Referees of the 2018 FIFA World Cup|apellíos=|nome=FIFA.com|fecha=5 de xunu de 2018|publicación=FIFA.com|fechaaccesu=|doi=|pmid=}}</ref> Mientres la so carrera dirixó trés finales en competiciones de clubes asiáticos: la primera foi la Copa Presidencial de la AFC en 2009, siguida de la Copa Challenge de la AFC 2010 y l'ida de la final de la [[Lliga de Campeones de la AFC 2014]]. En 2010, foi l'árbitru pa la final del Campeonatu Sub-16 de la AFC ente [[Seleición de fútbol de Corea del Norte|Corea del Norte]] y [[Seleición de fútbol d'Uzbequistán|Uzbequistán]]. En 2013, foi convocáu pola FIFA pa la Copa Mundial Sub-20 y la Copa Mundial de Clubes, dirixiendo dos partíos en cada eventu. Faghani participó na Copa Mundial de Fútbol de 2014 como cuartu árbitru, dempués d'habese fechu cargu de cinco clasificatorios asiáticos.<ref name=":0" /> En 2015, cubrió la final de la Copa Asiática ente la República de Corea y Australia, siguíu pol [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]]-[[Club Atlético River Plate|River Plate]] nel partíu decisivu de la Copa Mundial de Clubes. En 2016, foi nomáu pola AFC como'l meyor árbitru asiáticu del añu. El mesmu añu, xuntu colos asistentes Reza Sokhandan y Mohammadreza Mansouri, Faghani encabezó'l primer equipu d'árbitros de toa Asia na final olímpica en Ríu ente Brasil y Alemaña.<ref name=":0" /> En 2017, participó n'Acopar FIFA Confederación, controlando dos partíos, incluyida la semifinal ente [[Seleición de fútbol de Chile|Chile]] y [[Seleición de fútbol de Portugal|Portugal]]. A la fin de la temporada, foi nomáu'l meyor árbitru iranín per segunda vegada (la primer vegada foi en 2013/14). Nel tornéu preliminar d'Asia pa Rusia 2018, dirixó seis partíos, incluyida la primer etapa de repescar continental ente Siria y Australia.<ref name=":0" /> == Trayeutoria == Ente les sos participaciones internacionales destaca'l dirixir la final de la [[Lliga de Campeones de la AFC 2014]], la [[final de la Copa Asiática 2015]], la [[Final de la Copa Mundial de Clubes de la FIFA 2015|final de la Copa Mundial de Clubes de la FIFA 2015]] —ente'l [[FC Barcelona]] y [[Club Atlético River Plate|River Plate]]—, la [[Final del tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|final del tornéu masculín de los Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016]] —ente les seleiciones de [[Seleición de fútbol sub-23 de Brasil|Brasil]] y [[Seleición de fútbol sub-23 d'Alemaña|Alemaña]]—,<ref>{{cita web|apellido1=Balcarce|nome1=Germán|títulu=Un árbitru iranín pa la gran final|url=http://lapaginamillonaria.com/river-plate/30832/arbitro-alireza-faghani-final-mundial-de-clubes-2015-river-barcelona-yokohama|obra=Mundial de Clubes 2015|editorial=La Páxina Millonaria|idioma=español|fecha=19 d'avientu de 2015|fechaaccesu=18 de xunu de 2017}}</ref> y la [[Semifinales de Acopar FIFA Confederación 2017|semifinal de Acopar Confederaciones 2017]] ente [[Seleición de fútbol de Portugal|Portugal]] y [[Seleición de fútbol de Chile|Chile]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{commonscat}} {{NF|1978||Faghani, Alireza}} {{Tradubot|Alireza Faghani}} [[Categoría:Árbitros de fútbol d'Irán]] [[Categoría:Árbitros de fútbol internacionales]] [[Categoría:Árbitros na Copa Mundial de Fútbol de 2018]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] b38r644h8d9htzzi7xhr7obx6dqyae8 0 139548 3699273 3138851 2022-07-25T06:19:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Janny Sikazwe''' {{nym}} ye un [[árbitru de fútbol]] de [[Zambia]] que pertenez a la [[Confederación Africana de Fútbol|CAF]], adscritu al comité zambiano, arbitra partíos na [[Primer División de Zambia]].<ref>{{cita web |url=http://www.fifa.com/o20worldcup/organisation/referees/referee=261888/index.html|títulu=FIFA U-20 World Cup Korea Republic 2017 - Referees - SIKAZWE Janny - FIFA.com|fechaaccesu=2 de payares de 2017|apellíu=FIFA.com|sitiuweb=FIFA.com|idioma=en-GB}}</ref> == Trayeutoria == Foi unu de los árbitros de la [[Copa Africana de Naciones 2015]].<ref name=":0">{{cita publicación |títulu=Janny Sikazwe - Record of all matches refereed|url=https://www.transfermarkt.com/janny-sikazwe/profil/schiedsrichter/6195|fechaaccesu=2 de payares de 2017|idioma=en}}</ref> Arbitró la final de&nbsp;[[Copa Mundial de Clubes de la FIFA]] en [[2016]] en [[Xapón]], ente'l [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] y el [[Kashima Antlers]] (4–2).<ref>{{cita publicación |títulu=Janny Sikazwe will referee the Club World Cup final {{!}} Real Madrid CF|url=http://www.realmadrid.com/en/news/2016/12/janny-sikazwe-will-referee-the-club-world-cup-final|fechaaccesu=2 de payares de 2017|periódicu=Real Madrid C.F. - Web Oficial|idioma=en}}</ref> Tamién dirixó la final de la [[Copa Africana de Naciones 2017]] en [[Gabón]].<ref name=":0" /> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://worldreferee.com/site/copy.php?linkID=1671&linkType=referee&contextType=bio Janny Sikazwe], Worldreferee.com {{NF|1979|| Sikazwe, Janny}} {{Tradubot|Janny Sikazwe}} [[Categoría:Árbitros de fútbol internacionales]] [[Categoría:Árbitros de fútbol de Zambia]] [[Categoría:Persones de Zambia]] [[Categoría:Árbitros na Copa Mundial de Fútbol de 2018]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 2f8afjrw2zcqpuf1knujq5aeakz1pgb 0 139593 3699286 3671483 2022-07-25T06:23:36Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-17 => U-17 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol d'Uruguái|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 |país = Uruguái <!-- Sección de datos xenerales --> |cod = URU |asociación = [[Asociación Uruguaya de Fútbol]] (AUF) |confederación = [[CONMEBOL]] |seudónimu = ''La Celeste''<ref>{{cita web |url=http://www.pasionlibertadores.com/noticias/Que-pasaba-si-esa pelota-entraba-20150904-0024.html|títulu=¿Qué pasaba si esa pelota entraba?|fechaaccesu=5 de setiembre de 2015|autor=Jonatan Fabbian|fecha=4 de setiembre de 2015}}</ref><br />''La Garra Charrúa''<ref name=""Non s"/><br />''Los Charrúas''<ref name=""Non s">{{cita web |url=http://www.diez.hn/liganacionaldehonduras/1030934-498/nun soi-como-david-luiz-pero-s%C3%AD-tengo-la garra-charr%C3%BAa-caue|títulu="Nun soi como David Luiz, pero sí tengo la garra charrúa”: Caue Fernandes - Diez - Diariu Deportivu|fechaaccesu=1 de xineru de 2017|apellíu=Coello|nome=Kelvin|fecha={{fecha2|30|12|2016}}|sitiuweb=Diez}}</ref> |capitán = [[Diego Godín]] |país-dt = Uruguái |direutor téunicu = [[Óscar Washington Tabárez]] |añu-dt = 2006-Actualidá |mayor goliador = [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] |mayor goliador goles = 53 |más participaciones = [[Maximiliano Pereira]] |mayor partíos = 125 |estadiu = '''[[Estadiu Centenariu|Centenariu]]''' de [[Montevidéu]] |trama_izq1 =_uru18h |entama_cuerpu1 =_uru18h |trama_der1 =_uru18h |entama_pantalón1 =_urug18h |trama_medies1 =_urug18h |color_izq1 = FFFFRT |color_cuerpu1 = FFEFRT |color_der1 = FFFFRT |color_pantalón1 = 000000 |color_medies1 = 7y9fff |trama_izq2 =_uru18a |trama_cuerpo2 =_uru18a |trama_der2 =_uru18a |trama_pantalón2 =_urug18a trama socks2 =_pumablack |color_izq2 = FEFEFF |color_cuerpu2 = EFFEFF |color_der2 = FEFEFF |color_pantalón2 = FFFFFF |color_medies2 = FFFFFF <!-- Sección de primer partíu internacional --> |PPI país1 = Uruguái |PPI país2 = Arxentina |PPI bandera1 = |PPI bandera2 = |PPI marcador = 2:3 |PPI llugar = [[Montevidéu]], [[Uruguái]] |PPI fecha = {{fecha|16|05|1901}} |PPI eventu = [[Partíu amistosu]]<ref>{{cita web |url=http://es.fifa.com/live-scores/news/y=2012/m=11/news=nacencia-del-futbol-internacional-1959437.html|títulu=La nacencia del fútbol internacional|fechaaccesu=1 de setiembre de 2017|sitiuweb=[[es.fifa.com]]}}</ref> <!-- Sección de meyor resultancia internacional --> |MRI país1 = Uruguái |MRI país2 = Bolivia |MRI bandera1 = |MRI bandera2 = |MRI marcador = 9:0 |MRI llugar = [[Lima]], [[Perú]] |MRI fecha = {{fecha|9|11|1927}} |MRI eventu = [[Campeonatu Suramericanu 1927]] <!-- Sección de peor resultancia internacional --> |PRI país1 = Uruguái |PRI país2 = Arxentina |PRI bandera1 = |PRI bandera2 = |PRI marcador = 0:6 |PRI llugar = [[Montevidéu]], [[Uruguái]] |PRI fecha = {{fecha|19|07|1902}}<ref name="En V">{{cita web |url=https://www.clarin.com/deportes/dia-futbol-volvio-seleccion_0_HJpb2jUlRKg.html|títulu=Y un día, el fútbol volver de Seleición|fechaaccesu=1 de setiembre de 2017|sitiuweb=[[Clarin.com]]}}</ref> |PRI eventu = [[Partíu amistosu]]<ref name="En V"/> <!-- Sección de Copa Mundial de Fútbol --> |participación mundial = 13 |primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] |meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px|Medaya d'oru (campeón)]] ({{tamañu|103%|[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]]}}) <!-- Sección de Copa FIFA Confederaciones --> |confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] |participación confederaciones = 2 |primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] |meyor confederaciones = 4° ({{tamañu|103%|[[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] y [[Copa FIFA Confederación 2013|2013]]}}) <!-- Sección de Copa América --> |copa rexonal = [[Copa América]] |participación rexonal = 43 |primer rexonal = [[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]] |meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px|Medaya d'oru (campeón)]] ({{tamañu|103%|[[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]], [[Campeonatu Suramericanu 1917|1917]], [[Campeonatu Suramericanu 1920|1920]], [[Campeonatu Suramericanu 1923|1923]], [[Campeonatu Suramericanu 1924|1924]], [[Campeonatu Suramericanu 1926|1926]], [[Campeonatu Suramericanu 1935|1935]], [[Campeonatu Suramericanu 1942|1942]], [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]], [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|1959]], [[Campeonatu Suramericanu 1967|1967]], [[Copa América 1983|1983]], [[Copa América 1987|1987]], [[Copa América 1995|1995]] y [[Copa América 2011|2011]]}}) <!-- Sección de Fútbol nos Xuegos Olímpicos --> |olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos]] |participación olímpicu = 3 |primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] |meyor olímpicu = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px|Medaya d'oru olímpico]] ({{tamañu|103%|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928]]}}) }} La '''[[seleición de fútbol]] d'[[Uruguái]]''' ye l'equipu representativu del país nes competiciones oficiales. La so organización ta al cargu de l'[[Asociación Uruguaya de Fútbol]] (AUF), ye perteneciente a la [[Confederación Suramericana de Fútbol]] (Conmebol). El so primer partíu internacional apostar na ciudá de [[Montevidéu]] el 15 de mayu de 1901 contra la [[Seleición de fútbol d'Arxentina]]. Ye miembru asociáu y cofundador de la Conmebol. Hasta la fecha llogró clasificase a 13 ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]],  [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]]). Siendo dempués d'Arxentina y [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]], la que más vegaes foi al mundial en Suramérica, amás xunto a los yá mentaos son los únicos na rexón que ganaron Copes del Mundu. Anguaño, allugar na novena plaza en la [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol#Tabla tái.C3.ADstica de fases finales|clasificación histórica]] de la competición y ye la cuarta n'el [[Copa Mundial de Fútbol#Palmar.C3.A9s|palmarés]] cuntando solo les finales ganaes, igualada cola seleición Arxentina, con 2 Copes del Mundu cada unu. Ye la primera [[Copa América|campeona d'América]], [[Copa Mundial de Fútbol|campeona del Mundu]] y no que fai a nivel de seleiciones mayores, ye la seleición [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol|más gallardoniada na historia del fútbol mundial]], cuntándose con 19 títulos oficiales internacionales reconocíos pola [[FIFA]]. Uruguái nel planu internacional llogró 2 Copes del Mundu ([[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]]), algamáu otres 3 semifinales ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) y ganó 2 [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|medayes d'oru nos xuegos olímpicos]] No que fai a torneos continentales, ye la más vegaes ganadora de la [[Copa América]], con 15 títulos consiguíos ([[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]], [[Campeonatu Suramericanu 1917|1917]], [[Campeonatu Suramericanu 1920|1920]], [[Campeonatu Suramericanu 1923|1923]], [[Campeonatu Suramericanu 1924|1924]], [[Campeonatu Suramericanu 1926|1926]], [[Campeonatu Suramericanu 1935|1935]], [[Campeonatu Suramericanu 1942|1942]], [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]], [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|1959-II]], [[Campeonatu Suramericanu 1967|1967]], [[Copa América 1983|1983]], [[Copa América 1987|1987]], [[Copa América 1995|1995]] y [[Copa América 2011|2011]]) . Amás ganó la [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]], tornéu internacional amistosu pa celebrar el cincuentenariu de la primer copa mundial de fútbol. {{refn|name=olimpicosMundiales|group=nota|Nel Congresu de 1924 la FIFA decidió que tomaría al so cargu la organización de los Torneos Olímpicos de Fútbol, y que los mesmos seríen consideraos como campeonatos mundiales de fútbol.<ref name="FIFA1924">{{cita web |url=http://es.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02s_fwc-origin_8819.pdf|títulu=Origen de la Copa Mundial de la FIFA|editor=Fédération Internationale de Football Association|fechaaccesu=24 de xunu de 2014|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150714112858/http://es.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02s_fwc-origin_8819.pdf|fechaarchivu=14 de xunetu de 2015}}</ref>}} Pela so parte, l'[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|escoyíu xuvenil Sub-20]] participó 14 vegaes en la [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Copa Mundial]] de la categoría, saliendo 2 veces subcampeón ([[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 1997|1997]] y [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2013|2013]]). En cuantes que a nivel suramericanu axudicóse 8 vegaes el títulu ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1954|1954]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1958|1958]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1964|1964]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1975|1975]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1977|1977]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1979|1979]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1981|1981]] y [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-20 de 2017|2017]]) siendo'l primer campeón de la competición y dempués de [[Seleición de fútbol sub-20 de Brasil|Brasil]], el más ganador na categoría. De la mesma, la [[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái|seleición Sub-17]] foi parte d'el [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Mundial]] en 6 oportunidaes, saliendo subcampeón el [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2011|2011]]. A nivel [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-17|rexonal]], salió en 3 oportunidad medaya de plata y en 3 ediciones medaya de bronce. A lo último, en la [[Campeonatu Suramericanu Sub-15|menor]] de les categoríes, la Sub-15 foi 2 vegaes vicecampeón. Dende la so creación y hasta [[1930]], la seleición uruguaya de fútbol ofició de llocal nel [[Estadiu Gran Parque Central]] hasta que s'inauguró'l [[Estadiu Centenariu]].<ref>{{cita llibru |apellíu=Prats |nome=Luis |enllaceautor= |títulu=La crónica celeste |url= |fechaaccesu=11 de xunu de 2013 |idioma= |otros= |edición=3ª |añu=2010 |editor= |editorial=Fin de Siglo |ubicación=Uruguái |isbn=978-9974-49-281-5 |capítulo= |páxina= |cita=}}</ref> En delles ocasiones onde s'apuesten partíos amistosos, l'escoyíu uruguayu apuesta alcuentros nel interior del país. A lo llargo de la historia, Uruguái tuvo dellos xugadores bien emblemáticos. Tales como [[Alcides Ghiggia]], [[Juan Alberto Schiaffino]],[[Héctor Scarone]], [[Obdulio Varela]], [[José Nasazzi]], [[José Leandro Andrade]], [[Ildo Maneiro]], [[Pedro Petrone]], [[Ángel Romano]], [[Héctor Castro]], [[Severino Varela]], [[Roberto Porta]], [[Nicolás Falero]], [[Javier Ambrois]], [[José María Medina (futbolista)|José María Medina]], [[Enrique Ballesteros|Ballesteros]], [[Carlos Borges|Borges]], [[Roque Gastón Máspoli]], [[Ladislao Mazurkiewicz]], [[José Pedro Cea]], [[Óscar Míguez]], [[José Santamaría|José Emilio Santamaría]], [[Julio Pérez (futbolista)|Pérez]], [[Juan Eduardo Hohberg]], [[Héctor Ramos (futbolista uruguayu)|Héctor Ramos]], [[Luis Cubilla]], [[Pedro Virgilio Rocha|Pedro Rocha]], [[Walter Gómez]], [[Julio Montero Castillo|Montero Castillo]], [[Ricardo Pavoni]], [[Néstor Gonçalves|Gonçalves]], [[Atilio Ancheta|Ancheta]],  [[Víctor Diogo]], [[Waldemar Victorino]], [[Fernando Morena]], [[Hugo de León|Hugo De León]], [[Rodolfo Rodríguez]], [[Wilmar Cabrera]], [[Venancio Ramos]], [[Antonio Alzamendi]], [[Rubén Paz]], [[Carlos Alberto Aguilera]]. Nes últimes décades resaltaron cola seleición xugadores como [[Enzo Francescoli]], [[Fernando Álvez]], [[Gustavo Poyet]], [[Paolo Montero]], [[Darío Silva]], [[Fabián O'Neill|Fabian O'Neill]], [[Rubén Sosa]], [[Pablo Bengoechea]], [[Daniel Fonseca]], [[Fabián Carini]], [[Álvaro Recoba]], [[Sebastián Abreu]], [[Martín Cáceres]], [[Fernando Muslera]], [[Diego Forlán]], [[Diego Alfredo Lugano|Diego Lugano]], [[Maximiliano Pereira]], [[Diego Godín]], [[Luis Alberto Suárez Díaz|Luis Suárez]], [[Edinson Cavani]], [[Cristian Rodríguez]], [[Matías Vecino]], [[José María Giménez]], [[Nahitan Nández]], [[Lucas Torreira]], [[Rodrigo Bentancur]], [[Federico Valverde]], [[Ronald Araújo]]. En delles ocasiones atopóse dientro de los diez meyores seleiciones del mundu en la [[Clasificación mundial de la FIFA]]. La so máxima posición consiguir mientres el mes de xunu de 2012, cuando s'allugó na segunda posición.. == Historia == === Entamos (1900-1910) === [[Ficheru:Uruguay 1902.jpg|miniaturadeimagen|left|290px|Uruguái antes del so primer partíu oficial vs. Arxentina, en xunetu de 1902.]] Históricamente'l fútbol foi un elementu fundamental no que refier al afianzamientu de la nacionalidá uruguaya y a la proyeición internacional de la imaxe d'Uruguái como país, nos empiezos del sieglu XX.<ref>{{cita web |url=http://www.auf.org.uy/seleccion.aspx|títulu=www.auf.org.uy|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080303214328/http://www.auf.org.uy/seleccion.aspx|fechaarchivu=3 de marzu de 2008}}</ref> Uruguái ye unu de los equipos más esitosos nel mundu yá que conquistó diecinueve competiciones oficiales reconocíes pola [[FIFA]], récor a nivel mundial nes seleiciones mayores. Trátase de dos ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol]], dos ediciones de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] cuando yeren protagonizaos por seleiciones mayores (yera nesa dómina la única competencia de nivel mundial de fútbol) y quince ediciones de la [[Copa América]]. Foi la primer seleición, xunto a la {{sel|Arxentina}}, en xugar un partíu internacional fora de les [[Islles Britániques]], el 16 de mayu de 1901 en [[Montevidéu]], con trunfu arxentín por 3:2.<ref name="mipunto_1">{{cita web |url=http://www.mipunto.com/deportes/futbol/argentina/hestoria.jsp|títulu=Historia del Fútbol Arxentino, www.mipunto.com}}</ref> Naquel oldeo, Frank Chevallier Boutell, el presidente de la Argentine Association Football League fixo de xuez de llinia. Un antecedente indica qu'habría otru partíu anterior, anque non coles seleiciones de cada país, sinón con seleiciones de cada capital, Buenos Aires y Montevideo, el 15 d'agostu de 1889, onde dos equipos representativos de les capitales de dambos países enfrentar en conmemoración de los setenta años de la reina [[Victoria del Reinu Xuníu]]. Supuestamente'l partíu tuvo llugar nel llamáu ''New Ground'' de La Blanquiada y terminó con trunfu del conxuntu de Buenos Aires por 3:0 al conxuntu de Montevideo.<ref>{{cita web | url = http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/libero/10-4786-2009-10-12.html | títulu = Páxina/12 :: llibero }}<!--Títulu xeneráu por Muriu Bot--></ref> El primer partíu oficial ente les seleiciones d'[[Uruguái]] y [[Arxentina]] apuéstose'l 20 de xunetu de 1902 en cancha d'[[Albion Football Club|Albion]], con victoria Arxentina 6:0 (hasta güei la goliada más abuitada como visitante del derbi).<ref>{{cita web |url=http://www.referi.uy/los antecedentes-uruguay-arxentina-n1112877 |títulu=Primer partíu oficial |fechaaccesu=31 d'agostu de2017 |fecha=28 d'agostu de 2017 |editorial=Referi }}</ref>.De los titulares d'Uruguái 8 yeren del [[Club Nacional de Football]].<ref>{{cita web |url=http://auf.org.uy/Portal/NEWS/777/ |títulu=Un clásicu, cinco recuerdo|fechaaccesu=31 d'agostu de 2017 ||fecha=12 d'ochobre de 2009 |editorial=AUF |ubicación=Uruguái }}</ref> N'Uruguái xugaron: Enrique Sardeson (Albion), Carlos Carve Urioste (Nacional), Germán Arímalo (Nacional), Miguel Nebel (cap.) (Nacional), Alberto Peixoto (Albion), Luis Carbone (Nacional), Bolívar Césped (Nacional), Gonzalo Rincón (Nacional), Juan Sardeson (Albion), Ernesto Boutón Reyes (Nacional), y Carlos Verdes (Nacional). Marcaron Bolívar Césped y William Poole. El 13 de setiembre de 1903 [[Primer victoria de la seleición de fútbol d'Uruguái|ganó'l so primer partíu]], en venciendo a Arxentina en Buenos Aires por 3:2 con un equipu formáu puramente por xugadores de [[Club Nacional de Football|Nacional]].<ref>{{cita web |url=http://historico.elpais.com.uy/03/09/14/pdepor_58102.asp |títulu=Primer trunfu internacional de la celeste |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |apellíu=Pérez |nome=Silvia |fecha=14 de setiembre de 2003 |editorial=El País }}</ref> La so marca sería conocida como ''La Celeste'' dende la so primer victoria internacional en Montevideo el 15 d'agostu de 1910 por 3:1 nel primer partíu nel qu'emplegó la so camiseta [[Celeste (color)|celeste]], adoptada como emblema nacional en reconocencia al trunfu que poco antes consiguiera'l [[River Plate Football Club]] ante'l poderosu [[Alumni]] porteño por 2:1 con esos mesmu colores.<ref>{{cita web |url=http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/libero/10-4786-2009-10-12.html |títulu=Vamo' enriba la celeste... y blanca |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |apellíu=Guiñazú |nome=Daniel |fecha=12 d'ochobre de 2009 |editorial=Páxina 12 |allugamientu=Arxentín }}</ref> === Primeros ésitos (1910-1924) === [[Ficheru:Uruguay Copa America 1917.jpg|miniaturadeimagen|290px|{{sel|Uruguái}} llogró los dos primeros Campeonatos Suramericanos: el [[Campeonatu Suramericanu 1916|primeru]] realizáu en [[Buenos Aires]] en [[1916]] y el [[Campeonatu Suramericanu 1917|segundu]] en [[1917]], en [[Montevidéu]].]] La seleición uruguaya foi la primer campeona del continente dexando segunda a los arxentinos na [[Copa América 1916]], apostada na ciudá de Buenos Aires,<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tables/16safull.html |títulu=Southamerican Championship 1916 |fechaaccesu=27 de xunu de 2015 |apellíu=Tabeira |nome=Martín |enllaceautor= |fecha=10 d'agostu de 2007 |formatu= |obra= |editor= |editorial=RSSSF |ubicación= |idioma=inglés |cita=}}</ref> que se xugó col formatu de cuadrangular: l'empate 0 a 0 ante los albicelestes na última fecha dio-yos el títulu a los charrúas. Tamién Uruguái sería campeón del siguiente tornéu de la Copa América, realizada en 1917. Esta vegada Uruguái foi quien realizó esi tornéu y nuevamente tuvo que definir el títulu na última fecha del cuadrangular contra Arxentina, a la cual venció 1 a 0 y consagróse campeón d'América per segunda vegada consecutiva. Pa la siguiente Copa América en 1919 que se realizó en Brasil, Uruguái volvió llegar con chances a la fin del cuadrangular. Como Brasil y Uruguái remataron 2 a 2 nesi partíu, y dambos teníen la mesma cantidá de puntos, tuvieron qu'apostar un xuegu de desempate. Esi partíu foi finalmente vencíu pol equipu llocal -Brasil- con un marcador de 1-0, consagrándose'l país anfitrión campeón per primer vegada y Uruguái quedando como subcampeón del tornéu. Na Copa América de 1920 realizada en Chile, Uruguái volvió llegar hasta punteru al postreru partíu del tornéu per cuarta vegada consecutiva, esta vegada volviendo ganar el campeonatu per tercer vegada na so hestoria, al vencer al equipu llocal nesi oldeo con un marcador de 2-1 y faer que la victoria arxentina ante Brasil nun sirviera d'enforma, dexando nel segundu puestu a los albicelestes. Nes Copes América realizaes en 1921 y 1922 per Arxentina y Brasil respeutivamente, Uruguái nun pudo llograr los títulos, llogrando'l tercer llugar en dambes ediciones: la primera, a manes d'Arxentina (que llogró la so primer Copa América) y na segunda de Brasil. La Copa América volvió a Uruguái nes ediciones de 1923 y 1924. Na primera, Uruguái llegó piquera al pie d'Arxentina al duelu final del cuadrangular, polo que quien ganara esi oldeo llograría la Copa. Finalmente, la celeste venció por 2 a 0 nel [[Gran Parque Central]] y coronóse campeona una vegada más. Na Copa América en 1924, pasaría una situación similar, yá que con un empate de 0-0 ante Arxentina na última fecha saldría Uruguái campeón de nuevu. Esto diose porque la seleición celeste tuvo más partíos ganaos qu'Arxentina nel campeonatu. === Primeros ésitos a nivel mundial (1924-1930) === [[Ficheru:Uruguay national football team 1930.jpg|miniaturadeimagen|derecha|290px|Equipu campeón del mundu en 1930.]] A nivel mundial Uruguái empezó a destacar tempranamente cuando algamó les medayes d'oru nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] de [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928]]. Uruguái foi'l primer país suramericanu en participar nos campeonatos de fútbol de los Xuegos Olímpicos. La so primer participación foi nos Xuegos Olímpicos de 1924, venciendo a Suiza na final con un marcador contundente de 3-0. Uruguái volvió participar na siguiente edición en 1928, esta vegada con otru suramericanu: Arxentina, quien ganara la Copa América de 1927 y llogró la clasificación. Uruguái y Arxentina pasaron a la final del campeonatu, y Uruguái venció a los albicelestes por 2-1. La Seleición uruguaya esllumó n'Europa coles sos presentaciones olímpiques y ganóse l'almiración y el respetu del universu deportivu, asitiando al fútbol suramericano nel más altu planu de considerancia nuna dómina en que dichu continente yera entá ignoráu nel mapa internacional del fútbol.<ref>{{cita web |url=http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=11822&slangab=S|títulu=Centenariu de la AUF: 100 años de gloria - Artículo publicáu nel Sitiu Oficial de la Confederación Suramericana de Fútbol}}</ref> Mientres setenta y seis años Uruguái foi l'únicu país suramericanu n'ocupar el máximu sitial olímpicu, honor anguaño compartíu cola Arxentina que dende [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|Atenes 2004]]<ref>{{cita web |url=http://www.olympic.org/uk/athletes/results/search_r_uk.asp|títulu=www.olympic.org}}</ref> ye medaya d'oru, repitiendo lo llograo nos últimos xuegos de Beixín 2008. Los Xuegos Olímpicos del 1924 y 1928 fueron los únicos reconocíos por esta como Campeonatos Mundiales. Por eso Uruguái ye reconocíu como tetra-campeón del Mundu, y de ende'l motivu de los cuatro estrelles nel escudu de la so camiseta.<ref name="FIFA1924"/>''' Tocantes a los torneos continentales, nesos años Uruguái ganó la Copa América de 1926, apostada en Chile. En 1925 nun participó de la Copa xugada n'Arxentina (ganada polos locales), foi subcampeón detrás de los albicelestes na edición de 1927, y allugóse terceru na de 1929. === Dómina dorada (1924-1950) === [[Ficheru:Urug1950.jpg|miniaturadeimagen|320px|Seleición uruguaya, campeona del mundu de 1950. D'esquierda a derecha, de pies (con esclusión de los miembros de l'[[Asociación Uruguaya de Fútbol|AUF]], quien tienen el símbolu de l'asociación nel mediu del pechu): [[Obdulio Varela|Varela]], [[Eusebio Tejera|Tejera]], [[Schubert Gambetta|Gambetta]], [[Matías González|González]], [[Roque Gastón Máspoli|Máspoli]] y [[Víctor Rodríguez Andrade|Andrade]]. En cliques: [[Alcides Ghiggia|Ghiggia]], [[Julio Pérez (futbolista)|Pérez]], [[Óscar Míguez|Míguez]], [[Juan Alberto Schiaffino|Schiaffino]] y [[Rubén Morán|Morán]]. De pies, ente Varela y Tejera ta l'entrenador [[Juan López Fontana]].]] Depués de resultar bicampeón mundial,<ref name="FIFA1924"/> Uruguái propunxo celebrar la primera [[Copa Mundial de Fútbol de 1930]], en conmemoración del centenariu de Xurar de la Constitución. L'equipu celeste repitió lo fecho dos años antes n'[[Ámsterdam]], ganando na final nuevamente a la seleición d'Arxentina por 4-2 depués de que nel primer tiempu Uruguái taba perdiendo por 1-2, pa convertise nel primer ganador na hestoria de dichu tornéu y coles mesmes en tri-campeón del mundu de forma consecutiva. D'esi trascendental trunfo l'escritor [[Juan Sasturain]] dixo ''Los uruguayos llevarán por siempres consigo la gloria y la desgracia de ser. Mientres los arxentinos, per años, la maldición de creer ser lo que nunca pudieron demostrar que fueron''<ref>{{cita web |url=http://canchallena.lanacion.com.ar/1186194-lamentablemente-tamos-bien |títulu=Lamentablemente tamos bien |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |apellíu=Fernández Moores |nome=Ezequiel |editorial=Cancha Llena |allugamientu=Arxentín }}</ref> Na Copa América de 1935 apostada en Perú (que volvía xugase depués de 6 años) Uruguái alzar con un nuevu títulu. Na edición de 1937 foi tercer, ente qu'en 1939 foi subcampeona, detrás de Perú. Na edición de 1941, Uruguái foi subcampeona d'Arxentina, ente que la celeste volvió llograr el títulu suramericanu na edición siguiente -de 1942- realizada en Montevideo, dexando como segunda a Arxentina. Esti títulu continental de 1942 sería'l postreru en 17 años yá que los charrúas volvieron llevantar una Copa América recién na edición d'Ecuador 1959. Por cuenta de que dellos de los principales equipos auropeos ausentar del mundial de 1930, Uruguái boicotió los mundiales de 1934 y 1938, según los Xuegos Olímpicos de 1936 y 1948. Depués de rematada la guerra, Uruguái remaneció y estendió la so hexemonía ganando a {{sel|Brasil}} nel postreru partíu de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1950]]. Esti eventu míticu ye conocíu mundialmente como ''[[Maracanazo|El Maracanazo]]'', un llogru deportivu históricu y unu de los momentos más dramáticos de la historia del fútbol. Nesti partíu Brasil yera claramente'l favoritu pa ganar el so primer campeonatu, yá que yera'l llocal amás de goliar nos otros partíos a España y Suecia con marcadores abuitaos de 1-6 y 1-7 respeutivamente. En cuantes que Uruguái llegaba a la final con una irregular actuación, con un empate de 2-2 frente a España y una victoria afecha de 3-2 frente a Suecia. Lo que dexaba a Uruguái con poques posibilidaes de ser campeón, yá que si Brasil ganaba o empataba'l partíu, convertiríase automáticamente en campeón mundial y Uruguái precisaba solo de ganar el partíu pa ser campeón, Nel primer tiempu, el partíu empezó ensin goles, lo que xeneró la molestia de los espectadores nel estadiu. Yá nel segundu tiempu, el brasilanu Friaça anota'l primer gol del partíu, los espectadores brasilanos españen d'allegría pol gol que dexaba'l marcador por 1-0 a favor de Brasil. Sicasí l'allegría de los brasilanos duru pocu, nel minutu 21, Ghiggia escapa por derecha y n'asemeyando que va rematar a la portería opta pol pase al mediu del área, onde l'ingresu ensin marques de Juan Alberto Schiaffino déxa-y igualar el marcador del alcuentru a 1-1, entá con esta resultancia Brasil taba volviéndose campeón del mundu. Finalmente los suaños de los xugadores y aficionaos brasilanos de convertise en campeones terminárense cuando nel minutu 34 del segundu tiempu xenérase otru ataque uruguayu onde Obdulio Varela llanza un pase escontra Alcides Edgardo Ghiggia, qu'apurre'l balón a Julio Pérez, quien-y la devuelve en curtiu a Ghiggia que supera al defensa brasilanu Bigode, y asonsaña como nel primer gol, llanzar un centru ante l'arqueru local Moacir Barbosa. Barbosa comete l'erru que va marcar el restu de la so vida: da un pasu escontra alantre seguro que se va repitir la escena de primer gol y apurre una oportunidá nel so primer palu. Ghiggia aprovecha la ocasión y patisca un violentu tiru ente l'arqueru y el poste. Anota asina'l segundu gol pa Uruguái y l'estadiu queda n'absolutu silenciu. Inclusive los futbolistes uruguayos queden impresionaos col repentín silenciu nel estadiu. Los xugadores brasilanos, desesperaos por camudar el marcador atacaben con tou pa empatar el partíu, pero nun pudieron llogralo y a les 16:45 hores l'árbitru inglés George Reader xiblaba'l final del partíu, colo cual españaba l'allegría de los xugadores uruguayos. Al rematar el partíu la mayor parte del públicu salió en silenciu o llorando del Estadiu Maracaná, los futbolistes brasilanos amosaben abiertamente'l so pesar, y la prensa llocal llanzaba comentarios apenados ya incrédulos ante una derrota totalmente inesperada; la banda de música trayida pa la ocasión nun executó pieza dalguna, nun decatándose de la ceremonia d'entrega de la segunda Copa Mundial pa Uruguái. === Resultaos mistes (1950-1970) === [[Ficheru:RodolfoRodríguez-Mundialito1980.jpg|miniaturadeimagen|derecha|260px|Rodolfo Rodríguez llevantando'l troféu de la [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]], llográu per Uruguái.]] Depués d'asemeyada dómina de grandor y de gloria "La Celeste" volvió rondar estos altores nun par d'ocasiones, cuando aportó a les semifinales nos campeonatos mundiales de [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]]. Sicasí, anque a nivel continental el fútbol uruguayo siguió conquistando dellos trunfos (Copa América de 1956, 1959 II y 1967), a nivel mundial la seleición uruguaya nun algamar l'ésitu de otrora. Na Copa Mundial de 1954, Uruguái algamó les semifinales, pa depués perder ante Hungría y Austria. L'equipu nun clasificó a la Copa Mundial de 1958, la primer vegada que-y asocedió, al sufrir una goliada 5-0 ante Paraguái. En 1962 nun superó la primer fase, al ser ganáu por Xunión Soviética y Yugoslavia. Nel Mundial 1966, Uruguái algamó cuartos de final, onde cayó ante l'eventual subcampeón Alemaña Occidental. En 1970 foi semifinalista, dempués de lo que perdió ante l'eventual campeón Brasil y depués ante Alemaña Occidental pol partíu pol tercer puestu. === Periodu ensin gloria en Mundiales y dellos títulos continentales llograos (1974-2006) === Dende'l campeonatu mundial de [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] hasta'l del [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]], la seleición uruguaya apenes consiguió participación en cuatro causes, siempres con resultancies probes. En 1974 quedó esaniciáu en primer fase; en [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] quedó esaniciáu n'octavos de final; y en [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] nun superó la primer fase. [[Eduardo Galeano]], renombráu escritor y poeta uruguayu, describió esos fracasos de la so seleición compatriota nuna columna en 2007: ''Si aprendiéramos de [la memoria del Maracaná], tou bien, pero non: abelugamos na señardá cuando sentimos que nos abandona la esperanza, porque la esperanza esixe audacia y la señardá nun esixe nada''.<ref>{{cita web | url = https://www.pagina12.com.ar/diario/contratapa/13-88209-2007-07-17.html | títulu = La celeste, que tuvo nos cielos | autor = Eduardo Galeano | editorial = Páxina 12 | fecha = 17 de xunetu de 2007 }}</ref> De la dómina de cayente y discontinuación en mundiales, destacar a nivel intercontinental el llogru de la [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]], apostada ente 1980 y 1981. Nel planu continental, en 1983 consagróse campeón d'América per docenu vegada, en 1987 per decimotercer vegada y en 1995 per decimocuarta vegada. === Regresu d'Óscar Washington Tabárez como DT (2006-presente) === El 7 de marzu de 2006 asume nuevamente como direutor téunicu de la seleición uruguaya [[Óscar Washington Tabárez|"el maestru" Tabárez]].<ref>{{cita web |url=http://www.lr21.com.uy/deportes/204412-oscar-tabarez-es-el-nuevo-tecnico-de-uruguay|títulu="Oscar Tabárez ye'l nuevu téunicu d'Uruguái", LARED21}}</ref> Siendo qu'Uruguái quedara fuera del [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Mundial 2006]] al perder el repechaje con Australia, empecipió una temporada d'amistosos hasta la llegada de la [[Copa América 2007]]. El so primer partíu al mandu foi recién 2 meses más tarde, el 21 de mayu de 2006, con una victoria por 1-0 a [[seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|Irlanda del Norte]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesu/uru-intres2010.html|títulu=Uruguái - International Matches 2006-2010, RSSSF}}</ref> El saldu d'aquella temporada d'amistosos foi de 8 victories, 2 empates y 2 derrotes. Pa la [[Copa América 2007]], Uruguái nun partía como favoritu, daqué que se fixo frecuente col pasar de los años, sobremanera dempués de nun llograr clasificase pa la [[Copa Mundial de fútbol de 2006]] n'Alemaña. Uruguái quedó nel grupu A de clasificatorias xuntu con Venezuela, Perú y Bolivia. Debutó'l 26 de xunu de 2007 frente a Perú onde sorpresivamente cayó goliáu 3 a 0. Pa la fecha siguiente enfrentar a Bolivia, consideráu'l combináu más débil del grupu, y consiguió la victoria namái por 1 a 0. Pa la última fecha tuvo d'enfrentase a los locales, con quien empataron 0 a 0, rematando terceru nel so grupu con 4 puntos. A pesar de la dificultá de clasificase na primer fase, l'equipu charrúa foi ameyorando notablemente. Por cuenta de los resultaos de la primer fase y al fixture de la segunda fase, Uruguái volvió enfrentase a Venezuela, y a pesar del favoritismu de los locales, Uruguái terminó imponiéndose por 4 a 1. Yá en semifinales enfrentar a Brasil, nun partíu reñíu que quedó n'empate 2 a 2, tuviéronse que dir a penales onde l'equipu brasilanu ganó por 5 a 4 (Brasil a lo postrero terminó campeón del tornéu venciendo a Arxentina na final por 3 a 0). Nel partíu pol tercer puestu, Uruguái enfrentar a Méxicu, adelantrándose con un tanto de [[Sebastián Abreu]], pero finalmente cayo por 3 a 1, rematando cuartu nel tornéu. A fines de 2007, Uruguái empezó a xugar les [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|eliminatories]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial 2010]]. Dempués d'un empiezu probe, onde apeligró la clasificación, Uruguái llogró clasificar al repechaje pa enfrentase a [[Seleición de fútbol de Costa Rica|Costa Rica]]. En ganando'l partíu d'ida en [[San José (Costa Rica)|San José]] por 1-0, la ''celeste'' selló la so clasificación al empatar 1-1 en [[Montevidéu]]. Asina, foi la última seleición en clasificar a la cita mundialista. ==== Ésitu a principios de la década de 2010 (2010-2014) ==== {{AP|Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2010}} {{AP|Uruguái na Copa América 2011}} Nun sería hasta 2010 cuando Uruguái tornaría al ésitu mundial al llegar a les semifinales de la [[Copa Mundial de Fútbol]] dempués de cuarenta años, en venciendo en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|cuartos de final]] a {{sel|Ghana}} nun apertáu partíu que se saldó con un allargue y una definición por penales bien trabayada. En semifinales, cayó frente a la seleición de los {{sel|Países Baxos}}, y pol tercer puestu volvería cayer esta vegada frente a la {{sel|Alemaña}} por 3 a 2 terminando la so estadía en [[Sudáfrica]] y rematando cuartu nel Mundial, allugándose como'l meyor equipu suramericanu del tornéu dexando una buelga indeleble d'entrega, sacrificiu y amor pola camiseta. Uruguái llegó a tar 2-1 a favor, tres un golazu de media volea de Diego Forlán a los 50´. Jansen y Khedra volvieron poner 3-2 a Alemaña enriba. Faltando namái minutos pal final, Forlán estrelló un remate nel travesal que podría camudar la resultancia. De tar nel 20° puestu del ranking FIFA en 2009, Uruguái xubió al 3° puestu en 2010, el so meyor allugamientu na hestoria. [[Ficheru:CA 2011 Uruguay vs Argentina - Diego Perez goal.jpg|320px|miniaturadeimagen|Partíu ente {{sel|Arxentina}} y Uruguái pelos cuartos de final de la [[Copa América 2011]].]] Nel añu 2011, na ciudá de Buenos Aires, consagróse [[Uruguái na Copa América 2011|campeón]] de la [[Copa América 2011|Copa América]] per decimoquinta vegada (15) y rompería l'empate con Arxentina (14), onde dambes seleiciones taben empataes con 14 Copa América mientres munchos años. Golió na final a {{sel|Paraguái}} por 3 a 0 nel [[Estadiu Antonio Vespucio Liberti|Estadiu Monumental]], y primeramente esanició al llocal en Cuartos per definición de penales. En coronándose na [[Copa América 2011]], la seleición d'Uruguái convertir na más ganadora d'[[Copa América|Copes América]], conquistando esta en quince oportunidad, siguíu per Arxentina con catorce y Brasil con ocho. Amás llogró consagrase campeón de manera invicta en tolos torneos qu'entamó. [[Ficheru:Uruguay-Holanda 2.jpg|320px|miniaturadeimagen|Amistosu ente Uruguái y Países Baxos.]] [[Ficheru:Bandera Gigante Uruguay.jpg|320px|miniaturadeimagen|La Seleición de fútbol d'Uruguái, oficiando como llocal nel estadiu Centenariu.]] De primeres de les [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatories]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]], Uruguái siguió col bon momentu qu'abasnaba de la conquista de la Copa América. Caltener nel 1° puestu de les eliminatories mientres 3 feches, y ente los primeres 3 puestos mientres 6 feches, con victories resonantes como'l 4-2 a Bolivia'l 7 d'ochobre de 2011 na fecha 1, y la goliada por 4-0 a Chile'l 11 de payares de 2011 na fecha 3 onde Suárez fixo un ''póker'' (metió los 4 goles). Amás permaneció invictu al collechar 3 victories y 2 empates. Sicasí a partir de la fecha 7 produzse una recaída uruguaya. Empieza una seguidilla de 6 partíos ensin ganar, con 2 empates y 4 derrotes, con goliaes en contra como'l 4-0 en [[Barranquilla]] ante Colombia'l 7 de setiembre de 2012 na fecha 7, el 3-0 en [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]] ante Arxentina'l 12 d'ochobre de 2012 na fecha 9, y el 4-1 en [[La Paz]] ante Bolivia'l 16 d'ochobre de 2012 na fecha 10. De tar ente los primeres 3 puestos, cai drásticamente y pa la fecha 13 taba nel 7° puestu, bien llueñe de los puestos de clasificación. Sicasí, recupérase a partir de la fecha 14. Naquella fecha, xugada'l 11 de xunu de 2013, vence de visitante a Venezuela en [[Ciudad Guayana]] por 1-0 y xube al 5° puestu, que da repechaje. Ente les feches 14 y 15 de les eliminatories, Uruguái apostó la [[Copa Confederaciones 2013]], en clasificando a la mesma al ganar la [[Copa América 2011]]. Debutó'l 16 de xunu de 2013 en fase de grupos con una derrota por 2-1 contra la campeona vixente del mundu, España, pero recuperar con una victoria pol mesmu marcador contra Nixeria y más tarde con una goliada humillante por 8-0 contra'l casi amateur Tahití. D'esta forma pasó a semifinales como 2° del grupu. Pero en semifinales de la copa, foi esaniciáu por {{sel|Brasil}} con una derrota por 2-1, y más tarde el 30 de xunu de 2013 perdería'l partíu pol tercer puestu contra Italia depués d'un empate 2-2 onde perdió en penales, terminando asina Uruguái na cuarta posición. El 6 de setiembre de 2013 llogra una victoria clave de visitante ante un rival direutu como Perú por 2-1. Sígue-y una victoria de llocal 4 díes dempués ante Colombia por 2-0, pero los resultaos de los sos competidores más cercanos (Ecuador, Chile y Colombia) nun ayudar a xubir del 5° puestu yá que ellos tamién consiguen bones resultancies, y caltiénense percima d'Uruguái na tabla. La derrota de visitante en [[Quitu]] ante Ecuador por 1 a 0 el 11 d'ochobre de 2013 pola fecha 17 (penúltima) tampoco ayuda, y pa la fecha 18 (última) 4 díes dempués, tenía de consiguir una victoria fantástica por 5 goles o más contra la líder de les eliminatories, Arxentina, p'asegurase un puestu de clasificación direuta. Arxentina, yá clasificada con comodidá unes feches antes, presentó un equipu "C" con numberosos suplentes, pero aun así Uruguái namái ganó por 3-2 y remató quinta nes [[Eliminatories Suramericanes 2014|eliminatories pal Mundial 2014]]. Polo que tuvo de xugar el repechaje contra {{sel|Xordania}}, ganadora de la quinta ronda nes [[Clasificación de AFC pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatories asiátiques pal Mundial 2014]]. Pero clasificar con comodidá depués d'una goliada de visitante 5-0 en [[Amán]] el 13 de payares de 2013, y 7 díes dempués con un empate de llocal 0-0. ==== Dempués del ésitu (2014-presente) ==== {{AP|Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2014}} ==== Copa Mundial de Fútbol del 2014 ==== En 2014, la seleición charrúa xugaría'l [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial de Brasil]] debutando con derrota ante la sorpresiva {{sel|Costa Rica}} por 3 a 1, los ''ticos'' convertiríense a lo postrero na ''revelación del Mundial''. Nel so segundu partíu ganaría ante {{sel|Inglaterra}} 2 a 1 con un doblete de [[Luis Suárez (futbolista)|Luis Suárez]] nun bien intensu partíu tácticu. Pa la última fecha del grupu enfrentó a {{sel|Italia}} que llegaba cola mesma cantidá de punto pero con mayor diferencia de goles; finalmente trunfaría 1 a 0 con gol de Diego Godín al minutu 79' y clasificaría a octavos. Esi partíu foi más recordáu pol discutiniu causada pola taragañada de Suárez al italianu Chiellini, actu que-y costar al uruguayu la suspensión de la FIFA dexándolo ensin Mundial. N'Octavos de Final el so rival sería {{sel|Colombia}}, seleición cola cual termina perdiendo 2 a 0 con un doblete de [[James Rodríguez]], unu d'ellos un notable gol de volea que foi votáu como'l gol más formosu del mundial nuna encuesta en llinia de la FIFA. Esaniciáu n'octavos de final, Uruguái remata la so participación nel Mundial dexando una imaxe polémica, cola taragañada de Suárez, l'ausencia d'alternatives ante la so suspensión, el nivel disminuyente de les sos figures que rellumaren años tras, y la falta de recambiu xeneracional que sema duldes de cara al futuru. ==== Copa América 2015 ==== Encara una temporada d'amistosos ente'l Mundial 2014 y l'entamu de la Copa América 2015, terminando invictu con 2 empates y 6 victories, munches d'elles de visitante como'l 2-0 a Xapón en [[Sapporo]] el 5 de setiembre de 2014, y el 2-1 a Chile en [[Santiago de Chile|Santiago]] el 18 de payares de 2014. Previu al entamu de la [[Copa América 2015]], xenerárense duldes alrodiu de cómo formar l'equipu, siendo qu'entá pesaba sobre Suárez la suspensión por partíos oficiales, y qu'otru xugadores retirárense polo que se riquir un recambiu xeneracional, sumáu a que los nuevos xugadores nuevos nun amosaben xerarquía. Empieza Uruguái'l so [[Uruguái na Copa América 2015|campaña]] na [[Copa América 2015]] en fase de grupos el 13 de xunu de [[2015]], con una notable victoria por 1-0 ante Xamaica, nun alcuentru onde Uruguái dominó de principiu a fin pero tuvo la desgracia de anotar namás un gol. Tres díes más tarde perdió con Arxentina por 1-0 nun partíu bien apertáu, onde a pesar de qu'Arxentina tuvo más el balón, Uruguái tuvo más situaciones de gol.<ref>{{cita web |url=http://www.ovaciondigital.com.uy/copa-america-2015/uruguay-arxentina-copa-america-chile.html|títulu="Una cayida que duel", Ovación Digital}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.republica.com.uy/nun roblo-l'empate/521594/|títulu="Arxentina ganólu a Uruguái con gol d'Agüeru", República}}</ref> Depués empató 1-1 con Paraguái, con dominiu notable de los celeste en tol partíu, colo que quedó como 3° del grupu, pero igual clasificó a cuartos de final de la copa como unu de los meyores terceros. Sicasí, Uruguái enfrentar a la Seleición Chilena y cai por 1 a 0, quedando esaniciáu de la Copa. ==== Copa América 2016 (Centenariu) ==== En xunu de 2016, Uruguái participó na [[Copa América Centenariu]], edición especial que conmemora l'aniversariu n°100 de la [[Campeonatu Suramericanu 1916|primer edición]] de la Copa América, que ganara Uruguái. Con Suárez fora de la cancha por mancadura, l'equipu debutó con derrota ante Méxicu por 3 a 1 con un autogol d'[[Álvaro Pereira]] y goles de [[Rafael Márquez]] y [[Héctor Herrera]] y pal descuentu charrúa marcar [[Diego Godín]]. Díes dempués nel so segundu partíu enfrentó a [[Seleición de fútbol de Venezuela|Venezuela]] onde cayería pola mínima diferencia con un gol de [[Salomón Rondón]], certificando la so eliminación de la Copa América en primer ronda. Uruguái nun quedaba esaniciada na primer fase de la Copa América dende [[Copa América 1997|Bolivia 1997]]. ==== Eliminatories Rusia 2018 ==== {{AP|Uruguái na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018}} Dempués del fracasu d'Uruguái na Copa América 2015, l'equipu de Tabárez concentrar nel entamu de les Eliminatories camín de Rusia 2018, N'ochobre del 2015 empecipiaría Uruguái la Eliminatoria visitando na primer fecha a {{sel|Bolivia}} nel altor de [[La Paz]] consiguiendo la so primer victoria en territoriu Bolivianu por 0-2 con goles de [[Martín Cáceres]] y [[Diego Godín]], na segunda fecha los Uruguayos recibieron en casa a {{sel|Colombia}} en [[Montevidéu]] onde ganaríen a los cafeteros por 3-0 con goles de Diego Godín, [[Diego Rolán]] y [[Abel Hernández (futbolista)|Abel Hernández]] llegando a 6 puntos nel primer llugar de la tabla, En payares volver# a entamar les feches 3 y 4 de les Eliminatories onde na tercer xornada, Uruguái visitó a {{sel|Ecuador}} en [[Quitu]] onde cayeríen por 2-1 con goles de los Ecuatorianos [[Felipe Caicedo]] y [[Fidel Martínez (futbolista)|Fidel Martínez]] mientres pa los charrúas descontó [[Edinson Cavani]] y nel postreru partíu del 2015 los Uruguayos recibieron a {{sel|Chile}} en [[Montevidéu]] alicando'l partíu de la Copa América onde Chile esanició a Uruguái en [[Santiago de Chile|Santiago]], nesta ocasión los charrúas tomaríen vengación d'aquel alcuentru y goliaron al vixente campeón d'América por 3-0 con goles de Diego Godín, [[Alvaro Pereira]] y [[Martín Cáceres]] rematando nel segundu caxellu con 9 unidaes detrás del esi entós líder Ecuador. En marzu del 2016 empecipiaría l'añu cola continuación de les feches 5 y 6 de les Eliminatories, onde na quinta fecha los Uruguayos yá cuntaben cola presencia de [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] viaxaron a la ciudá brasilana de [[Recife]] pa enfrentase con {{sel|Brasil}} onde empataríen 2-2 con tantos de los locales [[Willian]] y [[Renato Augusto]] mientres pa los de la visita marcaría [[Edinson Cavani]] y precisamente [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]. Na sesta fecha Uruguái recibió en [[Montevidéu]] la visita de {{sel|Perú}} onde venceríen a los inques 1-0 con gol d'[[Edinson Cavani]] retomando'l primer llugar de la eliminatoria con 13 puntos. Dempués de la penosa participación d'Uruguái na [[Copa América Centenariu]] Uruguái encararía en setiembre les feches 7 y 8 de les Eliminatories onde na séptima xornada los charruas visitaron a {{sel|Arxentina}} na ciudá de [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]] onde perderíen pola mínima diferencia con gol de [[Lionel Messi]], na octava fecha recibieron en [[Montevidéu]] la visita del so similar de {{sel|Paraguái}} onde ganaríen por goliada a los guaraníes por 4-0 con goles de [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]], [[Cristian Rodríguez]] y un doblete d'[[Edinson Cavani]]. N'ochobre volvieron les eliminatories coles feches 9 y 10 onde na novena fecha los Uruguayos recibieron en [[Montevidéu]] la visita de {{sel|Venezuela}} onde ensin piedá goliaron a la vinotinto por 3-0 con goles d'[[Edinson Cavani]] por doblete y [[Nicolas Lodeiro]] cerrando la primer ronda y na décima fecha empezaría la segunda vuelta de les eliminatories onde los Uruguayos visitaron a {{sel|Colombia}} na calorosa [[Barranquilla]] onde empataríen dambes escuadres 2-2 con goles d'[[Abel Aguilar]] y [[Yerry Mina]] pa los Colombianos mientres pa la celeste marcu [[Cristian Rodríguez]] y [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] y en payares del 2016 remataríen los dos últimes feches del añu onde na fecha 11 los charruas recibieron la visita de {{sel|Ecuador}} en [[Montevidéu]] onde ganaríen por 2-1 con goles de [[Sebastián Coates]] y [[Diego Rolán]] mientres pa la visita marcaría [[Felipe Caicedo]] y na fecha 12, los de Tabarez visitaron a {{sel|Chile}} en [[Santiago de Chile|Santiago]] onde cayeríen derrotaos por 3-1 con goles de los Chilenos [[Eduardo Vargas]] y por doblete marco [[Alexis Sánchez]] y pa los Uruguayos marcu [[Edinson Cavani]] rematando l'añu na segunda posición con 23 puntos. En marzu del 2017 empecipió la recta final de les Eliminatories aldu al mundial de Rusia 2018 coles feches 13 y 14 onde na décimu tercer xornada, Uruguái recibió en casa la visita de {{sel|Brasil}} en [[Montevidéu]] onde Uruguái cayó goliáu en casa por 1-4 con goles de [[Neymar]] y una tripleta de [[Paulinho]] mientres [[Edinson Cavani]] marcaría'l descuentu. La última derrota d'Uruguái como llocal por Eliminatories fuera ante {{sel|Arxentina}} 0-1 nel añu 2009 (Clasificatorias a Sudáfrica 2010), yá que na Eliminatoria anterior escontra Brasil 2014 nun perdió nengún partíu en casa. Na fecha 14, Uruguái siguió en cayida llibre al perder na so visita en [[Lima]] ante {{sel|Perú}} por 2-1 onde empezaríen ganando con un gol de [[Carlos Andrés Sánchez|Carlos Sánchez]] pero los locales remontaríen al traviés de [[Paolo Guerrero]] y [[Edison Flores]] baxando al tercer llugar de les eliminatories colos mesmos 23 puntos igualando con {{sel|Chile}} siendo superáu per Brasil y Colombia. A finales d'agostu y empiezos de setiembre volver# a entamar les Eliminatories coles feches 15 y 16 onde la celeste recibió la visita de {{sel|Arxentina}} en [[Montevidéu]], consiguiendo un empate ensin goles, y na fecha 16 visitando al so similar de {{sel|Paraguái}} en [[Asunción]] onde consiguió una histórica victoria como visitante por Eliminatories, por un marcador de 1-2 con gol del xuvenil [[Federico Valverde]] nel so debú na seleición mayor, que-y dexó xubir al segundu puestu de la tabla con 27 puntos. N'ochobre remataron les Eliminatories escontra Rusia 2018 colos dos últimes feches, onde na fecha 17 visitaron a {{sel|Venezuela}} en [[San Cristóbal (Venezuela)|San Cristóbal]] onde empataron ensin goles y, nel postreru partíu, na fecha 18 recibieron la visita de {{sel|Bolivia}} en [[Montevidéu]] onde la celeste selló la so clasificación al vencer a los del altiplanu por 4-2, quedando na 2° posición con 31 puntos; siendo la primer vegada que clasifica direutamente a un mundial desque s'implementó'l [[sistema de toos contra toos]] nes [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1998|Eliminatories pa Francia 1998]]. === Postreros y próximos alcuentros === {{AP|Partíos de la seleición de fútbol d'Uruguái}} <small><center>''Actualizáu al postreru partíu xugáu'l [[25 de xunu]] de [[2018]].</center> {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #0F056B; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- bgcolor=#7FBBFF style="color: Black;" !width=15%|Fecha !width=13%|Ciudá !width=20%|Competición !width=5%|Racha !width=13%|Local !width=5%| !width=7%|Resultancia !width=5%| !width=13%|Visitante |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[5 d'ochobre]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Venezuela}} [[San Cristóbal (Venezuela)|San Cristóbal]] ||[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Eliminatories Copa Mundial 2018]]||[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12px]] !{{sel|Venezuela}} |{{bandera|Venezuela}} |'''0:0 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#DOE7FF |[[10 d'ochobre]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] ||[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Eliminatories Copa Mundial 2018]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''4:2 |{{bandera|Bolivia}} !{{sel|Bolivia}} |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[10 de payares]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Polonia}} [[Varsovia]] ||[[Partíu amistosu|Amistosu]]||[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12px]] !{{sel|Polonia}} |{{bandera|Polonia}} |'''0:0 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#DOE7FF |[[14 de payares]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Austria}} [[Viena]] ||[[Partíu amistosu|Amistosu]]||{{non|}} |{{sel|Austria}} |{{bandera|Austria}} |'''2:1 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[23 de marzu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|China}} [[Nanning]] ||[[China Cup 2018|China Cup]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''2:0 |{{bandera|República Checa}} ||{{sel|República Checa}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[26 de marzu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|China}} [[Nanning]] ||[[China Cup 2018|China Cup]]||{{si|}} |{{sel|Gales}} |{{bandera|Gales}} |'''0:1 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[7 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] ||[[Fecha FIFA|Amistosu]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0 |{{bandera|Uzbequistán}} |{{sel|Uzbequistán}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[15 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Ekaterimburgu]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]||{{si|}} |{{sel|Exiptu}} |{{bandera|Exiptu}} |'''0:1 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[20 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Rostov del Don]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''1:0 |{{bandera|Arabia Saudita}} |{{sel|Arabia Saudita}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF style="border-bottom:1px solid #000000;" |[[25 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Samara]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0 |{{bandera|Rusia}} |{{sel|Rusia}} |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[30 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Sochi]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]|| !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} | |{{bandera|Portugal}} |{{sel|Portugal}} |} === Mayor racha invicta === Foi de 18 partíos mientres la segunda etapa de la era Tabárez, con nueve trunfos y nueve empates. Convirtió 33 goles y recibió 14. La racha invicta remató con ganar frente a {{sel|Colombia}} el 7 de setiembre de 2012 en [[Barranquilla]], Colombia, poles [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories pa la Copa Mundial 2014]], con un marcador de 4-0 pa la seleición llocal. {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- bgcolor=#7FBBFF style="color: Black;" !width=2%|# !width=13%|Fecha !width=14%|Ciudá !width=18%|Competencia !width=6%|Racha !width=13%|Local !width=5%| !width=11%|Resultancia !width=5%| !width=13%|Visitante |-align=center bgcolor=#D0e7FF !804 |[[8 de xunu]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (0:0) <small>(4:3 [[Tiros dende'l puntu penal|pen.]])</small> |{{bandera|Países Baxos}} |'''{{sel|Países Baxos}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !805 |[[23 de xunu]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Rivera (Uruguái)|Rivera]] |Amistosu |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0''' (1:0) |{{bandera|Estonia}} |'''{{sel|Estonia}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !806 |[[4 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Ciudá de San Juan|San Juan]] |[[Copa América 2011]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (1:1) |{{bandera|Perú}} |'''{{sel|Perú}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !807 |[[8 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]] |[[Copa América 2011]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (0:0) |{{bandera|Chile}} |'''{{sel|Chile}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !808 |[[12 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[La Plata]] |[[Copa América 2011]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:0''' (1:0) |{{bandera|Méxicu}} |'''{{sel|Méxicu}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !809 |[[16 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Ciudá de Santa Fe (Arxentina)|Santa Fe]] |[[Copa América 2011]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Arxentina}}''' |{{bandera|Arxentina}} |'''1:1''' (1:1, 1:1) <small>(4:5 [[Tiros dende'l puntu penal|pen.]])</small> |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !810 |[[19 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[La Plata]] |[[Copa América 2011]] |{{si|}} |'''{{sel|Perú}}''' |{{bandera|Perú}} |'''0:2''' (0:0) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !811 |[[24 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Buenos Aires]] |[[Copa América 2011]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0''' (2:0) |{{bandera|Paraguái}} |'''{{sel|Paraguái}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !812 |[[2 de setiembre]] de [[2011]] |{{bandera|Ucraína}} [[Kharkiv]] |Amistosu |{{si|}} |'''{{sel|Ucraína}}''' |{{bandera|Ucraína}} |'''2:3''' (2:1) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !813 |[[7 d'ochobre]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''4:2''' (3:1) |{{bandera|Bolivia}} |'''{{sel|Bolivia}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !814 |[[11 d'ochobre]] de [[2011]] |{{bandera|Paraguái}} [[Asunción]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Paraguái}}''' |{{bandera|Paraguái}} |'''1:1''' (0:0) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !815 |[[11 de payares]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''4:0''' (2:0) |{{bandera|Chile}} |'''{{sel|Chile}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !816 |[[15 de payares]] de [[2011]] |{{bandera|Italia}} [[Roma]] |Amistosu |{{si|}} |'''{{sel|Italia}}''' |{{bandera|Italia}} |'''0:1''' (0:1) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !817 |[[29 de febreru]] de [[2012]] |{{bandera|Rumanía}} [[Bucuresti]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Rumanía}}''' |{{bandera|Rumanía}} |'''1:1''' (0:1) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !818 |[[25 de mayu]] de [[2012]] |{{bandera|Rusia}} [[Moscú]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Rusia}}''' |{{bandera|Rusia}} |'''1:1''' (0:0) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !819 |[[2 de xunu]] de [[2012]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (1:0) |{{bandera|Venezuela}} |'''{{sel|Venezuela}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !820 |[[10 de xunu]] de [[2012]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''4:2''' (2:1) |{{bandera|Perú}} |'''{{sel|Perú}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !821 |[[15 d'agostu]] de [[2012]] |{{bandera|Francia}} [[Le Havre]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Francia}}''' |{{bandera|Francia}} |'''0:0''' |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |} == Uniforme == {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol d'Uruguái}} [[Ficheru:Uruguay 7579.jpg|320px|miniaturadeimagen|Seleición d'Uruguái, col so tradicional uniforme celeste. De riba escontra baxo, d'esquierda a derecha: [[Diego Forlán|Forlán]], [[Fernando Muslera|Muslera]], [[Jorge Fucile|Fucile]], [[Christian Stuani|Stuani]], [[Diego Alfredo Lugano|Lugano]], [[Diego Godín|Godín]] Embaxo: [[Maximiliano Pereira|Pereira]], [[Cristian Rodríguez|Rodríguez]], [[Egidio Arévalo Ríos|Arévalo Ríos]], [[Diego Pérez Aguáu|Diego Pérez]] y [[Luis Suárez (futbolista)|Luis Suárez]]]] === Local === Dende'l primer partíu internacional, en 1901, hasta 1910, Uruguái nun tuvo un uniforme oficial. El 16 de mayu de 1901 foi la primer seleición, xunto a la {{sel|Arxentina}}, en xugar un partíu internacional fora de les [[Islles Britániques]]. El primer partíu foi en [[Montevidéu]], con trunfu arxentín por 3:2.<ref name="mipunto_1"/> Un antecedente indica qu'habría un partíu anterior, anque nun participaron les seleiciones de cada país, sinón con equipos representativos de cada capital, Buenos Aires y Montevideo. Los equipos enfrentáronse'l 15 d'agostu de 1889, en conmemoración de los setenta años de la reina [[Victoria del Reinu Xuníu]]. Supuestamente'l partíu tuvo llugar nel llamáu ''New Ground'' de La Blanquiada y terminó con trunfu del conxuntu de Buenos Aires por 3:0 al conxuntu de Montevideo.<ref>{{cita web | url = http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/libero/10-4786-2009-10-12.html| títulu = Páxina/12 :: llibero}}<!--Títulu xeneráu por Muriu Bot--></ref> Pa esi partíu utilizaron equipos d'[[Albion Football Club|Albion]]. Mientres esi tiempu esperimentó con una gran cantidá d'uniformes, hasta qu'en 1910, por cuenta d'apostase la VI [[Copa Lipton]] frente a {{sel|Arxentina}}, esta comunicó oficialmente qu'adoptara l'uniforme celeste y blancu. Ante esto'l delegáu del [[Montevideo Wanderers Fútbol Club|Montevideo Wanderers]], Ricardo -y Bas, propunxo qu'Uruguái adoptara coles mesmes un uniforme oficial, pero quien fixo so la moción foi Héctor Rivadavia Gómez, quien naquella dómina yera'l dirixente de la Lliga Uruguaya de Football.<ref>{{cita web |url=http://deportehelvetico.blogspot.com/2010/06/hestoria-de-la camiseta uruguaya.html|títulu=Historia de la camiseta uruguaya}}</ref> Daquella, el [[River Plate FC]] de Montevideo, en llogrando per segunda vegada'l [[Campeonatu Uruguayu de Fútbol]], venció al equipu porteño [[Alumni]], xugando col so uniforme alternativu de color [[Celeste (color)|celeste]]. Por cuenta de esti llogru, la seleición uruguaya adquirió'l so uniforme celeste n'honor al [[River Plate FC]]. <center> {| | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _whiterightsash |patrón_der = |esquierdu = 0000AA |cuerpo = 0000AA |derechu = 0000AA |shorts = 000000 |medies = 000000 |títulu = 1901-1910 }} |{{football kit |pattern_la = _left |pattern_b = _unknown |pattern_ra = _right |pattern_sh = _shorts |pattern_so = _socks |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |títulu = [[Uniforme de la seleición de fútbol d'Uruguái|(Ver evolución)]] }} |{{Camisetes |patrón_izq = _uru18h |patrón_cuerpu = _uru18h |patrón_der = _uru18h |patrón_pan = _urug18h |patrón_med =_urug18h |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = 7y9fff |títulu = Actual }} | |} </center> === Visitante === La camiseta alternativa de color coloráu foi utilizada per primer vegada mientres el [[Campeonatu Suramericanu 1935|Campeonatu Suramericanu de 1935]], tamién conocíu como'l ''Suramericanu de Santa Beatriz''. El postreru partíu de dichu tornéu foi apostáu'l 27 de xineru de 1935 ente {{sel|Arxentina}}, que xugó con camiseta de color blancu; y Uruguái, con camiseta colorada. Los ''charrúas'' llograron la victoria por 3:0 y el títulu suramericanu. La camiseta alternativa colorada foi adoptada formalmente en 1991. Enantes a 1991, nel mundial de [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] nel partíu contra Italia, utilizóse una camiseta alternativa color blancu. Esta utilizóse tamién nel Mundial de [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Méxicu 1986]], na [[Copa América 1987]] (na victoria na semifinal frente a la {{sel|Arxentina}} de [[Diego Armando Maradona|Maradona]]), nel Mundial d'[[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia en 1990]] y na [[Copa Mundial de Fútbol de 2010]] na victoria por 3-0 ante {{sel|Sudáfrica}} (país organizador), mientres la fase de grupos. {|align=center |- | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1950-1954 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _band_blue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1962-1966 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _vneckskyblue |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _band_blue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1970 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1980-83a |patrón_cuerpu = _uruguay1980-83a |patrón_der = _uruguay1980-83a |patrón_pan = _adidas_sky_blue |patrón_med = _3_stripes_skyblue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1980-1983 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay1986a |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1986 }} |- | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1987-89a |patrón_cuerpu = _uruguay1987-89a |patrón_der = _uruguay1987-89a |patrón_pan = _uruguay |patrón_med = _skybluetop |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1987-1989 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1990 |patrón_cuerpu = _uruguay1990 |patrón_der = _uruguay1990 |patrón_pan = _uruguay1990 |patrón_med = _uruguay1990 |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1990 }} | {{Camisetes |patrón_izq =_uru92a |patrón_cuerpu =_uru92a |patrón_der =_uru92a |patrón_pan = _uru92a |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1992-1994 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1995-97a |patrón_cuerpu = _uruguay1995-97a |patrón_der = _uruguay1995-97a |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1995-1998 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _whiteborder |patrón_cuerpu = _whitecollar |patrón_der = _whiteborder |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FF0000 |cuerpu = FF0000 |derechu = FF0000 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1999-2000 }} |- | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay2001-02 a |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = y40344 |cuerpu = y40344 |derechu = y40344 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2001-2002 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _old laced |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FF0000 |cuerpu = FF0000 |derechu = FF0000 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2002-2003 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay2004a |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2004 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay2005a |patrón_cuerpu = _uruguay2005a |patrón_der = _uruguay2005a |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2005 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _whiteborder |patrón_cuerpu = _uruguay2007a |patrón_der = _whiteborder |patrón_pan = _puma06onwhite |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = ff1400 |medies = ffffff |títulu = 2006-2007 }} |- | {{Camisetes |patrón_izq = _whiteborder |patrón_cuerpu = _uruguay2008-09a |patrón_der = _whiteborder |patrón_pan = _redsides |patrón_med = _uruguay2008-09a |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2008-2009 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uru10A |patrón_cuerpu = _uruguay_2010b |patrón_der = _uru10A |patrón_pan = _uru10A |patrón_med = _uru10A |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = AACCFF |títulu = 2010-2011 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uru2012a |patrón_der = |patrón_pan = _uru2012 |patrón_med = _uru2012 |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2012-2013 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uru2014_visitante |patrón_cuerpu = _uru2014_visitante |patrón_der = _uru2014_visitante |patrón_pan = _uru2014_visitante |patrón_med = _uru2014_visitante |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2014-2015 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uru16a |patrón_cuerpu = _uru16a |patrón_der = _uru16a |patrón_pan = _uru16a |patrón_med =_toponwhite |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = 7y9fff |títulu = 2016-2017 }} | |} === Tercer Uniforme === Ente los años [[2004]] y [[2005]] la seleición uruguaya cuntó con un tercer uniforme. Mientres esos años, [[Uruguái]] llució una camiseta colorada como visitante. Como tercer equipación llució una indumentaria de color blancu como la camiseta de visitante anterior a los [[años 1990|años '90]] anque solo utilizar en partíos amistosos. Más tarde, nel añu [[2010]] la camiseta de visitante de la seleición uruguaya volvió ser blanca dempués d'enforma tiempu, remplazando la camiseta coloráu qu'usu dende [[1992]] hasta'l [[2009]]. {|align=center |- | {{Camisetes |patrón_izq = _skyblueborder |patrón_cuerpu = _uruguay2002-03t |patrón_der = _skyblueborder |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _skybluetop |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2002 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay2004t |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _band_blue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2004 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay2005t |patrón_cuerpu = _uruguay2005t |patrón_der = _uruguay2005t |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2005 }} | |} === Provisores === {| align=center border=1 width=80% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color: Black;" !width=40%|Periodu !width=60%|Provisor !width=60%|Logo |- |align=center|[[1974]] - [[1982]]||{{bandera|Alemaña}} [[Adidas]] |[[Ficheru:Original Adidas logo.svg|27x27px]] |- |align=center|[[1983]] - [[1986]] ||{{bandera|Francia}} [[Le Coq Sportif]] | |- |align=center|[[1987]] - [[1991]] ||{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|Puma]] |[[Ficheru:Puma logo.svg|37x37px]] |- |align=center|[[1992]] - [[1998]] ||{{bandera|Italia}} [[Ennerre]] |[[Ficheru:Ennerre logo.jpg|34x34px|Ennerre logo]] |- |align=center|[[1999]] - [[2002]]||{{bandera|Uruguái}} [[Tenfield]] |[[Ficheru:Tenfield.gif|31x31px]] |- |align=center|[[2003]] - [[2004]]||{{bandera|Xapón}} [[L-Sporto]] | |- |align=center|[[2004]] - [[2006]] ||{{bandera|Alemaña}} [[Uhlsport]] |[[Ficheru:Uhlsport 3249f 450x450.png|61x61px]] |- |align=center|[[2006]] - ||{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|Puma]] |[[Ficheru:Puma logo.svg|40x40px]] |} == Rivalidaes == [[Ficheru:Final football Argentina vs Uruguay Olympics 1928.jpg|300px|miniaturadeimagen|Ceremonia previa antes de la final olímpica de fútbol de [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928px]]. Nella reparar al capitán d'Uruguái y {{sel|Arxentina}}, [[José Nasazzi]] y [[Manuel Ferreira]] respeutivamente, xunto a los árbitros.]] [[Ficheru:Neymar contra uruguai.jpg|300px|miniaturadeimagen|Partíu ente {{sel|Brasil}} y Uruguái poles semifinales de la [[Copa Confederaciones 2013]]. Na imaxe, [[Egidio Arévalo Ríos]] tratando de quitar el balón a [[Neymar]]]]''' {{AP|Clásicu del Río de la Plata}}{{AP|Rivalidá futbolística ente Brasil y Uruguái|l1=Rivalidá futbolística ente Brasil y Uruguái}} La Seleición Uruguaya caltién una gran rivalidá futbolística colos sos dos países vecinos, {{sel|Arxentina}} y {{sel|Brasil}}, siendo de los mayores clásicos del mundu del fútbol (xunto la seleición arxentina apuesten el tradicional [[Clásicu del Río de la Plata]], el más antiguu fora de les [[Islles Britániques]], y con Brasil unu de los Clásicos Suramericanos<ref>{{cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/news/newsid=2118822/index.html|títulu=Historia d'una gran rivalidá|autor=FIFA.com}}</ref>). Ente que la rivalidá con arxentinos naz dende la disputa del primer partíu internacional de dambes asociaciones y amóntase nes primeres décades del sieglu XX (colos enfrentamientos poles finales de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] y la [[Copa Mundial de Fútbol de 1930]], dambes con victories uruguayes), la rivalidá con Brasil surde nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Mundial de 1950]] col famosu [[Maracanazo]] y foise amontando mientres les décades posteriores onde dambes seleiciones siempres apostaron partíos definitorios pa ganar campeonatos. === Principales historiales === * ''Actualizáu al 31 d'agostu de 2017 (Datos según [[FIFA]]).<ref>{{cita web |url=http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/headtohead/team1=arg/team2=uru/index.html|títulu=Enfrentamiento ente Arxentina y Uruguái|autor=FIFA.com|fechaaccesu=5 d'ochobre de 2011}}</ref>'' {|bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="150"|Equipu !Partíos !width="100"|Partíos<br />Ganaos !width="100"|Partíos<br />Empataos !width="100"|Goles a favor |-align=center |{{selb|URU}} | rowspan="2" |193 |59 |rowspan="2"|45 |233 |-align=center |{{selb|ARG}} |89 |308 |} <br /> * ''Actualizáu al [[23 de marzu]] de [[2017]] (datos según [[FIFA]]).<ref>{{cita web |url=http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/headtohead/team1=uru/team2=bra/index.html|títulu=Enfrentamiento ente Uruguái y Brasil|autor=FIFA.com|fechaaccesu=27 de xunu de 2013}}</ref>'' {|bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="150"|Equipu !Partíos !width="100"|Partíos<br />Ganaos !width="100"|Partíos<br />Empataos !width="100"|Goles a favor |-align=center |{{selb|URU}} | rowspan="2" |75 |20 |rowspan="2"|20 |97 |-align=center |{{selb|BRA}} |35 |135 |} <br /> == Xugadores == === Postreros convocaos === [[Ficheru:Obdulio Varela.JPG|miniaturadeimagen|150px|[[Obdulio Varela]], capitán de la seleición campeona en 1950.]] {{AP|Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2018}} * Convocatoria pa la '''{{bandera|RUS}} [[Copa Mundial de Fútbol 2018|Copa Mundial de la FIFA 2018]]'''. {| class="sortable" align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f5f5f5; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=1%|N° !bgcolor=#66A0CF align=left style="color:white;" width=15%|Nome !bgcolor=#66A0CF align=center style="color:white;" width=4%|Posición !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=6%|Edá !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=2%|PX !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=2%|G !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=15%|Club !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=15%|Formativu |-align=center !1 |align=left|[[Fernando Muslera]] |align=center|{{por edá|15|06|1986}} |100 |0 |align=left|{{Bandera|Turquía}} [[Galatasaray Spor Kulübü (fútbol)|Galatasaray]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Montevideo Wanderers Fútbol Club|Wanderers]] |- align=center !12 |align=left|[[Martín Campaña]] |align=center|{{por edá|29|05|1989}} |1 |0 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Independiente|Independiente]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !23 |align=left|[[Martín Silva]] |align=center|{{por edá|25|03|1983}} |11 |0 |align=left|{{bandera|BRA}} [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" !2 |align=left|[[José María Giménez]] [[Ficheru:logo_lesion_leve.png|15px|Mancáu leve]] |align=center|{{def}} |{{edá|20|01|1995}} |44 |6 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Danubiu Fútbol Club|Danubiu]] |- align=center !3 |align=left|[[Diego Godín]] {{Cap}} |align=center|{{def}} |{{edá|16|02|1986}} |119 |8 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Cerro|Cerro]] |- align=center !4 |align=left|[[Guillermo Varela]] |align=center|{{def}} |{{edá|24|03|1993}} |5 |0 |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |- align=center !13 |align=left|[[Gastón Silva]] |align=center|{{def}} |{{edá|05|03|1994}} |17 |0 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Independiente|Independiente]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !16 |align=left|[[Maximiliano Pereira]] |align=center|{{def}} |{{edá|08|06|1984}} |125 |3 |align=left|{{bandera|POR}} [[Futebol Clube do Porto|Porto]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !19 |align=left|[[Sebastián Coates]] |align=center|{{def}} |{{edá|07|10|1990}} |31 |1 |align=left|{{bandera|POR}} [[Sporting de Lisboa]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Nacional de Football|Nacional]] |- align=center !22 |align=left|[[Martín Cáceres]] |align=center|{{def}} |{{edá|07|04|1987}} |79 |4 |align=left|{{Bandera|Italia}} [[Società Sportiva Lazio|Lazio]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" !5 |align=left|[[Carlos Andrés Sánchez|Carlos Sánchez]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|02|12|1984}} |37 |1 |align=left|{{bandera|MEX}} [[Club de Fútbol Monterrey|Monterrey]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Liverpool Fútbol Club|Liverpool]] |- align=center !6 |align=left|[[Rodrigo Bentancur]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|25|06|1997}} |10 |0 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] |align=left|{{bandera|ARG}} [[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |- align=center !7 |align=left|[[Cristian Rodríguez]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|30|07|1985}} |108 |11 |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |- align=center !8 |align=left|[[Nahitán Nández]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|28|12|1995}} |15 |0 |align=left|{{bandera|ARG}} [[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |- align=center !10 |align=left|[[Giorgian De Arrascaeta]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|01|06|1994}} |16 |2 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|Mónaco]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !14 |align=left|[[Lucas Torreira]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|11|02|1996}} |6 |0 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Arsenal Football Club|Arsenal]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Montevideo Wanderers Fútbol Club|Wanderers]] |- align=center !15 |align=left|[[Matías Vecín]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|24|08|1991}} |25 |1 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Inter de Milán]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Central Español Fútbol Club|Central Español]] |- align=center !17 |align=left|[[Diego Laxalt]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|07|02|1993}} |8 |0 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Società Sportiva Lazio|Lazio]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" !9 |align=left|[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] |align=center|{{de la edá|24|01|1987}} |101 |53 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Nacional de Football|Nacional]] |- align=center !11 |align=left|[[Christian Stuani|Cristhian Stuani]] |align=center|{{de la edá|12|10|1986}} |41 |5 |align=left|{{Bandera|ESP}} [[Girona Futbol Club|Girona]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Danubiu Fútbol Club|Danubiu]] |- align=center !18 |align=left|[[Maximiliano Gómez]] |align=center|{{de la edá|14|08|1996}} |6 |0 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Real Club Celta de Vigo|Celta de Vigo]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !20 |align=left|[[Jonathan Urretaviscaya]] |align=center|{{de la edá|19|03|1990}} |4 |0 |align=left|{{bandera|MEX}} [[Club de Fútbol Monterrey|Monterrey]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético River Plate (Uruguái)|River Plate]] |- align=center !21 |align=left|[[Edinson Cavani]] |align=center|{{de la edá|14|02|1987}} |104 |43 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Danubiu Fútbol Club|Danubiu]] |- align=center bgcolor=#e0ECF8 |- align=center bgcolor=#e0ECF8 style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" ! !align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Washington Tabárez|Óscar Tabárez]] !align=center|{{ent}} !{{edá|03|03|1947}} ! ! ! ! |} === Más participaciones === [[Ficheru:U16_Maximiliano_Pereira_7562.jpg|200px|miniaturadeimagen|[[Maximiliano Pereira]] ye'l xugador con más presencies en cancha cola seleición.]] ''Última actualización: 25 de xunu de 2018. En '''negrina''' xugadores que aú''</small><small>''n siguen n'actividá a nivel internacional.''<ref name="internacionales">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/miscellaneous/uru-recintlp.html|títulu= Uruguái - Record International Players|fechaaccesu= 5 de marzu de 2014|autor= [[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]}}</ref></small> {| align=border width=52% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !Puestu !Nome !Periodu !Partíos !Goles |- |'''1''' |align="left"|'''[[Maximiliano Pereira]]''' |2005-presente |125 |3 |- |'''2''' |align="left"|'''[[Diego Godín]]''' |2005-presente |119 |8 |- !3 |align="left"|[[Diego Forlán]] |2002-2014 |113 |36 |- |'''4''' | align="left" |'''[[Cristian Rodríguez]]''' |2003-presente |108 |11 |- |'''5''' | align="left" |'''[[Edinson Cavani]]''' |2008-presente |104 |43 |- |'''6''' | align="left" |'''[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]''' |2007-presente |101 |53 |- |'''7''' | align="left" |'''[[Fernando Muslera]]''' |2009-presente |100 |0 |- |'''8''' | align="left" | [[Diego Alfredo Lugano|Diego Lugano]] |2003-2014 |95 |9 |- |'''9''' | align="left" |[[Egidio Arévalo Ríos]] |2006-2017 |90 |0 |- !10 | align="left" |[[Diego Pérez Aguáu|Diego Pérez]] |2001-2014 |89 |2 |} === Máximos goliadores === [[Ficheru:Luis Suárez 51744.jpg|200px|miniaturadeimagen|[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] ye'l xugador con mayor cantidá de goles na seleición.]] ''Última actualización: 25 de xunu de 2018. En '''negrina''' xugadores que siguen n'actividá.''<ref name="internacionales" /> {| align=border width=52% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !Puestu !Nome !Periodu !Goles !Partíos !Media !Títulos |- |'''1''' |align="left"|'''[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]''' |2007-presente |53 |101 |0,53 | |- |'''2''' | align="left" |'''[[Edinson Cavani]]''' |2008-presente |43 |104 |0,42 | |- !3 | align="left" |[[Diego Forlán]] |2002-2014 |36 |113 |0,32 | |- !4 |align="left"|[[Héctor Scarone]] |1917-1930 |31 |52 |0,60 |[[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924]][[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928]] |- !5 |align="left"|[[Ángel Romanu]] |1911-1927 |28 |69 |0,41 |[[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924]] |- !6 |align="left"|[[Óscar Míguez]] |1950-1958 |27 |39 |0,69 | |- !7 |align="left"|[[Sebastián Abreu]] |1996-2013 |26 |70 |0,37 | |- !8 |align="left"|[[Pedro Petrone]] |1923-1930 |24 |29 |0,83 |[[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924]][[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928]] |- |rowspan="2" valign="center"|'''9''' |align="left"|[[Fernando Morica]] |1971-1983 |22 |54 |0,41 | |- |align="left"|[[Carlos Alberto Aguilera|Carlos Aguilera]] |1982-1997 |22 |64 |0,34 | |} <small>[[Héctor Scarone]] convirtió un total de 42 goles, pero 11 fueron en partíos ensin reconocer por FIFA.<ref>{{cita web |títulu= Héctor Scarone - Goals in International Matches|url= http://www.rsssf.com/miscellaneous/scarone-intlg.html|editor= [[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|fechaaccesu=22 de xunu de 2013}}</ref></small> == Entrenadores == {|width=100% |valign=top width=33%| {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=30%|Periodu !width=70%|Entrenador |- |[[1916]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Jorge Pacheco (futbolista)|Jorge Pacheco]]<br />{{bandera|Uruguái}} [[Alfredo Foglino]] |- |[[1917]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ramón Plateru]] |- |[[1917]]-[[1918]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Julián Bértola]] |- |[[1919]]-[[1920]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Severino Castillo]] |- |[[1920]]-[[1922]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ernesto Fígoli]] |- |[[1922]]-[[1923]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Pedro Olivieri]] |- |[[1923]]-[[1924]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Leonardo De Lucca]] |- |[[1924]]-[[1926]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ernesto Meliante]] |- |[[1926]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Andrés Mazali]]<br />{{bandera|Uruguái}} [[Ernesto Fígoli]] |- |[[1927]]-[[1928]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Luis Grecco]] |- |[[1928]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Primu Gianotti]] |- |[[1928]]-[[1932]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Alberto Suppici]] |- |[[1932]]-[[1933]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Raúl Blanco]] |- |[[1933]]-[[1941]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Alberto Suppici]] |- |[[1941]]-[[1942]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[José Pedro Cea|Pedro Cea]] |- |[[1942]]-[[1945]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[José Nasazzi]] |- |[[1945]]-[[1946]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Aníbal Tejada]] |- |[[1946]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Guzmán Vila Gomensoro]] |- |[[1946]]-[[1948]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan López Fontana|Juan López]] |- |[[1949]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Marcenaro]] |} |valign=top width=34%| {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=30%|Periodu !width=70%|Entrenador |- |[[1949]]-[[1955]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan López Fontana|Juan López]] |- |[[1955]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Carlos Corazzo]] |- |[[1955]]-[[1957]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Hugo Bagnulo]] |- |[[1957]]-[[1959]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan López Fontana|Juan López]] |- |[[1959]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Héctor Castro]] |- |[[1959]]-[[1961]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Carlos Corazzo]] |- |[[1961]]-[[1962]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Enrique Fernández Viola|Enrique Fernández]] |- |[[1962]]-[[1964]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Carlos Corazzo]] |- |[[1964]]-[[1965]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Rafael Milans]] |- |[[1965]]-[[1967]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ondino Viera]] |- |[[1967]]-[[1969]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Enrique Fernández Viola|Enrique Fernández]] |- |[[1969]]-[[1970]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Eduardo Hohberg|Juan Hohberg]] |- |[[1970]]-[[1973]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Hugo Bagnulo]] |- |[[1974]]-[[1974]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roberto Porta]] |- |[[1974]]-[[1975]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Alberto Schiaffino|Juan Schiaffino]] |- |[[1975]]-[[1977]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[José María Rodríguez (entrenador)|José María Rodríguez]] |- |[[1977]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Eduardo Hohberg|Juan Hohberg]] |- |[[1977]]-[[1979]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Raúl Bentancor]] |- |[[1979]]-[[1982]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roque Gastón Máspoli]] |- |[[1982]]-[[1986]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Omar Borrás]] |} |valign=top width=33%| {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=30%|Periodu !width=70%|Entrenador |- |[[1987]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roberto Fleitas]] |- |[[1988]]-[[1990]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Washington Tabárez|Óscar Tabárez]] |- |[[1991]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Pedro Cubilla]] |- |[[1991]]-[[1993]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Luis Cubilla]] |- |[[1993]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ildo Maneiro]]<br />{{bandera|Uruguái}} [[Roberto Fleitas]] |- |[[1994]]-[[1996]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Héctor Núñez]] |- |[[1996]]-[[1997]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Ahuntchaín]] |- |[[1997]]-[[1998]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roque Gastón Máspoli]] |- |[[1998]]-[[1999]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Víctor Púa]] |- |[[2000]]-[[2001]]||align=left|{{bandera|Arxentina}} [[Daniel Passarella]] |- |[[2001]]-[[2002]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Víctor Púa]] |- |[[2002]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Jorge da Silva]] |- |[[2003]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Gustavo Ferrín]] |- |[[2003]]-[[2004]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Ramón Carrasco]] |- |[[2004]]-[[2005]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Jorge Fossati]] |- |[[2006]]- ||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Washington Tabárez|Óscar Tabárez]] |} |} == Estadístiques == '''Lleenda:''' <small>'''PX''': Partíos xugaos; '''PG''': Partíos ganaos; '''PE''': Partíos empataos; '''PP''': Partíos perdíos; '''GF''': Goles a favor; '''GC''': Goles en contra.</small> === Copa Mundial de Fútbol === [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" width=80% |- align="center" bgcolor="#5895C9" style="color:black;" !width="100"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33"| PX !width="33"| PG !width="33"| PE !width="33"| PP !width="33"| GF !width="33"| GC !width="250"| Goliador |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"|{{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] |'''[[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1930|Campeón]]''' | 1° || 4 || 4 || 0 || 0 || 15 || 3 || [[José Pedro Cea]]: 5 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Tornó participar a manera de protesta'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]] |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]] |'''[[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1950|Campeón]]''' | 1° || 4 || 3 || 1 || 0 || 15 || 5 || [[Óscar Míguez]]: 5 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1954|Cuartu llugar]] | 4° || 5 || 3 || 0 || 2 || 16 || 9 || [[Carlos Borges]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] | colspan="9" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Primer fase]] | 13° || 3 || 1 || 0 || 2 || 4 || 6 || [[José Sasía]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1966|Cuartos de final]] | 7° || 4 || 1 || 2 || 1 || 2 || 5 || [[Pedro Rocha|Rocha]] y [[Julio Cortez|Cortez]]: 1 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1970|Cuartu llugar]] | 4° || 6 || 2 || 1 || 3 || 4 || 5 || [[Ildo Maneiro|Maneiro]], [[Juan Martín Mugica|Mugica]], [[Víctor Espárrago|Espárrago]] y [[Luis Cubilla|Cubilla]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Primer fase]] | 13° || 3 || 0 || 1 || 2 || 1 || 6 || [[Ricardo Pavoni]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Octavos de final]] | 16° || 4 || 0 || 2 || 2 || 2 || 8 || [[Antonio Alzamendi|Alzamendi]] y [[Enzo Francescoli|Francescoli]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Octavos de final]] | 16° || 4 || 1 || 1 || 2 || 2 || 5 || [[Pablo Bengoechea|Bengoechea]] y [[Daniel Fonseca|Fonseca]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2002|Primer fase]] | 26° || 3 || 0 || 2 || 1 || 4 || 5 || [[Darío Rodríguez|Rodríguez]], [[Richard Morales|Morales]], [[Diego Forlán|Forlán]] y [[Álvaro Recoba|Recoba]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] | colspan="9" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Cuartu llugar]] | 4° || 7 || 3 || 2 || 2 || 11 || 8 || '''[[Diego Forlán]]: 5''' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|BRA}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Octavos de Final]] || 12° || 4 || 2 || 0 || 2 || 4 || 6 || [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Rusia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2018|Cuartos de final] || - || 3 || 3 || 0 || 0 || 5 || 0 || [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]: 2 |- align=center bgcolor=#7FBBFF |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Qatar}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] | colspan="9" align="center"|''Por Apostase'' |- align=center bgcolor=#7FBBFF |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Estaos Xuníos}} {{bandera|Méxicu}} {{bandera|Canadá}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2026|2026]] | colspan="9" align="center"|''Por Apostase'' |- align=center bgcolor=silver ! [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total]] !! 13/23 !! 9° !! 54 !! 23 !! 12 !! 19 !! 85 !! 71 !! [[Óscar Míguez]]: 8 |} === [[Copa América]] === {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:black;" !width="221"| Añu !width="116"| Ronda !width="66"| Posición !width="34"| PX !width="34"| PG !width="34"| PE !width="34"| PP !width="34"| GF !width="34"| GC !width="190"| Goliador |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1916|Arxentina 1916]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|6}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Isabelín Gradín]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1917|Uruguái 1917]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 3 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|0}} | [[Ángel Romanu]]: 4 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1919|Brasil 1919]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|7}} | {{Ordenarnum|4}} | [[Carlos Scarone]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1920|Chile 1920]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|2}} | Pérez y [[Ángel Romanu|Romanu]]: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1921|Arxentina 1921]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 3 | 1 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|3}} | {{Ordenarnum|4}} | [[Ángel Romanu]]: 2 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1922|Brasil 1922]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 4 | 2 | 1 | 1 | {{Ordenarnum|3}} | {{Ordenarnum|1}} | |- align=center bgcolor=gold ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1923|Uruguái 1923]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 3 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|6}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Pedro Petrone]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1924|Uruguái 1924]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|8}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Pedro Petrone]]: 4 |- ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1925|Arxentina 1925]] | colspan="10" rowspan="1" align="center" |''Nun participó'' |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1926|Chile 1926]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 4 | 4 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|17}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Héctor Castro|Capo]] y [[Héctor Scarone|Scarone]]: 6 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1927|Perú 1927]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 3 | 2 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Roberto Figueroa (futbolista uruguayu)a|Figueroa]], [[Pedro Petrone|Petrone]] y [[Héctor Scarone|Scarone]]: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1929|Arxentina 1929]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 3 | 1 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|6}} | [[Lorenzo Fernández]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1935|Perú 1935]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 3 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|6}} | {{Ordenarnum|1}} | Ciocca: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1937|Arxentina 1937]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 5 | 2 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|14}} | [[Severino Varela]]: 5 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1939|Perú 1939]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 4 | 3 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|13}} | {{Ordenarnum|5}} | [[Severino Varela]]: 5 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1941|Chile 1941]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 4 | 3 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|10}} | {{Ordenarnum|1}} | Rivero: 3 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1942|Uruguái 1942]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 6 | 6 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|21}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Roberto Porta|Porta]] y [[Severino Varela|Varela]]: 5 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1945|Chile 1945]] | Lliga | {{Ordenarnum|4}}° | 6 | 3 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|14}} | {{Ordenarnum|6}} | [[Atilio García]]: 5 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1946|Arxentina 1946]] | Lliga | {{Ordenarnum|4}}° | 5 | 2 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|9}} | Medina: 7 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Ecuador|1900}} [[Campeonatu Suramericanu 1947|Ecuador 1947]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 7 | 5 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|21}} | {{Ordenarnum|8}} | Falero: 8 |- ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1949|Brasil 1949]] | Lliga | {{Ordenarnum|6}}° | 7 | 2 | 1 | 4 | {{Ordenarnum|14}} | {{Ordenarnum|20}} | Capo: 4 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Perú}} [[Campeonatu Suramericanu 1953|Perú 1953]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 6 | 3 | 1 | 2 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|6}} | [[Osvaldo Balseiro]]: 4 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1955|Chile 1955]] | Lliga | {{Ordenarnum|4}}° | 5 | 2 | 1 | 2 | {{Ordenarnum|12}} | {{Ordenarnum|12}} | [[Julio Abbadie|Abbadie]], [[Óscar Míguez|Míguez]] y [[Américo Galván|Galván]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1956|Uruguái 1956]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 5 | 4 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Guillermo Esguilada|Esguilada]] y [[Óscar Míguez|Míguez]]: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Perú}} [[Campeonatu Suramericanu 1957|Perú 1957]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 6 | 4 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|12}} | [[Javier Ambrois]]: 9 |- ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Arxentina)|Arxentina 1959]] | Lliga | {{Ordenarnum|6}}° | 6 | 2 | 0 | 4 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|14}} | [[Héctor Demarco|Demarco]], [[José Sasía|Sasía]] y [[Vladas Douksas|Douksas]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Ecuador|1900}} [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|Ecuador 1959]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 4 | 3 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|13}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Mario Ludovico Bergara|Mario Bergara]]: 4 |- ! {{bandera|Bolivia}} [[Campeonatu Suramericanu 1963|Bolivia 1963]] | colspan="10" rowspan="1" align="center" |''Nun participó'' |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1967|Uruguái 1967]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 5 | 4 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|13}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Jorge Oyarbide]]: 4 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! [[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1975|1975]] | Cuartu Llugar | {{Ordenarnum|4}}° | 2 | 1 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|1}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Fernando Morica]]: 1 |- ! [[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1979|1979]] | Primer ronda | {{Ordenarnum|6}}° | 4 | 1 | 2 | 1 | {{Ordenarnum|5}} | {{Ordenarnum|5}} | [[Waldemar Victorino]]: 2 |- align=center bgcolor=gold ! [[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1983|1983]] | '''Campeón''' | {{Ordenarnum|1}}° | 8 | 5 | 3 | 0 | {{Ordenarnum|12}} | {{Ordenarnum|4}} | [[Carlos Alberto Aguilera|Carlos Aguilera]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Arxentina}} [[Copa América 1987|Arxentina 1987]] | '''Campeón''' | {{Ordenarnum|1}}° | 2 | 2 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|2}} | {{Ordenarnum|0}} | [[Antonio Alzamendi|Alzamendi]] y [[Pablo Bengoechea|Bengoechea]]: 1 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Brasil|1968}} [[Copa América 1989|Brasil 1989]] | Subcampeón | {{Ordenarnum|2}}° | 7 | 4 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Rubén Sosa]]: 4 |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa América 1991|Chile 1991]] | Primer ronda | {{Ordenarnum|5}}° | 4 | 1 | 3 | 0 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Peter Méndez]]: 3 |- ! {{bandera|Ecuador|1900}} [[Copa América 1993|Ecuador 1993]] | Cuartos de Final | {{Ordenarnum|6}}° | 4 | 1 | 2 | 1 | {{Ordenarnum|5}} | {{Ordenarnum|5}} | [[Fernando Kanapkis|Kanapkis]] y [[Marcelo Saralegui|Saralegui]]: 2 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Copa América 1995|Uruguái 1995]] | '''Campeón''' | {{Ordenarnum|1}}° | 6 | 4 | 2 | 0 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|4}} |[[Marcelo Otero]]: 3 |- ! {{bandera|Bolivia}} [[Copa América 1997|Bolivia 1997]] | Primer ronda | {{Ordenarnum|9}}° | 3 | 1 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|2}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Álvaro Recoba|Recoba]] y [[Marcelo Saralegui|Saralegui]]: 1 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Paraguái|1990}} [[Copa América 1999|Paraguái 1999]] | Subcampeón | {{Ordenarnum|2}}° | 6 | 1 | 2 | 3 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|9}} | [[Marcelo Zalayeta]]: 3 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Colombia}} [[Copa América 2001|Colombia 2001]] | Cuartu Llugar | {{Ordenarnum|4}}° | 6 | 2 | 2 | 2 | {{Ordenarnum|7}} | {{Ordenarnum|7}} | 7 xugadores: 1 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Perú}} [[Copa América 2004|Perú 2004]] | Tercer Llugar | {{Ordenarnum|3}}° | 6 | 3 | 2 | 1 | {{Ordenarnum|12}} | {{Ordenarnum|10}} | [[Carlos Bonu]]: 3 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Venezuela}} [[Copa América 2007|Venezuela 2007]] | Cuartu Llugar | {{Ordenarnum|4}}° | 6 | 2 | 2 | 2 | {{Ordenarnum|8}} | {{Ordenarnum|9}} | [[Diego Forlán]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Arxentina}} [[Copa América 2011|Arxentina 2011]] | '''[[Uruguái na Copa América 2011|Campeón]]''' | {{Ordenarnum|1}}° | 6 | 3 | 3 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Luis Suárez (futbolista)|Luis Suárez]]: 4 |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa América 2015|Chile 2015]] | [[Uruguái na Copa América 2015|Cuartos de Final]] |7ᵘ |4 |1 |1 |2 |2 |3 |[[Cristian Rodríguez|Rodríguez]] y [[José María Giménez|Giménez]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa América 2016|Estaos Xuníos 2016]] | [[Uruguái na Copa América Centenariu|Primer ronda]] |11ᵘ |3 |1 |0 |2 |4 |4 | [[Diego Godín|Godín]], [[Abel Hernández (futbolista)|A. Hernández]] y [[Mathías Corujo|Corujo]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa América 2019|Brasil 2019]] | ''(A apostase)'' | | | | | | | | |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Ecuador}} [[Copa América 2023|Ecuador 2023]] | ''(A apostase)'' | | | | | | | | |- class="sortbottom" align=center bgcolor=#f9f9f9 !'''[[Copa América#Tabla histórica|Total]]''' ! ! '''1°''' ! '''197''' ! '''108''' ! '''34''' ! '''55''' ! '''399''' ! '''217''' ! '''[[Severino Varela]]: 15''' |} === [[Copa FIFA Confederación]] === {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:black;" !width="221"| Añu !width="116"| Ronda !width="66"| Posición !width="34"| PX !width="34"| PG !width="34"| PE !width="34"| PP !width="34"| GF !width="34"| GC !width="150"| Goliador |- ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1992|Arabia Saudita 1992]] |colspan=9 rowspan=2|''Nun se clasificó'' |- ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1995|Arabia Saudita 1995]] |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|Arabia Saudita 1997]] |Cuartu Llugar||4ᵘ | 5 || 3 || 0 || 2 || 8 || 6 || [[Nicolás Olivera|Olivera]] y [[Darío Silva|Silva]]: 2 |- ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|Méxicu 1999]] |colspan=9 rowspan=5|''Nun se clasificó'' |- ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|Corea y Xapón 2001]] |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|Francia 2003]] |- ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|Alemaña 2005]] |- ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|Sudáfrica 2009]] |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|Brasil 2013]] | Cuartu Llugar||4ᵘ | 5 || 2 || 1 || 2 || 14 || 7 || [[Abel Hernández (futbolista)|Abel Hernández]]: 4 |- ! {{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|Rusia 2017]] |colspan=9 rowspan=1|''Nun se clasificó'' |- ! {{Bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|2021]] |colspan=9 rowspan=1|''Por apostase'' |- |- class="sortbottom" align=center bgcolor=#f9f9f9 !'''Total''' !'''2/11''' ! '''10°''' ! '''10''' ! '''5''' ! '''1''' ! '''4''' ! '''22''' ! '''13''' ! '''[[Abel Hernández (futbolista)|Abel Hernández]]: 4''' |} ==== Resultaos per competencia ==== * Actualizáu al postreru partíu: [[Seleición de fútbol de Rusia|Rusia]] 0-3 '''Uruguái''', el 25 de xunu de 2018. {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=50% |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=32% |Competencia !width=8% | PX !width=8% | PG !width=8% | PE !width=8% | PP !width=8% | GF !width=8% | GC !width=8% | Dif !width=12% | Efe |-align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]]||54||23||12||19||85||71||+14||50% |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]||10||9||1||0||32||7||+25||93,33% |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]]||10||5||1||4||22||13||+9||53,33% |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Copa América]]||197||108||34||55||399||217||+182||60,57% |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol Eliminatoriu Copa del Mundu]]||154||69||42||43||218||164||+54||53,90% |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|Amistosos<ref group="nota">Inclúi torneos amistosos.</ref>||471||180||124||167||661||636||+25||46,99% |- align=center bgcolor=#66A0CF !align=center|TOTAL!!896!!394!!214!!287!!1417!!1109!!+308!!51,93% |} <br /> === Finales apostaes === La presente llista inclúi solu partíos finales xugaos por torneos mundiales, intercontinentales, y continentales oficiales a nivel de Seleiciones absolutes. Esclúyense los torneos onde nun s'apostó una final, como'l casu de la mayoría de los Campeonatos Suramericanos o Campeonatos Panamericanos de Fútbol, que xugábense sol sistema de liguilla d'enfrentamientos de toos contra toos nuna o dos ruedes. Esti sistema camudó en 1975, y a partir d'esa edición de la [[Copa América]] hasta la de 1987 xugóse una final pa definir al campeón de la mesma. En 1989 y 1991 xugar a partir de grupos, y los dos primeros clasificaos de cada grupu xugaron una liguilla final toos contra toos pa decidir al campeón, pero ensin la disputa d'un partíu final. A partir de la edición de 1993 el sistema volvió camudar, y los clasificaos de cada grupu xueguen cuartos de final, semifinales y un partíu final pa definir al campeón del continente. Sí se tienen en cuenta los partíos desempates de Campeonatos Suramericanos, onde se debió definir al campeón nuna final. Inclúyense les finales olímpiques apostaes por seleiciones absolutes (dende la primera olimpiada hasta la edición de 1948 inclusive). * 1919: Partíu desempate de la Copa América 1919 (final): '''Brasil 1''' - Uruguái 0 * 1924: Final de los Xuegos Olímpicos de 1924: '''Uruguái 3''' - Suiza 0 * 1928: Final de los Xuegos Olímpicos de 1928: '''Uruguái 2''' - Arxentina 1 * 1930: Final de la Copa Mundial de Fútbol 1930: '''Uruguái 4''' - Arxentina 2 * 1950: Final de la Copa Mundial de Fútbol 1950: Brasil 1 - '''Uruguái 2''' * 1983: Final de la Copa América de 1983: '''Uruguái 2''' - Brasil 0 (ida) y Brasil 1 - Uruguái 1 (vuelta) * 1985: Final de la Copa Artemio Franchi 1985: '''Francia 2''' - Uruguái 0 * 1987: Final de la Copa América de 1987: '''Uruguái 1''' - Chile 0 * 1995: Final de la Copa América de 1995: '''Uruguái 1''' - Brasil 1 (Uruguái gana 5 a 3 por penales) * 1999: Final de la Copa América de 1999: Uruguái 0 - '''Brasil 3''' * 2011: Final de la Copa América de 2011: '''Uruguái 3''' - Paraguái 0 * '''Uruguái participó en 11 finales direutes en torneos oficiales, ganando 8 y perdiendo 3.''' == Palmarés == === Torneos oficiales === ==== Seleición mayor ==== {| cellspacing="0" style="background: white; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=95% |- bgcolor=#318CE7 style="color:black;" !width=20%|Competición !width=22%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=22%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=22%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] !width=10%|Categoría |-bgcolor=#e0ECF8 !align=left|'''[[Copa Mundial de Fútbol]]''' |align=center|'''2''' ([[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]]) |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#D0e7FF !align=left|'''[[Copa América]]''' |align=center|'''15''' ([[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]], [[Campeonatu Suramericanu 1917|1917]], [[Campeonatu Suramericanu 1920|1920]], [[Campeonatu Suramericanu 1923|1923]], [[Campeonatu Suramericanu 1924|1924]], [[Campeonatu Suramericanu 1926|1926]], [[Campeonatu Suramericanu 1935|1935]], [[Campeonatu Suramericanu 1942|1942]], [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]], [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|1959]], [[Campeonatu Suramericanu 1967|1967]], [[Copa América 1983|1983]], [[Copa América 1987|1987]], [[Copa América 1995|1995]] y [[Copa América 2011|2011]]) |align=center|6 ([[Campeonatu Suramericanu 1919|1919]], [[Campeonatu Suramericanu 1927|1927]], [[Campeonatu Suramericanu 1939|1939]], [[Campeonatu Suramericanu 1941|1941]], [[Copa América 1989|1989]] y [[Copa América 1999|1999]]) |align=center|9 ([[1921]], [[1922]], [[1929]], [[1937]], [[1947]], [[1953]], [[1957]], [[1975]] y [[2004]]) |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#e0ECF8 !align=left|'''Tornéu Olímpicu de Fútbol''' |align=center|'''2''' ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928]]) |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#D0e7FF !align=left|'''[[Copa Artemio Franchi]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Copa Artemio Franchi 1985|1985]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#e0ECF8 !align=left|'''[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]]''' |align=center|— |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |} ==== Seleición olímpica ==== {| cellspacing="0" style="background: #e6EEE6; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=95% |- bgcolor=#318CE7 style="color: black;" !width=20%|Competición !width=22%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|17px]] !width=10%|Categoría |-bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]''' |align=center|— |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-23 d'Uruguái|Sub-23]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Preolímpicu Suramericanu Sub 23|Tornéu Preolímpicu]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1976|1976]]) |align=center|3 ([[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1968|1968]], [[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1992|1992]] y [[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1996|1996]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-23 d'Uruguái|Sub-23]] |} ==== Seleiciones xuveniles ==== {| cellspacing="0" style="background: #e6EEE6; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=95% |- bgcolor=#318CE7 style="color:black;" !width=20%|Competición !width=22%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|17px]] !width=10%|Categoría |-bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Fútbol nos Xuegos Panamericanos|Xuegos Panamericanos]]''' |align=center|'''2''' ([[Fútbol nos Xuegos Panamericanos de Caracas 1983|1983]] y [[Tornéu masculín de fútbol de los Xuegos Panamericanos de 2015|2015]]) |align=center|— |align=center|1 ([[Fútbol_en_los Xuegos Panamericanos_de_2011|2011]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-22 d'Uruguái|Sub 22]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Fútbol nos Xuegos Suramericanos|Xuegos Suramericanos]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Fútbol nos Xuegos Suramericanos de 2018|2018]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|Sub-20]] |- bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Copa Mundial Sub-20]]''' |align=center|— |align=center|2 ([[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1997|1997]] y [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 2013|2013]]) |align=center|1 ([[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1979|1979]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|Sub-20]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Copa Mundial Sub-17]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2011|2011]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái|Sub-17]] |- bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Campeonatu Suramericanu Sub-20]]''' |align=center|'''8''' ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1954|1954]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1958|1958]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1964|1964]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1975|1975]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1977|1977]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1979|1979]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1981|1981]] y [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-20 de 2017|2017]]) |align=center|6 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1971|1971]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1974|1974]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1983|1983]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1992|1992]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1999|1999]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2011|2011]]) |align=center|5 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1991|1991]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2007|2007]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2009|2009]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2013|2013]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2015|2015]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|Sub-20]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Campeonatu Suramericanu Sub-17]]''' |align=center|— |align=center|3 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 1991|1991]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2005|2005]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2011|2011]]) |align=center|3 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 1995|1995]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 1999|1997]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2009|2009]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái|Sub-17]] |- bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Campeonatu Suramericanu Sub-15]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-15 de 2007|2007]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-15 de 2015|2015]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-15 d'Uruguái|Sub-15]] |} === Torneos amistosos === ==== Seleición mayor ==== * '''[[Copa Lipton]] (11)''': 1905, 1910, 1911, 1912, 1919, 1922, 1923, 1924, 1927, 1929 y 1973 * '''[[Copa Honor Arxentino|Copa Premiu Honor Arxentino]] (3)''': 1908, 1910 y 1912 * '''[[Copa Honor Uruguayo|Copa Premiu Honor Uruguayo]] (8)''': 1911, 1912, 1913, 1914, 1918, 1919,1920 y 1922 * '''[[Copa Newton]] (10)''': 1912, 1913, 1915, 1917, 1919, 1920, 1922, 1929, 1930 y 1968 * '''[[Copa Asociación Arxentina]] (11)''': 1912, 1913, 1916, 1917, 1918, 1929, 1937, 1938, 1941, 1944 y 1947<ref>[http://www.rsssf.com/sacups/asoargcup.html] [[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|RSSSF]] - Copa Asociación Arxentina</ref> * '''[[Copa Círculu de la Prensa]]''': 1919<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/prensa.html] [[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|RSSSF]] - Copa Círculu de la Prensa</ref> * '''Copa Ministru de Rellaciones Esteriores''': 1923 * '''Copa Confraternidad Rioplatense''': 1924 * '''Copa Héctor Gómez (2)''': 1936 y 1940 * '''[[Copa Rio Branco]] (4)''': 1940, 1946, 1948 y 1967<ref group="nota">Títulu compartíu con Brasil</ref> * '''[[Copa Juan Pinto Durán]] (6)''': 1963, 1965, 1975, 1977, 1981, 1988 * ''' Copa [[José Gervasio Artigas|José G. Artigas]] (6)''': 1965, 1966, 1975,<ref group="nota">Títulu compartíu con Paraguái</ref> 1977, 1983 y 1985<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesa/artigas.html |títulu=Copa Artigas|autor=José Luis Pierrend |editor=[[RSSSF]]|fecha=30 de setiembre de 1998|fechaaccesu=26 de mayu de 2010}}</ref> * '''[[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] (1)''': 1980-81 (Tornéu oficial) * '''[[Copa Nehru]]''': [[Copa Nehru 1982|1982]] * '''Copa William Poole:''': 1984 * '''[[Copa Miami]] (2)''': 1986 y 1990 * '''Copa M.O.F.P ''': 1988 * '''Copa Parra del Riego''': 1994 * '''Copa L'Inca''': 1995 * '''Copa Phillips''': 2002 * '''Tiger Beer Challenge Trophy''': 2002 * '''Carlsberg Cup''': 2003 * '''Copa LG (2)''': 2003 y 2006 * '''Copa Bancu de la República''': 2010 * '''Copa Confraternidad Antel''': 2011 * '''[[Copa 100 Años del Bancu de Seguros del Estáu]]''': 2011 * '''Copa Montevideo Capital Iberoamericana de la Cultura''': 2013 * '''[[Copa Kirin]] (2):''' 2013 y 2014 * '''[[China Cup|Copa China]]''': [[China Cup 2018|2018]] ==== Seleiciones xuveniles ==== * '''Tornéu de Juniors Sub-18 de Cannes''' ([[Francia]]): 1979<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesc/cannes-o18.html |títulu= Tournoi Juniors O-18 de Cannes |editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Tornéu Internacional de Cancún Sub-17''' ([[Méxicu]]): 1995<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesc/cancun95.html|títulu= 1st International Tournament of Cancún (U-17)|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa Mercosur Sub-23''': 1996 * '''Copa Punta del Este Sub-20''': 1997<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesp/punta-esti97.html|títulu=Copa Punta del Este|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''80 aniversariu Diariu EL PAÍS Sub-17''': 1998<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/el-pais80.html |títulu=80th anniversary Diariu El País 1998 (U-17)|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa Neños de Maldonado Sub-20''': 2000<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesn/ninos-maldonado-o20-00.html |títulu= Copa Neños de Maldonado|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa Monterrey Sub-17''' ([[Méxicu]]): 2000<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesm/monterrey-o17-00.html |títulu=Copa Monterrey (U-17) 2000|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa João Havelange Sub-17''' ([[Brasil]]): 2001<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesh/havelange-o17.html|títulu=Copa João Havelange (U-17)|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Tornéu 11 de Setiembre Sub-17''' ([[Italia]]): 2002<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesf/fisf-sep11-o17-02.html|títulu=U-17 International Soccer Tournament for September 11th – 2002 |editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Tornéu Amistosu Sub-20''': 2008<ref>{{cita web |url=http://www.terra.com.mx/articulo.aspx?articuloId=710008 |títulu= Seleición sub 20 d'Uruguái gana tornéu amistosu al ganar por 3-1 a EE.XX.|editor=Terra|fechaaccesu=26 de mayu de 2011}}</ref> * '''[[Mundialín Tahuichi “Paz y Unidá”]] Sub-15''' ([[Bolivia]]): 2009 * ''' Copa de Swon Sub-20''': 2011<ref>{{cita web |url=http://www.teledoce.com/noticias/archivu/16036_Seleccion-sub-20-campeona-del tornéu-de-Swon |títulu=Seleición sub 20 campeona del tornéu de Swon |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |fecha=10 de mayu de 2011 |editorial=Teledoce }}</ref> == Ver tamién == {{llista de columnes|2| * [[Asociación Uruguaya de Fútbol]] * [[Partíos de la seleición de fútbol d'Uruguái]] * [[Clásicu del Río de la Plata]] * [[Primer victoria de la seleición de fútbol d'Uruguái]] * [[Maracanazo]] * [[Seleición de fútbol sub-15 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-18 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-22 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-23 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol playa d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sala d'Uruguái]] }} == Notes == {{llistaref|group=nota|2}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.auf.org.uy/Portal/SELECTIONS_MENS/1/ Sitiu web oficial] * [http://www.auf.org.uy/ Sitio web AUF] * {{Facebook|AUFOficial|Seleición d'Uruguái}} * {{Twitter|Uruguái|Seleición d'Uruguái}} * Perfil oficial de [http://www.conmebol.com/federaciones/asociacion-uruguaya-de-futbol Uruguái] en [[Conmebol|Conmebol.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=uru/index.html Uruguái] en [[FIFA.com]] {{commonscat|Uruguái national football team|preposición=sobre la}} {{wikinoticias|Categoría:Seleición de fútbol d'Uruguái|preposición=con la}} {{Socesión | títulu = [[Copa Mundial de Fútbol|Campeona de la Copa Mundial de Fútbol]] | periodu = [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|Uruguái 1930]]<br />[[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Brasil 1950]] | predecesor = Nengunu<br />[[Ficheru:Flag of Italy (1861-1946).svg|cantu|20px]] {{sel|Italia}} | socesor = [[Ficheru:Flag of Italy (1861-1946).svg|cantu|20px]] {{sel|Italia}}<br />{{selb|GER|Alemaña Federal}} | títulu3 = [[Xuegos Olímpicos|Campeones Olímpicos]] | periodu3 = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]]<br />[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | predecesor3 = {{selb|BEL}}<br />{{selb|URU}} | socesor3 = {{selb|URU}}<br />{{selb|ITA|variante=1861}} | títulu2 = [[Copa América|Campeón d'América]] | periodu2 = [[Campeonatu Suramericanu 1916|Arxentina 1916]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1917|Uruguái 1917]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1920|Chile 1920]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1923|Uruguái 1923]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1924|Uruguái 1924]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1926|Chile 1926]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1935|Perú 1935]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1942|Uruguái 1942]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1956|Uruguái 1956]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|Ecuador 1959]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1967|Uruguái 1967]]<br />[[Copa América 1983|1983]]<br />[[Copa América 1987|Arxentina 1987]]<br />[[Copa América 1995|Uruguái 1995]]<br />[[Copa América 2011|Arxentina 2011]] | predecesor2 = Nengunu<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|BOL}}<br />{{selb|PAR}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|BRA}} | socesor2 = {{selb|URU}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|BOL}}<br />{{selb|PER}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|CHI}} | títulu4 = [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales|Campeón de la Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] | periodu4 = [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales|Uruguái 1980-81]] | predecesor4 = Nengunu | socesor4 = Nengunu }} {{Tradubot|Selección de fútbol de Uruguay}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleiciones de fútbol d'Uruguái]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] gwoi5e98txgr14xqyx7bvoqrrasovpm 3699297 3699286 2022-07-25T06:32:20Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-18 => U-18 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol d'Uruguái|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 |país = Uruguái <!-- Sección de datos xenerales --> |cod = URU |asociación = [[Asociación Uruguaya de Fútbol]] (AUF) |confederación = [[CONMEBOL]] |seudónimu = ''La Celeste''<ref>{{cita web |url=http://www.pasionlibertadores.com/noticias/Que-pasaba-si-esa pelota-entraba-20150904-0024.html|títulu=¿Qué pasaba si esa pelota entraba?|fechaaccesu=5 de setiembre de 2015|autor=Jonatan Fabbian|fecha=4 de setiembre de 2015}}</ref><br />''La Garra Charrúa''<ref name=""Non s"/><br />''Los Charrúas''<ref name=""Non s">{{cita web |url=http://www.diez.hn/liganacionaldehonduras/1030934-498/nun soi-como-david-luiz-pero-s%C3%AD-tengo-la garra-charr%C3%BAa-caue|títulu="Nun soi como David Luiz, pero sí tengo la garra charrúa”: Caue Fernandes - Diez - Diariu Deportivu|fechaaccesu=1 de xineru de 2017|apellíu=Coello|nome=Kelvin|fecha={{fecha2|30|12|2016}}|sitiuweb=Diez}}</ref> |capitán = [[Diego Godín]] |país-dt = Uruguái |direutor téunicu = [[Óscar Washington Tabárez]] |añu-dt = 2006-Actualidá |mayor goliador = [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] |mayor goliador goles = 53 |más participaciones = [[Maximiliano Pereira]] |mayor partíos = 125 |estadiu = '''[[Estadiu Centenariu|Centenariu]]''' de [[Montevidéu]] |trama_izq1 =_uru18h |entama_cuerpu1 =_uru18h |trama_der1 =_uru18h |entama_pantalón1 =_urug18h |trama_medies1 =_urug18h |color_izq1 = FFFFRT |color_cuerpu1 = FFEFRT |color_der1 = FFFFRT |color_pantalón1 = 000000 |color_medies1 = 7y9fff |trama_izq2 =_uru18a |trama_cuerpo2 =_uru18a |trama_der2 =_uru18a |trama_pantalón2 =_urug18a trama socks2 =_pumablack |color_izq2 = FEFEFF |color_cuerpu2 = EFFEFF |color_der2 = FEFEFF |color_pantalón2 = FFFFFF |color_medies2 = FFFFFF <!-- Sección de primer partíu internacional --> |PPI país1 = Uruguái |PPI país2 = Arxentina |PPI bandera1 = |PPI bandera2 = |PPI marcador = 2:3 |PPI llugar = [[Montevidéu]], [[Uruguái]] |PPI fecha = {{fecha|16|05|1901}} |PPI eventu = [[Partíu amistosu]]<ref>{{cita web |url=http://es.fifa.com/live-scores/news/y=2012/m=11/news=nacencia-del-futbol-internacional-1959437.html|títulu=La nacencia del fútbol internacional|fechaaccesu=1 de setiembre de 2017|sitiuweb=[[es.fifa.com]]}}</ref> <!-- Sección de meyor resultancia internacional --> |MRI país1 = Uruguái |MRI país2 = Bolivia |MRI bandera1 = |MRI bandera2 = |MRI marcador = 9:0 |MRI llugar = [[Lima]], [[Perú]] |MRI fecha = {{fecha|9|11|1927}} |MRI eventu = [[Campeonatu Suramericanu 1927]] <!-- Sección de peor resultancia internacional --> |PRI país1 = Uruguái |PRI país2 = Arxentina |PRI bandera1 = |PRI bandera2 = |PRI marcador = 0:6 |PRI llugar = [[Montevidéu]], [[Uruguái]] |PRI fecha = {{fecha|19|07|1902}}<ref name="En V">{{cita web |url=https://www.clarin.com/deportes/dia-futbol-volvio-seleccion_0_HJpb2jUlRKg.html|títulu=Y un día, el fútbol volver de Seleición|fechaaccesu=1 de setiembre de 2017|sitiuweb=[[Clarin.com]]}}</ref> |PRI eventu = [[Partíu amistosu]]<ref name="En V"/> <!-- Sección de Copa Mundial de Fútbol --> |participación mundial = 13 |primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] |meyor mundial = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px|Medaya d'oru (campeón)]] ({{tamañu|103%|[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]]}}) <!-- Sección de Copa FIFA Confederaciones --> |confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] |participación confederaciones = 2 |primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] |meyor confederaciones = 4° ({{tamañu|103%|[[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] y [[Copa FIFA Confederación 2013|2013]]}}) <!-- Sección de Copa América --> |copa rexonal = [[Copa América]] |participación rexonal = 43 |primer rexonal = [[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]] |meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px|Medaya d'oru (campeón)]] ({{tamañu|103%|[[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]], [[Campeonatu Suramericanu 1917|1917]], [[Campeonatu Suramericanu 1920|1920]], [[Campeonatu Suramericanu 1923|1923]], [[Campeonatu Suramericanu 1924|1924]], [[Campeonatu Suramericanu 1926|1926]], [[Campeonatu Suramericanu 1935|1935]], [[Campeonatu Suramericanu 1942|1942]], [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]], [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|1959]], [[Campeonatu Suramericanu 1967|1967]], [[Copa América 1983|1983]], [[Copa América 1987|1987]], [[Copa América 1995|1995]] y [[Copa América 2011|2011]]}}) <!-- Sección de Fútbol nos Xuegos Olímpicos --> |olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos]] |participación olímpicu = 3 |primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] |meyor olímpicu = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px|Medaya d'oru olímpico]] ({{tamañu|103%|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928]]}}) }} La '''[[seleición de fútbol]] d'[[Uruguái]]''' ye l'equipu representativu del país nes competiciones oficiales. La so organización ta al cargu de l'[[Asociación Uruguaya de Fútbol]] (AUF), ye perteneciente a la [[Confederación Suramericana de Fútbol]] (Conmebol). El so primer partíu internacional apostar na ciudá de [[Montevidéu]] el 15 de mayu de 1901 contra la [[Seleición de fútbol d'Arxentina]]. Ye miembru asociáu y cofundador de la Conmebol. Hasta la fecha llogró clasificase a 13 ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]],  [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]]). Siendo dempués d'Arxentina y [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]], la que más vegaes foi al mundial en Suramérica, amás xunto a los yá mentaos son los únicos na rexón que ganaron Copes del Mundu. Anguaño, allugar na novena plaza en la [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol#Tabla tái.C3.ADstica de fases finales|clasificación histórica]] de la competición y ye la cuarta n'el [[Copa Mundial de Fútbol#Palmar.C3.A9s|palmarés]] cuntando solo les finales ganaes, igualada cola seleición Arxentina, con 2 Copes del Mundu cada unu. Ye la primera [[Copa América|campeona d'América]], [[Copa Mundial de Fútbol|campeona del Mundu]] y no que fai a nivel de seleiciones mayores, ye la seleición [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol|más gallardoniada na historia del fútbol mundial]], cuntándose con 19 títulos oficiales internacionales reconocíos pola [[FIFA]]. Uruguái nel planu internacional llogró 2 Copes del Mundu ([[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]]), algamáu otres 3 semifinales ([[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) y ganó 2 [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|medayes d'oru nos xuegos olímpicos]] No que fai a torneos continentales, ye la más vegaes ganadora de la [[Copa América]], con 15 títulos consiguíos ([[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]], [[Campeonatu Suramericanu 1917|1917]], [[Campeonatu Suramericanu 1920|1920]], [[Campeonatu Suramericanu 1923|1923]], [[Campeonatu Suramericanu 1924|1924]], [[Campeonatu Suramericanu 1926|1926]], [[Campeonatu Suramericanu 1935|1935]], [[Campeonatu Suramericanu 1942|1942]], [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]], [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|1959-II]], [[Campeonatu Suramericanu 1967|1967]], [[Copa América 1983|1983]], [[Copa América 1987|1987]], [[Copa América 1995|1995]] y [[Copa América 2011|2011]]) . Amás ganó la [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]], tornéu internacional amistosu pa celebrar el cincuentenariu de la primer copa mundial de fútbol. {{refn|name=olimpicosMundiales|group=nota|Nel Congresu de 1924 la FIFA decidió que tomaría al so cargu la organización de los Torneos Olímpicos de Fútbol, y que los mesmos seríen consideraos como campeonatos mundiales de fútbol.<ref name="FIFA1924">{{cita web |url=http://es.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02s_fwc-origin_8819.pdf|títulu=Origen de la Copa Mundial de la FIFA|editor=Fédération Internationale de Football Association|fechaaccesu=24 de xunu de 2014|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150714112858/http://es.fifa.com/mm/document/fifafacts/mcwc/ip-201_02s_fwc-origin_8819.pdf|fechaarchivu=14 de xunetu de 2015}}</ref>}} Pela so parte, l'[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|escoyíu xuvenil Sub-20]] participó 14 vegaes en la [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Copa Mundial]] de la categoría, saliendo 2 veces subcampeón ([[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 1997|1997]] y [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2013|2013]]). En cuantes que a nivel suramericanu axudicóse 8 vegaes el títulu ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1954|1954]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1958|1958]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1964|1964]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1975|1975]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1977|1977]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1979|1979]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1981|1981]] y [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-20 de 2017|2017]]) siendo'l primer campeón de la competición y dempués de [[Seleición de fútbol sub-20 de Brasil|Brasil]], el más ganador na categoría. De la mesma, la [[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái|seleición Sub-17]] foi parte d'el [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Mundial]] en 6 oportunidaes, saliendo subcampeón el [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2011|2011]]. A nivel [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-17|rexonal]], salió en 3 oportunidad medaya de plata y en 3 ediciones medaya de bronce. A lo último, en la [[Campeonatu Suramericanu Sub-15|menor]] de les categoríes, la Sub-15 foi 2 vegaes vicecampeón. Dende la so creación y hasta [[1930]], la seleición uruguaya de fútbol ofició de llocal nel [[Estadiu Gran Parque Central]] hasta que s'inauguró'l [[Estadiu Centenariu]].<ref>{{cita llibru |apellíu=Prats |nome=Luis |enllaceautor= |títulu=La crónica celeste |url= |fechaaccesu=11 de xunu de 2013 |idioma= |otros= |edición=3ª |añu=2010 |editor= |editorial=Fin de Siglo |ubicación=Uruguái |isbn=978-9974-49-281-5 |capítulo= |páxina= |cita=}}</ref> En delles ocasiones onde s'apuesten partíos amistosos, l'escoyíu uruguayu apuesta alcuentros nel interior del país. A lo llargo de la historia, Uruguái tuvo dellos xugadores bien emblemáticos. Tales como [[Alcides Ghiggia]], [[Juan Alberto Schiaffino]],[[Héctor Scarone]], [[Obdulio Varela]], [[José Nasazzi]], [[José Leandro Andrade]], [[Ildo Maneiro]], [[Pedro Petrone]], [[Ángel Romano]], [[Héctor Castro]], [[Severino Varela]], [[Roberto Porta]], [[Nicolás Falero]], [[Javier Ambrois]], [[José María Medina (futbolista)|José María Medina]], [[Enrique Ballesteros|Ballesteros]], [[Carlos Borges|Borges]], [[Roque Gastón Máspoli]], [[Ladislao Mazurkiewicz]], [[José Pedro Cea]], [[Óscar Míguez]], [[José Santamaría|José Emilio Santamaría]], [[Julio Pérez (futbolista)|Pérez]], [[Juan Eduardo Hohberg]], [[Héctor Ramos (futbolista uruguayu)|Héctor Ramos]], [[Luis Cubilla]], [[Pedro Virgilio Rocha|Pedro Rocha]], [[Walter Gómez]], [[Julio Montero Castillo|Montero Castillo]], [[Ricardo Pavoni]], [[Néstor Gonçalves|Gonçalves]], [[Atilio Ancheta|Ancheta]],  [[Víctor Diogo]], [[Waldemar Victorino]], [[Fernando Morena]], [[Hugo de León|Hugo De León]], [[Rodolfo Rodríguez]], [[Wilmar Cabrera]], [[Venancio Ramos]], [[Antonio Alzamendi]], [[Rubén Paz]], [[Carlos Alberto Aguilera]]. Nes últimes décades resaltaron cola seleición xugadores como [[Enzo Francescoli]], [[Fernando Álvez]], [[Gustavo Poyet]], [[Paolo Montero]], [[Darío Silva]], [[Fabián O'Neill|Fabian O'Neill]], [[Rubén Sosa]], [[Pablo Bengoechea]], [[Daniel Fonseca]], [[Fabián Carini]], [[Álvaro Recoba]], [[Sebastián Abreu]], [[Martín Cáceres]], [[Fernando Muslera]], [[Diego Forlán]], [[Diego Alfredo Lugano|Diego Lugano]], [[Maximiliano Pereira]], [[Diego Godín]], [[Luis Alberto Suárez Díaz|Luis Suárez]], [[Edinson Cavani]], [[Cristian Rodríguez]], [[Matías Vecino]], [[José María Giménez]], [[Nahitan Nández]], [[Lucas Torreira]], [[Rodrigo Bentancur]], [[Federico Valverde]], [[Ronald Araújo]]. En delles ocasiones atopóse dientro de los diez meyores seleiciones del mundu en la [[Clasificación mundial de la FIFA]]. La so máxima posición consiguir mientres el mes de xunu de 2012, cuando s'allugó na segunda posición.. == Historia == === Entamos (1900-1910) === [[Ficheru:Uruguay 1902.jpg|miniaturadeimagen|left|290px|Uruguái antes del so primer partíu oficial vs. Arxentina, en xunetu de 1902.]] Históricamente'l fútbol foi un elementu fundamental no que refier al afianzamientu de la nacionalidá uruguaya y a la proyeición internacional de la imaxe d'Uruguái como país, nos empiezos del sieglu XX.<ref>{{cita web |url=http://www.auf.org.uy/seleccion.aspx|títulu=www.auf.org.uy|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080303214328/http://www.auf.org.uy/seleccion.aspx|fechaarchivu=3 de marzu de 2008}}</ref> Uruguái ye unu de los equipos más esitosos nel mundu yá que conquistó diecinueve competiciones oficiales reconocíes pola [[FIFA]], récor a nivel mundial nes seleiciones mayores. Trátase de dos ediciones de la [[Copa Mundial de Fútbol]], dos ediciones de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] cuando yeren protagonizaos por seleiciones mayores (yera nesa dómina la única competencia de nivel mundial de fútbol) y quince ediciones de la [[Copa América]]. Foi la primer seleición, xunto a la {{sel|Arxentina}}, en xugar un partíu internacional fora de les [[Islles Britániques]], el 16 de mayu de 1901 en [[Montevidéu]], con trunfu arxentín por 3:2.<ref name="mipunto_1">{{cita web |url=http://www.mipunto.com/deportes/futbol/argentina/hestoria.jsp|títulu=Historia del Fútbol Arxentino, www.mipunto.com}}</ref> Naquel oldeo, Frank Chevallier Boutell, el presidente de la Argentine Association Football League fixo de xuez de llinia. Un antecedente indica qu'habría otru partíu anterior, anque non coles seleiciones de cada país, sinón con seleiciones de cada capital, Buenos Aires y Montevideo, el 15 d'agostu de 1889, onde dos equipos representativos de les capitales de dambos países enfrentar en conmemoración de los setenta años de la reina [[Victoria del Reinu Xuníu]]. Supuestamente'l partíu tuvo llugar nel llamáu ''New Ground'' de La Blanquiada y terminó con trunfu del conxuntu de Buenos Aires por 3:0 al conxuntu de Montevideo.<ref>{{cita web | url = http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/libero/10-4786-2009-10-12.html | títulu = Páxina/12 :: llibero }}<!--Títulu xeneráu por Muriu Bot--></ref> El primer partíu oficial ente les seleiciones d'[[Uruguái]] y [[Arxentina]] apuéstose'l 20 de xunetu de 1902 en cancha d'[[Albion Football Club|Albion]], con victoria Arxentina 6:0 (hasta güei la goliada más abuitada como visitante del derbi).<ref>{{cita web |url=http://www.referi.uy/los antecedentes-uruguay-arxentina-n1112877 |títulu=Primer partíu oficial |fechaaccesu=31 d'agostu de2017 |fecha=28 d'agostu de 2017 |editorial=Referi }}</ref>.De los titulares d'Uruguái 8 yeren del [[Club Nacional de Football]].<ref>{{cita web |url=http://auf.org.uy/Portal/NEWS/777/ |títulu=Un clásicu, cinco recuerdo|fechaaccesu=31 d'agostu de 2017 ||fecha=12 d'ochobre de 2009 |editorial=AUF |ubicación=Uruguái }}</ref> N'Uruguái xugaron: Enrique Sardeson (Albion), Carlos Carve Urioste (Nacional), Germán Arímalo (Nacional), Miguel Nebel (cap.) (Nacional), Alberto Peixoto (Albion), Luis Carbone (Nacional), Bolívar Césped (Nacional), Gonzalo Rincón (Nacional), Juan Sardeson (Albion), Ernesto Boutón Reyes (Nacional), y Carlos Verdes (Nacional). Marcaron Bolívar Césped y William Poole. El 13 de setiembre de 1903 [[Primer victoria de la seleición de fútbol d'Uruguái|ganó'l so primer partíu]], en venciendo a Arxentina en Buenos Aires por 3:2 con un equipu formáu puramente por xugadores de [[Club Nacional de Football|Nacional]].<ref>{{cita web |url=http://historico.elpais.com.uy/03/09/14/pdepor_58102.asp |títulu=Primer trunfu internacional de la celeste |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |apellíu=Pérez |nome=Silvia |fecha=14 de setiembre de 2003 |editorial=El País }}</ref> La so marca sería conocida como ''La Celeste'' dende la so primer victoria internacional en Montevideo el 15 d'agostu de 1910 por 3:1 nel primer partíu nel qu'emplegó la so camiseta [[Celeste (color)|celeste]], adoptada como emblema nacional en reconocencia al trunfu que poco antes consiguiera'l [[River Plate Football Club]] ante'l poderosu [[Alumni]] porteño por 2:1 con esos mesmu colores.<ref>{{cita web |url=http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/libero/10-4786-2009-10-12.html |títulu=Vamo' enriba la celeste... y blanca |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |apellíu=Guiñazú |nome=Daniel |fecha=12 d'ochobre de 2009 |editorial=Páxina 12 |allugamientu=Arxentín }}</ref> === Primeros ésitos (1910-1924) === [[Ficheru:Uruguay Copa America 1917.jpg|miniaturadeimagen|290px|{{sel|Uruguái}} llogró los dos primeros Campeonatos Suramericanos: el [[Campeonatu Suramericanu 1916|primeru]] realizáu en [[Buenos Aires]] en [[1916]] y el [[Campeonatu Suramericanu 1917|segundu]] en [[1917]], en [[Montevidéu]].]] La seleición uruguaya foi la primer campeona del continente dexando segunda a los arxentinos na [[Copa América 1916]], apostada na ciudá de Buenos Aires,<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tables/16safull.html |títulu=Southamerican Championship 1916 |fechaaccesu=27 de xunu de 2015 |apellíu=Tabeira |nome=Martín |enllaceautor= |fecha=10 d'agostu de 2007 |formatu= |obra= |editor= |editorial=RSSSF |ubicación= |idioma=inglés |cita=}}</ref> que se xugó col formatu de cuadrangular: l'empate 0 a 0 ante los albicelestes na última fecha dio-yos el títulu a los charrúas. Tamién Uruguái sería campeón del siguiente tornéu de la Copa América, realizada en 1917. Esta vegada Uruguái foi quien realizó esi tornéu y nuevamente tuvo que definir el títulu na última fecha del cuadrangular contra Arxentina, a la cual venció 1 a 0 y consagróse campeón d'América per segunda vegada consecutiva. Pa la siguiente Copa América en 1919 que se realizó en Brasil, Uruguái volvió llegar con chances a la fin del cuadrangular. Como Brasil y Uruguái remataron 2 a 2 nesi partíu, y dambos teníen la mesma cantidá de puntos, tuvieron qu'apostar un xuegu de desempate. Esi partíu foi finalmente vencíu pol equipu llocal -Brasil- con un marcador de 1-0, consagrándose'l país anfitrión campeón per primer vegada y Uruguái quedando como subcampeón del tornéu. Na Copa América de 1920 realizada en Chile, Uruguái volvió llegar hasta punteru al postreru partíu del tornéu per cuarta vegada consecutiva, esta vegada volviendo ganar el campeonatu per tercer vegada na so hestoria, al vencer al equipu llocal nesi oldeo con un marcador de 2-1 y faer que la victoria arxentina ante Brasil nun sirviera d'enforma, dexando nel segundu puestu a los albicelestes. Nes Copes América realizaes en 1921 y 1922 per Arxentina y Brasil respeutivamente, Uruguái nun pudo llograr los títulos, llogrando'l tercer llugar en dambes ediciones: la primera, a manes d'Arxentina (que llogró la so primer Copa América) y na segunda de Brasil. La Copa América volvió a Uruguái nes ediciones de 1923 y 1924. Na primera, Uruguái llegó piquera al pie d'Arxentina al duelu final del cuadrangular, polo que quien ganara esi oldeo llograría la Copa. Finalmente, la celeste venció por 2 a 0 nel [[Gran Parque Central]] y coronóse campeona una vegada más. Na Copa América en 1924, pasaría una situación similar, yá que con un empate de 0-0 ante Arxentina na última fecha saldría Uruguái campeón de nuevu. Esto diose porque la seleición celeste tuvo más partíos ganaos qu'Arxentina nel campeonatu. === Primeros ésitos a nivel mundial (1924-1930) === [[Ficheru:Uruguay national football team 1930.jpg|miniaturadeimagen|derecha|290px|Equipu campeón del mundu en 1930.]] A nivel mundial Uruguái empezó a destacar tempranamente cuando algamó les medayes d'oru nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] de [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928]]. Uruguái foi'l primer país suramericanu en participar nos campeonatos de fútbol de los Xuegos Olímpicos. La so primer participación foi nos Xuegos Olímpicos de 1924, venciendo a Suiza na final con un marcador contundente de 3-0. Uruguái volvió participar na siguiente edición en 1928, esta vegada con otru suramericanu: Arxentina, quien ganara la Copa América de 1927 y llogró la clasificación. Uruguái y Arxentina pasaron a la final del campeonatu, y Uruguái venció a los albicelestes por 2-1. La Seleición uruguaya esllumó n'Europa coles sos presentaciones olímpiques y ganóse l'almiración y el respetu del universu deportivu, asitiando al fútbol suramericano nel más altu planu de considerancia nuna dómina en que dichu continente yera entá ignoráu nel mapa internacional del fútbol.<ref>{{cita web |url=http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=11822&slangab=S|títulu=Centenariu de la AUF: 100 años de gloria - Artículo publicáu nel Sitiu Oficial de la Confederación Suramericana de Fútbol}}</ref> Mientres setenta y seis años Uruguái foi l'únicu país suramericanu n'ocupar el máximu sitial olímpicu, honor anguaño compartíu cola Arxentina que dende [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|Atenes 2004]]<ref>{{cita web |url=http://www.olympic.org/uk/athletes/results/search_r_uk.asp|títulu=www.olympic.org}}</ref> ye medaya d'oru, repitiendo lo llograo nos últimos xuegos de Beixín 2008. Los Xuegos Olímpicos del 1924 y 1928 fueron los únicos reconocíos por esta como Campeonatos Mundiales. Por eso Uruguái ye reconocíu como tetra-campeón del Mundu, y de ende'l motivu de los cuatro estrelles nel escudu de la so camiseta.<ref name="FIFA1924"/>''' Tocantes a los torneos continentales, nesos años Uruguái ganó la Copa América de 1926, apostada en Chile. En 1925 nun participó de la Copa xugada n'Arxentina (ganada polos locales), foi subcampeón detrás de los albicelestes na edición de 1927, y allugóse terceru na de 1929. === Dómina dorada (1924-1950) === [[Ficheru:Urug1950.jpg|miniaturadeimagen|320px|Seleición uruguaya, campeona del mundu de 1950. D'esquierda a derecha, de pies (con esclusión de los miembros de l'[[Asociación Uruguaya de Fútbol|AUF]], quien tienen el símbolu de l'asociación nel mediu del pechu): [[Obdulio Varela|Varela]], [[Eusebio Tejera|Tejera]], [[Schubert Gambetta|Gambetta]], [[Matías González|González]], [[Roque Gastón Máspoli|Máspoli]] y [[Víctor Rodríguez Andrade|Andrade]]. En cliques: [[Alcides Ghiggia|Ghiggia]], [[Julio Pérez (futbolista)|Pérez]], [[Óscar Míguez|Míguez]], [[Juan Alberto Schiaffino|Schiaffino]] y [[Rubén Morán|Morán]]. De pies, ente Varela y Tejera ta l'entrenador [[Juan López Fontana]].]] Depués de resultar bicampeón mundial,<ref name="FIFA1924"/> Uruguái propunxo celebrar la primera [[Copa Mundial de Fútbol de 1930]], en conmemoración del centenariu de Xurar de la Constitución. L'equipu celeste repitió lo fecho dos años antes n'[[Ámsterdam]], ganando na final nuevamente a la seleición d'Arxentina por 4-2 depués de que nel primer tiempu Uruguái taba perdiendo por 1-2, pa convertise nel primer ganador na hestoria de dichu tornéu y coles mesmes en tri-campeón del mundu de forma consecutiva. D'esi trascendental trunfo l'escritor [[Juan Sasturain]] dixo ''Los uruguayos llevarán por siempres consigo la gloria y la desgracia de ser. Mientres los arxentinos, per años, la maldición de creer ser lo que nunca pudieron demostrar que fueron''<ref>{{cita web |url=http://canchallena.lanacion.com.ar/1186194-lamentablemente-tamos-bien |títulu=Lamentablemente tamos bien |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |apellíu=Fernández Moores |nome=Ezequiel |editorial=Cancha Llena |allugamientu=Arxentín }}</ref> Na Copa América de 1935 apostada en Perú (que volvía xugase depués de 6 años) Uruguái alzar con un nuevu títulu. Na edición de 1937 foi tercer, ente qu'en 1939 foi subcampeona, detrás de Perú. Na edición de 1941, Uruguái foi subcampeona d'Arxentina, ente que la celeste volvió llograr el títulu suramericanu na edición siguiente -de 1942- realizada en Montevideo, dexando como segunda a Arxentina. Esti títulu continental de 1942 sería'l postreru en 17 años yá que los charrúas volvieron llevantar una Copa América recién na edición d'Ecuador 1959. Por cuenta de que dellos de los principales equipos auropeos ausentar del mundial de 1930, Uruguái boicotió los mundiales de 1934 y 1938, según los Xuegos Olímpicos de 1936 y 1948. Depués de rematada la guerra, Uruguái remaneció y estendió la so hexemonía ganando a {{sel|Brasil}} nel postreru partíu de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1950]]. Esti eventu míticu ye conocíu mundialmente como ''[[Maracanazo|El Maracanazo]]'', un llogru deportivu históricu y unu de los momentos más dramáticos de la historia del fútbol. Nesti partíu Brasil yera claramente'l favoritu pa ganar el so primer campeonatu, yá que yera'l llocal amás de goliar nos otros partíos a España y Suecia con marcadores abuitaos de 1-6 y 1-7 respeutivamente. En cuantes que Uruguái llegaba a la final con una irregular actuación, con un empate de 2-2 frente a España y una victoria afecha de 3-2 frente a Suecia. Lo que dexaba a Uruguái con poques posibilidaes de ser campeón, yá que si Brasil ganaba o empataba'l partíu, convertiríase automáticamente en campeón mundial y Uruguái precisaba solo de ganar el partíu pa ser campeón, Nel primer tiempu, el partíu empezó ensin goles, lo que xeneró la molestia de los espectadores nel estadiu. Yá nel segundu tiempu, el brasilanu Friaça anota'l primer gol del partíu, los espectadores brasilanos españen d'allegría pol gol que dexaba'l marcador por 1-0 a favor de Brasil. Sicasí l'allegría de los brasilanos duru pocu, nel minutu 21, Ghiggia escapa por derecha y n'asemeyando que va rematar a la portería opta pol pase al mediu del área, onde l'ingresu ensin marques de Juan Alberto Schiaffino déxa-y igualar el marcador del alcuentru a 1-1, entá con esta resultancia Brasil taba volviéndose campeón del mundu. Finalmente los suaños de los xugadores y aficionaos brasilanos de convertise en campeones terminárense cuando nel minutu 34 del segundu tiempu xenérase otru ataque uruguayu onde Obdulio Varela llanza un pase escontra Alcides Edgardo Ghiggia, qu'apurre'l balón a Julio Pérez, quien-y la devuelve en curtiu a Ghiggia que supera al defensa brasilanu Bigode, y asonsaña como nel primer gol, llanzar un centru ante l'arqueru local Moacir Barbosa. Barbosa comete l'erru que va marcar el restu de la so vida: da un pasu escontra alantre seguro que se va repitir la escena de primer gol y apurre una oportunidá nel so primer palu. Ghiggia aprovecha la ocasión y patisca un violentu tiru ente l'arqueru y el poste. Anota asina'l segundu gol pa Uruguái y l'estadiu queda n'absolutu silenciu. Inclusive los futbolistes uruguayos queden impresionaos col repentín silenciu nel estadiu. Los xugadores brasilanos, desesperaos por camudar el marcador atacaben con tou pa empatar el partíu, pero nun pudieron llogralo y a les 16:45 hores l'árbitru inglés George Reader xiblaba'l final del partíu, colo cual españaba l'allegría de los xugadores uruguayos. Al rematar el partíu la mayor parte del públicu salió en silenciu o llorando del Estadiu Maracaná, los futbolistes brasilanos amosaben abiertamente'l so pesar, y la prensa llocal llanzaba comentarios apenados ya incrédulos ante una derrota totalmente inesperada; la banda de música trayida pa la ocasión nun executó pieza dalguna, nun decatándose de la ceremonia d'entrega de la segunda Copa Mundial pa Uruguái. === Resultaos mistes (1950-1970) === [[Ficheru:RodolfoRodríguez-Mundialito1980.jpg|miniaturadeimagen|derecha|260px|Rodolfo Rodríguez llevantando'l troféu de la [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]], llográu per Uruguái.]] Depués d'asemeyada dómina de grandor y de gloria "La Celeste" volvió rondar estos altores nun par d'ocasiones, cuando aportó a les semifinales nos campeonatos mundiales de [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]]. Sicasí, anque a nivel continental el fútbol uruguayo siguió conquistando dellos trunfos (Copa América de 1956, 1959 II y 1967), a nivel mundial la seleición uruguaya nun algamar l'ésitu de otrora. Na Copa Mundial de 1954, Uruguái algamó les semifinales, pa depués perder ante Hungría y Austria. L'equipu nun clasificó a la Copa Mundial de 1958, la primer vegada que-y asocedió, al sufrir una goliada 5-0 ante Paraguái. En 1962 nun superó la primer fase, al ser ganáu por Xunión Soviética y Yugoslavia. Nel Mundial 1966, Uruguái algamó cuartos de final, onde cayó ante l'eventual subcampeón Alemaña Occidental. En 1970 foi semifinalista, dempués de lo que perdió ante l'eventual campeón Brasil y depués ante Alemaña Occidental pol partíu pol tercer puestu. === Periodu ensin gloria en Mundiales y dellos títulos continentales llograos (1974-2006) === Dende'l campeonatu mundial de [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] hasta'l del [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]], la seleición uruguaya apenes consiguió participación en cuatro causes, siempres con resultancies probes. En 1974 quedó esaniciáu en primer fase; en [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] quedó esaniciáu n'octavos de final; y en [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] nun superó la primer fase. [[Eduardo Galeano]], renombráu escritor y poeta uruguayu, describió esos fracasos de la so seleición compatriota nuna columna en 2007: ''Si aprendiéramos de [la memoria del Maracaná], tou bien, pero non: abelugamos na señardá cuando sentimos que nos abandona la esperanza, porque la esperanza esixe audacia y la señardá nun esixe nada''.<ref>{{cita web | url = https://www.pagina12.com.ar/diario/contratapa/13-88209-2007-07-17.html | títulu = La celeste, que tuvo nos cielos | autor = Eduardo Galeano | editorial = Páxina 12 | fecha = 17 de xunetu de 2007 }}</ref> De la dómina de cayente y discontinuación en mundiales, destacar a nivel intercontinental el llogru de la [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]], apostada ente 1980 y 1981. Nel planu continental, en 1983 consagróse campeón d'América per docenu vegada, en 1987 per decimotercer vegada y en 1995 per decimocuarta vegada. === Regresu d'Óscar Washington Tabárez como DT (2006-presente) === El 7 de marzu de 2006 asume nuevamente como direutor téunicu de la seleición uruguaya [[Óscar Washington Tabárez|"el maestru" Tabárez]].<ref>{{cita web |url=http://www.lr21.com.uy/deportes/204412-oscar-tabarez-es-el-nuevo-tecnico-de-uruguay|títulu="Oscar Tabárez ye'l nuevu téunicu d'Uruguái", LARED21}}</ref> Siendo qu'Uruguái quedara fuera del [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Mundial 2006]] al perder el repechaje con Australia, empecipió una temporada d'amistosos hasta la llegada de la [[Copa América 2007]]. El so primer partíu al mandu foi recién 2 meses más tarde, el 21 de mayu de 2006, con una victoria por 1-0 a [[seleición de fútbol d'Irlanda del Norte|Irlanda del Norte]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesu/uru-intres2010.html|títulu=Uruguái - International Matches 2006-2010, RSSSF}}</ref> El saldu d'aquella temporada d'amistosos foi de 8 victories, 2 empates y 2 derrotes. Pa la [[Copa América 2007]], Uruguái nun partía como favoritu, daqué que se fixo frecuente col pasar de los años, sobremanera dempués de nun llograr clasificase pa la [[Copa Mundial de fútbol de 2006]] n'Alemaña. Uruguái quedó nel grupu A de clasificatorias xuntu con Venezuela, Perú y Bolivia. Debutó'l 26 de xunu de 2007 frente a Perú onde sorpresivamente cayó goliáu 3 a 0. Pa la fecha siguiente enfrentar a Bolivia, consideráu'l combináu más débil del grupu, y consiguió la victoria namái por 1 a 0. Pa la última fecha tuvo d'enfrentase a los locales, con quien empataron 0 a 0, rematando terceru nel so grupu con 4 puntos. A pesar de la dificultá de clasificase na primer fase, l'equipu charrúa foi ameyorando notablemente. Por cuenta de los resultaos de la primer fase y al fixture de la segunda fase, Uruguái volvió enfrentase a Venezuela, y a pesar del favoritismu de los locales, Uruguái terminó imponiéndose por 4 a 1. Yá en semifinales enfrentar a Brasil, nun partíu reñíu que quedó n'empate 2 a 2, tuviéronse que dir a penales onde l'equipu brasilanu ganó por 5 a 4 (Brasil a lo postrero terminó campeón del tornéu venciendo a Arxentina na final por 3 a 0). Nel partíu pol tercer puestu, Uruguái enfrentar a Méxicu, adelantrándose con un tanto de [[Sebastián Abreu]], pero finalmente cayo por 3 a 1, rematando cuartu nel tornéu. A fines de 2007, Uruguái empezó a xugar les [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|eliminatories]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Mundial 2010]]. Dempués d'un empiezu probe, onde apeligró la clasificación, Uruguái llogró clasificar al repechaje pa enfrentase a [[Seleición de fútbol de Costa Rica|Costa Rica]]. En ganando'l partíu d'ida en [[San José (Costa Rica)|San José]] por 1-0, la ''celeste'' selló la so clasificación al empatar 1-1 en [[Montevidéu]]. Asina, foi la última seleición en clasificar a la cita mundialista. ==== Ésitu a principios de la década de 2010 (2010-2014) ==== {{AP|Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2010}} {{AP|Uruguái na Copa América 2011}} Nun sería hasta 2010 cuando Uruguái tornaría al ésitu mundial al llegar a les semifinales de la [[Copa Mundial de Fútbol]] dempués de cuarenta años, en venciendo en [[Cuartos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|cuartos de final]] a {{sel|Ghana}} nun apertáu partíu que se saldó con un allargue y una definición por penales bien trabayada. En semifinales, cayó frente a la seleición de los {{sel|Países Baxos}}, y pol tercer puestu volvería cayer esta vegada frente a la {{sel|Alemaña}} por 3 a 2 terminando la so estadía en [[Sudáfrica]] y rematando cuartu nel Mundial, allugándose como'l meyor equipu suramericanu del tornéu dexando una buelga indeleble d'entrega, sacrificiu y amor pola camiseta. Uruguái llegó a tar 2-1 a favor, tres un golazu de media volea de Diego Forlán a los 50´. Jansen y Khedra volvieron poner 3-2 a Alemaña enriba. Faltando namái minutos pal final, Forlán estrelló un remate nel travesal que podría camudar la resultancia. De tar nel 20° puestu del ranking FIFA en 2009, Uruguái xubió al 3° puestu en 2010, el so meyor allugamientu na hestoria. [[Ficheru:CA 2011 Uruguay vs Argentina - Diego Perez goal.jpg|320px|miniaturadeimagen|Partíu ente {{sel|Arxentina}} y Uruguái pelos cuartos de final de la [[Copa América 2011]].]] Nel añu 2011, na ciudá de Buenos Aires, consagróse [[Uruguái na Copa América 2011|campeón]] de la [[Copa América 2011|Copa América]] per decimoquinta vegada (15) y rompería l'empate con Arxentina (14), onde dambes seleiciones taben empataes con 14 Copa América mientres munchos años. Golió na final a {{sel|Paraguái}} por 3 a 0 nel [[Estadiu Antonio Vespucio Liberti|Estadiu Monumental]], y primeramente esanició al llocal en Cuartos per definición de penales. En coronándose na [[Copa América 2011]], la seleición d'Uruguái convertir na más ganadora d'[[Copa América|Copes América]], conquistando esta en quince oportunidad, siguíu per Arxentina con catorce y Brasil con ocho. Amás llogró consagrase campeón de manera invicta en tolos torneos qu'entamó. [[Ficheru:Uruguay-Holanda 2.jpg|320px|miniaturadeimagen|Amistosu ente Uruguái y Países Baxos.]] [[Ficheru:Bandera Gigante Uruguay.jpg|320px|miniaturadeimagen|La Seleición de fútbol d'Uruguái, oficiando como llocal nel estadiu Centenariu.]] De primeres de les [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatories]] pal [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial 2014]], Uruguái siguió col bon momentu qu'abasnaba de la conquista de la Copa América. Caltener nel 1° puestu de les eliminatories mientres 3 feches, y ente los primeres 3 puestos mientres 6 feches, con victories resonantes como'l 4-2 a Bolivia'l 7 d'ochobre de 2011 na fecha 1, y la goliada por 4-0 a Chile'l 11 de payares de 2011 na fecha 3 onde Suárez fixo un ''póker'' (metió los 4 goles). Amás permaneció invictu al collechar 3 victories y 2 empates. Sicasí a partir de la fecha 7 produzse una recaída uruguaya. Empieza una seguidilla de 6 partíos ensin ganar, con 2 empates y 4 derrotes, con goliaes en contra como'l 4-0 en [[Barranquilla]] ante Colombia'l 7 de setiembre de 2012 na fecha 7, el 3-0 en [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]] ante Arxentina'l 12 d'ochobre de 2012 na fecha 9, y el 4-1 en [[La Paz]] ante Bolivia'l 16 d'ochobre de 2012 na fecha 10. De tar ente los primeres 3 puestos, cai drásticamente y pa la fecha 13 taba nel 7° puestu, bien llueñe de los puestos de clasificación. Sicasí, recupérase a partir de la fecha 14. Naquella fecha, xugada'l 11 de xunu de 2013, vence de visitante a Venezuela en [[Ciudad Guayana]] por 1-0 y xube al 5° puestu, que da repechaje. Ente les feches 14 y 15 de les eliminatories, Uruguái apostó la [[Copa Confederaciones 2013]], en clasificando a la mesma al ganar la [[Copa América 2011]]. Debutó'l 16 de xunu de 2013 en fase de grupos con una derrota por 2-1 contra la campeona vixente del mundu, España, pero recuperar con una victoria pol mesmu marcador contra Nixeria y más tarde con una goliada humillante por 8-0 contra'l casi amateur Tahití. D'esta forma pasó a semifinales como 2° del grupu. Pero en semifinales de la copa, foi esaniciáu por {{sel|Brasil}} con una derrota por 2-1, y más tarde el 30 de xunu de 2013 perdería'l partíu pol tercer puestu contra Italia depués d'un empate 2-2 onde perdió en penales, terminando asina Uruguái na cuarta posición. El 6 de setiembre de 2013 llogra una victoria clave de visitante ante un rival direutu como Perú por 2-1. Sígue-y una victoria de llocal 4 díes dempués ante Colombia por 2-0, pero los resultaos de los sos competidores más cercanos (Ecuador, Chile y Colombia) nun ayudar a xubir del 5° puestu yá que ellos tamién consiguen bones resultancies, y caltiénense percima d'Uruguái na tabla. La derrota de visitante en [[Quitu]] ante Ecuador por 1 a 0 el 11 d'ochobre de 2013 pola fecha 17 (penúltima) tampoco ayuda, y pa la fecha 18 (última) 4 díes dempués, tenía de consiguir una victoria fantástica por 5 goles o más contra la líder de les eliminatories, Arxentina, p'asegurase un puestu de clasificación direuta. Arxentina, yá clasificada con comodidá unes feches antes, presentó un equipu "C" con numberosos suplentes, pero aun así Uruguái namái ganó por 3-2 y remató quinta nes [[Eliminatories Suramericanes 2014|eliminatories pal Mundial 2014]]. Polo que tuvo de xugar el repechaje contra {{sel|Xordania}}, ganadora de la quinta ronda nes [[Clasificación de AFC pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|eliminatories asiátiques pal Mundial 2014]]. Pero clasificar con comodidá depués d'una goliada de visitante 5-0 en [[Amán]] el 13 de payares de 2013, y 7 díes dempués con un empate de llocal 0-0. ==== Dempués del ésitu (2014-presente) ==== {{AP|Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2014}} ==== Copa Mundial de Fútbol del 2014 ==== En 2014, la seleición charrúa xugaría'l [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Mundial de Brasil]] debutando con derrota ante la sorpresiva {{sel|Costa Rica}} por 3 a 1, los ''ticos'' convertiríense a lo postrero na ''revelación del Mundial''. Nel so segundu partíu ganaría ante {{sel|Inglaterra}} 2 a 1 con un doblete de [[Luis Suárez (futbolista)|Luis Suárez]] nun bien intensu partíu tácticu. Pa la última fecha del grupu enfrentó a {{sel|Italia}} que llegaba cola mesma cantidá de punto pero con mayor diferencia de goles; finalmente trunfaría 1 a 0 con gol de Diego Godín al minutu 79' y clasificaría a octavos. Esi partíu foi más recordáu pol discutiniu causada pola taragañada de Suárez al italianu Chiellini, actu que-y costar al uruguayu la suspensión de la FIFA dexándolo ensin Mundial. N'Octavos de Final el so rival sería {{sel|Colombia}}, seleición cola cual termina perdiendo 2 a 0 con un doblete de [[James Rodríguez]], unu d'ellos un notable gol de volea que foi votáu como'l gol más formosu del mundial nuna encuesta en llinia de la FIFA. Esaniciáu n'octavos de final, Uruguái remata la so participación nel Mundial dexando una imaxe polémica, cola taragañada de Suárez, l'ausencia d'alternatives ante la so suspensión, el nivel disminuyente de les sos figures que rellumaren años tras, y la falta de recambiu xeneracional que sema duldes de cara al futuru. ==== Copa América 2015 ==== Encara una temporada d'amistosos ente'l Mundial 2014 y l'entamu de la Copa América 2015, terminando invictu con 2 empates y 6 victories, munches d'elles de visitante como'l 2-0 a Xapón en [[Sapporo]] el 5 de setiembre de 2014, y el 2-1 a Chile en [[Santiago de Chile|Santiago]] el 18 de payares de 2014. Previu al entamu de la [[Copa América 2015]], xenerárense duldes alrodiu de cómo formar l'equipu, siendo qu'entá pesaba sobre Suárez la suspensión por partíos oficiales, y qu'otru xugadores retirárense polo que se riquir un recambiu xeneracional, sumáu a que los nuevos xugadores nuevos nun amosaben xerarquía. Empieza Uruguái'l so [[Uruguái na Copa América 2015|campaña]] na [[Copa América 2015]] en fase de grupos el 13 de xunu de [[2015]], con una notable victoria por 1-0 ante Xamaica, nun alcuentru onde Uruguái dominó de principiu a fin pero tuvo la desgracia de anotar namás un gol. Tres díes más tarde perdió con Arxentina por 1-0 nun partíu bien apertáu, onde a pesar de qu'Arxentina tuvo más el balón, Uruguái tuvo más situaciones de gol.<ref>{{cita web |url=http://www.ovaciondigital.com.uy/copa-america-2015/uruguay-arxentina-copa-america-chile.html|títulu="Una cayida que duel", Ovación Digital}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.republica.com.uy/nun roblo-l'empate/521594/|títulu="Arxentina ganólu a Uruguái con gol d'Agüeru", República}}</ref> Depués empató 1-1 con Paraguái, con dominiu notable de los celeste en tol partíu, colo que quedó como 3° del grupu, pero igual clasificó a cuartos de final de la copa como unu de los meyores terceros. Sicasí, Uruguái enfrentar a la Seleición Chilena y cai por 1 a 0, quedando esaniciáu de la Copa. ==== Copa América 2016 (Centenariu) ==== En xunu de 2016, Uruguái participó na [[Copa América Centenariu]], edición especial que conmemora l'aniversariu n°100 de la [[Campeonatu Suramericanu 1916|primer edición]] de la Copa América, que ganara Uruguái. Con Suárez fora de la cancha por mancadura, l'equipu debutó con derrota ante Méxicu por 3 a 1 con un autogol d'[[Álvaro Pereira]] y goles de [[Rafael Márquez]] y [[Héctor Herrera]] y pal descuentu charrúa marcar [[Diego Godín]]. Díes dempués nel so segundu partíu enfrentó a [[Seleición de fútbol de Venezuela|Venezuela]] onde cayería pola mínima diferencia con un gol de [[Salomón Rondón]], certificando la so eliminación de la Copa América en primer ronda. Uruguái nun quedaba esaniciada na primer fase de la Copa América dende [[Copa América 1997|Bolivia 1997]]. ==== Eliminatories Rusia 2018 ==== {{AP|Uruguái na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018}} Dempués del fracasu d'Uruguái na Copa América 2015, l'equipu de Tabárez concentrar nel entamu de les Eliminatories camín de Rusia 2018, N'ochobre del 2015 empecipiaría Uruguái la Eliminatoria visitando na primer fecha a {{sel|Bolivia}} nel altor de [[La Paz]] consiguiendo la so primer victoria en territoriu Bolivianu por 0-2 con goles de [[Martín Cáceres]] y [[Diego Godín]], na segunda fecha los Uruguayos recibieron en casa a {{sel|Colombia}} en [[Montevidéu]] onde ganaríen a los cafeteros por 3-0 con goles de Diego Godín, [[Diego Rolán]] y [[Abel Hernández (futbolista)|Abel Hernández]] llegando a 6 puntos nel primer llugar de la tabla, En payares volver# a entamar les feches 3 y 4 de les Eliminatories onde na tercer xornada, Uruguái visitó a {{sel|Ecuador}} en [[Quitu]] onde cayeríen por 2-1 con goles de los Ecuatorianos [[Felipe Caicedo]] y [[Fidel Martínez (futbolista)|Fidel Martínez]] mientres pa los charrúas descontó [[Edinson Cavani]] y nel postreru partíu del 2015 los Uruguayos recibieron a {{sel|Chile}} en [[Montevidéu]] alicando'l partíu de la Copa América onde Chile esanició a Uruguái en [[Santiago de Chile|Santiago]], nesta ocasión los charrúas tomaríen vengación d'aquel alcuentru y goliaron al vixente campeón d'América por 3-0 con goles de Diego Godín, [[Alvaro Pereira]] y [[Martín Cáceres]] rematando nel segundu caxellu con 9 unidaes detrás del esi entós líder Ecuador. En marzu del 2016 empecipiaría l'añu cola continuación de les feches 5 y 6 de les Eliminatories, onde na quinta fecha los Uruguayos yá cuntaben cola presencia de [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] viaxaron a la ciudá brasilana de [[Recife]] pa enfrentase con {{sel|Brasil}} onde empataríen 2-2 con tantos de los locales [[Willian]] y [[Renato Augusto]] mientres pa los de la visita marcaría [[Edinson Cavani]] y precisamente [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]. Na sesta fecha Uruguái recibió en [[Montevidéu]] la visita de {{sel|Perú}} onde venceríen a los inques 1-0 con gol d'[[Edinson Cavani]] retomando'l primer llugar de la eliminatoria con 13 puntos. Dempués de la penosa participación d'Uruguái na [[Copa América Centenariu]] Uruguái encararía en setiembre les feches 7 y 8 de les Eliminatories onde na séptima xornada los charruas visitaron a {{sel|Arxentina}} na ciudá de [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]] onde perderíen pola mínima diferencia con gol de [[Lionel Messi]], na octava fecha recibieron en [[Montevidéu]] la visita del so similar de {{sel|Paraguái}} onde ganaríen por goliada a los guaraníes por 4-0 con goles de [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]], [[Cristian Rodríguez]] y un doblete d'[[Edinson Cavani]]. N'ochobre volvieron les eliminatories coles feches 9 y 10 onde na novena fecha los Uruguayos recibieron en [[Montevidéu]] la visita de {{sel|Venezuela}} onde ensin piedá goliaron a la vinotinto por 3-0 con goles d'[[Edinson Cavani]] por doblete y [[Nicolas Lodeiro]] cerrando la primer ronda y na décima fecha empezaría la segunda vuelta de les eliminatories onde los Uruguayos visitaron a {{sel|Colombia}} na calorosa [[Barranquilla]] onde empataríen dambes escuadres 2-2 con goles d'[[Abel Aguilar]] y [[Yerry Mina]] pa los Colombianos mientres pa la celeste marcu [[Cristian Rodríguez]] y [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] y en payares del 2016 remataríen los dos últimes feches del añu onde na fecha 11 los charruas recibieron la visita de {{sel|Ecuador}} en [[Montevidéu]] onde ganaríen por 2-1 con goles de [[Sebastián Coates]] y [[Diego Rolán]] mientres pa la visita marcaría [[Felipe Caicedo]] y na fecha 12, los de Tabarez visitaron a {{sel|Chile}} en [[Santiago de Chile|Santiago]] onde cayeríen derrotaos por 3-1 con goles de los Chilenos [[Eduardo Vargas]] y por doblete marco [[Alexis Sánchez]] y pa los Uruguayos marcu [[Edinson Cavani]] rematando l'añu na segunda posición con 23 puntos. En marzu del 2017 empecipió la recta final de les Eliminatories aldu al mundial de Rusia 2018 coles feches 13 y 14 onde na décimu tercer xornada, Uruguái recibió en casa la visita de {{sel|Brasil}} en [[Montevidéu]] onde Uruguái cayó goliáu en casa por 1-4 con goles de [[Neymar]] y una tripleta de [[Paulinho]] mientres [[Edinson Cavani]] marcaría'l descuentu. La última derrota d'Uruguái como llocal por Eliminatories fuera ante {{sel|Arxentina}} 0-1 nel añu 2009 (Clasificatorias a Sudáfrica 2010), yá que na Eliminatoria anterior escontra Brasil 2014 nun perdió nengún partíu en casa. Na fecha 14, Uruguái siguió en cayida llibre al perder na so visita en [[Lima]] ante {{sel|Perú}} por 2-1 onde empezaríen ganando con un gol de [[Carlos Andrés Sánchez|Carlos Sánchez]] pero los locales remontaríen al traviés de [[Paolo Guerrero]] y [[Edison Flores]] baxando al tercer llugar de les eliminatories colos mesmos 23 puntos igualando con {{sel|Chile}} siendo superáu per Brasil y Colombia. A finales d'agostu y empiezos de setiembre volver# a entamar les Eliminatories coles feches 15 y 16 onde la celeste recibió la visita de {{sel|Arxentina}} en [[Montevidéu]], consiguiendo un empate ensin goles, y na fecha 16 visitando al so similar de {{sel|Paraguái}} en [[Asunción]] onde consiguió una histórica victoria como visitante por Eliminatories, por un marcador de 1-2 con gol del xuvenil [[Federico Valverde]] nel so debú na seleición mayor, que-y dexó xubir al segundu puestu de la tabla con 27 puntos. N'ochobre remataron les Eliminatories escontra Rusia 2018 colos dos últimes feches, onde na fecha 17 visitaron a {{sel|Venezuela}} en [[San Cristóbal (Venezuela)|San Cristóbal]] onde empataron ensin goles y, nel postreru partíu, na fecha 18 recibieron la visita de {{sel|Bolivia}} en [[Montevidéu]] onde la celeste selló la so clasificación al vencer a los del altiplanu por 4-2, quedando na 2° posición con 31 puntos; siendo la primer vegada que clasifica direutamente a un mundial desque s'implementó'l [[sistema de toos contra toos]] nes [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1998|Eliminatories pa Francia 1998]]. === Postreros y próximos alcuentros === {{AP|Partíos de la seleición de fútbol d'Uruguái}} <small><center>''Actualizáu al postreru partíu xugáu'l [[25 de xunu]] de [[2018]].</center> {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #0F056B; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- bgcolor=#7FBBFF style="color: Black;" !width=15%|Fecha !width=13%|Ciudá !width=20%|Competición !width=5%|Racha !width=13%|Local !width=5%| !width=7%|Resultancia !width=5%| !width=13%|Visitante |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[5 d'ochobre]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Venezuela}} [[San Cristóbal (Venezuela)|San Cristóbal]] ||[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Eliminatories Copa Mundial 2018]]||[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12px]] !{{sel|Venezuela}} |{{bandera|Venezuela}} |'''0:0 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#DOE7FF |[[10 d'ochobre]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] ||[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Eliminatories Copa Mundial 2018]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''4:2 |{{bandera|Bolivia}} !{{sel|Bolivia}} |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[10 de payares]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Polonia}} [[Varsovia]] ||[[Partíu amistosu|Amistosu]]||[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12px]] !{{sel|Polonia}} |{{bandera|Polonia}} |'''0:0 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#DOE7FF |[[14 de payares]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Austria}} [[Viena]] ||[[Partíu amistosu|Amistosu]]||{{non|}} |{{sel|Austria}} |{{bandera|Austria}} |'''2:1 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[23 de marzu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|China}} [[Nanning]] ||[[China Cup 2018|China Cup]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''2:0 |{{bandera|República Checa}} ||{{sel|República Checa}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[26 de marzu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|China}} [[Nanning]] ||[[China Cup 2018|China Cup]]||{{si|}} |{{sel|Gales}} |{{bandera|Gales}} |'''0:1 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[7 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] ||[[Fecha FIFA|Amistosu]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0 |{{bandera|Uzbequistán}} |{{sel|Uzbequistán}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[15 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Ekaterimburgu]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]||{{si|}} |{{sel|Exiptu}} |{{bandera|Exiptu}} |'''0:1 |{{bandera|Uruguái}} !Uruguái |-align=center bgcolor=#F5FAFF |[[20 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Rostov del Don]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''1:0 |{{bandera|Arabia Saudita}} |{{sel|Arabia Saudita}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF style="border-bottom:1px solid #000000;" |[[25 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Samara]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]||{{si|}} !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0 |{{bandera|Rusia}} |{{sel|Rusia}} |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[30 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Rusia}} [[Sochi]] ||[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Copa Mundial de Fútbol 2018]]|| !Uruguái |{{bandera|Uruguái}} | |{{bandera|Portugal}} |{{sel|Portugal}} |} === Mayor racha invicta === Foi de 18 partíos mientres la segunda etapa de la era Tabárez, con nueve trunfos y nueve empates. Convirtió 33 goles y recibió 14. La racha invicta remató con ganar frente a {{sel|Colombia}} el 7 de setiembre de 2012 en [[Barranquilla]], Colombia, poles [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories pa la Copa Mundial 2014]], con un marcador de 4-0 pa la seleición llocal. {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- bgcolor=#7FBBFF style="color: Black;" !width=2%|# !width=13%|Fecha !width=14%|Ciudá !width=18%|Competencia !width=6%|Racha !width=13%|Local !width=5%| !width=11%|Resultancia !width=5%| !width=13%|Visitante |-align=center bgcolor=#D0e7FF !804 |[[8 de xunu]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (0:0) <small>(4:3 [[Tiros dende'l puntu penal|pen.]])</small> |{{bandera|Países Baxos}} |'''{{sel|Países Baxos}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !805 |[[23 de xunu]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Rivera (Uruguái)|Rivera]] |Amistosu |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0''' (1:0) |{{bandera|Estonia}} |'''{{sel|Estonia}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !806 |[[4 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Ciudá de San Juan|San Juan]] |[[Copa América 2011]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (1:1) |{{bandera|Perú}} |'''{{sel|Perú}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !807 |[[8 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]] |[[Copa América 2011]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (0:0) |{{bandera|Chile}} |'''{{sel|Chile}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !808 |[[12 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[La Plata]] |[[Copa América 2011]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:0''' (1:0) |{{bandera|Méxicu}} |'''{{sel|Méxicu}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !809 |[[16 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Ciudá de Santa Fe (Arxentina)|Santa Fe]] |[[Copa América 2011]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Arxentina}}''' |{{bandera|Arxentina}} |'''1:1''' (1:1, 1:1) <small>(4:5 [[Tiros dende'l puntu penal|pen.]])</small> |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !810 |[[19 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[La Plata]] |[[Copa América 2011]] |{{si|}} |'''{{sel|Perú}}''' |{{bandera|Perú}} |'''0:2''' (0:0) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !811 |[[24 de xunetu]] de [[2011]] |{{bandera|Arxentina}} [[Buenos Aires]] |[[Copa América 2011]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''3:0''' (2:0) |{{bandera|Paraguái}} |'''{{sel|Paraguái}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !812 |[[2 de setiembre]] de [[2011]] |{{bandera|Ucraína}} [[Kharkiv]] |Amistosu |{{si|}} |'''{{sel|Ucraína}}''' |{{bandera|Ucraína}} |'''2:3''' (2:1) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !813 |[[7 d'ochobre]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''4:2''' (3:1) |{{bandera|Bolivia}} |'''{{sel|Bolivia}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !814 |[[11 d'ochobre]] de [[2011]] |{{bandera|Paraguái}} [[Asunción]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Paraguái}}''' |{{bandera|Paraguái}} |'''1:1''' (0:0) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !815 |[[11 de payares]] de [[2011]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''4:0''' (2:0) |{{bandera|Chile}} |'''{{sel|Chile}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !816 |[[15 de payares]] de [[2011]] |{{bandera|Italia}} [[Roma]] |Amistosu |{{si|}} |'''{{sel|Italia}}''' |{{bandera|Italia}} |'''0:1''' (0:1) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !817 |[[29 de febreru]] de [[2012]] |{{bandera|Rumanía}} [[Bucuresti]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Rumanía}}''' |{{bandera|Rumanía}} |'''1:1''' (0:1) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !818 |[[25 de mayu]] de [[2012]] |{{bandera|Rusia}} [[Moscú]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Rusia}}''' |{{bandera|Rusia}} |'''1:1''' (0:0) |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !819 |[[2 de xunu]] de [[2012]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''1:1''' (1:0) |{{bandera|Venezuela}} |'''{{sel|Venezuela}}''' |- align=center bgcolor=#D0e7FF !820 |[[10 de xunu]] de [[2012]] |{{bandera|Uruguái}} [[Montevidéu]] |[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Eliminatories Copa Mundial 2014]] |{{si|}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |{{bandera|Uruguái}} |'''4:2''' (2:1) |{{bandera|Perú}} |'''{{sel|Perú}}''' |- align=center bgcolor=#F5FAFF !821 |[[15 d'agostu]] de [[2012]] |{{bandera|Francia}} [[Le Havre]] |Amistosu |[[Ficheru:Straight_Line_Steady.svg|12x12px]] |'''{{sel|Francia}}''' |{{bandera|Francia}} |'''0:0''' |{{bandera|Uruguái}} |'''{{sel|Uruguái}}''' |} == Uniforme == {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol d'Uruguái}} [[Ficheru:Uruguay 7579.jpg|320px|miniaturadeimagen|Seleición d'Uruguái, col so tradicional uniforme celeste. De riba escontra baxo, d'esquierda a derecha: [[Diego Forlán|Forlán]], [[Fernando Muslera|Muslera]], [[Jorge Fucile|Fucile]], [[Christian Stuani|Stuani]], [[Diego Alfredo Lugano|Lugano]], [[Diego Godín|Godín]] Embaxo: [[Maximiliano Pereira|Pereira]], [[Cristian Rodríguez|Rodríguez]], [[Egidio Arévalo Ríos|Arévalo Ríos]], [[Diego Pérez Aguáu|Diego Pérez]] y [[Luis Suárez (futbolista)|Luis Suárez]]]] === Local === Dende'l primer partíu internacional, en 1901, hasta 1910, Uruguái nun tuvo un uniforme oficial. El 16 de mayu de 1901 foi la primer seleición, xunto a la {{sel|Arxentina}}, en xugar un partíu internacional fora de les [[Islles Britániques]]. El primer partíu foi en [[Montevidéu]], con trunfu arxentín por 3:2.<ref name="mipunto_1"/> Un antecedente indica qu'habría un partíu anterior, anque nun participaron les seleiciones de cada país, sinón con equipos representativos de cada capital, Buenos Aires y Montevideo. Los equipos enfrentáronse'l 15 d'agostu de 1889, en conmemoración de los setenta años de la reina [[Victoria del Reinu Xuníu]]. Supuestamente'l partíu tuvo llugar nel llamáu ''New Ground'' de La Blanquiada y terminó con trunfu del conxuntu de Buenos Aires por 3:0 al conxuntu de Montevideo.<ref>{{cita web | url = http://www.pagina12.com.ar/diario/suplementos/libero/10-4786-2009-10-12.html| títulu = Páxina/12 :: llibero}}<!--Títulu xeneráu por Muriu Bot--></ref> Pa esi partíu utilizaron equipos d'[[Albion Football Club|Albion]]. Mientres esi tiempu esperimentó con una gran cantidá d'uniformes, hasta qu'en 1910, por cuenta d'apostase la VI [[Copa Lipton]] frente a {{sel|Arxentina}}, esta comunicó oficialmente qu'adoptara l'uniforme celeste y blancu. Ante esto'l delegáu del [[Montevideo Wanderers Fútbol Club|Montevideo Wanderers]], Ricardo -y Bas, propunxo qu'Uruguái adoptara coles mesmes un uniforme oficial, pero quien fixo so la moción foi Héctor Rivadavia Gómez, quien naquella dómina yera'l dirixente de la Lliga Uruguaya de Football.<ref>{{cita web |url=http://deportehelvetico.blogspot.com/2010/06/hestoria-de-la camiseta uruguaya.html|títulu=Historia de la camiseta uruguaya}}</ref> Daquella, el [[River Plate FC]] de Montevideo, en llogrando per segunda vegada'l [[Campeonatu Uruguayu de Fútbol]], venció al equipu porteño [[Alumni]], xugando col so uniforme alternativu de color [[Celeste (color)|celeste]]. Por cuenta de esti llogru, la seleición uruguaya adquirió'l so uniforme celeste n'honor al [[River Plate FC]]. <center> {| | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _whiterightsash |patrón_der = |esquierdu = 0000AA |cuerpo = 0000AA |derechu = 0000AA |shorts = 000000 |medies = 000000 |títulu = 1901-1910 }} |{{football kit |pattern_la = _left |pattern_b = _unknown |pattern_ra = _right |pattern_sh = _shorts |pattern_so = _socks |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = FFFFFF |títulu = [[Uniforme de la seleición de fútbol d'Uruguái|(Ver evolución)]] }} |{{Camisetes |patrón_izq = _uru18h |patrón_cuerpu = _uru18h |patrón_der = _uru18h |patrón_pan = _urug18h |patrón_med =_urug18h |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = 7y9fff |títulu = Actual }} | |} </center> === Visitante === La camiseta alternativa de color coloráu foi utilizada per primer vegada mientres el [[Campeonatu Suramericanu 1935|Campeonatu Suramericanu de 1935]], tamién conocíu como'l ''Suramericanu de Santa Beatriz''. El postreru partíu de dichu tornéu foi apostáu'l 27 de xineru de 1935 ente {{sel|Arxentina}}, que xugó con camiseta de color blancu; y Uruguái, con camiseta colorada. Los ''charrúas'' llograron la victoria por 3:0 y el títulu suramericanu. La camiseta alternativa colorada foi adoptada formalmente en 1991. Enantes a 1991, nel mundial de [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] nel partíu contra Italia, utilizóse una camiseta alternativa color blancu. Esta utilizóse tamién nel Mundial de [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Méxicu 1986]], na [[Copa América 1987]] (na victoria na semifinal frente a la {{sel|Arxentina}} de [[Diego Armando Maradona|Maradona]]), nel Mundial d'[[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia en 1990]] y na [[Copa Mundial de Fútbol de 2010]] na victoria por 3-0 ante {{sel|Sudáfrica}} (país organizador), mientres la fase de grupos. {|align=center |- | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1950-1954 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _band_blue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1962-1966 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _vneckskyblue |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _band_blue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1970 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1980-83a |patrón_cuerpu = _uruguay1980-83a |patrón_der = _uruguay1980-83a |patrón_pan = _adidas_sky_blue |patrón_med = _3_stripes_skyblue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1980-1983 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay1986a |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1986 }} |- | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1987-89a |patrón_cuerpu = _uruguay1987-89a |patrón_der = _uruguay1987-89a |patrón_pan = _uruguay |patrón_med = _skybluetop |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1987-1989 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1990 |patrón_cuerpu = _uruguay1990 |patrón_der = _uruguay1990 |patrón_pan = _uruguay1990 |patrón_med = _uruguay1990 |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1990 }} | {{Camisetes |patrón_izq =_uru92a |patrón_cuerpu =_uru92a |patrón_der =_uru92a |patrón_pan = _uru92a |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1992-1994 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay1995-97a |patrón_cuerpu = _uruguay1995-97a |patrón_der = _uruguay1995-97a |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1995-1998 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _whiteborder |patrón_cuerpu = _whitecollar |patrón_der = _whiteborder |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FF0000 |cuerpu = FF0000 |derechu = FF0000 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1999-2000 }} |- | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay2001-02 a |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = y40344 |cuerpu = y40344 |derechu = y40344 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2001-2002 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _old laced |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FF0000 |cuerpu = FF0000 |derechu = FF0000 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2002-2003 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay2004a |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2004 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay2005a |patrón_cuerpu = _uruguay2005a |patrón_der = _uruguay2005a |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2005 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _whiteborder |patrón_cuerpu = _uruguay2007a |patrón_der = _whiteborder |patrón_pan = _puma06onwhite |patrón_med = _socks |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = ff1400 |medies = ffffff |títulu = 2006-2007 }} |- | {{Camisetes |patrón_izq = _whiteborder |patrón_cuerpu = _uruguay2008-09a |patrón_der = _whiteborder |patrón_pan = _redsides |patrón_med = _uruguay2008-09a |esquierdu = ff1400 |cuerpu = ff1400 |derechu = ff1400 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2008-2009 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uru10A |patrón_cuerpu = _uruguay_2010b |patrón_der = _uru10A |patrón_pan = _uru10A |patrón_med = _uru10A |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = AACCFF |títulu = 2010-2011 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uru2012a |patrón_der = |patrón_pan = _uru2012 |patrón_med = _uru2012 |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2012-2013 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uru2014_visitante |patrón_cuerpu = _uru2014_visitante |patrón_der = _uru2014_visitante |patrón_pan = _uru2014_visitante |patrón_med = _uru2014_visitante |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2014-2015 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uru16a |patrón_cuerpu = _uru16a |patrón_der = _uru16a |patrón_pan = _uru16a |patrón_med =_toponwhite |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = 7y9fff |títulu = 2016-2017 }} | |} === Tercer Uniforme === Ente los años [[2004]] y [[2005]] la seleición uruguaya cuntó con un tercer uniforme. Mientres esos años, [[Uruguái]] llució una camiseta colorada como visitante. Como tercer equipación llució una indumentaria de color blancu como la camiseta de visitante anterior a los [[años 1990|años '90]] anque solo utilizar en partíos amistosos. Más tarde, nel añu [[2010]] la camiseta de visitante de la seleición uruguaya volvió ser blanca dempués d'enforma tiempu, remplazando la camiseta coloráu qu'usu dende [[1992]] hasta'l [[2009]]. {|align=center |- | {{Camisetes |patrón_izq = _skyblueborder |patrón_cuerpu = _uruguay2002-03t |patrón_der = _skyblueborder |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _skybluetop |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2002 }} | {{Camisetes |patrón_izq = |patrón_cuerpu = _uruguay2004t |patrón_der = |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _band_blue |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2004 }} | {{Camisetes |patrón_izq = _uruguay2005t |patrón_cuerpu = _uruguay2005t |patrón_der = _uruguay2005t |patrón_pan = _shorts |patrón_med = _socks |esquierdu = FFFFFF |cuerpu = FFFFFF |derechu = FFFFFF |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 2005 }} | |} === Provisores === {| align=center border=1 width=80% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color: Black;" !width=40%|Periodu !width=60%|Provisor !width=60%|Logo |- |align=center|[[1974]] - [[1982]]||{{bandera|Alemaña}} [[Adidas]] |[[Ficheru:Original Adidas logo.svg|27x27px]] |- |align=center|[[1983]] - [[1986]] ||{{bandera|Francia}} [[Le Coq Sportif]] | |- |align=center|[[1987]] - [[1991]] ||{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|Puma]] |[[Ficheru:Puma logo.svg|37x37px]] |- |align=center|[[1992]] - [[1998]] ||{{bandera|Italia}} [[Ennerre]] |[[Ficheru:Ennerre logo.jpg|34x34px|Ennerre logo]] |- |align=center|[[1999]] - [[2002]]||{{bandera|Uruguái}} [[Tenfield]] |[[Ficheru:Tenfield.gif|31x31px]] |- |align=center|[[2003]] - [[2004]]||{{bandera|Xapón}} [[L-Sporto]] | |- |align=center|[[2004]] - [[2006]] ||{{bandera|Alemaña}} [[Uhlsport]] |[[Ficheru:Uhlsport 3249f 450x450.png|61x61px]] |- |align=center|[[2006]] - ||{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|Puma]] |[[Ficheru:Puma logo.svg|40x40px]] |} == Rivalidaes == [[Ficheru:Final football Argentina vs Uruguay Olympics 1928.jpg|300px|miniaturadeimagen|Ceremonia previa antes de la final olímpica de fútbol de [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928px]]. Nella reparar al capitán d'Uruguái y {{sel|Arxentina}}, [[José Nasazzi]] y [[Manuel Ferreira]] respeutivamente, xunto a los árbitros.]] [[Ficheru:Neymar contra uruguai.jpg|300px|miniaturadeimagen|Partíu ente {{sel|Brasil}} y Uruguái poles semifinales de la [[Copa Confederaciones 2013]]. Na imaxe, [[Egidio Arévalo Ríos]] tratando de quitar el balón a [[Neymar]]]]''' {{AP|Clásicu del Río de la Plata}}{{AP|Rivalidá futbolística ente Brasil y Uruguái|l1=Rivalidá futbolística ente Brasil y Uruguái}} La Seleición Uruguaya caltién una gran rivalidá futbolística colos sos dos países vecinos, {{sel|Arxentina}} y {{sel|Brasil}}, siendo de los mayores clásicos del mundu del fútbol (xunto la seleición arxentina apuesten el tradicional [[Clásicu del Río de la Plata]], el más antiguu fora de les [[Islles Britániques]], y con Brasil unu de los Clásicos Suramericanos<ref>{{cita web |url=http://es.fifa.com/confederationscup/news/newsid=2118822/index.html|títulu=Historia d'una gran rivalidá|autor=FIFA.com}}</ref>). Ente que la rivalidá con arxentinos naz dende la disputa del primer partíu internacional de dambes asociaciones y amóntase nes primeres décades del sieglu XX (colos enfrentamientos poles finales de los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] y la [[Copa Mundial de Fútbol de 1930]], dambes con victories uruguayes), la rivalidá con Brasil surde nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Mundial de 1950]] col famosu [[Maracanazo]] y foise amontando mientres les décades posteriores onde dambes seleiciones siempres apostaron partíos definitorios pa ganar campeonatos. === Principales historiales === * ''Actualizáu al 31 d'agostu de 2017 (Datos según [[FIFA]]).<ref>{{cita web |url=http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/headtohead/team1=arg/team2=uru/index.html|títulu=Enfrentamiento ente Arxentina y Uruguái|autor=FIFA.com|fechaaccesu=5 d'ochobre de 2011}}</ref>'' {|bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="150"|Equipu !Partíos !width="100"|Partíos<br />Ganaos !width="100"|Partíos<br />Empataos !width="100"|Goles a favor |-align=center |{{selb|URU}} | rowspan="2" |193 |59 |rowspan="2"|45 |233 |-align=center |{{selb|ARG}} |89 |308 |} <br /> * ''Actualizáu al [[23 de marzu]] de [[2017]] (datos según [[FIFA]]).<ref>{{cita web |url=http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/headtohead/team1=uru/team2=bra/index.html|títulu=Enfrentamiento ente Uruguái y Brasil|autor=FIFA.com|fechaaccesu=27 de xunu de 2013}}</ref>'' {|bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="150"|Equipu !Partíos !width="100"|Partíos<br />Ganaos !width="100"|Partíos<br />Empataos !width="100"|Goles a favor |-align=center |{{selb|URU}} | rowspan="2" |75 |20 |rowspan="2"|20 |97 |-align=center |{{selb|BRA}} |35 |135 |} <br /> == Xugadores == === Postreros convocaos === [[Ficheru:Obdulio Varela.JPG|miniaturadeimagen|150px|[[Obdulio Varela]], capitán de la seleición campeona en 1950.]] {{AP|Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2018}} * Convocatoria pa la '''{{bandera|RUS}} [[Copa Mundial de Fútbol 2018|Copa Mundial de la FIFA 2018]]'''. {| class="sortable" align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f5f5f5; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=70% |- !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=1%|N° !bgcolor=#66A0CF align=left style="color:white;" width=15%|Nome !bgcolor=#66A0CF align=center style="color:white;" width=4%|Posición !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=6%|Edá !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=2%|PX !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=2%|G !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=15%|Club !bgcolor=#66A0CF style="color:white;" width=15%|Formativu |-align=center !1 |align=left|[[Fernando Muslera]] |align=center|{{por edá|15|06|1986}} |100 |0 |align=left|{{Bandera|Turquía}} [[Galatasaray Spor Kulübü (fútbol)|Galatasaray]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Montevideo Wanderers Fútbol Club|Wanderers]] |- align=center !12 |align=left|[[Martín Campaña]] |align=center|{{por edá|29|05|1989}} |1 |0 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Independiente|Independiente]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !23 |align=left|[[Martín Silva]] |align=center|{{por edá|25|03|1983}} |11 |0 |align=left|{{bandera|BRA}} [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" !2 |align=left|[[José María Giménez]] [[Ficheru:logo_lesion_leve.png|15px|Mancáu leve]] |align=center|{{def}} |{{edá|20|01|1995}} |44 |6 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Danubiu Fútbol Club|Danubiu]] |- align=center !3 |align=left|[[Diego Godín]] {{Cap}} |align=center|{{def}} |{{edá|16|02|1986}} |119 |8 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Cerro|Cerro]] |- align=center !4 |align=left|[[Guillermo Varela]] |align=center|{{def}} |{{edá|24|03|1993}} |5 |0 |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |- align=center !13 |align=left|[[Gastón Silva]] |align=center|{{def}} |{{edá|05|03|1994}} |17 |0 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Independiente|Independiente]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !16 |align=left|[[Maximiliano Pereira]] |align=center|{{def}} |{{edá|08|06|1984}} |125 |3 |align=left|{{bandera|POR}} [[Futebol Clube do Porto|Porto]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !19 |align=left|[[Sebastián Coates]] |align=center|{{def}} |{{edá|07|10|1990}} |31 |1 |align=left|{{bandera|POR}} [[Sporting de Lisboa]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Nacional de Football|Nacional]] |- align=center !22 |align=left|[[Martín Cáceres]] |align=center|{{def}} |{{edá|07|04|1987}} |79 |4 |align=left|{{Bandera|Italia}} [[Società Sportiva Lazio|Lazio]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" !5 |align=left|[[Carlos Andrés Sánchez|Carlos Sánchez]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|02|12|1984}} |37 |1 |align=left|{{bandera|MEX}} [[Club de Fútbol Monterrey|Monterrey]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Liverpool Fútbol Club|Liverpool]] |- align=center !6 |align=left|[[Rodrigo Bentancur]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|25|06|1997}} |10 |0 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] |align=left|{{bandera|ARG}} [[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |- align=center !7 |align=left|[[Cristian Rodríguez]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|30|07|1985}} |108 |11 |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |- align=center !8 |align=left|[[Nahitán Nández]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|28|12|1995}} |15 |0 |align=left|{{bandera|ARG}} [[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |- align=center !10 |align=left|[[Giorgian De Arrascaeta]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|01|06|1994}} |16 |2 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|Mónaco]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !14 |align=left|[[Lucas Torreira]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|11|02|1996}} |6 |0 |align=left|{{bandera|ENG}} [[Arsenal Football Club|Arsenal]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Montevideo Wanderers Fútbol Club|Wanderers]] |- align=center !15 |align=left|[[Matías Vecín]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|24|08|1991}} |25 |1 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Inter de Milán]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Central Español Fútbol Club|Central Español]] |- align=center !17 |align=left|[[Diego Laxalt]] |align=center|{{mdc}} |{{edá|07|02|1993}} |8 |0 |align=left|{{bandera|ITA}} [[Società Sportiva Lazio|Lazio]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" !9 |align=left|[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] |align=center|{{de la edá|24|01|1987}} |101 |53 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Nacional de Football|Nacional]] |- align=center !11 |align=left|[[Christian Stuani|Cristhian Stuani]] |align=center|{{de la edá|12|10|1986}} |41 |5 |align=left|{{Bandera|ESP}} [[Girona Futbol Club|Girona]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Danubiu Fútbol Club|Danubiu]] |- align=center !18 |align=left|[[Maximiliano Gómez]] |align=center|{{de la edá|14|08|1996}} |6 |0 |align=left|{{bandera|ESP}} [[Real Club Celta de Vigo|Celta de Vigo]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Defensor Sporting Club|Defensor Sporting]] |- align=center !20 |align=left|[[Jonathan Urretaviscaya]] |align=center|{{de la edá|19|03|1990}} |4 |0 |align=left|{{bandera|MEX}} [[Club de Fútbol Monterrey|Monterrey]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Club Atlético River Plate (Uruguái)|River Plate]] |- align=center !21 |align=left|[[Edinson Cavani]] |align=center|{{de la edá|14|02|1987}} |104 |43 |align=left|{{bandera|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|París Saint-Germain]] |align=left|{{bandera|URU}} [[Danubiu Fútbol Club|Danubiu]] |- align=center bgcolor=#e0ECF8 |- align=center bgcolor=#e0ECF8 style="border-top: 1px #6AB5FF solid;" ! !align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Washington Tabárez|Óscar Tabárez]] !align=center|{{ent}} !{{edá|03|03|1947}} ! ! ! ! |} === Más participaciones === [[Ficheru:U16_Maximiliano_Pereira_7562.jpg|200px|miniaturadeimagen|[[Maximiliano Pereira]] ye'l xugador con más presencies en cancha cola seleición.]] ''Última actualización: 25 de xunu de 2018. En '''negrina''' xugadores que aú''</small><small>''n siguen n'actividá a nivel internacional.''<ref name="internacionales">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/miscellaneous/uru-recintlp.html|títulu= Uruguái - Record International Players|fechaaccesu= 5 de marzu de 2014|autor= [[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]}}</ref></small> {| align=border width=52% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !Puestu !Nome !Periodu !Partíos !Goles |- |'''1''' |align="left"|'''[[Maximiliano Pereira]]''' |2005-presente |125 |3 |- |'''2''' |align="left"|'''[[Diego Godín]]''' |2005-presente |119 |8 |- !3 |align="left"|[[Diego Forlán]] |2002-2014 |113 |36 |- |'''4''' | align="left" |'''[[Cristian Rodríguez]]''' |2003-presente |108 |11 |- |'''5''' | align="left" |'''[[Edinson Cavani]]''' |2008-presente |104 |43 |- |'''6''' | align="left" |'''[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]''' |2007-presente |101 |53 |- |'''7''' | align="left" |'''[[Fernando Muslera]]''' |2009-presente |100 |0 |- |'''8''' | align="left" | [[Diego Alfredo Lugano|Diego Lugano]] |2003-2014 |95 |9 |- |'''9''' | align="left" |[[Egidio Arévalo Ríos]] |2006-2017 |90 |0 |- !10 | align="left" |[[Diego Pérez Aguáu|Diego Pérez]] |2001-2014 |89 |2 |} === Máximos goliadores === [[Ficheru:Luis Suárez 51744.jpg|200px|miniaturadeimagen|[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]] ye'l xugador con mayor cantidá de goles na seleición.]] ''Última actualización: 25 de xunu de 2018. En '''negrina''' xugadores que siguen n'actividá.''<ref name="internacionales" /> {| align=border width=52% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !Puestu !Nome !Periodu !Goles !Partíos !Media !Títulos |- |'''1''' |align="left"|'''[[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]''' |2007-presente |53 |101 |0,53 | |- |'''2''' | align="left" |'''[[Edinson Cavani]]''' |2008-presente |43 |104 |0,42 | |- !3 | align="left" |[[Diego Forlán]] |2002-2014 |36 |113 |0,32 | |- !4 |align="left"|[[Héctor Scarone]] |1917-1930 |31 |52 |0,60 |[[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924]][[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928]] |- !5 |align="left"|[[Ángel Romanu]] |1911-1927 |28 |69 |0,41 |[[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924]] |- !6 |align="left"|[[Óscar Míguez]] |1950-1958 |27 |39 |0,69 | |- !7 |align="left"|[[Sebastián Abreu]] |1996-2013 |26 |70 |0,37 | |- !8 |align="left"|[[Pedro Petrone]] |1923-1930 |24 |29 |0,83 |[[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924]][[Ficheru:Gold medal.svg|14px|link=Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928]] |- |rowspan="2" valign="center"|'''9''' |align="left"|[[Fernando Morica]] |1971-1983 |22 |54 |0,41 | |- |align="left"|[[Carlos Alberto Aguilera|Carlos Aguilera]] |1982-1997 |22 |64 |0,34 | |} <small>[[Héctor Scarone]] convirtió un total de 42 goles, pero 11 fueron en partíos ensin reconocer por FIFA.<ref>{{cita web |títulu= Héctor Scarone - Goals in International Matches|url= http://www.rsssf.com/miscellaneous/scarone-intlg.html|editor= [[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|fechaaccesu=22 de xunu de 2013}}</ref></small> == Entrenadores == {|width=100% |valign=top width=33%| {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=30%|Periodu !width=70%|Entrenador |- |[[1916]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Jorge Pacheco (futbolista)|Jorge Pacheco]]<br />{{bandera|Uruguái}} [[Alfredo Foglino]] |- |[[1917]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ramón Plateru]] |- |[[1917]]-[[1918]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Julián Bértola]] |- |[[1919]]-[[1920]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Severino Castillo]] |- |[[1920]]-[[1922]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ernesto Fígoli]] |- |[[1922]]-[[1923]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Pedro Olivieri]] |- |[[1923]]-[[1924]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Leonardo De Lucca]] |- |[[1924]]-[[1926]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ernesto Meliante]] |- |[[1926]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Andrés Mazali]]<br />{{bandera|Uruguái}} [[Ernesto Fígoli]] |- |[[1927]]-[[1928]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Luis Grecco]] |- |[[1928]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Primu Gianotti]] |- |[[1928]]-[[1932]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Alberto Suppici]] |- |[[1932]]-[[1933]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Raúl Blanco]] |- |[[1933]]-[[1941]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Alberto Suppici]] |- |[[1941]]-[[1942]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[José Pedro Cea|Pedro Cea]] |- |[[1942]]-[[1945]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[José Nasazzi]] |- |[[1945]]-[[1946]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Aníbal Tejada]] |- |[[1946]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Guzmán Vila Gomensoro]] |- |[[1946]]-[[1948]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan López Fontana|Juan López]] |- |[[1949]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Marcenaro]] |} |valign=top width=34%| {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=30%|Periodu !width=70%|Entrenador |- |[[1949]]-[[1955]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan López Fontana|Juan López]] |- |[[1955]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Carlos Corazzo]] |- |[[1955]]-[[1957]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Hugo Bagnulo]] |- |[[1957]]-[[1959]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan López Fontana|Juan López]] |- |[[1959]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Héctor Castro]] |- |[[1959]]-[[1961]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Carlos Corazzo]] |- |[[1961]]-[[1962]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Enrique Fernández Viola|Enrique Fernández]] |- |[[1962]]-[[1964]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Carlos Corazzo]] |- |[[1964]]-[[1965]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Rafael Milans]] |- |[[1965]]-[[1967]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ondino Viera]] |- |[[1967]]-[[1969]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Enrique Fernández Viola|Enrique Fernández]] |- |[[1969]]-[[1970]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Eduardo Hohberg|Juan Hohberg]] |- |[[1970]]-[[1973]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Hugo Bagnulo]] |- |[[1974]]-[[1974]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roberto Porta]] |- |[[1974]]-[[1975]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Alberto Schiaffino|Juan Schiaffino]] |- |[[1975]]-[[1977]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[José María Rodríguez (entrenador)|José María Rodríguez]] |- |[[1977]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Eduardo Hohberg|Juan Hohberg]] |- |[[1977]]-[[1979]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Raúl Bentancor]] |- |[[1979]]-[[1982]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roque Gastón Máspoli]] |- |[[1982]]-[[1986]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Omar Borrás]] |} |valign=top width=33%| {| align=center border=1 width=90% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=30%|Periodu !width=70%|Entrenador |- |[[1987]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roberto Fleitas]] |- |[[1988]]-[[1990]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Washington Tabárez|Óscar Tabárez]] |- |[[1991]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Pedro Cubilla]] |- |[[1991]]-[[1993]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Luis Cubilla]] |- |[[1993]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Ildo Maneiro]]<br />{{bandera|Uruguái}} [[Roberto Fleitas]] |- |[[1994]]-[[1996]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Héctor Núñez]] |- |[[1996]]-[[1997]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Ahuntchaín]] |- |[[1997]]-[[1998]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Roque Gastón Máspoli]] |- |[[1998]]-[[1999]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Víctor Púa]] |- |[[2000]]-[[2001]]||align=left|{{bandera|Arxentina}} [[Daniel Passarella]] |- |[[2001]]-[[2002]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Víctor Púa]] |- |[[2002]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Jorge da Silva]] |- |[[2003]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Gustavo Ferrín]] |- |[[2003]]-[[2004]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Juan Ramón Carrasco]] |- |[[2004]]-[[2005]]||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Jorge Fossati]] |- |[[2006]]- ||align=left|{{bandera|Uruguái}} [[Óscar Washington Tabárez|Óscar Tabárez]] |} |} == Estadístiques == '''Lleenda:''' <small>'''PX''': Partíos xugaos; '''PG''': Partíos ganaos; '''PE''': Partíos empataos; '''PP''': Partíos perdíos; '''GF''': Goles a favor; '''GC''': Goles en contra.</small> === Copa Mundial de Fútbol === [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol]] {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" width=80% |- align="center" bgcolor="#5895C9" style="color:black;" !width="100"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33"| PX !width="33"| PG !width="33"| PE !width="33"| PP !width="33"| GF !width="33"| GC !width="250"| Goliador |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"|{{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] |'''[[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1930|Campeón]]''' | 1° || 4 || 4 || 0 || 0 || 15 || 3 || [[José Pedro Cea]]: 5 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Tornó participar a manera de protesta'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]] |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]] |'''[[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1950|Campeón]]''' | 1° || 4 || 3 || 1 || 0 || 15 || 5 || [[Óscar Míguez]]: 5 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1954|Cuartu llugar]] | 4° || 5 || 3 || 0 || 2 || 16 || 9 || [[Carlos Borges]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] | colspan="9" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Primer fase]] | 13° || 3 || 1 || 0 || 2 || 4 || 6 || [[José Sasía]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1966|Cuartos de final]] | 7° || 4 || 1 || 2 || 1 || 2 || 5 || [[Pedro Rocha|Rocha]] y [[Julio Cortez|Cortez]]: 1 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1970|Cuartu llugar]] | 4° || 6 || 2 || 1 || 3 || 4 || 5 || [[Ildo Maneiro|Maneiro]], [[Juan Martín Mugica|Mugica]], [[Víctor Espárrago|Espárrago]] y [[Luis Cubilla|Cubilla]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Primer fase]] | 13° || 3 || 0 || 1 || 2 || 1 || 6 || [[Ricardo Pavoni]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1986|Octavos de final]] | 16° || 4 || 0 || 2 || 2 || 2 || 8 || [[Antonio Alzamendi|Alzamendi]] y [[Enzo Francescoli|Francescoli]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Octavos de final]] | 16° || 4 || 1 || 1 || 2 || 2 || 5 || [[Pablo Bengoechea|Bengoechea]] y [[Daniel Fonseca|Fonseca]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2002|Primer fase]] | 26° || 3 || 0 || 2 || 1 || 4 || 5 || [[Darío Rodríguez|Rodríguez]], [[Richard Morales|Morales]], [[Diego Forlán|Forlán]] y [[Álvaro Recoba|Recoba]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] | colspan="9" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Cuartu llugar]] | 4° || 7 || 3 || 2 || 2 || 11 || 8 || '''[[Diego Forlán]]: 5''' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|BRA}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Octavos de Final]] || 12° || 4 || 2 || 0 || 2 || 4 || 6 || [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]: 2 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Rusia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] | [[Uruguái na Copa Mundial de Fútbol de 2018|Cuartos de final] || - || 3 || 3 || 0 || 0 || 5 || 0 || [[Luis Alberto Suárez|Luis Suárez]]: 2 |- align=center bgcolor=#7FBBFF |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Qatar}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] | colspan="9" align="center"|''Por Apostase'' |- align=center bgcolor=#7FBBFF |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Estaos Xuníos}} {{bandera|Méxicu}} {{bandera|Canadá}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2026|2026]] | colspan="9" align="center"|''Por Apostase'' |- align=center bgcolor=silver ! [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total]] !! 13/23 !! 9° !! 54 !! 23 !! 12 !! 19 !! 85 !! 71 !! [[Óscar Míguez]]: 8 |} === [[Copa América]] === {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:black;" !width="221"| Añu !width="116"| Ronda !width="66"| Posición !width="34"| PX !width="34"| PG !width="34"| PE !width="34"| PP !width="34"| GF !width="34"| GC !width="190"| Goliador |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1916|Arxentina 1916]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|6}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Isabelín Gradín]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1917|Uruguái 1917]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 3 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|0}} | [[Ángel Romanu]]: 4 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1919|Brasil 1919]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|7}} | {{Ordenarnum|4}} | [[Carlos Scarone]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1920|Chile 1920]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|2}} | Pérez y [[Ángel Romanu|Romanu]]: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1921|Arxentina 1921]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 3 | 1 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|3}} | {{Ordenarnum|4}} | [[Ángel Romanu]]: 2 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1922|Brasil 1922]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 4 | 2 | 1 | 1 | {{Ordenarnum|3}} | {{Ordenarnum|1}} | |- align=center bgcolor=gold ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1923|Uruguái 1923]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 3 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|6}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Pedro Petrone]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! style="border: 3px solid red"|{{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1924|Uruguái 1924]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 2 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|8}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Pedro Petrone]]: 4 |- ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1925|Arxentina 1925]] | colspan="10" rowspan="1" align="center" |''Nun participó'' |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1926|Chile 1926]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 4 | 4 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|17}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Héctor Castro|Capo]] y [[Héctor Scarone|Scarone]]: 6 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1927|Perú 1927]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 3 | 2 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Roberto Figueroa (futbolista uruguayu)a|Figueroa]], [[Pedro Petrone|Petrone]] y [[Héctor Scarone|Scarone]]: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1929|Arxentina 1929]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 3 | 1 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|6}} | [[Lorenzo Fernández]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1935|Perú 1935]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 3 | 3 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|6}} | {{Ordenarnum|1}} | Ciocca: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1937|Arxentina 1937]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 5 | 2 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|14}} | [[Severino Varela]]: 5 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1939|Perú 1939]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 4 | 3 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|13}} | {{Ordenarnum|5}} | [[Severino Varela]]: 5 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1941|Chile 1941]] | Lliga | {{Ordenarnum|2}}° | 4 | 3 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|10}} | {{Ordenarnum|1}} | Rivero: 3 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1942|Uruguái 1942]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 6 | 6 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|21}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Roberto Porta|Porta]] y [[Severino Varela|Varela]]: 5 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1945|Chile 1945]] | Lliga | {{Ordenarnum|4}}° | 6 | 3 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|14}} | {{Ordenarnum|6}} | [[Atilio García]]: 5 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1946|Arxentina 1946]] | Lliga | {{Ordenarnum|4}}° | 5 | 2 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|9}} | Medina: 7 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Ecuador|1900}} [[Campeonatu Suramericanu 1947|Ecuador 1947]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 7 | 5 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|21}} | {{Ordenarnum|8}} | Falero: 8 |- ! {{bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1949|Brasil 1949]] | Lliga | {{Ordenarnum|6}}° | 7 | 2 | 1 | 4 | {{Ordenarnum|14}} | {{Ordenarnum|20}} | Capo: 4 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Perú}} [[Campeonatu Suramericanu 1953|Perú 1953]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 6 | 3 | 1 | 2 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|6}} | [[Osvaldo Balseiro]]: 4 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1955|Chile 1955]] | Lliga | {{Ordenarnum|4}}° | 5 | 2 | 1 | 2 | {{Ordenarnum|12}} | {{Ordenarnum|12}} | [[Julio Abbadie|Abbadie]], [[Óscar Míguez|Míguez]] y [[Américo Galván|Galván]]: 3 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1956|Uruguái 1956]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 5 | 4 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Guillermo Esguilada|Esguilada]] y [[Óscar Míguez|Míguez]]: 3 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Perú}} [[Campeonatu Suramericanu 1957|Perú 1957]] | Lliga | {{Ordenarnum|3}}° | 6 | 4 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|12}} | [[Javier Ambrois]]: 9 |- ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Arxentina)|Arxentina 1959]] | Lliga | {{Ordenarnum|6}}° | 6 | 2 | 0 | 4 | {{Ordenarnum|15}} | {{Ordenarnum|14}} | [[Héctor Demarco|Demarco]], [[José Sasía|Sasía]] y [[Vladas Douksas|Douksas]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Ecuador|1900}} [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|Ecuador 1959]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 4 | 3 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|13}} | {{Ordenarnum|1}} | [[Mario Ludovico Bergara|Mario Bergara]]: 4 |- ! {{bandera|Bolivia}} [[Campeonatu Suramericanu 1963|Bolivia 1963]] | colspan="10" rowspan="1" align="center" |''Nun participó'' |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1967|Uruguái 1967]] | Lliga | {{Ordenarnum|1}}° | 5 | 4 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|13}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Jorge Oyarbide]]: 4 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! [[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1975|1975]] | Cuartu Llugar | {{Ordenarnum|4}}° | 2 | 1 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|1}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Fernando Morica]]: 1 |- ! [[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1979|1979]] | Primer ronda | {{Ordenarnum|6}}° | 4 | 1 | 2 | 1 | {{Ordenarnum|5}} | {{Ordenarnum|5}} | [[Waldemar Victorino]]: 2 |- align=center bgcolor=gold ! [[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1983|1983]] | '''Campeón''' | {{Ordenarnum|1}}° | 8 | 5 | 3 | 0 | {{Ordenarnum|12}} | {{Ordenarnum|4}} | [[Carlos Alberto Aguilera|Carlos Aguilera]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Arxentina}} [[Copa América 1987|Arxentina 1987]] | '''Campeón''' | {{Ordenarnum|1}}° | 2 | 2 | 0 | 0 | {{Ordenarnum|2}} | {{Ordenarnum|0}} | [[Antonio Alzamendi|Alzamendi]] y [[Pablo Bengoechea|Bengoechea]]: 1 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Brasil|1968}} [[Copa América 1989|Brasil 1989]] | Subcampeón | {{Ordenarnum|2}}° | 7 | 4 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Rubén Sosa]]: 4 |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa América 1991|Chile 1991]] | Primer ronda | {{Ordenarnum|5}}° | 4 | 1 | 3 | 0 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Peter Méndez]]: 3 |- ! {{bandera|Ecuador|1900}} [[Copa América 1993|Ecuador 1993]] | Cuartos de Final | {{Ordenarnum|6}}° | 4 | 1 | 2 | 1 | {{Ordenarnum|5}} | {{Ordenarnum|5}} | [[Fernando Kanapkis|Kanapkis]] y [[Marcelo Saralegui|Saralegui]]: 2 |- align=center bgcolor=gold !style="border: 3px solid red"| {{bandera|Uruguái}} [[Copa América 1995|Uruguái 1995]] | '''Campeón''' | {{Ordenarnum|1}}° | 6 | 4 | 2 | 0 | {{Ordenarnum|11}} | {{Ordenarnum|4}} |[[Marcelo Otero]]: 3 |- ! {{bandera|Bolivia}} [[Copa América 1997|Bolivia 1997]] | Primer ronda | {{Ordenarnum|9}}° | 3 | 1 | 0 | 2 | {{Ordenarnum|2}} | {{Ordenarnum|2}} | [[Álvaro Recoba|Recoba]] y [[Marcelo Saralegui|Saralegui]]: 1 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Paraguái|1990}} [[Copa América 1999|Paraguái 1999]] | Subcampeón | {{Ordenarnum|2}}° | 6 | 1 | 2 | 3 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|9}} | [[Marcelo Zalayeta]]: 3 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Colombia}} [[Copa América 2001|Colombia 2001]] | Cuartu Llugar | {{Ordenarnum|4}}° | 6 | 2 | 2 | 2 | {{Ordenarnum|7}} | {{Ordenarnum|7}} | 7 xugadores: 1 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Perú}} [[Copa América 2004|Perú 2004]] | Tercer Llugar | {{Ordenarnum|3}}° | 6 | 3 | 2 | 1 | {{Ordenarnum|12}} | {{Ordenarnum|10}} | [[Carlos Bonu]]: 3 |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Venezuela}} [[Copa América 2007|Venezuela 2007]] | Cuartu Llugar | {{Ordenarnum|4}}° | 6 | 2 | 2 | 2 | {{Ordenarnum|8}} | {{Ordenarnum|9}} | [[Diego Forlán]]: 3 |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Arxentina}} [[Copa América 2011|Arxentina 2011]] | '''[[Uruguái na Copa América 2011|Campeón]]''' | {{Ordenarnum|1}}° | 6 | 3 | 3 | 0 | {{Ordenarnum|9}} | {{Ordenarnum|3}} | [[Luis Suárez (futbolista)|Luis Suárez]]: 4 |- ! {{bandera|Chile}} [[Copa América 2015|Chile 2015]] | [[Uruguái na Copa América 2015|Cuartos de Final]] |7ᵘ |4 |1 |1 |2 |2 |3 |[[Cristian Rodríguez|Rodríguez]] y [[José María Giménez|Giménez]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa América 2016|Estaos Xuníos 2016]] | [[Uruguái na Copa América Centenariu|Primer ronda]] |11ᵘ |3 |1 |0 |2 |4 |4 | [[Diego Godín|Godín]], [[Abel Hernández (futbolista)|A. Hernández]] y [[Mathías Corujo|Corujo]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa América 2019|Brasil 2019]] | ''(A apostase)'' | | | | | | | | |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Ecuador}} [[Copa América 2023|Ecuador 2023]] | ''(A apostase)'' | | | | | | | | |- class="sortbottom" align=center bgcolor=#f9f9f9 !'''[[Copa América#Tabla histórica|Total]]''' ! ! '''1°''' ! '''197''' ! '''108''' ! '''34''' ! '''55''' ! '''399''' ! '''217''' ! '''[[Severino Varela]]: 15''' |} === [[Copa FIFA Confederación]] === {| align=border border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:black;" !width="221"| Añu !width="116"| Ronda !width="66"| Posición !width="34"| PX !width="34"| PG !width="34"| PE !width="34"| PP !width="34"| GF !width="34"| GC !width="150"| Goliador |- ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1992|Arabia Saudita 1992]] |colspan=9 rowspan=2|''Nun se clasificó'' |- ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1995|Arabia Saudita 1995]] |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|Arabia Saudita 1997]] |Cuartu Llugar||4ᵘ | 5 || 3 || 0 || 2 || 8 || 6 || [[Nicolás Olivera|Olivera]] y [[Darío Silva|Silva]]: 2 |- ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|Méxicu 1999]] |colspan=9 rowspan=5|''Nun se clasificó'' |- ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|Corea y Xapón 2001]] |- ! {{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|Francia 2003]] |- ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|Alemaña 2005]] |- ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|Sudáfrica 2009]] |- align=center bgcolor=#87CEFA ! {{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|Brasil 2013]] | Cuartu Llugar||4ᵘ | 5 || 2 || 1 || 2 || 14 || 7 || [[Abel Hernández (futbolista)|Abel Hernández]]: 4 |- ! {{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|Rusia 2017]] |colspan=9 rowspan=1|''Nun se clasificó'' |- ! {{Bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|2021]] |colspan=9 rowspan=1|''Por apostase'' |- |- class="sortbottom" align=center bgcolor=#f9f9f9 !'''Total''' !'''2/11''' ! '''10°''' ! '''10''' ! '''5''' ! '''1''' ! '''4''' ! '''22''' ! '''13''' ! '''[[Abel Hernández (futbolista)|Abel Hernández]]: 4''' |} ==== Resultaos per competencia ==== * Actualizáu al postreru partíu: [[Seleición de fútbol de Rusia|Rusia]] 0-3 '''Uruguái''', el 25 de xunu de 2018. {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=50% |- align=center bgcolor=#5895C9 style="color:Black;" !width=32% |Competencia !width=8% | PX !width=8% | PG !width=8% | PE !width=8% | PP !width=8% | GF !width=8% | GC !width=8% | Dif !width=12% | Efe |-align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa Mundial de Fútbol]]||54||23||12||19||85||71||+14||50% |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]||10||9||1||0||32||7||+25||93,33% |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]]||10||5||1||4||22||13||+9||53,33% |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|[[Copa América]]||197||108||34||55||399||217||+182||60,57% |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|[[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol Eliminatoriu Copa del Mundu]]||154||69||42||43||218||164||+54||53,90% |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|Amistosos<ref group="nota">Inclúi torneos amistosos.</ref>||471||180||124||167||661||636||+25||46,99% |- align=center bgcolor=#66A0CF !align=center|TOTAL!!896!!394!!214!!287!!1417!!1109!!+308!!51,93% |} <br /> === Finales apostaes === La presente llista inclúi solu partíos finales xugaos por torneos mundiales, intercontinentales, y continentales oficiales a nivel de Seleiciones absolutes. Esclúyense los torneos onde nun s'apostó una final, como'l casu de la mayoría de los Campeonatos Suramericanos o Campeonatos Panamericanos de Fútbol, que xugábense sol sistema de liguilla d'enfrentamientos de toos contra toos nuna o dos ruedes. Esti sistema camudó en 1975, y a partir d'esa edición de la [[Copa América]] hasta la de 1987 xugóse una final pa definir al campeón de la mesma. En 1989 y 1991 xugar a partir de grupos, y los dos primeros clasificaos de cada grupu xugaron una liguilla final toos contra toos pa decidir al campeón, pero ensin la disputa d'un partíu final. A partir de la edición de 1993 el sistema volvió camudar, y los clasificaos de cada grupu xueguen cuartos de final, semifinales y un partíu final pa definir al campeón del continente. Sí se tienen en cuenta los partíos desempates de Campeonatos Suramericanos, onde se debió definir al campeón nuna final. Inclúyense les finales olímpiques apostaes por seleiciones absolutes (dende la primera olimpiada hasta la edición de 1948 inclusive). * 1919: Partíu desempate de la Copa América 1919 (final): '''Brasil 1''' - Uruguái 0 * 1924: Final de los Xuegos Olímpicos de 1924: '''Uruguái 3''' - Suiza 0 * 1928: Final de los Xuegos Olímpicos de 1928: '''Uruguái 2''' - Arxentina 1 * 1930: Final de la Copa Mundial de Fútbol 1930: '''Uruguái 4''' - Arxentina 2 * 1950: Final de la Copa Mundial de Fútbol 1950: Brasil 1 - '''Uruguái 2''' * 1983: Final de la Copa América de 1983: '''Uruguái 2''' - Brasil 0 (ida) y Brasil 1 - Uruguái 1 (vuelta) * 1985: Final de la Copa Artemio Franchi 1985: '''Francia 2''' - Uruguái 0 * 1987: Final de la Copa América de 1987: '''Uruguái 1''' - Chile 0 * 1995: Final de la Copa América de 1995: '''Uruguái 1''' - Brasil 1 (Uruguái gana 5 a 3 por penales) * 1999: Final de la Copa América de 1999: Uruguái 0 - '''Brasil 3''' * 2011: Final de la Copa América de 2011: '''Uruguái 3''' - Paraguái 0 * '''Uruguái participó en 11 finales direutes en torneos oficiales, ganando 8 y perdiendo 3.''' == Palmarés == === Torneos oficiales === ==== Seleición mayor ==== {| cellspacing="0" style="background: white; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=95% |- bgcolor=#318CE7 style="color:black;" !width=20%|Competición !width=22%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=22%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=22%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] !width=10%|Categoría |-bgcolor=#e0ECF8 !align=left|'''[[Copa Mundial de Fútbol]]''' |align=center|'''2''' ([[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]]) |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#D0e7FF !align=left|'''[[Copa América]]''' |align=center|'''15''' ([[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]], [[Campeonatu Suramericanu 1917|1917]], [[Campeonatu Suramericanu 1920|1920]], [[Campeonatu Suramericanu 1923|1923]], [[Campeonatu Suramericanu 1924|1924]], [[Campeonatu Suramericanu 1926|1926]], [[Campeonatu Suramericanu 1935|1935]], [[Campeonatu Suramericanu 1942|1942]], [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]], [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|1959]], [[Campeonatu Suramericanu 1967|1967]], [[Copa América 1983|1983]], [[Copa América 1987|1987]], [[Copa América 1995|1995]] y [[Copa América 2011|2011]]) |align=center|6 ([[Campeonatu Suramericanu 1919|1919]], [[Campeonatu Suramericanu 1927|1927]], [[Campeonatu Suramericanu 1939|1939]], [[Campeonatu Suramericanu 1941|1941]], [[Copa América 1989|1989]] y [[Copa América 1999|1999]]) |align=center|9 ([[1921]], [[1922]], [[1929]], [[1937]], [[1947]], [[1953]], [[1957]], [[1975]] y [[2004]]) |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#e0ECF8 !align=left|'''Tornéu Olímpicu de Fútbol''' |align=center|'''2''' ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|1924]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|1928]]) |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#D0e7FF !align=left|'''[[Copa Artemio Franchi]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Copa Artemio Franchi 1985|1985]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |- bgcolor=#e0ECF8 !align=left|'''[[Copa FIFA Confederación|Copa Confederaciones]]''' |align=center|— |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol d'Uruguái|Absoluta]] |} ==== Seleición olímpica ==== {| cellspacing="0" style="background: #e6EEE6; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=95% |- bgcolor=#318CE7 style="color: black;" !width=20%|Competición !width=22%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|17px]] !width=10%|Categoría |-bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]''' |align=center|— |align=center|— |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-23 d'Uruguái|Sub-23]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Preolímpicu Suramericanu Sub 23|Tornéu Preolímpicu]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1976|1976]]) |align=center|3 ([[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1968|1968]], [[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1992|1992]] y [[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1996|1996]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-23 d'Uruguái|Sub-23]] |} ==== Seleiciones xuveniles ==== {| cellspacing="0" style="background: #e6EEE6; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=95% |- bgcolor=#318CE7 style="color:black;" !width=20%|Competición !width=22%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|17px]] !width=22%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|17px]] !width=10%|Categoría |-bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Fútbol nos Xuegos Panamericanos|Xuegos Panamericanos]]''' |align=center|'''2''' ([[Fútbol nos Xuegos Panamericanos de Caracas 1983|1983]] y [[Tornéu masculín de fútbol de los Xuegos Panamericanos de 2015|2015]]) |align=center|— |align=center|1 ([[Fútbol_en_los Xuegos Panamericanos_de_2011|2011]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-22 d'Uruguái|Sub 22]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Fútbol nos Xuegos Suramericanos|Xuegos Suramericanos]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Fútbol nos Xuegos Suramericanos de 2018|2018]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|Sub-20]] |- bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Copa Mundial Sub-20]]''' |align=center|— |align=center|2 ([[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1997|1997]] y [[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 2013|2013]]) |align=center|1 ([[Copa Mundial de Fútbol Xuvenil de 1979|1979]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|Sub-20]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Copa Mundial Sub-17]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2011|2011]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái|Sub-17]] |- bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Campeonatu Suramericanu Sub-20]]''' |align=center|'''8''' ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1954|1954]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1958|1958]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1964|1964]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1975|1975]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1977|1977]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1979|1979]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1981|1981]] y [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-20 de 2017|2017]]) |align=center|6 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1971|1971]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1974|1974]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1983|1983]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1992|1992]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1999|1999]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2011|2011]]) |align=center|5 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1991|1991]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2007|2007]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2009|2009]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2013|2013]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 2015|2015]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái|Sub-20]] |- bgcolor=#D0e7FF |'''[[Campeonatu Suramericanu Sub-17]]''' |align=center|— |align=center|3 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 1991|1991]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2005|2005]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2011|2011]]) |align=center|3 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 1995|1995]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 1999|1997]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2009|2009]]) |align=center|[[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái|Sub-17]] |- bgcolor=#e0ECF8 |'''[[Campeonatu Suramericanu Sub-15]]''' |align=center|— |align=center|1 ([[Campeonatu Suramericanu Sub-15 de 2007|2007]] y [[Campeonatu Suramericanu Sub-15 de 2015|2015]]) |align=center|— |align=center|[[Seleición de fútbol sub-15 d'Uruguái|Sub-15]] |} === Torneos amistosos === ==== Seleición mayor ==== * '''[[Copa Lipton]] (11)''': 1905, 1910, 1911, 1912, 1919, 1922, 1923, 1924, 1927, 1929 y 1973 * '''[[Copa Honor Arxentino|Copa Premiu Honor Arxentino]] (3)''': 1908, 1910 y 1912 * '''[[Copa Honor Uruguayo|Copa Premiu Honor Uruguayo]] (8)''': 1911, 1912, 1913, 1914, 1918, 1919,1920 y 1922 * '''[[Copa Newton]] (10)''': 1912, 1913, 1915, 1917, 1919, 1920, 1922, 1929, 1930 y 1968 * '''[[Copa Asociación Arxentina]] (11)''': 1912, 1913, 1916, 1917, 1918, 1929, 1937, 1938, 1941, 1944 y 1947<ref>[http://www.rsssf.com/sacups/asoargcup.html] [[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|RSSSF]] - Copa Asociación Arxentina</ref> * '''[[Copa Círculu de la Prensa]]''': 1919<ref>[http://www.rsssf.com/tablesp/prensa.html] [[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|RSSSF]] - Copa Círculu de la Prensa</ref> * '''Copa Ministru de Rellaciones Esteriores''': 1923 * '''Copa Confraternidad Rioplatense''': 1924 * '''Copa Héctor Gómez (2)''': 1936 y 1940 * '''[[Copa Rio Branco]] (4)''': 1940, 1946, 1948 y 1967<ref group="nota">Títulu compartíu con Brasil</ref> * '''[[Copa Juan Pinto Durán]] (6)''': 1963, 1965, 1975, 1977, 1981, 1988 * ''' Copa [[José Gervasio Artigas|José G. Artigas]] (6)''': 1965, 1966, 1975,<ref group="nota">Títulu compartíu con Paraguái</ref> 1977, 1983 y 1985<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesa/artigas.html |títulu=Copa Artigas|autor=José Luis Pierrend |editor=[[RSSSF]]|fecha=30 de setiembre de 1998|fechaaccesu=26 de mayu de 2010}}</ref> * '''[[Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] (1)''': 1980-81 (Tornéu oficial) * '''[[Copa Nehru]]''': [[Copa Nehru 1982|1982]] * '''Copa William Poole:''': 1984 * '''[[Copa Miami]] (2)''': 1986 y 1990 * '''Copa M.O.F.P ''': 1988 * '''Copa Parra del Riego''': 1994 * '''Copa L'Inca''': 1995 * '''Copa Phillips''': 2002 * '''Tiger Beer Challenge Trophy''': 2002 * '''Carlsberg Cup''': 2003 * '''Copa LG (2)''': 2003 y 2006 * '''Copa Bancu de la República''': 2010 * '''Copa Confraternidad Antel''': 2011 * '''[[Copa 100 Años del Bancu de Seguros del Estáu]]''': 2011 * '''Copa Montevideo Capital Iberoamericana de la Cultura''': 2013 * '''[[Copa Kirin]] (2):''' 2013 y 2014 * '''[[China Cup|Copa China]]''': [[China Cup 2018|2018]] ==== Seleiciones xuveniles ==== * '''Tornéu de Juniors Sub-18 de Cannes''' ([[Francia]]): 1979<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesc/cannes-o18.html |títulu= Tournoi Juniors U-18 de Cannes |editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Tornéu Internacional de Cancún Sub-17''' ([[Méxicu]]): 1995<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesc/cancun95.html|títulu= 1st International Tournament of Cancún (U-17)|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa Mercosur Sub-23''': 1996 * '''Copa Punta del Este Sub-20''': 1997<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesp/punta-esti97.html|títulu=Copa Punta del Este|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''80 aniversariu Diariu EL PAÍS Sub-17''': 1998<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablese/el-pais80.html |títulu=80th anniversary Diariu El País 1998 (U-17)|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa Neños de Maldonado Sub-20''': 2000<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesn/ninos-maldonado-o20-00.html |títulu= Copa Neños de Maldonado|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa Monterrey Sub-17''' ([[Méxicu]]): 2000<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesm/monterrey-o17-00.html |títulu=Copa Monterrey (U-17) 2000|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Copa João Havelange Sub-17''' ([[Brasil]]): 2001<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesh/havelange-o17.html|títulu=Copa João Havelange (U-17)|editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Tornéu 11 de Setiembre Sub-17''' ([[Italia]]): 2002<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesf/fisf-sep11-o17-02.html|títulu=U-17 International Soccer Tournament for September 11th – 2002 |editor=[[RSSSF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * '''Tornéu Amistosu Sub-20''': 2008<ref>{{cita web |url=http://www.terra.com.mx/articulo.aspx?articuloId=710008 |títulu= Seleición sub 20 d'Uruguái gana tornéu amistosu al ganar por 3-1 a EE.XX.|editor=Terra|fechaaccesu=26 de mayu de 2011}}</ref> * '''[[Mundialín Tahuichi “Paz y Unidá”]] Sub-15''' ([[Bolivia]]): 2009 * ''' Copa de Swon Sub-20''': 2011<ref>{{cita web |url=http://www.teledoce.com/noticias/archivu/16036_Seleccion-sub-20-campeona-del tornéu-de-Swon |títulu=Seleición sub 20 campeona del tornéu de Swon |fechaaccesu=13 d'agostu de 2013 |fecha=10 de mayu de 2011 |editorial=Teledoce }}</ref> == Ver tamién == {{llista de columnes|2| * [[Asociación Uruguaya de Fútbol]] * [[Partíos de la seleición de fútbol d'Uruguái]] * [[Clásicu del Río de la Plata]] * [[Primer victoria de la seleición de fútbol d'Uruguái]] * [[Maracanazo]] * [[Seleición de fútbol sub-15 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-17 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-18 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-20 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-22 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sub-23 d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol playa d'Uruguái]] * [[Seleición de fútbol sala d'Uruguái]] }} == Notes == {{llistaref|group=nota|2}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.auf.org.uy/Portal/SELECTIONS_MENS/1/ Sitiu web oficial] * [http://www.auf.org.uy/ Sitio web AUF] * {{Facebook|AUFOficial|Seleición d'Uruguái}} * {{Twitter|Uruguái|Seleición d'Uruguái}} * Perfil oficial de [http://www.conmebol.com/federaciones/asociacion-uruguaya-de-futbol Uruguái] en [[Conmebol|Conmebol.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=uru/index.html Uruguái] en [[FIFA.com]] {{commonscat|Uruguái national football team|preposición=sobre la}} {{wikinoticias|Categoría:Seleición de fútbol d'Uruguái|preposición=con la}} {{Socesión | títulu = [[Copa Mundial de Fútbol|Campeona de la Copa Mundial de Fútbol]] | periodu = [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|Uruguái 1930]]<br />[[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Brasil 1950]] | predecesor = Nengunu<br />[[Ficheru:Flag of Italy (1861-1946).svg|cantu|20px]] {{sel|Italia}} | socesor = [[Ficheru:Flag of Italy (1861-1946).svg|cantu|20px]] {{sel|Italia}}<br />{{selb|GER|Alemaña Federal}} | títulu3 = [[Xuegos Olímpicos|Campeones Olímpicos]] | periodu3 = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]]<br />[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | predecesor3 = {{selb|BEL}}<br />{{selb|URU}} | socesor3 = {{selb|URU}}<br />{{selb|ITA|variante=1861}} | títulu2 = [[Copa América|Campeón d'América]] | periodu2 = [[Campeonatu Suramericanu 1916|Arxentina 1916]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1917|Uruguái 1917]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1920|Chile 1920]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1923|Uruguái 1923]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1924|Uruguái 1924]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1926|Chile 1926]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1935|Perú 1935]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1942|Uruguái 1942]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1956|Uruguái 1956]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|Ecuador 1959]]<br />[[Campeonatu Suramericanu 1967|Uruguái 1967]]<br />[[Copa América 1983|1983]]<br />[[Copa América 1987|Arxentina 1987]]<br />[[Copa América 1995|Uruguái 1995]]<br />[[Copa América 2011|Arxentina 2011]] | predecesor2 = Nengunu<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|BOL}}<br />{{selb|PAR}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|BRA}} | socesor2 = {{selb|URU}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|ARG}}<br />{{selb|BOL}}<br />{{selb|PER}}<br />{{selb|URU}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|BRA}}<br />{{selb|CHI}} | títulu4 = [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales|Campeón de la Copa d'Oru de Campeones Mundiales]] | periodu4 = [[Copa d'Oru de Campeones Mundiales|Uruguái 1980-81]] | predecesor4 = Nengunu | socesor4 = Nengunu }} {{Tradubot|Selección de fútbol de Uruguay}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleiciones de fútbol d'Uruguái]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] g3bki6eu1sxoi5cpgsspdedylo2epju 0 139786 3699511 3493992 2022-07-25T08:19:07Z XabatuBot 43102 iguo tesut: casa d'enfotos => casa d'empeños wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Richard Benjamin Harrison''' {{nym}}<ref>{{cita web|url=http://www.t13.cl/noticia/tendencias/espectaculos/muerre-richard-harrison-figura-del-reconocíu-programa-television-preciu-historia|obra=[[Teletrece|T13.cl]]|títulu=Muerre Richard Harrison, figura del reconocíu programa de televisión "El preciu de la hestoria"|fecha=25 de xunu de 2018|fechaaccesu=25 de xunu de 2018}}</ref>, tamién conocíu como '''Old Man''', '''El vieyu''' y '''El evaluador''', foi un [[empresariu]] d'[[Estaos Xuníos]], copropietariu xuntu col so fíu [[Rick Harrison]] de la [[Casa d'empeños|tienda d'enfotu]] familiar ''Gold & Silver Pawn Shop,'' que fundó en 1989. Casóse con Joanne Rhue (1953-2016) y fueron padres de cuatro fíos: Sherry, Joe, [[Rick Harrison|Richard Kevin]] y Chris Harrison. Richard yera conocíu pol so llamatu "El vieyu", que lo ganó a los 38 años, y yera el celebru de la tienda d'enfotu. Dempués de retirase de l'[[Armada de los Estaos Xuníos|Armada]] y de sufrir perdes nel mercáu inmobiliariu, camudar a Las Vegas en 1982.<ref name="Gold & Silver Official Site">{{Cita web|autor=gspawn.com|títulu=The appraiser Profile|url=http://gspawn.com/the-old-man-the-appraiser/|editorial=Gold & Silver Official Site|fecha=|fechaaccesu=}}</ref> Dar a conocer nel programa ''[[Pawn Stars]]'', presentáu pola canal [[History Channel]]. Aquexáu de [[enfermedá de Parkinson|Parkinson]], finó'l [[25 de xunu]] de [[2018]] a los 77 años.<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=El País|títulu=Muerre Rick ‘el vieyu’, del reality ‘La casa d'empeños’|url=https://elpais.com/cultura/2018/06/25/television/1529938035_379098.html|fecha=2018-06-26|fechaaccesu=2018-06-28|periódicu=El País|ubicación=Madrid|páxina=}}</ref> == Televisión == * [[2005]], ''[[Los restauradores]]'' * [[2009]]-[[2019]], ''[[Pawn Stars]]'' == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Richard Benjamin Harrison|Richard Benjamin Harrison}} {{NF|1941|2018|Harrison, Richard}} {{Tradubot|Richard Benjamin Harrison}} [[Categoría:Empresarios y empresaries d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Virxinia]] [[Categoría:Persones finaes por párkinson]] [[Categoría:Marineros y marineres d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 2j8skxore9l1a7cc3hlah256kqlpmdl 3699514 3699511 2022-07-25T08:19:30Z XabatuBot 43102 iguo testu: tienda d'enfotu => tienda d'empeños wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Richard Benjamin Harrison''' {{nym}}<ref>{{cita web|url=http://www.t13.cl/noticia/tendencias/espectaculos/muerre-richard-harrison-figura-del-reconocíu-programa-television-preciu-historia|obra=[[Teletrece|T13.cl]]|títulu=Muerre Richard Harrison, figura del reconocíu programa de televisión "El preciu de la hestoria"|fecha=25 de xunu de 2018|fechaaccesu=25 de xunu de 2018}}</ref>, tamién conocíu como '''Old Man''', '''El vieyu''' y '''El evaluador''', foi un [[empresariu]] d'[[Estaos Xuníos]], copropietariu xuntu col so fíu [[Rick Harrison]] de la [[Casa d'empeños|tienda d'empeños]] familiar ''Gold & Silver Pawn Shop,'' que fundó en 1989. Casóse con Joanne Rhue (1953-2016) y fueron padres de cuatro fíos: Sherry, Joe, [[Rick Harrison|Richard Kevin]] y Chris Harrison. Richard yera conocíu pol so llamatu "El vieyu", que lo ganó a los 38 años, y yera el celebru de la tienda d'empeños. Dempués de retirase de l'[[Armada de los Estaos Xuníos|Armada]] y de sufrir perdes nel mercáu inmobiliariu, camudar a Las Vegas en 1982.<ref name="Gold & Silver Official Site">{{Cita web|autor=gspawn.com|títulu=The appraiser Profile|url=http://gspawn.com/the-old-man-the-appraiser/|editorial=Gold & Silver Official Site|fecha=|fechaaccesu=}}</ref> Dar a conocer nel programa ''[[Pawn Stars]]'', presentáu pola canal [[History Channel]]. Aquexáu de [[enfermedá de Parkinson|Parkinson]], finó'l [[25 de xunu]] de [[2018]] a los 77 años.<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=El País|títulu=Muerre Rick ‘el vieyu’, del reality ‘La casa d'empeños’|url=https://elpais.com/cultura/2018/06/25/television/1529938035_379098.html|fecha=2018-06-26|fechaaccesu=2018-06-28|periódicu=El País|ubicación=Madrid|páxina=}}</ref> == Televisión == * [[2005]], ''[[Los restauradores]]'' * [[2009]]-[[2019]], ''[[Pawn Stars]]'' == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Richard Benjamin Harrison|Richard Benjamin Harrison}} {{NF|1941|2018|Harrison, Richard}} {{Tradubot|Richard Benjamin Harrison}} [[Categoría:Empresarios y empresaries d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Virxinia]] [[Categoría:Persones finaes por párkinson]] [[Categoría:Marineros y marineres d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] nwam8a8b16g1a3mnu4goox1xepjrfmv 0 140136 3699485 3620605 2022-07-25T08:08:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{competición deportiva}} La '''USL W-League''' foi'l segundu nivel en competición de fútbol femenino nel [[sistema de lligues de fútbol de los Estaos Xuníos]],la lliga foi estinguida nel [[2015]]. El W-League caltién la carauterística de delles competencies estauxunidenses consistente en ser una lliga zarrada: namái participen clubes que paguen pa entrar na lliga. Nun hai sistema de relegación-promoción y los 29 equipos (22 estauxunidenses y 7 canadienses) son partíos en 3 conferencies (este, Central, Oeste). La temporada acabar por eliminatories (playoffs n'inglés). La gran mayoría de los xugadores vienen d'Estaos Xuníos y Canadá, pero otres vienen d'Europa, d'América del Sur, d'Australia, de Nueva Zelanda y de Xapón. La W-League ye reconocida anguaño por ser considerada un "trampolín" por que les futures xugadores sían reconocíes mundialmente, amás de da-yos la oportunidá a moces universitaries por que puedan desempeñase xunto a xugadores profesionales ensin que tengan qu'abandonar los sos estudios. La W-League ye alministrada pola United Soccer Leagues (USL), que tamién tien al so cargu l'alministración de les distintes divisiones del fútbol masculino (sacante la [[Major League Soccer]] y la United States Adult Soccer Association). W-League entretien una collaboración estrecha con USL tocantes a la formación de les moces chiques: el Super Y-League (chiques U-13, U-14, U-15, U-16 y U-17) y el Super League-20 (chiques U18, U19 y U20). Esta estructura piramidal dexa'l siguimientu d'un programa de desenvolvimientu continuu de los xugadores, dende'l so principiu en Super Y-League, depués escontra Super-20, hasta W-League. Enforma equipu W-League inscribe en Super Y-League y Super League-20 los equipos de reserva. == Historia == La temporada inaugural de la W-League foi en [[1995]]. Orixinalmente foi llamada como la '''United States Interregional Women's League''' (Lliga Interregional Femenina de los [[Estaos Xuníos]]), pa depués renombrarse col nome que lleva anguaño. Anque nos sos entamos delles franquicies taben malapenes percima del nivel [[Afición|amateur]], la lliga dio-y la oportunidá a munches xugadores profesionales p'amosar les sos dotes futbolísticos. Con xugadores profesionales alzando'l nivel de xuegu, la lliga tuvo un debú bien convincente. Dende [[1995]] hasta la temporada [[1997]], la lliga tenía un formatu únicu (tolos equipos na mesma división). Antes del entamu de la temporada [[1998]], anuncióse que la lliga convertir nun campeonatu de 2 divisiones, llamándose la primera '''W-1''' y la segunda, '''W-2'''. El cambéu fixo efectivu na temporada [[2001]]. Sicasí, la lliga volvió al actual formatu na temporada [[2002]]. Nel momentu de la temporada 2010, el campeonatu femenín cunta 29 equipos, partíos en 3 conferencies, ente les que tán siete formaciones canadienses. La temporada en W-League ye bien curtia: empieza en mayu colos campos de entrainement pretemporada y acábase a finales de xunetu / per principiu d'agostu nel momentu d'una fin de selmana onde son entamaos les semifinales y los finales del campeonatu. Amás, esta temporada curtia completa mientres branu la esperiencia estauxunidense de los xugadores de [[National Collegiate Athletic Association]] NCAA [http://www.ncaa.com/sports/w-soccer/ncaa-w-soccer-body.htm], según los programes de los equipos universitarios canadienses (CIS-SIC) http://francais.cis-sic.ca/sports/wsoc/index Soccer féminin . Les 2 asociaciones (NCAA y CIS-SIC) tando n'escala escolar. Más de la temporada curtio y branizo de W-League ufierta la posibilidá pa xugadores d'otros países de venir pa xugar dellos meses a los Estaos Xuníos y a Canadá. == Equipos de la W-League (2010) == [[Ficheru:North America W-League Map 2009.png|thumb|right|Los Estaos de los EE. UU con equipos de Lliga de w son destacaos en Provincies coloraes, canadienses con equipos de Lliga de w tán nel colloráu escuru]] Cada equipu xuega 12 o 14 partíos mientres la temporada regular, dientro de la so división, o de la so conferencia pa los equipos de la Conferencia oeste. Los xugadores xueguen por permediu dos partíos cada selmana, veces tres partíos. Ye una temporada bien estruyida sobre'l mayu, el xunu y xunetu. El campeón de la lliga ye coronáu nel momentu d'un tornéu de campeonatu apreciáu a finales de xunetu y principios d'agostu, y nos cualos participen cuatro equipos: * El campeón de la temporada regular (meyor ficha de los trés conferencies), * L'equipu campeona de caúna de les conferencies, determinada por un minitorneo en cada conferencia. Esti tornéu entiende dos semifinales, final y un partíu pal tercer plaza. * ''En '''negrina''' les actuales campeones'' === Conferencia esta División nordés ==== *[[NJ-LUSU Parma|NJ Rangers]] [[Ficheru:Flag of New Jersey.svg|20px]] [[Nueva Jersey|NJ]] * North Jersey Valkyries [[Ficheru:Flag of New Jersey.svg|20px]] [[Nueva Jersey|NJ]] * Hudson Valley Quickstrike Lady Blues[[Ficheru:Flag of New York.svg|20px]] [[New York|NY]] * Long Island Rough Riders [[Ficheru:Flag of New York.svg|20px]] [[New York|NY]] * New Jersey Wildcats [[Ficheru:Flag of New Jersey.svg|20px]] [[Nueva Jersey|NJ]] * New York Magic [[Ficheru:Flag of New York.svg|20px]] [[New York|NY]] * Washington Freedom Futures [[Ficheru:Flag of the District of Columbia.svg|border|20px]] [[Washington D. C.|DC]] ==== División Atlántica ==== * Atlanta Silverbacks Women [[Ficheru:Flag of Georgia (U.S. state).svg|20px]] [[Georgia (Estaos Xuníos d'América)|GA]] * Charlotte Lady Eagles [[Ficheru:Flag of North Carolina.svg|20px]] [[Carolina del Norte|NC]] * Hampton Roads Piranhas [[Ficheru:Flag of Virxinia.svg|20px]] [[Virxinia|VA]] * Northern Virxinia Majestics [[Ficheru:Flag of Virxinia.svg|20px]] [[Virxinia|VA]] * Tampa Bay Hellenic [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Florida|FL]] === Conferencia Central === ==== División Mediu-Oeste ==== * Chicago Red Eleven [[Ficheru:Flag of Illinois.svg|border|20px]] [[Illinois|IL]] * Cleveland Internationals Women [[Ficheru:Flag of Ohio.svg|20px]] [[Ohio|OH]] * Kalamazoo Outrage [[Ficheru:Flag of Michigan.svg|20px]] [[Michigan|MI]] * London Gryphons [[Ficheru:Flag of Ontario.svg|20px]] [[Ontario|ON]][[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * '''Buffalo Flax''' [[Ficheru:Flag of New York.svg|20px]] [[New York|NY]] ==== División de los Grandes Llagos ==== * Hamilton Avalanche [[Ficheru:Flag of Ontario.svg|20px]] [[Ontario|ON]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * Comètes de Laval [[Ficheru:Flag of Quebec.svg|20px]] [[Quebec|QC]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * Ottawa Fury Women [[Ficheru:Flag of Ontario.svg|20px]] [[Ontario|ON]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * Rochester Ravens [[Ficheru:Flag of New York.svg|20px]] [[New York|NY]] * Toronto Lady Lynx [[Ficheru:Flag of Ontario.svg|20px]] [[Ontario|ON]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * Amiral SC de Quebec[[Ficheru:Flag of Quebec.svg|20px]] [[Quebec|QC]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] === Conferencia Oeste === * Coloráu Force [[Ficheru:Flag of Colorado.svg|20px]] [[Coloráu|CO]] * Santa Clarina Blue Heat [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[California|CA]] * Pali Blues [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[California|CA]] * Coloráu Rush [[Ficheru:Flag of Colorado.svg|20px]] [[Coloráu|CO]] * Seattle Sounders Women [[Ficheru:Flag of Washington.svg|20px]] [[Estáu de Washington|WA]] * Vancouver Whitecaps Women [[Ficheru:Flag of British Columbia.svg|20px]] [[Columbia Británica|BC]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] == Clubes apocayá almitíos == Pa la temporada 2010, 3 nuevos clubes d'espansión: Coloráu Rush, New Jersey Valkyries et New Jersey Rangers. == Miembros Antiguos == Munchos equipos de W-League sumieron nel cursu de los años. De primeres de la esistencia de la lliga: na intertemporada 1996-1997, dellos equipos del oeste del continente fuéronse W-League pa fundar otra lliga: Women's Premier Soccer League (WPSL). Dellos d'estos equipos femeninos taben descontentes decisiones de W-League d'esta dómina. El WPSL ye una lliga de clubes aficionaos http://www.wpsl.info/ . Depués nel cursu de los últimos años, él teníu ellí numberosos equipu W-League que tien cerrase por falta de recursos financieros fayadizos. La última crisis económica nos Estaos Xuníos fixo perder en W-League más de trece equipos estauxunidenses mientres la intertemporada 2009-2010. Dellos equipos tienen cerrase definitivamente pero dalgunos unes tienen reorientase les sos actividaes escontra un estatutu aficionáu y escontra costos menos elevaos de funcionamientu, esto xuntándose a ella De WPSL. * Arizona Heatwave [[Ficheru:Flag of Arizona.svg|20px]] [[Arizona|AZ]] * Asheville Splash [[Ficheru:Flag of North Carolina.svg|20px]] [[Carolina del Norte|NC]] * Boston Renegades [[Ficheru:Flag of Massachusetts.svg|border|20px]] [[Massachusetts|MA]] * Brandenton Athletics [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Florida|FL]] * Calgary Wildfire [[Ficheru:Flag of Alberta.svg|20px]] [[Alberta|AL]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * Carolina Dynamo [[Ficheru:Flag of North Carolina.svg|20px]] [[Carolina del Norte|NC]] * Carolina Railhawks [[Ficheru:Flag of North Carolina.svg|20px]] [[Carolina del Norte|NC]] * Cincinnati Ladyhawks [[Ficheru:Flag of Ohio.svg|20px]] [[Ohio|OH]] * Central Florida Krush [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Florida|FL]] * Chicago Cobras [[Ficheru:Flag of Illinois.svg|border|20px]] [[Illinois|IL]] * Cocoa Expos Women [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Florida|FL]] * Columbus Lady Shooting Stars [[Ficheru:Flag of Ohio.svg|20px]] [[Ohio|OH]] * Connecticut Passion [[Ficheru:Flag of Connecticut.svg|20px]] [[Connecticut|CT]] * Detroit Jaguars [[Ficheru:Flag of Michigan.svg|20px]] [[Michigan|MI]] * Edmonton Aviators Women [[Ficheru:Flag of Alberta.svg|20px]] [[Alberta|AL]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * FC Indiana [[Ficheru:Flag of Indiana.svg|20px]] [[Indiana|IN]] * Fort Collins Force [[Ficheru:Flag of Colorado.svg|20px]] [[Coloráu|CO]] * Fort Wayne Fever [[Ficheru:Flag of Indiana.svg|20px]] [[Indiana|IN]] * Fredericksburg Lady Gunners [[Ficheru:Flag of Virxinia.svg|20px]] [[Virxinia|VA]] * Indiana Blaze [[Ficheru:Flag of Indiana.svg|20px]] [[Indiana|IN]] * Michigan Hawks [[Ficheru:Flag of Michigan.svg|20px]] [[Michigan|MI]] * Minnesota Lightning [[Ficheru:Flag of Minnesota.svg|20px]] [[Minnesota|MN]] * Mile High Edge [[Ficheru:Flag of Colorado.svg|20px]] [[Coloráu|CO]] * Montreal Xtreme [[Ficheru:Flag of Quebec.svg|20px]] [[Quebec|QC]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * New Hampshire Lady Phantoms [[Ficheru:Flag of New Hampshire.svg|20px]] [[New Hampshire|NH]] * New Jersey Lady Stallions [[Ficheru:Flag of New Jersey.svg|20px]] [[Nueva Jersey|NJ]] * Northern Kentucky TC Stars [[Ficheru:Flag of Kentucky.svg|20px]] [[Kentucky|KY]] * Northern Virxinia Majestics [[Ficheru:Flag of Virxinia.svg|20px]] [[Virxinia|VA]] * Los Angeles Legends [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[California|CA]] * Jersey Sky Blue [[Ficheru:Flag of New Jersey.svg|20px]] [[Nueva Jersey|NJ]] * Rhode Island Lady Stingrays [[Ficheru:Flag of New Jersey.svg|20px]] [[Nueva Jersey|NJ]] * Richmond Kickers Destiny [[Ficheru:Flag of Virxinia.svg|20px]] [[Virxinia|VA]] * San Diego Sunwaves [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[California|CA]] * South Jersey Banshees [[Ficheru:Flag of New Jersey.svg|20px]] [[Nueva Jersey|NJ]] * St. Louis Archers [[Ficheru:Flag of Missouri.svg|20px]] [[Missouri|MO]] * Sudbury Canadians [[Ficheru:Flag of Ontario.svg|20px]] [[Ontario|ON]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * Toronto Inferno [[Ficheru:Flag of Ontario.svg|20px]] [[Ontario|ON]] [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] * Ventura County Fusion [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[California|CA]] * Vermont Lady Voltage [[Ficheru:Flag of Vermont.svg|20px]] [[Vermont|VT]] * West Michigan Firewomen [[Ficheru:Flag of Michigan.svg|20px]] [[Michigan|MI]] * West Virginia Illusion [[Ficheru:Flag of West Virxinia.svg|20px]] [[Virxinia Occidental|WV]] * Western Mass Lady Pioneers [[Ficheru:Flag of Massachusetts.svg|border|20px]] [[Massachusetts|MA]] * Windy City Bluez [[Ficheru:Flag of Illinois.svg|border|20px]] [[Illinois|IL]] == Palmarés == * ''Nota: Ente les temporaes 1998 y 2001, la lliga tuvo compuesta por dos divisiones; la W-1 y la W-2.'' {| align="left" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 1em 0; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color:ivory; width:80%; font-size: 90%; text-align:center;" |- style="background:beige;" ! Temporada !Campeón ! Subcampeón |- |1995 |Long Island Lady Riders |Southern California Nitemares |- |1996 |Maryland Pride |Dallas Lightning |- |1997 |Long Island Lady Riders |Chicago Cobras |- |1998 |Raleigh Wings (W-1)<br />Fort Collins Force (W-2) |Boston Renegades (W-1)<br />Hampton Roads Piranhas (W-2) |- |1999 |Raleigh Wings (W-1)<br />North Texas (W-2) |Chicago Cobras (W-1)<br />Springfield Sirens (W-2) |- |2000 |Chicago Cobras (W-1)<br />Springfield Sirens (W-2) |Raleigh Wings (W-1)<br />Charlotte Lady Eagles (W-2) |- |2001 |Boston Renegades (W-1)<br />Charlotte Lady Eagles (W-2) |Vancouver Whitecaps Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] (W-1)<br /> Memphis FC (W-2) |- |2002 |Boston Renegades |Charlotte Lady Eagles |- |2003 |Hampton Roads Piranhas |Chicago Cobras |- |2004 |Vancouver Whitecaps Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] |New Jersey Wildcats |- |2005 |New Jersey Wildcats |Ottawa Fury Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] |- |2006 |Vancouver Whitecaps Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] |Ottawa Fury Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] |- |2007 |Washington Freedom |Atlanta Silverbacks Women |- |2008 |Pali Blues |FC Indiana |- |2009 |Pali Blues |Washington Freedom |- |2010 |Buffalo Flax |Vancouver Whitecaps Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] |- |2011 |Atlanta Silverbacks Women |Ottawa Fury Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] |- |2012 |Ottawa Fury Women [[Ficheru:Flag of Canada.svg|20px]] |Pali Blues |- |2013 |[[Pali Blues]] |[[Laval Comets]] |- |2014 |[[Pali Blues|Los Angeles Blues]] |[[Washington Spirit|Washington Spirit Acutes]] |- |2015 |[[Washington Spirit|Washington Spirit Acutes]] |[[Coloráu Pride]] |} {{clear}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://wleague.uslsoccer.com/ Páxina oficial de la W-League] * [http://www.canadasoccer.com/ Web oficial de Canada Soccer] * [http://www.ussoccer.com/ Web oficial d'O.S. Soccer] {{Tradubot|W-League}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Campeonatos de fútbol femenino ente clubes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Lligues de fútbol femenín]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 31pkkq1hov4msxdn94tcm535llx6sm5 0 140308 3699398 3660706 2022-07-25T07:57:35Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Correxir}} [[Ficheru:Mapa ciudades USA.svg|thumb|250px|right|Mapa de les principales ciudaes d'Estaos Xuníos.]] La cultura d'[[Estaos Xuníos]] encontar nes '''[[ciudá|ciudaes]]''' y el paisaxe urbano (en particular los barrios de [[rascacielos]]) caltién un destacáu papel na cultura popular. Güei, la mayoría de la población d'Estaos Xuníos viven en ciudaes, y esti país asítiase nel tercer llugar mundial tocantes a población urbana, en valor absolutu.<ref>C. Ghorra-Gobin, «De la ville à l'urban sprawl, la question métropolitaine aux États-Unis», ''Cercles'', 13, 2001.</ref> Más del 30% de la xente d'Estaos Xuníos vive nuna metrópolis de más de cinco millones d'habitantes.<ref>C. Ghorra-Gobin, ''Villes et société urbaine aux États-Unis'', 2003, p.104</ref> Estes aglomeraciones son recién y estructúrense en redes. El so pesu económicu ye considerable pal país. En xunetu de 2007, EE.XX. tenía 207 ciudaes de más de 100.000 habitantes —veanse en [[Ciudaes d'Estaos Xuníos por población]]— y cuntaba con 51 árees metropiltanas que superen el millón d'habitantes, de les que nueve superen los cinco millones.<ref name=repitida_1>https://web.archive.org/web/20080912170654/https://www.census.gov/popest/metro/tables/2007/CBSA-EST2007-01.csv</ref> Munches de les grandes ciudaes d'Estaos Xuníos, como les del restu de países, conocen dificultaes venceyaes a la [[inmigración]], a los cambeos sociales y a la [[globalización]]. La ciudá d'Estaos Xuníos tien 13estaos La bandera d'Estaos Xuníos tien 50 estrelles blanques 7 llinies coloraes y 6 llinies blanques == Modelu de la ciudá d'Estaos Xuníos == === Trazaos === La disposición más frecuente de los centros urbanos d'Estaos Xuníos ye'l [[planu en damero]]. Sicasí, esti planu puede variar en función de la configuración del llugar (p.ej. [[Boston]]), de la historia de la ciudá ([[Washington D. C.|Washington&nbsp;D.&nbsp;C.]]), etc. El planu en tableru nun ye nin una novedá nin una esceición na dómina moderna: les ciudaes antigües ([[Alexandría]], [[Pompeya]]) o medievales (les [[bastida|bastides]]) aplicaben yá esta organización y otres ciudaes del continente americanu adoptar nos sieglos XVII y XVIII. El planu ortogonal respuende a les esixencies de rapidez y de racionalización del espaciu. <center>'''Dellos exemplos de planos''' <gallery> Archivu:L'Enfant plan.svg|Plano de<br />[[Washington D.C.]] Archivu:1879 Lower Manhattan map.jpg|[[Manhattan]] (sur) (1879) Archivu:Karte New Orleans MKL1888.png|[[Nueva Orleans]] (1888) Archivu:Cleveland map 1904.jpg|[[Cleveland]], 1904 </gallery> </center> === Organización y descripción de los barrios === [[Ficheru:SF from Buena Vista.jpg|thumb|250px|right|San Francisco: CBD al fondu y barrios entemedios en primer planu.]] [[Ficheru:Outer Sunset District San Francisco from Grand View Park.jpg|thumb|250px|Outer Sunset District, contornes de San Francisco.]] Les grandes ciudaes d'Estaos Xuníos tienen una estructura y una organización similar, que sigue un modelu concéntricu: ==== El centru de negocios ==== * Nel centru atopa'l '''[[CBD]]''' (''Central Business District'' o centru de [[negocios]]): la trama de les cais forma un [[planu ortogonal]] o en damero. Cada cuadriláteru formáu pola interseición de les cais constitúi un bloque o mazana. La mayoría de les cais lleva un númberu y una orientación (exemplu: 33ª Calle Norte: ''33rd Street North''). Sicasí, numberoses cais lleven nomes de tipu xeográficu o históricu (Columbus Street en San Francisco, [[Broadway]] en Nueva York, etc). El centru de negocios o centru financieru ye una importante concentración de [[rascacielos]] qu'alluguen oficines, alministraciones, hoteles, tiendes... En Nueva York, esisten dos CBD: ''Downtown'' y ''Midtown''. Pela nueche, col zarru de les oficines, el CBD queda ermu. ==== Los barrios entemedios ==== Atópense en redol al CBD y tán constituyíos por inmuebles relativamente antiguos y pocu elevaos, fábriques y almacenes. Estrémense dellos tipos: * Árees industriales * Almacenes tresformaos en ''[[loft]]s'' y en galeríes d'arte * Barrios marxinales y [[guetu|guetos]] * Hábitat ==== La periferia ==== [[Ficheru:Cincinnati-suburbs-tract-housing.jpg|thumb|250px|right|Suburbiu residencial en [[Cincinnati]].]] * Descripción: los [[suburbiu|suburbios]] residenciales (''suburbs'') estender pola periferia y alluguen a les [[clase media|clases medies]]. L'hábitat ta polo xeneral urbanizáu y la densidá ye más bien baxa (exurbanización). Equí tamién s'alcuentren servicios, centros comerciales, industries de teunoloxía punta y parques. * Les causes de la espansión urbana: les periferies estender en desterciu del espaciu rural, gracies a les infraestructures viarias. Esti enclín esplicar pola crecedera demográfica que conoz Estaos Xuníos. Al contrariu qu'Europa, la parte occidental del país ufierta espacios pocu poblaos que garanticen reserves d'espaciu de baxu costu pal desenvolvimientu urbanu. Les empreses establecer na periferia pa beneficiase de los arriendos y de los costos hipotecarios, menos elevaos que si s'alcontraren nel centru. * Les ciudaes que más s'espandieron ente 1970 y 1990 fueron [[Houston]], [[Atlanta]], [[Phoenix]] y [[Washington D. C.|Washington&nbsp;D.&nbsp;C.]].<ref>Myron Orfield, ''American Metropolitics: The New Suburban Reality'', Washington&nbsp;D.&nbsp;C., Brookings Institution, 2002, p.62</ref> Les ciudaes de Nueva York y Los Angeles escapen, en parte, a esti modelu, porque cunten con dellos centros de negocios ([[Midtown (Manhattan)|Midtown Manhattan]] y [[Financial District (Manhattan)|Financial District]] nel casu de Nueva York). === Tipos de ciudaes d'Estaos Xuníos === Funcionalmente, nos Estaos Xuníos hai munchos tipos de ciudaes, siendo los más destacaos los siguientes: * [[industria|industriales]]: de cutiu asitiaes nel ''[[Manufacturing Belt]]''; exemplos: [[Detroit]] * [[puertu|portuaries]]: [[Nueva York]], [[Chicago]], [[Long Beach]] * alministratives: les capitales de los estaos federaossobremanera les que nun son les más poblaes del estáu; exemplu: [[Sacramento (California)|Sacramento]]. * [[universidá|universitaries]]: [[Cambridge (Massachusetts)|Cambridge]], na aglomeración de [[Boston]], ye la más antigua. En [[California]], les ciudaes de [[Berkeley (California)|Berkeley]], [[Stanford (California)|Stanford]] y [[Palo Alto]] beneficiar de la presencia de millares d'estudiantes. La orientación científica d'estes universidaes induz en paralelu actividaes d'altu nivel teunolóxicu ([[Silicon Valley]], [[Massachusetts Route 128|Route 128]], etc.) * de [[xuegu]]: [[Atlantic City]], [[Las Vegas]], [[Reno (Nevada)|Reno]] * [[turismu|turístiques]]: [[Nueva York]], [[Miami]], [[San Francisco (California)|San Francisco]], [[Nueva Orleans]], [[Los Angeles]] == Problemática actual == [[Ficheru:WaltDisneyConcertHall.jpeg|thumb|250px|right|El Walt Disney Concert Hall, Los Angeles.]] [[Ficheru:Miamimanhattanizationdowntown.jpg|thumb|250px|right|[[Miami]] en febreru de 2007.]] [[Ficheru:Downtown_Phoenix_Aerial_Looking_Northeast.jpg|thumb|250px|right|La ciudá de más rápidu desenvolvimientu: Phoenix, en Arizona.]] [[Ficheru:Downtown connector daytime.jpg|thumb|250px|right|Una autopista urbana (Atlanta).]] === Les ciudaes d'Estaos Xuníos y la globalización === * El [[Tratáu de Llibre Comerciu d'América del Norte]] provocó la crecedera de les ciudaes ximielgues na [[frontera ente Estaos Xuníos y Méxicu]]. === ¿Una crisis urbana? === Na cultura d'Estaos Xuníos, la ciudá ta considerada dende hai enforma tiempu como un llugar onde se concentren tolos males de la sociedá. Inspiráu poles idees de [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]], [[Thomas Jefferson]] suañaba con una sociedá de pequeños terratenientes llibres ya iguales.<ref>Jean-Michel Lacroix, ''Histoire des États-Unis'', Paris, P.O.F., 2006, (ISBN 2130554776), p.124</ref> Nel [[sieglu XIX]], la corriente transcendantalista, trayida por [[Ralph Waldo Emerson]], [[Henry David Thoreau]] o [[Nathaniel Hawthorne]], apondera la naturaleza. Les ciudaes d'Estaos Xuníos enfrentar a numberosos desafíos: * la degradación de los equipamientos urbanos, sobremanera nes ciudaes del [[Rust Belt]], afeutaes pola [[desindustrialización]]. * la insuficiencia de los equipamientos nes ciudaes de fuerte crecedera del [[Sun Belt]]. * la crisis financiera provocada pola xubida de los gastos (presupuestos sociales, salarios de los funcionarios municipales) y la falta de financiamientu. * la crisis de los centros de les ciudaes, que vieron una crecedera de la criminalidad y el empobrecimiento, y la migración de los comercios pela rodiada. Sicasí, delles ciudaes probaron remedios parciales: les polítiques d'austeridá dexaron reequilibrar los fondos municipales. * En [[Nueva York]], como nel restu d'Estaos Xuníos, la [[crime|criminalidad]] y la [[delincuencia]] menguaron dende empiezos de los [[años 1990]]. Esti ésitu vien de la xestión del alcalde de la ciudá, [[Rudolph Giuliani]], ente [[1993]] y [[1998]]. Mientres esti periodu, el númberu d'[[homicidiu|homicidios]] al añu estremóse ente más de trés.<ref>ASPI A., DURPAIRE F., HARTER H., LHERM A., ''La civilisation américaine'', París, BUO, 2004, páxina 145</ref> Estes resultaos son la consecuencia de: ** la "[[tolerancia cero]]", ** una represión más fuerte, ** la baxada del [[Desemplegu|paro]], ** la rehabilitación de los barrios del norte de [[Manhattan]], por casu [[Harlem]], ** la omnipresencia de la [[policía]] y l'integración de les minoríes étniques nes fuercies del orde, ** un trabayu alcordáu de les diverses instituciones municipalessobremanera de les [[escuela|escueles]]. === Revitalización de los centros === Dende los años 1980-1990, los conceyos, ayudaes por inversiones privaes, intenten revitalizar los centros de les ciudaes d'Estaos Xuníos. Los medios d'esta política son numberosos: rehabilítense y anueven ciertos sectores ([[Nueva York]]). Los frentes de mar (o de llagu) reconvertir en zones turístiques (con museos, acuarios, tiendes) y d'ociu en [[Boston]], [[San Francisco (California)|San Francisco]], [[Chicago]]. Estos proyeutos son-yos encamentaos a arquiteutos prestixosos, col fin de da-yos una sonadía internacional: [[Richard Meier]] (Broad Arts Center del [[UCLA]]), [[Renzo Piano]] (Los Angeles County Museum of Art), [[César Pelli]] (Pacific Design Center), [[Jacques Herzog]] y [[Pierre de Meuron]] (Muséu De Young de San Francisco)... La renovación de los barrios centrales acarreta un fenómenu de gentrificación que se manifiesta por un aumentu de los ingresos medios de los habitantes y un descensu de la inseguridá. El dinamismu del centru urbanu d'Estaos Xuníos manifiéstase tamién pola construcción de nuevos [[rascacielos]] en Nueva York ([[World Trade Center]]), en Chicago (la [[Chicago Spire]] en 2010 va midir 609 metros d'altor) o en [[Miami]] (el Empire World Tower, de 366 metros d'altor, previstu pa 2010). === La crecedera urbana === <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5y text-align:left;clear:all; margin-left:10px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="DarkSlateBlue"|'''Crecedera demográfica de delles ciudaes''' |- ! bgcolor="#CEDAF2" | ! bgcolor="#CEDAF2" | ! bgcolor="#CEDAF2" colspan="3" | Variación (1990-2005) |- ! bgcolor="#CEDAF2" | Ciudá !bgcolor="#CEDAF2" | Estáu !bgcolor="#CEDAF2" | Valor absolutu !bgcolor="#CEDAF2" | % |-bgcolor="#e0e0F8" | [[Las Vegas]]|| [[Nevada]] || align=right| + {{Nts|286852}} || align=right| + 111 |- | [[Phoenix]]|| [[Arizona]] || align=right| + {{Nts|478172}} || align=right| + 48,6 |-bgcolor="#e0e0F8" | [[Tucson]]|| [[Arizona]] || align=right| + {{Nts|110136}} || align=right| + 27,1 |- | [[Nueva York]]|| [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]|| align=right| + {{Nts|820633}} || align=right| + 11,2 |-bgcolor="#e0e0F8" | |[[Los Angeles]]|| [[California]]|| align=right| + {{Nts|359431}} || align=right| + 10,3 |- | [[Chicago]]|| [[Illinois]]|| align=right| + {{Nts|58792}} || align=right| + 2,1 |-bgcolor="#e0e0F8" | [[Detroit]]|| [[Michigan]]|| align=right| - {{Nts|141303}} || align=right| - 13,7 |- |} </div> La crecedera demográfica de ciertes ciudaes, na so mayoría asitiaes nel ''[[Sun Belt]]'', ye particularmente espectacular: ye'l casu de [[Las Vegas]], [[Phoenix]], etc. (Fonte: [[Oficina del Censu de los Estaos Xuníos]]) === Problemes venceyaos a la espansión urbana (''urban sprawl'') === La espansión urbana acarreta l'apaición de [[megalópolis]]: identifícase claramente la del Nordés, el ''[[BosWash]]''. Tán en víes de formación otres megalópolis, en California y na [[rexón de los Grandes Llagos]]. La estensión del espaciu urbanu ye posible gracies al usu del automóvil, lo que plantega un ciertu númberu de problemes: * amenaza al mediu natural; * desapaición del espaciu rural; * [[contaminación atmosférica]] debida a les emisiones los automóviles; * saturación de les autopistes nes [[hora punta|hores punta]]; * desvitalización de los centros de les ciudaes, que se ven apostraos a la función alministrativa y política.<ref>C. Ghorra-Gobin, « De la ville à l'urban sprawl, la question métropolitaine aux États-Unis », ''Cercles'', 13, 2001</ref> == La rede urbana == === Definiciones === Los criterios pa definir los espacios urbanos son bien complexos. N'inglés, según el tamañu y la naturaleza de la entidá, utilícense distintos vocablos: * ''city'', una gran ciudá; * ''town'', una ciudá pequeña o mediana. La pallabra ''town'' úsase tamién pa designar a les ciudaes pantasmes (''Ghost Towns''), les ''new towns'' (ciudaes nueves) de los [[años 1960]] y los barrios de negocios de les grandes ciudaes (''downtown''). * a nivel llocal, el distritu (''borough''), cuantimás en Nueva York; * finalmente la pallabra ''village'' emplegar p'aldegues y agrupaciones rurales. Téunicamente, dende'l puntu de vista demográficu, dende [[1900]], una ciudá d'Estaos Xuníos debe de cuntar con más de 2.500 habitantes. Amás, les zones urbanes de referencia camudaron delles vegaes de nome a lo llargo del sieglu XX. Pa faelo más simple, güei el territoriu d'Estaos Xuníos componer d'árees metropolitanes (MSA y CMSA) y d'árees non metropolitanes (''nonmetropolitan areas'' n'inglés). :{|width=90% |- | Sigles | Ámbito territorial<ref>Cynthia Ghorra-Gobin, ''La ville américaine: espace et société'', Paris, Nathan Université, 1998, ISBN 2091910163, p.36</ref> | Definición |-valign=top | - || Distritu metropolitanu || Espresión apaecida na primer metá del [[sieglu XX]] pa designar una ciudá de más de 20.000 habitantes. |-valign=top | MSA || ''Metropolitan Statistical Area''<br />(área metropolitana estadística) || ámbitu qu'arrexunta a los [[Condaos de los Estaos Xuníos|condaos]] en redol a una ciudá de más de 50.000 habitantes. Pueden entender unu o dellos nucleos urbanos (llamaos ''places'') y suburbios. Clasificar en cinco niveles según la so importancia demográfica. |-valign=top | CMSA || ''Consolidated Metropolitan Statistical Area'' (área metropolitana estadística consolidada) || Arrexunta delles MSA, por casu: [[San Francisco (California)|San Francisco]]-[[San José (California)|San José]]-[[Oakland (California)|Oakland]] o inclusive [[Los Angeles]]-[[Riverside (California)|Riverside]]-[[Condáu d'Orange (California)|Orange County]] qu'axunta 14,5 millones de persones. |-valign=top | PMSA || || Nivel inferior de la MSA |} Les principales carauterístiques de les árees metropolitanes son: * Los trés principales metrópolis son [[Nueva York]], [[Chicago]] y [[Los Angeles]]. * Hai tres tipos de redes urbanes, según el grau de desenvolvimientu: ** rede jerarquizada y completa: Nordés, Mediu Oeste, Sureste del Atlánticu, [[California]]; ** rede incompleta y ensin xerarquía: Centro Oeste, Noroeste, [[Texas]]; ** rexones pocu urbanizaes, con un solu centru o ensin grandes ciudaes: los [[Montes Rocosos|Predreses]], [[Montana]], [[Alaska]] * La urbanización del país nun escapa a la [[litoralización]]; La rede urbana d'Estaos Xuníos tenía, según les estimaciones pal 1 de xunetu de 2007 de la Oficina del Censu d'EE.XX., 269 ciudaes con más de 100.000 habitantes (Veanse en [[Ciudaes d'Estaos Xuníos por población]]). Les 25 zones metropolitanes más poblaes recoyer na siguiente Tabla.<ref name=repitida_1 /> (Puesto que al considerar les árees metropolitanes empléguense dacuando otros criterios más amplios, tamién s'inclúin na Tabla les 10 mayores árees metropolitanes según Populationdata.net (2006).<ref>Disponible en: http://www.populationdata.net/index2.php?option=pays&pid=64&nom=etats_unis.</ref>) === Principales redes urbanes d'Estaos Xuníos === {{AP|Árees metropolitanes d'Estaos Xuníos}} {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5y text-align:left;clear:all; margin-left:10px; font-size:95%" |+ style="background:DarkSlateBlue; color:white" |Les 25 árees metropolitanes más populoses de los Estaos Xuníos |-align=center ! ! bgcolor="#CEDAF2" colspan=5| Oficina del Censu d'EE.XX. (estimaciones 1 de xunetu de 2007) ! ! bgcolor="#CECEF6" colspan=3| Populationdata.net (2006) |-bgcolor="#CEDAF2" align=center ! bgcolor="#FFFFFF"| Fotografía !Ranking ! Área metropolitana ! División metropolitana ! Estáu (s) ! width=130|Población ! bgcolor="#FFFFFF" width=15| ! bgcolor="#CECEF6" width=70|Población ! bgcolor="#CECEF6" width=60|Área (km²) ! bgcolor="#CECEF6" width=60|Densidá (hab./km²) <!-- #1 NY --> |-valign=top | rowspan="5"| [[Ficheru:Top of Rock Cropped.jpg|100px]] | align="center" rowspan="5"| 1 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Área metropolitana de Nueva York]] | bgcolor="#e0e0F8" | &nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Nueva York|NY]]–[[Nueva Jersey|NJ]]–[[Pennsylvania|PA]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|18815988}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|18112176}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|1214}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|10292}} |- | &nbsp; | [[Edison (Nueva Jersey)|Edison]] | align="center"| NJ | {{Nts|2319704}} |- | &nbsp; | [[Nassau-Suffolk (Nueva York)|Nassau–Suffolk]] | align="center"| NY | {{Nts|2759762}} |- | &nbsp; | [[Newark (Nueva Jersey)|Newark]]–[[Condáu d'Union (Nueva Jersey)|Union]] | align="center"| NJ-PA | {{Nts|2128679}} |- | &nbsp; | [[Nueva York]]–[[White Plains (Nueva York)|White Plains]]–[[Wayne (Nueva Jersey)|Wayne]] | align="center"| NY-NJ | {{Nts|11607843}} <!-- #2 Los Angeles --> |-valign=top | rowspan="3"| [[Ficheru:LosAngeles06.jpg|100px]] | align="center" rowspan="3"|2 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Área metropolitana de Los Angeles]] | bgcolor="#e0e0F8" | &nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center" | [[California]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|12875587}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|13313809}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|1290}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|3041}} |- | &nbsp; | [[Los Angeles]]–[[Long Beach]]–[[Glendale]] | align="center"| CA | {{Nts|9878554}} |- | &nbsp; | [[Santa Ana-Anaheim-Irvine (California)|Santa Ana–Anaheim–Irvine]] | align="center"| CA | {{Nts|2997033}} <!-- #3 Chicago --> |-valign=top | rowspan="4"| [[Ficheru:Chicago Skyline.png|100px]] | align="center" rowspan="4"|3 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Área metropolitana de Chicago]] | bgcolor="#e0e0F8" | &nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Illinois|IL]]–[[Indiana|IN]]–[[Wisconsin|WI]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|9524673}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|11318384}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|606}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4867}} |- | &nbsp; | [[Chicago]]–[[Naperville (Illinois)|Naperville]]–[[Joliet (Illinois)|Joliet]] | align="center"| IL | {{Nts|7952540}} |- | &nbsp; | [[Gary (Indiana)|Gary]] | align="center"| IN | {{Nts|698971}} |- | &nbsp; | [[Lake County (Illinois)|Lake County]]–[[Kenosha County (Wisconsin)|Kenosha County]] | align="center"| IL–WI | {{Nts|873162}} |- <!-- #4 Dallas --> |-valign=top | rowspan="3"| [[Ficheru:Dallas Downtown.jpg|100px]] | align="center" rowspan="3"|4 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Dallas/Fort Worth Metroplex]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center" |[[Texas]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|6145037}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5931956}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|997}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|1364}} |- | &nbsp; | [[Dallas (Texas)|Dallas]]–[[Plano (Texas)|Plano]]–[[Irving (Texas)|Irving]] | align="center"| TX | {{Nts|4111529}} |- | &nbsp; | [[Fort Worth]]–[[Arlington (Texas)|Arlington]] | align="center"| TX | {{Nts|2033508}} <!-- #5 Philadelphia --> |-valign=top | rowspan="4"| [[Ficheru:Independence Hall.jpg|100px]] | align="center" rowspan="4"|5 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Valle de Delaware]] (Filadelfia) | bgcolor="#e0e0F8" | | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| PA–NJ–[[Delaware|DE]]–[[Maryland|MD]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5827962}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5951797}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|349}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4201}} |- | &nbsp; | [[Camden (Nueva Jersey)|Camden]] | align="center"| NJ | {{Nts|1246339}} |- | &nbsp; | [[Filadelfia]] | align="center"| PA | {{Nts|3887694}} |- | &nbsp; | [[Wilmington (Delaware)|Wilmington]] | align="center"| DE–MD–NJ | {{Nts|693929}} |- | | align="center"| 6 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Gran Houston]] | bgcolor="#e0e0F8" | Houston–Sugar Land–Baytown | bgcolor="#e0e0F8" align="center" | Texas | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5628101}} |- <!-- #7 Miami --> |-valign=top | rowspan="4"| | align="center" rowspan="4"| 7 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Área Metropolitana de Florida Sur]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center" |[[Florida]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5413212}} |- | &nbsp; | [[Fort Lauderdale (Florida)|Fort Lauderdale]]–[[Pompano Beach (Florida)|Pompano Beach]]–[[Deerfield Beach (Florida)|Deerfield Beach]] | align="center"| FL | {{Nts|1759591}} |- | &nbsp; | [[Miami (Florida)|Miami]]–[[Miami Beach (Florida)|Miami Beach]]–[[Kendall (Florida)|Kendall]] | align="center"| FL | {{Nts|2387170}} |- | &nbsp; | [[West Palm Beach (Florida)|West Palm Beach]]–[[Boca Raton (Florida)|Boca Raton]]–[[Boynton Beach (Florida)|Boynton Beach]] | align="center"| FL | {{Nts|1266451}} <!-- #Washington --> |-valign=top | rowspan="3"| [[Ficheru:WashMonument WhiteHouse.jpg|100px]] | align="center" rowspan="3"|8 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área Metropolitana de Washington]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Washington, D.C.|DC]]–[[Virxinia|VA]]–MD–[[Virxinia Occidental|WV]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5306565}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|8026607}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|177}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|3127}} |- | &nbsp; | [[Bethesda (Maryland)|Bethesda]]-[[Gaithersburg (Maryland)|Gaithersburg]]–[[Frederick (Maryland)|Frederick]] | align="center"| {{USA|MD}} | {{Nts|1155518}} |- | &nbsp; | [[Washington, D.C.|Washington]]–[[Arlington (Virxinia)|Arlington]]–[[Alexandria (Virxinia)|Alexandria]] | align="center"| {{USA|DC}}–{{USA|MD}} | {{Nts|4151047}} |- | | align="center"| 9 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Área Metropolitana de Atlanta]] | bgcolor="#e0e0F8" | Atlanta–Sandy Springs–Marietta | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Georgia (Estaos Xuníos)|GA]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5278904}} <!-- #9 Boston--> |-valign=top | rowspan="5"|[[Ficheru:DowntownBoston.jpg|100px]] | align="center" rowspan="5"| 10 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Gran Boston]] | bgcolor="#e0e0F8" | &nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Massachusetts|MA]]–[[New Hampshire|NH]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4482857}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5809111}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|232}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4696}} |- | &nbsp; | [[Boston (Massachusetts)|Boston]]–[[Quincy (Massachusetts)|Quincy]] | align="center"| MA | {{Nts|1858216}} |- | &nbsp; | [[Cambridge (Massachusetts)|Cambridge]]–[[Newton (Massachusetts)|Newton]]–[[Framingham (Massachusetts)|Framingham]] | align="center"|MA | {{Nts|1473416}} |- | &nbsp; | [[Peabody (Massachusetts)|Peabody]] | align="center"| MA | {{Nts|733101}} |- | &nbsp; | [[Rockingham County, New Hampshire|Rockingham County]]–[[Strafford County, New Hampshire|Strafford County]] | NH | {{Nts|418124}} <!-- #11 Detroit--> |-valign=top | rowspan="3"| [[Ficheru:DetroitSkyline.jpg|100px]] | align="center" rowspan="3"| 11 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Metro Detroit|Detroit–Warren–Livonia]] | bgcolor="#e0e0F8" | &nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center" |[[Michigan]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4467592}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|5905754}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|370}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2395}} |- | &nbsp; | [[Detroit (Michigan)|Detroit]]–[[Livonia (Michigan)|Livonia]]–[[Dearborn (Michigan)|Dearborn]] | align="center"| MI | {{Nts|1985101}} |- | &nbsp; | [[Warren (Michigan)|Warren]]–[[Troy (Michigan)|Troy]]–[[Farmington Hills (Michigan)|Farmington Hills]] | align="center"| MI | {{Nts|2482491}} <!-- #12 San Francisco--> |-valign=top | rowspan="3"| [[Ficheru:San Francisco DSC09797.JPG|100px]] | align="center" rowspan="3"| 12 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área de la Badea de San Francisco]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center" |California | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4203898}} | | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|7159693}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|600}} | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|6212}} |- | &nbsp; | [[Oakland (California)|Oakland]]–[[Fremont (California)|Fremont]]–[[Hayward (California)|Hayward]] | align="center"| CA | {{Nts|2483842}} |- | &nbsp; | [[San Francisco (California)|San Francisco]]–[[San Mateo (California)|San Mateo]]–[[Redwood City (California)|Redwood City]] | align="center"| CA | {{Nts|1720056}} |- | | align="center"| 13 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área Metropolitana de Phoenix]] | bgcolor="#e0e0F8" | Fénix–Mesa–Scottsdale | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Arizona|AZ]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4179427}} |- | | align="center"| 14 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Inland Empire (California)]] | bgcolor="#e0e0F8" |Riverside–San Bernardino–Ontario | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| CA | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|4081371}} |-valign=top | rowspan="3"| | align="center" rowspan="3"| 15 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área Metropolitana de Seattle]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center" |[[Washington D. C.|Washington]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right| {{Nts|3309347}} |- | &nbsp; | [[Seattle (Washington)|Seattle]]–[[Bellevue (Washington)|Bellevue]]–[[Everett (Washington)|Everett]] | align="center" | WA | {{Nts|2536182}} |- | &nbsp; | [[Tacoma (Washington)|Tacoma]] | align="center" | WA | {{Nts|773165}} |-valign=top | | align="center"| 16 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis–St. Paul–Bloomington]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Minnesota|MN]]–WI | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|3208212}} |- | | align="center"| 17 | bgcolor="#e0e0F8" |[[San Diego County (California)|San Diego–Carlsbad–San Marcos]]<ref>This population is only for the United States side. The area is also included together with the city of [[Tijuana]] in [[Méxicu]] in the bi-national conurbation known as the [[San Diego-Tijuana Metropolitan Area]] which together have a population of 4,945,410.</ref> | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| CA | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2974859}} |- | | align="center"| 18 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Gran Saint Louis (Missouri)|Gran Saint Louis]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Missouri|MI]]–[[Illinois|IL]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2803707}} |- | | align="center"| 19 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área de la Badea de Tampa]] | bgcolor="#e0e0F8" | Tampa–St. Petersburg–Clearwater | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| FL | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2723949}} |- | | align="center"| 20 | bgcolor="#e0e0F8" | [[Área Metropolitana de Baltimore]] | bgcolor="#e0e0F8" | Baltimore–Towson | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| MD | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2668056}} |- | | align="center"| 21 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área Metropolitana de Denver-Aurora]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Colorado]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2464866}} |- | | align="center"| 22 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área Metropolitana de Pittsburgh]] | bgcolor="#e0e0F8" |&nbsp; | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| PA | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2355712}} |- | | align="center"| 23 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área Metropolitana de Portland]] | bgcolor="#e0e0F8" |Portland–Vancouver–Beaverton | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Oregón|OR]]–WA | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2175113}} |- | | align="center"| 24 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Área Metropolitana de Cincinnati/Norte Kentucky]] | bgcolor="#e0e0F8" | Cincinnati–Middletown | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| OH-KY-IN | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2133678}} |- | | align="center"| 25 | bgcolor="#e0e0F8" |[[Gran Cleveland]] | bgcolor="#e0e0F8" |Cleveland–Elyria–Mentor | bgcolor="#e0e0F8" align="center"| [[Ohio|OH]] | bgcolor="#e0e0F8" align=right | {{Nts|2096471}} |} == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * Sophie Body-Gendrot, ''Les villes américaines'', París, Hachette Supérieur, 1997, ISBN 201145218X * Gérald Billard, ''Citoyenneté, planification et gouvernement urbain aux États-Unis'', París, L'Harmattan, 1999 * Antoine Bailly, ''Ville et société aux États-Unis'' * Michel Goussot, ''Les grandes villes américaines'', París, Armand Colin, col. «Géographie», 2000, p. 192. * Catherine Pouzolet, ''New York, New York, espace, pouvoir, citoyenneté dans une ville-monde'', París, [[Éditions Belin]], 2000, p. 348. * Jacques Donzelot, ''Faire société: la politique de la ville aux États-Unis et en France'', París, Le Seuil, 2003, ISBN 202057327X * Collectif, « La question métropolitaine aux États-Unis », en ''L'information géographique'', Volume 69 (4/2005), París, Armand Colin, 2006, ISBN 2200920431 * Collectif, « les États-Unis: un modèle urbain ? », en ''Espaces et sociétés'', n° 107, 2001, París, ediciones L'Harmattan, 2002, ISBN 2747526569 * Cynthia Ghorra-Gobin, ''Les États-Unis: espace, environnement, société, ville'', París, Nathan Université, 2006, ISBN 2091900907 * Cynthia Ghorra-Gobin, ''Villes et société urbaine aux États-Unis'', París, Armand Colin, 2003, ISBN 2200264062 * Cynthia Ghorra-Gobin, ''La ville américaine: espace et société'', París, Nathan Université, 1999, ISBN 2091910163 * Chrystel Alvergne, Daniel Latouche, « Le système urbain nord-américain à l'heure de la «nouvelle économie », en ''Mappemonde'' n°2, 2003. == Enllaces esternos == {{traducíu ref| fr|Villes aux États-Unis d'Amérique}} {{commonscat|Cities in the United States}} {{Tradubot|Ciudades de Estaos Xuníos}} [[Categoría:Organización territorial d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Urbanismu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] kq3eapk7p2sn19bylfeihbxertbht8p 0 140660 3699206 3699179 2022-07-24T18:27:53Z Omarete 35 Revertíes les ediciones de [[Special:Contributions/Ehdyz10|Ehdyz10]] ([[User talk:Ehdyz10|alderique]]) hasta la cabera versión de [[User:XabatuBot|XabatuBot]] wikitext text/x-wiki {{persona}} {{Referencies adicionales|t=20180609233407}} {{otros usos|Luis Miguel (dixebra)|otres persones con un nome similar}} '''Luis Miguel Gallego Basteri''' {{nym}} ye un [[cantante]] y [[productor musical]] [[Méxicu|mexicanu]], consideráu unu de los artistes más populares na hestoria d'[[América Llatina]].<ref>{{cita web |url=http://www.mondolatino.eu/ocio/artistas/luismiguel.php|títulu=Luis Miguel|fechaaccesu=21 d'ochobre de 2013|editorial=mondolatino.eu}}</ref> Interpretó con ésitu [[música pop]], ''[[funk]]'', [[villancicos]], ''[[jazz]]'', ''[[big band]]'', [[boleru]], [[mariachi]], [[tangos]] y [[balada romántica|balaes romántiques]]. Ganó cinco premios [[Grammy]] y cuatro premios [[Grammy Llatín]]s,<ref name="luismigueloficial">[http://www.luismigueloficial.com/main.html] Luis Miguel. Sitio web oficial.</ref> ente otros. Ye unu de los cantantes llatinos más reconocíos pola academia estauxunidense de la grabación y el más nuevu en llograr el premiu, a los quince años d'edá, por un [[dueto]] cola cantante escocesa [[Sheena Easton]] na tema «Gústesme tal como yes».<ref>''[http://www.cnnexpansion.com/lifestyle/2008/05/07/201ccomplices201d-otru-exito-de-lluis-miguel “Cómplices”, otru ésitu de Luis Miguel]'', CNNExpansion (8-5-2008). Consultáu'l 22-6-2008.</ref> Vendió más de 100 millones de discos na so carrera.<ref name="luismigueloficial" /> == Trayeutoria == === Primeros ésitos === Nació en [[Puertu Ricu]] el 19 d'abril de 1970, siendo fíu del [[cantautor]] español [[Luisito Rey (cantautor)|Luisito Rey]] y l'actriz italiana [[Marcela Basteri]], aniciaos darréu en [[Méxicu]].<ref name="Am">{{cita web |url =http://archivo.periodico.am/nota.aspx?id=395230 |títulu =Pega bacteria a Luis Miguel |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |fecha =14 d'abril de 2010 |editorial =Am.com.mx }}</ref><ref>{{cita web |url =http://www.oem.com.mx/esto/notas/n1601260.htm |títulu =Luis Miguel llega a los 40 años d'edá |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |apellíu =Díaz Rodríguez |nome =Óscar |fecha =19 d'abril de 2010 |editorial =Esto }}</ref> Ye'l mayor de los trés fíos del matrimoniu, y los sos hermanos son Alejandro y Sergio.<ref name="Am"/> Por cuenta de l'oficiu del so padre, la so familia llegó a Méxicu, y darréu retornó a los sos residenciales, que tán en [[Madrid]], [[España]]. Dende'l so niñez se crio ellí, onde estudió hasta quintu grau na escuela, pos por cuenta de la so incursión nos medios artísticos siguió la so educación con profesores particulares.<ref>{{cita web |url =http://www.oem.com.mx/oem/notes/n1961122.htm |títulu =Luis Miguel empecipia temporada n'El Auditoriu Nacional |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |apellíu =Arellano García |nome =Claudia |fecha =11 de febreru de 2011 |editorial =Organización Editorial Mexicana }}</ref> Al reparar les sos cualidaes musicales, el padre dexó de llau la so propia carrera y decidió dedicase de llenu al so fíu, y acompañar cola guitarra, buscando que debutara en [[televisión]], pa roblar depués un contratu discográficu. Luis Miguel debutó exitosamente como cantante na boda de la fía del entós presidente de Méxicu, [[José López Portillo]], en 1981, con 11 años,<ref>{{cita web |url =http://www.elperiodico.com.gt/es/20041007/opinion/7952/ |títulu =Un saludu a Luis Miguel |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |apellíu =Palmieri |nome =Jorge |fecha =7 d'ochobre de 2004 |editorial =El Periódicu de Guatemala }}</ref> gracies al sofitu del entós xefe de la policía de la Ciudá de Méxicu, [[Arturo Durazo Moreno]], alies ''El Negru Durazo''.<ref>{{cita web |url =http://eleconomista.com.mx/entretenimiento/2010/05/10/negru-durazo-cine |títulu ="El negru Durazo", al cine |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |apellíu =Badillo |nome =Juan Manuel |fecha =10 de mayu de 2010 |editorial =L'Economista }}</ref> L'ésitu nesta actuación foi tan bultable, qu'un mes dempués Luis Rey paroló con executivos de la sede mexicana de la discográfica [[EMI]], que-y ufiertaron el deseyáu contratu discográficu al so fíu en 1982.<ref>[http://www.luismigueloficial.com/ Luis Miguel Sitiu oficial<!--Títulu xeneráu por Muriu Bot-->]</ref> Nesta nueva etapa, Luis Miguel pudo grabar el so primer álbum en 1982, a los 12 años d'edá, tituláu ''[[1+1=2 namoraos]]''.<ref>{{cita web |url =http://www.vanguardia.com.mx/luismigueltodounenigmaalos40-489368.html |títulu =Luis Miguel: Tou un enigma a los 40 |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |apellíu =Ramos |nome =Arely |fecha =18 d'abril de 2010 |editorial =La Vanguardia }}</ref> Depués edita l'álbum ''[[Direutu al corazón]]''. Este seria l'empiezu de la so trayeutoria artística. === Ésitu internacional === ==== Trunfu con música de Hispavox n'España ==== Luis Miguel entornar pol [[pop español]], y [[Honorio Herrero]], direutor de Hispavox, compunxo los cantares del tercer y cuartu álbumes. Tamién se benefició del famosu compositor [[Luis Gómez Escolar]], del sellu español. Xeneróse un escándalu y túvose que camudar la lletra del cantar ''[[Decídite]]'', pos quedó censurada considerando la edá del cantante, pero l'álbum siguiente, ''[[Pallabra d'honor (álbum)|Pallabra d'honor]]'', de [[1984]], cola balada famosa que-y da'l nome al discu, resultó tou un ésitu y cuntó con una tema de [[Juan Carlos Calderón]] (quien más palantre sería'l so productor), el que fizo a dúu con [[Sheena Easton]]. En [[1985]], Luis Miguel ganó'l so primer premiu [[Grammy]] cola tema «[[Gústesme tal como yes]]», a dúu cola cantante [[Escocia|escocesa]] [[Sheena Easton]], incluyíu por ella nel so únicu álbum en [[idioma español]] ''[[Tou recuérdame a ti]]'', producíu por [[Juan Carlos Calderón]], y foi'l cantante llatín más nuevu en recibilo. La so actuación conxunta con Sheena Easton, nel [[Festival Internacional del Cantar de Viña del Mar|Festival de Viña del Mar]] ([[Chile]]) d'esi añu, fíxo-y ganar el so primer premiu nel esterior: l'[[Antorcha de Plata]]. El segundu llograr como participante del [[Festival del Cantar de Sanremo]] ([[Italia]]), cola tema «[[Noi ragazzi di oggi]]» («[[Los rapazos de güei]]»). Amás de la mentada producción, sumáronse trés más a los sos primeros años de trayeutoria: «[[Decídite]]», «[[Pallabra d'honor (álbum)|Pallabra d'honor]]» y «[[La moza del bikini azul]]». Más palantre grabaría la mentada tema na so única producción en [[idioma italianu]], titulada ''[[Collezione Privata (álbum de Luis Miguel)|Collezione Privata]]'' ([[1985]]). En [[1986]], fixo la so segunda presentación nel [[Festival Internacional del Cantar de Viña del Mar|Festival de Viña del Mar]], onde llogró per segunda vegada l'Antorcha de Plata. ==== Luis Miguel nel cine mexicanu ==== Antes en [[1984]], de regresu a Méxicu en producciones [[Televisa]], Luis Miguel protagonizó dos cintes. En 1984, incursionó nel cine, participando na película ''[[Yá nunca más]]'', con una tema homónima compuestu pol so padre.<ref>{{cita web |url =http://www.mercurioantofagasta.cl/prontus4_noticies/site/artic/20081104/pags/20081104112029.html |títulu =El neñu Luis Miguel |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |fecha =4 de payares de 2008 |editorial =El Mercurio d'Antofagasta }}</ref> y ''[[Fiebre d'amor]]'', secundáu pola entós actriz y cantante infantil [[Lucero Hogaza|Lluceru]]. A partir de los dos películes, xeneráronse álbumes homónimos. A partir d'entós nun volvió participar nel cine, y dedicóse a la so carrera nel cantar y a la empresa xenerada a partir d'ésti. ==== Rellación con Juan Carlos Calderón ==== La música que cantó Luis Miguel más recordada y la más importante de la década ye la del compositor español [[Juan Carlos Calderón]], el qu'amás-y produz y instrumenta desque se conocen cuando retorna a dichu país nel añu 1986, tamién ye la que más vendió, los sos trés álbumes de balada española pop correspondientes: "Soi como quiero ser", "Busca una muyer" y "20 años" colos sos singles (Yes tu, Fría como'l vientu, Esa neña, Culpable o non, Un home busca una muyer, La incondicional, Separaos, Apúrrite, Tengo tou sacante a ti, Amante del amor, Güei l'aire güel a ti. Más allá de too) En [[1987]] debuta con [[Warner Music]] al presentar el so novenu [[álbum musical|álbum d'estudiu]] tituláu ''[[Soi como quiero ser]]'', empecipiando asina la so collaboración col músicu, productor y compositor [[España|español]] [[Juan Carlos Calderón]], autor del cantar que-y dio'l so primer [[premiu Grammy]]. Esti discu fai-y merecedor de cinco discos de platín y ocho d'oru nel ámbitu internacional. [[1987|Esi mesmu añu]], alloñar del so padre definitivamente, al cumplir la mayoría d'edá, queriendo dixebrar d'esta forma la rellación familiar y de trabayu. nun volvería ver lo sinón cuatro años dempués, al averase'l so fallecimientu. El [[25 de payares]] de [[1988]] llanza al mercáu'l so primer álbum de gran ésitu ''[[Busca una muyer]]'', que'l so primer senciellu, «[[La incondicional]]», caltúvose siete meses nel primer llugar de diverses llistes de popularidá. D'esti trabayu estrayen siete senciellos que van ocupar el númberu unu nes llistes ''[[Billboard|Billboard Hot Latin Tracks]]'' mientres más d'un añu. Cuerre [[1990]], y la so obra ''[[20 años (álbum de Luis Miguel)|20 años]]'' viende en tan solo una selmana más de 600.000 copies. Seis senciellos del álbum entren simultáneamente nel Top 100 de Méxicu. Gana dos Antorches de Plata nel Festival de Viña del Mar. Esi mesmu añu recibe'l premiu ''Excelencia Europea'' n'[[España]] y el so primera ''World Music Award'' en [[Mónacu]], siendo'l primera llatinoamericanu en recibir dichu reconocencia como ''Best Selling Artist''. === Fama mundial, intérprete de boleros y productor === Luis Miguel, de regresu en Méxicu, va llograr récores en ventes coles sos interpretaciones de música llatinoamericana clásica de va décades, principalmente de boleros producíes y perbién instrumentadas con estilos jassisticos pop, pol míticu bolerista clásicu mexicanu [[Armando Mazaneru]], estrema ensayos y ameyora espresividá nel so cantar (Los sos álbumes.- Romance, Segundu Romance, Romances, Los mios Romances, Los mios boleros favoritos, y Méxicu na piel), tamién va producir él mesmu dalgunos otros álbumes tomando compositores del naciente "pop llatinoamericanu" pal sellu Wea de Méxicu, con participaciones ocasionales compositivas y intrumentadoras de los maestros "Juan Carlos Calderon" y "Manuel Alejandro". En [[1991]] por cuenta de una idea surdida nun programa televisivu nel cual conoz al compositor, músicu y cantante [[Méxicu|mexicanu]] [[Armando Mazaneru]] coproduce el so álbum ''[[Romance (álbum de Luis Miguel)|Romance]]'', empecipiándose na interpretación de [[boleru|boleros]] y algamando ventes de más de siete millones de copies internacionalmente, que-y faen ganar más de 70 discos de platín, seis d'oru. Ye'l primera llatinoamericanu que recibe un discu d'oru nos [[Estaos Xuníos]] por un álbum n'[[Idioma español|español]] y discos d'oru en [[Brasil]] y [[Taiwán]]. [[1992|Al añu siguiente]], ye l'únicu llatinoamericanu invitáu a participar na grabación del discu ''Barcelona Gold'', por cuenta de los [[Xuegos Olímpicos]]. Gana'l premiu al Meyor video musical Internacional de los Premios [[MTV]] pol so cantar "América, América" (orixinal de [[Nino Bravo]]), que formaría parte d'un discu d'edición especial, ''[[América & en vivu]]''. Y por ''[[Romance (álbum de Luis Miguel)|Romance]]'', Luis Miguel gana los premios [[Billboard|Billboard 1992]] al ''Meyor Artista Llatín'', ''Meyor Álbum'' y ''Meyor Artista del cantar n'español''. En [[1992]], sufre la muerte del so padre, Luis Rey, lo que retrasa per un mes l'entamu de la grabación de ''[[Aries (álbum)|Aries]]''. [[1992|Esi mesmu añu]] fixo un conciertu en [[Sevilla]] enmarcáu dientro de la Expo de la capital [[Andalucía|andaluza]] que tuvo una bona acoyida. A los sos 23 años, el [[22 de xunu]] de [[1993]] repiti como productor col discu ''[[Aries (álbum)|Aries]]'', col cual retorna a los xéneros de la balada y el [[pop llatín]], dambos carauterizaos por un estilu propiu que caltién hasta'l día de güei: arreglos de música [[funk]], daqué bien innovador n'artistes [[Idioma español|hispanofalantes]] y que foi la marca d'identidá del cantante, por esti discu recibe'l so segundu [[Grammy]] (Best Latin Pop Album). Gana dos premios ''Lo Nueso'' nes categoríes de ''Pop Artist of the Year'' y ''Best Pop Album'', los premios ''[[Billboard]]'' al ''Meyor Artista Masculín del añu'' y ''Meyor Álbum del añu'', y consigue más de cuarenta discos de platín y seis discos d'oru nel mundu. Pa esti álbum, el compositor y músicu [[República Dominicana|dominicanu]] [[Juan Luis Guerra]] apúrre-y el so balada ''[[Hasta que m'escaezas]]'' que se convirtió n'unu de les temes más promocionaes d'esti álbum. Por [[1993|esi mesmu añu]] empecipia una xira entá más estensa por toa América. Ye tamién el primer cantante llatín que consigue un llenu absolutu nel [[Madison Square Garden]] de [[Nueva York]] y escosa les entraes cuatro vegaes consecutives nel Universal Amphitheater de [[Los Angeles]], repitiendo esti fechu tamién con trés feches nel [[Knight Center]] de [[Miami]]. El [[30 d'agostu]] de [[1994]] sale al mercáu ''[[Segundu romance]]'', qu'entra direutamente na llista de los «Top 200» meyores de [[Billboard]] nel 27, puestu d'entrada más altu enxamás consiguíu por un álbum n'[[Idioma español|español]] hasta esi momentu. Otorgar más premios [[Billboard]] y ''[[Premios Lo Nueso|Lo Nueso]]'', con «[[La media vuelta (cantar)|La media vuelta]]», y depués va ganar el so tercer [[Grammy]]. Consigue 350 discos de platín y el ''World Music Award'' como'l ''Meyor Cantante Llatín del añu''. [[1994|Esi mesmu añu]] recibe la nacionalidá [[Méxicu|mexicana]], de manes del entós presidente [[Carlos Salinas de Gortari]]. Recibe la reconocencia per parte de la RIAA ([[Recording Industry Artists of America]]) arriendes de la venta de más de dos millones de copies por ''[[Romance (álbum de Luis Miguel)|Romance]]'' y ''[[Segundu romance]]'' nos [[Estaos Xuníos]], lo que-y convierte nel primer estranxeru cantando na so propia llingua que llogra esta distinción. En 1995 bate'l so propiu récor presentando dieciséis conciertos consecutivos nel Auditoriu Nacional de [[Méxicu]], y ocupa el tercer llugar mundial ente los cantantes que más entraes vendieron socesivamente nun mesmu recintu. Los sos contactos nel mediu artísticu inflúin por que sía tomáu en cuenta pa grabar «[[Come fly with me (cantar)|Come fly with me]]» a dúu con [[Frank Sinatra]] pal álbum ''Sinatra: Duets II'', el postreru que realizó. Por cuenta de ello Luis Miguel ye unu de los escoyíos pa participar nel programa especial de televisión ''Sinatra: Duets'' y llanzar esti álbum. El 17 d'ochobre de 1995 llanza al mercáu'l so primer álbum en vivu, tituláu ''[[El conciertu (álbum de Luis Miguel)|El conciertu]]'', grabáu mientres les sos presentaciones nel Auditoriu Nacional, y en formatos de CD, casete, Laser Disc y Home Video ruempe récores de venta. Nesti discu doble, debuta nel xéneru [[ranchera|rancheru]] al cantar les temes «El rei», «Si déxennos», «La media vuelta» y «Amanecí nos tos brazos»; acompañáu de l'agrupación Mariachi 2000 y del trompetista mexicanu [[Cutberto Pérez]]. Un añu dempués, en 1996, Walt Disney Studios convídalu a grabar «[[Suaña (cantar de Luis Miguel)|Suaña]]», versión n'[[Idioma español|español]] de la tema principal de la cinta de dibuxos animaos d'esti estudiu ''[[El gorrumbu de Notre Dame (película de 1996)|El gorrumbu de Notre Dame]]'', y que foi incluyida nel so siguiente álbum, ''[[Nada ye igual (álbum de Luis Miguel)|Nada ye igual]]''. Yá antes, el so ésitu «[[Nun sé tu]]» ye convertíu na tema central de la película ''Speechless''. De ''Nada ye igual'' viende 1.300.000 copies y recibe 30 discos de platín. El segundu senciellu d'esti álbum, «[[Dáme (cantar de Luis Miguel)|Dáme]]», asítiase en primer llugar en toes el emisores de fala española nos [[Estaos Xuníos]], amás de [[Méxicu]], [[Centroamérica]], [[Suramérica]] y [[España]]. En setiembre ye honráu pol comité organizador de The Hollywood Walk Of Fame con una estrella na avenida de ''Hollywood Boulevard''. El [[12 d'agostu]] de [[1997]] llanza al mercáu ''[[Romances (álbum de Luis Miguel)|Romances]]'', el so tercer álbum de boleros, producíu por él mesmu y cola collaboración d'[[Armando Mazaneru]] y del desapaecíu músicu, compositor y arreglista [[Arxentina|arxentín]] [[Bebu Silvetti]]. ''Romances'' debuta nel 14 de Billboard Top 200, la posición más alta enxamás algamada por un álbum n'español. «[[Per debaxo de la mesa]]» y los senciellos que lu siguen, «[[El reló (cantar)|El reló]]», «[[Contigo (tar contigo)]]», «[[Bésame enforma]]», «[[De querete asina]]» y «[[Sabor a mi (cantar)|Sabor a mi]]» lleguen al númberu unu nes llistes de radiu en toa [[América Llatina]]. Empieza la xira más estensa de la so carrera, con diecisiete feches consecutives nel Auditoriu Nacional, y cinco veces nel [[Radio City Music Hall]] de [[Nueva York]], con llenos absolutos, pa poner un nuevu récor. Pollstar almítelu como unu de los Top 20 All-Time Grossing (los venti artistes que más llocalidaes vendieron nuna mesma cortil na historia de la música). Romances llogra vender más de 4.5 millones de copies, siendo l'álbum que más vendió en menos tiempu, con cincuenta discos de platín a nivel mundial, el so cuartu [[Grammy]] en [[1998]], el ''Billboard Latin 50 Artist of the Year'' y el premiu al ''Meyor Álbum Pop Masculín del añu'', amás del so cuartu ''World Music Award como Best Selling Latin Artist''. Luis Miguel viende n'España más d'un millón de copies ente ''[[Romances (álbum de Luis Miguel)|Romances]]'' y la triloxía ''Tolos romances'' nun añu. Romances convertir nel númberu unu nes llistes españoles y la triloxía ''Tolos romances'' ye númberu trés coles mesmes. N'este mesmu añu recibe los sos trés gallardones Furia Musical. El [[14 de setiembre]] de [[1999]] trabaya nun nuevu material discográfico tituláu ''[[Amar ye un prestar]]'', nel cual collabora dende la so fase de producción ya intervién como autor y arreglista de dellos cantares.<ref>{{cita web |url =http://www.terra.com.mx/musica/articulo/901391/Luis+Miguel+llega+a+los+40+anos+hermetico+sobre+el so+estáu+de+salú.htm?ref=1 |títulu =Luis Miguel llega a los 40 años herméticu sobre'l so estáu de salú |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |fecha =19 d'abril de 2010 |editorial =Terra }}</ref> El discu cuntó cola participación de los compositores Armando Mazaneru y Juan Carlos Calderón.<ref>{{cita web |url =http://www.cronica.com.mx/nota.php?id_nota=654212 |títulu =Va Festexar Luis Miguel cumpleaños 42 somorguiáu en grabación de nuevu CD |fechaaccesu =19 d'agostu de 2012 |fecha =18 d'abril de 2012 |editorial =Crónica }}</ref> Pal [[19 de xunetu]] de [[1999]] llanza ''[[Sol, arena y mar]]'', primer senciellu, que na so primer selmana algama'l primer llugar n'[[Arxentina]], [[Chile]] y [[Méxicu]]. La resultancia ye que llogró trés [[Grammy]]. ==== Años 2000 ==== En Méxicu a principios del 2000, da ventiún presentaciones consecutives nel Auditoriu Nacional, con más de 225.000 espectadores en total, y ye homenaxáu con cuatro discos de platín y d'oru por ''Amar ye un prestar''. Vuelve ganar el Billboard y, amás, tien, acordies con l'axencia ''William Morris'', la xira con más altos ingresos na hestoria d'un artista de fala española. Facer con trés Grammy Llatín en setiembre, na primer entrega. El 3 d'ochobre de 2000 llanza ''Vivu'', grabáu mientres los conciertos de la xira en [[Monterrey]], qu'inclúi grandes ésitos a lo llargo de la so carrera y les temes inédites «La bikina», acompañáu por un [[mariachi]]. Consigue otru Billboard, finalmente. A finales de 2001 y 2002 vendríen, respeutivamente, ''Los mios romances'' (cuartu trabayu de boleros, col senciellu «Amor, amor, amor») y ''Los mios boleros favoritos'' (discu qu'arrexunta lo meyor de les sos interpretaciones, más un DVD). Nel mesmu añu (2002) presentar nel [[Estadiu Azteca]] y ye un ésitu total con 80.000 persones de 120.000 que toma la cortil siendo un atayante ésitu. [[Ficheru:Luismiguelconcierto2.png|thumb|right|225px|Luis Miguel en direuto con [[mariachi]].]] El 30 de setiembre de 2003 y l'intérprete llanza'l so primer discu con temes orixinales dende va cuatro años. Titular ''33'', n'alusión a la so edá, y el primer senciellu ye del dominicanu [[Juan Luis Guerra]]: «Te preciso». [[Cancún]] recibió al mexicanu pal llanzamientu, y la nueva xira internacional daría entamu en [[Las Vegas]] pocos díes más tarde. Nel añu 2004 presenta la so primer producción con mariachi. Trátase d'un homenaxe a la so patria tituláu ''Méxicu na piel''. Esti discu llogra vender tan solo en Méxicu casi un millón de copies. Amás llogra una nueva marca nel Auditoriu Nacional de la Ciudá de Méxicu, con trenta feches consecutives. Esta fazaña facer acreedor de ''El Cercu de Plata'', reconocencia que l'Auditoriu Nacional fixo específicamente pa Luis Miguel pol so récor de conciertos en tal cortil. Esti discu de la mesma facer acreedor del Grammy americanu al meyor discu Méxicu americanu, el Grammy llatín al meyor discu rancheru, el Billboard llatín al meyor discu rancheru, el Billboard a la xira del añu llatina, y el premiu ''Llunes del Auditoriu'' al meyor conciertu [[pop]] del añu 2005. Nel 2005 tamién llanzó al mercáu la so coleición ''Grandes ésitos'', el so primer álbum recopilatorio. El 14 de payares de 2006 presenta'l so álbum ''Navidaes'' el cual arrexunta 11 temes navidiegues, orixinarios d'EE.XX. versionados al español. D'esti álbum, fueron estrenaos dos tarrezas simultáneamente na radio hispana de los Estaos Xuníos, Llatinoamérica y España. «La mio humilde oración» (compuesta por [[David Foster]] y [[Linda Thompson]]) y «Santa Claus llegó a la ciudá» (de Fred Coots y Haven Gillespie) que fueron versionadas por Juan Carlos Calderón, quien volvió collaborar col cantante, siendo tarrecer «Nueche de paz» y «Navidá Navidá» los más conocíos na fala hispana. En 2007, empieza una xira llamada ''Grandes ésitos'', que incluyiría nel so repertoriu los mesmos cantares n'España, Venezuela y Estaos Xuníos. El 6 de mayu de 2008 Luis Miguel llanzó'l so nuevu álbum, tituláu ''[[Cómplices (álbum de Luis Miguel)|Cómplices]]'' que contién dolce tarrezas inéditos del compositor español [[Manuel Alejandro]], que la so producción nuevamente tuvo al cargu de Luis Miguel, como en munchos de los sos anteriores y esitosos trabayos. El primer senciellu titúlase «[[Si tu te atreves]]» y la so fecha d'estrenu n'España foi'l llunes 7 d'abril de 2008 y nel restu del mundu'l 6 de mayu de 2008. ''Cómplices'' recibe cuatro discos de platín polos sos 324,000 copies vendíes el día del so llanzamientu y discu de diamante polos sos más de 400,000 copies vendíes. El 7 de xunetu de 2008 llanza oficialmente en radiar «Te deseyen» segundu senciellu del so discu ''Cómplices'' y el día anterior l'estrenu mundial del videu del mesma tema pola canal de cable [[AXN]]. En 2009 vuelve al Auditoriu Nacional con más de venticinco presentaciones consecutives, la mayoría con llenos totales y otros col 88% de la so capacidá. El so espectáculu foi vistu por más de 1.500.000 persones en tola so carrera nel Auditoriu Nacional de la Ciudá de Méxicu rompiendo récores nel mesmu. En setiembre del mesmu añu, sale a la venta ''[[Nun culpes a la nueche]]'', álbum qu'inclúi los ésitos pop de Luis Miguel en versiones remix. Reportóse que Luis Miguel robló un contratu con [[Live Nation]], compañía d'eventos que remanó les sos presentaciones en 2010 y 2011.<ref>http://www.peopleenespanol.com/pespanol/articles/0,22490,1960459,00.html</ref> El primer senciellu del so más recién producción tituláu «Llabios de miel» foi llanzáu'l 2 d'agostu de 2010. L'álbum completu, llamáu a cencielles ''[[Luis Miguel (álbum)|Luis Miguel]]'', foi estrenáu a nivel mundial el 14 de setiembre siguiente y siguió con una xira que sería la mayor de la so carrera. En 2012, Luis Miguel cantó na nueche inaugural del [[LIII Festival Internacional del Cantar de Viña del Mar]]. Llogrando llograr per vegada primera Gavilueta de Platino; premiu nunca dau a nengún artista enantes. Al zarru de la so xira en 2013, con 223 conciertos por 22 países ente [[2010]] y [[2013]], terminó cola xira más grande protagonizada por un cantante llatinoamericanu. En 2014, siguió col so siguiente [[Xira Deja Vu]]. Metanes una serie de conflictos xudiciales, el cantante mexicanu anunció en mayu de 2017 el so bio-serie autorizada na plataforma de Netflix pa 2018.<ref>[http://www.lanacion.com.ar/2020404-lluis-miguel-anunciu-que-cuntara-la so-hestoria-per primer vegada-en-una serie-de-netflix Luis Miguel anunció que va cuntar la so hestoria per primer vegada nuna serie de Netflix]''. Consultáu'l 11 de setiembre de 2017.</ref> El so primer álbum en 7 años, ''[[¡Méxicu per siempres!]]'' salió al mercáu en payares de 2017 como'l so segundu de rancheres,<ref>[http://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/musica/lluis-miguel-revela-la-portada-de-la so-proximo-disco Luis Miguel revela la portada del so próximu discu]</ref> del cual esprendióse la [[cantar]] ''[[La fiesta del mariachi]]'', que tuvo'l so [[videoclip|videoclip promocional]].<ref>{{cita web | url=http://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/musica/lluis-miguel-llanza-video-de-la fiesta-del mariachi | urltrad= | títulu=Luis Miguel llanza video de "La fiesta del mariachi" | títulotrad= | fechaaccesu=llunes 1 de xineru de 2018 | suscripción= | autor= | apellíu=Montoya O. | nome=Humberto | enllaceautor= | fecha=Llunes 18 d'avientu de 2017 | añu= | formatu= | sitiuweb=[[El Universal (Méxicu)|El Universal]] | editor= | editorial=[[Compañía Periodística Nacional]] | allugamientu= | páxina= | páxina= | idioma= | doi= | urlarchivu= | fechaarchivu= | cita= }}</ref> Esi añu, depués de tres décades sol sellu [[Warner Music Group|WEA Llatina]]<ref>http://www.laprensa.hn/espectaculos/905113-410/warner-music-quier-llibrase-de-lluis-miguel</ref>, el cantante grabó'l so primer discu de balaes con [[Sony Music Latin]]. === Vida privada === Luis Miguel ye padre de trés fíos: *Michelle ([[13 de xunu]] de [[1989]]), nacida de la so rellación con [[Stephanie Salas]], nieta de la mesma de l'actriz [[Silvia Pinal]]. *Miguel ([[1 de xineru]] de [[2007]]) y *Daniel ([[18 d'avientu]] de [[2008]]), nacíos de la so rellación cola actriz [[Aracely Arámbula]].<ref>[http://www.eluniversal.com.mx/notas/563978.html Naz el tercer fíu de Luis Miguel]</ref> == Discografía == {{AP|Ventes y discos d'oru de Luis Miguel}} === Discografía principal === {|{{tablaguapa}} |style="background:Khaki; color:black" align=center |'''Añu de publicación''' |style="background:Khaki; color:black" align=center |'''Títulu''' |style="background:Khaki; color:black" align=center |'''Discográfica''' |- |1982 |[[Un Sol]] | [[EMI Capitol]] (Méxicu) |- |1982 |[[Direutu al corazón]] | EMI Capitol (Méxicu) |- |1983 |[[Tamién ye rock]] | EMI Capitol (Méxicu) |- |1983 |[[Decídite]] | EMI Capitol (Méxicu) |- |1984 |[[Pallabra d'honor (álbum)|Pallabra d'honor]] | EMI Capitol (Méxicu) |- |1984 |[[Yá nunca más]] | EMI Capitol (Méxicu) |- |1985 |[[Luis Miguel canta n'italianu|Collezione Privata]] | EMI Music Italiana |- |1985 |[[w:en:Meu Sonho Perdíu|Meu Sonho Perdíu]] | EMI Music (Brasil) |- |1985 |[[Fiebre d'amor (álbum)|Fiebre d'amor]] | EMI Capitol (Méxicu) |- |1987 |[[Soi como quiero ser]] |[[Warner Music Group]] (EE.XX.) |- |1988 |[[Busca una muyer]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1990 |[[20 años (álbum de Luis Miguel)|20 años]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1991 |[[Romance (álbum de Luis Miguel)|Romance]]<ref group=Nota>D'esti CD vendiéronse aprosimao 7 millones d'exemplares</ref> <ref>{{cita publicación |fecha=2 de payares de 2013|títulu=Luis Miguel n'Altos de Chavón, y nel Sur fondu, una sorrisa pa los turistes|url=http://www.diariolibre.com/revista/2013/11/02/i409359_lluis-miguel-altos-chavn-sur-fondu-una sorrisa-pa-los turistes.html|fechaaccesu=21 de setiembre de 2014|periódicu=Diariu Llibre}}</ref><ref>{{cita publicación |fecha=21 de febreru de 2012|títulu=Los mentores de Luis Miguel revelen los sos mitos y obsesiones|url=http://diario.latercera.com/2012/02/21/01/contenido/cultura-entretencion/30-101299-9-los-mentores-de-lluis-miguel-revelen-los sos-mitos-y-obsesiones.shtml|fechaaccesu=15 de xunetu de 2014|editorial=[[Copesa]]|periódicu=[[La Tercera]]|apellíu=Vergara|nome=Claudia}}</ref> |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1992 |[[América y en vivu]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1993 |[[Aries (álbum)|Aries]] <ref group=Nota>D'esti CD vendiéronse aprosimao 2 millones d'exemplares</ref><ref>{{cita publicación |apellíu1=Pelo|apellíu2=Morales|nome1=Lérida|nome2=Emilio|fecha=19 d'abril de 2000|títulu=Luis Miguel 30 años|url=http://archivo.eluniversal.com.mx/espectaculos/5500.html|fechaaccesu=8 d'ochobre de 2015|editorial=Compañía Periodística Nacional|periódicu=[[L'Universal (Mexico City)|El Universal]]}}</ref> |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1994 |[[Segundu romance]] <ref group=Nota>D'esti CD vendiéronse aprosimao 4 millones d'exemplares</ref><ref>{{cita publicación |fecha=15 de febreru de 1995|títulu=Llogra Luis Miguel bones ventes cola so "Segundu romance"|idioma=Español|páxina=42|periódicu=L'Informador}}</ref> |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1995 |[[El conciertu (álbum de Luis Miguel)|El conciertu]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1996 |[[Nada ye igual (álbum de Luis Miguel)|Nada ye igual]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1997 |[[Romances (álbum)|Romances]] <ref group=Nota>4,5 millones de ventes reportaes</ref><ref>{{cita publicación |fecha=2 d'ochobre de 1999|títulu=Miguel Proudly Sticks To Spanish On 'Amar' From WMI|url=https://books.google.com.pe/books?id=cggEAAAAMBAJ&pg=PA24&lpg=PA24#v=onepage&q&f=false|fechaaccesu=14 de xunetu de 2011|volume=111|páxina=24|númberu=40|publicación=[[Billboard]]|apellíu=Llewellyn|nome=Howell}}</ref> <ref>{{cita web |títulu=Latin Star Miguel To Launch World Tour|url=http://www.billboard.com/news/latin-star-miguel-to-launch-world-tour-950056.story|fechaaccesu=14 de xunu de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121111061242/http://www.billboard.com/news/latin-star-miguel-to-launch-world-tour-950056.story#/web/20121111061242/http://www.billboard.com/news/latin-star-miguel-to-launch-world-tour-950056.story|fechaarchivu=11 de payares de 2012|sitiuweb=[[Billboard]]}}</ref> |Warner Music Group (EE.XX.) |- |1999 |[[Amar ye un prestar]] <ref group=Nota>Fueron vendíos 3 millones d'exemplares. Esti álbum traxo problemes xudiciales al cantante, yá que se demostró que'l compositor Juan Carlos Calderón plaxó unu de les temes</ref><ref name="plaxu">{{cita web |fecha=3 de mayu de 2007|títulu=Conderguen a Luis Miguel por plaxu de cantar|url=http://peopleenespanol.com/article/conderguen-lluis-miguel-por plaxu-de-cancion/|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|editorial=[[Time Inc.|Time]]|publicación=[[People n'Español]]|sitiuweb=[[People n'Español]]}}</ref> |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2000 |[[Vivu (álbum de Luis Miguel)|Vivu]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2001 |[[Los mios romances]] <ref group=Nota>1,5 millones de ventes reportaes</ref><ref>{{cita publicación |fecha=9 d'avientu de 2001|títulu=Una máquina de vender|url=https://www.clarin.com/extrashow/maquina-vender_0_By6fnI8y0Fe.html|fechaaccesu=14 de xunetu de 2017|idioma=es|editorial=Grupu Clarín|periódicu=[[Clarín (periódicu)|Clarín]]}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu1=Rodas|nome1=Celeste|fecha=23 d'avientu de 2001|títulu=Nun culpes a la nueche...|suscripción=sí|idioma=es|editorial=[[ImpreMedia]]|periódicu=[[La Opinión (Los Angeles)|La Opinión]]}}</ref> |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2003 |[[33 (álbum de Luis Miguel)|33]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2004 |[[Méxicu na piel]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2006 |[[Navidaes (álbum de Luis Miguel)|Navidaes]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2008 |[[Cómplices (álbum de Luis Miguel)|Cómplices]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2009 |[[Nun culpes a la nueche]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2010 |[[Luis Miguel (álbum)|Luis Miguel]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2017 |[[¡Méxicu per siempres!]] |Warner Music Group (EE.XX.) |} === Escoyetes === {|{{tablaguapa}} |style="background:Khaki; color:black" align=center |'''Añu de publicación''' |style="background:Khaki; color:black" align=center |'''Títulu''' |style="background:Khaki; color:black" align=center |'''Discográfica''' |- |2002 |[[Los mios boleros favoritos]] |Warner Music Group (EE.XX.) |- |2005 |[[Grandes ésitos (álbum de Luis Miguel)|Grandes ésitos]] |Warner Music Group (EE.XX.) |} == Premios == {{AP|Premios y nominaciones de Luis Miguel}} ;1982 * A tan solu trés meses del llanzamientu del so primer discu convertir nun fenómenu de ventes llogrando 2 discos de platín y 3 discos d'Oru poles ventes del álbum Un Sol que'l so senciellu 1 + 1 = 2 namoraos en Méxicu facer acreedor a 2 discos de platín en Venezuela, 1 discu de platín n'Arxentina, 1 discu d'Oru en Chile, Uruguái y España. ;1985 * Al cumplir los quince años, Luis Miguel gana'l so primera [[Grammy Awards of 1985|Grammy]] de l'Academia d'Artes y Ciencies nos Estaos Xuníos pol dueto con Sheena Easton.<ref name=Grammy1985>[http://www.metrolyrics.com/1985-grammy-awards.html Grammys de 1985 (n'inglés)]</ref> * Gana l'Antorcha de Plata nel Festival Viña del Mar de Chile. * Gana'l segundu premiu nel Festival del Cantar en [[Sanremo]] (Italia) cola tema ''Noi ragazzi di oggi''. ;1987 * El discu ''Soi como quiero ser'' facer acreedor a ocho discos d'oru y cinco de platín. * Ente premios y reconocencies recibe discos d'oru y platino poles ventes nel ámbitu internacional pol so discu ''Un home busca una muyer'' del añu 1988. * Pol discu ''Un home busca una muyer'' recibe l'Antena de Cristal del presidente de Méxicu en reconocencia pola so trayeutoria artística. * Pol discu ''Un home busca una muyer'' gana dellos premios pola prensa y radio por cuenta de la so interpretación en discos y videos. ;1990 * Gana dos Antorches de Plata y Platino nel [[Festival de Viña del Mar]] ([[Chile]]). * Actúa nos premios de Música Internacional de [[Montecarlu]] y gana el premiu al Meyor Cantante llatinoamericanu. * N'España recibe'l premiu Excelencia Europea. ;1991 * ''Romance'' llogra ventes de casi ocho millones de copies alredor del mundu, atropando más de siete discos de platín. * Recibe'l premiu "World Music Awards", por ser l'artista llatín de mayor venta de discos. * Ye'l primera artista llatín que recibe un discu d'oru en EE.&nbsp;UU. por un álbum n'español. * Recibe discos d'oru en Brasil y Taiwán. ;1992 * Gana los premios de música Billboard como "El Meyor Artista Llatín" y "Meyor Álbum Llatín". * Gana'l premiu al Meyor video musical Internacional de los Premios MTV pol so cantar ''América''a esti premiu nun se presentó a recibilo. * Recibe'l premiu «Lloréu d'Oru» en Chile al "Meyor Álbum del añu" * Recibe'l premiu al "Meyor Artista Masculín" en Paraguay * Ye l'únicu cantante de Llatinoamérica p'actuar nel eventu previu a les olimpiaes de Barcelona 1992 ;1993 * Gana cuatro premios "Lo Nueso" por ''Romance''. * Gana'l premiu "Meyor Álbum Internacional" y "Meyor Artista Internacional" nos premios Ronda de Venezuela. * N'Arxentina gana'l Troféu ACE. * Gana un premiu como "Meyor Videu Musical Internacional" por MTV. ;1994 * ''Aries'' gana'l [[Grammy Awards of 1994|Grammy]] por Meyor Álbum Llatín Pop.<ref name=Grammy1994>[http://www.metrolyrics.com/1994-grammy-awards.html Grammys de 1994 (n'inglés)]</ref> * Gana dos premios ''Lo Nueso'' nes categoríes de "Artista Pop del añu" y "Álbum Pop del añu." * Gana'l premiu de la revista ''Billboard'' como "Meyor Artista Masculín del añu" y "Meyor Álbum del añu." * Gana un total de 24 discos de platín y 6 d'oru n'EE.XX. y Llatinoamérica. * Otorgar más premios Billboard y Lo Nueso, con ''La media vuelta''. * ''Romance'' consigue 50 discos de platín y el World Music Award como'l Meyor cantante llatín del añu». * Recibe la reconocencia per parte de la RIAA (Recording Industry Artists of America) arriendes de la venta de más de dos millones de copies por ''Romance'' y ''Segundu romance'' n'Estaos Xuníos. ;1995 * Gana'l so tercer [[Grammy Awards of 1995|Grammy]] por ''Segundu Romance''.<ref name=Grammy1995>[http://www.metrolyrics.com/1995-grammy-awards.html Grammys de 1995 (n'inglés)]</ref> * Gana premiu nos "World Music Awards" en Montecarlu como "Artista Llatín Más Vendedor de Discos del añu." * Recibe tres premios "Lo Nueso" a la música llatina. ;1996 * Llogra la so estrella nel paséu de la fama en Hollywood lo cual asitiar de pies d'igualdá con figures como Frank Sinatra, Elvis Presley y Madonna. ;1997 * Recibe'l premiu "Amigu" n'España como meyor cantante internacional y amás: * Billboard Latin 50 Artist of the Year. * Premiu al Meyor Álbum Pop Masculín del añu. * [[Premiu Onda|Premiu Ondes 1997]] al Meyor artista llatín * 50 discos de platín a nivel mundial. * Cuartu World Music Award como Best Selling Latin Artist. ;1998 * Recibe numberosos discos d'oru y de platín poles ventes del so discu ''Romances''. Ente los países que-y dieron premios tuvo Arxentina con 11 de platín, Chile con 8 de platín, España con 4 de platín y Méxicu con 4 de platín y 2 d'oru. * En marzu de 1998 foi-y dau'l premiu [[Grammy Awards of 1998|Grammy]] na categoría de "Best Latin Pop Performer."<ref name=Grammy1998>[http://www.metrolyrics.com/1998-grammy-awards.html Grammys de 1998 (n'inglés)]</ref> * Nel mes d'abril de 1998 Luis Miguel recibe per tercer vegada'l premiu "World Music Award" so la categoría de "Meyor Cantante Llatín." ;1999 * El discu ''Amar ye un prestar'' llogró múltiples discos de platín. * En Méxicu ye homenaxáu con 4 discos de platín y d'oru por ''Amar ye un prestar''. * Vuelve ganar el Billboard por ''Amar ye un prestar''. ;2000 * ''Amar ye un prestar'' llogró trés Grammy Llatín como Álbum del añu, Álbum Pop con vocalista y Meyor interpretación de vocalista masculín. * N'ochobre del 2000 por ''Vivu'' Consigue otru Billboard. * ''Vivu'' ye nomáu como "Meyor Pop Álbum Masculín" na segunda entrega de los "Latin Grammys" amás de ganar un premiu amigu n'España por meyor voz d'un álbum en vivu. ;2001 *Recibe'l premiu lo nueso a la Excelencia por trayeutoria siendo la primer vegada qu'a un cantante d'esti eventu condecorar con esti premiu. ;2003 * Pol so álbum ''33'' llogró una reconocencia per parte de la productora Warner Music.y vuelve faese acreedor a munchos discos d'oru y platino nos países hispanofalantes. ;2005 Pol so discu ''Méxicu na Piel'' recibe: * Grammy Llatín al Meyor Discu Rancheru * Premiu Grammy, Meyor Álbum Mexicanu/Méxicu-Americanu * Billboard Llatín al Meyor Discu Rancheru * Billboard a la Xira del añu Llatina * Premiu "Llunes" del Auditoriu Nacional al Meyor Conciertu Pop del añu 2005 ;2006 Pol so discu ''Méxicu na Piel'' recibe: * [[Grammy Awards of 2006|Grammy]] al Meyor Discu Méxicu Americanu<ref name=Grammy2006>[http://www.metrolyrics.com/2006-grammy-awards.html Grammys de 2006 (n'inglés)]</ref> * Premiu Billboard na categoría "Xira del añu". ;2007 * Premiu Mocedá, categoría cultura pop. ;2009 * Dalia de Plata, dau pol Auditoriu Nacional de la Ciudá de Méxicu per primer ocasión, yá que cola so actual temporada impunxo'l récor de 180 funciones nes cualos ver millón y mediu de persones. ;2011 *Reconocencia [[Auditoriu Nacional]] por ser l'únicu artista con 200 presentaciones na hestoria de la cortil. ;2012 * Apurriéron-y les llaves de la ciudá de Viña y gavilueta d'oru, plata y platino. * Esti gallardón apurrir por primer y única vegada a Luis Miguel, en reconocencia a les sos 30 años de carrera en 2012. * El gallardón ta fechu a base de cromu rodio, elementu del grupu del platín, y tien 85 incrustaciones de cristal Swarovski. La parte inferior que sostién el troféu tamién tien incrustaciones de colores azul y blancu. El premiu tien un valor envaloráu de CLP 500 000, unos USD 1000. ;2014 *Recibe'l premiu Billboard "Xira del añu" pola so xira "The hits tour", siendo ésta la más esitosa poles sos ventes y trunfos nes sos presentaciones. <ref> http://www.sexenio.com.mx/1fila/articulo.php?id=42223 </ref> == Xires == * '''(1982)''' Xira Un sol * '''(1983)''' Xira Direutu al corazón * '''(1983-1984)''' Xira Decídite * '''(1984-1985)''' Xira Pallabra d'honor * '''(1985-1986)''' Xira Fiebre d'amor * '''(1987-1988)''' Xira Soi como quiero ser * '''(1989-1990)''' Xira Un home busca una muyer * '''(1990-1991)''' [[Luis Miguel: 20 años]] * '''(1991-1992)''' [[Romance: En direuto]] * '''(1993-1994)''' [[Aries Tour]] * '''(1994)''' [[Segundu romance Tour]] * '''(1995)''' [[El conciertu Tour]] * '''(1996)''' [[Tour América 1996]] * '''(1997-1998)''' [[Romances Tour]] * '''(1999-2000)''' [[Amar ye un prestar Tour]] * '''(2002)''' [[Los mios romances Tour]] * '''(2003-2004)''' [[33 Tour]] * '''(2005-2007)''' [[Gira Méxicu na piel]] * '''(2008-2009)''' [[Xira Cómplices]] * '''(2010-2013)''' [[Gira Luis Miguel / Xira grandes ésitos]] * '''(2014-2015)''' [[Xira Déjà Vu]] * '''(2018)''' [[Gira Méxicu per siempres]] == Actuaciones == # [[Yá nunca más]] (1984) # [[Fiebre d'amor (película)]] (1985) == Notes == {{llistaref|group="Nota"}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.luismigueloficial.com/ Luis Miguel - Sitiu oficial] * [https://www.facebook.com/luismiguelofficial/ Luis Miguel en Facebook] * [https://twitter.com/lmxlm/ Luis Miguel en Twitter] * {{enllaz rotu|1=[http://www.miwml.com/luismiguel MiWML.com] |2=http://www.miwml.com/luismiguel |bot=InternetArchiveBot }} (Warner Music Latin America). * [http://www.youtube.com/user/LuisMiguelWML LuisMiguelWML] (Youtube - LuisMiguelWML). * [https://web.archive.org/web/20110406205503/http://www.warnermusic.com.mx/artista-lluis-miguel.html?phpMyAdmin=62405a9d2a1cc32b62181y194ce72521 Páxina de Luis Miguel en Warner Music] == Más información == *[[Ricardo Raphael|Raphael, R.]] (2015). ''Mirreynato: la otra desigualdá''. Coleición Tarrezas de Güei. 2a. reimpresión. Méxicu: Planeta. ISBN 978-607-07-2485-5 {{NF|1970||Luis Miguel}} {{Tradubot|Luis Miguel}} [[Categoría:cantantes en castellanu]] [[Categoría:Cantantes de Méxicu]] [[Categoría:Cantantes de pop de Méxicu]] [[Categoría:Cantantes de latin pop]] [[Categoría:Cantantes de boleru]] [[Categoría:Actores y actrices infantiles de Méxicu]] [[Categoría:Actores y actrices de cine de Méxicu]] [[Categoría:Ganadores del premiu Grammy]] [[Categoría:Paséu de la Fama de Hollywood]] [[Categoría:Premios Ondas]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] fbh0zka6yp6f0rx2wyh92o3gzml9zw9 0 140699 3699510 3683259 2022-07-25T08:19:01Z XabatuBot 43102 iguo tesut: casa d'enfotos => casa d'empeños wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Pawn Stars}} {{programa de televisión}} '''Pawn Stars''' ye un [[programa de televisión]] d'[[Estaos Xuníos]], del xéneru de [[telerrealidá]], tresmitida pola canal [[History]]. Producíu en [[Manhattan]] por ''Leftfield Pictures'', la serie se filma en [[Las Vegas]] y narra les actividaes diaries de la tienda "Gold & Silver Pawn Shop", una empresa familiar qu'abre les 24 hores del día, operada por [[Rick Harrison]], qu'abrió la tienda col so padre [[Richard Benjamin Harrison]], quien morrió a la edá de 77 años,<ref>{{Cita noticia|títulu=''Pawn shop boys''|url=http://www.lasvegasweekly.com/news/2010/apr/08/pawn-shop-boys/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=LasVegasWeekly.com}}</ref> y [[Corey Harrison]], el nietu (alies "Big Hoss"), quien trabaya ellí dende la infancia y ta siendo preparáu pa faese cargu del comerciu. == Formatu == [[Ficheru:El Precio de la Historia logo.png|miniaturadeimagen|225px|Logo en castellanu]] La serie describe les interaiciones del personal colos veceros, quien traen una variedá d'[[artefautu|artefautos]] y pieces pa vender o empeñar, y colos cualos regatien el preciu y alderiquen la so fonderada histórica. Cuenta cola narración de dalgún de los propietarios o del so emplegáu; [[Austin Russell|Austin "Chumlee" Russell]]. La serie sigue tamién los "conflictos" interpersonales ente ellos. Amás, nel programa apaecen regularmente numberosos espertos nuna variedá d'árees pa evaluar los artículos que son vendíos o empeñaos. El programa empieza colo que va pasar nel capítulu y la presentación: {{cita|«Na mio tienda, la familia ye lo primero y el dineru vien dempués... dependiendo d'a quién-y preguntar. Pero la meyor parte, ye que nunca se sabe qué va entrar per esa puerta. Esto ye: ''El preciu de la historia''».}}Cada episodiu consiste en segmentos dedicaos a aprosimao cinco o seis d'estos oxetos, nos qu'unu de los miembros del personal, xeneralmente Rick Harrison, el so fíu Corey o'l padre de Harrison, Richard (conocíu como "El Viejo"), esplica la historia detrás del oxetu. Cuando'l comprador ye incapaz d'evaluar un oxetu, consulta con un espertu conocedor que puede evalualo pa determinar la so autenticidá y valor potencial, y nel casu de los artículos que precisen arreglu, el costo de restauración o la preparación del artículu pa la venta. Quien ta evaluando l'oxetu pasa percima del valor potencial col veceru, incluyendo la opinión del espertu, si dase unu, de cutiu entrepolada con una entrevista na qu'esplica al espectador la base de la so decisión. Un gráficu de la etiqueta de preciu na esquina inferior de la pantalla apurre la siempres cambiante cantidá de dólares como los dos regatien sobre'l preciu del artículu. N'ocasiones, Rick va mercar artículos que precisen ser restauraos antes de determinar los sos costos de restauración, tomando asina un riesgu sobre dichos costos. Les narratives interpersonales que se centren na rellación y los conflictos ente Rick, Corey, El Viejo y l'amigu de la infancia de Corey, Austin "Chumlee" Russell, que tamién trabaya na tienda, tamién inclúin intrigues nos episodios. Estos refiérense xeneralmente a discutinios sobre'l funcionamientu de la tienda, cuestionando'l xuiciu de Corey, y les burlles echaes na intelixencia y la competencia de Chumlee. Antes de la segunda posa comercial, amuésase una entruga trivial d'opción múltiple rellacionada cola tienda y el so inventariu, los miembros de la repartida o unu de los artículos destacaos, cola respuesta proporcionada dempués de la posa; empezando col episodiu de la temporada 8 "Una Navidá bien Vegas", una entruga trivial facer en cada posa comercial. Celebridaes como [[Bob Dylan]], [[Jeremy McKinnon]], [[Meredith Vieira]], [[George Stephanopoulos]], [[Matt Kenseth]], [[Steve Carell]], [[Kip Winger]], [[Roger Daltrey]], [[Katie Couric]] y [[Butch Harmon]] fixeron apaiciones curties nel programa. == Producción == [[Ficheru:Pawn_Stars_shop_by_Mike_Salvucci.jpg|miniaturadeimagen|El ''Gold & Silver Pawn Shop'' en 2010.]] El programa empezó con Brent Montgomery y Colby Gaines de Leftfield Pictures, quien fueron sosprendíos pola variedá de tiendes d'enfotu ecléctiques y daqué sórdidas en [[Las Vegas]] mientres una visita de fin de selmana de'l 2008 a la ciudá. Pensando que tales tiendes podríen contener personaxes únicos, buscaron una tienda familiar na que centrar una serie de televisión, hasta qu'atoparon la tienda d'enfotu ''Gold & Silver Pawn Shop'' a menos de dos milles de [[Las Vegas Strip]].<ref name=":0">{{Cita noticia|títulu=Pawn Stars: Our Most Revealing Reality Show|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-10-21/pawn-stars-our-most-revealing-reality-show|fecha=21 d'ochobre de 2010|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=Bloomberg.com}}</ref> Fuera la tema d'un documental de PBS de 2001,<ref name=":1">{{Cita noticia|apellíos=Bourdeau|nome=Annette|títulu='Pawn Stars': 13 Things You Didn't Know About Chumlee, Rick And Corey|url=https://www.huffingtonpost.com/2012/03/12/pawn-stars_n_1339667.html|fecha=12 de marzu de 2012|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=Huffington Post|idioma=en-US}}</ref> y el xerente y copropietariu, Rick Harrison, tuviera tratando infructuosamente de presentar un espectáculu basáu na so tienda mientres cuatro años.<ref name=":1" /><ref>{{Cita web|url=http://www.vegasnews.com/41913/pawn-stars-richard-old-man-harrison-celebrates-70th-birthday.html|títulu=Pawn Stars' Richard "Old Man" Harrison Celebrates 70th Birthday|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|sitiuweb=www.vegasnews.com}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu='Pawn Stars': Rick Harrison talks about cable's most unlikely hit!|url=http://popwatch.ew.com/2010/06/28/pawn-stars-rick-harrison-interview/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=EW.com|idioma=en}}</ref> La tienda, y Rick, fuera presentada enantes nel episodiu de Las Vegas de ''Insomniac'' con [[Dave Attell]] en 2003. La serie foi llanzada orixinalmente a HBO, anque la cadena prefirió que la serie fuera una serie d'estilu de confesionariu que se llevabara a cabu na ventana nocherniega de Gold & Silver. Col tiempu, el formatu convertir nel motivu familiar de la serie.<ref name=":2">{{Cita web|url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2010-02-19-trashtv19_CV_N.htm|títulu=From 'Pawn Stars' to 'Pickers,' America's trash is TV's treasure|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=usatoday30.usatoday.com|editorial=|idioma=en}}</ref> La presidenta d'[[History (canal de televisión)|History]], Nancy Dubuc, que fuera encargada de crear una programación con un curiosu más populista pa permediar la programación militar en fondura de la cadena, escoyó la serie, que primeramente se titularia ''Pawning History'', primero que un miembru del personal de Leftfield suxuriera que ''Pawn Stars'' encaxaría meyor como nome del programa. La canal tuvo d'alcuerdu, creyendo qu'esi nome yera más prestosu y bono de recordar. El personal afixo'l so argumentu p'afaelo a la marca, qu'incluyía a los espertos en cámara que valoraben los artículos introducíos nel Gold & Silver, anque nun amurnió los "conflictos" interpersonales ente les estrelles del espectáculu.<ref name=":0" /> La serie se filma na tienda d'enfotu de Gold & Silver Pawn Shop en [[Las Vegas]], [[Nevada]]. Anque la xoyería ye l'artículu empeñáu más comúnmente na tienda d'enfotu, la mayoría de los veceros qu'apaecen nos episodios traen una variedá d'artículos antiguos o de dómina a la tienda, que tien 12&nbsp;000 artículos nel so inventariu a partir de xunetu de 2011 (5000 de los cualos caltiénense típicamente na tienda). Amás de xenerar programes imitadores, como la serie de [[truTV]] ''[[Hardcore Pawn]]'', l'ésitu de Pawn Stars foi una bendición pa la tienda d'enfotu, que se convirtió nun sitiu turísticu de Las Vegas,<ref name=":2" /> y amplió el so negociu en consecuencia. Primeramente, con una media d'ente 70 y 100 veceros al día, el tráficu de la tienda aumentó a más de 1000 n'ochobre de 2010. Pa remanar el negociu amontáu, la tienda contrató a casi 30 nuevos emplegaos,<ref>{{Cita noticia|títulu='Pawn Stars': Rick Harrison talks about cable's most unlikely hit!|url=http://popwatch.ew.com/2010/06/28/pawn-stars-rick-harrison-interview/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=EW.com|idioma=en}}</ref> y sufrió una espansión de $400&nbsp;000 de la so sala d'exhibición por dos tercios, a 15&nbsp;000 pies cuadraos,<ref name=":0" /><ref name=":2" /> la décima espansión de la tienda desque abrió. Rick Harrison tamién mentó nel episodiu de la cuarta temporada "Over the Top" que taba construyendo un ximnasiu sobre la tienda d'enfotu pa usu del personal. La tienda tamién viende agora la so propia marca de mercancíes, que los sos diseños provienen de fans qu'entren nos concursos de diseñu en [[Facebook]], lo qu'aforra a los Harrisons el costo de contratar diseñadores profesionales. La presencia del personal en Facebook y Twitter tamién asegura audiencies mientres les apaiciones en clubes nocherniegos locales, poles cualos Corey Harrison y Chumlee Russell reciben aprosimao $1000 per nueche.<ref name=":1" /><ref>{{Cita noticia|apellíos=Childers|nome=Linda|títulu=Rick Harrison of 'Pawn Stars' spills success secrets|url=http://money.cnn.com/2011/07/06/smallbusiness/rick_harrison/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=CNNMoney}}</ref> Como resultancia del rodaxe na tienda los cuatro miembros principales de la repartida yá nun trabayen nel mostrador, por cuenta de les lleis qu'esixen que la identidá de los veceros qu'empeñen los sos artículos permanezan confidenciales, y cola presencia de turistes y aficionaos por tomar semeyes y videu na sala d'esposición torgaría esto. Al filmar los episodios de la serie, la tienda ta temporalmente zarrada, con namái un puñáu de veceros almitíos na sala d'esposición. En xunetu de 2011, Harrison robló un contratu récor de renovación de 80 episodios pa cuatro temporaes más de la serie. === Spin-offs === Numberosos espertos locales nuna variedá de campos tamién apaecen regularmente pa evaluar los artículos que se vienden o empeñen, dos de los cualos pasaron a los sos propios programes ''[[Spinoff (television)|spinoff]]''. El restaurador d'antigüedaes/metalista Rick Dale ye la estrella de la primera spin-off de la serie, ''American Restoration'' (''[[Los restauradores]]''), que s'estrenó n'ochobre de 2010,<ref>{{Cita noticia|títulu=History spinning off 'Pawn Stars'|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/history-spinning-pawn-stars-28281|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=The Hollywood Reporter|idioma=en}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=''First 'Pawn Stars' spinoff in production in Vegas, and it has restorative properties''|url=http://www.lasvegassun.com/blogs/kats-report/2010/jun/29/first-pawn-stars-spinoff-production-and-it-has-res/|fecha=29 de xunu de 2010|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=LasVegasSun.com|idioma=en}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=Rick Dale's 'Pawn Stars' spinoff, 'Rusty Nuts,' set for Oct. 18 debú|url=http://www.lasvegassun.com/blogs/kats-report/2010/sep/24/rick-da-yos-pawn-stars-spinoff-rusty-nuts-set-oct-1/|fecha=24 de setiembre de 2010|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=LasVegasSun.com|idioma=en}}</ref> y l'espertu en restauración mecánica/automática Danny "El Conde" Koker protagoniza la segunda spinoff, ''Counting Cars'' (''[[Llocos polos autos]]''), que debutó'l 13 d'agostu de 2012.<ref>{{Cita web|url=http://www.thefutoncritic.com/news/2012/07/25/danny-the-count-koker-is-in-the-drivers-seat-when-new-car-loving-series-premieres-on-history-counting-cars-388004/20120725history01/|títulu=Breaking News - Danny "The Count" Koker is in the Driver's Seat When New Car-Loving Series Premieres on History(R) - "Counting Cars"|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=www.thefutoncritic.com|editorial=|idioma=}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=History Orders Car Flipping Series Starring 'Pawn Stars' Personality (Exclusive)|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/danny-count-koker-pawn-stars-history-series-352463|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=The Hollywood Reporter|idioma=en}}</ref> == Repartu == === Personal principal === ==== [[Richard Benjamin Harrison|Richard Benjamin «El Viejo» Harrison]] ==== (Nacíu'l 4 de marzu de 1941 - Fináu'l 25 de xunu de 2018), foi'l padre de Rick y el güelu de Corey; fundador y co-propietariu de la [[Casa d'empeños|casa d'enfotu]], que abrió en 1989. Nómase-y frecuentemente pol so [[llamatu]], «El Viejo», que llogró a los 38 años, acordies con l'episodiu «Fired Up». Yera orixinariu de [[Lexington (Carolina del Norte)|Lexington]], Carolina del Norte. Foi [[veteranu]] de la [[Armada de los Estaos Xuníos|Marina d'Estaos Xuníos]]. Según les sos propies afirmaciones foi'l primeru en llegar a la tienda pela mañana yá que se llevanta a les 4, y tenía un día d'enfermedá dende 1994. Yera un apasionáu polos [[automóvil|automóviles]], por eso, el so fíu y el so nietu fixeron restaurar un Chrysler Imperial modelu 65, de color negru, como agasayo nel so cincuentenu [[Aniversariu de bodes|aniversario de boda]], morrió'l 25 de xunu del 2018 a los 77 años por cuenta del so [[Parkinson]]. ==== [[Rick Harrison]] ==== Richard "Rick" Kevin Harrison, ye la mano derecha del so padre na casa d'enfotu, amás de tener el 44% de les sos aiciones. Ye moteyáu «L'observador de tiru» y, dacuando, «Calvo sabicheru». Empezó nel negociu a los 13 años y afirma que Gold & Silver ye la única casa d'enfotu familiar en [[Las Vegas]]. ==== [[Corey Harrison]] ==== Richard Corey «Big Hoss» Harrison, ye fíu de Rick. Xerente d'operaciones diariu de la tienda, fai la mayoría de les compres a los veceros. Trabaya dende los ocho años d'edá y de cutiu entra en conflictu col so padre y el so güelu pol so escasu conocencia del inventariu, les sos responsabilidaes como xerente, la so valoración global de les ventes y, sobremanera, pola compra d'artículos caros que depués son difíciles de vender o atraen pocu interés a los posibles compradores. Acomuñar en 2012 y llogró el 5% de les aiciones de la tienda; Ta siendo preparáu por Rick pa aportar a el responsable del negociu. ==== [[Austin Russell]] ==== Austin «Chumlee» Russell ye amigu de la infancia de Corey. Empezó a trabayar a la edá de 21 años. Xeneralmente ta detrás del mostrador y la so función ye la inspeición de los elementos y el so tresporte en casu de ser necesariu. Amás, ye quien suel probar les armes antigües por si hai dalgún desperfecto.Suel ser el mozu de les chancies de los demás pol so aparente falta d'intelixencia ya incompetencia, pola que-y lo denominó'l Tontu del pueblu». En realidá la so principal función ye da-y [[Cuota de pantalla|rating]] al programa cuidao que se ganó la simpatía de los televidentes polos sos errores inocentes que-y faen entrar en conflictu colos sos xefes. === Personal con cargos menores === [[Ficheru:Pawn_Stars_bouncer.JPG|miniaturadeimagen|Antwaun Austin col uniforme de la tienda.]] *'''Danielle «Peaches» Rainey''' *'''Olivia Black''': Una emplegada de la vez de nueche contratada na quinta temporada. Ye una de los candidatos preferíos por Corey y Chumlee por cuenta del so curiosu físicu. Sale de la serie a los pocos meses por salir desnuda en semeyes por [[internet]]. *'''Isaac Dublan''': Ye'l [[Vixilante de seguridá|guardia de seguridá]] de la tienda. Polo xeneral ye vistu no fondero d'esta, sale dormiendo na puerta o comiendo sentáu y dacuando viende na tienda. *'''Fat Back''': Ye'l [[mecánicu]] de la casa, quien tamién ufierta evaluaciones sobre l'estáu de los vehículos. *'''Carlos Cortazar''': Ye un mecánicu de la casa, espertu en carrera y otres alcordances deportives. *'''Scott''': Ye unu de los emplegaos a tiempu parcial, que pasa gran parte del so tiempu en [[Mercadillo|mercado de pulgues]] y ventes. Dedicar a atopar artículos por que Rick mercar y vender na tienda. *'''Antwaun «Andy» Austin''': Ye quien encabeza la seguridá de la tienda. La primer vegada qu'ocupa un llugar destacáu nel programa ye nel episodiu ''Shekel & Hyde'' na sesta temporada. *'''Lili''': ye una moza que tuvo de [[Pasantía|pasante]] na tienda. Présta-y al vieyu yá que lu considera tou lo opuesto a Chumlee. === Espertos === [[Especialista|Especialistes]] profesionales son dacuando llamaos pola tienda pa determinar l'autenticidá y el valor de los oxetos y, en dellos casos, pa restauralos. La siguiente ye una llista de los espertos riquíos qu'apaecieron en dos o más episodios. * Danny «El Conde» Koker - ye una lleenda de Las Vegas qu'adquier, restaura y personaliza coches clásicos y motocicletes. Anguaño protagoniza'l programa [[Llocos polos autos]]. * Bill Ybarzabal – Reparador de botes y propietariu de [[Bote]]s y [[Yate]]s de Las Vegas * Jesús Loyola - Repara de too. * Wally Korhonen – Espertu en restauración d'automóviles y propietariu de Rusty Nuts Rods and Customs. * Dana Linett – [[Peritu]] n'[[artefautu|artefautos]] de la [[Historia de los Estaos Xuníos d'América|historia estauxunidense]], incluyendo'l periodu de la [[Trece Colonies|colonia]] y la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|revolución]], según tamién la historia de los [[Presidentes de los Estaos Xuníos|presidentes]]. * Mark Hall-Patton «El Sabiu Barbudu», «La Barba del Saber» – Historiador y alministrador de Clark County Heritage Museum y Howard W. Cannon Aviation Museum nel [[aeropuertu]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|McCarran]]. * Mark Logan – Espertu en [[Automóviles clásicos|coches clásicos]] y presidente de Nevada Classics, Inc. y Shelby Cars Northwest. * Mark Allen – Restaurador y coleicionista d'oxetos históricos del [[Oeste d'Estaos Xuníos|oeste estauxunidense]] y propietariu de Wild West Arts Club and Western Stage Props. * Jesse Amoroso– Espertu n'[[Instrumentu de cuerda|instrumentos de cuerda]] y [[xerente]] de Cowtown Guitars. * Sean Rich – Espertu n'armes antigües y [[arsenal]]es, especializáu nos sieglos [[Sieglu XVI|XVI]] al [[Sieglu XVIII|XVIII]] y propietariu de Tortuga Trading Inc. Protagonizó tamién la serie ''Lords of War'' por NatGeo. * Rick Dale – Artista del metal, [[Caltenimientu y restauración|restaurador]] d'[[antigüedaes]] y propietariu de Rick´s Restoration. Dale tamién protagoniza'l programa [[Los restauradores]]. * Tony Dee – Espertu n'[[Arma de fueu|armes de fueu]] antigües. * Ferdinand Geitner – Espertu en [[reloxería]] y propietariu de Montecito Clock Gallery. * Brenda Anderson – Esperta en [[manuscritu|manuscritos]] y propietaria de Expert Handwriting Analysis. * Charles – Especialista n'[[Tiru con arcu|arquería]] y xerente de Pacific Archery Sales. * Drew Max – Desaminador forense de documentos, espertu n'escritura y propietariu de Authentic Autographs Unlimited. * Johnny Jiménez – Espertu en [[xuguete]]s antiguos y propietariu de Toy Shack Las Vegas. * Craig Gottlieb – Espertu en [[armes de fueu]] y artículos militares, especialmente de la II guerra mundial. * Rebecca Rodney – Esperta en [[llibru|llibros]]. Nun episodiu revélase qu'ella yera l'antigua novia de l'adolescencia de Rick, rellación que terminó mal, anque s'esclaria qu'entá se respeten como adultos y una prueba d'ello ye que ye la única esperta en llibros del programa. == Episodios == {{ap|Episodios de Pawn Stars}} === Temporaes === {| {{tablaguapa}} |- ! colspan="2"|Temporaes !! Episodios !! Primer capítulu !! Últimu capítulu |-hghg | style="background:#B30713; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 1''' (2006) | style="text-align:center;"| 25 | style="text-align:center;"| 19 de xunetu de 2009 | style="text-align:center;"| 27 d'avientu de 2009 |- | style="background:#11AE11 height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 2''' | style="text-align:center;"| 33 | style="text-align:center;"| 18 de xineru de 2010 | style="text-align:center;"| 2 de mayu de 2010 |- | style="background:#FFCC66; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 3''' | style="text-align:center;"| 30 | style="text-align:center;"| 16 d'agostu de 2010 | style="text-align:center;"| 28 de marzu de 2011 |- | style="background:#00AEED; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 4''' | style="text-align:center;"| 38 | style="text-align:center;"| 4 d'abril de 2011 | style="text-align:center;"| 24 d'ochobre de 2011 |- | style="background:#A587D7; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 5''' | style="text-align:center;"| 30 | style="text-align:center;"| 28 de payares de 2011 | style="text-align:center;"| 5 de marzu de 2012 |- | style="background:#FF69B4; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 6''' | style="text-align:center;" | 28 | style="text-align:center;" | 9 d'abril de 2012 | style="text-align:center;" | 3 de setiembre de 2012 |- | style="background:#545C2F; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 7''' | style="text-align:center;" | 34 | style="text-align:center;" | 5 de payares de 2012 | style="text-align:center;" | 11 de marzu de 2013 |- | style="background:#F1A629; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 8''' | style="text-align:center;" | 46 | style="text-align:center;" | 30 de mayu de 2013 | style="text-align:center;" | 26 d'avientu de 2013 |- | style="background:#87CEFA; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 9''' | style="text-align:center;"| 52 | style="text-align:center;"| 2 de xineru de 2014 | style="text-align:center;"| 26 de xunu de 2014 |- | style="background:#0000FF; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 10''' | style="text-align:center;" | 47 | style="text-align:center;" | 10 de xunetu de 2014 | style="text-align:center;" | 12 d'avientu de 2014 |- | style="background:#7B26CA; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 11''' | style="text-align:center;" | 42 | style="text-align:center;" | 8 de xineru de 2015 | style="text-align:center;" | 10 d'agostu de 2015 |- | style="background:#7FFF00; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 12''' | style="text-align:center;" | 45 | style="text-align:center;" | 22 d'ochobre de 2015 | style="text-align:center;" | 29 de xunu de 2016 |- | style="background:#000000; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 13''' | style="text-align:center;" | 29 | style="text-align:center;" | 27 de xunetu de 2016 | style="text-align:center;" | 6 de febreru de 2017 |- | style="background:#800020; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 14''' | style="text-align:center;" | 30 | style="text-align:center;" | 10 d'abril de 2017 | style="text-align:center;" | 28 d'agostu de 2017 |- | style="background:#00aba9; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 15''' | style="text-align:center;" | 13 | style="text-align:center;" | 16 d'ochobre de 2017 | style="text-align:center;" | 27 de payares de 2017 |} == Receición == === Audiencia === Pa xineru de 2011, ''Pawn Stars'' yera la serie más valorada de History. Un episodiu orixinal emitíu'l 24 de xineru de 2011 foi vistu por siete millones de telespectadores, la tresmisión más vista de la historia, según la cadena y [[Nielsen Media Research]].<ref>{{Cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/network-press-releases/pawn-stars-delivers-7-million-viewers-an-all-time-high-for-history/|títulu='Pawn Stars' Delivers 7 Million Viewers, An All-Time High for History|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|fecha=2011|sitiuweb=TV By The Numbers}}</ref> En 2011 foi la segunda serie de realidá meyor valorada na televisión detrás de [[Jersey Shore (serie de televisión)|Jersey Shore]], atrayendo a 7,6 millones d'espectadores. En 2016, un estudiu del [[New York Times]] de los 50 programes de televisión con más me gusta de Facebook atopó que'l Pawn Stars yeren unu de los más populares en [[Kentucky]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=Katz|nome=Josh|títulu='Duck Dynasty' vs. 'Modern Family': 50 Maps of the U.S. Cultural Estrema|url=https://www.nytimes.com/interactive/2016/12/26/upshot/duck-dynasty-vs-modern-family-television-maps.html|fecha=27 d'avientu de 2016|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331|idioma=en}}</ref> === Crítiques === Christopher Long, revisando'l DVD de la primer temporada pa [[DVD Town]], emponderó a la serie pola so repartida y el valor educativu de los artículos esaminaos, calificándola de "adictiva" y "una gran ganadora", y cuntó que ye'l meyor espectáculu de History y quiciabes del cable.<ref>{{Cita noticia|títulu=Pawn Stars (TV series) - DVD review - Movie Metropolis|url=http://moviemet.com/review/pawn-stars-tv-series-dvd-review|fecha=29 d'avientu de 2009|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=Movie Metropolis|idioma=en}}</ref> Nun númberu de [[TV Guide]], l'escritor Rob Moynihan incluyó'l programa nuna llista de "placeres culpables".<ref>Moynihan, Rob. "Summer's Guilty Pleasures".&nbsp;''TV Guide''. 21 de xunu de 2010. Páxina 23</ref>&nbsp;Anque atopó aspeutos interesantes, criticó lo que percibió como una énfasis nes rises barates a mariña del patriarca familiar Richard Harrison pol material históricu del programa, según el pesu de Corey Harrison. N'última instancia, vio'l potencial de seriar si los aspeutos de la mesma qu'ella atopaba de mal gustu víense frenaos. Gary Strauss, d'[[USA Today]], cuntó que los discutinios ente los Harrisons, según los veceros que se ven na tienda, son "alternadamente risonderes y arrallaes". Dalgunos de los espectadores d'[[History (canal de televisión)|History]] amosáronse disgustaos cola manera en que les series de realidá reemplazaron parte de la programación previa de la canal empobinada a la historia.<ref>Schneider, Michael. "Summer TV Winners and Losers".&nbsp;''TV Guide''. 19 de setiembre 2011. Páxina 19</ref> El programa recibió 7.6/10 de clasificación en [[TV.com]] y 7.2/10 en [[Internet Movie Database]]. La serie tamién amenó delles crítiques per parte d'otros emprestadores que, anque conceden el so valor d'entretenimientu, afirmen que l'enfoque de la serie nos estravagantes artículos vintage introducíos na tienda d'enfotu Gold & Silver nun ye típicu de la casa d'enfotu media, que'l so negociu basar n'individuos con ingresos fixos que traen oxetos convencionales pa pagar les sos factures, como la electrónica, ferramientes y xoyería. Corey Grigson y Charles Brown, propietarios d'una tienda llamada Pawn Stars, envaloren que'l so préstamu promediu a un veceru ye d'ente $50 y $100 dólares. Tamién señalen que les valoraciones son remanaes pol personal, que se basa na esperiencia, trabayos de referencia ya investigación, y non polos espertos esternos que se ven con frecuencia nel espectáculu ayudando a los Harrisons.<ref>{{Cita web|url=http://www.thenewsstar.com/article/20100131/LIFESTYLE/1310324|títulu=''Local pawn shops see more DVDs than diamonds''|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|autor=Emily Nelson|enllaceautor=|fecha=20 de xineru de 2010|sitiuweb=thenewsstar.com|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100205084332/http://www.thenewsstar.com/article/20100131/LIFESTYLE/1310324|fechaarchivu=2 de mayu de 2010}}</ref> == Aplicación de Facebook == Pawn Stars tien una aplicación na rede social [[Facebook]] llamada [[Pawn Stars: The Game]], na cual pueden mercase, comer, vender, tomar y restaurar oxetos, asemeyando al verdaderu Pawn Shop. Esti xuegu tien toles carauterístiques qu'identifiquen a la serie de televisión y a la mesma tienda. Esta aplicación tien como cabecera de xuegu a Rick Harrison, qu'anuncia una especie de "Trivia" na cual se auspician los oxetos y/o intereses. == Ver tamién == *[[Pawn Stars UK]] *[[El preciu de la historia:Luisiana]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.tuhistory.com/programes/el preciu-de-la historia.html Sitio web de la serie en Llatinoamérica] * [http://www.lasexta.com/xplora/documentales/la casa/ Sitio web de la serie n'España] * [http://www.gspawn.com/ Sitio web de la tienda] {{en}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Programes de televisión d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Programes de televisión n'inglés]] [[Categoría:The History Channel]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] bldcsblidvijslfyy8ibp8vrk4kjebq 3699513 3699510 2022-07-25T08:19:28Z XabatuBot 43102 iguo testu: tienda d'enfotu => tienda d'empeños wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Pawn Stars}} {{programa de televisión}} '''Pawn Stars''' ye un [[programa de televisión]] d'[[Estaos Xuníos]], del xéneru de [[telerrealidá]], tresmitida pola canal [[History]]. Producíu en [[Manhattan]] por ''Leftfield Pictures'', la serie se filma en [[Las Vegas]] y narra les actividaes diaries de la tienda "Gold & Silver Pawn Shop", una empresa familiar qu'abre les 24 hores del día, operada por [[Rick Harrison]], qu'abrió la tienda col so padre [[Richard Benjamin Harrison]], quien morrió a la edá de 77 años,<ref>{{Cita noticia|títulu=''Pawn shop boys''|url=http://www.lasvegasweekly.com/news/2010/apr/08/pawn-shop-boys/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=LasVegasWeekly.com}}</ref> y [[Corey Harrison]], el nietu (alies "Big Hoss"), quien trabaya ellí dende la infancia y ta siendo preparáu pa faese cargu del comerciu. == Formatu == [[Ficheru:El Precio de la Historia logo.png|miniaturadeimagen|225px|Logo en castellanu]] La serie describe les interaiciones del personal colos veceros, quien traen una variedá d'[[artefautu|artefautos]] y pieces pa vender o empeñar, y colos cualos regatien el preciu y alderiquen la so fonderada histórica. Cuenta cola narración de dalgún de los propietarios o del so emplegáu; [[Austin Russell|Austin "Chumlee" Russell]]. La serie sigue tamién los "conflictos" interpersonales ente ellos. Amás, nel programa apaecen regularmente numberosos espertos nuna variedá d'árees pa evaluar los artículos que son vendíos o empeñaos. El programa empieza colo que va pasar nel capítulu y la presentación: {{cita|«Na mio tienda, la familia ye lo primero y el dineru vien dempués... dependiendo d'a quién-y preguntar. Pero la meyor parte, ye que nunca se sabe qué va entrar per esa puerta. Esto ye: ''El preciu de la historia''».}}Cada episodiu consiste en segmentos dedicaos a aprosimao cinco o seis d'estos oxetos, nos qu'unu de los miembros del personal, xeneralmente Rick Harrison, el so fíu Corey o'l padre de Harrison, Richard (conocíu como "El Viejo"), esplica la historia detrás del oxetu. Cuando'l comprador ye incapaz d'evaluar un oxetu, consulta con un espertu conocedor que puede evalualo pa determinar la so autenticidá y valor potencial, y nel casu de los artículos que precisen arreglu, el costo de restauración o la preparación del artículu pa la venta. Quien ta evaluando l'oxetu pasa percima del valor potencial col veceru, incluyendo la opinión del espertu, si dase unu, de cutiu entrepolada con una entrevista na qu'esplica al espectador la base de la so decisión. Un gráficu de la etiqueta de preciu na esquina inferior de la pantalla apurre la siempres cambiante cantidá de dólares como los dos regatien sobre'l preciu del artículu. N'ocasiones, Rick va mercar artículos que precisen ser restauraos antes de determinar los sos costos de restauración, tomando asina un riesgu sobre dichos costos. Les narratives interpersonales que se centren na rellación y los conflictos ente Rick, Corey, El Viejo y l'amigu de la infancia de Corey, Austin "Chumlee" Russell, que tamién trabaya na tienda, tamién inclúin intrigues nos episodios. Estos refiérense xeneralmente a discutinios sobre'l funcionamientu de la tienda, cuestionando'l xuiciu de Corey, y les burlles echaes na intelixencia y la competencia de Chumlee. Antes de la segunda posa comercial, amuésase una entruga trivial d'opción múltiple rellacionada cola tienda y el so inventariu, los miembros de la repartida o unu de los artículos destacaos, cola respuesta proporcionada dempués de la posa; empezando col episodiu de la temporada 8 "Una Navidá bien Vegas", una entruga trivial facer en cada posa comercial. Celebridaes como [[Bob Dylan]], [[Jeremy McKinnon]], [[Meredith Vieira]], [[George Stephanopoulos]], [[Matt Kenseth]], [[Steve Carell]], [[Kip Winger]], [[Roger Daltrey]], [[Katie Couric]] y [[Butch Harmon]] fixeron apaiciones curties nel programa. == Producción == [[Ficheru:Pawn_Stars_shop_by_Mike_Salvucci.jpg|miniaturadeimagen|El ''Gold & Silver Pawn Shop'' en 2010.]] El programa empezó con Brent Montgomery y Colby Gaines de Leftfield Pictures, quien fueron sosprendíos pola variedá de tiendes d'enfotu ecléctiques y daqué sórdidas en [[Las Vegas]] mientres una visita de fin de selmana de'l 2008 a la ciudá. Pensando que tales tiendes podríen contener personaxes únicos, buscaron una tienda familiar na que centrar una serie de televisión, hasta qu'atoparon la tienda d'empeños ''Gold & Silver Pawn Shop'' a menos de dos milles de [[Las Vegas Strip]].<ref name=":0">{{Cita noticia|títulu=Pawn Stars: Our Most Revealing Reality Show|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-10-21/pawn-stars-our-most-revealing-reality-show|fecha=21 d'ochobre de 2010|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=Bloomberg.com}}</ref> Fuera la tema d'un documental de PBS de 2001,<ref name=":1">{{Cita noticia|apellíos=Bourdeau|nome=Annette|títulu='Pawn Stars': 13 Things You Didn't Know About Chumlee, Rick And Corey|url=https://www.huffingtonpost.com/2012/03/12/pawn-stars_n_1339667.html|fecha=12 de marzu de 2012|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=Huffington Post|idioma=en-US}}</ref> y el xerente y copropietariu, Rick Harrison, tuviera tratando infructuosamente de presentar un espectáculu basáu na so tienda mientres cuatro años.<ref name=":1" /><ref>{{Cita web|url=http://www.vegasnews.com/41913/pawn-stars-richard-old-man-harrison-celebrates-70th-birthday.html|títulu=Pawn Stars' Richard "Old Man" Harrison Celebrates 70th Birthday|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|sitiuweb=www.vegasnews.com}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu='Pawn Stars': Rick Harrison talks about cable's most unlikely hit!|url=http://popwatch.ew.com/2010/06/28/pawn-stars-rick-harrison-interview/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=EW.com|idioma=en}}</ref> La tienda, y Rick, fuera presentada enantes nel episodiu de Las Vegas de ''Insomniac'' con [[Dave Attell]] en 2003. La serie foi llanzada orixinalmente a HBO, anque la cadena prefirió que la serie fuera una serie d'estilu de confesionariu que se llevabara a cabu na ventana nocherniega de Gold & Silver. Col tiempu, el formatu convertir nel motivu familiar de la serie.<ref name=":2">{{Cita web|url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2010-02-19-trashtv19_CV_N.htm|títulu=From 'Pawn Stars' to 'Pickers,' America's trash is TV's treasure|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=usatoday30.usatoday.com|editorial=|idioma=en}}</ref> La presidenta d'[[History (canal de televisión)|History]], Nancy Dubuc, que fuera encargada de crear una programación con un curiosu más populista pa permediar la programación militar en fondura de la cadena, escoyó la serie, que primeramente se titularia ''Pawning History'', primero que un miembru del personal de Leftfield suxuriera que ''Pawn Stars'' encaxaría meyor como nome del programa. La canal tuvo d'alcuerdu, creyendo qu'esi nome yera más prestosu y bono de recordar. El personal afixo'l so argumentu p'afaelo a la marca, qu'incluyía a los espertos en cámara que valoraben los artículos introducíos nel Gold & Silver, anque nun amurnió los "conflictos" interpersonales ente les estrelles del espectáculu.<ref name=":0" /> La serie se filma na tienda d'empeños de Gold & Silver Pawn Shop en [[Las Vegas]], [[Nevada]]. Anque la xoyería ye l'artículu empeñáu más comúnmente na tienda d'empeños, la mayoría de los veceros qu'apaecen nos episodios traen una variedá d'artículos antiguos o de dómina a la tienda, que tien 12&nbsp;000 artículos nel so inventariu a partir de xunetu de 2011 (5000 de los cualos caltiénense típicamente na tienda). Amás de xenerar programes imitadores, como la serie de [[truTV]] ''[[Hardcore Pawn]]'', l'ésitu de Pawn Stars foi una bendición pa la tienda d'empeños, que se convirtió nun sitiu turísticu de Las Vegas,<ref name=":2" /> y amplió el so negociu en consecuencia. Primeramente, con una media d'ente 70 y 100 veceros al día, el tráficu de la tienda aumentó a más de 1000 n'ochobre de 2010. Pa remanar el negociu amontáu, la tienda contrató a casi 30 nuevos emplegaos,<ref>{{Cita noticia|títulu='Pawn Stars': Rick Harrison talks about cable's most unlikely hit!|url=http://popwatch.ew.com/2010/06/28/pawn-stars-rick-harrison-interview/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=EW.com|idioma=en}}</ref> y sufrió una espansión de $400&nbsp;000 de la so sala d'exhibición por dos tercios, a 15&nbsp;000 pies cuadraos,<ref name=":0" /><ref name=":2" /> la décima espansión de la tienda desque abrió. Rick Harrison tamién mentó nel episodiu de la cuarta temporada "Over the Top" que taba construyendo un ximnasiu sobre la tienda d'empeños pa usu del personal. La tienda tamién viende agora la so propia marca de mercancíes, que los sos diseños provienen de fans qu'entren nos concursos de diseñu en [[Facebook]], lo qu'aforra a los Harrisons el costo de contratar diseñadores profesionales. La presencia del personal en Facebook y Twitter tamién asegura audiencies mientres les apaiciones en clubes nocherniegos locales, poles cualos Corey Harrison y Chumlee Russell reciben aprosimao $1000 per nueche.<ref name=":1" /><ref>{{Cita noticia|apellíos=Childers|nome=Linda|títulu=Rick Harrison of 'Pawn Stars' spills success secrets|url=http://money.cnn.com/2011/07/06/smallbusiness/rick_harrison/|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=CNNMoney}}</ref> Como resultancia del rodaxe na tienda los cuatro miembros principales de la repartida yá nun trabayen nel mostrador, por cuenta de les lleis qu'esixen que la identidá de los veceros qu'empeñen los sos artículos permanezan confidenciales, y cola presencia de turistes y aficionaos por tomar semeyes y videu na sala d'esposición torgaría esto. Al filmar los episodios de la serie, la tienda ta temporalmente zarrada, con namái un puñáu de veceros almitíos na sala d'esposición. En xunetu de 2011, Harrison robló un contratu récor de renovación de 80 episodios pa cuatro temporaes más de la serie. === Spin-offs === Numberosos espertos locales nuna variedá de campos tamién apaecen regularmente pa evaluar los artículos que se vienden o empeñen, dos de los cualos pasaron a los sos propios programes ''[[Spinoff (television)|spinoff]]''. El restaurador d'antigüedaes/metalista Rick Dale ye la estrella de la primera spin-off de la serie, ''American Restoration'' (''[[Los restauradores]]''), que s'estrenó n'ochobre de 2010,<ref>{{Cita noticia|títulu=History spinning off 'Pawn Stars'|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/history-spinning-pawn-stars-28281|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=The Hollywood Reporter|idioma=en}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=''First 'Pawn Stars' spinoff in production in Vegas, and it has restorative properties''|url=http://www.lasvegassun.com/blogs/kats-report/2010/jun/29/first-pawn-stars-spinoff-production-and-it-has-res/|fecha=29 de xunu de 2010|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=LasVegasSun.com|idioma=en}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=Rick Dale's 'Pawn Stars' spinoff, 'Rusty Nuts,' set for Oct. 18 debú|url=http://www.lasvegassun.com/blogs/kats-report/2010/sep/24/rick-da-yos-pawn-stars-spinoff-rusty-nuts-set-oct-1/|fecha=24 de setiembre de 2010|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=LasVegasSun.com|idioma=en}}</ref> y l'espertu en restauración mecánica/automática Danny "El Conde" Koker protagoniza la segunda spinoff, ''Counting Cars'' (''[[Llocos polos autos]]''), que debutó'l 13 d'agostu de 2012.<ref>{{Cita web|url=http://www.thefutoncritic.com/news/2012/07/25/danny-the-count-koker-is-in-the-drivers-seat-when-new-car-loving-series-premieres-on-history-counting-cars-388004/20120725history01/|títulu=Breaking News - Danny "The Count" Koker is in the Driver's Seat When New Car-Loving Series Premieres on History(R) - "Counting Cars"|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=www.thefutoncritic.com|editorial=|idioma=}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=History Orders Car Flipping Series Starring 'Pawn Stars' Personality (Exclusive)|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/danny-count-koker-pawn-stars-history-series-352463|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=The Hollywood Reporter|idioma=en}}</ref> == Repartu == === Personal principal === ==== [[Richard Benjamin Harrison|Richard Benjamin «El Viejo» Harrison]] ==== (Nacíu'l 4 de marzu de 1941 - Fináu'l 25 de xunu de 2018), foi'l padre de Rick y el güelu de Corey; fundador y co-propietariu de la [[Casa d'empeños|casa d'enfotu]], que abrió en 1989. Nómase-y frecuentemente pol so [[llamatu]], «El Viejo», que llogró a los 38 años, acordies con l'episodiu «Fired Up». Yera orixinariu de [[Lexington (Carolina del Norte)|Lexington]], Carolina del Norte. Foi [[veteranu]] de la [[Armada de los Estaos Xuníos|Marina d'Estaos Xuníos]]. Según les sos propies afirmaciones foi'l primeru en llegar a la tienda pela mañana yá que se llevanta a les 4, y tenía un día d'enfermedá dende 1994. Yera un apasionáu polos [[automóvil|automóviles]], por eso, el so fíu y el so nietu fixeron restaurar un Chrysler Imperial modelu 65, de color negru, como agasayo nel so cincuentenu [[Aniversariu de bodes|aniversario de boda]], morrió'l 25 de xunu del 2018 a los 77 años por cuenta del so [[Parkinson]]. ==== [[Rick Harrison]] ==== Richard "Rick" Kevin Harrison, ye la mano derecha del so padre na casa d'enfotu, amás de tener el 44% de les sos aiciones. Ye moteyáu «L'observador de tiru» y, dacuando, «Calvo sabicheru». Empezó nel negociu a los 13 años y afirma que Gold & Silver ye la única casa d'enfotu familiar en [[Las Vegas]]. ==== [[Corey Harrison]] ==== Richard Corey «Big Hoss» Harrison, ye fíu de Rick. Xerente d'operaciones diariu de la tienda, fai la mayoría de les compres a los veceros. Trabaya dende los ocho años d'edá y de cutiu entra en conflictu col so padre y el so güelu pol so escasu conocencia del inventariu, les sos responsabilidaes como xerente, la so valoración global de les ventes y, sobremanera, pola compra d'artículos caros que depués son difíciles de vender o atraen pocu interés a los posibles compradores. Acomuñar en 2012 y llogró el 5% de les aiciones de la tienda; Ta siendo preparáu por Rick pa aportar a el responsable del negociu. ==== [[Austin Russell]] ==== Austin «Chumlee» Russell ye amigu de la infancia de Corey. Empezó a trabayar a la edá de 21 años. Xeneralmente ta detrás del mostrador y la so función ye la inspeición de los elementos y el so tresporte en casu de ser necesariu. Amás, ye quien suel probar les armes antigües por si hai dalgún desperfecto.Suel ser el mozu de les chancies de los demás pol so aparente falta d'intelixencia ya incompetencia, pola que-y lo denominó'l Tontu del pueblu». En realidá la so principal función ye da-y [[Cuota de pantalla|rating]] al programa cuidao que se ganó la simpatía de los televidentes polos sos errores inocentes que-y faen entrar en conflictu colos sos xefes. === Personal con cargos menores === [[Ficheru:Pawn_Stars_bouncer.JPG|miniaturadeimagen|Antwaun Austin col uniforme de la tienda.]] *'''Danielle «Peaches» Rainey''' *'''Olivia Black''': Una emplegada de la vez de nueche contratada na quinta temporada. Ye una de los candidatos preferíos por Corey y Chumlee por cuenta del so curiosu físicu. Sale de la serie a los pocos meses por salir desnuda en semeyes por [[internet]]. *'''Isaac Dublan''': Ye'l [[Vixilante de seguridá|guardia de seguridá]] de la tienda. Polo xeneral ye vistu no fondero d'esta, sale dormiendo na puerta o comiendo sentáu y dacuando viende na tienda. *'''Fat Back''': Ye'l [[mecánicu]] de la casa, quien tamién ufierta evaluaciones sobre l'estáu de los vehículos. *'''Carlos Cortazar''': Ye un mecánicu de la casa, espertu en carrera y otres alcordances deportives. *'''Scott''': Ye unu de los emplegaos a tiempu parcial, que pasa gran parte del so tiempu en [[Mercadillo|mercado de pulgues]] y ventes. Dedicar a atopar artículos por que Rick mercar y vender na tienda. *'''Antwaun «Andy» Austin''': Ye quien encabeza la seguridá de la tienda. La primer vegada qu'ocupa un llugar destacáu nel programa ye nel episodiu ''Shekel & Hyde'' na sesta temporada. *'''Lili''': ye una moza que tuvo de [[Pasantía|pasante]] na tienda. Présta-y al vieyu yá que lu considera tou lo opuesto a Chumlee. === Espertos === [[Especialista|Especialistes]] profesionales son dacuando llamaos pola tienda pa determinar l'autenticidá y el valor de los oxetos y, en dellos casos, pa restauralos. La siguiente ye una llista de los espertos riquíos qu'apaecieron en dos o más episodios. * Danny «El Conde» Koker - ye una lleenda de Las Vegas qu'adquier, restaura y personaliza coches clásicos y motocicletes. Anguaño protagoniza'l programa [[Llocos polos autos]]. * Bill Ybarzabal – Reparador de botes y propietariu de [[Bote]]s y [[Yate]]s de Las Vegas * Jesús Loyola - Repara de too. * Wally Korhonen – Espertu en restauración d'automóviles y propietariu de Rusty Nuts Rods and Customs. * Dana Linett – [[Peritu]] n'[[artefautu|artefautos]] de la [[Historia de los Estaos Xuníos d'América|historia estauxunidense]], incluyendo'l periodu de la [[Trece Colonies|colonia]] y la [[Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos|revolución]], según tamién la historia de los [[Presidentes de los Estaos Xuníos|presidentes]]. * Mark Hall-Patton «El Sabiu Barbudu», «La Barba del Saber» – Historiador y alministrador de Clark County Heritage Museum y Howard W. Cannon Aviation Museum nel [[aeropuertu]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|McCarran]]. * Mark Logan – Espertu en [[Automóviles clásicos|coches clásicos]] y presidente de Nevada Classics, Inc. y Shelby Cars Northwest. * Mark Allen – Restaurador y coleicionista d'oxetos históricos del [[Oeste d'Estaos Xuníos|oeste estauxunidense]] y propietariu de Wild West Arts Club and Western Stage Props. * Jesse Amoroso– Espertu n'[[Instrumentu de cuerda|instrumentos de cuerda]] y [[xerente]] de Cowtown Guitars. * Sean Rich – Espertu n'armes antigües y [[arsenal]]es, especializáu nos sieglos [[Sieglu XVI|XVI]] al [[Sieglu XVIII|XVIII]] y propietariu de Tortuga Trading Inc. Protagonizó tamién la serie ''Lords of War'' por NatGeo. * Rick Dale – Artista del metal, [[Caltenimientu y restauración|restaurador]] d'[[antigüedaes]] y propietariu de Rick´s Restoration. Dale tamién protagoniza'l programa [[Los restauradores]]. * Tony Dee – Espertu n'[[Arma de fueu|armes de fueu]] antigües. * Ferdinand Geitner – Espertu en [[reloxería]] y propietariu de Montecito Clock Gallery. * Brenda Anderson – Esperta en [[manuscritu|manuscritos]] y propietaria de Expert Handwriting Analysis. * Charles – Especialista n'[[Tiru con arcu|arquería]] y xerente de Pacific Archery Sales. * Drew Max – Desaminador forense de documentos, espertu n'escritura y propietariu de Authentic Autographs Unlimited. * Johnny Jiménez – Espertu en [[xuguete]]s antiguos y propietariu de Toy Shack Las Vegas. * Craig Gottlieb – Espertu en [[armes de fueu]] y artículos militares, especialmente de la II guerra mundial. * Rebecca Rodney – Esperta en [[llibru|llibros]]. Nun episodiu revélase qu'ella yera l'antigua novia de l'adolescencia de Rick, rellación que terminó mal, anque s'esclaria qu'entá se respeten como adultos y una prueba d'ello ye que ye la única esperta en llibros del programa. == Episodios == {{ap|Episodios de Pawn Stars}} === Temporaes === {| {{tablaguapa}} |- ! colspan="2"|Temporaes !! Episodios !! Primer capítulu !! Últimu capítulu |-hghg | style="background:#B30713; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 1''' (2006) | style="text-align:center;"| 25 | style="text-align:center;"| 19 de xunetu de 2009 | style="text-align:center;"| 27 d'avientu de 2009 |- | style="background:#11AE11 height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 2''' | style="text-align:center;"| 33 | style="text-align:center;"| 18 de xineru de 2010 | style="text-align:center;"| 2 de mayu de 2010 |- | style="background:#FFCC66; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 3''' | style="text-align:center;"| 30 | style="text-align:center;"| 16 d'agostu de 2010 | style="text-align:center;"| 28 de marzu de 2011 |- | style="background:#00AEED; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 4''' | style="text-align:center;"| 38 | style="text-align:center;"| 4 d'abril de 2011 | style="text-align:center;"| 24 d'ochobre de 2011 |- | style="background:#A587D7; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 5''' | style="text-align:center;"| 30 | style="text-align:center;"| 28 de payares de 2011 | style="text-align:center;"| 5 de marzu de 2012 |- | style="background:#FF69B4; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 6''' | style="text-align:center;" | 28 | style="text-align:center;" | 9 d'abril de 2012 | style="text-align:center;" | 3 de setiembre de 2012 |- | style="background:#545C2F; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 7''' | style="text-align:center;" | 34 | style="text-align:center;" | 5 de payares de 2012 | style="text-align:center;" | 11 de marzu de 2013 |- | style="background:#F1A629; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 8''' | style="text-align:center;" | 46 | style="text-align:center;" | 30 de mayu de 2013 | style="text-align:center;" | 26 d'avientu de 2013 |- | style="background:#87CEFA; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 9''' | style="text-align:center;"| 52 | style="text-align:center;"| 2 de xineru de 2014 | style="text-align:center;"| 26 de xunu de 2014 |- | style="background:#0000FF; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 10''' | style="text-align:center;" | 47 | style="text-align:center;" | 10 de xunetu de 2014 | style="text-align:center;" | 12 d'avientu de 2014 |- | style="background:#7B26CA; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 11''' | style="text-align:center;" | 42 | style="text-align:center;" | 8 de xineru de 2015 | style="text-align:center;" | 10 d'agostu de 2015 |- | style="background:#7FFF00; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 12''' | style="text-align:center;" | 45 | style="text-align:center;" | 22 d'ochobre de 2015 | style="text-align:center;" | 29 de xunu de 2016 |- | style="background:#000000; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 13''' | style="text-align:center;" | 29 | style="text-align:center;" | 27 de xunetu de 2016 | style="text-align:center;" | 6 de febreru de 2017 |- | style="background:#800020; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 14''' | style="text-align:center;" | 30 | style="text-align:center;" | 10 d'abril de 2017 | style="text-align:center;" | 28 d'agostu de 2017 |- | style="background:#00aba9; height:5px;"| | style="text-align:center;"| '''Temporada 15''' | style="text-align:center;" | 13 | style="text-align:center;" | 16 d'ochobre de 2017 | style="text-align:center;" | 27 de payares de 2017 |} == Receición == === Audiencia === Pa xineru de 2011, ''Pawn Stars'' yera la serie más valorada de History. Un episodiu orixinal emitíu'l 24 de xineru de 2011 foi vistu por siete millones de telespectadores, la tresmisión más vista de la historia, según la cadena y [[Nielsen Media Research]].<ref>{{Cita web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/network-press-releases/pawn-stars-delivers-7-million-viewers-an-all-time-high-for-history/|títulu='Pawn Stars' Delivers 7 Million Viewers, An All-Time High for History|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|fecha=2011|sitiuweb=TV By The Numbers}}</ref> En 2011 foi la segunda serie de realidá meyor valorada na televisión detrás de [[Jersey Shore (serie de televisión)|Jersey Shore]], atrayendo a 7,6 millones d'espectadores. En 2016, un estudiu del [[New York Times]] de los 50 programes de televisión con más me gusta de Facebook atopó que'l Pawn Stars yeren unu de los más populares en [[Kentucky]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=Katz|nome=Josh|títulu='Duck Dynasty' vs. 'Modern Family': 50 Maps of the U.S. Cultural Estrema|url=https://www.nytimes.com/interactive/2016/12/26/upshot/duck-dynasty-vs-modern-family-television-maps.html|fecha=27 d'avientu de 2016|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331|idioma=en}}</ref> === Crítiques === Christopher Long, revisando'l DVD de la primer temporada pa [[DVD Town]], emponderó a la serie pola so repartida y el valor educativu de los artículos esaminaos, calificándola de "adictiva" y "una gran ganadora", y cuntó que ye'l meyor espectáculu de History y quiciabes del cable.<ref>{{Cita noticia|títulu=Pawn Stars (TV series) - DVD review - Movie Metropolis|url=http://moviemet.com/review/pawn-stars-tv-series-dvd-review|fecha=29 d'avientu de 2009|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|periódicu=Movie Metropolis|idioma=en}}</ref> Nun númberu de [[TV Guide]], l'escritor Rob Moynihan incluyó'l programa nuna llista de "placeres culpables".<ref>Moynihan, Rob. "Summer's Guilty Pleasures".&nbsp;''TV Guide''. 21 de xunu de 2010. Páxina 23</ref>&nbsp;Anque atopó aspeutos interesantes, criticó lo que percibió como una énfasis nes rises barates a mariña del patriarca familiar Richard Harrison pol material históricu del programa, según el pesu de Corey Harrison. N'última instancia, vio'l potencial de seriar si los aspeutos de la mesma qu'ella atopaba de mal gustu víense frenaos. Gary Strauss, d'[[USA Today]], cuntó que los discutinios ente los Harrisons, según los veceros que se ven na tienda, son "alternadamente risonderes y arrallaes". Dalgunos de los espectadores d'[[History (canal de televisión)|History]] amosáronse disgustaos cola manera en que les series de realidá reemplazaron parte de la programación previa de la canal empobinada a la historia.<ref>Schneider, Michael. "Summer TV Winners and Losers".&nbsp;''TV Guide''. 19 de setiembre 2011. Páxina 19</ref> El programa recibió 7.6/10 de clasificación en [[TV.com]] y 7.2/10 en [[Internet Movie Database]]. La serie tamién amenó delles crítiques per parte d'otros emprestadores que, anque conceden el so valor d'entretenimientu, afirmen que l'enfoque de la serie nos estravagantes artículos vintage introducíos na tienda d'empeños Gold & Silver nun ye típicu de la casa d'enfotu media, que'l so negociu basar n'individuos con ingresos fixos que traen oxetos convencionales pa pagar les sos factures, como la electrónica, ferramientes y xoyería. Corey Grigson y Charles Brown, propietarios d'una tienda llamada Pawn Stars, envaloren que'l so préstamu promediu a un veceru ye d'ente $50 y $100 dólares. Tamién señalen que les valoraciones son remanaes pol personal, que se basa na esperiencia, trabayos de referencia ya investigación, y non polos espertos esternos que se ven con frecuencia nel espectáculu ayudando a los Harrisons.<ref>{{Cita web|url=http://www.thenewsstar.com/article/20100131/LIFESTYLE/1310324|títulu=''Local pawn shops see more DVDs than diamonds''|fechaaccesu=12 d'avientu de 2017|autor=Emily Nelson|enllaceautor=|fecha=20 de xineru de 2010|sitiuweb=thenewsstar.com|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100205084332/http://www.thenewsstar.com/article/20100131/LIFESTYLE/1310324|fechaarchivu=2 de mayu de 2010}}</ref> == Aplicación de Facebook == Pawn Stars tien una aplicación na rede social [[Facebook]] llamada [[Pawn Stars: The Game]], na cual pueden mercase, comer, vender, tomar y restaurar oxetos, asemeyando al verdaderu Pawn Shop. Esti xuegu tien toles carauterístiques qu'identifiquen a la serie de televisión y a la mesma tienda. Esta aplicación tien como cabecera de xuegu a Rick Harrison, qu'anuncia una especie de "Trivia" na cual se auspician los oxetos y/o intereses. == Ver tamién == *[[Pawn Stars UK]] *[[El preciu de la historia:Luisiana]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.tuhistory.com/programes/el preciu-de-la historia.html Sitio web de la serie en Llatinoamérica] * [http://www.lasexta.com/xplora/documentales/la casa/ Sitio web de la serie n'España] * [http://www.gspawn.com/ Sitio web de la tienda] {{en}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Programes de televisión d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Programes de televisión n'inglés]] [[Categoría:The History Channel]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 5uw5fmax95ydv1t8aaffbsta9fyslsw 0 140789 3699523 3681899 2022-07-25T09:34:02Z YoaR 37624 /* Años 1940, 1950 y 1960 */ wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol de los Países Baxos|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 | país = Países Baxos | cod = NED | asociación = [[Real Federación de Fútbol de los Países Baxos]] | confederación = [[UEFA]] | seudónimu = ''La Naranxa Mecánica''<br />''Los Tulipanes''<br />''Oranje Team'' | país-dt = Países Baxos | direutor téunicu = [[Ronald Koeman]] | añu-dt = 2018 | mayor goliador = [[Robin van Persie]] | capitán = [[Arjen Robben]] | mayor goliador goles = 50 | más participaciones = [[Wesley Sneijder]] | mayor partíos = 133 | estadiu = [[Ámsterdam Arena|Johan Cruyff Sable]]<br />[[De Kuip]] | PPI país1 = Bélxica | PPI marcador = 1:4 | PPI llugar = [[Amberes]], [[Bélxica]] | PPI fecha = {{fecha|30|4|1905}} | MRI país2 = San Marino | MRI marcador = 11:0 | MRI llugar = [[Eindhoven]], [[Países Baxos]]<ref>[http://www.euronoticias.es/holanda-vs-san-marín-11-0/4637/ Euronoticias - Holanda vs San Marino: 11-0] Consultáu'l 3 d'agostu de 2011</ref> | MRI fecha = {{fecha|2|9|2011}} | PRI país1 = Inglaterra | PRI marcador = 12:2 | PRI llugar = [[Darlington]], [[Inglaterra]] | PRI fecha = {{fecha|21|12|1907}} | Estadiu = [[Ámsterdam Arena]] | participación mundial = 10 | primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | meyor mundial =[[Ficheru:Silver medal icon.svg|16px]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) | copa rexonal = [[Eurocopa]] | participación rexonal = 9 | primer rexonal = [[Eurocopa 1976|1976]] | meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|16px]] ([[Eurocopa 1988|1988]]) | olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos]] | participación olímpicu = 5 | primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|1908]] | meyor olímpicu =[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|16px]] ([[Xuegos Olímpicos de Londres 1908|1908]], [[Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|1912]] y [[Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|1920]]) | subcampeonatos = [[Subcampeonatos Mundiales]] | color_izq1 = FF6600 | color_cuerpu1 =FF6600| color_der1 = FF6600 | color_pantalón1 = FF6600| color_medies1 = 0000AA | entama_izq1 = _ned18h | entama_cuerpu1 = _ned18h | trama_der1 = _ned18h | entama_pantalón1 = _nikeblack | trama_medies1 = _ned18h | color_izq2 = FFFFFF | color_cuerpu2 = FFFFFF | color_der2 = FFFFFF | color_pantalón2 = 0000cc | color_medies2 = 00ebff | trama_izq2 = _ned18a | trama_cuerpo2 = _ned18a | trama_der2 = _ned18a | trama_pantalón2 = _nikeblack | trama_medies2 = _ned18a }} La '''[[seleición de fútbol]] de los [[Países Baxos]]''' ye l'equipu representativu d'esti país nes competiciones oficiales. La so organización ta al cargu de la [[Real Federación de Fútbol de los Países Baxos]] ''(Koninklijke Nederlandse Voetbalbond)'', perteneciente a la [[UEFA]]. De cutiu se la cita tamién, equivocadamente, como la '''seleición de fútbol d'Holanda''', siendo inclusive'l so usu más popular que'l nome oficial. La seleición de fútbol de los [[Países Baxos]] ye unu de los equipos más importantes del mundu. Magar nunca ganó la [[Copa Mundial de Fútbol]], tuvo nel [[podiu (deporte)|podiu]] na hestoria de cuatro copes del mundu, en [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], en [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]], en [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]. Tamién algamó'l títulu de la [[Eurocopa]], en [[Eurocopa 1988|1988]]. Na [[Años 1970|década de 1970]], recibió'l llamatu de '''''la Naranxa Mecánica''''' debíu al color del so uniforme y al escelente nivel de xuegu alcanzáu naquellos años, cuando consiguió llegar a dos finales consecutives del [[Copa Mundial de Fútbol|Mundial]]. N'agostu de 2011, l'equipu clasificó númberu unu na [[clasificación mundial de la FIFA]], convirtiéndose asina nel segundu equipu nacional de fútbol, dempués d'España, en ser primeru ensin antes ganar una Copa del Mundu. == Historia == === Entamos === [[Ficheru: Nederlands elftal 1905.jpg |thumb|Seleición neerlandesa nel so primer partíu internacional, el 30 d'abril de 1905.]] La seleición neerlandesa xugó'l so primer partíu internacional en [[Amberes]] ante {{sel|Bélxica}}, el 30 d'abril de 1905.<ref>{{cita web |url= http://www.voetbalstats.nl/nedxi/historie1905-1930.html |títulu= Overzicht historie Nederlands Elftal vanaf 1905-1930 |editorial= voetbalstats.nl |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= neerlandés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090508064226/http://www.voetbalstats.nl/nedxi/historie1905-1930.html |fechaarchivu=8 de mayu de 2009 }}</ref> El partíu terminó con victoria neerlandesa por 4-1, gracies a los cuatro goles anotaos por [[Eddy de Nieve]]. De Nieve marcó na so carrera internacional seis goles en namái trés partíos.<ref>{{cita web |url= http://www.voetbalstats.nl/nedxi/sp364.html |títulu= Interlands Eddy de Nieve |editorial= voetbalstats.nl |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= neerlandés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090212215621/http://voetbalstats.nl/nedxi/sp364.html |fechaarchivu=12 de febreru de 2009 }}</ref> Anque téunicamente, el xugador apostara antes cuatro partíos con un equipu escoyíu por [[Cees van Hasselt]], que tamién entrenó al equipu nacional ante Bélxica y mientres los siguientes trés años.<ref name="cien años" /> Dichos partíos nun fueron contabilizaos pola KNVB por cuenta de la ausencia d'una federación pa la organización, qu'apaeció mientres 1904, la [[FIFA|Fédération internationale de football association]]. Estos cuatro partíos non oficiales fueron xugaos ante un escoyíu non oficial de {{sel|Inglaterra}} añalmente dende 1901 hasta 1904.<ref name="cien años">{{enllaz rotu|1={{cita web |url= http://www.voetbalstats.nl/nedxi/hist19050430-1.html |títulu= 30-04-1905 - 100 jaar geleden: België - Nederland 1 - 4 |editorial= voetbalstats.nl |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= neerlandés }} |2=http://www.voetbalstats.nl/nedxi/hist19050430-1.html |bot=InternetArchiveBot }}</ref> === Xuegos Olímpicos === [[Ficheru:Nederlands elftal 1910.jpg|thumb|Alliniación de la seleición neerlandesa ante [[Seleición de fútbol de Bélxica|Bélxica]], el 10 d'abril de 1910, que ganó por 7 a 0.]] Dende la fundación de la [[FIFA]] en 1904, plantegóse la posibilidá de realizar un tornéu a nivel mundial; sicasí, l'acabante formar organización nun cuntaba colos recursos y l'infraestructura necesaria p'asemeyáu eventu. Asina, pidieron sofitu al [[Comité Olímpicu Internacional]], el qu'en 1906 aceptó la inclusión del [[fútbol]] nos sos eventos deportivos. En [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|1908]] celebrar por primer vegada un tornéu de fútbol oficial nos [[Xuegos Olímpicos]]. En dicha edición los Países Baxos enfrentar nos cuartos de final a {{sel|Hungría}}, pero estos nun se presentaron alegando problemes económicos.<ref name="londres08" /> En semifinales enfrentar a la [[seleición de fútbol del Reinu Xuníu]] y fueron ganaos por 4-0, anque vencieron el partíu pol tercer y cuartu puestu a {{sel|Suecia}} por 2-0.<ref name="londres08" /><ref>{{cita web |url= http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1908/1908.pdf |títulu= The fourth Olympiad London 1908 |editorial= la84foundation.org |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> Los dos primeros goles na hestoria olímpica fueron de [[Jops Reeman]] y [[Edu Snethlage]].<ref name="londres08">{{cita web |url= http://www.iffhs.de/?70aeedaca29d815685fdcdc3bfcdc0aece15 |títulu= 1908 - London |editorial= iffhs.de |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> [[Ficheru:Football at the 1912 Summer Olympics - Netherlands squad.JPG|thumb|Seleición nos [[Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912]].]] Na siguiente edición de los Xuegos Olímpicos n'[[Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Estocolmu]] volvieron enfrentase a Suecia'l 29 de xunu nel [[Estadiu Olímpicu d'Estocolmu]] siendo la victoria pa los neerlandeses tres una [[prórroga]] por 4-3.<ref name="estocolmo12" /> A otru día enfrentáronse a Austria y volvieron vencer por 3-1 anque fueron ganaos nes semifinales por 4-1 ante {{sel|Dinamarca}} el 2 de xunetu.<ref name="estocolmo12" /> Nel partíu pola medaya de bronce vencieron a {{sel|Finlandia}} por 9-0, en partíu xugáu'l 4 de xunetu nel [[estadiu Råsunda]].<ref name="estocolmo12" /> [[Jan Vos]] foi'l tercer máximu goliador del tornéu con 8 goles, destacando los 5 qu'anotó na llucha pola medaya de bronce.<ref name="estocolmo12">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tableso/ol1912f-det.html |títulu= V. Olympiad Stockholm 1912 Football Tournament |títulu= Macario Reyes |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> [[Ficheru:Nederlandselftal1913.jpg|thumb|Semeya del equipu que ganó a {{sel|Inglaterra}} el 24 de marzu de 1913 por 2 goles a 1.]] Nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920]] apostaron la primer ronda del tornéu ante {{sel|Luxemburgu}} el 28 d'agostu y vencieron por 3-0.<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32274/report.html |títulu= Netherlands - Luxembourg |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208195238/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32274/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref> Nos cuartos de final volvieron enfrentase a Suecia y una vegada más vencieron na prórroga por 5-4.<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32280/report.html |títulu= Netherlands - Sweden |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208201042/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32280/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref> Sicasí, una vegada más fueron esaniciaos nes semifinales, nesta ocasión ante Bélxica por 3-0, el 31 d'agostu.<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32285/report.html |títulu= Belgium - Netherlands |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208184207/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32285/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref> El partíu de consolación tenía d'enfrentar a los Países Baxos ante {{sel|Francia}} pero finalmente y por problemes na final el ganador del partíu ente los Países Baxos y {{sel|España}} sería la medaya de plata.<ref>{{cita web |url= http://www.la84foundation.org/SportsLibrary/JOH/JOHv1n4/JOHv1n4d.pdf |títulu= The 1920 Football Tournament |editorial= la84foundation.org |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> España ganó'l partíu y los Países Baxos axudicáronse'l so tercer medaya de bronce consecutivo dempués del 3-1 final, el 5 de setiembre.<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32290/report.html |títulu= Netherlands - Spain |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208192709/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197008/matches/match=32290/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tableso/ol1920f-det.html |títulu= VII. Olympiad Antwerp 1920 Football Tournament |autor= Macario Reyes |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> Nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|Xuegos Olímpicos de París 1924]] l'equipu empezó direutamente na segunda ronda, onde s'enfrentó a {{sel|Rumanía}}, a la que s'impunxo por 6-0, el 27 de mayu en [[París]].<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32297/report.html |títulu= Netherlands - Romania |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208192718/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32297/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref> Na siguiente ronda, los cuartos de final, enfrentar a {{sel|Irlanda}} a la que tamién vencieron, dempués de la prórroga, por 2-1.<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32309/report.html |títulu= Netherlands - Ireland Republic |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208181923/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32309/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref> Nes semifinales como pasara nos trés causes anteriores viéronse superaos por {{sel|Uruguái}} por 2-1 y tuvieron qu'apostar el partíu pola medaya de bronce.<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32311/report.html |títulu= Netherlands - Uruguái |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208181058/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32311/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref> En dichu partíu volvieron enfrentase a Suecia, el 8 de xunu, terminando'l partíu con empate a 1 gol, siendo necesariu un partíu de desempate que s'axudicó la seleición nórdica por 3-1.<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32312/report.html |títulu= Netherlands - Sweden |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208192724/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32312/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32313/report.html |títulu= Netherlands - Sweden |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090208195243/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197020/matches/match=32313/report.html |fechaarchivu=8 de febreru de 2009 }}</ref> El Congresu de la FIFA realizar en 1928 na ciudá d'[[Ámsterdam]] (coincidiendo colos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Xuegos Olímpicos de 1928]] onde la seleición cayera por 2-0 en primer ronda ante la campeona olímpica, Uruguái),<ref>{{cita web |url= http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197029/matches/match=32322/report.html |títulu= Netherlands - Uruguái |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090209010437/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197029/matches/match=32322/report.html |fechaarchivu=9 de febreru de 2009 }}</ref> decidiendo la realización finalmente d'un tornéu especializáu, pal cual tendría de buscase una sede. Rápido, dellos países europeos presentaron la so candidatura ([[Italia]], [[Hungría]], los [[Países Baxos]], [[España]] y [[Suecia]]) xunto a la d'[[Uruguái]]. === Años 1930 === [[Ficheru:NL-BE 9-3 1934.PNG|thumb|Partíu ante Bélxica n'[[Ámsterdam]] el 11 de marzu de 1934.]] Al ver que probablemente'l tornéu sería axudicáu a Uruguái, los candidatos europeos tornaron la so candidatura favoreciendo a Italia. Sicasí, el discursu del delegáu [[arxentina|arxentín]] [[Adrián Béccar Varela]] promoviendo la candidatura del so país vecín, obligó al retiru d'Italia. Asina, Uruguái foi escoyida unánimemente como sede del tornéu y los Países Baxos refugaron la so presencia (xuntu con delles seleiciones europees) por cuenta de los altos costos qu'implicaba'l viaxe al traviés del [[Océanu Atlánticu]] y la fuerte [[Gran Depresión|crisis económica]] qu'azotara nel últimu añu.<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html |títulu Uruguái cinxe la primer corona mundial |editorial= FIFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090202150909/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/overview.html |fechaarchivu=2 de febreru de 2009 }}</ref> Na [[Copa Mundial de Fútbol de 1934]], [[Benito Mussolini]] encargóse personalmente de qu'Italia non yá fora escoyida see sinón que tamién llograra'l títulu. Los Países Baxos debutaron el 27 de mayu de 1934 ante {{sel|Suiza}} y fueron ganaos por 3-2. Los dos primeros goles nuna Copa Mundial fueron de [[Kick Smit]] y de [[Lleen Vente]] nel [[estadiu Giuseppe Meazza]] de [[Milán]].<ref>[https://web.archive.org/web/20120828193039/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=3/results/index.html Copa Mundial de la FIFA Italia 1934], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090119090646/http://todoslosmundiales.com.ar/mundiales/1934italia/estadisticas/1934fixture.htm Fixture], todoslosmundiales.com.ar, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Por cuenta de los esfuercios de dellos [[Francia|franceses]] pola Copa Mundial de la FIFA, como [[Jules Rimet]], [[Henri Delaunay]] o [[Robert Guérin]], la [[Copa Mundial de Fútbol de 1938]] apostar en [[Francia]].<ref>[https://web.archive.org/web/20090208195900/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/preliminaries/index.html Copa Mundial de la FIFA Francia 1938 Preliminares], fifa.com, Consultáu'l [[30 d'avientu]] de [[2008]]</ref> La [[clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1938|clasificación]] realizar nun grupu de trés, nel que taben xunto a Bélxica y Luxemburgu, ante los qu'empató (1-1) y ganó (4-0) respeutivamente.<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/38q.html |títulu= World Cup 1938 Qualifying |editorial= rsssf.com |autor= Karel Stokkermans y Sergio Henrique Jarreta |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> Una vegada empezáu'l tornéu apostaron la primer fase ante {{sel|Checoslovaquia}} nel [[estadiu Charles Argentin]], perdiendo por 3-0 y siendo esaniciaos.<ref>[https://web.archive.org/web/20120828191629/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=5/results/index.html Copa Mundial de la FIFA Francia 1938], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090119090937/http://todoslosmundiales.com.ar/mundiales/1938francia/estadisticas/1938fixture.htm Fixture], todoslosmundiales.com.ar, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> === Años 1940, 1950 y 1960 === [[Ficheru:Nederlands voetbalelftal, Nederland-België, 3 april 1955.png|thumb|Alineación ante Bélxica'l 3 d'abril de 1955.]] Estes tres décades tuvieron marcaes pola [[Segunda Guerra Mundial]]. Les competiciones paráronse y les que siguieron facer ensin dellos países, que taben amenorgaos pola guerra. Los [[Xuegos Olímpicos]] por casu nun se celebraron dende [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]], onde la seleición nun se clasificó, hasta [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] onde namái se llegó a la primer fase. El 26 de xunetu debutaron nel tornéu ganando a Irlanda por 3-1 na ronda preliminar,<ref>[https://web.archive.org/web/20090208200028/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197049/matches/match=32409/report.html Netherlands - Ireland Republic], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> pero viéronse superaos na primer ronda por {{sel|Inglaterra}}, que ganó dempués d'una prórroga por 4-3.<ref>[https://web.archive.org/web/20090208181103/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197049/matches/match=32357/report.html Great Britain - Netherlands], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Na siguiente edición, en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]] fueron ganaos por {{sel|Brasil}} na fase preliminar (5-1), el 16 de xunetu.<ref>[https://web.archive.org/web/20080615135033/http://www.fifa.com/tournaments/archive/tournament=512/edition=197058/matches/match=32376/report.html Netherlands - Brazil], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> La [[Copa Mundial de Fútbol|Copa Mundial]] nun se volvió celebrar hasta 1950 y nun tomaron parte nella. Yá en [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] apostaron la [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1958|clasificación]] pero fueron segundos del grupu 5, tres {{sel|Austria}} que los venciera nuna ocasión y na otra empataren.<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/58q.html |títulu= World Cup 1958 Qualifying |autor= Karel Stokkermans y Sergio Henrique Jarreta |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> Na [[Clasificación d'UEFA/AFC/CAF pa la Copa Mundial de Fútbol de 1962|clasificación]] de [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] remataron en segundu llugar nel grupu 4 tres {{sel|Hungría}}, que nun perdió nengún partíu y clasificóse con 7 puntos, polos 2 de los neerlandeses y 1 de la [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|seleición d'Alemaña Democrática]].<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/62q.html |títulu= World Cup 1962 Qualifying |autor= Karel Stokkermans y Sergio Henrique Jarreta |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> En [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], volvió ser esaniciada d'una fase final de la Copa Mundial, nesta ocasión en siendo tercer tres Suiza (9 puntos) y {{sel|Irlanda del Norte}} (8 puntos) y llograr namái 6 puntos.<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/66q.html |títulu= World Cup 1966 Qualifying |autor= Karel Stokkermans y Sergio Henrique Jarreta |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> La hestoria de la [[Eurocopa]], pela so parte, remontar al añu [[1927]], onde'l [[Francia|francés]] [[Henri Delaunay]], secretariu de la [[Federación Francesa de Fútbol]] nesi entós, formuló la idea d'un campeonatu de naciones [[Europa|europees]]. Munches seleiciones de [[fútbol]] nun taben acordies cola idea y el tornéu nun se concretó hasta 1957, añu en que se realizó'l Congresu de la UEFA. La primer edición celebrar en [[Eurocopa 1960|1960]], pero los Países Baxos nun participaron. Na siguiente edición, nel añu [[Eurocopa 1964|1964]] ganaron na primer ronda a Suiza a doble partíu, por un global de 4-2. Na siguiente ronda, sicasí, perdieron ante Luxemburgu por un global de 3-2 y nun consiguieron aportar a la fase final celebrada n'[[España]].<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/64y.html |títulu= European Championship 1964 |autor= Erik Garin, Karel Stokkermans y Martín Tabeira |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> En [[Eurocopa 1968|1968]] tampoco llogró clasificase pa la fase final por cuenta de que namái pudieron ganar 2 partíos y empatar otru, terminando en tercer llugar nel grupu 5, que s'axudicó Hungría per delantre de {{sel|Alemaña Democrática}}.<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/68y.html |títulu= European Championship 1968 |autor= Karel Stokkermans y Martín Tabeira |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> === Años 1970 === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-N0716-0311, Fußball-WM, BRD - Niederlande 2-1.jpg|thumb|Xugadores de la seleición neerlandesa nel Mundial de 1974, nel que llegaron a la final per primer vegada.]] [[Ficheru:Final1974 GER-HOL.png|thumb|Alliniación de la final de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]] n'[[Alemaña]].]] [[Ficheru:ARG-NED 1978-06-25.svg|thumb|Alliniación de la final del [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Mundial de 1978]], celebráu n'[[Arxentina]].]] La seleición neerlandesa nun calificara pa una fase final d'una Copa Mundial dende 1938, y yera una seleición menor que tampoco tuviera bones resultancies a nivel européu. Sicasí, empezaron a prauticar un [[fútbol total]] como l'esplegáu polos pioneros del [[Ajax Ámsterdam]], lideraos por [[Johan Cruyff]]. L'entrenador yera [[Rinus Michels]] y en siendo primeros de grupu per delantre de {{sel|Suecia}}, {{sel|Bulgaria}} y {{sel|Uruguái}} pasaron al siguiente grupu. Ellí enfrentáronse primero a {{sel|Arxentina}}, a la que ganaron por 4-0, a Alemaña Democrática, a la que ganaron por 2-0 y d'últimes a Brasil, ante la que llograron la mesma resultancia. Asina consiguieron algamar la final de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]], na cual fueron vencíos polos anfitriones, [[Seleición de fútbol d'Alemaña|Alemaña federal]]. Adelantrar con un gol de [[Penalti (fútbol)|penalti]] que foi tresformáu por [[Johan Neeskens]], pero otru penalti convertíu por [[Paul Breitner]] y el definitivu gol de [[Gerd Müller]] dieron el títulu a los alemanes. Sicasí, Cruyff llogró'l gallardón como meyor futbolista del tornéu.<ref name="mundial_74">{{cita web |títulu=FIFA.com - Copa Mundial de la FIFA Alemaña 1974 |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/results/matches/match=2063/report.html |fechaaccesu=15 de xineru de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080120194026/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=39/results/matches/match=2063/report.html |fechaarchivu=20 de xineru de 2008 }}</ref> Rematáu'l Mundial, la seleición tuvo de xugar la etapa clasificatoria del [[Eurocopa 1976|Campeonatu Européu de 1976]]. L'equipu neerlandés taba encuadráu dientro del grupu 5 xunto a les seleiciones de {{sel|Italia}}, {{sel|Polonia}} y {{sel|Finlandia}}. Finalmente quedó primer del grupu con 4 victories, 2 derrotes y una puntuación final de 8 puntos. Yá na fase final enfrentar en cuartos de final a la seleición de Bélxica. El partíu d'ida xugó'l 25 d'abril nel estadiu De Kuip y ganaron por 5-0. El partíu de vuelta xugóse nel [[estadiu Rei Balduino]] en [[Bruxeles]] el 22 de mayu, y concluyo con un 1-2 a favor de los neerlandeses. En semifinales enfrentar contra la seleición de Checoslovaquia, que venía de ganar a {{sel|Gales}}, el 16 de xunu nel [[Maksimir Stadium]] de [[Zagreb]]. Los checoslovacos vencieron por 3-1 na prórroga y el neerlandeses tuvieron que conformase col partíu pol tercer puestu contra l'equipu anfitrión, {{sel|Yugoslavia}}, que venía de perder 2-4 frente a la seleición d'Alemaña federal. Esti partíu foi apostáu'l 19 de xunu nel Maksimir Stadium, y acabó con un tantéu de 3-2 a favor de los Países Baxos na prórroga.<ref name="eurocopa">{{cita web |títulu=Resultaos de la Eurocopa 1976 y fase de clasificación na web oficial de la UEFA |url= http://es.uefa.com/competitions/euru/history/season=1976/round=194/group=41.html |fechaaccesu=20 de payares de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071217154132/http://es.uefa.com/competitions/euru/history/season=1976/round=194/group=41.html |fechaarchivu=17 d'avientu de 2007 }}</ref> Al rematar el mundial de 1974, Cruyff yá amenaciara con nun volver apostar otru mundial, pos nun taba acordies coles concentraciones a les qu'obligaba la Federación de los Países Baxos. A esto sumóse la situación política d'[[Arxentina]] nel momentu de la disputa del [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|mundial de 1978]], con graves y sistemátiques violaciones a los [[derechos humanos]] que realizaba la [[Procesu de Reorganización Nacional|dictadura imperante]],<ref name="dictadura">{{cita web |títulu=Fútbol y dictadura |url= http://www.elortiba.org/mundial78.html |fechaaccesu=17 d'avientu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071225172159/http://www.elortiba.org/mundial78.html |fechaarchivu=25 d'avientu de 2007 }}</ref> por mieu a un posible [[secuestru]]<ref name="secuestru">{{cita web |títulu=elmundo.es - Naranxa caótica |url= https://www.elmundo.es/papel/hemeroteca/1994/06/16/docume/719760.html |fechaaccesu=11 de xineru de 2008 }}</ref> y por non llegar a un alcuerdu económicu cola firma deportiva [[Adidas]] pa llevar los trés tires de la marca na camiseta de la Seleición.<ref name="adidas">{{cita web |títulu=ESPNdeports.com - Cada campeón cola so receta |url= http://espndeportes.espn.go.com/news/print?id=442085&type=story |fechaaccesu=12 de xineru de 2008 }}</ref> Nel [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Mundial anterior]] Cruyff yá tuvo problemes y vistió una camiseta con dos rayes de la marca que la patrocinaba, [[Puma (marca)|Puma]], al contrariu que'l restu de compañeros que llucieron los trés rayes de Adidas.<ref name="secuestru" /> Na Copa Mundial de Fútbol de 1978 ganaron por 3-0 a {{sel|Irán}}, empataron ante {{sel|Perú}} a 0 y perdieron por 3-2 ante {{sel|Escocia}}, pa pasar como segundos de grupu tres los peruanos. Na segunda fase ganaron por 5-1 a {{sel|Austria}}, empataron a 2 goles ante Alemaña Federal y vencieron nel postreru partíu de grupu a Italia por 2-1. Yá na final enfrentar a los anfitriones, Arxentina. Tres el primer gol de [[Mario Kempes]], el neerlandeses empezaron a primir, pero [[Ubaldo Fillol]] paró tou hasta ocho minutos antes de terminar cuando [[Dick Nanninga]] anotó.<ref>{{cita web |url= http://www.universofutbol.com/plantiyes/mundial/1978/datos.php?div=75 |títulu= Los datos |fechaaccesu=26 de marzu de 2010 |editorial= universofutbol.com}}</ref> Cuando quedaba un minutu [[Rob Rensenbrink]] dio al palu y terminaron perdiendo por 3-1 dempués d'una prórroga na qu'anotaron [[Daniel Bertoni]] y el máximu goliador del tornéu, [[Mario Kempes]].<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/overview.html |títulu=Arxentina coronar so una agua de confeti |fechaaccesu=26 de marzu de 2010 |editorial= FIFA |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100505083030/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=50/overview.html |fechaarchivu=5 de mayu de 2010 }}</ref> === Años 1980 === [[Ficheru:1988-NED-URS 1988-FIN-Euro.svg|thumb|Alliniación na final de la [[Eurocopa 1988]].]] A empiezos de la década, clasificar pa la [[Eurocopa 1980]] onde nun pudieron pasar de la primer ronda. Fueron encuadraos nel grupu A, onde ganaron a {{sel|Grecia}},<ref>{{cita web |url= http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/round=200/match=3573/index.html |títulu= Kist spot on against Greece |editorial= UEFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090123122819/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/round=200/match=3573/index.html |fechaarchivu=23 de xineru de 2009 }}</ref> perdieron ante Alemaña Federal<ref>{{cita web |url= http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/round=200/match=3574/index.html |títulu= Bernd's 'Schuster' too good for Dutch |editorial= UEFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090123122739/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/round=200/match=3574/index.html |fechaarchivu=23 de xineru de 2009 }}</ref> y empataron ante Checoslovaquia colos qu'empataron a puntos, pero con peor diferencia de goles.<ref>{{cita web |url= http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/round=200/match=3576/index.html |títulu= Kist makes up for Vízek strike |editorial= UEFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090123003552/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/round=200/match=3576/index.html |fechaarchivu=23 de xineru de 2009 }}</ref> [[Kees Kist]] foi con dos goles el segundu máximu goliador del tornéu namái por detrás de [[Klaus Allofs]] con trés.<ref>{{cita web |url= http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/index.html |títulu= Hrubesch crowns German revival |editorial= UEFA |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma= inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081220064253/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1980/index.html |fechaarchivu=20 d'avientu de 2008 }}</ref> Depués participaron nel [[Mundialín]], un tornéu internacional amistosu qu'axuntó a les federaciones campeones mundiales hasta la fecha, anque los Países Baxos sustituyeron a Inglaterra que tornó asistir. Quedaron esaniciaos na primer fase, en perdiendo 2 a 0 contra Uruguái (campeón a lo postrero del tornéu) y empatar 1 a 1 contra Italia.<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesm/mund80.html |títulu= Mundialín 1980 (Montevideo, Uruguái) |editorial= rsssf.com |fecha=12 de febreru de 2006 |fechaaccesu=11 de payares de 2013 |autor= Martín Tabeira }}</ref> Nos siguientes grandes torneos, na [[Copa Mundial de Fútbol de 1982]], la [[Eurocopa 1984]] y la [[Copa Mundial de Fútbol de 1986]] foi entá peor, yá que nun consiguieron la clasificación. En [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], tuvieron encuadraos nel grupu 2 xunto a Bélxica (11 puntos), Francia (10 puntos), Irlanda (10 puntos) y {{sel|Xipre}} (0 puntos) siendo finalmente cuartos con 9 puntos, dempués de ser ganaos nel postreru partíu per Francia (2-0), el 18 de payares de 1981.<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/82q.html |títulu= World Cup 1982 Qualifying |autor= Karel Stokkermans y Sergio Henrique Jarreta |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> En [[Clasificación pa la Eurocopa de 1984|1984]], fueron segundos de grupu empataos con España a 13 punto pero con peor diferencia de goles, dempués de que nel postreru partíu España ganara por [[Partíu de clasificación pa la Eurocopa ente España y Malta (1983)|12-1]] a {{sel|Malta}}.<ref>{{cita web |url= http://www.juegalaroja.com/historia_de_la_seleccion_espanola-infh.htm#goliada_a_malta |títulu=La hestoria de la Seleición Española |editorial= juegalaroja.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 }}</ref> En [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]], en siendo segundos tres Hungría nel grupu 5 apostaron la eliminatoria clasificatoria ante Bélxica, ante la que perdieron pol mayor valor de los goles en campu contrario tres el 2-2 final.<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/86q.html |títulu= World Cup 1986 Qualifying |autor= Karel Stokkermans y Sergio Henrique Jarreta |editorial= rsssf.com |fechaaccesu=30 d'avientu de 2008 |idioma=inglés }}</ref> El fútbol neerlandés a nivel de clubes tamién taba pasando por una mala dómina, namá'l [[AZ Alkmaar]] llegara a una final europea, la que perdió na [[Copa de la UEFA]] ante'l [[Ipswich Town]] en 1981. Namái a la fin de la década llográronse bones resultancies, en 1987 el [[Ajax Ámsterdam]] ganó la [[Recopa d'Europa]] y al añu siguiente llegó a la final. Anque ensin dulda el puntu culminante foi la consecución del títulu de la [[Copa de Campeones d'Europa 1987-88|Copa de Campeones d'Europa]] del [[PSV Eindhoven]] en 1988. Estos títulos reforzaron a la seleición nacional, que na final de la [[Eurocopa 1988]] consiguió ganar a la {{sel|Xunión Soviética}} por 2-0.<ref>[https://web.archive.org/web/20090123184257/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1988/round=210/match=22/index.html Van Basten ends Dutch wait], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Na primer ronda del tornéu tuvieron ciertos problemes yá que perdieron el primer partíu ante la mesma Xunión Soviética.<ref>[https://web.archive.org/web/20090123094358/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1988/round=212/match=14/index.html Rats strike rattles Dutch], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Nel segundu partíu vencieron a Inglaterra con tres goles de [[Marco van Basten]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090123184307/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1988/round=212/match=15/index.html Van Basten treble crushes England], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> y nel postreru partíu xugábense la clasificación ante Irlanda, a la que ganaron con un gol de [[Wim Kieft]] nel minutu 82.<ref>[https://web.archive.org/web/20080928051823/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1988/round=212/match=18/index.html Kieft shatters Irish dreams], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> En semifinales enfrentar al campeón del otru grupu, Alemaña Federal, que yera la gran favorita a la victoria, yá que xugaba en casa. Sicasí, el neerlandeses vencieron por 1-2, dempués de dir perdiendo por 1-0.<ref>[https://web.archive.org/web/20090123184252/http://en.euro2008.uefa.com/history/season=1988/round=209/match=20/index.html Pure poetry as Dutch gain revenge], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Na final enfrentáronse otra vegada a la Xunión Soviética que ganara na otra semifinal a Italia por 2-0. A pesar de la victoria de los soviéticos na fase de grupos, el neerlandeses ganaron y llograron el so primer títulu, gracies a los goles de [[Ruud Gullit]] y Marco van Basten. === Años 1990 === [[Ficheru:DickAdvocaat.JPG|thumb|[[Dick Advocaat]], entrenador na [[Copa Mundial de Fútbol de 1994]].]] Esta década foi la única na que se clasificaron pa toles fases finales de la Copa Mundial, yá que llograron el pase nel añu 1990, 1994 y 1998. Na primera d'eses ocasiones creárense munches mires, dempués de la victoria na [[Eurocopa 1988]]. Sicasí, la [[Copa Mundial de Fútbol de 1990]] nun empezó bien. Van Basten nun anotó, Gullit nun se recuperó bien d'una mancadura y l'equipu foi terceru na fase de grupos por detrás d'Inglaterra ya Irlanda. Nos octavos de final volvió enfrentase a Alemaña y fueron esaniciaos en rematando 2-1. L'alcuentru ye recordáu pol famosu momentu nel que [[Frank Rijkaard]] cuspió a [[Rudi Völler]]. En total empataron tres alcuentros, perdieron unu y anotaron 3 goles por 4 en contra.<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/results/index.html |títulu= Copa Mundial de la FIFA Italia 1990 |editorial= FIFA |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100502061004/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=76/results/index.html |fechaarchivu=2 de mayu de 2010 }}</ref> Na [[Eurocopa 1992]], tamién foi una de les favorites al trunfu, sobremanera dempués de ser la primera de grupu, ante Alemaña, {{sel|Escocia}} y la {{sel|CEI}}. Sicasí, foi esaniciada nos penaltis pola futura campeona, {{sel|Dinamarca}} n'empatando a dos goles nel tiempu reglamentariu.<ref>{{cita web |url= http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/euru_2004/denmark/3683597.stm |títulu= Denmark's greatest moment |autor= Paul Fletcher |editorial= [[British Broadcasting Corporation|BBC]] |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |idioma=inglés }}</ref> En dicha competición destacó [[Dennis Bergkamp]], que foi'l máximu goliador de la competición con tres goles. Per otra parte foi l'últimu tornéu importante de Van Basten, que poco dempués se retiró del fútbol por una mancadura. Na [[Copa Mundial de Fútbol de 1994]], Bergkamp lideró l'equipu con tres goles na primer fase, que los clasificaron pa los cuartos de final, per delantre de {{sel|Arabia Saudita}}, {{sel|Bélxica}} y {{sel|Marruecos}}, anque colos mesmos puntos que los dos primeros. Nos octavos de final enfrentar a Irlanda, a la que ganaron por 2-0. Sicasí, una vegada más fueron esaniciaos polos futuros campeones, {{sel|Brasil}} por 3-2.<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/index.html |títulu= Copa Mundial de la FIFA Estaos Xuníos 1994 |editorial= FIFA |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100502061606/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=84/results/index.html |fechaarchivu=2 de mayu de 2010 }}</ref> Na [[Eurocopa 1996]], empataron a 0 goles ante Escocia y ganaron a {{sel|Suiza}} por 2-0. Sicasí, nel mesmu grupu fueron goliaos per Inglaterra, 4-1, anque aportaron a la siguiente ronda como segundos. El 22 de xunu nos cuartos de final enfrentar a {{sel|Francia}}, ante la que perdieron a los penaltis tres el 0-0, tres el fallu de [[Clarence Seedorf]].<ref>{{cita web |url= http://soccernet.espn.go.com/feature?id=530724&cc=5739 |títulu= Euru '96 |autor= John Brewin |editorial= soccernet.espn.go.com |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |idioma=inglés }}</ref> Na [[Copa Mundial de Fútbol de 1998]] foi encuadrada nel grupu E, nel cual foi primer per delantre de {{sel|Méxicu}}, Bélxica y {{sel|Corea del Sur}}, anque namái ganaron a los coreanos y empataron ante los otros dos. Nos octavos de final ganaron a {{sel|Yugoslavia}} por 2-1. El segundu tantu foi anotáu por [[Edgar Davids]] nes acabadures del partíu, dempués d'un penalti falláu poco antes pol yugoslavu [[Predrag Mijatović]]. Nos cuartos de final adelantrar a Arxentina con un gol de Kluivert nel minutu 12, pero [[Claudio Javier López|Claudio López]] empató pa la albiceleste y namái nel minutu 88 ganaron el partíu con un gran gol de Bergkamp. Nes semifinales enfrentar a Brasil. Adelantráronse los brasilanos con un gol de [[Ronaldo]] a empiezos del segundu tiempu y l'empate llograr [[Patrick Kluivert]] de cabeza. Na prórroga nun hubo más anotaciones y llegaron a los penaltis onde fallaron [[Phillip Cocu|Cocu]] y [[Ronald de Boer]].<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/index.html |títulu= Copa Mundial de la FIFA Francia 1998 |editorial= FIFA |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100430025429/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/index.html |fechaarchivu=30 d'abril de 2010 }}</ref> Nel partíu pol tercer puestu tamién fueron ganaos por {{sel|Croacia}}, 2-1. Bergkamp foi'l segundu máximu anotador de la competición con 5 goles por detrás de [[Davor Suker]] con 6. === Años 2000 === [[Ficheru:Netherlands fans - 2006 FIFA World Cup.jpg|thumb|Aficionaos colos colores tradicionales de la equipación nacional na [[Copa Mundial de fútbol de 2006]] nel [[Mercés-Benz Sable]] de [[Stuttgart]].]] [[Ficheru:Van Basten Boulahrouz.jpg|thumb|[[Marco van Basten]] y [[Khalid Boulahrouz]] nun entrenamientu en xunu de [[2008]].]] La siguiente competición importante foi celebrada conxuntamente con Bélxica, la [[Eurocopa 2000]] y [[Frank Rijkaard]] foi l'entrenador. Na fase de grupos vencieron a la {{sel|República Checa}}, a Dinamarca y a Francia y aportaron como primeros a los cuartos de final ante Yugoslavia. Nesti alcuentru Kluivert anotó tres goles, [[Marc Overmars|Overmars]] dos y otru gol na propia puerta pa terminar 6-1. Sicasí, y a pesar de ser los organizadores perdieron ante Italia nes semifinales a los penaltis tres el 0-0. [[Frank de Boer]], [[Jaap Stam]] y [[Paul Bosvelt]] fallaron los sos llanzamientos. Tres la competición, Rijkaard dimitió y sustituyir [[Louis Van Gaal]], que nun llogró [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2002|clasificase]] pa la [[Copa Mundial de Fútbol de 2002]] en terminando como terceros de grupu tres {{sel|Portugal}} ya Irlanda.<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/preliminaries/index.html |títulu= Copa Mundial de la FIFA Corea/Xapón 2002 Preliminares |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |editorial= FIFA |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090130063622/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=4395/preliminaries/index.html |fechaarchivu=30 de xineru de 2009 }}</ref> Na [[Eurocopa 2004]] y con [[Dick Advocaat]] como entrenador, empataron con Alemaña, perdieron ante la República Checa y ganaron a {{sel|Letonia}} na fase de grupos na que fueron segundos tres los checos. Nos cuartos de final vencieron a {{sel|Suecia}} a los penaltis tres el 0-0, pero nes semifinales fueron esaniciaos ante Portugal por 2-1. A partir d'ende, [[Marco Van Basten]] fíxose cargu del equipu y clasificar pa la [[Copa Mundial de Fútbol de 2006]]. Na primer fase ganaron a {{sel|Costa de Marfil}} y {{sel|Serbia y Montenegru}} y enfrentáronse yá clasificaos a Arxentina pol primer puestu de grupu. El partíu foi aburríu y terminó con 0-0, terminando en segundu llugar pola diferencia de goles y enfrentándose al primeru del grupu D, Portugal. En siendo espulsaos cuatro xugadores y amosase 16 tarxetes marielles, el partíu concluyó con 1-0 a favor de los portugueses.<ref>{{cita web |url= http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410052/report.html |títulu= Copa Mundial de la FIFA Alemaña 2006 |editorial= FIFA |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100510140154/http://es.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410052/report.html |fechaarchivu=10 de mayu de 2010 }}</ref> En 2008 se [[Clasificación pa la Eurocopa 2008|clasificaron]] pa la [[Eurocopa 2008|Eurocopa]] en rematando como segunda del grupu G tres Rumanía (29 puntos) y per delantre de Bulgaria (25 puntos). Yá na fase final xugaron nel grupu C, a priori el grupu más difícil una y bones taben la campeona del mundu, Italia y la subcampeona, Francia. Sicasí, ganaron a dambes claramente (3-0 y 4-1 respeutivamente) y a la otra componente del grupu, Rumanía por 2-0.<ref>[https://web.archive.org/web/20081226221757/http://es.euro2008.uefa.com/tournament/matches/match=300686/index.html Holanda pasa percima d'Italia], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20081226223739/http://es.euro2008.uefa.com/tournament/matches/match=300694/index.html Esta Holanda ye espectacular], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20081226231050/http://es.euro2008.uefa.com/tournament/matches/match=300702/index.html Holanda estrema a Rumanía de cuartos], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Otra manera, na siguiente fase viose sosprendida por {{sel|Rusia}} que la ganó por 3-1, dempués d'una prórroga que forzó'l gol de [[Ruud van Nistelrooy]] nel minutu 86.<ref>[https://web.archive.org/web/20081226221832/http://es.euro2008.uefa.com/tournament/matches/match=301701/index.html Arshavin guía a una gran Rusia], uefa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Tamién esi añu, la seleición clasificar p'apostar los [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Beixín 2008|Xuegos Olímpicos de Beixín 2008]] dempués de 13 ediciones ensin participar, dende los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952]] onde fueron esaniciaos na ronda preliminar. En dichu tornéu pasaron la primer fase como segundos de grupu dempués d'empatar ante {{sel|Nixeria}}<ref>[http://www.fifa.com/mensolympic/matches/round=250016/match=300051794/report.html Netherlands - Nixeria], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> y {{sel|Estaos Xuníos}}<ref>[http://www.fifa.com/mensolympic/matches/round=250016/match=300051792/report.html USA - Netherlands], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> y vencer a {{sel|Xapón}}.<ref>[http://www.fifa.com/mensolympic/matches/round=250016/match=300051791/report.html Netherlands - Japan], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> Sicasí, nos cuartos de final fueron ganaos polos que seríen el campeones olímpicos, Arxentina, por 2-1, el 18 d'agostu.<ref>[http://www.fifa.com/mensolympic/matches/round=250022/match=300051809/report.html Arxentina - Netherlands], fifa.com, Consultáu'l 30 d'avientu de 2008</ref> === Años 2010 === [[Ficheru:Holanda-España Final 2010.png|thumb|Alliniaciones iniciales de la final de 2010 ente los Países Baxos (naranxa) y España (azul marino).]] Tres la Eurocopa, [[Marco van Basten|Van Basten]] foi sustituyíu por [[Bert van Marwijk]] que clasificó a la so seleición pa la [[Copa Mundial de Fútbol de 2010]] en llogrando'l primer puestu del grupu con 24 puntos. Na fase final del Mundial, apostada en [[Sudáfrica]], quedó encuadrada nel [[Grupu E de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|grupu E]], con {{Sel|Dinamarca}}, {{Sel|Xapón}} y {{Sel|Camerún}}. El combináu neerlandés ganó los sos trés alcuentros y clasificóse como primer de grupu pa la segunda fase. Llegó hasta la final, dempués d'esaniciar a {{sel|Eslovaquia}}, {{sel|Brasil}} y {{sel|Uruguái}}. Sicasí, perdió'l partíu decisivu contra {{sel|España}}, que se proclamó campeona por 1-0 con un gol d'[[Andrés Iniesta]] na [[prórroga]]. En siendo esaniciada na primer fase de la [[Eurocopa 2012]], ensin sumar un solu puntu, Bert van Marwijk dimitió<ref>[http://futbol.as.com/futbol/2012/06/27/eurocopa/1340828902_367036.html Bert van Marwijk dexa de ser seleccionador d'Holanda]</ref> y nel so llugar nomar a [[Louis van Gaal]].<ref>[http://www.sportyou.es/blog/futbol/2012/07/06/louis-van-gaal-nuevu-seleccionador-holandes-418580.html Louis Van Gaal, nuevu seleccionador holandés]</ref> So la batuta de Van Gaal, la ''Oranje'' consiguió ser la primer seleición europea en clasificase a la [[Copa Mundial de Fútbol de 2014]] en [[Brasil]]. Encuadrada nel grupu B del tornéu, xunto a {{sel|España}}, {{sel|Chile}} y {{sel|Australia}}, dieron la sorpresa al ganar a España, campeona del mundu, por 5-1 tomándose la revancha de asoceder na final celebrada cuatro años tras.<ref>{{cita web |url=http://peru21.pe/deportes/brasil-2014-espana-y-holanda-salden-güei-les sos-cuentes-partidazu-2187431 |títulu=Brasil 2014: Holanda apolmonó 5-1 a España con golazos de Arjen Robben |obra=Perú21 |fecha=13 de xunu de 2014 |fechaaccesu=19 de xunetu de 2014 }}</ref> En ganando a australianos y chilenos, clasificóse como primer de grupu a octavos de final, enfrentando a la [[Seleición de fútbol de Méxicu|seleición mexicana]] a la que ganó por 2-1. En cuartos de final tuvo que pasar pola [[tiros dende'l puntu penal|riola de penaltis]] pa superar a {{sel|Costa Rica}} (0-0 [[prórroga|t.s.]] 4:3 pen), partíu onde Louis van Gaal sosprendió al camudar al porteru titular [[Jasper Cillessen|Cillessen]] pol so suplente [[Tim Krul]] qu'atayó dos penaltis costarricenses.<ref>{{cita web |url=http://deportes.elpais.com/deportes/2014/07/06/mundial_futbol/1404601725_061678.html |títulu=Van Gaal trunfa hasta colos porteros |obra=El País |autor=Ramón Besa |fecha=6 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=19 de xunetu de 2014 }}</ref> En semifinales enfrentar a {{sel|Arxentina}}, venciendo na riola de penaltis (0-0 t.s. 2:4 pen). Nel partíu pol tercer llugar ganaron a {{sel|Brasil}} por 0-3, siendo l'últimu alcuentru de Van Gaal como téunicu de la ''Oranje'' antes de dexar el so puestu al so compatriota [[Guus Hiddink]]. Dempués del Mundial apostaron la [[Clasificación pa la Eurocopa 2016]], debutando con derrota (2:1) frente a la [[Seleición de fútbol de República Checa|República Checa]]. Tres esi revés ganaron a [[Seleición de fútbol de Kazakstán|Kazakstán]] 3:1, nuna increíble remontada, anque volvió zarapicar ante [[Seleición de fútbol d'Islandia|Islandia]] por 2:0. Ganaron a [[Seleición de fútbol de Letonia|Letonia]] en dambos partíos (6:0 y 0:2), pero empató contra [[Seleición de fútbol de Turquía|Turquía]]. En setiembre, sufre dos ganes: en casa contra Islandia 0:1; y de visita en Turquía 3:0. N'ochobre gana 1:2 a [[Seleición de fútbol de Kazakstán|Kazakstán]] a casa; sicasí [[Seleición de fútbol de Turquía|Turquía]] gana 0:2 en República Checa, lo cual complica a los tulipanes la clasificación a la [[Eurocopa 2016]]. Na última xornada, pierden en casa 2:3 contra los checos, al empar que [[Seleición de fútbol de Turquía|Turquía]] imponer a [[Seleición de fútbol d'Islandia|Islandia]] 1:0, lo cual dexa esaniciaos a los neerlandeses (cosa que nun se dio dende [[Eurocopa 1984|1984]], cortando la so racha de 7 participaciones consecutives) y los turcos clasificaos como meyores terceros. Tres nun clasificase pa la [[Eurocopa 2016]], empezó en setiembre del mesmu añu la [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificación pa la Copa Mundial de Rusia 2018]], onde fueron cabeza de serie. Fueron allugaos nel grupu A, xunto a rivales como [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]], [[Seleición de fútbol de Suecia|Suecia]] y [[Seleición de fútbol de Bulgaria|Bulgaria]]. Nel so primer partíu visitó a [[Seleición de fútbol de Suecia|Suecia]], empatando 1 a 1. Darréu ganó a [[Seleición de fútbol de Bielorrusia|Bielorrusia]] 4 a 1, perdió de llocal contra [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] y ganó a [[Seleición de fútbol de Luxemburgu|Luxemburgu]] 1 a 3. Nel siguiente partíu perdió contra [[Seleición de fútbol de Bulgaria|Bulgaria]] 2 a 0, polo que'l direutor téunicu [[Danny Blind]] foi despidíu.<ref>{{cita web |url = http://ecodiario.eleconomista.es/futbol-eAm-mx/noticies/8249493/03/17/Danny-Blind-ye-despidíu-como-entrenador-de-Holanda.html |títulu = Danny Blind ye despidíu como entrenador d'Holanda |editorial = L'Economista |autor = Reuters |fecha = 26 de marzu de 2017 |fechaaccesu=13 de payares de 2017 }}</ref> En fichando a [[Dick Advocaat]] pa tratar de clasificar al equipu ganó a [[Seleición de fútbol de Luxemburgu|Luxemburgu]] 5 a 0, perdió ante [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] 4 a 0, y ganó a [[Seleición de fútbol de Bulgaria|Bulgaria]] 3 a 1. Sicasí, esta resultancia nun foi abonda pa recuperar el segundu puestu de la clasificación. Nel postreru partíu del grupu ganó a [[Seleición de fútbol de Suecia|Suecia]] por 2 a 0, que terminó segunda de grupu aventayando a los neerlandeses por diferencia de goles, una y bones fuera necesariu ganar por 7 a 0 a los suecos pa pasar a repescar mundialista.<ref>{{cita web |url = https://as.com/futbol/2017/10/10/mundial/1507668782_502529.html |títulu=Holanda gana, pero quedar ensin Mundial; Suecia va dir a repescar |editorial = Diariu As |fecha = 10 d'ochobre de 2017 |autor = Diego Martín |fechaaccesu=14 de payares de 2017 }}</ref> Dempués de la eliminación del conxuntu nacional de la previa del mundial de fútbol de Rusia, el mes de febreru de 2018 fichóse y presentó a [[Ronald Koeman]]<ref>{{cita publicación |títulu=Oficial: Ronald Koeman ye'l nuevu seleccionador d'Holanda|url=http://www.mundodeportivo.com/futbol/internacional/20180206/44587127940/koeman-holanda.html |fechaaccesu=6 de febreru de 2018|periódicu=Mundo Deportivo}}</ref> como nuevu seleccionador del combináu naranxa coles mires de reflotar l'equipu de cara al mundial de 2022. == Estadístiques == === Copa Mundial de Fútbol === {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" width=75% |- align=center bgcolor=FF6600 style="color:white;" !width="220"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33"| PX !width="33"| PG !width="33"| PE !width="33"| PP !width="33"| GF !width="33"| GC !width="170"| Goliador |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Uruguái}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|Uruguái 1930]] | colspan="9" align="center"|''Ensin participación'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia|1861}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Italia 1934]] | [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|Octavos de final]] | 9° || 1 || 0 || 0 || 1 || 2 || 3 || [[Kick Smit|Smit]] y [[Lleen Vente|Vente]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Francia 1938]] | [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|Octavos de final]] | 14° || 1 || 0 || 0 || 1 || 0 || 3 || - |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|Brasil 1950]] | colspan="9" align="center"|''Ensin participación'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Suiza}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|Suiza 1954]] | colspan="9" rowspan="5" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Suecia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|Suecia 1958]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Chile}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Chile 1962]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Inglaterra}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|Inglaterra 1966]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Méxicu 1970]] |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Alemaña Federal 1974]] ! [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|Subcampeón]]|| 2° | 7 || 5 || 1 || 1 || 15 || 3 || [[Johan Neeskens]]: 5 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Arxentina|alt}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]] ! [[Países Baxos na Copa Mundial de Fútbol de 1978|Subcampeón]]|| 2° | 7 || 3 || 2 || 2 || 15 || 10 || [[Rob Rensenbrink]]: 5 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|España 1982]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Méxicu}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|Méxicu 1986]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|Italia 1990]] | [[Países Baxos na Copa Mundial de Fútbol de 1990|Octavos de final]] | 15° || 4 || 0 || 3 || 1 || 3 || 4 || [[Ruud Gullit|Gullit]], [[Wim Kieft|Kieft]] y [[Ronald Koeman|Koeman]]: 1 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Estaos Xuníos 1994]] | [[Países Baxos na Copa Mundial de Fútbol de 1994|Cuartos de final]] | 7° || 5 || 3 || 0 || 2 || 8 || 6 || [[Dennis Bergkamp]]: 3 |- align=center bgcolor=#9acdff !{{bandera|Francia}} [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|Francia 1998]] | [[Países Baxos na Copa Mundial de Fútbol de 1998|Cuartu llugar]] | 4° || 7 || 3 || 3 || 1 || 13 || 7 || [[Dennis Bergkamp]]: 3 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Corea del Sur}} {{bandera|Xapón}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|Corea del Sur y Xapón 2002]] | colspan="9" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Alemaña}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|Alemaña 2006]] | [[Países Baxos na Copa Mundial de Fútbol de 2006|Octavos de final]] | 11° || 4 || 2 || 1 || 1 || 3 || 2 || [[Arjen Robben|Robben]], [[Robin van Persie|van Persie]] y [[Ruud van Nistelrooy|van Nistelrooy]]: 1 |- align=center bgcolor=silver ! {{bandera|Sudáfrica}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|Sudáfrica 2010]] ! [[Países Baxos na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Subcampeón]]|| 2ᵘ | 7 || 6 || 0 || 1 || 12 || 6 || [[Wesley Sneijder]]: 5 |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Brasil}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Brasil 2014]] | [[Países Baxos na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Tercer llugar]]|| 3ᵘ | 7 || 5 || 2 || 0 || 15 || 4 || [[Robin van Persie]]: 4 |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|RUS}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Rusia 2018]] | colspan="9" align="center"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|QAT}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|Qatar 2022]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Por definir'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|CAN}} {{bandera|USA}} {{bandera|MEX}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2026|Canadá, Estaos Xuníos y Méxicu 2026]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! [[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total]] ! 10/21 ||'''8°'''||'''50'''||'''27'''||'''12'''||'''11'''||'''86'''||'''48'''|| '''[[Johnny Rep]]: 7''' |} === Eurocopa === {| align=border border=1 cellpadding="1" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=FF6600 style="color:white;" !width="220"| Edición !width="105"| Resultancia !width="65"| Posición !width="33"| PX !width="33"| PG !width="33"| PE !width="33"| PP !width="33"| GF !width="33"| GC |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Eurocopa 1960|Francia 1960]] | colspan=8|''Nun participó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|España|1945}} [[Eurocopa 1964|España 1964]] | colspan=8 rowspan=3|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia}} [[Eurocopa 1968|Italia 1968]] |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Bélxica}} [[Eurocopa 1972|Bélxica 1972]] |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Yugoslavia}} [[Eurocopa 1976|Yugoslavia 1976]] | Tercer llugar | {{Ordenarnum|3}}° | 2 | 1 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|5}} |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Italia}} [[Eurocopa 1980|Italia 1980]] | Primer fase | {{Ordenarnum|5}}° | 3 | 1 | 1 | 1 | {{Ordenarnum|4}} | {{Ordenarnum|4}} |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Eurocopa 1984|Francia 1984]] | colspan=8|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=gold ! {{bandera|Alemaña}} [[Eurocopa 1988|Alemaña Federal 1988]] ! Campeón ! {{Ordenarnum|1}}° ! 5 ! 4 ! 0 ! 1 ! {{Ordenarnum|8}} ! {{Ordenarnum|3}} |- align=center bgcolor=cc9966 ! {{bandera|Suecia}} [[Eurocopa 1992|Suecia 1992]] | Tercer llugar | {{Ordenarnum|3}}° | 4 | 2 | 2 | 0 | {{Ordenarnum|6}} | {{Ordenarnum|3}} |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Inglaterra}} [[Eurocopa 1996|Inglaterra 1996]] | Cuartos de final | {{Ordenarnum|8}}° | 4 | 1 | 2 | 1 | {{Ordenarnum|3}} | {{Ordenarnum|4}} |- align=center bgcolor=cc9966 !style="border: 3px solid red"|{{bandera|Bélxica}}{{bandera|Países Baxos}} [[Eurocopa 2000|Bélxica y Países Baxos 2000]] | Tercer llugar | {{Ordenarnum|3}}° | 5 | 4 | 1 | 0 | {{Ordenarnum|13}} | {{Ordenarnum|3}} |- align=center bgcolor=#9acdff ! {{bandera|Portugal}} [[Eurocopa 2004|Portugal 2004]] | Cuartu llugar | {{Ordenarnum|4}}° | 5 | 1 | 2 | 2 | {{Ordenarnum|7}} | {{Ordenarnum|6}} |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Austria}}{{bandera|Suiza}} [[Eurocopa 2008|Austria y Suiza 2008]] | Cuartos de final | {{Ordenarnum|6}}° | 4 | 3 | 0 | 1 | {{Ordenarnum|10}} | {{Ordenarnum|4}} |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Polonia}}{{bandera|Ucraína}} [[Eurocopa 2012|Polonia y Ucraína 2012]] | Primer fase | {{Ordenarnum|15}}° | 3 | 0 | 0 | 3 | {{Ordenarnum|2}} | {{Ordenarnum|5}} |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Francia}} [[Eurocopa 2016|Francia 2016]] | colspan=8 rowspan="1"|''Nun se clasificó'' |- align=center bgcolor=#f9f9f9 ! {{bandera|Europa}} [[Eurocopa 2020|Europa 2020]] |colspan=8 |Por definir |- align=center bgcolor=#f9f9f9 !'''[[Eurocopa#Tabla estadística|Total]]''' ! '''9/14''' ! '''2°''' ! '''35''' ! '''17''' ! '''8''' ! '''10''' ! '''57''' ! '''37''' |} === Xuegos Olímpicos === {| |- style="vertical-align: top;" | * [[Atenes 1896]]:'' Nun hubo fútbol'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1900|París 1900]]: '' Nun había seleición'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904|Saint Louis 1904]]: '' Nun había seleición'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|Londres 1908]]: [[Ficheru:Bronze medal with cup.svg|15px]] '''Medaya de bronce''' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|Estocolmu 1912]]: [[Ficheru:Bronze medal with cup.svg|15px]] '''Medaya de bronce''' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Amberes 1920]]: [[Ficheru:Bronze medal with cup.svg|15px]] '''Medaya de bronce''' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]]: 4ᵘ llugar * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]]: Octavos de final * Los Angeles 1932: ''Nun hubo fútbol'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]]: Primer fase * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]]: Ronda previa * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]]: ''Nun se clasificó'' | * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Atlanta 1996|Atlanta 1996]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|Sydney 2000]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|Atenes 2004]]: ''Nun se clasificó'' * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Beixín 2008|Beixín 2008]]: Cuartos de final * [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 2012|Londres 2012]]: ''Nun se clasificó'' |} == Postreros y próximos alcuentros == <small><center>''Actualizáu al postreru partíu xugáu'l [[9 de payares]] de [[2017]].</center></small> {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #0F056B; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100% |- bgcolor=#C60B1e style="color:#FFC400;" !width=10%|Fecha !width=16%|Ciudá !width=22%|Competición !width=5%|Racha !width=15%|Local !width=5%| !width=7%|Resultancia !width=5%| !width=15%|Visitante |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[9 de xunu]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Rotterdam]] ||[[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasif. Mundial 2018]]||{{si|}} !Países Baxos |{{bandera|Países Baxos}} |'''5:0 |{{bandera|Luxemburgu}} |{{sel|Luxemburgu}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[31 d'agostu]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Francia}} [[París]] ||[[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasif. Mundial 2018]]||{{non|}} |{{sel|Francia}} |{{bandera|Francia}} | '''4:0 |{{bandera|Países Baxos}} !Países Baxos |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[3 de setiembre]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Ámsterdam]] ||[[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasif. Mundial 2018]]||{{si|}} !Países Baxos |{{bandera|Países Baxos}} |'''3:1 |{{bandera|Bulgaria}} |{{sel|Bulgaria}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[7 d'ochobre]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|BLR}} [[Minsk]] ||[[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasif. Mundial 2018]]||{{si|}} |{{sel|Bielorrusia}} |{{bandera|BLR}} |'''1:3 |{{bandera|Países Baxos}} !Países Baxos |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[10 d'ochobre]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Ámsterdam]] ||[[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasif. Mundial 2018]]||{{si|}} !Países Baxos |{{bandera|Países Baxos}} |'''2:0 |{{bandera|Suecia}} |{{sel|Suecia}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[9 de payares]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Escocia}} [[Glasgow]] ||[[Partíu amistosu]]||{{si|}} |{{sel|Escocia}} |{{bandera|Escocia}} |'''0:1 |{{bandera|Países Baxos}} !Países Baxos |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[14 de payares]] de [[2017]] |align=left|{{bandera|Rumanía}} [[Bucuresti]] ||[[Partíu amistosu]]||{{si|}} |{{sel|Rumanía}} |{{bandera|Rumanía}} |'''0:3 |{{bandera|Países Baxos}} !Países Baxos |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[23 de marzu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Países Baxos}} [[Ámsterdam]] ||[[Partíu amistosu]]||{{non|}} !Países Baxos |{{bandera|Países Baxos}} |'''0:1 |{{bandera|ENG}} |{{sel|Inglaterra}} |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[26 de marzu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|Suiza}} [[Geneva]] ||[[Partíu amistosu]]||{{si|}} |{{sel|Portugal}} |{{bandera|POR}} |'''0:3 |{{bandera|NED}} |{{sel|Países Baxos}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[31 de mayu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|SVK}} [[Trnava]] ||[[Partíu amistosu]]|| |{{sel|Eslovaquia}} |{{bandera|SVK}} |'''1:1 |{{bandera|NED}} |{{sel|Países Baxos}} |- align=center bgcolor=#F5FAFF |[[4 de xunu]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|ITA}} [[Turín]] ||[[Partíu amistosu]]|| |{{sel|Italia}} |{{bandera|ITA}} |'''1:1 |{{bandera|NED}} |{{sel|Países Baxos}} |- align=center bgcolor=#DOE7FF |[[6 de setiembre]] de [[2018]] |align=left|{{bandera|NED}} [[Ámsterdam]] ||[[Partíu amistosu]]|| !Países Baxos |{{bandera|NED}} |''': |{{bandera|PER}} |{{sel|Perú}} |} == Palmarés == === Seleición absoluta === {| cellspacing="0" style="background: #e6EEE6; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;" width=100% |- bgcolor=#FF5A36 style="color: black;" !width=25%|Competición !width=20%|[[Ficheru:Gold medal icon.svg|link=|Campeón]] !width=20%|[[Ficheru:Silver medal icon.svg|link=|Subcampeón]] !width=20%|[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|link=|Tercer puestu]] |- bgcolor=#f9f9f9 !align=left|'''[[Copa Mundial de Fútbol]]''' |align=center|- |align=center|3 ([[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]]) |align=center|1 ([[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]]) |- bgcolor=#f9f9f9 !align=left|'''[[Eurocopa]]''' |align=center|1 ([[Eurocopa 1988|1988]]) |align=center|- |align=center|4 ([[Eurocopa 1976|1976]], [[Eurocopa 1992|1992]], [[Eurocopa 2000|2000]] y [[Eurocopa 2004|2004]]) |- bgcolor=#f9f9f9 !align=left|'''[[Xuegos Olímpicos]]''' |align=center|- |align=center|- |align=center|3 ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|1908]], [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmu 1912|1912]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|1920]]) |} === Seleición sub-21 === * '''[[Eurocopa Sub-21]] :''' ** '''[[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] Campeón :''' [[Eurocopa Sub-21 de 2006|2006]] y [[Eurocopa Sub-21 de 2007|2007]]. ** '''[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|15px]] Terceru (2):''' [[1988]], [[Eurocopa Sub-21 de 2013|2013]]. === Seleición sub-19 === * '''[[Campeonatu Européu Sub-19 de la UEFA|Eurocopa Sub-19]] :''' ** '''[[Ficheru:Silver medal icon.svg|15px]] Subcampeón (3):''' [[Campeonatu Européu de Fútbol Sub-18 1948|1948]], [[Campeonatu Européu Sub-18 1949|1949]], [[Campeonatu Européu Sub-18 1970|1970]]. === Seleición sub-17 === * '''[[Copa Mundial de Fútbol Sub-17]] :''' ** '''[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|15px]] Terceru (1):''' [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2005|2005]]. * '''[[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA|Eurocopa Sub-17]] :''' ** '''[[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] Campeón (2):''' [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2011|2011]], [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2012|2012]]. ** '''[[Ficheru:Silver medal icon.svg|15px]] Subcampeón (3):''' [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2005|2005]], [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2009|2009]], [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2014|2014]]. ** '''[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|15px]] Terceru (3):''' [[Campeonatu Européu Sub-16 de la UEFA 2000|2000]], [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2008|2008]], [[Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2016|2016]]. === Amistosos === * '''Tornéu Internacional Aficionáu''': 1948.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesa/amat48.html International Amateur Tournament 1948]</ref> * '''[[Tornéu de París (fútbol)|Tornéu Internacional de París]]''': 1978. * '''Marah Halim Cup''': 1980.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesm/marahhalim.html#1980 Marah Halim Cup (Medan, Indonesia) 1980]</ref> * '''Tornéu 100ᵘ aniversariu KNVB''': 1989.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesk/knvb100-89.html KNVB 100th Anniversary Tournament 1989]</ref> * '''Nelson Mandela Challenge Cup''': 1997.<ref>[http://www.rsssf.com/tablesm/mandela.html#97 Nelson Mandela Inauguration Challenge Cup]</ref> === Amistosos Xuveniles === * '''Copa del Atlánticu Xuvenil (Gran Canaria):''' 1993. * '''Tornéu 4 Naciones (Sub-18):''' 1972, 1974, 1979. * '''Tornéu de Juniores de Cannes (Sub-18):''' 1978, 1981. * '''Tornéu de Saint-Malo (Sub-17):''' 1975, 1978. * '''Toto Cup (Austria) (Sub-17):''' 1988, 1991. * '''Tournoi du Val-de-Marne (Sub-16):''' 2008, 2009. * '''Tornéu La Manga (Sub-17):''' 2009. * '''Tornéu 4 Naciones d'Alemaña (Sub-17):''' 2006. == Llista de Xugadores == *<ref>[http://www.bbc.com/sport/0/football/32140207 BBC-Netherlands scored twice in the first 16 minutes to ease to a 2-0 friendly victory over Spain in Amsterdam.]</ref> {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f5faff; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=85% |- !bgcolor=#006699 style="color:white;" width=5%|# !bgcolor=#006699 align=left style="color:white;" width=20%|Nome !bgcolor=#006699 align=left style="color:white;" width=15%|Nome en camiseta !bgcolor=#006699 align=left style="color:white;" width=10%|Posición !bgcolor=#006699 style="color:white;" width=5%|Edá !bgcolor=#006699 style="color:white;" width=5%|PX Sel !bgcolor=#006699 style="color:white;" width=5%|G !bgcolor=#006699 style="color:white;" width=20%|Club |- |align=center|'''1|| [[Jasper Cillessen]] || Cillessen || [[Porteru (fútbol)|Porteru]] || align=center|{{edá|22|4|1989}}|| align=center|40 || align="center" |0 ||[[Ficheru:Flag of Spain.svg|20px]] [[FC Barcelona]] |- |align=center|'''2|| [[Joel Veltman]] || Veltman || [[Defensa (fútbol)|Defensa]] || align=center|{{edá|15|1|1992}} || align=center|19 || align="center" |2 ||[[Ficheru:Flag of Netherlands.svg|20px]] [[AFC Ajax]] |- |align=center|'''3|| [[Stefan de Vrij]] || de Vrij|| [[Defensa (fútbol)|Defensa]] || align=center|25 años || align=center|36 || align="center" |3 ||[[Ficheru:Flag of Italy.svg|20px]] [[Lazio]] |- |align=center|'''4|| [[Wesley Hoedt]] || Hoedt || [[Defensa (fútbol)|Defensa]] || align=center|23 años || align=center|6 || align="center" |0 ||[[Ficheru:Flag of England.svg|20px]] [[Southampton Football Club|Southampton FC]] |- |align=center|'''5|| [[Daley Blind]] || Blind || [[Mediocampista]] || align=center|{{edá|9|3|1990}} || align=center|54 || align="center" |2 ||[[Ficheru:Flag of England.svg|20px]] [[Manchester United]] |- |align=center|'''6|| [[Kevin Strootman]] || Strootman || [[Mediocampista]] || align=center|27 años || align=center|41 || align="center" |3 ||[[Ficheru:Flag of Italy.svg|20px]] [[Roma]] |- |align=center|'''7|| [[Memphis Depay]] || Memphis || [[Delanteru]] || align=center|{{edá|13|2|1994}} || align=center|38 || align="center" |9 ||[[Ficheru:Flag of France.svg|20px]] [[Lyon]] |- |align=center|'''8|| [[Georginio Wijnaldum]] || Wijanaldum || [[Mediocampista]] || align=center|24 años || align=center|48 || align="center" |8 ||[[Ficheru:Flag of England.svg|20px]] [[Liverpool]] |- |align=center|'''9|| [[Klaas-Jan Huntelaar]] || Huntelaar || [[Delanteru]] || align=center|{{edá|12|8|1983}} || align=center|76 || align="center" |42 ||[[Ficheru:Flag of Netherlands.svg|20px]] [[AFC Ajax]] |- |align=center|'''10|| [[Wesley Sneijder]] || Sneijder || [[Mediocampista]] || align=center|{{edá|9|6|1984}} || align=center|133 || align="center" |31 ||[[Ficheru:Flag of Qatar.svg|20px]] [[Al-Gharafa Sports Club|Al-Gharafa]] |- |align=center|'''11|| [[Arjen Robben]] {{cap}}|| Robben || [[Mediocampista]] || align=center|{{edá|23|1|1984}} || align=center|96 || align="center" |37 ||[[Ficheru:Flag of Germany.svg|20px]] [[FC Bayern de Múnich|Bayern de Múnich]] |- |align=center|'''12|| [[Kenny Tete]] || Tete || [[Defensa (fútbol)|Defensa]] || align=center|20 años || align=center|9 || align="center" |0 ||[[Ficheru:Flag of France.svg|20px]] [[Lyon]] |- |align=center|'''13|| [[Daryl Janmaat]] || Janmaat || [[Defensa (fútbol)|Defensa]] || align=center|26 años || align=center|32 || align="center" |0 ||[[Ficheru:Flag of England.svg|20px]] [[Watford]] |- |align=center|'''14|| [[Jordy Clasie]] || Clasie || [[Mediocampista]] || align=center|26 años || align=center|17 || align="center" |0 ||[[Ficheru:Flag of Belgium.svg|20px]] [[Bruxes]] |- |align=center|'''15|| [[Terence Kongolo]] || Kongolo || [[Defensa (fútbol)|Defensa]] || align=center|21 años|| align=center|4 || align="center" |0 ||[[Ficheru:Flag of England.svg|20px]] [[Huddersfield Town]] |- |align=center|'''16|| [[Riechedly Bazoer]] || Bazoer || [[Mediocampista]] || align=center|19 años || align=center|6 || align="center" |0 ||[[Ficheru:Flag of Germany.svg|20px]] [[Wolfsburgo]] |- |align=center|'''17|| [[Bas Dost]] || Dost || [[Delanteru]] || align=center|28 años || align=center|18 || align="center" |1 ||[[Ficheru:Flag of Portugal.svg|20px]] [[Sporting de Lisboa]] |- |align=center|'''18|| [[Luuk de Jong]] || de Jong || [[Delanteru]] || align=center|24 años || align=center|14 || align="center" |4 ||[[Ficheru:Flag of Netherlands.svg|20px]] [[PSV Eindhoven]] |- |align=center|'''19|| [[Eljero Elia ]]<small><small> || Elia || [[Delanteru]] || align=center|28 años || align=center|30 || align="center" |2 ||[[Ficheru:Flag of Turkey.svg|20px]] [[Istanbul Başakşehir FK|Istanbul Başakşehir]] |- |align=center|'''20|| [[Marko Vejinovic]] || Vejinovic || [[Mediocampista]] || align=center|25 años || align=center|0 || align=center|0 ||[[Ficheru:Flag of Netherlands.svg|20px]] [[Feyenoord Rotterdam|Feyenoord]] |- |align=center|'''21|| [[Quincy Promes]] || Promes || [[Delanteru]] || align=center|22 años || align=center|28 || align="center" |5 ||[[Ficheru:Flag of Russia.svg|20px]] [[FC Spartak de Moscú|Spartak Moscú]] |- |align=center|'''22|| [[Maarten Stekelenburg]] || Stekelenburg || [[Porteru (fútbol)|Porteru]] || align=center|33 años || align=center|58 || align=center|0 ||[[Ficheru:Flag of England.svg|border|20px]] [[Everton Football Club|Everton]] |- |align=center|'''23|| [[Kenneth Vermeer]] || Vermeer || [[Porteru (fútbol)|Porteru]] || align=center|29 años || align=center|5 || align=center|0 ||[[Ficheru:Flag of Netherlands.svg|border|20px]] [[Feyenoord Rotterdam|Feyenoord]] |- |'''ENT'''||colspan=7|{{bandera|NED}} '''[[Ronald Koeman]]''' |} === Más partíos apostaos === Actualizáu'l 13 de payares de 2017.<ref>{{cita web |url= http://www.voetbalstats.nl/nedxi/caps.html |títulu= Aantal Caps |editorial= voetbalstats.nl |fechaaccesu=24 d'abril de 2010 |idioma= neerlandés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090325041007/http://www.voetbalstats.nl/nedxi/caps.html |fechaarchivu=25 de marzu de 2009 }}</ref> {| {{tablaguapa}} cellpadding="3" style="text-align: center;" |- !# !Nome !Periodu !Partíos !Goles |- |1. |align="left"|'''[[Wesley Sneijder]]''' |2003 - 2017 |133 |31 |- |2. |align="left"|[[Edwin van der Sar]] |1995 - 2008 |130 |0 |- |3. |align="left"|[[Frank de Boer]] |1990 - 2004 |112 |13 |- |4. |align="left"|'''[[Rafael Van der Vaart]]''' |2001 - 2013 |109 |25 |- |5. |align="left"|[[Giovanni van Bronckhorst]] |1996 - 2010 |106 |6 |- |6. |align="left"|[[Dirk Kuyt]] |2003 - 2014 |104 |24 |- |7. |align="left"|[[Phillip Cocu]] |1996 - 2006 |101 |10 |- |8. |align="left"|'''[[Robin van Persie]]''' |2005 - [[Actualidá|Act]] |101 |50 |- |9. |align="left"|'''[[Arjen Robben]]''' |2003 - 2017 |96 |37 |- |10. |align="left"|[[Clarence Seedorf]] |1994 - 2008 |87 |11 |} === Máximos goliadores de la seleición Actualizáu'l 13 de payares de 2017.<ref>{{cita web |url= http://www.voetbalstats.nl/nedxi/goals.html |títulu= Topscorers |editorial= voetbalstats.nl |fechaaccesu=24 d'abril de 2010 |idioma= neerlandés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100119182958/http://www.voetbalstats.nl/nedxi/goals.html |fechaarchivu=19 de xineru de 2010 }}</ref> {| {{tablaguapa}} cellpadding="3" style="text-align: center;" |- !# !Xugador !Periodu !Goles !Partíos |- |1. |style="text-align:left;"|'''[[Robin van Persie]]''' |2005 - ''Act.'' |'''50 |101 |- |2. |style="text-align:left;"|'''[[Klaas-Jan Huntelaar]]''' |2006 - ''Act.'' |'''42 |76 |- |3. |style="text-align:left;"| [[Patrick Kluivert]] |1994 - 2004 |'''40 |79 |- | rowspan="2"|4. |style="text-align:left;"|[[Dennis Bergkamp]] |1990 - 2000 |'''37 |79 |- |style="text-align:left;"|'''[[Arjen Robben]]''' |2003 - 2017 |'''37''' |96 |- |rowspan="2"|6. |style="text-align:left;"|[[Faas Wilkes]] |1946 - 1961 |'''35 |38 |- |style="text-align:left;"|[[Ruud van Nistelrooy]] |1998 - 2011 |'''35 |70 |- |rowspan="2"|8. |style="text-align:left;"|[[Abe Lenstra]] |1940 - 1959 |'''33 |47 |- |style="text-align:left;"|[[Johan Cruyff]] |1966 - 1977 |'''33 |48 |- |10. |style="text-align:left;"|'''[[Wesley Sneijder]]''' |2003 - 2017 |'''31''' |132 |} == Entrenadores == {{AP|Categoría:Entrenadores de la seleición de fútbol de Países Baxos}} {| cellspacing="0" cellpadding="0" class="references-small" style="background:transparent; width:100%;" | width="25%" align="left" valign="top" | * [[Cees van Hasselt]] (1905 − 1908) * [[Edgar Chadwick]] (1908 − 1913) * [[Jimmy Hogan]] (1910) * [[Tom Bradshaw]] (1913) * [[Billy Hunter]] (1914) * [[Jack Reynolds]] (1919) * [[Fred Warburton]] (1919 − 1923) * [[Jim Waites]] (1921) * [[Bob Glendenning]] (1923) * [[Bill Townley]] (1924) * [[J.Y. Bollington]] (1924) * [[Bob Glendenning]] (1925 − 1940) * [[Karel Kaufman]] (1946) | width="25%" align="left" valign="top" | * [[Jesse Carver]] (1947 − 1948) * [[Tom Sneddon]] (1948) * [[Karel Kaufman]] (1949) * [[Jaap van der Leck]] (1949 − 1954) * [[Karel Kaufman]] (1954 − 1955) * [[Friedrich Donenfeld]] (1955) * [[Max Merkel]] (1955 − 1956) * [[Wudi Müller]] (1956) * [[Friedrich Donenfeld]] (1956 − 1957) * [[George Hardwick]] (1957) * [[Elek Schwartz]] (1957 − 1964) * [[Denis Neville]] (1964 − 1966) * [[Georg Kessler]] (1966 − 1970) | width="25%" align="left" valign="top" | * [[Frantisek Fadrhonc]] (1970 − 1974) * [[Rinus Michels]] (1974) * [[George Knobel]] (1974 − 1976) * [[Jan Zwartkruis]] (1976 − 1977) * [[Ernst Happel]] (1977 − 1978) * [[Jan Zwartkruis]] (1978 − 1981) * [[Rob Baan]] (1981) * [[Kees Rijvers]] (1981) * [[Rob Baan]] (1981) * [[Kees Rijvers]] (1981 − 1984) * [[Rinus Michels]] (1984 − 1985) * [[Leo Beenhakker]] (1985 − 1986) * [[Rinus Michels]] (1986 − 1988) | width="25%" align="left" valign="top" | * [[Thijs Libregts]] (1988 − 1990) * [[Nol de Ruiter]] (1990) * [[Leo Beenhakker]] (1990) * [[Rinus Michels]] (1990 − 1992) * [[Dick Advocaat]] (1992 − 1995) * [[Guus Hiddink]] (1995 − 1998) * [[Jan Rab]] (1997) * [[Frank Rijkaard]] (1998 − 2000) * [[Louis van Gaal]] (2000 − 2002) * [[Dick Advocaat]] (2002 − 2004) * [[Marco van Basten]] (2004 − 2008) * [[Bert van Marwijk]] (2008 − 2012) * [[Louis van Gaal]] (2012 − 2014) * [[Guus Hiddink]] (2014 − 2015) * [[Danny Blind]] (2015 − 2017) * [[Fred Grim]] (2017) * [[Dick Advocaat]] (2017) * [[Ronald Koeman]] (2018- − act) |} == Uniforme y emblema == [[Ficheru:Royal Coat of Arms of the Netherlands.svg|thumb|right|Escudo d'armes de los Países Baxos.]] L'equipu nacional xuega con una llamativa camiseta naranxa, yá que son los colores históricos del país, orixinarios del [[Escudu (heráldica)|escudu d'armes]] de [[Guillermo d'Orange]]. La franxa colorada de l'actual bandera nacional foi orixinalmente naranxa.<ref>{{cita web |url= http://www.mfa.nl/bue-ye/sobre_los_paises/historia/la bandera_y_el títulu= La bandera y l'escudu d'armes de los Países Baxos |editorial= Koninkrijk der Nederlanden |fechaaccesu=23 d'abril de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110724161500/http://www.mfa.nl/bue-ye/sobre_los_paises/historia/la bandera_y_el |fechaarchivu=24 de xunetu de 2011 }}</ref> La camiseta alternativa xeneralmente ye de color blancu, anque en delles oportunidaes optóse pol color azul y bien esporádicamente pol negru. [[Nike]] ye'l provisor del [[equipamientu de los futbolistes]] dende 1996 y a lo menos hasta 2018.<ref>{{enllaz rotu|1={{cita web |url= http://www.masconazo.com/deportes/index.php?option=com_content&view=article&id=2614:la guerra-de-les galaxes-ente-nike-y-adidas&catid=87:divagaciones-deportives&Itemid=267 |títulu= La Guerra de les Galaxes ente NIKE y ADIDAS |fecha=23 d'abril de 2010 |fechaaccesu=24 d'abril de 2010 |autor= Douglas Alvarenga |editorial= maconazo.com }} |2=http://www.masconazo.com/deportes/index.php?option=com_content&view=article&id=2614:la guerra-de-les galaxes-ente-nike-y-adidas&catid=87:divagaciones-deportives&Itemid=267 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Nos [[años 1970]] fuera [[Adidas]] el provisor oficial,<ref>{{cita web |url= http://www.mahalo.com/netherlands-world-cup-xerséi |títulu= Netherlands World Cup Xerséi |fechaaccesu=24 d'abril de 2010 |editorial= mahalo.com |idioma=inglés }}</ref> y dempués [[Lotto]] na [[Copa Mundial de fútbol de 1994]].<ref>{{cita web |url= http://us.macbay.de/oranjehemden/stripes.html |títulu= The index of the Dutch soccer shirt |fechaaccesu=24 d'abril de 2010 |editorial= macbay.d'idioma inglés }}</ref> <center> {| | {{Camisetes | patrón_izq = _whiteborder | patrón_cuerpu = _collarwhite | patrón_der = _whiteborder | patrón_pan = | esquierdu = FF5F00 | cuerpu = FF5F00 | derechu = FF5F00 | shorts = FFFFFF | medies = 87CEFA | títulu = Primer equipación }} | {{Camisetes | | pattern_la= |pattern_b=_unknown |pattern_ra= |pattern_sh= |pattern_so= | leftarm=FFFFFF|body=FFFFFF|rightarm=FFFFFF|shorts=FFFFFF|socks=FFFFFF|títulu=[[Uniforme de la seleición de fútbol de los Países Baxos|(Ver evolución)]] }} | {{Camisetes | patrón_izq = _ned18h | patrón_cuerpu = _ned18h | patrón_der = _ned18h | patrón_pan = _nikeblack |patrón_med= _ned18h | esquierdu = FF6600 | cuerpu = FF6600 | derechu = FF6600 | shorts = FF6600 | medies = 0000AA |títulu=Equipación actual }} |} </center> == Ver tamién == * [[Futbolistes internacionales cola Seleición de los Países Baxos|Futbolistes internacionales de los Países Baxos]] * [[Real Federación de Fútbol de los Países Baxos]] * [[Seleiciones nacionales de fútbol masculino]] * [[Seleición femenina de fútbol de Países Baxos]] * [[Seleición de fútbol de les Antilles Neerlandeses]] * [[Seleición de fútbol d'Aruba]] * [[Seleición de fútbol de Sint Maarten]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.onsoranje.nl/ Sitiu web oficial] (en neerlandés) * [http://www.knvb.nl Sitio web KNVB] (en neerlandés) * {{Facebook|onsoranje|Seleición de los Países Baxos}} * {{Twitter|OnsOranje|Seleición de Países Baxos}} * Perfil oficial de [http://es.uefa.com/memberassociations/association=ned/index.html Países Baxos] en [[UEFA.com]] * Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=ned/index.html Países Baxos] en [[FIFA.com]] * [https://web.archive.org/web/20101210043953/http://rdfc.com.ne.kr/int/ned-intres.html Llista de resultancies dende 1908] * [http://www.voetbalstats.nl Voetbalstats - Resultaos, alliniaciones y estadístiques (en neerlandés)] * [http://www.wereldvanoranje.nl Resultaos en Wereld van Oranje] (en neerlandés) {{commonscat|Netherlands national football team}} {{Wikinoticies|Categoría:Seleición de fútbol de los Países Baxos}} {{Socesión |títulu=[[Eurocopa|Campeones de Europa]] | periodu = [[Eurocopa 1988|Alemaña Federal 1988]] | predecesor = {{selb|FRA}} | socesor = {{selb|DAN}} | títulu2 = [[Clasificación mundial de la FIFA|Líder de la clasificación FIFA]] | periodu2 = Agostu de 2011 | predecesor2 = {{selb|ESP}} | socesor2 = {{selb|ESP}} }} {{Tradubot|Selección de fútbol de los Países Baxos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleición de fútbol de los Países Baxos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 1tpguunhrtkvqs769rkt03i0y6brf93 0 140802 3699490 3658955 2022-07-25T08:09:03Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Mal traducíu}} [[Ficheru:Édouard-Henri Avril (28).jpg|thumb|300px|Pastor enfusando a una cabra. Litografía de Paul Avril.]] {{otros usos|zoofilia (botánica)|la polinización realizada por animales}} La '''zoofilia''' (del [[idioma griegu|griegu]] ''zoon'', "animal", y ''philia'', "amor"), tamién llamada '''bestialismo''', '''bestialidá''' o '''zoosexualidad''', ye una [[parafilia]] que consiste na realización del [[actu sexual]] ente un [[Homo sapiens|ser humanu]] y otra especie animal. Les persones que sienten esta afinidá o atraición sexual son conocíes como '''zoófilos''', '''zoofílicos''', '''zoosexuales''' o a cencielles '''"zoos"'''.<ref name="p97">https://books.google.com/?id=G_MwT9OHj4AC&pg=PA201&dq=zoophilia#v=onepage&q=zoophilia&f=false ISBN 9781557535658</ref> Pa mayor claridá, nesti artículu utilizará'l términu ''zoofilia'' pa l'atraición sexual, y el términu [[bestialismo]] pal actu sexual. L'actividá o'l deséu sexual zoófilo ye consideráu como F65.9 Parafilia non especificada [302.9] pola cuarta edición del ''[[Manual diagnósticu y estadísticu de los trestornos mentales]]'' ([[DSM-IV|DSM-IV (TR)]]), de l'[[Asociación Estauxunidense de Psiquiatría]].<ref>{{cita llibru |autor=Pierre Pichot coordinador xeneral|títulu=DSM IV, Manual diagnósticu y estadísticu de los trestornos mentales|añu=1995|editorial=Barcelona, Masson, páx. 536|ISBN=84-458-0297-6}}</ref> [[Ficheru:Leda - after Michelangelo Buonarroti.jpg|thumb|300px|''Leda y el Cisne'', una copia del [[sieglu XVI]] d'un cuadru desapaecíu de [[Michelangelo]] de 1530 ([[Galería Nacional de Londres]]).]] == Terminoloxía == El términu ''zoofilia'' foi introducíu per primer vegada nel estudiu de la [[sexualidá]] por [[Richard Freiherr von Krafft-Ebing]] en [[1894]]. Los términos ''zoosexualidad'' y ''zoosexual'' utilícense aprosimao dende [[1980]]. El términu ''zoosexualidad'' referir a tol espectru l'atraición sexual escontra los animales.<ref name="zoosexuality">http://zoosexuality.org/?id=1</ref><ref name="p97"/> L'ambiguu términu ''[[sodomía]]'' foi emplegáu en delles ocasiones nun contestu llegal pa referise a actos bestialistas. En [[pornografía]], el material que presenta práutiques sexuales ente humanos y animales non humanos lleva'l nome de ''zoofilia'' o ''bestialismo''. == Estatus llegal == [[Ficheru:Franz von Bayros 011.jpg|thumb|300px|Europa y Xúpiter tresformáu en toru]] Los actos de bestialismo son consideraos illegales en munches llexislaciones, ente que n'otres nun se fai referencia direuta al bestialismo (namái remárcase como delitu l'abusu d'animales). En munchos países les lleis nun axusten si les rellaciones sexuales con animales son implícitamente abusives o un maltratu. Ello provoca que'l bestialismo nun tea claramente contempláu nes sos llexislaciones. Munches lleis fixéronse dende 2000. === Llexislación estauxunidense === * {{bandera2|Estaos Xuníos}} [[Estaos Xuníos]] — Dende xineru del 2016, hai 42 estaos nos [[Estaos Xuníos]] que conderguen explícitamente les rellaciones sexuales con animales (dacuando col nome de «[[sodomía]]» o «crime contra la naturaleza»).<ref name="michlaw">http://www.animallaw.info/articles/ovuszoophilia.htm</ref><ref name="TableDec">http://www.animallaw.info/topic/table-state-animal-sexual-assault-laws</ref> Dieciséis estaos adoptaron una nueva llexislación en contra: Oregón, Maine, Iowa, Illinois, Indiana, Missouri, Arizona, estáu de Washington, Tennessee, Coloriáu, Alaska, Florida, Alabama, Nueva Jersey, New Hampshire y Ohio. Alabama prohibir nel 2014, Nueva Jersey prohibir en payares del 2015, y New Hampshire y Ohio prohibir nel 2016.<ref name="TableDec" /><ref name="Ohio2016">http://dailycaller.com/2016/12/21/ohio-bans-doing-it-with-animals/</ref> Oregón fixo una nueva llei nel 2016, cola cual convirtió'l bestialismo nun delitu grave y a sigo mesmu nel primer estáu en prohibir la posesión de pornografía zoófila.<ref name="OregonAnimales">http://legiscan.com/OR/bill/HB2693/2015</ref> En 2017, cinco estaos ([[Nevada]], [[Texas]], [[Kentucky]], [[Virxinia Occidental]], y [[Vermont]]) fixeron proyeutos de llei pa prohibir el sexu con animales.<ref>http://legiscan.com/KY/bill/HB480/2017</ref><ref>http://legiscan.com/NV/bill/AB391/2017</ref><ref>http://legiscan.com/TX/bill/HB1087/2017</ref><ref>http://legiscan.com/VT/bill/H0325/2017</ref><ref>http://legiscan.com/WV/bill/HB2664/2017</ref> Una equivocación que florió en munchos estaos foi la creencia de que, al refugar les cortes les lleis que prohibíen la sodomía», el bestialismo nun volvería ser illegal. Sicasí, el convencimientu d'un home en Florida demostró que, inclusive n'estaos ensin lleis específiques en contra del sexu zoofílico, puede recurrise a estatutos en contra del maltratu d'animales pa condergala [http://pet-abuse.com/cases/2206/FL/US/1 (vease'l casu de Randol Mitchell)]. De la mesma, en 2011 un zoófilo en [[Shelby (Ohio)|Shelby, Ohio]], que tuvo rellaciones sexuales con regularidá colos sos perros, foi arrestáu y acusáu de crueldá colos animales.<ref>https://web.archive.org/web/20110722212150/http://www.mansfieldnewsjournal.com/article/20110616/NEWS01/106160306/Richland-Co-dog-warden-investigates-bestiality-case-Shelby</ref> Un incidente similar asocedió en [[Metairie (Luisiana)|Metairie, Luisiana]], nel 2012.<ref>http://www.nola.com/crime/index.ssf/2012/01/metairie_man_admitted_to_havin.html</ref> ::Los estaos y territorios estauxunidenses nos que les rellaciones sexuales con animales son un delitu menor», a partir d'avientu del 2016, son:<ref name="TableDec" /> [[Alabama]], [[Alaska]], [[Arkansas]], [[California]], [[Colorado]], [[Connecticut]], [[Dakota del Norte]], [[Florida]], [[Iowa]], [[Islles Vírxenes de los Estaos Xuníos|Islles Vírxenes]], [[Kansas]], [[Luisiana]],<ref>https://web.archive.org/web/20120208180810/http://www.sodomy.org/laws/louisiana/sodomy.html</ref> [[Maryland]], [[Maine]], [[Minnesota]], [[Missouri]], [[Nebraska]], [[Nueva Jersey]], [[New Hampshire]], [[Nueva York]], [[Ohio]],<ref name="Ohio2016"/> [[Pennsylvania]], [[Utah]] y [[Wisconsin]].<ref name="michlaw">http://www.animallaw.info/articles/ovuszoophilia.htm</ref> ::Los estaos y territorios onde la cópula con animales ye un delitu grave», a partir d'avientu del 2016, son:<ref name="TableDec" /> [[Arizona]], [[Carolina del Norte]], [[Carolina del Sur]], [[Dakota del Sur]], [[Delaware]], [[Xeorxa]], [[Idaho]], [[Illinois]], [[Indiana]], [[Massachusetts]], [[Michigan]], [[Mississippi]], [[Montana]], [[Oklahoma]], [[Oregón]], [[Puertu Ricu]],<ref>http://www.oslpr.org/english/PDF/penal%20code.pdf</ref> [[Rhode Island]], [[Tennessee]], [[Virxinia]] y [[Washington (estáu)]].<ref name="TableDec"/> ::Los estaos y territorios que nun tienen lleis que prohiban el bestialismo: [[Distritu de Columbia]], [[Guam]], [[Ḥawai]], [[Islles Marianes del Norte]], [[Kentucky]], [[Nuevu Méxicu]], [[Nevada]], [[Samoa Americana]], [[Texas]], [[Vermont]], [[Virxinia Occidental]], y [[Wyoming]] nun tienen lleis que prohiban la cópula con animales.<ref name="michlaw">http://www.animallaw.info/articles/ovuszoophilia.htm</ref> Los estaos ensin estes lleis son bonos tocantes a los [[derechos humanos]] de persones zoófilas. En Maine, Alaska y New Hampshire, una ''segunda'' «ofiensa» ye un delitu grave. En Maryland, Delaware, Nueva York,<ref>http://www.criminaljustice.ny.gov/nsor/sortab1.htm</ref> New Hampshire<ref>https://legiscan.com/NH/text/HB1547/id/1286995</ref> y Oregón,<ref>http://www.oregon.gov/OSP/SOR/pages/sor_ors.aspx</ref> los procesaos van a un [[rexistru de delincuentes sexuales]]. New Hampshire, Maine, Alaska, Tennessee, l'estáu de Washington, Oregon y dalgunos otros prohiben la fabricación y distribución de pornografía zoófila; namái Oregon prohibe la so posesión.<ref name="OregonAnimales" /> En dos estaos (Idaho y Michigan), una persona puede llegar a la vida en prisión por sexu con animales (en Michigan, ye por una segunda ofiensa).<ref>http://www.glapn.org/sodomylaws/usa/idaho/idaho.htm</ref><ref>http://www.animallaw.info/statutes/stusmi750etseq.htm#s158</ref><ref>http://www.glapn.org/sodomylaws/sensibilities/michigan.htm</ref> L'alguacil [[Joe Arpaio]], d'Arizona, cazó y arrestó a persones zoófilas 10 vegaes n'operativos.<ref>http://www.theguardian.com/us-news/2016/may/20/arizona-xérif-joe-arpaio-beastiality-video-craigslist-trump</ref><ref>https://www.theguardian.com/us-news/2016/may/20/xérif-joe-arpaio-anti-bestiality-video-arizona</ref> === Lleis n'otros países === * {{bandera2|Arxentina}} — Esiste un proyeutu de llei que califica a la zoofilia como una conducta punible, sicasí, nun la penaliza<ref>http://www.animanaturalis.org/p/1387</ref><ref>http://www.adda.org.ar/reforma-a-la llei nacional-14-34654-de-proteccion-a-los animales/</ref> * {{bandera2|Australia}} — Les lleis d'[[Australia]] inclúin l'abusu escontra los animales. Hasta 2011, la cópula con animales yera llegal nel territoriu perteneciente al [[territoriu de la Capital Australiana|capital d'Australia]] y el de la [[Territoriu de la Badea de Jervis|Badea de Jervis]].<ref>https://www.abc.net.au/news/2010-12-09/corbell-moves-to-re-instate-bestiality-law/2370114</ref><ref>http://www.legislation.act.gov.au/b/db_40369/20101209-46298/pdf/db_40369.pdf</ref> La zoofilia agora ye illegal en toa Australia, anque cada Estáu australianu tien la posibilidá de derogar la llexislación nel futuru. El bestialismo ye llegal en dellos territorios [[Organización territorial d'Australia#Territorios esternos|Australianos esternos]]. * {{bandera2|Alemaña}} — La cópula con animales foi prohibida en 2013;<ref name="Alemaña2013">http://www.bverfg.de/y/rk20151208_1bvr186414.html</ref> sicasí, un fallu xudicial recién dixo que'l sexu con un animal ye dexáu si l'animal nun ye forzáu.<ref name="Alemaña2013" /> El material pornográfico que lo contenga, La República Federal d'Alemaña tenía una llei que la prohibía, pero foi suprimida en [[1969]] ([[:de:Paragraph 175|Paragraph 175]]). L'Alemaña oriental, antes de la reunificación de los dos Alemanias, nun tener nenguna llei en contra del bestialismo; de toes formes, la pornografía bestialista taba acutada fuertemente. Hubo lleis a favor de la proteición d'animales (''Tierschutzgesetz''). La posesión de porno bestialista n'Alemaña anguaño ye llegal siempres y cuando nun se publicar, compartir o se vienda.<ref name="Alemaña2013" /> * {{bandera2|Bolivia}} — El sexu con animales foi prohibíu en Bolivia en 2015.<ref>http://www.derechoteca.com/gacetabolivia/llei-non-700-del-01-de-xunu-de-2015/ Llei de Bolivia, Xunu de 2015</ref> * {{bandera2|Brasil}} — El sexu con animales foi prohibíu en 2015 (máximu 3 años de prisión y multa)<ref>http://www2.camara.leg.br/camaranoticias/noticies/DIREITO-Y-JUSTICA/489354-COMISSAO-APROVA-PENA-DE-DETENCAO-PA-QUEM-PRATICA-ZOOFILIA.html</ref> * {{bandera2|Bután}} — El sexu con animales ye illegal (un delitu menor). (Pena: mínimu d'un mes de prisión y máximu d'un añu de prisión)<ref>{{cita web |url=https://www.unodc.org/tldb/pdf/Bhutan_Penal_Code_2004_Eng.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=16 de xunetu de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160809131736/https://www.unodc.org/tldb/pdf/Bhutan_Penal_Code_2004_Eng.pdf |fechaarchivu=9 d'agostu de 2016 }}</ref> * {{bandera2|Canada}} — El bestialismo ta prohibíu (la seición 160 d'el so llexislación prohibir; nótese que nun concreta más y, poro, la tema non queda del tou claru). Un fallu recién de la Corte Suprema dixo que'l sexu ensin penetración ye llegal.<ref>http://www.independent.co.uk/news/world/americas/bestiality-llegal-canada-supreme-court-a7073196.html</ref> * {{bandera2|Colombia}} — Dende avientu del 2015, en Colombia, tener sexu con animales ye un agravante pa casos de maltratu animal.<ref>http://www.defensacali.org/nueva-llei-de-proteccion-animal-en-colombia/</ref> * {{bandera2|Costa Rica}} — El sexu con animales castigar con dende 3 meses a un añu de cárcel.<ref name="nacion 1">{{cita noticia|apellíos1=Sequeira|nome1=Aarón|títulu=Maltratar a un animal va ser castigáu hasta con 2 años de cárcel; multes van ser hasta de ¢212.000|url=http://www.nacion.com/nacional/Diputaos-aprueben-maltratar-animales-tercer_0_1633036763.html|fechaaccesu=13 de mayu de 2017|axencia=La Nación|fecha=11 de mayu de 2017}}</ref> * {{bandera2|Dinamarca}} — El sexu con animales foi prohibíu en 2015 (máximu de 4 meses na cárcel); pornografía zoófila sigue siendo llegal.<ref>http://politik.tv2.dk/2015-04-21-flertal-for-lovaendring-nu-bliver-sex-med-dyr-ulovligt</ref> * {{bandera2|Ecuador}} — El bestialismo foi illegal. Según l'artículu 517 del Códigu Penal Ecuatorianu anterior: “la bestialidá va reprimir con reclusión mayor de cuatro a ocho años”.<ref>http://www.telegrafo.com.ec/noticias/sociedad/item/aiciones-en-contra-de-la zoofilia-fortalecer dende-dellos frentes.html</ref> Anguaño'l Códigu Orgánicu Integral Penal, vixente dende'l 2014, despenalizó el bestialismo; anguaño l'artículu 249 señala que: "La persona que por aición o omisión  cause dañu, produza mancadures, deterioru a la integridá física d'una mascota o animal de compañía, va ser sancionáu con pena de 50 a 100 hores de serviciu comuñal. Si causa la muerte del animal va ser sancionáu con pena privativa de llibertá de trés  a siete díes"<ref>{{Cita noticia|apellíu=Telégrafo|nome=El títulu=El nuevu COIP sanciona'l maltratu de les mascotes|url=http://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/judicial/13/el-nuevu-coip-sanciona-el maltratu-de-les mascotes|fecha=26 de marzu de 2014|fechaaccesu=29 de xineru de 2018|periódicu=El Telégrafu|idioma=es-es}}</ref> * {{bandera2|El Salvador}} — El Salvador prohibió sexu con animales en 2016.<ref>http://arena.org.sv/imagenes/LLEI_PROTECCION_Y_PROMOCION_BIENESTAR_ANIMAL.pdf</ref> * {{bandera2|Etiopía}} — El bestialismo ye illegal y ye "penable pola llei".<ref>https://web.archive.org/web/20120117152230/http://www.newsdire.com/news/1533-octogenerian-convicted-for-bestiality-in-addis-ababa.html</ref> * {{bandera2|España}} — El sexu con animales foi prohibíu en 2015.<ref>El Mundo: [https://www.elmundo.es/espana/2015/01/16/54b8d933y2704y6y0a8b4572.html El Códigu Penal va castigar per primer vegada con cárcel la zoofilia y les engarradielles de gallos y perros].</ref><ref>La Vanguardia [https://www.lavanguardia.com/natural/20150116/54423701035/via-llibre-penalizacion-zoofilia.html Vía llibre a la penalización de la zoofilia].</ref> * {{bandera2|Islles Fixi}} — El sexu con animales ye illegal so una vieya llei de sodomía máximu de 14 años de prisión.<ref>http://www.paclii.org/fj/legis/consol_act_OK/pc66/</ref> * {{bandera2|Francia}} — En Francia esistía'l bestialismo como delitu. [[Marcela Iacub]] cunta'l casu d'un varón que caltenía rellaciones sexuales col so poni, pero foi condergáu a un añu de prisión per maltratu animal.<ref name="confesiones">{{cita llibru |autor=Marcela Iacub|títulu=Confesiones d'una devoradora de Carne|añu=2012|editorial=Buenos Aires, Capital Intelectual|ISBN=978-9-8761-4344-8}}</ref> El bestialismo foi penalizáu en 2004, con un máximu de 2 años de prisión y una multa de 30.000 [[Euru|Euros]] (€).<ref>http://www.equalrightstrust.org/ertdocumentbank//french_penal_code_33.pdf</ref> * {{bandera2|Ghana}} — El sexu con animales ye illegal (máximu 3 años de prisión).<ref>http://ghanalegal.com/?id=3&law=19&t=ghana-laws</ref> * {{bandera2|Guatemala}} — Guatemala prohibió sexu con animales en 2017 — tamién prohibió fotografiar sexu con animales<ref>http://gt.transdoc.com/articulos/archivo-ley/Llei-de-Proteccin-y-Bienestar-Animal/62680</ref><ref>http://gt.transdoc.com/assets/images/users/yc/LLEI%20PROTECCION%20ANIMAL/DECRETO5-2017-16.jpg</ref> * {{bandera2|Hondures}} — Honduras prohibió sexu con animales en 2015 (Castigu: Prinda d'animales y 10 salarios mínimos a 25 salarios mínimos)<ref>http://www.poderjudicial.gob.hn/CEDIJ/Lleis/Documents/Llei%20de%20Proteccion%20y%20Bienestar%20Animal.pdf</ref> * {{bandera2|Ḥong Kong}} — El sexu con animales ye illegal (máximu 10 años de prisión y multa de $ 50,000).<ref>http://www.legislation.gov.hk/blis_ind.nsf/da97f6a8ed400207482564820006b580/1659b5492cc3f751c8256483003225bd?OpenDocument</ref> * {{bandera2|Hungría}} — El bestialismo ye llegal, siempres y cuando nun se faiga nengún dañu físicu al animal{{ensin referencies}}. * {{bandera2|India}} — El bestialismo ye illegal. La seición 377 de la CIP (Códigu Penal indiu) fai que sía illegal qu'una persona tenga contautu sexual con un animal. "Quienquiera que voluntariamente tenga rellaciones carnales contra la orde de la naturaleza con cualquier home, muyer o animal, va ser sancionáu con 1 [[cadena perpetua]] o con pena de [[prisión]] de cualquier descripción de plazu que puede estendese a diez años y va deber tamién ser condergáu a multa." El castigu ye más difícil que'l castigu por violación; sicasí, nesta seición namái se considera la penetración. * {{bandera2|Irán}} — El sexu con animales ye illegal. Los primeros trés delitos son determinaos por ''[[tazir]]''; La cuarta pena ye la [[pena de muerte]].<ref>http://www2.ohchr.org/english/bodies/hrc/docs/ngo/NGO_submission_ELEI_Add.1.pdf</ref> * {{bandera2|Xamaica}} — El sexu con animales ye illegal so una vieya llei de sodomía que tamién prohibe les rellaciones homosexuales ente humanos (máximu 10 años de prisión).<ref>http://maoj.gov.jm/sites/default/files/laws/Offences_Against_the_Person_Act_0.pdf</ref> * {{bandera2|Kenia}} — El sexu con animales ye illegal so una vieya llei de sodomía que tamién prohibe les rellaciones homosexuales etre humanos (máximu 14 años de prisión).<ref>http://www.vertic.org/media/National%20Legislation/Kenia/KE_Penal_Code.pdf</ref> * {{bandera2|Malasia}} — El sexu con animales ye illegal so una vieya llei de sodomía (máximu de 20 años de prisión, multes y paliza)<ref>{{cita web |url=http://www.agc.gov.my/Akta/Vol.%2012/Act%20574.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=7 d'abril de 2015 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150226041337/http://www.agc.gov.my/Akta/Vol.%2012/Act%20574.pdf |fechaarchivu=26 de febreru de 2015 }}</ref> * {{bandera2|Malaui}} — El sexu con animales ye illegal so una vieya llei de sodomía máximu de 14 años de prisión.<ref>http://www.iglhrc.org/sites/default/files/Malawi%20Penal%20Code%207-01.pdf</ref> * {{bandera2|Méxicu}} — Dellos estaos prohibieron el bestialismo, como [[Quintana Roo]],<ref>http://www.tsjqroo.gob.mx/index.php?option=com_content&view=article&id=2812:llei-de-proteccion-y-bienestar-animal-del estáu-de-quintana-roo&catid=160:lleis&Itemid=867</ref> [[Veracruz]]<ref>http://www.amigosac.org/wp-content/uploads/2011/01/Llei-protecciOn-animales-Edo-Ver.pdf</ref> [[Jalisco]], [[Nuevu Leon]]<ref>http://www.hcnl.gob.mx/trabayo_lexislativu/lleis/pdf/LLEI%20DE%20PROTECCION%20Y%20BIENESTAR%20ANIMAL%20PA%20LA%20SUSTENTABILIDAD%20D'EL%20ESTÁU%20DE%20NL.pdf</ref> y [[Oaxaca]] (la llei d'Oaxaca facer en 2015).<ref>http://www.viveoaxaca.org/2015/09/LeydeProtecionAnimalOaxaca.html</ref> El Distritu Federal ([[Ciudá de Méxicu]]) prohibir.<ref>http://docs.mexico.justia.com.s3.amazonaws.com/estatales/distritu-federal/llei-de-proteccion-a-los animales-del distritu federal.pdf</ref> * {{bandera2|Namibia}} — El sexu con animales ta prohibíu.<ref>http://allafrica.com/stories/201210110779.html</ref> * {{bandera2|Nicaragua}} — El sexu con animales foi prohibíu en 2011.<ref>http://legislacion.asamblea.gob.ni/normaweb.nsf/b92aaea87dac762406257265005d21f7/cf820y2a63b1b690062578b00074ec1b</ref> * {{bandera2|Nixeria}} — El sexu con animales ye illegal (máximu 14 años de prisión)<ref>http://www.nigeria-law.org/Criminal%20Code%20Act-PartIII-IV.htm#Chapter%2021</ref> * {{bandera2|Noruega}} — El sexu con animales foi prohibíu en 2008.<ref>http://www.regjeringen.no/en/archive/Stoltenbergs-2nd-Government/Ministry-of-Agriculture-and-Food/Nyheter-og-pressemeldinger/nyheter/2009/new-animal-welfare-act-.html?id=562543</ref> * {{bandera2|Nueva Zelanda}} — El sexu con animales ye illegal (máximu de 3 a 7 años de prisión).<ref>http://www.legislation.govt.nz/act/public/1961/0043/latest/DLM329260.html</ref> * {{bandera2|Países Baxos}} — nel añu [[2004]], los [[periódicu (publicación)|periódicos]] {{ensin referencies}} del país informaron alrodiu de la esmolición d'un llexislador de qu'un home que fuera pilláu fornicando col caballu d'un vecín nun pudiera ser escorríu por nun haber nenguna llei que prohibiera esto. * {{bandera2|Panamá}} — Panama prohibió'l sexu con animales en 2012.<ref>{{cita web |url=http://aaanpanama.com/wp-content/uploads/2013/10/LLEI-70.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=24 d'abril de 2017 |urlarchivu=http://archive.wikiwix.com/cache/20170425015043/http://aaanpanama.com/wp-content/uploads/2013/10/LLEI-70.pdf |fechaarchivu=25 d'abril de 2017 }}</ref> * {{bandera2|Papúa Nueva Guinea}} — El sexu con animales ye illegal (máximu 14 años de prisión)<ref>http://www.unodc.org/tldb/pdf/Papua_New_Guinea_Criminal_Code_Act_1974.pdf</ref> * {{bandera2|Polonia}} — El sexu con animales ye illegal (máximu de 3 años de prisión y prohibición de tener animales mientres 10 años).<ref>http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20112301373</ref> * {{bandera2|Reinu Xuníu}} — La [http://www.hmso.gov.uk/acts/acts2003/30042--b.htm#69 seición 69] de l'Acta d'Ofienses Sexuales de 2003 prohibe'l bestialismo, y amenorgóse la sentencia a un máximu de dos años en prisión por penetración de pene humanu n'animales y viceversa. * {{bandera2|Singapur}} — Ye illegal (máximu de 2 años en prisión y multa)<ref>http://statutes.agc.gov.sg/aol/search/display/view.w3p;query=Status%3Acurinforce%20Type%3Aact,sl%20Content%3A%22Sexual%22%20Content%3A%22penetration%22%20Content%3A%22with%22%20Content%3A%22living%22%20Content%3A%22animal%22;rec=0;resUrl=http%3A%2F%2Fstatutes.agc.gov.sg%2Faol%2Fsearch%2Fsummary%2Fresults.w3p%3Bquery%3DStatus%253Acurinforce%2520Type%253Aact,sl%2520Content%253A%2522Sexual%2522%2520Content%253A%2522penetration%2522%2520Content%253A%2522with%2522%2520Content%253A%2522living%2522%2520Content%253A%2522animal%2522</ref> * {{bandera2|Sudáfrica}} — El sexu con animales ye illegal (Pena determinada por un xuez).<ref>http://www.justice.gov.za/legislation/acts/2007-032.pdf</ref> * {{bandera2|Suecia}} — El sexu con animales foi prohibíu en 2014 (pena d'hasta 2 años de prisión).<ref>http://www.webpronews.com/sweden-joins-an-increasing-number-of-european-countries-that-ban-bestiality-2013-06</ref> * {{bandera2|Suiza}} — El sexu con animales ye illegal.<ref>http://www.admin.ch/ch/d/sr/455_1/a16.html</ref> * {{bandera2|Tailandia}} — El sexu con animales foi prohibíu en 2014/<ref>http://www.thailawforum.com/blog/what-are-the-laws-in-thailand-regarding-sex-with-animals</ref> * {{bandera2|Trinidá y Tobagu}} — El sexu con animales ye illegal.<ref>http://www.guardian.co.tt/news/2012-04-25/mayaro-labourer-bestiality-charge</ref> * {{bandera2|Uganda}} — El sexu con animales ye illegal (máximu de vida en prisión).<ref>http://www.wipo.int/edocs/lexdocs/laws/en/ug/ug008en.pdf</ref> * {{bandera2|Zambia}} — El bestialismo ye illegal. El Códigu Penal (Cap 87, seición 115) prohibe los "delitos contra natura", qu'inclúin el "conocencia carnal d'un animal".<ref>http://www.afrol.com/archive/documents/ilga_2000.htm</ref> == Zoófilos == [[Ficheru:Franz von Bayros 020.jpg|thumb|250px|Mochacha con un venáu. Pintura de [[Franz von Bayros]].]] === Los zoófilos en rellación con otros grupos === A los zoófilos munches vegaes confundir colos ''[[furry|furries]]'' en sociedaes onde felicidá subcultura esiste. Los furries son xente con un interés pol arte antropomórfico animal. Sería falsu afirmar que tolos furries sienten deséu sexual polos animales. Munchos furries aprecien la compañía d'animales y gusten de tener arte eróticu animal-antropomórfico. Sicasí, la mayoría nun deseyen estender el so interés polos animales escontra'l campu de la sexualidá. Esiste, sicasí, un amenorgáu grupu de furries que tamién se consideren zoófilos, que s'envalora nun 5 per cientu del total{{ensin referencies}} (porcentaxe similar al de la población zoófila ente'l restu de la xente). Delles formes de [[fetichismu]], como por casu llevar amarutes d'animales o otros enclinos, nun suelen tener rellación direuta cola zoofilia. La zoofilia nun ta rellacionada cola carauterización animal de xuegos y fantasíes sexuales, onde una persona toma'l rol de perru, caballu o otru animal mientres el compañeru actúa de caballeru, entrenador, criador o montador. Estes actividaes son xuegos de rol sexuales y nun tienen conexón implícita nin tán acomuñaos cola zoofilia. En cuenta de cola zoofilia, de normal acomúñense con práutiques sexuales de dominación y sumisión, como nel [[sadomasoquismu]]. L'actividá bestialista nun pertenez a esti grupu d'actividaes, de normal sería considerada como actividá desaxeradamente estravagante en casu de que los participantes d'esti tipu de práutiques de sumisión llegaren a ponela en práutica. == Zoofilia y salú == El contautu sexual con animales ta acomuñáu a dellos riesgos significativos pa la salú. Esto ye similar a los riesgos sexuales nes interacciones d'humanu a humanu, una y bones los seres humanos son animales. Les árees d'esmolición posible son infeiciones, mancadures físiques y reacción alérxica. Les infeiciones que se tresmiten de los animales a los seres humanos denominar [[zoonosis]]. Delles zoonosis pueden tresferise al traviés de contautu casual, pero otros son tresferíos muncho más fácilmente poles actividaes qu'esponen a los seres humanos pal semen, fluyíos vaxinales, orina, cuspia, les fieces y sangre d'animales.<ref>https://web.archive.org/web/20061020022612/http://www.cdc.gov/NASD/docs/d000701-d000800/d000752/d000752.html</ref> Dellos riesgos pa la salú inclúin [[brucelosis]], [[leptospirosis]], [[fiebre Q]], [[rabia]] y [[Campylobacter]].<ref>http://www.cdc.gov/ncidod/dpd/parasiticpathways/animals.htm</ref> Sicasí, nos animales que tán bien curiaos, los riesgos son baxos. Amás, estos riesgos nun se llinden solo a actividaes sexuales, pudiendo tresmitise d'otres formes (por mordedures, consumu d'animales, etcétera). Sacante [[primates]], los animales non humanos nun pueden tresmitir el virus [[VIH]] a los seres humanos.<ref>http://www.thebody.com/Forums/AIDS/SafeSex/Q162650.html</ref> Un estudiu de 2011 suxurió que la cópula con animales puede conducir a cáncer de pene nos varones;<ref name="huffpost">http://www.huffingtonpost.com/2011/11/11/sex-with-animals-penis-cancer_n_1088874.html</ref> Pa llograr más información, vease "[[zoonosis]]" y consulte l'artículu de Wikipedia n'inglés alrodiu de zoofilia y salú [[:en:zoophilia_and_health]]. == Perspectives de la zoofilia == [[Ficheru:Tako_to_ama_retouched.jpg|thumb|right|320px|''El suañu de la esposa del pescador'']] === Perspectives psicolóxiques y d'investigación === El [[DSM IV]] diagnosticar como F65.9 Parafilia non especificada [302.9]. Los primeros estudios detallaos qu'incluyíen la zoofilia daten de 1910, ente que los primeres en tener la zoofilia como tema principal son d'alredor de 1960. Investigaciones médiques suxuren que dellos zoófilos namái son atraíos a una especie específica (como los [[caballu|caballos]]), dellos zoofilos son atraíos a delles especies (que pueden o nun incluyir los seres humanos), y dellos zoófilos nun sienten atraición polos seres humanos polo xeneral.<ref>http://sax.sagepub.com/content/14/1/83.short</ref><ref>http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15895645</ref> Andrea Beetz afirma qu'hai pruebes d'enfoques violentos a la cópula con animales, de cutiu caracterícense por 'enllaz, trámites, amenazante, superando a', tán venceyaos al 'comportamientu violentu' y podríen ser un ensayu de violencia dirixíu por humanos;<ref name="broward">http://www.browardpalmbeach.com/2009-08-20/news/those-who-practice-bestiality-say-they-re-part-of-the-next-gai-rights-movement/</ref><ref name="interdis">{{cita web |url=http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=26 de xineru de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120722100122/http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |fechaarchivu=22 de xunetu de 2012 }}</ref> Beetz sostién que los animales podríen ser traumatizaos inclusive por un enfoque non violentu, sexual d'un ser humanu.<ref>Beetz 2002, section 5.2.8</ref> Un exemplu d'estes estadístiques ye'l comentariu de [[PETA]] [http://www.peta.org/mc/NewsItem.asp?id=6838], sacáu d'un estudiu independiente [http://www.psyeta.org/sa/sa10.1/fleming.shtml]: ''"El 96% de les persones que practiquen l'actu sexual con animales cometen de siguío crímenes contra humanos"''. El bestialismo ye considerada poles lleis del Reinu Xuníu como comportamientu fondamente alteriáu.<ref>https://web.archive.org/web/20120216062618/http://www.archive2.official-documents.co.uk/document/cm56/5668/5668.pdf</ref> Una de les principales crítiques escontra la zoofilia ye que l'actividá de bestialismo ye dañible pa los animales y necesariamente abusiva, porque los animales son incapaces de dar o negar el so consentimientu;<ref>Regan, Tom. Animal Rights, Human Wrongs. Rowman & Littlefield, 2003, páxs. 63-4, 89.</ref> === Perspectives relixoses === [[Ficheru:Khajuraho-Lakshmana_Temple_erotic_detal3.JPG|thumb|right|275px|L'home que copula con una yegua. Imaxe nel esterior d'un templu [[hinduismu|hinduista]]-[[jainismo|jainista]] de [[Khajuraho]], [[India]].]] La mayoría de les relixones entamaes critiquen o conderguen la zoofilia y el bestialismo, con delles esceiciones. * Teólogos [[xudaísmu|xudíos]] y [[cristianismu|cristianos]] citen los versículos 18:23 (''"Y nun tienes de char te con besties, faciéndote inmundo por ello, y tampoco muyer dalguna tien de chase con besties; ye perversión"'') y 20:15-16 (''"Cualesquier que tenga cópula con bestia dalguna, ten de ser matáu; y vais matar tamién a la bestia. Y cuando una muyer avérese y tenga cópula con cualquier bestia, dambos tienen de ser mataos; la so sangre va tar sobre ellos"'') del [[Llevíticu]] pa denunciar el bestialismo. Dellos teólogos (n'especial cristianos) estienden estos fragmentos, de forma que los pensamientos [[lluxuria|luxuriosos]] sobre animales tamién son pecáu. Dellos zoofílicos defenden qu'estos versículos especifiquen que la postura sexual del misioneru con animales ta prohibida, ente que les otres nun lo tán. El [[Nuevu Testamentu]] de la [[Biblia]] cristiana prohibe la bestialidá (1 Corintios 6:9; Efesios5:5; Apocalipsis 22:15), yá que ye una inmoralidá sexual. Un argumentu sobre la dignidá humana ta dada por Wesley J. Smith, un investigador conservador cristianu del centru pa la ciencia y la cultura del Discovery Institute: "esti tipu de comportamientu [[bestialismo]] ye fondamente degradante y absolutamente subversivu a la comprensión fundamental de que los seres humanos son úniques y especiales y del más altu valor moral nel universu conocíu--un conceutu conocíu como [[excepcionalismo humanu]]".<ref>http://www.weeklystandard.com/Content/Public/Articles/000/000/005/985pgwjh.asp</ref> * L'Islam tien distintes postures frente al bestialismo. Esto debe a qu'ello non se menta nel [[Corán]], o a que la cópula y la sexualidá tratábense menos como [[tabú]] na sociedá musulmana que na cristiana. Dellos musulmanes afirmen que la cópula con animales ye detestable; otros, qu'a pesar de ser condenable, haber de tratar con cierta indulxencia, como'l [[lesbiana|lesbianismu]] o la [[masturbación]].<ref>(Bouhdiba: ''La Sexualidá nel Islam'', [http://www.well.com/user/aquarius/bouhdiba.htm Capítulu 4])</ref> * Hai diverses referencies nes escritures [[hinduismu|hindús]] de figures relixoses teniendo rellaciones sexuales con animales (por casu, el dios [[Brahmā]] copulando con un osu, o un sabiu semihumano nacíu d'una madre venada). Nel [[arte védico]] tamién hai evidencies de bestialismo<!--El ritu [[ashvamedha]] nun tien nada de sexualidá de nengún tipu.--> (la relixón que la [[civilización védica]] exercía ye la precursora del [[hinduismu]]) y de figures de persones copulando con animales ente los miles d'escultures que describen "eventos de la vida" nel esterior del templu de [[Khajuraho]].{{ensin referencies}} La doctrina hindú ortodoxa defende que la cópula tendría de tar acutada a pareyes casaes, prohibiendo'l bestialismo. Y en el [[Lleis de manu|Manusmrti]], l'apareyamientu ente los seres humanu y animal ta dexáu: ::'' "Dellos sabios valoren la grana, otros el campu y entá otros la grana y el campu. Porque sabios nacieron en fema animales pola potencia de les granes y fueron honraos y valoráu, la grana valórase (Manu 10,70-72)"''<ref>https://books.google.com/books?id=bk-rDk_OyvwC&printsec=frontcover&dq=religion+and+the+body+by+sarah+coakley&source=bl&ots=cqFbBehfjH&sig=oMdrJx5VpnV-usg67mcEpxNM5jY&hl=en&ei=mQmkTbb4IYm0sAOm8IX6DA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&sqi=2&ved=0CBQQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false (páxina 172)</ref> * * El [[budismu]] trata les conductes sexuales según si éstes faen dañu a unu mesmu o a otros. La [[ética budista]] en materia sexual polo xeneral prohibe tou actu sexual onde unu de los participantes nun dea'l so consensu (violación, pedofilia, etc.), polo cual, por cuenta de que los animales nun podríen dar nunca'l consensu, la zoofilia taría implícitamente prohibida nel budismu, magar nunca lo foi explícitamente pa los llaicos y puede ser suxetu d'alderique<ref>http://www.thebigview.com/buddhism/eightfoldpath.html</ref> Delles conductes sexuales, incluyíes les conductes sexuales con animales, tán prohibíes explícitamente pa los monxos y monxes budistes.<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/357776/Maha-Maya</ref><ref>http://www.buddhanet.net/y-learning/buddhism/lifebuddha/1lbud.htm</ref> === Perspectives históriques y culturales === [[Ficheru:Indiaerotic5.jpg|thumb|300px|right|Zoofilia nuna pintura india]] El fenómenu de les rellaciones sexuales con animales nun ye nuevu. Les instancies d'esti comportamientu fueron atopaes na Biblia.<ref>http://dx.doi.org/10.1016%2Fj.jflm.2008.07.006</ref> Nuna cueva en Val Camonica, nel norte italianu amuésase una pintura d'a lo menos 8000 e.C. no cual un home ta a puntu d'enfusar un animal. Raymond Christinger interpreta eso como una demostración del poder d'un xefe tribal,<ref>http://www.archaeometry.org/sxx.htm</ref> y lo que nun sabemos ye si esta práutica yera entós más aceptable y si la escena representada yera habitual o inusual o si foi simbólicu o imaxinariu.<ref>https://books.googleco.uk/books?id=WzxmAAAAMAAJ&q=Coren+d'el+Valento+animal&dq=Coren+d'el+Valento+animal&lr=&client=firefox-a&pgis=1</ref> The Cambridge Illustrated History of Prehistoric Art diz que la escena puede ser humorística, una y bones l'home qu'enfusa paez tar saludando alegremente cola mano al empar. Potters pasó tiempu describiendo la práutica, pero esto pue ser por cuenta de que la idea ye prestada.<ref>https://books.googleco.uk/books?id=xwm_D1o_UTsC&pg=PA188&dq=%22prehistoric+art%22+bestiality&lr=&client=firefox-a</ref> Dr. "Jacobus X" dixo qu'esto foi fechu 'primero que cualquier tabú conocíu contra la cópula con animales esistiera.'<ref>Los abusos y crímenes del sentíu xenital, 1901</ref> Masters dixo que cuidao que l'home prehistóricu ye prehistóricu fai falta dicir que sabemos pocu del so comportamientu sexual,<ref>Prohibida la moralidá y el comportamientu sexual, Masters, Robert E. L., p. 5</ref> representaciones en pintures rupestres namái pueden amosar esmoliciones suxetives o pensamientos del artista. Masters siente que na bestialismo de l'antigüedá foi xeneralizada y creíen que de cutiu s'incorporó al ritual relixosu. Cree que tuvieron llugar nel antiguu Exiptu, alegando que les formes zoomorfos d'antiguos dioses exipcios asegura que bestialismo sería parte de los sos ritos.<ref>Masters, "Prehistory of bestiality", parte del so 1962 papel, 1966 edición, p.10</ref> Nun esiste nenguna prueba de que la presencia de dioses con atributos zoomorfos garantiza esto en sí mesmu. Sicasí, Píndaro, Herodotus y Plutarco afirmaron que los exipcios participen en Congresu ritual con cabres.<ref>https://books.googleco.uk/books?id=y5HFtMkmFMYC&pg=PA61&dq=bestiality+%22ancient+egypt%22+religious Human sexuality, p. 61</ref> Tales afirmaciones sobre otres cultures nun reflexen necesariamente nada alrodiu de que l'autor tenía pruebes, pero ye una forma de propaganda o xenofobia, similar al libelo de sangre. Na cultura empobinada a la Ilesia de la [[edá media]] (c. 1000-1300 EC), l'actividá d'una persona zoófila foi condergada a execución, davezu condergábase-y a la foguera, y dábase muerte a los animales arreyaos d'igual manera o por aforcamientu. El clérigu y cronista Gerald de Gales afirmó guardar a un home teniendo rellaciones sexuales con un caballu como parte d'un ritual [[paganu]] n'[[Irlanda]].<ref>http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4158/is_/ai_n12800341</ref><ref>http://www.guardian.co.uk/media/2004/jul/20/television.artsfeatures</ref> La zoofilia tamién yera común ente les tribus indíxenes, como los [[hopi|indios hopi]]. Voget describe la vida sexual de los mozos nativos americanos como "abondo inclusivu", incluyida la bestialismo.<ref>Voget, F. W. (1961) Vida sexual de los indios americanos, en Ellis, A. & Abarbanel, A. (Eds.) La enciclopedia de la conducta sexual, Volume 1. London: W. Heinemann, p90-109</ref> Amás, los inuit de cobre nun teníen aparentemente "nengún iñerizu a les rellaciones sexuales con animales vivos". === Argumentos a favor de zoofilia === [[Ficheru:Persian woman with an animal Wellcome L0033282.jpg|thumb|right|235px|Una pintura [[Irán|Iranina]]]] El defensores de zoofilia dicen que los argumentos en contra de la zoofilia son irracionales, porque esperen el consentimientu informáu de los animales pa l'actividá sexual, pero nun esperen el so consentimientu pal sacrifício, la eutanasia, procedimientos quirúrxicos (incluyida la capadura y mutilación estética), esperimentación potencialmente letal, caza y actividaes peligroses.<ref>https://web.archive.org/web/20110928155459/http://www.kapelovitz.com/animal.htm</ref> Igualmente, si los animales nun pueden dar el so consentimientu, entós deduzse que nun tienen de tener rellaciones sexuales ente sigo.<ref>'Hustler', September 2001</ref> Los zoófilos dicen que la zoofilia ye más apropiada que la capadura, porque la capadura ta fecha pa la conveniencia humana en llugar del bienestar de los animales.<ref>http://www.neutering.org/</ref> El profesor de bioética Brian Cutteridge declara lo siguiente en rellación con esti argumentu: :''"L'autonomía sexual del animal ye violada regularmente por que el humanu gane dineru al traviés de procedimientos tales como la [[inseminación artificial]]. Estos procedimientos son probablemente esmolecedores físicamente y psicolóxicamente pa los animales (más esmolecedor qu'actos de bestialismo), sicasí, el consentimientu del animal nunca se plantega nel alderique a tales procedimientos. Llindar el "derechu" de los animales solu a los actos de zoofilia ye faer una llei [contra zoofilia] basada non na razón, sinón nel prexuiciu moral; les lleis violen los derechos constitucionales de los zoófilos al debíu procesu ya igualdad ante la llei. [...] Les lleis que tipifiquen como delitu la zoofilia basándose en repunancia social de tales actos, pero non nos daños reales causaos por tales actos, son una infracción inxusta ya inconstitucional na llibertá individual."''<ref name="interdis">{{cita web |url=http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=26 de xineru de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120722100122/http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |fechaarchivu=22 de xunetu de 2012 }}</ref> El defensores de la zoofilia argumenten qu'esta nun ye un "maltratu animal" porque mancar físicamente a los animales nun ye normal y nun ye común na población de zoófilos; Tamién argumenten que l'actividá sexual con animales puede ser nocivu o non (y eso ye lo mesmo qu'asocede na actividá sexual humana). El defensores de la zoofilia tamién argumenten que'l consentimientu ye irrelevante porque munches práutiques socialmente aceptaes (como la caza, pruebes de llaboratoriu y el sacrificiu d'animales pal consumu de la so carne) nun inclúi'l consentimientu del animal.<ref>http://www.breezejmu.org/opinion/columnists/article_f08fbb0c-42ca-11y0-ab43-00127992bc8b.html</ref> Según la investigadora [[Miletski]], aquellos que sofiten la zoofilia piensen que los animales inclusive dacuando paecen esfrutar de l'atención sexual;<ref>Blake, 1971, and Greenwood, 1963, dambos citaos en Miletski, 1999</ref> hai ocasiones en qu'un animal empecipia un alcuentru sexual por sigo mesmu.<ref>Dekkers, 1994</ref> Animales como perros pueden tar dispuestos a participar na actividá sexual colos seres humanos y "paecen esfrutar de l'atención proporcionada pola interacción sexual con un ser humanu."<ref name="interdis">{{cita web |url=http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=26 de xineru de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120722100122/http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |fechaarchivu=22 de xunetu de 2012 }}</ref><ref>(Einsenhaim, 1971, cited in Katmandu, 2004)"</ref> El filósofu [[utilitarismu|utilitariu]] y miembru del [[movimientu de lliberación animal]] [[Peter Singer]] argumenta que la zoofilia ye ética, siempres y cuando nun se trate de nengún dañu o crueldá escontra los animales<ref>Singer, Peter. Heavy Petting, Nerve, 2001. https://web.archive.org/web/20080616055314/http://www.nerve.com/Opinions/Singer/heavyPetting/main.asp</ref> (a favor del "[[:en:Harm_principle|principiu del dañu]]"). Nel so artículu "Heavy Petting,"<ref name="psinger">http://www.utilitarian.net/singer/by/2001----.htm</ref> Singer argumenta que la bestialidá non siempres ye abusiva, y les rellaciones ente los seres humanos y los animales pueden ser mutuamente prestosos. Jacob M. Appel tamién abogó pola despenalización del bestialismo, argumentando que la falta de consentimientu nun ye un conceutu significativu cuando se fala de cópula ente especies. Escribió que la sociedá non "describe tener un perru mascota como secuestru, inclusive cuando'l canín ta acutáu al interior d'una vivienda, anque confinar un ser humanu de la mesma manera claramente sería pocu éticu." Según Appel, tales rellaciones "pueden ser neutru o inclusive placentera pa los animales", y elles tán prohibíes por cuenta de los tabús sociales y l'intolerancia, non por cualesquier razón filosófica o moral defendible.<ref>Appel, Jacob M. (March 13, 2009) "Three Reasons Society Shouldn't Rush to Condemn Bestiality", Opposing Views</ref> :''"La creencia de la nuesa sociedá ye que los seres humanos son les meyores especies, la más intelixente, la más pervalible y tienen un "derechu" dau por Dios. Polo que toles otres especies (a pesar de les sos capacidá de sentir y tener emociones tal como lo faemos) tán por "debaxo" de nós. Ello ye que según la sociedá, los animales non humanos nun son comunidaes o individuos colos sos propios intereses, pero objeto y recursos pa ser esplotaos. Equí anicia'l problema: tener un compañeru sexual implica qu'ellos tienen que ser iguales; y si esi sociu ye un animal non humanu, hai contradicción col mentáu paradigma."''<ref>http://www.createdebate.com/alderica/show/Should_zoophilia_be_llegal_in_all_states</ref> El defensores de zoofilia argumenten que la creencia del "[[excepcionalismo humanu]]" ye errónea y ye causada por un [[especismo]] y un [[antropocentrismu]] irracionales;<ref name="Sciam">http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=animal-lovers-zoophiles-make-scient-2010-03-24</ref> Los zoófilos dicen que los humanos nun son cimeros a los animales non humanos (pos los seres humanos son animales). Amás, argumenten que la zoofilia ye totalmente independiente de la pedofilia porque la zoofilia tien que ver con animales maduros, ente que la pedofilia tien que ver col ser humanu neñón.<ref name="sciam">http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=animal-lovers-zoophiles-make-scient-2010-03-24</ref> Los estudios qu'intenten atopar un venceyu ente la pedofilia y zoofilia fueron clasificaos como siendo "seriamente defectuosos de diverses maneres", yá que son utilizaos "estudios que se llinden a pequeñes amueses d'individuos atípicos, tales como los presos."<ref name="interdis">{{cita web |url=http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=26 de xineru de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120722100122/http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/04/cutteridgepaper.pdf |fechaarchivu=22 de xunetu de 2012 }}</ref> Como les rellaciones sexuales producir ente distintes especies na naturaleza (cópula interespecie), y como los humanos son animales, los críticos argumenten que ye inxustu llamar bestialismo "contra natura".<ref>http://news.nationalgeographic.com/news/2007/03/070314-hybrids.html</ref><ref>http://www.stanford.edu/group/pwruab/cgi-bin/pwrofthepen/wp-content/uploads/2008/04/kerstin-grune1.pdf</ref> Tamién individuos de distintes especies (como los [[delfines]]) paecen ser atraíos sexualmente a los seres humanos; esto conozse como "bestialismo inversu".<ref>https://web.archive.org/web/20111028064923/http://scienceblogs.com/observations/2011/01/reverse_bestiality_when_animal.php</ref> Dellos animales fueron vistos copulando por prestar y non pa fines de reproducción;<ref>Wells, R.S. (1995). Estructura de la comunidá de delfines ñariz de botella cerca Sarasota, Florida. Documentu presentáu na 24th Conferencia Internacional Etolóxica, Honolulu, Hawaii.</ref> esto contradiz la noción de que los animales namái tienen rellaciones sexuales con cuenta de que reproducir.<ref>http://www.slate.com/id/2223013/</ref><ref>http://www.snopes.com/critters/wild/pleasure.asp</ref><ref>https://books.google.com/books?id=EftT_1bsPOAC&lpg=PR7&ots=dEaLdiussh&dq=animals%20homosexuality&lr&pg=PR7#v=onepage&q=animals%20homosexuality&f=false</ref> La perspeutiva [[llibertarismu|llibertariu]] de la zoofilia non siempres ye crítica de la mesma: :''"Por motivos llibertarios, [[los argumentos alrodiu de la homosexualidá]] son tamién los mesmos argumentos que puedan convencenos", acordies con Peter Singer (sobre bestialismo) — esto ye, lo qu'unu fai n'el mesmu establu nun pueden ser controlaos pol gobiernu. Les pallabres clave son, poques gracies, 'normal' y 'natural'. Dambos son términos que s'utilizaron pa condergar a homosexuales, y dambos son igualmente ensin sentíu cuando s'aplica a la cópula interespecie (bestialismo)."''<ref>http://www.villagevoice.com/2001-03-27/nyc-life/you-re-an-animal/1/</ref> Acordies con ''Scientific American'', la mayoría de los zoófilos nun son crueles colos animales:<ref name="sciam">http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=animal-lovers-zoophiles-make-scient-2010-03-24</ref> :''"N'otres encuestes recién, la mayoría de los zoófilos burllar a la noción de que yeren abusivos escontra los animales — llueñe d'eso, dixeron. Ello ye que munchos zoófilos son activistes de los derechos animales."''<ref name="sciam">http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=animal-lovers-zoophiles-make-scient-2010-03-24</ref> == Referencies na cultura == [[Ficheru:Isabel II fornicando con un asno.jpg|thumb|«Por probar de too... de tirase a un pollín atopó manera». [[Acuarela]] de la serie ''[[Los Borbones en pelota]]''.]] * Na mitoloxía griega, [[Pasífae]] la esposa del rei [[Minos]], amarutar de vaca pa copular col toru blancu de Creta. * En 378 los detractores del papa [[Dámaso I]], encabezaos pol antipapa [[Ursino (antipapa)|Ursino]], acusar de abominaciones tales como violar a una cabra. * Según la obra ''Hestoria secreta'' de [[Procopio de Cesarea]], antes de ser emperatriz, [[Teodora]] de [[Bizanciu]] ganábase la vida con espectáculos eróticos onde s'espardía granos de cebada na so vulva por que gansos entrenaos comer. * Na obra ''[[Los mil y una nueches]]'' rellátense dos escenes manifiestes de zoofilia. * Na mitoloxía de la [[Isla de Chiloé]] esiste la lleenda del míticu perru [[Trehuaco (lleenda)|Trehuaco]], criatura que caltién rellaciones sexuales coles muyeres. * Ente les munches aberraciones de les que s'acusó al papa [[Benedicto IX]] (1012-1056) figura la violación d'animales. * En [[Francia]], en [[1601]], [[Claudine de Culam]], una moza de 16 años, foi aforcada xuntu col so perru tres un xuiciu que lu atopó culpable nel cargu de zoofilia. * Na serie d'[[acuarela|acuareles]] ''[[Los Borbones en pelota]]'', atribuyida a los hermanos [[Valeriano Domínguez Bécquer]] y [[Gustavo Adolfo Bécquer]], puede vese a [[Sabela II d'España]] fornicando con un [[Equus asinus|burru]]. * En 1971, l'actriz [[Linda Lovelace]] actuó en Dog Fucker, un curtiu de bestialidá. * En 1973, el dramaturgu [[Peter Shaffer|Peter Levin Shaffer]] escribió la obra ''Equus'', na qu'unu de los protagonistes ye un adolescente que siente fascinación sexual y relixosa polos caballos. * ''[[La Bête]]'' (1975), aldericada película de [[Walerian Borowczyk]], basada na lleenda de la [[Bestia de Gévaudan]], narra la hestoria d'una noble francesa que tien rellaciones sexuales con una monstruosa criatura asemeyada a un perru xigante. * En 1977, el direutor [[Eloy de la Ilesia]] dirixó la película ''[[La criatura (película)|La criatura]]'', na qu'una muyer namorar d'un perru llamáu Bruno. * En 1978, el direutor xaponés [[Shôgorô Nishimura]] dirixó la película ''[[Dan Oniroku: Nawa-geshô]]'', na qu'una muyer, interpretada por [[Naomi Tani]], garrasti a unes clases pa convertise nuna perfecta muyer-perru. * En 1979, el direutor [[Bigas Luna]] dirixó la película ''[[Caniche (película)|Caniche]]'', na que la pareya protagonista caltienen rellaciones zoofílicas colos sos perros. * ''[[Passion in the Desert]]'', de Lavinia Currier, ye una película de [[1998]] basada nuna hestoria curtia de [[Honoré de Balzac]] na qu'un soldáu napoleónicu, perdíu nel desiertu exipciu, tien un intensu romance con un lleopardu llamáu por él Simoom. * El xéneru pornográficu tien un subxéneru propiu dedicáu a la zoofilia o inclusive'l bestialismo.<ref name="fish">Mr. X, [https://web.archive.org/web/20110924134541/http://www.superheroinecentral.com/mrx/xpage/ggvsfm/sample/intro/character.htm Got Gal vs. The Fishmen from the Deep], última visita 15/10/2011</ref> * En 2006, nel capítulu 4 de la cuarta temporada de [[Nip/Tuck]], [[Melissa Gilbert]] interpreta a Shari Noble, esposa d'un soldáu que, mientres esti esta na guerra, pierde un tetu n'unu de los sos constantes adulterios col so perru guardían * ''Sleeping Dogs Lie'' ye una película que s'estrenó en 2006 n'España, en qu'una muyer fai-y una felación al so perru. Tres esa aición, tien qu'a aprender a vivir con esi secretu por mieu al refugu de la so familia, pol mieu a la soledá. * El documental ''[[Zoo (película)|Zoo]]'', del añu 2007, narra la hestoria de Kenneth Pinyan, un home que morrió de peritonitis por cuenta de una perforación na so colon dempués de rellacionase sexualmente con un caballu que lu enfusó analmente. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Zoophilia}} * [https://web.archive.org/web/20070920174502/http://www.museumofbestialart.com/main01.html Museum of bestial art (Muséu d'arte bestial) n'inglés] {{Tradubot|Zoofilia}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Práutiques sexuales]] [[Categoría:Parafilies]] [[Categoría:Maltratu animal]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] dhswlrob5oxis9spb4j9skpxl5hayvb 0 140819 3699282 3689261 2022-07-25T06:22:59Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-17 => U-17 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Karim Benzema}} {{persona}} '''Karim Benzema''' ({{IPA-ar| <big><big>كريم بنزيما</big></big> |idioma}}; {{IPA-fr|ka.ʁim bɛn.ze.ma}}; {{nym|paréntesis=non}}) ye un [[Fútbol|futbolista]] [[Francia|francés]] d'ascendencia [[Arxelia|arxelina]],<ref>{{Cita web |url=http://www.senenews.com/2015/02/22/benzema-sur-rmc-lalgerie-cest-mon-pays-la-france-cest-juste-pour--y-cote-sportif_113811.html |títulu=Benzema sur RMC : 'L'Algérie c'est mon pays, la France c'est juste pour le côté sportif |editor=Portal Senenews.com |fechaaccesu=22 de xunetu de 2015 |idioma=francés}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=CAN 2015: Pourquoi -y prochain Benzema pourrait choisir l'Algérie plutôt que la France |url=http://www.20minutes.fr/sport/1526139-20150127-can-2015-pourquoi-prochain-benzema-pourrait-choisir-algerie-plutot-france |editor=Diariu 20 Minutos |fechaaccesu=22 de xunetu de 2015 |idioma=francés}}</ref> xuega como [[delanteru]] y el so equipu actual ye'l [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid C.F.]] de la [[Primer División d'España]]. Empezó la so carrera deportiva nes categoríes inferiores del [[Olympique Lyonnais]] y debutó col primer equipu en 2004. Nos sos cinco temporaes nel club francés apostó 112 partíos de lliga y anotó 43 goles. Na [[Ligue 1 2007-08|temporada 2007-08]], Benzema convertir nel máximu goliador de la [[Ligue 1]] con 20 goles, lo que-y valió pa consiguir, tamién, el premiu al Xugador del Añu de la lliga francesa. En rematando esa temporada, el futbolista francés ficha pol Real Madrid C.F.. El 1 de xunetu de 2009 fíxose oficial el fichaxe del futbolista pol [[Real Madrid]], que pagó al Olympique Lyonnais 35 millones d'[[euru|euros]], más la posibilidá d'abonar al club d'orixe hasta seis millones adicionales por incentivos. El 9 de xunetu pasó la reconocencia médica en [[Madrid]] y robló un contratu por seis años. Acabante nomar meyor xugador francés del 2011, Benzema recibió múltiples reconocencies pol so enorme calidá futbolística, siendo escoyíu como'l meyor futbolista francés en 2011 y 2012. Nomáu en siete causes al Balón d'Oru, tuvo ente los finalistes en cuatro ediciones y ostenta unu de los meyores promedios goliadores de la UEFA Champions League, siendo unu de los cuatro únicos futbolistes, xunto a Lionel Messi, Filippo Inzaghi y Ruud Van Nistelrooy, que marcó 30 goles en menos de 51 partíos en dicha competición. El 12 d'abril de 2014, nel alcuentru de [[Primer División d'España 2013-14|Lliga]] contra'l [[UD Almería]], convertir nel xugador [[Francia|francés]] con más partíos oficiales nel [[Real Madrid]] (228), récor qu'hasta esi momentu yera propiedá de [[Zinedine Zidane]].<ref>{{Cita web |url=http://www.defensacentral.com/real_madrid/103623-benzema-un-frances-historico-con-la camiseta-del real-madrid/ |títulu=Benzema, un francés históricu nel Real Madrid <nowiki>|</nowiki> Real_madrid <nowiki>|</nowiki> Defensa Central |fechaaccesu=25 d'agostu de 2015 |autor=[[Defensa Central]] |fecha=12 d'abril de 2014}}</ref> == Trayeutoria == === Olympique Lyonnais === ==== Entamos ==== Antes de xunise al Lyon, Benzema entrenar nel club Bron Terraillon S. C., un equipu llocal perteneciente a la rexón francesa de [[Ródanu-Alpes]]. La so actuación col equipu xuvenil llamó l'atención de los ojeadores del Lyon y a la edá de 9 años incorporar a l'academia de xuveniles del [[Olympique Lyonnais]].<ref name="The Rise and Rise of Karim Benzema">{{Cita publicación |títulu=The Rise and Rise of Karim Benzema |url=http://www.insidefutbol.com/2008/03/04/the-rise-and-rise-of-karim-benzema/ |publicación=Inside Futebol |fecha=19 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2010}}</ref> Benzema rápido xubió nes files del Lyon, onde consiguió anotar 38 goles nuna temporada col equipu sub-16 y 12 goles en 14 partíos col equipu sub-18.<ref>{{Cita publicación |títulu=Benzema, un Lyonnais heureux |url=http://wikiwix.com/cache/?url=http://fr.uefa.com/footballeurope/news/kind=2/newsid=489158.html&title=%C2%AB%C2%A0Benzema%2C%20un%20Lyonnais%20heureux%C2%A0%C2%BB |publicación=[[UEFA|UEFA.com]] |fecha=19 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2010}}</ref> Por ello, Benzema foi convocáu pol entrenador del primer equipu [[Paul Le Guen]]. Benzema, al igual que tolos xuveniles que xuben al primer equipu, tuvo que presentase antes los sos nuevos compañeros nel vestuariu y, ante les rises de los veteranos, esclamó: «Non vos riais, ¡vini pa quitar el puestu!».<ref>{{Cita web |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1193040475259/1202775157983/jugador/Jugador/Benzema.htm |títulu=Karim Benzema - Intereses |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |editorial=[[Real Madrid|Realmadrid.com]]}}</ref> El so debú oficial en lliga tuvo llugar el 15 de xineru de 2005 ante'l [[Football Club de Metz]], entrando como sustitutu nel minutu 77, duelu que ganó'l Lyon por dos a cero y nel que Benzema asistió nel segundu gol a [[Bryan Bergougnoux]].<ref>{{enllaz rotu|1={{Cita publicación |títulu=Lyon v. Metz Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2004/2005&code_evt=D1&code_jr_tr=J21&num_ordre=5 |publicación=Ligue de Football Professionel |fecha=15 de xineru de 2005 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2010 }} |2=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2004%2F2005&code_evt=D1&code_jr_tr=J21&num_ordre=5 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Díes dempués del so debú, robló'l so primer contratu profesional col Olympique por trés años.<ref>{{Cita publicación |títulu=Benzema va signer pro |url=http://www.lequipe.fr/Football/20050120_114305Dev.html |publicación=[[L'Équipe]]. |fecha=20 de xineru de 2005 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100130072328/http://www.lequipe.fr/Football/20050120_114305Dev.html |fechaarchivu=30 de xineru de 2010 }}</ref> Nos dos temporaes siguientes la presencia de Benzema foi más llindada, pos apostó un total de 34 partíos y anotó seis goles, incluyendo'l so primer gol oficial en lliga'l 4 de marzu de 2006 nuna victoria ante'l [[Athletic Club Ajaccien]]<ref>{{cita noticia |títulu=Ajaccio v. Lyon Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2005/2006&code_evt=D1&code_jr_tr=J29&num_ordre=1 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=4 de marzu de 2006 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2010}}</ref> y el so primer gol en [[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]], tamién con victoria, ante'l [[Rosenborg Ballklub]] el 5 d'avientu de 2005 nel [[Estadiu Gerland|Stade Gerland]].<ref>{{cita noticia |títulu=Comme un grand chelem |url=http://www.lequipe.fr/Football/C1_20052006_6J_1.html |obra=L'Équipe |fecha=6 d'avientu de 2005 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2010}}</ref> ==== Esplosión ==== [[Ficheru:Karim Benzema 17586.jpg|thumb|Benzema mientres un entrenamientu col Olympique.]] Na temporada [[Ligue 1 2007-08|2007-08]], y tres la salida de xugadores como [[Florent Malouda]], [[John Carew]] y [[Sylvain Wiltord]], Benzema recibió'l dosal 10 y asitióse como delanteru titular del equipu col entrenador [[Alain Perrin]]. Nesa temporada anotó 31 goles en 51 partíos. Acabó la campaña con 20 goles en Amestar 1 —máximu goliador—, cuatro na [[Lliga de Campeones de la UEFA]], unu na [[Copa de la Lliga de Francia|Copa de la Lliga]] y seis na [[Copa de Francia de Fútbol|Copa de Francia]], ayudando al Lyon a consiguir el primer doblete de la historia del club.<ref>{{cita noticia |títulu=The Goal.com 50: Karim Benzema (14) |url=http://www.goal.com/en-india/news/483/france/2009/01/08/1050859/the-goalcom-50-karim-benzema-14 |obra=Goal.com |fecha=8 de xineru de 2009 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010}}</ref> Ente les sos actuaciones más importantes destaquen el [[Tripleta|triplete]] qu'anotó al Metz el 15 de setiembre de 2007,<ref>{{cita noticia |títulu=Metz v. Lyon Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2007/2008&code_evt=D1&code_jr_tr=J08&num_ordre=7 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=15 de setiembre de 2007 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071001070032/http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2007%2F2008&code_evt=D1&num_ordre=7&code_jr_tr=J08 |fechaarchivu=1 d'ochobre de 2007 }}</ref> el gol de falta direuta que supunxo l'empate nel últimu minutu nel derbi del Ródano ante'l [[Association Sportive de Saint-Étienne Loire|Saint-Étienne]] y el gol que llogró ante'l [[Racing Club de Lens]], que foi escoyíu'l meyor gol de la temporada polos aficionaos, quien-y empezaron a moteyar como Karim "The Dream".<ref>{{cita noticia |títulu=Talent Unlimited: Karim Benzema |url=http://www.isport.in/site/index.php?option=com_content&view=article&id=635:talent-unlimited-karim-benzema&catid=86:european-football&Itemid=267 |obra=iSport |fecha=29 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |autor=Shah, Karan}}</ref> Na Lliga de Campeones, Benzema marcó un doblete frente al [[Rangers FC|Rangers]] en [[Ibrox Park]] na última xornada de la fase de grupos. El 0-3 llográu n'Escocia aseguró al Lyon el so pase a octavos de final.<ref>{{cita noticia |títulu=Rangers 0-3 Lyon |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/7134114.stm |obra=BBC |fecha=12 d'avientu de 2007 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |autor=Moffat, Colin}}</ref> Nesa ronda'l so rival foi'l [[Manchester United Football Club|Manchester United]] y Benzema siguió col so enclín goliador, anotando l'únicu gol del so equipu y establecer l'empate a un gol.<ref>{{cita noticia |títulu=Late Tevez goal gives United important draw against Lyon |url=http://www.inthenews.co.uk/sports/football/sports/football/autocodes/premiership-teams-2006-2007/manchester-united/late-tevez-goal-gives-united-important-draw-against-lyon-$1206147.htm |obra=In The News |fecha=23 de febreru de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120329121917/http://www.inthenews.co.uk/sports/football/sports/football/autocodes/premiership-teams-2006-2007/manchester-united/late-tevez-goal-gives-united-important-draw-against-lyon-$1206147.htm |fechaarchivu=29 de marzu de 2012 }}</ref> Nel partíu de vuelta, el United certificó'l so pase al ganar 1-0 en [[Old Trafford]]. Magar ello, al términu del partíu [[Alex Ferguson]] y los xugadores destacaron l'actuación de Benzema.<ref>{{cita noticia |títulu=United like the look of Benzema and begin their homework on Lyon's £45m striker |url=http://www.guardian.co.uk/football/2008/feb/22/newsstory.lyon |obra=The Guardian |fecha=28 de febreru de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |ubicación=Londres |nome=Daniel |apellíu=Taylor}}</ref> Ello ye que el presidente del club francés, [[Jean-Michel Aules]], criticó a Ferguson por averase a la redolada del xugador pa llograr un eventual trespasu.<ref>{{cita noticia |títulu=Lyon chairman slams Fergie over Benzema interest |url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-521768/Lyon-chairman-slams-Fergie-Benzema-interest.html;jsessionid=4DÁI0645D0Y04282BE71FE2Y4699427B |obra=[[Daily Mail]] |fecha=28 de febreru de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 }}</ref><ref>{{cita noticia |títulu=Ferguson questions 'balance' of Wenger's transfer policy |url=http://www.guardian.co.uk/football/2009/feb/23/sir-alex-ferguson-arsene-wenger-internazionale-manchester-united-arsenal-champions-premier-league |obra=[[The Guardian]] |fecha=23 de febreru de 2009 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |ubicación=Londres}}</ref> El 13 de marzu de 2008, Benzema amplió'l so contratu col Lyon hasta 2013, cola posibilidá d'amplialo un añu más.<ref>{{cita noticia |títulu=Benzema extends Lyon contract until 2013 |url=http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=516330&cc=5901 |obra=[[ESPN]] |fecha=13 de marzu de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 }}</ref> Tres esti nuevu contratu, el delanteru francu-arxelín convertir n'unu de los futbolistes meyor pagos del fútbol francés.<ref>{{cita noticia |títulu=Benzema becomes one of the highest paid footballers in France |url=http://en.afrik.com/article12840.html |obra=Afrik |fecha=14 de marzu de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 }}</ref> Al rematar la temporada foi escoyíu Xugador del añu en Amestar 1, apaeció nel equipu ideal de felicidá amiesta y consiguió el troféu al máximu goliador del campeonatu (''Trophée du Meilleur Buteur'').<ref>{{cita noticia |títulu=Benzema lands Ligue 1 award |url=http://www.skysports.com/story/0,19528,11800_3555834,00.html |obra=Sky Sports |fecha=12 de mayu de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 }}</ref><ref>{{cita noticia |títulu=Benzema meilleur buteur |url=http://www.football365.fr/xunir/article_239022_L1-Benzema-meilleur-buteur.shtml |obra=Football365 |fecha=18 de mayu de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 }}</ref> Tamién foi incluyíu pola revista ''[[France Football]]'' na llista pal [[Balón d'Oru 2008]],<ref>{{cita noticia |títulu=Messi, Ronaldo lead Ballon d'Or short list |url=http://sportsillustrated.cnn.com/2008/soccer/10/20/ballon.dor/index.html?eref=si_soccer |obra=Cable News Network |fecha=20 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 }}</ref> que foi llográu finalmente por [[Cristiano Ronaldo]]. Benzema tuvo un gran empiezu na [[Ligue 1 2008-09|temporada 2008-09]] anotando dos goles nel partíu inaugural de Amestar 1 ante'l [[Toulouse Football Club|Toulouse]].<ref>{{cita noticia |títulu=Lyon v. Toulouse Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008/2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J01&num_ordre=5 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=10 d'agostu de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090430165321/http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008%2F2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J01&num_ordre=5 |fechaarchivu=30 d'abril de 2009 }}</ref> Nes siguientes trés xornaes marcó nos duelos de [[Ródanu-Alpes]] contra'l [[Grenoble Foot 38|Grenoble]]<ref>{{cita noticia |títulu=Lyon v. Grenoble Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008/2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J03&num_ordre=5 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=23 d'agostu de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090425063446/http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008%2F2009&code_evt=D1&num_ordre=5&code_jr_tr=J03 |fechaarchivu=25 d'abril de 2009 }}</ref> y Saint-Étienne,<ref>{{cita noticia |títulu=Saint-Etienne v. Lyon Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008/2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J04&num_ordre=9 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=31 d'agostu de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090430165113/http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008%2F2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J04&num_ordre=9 |fechaarchivu=30 d'abril de 2009 }}</ref> según contra'l [[OGC Nice|Niza]], al tresformar un penalti na recta final del partíu.<ref>{{cita noticia |títulu=Lyon v. Nice Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008/2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J05&num_ordre=5 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=13 de setiembre de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090423060551/http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008%2F2009&code_evt=D1&num_ordre=5&code_jr_tr=J05 |fechaarchivu=23 d'abril de 2009 }}</ref> El Lyon ganó toos esos partíos y, por cuenta de la so enllargada racha goliadora, el presidente del club Jean-Michel Aules optó por afitar un preciu de salida de 100 millones d'euros p'aselar los numberosos rumores sobre l'interés de los grandes clubes europeos. Nesa temporada apaeció na portada de la edición francesa del videoxuegu ''[[FIFA 09]]'' xunto a [[Franck Ribéry]].<ref>{{Cita web |url=http://www.411mania.com/games/news/86471/%5BMulti%5D-FIFA-2009-Cover-Players.htm |títulu=The players to appear on FIFA 2009 game covers are revealed. |obra=411Mania |fecha=29 de setiembre de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081005022615/http://www.411mania.com/games/news/86471/%5BMulti%5D-FIFA-2009-Cover-Players.htm |fechaarchivu=5 d'ochobre de 2008 }}</ref> El delanteru anotó'l so séptimu gol en lliga'l 29 d'ochobre de 2008 ante'l [[FC Sochaux|Sochaux]] y volvió marcar na siguiente xornada frente al [[Le Mans Football Club|Le Mans]].<ref>{{Cita web |url=http://soccernet-assets.espn.go.com/match?id=252159&league=FRA.1&cc=5901 |títulu=Lyon 2 – 0 Le Mans |obra=ESPN |fecha=2 de payares de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010}}</ref> Remató la fase de grupos de la Lliga de Campeones ente los máximos goliadores con cinco goles; dos contra'l [[Steaua Bucureşti|Steaua de Bucuresti]],<ref>{{cita noticia |títulu=Steaua - Lyon |url=http://www.as.com/futbol/partíu/Steaua-Lyon-0298_10_03_0979_0197 |obra=AS.com |fecha=21 d'ochobre de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010}}</ref> dos goles nos dos partíos que xugó contra la [[AC Fiorentina|Fiorentina]]<ref>{{cita noticia |títulu=Ol. Lyon 2-2 Fiorentina |url=https://www.elmundo.es/elmundodeporte/envivos/futbol/2008/champions/envivos/partíu_10_01_0197_0266.html |obra=elmundo.es |fecha=17 de setiembre de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010}}</ref><ref>{{cita noticia |títulu=El Lyon entra n'octavos y dexa fora al Fiorentina |url=http://www.as.com/futbol/articulo/lyon-entra-octavos-dexa-fuera/dasftb/20081125dasdasftb_48/Tes |obra=AS.com |fecha=25 de payares de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010}}</ref> y otru frente al campeón del grupu, el [[Bayern Múnich]], na última xornada.<ref>{{cita noticia |títulu=Bayern win group after Klose double sinks Lyon |url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=254732&cc=5739 |obra=Union of European Football Associations |fecha=10 d'avientu de 2008 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010}}</ref> Sicasí, tres el parón ivernizu, Benzema alternó delles etapes de seca goliadora que coincidieron coles primeres derrotes del Lyon nel campeonatu y que, finalmente, costáron-y al equipu lionés perder opciones pa engarrar el so octavu títulu consecutivu, quedando asina'l so récor en siete lligues siguíes.<ref>{{cita noticia |títulu=Lyon's Karim Benzema tips the title Bordeaux's way |url=http://www.guardian.co.uk/football/blog/2009/may/19/bordeaux-marseille-lyon-ligue-1 |obra=The Guardian |fecha=19 de mayu de 2009 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |ubicación=Londres |nome=Ben |apellíu=Lyttleton}}</ref> Benzema llogró'l so oncenu gol de la temporada frente al Niza nuna victoria por 3–1 en Gerland.<ref>{{cita noticia |títulu=Nice v. Lyon Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008/2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J23&num_ordre=8 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=8 de febreru de 2009 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090415115050/http://lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008%2F2009&code_evt=D1&num_ordre=8&code_jr_tr=J23 |fechaarchivu=15 d'abril de 2009 }}</ref> Dos xornaes dempués volvió marcar frente al [[AS Nancy|Nancy]] el que foi'l so docenu tantu.<ref>{{cita noticia |títulu=Nancy v. Lyon Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008/2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J25&num_ordre=6 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=21 de febreru de 2009 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090505022004/http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008%2F2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J25&num_ordre=6 |fechaarchivu=5 de mayu de 2009 }}</ref> A partir d'esi momentu, Benzema y el Lyon sufrieron una crisis de resultancies, pos perdieron cuatro alcuentros, empataron trés y ganaron namái dos, ente que Benzema marcó dos goles nesi periodu, dambos na victoria 3–1 ante'l Le Mans.<ref>{{cita noticia |títulu=Le Mans v. Lyon Match Report |url=http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008/2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J30&num_ordre=4 |obra=Ligue de Football Professionel |fecha=4 d'abril de 2009 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090523230301/http://www.lfp.fr/amieste1/feuilleMatch.asp?saison=2008%2F2009&code_evt=D1&code_jr_tr=J30&num_ordre=4 |fechaarchivu=23 de mayu de 2009 }}</ref> El títulu de lliga foi finalmente consiguíu pol [[Girondins de Burdeos]]. Magar ello, Benzema llogró rematar la temporada liguera con 17 goles, lo que-y asitió como'l segundu máximu goliador d'esi campeonatu —títulu compartíu col delanteru del [[Paris Saint-Germain]] [[Guillaume Hoarau]]— namái superáu por [[André-Pierre Gignac]], del Toulouse, con 24 goles. === Real Madrid C. F. === [[Ficheru:Benzema - Rodriguez.jpg|thumb|Karim Benzema nun partíu col [[Real Madrid]] ante'l [[Olympique de Marseille]] de Lliga de Campeones.]] El 1 de xunetu de 2009, anuncióse que'l Lyon algamara un alcuerdu col [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] pal trespasu de Benzema. El montante total foi de 35 millones d'euros, a los qu'habría que sumar seis más por oxetivos llograos nel so nuevu club.<ref>{{Cita publicación |títulu=Transfert de Karim Benzema au Real Madrid |url=http://www.olweb.fr/fr/Accueil/100007/Article/50470/Transfert-de-Karim-Benzema-au-Real-Madrid |publicación=Olympique Lyonnais |fecha=1 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090702111827/http://www.olweb.fr/fr/Accueil/100007/Article/50470/Transfert-de-Karim-Benzema-au-Real-Madrid |fechaarchivu=2 de xunetu de 2009 }}</ref> El 9 de xunetu, Benzema pasó la reconocencia médica y robló el so contratu de seis años de duración.<ref>{{cita |títulu=Green light to play |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202776119152/noticia/Noticia/Green_light_to_play.htm |work=Real Madrid |date=9 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=9 de xunetu de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090711182044/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202776119152/noticia/Noticia/Green_light_to_play.htm |fechaarchivu=11 de xunetu de 2009 }}</ref> Más tarde, esi mesmu día, Benzema foi presentáu como nuevu xugador del Real Madrid nel [[Estadiu Santiago Bernabéu]], nuna presentación que rexuntó a 16.000 persones.<ref>{{cita |títulu=Benzema is up next |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202776006228/noticia/Noticia/Benzema_is_up_next.htm |work=Real Madrid |date=8 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=8 de xunetu de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090711063152/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202776006228/noticia/Noticia/Benzema_is_up_next.htm |fechaarchivu=11 de xunetu de 2009 }}</ref> Benzema fixo'l so debú nel Real Madrid el 20 de xunetu de 2009 mientres un partíu de pretemporada frente al [[Shamrock Rovers Football Club|Shamrock Rovers]], alcuentru nel que marcó'l so primer gol col Real Madrid y l'únicu del partíu.<ref>{{Cita publicación |títulu=Benzema saves Real Madrid in Dublin |url=http://uk.eurosport.yahoo.com/20072009/58/benzema-saves-real-madrid-dublin.html |publicación=Yahoo Eurosport |fecha=20 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2009}}</ref> El 24 d'agostu, Benzema anotó dos goles más frente al [[Rosenborg Ballklub|Rosenborg]] mientres el tornéu amistosu [[Trofeo Santiago Bernabéu]]. Finalmente, Benzema consiguió marcar un total de 5 goles na pretemporada, lo que-y convirtió nel máximu goliador xuntu con [[Raúl González Blanco|Raúl]]. El xugador francés debutó col Real Madrid en partíu oficial el 29 d'agostu frente al [[Deportivo de La Coruña]], nel [[Primer División d'España 2009/10|primer partíu de lliga]].<ref>{{cita noticia |títulu=3-2: Los goles de Raúl, Cristiano y Lass dan al Real Madrid los sos primeros trés puntos en Lliga |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1202781663357/noticia/Cronica/Entamu_dende_lo_mas_alto.htm |obra=Real Madrid |fecha=29 d'agostu de 2009 |fechaaccesu=16 de setiembre de 2009 |apellíu=Cristóbal |nome=Carlos}}</ref> El so primer gol llograr el 20 de setiembre nel estadiu Santiago Bernabéu frente al [[Xerez Club Deportivo]].<ref>{{cita noticia |títulu=Una 'manina' p'algamar el lideralgu |url=https://www.marca.com/marcador/futbol/2009_10/primera/jornada_3/rma_xer/ |obra=Marca.com |fecha=20 d'agostu de 2009 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |apellíu=Rivera |nome=Almudena}}</ref> El 30 de xineru de 2010, Benzema llogró'l so primer doblete col Real Madrid en lliga, nel partíu apostáu nel [[Estadiu de Riazor]] contra'l Deportivo.<ref>{{cita noticia |títulu=La maxa de Guti axoriza a les 'meigas'. |url=https://www.marca.com/marcador/futbol/2009_10/primera/jornada_20/dep_rma/ |obra=Marca.com |fecha=30 de xineru de 2010 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |apellíu=Villalobos |nome=Fran}}</ref> Tres una primer temporada marcada pola so irregularidá, Benzema marcó ocho goles en lliga n'apostando 27 partíos. [[Ficheru:Benzema_Villarreal.jpg|thumb|Benzema nun partíu contra'l [[Villarreal CF|Villarreal]].]] Cola llegada de [[José Mourinho]] al Real na temporada 2010/11, el téunicu lusu aseguró qu'unu de los sos principales retos yera «recuperar» a Benzema. Mientres la pretemporada del equipu, Mourinho caltuvo especial atención col xugador, al que reprendió en dellos momentos de los entrenamientos la so actitú ya intentó amontar la so motivación.<ref>{{cita noticia |títulu=Mourinho, a Benzema: 'L'añu pasáu nun yeres tu, yeres el to primu'. |url=https://www.elmundo.es/elmundodeporte/2010/08/02/futbol/1280760737.html |obra=elmundo.es |fecha=2 d'agostu de 2010 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |apellíu=Garbajosa |nome=Carlos E.}}</ref><ref>{{cita noticia |títulu="Por ti tengo d'entrenar a los dolce, porque a los diez llegues dormíu y a los once sigues dormiendo" |url=https://www.marca.com/2010/08/22/futbol/equipos/real_madrid/1282459664.html |obra=Marca.com |fecha=22 d'agostu de 2010 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |apellíu=Garbajosa |nome=Carlos E.}}</ref> Igualmente, el téunicu amosóse especialmente comprensivu col delanteru n'unu de los entrenamientos en tornando Benzema de la so citación xudicial pol casu de [[proxenetismo]] de menores.<ref>{{cita noticia |títulu=Mourinho arropa a Benzema |url=https://www.abc.es/20100722/deportes-futbol/mourinho-benzema-201007221549.html |obra=ABC.es |fecha=22 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010}}</ref> El 21 de setiembre de 2010, Benzema anotó'l so primer gol de la temporada nuna victoria sobre'l [[RCD Español]] por 3-0.<ref>{{cita noticia |títulu=3-0: Los goles de Cristiano Ronaldo, Higuaín y Benzema sentencien al Espanyol |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/es/1193040475234/1330016312445/noticia/Cronica/3-0:_Los goles_de_Cristiano_Ronaldo,_Higuain_y_Benzema_sentencien_a el_Espanyol.htm |obra=Realmadrid.com |fecha=21 de setiembre de 2010 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2010 |apellíu=Porreru |nome=Fernando}}</ref> El 8 d'avientu de 2010 anotó'l so primer triplete nel Real Madrid contra'l [[AJ Auxerre]] francés na Lliga de Campeones, unu cola cabeza, otru cola pierna izquierda y otru cola pierna derecha.<ref>{{Cita web |url=https://www.lavanguardia.com/deportes/futbol/20101208/54084828317/el-madrid-golia-al-auxerre-con-un-hat-trick-de-benzema.html |títulu=El Madrid golia al Auxerre con un 'hat-trick' de Benzema |fechaaccesu=9 d'agostu de 2015 |fecha=8 d'avientu de 2010}}</ref> El 22 d'avientu de 2010 marcó'l so segundu triplete nel Santiago Bernabéu nel alcuentru d'octavos de final de [[Copa del Rei de fútbol 2010-11|Copa del Rei]] frente al [[Levante Unión Deportiva|Levante]], roblando trés de los ocho goles del so equipu. El futbolista francés empezó 2011 con una racha d'once goles en diecisésis partíos oficiales col Real Madrid. Mientres el mes de marzu Benzema anotó siete goles en cuatro alcuentros frente al [[Málaga CF]], [[Racing de Santander]], [[Hércules CF]] y Olympique Lyonnais, el so ex-equipu, al que llogró marcar un gol en cada unu de los dos partíos d'eliminatoria de [[Lliga de Campeones de la UEFA 2010-11|Lliga de Campeones]].<ref>{{cita noticia |títulu=Benzema suma siete goles en cuatro partíos |url=http://www.as.com/futbol/articulo/benzema-suma-goles-partíos/20110318dasdaiftb_50/Tes |obra=As.com |fecha=18 de marzu de 2011 |fechaaccesu=23 de marzu de 2011 |apellíu=De la Rosa |nome=Ángel}}</ref> El 19 de marzu anotó'l primer gol del so equipu nel [[Derbi madrilanu|derbi]] qu'enfrentaba al Real col [[Atlético de Madrid]] nel [[estadiu Vicente Calderón]] (1-2).<ref>{{cita noticia |títulu=La hestoria interminable |url=https://www.marca.com/marcador/futbol/2010_11/primera/jornada_29/atm_rma/ |obra=Marca.com |fecha=19 de marzu de 2011 |fechaaccesu=23 de marzu de 2011 |apellíu=Melero |nome=Delfín}}</ref> Terminaría la temporada con un total de 26 goles en toles competiciones, roblando la so meyor temporada nel [[Real Madrid]], ganando esta temporada la [[Copa del Rei de fútbol|Copa del Rei]] nel [[Estadiu de Mestalla]] en [[Valencia]] ante'l [[FC Barcelona]] col marcáu favorable de 1-0. El gol foi del so compañeru [[Cristiano Ronaldo]]. El delanteru francés completó una gran pretemporada col Real Madrid, marcando ocho goles en siete alcuentros.<ref>{{cita noticia |títulu=Benzema: European preseason top scorer |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1330064116769/noticia/Noticia/Benzema:_European_preseason_top_scorer.htm |obra=realmadrid.com |fechaaccesu=11 Sept 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110915101633/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1330064116769/noticia/Noticia/Benzema:_European_preseason_top_scorer.htm |fechaarchivu=15 de setiembre de 2011 }}</ref> Nel primer partíu de lliga nel Santiago Bernabéu marcó un gol nel 4-2 ante'l Getafe.<ref>{{cita noticia |títulu=Real Madrid 4-2 Getafe. Darréu anotarian un tanto frente al Rayo Vallecano na victoria 6-2 a favor del Real Madrid. unu mas na victoria frente al villareal y doblete nel 7-1 frente al osasuna http://www.ligabbva.com/ficha/22505 |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/DHABI1330066049784/noticia/Cronica/Real_Madrid_4-2_Xetafe.htm |obra=realmadrid.com |fechaaccesu=11 Sept 2011}}</ref> En [[Lliga de Campeones de la UEFA 2011-12|Lliga de Campeones]], Benzema anotó un gol ante'l [[AFC Ajax|Ajax]],<ref>{{cita noticia |títulu=Masterful Madrid too much for Ajax |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2012/matches/round=2000263/match=2007592/postmatch/report/index.html |obra=uefa.com |fechaaccesu=22 de payares de 2011}}</ref> [[Olympique Lyonnais]]<ref>{{cita noticia |títulu=Magnificent Madrid put Lyon to the sword |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2012/matches/round=2000263/match=2007607/postmatch/report/index.html |obra=uefa.com |fechaaccesu=22 de payares de 2011}}</ref> y un doblete al [[Dinamo Zagreb]].<ref>{{cita noticia |títulu=Perfect Madrid put six past Dinamo |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2012/matches/round=2000263/match=2007639/postmatch/report/index.html |obra=uefa.com |fechaaccesu=22 de payares de 2011}}</ref> Benzema anotó'l gol más rápidu na hestoria del clásicu español (Real Madrid - Barcelona) a los 22 segundos d'empezar el partíu. El clásicu volvería repitise un mes más tarde nos cuartos de final de la Copa de S.M El Rei, Benzema que s'amosara decisivu na fase anterior ante'l Málaga C.F., marcó'l 2-2 nel Camp Nou entrando como suplente ya igualando la eliminatoria, que finalmente se decantaría del llau del [[F.C. Barcelona]] gracies a un gol postreru de [[Lionel Messi]]. La so gran progresión conforme pasen los partíos fai que-y gane'l pulsu a [[Gonzalo Higuaín]] pol puestu del "9". El 21 de febreru sufre una mancadura nel abductor derechu productu d'un remate nel alcuentru nel [[Estadiu Olímpicu Luzhniki]] correspondiente a la ida d'octavos de final de la [[UEFA Champions League]] frente al [[CSKA Moscú]] que lo alloñar 2 selmanes de les canches y caise de la convocatoria cola so seleición pal partíu amistosu frente a la seleición Alemana. El día 10 de marzu, vuelve triar un terrén de xuegu, nel partíu correspondiente a la ventiavu sesta xornada de la [[Lliga BBVA]], frente al [[Real Betis Balompie]] El 14 de marzu de 2012, Benzema ingresó nos postreros 10 minutos de xuegu frente al CSKA Moscú. A los 30 segundos del so ingresu mete 1 de los 4 goles frente al CSKA Moscú. El 31 de marzu de 2012, Benzema robla un bellu gol ante'l C.A. Osasuna, emulando al históricu delanteru Marco Van Basten. Terminaría la temporada con 21 goles na [[Lliga BBVA]] y 32 goles en toles competiciones, roblando la meyor temporada de la so carrera como goliador y superando el récor goliador nuna temporada del so ídolu, [[Ronaldo]], col [[Real Madrid]], ganando precisamente esa lliga cola mayor puntuación rexistrada (100 puntos) xuntu al [[Barça]] empobináu por [[Tito Vilanova]]. Na primer xornada de la [[UEFA Champions League]], Benzema anotó'l gol del empate contra'l [[Manchester City]] na victoria por 3-2 nel Santiago Bernabéu. El 4 d'ochobre, anotó un gol de chilena fuera un centru midíu de [[Kaká]] na victoria por 4-1 ante'l [[Ajax Ámsterdam|Ajax]] n'[[Ámsterdam]].<ref>{{cita noticia|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Ronaldo-at-the-treble-as-Real-Madrid-sink-Ajax/articleshow/16662259.cms|títulu=Ronaldo at the treble as Real Madrid sink Ajax|publisher=The Times of India|fechaaccesu=4 d'ochobre de 2012}}</ref> El 18 d'avientu, un día antes del so cumpleaños númberu 25, la so bona forma facer ganar el ''premiu al meyor futbolista francés de 2012'', per segundu añu consecutivu.<ref>{{Cita noticies |url=http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/n'Actualidá Primer_Equipu_en/1330131336195/noticia/Noticia/Benzema,_chosen_by___France_Football__as_the_best_French_footballer_of_2012.htm |títulu=Benzema, chosen by 'France Football' as the best French footballer of 2012 |fechaaccesu=18 d'avientu de 2012}}</ref> El 2 de marzu de 2013, Benzema abrió'l marcador ante'l Barcelona nel partíu de la [[Lliga BBVA]] nel Santiago Bernabéu. Real pasó a ganar el xuegu 2-1, la segunda vegada que venció en Barcelona nuna selmana. El 30 d'abril, Benzema anotó un gol y asistió a [[Sergio Ramos]] contra'l [[Borussia Dortmund]].<ref>{{Cita noticies |url=http://espnfc.com/en/report/348273/report.html?soccernet=true&cc=null |títulu=Ramos heads late winner |editorial=ESPN FC |fechaaccesu=26 de marzu de 2013 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130316113828/http://espnfc.com/en/report/348273/report.html?soccernet=true&cc=null |fechaarchivu=16 de marzu de 2013 }}</ref> Empezó la temporada anotando'l primer gol na victoria por 2-1 sobre'l [[Real Betis]] nel Santiago Bernabéu, siendo sustituyíu dempués por [[Álvaro Morata]].<ref>{{Cita web |títulu=Real Madrid vs. Real Betis – 18 August 2013 – Soccerway |url=http://int.soccerway.com/matches/2013/08/18/spain/primer-division/real-madrid-club-de-futbol/real-betis/1517629/ |obra=Soccerway.com |fecha=18 d'agostu de 2013}}</ref> Volvió marcar el gol de la victoria una selmana dempués ante'l [[Granada CF]].<ref>{{Cita web |títulu=Granada vs. Real Madrid – 26 August 2013 – Soccerway |url=http://int.soccerway.com/matches/2013/08/26/spain/primer-division/granada-club-de-futbol/real-madrid-club-de-futbol/1517648/ |obra=Soccerway.com |fecha=26 d'agostu de 2013}}</ref> Dempués de 4 partíos ensin marcar (2 con Real Madrid y 2 con Francia), anotó dos veces nuna victoria 6-1 sobre'l [[Galatasaray Spor Kulübü (fútbol)|Galatasaray]] na [[Lliga de Campeones de la UEFA]].<ref>{{Cita web |títulu=Galatasay vs. Real Madrid – 17 September 2013 – Soccerway |url=http://int.soccerway.com/matches/2013/09/17/europe/uefa-champions-league/galatasaray-sk/real-madrid-club-de-futbol/1584499/ |obra=Soccerway.com |fecha=17 de setiembre de 2013}}</ref> El 18 de xineru de 2014, Benzema anotó'l so gol númberu 100 col Madrid na victoria por 5-0 ante'l Betis.<ref>{{Cita web |títulu=Cristiano Ronaldo bags Golazu & Assistazo vs Real Betis |url=http://www.insideworldsoccer.com/2014/01/goal-cristiano-ronaldo-real-madrid-real-betis-golazu-assistazo.html |obra=inside World Soccer |fecha=19 de xineru de 2014}}</ref> El [[23 de marzu]], Benzema anotó dos goles contra'l Barcelona nel Santiago Bernabéu a partir de dos centros d'[[Ángel Di María]], llevando la so cuenta goliadora na Lliga a 17 anotaciones. Sicasí, el Real Madrid perdió'l Clásicu en casa con un resultáu de 4-3.<ref>{{Cita web |títulu=Barca tops Real Madrid in Clasico thriller |url=http://www.foxnews.com/sports/2014/03/23/barca-tops-real-madrid-in-clasico-thriller/ |obra=Fox News |fecha=23 de marzu de 2014}}</ref> Benzema foi titular na final de la [[Copa del Rei de fútbol 2013-14|Copa del Rei de 2014]], el 16 d'abril, nel [[Estadiu Mestalla]], y asistió el primer gol de [[Di María]] na victoria por 2-1.<ref>{{Cita web |títulu=Real Madrid's Gareth Bale gallops past Barcelona to land Copa del Rei |url=http://www.theguardian.com/football/2014/apr/16/barcelona-real-madrid-copa-del rei-match-report-gareth-bale/ |obra=The Guardian (London) |fecha=16 d'abril de 2014}}</ref> Una selmana más tarde, marcó l'únicu gol del partíu pa ganar el partíu d'ida de les semifinales de la Lliga de Campeones contra'l [[Bayern Munich]].<ref>{{Cita noticies |apellíu=Ripley |nome=Dan |títulu=Karim Benzema pounces to give hosts semi-final advantage in Champions League |url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-2610386/Real-Madrid-vs-Bayern-Munich-live-Champions-League.html |fechaaccesu=23 d'abril de 2014|newspaper=[[Daily Mail]] |fecha=23 d'abril de 2014}}</ref> Más tarde, acabaría ganando dicha competición contra l'Atlético de Madrid na prórroga de la final. El 6 d'agostu de 2014, el Real Madrid anunció que Benzema roblara un nuevu contratu de cinco años que lo caltendrá nel club hasta 2019.<ref>{{Cita web |url=http://www.realmadrid.com/en/news/2014/08/official-statement-benzema |títulu=Official statement: Benzema |obra=realmadrid.com |fecha=6 d'agostu de 2014}}</ref> El [[12 d'agostu]], Karim xugó los 90 minutos na victoria por 2-0 del Real Madrid ante'l [[Sevilla CF]] en [[Cardiff]] pa reclamar la [[Supercopa de la UEFA]]. Tamién ganó'l [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA]] en [[Marruecos]] contra [[San Lorenzo de Almagro]] ganando'l Real Madrid 2-0. El 28 de mayu de 2016, ganó de nuevu la Lliga de Campeones en imponiéndose el Real Madrid otra vegada al so rival madrilanu, esta vegada na riola de penaltis, y el 3 de xunu de 2017, repitió trunfu na máxima competición continental a nivel de clubes ganando a la Juventus F. C. por un contundente 1-4. Nesti últimu añu tamién conquisto la [[Primer División d'España]] per segunda vegada na so carrera. Karim empezó la temporada cola victoria del conxuntu blancu na [[Supercopa d'Europa 2016]] contra'l [[Sevilla F.C.]] con un marcador favorable de 3-2 el día [[9 d'agostu]] de [[2016]]. Tamién conquistó'l [[Mundialín de Clubes 2017]] apostáu en [[Xapón]] ganando al [[Kashima Antlers]] por 4-2. Él fixo una bien bona contribución al so equipu pa la consecución del títuto, marcando un gol nes semifinales contra'l [[Club América]] y otru na final. Tamién conquistó la [[Primer División d'España]] per segunda vegada na so carrera, marcando 11 goles y dando 5 asistencies y la [[UEFA Champions League]], ganando na final el 3 de Xunu de 2017 a la [[Juventus F. C.]] por un contundente 1-4, consiguiendo per primer vegada'l so equipu nel formatu actual repitir campeonatu. La temporada empezó'l [[8 d'agostu]] de [[2017]] cola [[Supercopa d'Europa 2017]] frente al [[Manchester United]], ganándola por 2-1. Dempués xugóse la [[Supercopa d'España 2017]] frente al [[FC Barcelona]]. El [[13 d'agostu]] xugóse la ida con victoria nel [[Camp Nou]] 1-3 y na vuelta, una victoria de 2-0 nel [[Santiago Bernabéu]] con una gran actuación so, marcando'l 2-0 y dexando un 5-1 nel global, ganando esti troféu. Añedió tamién al so palmarés el [[Mundialín de Clubes de 2017]] n'[[Emiratos Árabes Xuníos]] na final frente al [[Gremiu Porto Alegre]] 1-0 el [[16 d'avientu]]. == Seleición nacional == === Categoríes inferiores === En 2004 formó parte del combináu nacional que ganó la [[Eurocopa Sub-17 de 2004|Eurocopa sub-17 de 2004]],<ref>{{cita noticia |títulu= France 2-1 Spain line-ups |url= http://www.uefa.com/competitions/under17/history/season=2004/round=1661/match=75439/report=lu.html |obra= Union of European Football Associations |fecha= 15 de mayu de 2004 |fechaaccesu= 13 d'ochobre de 2010 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080331200316/http://www.uefa.com/competitions/under17/history/season=2004/round=1661/match=75439/report=lu.html |fechaarchivu= 31 de marzu de 2008 }}</ref> la primera que consiguió Francia na so hestoria en dicha categoría.<ref>{{cita noticia |títulu= Châteauroux celebrates French win |url= http://www.uefa.com/competitions/under17/history/season=2004/round=1661/match=75439/report=rp.html |obra= Union of European Football Associations |autor= Haslam, Andrew |fecha= 15 de mayu de 2004 |fechaaccesu= 13 d'ochobre de 2010 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080519082305/http://www.uefa.com/competitions/under17/history/season=2004/round=1661/match=75439/report=rp.html |fechaarchivu= 19 de mayu de 2008 }}</ref> Nel tornéu, que s'apostó en Francia, Benzema anotó un gol ante {{sel|Irlanda del Norte}} na fase de grupos.<ref>{{cita noticia |títulu= France lifted by late goals |url= http://www.uefa.com/competitions/under17/history/season=2004/round=1658/match=75060/index.html |obra= Union of European Football Associations |fecha= 4 de mayu de 2004 |fechaaccesu= 13 d'ochobre de 2010 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080515025948/http://www.uefa.com/competitions/under17/history/season=2004/round=1658/match=75060/index.html |fechaarchivu= 15 de mayu de 2008 }}</ref> Más tarde, el delanteru foi convocáu cola seleición sub-18 p'apostar la edición de 2005 de la [[UEFA]] [[Meridian Cup]], na que Benzema apostó los cuatro partíos y marcó cinco goles qu'ayudaron a la so seleición a ganar el tornéu. Na temporada 2005/06 xugó cola seleición sub-19 ocho partíos nos que marcó cuatro goles antes de ser convocáu col equipu sub-21, pero nun llograron clasificase pa la [[Eurocopa Sub-21 de 2007|Eurocopa sub-21 de 2007]].<ref>{{Cita web |url=http://www.uefa.com/printoutfiles/competitions/under21/2007/y/y_00_md.pdf |títulu=2007 UEFA European Under-21 Championship |formatu=PDF |editorial=UEFA |añu=2007 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010}} </ref> Antes de ser convocáu pola seleición absoluta de Francia, Benzema foi convocáu pola [[Fédération Algérienne de Football]] n'avientu de 2006, pero'l delanteru refugó la propuesta declarando que «Arxelia ye'l país d'el mio padres y llevar nel corazón, pero deportivamente namái quiero xugar con Francia».<ref>{{Cita web |url=http://www.lequipe.fr/Football/20061206_193556Dev.html |títulu=Foot - L1 - Lyon - Benzema refuse l'Algérie |editorial=L'Équipe |idioma=francés |fecha=6 d'avientu de 2006 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100512124324/http://www.lequipe.fr/Football/20061206_193556Dev.html |fechaarchivu=12 de mayu de 2010 }}</ref> === Seleición absoluta === [[Ficheru:Karim_Benzema_Euro_2012_vs_Sweden_01.jpg|thumb|Benzema na ''Euru 2012'' nun partíu contra la [[Seleición de fútbol de Suecia|seleición sueca]].]] El 28 de marzu de 2007, el delanteru del Olympique foi convocáu per primer vegada con ''les bleus'' p'apostar un partíu frente a {{sel|Austria}}, nel que llogró'l so primer gol cola seleición y l'únicu gol del partíu que-yos dio la victoria.<ref>{{cita noticia |títulu=Debutant Benzema gives France win over Austria |url=http://uk.reuters.com/article/idUKL2817446120070328?feedType=RSS |obra=Reuters |fecha=28 de marzu de 2007 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010 |autor= Vignal, Patrick}}</ref> Los sos dos siguientes goles anotar ante les {{sel|Islles Feroe}} nel partíu que Francia ganó por 0-6.<ref>{{cita noticia |títulu=Karim Benzema profile: 10 things you need to know about the Manchester United target |url=http://www.mirror.co.uk/sport/football/2009/04/27/karim-benzema-10-things-you-need-to-know-about-the-boy-topping-sir-alex-ferguson-s-wish-list-115875-21313139/ |obra=The Daily Mirror |fecha=27 d'abril de 2009 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010}}</ref> Benzema foi incluyíu na convocatoria de la seleición francesa qu'apostó la [[Eurocopa 2008]] pero nun pudo anotar nengún gol nos dos partíos de los trés qu'apostó Francia antes de cayer esaniciada na fase de grupos. Dos años dempués, Benzema nun foi convocáu por [[Raymond Domenech]] p'apostar el [[Copa Mundial de la FIFA 2010|Mundial de Sudáfrica de 2010]], quien aseguró que la so ausencia deber a'l so probe primera temporada nel [[Real Madrid]] y non pola so presunta participación nel escándalu sexual descubiertu dos meses antes de la cita mundialista.<ref>{{Cita web |url=http://www.as.com/futbol/articulo/domenech-escaez-benzema-surafrica/dasftb/20100512dasdaiftb_39/Tes |títulu=Domenech escaecer de Benzema pa Sudáfrica |editorial=AS.com |fecha=12 de mayu de 2010 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.eurosport.yahoo.com/12052010/47/mundial-2010-amiga-benzema-escribio-domenech.html |títulu=Mundial 2010 - L'amiga de Benzema escribió a Domenech |editorial=Eurosport.com |fecha=12 de mayu de 2010 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010}}</ref> Tres el fracasu de la seleición francesa nel Mundial de 2010 y que se saldó cola destitución de Domenech, [[Laurent Blanc]] foi presentáu como nuevu seleccionador y aseguró que Benzema yera unu de los «xugadores clave pal equipu».<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/2010/07/27/futbol/futbol_internacional/1280249061.html |títulu=Blanc considera "seleccionables" a Benzema y Ribery |editorial=Marca.com |fecha=27 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010}}</ref> Dempués d'empezar la [[Clasificación pa la Eurocopa 2012|fase de clasificación pa la Eurocopa 2012]] perdiendo ante {{sel|Bielorrusia}} en París, Benzema anotó'l primer gol del segundu partíu de Francia, apostáu en [[Sarayevu]] ante {{sel|Bosnia y Herzegovina}}, y que foi la primer victoria oficial de Blanc como seleccionador.<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/2010/09/07/futbol/seleccion/eurocopa/1283896469.html |títulu=Benzema lidera la resurrección francesa |editorial=Marca.com |fecha=7 de setiembre de 2010 |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2010}}</ref> Benzemá ye convocáu pa la fase final de la [[UEFA Euro 2012]] que s'apostó en [[Polonia]] y [[Ucraína]]. Francia allugar nel grupu D. El primer partíu de la fase de grupos apostar contra la seleición d'Inglaterra, quedando como resultáu un empate 1-1. La segunda xornada Francia gana a una de les anfitrionas, Ucraína col marcador de 2-0. Finalmente, Francia pierde'l so postreru partíu de la fase de grupos contra Suecia por 2-0. Francia clasifica como segunda de grupu con 4 puntos. En cuartos de final la seleición gala ye ganada per España por 2-0. Karim Benzemá nun anotó nengún gol na competición, pero si dio 2 asistencies de gol. El [[13 de mayu]] de 2014, l'entrenador de la seleición francesa [[Didier Deschamps]] incluyó a Benzema la llista final de 23 xugadores que van representar a Francia na [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Copa Mundial de 2014]],<ref>{{Cita web |url=http://www.francefootball.fr/news/Une-liste-de-23-sans-surprise/464898 |títulu=Une liste de 23 sans surprise |fechaaccesu=13 de mayu de 2014 |fecha=13 de mayu de 2014 |editorial=France Football}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=5/news=benzema-varane-y-griezmann-citaos-por-francia-2338380.html |títulu=Benzema, Varanne y Griezmann, citaos per Francia |obra=FIFA.com |fecha=13 de mayu de 2014 |fechaaccesu=13 de mayu de 2014 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140514093931/http://es.fifa.com/worldcup/news/y%3D2014/m%3D5/news%3Dbenzema-varane-y-griezmann-citaos-por-francia-2338380.html |fechaarchivu=14 de mayu de 2014 }}</ref> rematando'l tornéu con tres goles en cinco partíos y rematando el so equipu como cuartofinalista. El 11 d'avientu de 2015 Karim Benzema ye estremáu de la seleición Francesa pol Casu Valbuena hasta que'l xuez decida si ye Culpable o Inocente ==== Participaciones en fases finales ==== {| style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" align="center" bgcolor="#f7f8ff" border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" |- style="color:black;" align="center" bgcolor="#DDDDDD" ! width="210" |Competición ! width="130" |Categoría !width="210" |See !width="130" |Resultáu !width="60" |Partíos ! width="60" |Goles |-align=center |[[Campeonatu d'Europa Sub-17 de la UEFA|Eurocopa U-17 2004]] |[[Seleición de fútbol sub-17 de Francia|Sub-17]] |{{FRA}} |bgcolor=gold|'''Campeón |2 |1 |-align=center |[[Meridian Cup|Meridian Cup 2005]] |[[Seleición de fútbol sub-18 de Francia|Sub-18]] |{{TUR}} |bgcolor=gold|'''Campeón |4 |5 |-align=center |[[Eurocopa 2008]] |[[Seleición de fútbol de Francia|Absoluta]] |{{AUT}} {{SUI}} |Primer fase |2 |0 |-align=center |[[Eurocopa 2012]] |[[Seleición de fútbol de Francia|Absoluta]] |{{POL}} y {{UKR}} |Cuartos de final |4 |0 |- align="center" |[[Copa Mundial de Fútbol de 2014|Copa Mundial 2014]] |[[Seleición de fútbol de Francia|Absoluta]] |{{BRA}} |[[Francia na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Cuartos de final]] |5 |3 |- align="center" bgcolor=#DDEEFF !Total !colspan="3"|- !17 !9 |} == Estadístiques == === Clubes === <center><small>''[[Ficheru:Soccerball current event.svg|20px]] Actualizáu d'alcuerdu al postreru partíu xugáu'l [[26 de mayu]] de [[2018]].''</small></center> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px | Club !rowspan="2" width=30px | Div. !rowspan="2" width=50px | Temporada !colspan=3 | Lliga !colspan=3 | Copes Nacionales<sup>([[#1|1]])</sup> !colspan=3 | Torneos Internacionales<sup>([[#2|2]])</sup> !colspan=3 | Total<sup>([[#3|3]])</sup> !rowspan=2 | Media Goliadora |-style="background:#DDDDDD" !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] |- style="text-align: center;" |rowspan=4 align=center|'''[[Olympique Lyonnais II]]'''<br /><small>{{FRA}}</small> |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|[[Championnat National 2|4ª]] |align=center|[[Championnat National 2 2004-05|2004-05]] |align=center|11 |align=center|10 |align=center|1 |align=center colspan=3|— |align=center colspan=3|— !align=center|'''11''' !align=center|'''10''' !align=center|'''1''' !align=center|'''0,91''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Championnat National 2 2005-06|2005-06]] |align=center|9 |align=center|5 |align=center|1 |align=center colspan=3|— |align=center colspan=3|— !align=center|'''9''' !align=center|'''5''' !align=center|'''1''' !align=center|'''0,56''' |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Total Club !! 20 !! 15 !! 2 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 20 !! 15 !! 2 !! 0,75 |- style="text-align: center;" |rowspan=7 align=center|'''[[Olympique Lyonnais]]'''<br /><small>{{FRA}}</small> |- style="text-align: center;" |rowspan=5 valign="center"|[[Ligue 1|1ª]] |align=center|[[Ligue 1 2004-05|2005]] |align=center|6 |align=center|0 |align=center|1 |align=center colspan=3|— |align=center colspan=3|— !align=center|'''6''' !align=center|'''0''' !align=center|'''1''' !align=center|'''0,00''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Ligue 1 2005-06|2005-06]] |align=center|13 |align=center|1 |align=center|4 |align=center|2 |align=center|2 |align=center|1 |align=center|1 |align=center|1 |align=center|0 !align=center|'''16''' !align=center|'''4''' !align=center|'''5''' !align=center|'''0,25''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Ligue 1 2006-07|2006-07]] |align=center|21 |align=center|5 |align=center|5 |align=center|3 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|3 |align=center|2 |align=center|0 !align=center|'''27''' !align=center|'''8''' !align=center|'''5''' !align=center|'''0,30''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Ligue 1 2007-08|2007-08]] |align=center|36 |align=center|20 |align=center|7 |align=center|9 |align=center|7 |align=center|1 |align=center|7 |align=center|4 |align=center|1 !align=center|'''52''' !align=center|'''31''' !align=center|'''9''' !align=center|'''0,60''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Ligue 1 2008-09|2008-09]] |align=center|36 |align=center|17 |align=center|2 |align=center|3 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|8 |align=center|5 |align=center|2 !align=center|'''47''' !align=center|'''23''' !align=center|'''4''' !align=center|'''0,49''' |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Total Club !! 112 !! 43 !! 19 !! 17 !! 11 !! 2 !! 19 !! 12 !! 3 !! 148 !! 66 !! 24 !! 0,45 |- style="text-align: center;" |rowspan=11 align=center|'''[[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid CF]]'''<br /><small>{{ESP}}</small> |- style="text-align: center;" |rowspan=9 valign="center"|[[Primer División d'España|1ª]] |align=center|[[Primer División d'España 2009-10|2009-10]] |align=center|27 |align=center|8 |align=center|3 |align=center|1 |align=center|0 |align=center|0 |align=center|5 |align=center|1 |align=center|1 !align=center|'''33''' !align=center|'''9''' !align=center|'''4''' !align=center|'''0,27''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2010-11|2010-11]] |align=center|33 |align=center|15 |align=center|7 |align=center|7 |align=center|5 |align=center|2 |align=center|8 |align=center|6 |align=center|1 !align=center|'''48''' !align=center|'''26''' !align=center|'''10''' !align=center|'''0,54''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2011-12|2011-12]] |align=center|34 |align=center|21 |align=center|9 |align=center|7 |align=center|4 |align=center|2 |align=center|11 |align=center|7 |align=center|5 !align=center|'''52''' !align=center|'''32''' !align=center|'''16''' !align=center|'''0,62''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2012-13|2012-13]] |align=center|30 |align=center|11 |align=center|12 |align=center|10 |align=center|4 |align=center|3 |align=center|10 |align=center|5 |align=center|4 !align=center|'''50''' !align=center|'''20''' !align=center|'''19''' !align=center|'''0,40''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2013-14|2013-14]] |align=center|35 |align=center|17 |align=center|9 |align=center|6 |align=center|2 |align=center|1 |align=center|11 |align=center|5 |align=center|3 !align=center|'''52''' !align=center|'''24''' !align=center|'''13''' !align=center|'''0,46''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2014-15|2014-15]] |align=center|29 |align=center|15 |align=center|10 |align=center|5 |align=center|0 |align=center|1 |align=center|12 |align=center|7 |align=center|2 !align=center|'''46''' !align=center|'''22''' !align=center|'''13''' !align=center|'''0,48''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2015-16|2015-16]] |align=center|27 |align=center|24 |align=center|7 |align=center colspan=3|— |align=center|9 |align=center|4 |align=center|0 !align=center|'''36''' !align=center|'''28''' !align=center|'''7''' !align=center|'''0,78''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2016-17|2016-17]] |align=center|29 |align=center|11 |align=center|5 |align=center|3 |align=center|1 |align=center|1 |align=center|16 |align=center|7 |align=center|1 !align=center|'''48''' !align=center|'''19''' !align=center|'''7''' !align=center|'''0,40''' |- style="text-align: center;" |align=center|[[Primer División d'España 2017-18|2017-18]] |align=center|31 |align=center|5 |align=center|10 |align=center|3 |align=center|2 |align=center|0 |align=center|12 |align=center|5 |align=center|1 !align=center|'''46''' !align=center|'''12''' !align=center|'''11''' !align=center|'''0,26''' |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Total Club !! 275 !! 127 !! 72 !! 42 !! 18 !! 10 !! 94 !! 47 !! 18 !! 411 !! 192 !! 100 !! 0,47 |- align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"| Total Carrera !style="background: #000000 " align=center|'''407''' !style="background: #000000 " align=center|'''185''' !style="background: #000000 " align=center|'''93''' !style="background: #000000 " align=center|'''59''' !style="background: #000000 " align=center|'''29''' !style="background: #000000 " align=center|'''12''' !style="background: #000000 " align=center|'''113''' !style="background: #000000 " align=center|'''59''' !style="background: #000000 " align=center|'''21''' !style="background: #000000 " align=center|'''579''' !style="background: #000000 " align=center|'''273''' !style="background: #000000 " align=center|'''126''' !style="background: #000000 " align=center|'''0,47''' |- |colspan=19| <div id="1"><sup>'''(1)'''</sup><small> Inclúi datos de la [[Copa de Francia de Fútbol|Copa de Francia]] / [[Copa de la Lliga de Francia]] / [[Supercopa de Francia]] (2006-09); [[Copa del Rei de fútbol|Copa del Rei]] / [[Supercopa d'España]] (2009-Act.).</small> <div id="3"><sup>'''(3)'''</sup><small> Inclúi datos de la [[Supercopa d'Europa]] / [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA]] (2014-17); [[Lliga de Campeones de la UEFA]] (2005-Act.).</small> <div id="3"><sup>'''(3)'''</sup><small> Nun inclúi goles en partíos amistosos.</small> |} <small><center>''Fonte: [http://www.transfermarkt.es/karim-benzema/profil/spieler/18922 Transfermarkt] - [http://espndeportes.espn.com/futbol/jugador/_/id/46858 ESPN Deportes] - [http://el.soccerway.com/players/karim-benzema/1595/ Soccerway].''</center></small> === Seleiciones === <center><small>''[[Ficheru:Soccerball current event.svg|20px]] Actualizáu d'alcuerdu al postreru partíu xugáu'l [[8 d'ochobre]] de [[2015]].''</small></center> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px | Seleición !rowspan="2" width=70px | Temporada !colspan=3 | Amistosos !colspan=3 | Europa<sup>([[#1|1]])</sup> !colspan=3 | Mundial !colspan=3 | Total !rowspan=2 | Media Goliadora |-style="background:#DDDDDD" !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] !align=center| [[Competición (xuegu)#Partíos a dos|Part.]] !align=center| [[Gol#Fútbol|Goles]] !align=center| [[Gol#Asistencia|Asist.]] |- style="text-align: center;" |rowspan="2" align=center valign="center"|'''[[Seleición de fútbol sub-17 de Francia|Sub-17]]'''<br/><small>{{FRA}} |[[2004]] |2||0||0||2||1||0||colspan=3|— !align=center|4 !align=center|1 !align=center|0 !align=center|0,25 |- style="background:#DDDDDD" ! colspan=1| Total !! 2 !! 0 !! 0 !! 2 !! 1 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 4 !! 1 !! 0 !! 0,25 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" align=center valign="center"|'''[[Seleición de fútbol sub-18 de Francia|Sub-18]]'''<br/><small>{{FRA}} |[[2004]] |8||5||2||colspan=3|—||colspan=3|— !align=center|8 !align=center|5 !align=center|2 !align=center|0,63 |- style="text-align: center;" |[[2005]] |9||9||2||colspan=3|—||colspan=3|— !align=center|9 !align=center|9 !align=center|2 !align=center|1,00 |- style="background:#DDDDDD" ! colspan=1| Total !! 17 !! 14 !! 4 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 17 !! 14 !! 4 !! 0,82 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" align=center valign="center"|'''[[Seleición de fútbol sub-19 de Francia|Sub-19]]'''<br/><small>{{FRA}} |[[2005]] |4||2||1||colspan=3|—||colspan=3|— !align=center|4 !align=center|2 !align=center|1 !align=center|0,50 |- style="text-align: center;" |[[2006]] |5||3||0||colspan=3|—||colspan=3|— !align=center|5 !align=center|3 !align=center|0 !align=center|0,60 |- style="background:#DDDDDD" ! colspan=1| Total !! 9 !! 5 !! 1 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 9 !! 5 !! 1 !! 0,56 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" align=center valign="center"|'''[[Seleición de fútbol sub-21 de Francia|Sub-21]]'''<br/><small>{{FRA}} |[[2005]] |1||0||0||colspan=3|—||colspan=3|— !align=center|1 !align=center|0 !align=center|0 !align=center|0,00 |- style="text-align: center;" |[[2006]] |colspan=3|—||4||0||1||colspan=3|— !align=center|4 !align=center|0 !align=center|1 !align=center|0,00 |- style="background:#DDDDDD" ! colspan=1| Total !! 1 !! 0 !! 0 !! 4 !! 0 !! 1 !! 0 !! 0 !! 0 !! 5 !! 0 !! 1 !! 0,00 |- style="text-align: center;" |rowspan="10" align=center valign="center"|'''[[Seleición de fútbol de Francia|Adulta]]'''<br /><small>{{FRA}}</small> |[[2007]] |3||1||0||5||2||1||colspan=3|— !align=center|8 !align=center|3 !align=center|1 !align=center|0,38 |- style="text-align: center;" |[[2008]] |6||2||0||5||0||0||colspan=3|— !align=center|11 !align=center|2 !align=center|0 !align=center|0,18 |- style="text-align: center;" |[[2009]] |3||1||0||5||2||0||colspan=3|— !align=center|8 !align=center|3 !align=center|0 !align=center|0,38 |- style="text-align: center;" |[[2010]] |2||1||0||3||2||0||colspan=3|— !align=center|5 !align=center|3 !align=center|0 !align=center|0,60 |- style="text-align: center;" |[[2011]] |6||1||2||4||1||2||colspan=3|— !align=center|10 !align=center|2 !align=center|4 !align=center|0,20 |- style="text-align: center;" |[[2012]] |5||2||2||7||0||3||colspan=3|— !align=center|12 !align=center|2 !align=center|5 !align=center|0,17 |- style="text-align: center;" |[[2013]] |4||1||0||6||2||0||colspan=3|— !align=center|10 !align=center|3 !align=center|0 !align=center|0,30 |- style="text-align: center;" |[[2014]] |8||4||3||colspan=3|—||5||3||2 !align=center|13 !align=center|7 !align=center|5 !align=center|0,54 |- style="text-align: center;" |[[2015]] |4||2||1||colspan=3|—||colspan=3|— !align=center|4 !align=center|2 !align=center|1 !align=center|0,50 |- style="background:#DDDDDD" ! colspan=1| Total !! 41 !! 15 !! 8 !! 35 !! 9 !! 6 !! 5 !! 3 !! 2 !! 81 !! 27 !! 16 !! 0,33 |- style="text-align: center;"align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="2" valign="center"| Total Carrera !! 70 !! 34 !! 13 !! 41 !! 10 !! 7 !! 5 !! 3 !! 2 !! 116 !! 47 !! 22 !! 0,41 |- | colspan="15"| <div id="1"><sup>'''(1)'''</sup><small> Inclúi los partíos de la [[Campeonatu d'Europa Sub-17 de la UEFA|Eurocopa Sub-17]] (2004); [[Eurocopa Sub-21]] (2006); [[Eurocopa]] / [[Clasificación d'UEFA pa la Copa Mundial de Fútbol|Clasificatorias Europees]] (2007-13).</small> |} === Resume estadísticu === <center><small>''[[Ficheru:Soccerball current event.svg|20px]] Actualizáu d'alcuerdu al postreru partíu xugáu'l [[26 de mayu]] de [[2018]].''</small></center> {|align=center bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="160"|Competición !width="75"|Partíos !width="75"|Goles !width="75"|Promediu !width="85"|Asistencies !width="75"|Promediu !width="140"|Goles y Asistencies !width="75"|Promediu |-align=center |Primer División |387 |170 |0,44 |91 |0,24 |261 |0,67 |-align=center |Cuarta División |20 |15 |0,75 |2 |0,10 |17 |0,85 |-align=center |Copes Nacionales |59 |29 |0,49 |12 |0,20 |41 |0,70 |-align=center |Copes Internacionales |113 |59 |0,52 |21 |0,19 |80 |0,71 |-align=center |[[Seleición de fútbol de Francia|Seleición Adulta]] |81 |27 |0,33 |16 |0,20 |43 |0,53 |-align=center |[[Seleición de fútbol sub-21 de Francia|Seleición Sub-21]] |5 |0 |0,00 |1 |0,20 |1 |0,20 |-align=center |[[Seleición de fútbol sub-19 de Francia|Seleición Sub-19]] |9 |5 |0,56 |1 |0,11 |6 |0,67 |-align=center |[[Seleición de fútbol sub-18 de Francia|Seleición Sub-18]] |17 |14 |0,82 |4 |0,24 |18 |1,06 |-align=center |[[Seleición de fútbol sub-17 de Francia|Seleición Sub-17]] |4 |1 |0,25 |0 |0,00 |1 |0,25 |-align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" |'''Total''' |'''695''' |'''320''' |'''0,46''' |'''148''' |'''0,21''' |'''468''' |'''0,67''' |} === Hat-tricks === <center><small>''Partíos nos qu'anotó trés o más goles: [[Ficheru:Soccerball current event.svg|20px]] Actualizáu d'alcuerdu al postreru partíu xugáu'l [[20 d'avientu]] de [[2015]].''</small></center> {|class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size:100%; text-align: center; width: 101%;" !colspan="12" style="with: 104%;" align=center | Partíos nos qu'anotó trés o más goles |- style="text-align: center;" !width="16"| Nᵘ !width="100"| Fecha !width="100"| Estadiu !width="110"| Partíu !width="70"| Goles !width="50"| Resultáu !width="120"| Competición |- style="text-align: center;" | 1 || [[19 de mayu]] de [[2005]] || [[stade de Beaublanc|Beaublanc]], [[Limoges]] || align=center| '''Francia Sub-18''' - [[Seleición de fútbol sub-18 de Eslovaquia|Eslovaquia Sub-18]] || [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] || '''4''' - 1 || Amistosu |-style="text-align: center;" | 2 || [[15 de setiembre]] de [[2007]] || [[Estadiu Gerland|Gerland]], [[Lyon]] || align=center| '''Olympique Lyonnais''' - [[Football Club de Metz|FC Metz]] || [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] || '''5''' - 1 || [[Ligue 1 2007-08]] |- style="text-align: center;" | 3 || [[6 de xineru]] de [[2008]] || [[Stade Dominique Duvauchelle|Dominique Duvauchelle]], [[Créteil]] || align=center| [[Union Sportive Créteil-Lusitanos|US Créteil]] - '''Olympique Lyonnais''' || [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] || 0 - '''4''' || [[Copa de Francia 2007-08]] |- style="text-align: center;" | 4 || [[8 d'avientu]] de [[2010]] || [[Estadiu Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], [[Madrid]] || align=center| '''Real Madrid CF''' - [[Association de la Jeunesse Auxerroise|AJ Auxerre]] || [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] || '''4''' - 0 || [[Lliga de Campeones de la UEFA 2010-11]] |- style="text-align: center;" | 5 || [[22 d'avientu]] de [[2010]] || [[Estadiu Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], [[Madrid]] || align=center| '''Real Madrid CF''' - [[Levante Unión Deportiva|Levante UD]] || [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] || '''6''' - 0 || [[Copa del Rei de fútbol 2010-11]] |- style="text-align: center;" | 6 || [[8 d'avientu]] de [[2015]] || [[Estadiu Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], [[Madrid]] || align=center| '''Real Madrid CF''' - [[Malmö FF]] || [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] || '''8''' - 0 || [[Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16]] |- style="text-align: center;" | 7 || [[20 d'avientu]] de [[2015]] || [[Estadiu Santiago Bernabéu|Santiago Bernabéu]], [[Madrid]] || align=center| '''Real Madrid CF''' - [[Rayo Vallecano de Madrid|Rayo Vallecano]] || [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] [[Ficheru:Soccer ball.svg|15px]] || '''10''' - 2 || [[Primer División d'España 2015-16]] |} == Palmarés y distinciones == Benzema ye'l [[Máximos goliadores del Real Madrid Club de Fútbol Máximu goliadores históricos|máximu goliador francés na hestoria]] del [[Real Madrid Club de Fútbol]], y octavu nel global, amás de selo tamién na [[Primer División d'España]] y na hestoria del «[[Clásicu del fútbol español|clásicu]]» ante'l [[Futbol Club Barcelona]].<ref>{{cita web|editor=Portal dixital AdelanteRealMadrid (escoyeta d'hemeroteca Diariu ABC)|títulu Toos el goliadores del Real Madrid|url=http://adelanterealmadrid.com/|fechaaccesu=19 d'agostu de 2014|urlarchivu=https://archive.is/20140714230714/http://adelanterealmadrid.com/|fechaarchivu=14 de xunetu de 2014}}</ref> En dichos alcuentros anotó'l gol más rápidu de la so historia a los 22 segundos de partíu,<ref name="GOLMASRAPIDO">{{cita web | editor= Páxina oficial de Eurosport | fechaaccesu = 19 d'agostu de 2013 | url = http://es.eurosport.yahoo.com/10122011/47/lliga-benzema-marca-gol-mas-rapido-clasico.html | títulu = Benzema marca'l gol más rápidu del Clásicu}}</ref> rexistru que tamién consiguió pal club madrilanu nes sos participaciones na [[Lliga de Campeones de la UEFA]] a los 83 segundos de partíu. Na citada competición europea ye'l [[Lliga de Campeones de la UEFA#Tabla histórica de goliadores sestu máximu goliador históricu]], y primeru francés, con un meyor rexistro que'l so compatriota [[Thierry Henry]].<ref>{{cita web |url=http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/EuroExperience/competitions/Publications/02/28/56/90/2285690_DOWNLOAD.pdf |títulu= Estadístiques hestóriques de la Lliga de Campeones|fechaaccesu=14 de xunetu de 2017 |editor=Páxina oficial de la UEFA }}</ref> <small><center>''Nota: en '''negrina''' competición vixente.''</small></center> {|align="center" bgcolor="#f9f9f9" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" width=100% |- bgcolor=#CCDDCC style="color:black;" ! width="9%" align=center rowspan=2 colspan="2"| Equipu(s) ! width="28%" colspan=4 border 1px #000000| Nacionales ! width="7%" align=center rowspan=2 | Subtotal ! width="21%" colspan=3 border 1px #000000| Continentales ! width="14%" colspan=2 border 1px #000000| Mundiales ! width="7%" align=center rowspan=2 | Subtotal ! width="7%" align=center rowspan=2 | Total |- align="center" bgcolor=#CCDDCC style="color:black;" | width="7%"|<small>'''{{abreviatura|Amiesta|Lliga nacional}}|| width="7%"|<small>'''{{abreviatura|Copa|Copa nacional}}|| width="7%"|<small>'''{{abreviatura|Supercopa|Supercopa nacional}}|| width="7%"|<small>'''{{abreviatura|{{nowrap|Copa de la Lliga}}|Copa de la Lliga nacional}}|| width="7%"|<small>'''{{abreviatura|C1|Copa d'Europa / Lliga de Campeones / Eurocopa}} || width="7%"|<small>'''{{abreviatura|C2|Copa de la UEFA / Lliga Europa / Eurocopa Sub-21}} || width="7%"|<small>'''{{abreviatura|C4|Supercopa de la UEFA / Eurocopa Sub-19 / Eurocopa Sub-17}} || width="7%"|<small>'''{{abreviatura|M1|Intercontinental / Mundial / Xuegos Olímpicos / Mundial Sub-20}} || width="7%"|<small>'''{{abreviatura|M2|Mundial de Clubes / Confederaciones / Meridian Cup / Mundial Sub-17}} |- align=center | <small>{{bandera|FRA}}</small> | align="left"|'''{{nowrap|[[Olympique Lyonnais]]}} | [[Ficheru:Ligue1 trophy.svg|20px|link=Ligue 1 2004-05]][[Ficheru:Ligue1 trophy.svg|20px|link=Ligue 1 2005-06]][[Ficheru:Ligue1 trophy.svg|20px|link=Ligue 1 2006-07]][[Ficheru:Ligue1 trophy.svg|20px|link=Ligue 1 2007-08]] | [[Ficheru:Coupe de France.svg|16px|link=Copa de Francia de Fútbol 2007-08]] | [[Ficheru:Trophée des Champions.svg|18px|link=Supercopa de Francia 2005]] [[Ficheru:Trophée des Champions.svg|18px|link=Supercopa de Francia 2006]] [[Ficheru:Trophée des Champions.svg|18px|link=Supercopa de Francia 2007]] | – | bgcolor=#EFEFEF|'''8 | – | – | – | – | – | bgcolor=#EFEFEF|'''0|| bgcolor=#ABA|'''8 |- align=center | <small>{{bandera|ESP}}</small> | align="left"|'''[[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid C. F.]] | [[Ficheru:Liga_trophy_(adjusted).png |16px|link=Primer División d'España 2011-12]] [[Ficheru:Liga_trophy_(adjusted).png |16px|link=Primer División d'España 2016-17]] | [[Ficheru:Copa_del_Rey_(adjusted).png|12px|link=Copa del Rei de fútbol 2010-11]] [[Ficheru:Copa_del_Rey_(adjusted).png|12px|link=Copa del Rei de fútbol 2013-14]] | [[Ficheru:RFEFSCE2.png |13px|link=Supercopa d'España de Fútbol 2012]] [[Ficheru:RFEFSCE2.png |13px|link=Supercopa d'España de Fútbol 2017]] | – | bgcolor=#EFEFEF|'''6 | [[Ficheru:Coppacampioni.png|13px|link=Lliga de Campeones de la UEFA 2013-14]] [[Ficheru:Coppacampioni.png|13px|link=Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16]] [[Ficheru:Coppacampioni.png|13px|link=Lliga de Campeones de la UEFA 2016-17]] [[Ficheru:Coppacampioni.png|13px|link=Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18]] | – | [[Ficheru:UEFASP2.png|10px|link=Supercopa d'Europa 2014]] [[Ficheru:UEFASP2.png|10px|link=Supercopa d'Europa 2016]] [[Ficheru:UEFASP2.png|10px|link=Supercopa d'Europa 2017]] | – | | bgcolor=#EFEFEF|'''10 '''|| bgcolor=#ABA|'''16''' |- align=center | <small>{{bandera|FRA}}</small> | align="left"|'''[[Seleición de fútbol de Francia|Seleición de Francia]] | – | – | – | – | bgcolor=#EFEFEF|'''– | – | – | – | [[Ficheru:UEFA European Under-17 Trophy.png|14px|link=Campeonatu Européu Sub-17 de la UEFA 2004]] | [[Meridian Cup|05]] | bgcolor=#EFEFEF|'''2 || bgcolor=#ABA|'''2 |- align="center" bgcolor=#000000 style="color:white;" | colspan="2"|'''Total | '''6 || '''3 || '''5 || '''0 || '''14 || '''4'''|| '''0 || '''3 || '''1 || '''4 || '''12'''|| '''26''' |} <small><center>''Actualizáu al últimu títulu conquistáu'l '''{{fecha2|26|5|2018}}'''.''</small></center> === Distinciones individuales === {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="300"|Distinción !width="150"|Añu |-align=center |Meyor Xugador Francés del Añu |[[2007]] <small>(3ᵘ)</small>, [[2008]] <small>(2ᵘ)</small>, [[2011]], [[2012]], [[2014]], [[2017]] <small>(3ᵘ)</small> |-align=center |[[Trofeo Bravo]] |[[2008]] |-align=center |Xugador del Mes de Amestar 1 |[[2008]] (x2) |-align=center |Máximu goliador de la [[Ligue 1]] (20 goles) |[[Ligue 1 2007/08|2007/08]] |-align=center |Xugador del Añu de la [[Ligue 1]] |[[2008]] |-align=center |Equipu del Añu de la [[Ligue 1]] |[[2008]] |-align=center |Nomáu al [[Balón d'Oru]]/[[FIFA Balón d'Oru]] |[[Balón d'Oru 2008|2008]], [[Balón d'Oru 2009|2009]], [[FIFA Balón d'Oru 2011|2011]], [[FIFA Balón d'Oru 2012|2012]], [[FIFA Balón d'Oru 2014|2014]], [[FIFA Balón d'Oru 2015|2015]], [[Balón d'Oru 2017|2017]] |-align=center |[[FIFA/FIFPro World XI|Nomáu a la FIFA/FIFPro World XI]] |[[2009]], [[2011]], [[2012]], [[2014]], [[2015]], [[2016]], [[2017]] |-align=center |Máximu asistente de la [[Lliga de Campeones de la UEFA]] (5 asistencies) |[[Lliga de Campeones de la UEFA 2011-12|2012]] |-align=center |[[Premios Santander|Premiu BBVA Meyor xugador del mes]] |[[Premios Santander#Premiu BBVA Meyor xugador del mes 2|2014]] |-align=center |Docenu meyor xugador de la historia del fútbol francés según la revista [[SOFOOT]] |[[2016]] |} == Vida privada == Benzema nació y creció nuna familia numberosa xunto a los sos ocho hermanos y el so padre en [[Bron]], cerca de [[Lyon]].<ref name="zidane">{{Cita web |url=http://www.as.com/futbol/articulo/futbol-cabilia-raices-cles-benzema/dasftb/20090704dasdaiftb_17/Tes |títulu=Cabilia: los raigaños de los clanes Benzema y Zidane |editor=[[Diariu AS|AS.com]] |fecha=4 de xunu de 2009 |fechaaccesu=27 de setiembre de 2010}}</ref> Como musulmán prauticante, repara l'ayunu mientres el mes sagráu islámicu de Ramadán. El so güelu, Da Lakehal Benzema, vivió na llocalidá [[arxelina]] de [[Tighzert]] en [[Cabilia]], asitiada al norte de [[Beni Djellil]], antes d'emigrar a Lyon na [[década de 1950]].<ref name="zidane" /> De 2010 a 2013 Karim taba nuna rellación con Manon Marsault.<ref>{{Cita noticia|títulu=Manon Marsault, la novia esplosiva de Benzema - WAGs del clásicu: novies y muyeres más sexys del Barça y Real Madrid|url=https://www.diariofemenino.com/galerias/actualidad/deportes/wags-del-clasico-novies-y-muyeres-mas-guapes-de la barca-y-real-madrid/manon-marsault-la novia esplosiva-de-benzema/|fechaaccesu=17 de xunetu de 2017|periódicu=diariofemenino.com|idioma=es}}</ref> El 3 de febreru de 2014, Karim Benzema convertir nel padre d'una neña llamada Melia de la so compañera Chloé Launey.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Média|nome=Prisma|títulu=Karim Benzema est devenu papa pour la première fois - Voici|url=http://www.voici.fr/news-people/actu-people/karim-benzema-est-devenu-papa-pour-la-premiere-fois-520422|fechaaccesu=17 de xunetu de 2017|periódicu=Voici.fr|idioma=fr}}</ref> El 5 de mayu de 2017, aportó a padre de nuevu cola nacencia del so fíu Ibrahim de la so esposa, Cora Gauthier.<ref>{{Cita noticia|títulu=Karim Benzema est papa pour la deuxième fois|url=http://www.leparisien.fr/laparisienne/actualites/people/karim-benzema-est-papa-pour-la-deuxieme-fois-26-05-2017-6985572.php|fecha=2017-05-26CEST11:14:52+02:00|fechaaccesu=17 de xunetu de 2017|periódicu=La Parisienne|idioma=fr-FR}}</ref> El 21 d'abril de 2010 Benzema foi acusáu de caltener rellaciones sexuales con [[Zahia Dehar]], una [[prostituta]] francesa d'orixe [[magrebín]], cuando ésta tenía 16 años en 2008.<ref name="abogáu">{{Cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundodeporte/2010/04/23/futbol/1272040246.html |títulu=L'abogáu de Benzema niega que tenga que declarar |editor=[[Diariu El Mundo (España)|elmundo.es]] |fecha=23 d'abril de 2010 |fechaaccesu=30 d'abril de 2010}}</ref> Esti casu de [[proxenetismo]] descubiertu pola Brigada de Llucha contra'l Proxenetismo (BRP) implicó, díes antes y de primeres, a [[Franck Ribéry]], y les investigaciones diben dirixíes a comprobar si los futbolistes conocíen la condición de menor de la prostituta nel momentu de los fechos.<ref>{{Cita web |url=http://www.as.com/futbol/articulo/prostituta-escandalo-diz-policia-caltuvo/dasftb/20100421dasdasftb_14/Tes |títulu=La prostituta del escándalu diz a la Policía que caltuvo rellaciones con Ribéry, Govou y Benzema |editor=[[Diariu As|as.com]] |fecha=21 d'abril de 2010 |fechaaccesu=30 d'abril de 2010}}</ref> Sicasí, Zahia aseguró díes más tarde que mintió a los futbolistes -tamién taben implicaos los internacionales [[Sidney Govou]] y [[Hatem Ben Arfa]] alrodiu de la so edá nel momentu que conocer.<ref name="mundial">{{Cita web |url=http://www.as.com/futbol/articulo/benzema-declarara-despues-mundial-casu/dasftb/20100430dasdasftb_23/Tes |títulu=Benzema nun va declarar hasta dempués del Mundial pol casu de proxenetismo |editor=[[Diariu As|as.com]] |fecha=30 d'abril de 2010 |fechaaccesu=30 d'abril de 2010}}</ref> Ribéry y Govou fueron llamaos a declarar ante la Xusticia francesa. La mañana del 20 de xunetu, Benzema y Ribéry fueron llamaos a declarar so arrestu na Brigada de Llucha contra'l Proxenetismo de París sobre la so rellación col 'casu Zahia'.<ref>{{Cita web |url=http://www.as.com/futbol/articulo/benzema-ribery-compadecen-güei-xuez/dasftb/20100720dasdasftb_5/Tes |títulu=Benzema y Ribéry compadecen güei ante'l xuez d'instrucción |editor=as.com |fecha=20 de xunetu de 2010 |fechaaccesu=20 de xunetu de 2010}}</ref> En declarando mientres cerca de siete hores, el xuez d'instrucción lliberó a Benzema, Ribéry y al cuñáu del xugador del Bayern de Múnich, que tamién fuera llamáu a declarar. En payares de 2015 foi venceyáu a un casu d'estorsión en contra del futbolista francés [[Mathieu Valbuena]]. Benzema foi deteníu en Francia pola so supuesta participación nun chantaxe contra'l so compañeru de la seleición, a quien-y pidió que pagara una suma de dineru en cuenta de nun faer públicu un video sexual onde esti -Valbuena- apaez.<ref>{{Cita web |títulu=Benzema pasa la nueche en comisaría pol casu de chantaxe sexual |url=http://deportes.elpais.com/deportes/2015/11/04/actualidad/1446627959_349338.html |obra=El País |fecha=5 de payares de 2015 |fechaaccesu=27 de payares de 2015}}</ref> El [[4 d'avientu]] tesciende que va ser vetáu pola [[Federación Francesa de Fútbol]] de la {{sel|Francia|seleición nacional}}, hasta que s'esclarie la so situación llegal sobre esti escándalu.<ref>https://www.elmundo.es/deportes/2015/12/04/56615y2ce2704eeb2c8b458d.html</ref> El llargu procesu dictaminó en 2017 el resolución favorable d'un recursu interpuestu pol xugador en contra del pleitu,<ref>{{Cita web |url=https://www.marca.com/futbol/real-madrid/2017/07/11/5964ced8ca474163738b45d5.html |editor=Diariu ''Marca'' |fechaaccesu=12 de xunetu de 2017 |títulu=Benzema gana'l recursu pol casu del chantaxe sexual a Valbuena}}</ref> teniendo de siguir el procesu nel tribunal inicial. == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{twitter}} {{enllaces futbolista}} * Ficha oficial de [http://www.realmadrid.com/futbol/plantiya/karim-benzema Karim Benzema] en [[Real Madrid CF|Realmadrid.com]] * Ficha oficial de [http://www.lfp.es/jugador/lliga-bbva/benzema Karim Benzema] na [[LFP]] * Ficha oficial de [http://www.fff.fr/fornas-de-france/tous-les-joueurs/fiche-joueur/137-karim-benzema Karim Benzema] na [[Federación Francesa de Fútbol|FFF]] {{NF|1987||Benzema, Karim}} [[Categoría:Futbolistes na Eurocopa 2012]] [[Categoría:Futbolistes na Eurocopa 2008]] [[Categoría:Futbolistes internacionales de Francia]] [[Categoría:Futbolistes de Francia]] [[Categoría:Persones de Lyon]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] 1z8ar19sqnkdt43kihzxjk6fs6mjgiu 0 141136 3699452 3698651 2022-07-25T08:04:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{correxir|t=20210121081024}} Esta páxina ye una rellación de '''[[lema|lemes]] nacionales''' d'[[Estáu|Estaos]] independientes, y, cuando ye aplicable, los estaos componer. Dalgunos de los lemas llistaos pueden nun ser los llegales na actualidá. Tamién se rellacionen los lemas de dalgunos [[Estaos sumíos|estaos estinguíos]] y dalgunos [[País ensin reconocer|estaos ensin reconocencia internacional]]. {{Índiz}} === A === * {{bandera|Abḥasia}} '''[[Abḥasia]]''': ''Aiaaira'' ([[Idioma abjasio|abjasio]], "Victoria")<ref>De fechu ye'l títulu del [[Aiaaira|himnu nacional de Abḥasia]]</ref> *{{bandera|Afganistán}} '''[[Afganistán]]''': ''[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الله]]'' (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai más dios que [[Alá]] y [[Mahoma]] ye'l so profeta")<ref name="Ruthven2004">{{cita llibru |autor=Malise Ruthven|títulu=Historical Atlas of Isllam|url=https://books.google.com/books?id=wT1xGHPyMA8C&pg=PA14|fecha=xineru de 2004|editorial=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-01385-8|páxina=14}}</ref><ref name="Martín">{{cita llibru |autor=Richard C. Martín|títulu=Encyclopedia of Isllam & the Muslim World|url=https://books.google.com/books?id=xL9YAwAAQBAJ&pg=PA723|editorial=Granite Hill Publishers|isbn=978-0-02-865603-8|páxina=723}}</ref> * {{bandera|Albania}} '''[[Albania]]''': ''Feja y Shqiptarit është Shqiptaria'' ([[Idioma albanés|albanés]], "La fe de los albaneses ye la albanidad.")<ref>Versu d'un poema de [[Naim Frashëri]], poeta nacional d'Albania.</ref> o ''Ti, Shqipëri, më jep nderë, më jep emrin Shqiptar'' ([[Idioma albanés|albanés]], "Tu,Albania, dame honra, dame'l nome albanés.")<ref>{{cita llibru |apellíu=Cornis-Pope|nome=Marcel|títulu=History of the literary cultures of East-Central Europe: junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries|editorial=John Benjamins Publishing Company|añu=2004|serie=History of the Literary Cultures of East-central Europe|volume=2|páxines=291|isbn=90-272-3453-1|url=https://books.google.com/books?id=5pAwqsSyTlsC&pg=PA291}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1934-1939).svg}} ([[Reinu d'Albania]]): ''Atdheu mbi te gjitha'' ([[Idioma albanés|albanés]], "La Patria percima de too")<ref>[http://www.zemrashqiptare.net/news/id_15032/Gani-Qarri:-Atdheu-mbi-t%C3%AB-gjitha.html Zemrashqiptare]. N'albanés. Consultáu 19/08/2016</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1939-1943).svg}} ([[Albania Italiana]]): ''FERT'' (Ver Lema del [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]) * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1943-1944).svg}} ([[Estáu Independiente d'Albania]]): ''Shqipëria Shqiptarëve, Vdekje Tradhëtarëvet'' ([[Idioma albanés|albanés]], "Albania pa los albaneses, muerte a los traidores")<ref>Pearson, OwenAlbania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940–1945. Páxina 272. I.B.Tauris, 2006 ISBN 9781845111045 </ref> * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1946-1992).svg}} ([[República Socialista Popular d'Albania]]): ''Proletarë të të gjitha vendeve, bashkohuni!'' ([[Idioma albanés|albanés]], "[[¡Proletarios de tolos países, xuníos!]]") * {{bandera|Alemaña}} '''[[Alemaña]]''': ''Einigkeit und Recht und Freiheit'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Unidá y xusticia y llibertá")<ref>Como s'amuesa por casu nes monedes de 2 €: {{cita web |url=http://www.euro.ecb.int/es/section/euru0/specific.DE.html|títulu=BCE: Monedes d'euru, cares nacionales - Alemaña |fechaaccesu=21 de setiembre de 2006 |urlarchivu=http://web.archive.org/20010417043510/www.euro.ecb.int/es/section/euru0/specific.DE.html |fechaarchivu=17 d'abril de 2001}}</ref> * {{bandera imaxe|Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1400-1806).svg}} ([[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]]): ''[[:en:Fiat_iustitia,_et_pereat_mundus|Fiat justitia et pereat mundus]]'' ([[llatín]], "Fáigase la xusticia anque pereza'l mundu")<ref>{{cita publicación |títulu=Fernandu I d'Habsburgu: l'emperador alemán que nació en Alcalá de Henares|url=https://www.abc.es/madrid/20141128/abci-fernando-habsburgo-emperador-aleman-201411211850.html |fechaaccesu=15 de marzu de 2018|periódicu=abc|idioma=es-ES}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag_of_Prussia_(1892-1918).svg}} ([[Reinu de Prusia]]): ''Suum cuique'' ([[llatín]], "A Cada Unu lo suyo")<ref>Lema de la máxima condecoración prusiana. Dacuando consideráu'l del estáu: Davies, Norman. God's Playground A History of Poland: Volume II: 1795 to the Present. Páxina 101. OUP Oxford, 2005ISBN 9780199253401</ref> * {{bandera imaxe|Flag_of_the_German_Empire.svg}} ([[Imperiu alemán]]): ''[[Gott mit uns]]'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Dios con nós")<ref>{{cita llibru |apellíu=Haldon |nome=John; |títulu=Warfare, State and Society in the Byzantine World |páxina=24 |editorial=Taylor & Francis, Inc. |fecha=1999 |isbn=978-1-85728-495-9}}</ref><ref>{{cita llibru |url=https://books.google.com/books?id=n4Eo9JpM3LsC&pg=PA42 |apellíu=Davies |nome=Alan T. |títulu=Infected Christianity: A Study of Modern Racism |páxina=42 |editorial=McGill-Queens University Press |fecha=1988 |isbn=978-0-7735-0651-0}}</ref> * {{bandera|Alemaña Nazi}} ([[Alemaña Nazi]]): ''Ein Volk, ein Reich, ein [[Führer]]'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Un pueblu, un imperiu, un líder")<ref>{{cita llibru |autor=Joseph W. Bendersky|títulu=A Concise History of Nazi Germany: 1919-1945|url=https://books.google.com/books?id=ATCXucbTYX0C&pg=PA105|añu=2007|editorial=Rowman & Littlefield|páxines=105–6}}</ref> * {{bandera|Alemaña Oriental}} ([[Alemaña oriental]]): ''Proletarier aller Länder, vereinigt Euch!'' ([[Idioma alemán|alemán]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]") * {{bandera|Andorra}} '''[[Andorra]]''': ''Virtus unita fortior'' ([[llatín]], "La virtú xunida ye más fuerte")<ref>{{cita web |url=http://andorramania.com/constit_esp.htm |títulu=Constitución del Principáu d'Andorra |fechaaccesu=7 de febreru de 2010}}</ref> * {{bandera|Antigua y Barbuda}} '''[[Antigua y Barbuda]]''': ''Each endeavouring, all achieving'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Caúnu esforciándose, toos llográndolo")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/antigua_barbuda.jsp?menu=community||títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Antigua and Barbada |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Arabia Saudita}} '''[[Arabia Saudita]]''': ''[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الله]]'' (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai más dios que [[Alá]] y [[Mahoma]] el so profeta")<ref name="Ruthven2004">{{cita llibru |autor=Malise Ruthven|títulu=Historical Atlas of Isllam|url=https://books.google.com/books?id=wT1xGHPyMA8C&pg=PA14|fecha=xineru de 2004|editorial=Harvard University Press|isbn=978-0-674-01385-8|páxina=14}}</ref><ref name="Martín">{{cita llibru |autor=Richard C. Martín|títulu=Encyclopedia of Isllam & the Muslim World|url=https://books.google.com/books?id=xL9YAwAAQBAJ&pg=PA723|editorial=Granite Hill Publishers|isbn=978-0-02-865603-8|páxina=723}}</ref><ref>Apaez escritu na [[bandera d'Arabia Saudita]].</ref> * {{bandera|Arxelia}}'''[[Arxelia]]''': ''بالشعب و للشعب'' (''bialshshaeb w lilshshaeb'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Pal pueblu y pol pueblu")<ref>[http://mjp.univ-perp.fr/constit/dz2008v.htm#13 Constitution du 28 novembre 1996. Chapitre III. De l'État. Article 11.]</ref> * {{bandera|Arxentina}}'''[[Arxentina]]''': ''[[N'unión y llibertá]]''<ref>Esti lema apaeció nes primeres monedes de les [[Provincies Xuníes del Río de la Plata|Provincies Xuníes]] adoptáu pola [[Asamblea del añu XIII]]. Dexó d'usase dende los años trenta del sieglu XIX y foi acuñáu nes monedes dende los años 90 del sieglu XX. Nenguna llei o costume sancionar</ref> ** {{bandera|Provincia de Corrientes}} [[Provincia de Corrientes|Corrientes]]: ''Patria, Llibertá, Constitución''<ref>{{cita web |url = http://www.corrientes.com.ar/simbolos.htm |títulu=Bandera y Escudu de Corrientes}}</ref> ** {{bandera|Provincia d'Entre Ríos}} [[Provincia d'Entre Ríos|Entre Ríos]]: ''Federación, Llibertá, Fuercia''<ref>[[Escudu_de_Ente_Ríos|Escudu de la Provincia d'Entre Ríos]]</ref> ** {{bandera|Salta}} [[Provincia de Salta|Salta]]: *** {{bandera|Provincia de Salta}} [[Ciudá de Salta]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de Salta''<ref>[[Escudu_de_la ciudá_de_Salta|Escudu de la Ciudá de Salta]]</ref> ** {{bandera|Provincia de Santa Fe}} [[Provincia de Santa Fe|Santa Fe]]: ''Provincia Invencible''.<ref>[http://www.senadosantafe.gov.ar/default-2.asp?t=bandera Historia de la Bandera. Senáu de Santa Fe.]</ref> ''Trubiecu de la Constitución''.<ref>[http://www.santafeciudad.gov.ar/ciudá/historia.html Gobiernu de la Ciudá de Santa Fe. Hestoria.]</ref> ** {{bandera|Provincia de San Xuan}} [[Provincia de San Xuan|San Xuan]]: ''N'Unión y Llibertá''<ref>[http://www.centrosanfrancisco.org.ar/noticias/UNION.pdf Estudiu. N'UNIÓN Y LLIBERTÁ Por Luciano Pezzano]</ref> * {{bandera|Armenia}} '''[[Armenia]]''': ''Մեկ Ազգ , Մեկ Մշակույթ'' ([[Idioma armeniu|armeniu]], "Una nación, una cultura")<ref>{{cita web |url=http://www.gov.am/enversion/premier_2/primer_home.htm?mat=777 |fechaaccesu=3 d'agostu de 2006|títulu=Prime Minister Andranik Margaryan's Welcome Message on the Occasion of the 70-anniversary of the Establishment of the Union of Armenia's Writers}}</ref> * {{bandera|Australia}} '''[[Australia]]''': nengún. Nel pasáu ''Advance Australia'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Alantre Australia") yera escritu embaxo d'escudos non oficiales producíos antes de la federación del país.<ref>[http://www.dfat.gov.au/facts/coat_of_arms.html]</ref> ** {{bandera|Australia Meridional}} [[Australia Meridional]]: ''United for the common wealth'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Xuníos pola riqueza común")<ref>Lema non oficial. [https://www.goway.com/trips/dest/australia-and-south-pacific/cntry/australia/st/south-australia/?page=2 GoWay. South Australia Holidays]. Consultáu 19/08/2016</ref> *** {{bandera imaxe|Escudu de Adelaida.png}} [[Adelaide (Australia)|Adelaide]]: ''Ut Prosit Omnibus Conjuncti'' ([[llatín]], "Xuníos pol bien común") ** {{bandera|Australia Occidental}} [[Australia Occidental]]: ''Cygnis Insignis'' ([[llatín]], "Distinguida polos sos cisnes") ** {{bandera|Islla Norfolk}} [[Islla Norfolk]]: ''In as much'' ([[Idioma inglés|inglés]], "En tanto") ** {{bandera|Islles Cocos}} [[Islles Cocos]]: ''Maju Pulu Kita'' ([[Idioma malayu|malayu]], "Alantre la nuesa isla"){{ensin referencies}} ** {{bandera|Nueva Gales del Sur}} [[Nueva Gales del Sur]]: ''Orta recens quam pura nites'' ([[llatín]], "Acabante surdir, cuántu rellumes")<ref>[http://www.about-australia.com/facts/new-south-wales/new-south-wales-state-flag-emblems/ New South Wales Facts<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> ** {{bandera|Queensland}} [[Queensland]]: ''Audax at fidelis'' ([[llatín]], "Valientes pero fieles")<ref>[http://www.premiers.qld.gov.au/Government/emblems/coatofarms/ Department of the Premier and /Cabinet - coatofarms<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Brisbane.svg}} [[Brisbane]]: ''Meliora sequimur'' ([[llatín]], "Diriximos al meyor") ** {{bandera|Tasmania}} [[Tasmania]]: ''Ubertas et fidelitas'' ([[llatín]], "Fertilidá y fidelidá")<ref>[http://www.parliament.tas.gov.au/tpl/InfoSheets/StateEmblems.htm Tasmanian State Emblems<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> *** [[Ficheru:Hobart COA.gif|20x20px]] [[Hobart]]: ''Sic Fortis Hobartia Crevit'' ([[llatín]], "Asina en fuercia, Hobart creció") ** {{bandera|Territorio de la Capital Australiana}} [[Territoriu de la Capital Australiana]]: ''For the Queen, the law and the people'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Pola Reina, la llei y la xente")<ref>[http://www.parliament.curriculum.edu.au/act.php3#symbol Parliament@work - Australian Capital Territory<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> ** {{bandera|Territorio del Norte}} [[Territoriu del Norte]]: nengún *** {{bandera|Territorio del Norte}} [[Darwin (Australia)|Darwin]]: ''Progrediamur'' ([[Llatín]], "Sigamos alantre''")'' ** {{bandera|Victoria}} [[Victoria (Australia)|Victoria]]: ''Peace and Prosperity'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Paz y prosperidá")<ref>{{cita web |url=http://web.archive.org/web/http://www.dpc.vic.gov.au/CA256D8000265Y1A/page/Listing-Symbols+and+Flags-Ensigns+of+Public+Authority!OpenDocument&1=90-Protocol~&2=10-Symbols%20and%20Flags~&3=~ |fechaaccesu=3 d'agostu de 2006|títulu=Department of Premier and Cabinet: Ensigns of Public Authority}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Melbourne.PNG}} [[Melbourne]]:''Vires acquirit eundo'' ([[llatín]], "Llogramos fuercia mientres espolletamos") * {{bandera|Austria}} '''[[Austria]]''': nengún. Nel pasáu l'emperador [[Federico III d'Habsburgu|Federico III]] emplegó'l acrónimu ''[[A.E.I.O.U.]]'', como la so divisa personal. El soberanu nunca develó el sentíu de la sigla, pero la interpretación más estendida ye que significa ''Austriae est imperare orbi universu'' ([[llatín]], "El destín d'Austria ye gobernar el mundu", lliteralmente "A Austria pertenez gobernar a tol universu"), y tamién, ''Alles Erdreich ist Oesterreich unterthan'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Tola tierra ta suxeta a Austria") * {{bandera|Imperiu Austrohúngaru}} ([[Imperiu Austrohúngaru]]): ''Indivisibiliter ac Inseparabiliter'' ([[Llingua llatina|llatín]], "Indivisible ya indixebrable")<ref>Na parte de les murries, figura con eminencia la divisa –indivisibiliter ac inseparabiliter- d'Austria-Hungría.[http://www.elconfidencialdigital.com/opinion/tribuna_llibre/himno-banderes-mundial_0_1412258768.html]</ref> * {{bandera|Azerbaixán}} '''[[Azerbaixán]]''': ''Odlar Yurdu'' ([[Idioma azerbaixanu|azerbaixanu]], "La Tierra del Fueu Eterno") Lema non oficial usáu con propósitos turísticos.<ref>{{cita web |títulu=Azərbaycana niyə Odlar Yurdu deyilir?|url=http://musavat.com/mobile/maraql%C4%B1/Az%C9%99rbaycana-niy%C9%99-Odlar-Yurdu-deyilir_194642.html?welcome=1|sitiuweb=musavat.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2016|idioma=azerbaixanu}}</ref> * {{bandera|Azerbaixán}} ([[República Democrática d'Azerbaixán]]): ''Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz!'' ([[Idioma azerbaixanu|azerbaixanu]], "¡La bandera qu'una vegada foi izada nunca va cayer!")<ref>http://www.mammadaminrasulzade.com/#home. Consultáu: 19/08/2016</ref> === B === * {{bandera|Bahamas}} '''[[Bahames]]''': ''Forward, Upward, Onward Together'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Escontra alantre, escontra riba y d'equí p'arriba xuntos")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/bahamas.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - The Bahamas |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Barbados}} '''[[Barbados]]''': ''Pride and Industry'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Arguyu ya industria"){{ensin referencies}} * {{bandera|Bélxica}} '''[[Bélxica]]''': ''L'union fait la force'', ''Eendracht maakt macht'' y ''Einigkeit gibt Stärke'' ([[Idioma francés|francés]], [[Idioma neerlandés|holandés]] y [[Idioma alemán|alemán]], "[[La unión fai la fuercia]]")<ref>[http://www.diplomatie.be/en/belgium/belgiumdetail.asp?TEXTID=1574 Belgium - Landmarks and reference points<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * {{bandera imaxe|Flag of the Brabantine Revolution.svg}} ([[Estaos Xuníos de Bélxica]]): ''Domini est Regnum/Libertas'' ([[llatín]], "El Reinu ye del Señor/Llibertái") * {{bandera|Belize}} '''[[Belice]]''': ''Sub umbra floreo'' ([[llatín]], "So la solombra florio")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/belize.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Belize |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Benín}} '''[[Benín]]''':''Fraternité, Justice, Travail'' ([[Llingua francesa|francés]], "Fraternidá, Xusticia, Trabayu")<ref>{{cita web |url=http://www.bj.refer.org/benin_ct/cop/assemble/constitution/constitution1.html|títulu=La Constitution de la République du Bénin |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Birmania}} '''[[Birmania]]''': ''ပျော်ရွှင်မှုအတွက်လိုက်ဖက်စွာစည်းကမ်းအသက်တာ၌တည်ရှိသည် ''(''pyawshwinmhu aatwat litehpaat hcwar hcaeekam aasaat tar taishisai'') ([[Idioma birmanu|birmanu]], "La felicidá atopar nuna vida armoniosamente disciplinada")<ref>{{cita web |url=http://micropolismagazine.blogspot.com/2016/02/birmania-el-pais-de-les solombres.html|títulu=Birmania, el país de les solombres {{!}} MICROPOLIS |fechaaccesu=12 de marzu de 2016}}</ref> *{{bandera imaxe|Flag of Burma (1948-1974).svg}} ([[Birmania|Unión de Myanmar]]): ''သမဂ္ဂါနံ တပေါ သုခေါ'' (''samagganam tapo sukho'') ([[Idioma birmanu|birmanu]], "felicidá al traviés de l'harmonía" o "bienestar al traviés de la unidá") * {{bandera|Bolivia}} '''[[Bolivia]]''': ''[[La unión ye la fuercia]]''<ref>As shown on the coins; see for example {{cita web |url=http://www.bcb.gov.bo/sitio/monedes/llixera/monedes/m10c.html|títulu=Bancu Central de Bolivia : Moneda de 10 Centavos |fechaaccesu=4 d'agostu de 2006}}</ref> ** * {{bandera|Bosnia y Herzegovina}} '''[[Bosnia y Herzegovina]]''': ''El mio idemo o budućnost, Zajedno!'', ''Mи идемо у будућност, Заjедно!'' ([[Idioma bosniu|bosniu]] / [[Idioma croata|croata]] y [[Idioma serbiu|serbiu]] "''Vamos escontra'l futuru, ¡xuntos!"'') * {{bandera|Botsuana}} '''[[Botsuana]]''': ''Apolace'' ([[Setswana]], "Agua") * {{bandera|Brasil}} '''[[Brasil]]''': ''[[Ordem y progresso]]'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Orde y progresu")<ref>http://www.brasilemb.org/profile_brazil/brasil_ejournal_maxwell.shtml</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Empire of Brazil (1822-1870).svg}} ([[Imperiu de Brasil]]): ''Independência ou Morte!'' ([[Idioma portugués|portugués]], "¡Independencia o Muerte!") * {{bandera imaxe|Flag of República Xuliana (1839).svg}} ([[República Xuliana]]): ''Liberdade, Igualdade, Humanidade'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Llibertá, Igualdá, Humanidá") ** [[Ficheru:Bandeira de Alagoas.svg|20px]] [[Alagoas]]: ''Paz y prosperidade'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Paz y prosperidá") ** [[Ficheru:Bandeira da Bahia.svg|20px]] [[Bahia (Brasil)|Bahia]]: ''Per trabayosa surgo'' ([[llatín]], "Pola dificultá, ganó") *** {{bandera imaxe|Bandeira de Salvador.svg}} [[Salvador de Bahia|Salvador]]: ''Sic illa ad arcam reversa est'' ([[llatín]], "Y, poro, el palombu tornó a l'arca") ** [[Ficheru:Bandeira do Ceará.svg|20px]] [[Ceará]]: ''Terra da lluz'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Tierra de la lluz") *** {{bandera imaxe|Bandeira de Fortaleza.svg}} [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]]: ''Fortitudine'' ([[llatín]], "Fortaleza") **{{bandera imaxe|Bandeira do Distrito Federal (Brasil).svg}} [[Distritu Federal (Brasil)|Distritu Federal]]: ***{{bandera imaxe|Bandeira do Distrito Federal (Brasil).svg}} [[Brasilia]]: ''Ventvris ventis'' ([[llatín]], "Vienen los Vientos") ** [[Ficheru:Bandeira do Espírito Santo.svg|20px]] [[Espírito Santo]]: ''Trabalha y confia'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Trabaya y confía") ** [[Ficheru:Bandeira de Minas Gerais.svg|20px]] [[Minas Gerais]]: ''[[Libertas quæ sera tamen]]'' ([[llatín]], "Llibertá, anque venga tarde")<ref>{{cita web |url=http://www.turminas.mg.gov.br/intminas.html|títulu=Minas Gerais - Intminas |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}(en portugués)</ref> ** [[Ficheru:Bandeira do Paraná.svg|20px]] [[Estáu de Paraná|Paraná]]: ''Qu'o povo aspire ya idolatre-o'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Que'l pueblu aspire ya idolatrar") ** [[Ficheru:Bandeira do Piauí.svg|20px]] [[Piauí]]: ''Impavidum Ferient Ruinae'' ([[llatín]], "Les dificultaes nun m'asusten") ** [[Ficheru:Bandeira do estado do Rio de Janeiro.svg|20px]] [[Estáu de Rio de Janeiro]]: ''Recte Rem Publicam Gerere'' ([[llatín]], "Remanar con derechura los Asuntos Públicos") *** [[Ficheru:Bandeira da cidade do Rio de Janeiro.svg|20px]] [[Rio de Janeiro]]: ''Cidade Maravilhosa'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Ciudá maraviyosa") ** [[Ficheru:Bandeira do Rio Grande do Sul.svg|20px]] [[Rio Grande do Sul]]: ''Liberdade, Igualdade, Humanidade'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Llibertá, Igualdá, Humanidá") *** [[Ficheru:Bandeira de Porto Alegre.svg|20px]] [[Porto Alegre]]: ''Lleal y valerosa cidade de Porto Alegre'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Lleal y pervalible ciudá de Porto Alegre") ** [[Ficheru:Bandeira do estado de São Paulo.svg|20px]] [[Estáu de São Paulo|São Paulo]]: ''Pro Brasilia fiant eximia'' ([[llatín]], "Per Brasil, lo eximio")<ref>{{cita web |url=http://www.galeriadosgovernadores.sp.gov.br/05brasao/brasao.htm |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|títulu=Galeria dos Governadores - Goveno do Estato de São Paulo}}(en portugués)</ref> *** [[Ficheru:Bandeira da cidade de São Paulo.svg|20px]] [[São Paulo (ciudá)|São Paulo]]: ''Non ducor duco'' ([[llatín]], "Nun soi empobináu, dirixo")<ref>{{cita web |url=http://ww1.prefeitura.sp.gov.br/portal/a_cidade/historia/index.php?p=757 |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|títulu=Prefeitura de Cidade de São Paulo - Símbolos da Cidade}}(en portugués)</ref> ** [[Ficheru:Bandeira do Tocantins.svg|20px]] [[Tocantins]]: ''Co yvy ore retama'' ([[Llingües tupí|Tupí]], "Esta tierra ye nuesa") * {{bandera|Brunéi}} '''[[Brunéi]]''': ''Always in service with God's guidance'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Siempres en serviciu cola guía de Dios")<ref>{{cita web |url=http://www.brunei.gov.bn/about_brunei/flag.htm|títulu=The Government of Brunei Darussalam - National Flag and Crest |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Bulgaria}} '''[[Bulgaria]]''': ''Съединението прави силата'' (''Sŭedinenieto pravi silata'') ([[Idioma búlgaru|búlgaru]], "[[La unión fai la fuercia]]")<ref>{{cita web |url=http://www.government.bg/cgi-bin/y-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0159&n=000006&g=|títulu=About Bulgaria: National Symbols - Flag, coat of arms, anthem |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Burkina Fasu}} '''[[Burkina Fasu]]''': ''Unité, Progrès, Justice'' ([[Llingua francesa|francés]], "Unidá, Progresu, Xusticia")<ref>{{cita web |url=http://www.presidence.bf/armoiries.php?sid=20|títulu=Présidence du Burkina Fasu - les armoiries |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}(en francés)</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Upper Volta.svg}} ([[Alto Volta]]): ''Unité – Travail – Justice ([[Llingua francesa|francés]], "Unidá, Trabayu, Xusticia")'' * {{bandera|Burundi}} '''[[Burundi]]''': ''Unité, Travail, Progrès'' ([[Llingua francesa|francés]], "Unidá, Trabayu, Progresu")<ref>Article 7 of {{cita web |url=http://www.idlo.int/texts/leg5567.pdf|títulu=Constitution de la République du Burundi (en francés)|formatu=PDF |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006 |urlarchivu=http://web.archive.org/20050309113921/www.idlo.int/texts/leg5567.pdf |fechaarchivu=9 de marzu de 2005}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Burundi (1962–1966).svg}} ([[Reinu de Burundi]]): ''Imana, Umwan, Uburundi'' o ''Dieu, Le Roi et le Burundi (''[[Idioma kirundi|kirundi]] y [[Llingua francesa|francés]], ''"''Dios, el rei y Burund''i")'' === C === * {{bandera|Cabu Verde}} '''[[Cabu Verde]]''': ''Unidade, Trabalho, Progresso"'' ([[Idioma portugués|Portugués]], "Unidá, trabayu, progresu") * {{bandera|Camboya}} '''[[Camboya]]''': ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ (''cheate sasanea preahmhaksaat'') ([[Idioma camboyanu|jemer]], "Nación, relixón, rei")<ref>{{cita web |url=http://www.constitution.org/cons/cambodia.htm |títulu=Constitución de Camboya |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of the Khmer Republic.svg}} ([[República Jemer]]): សេរីភាពសមភាពភាតរភាពវឌ្ឍនភាពនិងសុភមង្គល (seripheap sampheap pheatarpheap vodthonpheap ning sophomongkol) ([[Idioma camboyanu|jemer]], "Llibertá, igualdá, fraternidá, progresu y felicidá") * {{bandera|Camerún}} '''[[Camerún]]''': ''Paix -- Travail -- Patrie'' ([[Llingua francesa|francés]], "Paz, Trabayu, Patria")<ref>{{cita web |url=http://www.elaw.org/resources/text.asp?ID=1730 |títulu=Constitución de Camerún (en francés) |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Canadá}} '''[[Canadá]]''': ''A mari usque ad mare'' ([[llatín]], "De mar a mar")<ref>{{cita web |url=http://canadaonline.about.com/gi/dynamic/offsite.htm?zi=1/XJ&sdn=canadaonline&zu=http%3A%2F%2Fwww.canadianencyclopedia.ca%2Findex.cfm%3FPgNm%3DTCE%26ArticleId%3DA0000001|títulu=The Canada Encyclopedia: A Mari usque ad Mare |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> ** {{bandera|Alberta}} [[Alberta]]: ''Fortis et liber'' ([[llatín]], "Fuerte y llibre")<ref>{{cita web |url=http://www.assembly.ab.ca/lao/library/lt-gov/arms.htm|títulu=Legislative Assembly of Alberta: Armorial Bearings |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Calgary, Alberta.svg}} [[Calgary]]: ''Onward'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Escontra alantre") *** [[Edmonton]]: ''Industry, Integrity, Progress'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Industria, Integridá, Progresu") ** {{bandera|Columbia Británica}} [[Columbia Británica]]: ''Splendor sine occasu'' ([[llatín]], "Rellumanza ensin ocaso")<ref>{{cita web |url=http://www.protocol.gov.bc.ca/protocol/prgs/symbols/symbols.htm|títulu=government of British Columbia: British Columbia's Coat of Arms |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Vancouver (Canada).svg}} [[Vancouver]]: ''By Sea, Land and Air We prosper'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Per mar, tierra y aire espolletamos") *** [[Victoria (Columbia Británica)|Victoria]]: ''Semper Liber'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Siempres llibres") ** {{bandera|Islla del Príncipe Eduardo}} [[Islla del Príncipe Eduardo]]: ''Parva sub ingenti'' ([[llatín]], "La pequeña so la proteición de la grande")<ref>{{cita web |url=http://www.gov.pe.ca/infopei/index.php3?number=68825&lang=Y|títulu=InfoPEI: Great Seal |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Charlottetown.svg}} [[Charlottetown]]: ''Cunabula Fœderis'' ([[llatín]], "Trubiecu de la Confederación") ** {{bandera|Manitoba}} [[Manitoba]]: ''Gloriosus et liber'' ([[llatín]], "Gloriosu y llibre")<ref>{{cita web |url=http://web2.gov.mb.ca/laws/statutes/ccsm/c150y.php|títulu=The Coat of Arms, Emblems and the Manitoba Tartan Act |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Winnipeg.svg}} [[Winnipeg]]: ''Cum Unum Virtute Multorum'' ([[llatín]], "Unu cola fuercia de munchos") ** {{bandera|Nueva Escocia}} [[Nueva Escocia]]: ''Munit haec et alteria vincit'' ([[llatín]], "Una defende y otra vence")<ref>{{cita web |url=http://www.gov.ns.ca/playground/coat.asp|títulu=Governement of Nova Scotia - Coat of Arms |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[Halifax]]: Y Mari Merces ([[llatín]], "Del mar, riqueces") ** {{bandera|Nueva Brunswick}} [[Nueva Brunswick]]: ''Spem reduxit'' ([[llatín]], "La esperanza restauróse")<ref>{{cita web |url=http://www.gnb.ca/cnb/nb/Symbols-y.asp|títulu=Government of New Brunswick: About new Brunswick - Symbols |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[Fredericton]]: ''Fredericopolis, silvae filia nobilis'' ([[llatín]], "Fredericton, noble fía del monte") ***[[Saint John (Nueva Brunswick)|Saint John]]: ''O Fortunati Quorum Jam Moenia Surgunt'' ([[llatín]], "Oh dichosos los murios qu'agora se llevanten") ** {{bandera|Nunavut}} [[Nunavut]]: ''Nunavut sanginivut'' ([[inuktitut]], "Nunavut nuesa fuercia" o "La nuesa tierra, la nuesa fuercia")<ref>{{cita web |url=http://www.gov.nu.ca/Nunavut/English/about/symbols.shtml|títulu=Government of Nunavut - Symbols of Nunavut |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> ** {{bandera|Ontario}} [[Ontario]]: ''Ut incepit fidelis sic permanet'' ([[llatín]], "Lleal empezó y lleal permanez")<ref>{{cita web |url=http://web.archive.org/web/http://www.gov.on.ca/ont/portal/!ut/p/.cmd/cs/.ce/7_0_A/.s/7_0_252/_s.7_0_A/7_0_252/_l/en?docid=EC001037|títulu=Emblems and Symbols - About Ontario (Government of Ontario, Canada) |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> ***{{bandera imaxe|Flag of Ottawa, Ontario.svg}} [[Ottawa]]: ''Advance Ottawa'' o ''Ottawa en avant'' ([[Llingua inglesa|inglés]] y [[Idioma francés|francés]], "Avanza Ottawa") ***{{bandera imaxe|Toronto Flag.svg}} [[Toronto]]: ''Diversity Our Strength'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "La Diversidá ye La nuesa Fuercia") ** {{bandera|Quebec}} [[Quebec]]: ''Je me souviens'' ([[Idioma francés|francés]], "Alcuérdome")<ref>{{cita web |url=http://www.drapeau.gouv.qc.ca/devise/devise.html|títulu=La devise du Québec |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}(en francés)</ref> ***{{bandera imaxe|Flag of Quebec City.svg}} [[Quebec (ciudá)|Ciudá de Quebec]]: ''Don de Dieu feray valoir'' ([[Idioma francés|francés]], "El ''Regalu de Dios'' voi faer valir") ** {{bandera|Saskatchewan}} [[Saskatchewan]]: ''Multis y gentibus vires'' ([[llatín]], "Ente munches xentes, la fuercia")<ref>{{cita web |url=http://www.gr.gov.sk.ca/protocol/Emblems/great_seal.htm|títulu=The Great Seals of Canada and Saskatchewan |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[Saskatoon]]: ''Commerce, Industry, Education'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Comerciu, Industria, Educación") *** {{bandera imaxe|Flag of Regina.svg}} [[Regina (Saskatchewan)|Regina]]: ''Floreat Regina'' ([[llatín]], "Qué espollete la Reina") ** {{bandera|Terranova y Llabrador}} [[Terranova y Llabrador]]: ''Quaerite primum regnum Dei'' ([[llatín]], "Buscái primero'l reinu de Dios")<ref>Schedule A of {{cita web |url=http://www.hoa.gov.nl.ca/hoa/statutes/c20.htm|títulu=Coat of Arms Act |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[San Xuan de Terranova]]: ''Avancez'' ([[Idioma francés|francés]], "Alantre") ** {{bandera|Yukón}} [[Yukón]]: nengún *** [[Whitehorse]]: ''Our People, Our Strength'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "El nuesu pueblu, la nuesa fuercia") * {{bandera|Qatar}} '''[[Qatar]]'': '''''''انه هو اللعن من الله الذي أقام السماء ('''''innah hu alllaen mmin alllah alladhi 'aqam alssama)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "Xurando por Dios, qu'alzó'l cielu") * {{bandera|Chad}} '''[[Chad]]''': ''Unité, Travail, Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, trabayu, progresu")<ref>{{cita web |url=http://www.cefod.org/Fichiers%20web/Constitution%20Tchadienne.html|títulu=Constitution de la République du Tchad 1996 |fechaaccesu=8 d'agostu de 2006}}(en francés)</ref> * {{bandera|Chile}} '''[[Chile]]''': ''[[Pola Razón o la Fuercia|Pola razón o la fuercia]]''<ref name="Chile" /> * {{bandera imaxe|Flag of Chile (1812-1814).svg}} ([[Patria Vieya (Chile)|Reinu de Chile]]): ''Post Tenebras Lux; Aut Consilio aut Ense'' ([[llatín]], "Dempués de les tiniebles, la lluz; pol conseyu o pola espada.")<ref name="Chile">{{cita web |url=http://www.gobiernodechile.cl/documentacion/escudu.asp#1 |títulu=Primer Escudu Nacional |fechaaccesu=21 de payares de 2007 |autor=[[Gobiernu de Chile]]}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Chile (1817-1818).svg}} ([[Patria Nueva|República de Chile]]): ''Llibertá'' ** {{bandera|Antofagasta}} [[Rexón d'Antofagasta|Antofagasta]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Calama.png}} [[Calama]]: ''Tierra de sol y cobre'' ***{{bandera imaxe|Escudu de María Elena.svg}} [[María Elena (Chile)|María Elena]]: ''Capital del Patrimoniu Salitrero'' ***{{bandera imaxe|Bandera Mejillón.png}} [[Mejillones]]: ''Pernomada Municipalidá de Mejillones'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Ollagüe.svg}} [[Ollagüe]]: ''Progreso-Soberanía'' ***{{bandera imaxe|Escudu de San Pedro d'Atacama.svg}} [[San Pedro d'Atacama]]: ''Capital Arqueolóxica de Chile'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Sierra Gorda.svg}} [[Sierra Gorda (Chile)|Sierra Gorda]]: ''La comuña del desiertu'' ** {{bandera|Arica y Parinacota}} [[Rexón de Arica y Parinacota|Arica y Parinacota]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Arica.svg}} [[Arica]]: ''Mayor ye la mio llealtá'' ** {{bandera|Atacama}} [[Rexón d'Atacama|Atacama]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudu de la comuña de Diego de Almagro.svg}} [[Diego de Almagro (Chile)|Diego de Almagro]]: ''Paz-Progreso'' ***{{bandera imaxe|Huasco Bandera.svg}} [[Huasco]]: ''El balcón del Pacíficu'' ** {{bandera imaxe|Flag of Biobío Region, Chile.svg}} [[Rexón del Bíu-Bíu|BioBío]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudu de Cañete (Chile).svg}} [[Cañete (Chile)|Cañete]]: ''Que quier vuesa mercé que faigamos sinón qu'engarremos y muramos'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Lebu.svg}} [[Lebu]]: ''La muerte menos tarrecida da más vida'' ** {{bandera imaxe|Flag of Coquimbo Region, Chile.svg}} [[Rexón de Coquimbo|Coquimbo]]: ''Elqui-Limarí-Choapa'' (Nomes de los sos trés provincies principales) ***{{bandera imaxe|Logo caneles.jpg}} [[Canela (Chile)|Canela]]: ''Comuña Natural'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Combarbalá.svg}} [[Combarbalá]]: ''Terra Solis et Laboris'' ([[llatín]], "Tierra de Sol y Trabayu") ** {{bandera imaxe|Flag of O'Higgins Region, Chile.svg}} [[Rexón del Llibertador Xeneral Bernardo O'Higgins|Llibertador Xeneral Bernardo O'Higgins]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudu de Nancagua.jpg}} [[Nancagua]]: ''Esfuerciu-Progreso'' ***{{bandera imaxe|Escudo Palmilla.jpg}} [[Palmilla (comuña)|Palmilla]]: ''Terra Amicvs'' ([[llatín]], "Tierra Amiga") ***{{bandera imaxe|Escudu de Rancagua.svg}} [[Rancagua]]: ''Rancagua renaz de les sos cenices porque'l so patriotismu les inmortalizó'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Santa Cruz, Chile.svg}} [[Santa Cruz (Chile)|Santa Cruz]]: ''Pernomada Municipalidá'' ** {{bandera imaxe|Flag of Los Lagos Region, Chile.svg}} [[Rexón de Los Lagos|Los Lagos]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera Ancud.PNG}} [[Ancud]]: ''Fuerte, Altiva y Lleal'' ***{{bandera imaxe|Coat of Arms of Castro (Chile).svg}} [[Castro (Chile)|Castro]]: ''La Mvi Noble i Mvi Lleal Ciudá de Castru'' ([[Español mediu]]) ***{{bandera imaxe|Escudu de Chaitén.svg}} [[Chaitén (comuña)|Chaitén]]: ''Pie, Pujanza y Valor'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Osorno (Chile).svg}} [[Osorno]]: ''Pro patria nec aspera terrent; Fide y amore'' ([[llatín]], "Pel país nin asperez nin mieu; Fe y Amor") ***{{bandera imaxe|Escudu de Puqueldón.svg}} [[Puqueldón]]: ''Pernomada Municipalidá de Puqueldón; Progresu y Llibertá'' ***{{bandera imaxe|Escudoqueilen.jpg}} [[Queilén]]: ''Otrora Puertu Allune güei ye promesa de futuru'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Quemchi.png}} [[Quemchi]]: ''Crez col esfuerciu de los sos fíos'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Quellón.png}} [[Quellón]]: ''Trabayu, Llealtá, Progresu'' ** {{bandera imaxe|Flag of Los Ríos, Chile.svg}} [[Rexón de Los Ríos|Los Ríos]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Corrolada, Chile.svg}} [[Corrolada (Chile)|Corrolada]]: ''Pernomada Municipalidá'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Máfil.png}} [[Máfil]]: ''Unidá-Trabayo-Progresu'' ** {{bandera|Magallanes}} [[XII Rexón de Magallanes y de l'Antártica Chilena|Magallanes y Antártica]]: ''Prima in terra chilensis'' ([[llatín]], "Primeros na tierra chilena") ***{{bandera imaxe|Flag of Cabo de Hornos, Chile.svg}} [[Cabo de Hornos (comuña)|Cabo de Hornos]]: ''Más allá del Fin del Mundu'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Punta Arenas.svg}} [[Punta Arenas (comuña)|Punta Arenas]]: ''Llabor Omnia Vincit'' ([[llatín]], "El Trabayu conquistar Tou") ** {{bandera|Maule}} [[Rexón del Maule|Maule]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudo Chanco.png}} [[Chanco]]: ''Pernomada Municipalidá'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Curicó.svg}} [[Curicó]]: ''Noble y lleal villa de San José de Bona Vista de Curicó'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Talca.svg}} [[Talca]]: ''Provehit Soli Leo'' ([[llatín]], "Pasó'l lleón más allá del sol") ** {{bandera|Rexón Metropolitana de Santiago}} [[Rexón Metropolitana de Santiago|Santiago]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudu de Llomba (Chile).svg}} [[Llomba (Chile)|Llomba]]: ''Salú Dios - Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santiago, Chile.svg}} [[Santiago de Chile]]: Nengún ****{{bandera imaxe|Bandera d'Independencia, Chile.svg}} [[Independencia (Chile)|Independencia]]: ''Llibertá, Progresu, Independencia'' ****{{bandera imaxe|Flag of Maipu, Chile.svg}} [[Maipú (Chile)|Maipú]]: ''Trubiecu de la Patria'' ** {{bandera|Tarapacá}} [[Rexón de Tarapacá|Tarapacá]]: ''Presente y Futuru de Chile'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Camiña.svg}} [[Camiña]]: ''Tierra d'Esfuerciu'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Huara.svg}} [[Huara]]: ''Pisagua - Honor Gloria - Huara'' ***{{bandera imaxe|Escudu de Pozu Almonte.svg}} [[Pozu Almonte]]: ''Pampa, Caliche, Esperanza'' **{{bandera imaxe|Flag of Valparaiso Region, Chile.svg}} [[Rexón de Valparaíso|Valparaíso]]: Nengún. ***{{bandera imaxe|Flag of Rapa Nui, Chile.svg}} [[Islla de Pascua (comuña)|Islla de Pascua]]: ''He hanga te Atu'a he pakea te ma'eha ote mori nei ite he nua ta'atoa'' (tradicional) ([[Idioma rapanui|Rapa Nui]], "Que Dios dexe que la claridá d'esta lluz vital estender a tolos pueblos") * {{bandera|República Popular China}} '''[[República Popular China|China]]''': ''起來! 不願做奴隸的人們!'' o ''起来! 不愿做奴隶的人们!'' (''Qǐlái! Bù yuàn zuò núlì de rénmen!'') ([[Chinu mandarín]], "¡Llevantáivos, aquellos que rehúsan ser esclavos!") o ''为人民服务'' (''wèi rénmín fúwù'') ([[Chinu mandarín]], "Sirvir al pueblu" o "Serviciu pal pueblu") * {{bandera imaxe|National Flag of Chinese Soviet Republic.svg}} ([[República Soviética de China]]): ''全世界無產階級和被壓迫的民族聯合起來'' (''Quán shìjiè wúchǎn jiējí hé bèi yāpò de mínzú liánhé qǐlái'') ([[Chinu mandarín]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Republic of China-Nanjing (Peace, Anti-Communism, National Construction).svg}} ([[Gobiernu nacionalista de Nankín]]): ''和平反共建國'' (''Hépíng fǎngòng jiànguó'') ([[Chinu mandarín]], "Paz, Anticomunismu, Construcción nacional") * {{bandera imaxe|Flag of Tibet.svg}} ([[Reinu del Tíbet]]): ''བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ'' (''bod gzhung dga' ldan pho brang phyogs les rnam rgyal'') ([[Idioma tibetanu|tibetanu]], "Gobiernu tibetanu, Palaciu de Gaden, victoriosu en toles direiciones") (actual lema d'estáu del [[Alministración Central Tibetana|Gobiernu Tibetanu nel Exiliu]]) * {{bandera imaxe|Bandeira do Lleal Senáu.svg}} ([[Macáu]] [[Imperiu portugués|Portugués]]): ''Cidade Non Nome de Deus de Macáu Não Há Outra Mais Lleal'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Ciudá de Macáu, nel Nome de Dios, Nun hai otra Más lleal") **{{bandera|Hong Kong}} [[Ḥong Kong]]: ''一国两制'' o ''一國兩制'' (''Yīguóliǎngzhì'') ([[Chinu mandarín]], "[[Un país, dos sistemes]]") * {{bandera|Colombia}} '''[[Colombia]]''': ''Llibertá Y Orde.''<ref>{{cita web |url=http://web.archive.org/web/http://www.presidencia.gov.co/columnes/columnes104.htm|títulu=Llibertái y orde |fechaaccesu=30 de setiembre de 2006}}</ref> *{{bandera imaxe|Flag of New Granada (1811-1814).svg}} ([[Provincies Xuníes de la Nueva Granada]]): ''Iungit opes foedus ferti tum llibera fati resp. Neo-Granat'' ([[llatín]], "Xunise a la Lliga Trai Riqueza y Fertilidá pal Destín de la República de Nueva Granada") *{{bandera imaxe|Flag of the Gran Colombia (1820-1821).svg}} ([[Gran Colombia]]): ''Vixit et Vincit et Amore Patriae'' ([[llatín]], "Vivió y Venció por Amor a la Patria") *{{bandera imaxe|Flag of the Gran Colombia (1822 proposal).png}} ([[Gran Colombia]]): ''Ser Llibre o Morrer'' (llegalidá histórica aldericada) *{{bandera imaxe|Flag of New Granada.svg}} ([[República de la Nueva Granada]]): ''Ab Ordine Libertas'' ([[llatín]], "A la Orde de la Llibertá") (Solo oficial mientres la dictadura de [[José María Melo]]) ** {{bandera|Amazones}} [[Amazones (Colombia)|Amazones]]: ''Ente toos podemos'' ** {{bandera|Antioquia}} [[Antioquia]]: ''¡Llibertá Y Valor!'' ***{{bandera imaxe|Flag of Xardín (Antioquia).svg}} [[Xardín (Antioquia)|Xardín]]: ''Paz-Civismo-Trabayo'' ***{{bandera imaxe|Flag of Mutatá (Antioquia).svg}} [[Mutatá]]: ''Paz, Ciencia, Fertilidá, Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santa Bárbara (Antioquia).svg}} [[Santa Bárbara (Antioquia)|Santa Bárbara]]: ''Balcón de los Bellos Paisaxes, Trubiecu de la Cordialidá'' ** {{bandera|Arauca}} [[Arauca (Colombia)|Arauca]]: ''Vamos Arauca'' ** {{bandera|San Andrés y Providencia}} [[Archipiélagu de San Andrés, Providencia y Santa Catalina]]: ''Paraísu turísticu'' ** {{bandera|Atlántico (Colombia)}} [[Atlántico (Colombia)|Atlántico]]: Nengún oficial (Nel escudu figura ''Premiu del patriotismu'', lema de [[Barranquilla]]) ***{{bandera imaxe|Flag of Barranquilla.svg}} [[Barranquilla]]: ''Premiu al Patriotismu'' ** {{bandera|Bolívar}} [[Bolívar (Colombia)|Bolívar]]: ''Ab Ordine Libertas'' ([[llatín]], "A la Orde de la Llibertá") ***{{bandera imaxe|Flag of El Carmen de Bolívar (Bolívar).svg}} [[El Carmen de Bolívar]]: ''Pola Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of Tiquisio (Bolívar).svg}} [[Tiquisio]]: ''Tiquisio Tierra Adorada'' ** {{bandera|Boyacá}} [[Boyacá]]: ''Departamentu Bicentenariu'' ** {{bandera|Caldas}} [[Caldas]]: ''Primero Caldas'' ***{{bandera imaxe|Flag of Enaguaes Caldas.svg}} [[Aguaes]]: ''Nació con Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of La Dorada Caldas.svg}} [[La Dorada (Caldas)|La Dorada]]: ''Hermandá y Amor'' ***{{bandera imaxe|Flag of Pennsylvania Caldas.svg}} [[Pennsylvania (Caldas)|Pennsylvania]]: ''La Perla del Oriente'' ** {{bandera|Casanare}} [[Casanare]]: ''Trabayu y Llibertá'' ** {{bandera|Cauca (Colombia)}} [[Cauca (Colombia)|Cauca]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Bolívar (Cauca).svg}} [[Bolívar (Cauca)|Bolívar]]: ''Tierra y Llibertá'' ***{{bandera imaxe|Flag of Páez-Belalcázar (Cauca).svg}} [[Páez (Cauca)|Páez]]: ''Cultura, Dios, Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Piamonte (Cauca).svg}} [[Piamonte (Cauca)|Piamonte]]: ''Valor, Altruísmu, Paz'' ***{{bandera imaxe|Flag of Piendamó (Cauca).svg}} [[Piendamó]]: ''Trabayu, Paz, Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Roses (Cauca).svg}} [[Roses (Cauca)|Roses]]: ''Puerta del Macizu Colombianu'' *** [[Timbiquí]]: ''Trabayu, Cultura y Convivencia'' ** {{bandera|Cesar}} [[Cesar]]: ''Delta del Cesar de Hollizito'' ** {{bandera|Chocó}} [[Chocó]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Mediu Atrato (Chocó).svg}} [[Mediu Atrato]]: ''Trabayu y Desenvolvimientu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Nuquí (Chocó).svg}} [[Nuquí]]: ''Paz-Cultura-Biodiversidá'' ** {{bandera|Córdoba (Colombia)}} [[Córdoba (Colombia)|Córdoba]]: ''Omnia per ipsum facta sunt'' ([[llatín]], "Tou lo que somos ye productu de nós mesmos") ***{{bandera imaxe|Flag of San Carlos (Córdoba).svg}} [[San Carlos (Córdoba)|San Carlos]]: ''Dios, Patria, Xusticia Social'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santa Cruz de Lorica (Córdoba).svg}} [[Santa Cruz de Lorica]]: ''Antigua y Señorial Santa Cruz de Lorica'' ** {{bandera|Cundinamarca}} [[Cundinamarca]]: ''Llibre ya Independiente'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bogotá.svg}} [[Bogotá]]: ''Bien Noble y Bien Lleal'' *** [[Ciudad Bolívar (Bogotá)|Ciudad Bolívar]]: ''Solidaridá y Pujanza'' ***{{bandera imaxe|Flag of Fusagasugá.svg}} [[Fusagasugá]]: ''Fusagasugá Ciudá Jardin'' ** {{bandera|Guainía}} [[Guainía]]: ''Perpetua llozanía'' o ''Frontera Inrida de Paz; Tierra de Promisión'' ** {{bandera|Guaviare}} [[Guaviare]]: ''Güei busco llibertá pa ti'' o ''Granes de Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of San José del Guaviare.svg}} [[San José del Guaviare]]: ''Capital de la Esperanza'' ** {{bandera|Huila}} [[Huila]]: ''Plaus Libertadus'' ([[Llatín]],''Patria y Llibertá'') ** {{bandera|La Guajira}} [[La Guajira]]: ''Wo Jaboza Platra sá'' ([[Wayúu]], ''La Patria d'Honor de La Guajira'') ** {{bandera|Meta}} [[Meta (Colombia)|Meta]]: ''Llanu grande de Colombia y Meta'' *** {{bandera imaxe|Flag of Villavicencio.svg}} [[Villavicencio]]: ''Tribuna del Llanu y Promesa de Colombia'' ** {{bandera|Madalena}} [[Madalena (Colombia)|Madalena]]: ''Llibertá y Valor'' *** {{bandera|Santa Marta}} [[Santa Marta (Colombia)|Santa Marta]]: ''Ciudad Dos Vegaes Santa'' ** {{bandera|Nariño (Colombia)}} [[Nariño (Colombia)|Nariño]]: ''Dende'l mar hasta la Galeres'' ***{{bandera imaxe|Flag of Imués (Nariño).svg}} [[Imués]]: ''Te Llevantes Imués Victoriosu'' ***{{bandera imaxe|Flag of San Juan de Pasto.svg}} [[Campera (Colombia)|Campera]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de San Juan de Pasto'' ** {{bandera|Norte de Santander}} [[Norte de Santander]]: ''¡Del Norte Bravos Fíos!'' ***{{bandera imaxe|Flag of Cúcuta.svg}} [[Cúcuta]]: ''Bien Noble, Valerosa y Lleal Villa de San José de Cúcuta'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Zulia.svg}} [[El Zulia]]: ''¡La Vida y la Llibertá!'' ** {{bandera|Quindío}} [[Quindío]]: ''Mozu, ricu y poderosu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Armenia, Colombia.svg}} [[Armenia (Quindío)|Armenia]]: ''Trabayu y Civilización'' ** {{bandera|Risaralda}} [[Risaralda]]: ''La Patria de Risaralda'' ** {{bandera|Santander (Colombia)}} [[Santander (Colombia)|Santander]]: ''¡Siempres alantre!''<ref><nowiki>{{cita web |url=</nowiki>http://www.gobernaciondesantander.gov.co/santander/portal/modulos.php?name=conteníu&file=conteníu&func=con&codi=18&namecont=Emblemes |títulu=páxina de la Gobernación del Departamentu de Santander</ref> ***{{bandera imaxe|Flag of Barrancabermeja (Santander).svg}} [[Barrancabermeja]]: ''Capital Petrolera de Colombia'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bucaramanga.svg}} [[Bucaramanga]]: ''Liberi Montani Semper'' ([[llatín]], "Los montañeros siempres son llibres") ***{{bandera imaxe|Flag of Suratá.svg}} [[Suratá]]: ''Paz y Progresu'' ** {{bandera|Sucre}} [[Sucre (Colombia)|Sucre]]: ''La unión d'un Sucre de Gobozoa'' ** {{bandera|Tolima}} [[Tolima]]: ''Llibertá o Tolima'' ***{{bandera imaxe|Flag of Guamo (Tolima).svg}} [[Guamo]]: ''Dignidá-Paz-Trabayo'' ** {{bandera|Valle del Cauca}} [[Valle del Cauca]]: ''La nuesa Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of Ansermanuevo.svg}} [[Ansermanuevo]]: ''Dios-Patria-Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bonaventura.svg}} [[Bonaventura (Valle del Cauca)|Bonaventura]]: ''La nuesa Riqueza Viennos del Mar'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santiago de Cali.svg}} [[Cali]]: ''Bien Noble y Bien Lleal'' ***{{bandera imaxe|Flag of La Águila (Valle del Cauca).svg}} [[La Águila]]: ''Esfotu y Valor'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Cairo (Valle del Cauca).svg}} [[El Cairo (Valle del Cauca)|El Cairo]]: ''Paz, Valor y Llealtá'' ***{{bandera imaxe|Bandera El Cerrito (Valle del Cauca).png}} [[El Cerrito (Valle del Cauca)|El Cerrito]]: ''Paz y Virtú'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Dovio (Valle).svg}} [[El Dovio]]: ''Ciudá del Futuru'' ***{{bandera imaxe|Bandera Guacari (Valle del Cauca).png}} [[Guacarí]]: ''Paz y Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Cume (Valle).svg}} [[El Cume (Valle del Cauca)|El Cume]]: ''Tou pola Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of La Victoria (Valle).svg}} [[La Victoria (Valle del Cauca)|La Victoria]]: ''Dios, Honor, Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of Obando (Valle del Cauca).svg}} [[Obando (Valle del Cauca)|Obando]]: ''Dignidá y Esfuerciu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Trujillo (Valle del Cauca).svg}} [[Trujillo (Valle del Cauca)|Trujillo]]: ''Paz y Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Yotoco (Valle del Cauca).svg}} [[Yotoco]]: ''Paz y Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bardial.svg}} [[Bardial]]: ''Paz - Progreso'' ** {{bandera|Vaupés}} [[Vaupés]]: ''Paz y Esperanza'' ***{{bandera imaxe|Flag of Mitú (Vaupés).svg}} [[Mitú]]: ''Fe, Cordialidá y Progresu'' ** {{bandera|Vichada}} [[Vichada]]: ''Tierra d'homes pa homes ensin tierra'' * {{bandera|Comores}} '''[[Comores]]''': ''Unité, Justice, Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, xusticia, progresu"){{Añedir referencies}} * {{bandera imaxe|Flag of the Andean Community of Nations.svg}} '''[[Comunidá Andina]]''': ''Ésta ye la mio tierra, ésta ye la mio casa'' * {{bandera|Corea del Norte}} '''[[Corea del Norte]]''': ''강성대국'' (''gangseongdaegug'') ([[Idioma coreanu|coreanu]], "Poderosa y próspera gran nación"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Corea del Sur}} '''[[Corea del Sur]]''': ''널리 인간을 이롭게 하라'' (neolli ingan-eul ilobge hala) o ''弘益人間'' (Hóng yì rénjiān) treslliteráu al coreanu como ''홍익인간'' (H''ong-ik-in-gan'') ([[Idioma coreanu|coreanu]] y [[chinu mandarín]], "Traer beneficios a toles persones") * {{bandera|Imperiu de Corea}} ([[Imperiu de Corea]]): ''광명천지'' (''Gwangmyeongcheonji'') ([[Idioma coreanu|coreanu]], "Que sía la lluz al traviés de la nación") * {{bandera imaxe|Flag of the Provisional Government of the Republic of Korea.svg}} ([[Gobiernu provisional de la República de Corea|Gobierno Provisional de la República de Corea]]): ''대한독립만세'' (''daehandoglibmanse'') ([[Idioma coreanu|coreanu]], "¡Viva la independencia [de Corea]!") * {{bandera|Costa Rica}} '''[[Costa Rica]]''': ''Vivan siempres el trabayu y la paz''{{Añedir referencies}} * {{bandera|Costa de Marfil}} '''[[Costa de Marfil]]''': ''Union, Discipline, Travail'' ([[Idioma francés|francés]], ''Unidá, disciplina, llabor)''<ref>{{cita web |url=http://www.abidjan.net/gouvernement/constitution.htm|títulu=La Constitutioni de la République de Côte d'Ivoire |fechaaccesu=8 d'agostu de 2006}}(en francés)</ref> * {{bandera|Cuba}} '''[[Cuba]]''', ''Viva Cuba Llibre''<ref>[https://books.google.com.ar/books?id=L3tktOCBh80C&pg=PT185&lpg=PT185&dq=%22viva+cuba+llibre%22+origen+frase&source=bl&ots=ugfgAdjrZe&sig=dySo9zxWVwBnhjTu7qk4_iutWyw&hl=es-419&sa=X&ved=0ahUKEwjR8LDQrbzLAhUCTJAKHY78Axc4ChDoAQgeMAE#v=onepage&q=%22viva%20cuba%20llibre%22%20orixe%20frase&f=false Mauri i Creus, Josep Ramón. Combalechadura nel Sur. 2007, Capítulu XVI].</ref>, ¡Patria o Muerte, Vamos Vencer!<ref>[http://www.juventudrebelde.cu/cuba/2015-03-03/cuando-nacio-la patria-o-muerte-2/ Revista Mocedá Rebalba. Cuando nació la Patria o muerte.]</ref> === D === * {{bandera|Dinamarca}} '''[[Dinamarca]]''': ''nengún''. Lema real: ''Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke'' ([[Idioma danés|danés]], "L'ayuda de Dios, l'amor de la xente, la fuercia de Dinamarca") * {{bandera|Dominica}} '''[[Dominica]]''': ''After God is the Earth'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Dempués de Dios ye la Tierra")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/dominica.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Dominica |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> === Y === * '''{{bandera|Ecuador}}''' '''[[Ecuador]]''': ''Dios, Patria y Llibertá''. ''República del Ecuador: Lluz d'América'' (Nos [[Centavos de dólar d'Ecuador]] de 2000). ''Ecuador: ama la vida'' (Marca turística que lluz l'avión presidencial Embraer Legacy 600). Antiguos: Adoptáu en 1830 al fundase la República: ''L'Ecuador en Colombia''. Usáu nes monedes hasta 1869 ''El poder na Constitución''. Adoptáu en 1869 pol presidente Gabriel García Moreno: ''La República del Sagráu Corazón''. Anterior a la firma de la Paz de Brasilia de 1998 col Perú: ''Ecuador ye, foi y va ser país amazónicu''. ** {{bandera|Quitu}} [[Quitu]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de San Francisco de Quito. Lluz d'América.'' Como destín turísticu: ''Quito, toca'l cielu.'' ** {{bandera|Guayaquil}} [[Guayaquil]]: ''Por Guayaquil Independiente'', ''Guayaquil pola patria''{{Añedir referencies}}. D'antiguo: ''Bien noble y bien lleal Ciudá de Santiago de Guayaquil''. ** [[Ficheru:Flag of Cuenca, Ecuador.svg|20px]] [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]: ''Ciudá de Santa Ana de los Cuatro Ríos de Cuenca: Primeru Dios y dempués vos'' **[[Ficheru:Flag of Portoviejo.svg|20px]] [[Portoviejo]]: ''Bien noble y bien lleal Ciudá de San Gregorio de Portoviejo'' ** [[Ficheru:Bandera de Riobamba.svg|20px]] [[Riobamba]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de San Pedro de Riobamba: Sultana de los Andes'' ** [[Ficheru:Bandera de Ibarra.png|20px]] [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]: ''Villa Bien Noble y Castellana de San Miguel de Ibarra: Ciudá Blanca, la Bohemia del Ecuador'' * {{bandera|El Salvador}} '''[[El Salvador]]''': ''Dios Unión Llibertái''<ref>Asamblea Llexislativa d'El Salvador, [http://www.asamblea.gob.sv/BanderaNacional.aspx Bandera Nacional]</ref> * '''{{bandera|Eritrea}}''' '''[[Eritrea]]''': ''Awet nHafash'' ([[Idioma tigriña|Tigriña]], "Victoria a les mases") o ''Never kneel down'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Nunca arrodillarse", lema del Frente pa la Lliberación d'Eritrea) * {{bandera|España}} '''[[España]]''': ''[[Plus ultra (lema)|Plus ultra]]'' ([[llatín]], "Más allá")<ref>[http://www.la-moncloa.es/Espana/ElEstado/Simbolos/LegislacionEscudor/Escudo-llei33-1981.htm Llei 33/1981, de 5 d'ochobre, del Escudu d'España]</ref> * {{bandera imaxe|Royal flag of Ramiro I of Asturies.svg}} ([[Reinu d'Asturies]]): ''Hoc Signu Tuetur Pius, Hoc Signu Vincitur Inimicus'' ([[llatín]], "Con esti [[Cruz de la Victoria|signu]] los píos van ser defendíos, con esti signu'l [[Al-Ándalus|enemigu]] va ser [[Reconquista española|vencíu]]") * {{bandera imaxe|Umayyad Flag.svg}} ([[Emiratu de Córdoba]]): ''محمد رسول الله. أرسلها مع المرشد ودين الدين الحقيقي ليكشفها لجميع الأديان حتى لو قام المشركون بإهمالهم'' (''muhamad rasul allh. 'ursilaha mae almurshid wadin aldiyn alhaqiqi liukshifaha lajamie a el'adyan hataa law qam almushrikun bi'iihmalihim'') ([[Idioma árabe|árabe]], "[[Mahoma]] ye'l mensaxeru d'[[Alá]]. Unviar cola guía de la [[Isllam|Fe]] verdadera pa revelala a toles relixones inclusive si los politeístes abjuran d'ella") * {{bandera imaxe|Финиш.png}} ([[Califatu de Córdoba|Califatu de Córdob]][[Califatu de Córdoba|a]]): ''الله وحده الأبدي وغير القابل للتجزئة لم يولد ولم يولد ولا يساوي'' (''allah wahdah a el'abdiu waghayr alqabil liltajziat lm yualid walam yulad wala yusawi'') ([[Idioma árabe|árabe]], "[[Alá]] ye Únicu eternu ya indivisible nun nició nin foi niciáu y nun tien igual") * {{bandera imaxe|Standard of Grenade after Cresques Atles s XIV.svg}} ([[Reinu nazarí de Granada|Emiratu de Granada]]): ''لا غالب إلا الله'' (''wa lā gāliba illā-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Namái [[Alá]] ye vencedor") * {{bandera imaxe|Banner_of_arms_crown_of_Castille_Habsbourg_style.svg}} ([[Corona de Castiella]]) y {{bandera imaxe|Siñal d'Aragón.svg}} ([[Corona d'Aragón]]): ''[[Tantu Monta]]'' (lema personal de los [[Reis Católicos]]) * {{bandera imaxe|Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg}} ([[Reformismu borbónicu|Dinastía Borbónica]]): ''[[A solis ortu usque ad occasum]]'' ([[llatín]], "Dende la salida del sol hasta'l ocaso") * {{bandera imaxe|Bandera d'España 1808-1813.svg}} ([[España napoleónica|Dinastía Napoleónica]]): In Utroq. Felix Auspicie Deo ([[llatín]], "N'unu y [[Escatoloxía|otru]] {mundu} felices so la mirada de Dios") *{{bandera imaxe|Flag of Spain (1945 - 1977).svg}} ([[Dictadura de Francisco Franco|España Franquista]]): ''[[Una grande y llibre|Una, Grande y Llibre]]'' ** {{bandera|Andalucía}} [[Andalucía]]: ''Andalucía por sigo, pa España y l'Humanidá'' y ''Dominator Hercules fundator'' ([[llatín]], "Señor Hércules fundador''")'' *** [[Ficheru:Flag Almería Province.svg|20px]] [[Provincia d'Almería]] **** {{bandera|Almería}} [[Almería]]: ''Bien noble y bien lleal, y decidida pola llibertá, Ciudá d'Almería''. ***[[Ficheru:Flag Cádiz Province.svg|20px]] [[Provincia de Cádiz]] **** [[Ficheru:Bandera de Cádiz.svg|20px]] [[Cádiz]]: ''Dominator Hercules Fundator''. **** [[San Fernando (Cádiz)|San Fernando]]: ''Bien lleal, constitucional, invicta, heroica, americanista, parllamentaria, Ciudá de San Fernando''. Y ''Unión y Fuercia, 1810-1820''. ***[[Ficheru:Provincia de Córdoba - Bandera.svg|20px]] [[Provincia de Córdoba (España)|Provincia de Córdoba]]. **** [[Ficheru:Flag of Córdoba, Spain.svg|20px]] [[Córdoba (España)|Córdoba]]: ''Córdoba, alloñada y sola'', ''Córdoba, la llana, Córdoba, sultana''. ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Granada (España).svg|20px]] [[Provincia de Granada]] **** [[Ficheru:Bandera de Granada2.svg|20px]] [[Granada (España)|Granada]]: ''Bien noble, bien lleal, nomada, grande, celebérrima y heroica ciudá de Granada''. ***[[Ficheru:Bandera de la Provincia De Huelva.svg|20px]] [[Provincia d'Huelva]]: ****[[Ficheru:Bandera de la Provincia De Huelva.svg|20px]] [[Huelva]]: ''Portus maris et terrae curia'' ([[llatín]], "Puertu de mar y defensa de tierra''")'' ***[[Ficheru:Bandera_de_la_provincia_de_Jaén.svg|20px]] [[Provincia de Xaén (España)|Provincia de Xaén]] **** {{bandera|Xaén}} [[Xaén]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de Xaén, Guarda y defendimiento de los Reinus de Castiella.'' ***[[Ficheru:Flag Málaga Province.svg|20px]] [[Provincia de Málaga]]: **** {{bandera|Málaga}} [[Málaga]]: ''La primera nel peligru de la Llibertá, bien Noble, bien Lleal, bien Hospitalaria, bien Benéfica y siempres Denodada Ciudá de Málaga''. ***[[Ficheru:Flag of Diputacion de Sevilla Spain.svg|20px]] [[Provincia de Sevilla]] **** [[Ficheru:Flag of Sevilla, Spain.svg|20px]] [[Sevilla]]: ''[[NON8DO]]'' ("Nun me dexó"); Bien Noble, Bien Lleal, Bien Heroica, Invicta y Mariana Ciudá de Sevilla{{Añedir referencies}} **** [[Ficheru:Carmona Spain.svg|20px]] [[Carmona]]: Sicut Lucifer lucet in Aurora, ita in Vandalia Carmona. "Según el Lluceru lluz na Aurora, n'Andalucía Carmona". ** [[Ficheru:Flag of Aragon.svg|20px]] [[Aragón]]: ''N'Aragón antes fueron lleis que reis'' *** [[Ficheru:Flag of Huesca.svg|20px]] [[Huesca]] : ''URBS VICTRIX OSCA'' ([[Llatín]], "Ciudá Vencedora Huesca") (Lema medieval), ''HEROICA, LLEAL, INVICTA'' (Lema actual). *** [[Ficheru:Zaragoza (ciudad).svg|20px]] [[Zaragoza]]: ''Bien Noble, Bien Lleal, Bien Heroica, Bien Benéfica, Siempres Heroica ya Inmortal.'' ** [[Ficheru:Flag of Asturias.svg|20px]] [[Principáu d'Asturies|Asturies]]: ''Hoc signu tuetur pius, hoc signu uincitur inmicus'' ([[llatín]], "Con esti signu protexer al piadosu, con esti signu vencer al enemigu.")<ref>{{cita web |url=http://web.archive.org/web/http://constitucion.rediris.es/oapa/codigaut/1984/TCLPA02-1984.html |títulu=Ley 2/1984 pola que se determina l'escudu del Principáu d'Asturies |fechaaccesu=25 d'ochobre de 2006}}</ref> *** [[Ficheru:Uvieu flag.svg|20px]] [[Uviéu]]: '' Bien Noble, Bien Lleal, Benemérita, Invicta, Heroica y Bona Ciudá d'Uviéu '' ** [[Ficheru:Flag of Cantabria (Official).svg|20px]] [[Cantabria]] *** [[Ficheru:Santander.svg|20px]] [[Santander (Cantabria)|Santander]]: ''Bien noble, siempres lleal, decidida, siempres benéfica y excelentísima ciudá de Santander'' ** {{bandera imaxe|Flag of the Canary Islands (simple).svg}} [[Canaries]]: ''Océanu'' *** {{bandera imaxe|Provincia de Les Palmes - Escudo.svg}} [[Provincia de Les Palmes]]: **** {{bandera imaxe|Flag of Gran Canaria.svg}} [[Gran Canaria]]: ***** {{bandera imaxe|Flag of Les Palmes de Gran Canaria.svg}} [[Les Palmes de Gran Canaria]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá Real de Les Palmes de Gran Canaria'' *** {{bandera imaxe|Provincia de Santa Cruz de Tenerife - Escudo.svg}} [[Provincia de Santa Cruz de Tenerife]]: **** {{bandera imaxe|Flag of Tenerife.svg}} [[Tenerife]]: ***** {{bandera imaxe|Flag Santa Cruz de Tenerife city.svg}} {{bandera imaxe|Escudu de Santa Cruz de Tenerife.svg}} [[Santa Cruz de Tenerife]]: ''Bien Lleal, Noble, Invicta y Bien Benéfica Ciudá, Puertu y Plaza de Santa Cruz de Santiago de Tenerife'' ** [[Ficheru:Flag of Castile and León.svg|20px]] [[Castiella y Lleón]]: ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Ávila.svg|20px]] [[Provincia d'Ávila]]: **** [[Ficheru:Bandera de Ávila.svg|20px]] [[Ávila]]: ''Del Rei, de los Lleales y de los Caballeros" "Trubiecu de Santa Teresa''. ***[[Ficheru:Flag Burgos Province.svg|20px]] [[Provincia de Burgos]]: **** [[Ficheru:Bandera de la ciudad de Burgos (España).svg|20px]] [[Burgos]]: ''Caput Castellae'' ([[llatín]], "Cabeza de Castiella"), ''Prima voce et fide'' ([[llatín]], "Primer en falar y en fidelidá"), ''Camera regia''<ref>{{cita web |url=http://www.aytoburgos.es/docs/Secciones/Secretaria%20Xeneral/PL20080211%20Sortéu%20Meses%20Electorales.pdf|títulu=Plenu del Conceyu de Burgos. Sesión estraordinaria del día 11 de febreru de 2008 |fechaaccesu=18 d'abril de 2009}}</ref>;''Bien noble, bien más lleal y bien benéfica ciudá de Burgos''<ref>{{cita web |url=http://es.wikipedia.org/wiki/Imaxe:EscudoBurgos.gif|títulu=Escudo de la Ciudá |fechaaccesu=17 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[Ficheru:Bandera de León.svg|20px]] [[Provincia de Lleón]]: **** [[Ficheru:Bandera de León (ciudad).svg|20px]] [[Lleón (España)|Lleón]]: ''Trubiecu del Parllamentarismu''. ***** [[Ficheru:Flag of Astorga Spain.svg|20px]] [[Astorga]]: ''Bien Noble, Lleal, Benemérita, Magnífica, Augusta y Bimilenaria Ciudá de Astorga''. ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Palencia.svg|20px]] [[Provincia de Palencia]]: ****[[Ficheru:Bandera de Palencia.svg|20px]] [[Palencia]]: ''Armes y Ciencia''<ref>{{cita web |url=http://es.wikipedia.org/wiki/Escudo_de_la Provincia_de_Palencia|títulu=Escudo de la Ciudá |fechaaccesu=7 de xineru de 2009}}</ref> ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Salamanca.svg|20px]] [[Provincia de Salamanca]]: **** [[Ficheru:Bandera de Salamanca.svg|20px]] [[Salamanca]]: ''Arte, saber y toros''; ''Salmantica docet omnia scientiarum'' ([[llatín]], "Salamanca enseña toles ciencies"); ''Quod natura non dat, Salmantica non praestat'' ([[llatín]], "Lo que la naturaleza nun da, Salamanca nun preve") ***[[Ficheru:Flag Soria province.svg|20px]] [[Provincia de Soria]]: **** [[Ficheru:Bandera de Soria.svg|20px]] [[Soria]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de Soria''. ''Soria Pura, Cabeza de Estremadura''.<ref>{{cita web |url=http://web.archive.org/web/http://www.ayto-soria.org/img/cabecero/escudu.gif|títulu=Escudo de la Ciudá |fechaaccesu=17 d'agostu de 2006}}</ref> ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Valladolid.svg|20px]] [[Provincia de Valladolid]]: **** [[Ficheru:Bandera valladolid.svg|20px]] [[Valladolid]]: ''Bien noble, bien lleal, heroica, gallardoniada ciudá'' ***[[Ficheru:Bandera de Zamora.svg|20px]] [[Provincia de Zamora]]: ****[[Ficheru:Escudo de Zamora.svg|20px]] [[Zamora]]: ''Bien noble y lleal Ciudá de Zamora'' ** [[Ficheru:Flag of Castile-La Mancha.svg|20px]] [[Castiella-La Mancha]]: ***[[Ficheru:Flag Ciudad Real Province.svg|20px]] [[Provincia de Ciudá Real]]: **** [[Ficheru:Flag of Ciudad Real.jpg|20px]] [[Ciudá Real]]: ''Bien noble y bien lleal Ciudá de Ciudá Real'' [http://www.uclm.es/heraldica/capitales.htm]. ***** [[Ficheru:Bandera de Alcázar de San Juan (Ciudad Real).svg|20px]] [[Alcázar de San Xuan]]: ''Corazón de la Mancha'' ***** [[Ficheru:Escudo de Puertollano (Ciudad Real).svg|20px]] [[Puertollano]]: ''Puerta del Valle de Alcudia'' ***** [[Ficheru:Escudo de Valdepeñas (Ciudad Real).svg|20px]] [[Valdepeñas (Ciudá Real)|Valdepeñas]]: ''Bien heroica Ciudá'' *** [[Ficheru:Flag Cuenca Province.svg|20px]] [[Provincia de Cuenca]]: **** [[Ficheru:Bandera de Cuenca.svg|20px]] [[Cuenca (España)|Cuenca]]: ''Bien Noble y Bien Lleal, Fidelísima y Noble, Heroica y Impertérrita, ciudá de Cuenca'' [http://www.uclm.es/heraldica/capitales.htm]. ***** [[Ficheru:Flag of Campos del Paraíso Spain.svg|20px]] [[Carrascosa del Campo]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Villa de Carrascosa del Campo''. ***** [[Ficheru:EscudoHueteSmall.jpg|20px]] [[Huete]]: ''Noble y lleal ciudá de Huete'' [http://web.archive.org/19991004033927/www.fortunecity.com/victorian/prau/203/_cu.htm]. ***** [[Ficheru:EscudoSanClemente.png|20px]] [[San Clemente (Cuenca)|San Clemente]]: Bien noble, bien lleal y fidelísima villa de San Clemente [http://web.archive.org/19991004033927/www.fortunecity.com/victorian/prau/203/_cu.htm]. *** [[Ficheru:Bandera de la Provincia de Guadalajara.png|20px]] [[Provincia de Guadalaxara]]: **** [[Ficheru:Bandera de Sigüenza.svg|20px]] [[Sigüenza]]: ''La bien noble y fidelísima Ciudá de Sigüenza''{{Añedir referencies}} ** [[Ficheru:Flag of Catalonia.svg|20px]] [[Cataluña]]: ''Som i Serem'' ([[Idioma catalán|catalán]], Somos y vamos ser). ***[[Ficheru:Flag of Barcelona (province).svg|20px]] [[Provincia de Barcelona]]: ****[[Ficheru:Bandera de Cerdanyola del Vallès.svg|20px]] [[Cerdanyola del Vallès]]: "Facta non verba" ([[llatín]], "fechos, non pallabres") ***[[Ficheru:Flag of Girona province (unofficial).svg|20px]] [[Provincia de Girona]]: ****[[Ficheru:Escudo de Llívia.svg|20px]] [[Llivia]]: ''Livium oppidum est inter Pireneorum convalles montium provincia Catalonia et Ceritania regionis ab Ercule Libico ante xpistum natum 1678'' ([[llatín]], "Llivia ye una plaza fuerte que s'atopa nos valles de los Pirineos, nos montes de la provincia de Cataluña y la rexón de la Cerdaña, y que baxa de Hércules líbico nacíu antes de Cristu"). ** [[Ficheru:Flag Ceuta.svg|20px]] [[Ceuta]]: ''Noble, lleal y fidelísima ciudá de Ceuta'' ** [[Ficheru:Flag of Galicia.svg|20px]] [[Galicia]]: ''Denantes mortos que escravos'' ([[Idioma gallegu|gallegu]], "Antes muertos qu'esclavos", Castelao), ''Deus fratresque Gallaeciae'' ([[llatín]], "Dios y los hermanos gallegos", lema de la [[Revuelta Irmandiña]] del sieglu XV) *** [[Ficheru:Escudo de A Coruña.svg|9px]] [[La Coruña]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de La Coruña, cabeza, guarda y llave, fuercia y antemural del Reinu de Galicia'' *** [[Ficheru:Flag of the City of Lugo, Spain (official).PNG|20px]] [[Lugo]]: ''Hoc hic mysterium fidei firmiter profitemur'' ([[llatín]], "Equí confesamos firmemente esti misteriu de la fe") *** [[Ficheru:Flag Pontevedra Province.svg|20px]] [[Provincia de Pontevedra]]: **** [[Ficheru:Vigo bandera 2.png|20px]] [[Vigo]]: ''Fiel, Lleal, Valerosa y Siempres Benéfica'' ** [[Ficheru:Flag of La Rioja (with coat of arms).svg|20px]] [[La Rioxa (España)|La Rioxa]]: *** [[Ficheru:Bandera de Logroño.svg|20px]] [[Logroño]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de Logroño'' **** [[Ficheru:Bandera de Calahorra.png|20px]] [[Calahorra]]: ''Bien Noble, Bien Lleal y Fiel Ciudá de Calahorra'' ** [[Ficheru:Flag of the Community of Madrid.svg|20px]] [[Comunidá de Madrid]]: ***[[Madrid]]: ''Bien noble, bien lleal, bien heroica, imperial y coronada Villa y Corte de Madrid.'' Otros: ''De Madrid al cielu'', ''Fui sobre enagua edificada, los mios murios de fueu son, esta ye la mio insinia y blasón"<ref>[http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=2356 Celtiberia.net v3.0 - El Callao Sagráu de Madrid - Biblioteca<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref>'' ****[[Ficheru:Móstoles (bandera).svg|20px]] [[Móstoles]]:''Tota Pulchra Est'' ([[Llatín]], "Totalmente pura ye" n'alusión a la [[Inmaculada Concepción]]) **[[Ficheru:Flag of Melilla.svg|20px]] [[Melilla]]: ''Praeferre Patriam Liberis Parentem Decet o Preferre Patriam Liberis Parentem Decet'' ([[Llatín]], "Convien anteponer la Patria a la familia") **[[Ficheru:Flag of the Region of Murcia.svg|20px]] [[Rexón de Murcia]]: ***[[Ficheru:Flag of Murcia.svg|20px]] [[Murcia]]: ''Priscas novissima exaltat et amor'' ([[Llatín]], "Eponderar y Amar lo Antiguo y lo Nuevo") ****[[Ficheru:Bandera Cartagena.svg|20px]] [[Cartaxena (España)|Cartaxena]]: ''Bien noble, fiel y bien lleal, y siempres heroica ciudá de Cartaxena'' ****[[Ficheru:Bandera de Lorca.png|20px]] [[Lorca]]: ''Lorca solum gratum, castrum super astra locatum, ensis minans pravis, regni tutissima clavis'' ([[llatín]] "Lorca, de suelu prestosu y castiellos encoteraos, espada contra malvaos y del Reinu segura llave") ** [[Ficheru:Bandera de Navarra.svg|20px]] [[Navarra]]: ''Pro Libertate Patria Gens Llibera State'' ([[llatín]] "Pola llibertá, la patria y l'estáu llibre") ***[[Ficheru:Bandera Pamplona.svg|20px]] [[Pamplona]]:"Bien noble, bien lleal y bien heroica ciudá de Pamplona" ****[[Ficheru:Bandera de Estella.svg|20px]] [[Estella]]: ''Bien Noble y Bien Lleal ciudá de Estella'' ****[[Ficheru:Bandera de Viana.svg|20px]] [[Viana]]: ''Bien Noble y Lleal Ciudá de Viana Cabeza de Principáu del antiguu Reinu de Navarra'' ** [[Ficheru:Flag of the Basque Country.svg|20px]] [[País Vascu]]: ''Zazpiak bat'' ([[Vascuenciu]], "Los siete unu") *** [[Ficheru:Álava.svg|20px]] [[Álava]]:''N'Aumentu de la Xusticia contra Malfechores'' **** [[Ficheru:Flag of Vitoria.svg|20px]] [[Vitoria]]: ''Haec Est Victoria Quae Vincit'' ([[llatín]] "Esta ye la victoria que vence") *** [[Ficheru:Guipúzcoa.svg|20px]] [[Guipúzcoa]]: **** [[Ficheru:Bandera de San Sebastián.svg|20px]] [[San Sebastián]]: ''Ganaes por fidelidá, nobleza y llealtá'' *** [[Ficheru:Bandera de Vizcaya 2007.svg|20px]] [[Vizcaya]]: **** [[Ficheru:Bilbao.svg|20px]] [[Bilbao]]: ''Bien Noble y Bien Lleal ya Invicta Villa'' ***** [[Ficheru:SopelaArmarria.png|20px]] [[Sopelana]]: ''Bien noble y lleal Villa de Sopelana'' ***** [[Ficheru:Bandera de Bermeo.svg|20px]] [[Bermeo]]: ''Stemma Proderi in Primis Bermei'' ([[llatín]] "El que se presenta en primer llugar Bermeo" o "El primeru ye l'escudu de Bermeo") ***** [[Ficheru:Escudo de Getxo.svg|20px]] [[Getxo]]: ''Kaltea dagianak bizarra lepoan'' "Caltea dagianac bizarra lepoan" ([[Vascuenciu]] "El que fai mal, la barba na nuca") ** [[Ficheru:Flag of the Land of Valencia (official).svg|20px]] [[Comunidá Valenciana]]: ''Perquè fórem, som, i perquè som, serem'' ([[Valencianu]], "Porque fuimos, somos, y porque somos, vamos ser") *** [[Ficheru:Escut de la Província d'Alacant.svg|13px]] [[Provincia d'Alicante]]: **** [[Ficheru:Flag of Elx.svg|20px]] [[Elx]]: ''Colonia Iulia Illice Augusta'' ([[Llatín]], "Elx Colonia Julia Augusta") **** [[Ficheru:Flag of Ibi Spain.svg|20px]] [[Ibi]]: ''Ibi Regii Pratimonii'' ([[Llatín]], Ibi, Patrimoniu Real) **** [[Ficheru:Bandera de Sant Vicent del Raspeig.svg|20px]] [[San Vicente del Raspeig]]: ''Sequet pero sanet'' ([[Llatín]], Secu pero sanu) * {{bandera|Estaos Xuníos}} '''[[Estaos Xuníos]]''': ''[[Y pluribus unum]]'' ([[llatín]], "De munchos, unu"), ''[[Annuit Cœptis]]'' ([[llatín]], "Aprobar les coses que s'empecipiaron") y ''[[Novus Ordo Seclorum]]'' ([[llatín]], "Nuevu Orde de los Sieglos") (toes ''de iure''); ''[[In God we trust]]'' ([[Idioma inglés|inglés]], "En Dios confiamos") (''de facto'') *{{bandera imaxe|Flag of the Confederate States of America (1865).svg}} ([[Estaos Confederaos d'América]]): ''Deo Vindice'' ([[llatín]], "Pola gracia de dios") ** {{bandera|Alabama}} [[Alabama]]: ''Audemus xura nostra defendere'' ([[llatín]], "Atrevémonos a defender los nuesos derechos") ***{{bandera imaxe|Flag of Montgomery, Alabama.svg}} [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]]: ''Capital of Dreams'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Capital de Suaños") ** {{bandera|Alaska}} [[Alaska]]: ''North to the future'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Al norte, al futuru") ***{{bandera imaxe|Flag of Anchorage, Alaska.svg}} [[Anchorage]]: ''Big Wild Life'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Gran Vida Selvaxe") ** {{bandera|Arizona}} [[Arizona]]: ''Ditat Deus'' ([[llatín]], "Dios arriquez") ** {{bandera|Arkansas}} [[Arkansas]]: ''Regnat populus'' ([[llatín]], "La xente reina") ** {{bandera|California}} [[California]]: ''Eureka'' ([[Idioma griegu|griegu]], "Topar") ***{{bandera imaxe|Flag of Los Angeles, California.svg}} [[Los Angeles]]: ''Fortunate People in a Fortunate Land'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Un pueblu afortunáu nuna tierra afortunada") ***{{bandera imaxe|Flag of San Diego, California.svg}} [[San Diego (California)|San Diego]]: ''Semper Vigilans'' ([[llatín]], "Siempres vixilante") ***{{bandera imaxe|Flag of San Francisco.svg}} [[San Francisco (California)|San Francisco]]: ''Oru en paz. Fierro en guerra.'' ** {{bandera|Carolina del Norte}} [[Carolina del Norte]]: ''Esse quam videri'' ([[llatín]], "Ser ye meyor que paecer") ** {{bandera|Carolina del Sur}} [[Carolina del Sur]]: ''Dum spiro spero'' ([[llatín]], "Mientres respiru espero") ***[[Columbia (Carolina del Sur)|Columbia]]: ''Justitia Virtutum Regina'' ([[llatín]], "Reina de la Virtú y la Xusticia") ** {{bandera|Colorado}} [[Colorado]]: ''Nil sine numine'' ([[llatín]], "Nada ensin providencia") ** {{bandera|Connecticut}} [[Connecticut]]: ''Qui transtulit sustinet'' ([[llatín]], "El que tresplantó sostién") ***{{bandera imaxe|Bridgeport flag.png}} [[Bridgeport]]: ''Industria Crescimus'' ([[llatín]], "La industria ta creciendo") ***[[Hartford]]: ''Post Nubila Phoebus'' ([[llatín]], "Dempués de la Nieve Vien el Sol") ** {{bandera|Dakota del Norte}} [[Dakota del Norte]]: ''Liberty and union, now and forever, one and indixebrable'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y unión, agora y pa siempres, una ya indixebrable") O ''Strength from the soil'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Fuercia de la tierra") ** {{bandera|Delaware}} [[Delaware]]: ''Liberty and justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y xusticia") ** {{bandera|Distrito de Columbia}} [[Washington DC|Distritu de Columbia]]: ''Justitia omnibus'' ([[llatín]], "Xusticia pa toos") ** {{bandera|Florida}} [[Florida]]: ''In God we trust'' ([[Idioma inglés|inglés]], "En Dios confiamos") *** {{bandera imaxe|Flag of Miami, Florida.svg}} [[Miami]]: ''The Gateway to the Americas'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La puerta de Les Américas") *** {{bandera imaxe|Flag of Orlando, Florida.svg}} [[Orlando (Florida)|Orlando]] '':The City Beautiful'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La ciudá guapura") ** {{bandera|Georgia (Estaos Xuníos)}} [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]: ''Wisdom, justice, and moderation'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Saber, xusticia y moderación") ***{{bandera imaxe|Flag of Atlanta.svg}} [[Atlanta]]: ''Resurgens'' ([[llatín]], "De Nuevu") ** {{bandera|Guam}} [[Guam]]: ''Where America's day begins'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ónde'l día de los Estaos Xuníos empieza.") ** {{bandera|Ḥawai}} [[Ḥawai]]: ''Ua mau ke hala o ka ʻāina i ka pono'' ([[Idioma ḥawaianu|ḥawaianu]], "La vida de la tierra se perpetua con derechura") ***{{bandera imaxe|Flag of Honolulu, Hawaii.svg}} [[Honolulu]]: ''Haiʻaheo Non ʻO Honolulu'' ([[Idioma ḥawaianu|ḥawaianu]], "L'Arguyu de Honolulu") ** {{bandera|Idaho}} [[Idaho]]: ''Esto Perpetua'' ([[llatín]], "Que sía perpetuu") *** [[Boise]]: ''City of Trees'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá d'Árboles") o ''Energy Peril Success'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Enerxía, Peligru, Ésitu") ** {{bandera|Illinois}} [[Illinois]]: ''State sovereignty, national union'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Soberanía estatal, unión nacional") ***{{bandera imaxe|Flag of Chicago, Illinois.svg}} [[Chicago]]: ''Urbs in Horto'' ([[llatín]], "La ciudá nun xardín") ***{{bandera imaxe|Flag of Springfield, Illinois.svg}} [[Springfield (Illinois)|Springfield]]: '' Home of Lincoln '' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llar de Lincoln") ** {{bandera|Indiana}} [[Indiana]]: ''The crossroads of America'' ([[Idioma inglés|inglés]], "L'encruz de los Estaos Xuníos") ** {{bandera|Iowa}} [[Iowa]]: ''Our liberties we prize and our rights we will maintain'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Les nueses llibertaes apreciamos y los nuesos derechos vamos caltener.") ** {{bandera|Islles Vírxenes}} [[Islles Vírxenes de los Estaos Xuníos|Islles Vírxenes]]: ''United in Pride and Hope'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xuníos n'arguyu y n'esperanza") ** {{bandera|Kansas}} [[Kansas]]: ''Ad astra per aspera'' ([[llatín]], "A les estrelles al traviés d'adversidá") ***{{bandera imaxe|Flag of Topeka, Kansas.svg}} [[Topeka]]: ''Golden City'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá Dorada") ** {{bandera|Kentucky}} [[Kentucky]]: ''United we stand, divided we fall'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xuníos quedamos, estremaos cayemos") O ''Deo gratiam habeamus'' ([[llatín]], "A Dios deámos-y gracies") ** {{bandera|Luisiana}} [[Luisiana]]: ''Union, justice, and confidence'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unión, xusticia y enfotu") ** {{bandera|Maine}} [[Maine]]: ''Dirigo'' ([[llatín]], "Dirixo") *** [[Augusta (Maine)|Augusta]]: ''A Capital Opportunity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Una oportunidá de Capital") *** [[Portland (Maine)|Portland]]: ''Resurgam'' ([[llatín]], "Voi Resurdir") ** {{bandera|Maryland}} [[Maryland]]: ''Fatti maschi, parole femmine'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Actos masculinos, pallabres femenines") ***{{bandera imaxe|Flag of Annapolis, Maryland.png}} [[Annapolis]]: ''Vixi Liber Et Moriar'' ([[llatín]], "Viví y voi morrer llibre") ** {{bandera|Massachusetts}} [[Massachusetts]]: ''Ense petit placidam sub libertate quietem'' ([[llatín]], "Cola espada busca en llibertá la paz") ***{{bandera imaxe|Flag of Boston.svg}} [[Boston]]: ''Sicut patribus sit Deus nobis'' ([[llatín]], "Que Dios tea conmigo según colos mios padres.") ** {{bandera|Michigan}} [[Michigan]]: ''Si quaeris peninsulam amoenam circumspice'' ([[llatín]], "Si busca una península prestosa, mira alredor" O ''Tuebor'' ([[llatín]], "Voi Ser defendíu") ***{{bandera imaxe|Flag of Detroit.svg}} [[Detroit]]: ''Speramus meliora; resurget cineribus'' ([[llatín]], "Esperamos coses meyores; Va Resurdir de les cenices") ** {{bandera|Minnesota}} [[Minnesota]]: ''L'etoile du Nord'' ([[Idioma francés|francés]], "La estrella del norte") O ''Quae sursum volo videre'' ([[llatín]], "Quiero ver lo más allá") ***{{bandera imaxe|Flag of Minneapolis, Minnesota.svg}} [[Minneapolis]]: ''En Avant'' ([[Idioma francés|francés]], "Escontra Alantre") ** {{bandera|Mississippi}} [[Mississippi (estáu)|Mississippi]]: ''Virtute et armis'' ([[llatín]], "Con virtú y con armes") ***{{bandera imaxe|Flag of Jackson, Mississippi.svg}} [[Jackson (Mississippi)|Jackson]]: ''City with Soul'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá con Alma") ** {{bandera|Missouri}} [[Missouri]]: ''Salus populi suprema lex esto'' ([[llatín]], "Que la salú de la xente sía la llei suprema") ***{{bandera imaxe|Flag of Kansas City, Missouri.svg}} [[Kansas City (Missouri)|Kansas City]]: ''City of Fountains Heart of the Nation'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá de fontes, Corazón de la Nación") ** {{bandera|Montana}} [[Montana]]: ''Oru y plata'' *** [[Billings (Montana)|Billings]]: ''Star of the Big Sky Country'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Estrella del País del Gran Cielu") *** [[Helena (Montana)|Helena]]: ''Guardian of the Gulch'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Guardián de la Quebrada") ** {{bandera|Nebraska}} [[Nebraska]]: ''Equality before the law'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Igualdad ante la llei") *** [[Omaha (Nebraska)|Omaha]]: ''Fortiter in Re'' ([[llatín]], "Fuerte en cada empresa") ** {{bandera|Nevada}} [[Nevada]]: ''All for our country'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Tou pel nuesu país") *** [[Carson City]]: ''Proud of its Past...Confident of its Future'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Arguyosa del so Pasáu... Segura del so Futuru") *** {{bandera imaxe|Flag of Las Vegas, Nevada.svg}} [[Las Vegas]]: ''Living Relentlessly, Developing Economically!'' ([[Idioma inglés|inglés]], "¡Vivir ensin fuelgu, desenvolviéndose económicamente!") ** {{bandera|New Hampshire}} [[New Hampshire]]: ''Live free or die'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Vive llibre o muerre") *** [[Concord (New Hampshire)|Concord]]: The Wilderness was Glad for Them ([[Idioma inglés|inglés]], "El desiertu allegrar por ellos") ** {{bandera|Nueva Jersey}} [[Nueva Jersey]]: ''Liberty and prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y prosperidá" *** [[Camden (Nueva Jersey)|Camden]]: ''In a Dream, I Saw a City Invincible'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Nun suañu vi una ciudá invencible") *** [[Jersey City (Nueva Jersey)|Jersey City]]: ''Let Jersey Prosper'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Que Jersey espollete") *** [[Millville (Nueva Jersey)|Millville]]: ''The Holly City of America'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La ciudá santa de los Estaos Xuníos") *** {{bandera imaxe|Flag of Trenton, New Jersey.svg}}[[Trenton]]: ''Trenton Makes, The World Takes'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Trenton fai, el mundu toma") ** {{bandera|Nuevu Méxicu}} [[Nuevu Méxicu]]: ''Crescit eundo'' ([[llatín]], "Aumenta mientres va") *** [[Clovis (Nuevu Méxicu)|Clovis]]: ''Prosperity, Peace, Progress'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Prosperidá, Paz, Progresu") *** [[Santa Fe (Nuevu Méxicu)|Santa Fe]]: ''La Villa Real de la Santa Fé de San Franciscu d'Asís'' ** {{bandera imaxe|New England pine flag.svg}} [[Nueva Inglaterra]]: ''An appeal to heaven'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Una apelación al cielu") ** {{bandera|Nueva York (estáu)}} [[Estáu de Nueva York|Nueva York]]: ''Excelsior!'' ([[llatín]], "Más altu") ***{{bandera imaxe|Flag of Albany, New York.svg}} [[Albany]]: ''Assiduity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Avezamientu") ***{{bandera imaxe|Flag of The Bronx.svg}} [[Bronx]]: ''[[Tu ne vence malis, sei contra audentior ito|Ne Vence Malis]]'' ([[llatín]], "Nun Vencer al Mal") ***{{bandera imaxe|Vlag van Brooklyn.png}} [[Brooklyn]]: ''Eendraght Maeckt Maght'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") ** {{bandera|Ohio}} [[Ohio]]: ''With God, all things are possible'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Con Dios, tou ye posible") ***{{bandera imaxe|Flag of Cincinnati, Ohio.svg}} [[Cincinnati]]: ''Juncta Juvant'' ([[llatín]], "Xuníos p'Ayudar") ***{{bandera imaxe|Flag of Cleveland, Ohio.svg}} [[Cleveland]]: ''Progress & Prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Progresu y Prosperidá") ** {{bandera|Oklahoma}} [[Oklahoma]]: ''Llabor omnia vincit'' ([[llatín]], "El trabayu vencer tou") ** {{bandera|Oregón}} [[Oregón]]: ''The Union'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La unión") O ''Alis volat propriis'' ([[llatín]], "Vuela coles sos propies nales") ** {{bandera|Pennsylvania}} [[Pennsylvania]]: ''Virtue, liberty, and independence'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Virtú, llibertá ya independencia") ***{{bandera imaxe|Flag of Philadelphia, Pennsylvania.svg}} [[Filadelfia]]: ''Philadelphia maneto'' ([[llatín]], "Que Viva l'Amor Fraternal") ** {{bandera|Puertu Ricu}} [[Puertu Ricu]]: ''Joannes Est Nomen Eius'' ([[llatín]], "Juan ye'l so nome") ***{{bandera imaxe|Flag of Arecibo (Puertu Ricu).png}} [[Arecibo]]: ''Bien Lleal'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bayamon.svg}} [[Bayamón]]: ''[[In hoc signu vinces|In Hoc Signu Vinces]]'' ([[llatín]], "Con esti signu vas vencer") ***{{bandera imaxe|Flag san juan pr.svg}} [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]: ''Pola so constancia, amor y fidelidá ye bien noble y bien lleal esta ciudá.'' ** {{bandera|Rhode Island}} [[Rhode Island]]: ''Hope'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Esperanza") *** [[Providence (Rhode Island)|Providence]]: ''What Cheer?'' ([[Idioma inglés|inglés]], "¿Qué allegría?") ** {{bandera|Samoa Americana}} [[Samoa Americana]]: ''Samoa, Muamua -y Atua'' ([[Idioma samoanu|samoanu]], "Samoa, dexa que Dios sía primeru") ** {{bandera|Tennessee}} [[Tennessee]]: ''Agriculture and commerce'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Agricultura y comerciu") ** {{bandera|Texas}} [[Texas]]: ''Friendship'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Amistá") *** {{bandera imaxe|Flag of Lubbock, Texas.png}} [[Lubbock]]: ''The Giant Side of Texas'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El llau xigante de Texas") ** {{bandera|Utah}} [[Utah]]: ''Industry'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Industria") ** {{bandera|Vermont}} [[Vermont]]: ''Freedom and unity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y unidá") ** {{bandera|Virxinia}} [[Virxinia]]: ''Sic semper tyrannis'' ([[llatín]], "Asina siempres a los tiranos") *** {{bandera imaxe|Flag of Richmond, Virxinia.svg}} [[Richmond (Virxinia)|Richmond]]: ''Sic Itur Ad Astra'' ([[llatín]], "''Asina llegamos a les estrelles''") *** {{bandera imaxe|Flag of Virxinia Beach, Virxinia.jpg}} [[Virxinia Beach]]: ''Landmarks of Our Nation's Beginning'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Puntu de referencia del empiezu de la nuesa nación") ** {{bandera|Virxinia Occidental}} [[Virxinia Occidental]]: ''Montani semper liberi'' ([[llatín]], "Montañeros siempres (tán) llibres") ** {{bandera|Washington (estáu)}} [[Estáu de Washington|Washington]]: ''Al-ki'' ([[Idioma inglés|inglés]] (xíriga [[Chinook (tribus)|chinook]]), "A tiempu") ***{{bandera imaxe|Official Seal of Seattle.jpg}} [[Seattle]]: ''City of Goodwill'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá de Bona Voluntá") ** {{bandera|Wisconsin}} [[Wisconsin]]: ''Forward'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Palantre") ** {{bandera|Wyoming}} [[Wyoming]]: ''Equal rights'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Derechos iguales") * {{bandera|Etiopía}} '''[[Etiopía]]''': ''የዜግነት ክብር'' (''Ethiopia Tikdem'') ([[Idioma amháricu|amháricu]], ''Etiopía primeru") * {{bandera imaxe|Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg}} [[Imperiu etíope]]: ''ሞዓ አንበሰ ዘአምነባደ ይሁዳ'' ([[Ge'ez]], Lleón conquistador de la tribu de Xudá") (Lema real); ''ኢትዮጵያ ታበድ አደዊሃ ሃበ አግዚአብሐር ''(''tyopia tabetsih edewiha habe Igziabiher'') (''[[Ge'ez]], ''Etiopía llevanta les manes a Dios") * {{bandera imaxe|Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg}} [[África Oriental Italiana]]: ''FERT'' (Ver Lema del [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]) === F === * {{bandera|Islles Fixi}} '''[[Fixi]]''': ''Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui'' ("Tarrez a Dios y honra a la Reina")<ref>{{cita web |url=http://www.fiji.gov.fj/publish/national_symbols.shtml|títulu=National Symbols ) Fiji Govenment Online |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Filipines}} '''[[Filipines]]''': ''Maka-Diyos, Makatao, Makakalikasan at Makabansa'' ([[Idioma filipín|Tagalog]], "Por Dios, Por Pueblu, Por Naturaleza y Por Estáu"). * {{bandera imaxe|Flag of the Philippines (light blue).svg}} ([[Dictadura]] de [[Ferdinand Marcos]]): ''Isang Bansa, Isang Diwa ''. ([[Idioma filipín|Tagalog]], "Un País, Un Espíritu") ** [[Cavite]]: ''El llugar de Nisos'' y ''Pa Dios y patria'' ** [[Zamboanga]]: ''Zamboanga formosa, perlla de Mindanao'' * {{bandera|Finlandia}} '''[[Finlandia]]''': Nengún ** {{bandera|Åland}} [[Åland]]: ''Islles de la paz'' * {{bandera|Francia}} '''[[Francia]]''': ''[[Liberté, égalité, fraternité]]'' ([[Idioma francés|francés]], "Llibertá, igualdá, fraternidá")<ref>http://www.info-france-usa.org/atoz/libeqfra.asp</ref> * [[Ficheru:Royal Standard of the King of France.svg|20px]] (Francia mientres l'[[Antiguu Réxime en Francia|Antiguu Réxime]]): ''Montjoie Saint-Denis,'' berru de guerra de los exércitos reales hasta'l sieglu XVI. * [[Ficheru:Flag of French-Navy-Revolution.svg|20px]] ([[Monarquía constitucional francesa|Monarquía constitucional]]): ''La nation, la loi, Le roi'' ([[Idioma francés|francés]], "La nación, la llei, el rei") * {{bandera imaxe|Flag of Corsica.svg}} ([[República Corsa]]): ''Saremo liberi o non saremo nulla'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Vamos Ser Llibres o nun Vamos Ser Nada") * {{bandera|Francia}} ([[Primer República Francesa|Primer República]]): ''Liberté, égalité, fraternité ou la mort!'' ([[Idioma francés|francés]], "¡Llibertá, igualdá, fraternidá o la muerte!") * {{bandera imaxe|Flag of Corsica.svg}} ([[Córcega#El reinu Anglu-Corsu|Reinu Anglu-Corsu]]): ''Amici y non di ventura'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Amigos y non por accidente") * {{bandera|Francia}} ([[Primer Imperiu francés|Imperiu Napoleónicu]]): ''Liberté, Ordre Public'' ([[Idioma francés|francés]], "Llibertá, Orde Públicu") * {{bandera|Francia}} ([[Monarquía de Xunetu]]): ''Ordre et Liberté'' ([[Idioma francés|francés]], "Orde y Llibertá") * {{bandera|Francia}} ([[Segunda República Francesa|Segunda República]]): ''République Française Demócratique Une et Indivisible'' ([[Idioma francés|francés]], "República Democrática Francesa, una ya indivisible") * {{bandera|Francia}} ([[Tercer República Francesa|Tercer República]]), {{bandera imaxe|Flag of Free France (1940-1944).svg}} ([[Francia Llibre]]) y {{bandera|Francia}} ([[Gobiernu provisional de la República francesa|Gobiernu Provisional]]): ''Honneur Patrie'' ([[Idioma francés|francés]], "L'honor de la patria") * {{bandera imaxe|Flag_of_Philippe_Pétain%2C_Chief_of_State_of_Vichy_France.svg}} ([[Francia de Vichy]]): ''Travail, famille, patrie'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu, familia, patria") ** [[Ficheru:Flag of Aquitaine.svg|20px]] [[Aquitania]]: Nengún *** {{bandera imaxe|GirondeFlag.gif}} [[Burdeos]]: ''Lilia sola regunt lunam undas capa leonem'' ([[llatín]], "Namái la flor de Lliriu apodera la lluna, les foles, el castiellu y el lleón") ** [[Ficheru:Flag of Brittany.svg|20px]] [[Bretaña]]: ''Kentoc'h mervel eget bezan saotret'' ([[Idioma bretón|bretón]] "La muerte primero que'l deshonor") *** [[Ficheru:Drapeau Rennes.svg|20px]] [[Rennes]]: ''Vivre en intelligence'' ([[Idioma francés|francés]], "Vivir na intelixencia") ** [[Ficheru:Flag of Franche-Comté.svg|20px]] [[Francu Condáu]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Flag of Besançon.svg}} [[Besançon]]: ''Plût A Dieu'' ([[Idioma francés|francés]], "Si dios quier") ** {{bandera2|Guayana Francesa}}: ''Fert Aurum Industria''. ([[llatín]], "El trabayu crea bayura") ** [[Ficheru:Flag of Île-de-France.svg|20px]] [[Islla de Francia]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Flag_of_Paris.svg}} [[París]]: ''Fluctuat Nec Mergitur'' ([[llatín]], "Salea, ensin ser nunca somorguiáu") ** {{bandera imaxe|Flag of FLNKS.svg}} [[Nueva Caledonia|Nueva Calcedonia]]: ''Terre de parole, terre de partage'' ([[Idioma francés|francés]], "Tierra de pallabra, tierra de repartu") ** [[Ficheru:Flag of Pays-de-la-Loire.svg|20px]] [[Países del Loira]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Nantes.svg}} [[Nantes]]: ''Favet Neptunus eunti'' ([[llatín]], "Neptunu favorez a los viaxeros") ** {{bandera|Polinesia Francesa}} [[Polinesia francesa]]: ''Tahiti Nui Mare'a'rea'' ([[Idioma tahitianu|tahitianu]] "Gran Tahiti de la [[Calina (meteoroloxía)|calina]] dorada.") ** [[Ficheru:Flag of Provence-Alpes-Cote dAzur.svg|20px]] [[Provenza-Alpes-Costa Azul]]: Nengún *** [[Ficheru:Flag of Marseille.svg|20px]] [[Marsella]]: ''Actibus immensis urbs fulget Massiliensis'' ([[llatín]], "La ciudá de Marsella relluma polos sos grandes aiciones") ** [[Ficheru:Flag of Saint-Pierre and Miquelon.svg|20px]] [[Saint Pierre y Miquelon]]: ''A mare llabor'' ("El llabor del mar") === G === * {{bandera|Gabón}} '''[[Gabón]]''': ''Union, Travail, Justice'' ([[Idioma francés|francés]], "Unión, Trabayu, Xusticia"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Gambia}} '''[[Gambia]]''': ''Progress, Peace, Prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Progresu, Paz, Prosperidá") * {{bandera|Xeorxa}} '''[[Xeorxa]]''': ''ძალა ერთობაშია! ([[Dzala ertobashia]])'' ([[Idioma xeorxanu|xeorxanu]], "La fuercia ta na unidá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Ghana}} '''[[Ghana]]''': ''Freedom and justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y xusticia") * {{bandera|Granada (país)}} '''[[Granada (país)|Granada]]''': ''Ever Conscious of God We Aspire, and Advance as One People'' ([[idioma inglés|inglés]], "Aspiramos ser conscientes de Dios y avanzar como un solu pueblu")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/grenada.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Grenada |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Grecia}} '''[[Grecia]]''': ''Ελευθερία ή θάνατος ([[Eleutheria i thanatos]])'' ([[Idioma griegu|griegu]], "Llibertá o muerte")<ref> Christian Fogd Pedersen (1971). The International Flag Book in Color. Morrow Ed. p. 166.</ref><ref>[http://www.britannica.com/topic/Greek-Independence-Day Encyclopædia Britannica: Greek Independence Day.]</ref> * {{bandera imaxe|State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1970).svg}} ([[Reinu de Grecia]]): ''Ισχύς μου η αγάπη του λαού'' (Ischýs mou i agápi tou laoú) ([[Idioma griegu|griegu]], "El mio poder ye l'amor del pueblu") (Lema Real) * {{bandera|Guatemala}} '''[[Guatemala]]''' : ''Llibre creza fecundu'', ''El país de la eterna primavera'' , ''Llibertá 15 de setiembre'' * {{bandera imaxe|Flag of the United Provinces of Central America.svg}} ([[Provincies Xuníes del Centru d'América]]) y {{bandera imaxe|Flag of the Federal Republic of Central America.svg}} ([[República Federal de Centro América]]): ''Dios, Unión y Llibertá'' ** {{bandera imaxe|Bandera de Sacatepéquez.svg}} [[Antigua Guatemala]]: La bien noble y bien lleal ciudá de Santiago de los Caballeros de Goathemala ** {{bandera imaxe|Flag of Escuintla.svg}} [[Escuintla (conceyu)|Escuintla]]: ''Ciudá de les Palmeres''. ** {{bandera imaxe|Bandera Coatepeque.jpg}} [[Coatepeque (Quetzaltenango)|Coatepeque]]: ''Ciudá de les Gardenies''. ** {{bandera imaxe|Bandera Puerto Barrios.png}} [[Puerto Barrio]]: ''La Tierra de Dios''. ** {{bandera imaxe|Bandera San Marcos.svg}} [[San Marcos (San Marcos)|San Marcos]]: ''Ciudá de les Alamees '' . ** {{bandera imaxe|Bandera de Quetzaltenango.svg}} [[Quetzaltenango]]: '' Lluna de Xelajú '' . ** {{bandera imaxe|Bandera d'Alta Verapaz.svg}} [[Alta Verapaz]] : '' Yo voi poner el mio arcu ''. *** [[Coban]]: '' La Ciudá Imperial ''. ** {{bandera imaxe|Vlagsolola.gif}} [[Sololá]]: '' Tiera del paisaxe ''. ** {{bandera imaxe|Bandera Totonicapán.svg}} [[Totonicapán]]: '' Llibertá, Igualdá ''. * {{bandera|Guinea}} '''[[Guinea]]''': ''Travail - Justice - Solidarité'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayo - Xusticia - Solidaridá") * {{bandera|Guinea-Bisáu}} '''[[Guinea-Bisáu]]''': ''Unidade, Luta, Progresso'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Unidá, Llucha, y Progresu") * {{bandera|Guinea Ecuatorial}} '''[[Guinea Ecuatorial]]''': ''Unidá, paz y xusticia'' * {{bandera|Guyana}} '''[[Guyana]]''': ''One People, One Nation, One Destiny'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Un pueblu, una nación, un destín"){{Añedir referencies}} === H === * {{bandera|Haití}} '''[[Haití]]''': Lema: Liberté – Égalité – Fraternité' ([[Idioma francés|francés]]: Llibertá, Igualdá, Fraternidá) o 'L'union fait la force'' ([[Idioma francés|francés]], "[[La unión fai la fuercia]]")<ref>[http://haiti-reference.com/pages/plan/histoire-et-societe/symboles-et-emblemes/armes-et-devise/ Haiti Referencia. Les Symboles d'Haiti: Armes et Devise d'Haiti.]</ref>'' * {{bandera imaxe|Flag of Haiti 1803.svg}} ([[Primer imperiu d'Haití]]): ''Liberté ou la Mort!'' ([[Idioma francés|francés]], "¡Llibertá o Muerte!") * {{bandera imaxe|Flag of Haiti (1814-1820).svg}} ([[Reinu d'Haití]]): ''Ex Cineribus Nascitur'' ([[llatín]], "De les cenices vamos resurdir ") * {{bandera imaxe|Imperial Flag of Haiti (1849-1859).svg}} ([[Segundu imperiu d'Haití]]): ''Dieu, Ma Patrie Et Mon Épée'' ([[Idioma francés|francés]], "Dios, la mio patria y la mio espada") * {{bandera|Hondures}} '''[[Hondures]]''': ''Llibre, Soberana ya Independiente'' {{Añedir referencies}} * {{bandera|Hungría}} '''[[Hungría]]''': Nengún. * {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1867-1918).svg}} ([[Reinu d'Hungría|Real Hungría]]): ''Cum Deo pro Patria et Libertate'' ([[llatín]], "Cola ayuda de Dios pola Patria y la Llibertá") * {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1920–1946).svg}} ([[Reinu d'Hungría (1920-1946)|Reinu d'Hungría]]) y {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1946-1949, 1956-1957).svg}} ([[Gobiernu d'Unidá Nacional (Hungría)|Estáu Húngaru]]): ''Regnum Mariae Patrona Hungariae'' o ''Mária királynő, Magyarország patrónája'' ([[llatín]] y [[Llingua maxar|maxar]], "Reinu de María, la Patrona d'Hungría") * {{bandera|Hungría}} ([[República Popular d'Hungría (1918-1919)|Primer]]) y {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1946-1949, 1956-1957).svg}} ([[Segunda República Húngara|Segunda República]]): ''Isten, áldd meg a magyart'' ([[Idioma húngaru|húngaru]], "Dios, bendiz a los húngaros") * {{bandera imaxe|Socialist red flag.svg}} ([[República Soviética Húngara]]) y {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1949-1956).svg}} ([[República Popular d'Hungría]]): ''Világ proletárjai, egyesüljetek!'' ([[Idioma húngaru|húngaru]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]") === I === * {{bandera|India}} '''[[India]]''': सत्यमेव जयते (''Satyam eva jayate)'' ([[sánscritu]], "La verdá sola trunfa")<ref> «State Emblem - National Symbols - Know India: National Portal of India». India.gov.in (n'inglés).</ref> * {{bandera imaxe|Flag of the Maharaja of Jammu and Kashmir (1846-1936).svg}} ([[Estaos Nativos de la India|Estáu Principescu]] de [[Jammu y Caxmir]]): ''For God, my country and my friends'' ([[idioma inglés|inglés]], "Por Dios, el mio país y los mios amigos") * {{bandera imaxe|Flag of the British East India Company (1707).svg}} ([[Compañía Británica de les Indies Orientales]]): ''Auspicio Regis et Senatus Angliae'' ([[llatín]], "Sol auspicio del Rei y el Senáu d'Inglaterra") * {{bandera imaxe|British Raj Red Ensign.svg}} ([[Raj británicu|Raj Británicu]]): ''Heavens' Light Our Guide'' ([[idioma inglés|inglés]], "El cielu alluma'l nuesu camín") ** {{bandera imaxe|Flag of Sikkim (1967-1975).svg}} [[Sikkim]]: ''Kham-sum-ongdu'' ([[Idioma tibetanu|tibetanu]], "Conquistador de tres mundo") * {{bandera|Indonesia}} '''[[Indonesia]]''': ''[[Bhinneka Tunggal Ika]]'' (antiguu [[javanés]], "Xuníos na diversidá")<ref>Santoso, Soewito Sutasoma, a Study in Old Javanese Wajrayana 1975:578. New Delhi: International Academy of Culture</ref> * {{bandera imaxe|Morning Star flag.svg}} ([[Nueva Guinea Neerlandesa]]): Setia, Djudjur, Mesra ([[Idioma malayu|malayu]], "Lleal, Honestu, Cariñosu") * {{bandera imaxe|Flag of South Moluccas.svg}} ([[Moluques del Sur|República de les Moluques del Sur]]): ''Mena - Muria'' ([[Llingües oceániques occidentales|melanesiu]], lliteralmente "De frente - Detrás", traducible como "Yo voi - Ellos sígenme", interpretrable como "[[Unus pro omnibus, omnes pro unu|Unu pa toos Toos pa unu]]".) * {{bandera imaxe|Morning Star flag.svg}} ([[República de Papúa Occidental]]): ''One People, One Soul'' ([[idioma inglés|inglés]], "Un Pueblu, Una Alma") ** {{bandera imaxe|Flag of Papua 2.svg}} [[Papúa (provincia)|Papúa]]: ''Karya Swadaya'' ([[sánscritu]], "Trabayar cola mesma fuercia") ** {{bandera imaxe|Flag of West Papua (vectorised).svg}} [[Provincia de Papúa Occidental|Papúa Occidental]]: ''Cintaku Negeriku'' (indonesiu, "El mio amor, el mio país") * {{bandera|Irán}} '''[[Irán]]''': [[A el·lahu-àkbar|الله أكبر]] (''Allahu Akbar)'' ([[Llingua árabe|árabe]], "[[Alá]] (Dios) ye'l más grande") (''de iure''); استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی (''Esteqlāl, āzādī, Jomhūrī-ye Eslāmī)'' ([[Idioma persa|persa]], "Independencia, Llibertá, República Islámica") (''de facto'') * {{bandera imaxe|Standard of Cyrus the Great (Achaemenid Empire).svg}} ([[Imperiu aqueménida|Imperiu persa]]): ''farr'' ([[Persa antiguu]], "Gloria") o ''khvarenah'' ([[Persa antiguu]], "divina gloria real") * {{bandera imaxe|State Flag of Iran (1964-1980).svg}} ([[Dinastía Pahlaví|Estáu Imperial d'Irán]]): ''مرا داد فرمود و خود داور است'' (''Mara dái farmud va Khod Davar Ast'') ([[Idioma persa|persa]], "[[Alá|Él]] diome'l poder de la xusticia y Él ye'l xuez") * {{bandera|Iraq}} '''[[Iraq]]''': [[A el·lahu-àkbar|الله أكبر]] ''(Allahu Akbar)'' ([[Llingua árabe|árabe]], "[[Alá]] (Dios) ye'l más grande") * {{bandera|Irlanda}} '''[[Irlanda]]''': Nengún * {{bandera imaxe|Green harp flag of Ireland 17th century.svg}} ([[Irlanda confederada|Confederación Católica d'Irlanda]]): ''Hiberni unanimes pro Deo Rege et Patria'' o ''Éireannaigh aontaithe -y Dia, rí agus tír'' ([[llatín]] y [[Idioma irlandés|irlandés]], "Irlanda xunida por Dios, el rei y la patria") ** {{bandera imaxe|Dublin col.png}} [[Condáu de Dublín|Dublín]]: ''Beart do réir ár mbriathar'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Aición que coincide col nuesu discursu") *** {{bandera imaxe|IRL Dublin flag.svg}} [[Dublín]]: ''Obedientia Civium Urbis Felicites'' ([[llatín]], "La obediencia de los ciudadanos ye la felicidá de la ciudá") ** [[Condáu de Kildare|Kildare]]: ''Meanma agus Misneach'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Espíritu y coraxe") ** {{bandera imaxe|CavanLaois col.png}} [[Condáu de Laois|Laois]]: ''I bpáirt leis an bpobal'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "En conxunción cola comunidá") ** {{bandera imaxe|Flag of Longford, Tipperary & Roscommon County.svg}} [[Condáu de Longford|Longfort]]: ''Daingean agus Dílis'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Fuerte y lleal") ** {{bandera imaxe|Flag of the counties of Cork, Derry and Louth.png}} [[Condáu de Louth|Louth]]: ''Lugh sáimh-ioldánach'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "[[Lug]] ye igualmente habilidosu en toles artes") *** [[Ficheru:Dundalk Town Crest.svg|20x20px]] [[Dundalk]]: ''Mé do rug Cú Chulainn cróga'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Yo di nacencia al valiente [[Cúchulainn]]") ** {{bandera imaxe|DonegalKerryMeathLeitrim col.png}} [[Condáu de Meath|Meath]]: ''Tré Neart -y Chéile'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Fuertes xuníos") ** {{bandera imaxe|Offaly col.png}} [[Condáu de Offaly|Offaly]]: ''Esto Fidelis'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Ten fe") ** {{bandera imaxe|GalwayWestm col.png}} [[Condáu de Westmeath|Westmeath]]: ''Triath ós Triathaibh'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Noble percima de la nobleza") ** {{bandera imaxe|Wexford col.png}} [[Condáu de Wexford|Wexford]]: ''Exemplar Hiberniae'' ([[llatín]], "Un exemplu pa Irlanda") *** [[Ficheru:IRL COA Wexford Town 3D.svg|21x21px]] [[Wexford]]: ''Per Aquam et Ignem'' ([[llatín]], "Al traviés de l'agua y del fueu") * {{bandera|Islles Salomón}} '''[[Islla Salomón]]''': ''To Lead is to Serve'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Liderar ye sirvir") * {{bandera|Israel}} '''[[Israel]]''': Nun tien lema oficial. אִם תִרְצוּ, אֵין זוֹ אַגָדה (''Im tirzu ein zo agada)'' ([[Hebréu (idioma)|Hebréu]] ''"Si deseyar, nun ye un suañu"'') * {{bandera|Italia}} '''[[Italia]]''': Nengún oficial. * {{bandera imaxe|SPQRomani.svg}} ([[República romana]]) y {{bandera imaxe|Vexilloid of the Roman Empire.svg}} ([[Imperiu romanu]]): ''[[SPQR]]'' (Sigles de ''Senālos tos Populusque Rōmānus'') ([[llatín]], "Senáu y Pueblu de Roma") * {{bandera imaxe|Flag of Genoa.svg}} ([[República de Xénova]]): ''Respublica superiorem non recognoscens'' ([[llatín]], "La República que nun reconoz superiores") * {{bandera imaxe|Flag of Most Serene Republic of Venice.svg}} ([[República de Venecia]]): ''Pax Tibi Marce, Evanxelista Mevs'' ([[llatín]], "La paz sía contigo Marcos, el mio evanxelista") * {{bandera imaxe|Flag of Florence.svg}} ([[República de Florencia]]): ''Regna cadunt luxu surgunt virtutibus urbes!'' ([[llatín]], "¡Que cayan los reinos de la lluxuria por que les ciudaes de la virtú prevalezan!") * {{bandera imaxe|Medici Flag of Tuscany.png}} ([[Ducáu de Florencia]]): ''Festina lente'' ([[llatín]], "Entaínate amodo") * {{bandera imaxe|Ducáu de Modena (antes de 1830).svg}} ([[Ducáu de Módena]]): ''Dextera Domini exaltavit me'' ([[llatín]], "La diestra del Señor aponderóme") * {{bandera imaxe|Flag of Kingdom of Lombardy-Venetia.svg}} ([[Reinu lombardu-vénetu]]): ''Viribus Unitis'' ([[llatín]], "Fuercies Xuníes") * {{bandera imaxe|Flag of the Duchy of Parma (1851-1859).svg}} ([[Ducáu de Parma]]): ''Dirixe apodéreme!'' ([[llatín]], "¡Diríxite a mi, oh Señor!") * {{bandera imaxe|Flag of Italy with inscription «Italia llibera Dio lo vuole».svg}} ([[Cinco jornada de Milán|Gobiernu provisional de Milán]]): ''Italia llibera Dio lo vuole'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Italia llibre Dios querer") * {{bandera imaxe|Flag of the Republic of Venice 1848–49.svg}} ([[República de San Marco]]): ''Viva San Marco!'' ([[Idioma italianu|italianu]], "¡Viva [[Marcos l'Evanxelista|San Marcos]]!") * {{bandera imaxe|Flag of the Roman Republic (19th century).svg}} ([[República Romana (1849)|República de Roma]]): ''Dio y Popolo'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Dios y Pueblu") *{{bandera imaxe|Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg}} ([[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]): FERT, lema de la [[Casa de Saboya]] y más tarde del Reinu d'Italia, interpretáu diversamente como: Fortitudo Eius Rhodum Tenuit ([[Idioma llatín|llatín]]: "La so fuercia conquistó Rodas") en referencia a la victoria d'[[Amadeo V de Saboya|Amadeo V, conde de Saboya]], nel sitiu de Rodas (1310); Foedere et Religione Tenemur ([[llatín]], "Amestaos polos trataos y la relixón"); Fortitudo Eius Rempublicam Tenet ([[llatín]], "La so fuercia [o valor] caltién la República"); Fides Est Regni Tutela ([[llatín]], "La Fe ye la proteición de [nuesu] Reinu")<ref>[http://www.torinocuriosa.it/curiosita.php?cdcur=144 I segreti del motto sabaudo FERT (n'italianu)]</ref>. Dacuando escritu trés vegaes: FERT, FERT, FERT. *{{bandera imaxe|War_flag_of_the_Italian_Social_Republic.svg}} ([[República Social Italiana]]): ''Per l'onore d'Italia.'' ([[Idioma italianu|italianu]], Pol honor d'Italia {{Añedir referencies}} **{{bandera imaxe|Flag of Ancona.svg}} [[Ancona]]: ''Ancon Dorica Civitas Fidei'' ([[llatín]], Dórica y Fiel Ciudá de Ancona) **{{bandera imaxe|Flag of Bologna.svg}} [[Boloña]]: ''Libertas-Libertas'' ([[llatín]], Llibertá-Llibertái) **{{bandera imaxe|Flag of Genoa.svg}} [[Xénova]]: ''Libertas'' ([[llatín]], Llibertá) **[[Ficheru:Coat of Arms of L'Aquila, Italy.svg|24x24px]] [[L'Aquila]]: ''Immota Manent'' ([[llatín]], Permanentemente Inmóvil) **{{bandera imaxe|Flag of Palermo.svg}} [[Palermo]]: ''SPQP'' (Sigles de ''Senatus Populusque Palermus'') ([[llatín]], "Senáu y Pueblu de Palermo") **{{bandera imaxe|Flag_of_Rome.svg}} [[Roma]]: ''Senatus Populusque Romanus'' ([[llatín]], El Senáu y el Pueblu Romanu) **{{bandera imaxe|Flag of Veneto.svg}} [[Venecia]]: ''Pax Tibi Marce, Evanxelista Mevs'' ([[llatín]], "La paz sía contigo Marcos, el mio evanxelista") === J === * {{bandera|Xamaica}} '''[[Xamaica]]''': ''Out of many, one people'' ([[idioma inglés|inglés]], "D'ente munchos, una xente")<ref>[http://www.jis.gov.jm/special_sections/Independence/symbols.html Independence<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * {{bandera|Xapón}} '''[[Xapón]]''': ''平和と進歩'' o ''へいわとしんぽ (Heiwa To Shinpo'') ([[idioma xaponés|xaponés]], '"Paz y Progresu") * {{bandera imaxe|Naval Ensign of Japan.svg}} ([[Imperiu del Xapón]]): ''五箇条の御誓文'' (''Gokajō non Goseimon)'' ([[idioma xaponés|xaponés]], "[[Carta de xuramentu|Xuramentu en cinco artículo]]") o ''八紘一宇'' (''Hakkō ichiu)'' ([[idioma xaponés|xaponés]], lliteralmente "Un acorde d'ocho cuerdes so un solu techu", interpretable como "Tol Mundu So un Solu Techu", modernamente reinterpretado como "Hermandá Universal") o ''天皇陛下万歳'' (''Tennōheika Banzai!)'' ([[idioma xaponés|xaponés]], "¡Diez mil años de vida al [[Emperador de Xapón|Emperador]]!") * {{bandera|Xordania}} '''[[Xordania]]''': ''الأردن أوّلاً (''a el'urdun awwlaan'')'' ([[Llingua árabe|árabe]], "Xordania en primer llugar"); ''الله، الوطن، الملك'' (''Allah Al-Watan Al-Malek'') ([[Llingua árabe|árabe]], "Dios, la Patria, el Rei"){{Añedir referencies}} === K === * {{bandera|Kenia}} '''[[Kenia]]''': ''[[Harambee]]'' ([[suaḥili]], "Trabayemos xuníos"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Kiribati}} '''[[Kiribati]]''': ''Te Mauri, Te Raoi ao Te Tabomoa'' ([[Gilbertense]]: "Salú, Paz, y Prosperidá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Kosovu}} '''[[Kosovu]]''': ''Nderi, Detyra, Atdheu'' ([[Idioma albanés|albanés]], "Honor, deber, patria.") * {{bandera|Kuwait}} '''[[Kuwait]]''': ''For Kuwait'' ([[idioma inglés|inglés]], "Por Kuwait") === L === * {{bandera|Laos}} '''[[Laos]]''': "Paz, independencia, democracia, unidá y prosperidá"{{Añedir referencies}} * {{bandera|Lesothu}} '''[[Lesothu]]''': ''Khotso, Apolace, Nala'' ([[sesotho]], "Paz, Agua, Prosperidá") * {{bandera|Letonia}} '''[[Letonia]]''': ''Tévzemei un brívibai'' ([[Idioma letón|letón]], "Pola Patria y la Llibertá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|El Líbanu}} '''[[Líbanu]]''': ''كل للوطن والمجد والعلم'' (''kullunā li-l-watan, li-l-ulà li-l-`alam'') ([[Idioma árabe|árabe]], "toos pola patria, la gloria y la bandera") **{{bandera imaxe|Drapeau de Beyrouth.png}} [[Beirut]]: ''Berytus Nutrix Legum'' ([[llatín]], "Beirut, Madre de les lleis") * {{bandera|Liberia}} '''[[Liberia]]''': ''The love of liberty brought us here'' ([[Idioma inglés|inglés]], "L'amor a la llibertá tráxonos equí") * {{bandera imaxe|Flag_of_Liberland.svg}} '''[[Liberland]]''': ''Žít a nechat žít'' ([[Idioma checu|checu]], "Vive y dexa vivir") * {{bandera|Libia}} '''[[Libia]]''': ''حرية، عدالة، ديمقراطية'' (''harriat, edalt, dimuqratia'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, xusticia y democracia") * {{bandera imaxe|Flag of Libya (1977-2011).svg}} ([[Gran Yamahiriya Árabe Libia Popular Socialista|Yamahiriya de libia]]): '' الحرية والاشتراكية والوحدة'' (''alhurriat walaishtirakiat walwahda'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, socialismu y unidá") * {{bandera|Liechtenstein}} '''[[Liechtenstein]]''': ''Für Gott, Fürst und Vaterland'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Por Dios, el Príncipe y la Patria"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Lituania}} '''[[Lituania]]''': ''Vienybė težydi'' ([[Idioma lituanu|lituanu]], "Dexa que la unidá florie") * {{bandera|Luxemburgu}} '''[[Luxemburgu]]''': ''Mir wëlle bleiwe wat mir ensin'' ([[luxemburgués]], "Queremos permanecer siendo lo que somos"){{Añedir referencies}} === M === * {{bandera|Macedonia del Norte}} '''[[Macedonia del Norte]]''': ''Слобода или Смрт'' (Sloboda ili Smrt) ([[Idioma macedoniu|macedoniu]], "Llibertá o Muerte") * {{bandera|Madagascar}} '''[[Madagascar]]''': ''Tanindrazana, Fahafahana, Fandrosoana'' ([[Idioma malgax|malgax]], "Patria, Llibertá, Progresu") * {{bandera|Malasia}} '''[[Malasia]]''': ''Bersekutu bertambah mutu'' ([[Idioma malayu|malayu]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Kingdom of Sarawak (1870).svg}} ([[Reinu de Sarawak]]): ''Dum Spiro, Spero'' ([[llatín]], "Mientres respiru espero") * {{bandera imaxe|Flag of North Borneo (1902–1946).svg}} ([[Borneo Septentrional]]): ''Pergo et Perago'' ([[llatín]], "Yo entamo y llograr") * {{bandera imaxe|Flag of the Federated Malay States (1895 - 1946).svg}} ([[Unión Malaya]]): ''الله سالم'' (Dipelihara Allah) ([[Idioma malayu|malayu]], "So la proteición d'[[Alá]]/Dios) ** {{bandera imaxe|Flag of Sabah.svg}} [[Sabah]]: ''Sabah Maju Jaya'' ([[Idioma malayu|malayu]], "Qu'Espollete Sabah") * {{bandera|Malawi}} '''[[Malaui]]''': ''Unity and Freedom'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá y Llibertá") * {{bandera imaxe|Flag of British Central Africa Protectorate.svg}} ([[Protectoráu Británicu d'África Central|África Central Británica]]): ''Lighy in Darkness'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Lluz nes Tiniebles") * {{bandera imaxe|Flag of Nyasaland (1919–1925).svg}} ([[Nyasalandia]]): ''Lux in Tenebris'' ([[llatín]], "Lluz nes Tiniebles") * {{bandera|Malí}} '''[[Malí]]''': ''Un peuple, un but, une foi'' ([[Idioma francés|francés]], "Un pueblu, una meta, una fe") * {{bandera|Malta}} '''[[Malta]]''': ''For Gallantry'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Al Heroísmu"), d'antiguo ''Virtue et Constatia'' ([[llatín]], "Virtú y Constancia") * ''''{{bandera|Marruecos}} '''[[Marruecos]]''': ''الله، الوطن، الملك'' (''Allah Al-Watan Al-Malek'') o ''ⴰⴽⵓⵛ, ⴰⵎⵓⵔ, ⴰⴳⵍⵍⵉⴷ'' (''Yakuc, Tamurt, Agellid'') ([[llingua árabe|árabe]] y [[Llingües bereberes|bereber]] "Dios, la Patria, el Rei")<ref>[http://www.maroc.ma/NR/exeres/FFBFF494-EE11-4387-A900-18D10HALA578HALA.htm ResumeNiv2<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref>; Lema real: ''إن تَنصُروا اللهَ ينصُرُکُم'' ('''iidha 'ant tamjyd allh, waqal 'annah sawf numjiduk'') ([[llingua árabe|árabe]], "Si Glorificas a Dios, Él te Glorificará a Ti") * {{bandera|Mauriciu}} '''[[Mauriciu]]''': ''Stella Clavisque Maris Indici'' ([[llatín]], "Llave y estrella del océanu Índicu") * {{bandera|Mauritania}} '''[[Mauritania]]''': ''شرف إخاء عدل'' (''sharaf 'iikha' eadl'') ([[llingua árabe|árabe]], "Honor, Fraternidá, Xusticia") * {{bandera imaxe|Flag of Mercosur.svg}} [[Mercosur|'''Mercáu''']] ''''[[Mercosur|'''Común del Sur''']]: ''El nuesu Norte ye'l Sur'' * {{bandera|Méxicu}} '''[[Méxicu]]''': ''La Patria ye Primeru'' * {{bandera imaxe|Flag of Cross of Burgundy.svg}} ([[Virreinatu de Nueva España|Virreinatu de la Nueva España]]): ''Ultra Que Unum'' ([[llatín]], "Dambes son Una") * {{bandera imaxe|Bandera y Estandarte de Morelos.svg}} ([[Congresu de Anáhuac|Gobiernu Supremu de Méxicu]]): ''Oculis et unguibus ae que victrix'' ([[llatín]], "Colos güeyos y les uñes, igualmente victoriosa"). *{{bandera imaxe|Flag_of_Mexico_%281821-1823%29.svg}} ([[Primer Imperiu Mexicanu]]): ''Relixón, Independencia, Unión.'' *{{bandera imaxe|Bandera_Nacional_Seg_Imp_Mex_1864_a_1867_FO.svg}} ([[Segundu Imperiu Mexicanu]]): ''Equidad na Xusticia'' ** {{bandera|Aguascalientes}} [[Aguascalientes]]: ''Bona Terra, Bona Gens, Aqua Clara, Clarum Coelum'' ([[llatín]], "Bona tierra, bona xente, agua claro, claru cielu"). ** {{bandera|Baxa California}} [[Baxa California]]: ''Trabayu y xusticia social''. ** {{bandera|Ciudá de Méxicu}} [[Ciudá de Méxicu]]: ''Bien noble ya insigne, bien lleal ya imperial'' ** {{bandera|Coahuila}} [[Coahuila]]: "''Homes fuertes, tierra rica, clima benignu'' ** {{bandera|Colima}} [[Colima]]: ''El temple del brazu ye puxanza na tierra'' ** {{bandera|Chiapas}} [[Chiapas]]: ''Xúnenos el so grandor'' ** {{bandera|Chihuahua}} [[Chihuahua]]: ''Valentìa, Llealtá y Hospitalidá'' *** {{bandera imaxe|Coat of arms of Ciudad Juárez.svg}}[[Ciudad Juárez]]: ''Abellugu de la llibertá, custodia de la República'' ** {{bandera|Estáu de Méxicu}} [[Estáu de Méxicu]]: ''Llibertá, trabayu y cultura'' *** {{bandera imaxe|EscudoEcatepec.jpg}} [[Ecatepec de Morelos]]: ''Autonomía Unión Trabayo'' ** {{bandera|Guanajuato}} [[Guanajuato]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Bandera de León, Guanajuato, México.svg}} [[León (Guanajuato)|León de los Aldama]]: ''El trabayu tou lo vence'' ** {{bandera|Estáu de Guerrero}} [[Estáu de Guerrero|Guerrero]]: ''La mio Patria ye Primeru''<ref>http://guerrero.gob.mx/wp-content/uploads/leyesyreglamentos/CPG.pdf</ref> ** {{bandera|Estáu d'Hidalgo}} [[Estáu d'Hidalgo|Hidalgo]]: ''Independencia, reforma y revolución'' ** {{bandera|Jalisco}} [[Jalisco]]: ''Jalisco ye unu'' ** {{bandera|Michoacán}} [[Michoacán]]: ''Heredamos llibertá, vamos mandar xusticia social'' ''L'alma de Méxicu'' ** {{bandera|Morelos}} [[Morelos]]: ''Tierra y Llibertá'' ** {{bandera|Nuevo León}} [[Nuevo León]]: ''Semper Ascendens'' ([[llatín]], "Siempres ascendente"). ***{{bandera imaxe|Bandera de Monterrey.png}} [[Monterrey]]: ''El trabayu templa l'espíritu.''. ** {{bandera|Oaxaca}} [[Oaxaca]]: ''[[El respetu a dereches ayenu ye la paz]]'' (Trátase d'un fragmentu d'una frase de [[Benito Juárez]]: "Ente los individuos como ente les naciones, el respetu a dereches ayenu ye la paz.") ** {{bandera|Puebla}} [[Puebla]]: ''Xuníos nel tiempu, nel esfuerciu, na xusticia y na esperanza'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Heroica Puebla de Zaragoza, Mexico.svg}} [[Puebla de Zaragoza]]: ''Angelis svis Devs mandavit de te vt cvstodiant te in omnibvs viis tvis'' ([[llatín]], "Dios ordenó a los sos ánxeles que te guardara en tolos tos caminos") ** {{bandera|San Luis Potosí}} [[San Luis Potosí]]: ''San Luis tien lo que te gusta'' ** {{bandera|Tamaulipas}} [[Tamaulipas]]: ''Siempres alta y gloriosa de llinaxe de la Casa de Escandón'' ** {{bandera|Tlaxcala}} [[Tlaxcala]]: ''Trubiecu de la Nación''<ref>{{cita publicación |url=https://archivos.juridicas.unam.mx/www/bjv/llibros/9/4036/22.pdf|títulu=De la hestoria de Tlaxcala, Trubiecu de la Nación y los sos insignes constitucionalistas|apellíos=Rivera Moya|nome=Marla D.|fecha=2015|publicación=Historia y Constitución. Homenaxe a José Luis Soberanes Fernández, tomu II |fechaaccesu=6 de marzu de 2018|formatu=PDF|doi=|pmid=}}</ref> ***{{bandera imaxe| EscudoTlaxcala.png}} [[Tlaxcala de Xicohténcatl]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de Tlaxcala''<ref>{{cita publicación |url=https://journals.openedition.org/nuevomundo/31083|títulu=Alteridad y alianza: afitamientu y representación del grupu de poder na república de Tlaxcala mientres el sieglu XVI|apellíos=Díaz Serrano|nome=Ana|fecha=28 de mayu de 2008|publicación=Nuevu Mundo Mundo Nuevos |fechaaccesu=5 de marzu de 2018|doi=10.4000/nuevomundo.31083|pmid=}}</ref> ** {{bandera|Veracruz}} [[Veracruz de Ignacio de la Llave|Veracruz]]: ''[[Plus ultra (lema)|Plus ultra]]'' ([[llatín]], "Más allá") **{{bandera|Yucatán}} [[Yucatán]]: Nengún. ***{{bandera imaxe|Escudu de Merida Yucatan.svg}} [[Mérida (Yucatán)|Mérida]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de Mérida'' ** {{bandera|Zacatecas}} [[Zacatecas]]: Lema en llatín: "Lavor Vincit Omnia", que n'español significa: "El trabayu tou lo vence". * {{bandera|Estaos Federaos de Micronesia}} '''[[Estaos Federaos de Micronesia|Micronesia]]''': ''Peace, Unity, Liberty'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Paz, Unidá, Llibertá") * {{bandera|Moldavia}} '''[[Moldavia]]''': ''Limba noastră-i o comoară'' ([[Idioma moldavu|moldavu]], "El nuesu idioma ye una ayalga") (non oficial) * {{bandera|Mónacu}} '''[[Mónacu]]''': ''Deo juvante'' ([[llatín]], "Cola ayuda de Dios")<ref>{{cita web |url=http://www.monte-carlo.mc/monaco/informations/index.html|títulu=Monaco nun clin d'œil! |fechaaccesu=3 d'agostu de 2006}} (en francés)</ref> * {{bandera|Mozambique}} '''[[Mozambique]]''': ''Somos toos um'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Toos somos unu") === N === * {{bandera|Namibia}} '''[[Namibia]]''': ''Unity, liberty, justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá, llibertá, xusticia"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Nauru}} '''[[Nauru]]''': ''God's will first'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La voluntá de Dios primero de too"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Nepal}} '''[[Nepal]]''': ''जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरियसि'' (''ananī canpabhūel miośca svargādapī garīyasī'') ([[Sánscritu]], ''La madre y la tierra madre/patria valen más que'l reinu del cielu)'' * {{bandera|Nicaragua}} '''[[Nicaragua]]''', ''[[In God we trust|En Dios confiamos]]''<ref>Apaez nel anverso de les monedes de [[Córdoba nicaragüense|córdoba]]</ref> y ''[[Patria llibre o morrer]]'' (''CHOMBU'')<ref>Frase d'Augusto C. Sandino en telegrama de respuesta a Gilbert D. Hatfield, Cap. U.S. Marine Corps, fecháu'l 12 de xunetu de 1927</ref> (non oficiales) * {{bandera|Níxer}} '''[[Níxer]]''': '' Fraternité – Travail – Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Fraternidá - Trabayo – Progresu") * {{bandera|Nixeria}} '''[[Nixeria]]''': ''Unity and Faith, Peace and Progress'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá y Fe, Paz y Progresu") * {{bandera|Nixeria}} ([[Hestoria de Nixeria#Estáu independiente|Federación de Nixeria]]): ''Unity and Faith'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá y Fe") * {{bandera imaxe|Flag of Biafra.svg}} ([[Biafra]]): ''Peace, Unity, Freedom'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Paz, Unidá, Llibertá") * {{bandera|Noruega}} '''[[Noruega]]''': ''Alt for Norge'' ([[Idioma noruegu|noruegu]], "Tou per Noruega") *{{bandera imaxe|Flag_of_Novorussia.svg}} [[Nueva Rusia (confederación)|Nueva Rusia]]: ''Воля и Труд'' (''Volya i Trud'') ([[Idioma rusu|rusu]], "Voluntá y Trabayu") *{{bandera|Nueva Zelanda}} '''[[Nueva Zelanda]]''': Nengún, d'antiguo ''Onward'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Escontra alantre") **{{bandera imaxe|Flag_of_Tokelau.svg}} [[Tokeláu]]: Tokeláu Mo Te Atua ([[Idioma tokelauano|tokelauano]], Tokeláu pal Toupoderosu) **[[Ficheru:Wellington COA.gif|20x20px]] [[Wellington|Welington]]: ''Suprema a Situ'' ([[llatín]], "Posición Cimera") === O === * {{bandera|Omán}} '''[[Omán]]''': ''Desire, Honor, Sacrifice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Deséu, honor, sacrificiu") * {{bandera|Orde de Malta}} '''[[Orde de Malta]]''': ''Tuitio Fidei et Obsequium Pauperum'' ([[llatín]], "Defensa de la Fe y ayuda a los probes»") * {{bandera imaxe|Flag of the Organization of American States.svg}} '''[[Organización de los Estaos Americanos|Organización d'Estaos Americanos]]''': Democracy for peace, security, and development ([[Idioma inglés|inglés]], "Democracia pola paz, la seguridá y el desenvolvimientu") * {{bandera imaxe|Flag of NATO.svg}} '''[[Organización del Tratáu del Atlánticu Norte]]''': ''Animus in consulendo liber'' ([[llatín]], "Espíritu llibre pa decidir") === P === * {{bandera|Países Baxos}} '''[[Reinu de los Países Baxos|Países Baxos]]''': ''Je Maintiendrai'' ([[Idioma francés|francés]] "Voi Caltener")<ref>{{cita web |url=http://www.koninklijkhuis.nl/english/content.jsp?objectid=13335|títulu=The Dutch royal house: The royal coat of arms |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera imaxe|Statenvlag.svg}} ([[Provincies Xuníes de los Países Baxos]]: ''Eendragt Maakt Magt'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") o ''Concordia Parvae res Crescunt'' ([[llatín]], "La concordia fai que les coses pequeñes crezan", equivalente a "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the navy of the Batavian Republic.svg}} ([[República Bátava]]): ''Gelykheid, Vryheid, Broederschap'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[Liberté, égalité, fraternité|Llibertá, igualdá, fraternidá]]") * {{bandera|Países Baxos}} ([[Reinu d'Holanda]]): ''Eendragt Maakt Magt'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Netherlands Antilles (1986-2010).svg}} ([[Antilles Neerlandeses]]): ''Libertate Unanimus'' ([[llatín]], "Xuníos pola llibertá") **{{bandera|Aruba}} [[Aruba]]: ''Semper pro grediens'' ([[llatín]], "Siempres Progresando") **{{bandera|Países Baxos}} [[Países Baxos]]: ''Je Maintiendrai'' ([[Idioma francés|francés]] "Voi Caltener") ***{{bandera imaxe|Flag_Zuid-Holland.svg}} [[Holanda Meridional]]: ''Vigilate Deo Confidentes'' ([[llatín]], "Ver a Dios Confiaos") ****{{bandera imaxe|Flag_of_The_Hague.svg}} [[L'Haya]]: ''Vrede en Recht'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "Paz y Xusticia") ****{{bandera imaxe|Flag of Rotterdam.svg}} [[Rotterdam]]: ''Sterker door strijd'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "Más fuerte per mediu de la llucha") ***{{bandera imaxe|Flag_North-Holland%2C_Netherlands.svg}} [[Holanda Septentrional]]: Nengún ****{{bandera imaxe|Flag_of_Amsterdam.svg}} [[Ámsterdam]]: ''Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "Heroica, resuelta, misericordiosa") **{{bandera imaxe|Flag_of_Sint_Maarten.svg}} [[Sint Maarten]]: ''Semper Progrediens'' ([[llatín]], "Siempres Progresando") ***{{bandera imaxe|Flag_of_Saba.svg}} [[Islla de Saba]]: ''Remis Velisque'' ([[llatín]], "Con Remu y Vela") ***{{bandera imaxe|Flag_of_Sint_Eustatius.svg}} [[San Eustaquio]]: ''Superba et Confidens'' ([[llatín]], "Arguyosa y confiada") * {{bandera|Paláu}} '''[[Paláu]]''': ''Rainbow's End'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El final del arcoíris") * {{bandera|Palestina}} '''[[Estáu de Palestina|Palestina]]''': ''Palestina llibre, la llucha sigue, llibertá pal pueblu palestín''{{Añedir referencies}} ** {{bandera|Palestina}} [[Autoridá Nacional Palestina]]: ''أننا لن نستسلم'' ('''annana ln nastaslim'') o ''We will not go down'' ([[Idioma árabe|árabe]] y [[Idioma inglés|inglés]]: nun vamos rindir) * {{bandera|Panamá}} '''[[Panamá]]''': ''Pro mundi beneficiu'' ([[llatín]], "Pa beneficiu del mundu") * {{bandera imaxe|Flag of Sovereign State of Panama.svg}} ([[Estáu Soberanu de Panamá]]): ''Llibertá Y Orde'' * {{bandera|Papúa Nueva Guinea}} '''[[Papúa Nueva Guinea]]''': ''Unity in diversity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá na Diversidá") * {{bandera|Paraguái}} '''[[Paraguái]]''': ''Paz y Xusticia''<ref>Vease [[Escudu de Paraguái]]</ref> * {{bandera|Paquistán}} '''[[Paquistán]]''': ''ایمان، اتحاد، نظم'' (''Yaqeen-mukkam, ittihad, nizam)'' ([[Urdu]], "Fe(autoconfianza), Unidá, Disciplina")<ref>{{cita web |url=http://www.infopak.gov.pk/Eemblem.aspx|títulu=Information of Pakistan: The State Emblem |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Perú}} '''[[Perú]]''': ''[[Firme y feliz pola unión]]'' *{{bandera imaxe|Flag of Peru (1821-1822).svg}} ([[Protectoráu de San Martín|Departamentos Llibres de Perú]]): ''Renació'l Sol de Perú'' *{{bandera imaxe|Flag of the Peru-Bolivian Confederation.svg}} ([[Confederación Perú-Boliviana]]): ''Firme pola Unidá'' **{{bandera imaxe|Bandera Ancash.png}} [[Departamentu de Áncash|Áncash]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Chimbote.svg}} [[Chimbote]]: ''Capital de la pesca y l'aceru'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Huaraz.svg}} [[Huaraz]]: ''La bien noble y arrogante ciudá'' **{{bandera imaxe|Bandera de Arequipa.svg}} [[Departamentu de Arequipa|Arequipa]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Arequipa.svg}} [[Arequipa]]: ''Heroica ciudá de los llibres de Arequipa'' **{{bandera imaxe|Flag of Ayacucho.svg}} [[Departamentu de Ayacucho|Ayacucho]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Ayacucho.svg}} [[Ayacucho]]: ''Bien Noble y Lleal Ciudá'' **{{bandera imaxe|El callao bandera.png}} [[Provincia Constitucional del Callao|El Callao]]: ***{{bandera imaxe|El callao bandera.png}} [[Callao]]: ''La fiel y arrogante Ciudá del Callao, asilu de les lleis y la llibertá'' ** {{bandera imaxe|Bandera Rexón Ica.png}} [[Departamentu de Ica|Ica]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Bandera de Chincha alta.png}} [[Provincia de Chincha|Chincha]]: ''Provincia de Chincha benemérita a la Patria'' *** {{bandera imaxe|Flag of Ica.svg}} [[Ica]]: ''En Ica nació la Patria'' ** {{bandera imaxe|Flag of Junin.svg}} [[Departamentu de Junín|Junín]]: ''Carines Liveravit nos'' ([[llatín]]; "Redimíos pola Caridá") *** {{bandera imaxe|Flag of Junin.svg}} [[Junín (Perú)|Junín]]: ''Heroica ciudá de Junín'' ** {{bandera imaxe|..La Libertad Flag(PER).png}} [[Departamentu de La Libertad|La Libertad]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Ascope.png}} [[Ascope]]: ''Tierra de Cortesía y Lleendes'' ***{{bandera imaxe|Banderachepen.jpg}} [[Chepén]]: ''Arrogante y Viril Provincia de Chepén'' ***{{bandera imaxe|Flag of Trujillo (Peru).svg}} [[Trujillo (Perú)|Trujillo]]: ''Ciudá Benemérita y Fidelísima a la Patria'' ***{{bandera imaxe|Bandera de San Pedro de Lloc.png}} [[San Pedro de Lloc]]: ''Paz-Orde-Unión'' **{{bandera imaxe|Bandera Rexón Lima.png}} [[Departamentu de Lima|Lima]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera d'Huacho.jpg}} [[Huacho]]: ''Fidelísima Ciudá d'Huacho - Democracia, Xusticia, Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Escudo Huaral.png}} [[Huaral]]: ''Honor y Progresu'' *** {{bandera imaxe|Bandera_de_Llima.png}} [[Lima]]: ''Hoc signum vere regum est'' ([[llatín]]; "He equí'l verdaderu signu de los reis") ** {{bandera imaxe|Flag of Lambayeque Department.svg}} [[Departamentu de Lambayeque|Lambayeque]]: ''Lucis Gloriam et Honoris'' ([[llatín]]; "Lluz, gloria y honor") *** {{bandera imaxe|Bandera de Chiclayo.PNG}} [[Chiclayo]]: ''Heroica ciudá de Chiclayo'' *** {{bandera imaxe|Flag of Lambayeque Department.svg}} [[Lambayeque]]: ''Pro Patria Puxo'' ([[llatín]]; "Lluchó pola Patria"); ''Pol mio valor y decisión soi azote de tiranos y honra de la nación; Fui la primera en proclamar y xurar exitosamente la llibertá de Perú.''<ref>{{cita publicación |títulu=Escudo d'Armes de la Provincia de Lambayeque|url=https://www.flickr.com/photos/melhkyenriquez/18289969161 |fechaaccesu=11 de febreru de 2018|periódicu=Flickr|idioma=es-us}}</ref> ** {{bandera imaxe|Bandera_Rexón_Loreto.png}} [[Departamentu de Loreto|Loreto]]: Nengún *** [[Caballococha]]: ''Xesucristu tien güei cara indíxena'' *** [[Contamana]]: ''Solidaridá a toos, de toos y echa por toos'' *** [[San Antonio del Estrechu (Putumayo)|San Antonio del Estrechu]]: ''D'a bones madres escelentes homes'' *** {{bandera imaxe|Bandera d'Iquitos.png}} [[Iquitos]]: ''Carpent tua poma nepotes'' ([[llatín]], "Los tos fíos van faer el to grandor" o "Esfruten de los tos frutos los tos fíos" o "Los tos descendientes van coyer los tos frutos") *** {{bandera imaxe|Bandera de Yurimaguas-Alto Amazones.png}} [[Yurimaguas]]: ''Tierres fecundes pa homes trabayadores'' **{{bandera imaxe|Bandera Moquegua Perú.png}} [[Departamentu de Moquegua|Moquegua]]: ***{{bandera imaxe|Bandera Moquegua Perú.png}} [[Moquegua]]: ''Noble Ciudá Benemérita a la Patria.'' **{{bandera imaxe|Primer-llugar-de-la bandera rexonal-Puno1.jpg}} [[Departamentu de Puno|Puno]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Puno.svg}} [[Puno]]: ''Contra Aliam Bracéu Domun'' ([[llatín]]; "Combate namái contra los que nun son del to fonduxe") **{{bandera imaxe|Bandera San Martín.png}} [[Departamentu de San Martín|San Martín]]: ''Honor-Unión'' ***{{bandera imaxe|Bandera moyobamba.jpg}} [[Moyobamba|Moyabamba]]: La ciudá de Moyabamba pola fe de relixón y de la so Madre España va perecer ensin remediu primero que falta-y a Dambes; El nuesu [[Virreinatu de Perú|Virréi]] [[José Fernando de Abascal|Abascal]] con Gobernador Noriega el nuedu ciegu d'amor fraternal **{{bandera imaxe|Flag of Tacna.svg}} [[Departamentu de Tacna|Tacna]]: ***{{bandera imaxe|Flag of Tacna.svg}} [[Tacna]]: ''Heroica Ciudá de San Pedro de Tacna'' ** {{bandera imaxe|Bandera de Baltes.png}} [[Departamentu de Baltes|Baltes]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Bandera de Baltes.png}} [[Baltes]]: ''Karoli Cesaris auspitio el tabore ingenioac impesa ducis Pizarro inventa et pacata'' ([[llatín]]; "Fundada y pacificada pol capitán [[Francisco Pizarro|Pizarro]], sol auspicio y trabayu, inxeniu y asistencia del [[Emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu|Emperador]] [[Carlos I d'España|Carlos]]") * {{bandera|Polonia}} '''[[Polonia]]''': Nengún oficial, popularmente: ''Honor i Ojczyzna'' ([[Idioma polacu|polacu]], "Honor y patria") * {{bandera imaxe|Kingdom of Poland-flag.svg}} ([[Reinu de Polonia (1385-1569)|Reinu de Polonia]]): T''ecvm et pro te'' ([[llatín]], "Con usté y p'usté") * {{bandera imaxe|Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg}} ([[República de los Dos Nación|Mancomunidá Polacu-Lituana]]): ''Si Deus nobiscum, quis contra nos'' ([[llatín]], "Si Dios ta con nós, entós ¿quién ta contra nós?") o ''Pro Fide, Lege et Rege'' ([[llatín]], "Pola Fe, la Llei y el Rei") * {{bandera imaxe|Flag_of_the_Free_City_of_Danzig.svg}} ([[Ciudá llibre de Dánzig]]): ''Nec Temere, Nec Timidi'' ([[llatín]], "Nin temerariu, nin medrosu")<ref>http://en.numista.com/catalogue/pieces28356.html FREIE STADT DANZIG · 1935 ·FÜNF GULDEN·En Numista</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Poland (1928-1980).svg}} ([[Segunda República Polaca|Segunda República]]) y {{bandera imaxe|Flag of Poland (1928-1980).svg}} ([[Gobiernu de Polonia nel exiliu|Gobierno nel Exiliu]]): ''Bóg, Honor, Ojczyzna'' ([[Idioma polacu|polacu]], "Dios, honor y patria") * {{bandera imaxe|Flag of Poland (1928-1980).svg}} ([[República Popular de Polonia]]): ''Za naszą Ojczyznę Polską Rzeczpospolitą Ludową'' ([[Idioma polacu|polacu]], "Pola nuesa patria la República Popular de Polonia") ** {{bandera imaxe|Gdansk flag.svg}} [[Gdansk]]: ''Nec Temere, Nec Timidi'' ([[llatín]], "Nin temerariu, nin medrosu") ** {{bandera imaxe|Flag of Warsaw.svg}} [[Varsovia]]: ''Contemnit procellas'' ([[llatín]], "Desafía les nubes") o ''Semper invicta'' ([[llatín]], "Siempres Invicta") * {{bandera|Portugal}} '''[[Portugal]]''': ''Esta é a Ditosa Pátria Minha Amada'', ([[Idioma portugués|portugués]], "Esta ye la Dichosa Patria Mio Amada") * {{bandera imaxe|Flag Portugal (1830).svg}} ([[Reinu de Portugal]]): ''A Unidade é a maior força, agora y pa sempre'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''La unidá ye la mayor fuercia, agora y pa siempres"'') * {{bandera|Portugal}} ([[Estado Novo (Portugal)|Estado Novo]]): ''Deus, pátria, família'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''Dios, patria, familia"''); ''Tudo pela nação, nada contra a nação'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''Tou pola nación, nada contra la nación"''); ''Orgulhosamente sós'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''Orgullosamente solos"'') ** {{bandera imaxe|Flag of the Azores.svg}} [[Azores]]: ''Antes morrer livres que em paz escravizados'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Antes morrer llibres qu'en paz amarraos''y"'') ** {{bandera imaxe|Flag of Madeira.svg}} [[Madeira]]: ''Das ilhas, as mais belas y livres'' ([[Idioma portugués|portugués]], "De les islles, les más belles y llibres") === R === * {{bandera|Reinu Xuníu}} '''[[Reinu Xuníu]]''': ''[[Dieu et mon droit]]'' ([[Idioma francés|francés]], "Dios y el mio derechu")<ref name= royal>{{cita web |url=http://www.royal.gov.uk/MonarchUK/Symbols/Coatsofarms.aspx |títulu=Coats of arms |editorial=The Official Website of the British Monarchy |fechaaccesu=19 d'agostu de 2016}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag_of_The_Commonwealth.svg}} ([[Mancomunidá d'Inglaterra]]) y {{bandera imaxe|Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg}} ([[El Protectoráu|Mancomunidá d'Inglaterra, Escocia ya Irlanda]]): ''Pax quæritur bellu'' ([[llatín]], "La paz búscase al traviés de la guerra") ** {{bandera|Escocia}} [[Escocia]]: ''In My Defens God Me Defend''<ref>[https://books.google.com/books?id=82cNAAAAIAAJ&pg=PA514 The Progress and Public Processions of Queen Elizabeth, by John Nichols]</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=XlE0AAAAIAAJ&pg=RA2-PT218 The Fourth part of the Institutes of Laws of England: Concerning the Jurisdiction of Courts, by Edward Coke]</ref>([[Idioma inglés|inglés]], "Nel mio defensa, Dios deféndeme") y ''Nemo m'impune lacessit'' ([[llatín]], "Naide máncame con impunidá")<ref>{{cita llibru |url=https://books.googleco.uk/books?id=jrArAAAAYAAJ&pg=PA279&lpg=PA279&dq=merk+nemo+me+impune&source=bl&ots=G_oVK-2hKd&sig=wtpJGBJQ4JRX3UDF-njP9C0l6n8&hl=en&sa=X&ei=3jDxU_rgBsaR7AaEjIGACw&ved=0CDUQ6AEwAw#v=onepage&q=merk%20nemo%20me%20impune&f=false |títulu = Numismatology article in The Popular Encyclopedia |fecha= 1841 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2014}}</ref><ref>[http://nms.scran.ac.uk/database/record.php?usi=000-100-050-908-C&searchdb=scran&scache=3oib272hac Coin from reign of James VI] , retrieved 17 agostu 2014</ref> *** {{bandera imaxe|City Flag of Aberdeen.svg}} [[Aberdeen]]: ''Bon Accord'' ([[Idioma francés|francés]], "Bon alcuerdu") *** {{bandera imaxe|Dundee City Flag.png}} [[Dundee]]: ''Dei Donum, Prudentin et Candore'' ([[llatín]], "Don de Dios, prudente y cándida") *** {{bandera imaxe|Flag of Edinburgh.svg}} [[Edimburgu]]: ''Nisi Dominus Ataya'' ([[llatín]], "Si non Dios, en devanéu") *** [[Ficheru:Glasgow Coat of Arms.png|27x27px]] [[Glasgow|Glasglow]]: ''Let Glasgow Flourish'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Que Glasgow espollete") *** [[Ficheru:Coa Scotland Town Perth big.svg|26x26px]] [[Perth (Escocia)|Perth]]: ''Pro Lege Rege et Grege'' ([[llatín]], "Pola llei del rei y el so fatáu") ** {{bandera|Gales}} [[Gales]]: ''Cymru am byth'' ([[galés]], "Gales per siempres")<ref>{{cita web |url=http://www.walesonline.co.uk/lifestyle/fun-stuff/cymru-am-byth-meaning-behind-8592076 |títulu=Cymru am byth! The meaning behind the Welsh motto |editorial=[[WalesOnline]] |fecha=6 de febreru de 2015 |fechaaccesu=19 d'agostu de 2016}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Cardiff.svg}} [[Cardiff]]: ''Y ddraig goch ddyry cychwyn ([[galés]], "''El dragón coloráu va marcar el camín''")'' *** [[Ficheru:Newport COA shield.svg|22x22px]] [[Newport|Newsport]]: ''Terra Marique'' ([[llatín]], "''Per Tierra y Per Mar''") ** {{bandera|Inglaterra}} [[Inglaterra]]: ''Dieu et mon droit'' ([[Idioma francés|francés]], "Dios y el mio derechu") *** {{bandera imaxe|Flag of Birmingham.svg}} [[Birmingham]]: For''ward'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Escontra alantre") *** {{bandera imaxe|County Flag of Cheshire.png}} [[Cheshire]]: ''Xure et Dignitate Gladii'' ([[llatín]], "Los derechos y la dignidá de la espada") *** {{bandera imaxe|Flag of the City of London.svg}} [[City de Londres]]: ''Apodere Dirixi Nos'' ([[llatín]], "Emponnos Señor") *** {{bandera imaxe|Derbyshire flag.svg}} [[Derbyshire]]: ''Bene Consulendo'' ([[llatín]], "Por bien conseyu") *** {{bandera imaxe|Flag of the Isle of Wight.svg}} [[Islla de Wight]]: ''All this beauty is of God'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Toa esta guapura ye de Dios") *** {{bandera imaxe|Flag of Lancashire.png}} [[Lancashire]]: ''In Concilio Consilium'' ([[llatín]], "Los planes del conseyu") *** {{bandera imaxe|Unofficial County Flag of West Yorkshire.png}} [[Leeds]]: ''Pro Rege et Lege'' ([[llatín]] "Pol Rei y la Llei") *** {{bandera imaxe|County Flag of Leicestershire.png}} [[Leicester]]: ''Semper Eadem'' ([[llatín]] "Siempres el mesmu") *** {{bandera imaxe|Lincolnshire flag.svg}} [[Lincolnshire]]: ''Land and God'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La tierra y Dios") *** {{bandera imaxe|County Flag of Merseyside.png}} [[Liverpool]]: ''Deus Nobis Haec Otia Fecit'' ([[llatín]] "Dios dionos esta tranquilidá") *** {{bandera imaxe|Unofficial County Flag of Greater Manchester.svg}} [[Mánchester]]: ''Concilio Et Llaborie'' ([[llatín]] "Sabiduría y Esfuerciu") *** {{bandera imaxe|Flag of Northamptonshire.svg}} [[Northamptonshire]]: ''Rosa Concordia Signum'' ([[llatín]] "La rosa, el símbolu d'harmonía") *** {{bandera imaxe|County Flag of Nottinghamshire.svg}} [[Nottinghamshire]]: ''Sapienter Proficiens'' ([[llatín]] "Progresu con sapiencia") *** {{bandera imaxe|County Flag of Tyne & Wear.svg}} [[Newcastle upon Tyne]]: ''Fortiter Defendit Triumphans'' ([[llatín]] "Trunfando por defenses fuertes") *** {{bandera imaxe|County Flag of Oxfordshire.svg}} [[Oxford]]: ''Fortis est veritas'' ([[llatín]] "La verdá ye poderosa") *** {{bandera imaxe|Flag of Rutland.svg}} [[Rutland]]: ''Multum in parvo'' ([[llatín]] "Enforma en poco") *** {{bandera imaxe|County Flag of Staffordshire.png}} [[Staffordshire]]: ''The Knot Unites'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El nuedu xune") *** {{bandera imaxe|County Flag of Tyne & Wear.svg}} [[Sunderland]]: ''Nil Desperandum Auspice Deo'' ([[llatín]] "Nunca desesperes, confía en Dios") *** {{bandera imaxe|Flag of York.svg}} [[York]]: ''Let the Banner of York Fly High'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Que'l Estandarte de York Vuele Altu") *** {{bandera imaxe|Yorkshire - East Riding flag.jpg}} [[Yorkshire del Este]]: ''Tradition and Progress'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Tradición y progresu") *** {{bandera imaxe|North-Yorkshire-Flag.jpg}} [[Yorkshire del Norte]]: ''Untate Fortior'' ([[llatín]] "La unidá ye más fuerte") ** {{bandera|Irlanda del Norte}} [[Irlanda del Norte]]: ''[[Quis separabit?]]'' ([[Llatín]], ¿Quien [nos] va dixebrar?) *** [[Ficheru:Antrim arms.svg|20x20px]] [[Antrim]]: ''Per angusta ad augusta'' ([[llatín]], "Trunfa al traviés de les dificultaes") *** {{bandera imaxe|Flag of Belfast.svg}} [[Belfast]]: ''Pro tantu inquiz retribuamus'' ([[llatín]], "¿Qué vamos dar en cuenta de tantu?") *** {{bandera imaxe|Flag of the counties of Cork, Derry and Louth.png}} [[Derry]]: ''Vitas - Veritas - Victoria'' ([[llatín]], "Vida, verdá, victoria") *** [[Ficheru:Down arms.png|20x20px]] [[Condáu de Down|Downpatrick]]: ''Absque Llaborie Nihil'' ([[llatín]], "Nada ensin trabayu") *** [[Ficheru:Ferm arms.png|20x20px]] [[Enniskillen]]: ''Feor Magh Eanagh'' ([[Idioma irlandés mediu|irlandés mediu]], "El país de los llagos) *** {{bandera imaxe|Flag of county Tyrone.svg}} [[Omagh]]: Oigh Maigh ([[Idioma irlandés mediu|irlandés mediu]], "Planicie virxe") ** {{bandera imaxe|Government Ensign of the United Kingdom.svg}} [[Territoriu británicu d'ultramar|Territorios británicos d'ultramar]]: ***{{bandera imaxe|Flag_of_Anguilla.svg}} [[Anguila (dependencia)|Anguila]]: ''Unity, Strength, and Endurance'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá, Fuercia y Resistencia.") *** {{bandera|Les Bermudes}} [[Bermudes]]: ''Quo fata ferunt'' ([[llatín]], "A onde el destín empónganos") *** {{bandera|Xibraltar}} [[Xibraltar]]: ''Nulli expugnabilis hosti'' ([[llatín]], "Conquistáu por nengún enemigu")<ref>Téllez, Juan JoséYanitos. Viaxe al corazón de Xibraltar (1713-2013) Centru d'Estudios Andaluces, 2013 ISBN 8494181750, 9788494181757 Páxina 83. </ref> *** {{bandera|Islla de Man}} [[Islla de Man]]: ''Quocunque jeceris stabit'' ([[llatín]], "Allá onde lo tires, va quedar") *** [[Ficheru:Flag of Saint Helena.svg|20px]] [[Islla Santa Lena]]: ''Loyal and unshakeable'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Lleal y imperturbable") *** {{bandera|Islles Caimán}} [[Islles Caimán]]: ''He hath founded it upon the seas'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Él fundar sobre los mares") *** {{bandera imaxe|Flag of South Georgia and the South Sandwich Islands.svg}} [[Territoriu británicu d'ultramar de les Islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur|Islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur]]: ''Leo Terram Propriam Protegat'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Que'l lleón defenda la so propia tierra")<ref>"The World Factbook," CIA. Washington, Potomac Books, Inc., 2010. ISBN 1612344011, 9781612344010. Appendixes s.v.</ref> *** {{bandera|Islles Malvines}} [[Islles Malvines (territoriu británicu d'ultramar)|Islles Malvines]]: ''Desire the Right'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Desea lo cabal") *** [[Ficheru:Flag of the Turks and Caicos Islands.svg|20px]] [[Islles Turques y Caicos]]: ''Each Endeavouring, All Achieving'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Si cada unu esfórciase, toos lo consiguen") *** {{bandera imaxe|Flag of the British Virgin Islands.svg}} [[Islles Vírxenes Britániques]]: ''Vigilate'' ([[llatín]], "Permanez sollerte") *** {{bandera imaxe|Flag of Montserrat.svg}} [[Montserrat]]: ''A people of excellence, moulded by nature, nurtured by God'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Un pueblu d'excelencia, moldiáu pola naturaleza, alimentáu por Dios") *** {{bandera imaxe|Flag of Saint Helena.svg}} [[Santa Lena, Ascensión y Tristan da Cunha]]: ''Loyal and unshakeable'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Lleal y insacudible") *** {{bandera imaxe|Flag of the British Antarctic Territory.svg}} [[Territoriu Antárticu Británicu]]: ''Research and Discover'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Investigación y Descubrimientu") *** {{bandera imaxe|Flag of the British Indian Ocean Territory.svg}} [[Territoriu Británicu del Océanu Índicu]]: ''In tutela nostra Limuria'' ([[llatín]], "[[Lemuria]] ta al nuesu cargu")<ref>[http://www.ngw.nl/heraldrywiki/index.php?title=British_Indian_Ocean_Territory Heraldry of the world, British Indian Ocean Territory]. consultáu 19/08/2016</ref> * {{bandera|República Centroafricana}} '''[[República Centroafricana]]''': ''Unité, Dignité, Travail'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, Dignidá, Trabayu")<ref>Talocci, Mauro (revised and updated by Whitney Smith) Guide to the Flags of the World (ISBN 0-688-01141-1), p. 145.</ref> * {{bandera|República Checa}} '''[[República Checa]]''': ''[[Pravda vítězí]]'' ([[Idioma checu|checu]], "La verdá prevalez")<ref>{{Cita web|url=http://www.servat.unibe.ch/icl/ez00000_.html |títulu=Czech Republic - Constitution |fecha=16 d'avientu de 1992 |publicación=Servat.unibe.ch |fechaaccesu=6 de payares de 2011}}</ref> * {{bandera|República del Congo}} '''[[República del Congo]]''': ''Unité, travail, progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, trabayu y progresu") *{{bandera imaxe|Flag of the People's Republic of Congo.svg}} ([[República Popular del Congo]]): ''Travail, Démocratie, Paix'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu, Democracia, Paz") * {{bandera|República Democrática d'El Congu}} '''[[República Democrática d'El Congu]]''': ''Justice, Paix et Travail'' ([[Idioma francés|francés]], "Xusticia, Paz y Trabayu") *{{bandera imaxe|Flag of Congo Free State.svg}} ([[Estáu Llibre del Congo]]): ''Travail et Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu y Progresu") *{{bandera imaxe|Flag of Congo Free State.svg}} ([[Congo Belga]]): ''Travail et Progrès - L'Union Fait la Force'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu y Progresu - [[La unión fai la fuercia|La Unión Fai la Fuercia]]") *{{bandera imaxe|Flag of Katanga.svg}} ([[Estáu de Katanga]]): ''Force, espoir et Paix dans la Prosperite'' ([[Idioma francés|francés]], "Fuercia, esperanza y paz na prosperidá") *{{bandera imaxe|Flag of Congo-Léopoldville (1960-1963).svg}}{{bandera imaxe|Flag of Congo-Léopoldville (1963-1966).svg}} ([[República del Congo (Léopoldville)|Congo Oriental]]) y {{bandera imaxe|Flag of Zaire.svg}} ([[Zaire]]): ''Justice - Paix - Travail'' ([[Idioma francés|francés]], "Xusticia - Paz - Trabayo") *{{bandera imaxe|Flag of the Democratic Republic of the Congo (2003-2006).svg}} [[República Democrática d'El Congu|Congo-Kinshasa]]: ''Démocratie - Justice - Unité'' ([[Idioma francés|francés]], "Democracia - Xusticia - Unidá") * {{bandera|República Dominicana}} '''[[República Dominicana]]''': ''Dios, Patria, Llibertá'' * {{bandera|República Dominicana}} ([[Dictadura militar|Dictadura]] de [[Rafael Leónidas Trujillo]]): Dios y Trujillo (parcialmente oficial) * {{bandera|Ruanda}} '''[[Ruanda]]''': ''Ubumwe, Umurimo, Gukunda Igihugu'' ([[Kiñaruanda]], "Unidá, Trabayu, Patriotismu") * {{bandera imaxe|Flag of Rwanda (1959-1961).svg}} ([[Reinu de Ruanda]]): ''Imbaga Y'Inyabutatu Ijambere'' ([[Idioma Kinyarwanda|Kinyarwanda]], Tres Pueblo Xuníos van espolletar) * {{bandera imaxe|Flag of Rwanda (1962-2001).svg}} ([[Ruanda|República de Ruanda]]): ''Liberté - Coopération'' - ''Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Llibertái- Cooperación- Progreso") * {{bandera|Rumanía}} '''[[Rumanía]]''': Nengún. * {{bandera imaxe|Flag of the United Principalities of Romania (1862 - 1866).svg}} ([[Principáu de Rumanía]]): ''Toti in unu'' ([[llatín]] "Toos n'unu") * {{bandera|Rumanía}} ([[Reinu de Rumanía]]): ''Nihil Sine Deo'' ([[llatín]] "Nada ensin Dios") * {{bandera imaxe|Flag of Romania (1965-1989).svg}} ([[República Socialista de Rumanía]]): ''Proletari din toate țările, uniți-vă!'' ([[Idioma rumanu|rumanu]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]") * {{bandera|Rusia}} '''[[Rusia]]''': ''Съ Нами Богъ (S Nami Bog)'' ([[Idioma rusu|rusu]], "Dios ta con nós") * {{bandera imaxe|Flag of Russian Empire for private use (1914–1917) 3.svg}} ([[Imperiu rusu|Imperiu Rusu]]): ''За Веру, Царя и Отечество'' (''Za Veru, Tsarya i Ot'echestvo'') ([[Idioma rusu|rusu]], "Pola Fe, el [[Zar]] y la Patria") * {{bandera|Xunión Soviética}} ([[Xunión Soviética]]): ''Пролетарии всех стран, соединяйтесь!'' (''Proletarii vsekh stran, soyedinyaytes'!'') ([[idioma rusu|rusu]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]". [[wikt:en:workers of the world, unite|Otres traducciones]])<ref name="NiZh">{{cita publicación |apellíu=Bolotina | nome = S. |fecha=payares de 1983 | títulu = How Our State Emblem Was Created | publicación = [[Nauka i Zhizn]] | páxines =20–24 |issn=0028-1263 | idioma = rusu}}</ref><ref>[http://archivo.juventudes.org/documentos-hist%C3%B3ricos/constituciones-de-la-urss Constitución de la Xunión Soviética 1936, artículu 143.]</ref> ** {{bandera imaxe|Flag of Crimea.svg}} [[República de Crimea]]: ''Процветание в единстве'' (''Protsvetaniye v yedinstve)'' ([[Idioma rusu|rusu]], "Prosperidá n'unidá") === S === * {{bandera|República Árabe Saharaui Democrática}} '''[[República Árabe Saharaui Democrática|Sáḥara Occidental]]''': ''حرية ديمقراطية وحدة'' (''Hurrīyya-Dīmuqrātīyya,Wehda)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, Democracia, Unidá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Samoa}} '''[[Samoa]]''': ''Faava i -y Samoa Atua'' ([[Idioma samoanu|samoanu]], "Samoa sofitar en Dios") * {{bandera|Saint Kitts y Nevis}} '''[[Saint Kitts y Nevis]]''': ''Country Above Self'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El país percima d'unu mesmu") * {{bandera|San Marín}} '''[[San Marín]]''': ''Libertas'' ([[llatín]], "Llibertá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|San Vicente y Les Granadines}} '''[[San Vicente y Les Granadines]]''': ''Pax et Xusticia'' ([[llatín]]: "Paz y xusticia") * {{bandera|Santa Llucía}} '''[[Santa Llucía]]''': ''The land, the people, the light'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La tierra, el pueblu, la lluz"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Santu Tomé y Príncipe}} '''[[Santu Tomé y Príncipe]]''': ''Unidade, Disciplina, Trabalho'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Unidá, Disciplina, Trabayu") * {{bandera|Senegal}} '''[[Senegal]]''': ''Un peuple, un but, une foi'' ([[Idioma francés|francés]], "Un pueblu, un oxetivu, una fe"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Serbia}} '''[[Serbia]]''': ''Samo Sloga Srbina Spasava'' ([[Idioma serbiu|serbiu]], "Namái xuníos los serbios sobreviven") *{{bandera imaxe|State Flag of Serbia (1882-1918).svg}} ([[Reinu de Serbia]]): ''Tempus et meum jus'' o ''Време и моје право'' ([[llatín]] y [[Idioma serbiu|serbiu]], "Tiempu y el mio derechu") (lema real) *{{bandera imaxe|Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg}} ([[Reinu de Yugoslavia]]): ''Нација, краљ, земља (Nacija, kralj, zemlja),'' ''Narod, kralj, zemlja'' o ''Narod, kralj, država'' ([[Idioma serbiu|serbiu]], [[Idioma croata|croata]] y [[Idioma eslovenu|eslovenu]], "Una nación, un rei, un país") *{{bandera imaxe|Flag of SFR Yugoslavia.svg}} ([[República Federativa Socialista de Yugoslavia]]): ''Братство и jединство (Bratstvo i jedinstvo)'' o ''Bratstvo i jedinstvo'' ([[Idioma serbiu|serbiu]] y [[Idioma croata|croata]], "Hermandá y Unidá") * {{bandera|Seixeles}} '''[[Seixeles]]''': ''Finis Coronat Opus'' ([[llatín]]: "El fin corona la obra") * {{bandera|Sierra Lleona}} '''[[Sierra Lleona]]''': ''Unity, Freedom, Justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá, Llibertá, Xusticia") * {{bandera|Singapur}} '''[[Singapur]]''': ''Majulah Singapura'' (Alantre Singapur) * {{bandera|Siria}} '''[[Siria]]''': ''وحدة ، حرية ، اشتراكية (wahdat , hurriat , aishtirakia)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "Unidá, llibertá, Socialismu") ** {{bandera imaxe|Flag of Rojava.svg}} '''[[Rojava]]''': ''Berxwedan Jiyane'' ([[Idioma curdu|curdu]], "Resistencia ye vida") (Non oficial) * {{bandera imaxe|Flag of the Central American Integration System.svg}} '''[[Sistema de la Integración Centroamericana]]:''' ''Paz, Democracia, Llibertá y Desenvolvimientu.'' * {{bandera|Somalia}} '''[[Somalia]]''': ''Iska wax uqabso'' ([[Idioma somalín|somalín]], "Sía Solidariu") *{{bandera imaxe|Flag_of_Somaliland.svg}} '''[[Somalilandia]]''': <big>[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الل]]</big> (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai dios sinón Dios y [[Mahoma|Mohammed]] ye l'unviáu de Dios")'', [[Basmala|بسم الله الرحمن الرحيم]] (''bismi-llāhi r-raḥmānin r-raḥīm'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nel nome de [[Alá|Dios]], el Clemente, el Misericordiosu") y [[A el·lahu-àkbar|الله أكبر]]'' (''Allahu Akbar)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "[[Alá]] (Dios) ye'l más grande") * {{bandera|Suazilandia}} '''[[Suazilandia]]''': ''Siyinquaba'' ([[Idioma suazi|suazi]], "Somos la fortaleza") * {{bandera|Sudáfrica}} '''[[Sudáfrica]]''': ''Ike Ixarra Ilke ([[Xam]], "Unidá na diversidá") '' * {{bandera imaxe|Flag of the Orange Free State.svg}} ([[Estáu Llibre d'Orange]]): ''Vryheid-Immigratie; Geduld en Moed'' ([[afrikáans]], "Llibertái-Inmigración; Paciencia y Valor") * {{bandera imaxe|Flag of Transvaal.svg}} ([[República Sudafricana|República de Transvaal]]) y {{bandera imaxe|Flag of the Transvaal Colony 1904–1910.svg}} ([[Colonia de Transvaal]]): ''Eendragt Maakt Magt'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Cape Colony 1876-1910.svg}} ([[Colonia del Cabu]]): ''Spes Bona'' ([[llatín]], "Bona Esperanza") * {{bandera imaxe|Flag of South Africa (1928-1994).svg}} ([[Unión Sudafricana]]): ''Ex Unitate Vires'' ([[llatín]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of Sealand.svg}} '''[[Sealand]]''': ''Y Mare Libertas'' ([[llatín]], "Nel mar llibertái") * {{bandera|Sudán}} '''[[Sudán]]''':''النصر لنا '' (''al-Naṣdir Llana'') ([[llingua árabe|árabe]], "La victoria ye nuesa") * {{bandera|Sudán del Sur}} '''[[Sudán del Sur]]''': ''Justice, Liberty, Prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xusticia, Llibertá, Prosperidá") * {{bandera|Suiza}} '''[[Suiza]]''': ''Unu pro omnibus, omnes por unu'' ([[llatín]], "Unu pa toos, toos para unu"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Surinam}} '''[[Surinam]]''': ''Iustitia - Pietas - Fides'' ([[llatín]], "Xusticia, piedá, fidelidá") === T === * {{bandera|Tailandia}} '''[[Tailandia]]''': ''ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์'' (''Chat, Satsana, Phra Mahakasat'') ([[Idioma tailandés|tailandés]], País, Relixón, Monarca) (Non oficial) * {{bandera imaxe|Flag of Thailand 1855.svg}} ([[Hestoria de Tailandia#Periodu de Bangkok|Reinu de Siam]]): ''शब्बेसम् सम्घभुतनम् समग्घि भुद्धि सधिक'' (''Sabbesaṃ saṃghabhūtānaṃ samagghī vuḍḍhi sadhikā'') ([[Pali]], "La unidá trai ésitu y prosperidá") * {{bandera|República de China}} '''[[República de China|Taiwan]]''': '' Llibertá y Democracia''{{Añedir referencies}} * {{bandera|Tanzania}} '''[[Tanzania]]''': ''Uhuru na Umoja'' ([[Idioma suaḥili|suaḥili]], "Llibertá y Unidá") ** {{bandera imaxe|Flag of Zanzibar.svg}} [[Zanzíbar]]: ''Zanzibar kwa Afrika; Zanzibar kwa ajili yá Dunia'' ([[Idioma suaḥili|suaḥili]], "Zanzíbar pa África, Zanzíbar pal mundu") * {{bandera|Timor Oriental}} '''[[Timor Oriental]]''': ''Honra, pàtria y povo'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Honor, patria y pueblu"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Togu}} '''[[Togu]]''': ''Travail, Liberté, Patrie'' ([[Idioma francés|francés]]: "Trabayu, Llibertá, Patria"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Tonga}} '''[[Tonga]]''': ''Ko y Otoa mo Tonga ko hoku tofi'a'' ([[Idioma tongano|tongano]], "Dios y Tonga son el mio heriedu") *{{bandera imaxe|Flag_of_Transnistria_(state).svg}} '''[[Transnistria]]''': ''Pol derechu a vivir nesta tierra'' *[[Ficheru:Warsaw Pact Logo.svg|23x23px]] [[Pactu de Varsovia|Tratáu d'Amistá, Collaboración y Asistencia Mutua]]: ''Союз мира и социализма'' ([[Idioma rusu|rusu]], "Unión de paz y socialismu") * {{bandera|Trinidá y Tobagu}} '''[[Trinidá y Tobagu]]''': ''Together We Aspire, Together We Achieve'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xuntos aspiramos, xuntos llograr") * {{bandera imaxe|Flag of Trinidá and Tobago 1889-1958.svg}} ([[Trinidá y Tobagu|Trinidá colonial]]): ''Miscerique probat populos et foedera jungi'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Apruébase l'amiestu de los pueblos y los sos llazos d'unión") * {{bandera imaxe|Flag of the West Indies Federation.svg}} ([[Federación de les Indies Occidentales]]): ''To dwell together in unity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xacer xuntos n'unidá") * {{bandera|Tunicia}} '''[[Tunicia]]''': ''حرية، نظام، عدالة'' (''hurriatan, nizama, eadala'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, Orde, Xusticia") * {{bandera|Turquía}} '''[[Turquía]]''': ''Yurtta Sulh, Cihanda Sulh'' ([[Idioma turcu|turcu]], "Paz en casa, paz nel mundu"){{Añedir referencies}} * {{bandera imaxe|Flag of Palaeologus Emperor.svg}} ([[Imperiu bizantín]]): ''Βασιλεὺς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων'' (''Vasilèfs Vasiléon Vasilévon Vasilevónton'')([[Griegu medieval]], "Rei de Reyes, Gobernando sobre Gobernantes") * {{bandera imaxe|Flag of the Ottoman Empire.svg}} ([[Imperiu otomanu]]): ''Devlet-i Ebed-müddet'' o ''دولت ابد مدت'' (''dwlt abd muddat'') ([[Idioma turcu|turcu]] y [[Idioma árabe|árabe]], "L'Estáu eternu") * {{bandera|Tuvalu}} '''[[Tuvalu]]''': ''Tuvalu mo te atua'' ([[tuvaluano]], "Tuvalu pal toupoderosu"){{Añedir referencies}} === O === * {{bandera|Ucraína}} '''[[Ucraína]]''': ''Volia, Zlahoda, Dobro'' ([[idioma ucranianu|ucranianu]], "Llibertá, alcuerdu, bondá") * {{bandera|Uganda}} '''[[Uganda]]''': ''For God and My Country'' ([[idioma inglés|inglés]], "Por Dios y la mio patria") * {{bandera|Unión Europea}} '''[[Xunión Europea]]''': ''[[Xunida na diversidá|In varietate concordia]]'' ([[llatín]] "Xuníos na Diversidá")<ref name=lemaue>{{cita web |títulu=Xunida na diversidá|url=http://europa.eu/abc/symbols/motto/index_ye.htm |fechaaccesu=8 d'ochobre de 2011|autor=EUROPA}}</ref> * {{bandera|Uruguái}} '''[[Uruguái]]''': ''[[Llibertá o Muerte]]'' (non oficial) * {{bandera|Uzbequistán}} '''[[Uzbequistán]]''': "Uzbequistán per siempres" === V === * {{bandera|Vanuatu}} '''[[Vanuatu]]''': ''Long God Yumi Stanap'' ([[Bislama]], "Nós siguimos a Dios") * {{bandera|Ciudá del Vaticanu}} '''[[Ciudá del Vaticanu|Vaticanu]]''': Nengún oficial **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1803-1825).svg}} ([[Papa]]do de [[Pío VII]]): ''Pax''. ([[llatín]], "Paz") **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1825-1870).svg}} ([[Papa]]do de [[Llión XIII]]): ''Lumen in Coelo''. ([[llatín]], "Lluz nel Cielu") **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1825-1870).svg}} ([[Papa]]do de [[Pío X]]): ''Instaurara omnia in Christo''. ([[llatín]], "Restaurar toles coses en Cristu") **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1825-1870).svg}} ([[Papa]]do de [[Benedicto XV]]): ''In te, Apodere, speravi; non confundar in æternum''. ([[llatín]], "En Ti, Señor, confié; nun me vea confundíu pa siempres") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Pío XI]]): ''Pax Christi in regno Christi''. ([[llatín]], "La paz de Cristu nel reinu de Cristu") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Pío XII]]): ''Opus iustitiae pax''. ([[llatín]], "L'efectu de la xusticia va ser paz") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Juan XXIII]]): ''Obœdientia et Pax''. ([[llatín]], "Obediencia y Paz") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Pablo VI]]): ''In nome Domini''. ([[llatín]], "Nel nome del Señor") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Xuan Pablo I]]): ''Humilitas''. ([[llatín]], "Humildá") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Xuan Pablo II]]): ''Totus tuus, Maria, ego sum''. ([[llatín]], "Soi tou to, María") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Benito XVI]]): ''Cooperatores veritatis''. ([[llatín]], "Cooperadores de la Verdá") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Francisco (papa)|Francisco I]]): ''Miserando atque eligendo''. ([[llatín]], "{[[Xesús de Nazaret|Él]]} mirar a con misericordia y lo [[Mateo l'Evanxelista|escoyó]]")<ref>{{cita publicación |títulu=Papa Francisco escueye lema del so escudu: "Mirar con misericordia y escoyer"|url=http://www2.latercera.com/noticia/papa-francisco-escueye-lema-de-el so escudu mirar-con-misericordia-y-lo-eligio/ |fechaaccesu=17 de febreru de 2018|periódicu=La Tercer|idioma=es-ES}}</ref> * {{bandera|Venezuela}} '''[[Venezuela]]''': Nengún oficial. * {{bandera imaxe|Flag of Miranda.svg}} ([[Primer República de Venezuela|Primer República]]): ''Lux Unitas Clarior'' ([[llatín]], "Les lluces xuníes son más brilloses", equivalente a "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Bandera_de_la Guerra_a_Muerte.svg}} ([[Segunda República de Venezuela|Segunda República]]): ''Concordia Parvae res Crescunt'' ([[llatín]], "La concordia fai que les coses pequeñes crezan", equivalente a "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Bandera de Angostura (20 de noviembre de 1817).svg}} ([[Tercer República de Venezuela|Tercer República]]): ''La nuesa Virtú.'' * {{bandera imaxe|Bandera_de_Venezuela_1836-1859.svg}} ([[Estáu de Venezuela]]): ''Llibertá''. * {{bandera imaxe|Flag_of_Venezuela_%281863-1905%29.svg}} ([[Estaos Xuníos de Venezuela]]): ''[[Dios y Federación]]''. ** {{bandera imaxe|Flag of Amazonas Indigenous State.svg}} [[Amazones (Venezuela)|Amazones]]: ''Honor y Llealtá''. ** {{bandera imaxe|Flag of Anzoátegui State (original version).svg}} [[Anzoátegui]]: ''Tumba de los sos tiranos''. *** {{bandera imaxe|BANDERA_MUNICIPAL.JPG}} [[Barcelona (Venezuela)|Barcelona]]: ''Independencia - Llibertái'' *** {{bandera imaxe|Bandera_del_Municipio_Simón_Rodríguez.svg}} [[El Tigre]]: ''Orde, Democracia, Igualdá.'' ** {{bandera imaxe|Flag_of_Aragua_State.svg}} [[Aragua (estáu)|Aragua]]: ''Dios, Patria y Aragua''. ***{{bandera imaxe|Bandera_Mario_Briceño_Iragorri_Aragua.PNG}} [[El Limón (Venezuela)|El Limón]]: ''Dios, Naturaleza y Comunidá.'' ***{{bandera imaxe|Bandera Santos Michelena Aragua.PNG}} [[Texer]]: ''La Puerta de Aragua'' ***{{bandera imaxe|Banmaracay.gif}} [[Maracay]]: ''[[Leopardus wiedii|Maracaya]]'' (tacarigua, "Xaguar") ***{{bandera imaxe|Bandera mun bolivar.png}} [[San Mateo (Aragua)|San Mateo]]: ''San Mateo ye Bolívar'' ** {{bandera imaxe|Flag of Barinas State.svg}} [[Barinas (estáu)|Barinas]]: ''Dios y Federación''. ***{{bandera imaxe|Bandera_de_barinas.png}} [[Barinas (ciudá)|Barinas]]: ''Bien Noble y Bien Lleal''. ** {{bandera imaxe|Flag of Bolívar State.svg}} [[Bolívar (estáu)|Bolívar]]: ''Llibertáu Por La Llei de Bolívar''. ***{{bandera imaxe|Bandera Sifontes.PNG}} [[Tumeremo]]: ''Primero la tierra nativa que nada.'' ** {{bandera imaxe|Flag of Carabobo State.svg}} [[Carabobo]]: '' Ocassus servitutis'' ([[llatín]], "Ocaso de la servidume") ***{{bandera imaxe|BAND-G-Bejuma.svg}} [[Bejuma]]: ''Ciudá de Bejuma Xardín de Carabobo'' ***{{bandera imaxe|Bandera Los Guayos Carabobo.PNG}} [[Los Guayos]]: ''Unión y Prosperidá'' ***{{bandera imaxe|Bandera Montalban Carabobo.PNG}} [[Montalbán (Carabobo)|Montalbán]]: ''Emporiu Fructicola de Carabobo''. ***{{bandera imaxe|Bandera Municipio San Diego Carabobo.png}} [[San Diego (Carabobo)|San Diego]]: ''El Carabobo y la Venezuela que Toos Queremos''. (non oficial) ***{{bandera imaxe|Nueva_bandera_alcaldia_bolivariana_de_valencia.jpg}} [[Valencia (Venezuela)|Valencia]]: [[Plus ultra]] ([[llatín]], "Más allá") (Históricu); ''Valencia - Pueblo llibre'' (Actual) ** {{bandera imaxe|Flag of Cojedes State.svg}} Cojedes: ''Ad sum''. ([[llatín]], "Equí toi") *** {{bandera imaxe|BAND-H-Tinaquillo.svg}} [[Tinaquillo]]: ''Orgullosamente tinaquillero''. ** {{bandera imaxe|Flag of Delta Amacuro State.svg}} Delta Amacuro: ''La Paz na Federación''. ** {{bandera imaxe|Flag_of_Caracas.svg}} [[Distritu Capital (Venezuela)|Distritu Capital]]: Nengún *** {{bandera2|Caraques}}: ''Ave María Santísima, ensin pecáu concebida, nel primer intre del so ser natural''. ** {{bandera imaxe|Flag of Falcón.svg}} Falcón: ''Dios y Federación'' y ''Muerra la Tirania y Viva la Llibertá''. ** {{bandera imaxe|Flag of Guárico.svg}} Guárico: ''Si ames la llibertá, ven a les mios pampes''. ***{{bandera imaxe|Bandera_roscio.jpg}} [[San Xuan de Los Morros]]: ''Amor, Paz y Llibertá; La Puerta del Llanu.'' *** {{bandera imaxe|Bandera-municipio-final-1024x636.jpg}} [[Valle de la Pascua]]: ''Fe, Ciencia, Trabayu''. *** {{bandera imaxe|Bandera-Zaraza.png}} [[Zaraza]]: ''Zaraza, l'Atenes del Guárico; Agricultura-Ganadería''. ** {{bandera imaxe|Flag_of_Lara_State.svg}} [[Lara (estáu)|Lara]]: ''Llibertá y Valor''. *** {{bandera imaxe|Nueva_Segovia_de_Barquisimeto_Flag.png}} [[Barquisimeto]]: ''Xusticia''. ** {{bandera imaxe|Flag_of_Mérida.svg}} [[Mérida (estáu)|Mérida]]: Nengún. *** {{bandera imaxe|Flag of Rivas Davila.svg}} [[Bailadores]]: ''Cum grano tritici, Deus nobis haec otia fecit'' ([[llatín]], "Con un granu de trigu, Dios nos dignó esta facilidá.") *** {{bandera imaxe|Flag of the city of Mérida, Venezuela.svg}} [[Mérida (Venezuela)|Ciudá de Mérida]]: ''Non potest civitas abscondi supra montem posita'' ([[llatín]], "Nun puede despintase una ciudá allugada sobre un monte.") ***{{bandera imaxe|Bandera del Municipio Campo Elías.svg}} [[Ejido (Mérida)|Ejido]]: ''De forte duce'' ([[llatín]], "De Fuerte Duce") y ''Tolos que visiten a Mérida dalgún día van llegar a Ejido'' ***{{bandera imaxe|Bandera el vigia.jpg}} [[El Vigía]]: ''Implebentur Campi Tui Fertilitate'' ([[llatín]], "Llanures llenes de fertilidá") ***{{bandera imaxe|Bandera Justo Briceño Mérida.PNG}} [[Torondoy]]: ''Ad perpetuam rei memoriam'' ([[llatín]], "Pa la Memoria Perpetua") ** {{bandera imaxe|Flag_of_Miranda_state.svg}} [[Miranda (Venezuela)|Miranda]]: ''Llibertá o Muerte''. ***{{bandera imaxe|Bandera del Municipio Zamora del Estado Miranda, Venezuela.jpg}} [[Guatire]]: ''Guatire, Villa Heroica'' ***{{bandera imaxe|Bandera_Guaicaipuro_Miranda.PNG}} [[Los Teques]]: ''Ana karina rote'' ([[Llingües caribes]], "Namái nós somos homes") y ''Na lluz ta la esencia y el camín''. ***{{bandera imaxe|Bandera_del_Municipio_Sucre%2C_Miranda.jpg}} [[Petare]]: ''Contentez vous de Sucre'' ([[Idioma francés|francés]], "Conténtese con Sucre")} ** {{bandera imaxe|Flag of Monagas State.png}} Monagas: ''Aguantó con valor''. ***{{bandera imaxe|Bandera de la Ciudad de Maturin.svg}} [[Maturin]]: ''Llibertá - Progreso''. ** {{bandera imaxe|Flag of Nueva Esparta.svg}} Nueva Esparta: ''Gloria Margarita, la perlla d'oriente, Gloria Nueva Esparta, patria del valor''. ** {{bandera imaxe|Flag of Portuguesa.svg}} Portuguesa: ''Honor y Gloria''. ***{{bandera imaxe|Banderaguanare.png}} [[Guanare]]: ''Veri Creator Spirictus'' ([[llatín]], "La verdá del Espíritu Creador") ** {{bandera imaxe|Flag of Sucre State.svg}} Sucre: '' Arguyosu de ser sucrense''. ***{{bandera imaxe|Bandera_de_la_ciudad_de_Cumaná.jpg}} [[Cumaná]]: ''La Tierra Onde Naz El Sol, Primoxénita del Continente Americanu''. ** {{bandera imaxe|Flag of Táchira.svg}} Táchira: Nengún. ***{{bandera imaxe|Bandera del municipio de panamericano.png}} [[Coloncito]]: ''Plus ultra'' ([[llatín]], "Más allá") ***{{bandera imaxe|BAND-S-Lobatera.svg}} [[Lobatera]]: ''Sub Umbra Gremii Tui Protexe Nos'' ([[llatín]], "Protegenos so la solombra del to cuellu.") ***{{bandera imaxe|BAND-S-Bolivar.svg}} [[San Antonio del Táchira]]: ''L'Aurora Espuntó pel oeste'' ***{{bandera imaxe|Bandera_San_Cristobal.svg}} [[San Cristóbal (Venezuela)|San Cristóbal]]: ''Ciudá de la cordialidá'' ***{{bandera imaxe|BAND-S-Cardenas.svg}} [[Táriba]]: ''Fluminis Impetus Laetificat Civitaem'' ([[llatín]], "L'ímpetu del ríu ye tormentu de la ciudá") ***{{bandera imaxe|BAND-S-San Judas Tadeo.svg}} [[Municipio San Judas Tadeo (Táchira)|Umuquena]]: ''Umuquena Tierra de Gracia'' ** {{bandera imaxe|Flag of Vargas State.svg}} Vargas: ''Igualdá, Llibertá, Prosperidá y Seguridá''. ** {{bandera imaxe|Flag of Yaracuy State.svg}} Yaracuy: '' Trunfos llegaron onde tuvo los sos templos el Sol''. ***{{bandera imaxe|Bandera Urachiche Yaracuy.PNG}} [[Urachiche]]: ''Fecunda - Opulenta''. ** {{bandera imaxe|Flag of Zulia State.svg}} Zulia: ''El Zulia Nome y Lluz de Venezuela''. ***{{bandera imaxe|Cabimas_flag.svg}} [[Cabimas]]: ''Los pueblos aparren, nun muerren''. ***{{bandera imaxe|Bandera Lagunillas, Zulia.png}} [[Ciudá Ojeda]]: ''Ab Urbe Condita Agnosco Veteris Vestigia Flammae'' ([[llatín]], "Dende la fundación de la Ciudá reconozo la buelga del fueu qu'anició la mio nacencia") ***{{bandera imaxe|BANDERA PADILLA.jpg}} [[El Toru (Zulia)|El Toru]]: ''[[La unión fai la fuercia|Na unión ta la fuercia]]''. ***{{bandera imaxe|BanderaLossada.PNG}} [[La Concepción (Zulia)|La Concepción]]: ''Paz, Amor y trabayu''. ***{{bandera imaxe|BAND-V-Maracaibo.svg}} [[Maracaibo]]: ''Bien Noble y Lleal''. ***{{bandera imaxe|Flag of San Francisco (Zulia).svg}} [[San Francisco (Venezuela)|San Francisco]]: ''Próspera y Segura''. * {{bandera|Vietnam}} '''[[Vietnam]]''': ''Ðộc lập, tự do, hạnh phúc'' ([[vietnamita]], "Independencia, llibertá, y felicidá") * {{bandera imaxe|Flag of South Vietnam.svg}} ([[Vietnam del Sur]]): ''Tổ quốc, Danh dự, Trách nhiệm'' ([[vietnamita]], "Patria, honor, responsabilidá") (hasta [[1967]]); ''Tổ quốc, Công minh, Liêm chính'' ([[vietnamita]], "Patria, xusticia, integridá") === Y === * {{bandera|Yeme}} '''[[Yeme]]''': ''الڷه، الوطن، الثورة، الوحدة'' (''Allāh, Al-Waṭan, Ath-Thawrah, Al-Waḥdah'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Dios, Nación, Revolución, Unidá") * {{bandera imaxe|Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg}} ([[Reinu Mutawakkilita de Yemen|Reinu de Yeme]]): ''[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الله]]'' (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai más dios que [[Alá]] y [[Mahoma]] el so profeta") * {{bandera|Xibuti}} '''[[Xibuti]]''': ''Unité, Égalité, Paix'' o ''اتحاد، مساواة، سلام'' (''aittihad, musawat, salam'') ([[Idioma francés|francés]] y [[Idioma árabe|árabe]], "Unidá, Igualdá y Paz") === Z === * {{bandera|Zambia}} '''[[Zambia]]''': ''One Zambia, One Nation'' ([[idioma inglés|inglés]], "Una Zambia, Una Nación") * {{bandera imaxe|Flag of the Federation of Rhodesia and Nyasaland (1953–1963).svg}} ([[Federación de Rodesia y Nyasalandia]]): ''Magni Messe Mereamur'' ([[llatín]], "Merecen un gran branu") * {{bandera|Zimbabue}} '''[[Zimbabue]]''': ''Unity, Freedom, Work'' ([[idioma inglés|inglés]], "Unidá, Llibertá, Trabayu") * {{bandera imaxe|Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg}} ([[Rodesia del Sur]]), {{bandera imaxe|Flag of Rhodesia (1968–1979).svg}} ([[República de Rodesia]]) y {{bandera imaxe|Flag_of_Zimbabwe_Rhodesia.svg}} ([[Zimbabue Rodesia]]): ''Sit Nome Digna'' ([[llatín]], "Ye Digna d'esi Nome") == Ver tamién == * [[Lemes de los estaos de EE. XX.]] == Referencies == {{llistaref|2}} {{Tradubot|Anexo:Lemas nacionales}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Lemes nacionales|Lemas nacionales]] [[Categoría:Llistes]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 33xmzd7m7fep7xo0u32jt5lgwgmk319 0 142605 3699230 3594211 2022-07-25T06:15:00Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Edith Marie Flanigen''' ([[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York]], [[28 de xineru]] de [[1929]])<ref name=Carey>{{cita llibru |apellíu1=Carey|nome1=Charles W.|títulu=American Inventors, Entrepreneurs, and Business Visionaries.|añu=2002|editorial=Infobase Pub. |allugamientu=Nueva York |isbn=0816068836 |url=https://books.google.com/books?id=XKiGgl36bkgC&pg=PA125&lpg=PA125&dq=edith+flanigen+january+28&source=bl&ots=JsVIRlTk2k&sig=8J3MlMV4cYPVeoH5-0URUXyIcaU&hl=en&sa=X&ei=63rRVMD6L_LfsASsnoLgCQ&ved=0CEYQ6AEwBg#v=onepage&q=edith%20flanigen%20january%2028&f=false|fechaaccesu=4 de febreru de 2015}}</ref><ref name=HoF /> ye una química [[Estaos Xuníos|estauxunidense]], conocida pol so trabayu na síntesis de les [[Esmeralda|esmeraldes]], y darréu el trabayu con [[Zeolita|zeolitas]] pa cribos moleculares en [[Union Carbide]]. Foi la primer muyer en recibir la [[Medaya Perkin]] en [[1992]]. Flanigen llogró una maestría en [[Química inorgánica|química]] y física inorgánica na [[Universidá de Siracusa]] en [[1952]]. == Infancia y educación == Edith Marie y los sos dos hermanes, Joan y Jane, empecipiar na química pola so profesora d'escuela secundaria, la hermana Mary. Los trés fueron estudiase química a D'Youville College so la guía de Dorothea Fitzgerald, que foi responsable de tolos cursos de química.{{sfn|Orna|2009|p=53}} Flanigen graduóse como la meyor estudiante.{{sfn|Engineering.com}} Joan y Edith estudiaron una maestría en química na Universidá de Syracuse. Flanigen recibió una Maestría en química física inorgánica en 1952.{{sfn|Engineering.com}} == Carrera == En 1952, xunir a la compañía Union Carbide.{{sfn|Moriarty}} El so trabayu nun primer momentu foi la identificación, purificación y estracción de distintos polímeros de silicona. En 1956, treslladar al grupu de qu'estudiaba cribos moleculares.{{sfn|Engineering.com}} En 1973, foi la primer muyer en Union Carbide en ser nomada Investigador Asociáu, y en 1986, Investigador Cimeru. Treslladar a UOP (una empresa conxunta ente Union Carbide y Allied Signal) en 1988, onde foi nomada Investigador Principal. Flanigen foi xubida a UOP Sociu en 1991. Edith Flanigen retiró de UOP 1994.{{sfn|Moriarty}} Dempués de la so carrera en UOP, y a lo menos hasta l'añu 2004, Edith Flanigen caltúvose activa profesionalmente, incluyendo trabayos como consultora de UOP.{{sfn|Lemelson-MIT|2004}} Na so carrera de 42 años como acomuñada en Union Carbide, Edith Flanigen inventó más de 200 distintes sustances sintétiques, foi autora o co-autora de más de 36 publicaciones, y rexistró siquier 109 patentes.{{sfn|Miller|2009}} == Química == En 1956 empezó a trabayar en cribos moleculares.{{sfn|Engineering.com}} Los cribos moleculares son compuestos cristalinos con poros de tamañu molecular que pueden penerar o dixebrar les sustances bien complexes. Edith Flanigen fixo contribuciones sustanciales al desenvolvimientu de productos de zeolita Y ([[Faujasita]]), un cribu molecular específicu pa refinar petroleu de manera eficiente. Darréu la zeolita Y foi superada pola zeolita X. Cuando se refina "petroleu crudo", hai que dixebralo en distintos partes, o fracciones. La gasolina ye una de les munches fracciones que provienen de refinación de petroleu. Les zeolitas de Flanigan utilícense como catalizadores, una sustancia qu'ameyora les reacciones químiques. La zeolita Y ye un catalizador qu'aumenta la cantidá de fracción de gasolina a partir del petroleu, polo que la refinación de petroleu más seguro y granible.{{sfn|NIHF}} Amás del so trabayu en cribos moleculares, Flanigen tamién co-inventó una esmeralda sintética,{{sfn|US 3306922}} que Union Carbide produció y vendió mientres munchos años.{{sfn|InventorOfTheWeek}} == Premios y reconocencies == Flanigen foi gallardoniada con numberosos premios y distinciones. Foi, por casu, la primer muyer en recibir la Medaya Perkin en 1992. Tamién foi incluyida nel Salón de la Fama d'Inventores Nacionales en 2004.<ref name=HoF>{{cita web|títulu=Edith Flanigen|url=http://invent.org/inductee-detail/?IID=216|website=National Inventors Hall of Fame|fechaaccesu=4 de febreru de 2015}}</ref> En 2014, foi creáu'l Premiu Edith Flanigen pel Centru d'Investigación Cooperativa na [[Universidá Humboldt de Berlín]]. El premiu otorgar añalmente a una científica destacada na primer etapa de la so carrera.<ref>{{Cita web|url=https://www.chemie.hu-berlin.de/de/forschung/sfb1109/flanigen_award|títulu=FlanigenAnouncement — SFB 1109|fechaaccesu=28 d'abril de 2017|apellíu=Herwig|nome=Christian|idioma=de|sitiuweb=www.chemie.hu-berlin.de}}</ref> El primer premiu foi dau a Natacha Krins pol so trabayu na [[Universidá de París]],<ref>{{Cita web|url=https://www.chemie.hu-berlin.de/de/forschung/sfb1109/flanigen_award/efa2014|títulu=FlanigenAwardCeremony2014 — SFB 1109|fechaaccesu=28 d'abril de 2017|apellíu=Herwig|nome=Christian|idioma=de|sitiuweb=www.chemie.hu-berlin.de}}</ref> en 2015 el gallardón recayó en Céline Chizalle,<ref>{{Cita web|url=https://www.chemie.hu-berlin.de/de/forschung/sfb1109/flanigen_award/efa2015|títulu=Flanigen Winner 2015 — SFB 1109|fechaaccesu=28 d'abril de 2017|apellíu=Herwig|nome=Christian|idioma=de|sitiuweb=www.chemie.hu-berlin.de}}</ref> y en 2016 consiguir Julia Stähler, del Fritz Haber Institute of the Max Planck Society en [[Berlín]].<ref>{{Cita web|url=https://www.chemie.hu-berlin.de/de/forschung/sfb1109/flanigen_award/efa2016|títulu=Flanigen Winner 2016 — SFB 1109|fechaaccesu=28 d'abril de 2017|apellíu=Herwig|nome=Christian|idioma=de|sitiuweb=www.chemie.hu-berlin.de}}</ref> El [[20 de payares]] de 2014, el presidente [[Barack Obama]] galardonó a Flanigen cola Medaya Nacional de Teunoloxía ya Innovación poles sos contribuciones a la ciencia.<ref name=WhiteHouse>{{cita noticia|títulu=President Obama Presents the National Medals of Science & National Medals of Technology and Innovation|url=http://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/11/20/president-obama-presents-national-medals-science-national-medals-technol|fechaaccesu=4 de febreru de 2015|Editor=The White House|fecha=20 de payares de 2014}}</ref> ===Premios=== *1991 Chemical Pioneer Award del American Institute of Chemists.<ref> {{cita web|url=http://www.theaic.org/award_winners/chem_pioneer.html#cpa60s|títulu=Chemical Pioneer Award|editorial=American Institute of Chemists|fechaaccesu= 30 de payares de 2015}} </ref> *1992 [[Medaya Perkin]] - Edith M. Flanigen ye la primer muyer en recibir el Premiu Perkin. *1993 Medaya Garvan–Olin. *2004 National Inventors Hall of Fame (NIHF).<ref name=HoF /> *2004 [[Premiu Lemelson MIT]].{{sfn|Lemelson-MIT|2004}} *2014 [[Medaya Nacional de Teunoloxía ya Innovación]].<ref name=WhiteHouse/> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Traducíu ref|en|Edith M. Flanigen|oldid=666059720|trad=parcial|fecha=30 de payares de 2015}} {{NF|1929||Flanigen}} {{Tradubot|Edith M. Flanigen}} [[Categoría:Químicos y químiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Inventores]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] pg01ojptvomlhfix01a1p1enpk2xut7 0 142625 3699412 3605697 2022-07-25T07:59:53Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Traducción|inglés|en|Deepika Kurup}} {{persona}} '''Deepika Kurup''' ([[12 d'abril]] de [[1998]]) ye una [[inventora]], [[científica]] y defensora de l'agua potable. En 2012 recibió'l premiu Discovery Education 3M Young Scientist de $25.000 dólares pol so trabayu nel desenvolvimientu d'un métodu nuevo y económico pa llimpiar l'agua con enerxía solar.<ref name="YoungScientistChallenge">{{Cita web|url=http://www.youngscientistchallenge.com/node/53/2012|títulu=Young Scientist Challenge 2012|editorial=[[3M]]|idioma=en}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.uakix.com/articulos/deepika-kurup-de-14-anos-inventa-nuevu-sistema-de-purificacion-de-agua/|títulu=Deepika Kurup de 14 años inventa nuevu sistema de purificación d'agua editorial=Uakix|idioma=es|fechaaccesu=7 de febreru de 2018}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.24horas.cl/tendencias/salud-bienestar/nuevo-de-14-anos-crea-sistema-de-purificacion-de-agua-448364|títulu=Nuevu crea sistema de purificación d'agua editorial=24 Hores|fecha=28 d'avientu de 2012|nome=Daniela|apellíu=González|idioma=es|fechaaccesu=7 de febreru de 2018}}</ref> Tamién ganó'l Premiu Xuvenil d'Agua d'Estocolmu en 2014 col so proyeutu ''"Un nuevu compuestu fotocatalítico permeable pa degradar materia orgánixa y inactivación de bacteries n'agües residuales"''.<ref>{{Cita web|url=http://news.wef.org/second-times-a-charm-for-2014-o-s-sjwp-winner/|títulu=Stockholm Junior Water Prize|editor=Water Environment Federation|fechaaccesu=7 de febreru de 2017|fecha=24 de xunetu de 2014}}</ref> El premiu incluyía $10.000 dólares n'efectivu y un viaxe con tolos gastos pagos a Estocolmo, Suecia, onde compitió pol Premiu Internacional Xuvenil d'Agua d'Estocolmu.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Wall Street Journal|títulu=New Hampshire student wins US water prize|url=https://www.wsj.com/article/PR-CO-20140616-909071.html|fechaaccesu=19 de xunu de 2014|editorial=Wall Street Journal}}</ref> En xineru de 2015, Kurup foi nomada como una de les ''[[Forbes]]'': ''30 menores de 30'' n'Enerxía. Tamién apaeció en [[Teen Vogue]] pol so trabayu.<ref>{{Cita noticia|títulu=8 Young Environmentalists on Why OUR Generation Has to Save the Planet|url=http://www.teenvogue.com/story/ecu-friendly-environmentalist-leaders-saving-the-planet|fecha=15 d'abril de 2016}}</ref> == Biografía == Deepika Kurup nació en [[Nashua (New Hampshire)|Nashua]], [[New Hampshire]]. El so padre, Pradeep Kurup, ye profesor d'inxeniería civil na [[Universidá de Massachusetts Lowell]], y llegó a Estaos Xuníos en 1983 dende la India. La so madre, Meena Kurup, ye orixinaria del estáu de [[Kerala]], nel sur de la India.<ref>{{Cita web|url=http://www.renewindians.com/2012/10/indian-origin-teen-in-us-wins-young.html|títulu=Indian origin teen wins in US|fechaaccesu=18 de xunu de 2014|apellíu=renewindians}}</ref> Deepika entama dedicase a la Neurobioloxía.<ref>{{Cita web|url=http://inhabitat.com/ingenious-14-year-old-invents-solar-powered-water-purification-system-for-the-developing-world/kurup/|títulu=Ingenious 14 Year-Old Invents Solar-Powered Water Purification System for the Developing World|fechaaccesu=17 de xunu de 2014|apellíu=Matus|nome=Morgana}}</ref> Ella dio una serie d'esplicaciones de lo que la inspiró a trabayar na purificación de l'agua.<ref>{{Cita noticia|títulu=Amazing innovations from India|url=http://www.siliconindia.com/news/xeneral/10-Most-Amazing-Innovations-From-India-nid-158335-cid-1.html|fechaaccesu=17 de xunu de 2014}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=Barrie|nome=Alison|títulu=Young scientist's invention could clean water for 11 billion|url=http://www.foxnews.com/science/2013/01/02/young-scientist-year-invention-could-clean-water-for-11-billion/|fechaaccesu=17 de xunu de 2014|editorial=Fox News}}</ref> Nel so videu d'entrada a la competencia d'Estocolmu, esplica'l mecanismu utilizáu pa desenvolver la so invención y tamién dalgunos de los factores que lu llevaron a escurrila.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=dj9ferpjBKU</ref> == Métodu de purificación de l'agua == La idea inicial de Kurup que-y valió'l Discovery Education 3M Young Scientist en 2012 basar nel usu d'un compuestu fotocatalítico pa la purificación de l'agua. Esti proyeutu arreyó un compuestu fotocatalítico constituyíu de dióxidu de titaniu y óxidu de cinc, microesferas de vidriu bueques y cementu Portland. En 2012, el compuestu fotocatalítico de Kurup pudo amenorgar la cantidá de [[coliformes]] totales de 8000 [[Unidá formadora de colonies|unidaes formadores de colonies]] a 50. Amás, aferruñó'l [[azul de metileno]] a un ritmu más rápidu que los métodos de desinfeición solar estándar.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Staff|nome=Reporter|títulu=More to solar than scams|url=http://www.thehindu.com/news/cities/Thiruvananthapuram/more-to-solar-than-scams/article5067758.ece|fechaaccesu=24 de xunu de 2014|editorial=The Hindu}}</ref> Ella ameyoró'l so métodu y dempués de 3 años desenvolvió un compuestu fotocatalítico permeable qu'usa arena, TiO2, cementu Portland y nitratu de plata. Esti compuestu fotocatalítico permeable amosó un amenorgamientu del 98% en bacteries coliformes totales darréu dempués de la filtración. La esposición de l'agua penerada a la lluz del sol con un discu compuestu fotocatalítico dio como resultáu la inactivación del 100% de les bacteries coliformes totales en solu 15 minutos.<ref>{{Cita publicación|url=http://www.wef.org/WorkArea/linkit.aspx?LinkIdentifier=id&ItemID=12884904563&libID=12884904525|títulu=A Novel Photocatalytic Pervious Composite for Degrading Organics and Inactivating Bacteria in Wastewater|apellíos=Kurup|nome=Deepika|fecha=15 de mayu de 2014}}</ref> Esti proyeutu valió-y el Premiu Xuvenil d'Agua d'Estocolmu en 2014. Tamién foi la ganadora de National Geographic na Feria de les Ciencies de Google 2015.<ref>{{Cita web|url=https://vimeo.com/193878567|títulu=Google Science Fair - Nat Geo Explorer Award - Deepika Kurup|fecha=1 d'avientu de 2016|fechaaccesu=7 de febreru de 2018|editor=People's Television}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://www.ted.com/talks/deepika_kurup_a_young_scientist_s_quest_for_clean_water?language=ye Deepika Kurup en TEDWomen 2016: A la busca d'agua potable por una moza científica] * [http://www.businesswire.com/news/home/20140616006020/en/Hampshire-student-wins-O.S.-Stockholm-Junior-Water#.O6CsDY1dXwU Estudiante de New Hampshire gana del premiu Xuvenil d'Agua d'Estocolmu] {{en}} * [http://corporate.discovery.com/blog/tag/deepika-kurup/ Deepika Kurup en Discovery] {{en}} {{NF|1998||Kurup, Deepika}} {{Tradubot|Deepika Kurup}} [[Categoría:Inventores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Inventores]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] fslh2e2e3hp0zo3lf2skavnwlcc6t6h 0 142639 3699299 3534167 2022-07-25T06:33:38Z XabatuBot 43102 iguo testu: Universidá de Búfalu => Universidá de Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Esther Sans Takeuchi''' (nacida como '''Esther Sans''', {{lang-lv|Estere Sāns}}) ye una [[ciencia de materiales|científica de materiales]] y [[inxeniería química|inxeniera química]], que trabaya en sistemes [[almacenamientu d'enerxía]] pa dispositivos [[biomedicina|biomédicos]]. Tamién ye una profesora distinguida na [[Universidá de Stony Brook]] y científica xefa nel [[Llaboratoriu Nacional de Brookhaven]]. Tien más de 145 patentes nos Estaos Xuníos.<ref>{{cita web|url=http://patft.uspto.gov/netacgi/nph-Parser?Sect1=PTO2&Sect2=HITOFF&o=%2Fnetahtml%2FPTO%2Fsearch-adv.htm&r=0&p=1&f=S&l=50&Query=in%2FTakeuchi-Esther%24&d=PTXT |títulu=USPTO Patent Search for Esther Takeuchi|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web|url=http://commcgi.cc.stonybrook.edu/am2/publish/Xeneral_University_News_2/Esther_Takeuchi_Selected_to_Receive_2013_Y_V_Murphree_Award.shtml|títulu=Esther Takeuchi Selected to Receive 2013 Y.V. Murphree Award|idioma=inglés|editorial=SUNY Stony Brook|fecha=6 de setiembre de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130204014635/http://commcgi.cc.stonybrook.edu/am2/publish/Xeneral_University_News_2/Esther_Takeuchi_Selected_to_Receive_2013_Y_V_Murphree_Award.shtml|fechaarchivu=4 de febreru de 2013}}</ref> ==Vida y carrera== Takeuchi ye la fía de Mary y Rudolf Sans, abellugaos de la [[Segunda Guerra Mundial]] de [[Latvia]].<ref name="baltic">{{cita noticia|autor=Jerry Zremski|url=http://www.baltic-course.com/eng/education/?doc=19329 |títulu=Daughter of Latvian refugees receives top technological award at White House"| periódicu=The Buffalo News|fecha=8 d'ochobre de 2009|idioma=inglés}}</ref> Rudolf y Mary fuxeron dende'l so país, ocupáu polos [[Unión de Repúbliques Socialistes Soviétiques|soviéticos]] escontra [[Alemaña]] en 1945, onde vivieron nun campu de refuxaos mientres años, pa finalmente emigrar a los [[Estaos Xuníos]].<ref name="baltic" /> Takeuchi graduar na [[Universidá de Pennsylvania]] en 1975, en [[Química]] y [[Hestoria]]. Depués trabayó pa llograr el so [[PhD]] en [[Química Orgánica]] na [[Universidá Estatal d'Ohio]]. Depués de completar el so entrenamientu post-doctoral en [[electroquímica]] na [[Universidá de Carolina del Norte en Chapel Hill]] y la [[Universidá de Buffalo]], trabayó en Greatbatch Inc. en [[Clarence (Nueva York)]] mientres 22 años Ellí foi onde desenvolvió la batería Li/SVO, col financiamiento de [[Wilson Greatbatch]]. En 2007 empezó a trabayar na Universidá de Buffalo como profesora de fontes avanzaes d'enerxía. Ye Profesora Distinguida na Universidá de Stony Brook nos departamentos de química y ciencies de los materiales ya inxeniería. Foi escoyida en 2013 pa recibir el premiu Y.V. Murphree n'Inxeniería Industrial y Química pola [[American Chemical Society]].<ref name=bnl>{{cita web|títulu=Esther Takeuchi Selected to Receive 2013 Y.V. Murphree Award|url=http://www.bnl.gov/newsroom/news.php?a=11450|editorial=Brookhaven National Laboratory|idioma=inglés}}</ref> Takeuchi ye miembru de la [[Electrochemical Society]] de la que foi'l so presidente ente 2011 y 2012.<ref>{{cita web|títulu=ECS President Esther S. Takeuchi|url=http://www.electrochem.org/dl/hc/presidents/takeuchi.htm|sitiuweb=The Electrochemical Society|idioma=inglés}}</ref> ==Premios== * {{cita web|url= http://commcgi.cc.stonybrook.edu/am2/publish/Xeneral_University_News_2/Esther_Takeuchi_Selected_to_Receive_2013_Y_V_Murphree_Award.shtml|títulu= Y.V. Murphree Award in Industrial & Engineering Chemistry|editorial= American Chemical Society|añu= 2013|idioma= inglés|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20130204014635/http://commcgi.cc.stonybrook.edu/am2/publish/Xeneral_University_News_2/Esther_Takeuchi_Selected_to_Receive_2013_Y_V_Murphree_Award.shtml|fechaarchivu= 4 de febreru de 2013}} * Miembru escoyíu, [[Academia Nacional d'Inxeniería d'Estaos Xuníos]] * Miembru, [[Institutu Americanu d'Inxeniería Médica y Biolóxica]] * [[Medaya Nacional de Teunoloxía ya Innovación]] pola invención de la [[batería d'óxidu de plata]] qu'alimenta los [[Desfibrilador automáticu implantable|desfibriladores implantables]]<ref>{{cita web|url=http://open.nysenate.gov/legislation/bill/K1002-2009 |títulu=Honoring Esther Sans Takeuchi Upon the Occasion of Receiving the National Medal of Technology and Innovation|idioma=inglés|obra= New York Senate Resolution K1002-2009|fecha=22 de febreru de 2010}}</ref> * Miembru de ''National Inventors Hall of Fame'', 2011<ref name="bnl news">{{cita web|títulu=Energy Innovator Esther Takeuchi Elected Fellow of Electrochemical Society|url=http://www.bnl.gov/newsroom/news.php?a=11468|idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} ==Enllaces esternos== * [https://web.archive.org/web/20130302014241/http://www.matscieng.sunysb.edu/faculty/Takeuchi.html Sitio web de la Facultá d'Esther Takeuchi] * [http://www.bnl.gov/newsroom/news.php?a=11468 Profesor de la Universidá de Stony Brook y científicu del llaboratoriu Brookhaven gallardoniáu por meyores en teunoloxía d'almacenamientu d'enerxía] * [http://www.ironicsans.com/2013/02/inventor_portrait_esther_takeu.html "Inventor Portrait: Esther Takeuchi"], ''Ironic Sans'', 7 de febreru de 2013 {{NF|1953||Takeuchi}} {{Tradubot|Esther Takeuchi}} [[Categoría:Inxenieros y inxenieres d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Inventores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] kolfbkk4x00qz9dnvn116t4f2wquzq0 0 142993 3699279 3652907 2022-07-25T06:19:58Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{otros usos|seleición femenina de fútbol de Chile|la seleición femenina}} {{Ficha de seleición de fútbol 2 |país = Chile |cod = CHI |asociación = [[Federación de Fútbol de Chile]] (FFCh) |confederación = [[Confederación Suramericana de Fútbol|Conmebol]] |seudónimu = ''La Colorada''<ref name=laroja/><ref name=colorada/><ref name=emanto/> |país-dt = |direutor téunicu = {{bandera|Colombia}} {{bandera|Hondures}} [[Reinaldo Rueda]] |añu-dt = |capitán = [[Gary Medel]] |mayor goliador = [[Alexis Sánchez]] |mayor goliador goles = 39 |más participaciones = [[Alexis Sánchez]] |mayor partíos = 121 |estadiu = '''[[Estadiu Nacional de Chile|Nacional]]''', [[Santiago de Chile|Santiago]] |PPI país1 = Arxentina |PPI bandera1 = alt |PPI país2 = Chile |PPI bandera2 = |PPI marcador = 3:1 |PPI llugar = [[Buenos Aires]], [[Arxentina]] |PPI fecha = {{Fecha|27|5|1910}} |PPI eventu = [[Partíu amistosu]] |MRI país1 = Chile |MRI bandera1 = |MRI país2 = Venezuela |MRI bandera2 = 1954 |MRI marcador = 7:0 |MRI llugar = [[Santiago de Chile|Santiago]], [[Chile]] |MRI fecha = {{Fecha|29|8|1979}} |MRI eventu = [[Copa América 1979]] |MRI2 país1 = Chile |MRI2 bandera1 = |MRI2 país2 = Armenia |MRI2 bandera2 = |MRI2 marcador = 7:0 |MRI2 llugar = [[Viña del Mar]], [[Chile]] |MRI2 fecha = {{Fecha|4|1|1997}} |MRI2 eventu = [[Partíu amistosu]] |MRI3 país1 = Méxicu |MRI3 bandera1 = |MRI3 país2 = Chile |MRI3 bandera2 = |MRI3 marcador = 0:7 |MRI3 llugar = [[Santa Clara (California)|Santa Clara]], [[Estaos Xuníos]] |MRI3 fecha = {{Fecha|18|6|2016}} |MRI3 eventu = [[Copa América Centenariu]] |PRI país1 = Brasil |PRI bandera1 = 1889 |PRI país2 = Chile |PRI bandera2 = |PRI marcador = 7:0 |PRI llugar = [[Rio de Janeiro]], [[Brasil]] |PRI fecha = {{Fecha|17|9|1959}} |PRI eventu = [[Copa Bernardo O'Higgins]] |participación mundial = 9 |primer mundial = [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] |meyor mundial = [[Ficheru:Bronze medal icon.svg|15px]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]]) |confederaciones = [[Copa FIFA Confederación]] |participación confederaciones = 1 |primer confederaciones = [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] |meyor confederaciones = [[Ficheru:Silver medal icon.svg|15px]] ([[Copa FIFA Confederación 2017|2017]]) |copa rexonal = [[Copa América]] |participación rexonal = 38 |primer rexonal = [[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]] |meyor rexonal = [[Ficheru:Gold medal icon.svg|15px]] ([[Copa América 2015|2015]] y [[Copa América Centenariu|2016]]) |copa rexonal2 = [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol]] |participación rexonal2= 2 |primer rexonal2 = [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol Primera edición|1952]] |meyor rexonal2 = [[Ficheru:Silver medal icon.svg|15px]] ([[Campeonatu Panamericanu de Fútbol Primera edición|1952]]) |olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]] |participación olímpicu = 1 |primer olímpicu = [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ámsterdam 1928|1928]] |meyor olímpicu = Fase preliminar ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ámsterdam 1928|1928]])<ref name="jj.oo" group=n>Cabo esclariar qu'esta ficha trata sobre la seleición absoluta, que participó ente 1908 y 1948; la [[Seleición de fútbol sub-23 de Chile|seleición sub-23]] llogró la medaya de bronce en [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|Sydney 2000]].</ref> |color_izq1 = FFFFFF |color_cuerpu1 = D7111B |color_der1 = 2C08B3 |color_pantalón1 = 0000be |color_medies1 = 0000be |entama_izq1 = _chi18h |entama_cuerpu1 = _chi18h |trama_der1 = _chi18h |entama_pantalón1 = _nikewhite |trama_medies1 = _chi18h |tipu_izq1 = png |tipu_cuerpu1 = png |tipu_der1 = png |tipu_pantalón1 = png |tipu_medies1 = png |color_izq2 = FFFFFF |color_cuerpu2 = FFFFFF |color_der2 = FFFFFF |color_pantalón2 = FFFFFF |color_medies2 = FFFFFF |trama_izq2 = _thinredborder |entama_cuerpu2 = _chi18a |trama_der2 = _thinredborder |entama_pantalón2 = _nikefootballbluelogo |trama_medies2 = _usa18h |tipu_izq2 = png |tipu_cuerpu2 = png |tipu_der2 = png |tipu_pantalón2 = png |tipu_medies2 = png }} La '''[[seleición de fútbol|seleición]] de fútbol de [[Chile]]''', conocida mundialmente como '''''la Colorada''''',<ref name=laroja>{{cita web |url=http://www.emol.com/noticias/deportes/2012/02/29/528647/l'unu-a-unu-de-la-colorada-un equipu-con-bones-individualidaes-pero-faltu-de xuegu coleutivu.html |títulu=Unu a unu de la Colorada: Bones individualidaes pero falta xuegu coleutivu |fechaaccesu=6 de marzu de 2012 |formatu=HTML |autor=[[EMOL|El Mercurio On-Line]] |fecha=29 de febreru de 2012}}</ref><ref name=colorada>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/mundial/2010/2010/05/31/espana/1275318102.html |títulu=El porqué de 'la Colorada' |fechaaccesu=15 de setiembre de 2011 |autor=Mateo, Miguel Ángel |fecha=31 de mayu de 2010 |editorial=[[El Mundo (España)|El Mundo]]}}</ref><ref name=emanto>{{cita web |url=http://www.mercurioantofagasta.cl/prontus4_noticies/site/artic/20091011/pags/20091011010612.html |títulu=Sudáfrica va ser l'octavu Mundial pa la "Colorada" |fechaaccesu=6 de marzu de 2012 |formatu=HTML |autor=''[[El Mercurio d'Antofagasta]]'' |fecha=11 d'ochobre de 2009}}</ref> términu afitáu na década de 1980,<ref name=em/> ye l'equipu representativu de dichu país nes competiciones oficiales masculines de [[fútbol]], la tercer seleición nacional más antigua d'[[América]] y una de les venti más antigües del mundu<ref group=n>La decimoctava más antigua de más de doscientes y la decimonovena en ser creada, tres les de (añu del so primer partíu internacional ente paréntesis): {{Self|Inglaterra}} y {{Self|Escocia}} (1872), {{Self|Gales}} (1876), {{Self|Irlanda del Norte}} (1882), {{Self|Arxentina}} y {{Self|Uruguái}} (1901), {{Self|Austria}} y {{Self|Hungría}} (1902), {{Self|Bohemia}} (1903, sumida), {{Self|Bélxica}} y {{Self|Francia}} (1904), {{Self|Países Baxos}} y {{Self|Suiza}} (1905), {{Self|Alemaña}}, {{Self|Dinamarca}}, {{Self|Noruega}} y {{Self|Suecia}} (1908), y {{Self|Italia}} (1910).</ref> —apostó'l so primer partíu internacional fai {{edá|27|05|1910}}, el [[27 de mayu]] de [[1910]] ante {{Self|Arxentina}}—.<ref name="Resultaos internacionales"/><ref name=fullainter1910/><ref name=mercl/> La so organización ta al cargu de la [[Federación de Fútbol de Chile]] (FFCh),<ref name=chileinfoa>{{cita web |url=http://es.fifa.com/associations/association=chi/index.html |títulu=Chile: Información de l'Asociación |fechaaccesu=12 de xunu de 2011 |formatu=HTML |autor=[[Federación Internacional de Fútbol Asociación]], FIFA |fecha=2011}}</ref> fundada fai {{edá|19|06|1895}}, el [[19 de xunu]] de [[1895]].<ref name=chileinfoa/><ref name=fifama>{{cita web |url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/organisation/52/00/10/fs-120_01a_ma.pdf |títulu=FIFA's 208 Member Associations |fechaaccesu=29 de mayu de 2011 |formatu=PDF |autor=Federación Internacional de Fútbol Asociación, FIFA |fecha=2009 |idioma=alemán, español, francés ya inglés |páxina=2}}</ref> Ta afiliada a la [[FIFA]] dende [[1913]]<ref name=chileinfoa/><ref name=fifama/> y foi una de los cuatro fundadores de la [[Confederación Suramericana de Fútbol]] (Conmebol) en [[1916]].<ref>{{cita web |url=http://www.conmebol.com/pages/Quien_Somos2.html |títulu=Quién somos - La Conmebol: Reseña histórica |fechaaccesu=6 de marzu de 2012 |formatu=HTML |autor=[[Confederación Suramericana de Fútbol]], CONMEBOL |fecha=2011 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.conmebol.com/pages/Quien_Somos2.html |fechaarchivu=3 d'avientu de 2015}}</ref> A nivel absolutu, [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol|participó]] en nueve [[Copa Mundial de Fútbol|Copes Mundiales]] ([[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]], cuando foi'l anfitrión;<ref>{{cita web |url=http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/overview.html |títulu=Copa Mundial de la FIFA Chile 1962 |fechaaccesu=6 de marzu de 2012 |formatu=HTML |autor=Federación Internacional de Fútbol Asociación, FIFA |fecha=2012 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/overview.html |fechaarchivu=3 d'avientu de 2015}}</ref> [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]], [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]])<ref name=cuadrodehonor>{{cita web |url=http://es.fifa.com/associations/association=chi/index.html |títulu=Chile: Cuadru d'Honor |fechaaccesu=12 de xunu de 2011 |formatu=HTML |autor=Federación Internacional de Fútbol Asociación, FIFA |fecha=2011}}</ref> y el so principal llogru a nivel mundial foi llograr el tercer llugar na Copa de 1962.<ref name=cuadrodehonor/><ref group=n>Amás, algamó los llugares 5ᵘ en 1930, 9ᵘ en 1950 y 2014, y 10ᵘ en 2010.</ref> Compitió nuna [[Copa Confederaciones]], onde foi subcampeón en [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]], y a nivel rexonal apostó 38 de les 45 ediciones de la [[Copa América]], tornéu nel que foi campeón en dos causes ([[Copa América 2015|2015]] y [[Copa América Centenariu|2016]]).<ref>{{cita web |url=http://www.emol.com/noticias/Deportes/2015/07/04/724484/La historia-vuelve escribise-Chile-ye-per primer vegada-campeon-de-la Copa-America.html |títulu=La historia vuelve escribise: Chile ye per primer vegada campeón de la Copa América |fechaaccesu=4 de xunetu de 2015 |formatu=HTML |autor=El Mercurio On-Line |fecha=4 de xunetu de 2015}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.latercera.com/noticia/deportes/copa-america/2015/07/3117-637357-9-chile-gana-la copa-america-y-camuda-la historia-del-futbol-nacional.shtml |títulu=Viva Chile, viva'l campeón |fechaaccesu=4 de xunetu de 2015 |formatu=HTML |autor=Poblete I., Álvaro |fecha=4 de xunetu de 2015 |editorial=La Tercer}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.emol.com/noticias/Deportes/2016/06/26/809733/La historia repite Chile-ye-bicampeon-de-America-en ganando-en-penales-a-Arxentina.html |títulu=La historia repitir: Chile ye bicampeón d'América en ganando en penales a Arxentina |fechaaccesu=26 de xunu de 2016 |formatu=HTML |autor= |fecha=26 de xunu de 2016 |obra=EMOL}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/sachamp.html |títulu=Copa América 1916-2016 |fechaaccesu=25 de marzu de 2017 |formatu=HTML |autor=Mamrud, Roberto, y Karel Stokkermans |fecha=19 de xunetu de 2007 |sitiuweb=www.rsssf.com |idioma=en}}</ref> A nivel xuvenil, la [[Seleición de fútbol sub-20 de Chile|seleición sub-20]] [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-20|participó]] en seis [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20|Copes Mundiales]] ([[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 1987|1987]], cuando actuó de llocal; [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 1995|1995]], [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2001|2001]], [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2005|2005]], [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007|2007]] y [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2013|2013]]) y la [[Seleición de fútbol sub-17 de Chile|seleición sub-17]], en [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-17|cuatro]] [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17|Copes Mundiales]] ([[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 1993|1993]], [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 1997|1997]], [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2015|2015]], cuando foi'l anfitrión; y [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2017|2017]]), nes que los sos meyores resultaos fueron dos terceros llugares: na sub-17 de 1993 y na sub-20 de 2007.<ref name=cuadrodehonor/> Nos [[Xuegos Olímpicos de branu]], [[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23|compitió]] en [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|cuatro ediciones]] —seleición absoluta ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ámsterdam 1928|1928]]), seleición aficionada ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|1952]]), seleición xuvenil ([[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|1984]]) y [[seleición de fútbol sub-23 de Chile|seleición sub-23]] ([[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|2000]])—,<ref name=ftog/> nes que na postrera llogró la [[medaya de bronce]].<ref name=cuadrodehonor/><ref name=ftog>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tableso/olympics.html |títulu=Football Tournament of the Olympic Games |fechaaccesu=6 de marzu de 2012 |formatu=HTML |autor=Aarhus, Lars |fecha=16 d'avientu de 2010 |editorial=www.rsssf.com |idioma=en}}</ref> Con estos llogros, ye —xuntu coles seleiciones masculines de {{Self|Alemaña}}, {{Self|Arxentina}}, {{Self|Brasil}}, {{Self|España}} y {{Self|Francia}}— una de les que xubió al [[podiu (deporte)|podiu]] na historia de los cinco [[Títulos oficiales de seleiciones de fútbol#Torneo mundiales|campeonatos de nivel global]]: los Mundiales [[Copa Mundial de Fútbol Resultaos y estadístiques|absolutu]], [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20#Resultaos y palmarés|sub-20]] y [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17#Resultaos y palmarés|sub-17]],<ref name=cuadrodehonor/> según los torneos [[Copa FIFA Confederación#Resultaos y estadístiques|confederativo]] y [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos#Resultaos|olímpicu]].<ref name=ftog/><ref>{{cita web |url=http://www.olympic.org/medallists-results?athletename=&category=1&games=&sport=31400&event=31405&mengender=true&womengender=false&mixedgender=false&teamclassification=true&individualclassification=false&continent=&country=&goldmedal=true&silvermedal=true&bronzemedal=true&worldrecord=false&olympicrecord=false&targetresults=true&resultspageipp=50 |títulu=All the Medallists since 1896 (Football) |fechaaccesu=18 de xunu de 2010 |autor=[[Comité Olímpicu Internacional]], COI |fecha=s/f |idioma=en}}</ref><ref group=n>Brasil y Francia ganar.</ref> La so sede llocal ye'l [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional «Julio Martínez Prádanos»]], allugáu na comuña d'[[Ñuñoa]] na ciudá de [[Santiago de Chile|Santiago]]. Entrénase y concéntrase na mesma ciudá, nel [[Complexu Deportivu Juan Pinto Durán]], na comuña de [[Macul]]. El so [[enchida]] ye conocida como ''[[Marea colorada (fútbol de Chile)|Marea colorada]]''.<ref name=jf/><ref name=cf/> == Historia == {{AP|Historia de la seleición de fútbol de Chile}} === Primer partíu internacional === Xugó'l so primer alcuentru internacional, un amistosu preparatorio pa la disputa de la [[Copa Centenariu Revolución de Mayu]], en [[Buenos Aires]] el [[27 de mayu]] de [[1910]] ante la [[seleición de fútbol d'Arxentina|seleición arxentina]], que ganó'l partíu 3:1.<ref name="Resultaos internacionales">{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesc/chil-intres.html |títulu=Chile - International Results |fechaaccesu=27 de marzu de 2007 |formatu=HTML |autor=Ballesteros, Frank y Luis Antonio Reyes |fecha=21 d'abril de 2011 |editorial=www.rsssf.com |idioma=en}}</ref><ref name=fullainter1910>{{cita web |url=http://www.iffhs.de/?29da14a8db55299a95695b55y85fdcdc3bfcdc0aec28d6eda0a712 |títulu=Arxentina - Chile 3:1 (2:1) |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |autor=[[Federación Internacional d'Historia y Estadística de Fútbol]] (IFFHS) |fecha=s/f |editorial=www.iffhs.de |idioma=alemán, español, francés ya inglés}}</ref><ref name=mercl>{{cita web |url=http://www.mer.cl/modulos/catalogo/Paginas/2010/05/24/MERSTDP004PP2405.htm |títulu=¿Cuándo debutó oficialmente la Colorada? |fechaaccesu=27 de xunu de 2010 |formatu=HTM |autor=''[[El Mercurio]]'' |fecha=24 de mayu de 2010 |editorial=www.mer.cl}}</ref> {{Partíu |deporte = |competición = |llocal = [[Seleición de fútbol d'Arxentina|Arxentina]] {{Bandera|Arxentina|alt}} |paíslocal = |resultáu = 3:1''' (2:1) |visita = {{Bandera|Chile}} '''Chile''' |paísvisita = |periodos = |fecha = [[27 de mayu]] de [[1910]] |estadiu = [[Belgrano Athletic Club]] |ciudá = [[Belgrano (Buenos Aires)|Belgrano]], [[Buenos Aires]] |entraes = |asistencia = 6200 |árbitru = {{Bandera|Chile}} [[Armando Bergalli]] |goleslocal = [[José Viale|Viale]] {{Gol|38}}<br />[[Maximiliano Susán|Susán]] {{Gol|43}}<br />[[Harry Hayes|Hayes]] {{Gol|68}} |golesvisita = [[Frank Simmons|Simmons]] {{Gol|11}} |sucesu = Primer partíu y primer gol na historia de la seleición chilena. |reporte = |reporte2 = |prórroga = |resultáu prórroga = |penaltis1 = |penaltis2 = |resultáu penaltis = |color = P |estáu = }} [[Ficheru:Chile en la Copa Centenario Revolución de Mayo, Zig-Zag, 1910-06-18 (278).jpg|miniatura|Formación del plantel de la seleición de fútbol de Chile del partíu del [[5 de xunu]] de [[1910]]: de izq. a der.: (tras) Funcionariu, J. MacWilliams, Y. F. Ashe, L. C. Gibson, Carlos Hormazábal, Henry Allen, Prósperu González; (alantre) "Joe" Robson, Colin Campbell, Heriberto Sturgess, J. P. Davidson y J. H. Hamilton<ref>{{cita web |url=http://www.iffhs.de/?29da14a8db55299a95abdb54285fdcdc3bfcdc0aec28d6eda0a50d |títulu=Chile: Full "A" internationals (1910) |fechaaccesu=11 de xunetu de 2010 |autor=Federación Internacional d'Historia y Estadística de Fútbol, IFFHS |fecha=s/f |editorial=www.iffhs.de |idioma=alemán, español, francés ya inglés }}</ref>]] '''Arxentina:''' Enrique Coloráu ([[Club Atlético Estudiantes|C.A. Estudiantes]]); Santiago Gallino ([[Club de Gimnasia y Esgrima La Plata]]), Arturo Chiappe ([[Club Atlético River Plate|C.A. River Plate]]); Luis Vernett Amadeo ([[Club de Gimnasia y Esgrima La Plata]]), Haroldo Grant ([[Belgrano Athletic Club|Belgrano A.C.]]), Armando Ginocchio ([[Club Atlético Newell's Old Boys|C.A. Newell's Old Boys]]); Elías Fernández ([[Club Atlético River Plate|C.A. River Plate]]), [[Maximiliano Susán]] [[Ficheru:Captain sports.svg|10px|Capitán]] ([[Club Atlético Estudiantes|C.A. Estudiantes]]), [[Harry Hayes|Juan Enrique Hayes]] ([[Club Atlético Rosario Central|C.A. Rosario Central]]), Manuel González ([[Club Atlético Newell's Old Boys|C.A. Newell's Old Boys]]) y José Viale ([[Club Atlético Newell's Old Boys|C.A. Newell's Old Boys]]).<ref>{{cita web |url=http://www.iffhs.de/?29da14a8db556b9814y95a14685fdcdc3bfcdc0aec28d6eda0a616 |títulu=Arxentina: Full "A" internationals (1910) |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |autor=Federación Internacional d'Historia y Estadística de Fútbol, IFFHS |fecha=s/f |idioma=alemán, español, francés ya inglés |sitiuweb=www.iffhs.de}}</ref> '''Chile:''' L.C. Gibson ([[Valparaíso Football Club|Valparaíso F.C.]]); Luis Barriga ([[Santiago National|Santiago National F.C.]]), Andrés Hoyl ([[Badminton Football Club|Badminton F.C.]]); Carlos Hormazábal ([[Club Deportivo Magallanes|Magallanes]]), Henry Allen [[Ficheru:Captain sports.svg|10px|Capitán]] ([[Unión Football Club|Unión F.C.]]), [[Prósperu González]] ([[Arcu Iris Football Club|Arcu Iris F.C.]]); J.P. Davidson ([[Badminton Football Club|Badminton F.C.]]), [[Frank Simmons]] ([[Badminton Football Club|Badminton F.C.]]), [[Colin Campbell (futbolista)|Colin Campbell]] ([[Santiago National|Santiago National F.C.]]), J. H. Hamilton ([[Valparaíso Football Club|Valparaíso F.C.]]) y Arturo Acuña ([[Club de Deporte Santiago Wanderers|Santiago Wanderers]]).<ref name=fullainter1910/> Incidencia: 30’ L.C. Gibson ([[Valparaíso Football Club|Valparaíso F.C.]]) contuvo un penal a Armando Ginocchio ([[Club Atlético Newell's Old Boys|C.A. Newell's Old Boys]]).<ref name=anfp>{{cita web |url=http://anfp.cl/anfp2/noticia.php?id_noticia=6731 |títulu=La historia de Chile empecipió frente a Arxentina |fechaaccesu=14 de xunetu de 2010 |autor=[[Asociación Nacional de Fútbol Profesional]], ANFP |fecha=2010 |editorial=ANFP }}</ref> Esiste un discutiniu con al respective de esti alcuentru.<ref>{{cita web |url=http://www.mer.cl/modulos/catalogo/Paginas/2010/05/24/MERSTDP004PP2405.htm |títulu=¿Cuándo debutó oficialmente la Colorada? |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |formatu=HTM |autor=[[El Mercurio]] |fecha=24 de mayu de 2010 }}</ref> Según una investigación,<ref name=bekerman>{{cita web |url=http://estebanbekerman.blogspot.com/2009/07/el-primer-partíu-de-la-seleccion.html |títulu=El primer partíu de la Seleición Chilena |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |formatu=HTML |autor=Bekerman, Esteban |fecha=2010 }}</ref> la seleición arxentina nun yera tal, sinón un combináu que se diba a midir con [[Alumni Athletic Club|Alumni]]. Nel programa de la selmana del [[25 de mayu]] de 1910,<ref name=bekerman/> el diariu ''L'Arxentina'' informara que se midíen «Combinaos v. Chilenos» y esclariáu que «el team que va xugar contra los chilenos ye'l combináu que diba xugar contra Alumni». Ye por esto que, magar nun hai dulda de qu'esti ye'l primer partíu de la seleición chilena de fútbol,<ref name=bekerman/> nun ye'l primer partíu que tuviera de ser consideráu como partíu internacional clase 'A',<ref>{{cita web |url=http://www.iffhs.de/?f00b90b003y0f443y0f952bda55405fdcdc3bfcdc0aec28d6eda0dbc1c |títulu=FIFA/IFFHS: Motivos pa escluyir o incluyir partíos internancionales absolutos A (1901-1910) |fechaaccesu=5 de xunu de 2011 |autor=Federación Internacional d'Historia y Estadística de Fútbol, IFFHS |fecha=s/f |editorial=www.iffhs.de |idioma=alemán, español, francés ya inglés }}</ref> el cual tuviera de ser el [[Copa Centenariu Revolución de Mayu apostáu'l 29 de mayu]] contra [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Uruguái]], que resultó 3:0 en favor de los uruguayos. Sía comoquier, la [[Federación de Fútbol de Chile]] ([[Asociación Nacional de Fútbol Profesional de Chile|ANFP]]),<ref name=anfp/><ref>{{cita web |url=http://www.anfp.cl/anfp2/noticia.php?id_noticia=6730 |títulu=Seleición: 100 años d'una Gran Pasión Colorada |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |autor=Asociación Nacional de Fútbol Profesional, ANFP |fecha=2010 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://www.anfp.cl/anfp2/noticia.php?id_noticia=6730 |fechaarchivu=3 d'avientu de 2015}}</ref> la [[FIFA]],<ref>{{cita web |url=http://es.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/headtohead/team1=arg/team2=chi/code=-1/index.htmx?sm=05&sy=1910&em=05&ey=1910&rd=3 |títulu=Estadístiques: Enfrentamientos direutos ente los equipos |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |autor=Federación Internacional de Fútbol Asociación, FIFA |fecha=2010 |editorial=es.fifa.com }}</ref> la [[Federación Internacional d'Historia y Estadística de Fútbol|IFFHS]]<ref>{{cita web |url=http://www.iffhs.de/?f40390a857fcf027cda17299a01bf8c027c5fdcdc3bfcdc0aec28d6eda0a3y8y003y0305 |títulu=Chile: Full "A" internationals (1910) |fechaaccesu=9 de xunetu de 2010 |autor=Federación Internacional d'Historia y Estadística de Fútbol, IFFHS |fecha=s/f |idioma=alemán, español, francés ya inglés |sitiuweb=www.iffhs.de}}</ref> y la [[Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|RSSSF]]<ref name="Resultaos internacionales"/> consideren el partíu apostáu'l 27 de mayu de 1910 como'l primera partíu oficial internacional clase 'A' de la seleición de fútbol de Chile. === Copa Mundial d'Uruguái 1930 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1930}} [[Ficheru:Sele1930.JPG|miniatura|left|La seleición chilena antes d'un partíu del Mundial]] La [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|I Copa Mundial de Fútbol]] foi la única realizada ensin un procesu de clasificación previu. Tou equipu afiliáu a la FIFA foi convidáu a competir nel tornéu, primeramente pensáu p'allugar a 16 participantes. El tornéu empezó'l [[13 de xunetu]] de [[1930]] con 13 participantes, ente los cualos taba Chile. L'[[Hungría|húngaru]] [[György Orth]] dirixó la seleición chilena, que foi miembru del Grupu A xunto a {{Self|Arxentina}}, {{Self|Francia}} y {{Self|Méxicu}}. Nel so alcuentru de debú, el [[16 de xunetu]], Chile venció 3:0 a la seleición mexicana. Tres díes más tarde, venció 1:0 a la francesa. Los chilenos teníen los mesmos puntos que la seleición arxentina, polo cual el postreru partíu, apostáu'l [[22 de xunetu]], significaba la definición del líder del grupu. Nun alcuentru ante 1000 espectadores nel [[Estadiu Centenariu]] de [[Montevidéu]], Arxentina poner en ventaya a los 12&nbsp;[[minutu|min]] gracies a un gol de [[Guillermo Stábile|Stábile]], quien nuevamente marcó nel minutu 14. El chilenu [[Guillermo Subiabre|Subiabre]] punxo'l descuentu con un gol a los 15&nbsp;min. Finalmente l'alcuentru terminó 3:1 a favor d'Arxentina, tres un gol d'[[Mario Evaristo|Evaristo]] nel minutu 51. Con esta resultancia, Chile quedó nel 2ᵘ llugar de la clasificación del Grupu A, lo que-y torgó aportar a les semifinales del tornéu. Chile acabó nel 5ᵘ puestu de la clasificación final. {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{Selb|ARG|variante=alt}} |'''6'''||3||3||0||0||10||4||6 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{Selb|CHI}} |'''4'''||3||2||0||1||5||3||2 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{Selb|FRA}} |'''2'''||3||1||0||2||4||3||1 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{Selb|MEX|variante=1916}} |'''0'''||3||0||0||3||4||13||-9 |} <br /> {{Partíu |llocal = {{sel|Chile}} {{bandera|Chile}} |visita = {{bandera|Méxicu|1916}} {{sel|Méxicu}} |resultáu = 3:0''' (2:0) |fecha = [[16 de xunetu]] de [[1930]], 14:45 |estadiu = [[Estadiu Parque Central]] |ciudá = [[Montevidéu]] |asistencia = 9249 |árbitru = {{bandera|Bélxica}} [[Henry Christophe]] |goleslocal = [[Carlos Vidal|Vidal]] {{gol|3}}, {{gol|65}}<br /> [[Manuel Rosas Sánchez|M. Rosas]] {{autogol|52}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/results/matches/match=1095/report.html |color = G |estáu = }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |visita = Francia |paísvisita = Francia |resultáu = 1:0''' (0:0) |fecha = [[19 de xunetu]] de [[1930]], 12:50 |estadiu = [[Estadiu Centenariu]] |ciudá = [[Montevidéu]] |asistencia = 2000 |árbitru = {{bandera|Uruguái}} [[Aníbal Tejada]] |goleslocal = [[Guillermo Subiabre|Subiabre]] {{gol|65}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/results/matches/match=1094/report.html |color = G |estáu = }} {{Partíu |llocal = {{sel|Arxentina}} {{bandera|Arxentina|alt}} |visita = {{bandera|Chile}} {{sel|Chile}} |resultáu = 3:1''' (2:1) |fecha = [[22 de xunetu]] de [[1930]], 14:45 |estadiu = [[Estadiu Centenariu]] |ciudá = [[Montevidéu]] |asistencia = 41&nbsp;459 |árbitru = {{bandera|Bélxica}} [[Jean Langenus]] |goleslocal = [[Guillermo Stábile|Stábile]] {{gol|12}} {{gol|13}}<br />[[Mario Evaristo|Evaristo]] {{gol|51}} |golesvisita = [[Guillermo Subiabre|Subiabre]] {{gol|15}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1/results/matches/match=1084/report.html |color = P |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': ([[César Espinoza del Canto]]), [[Roberto Cortés]]. * '''Defenses''': [[Ernesto Chaparro]], [[Guillermo Riveros]], [[Ulises Poirier]], [[Víctor Morales Salas|Víctor Morales]]. * '''Mediocampistes''': [[Arturo Torres Carrasco|Arturo Torres]], [[Casimiro Torres]], [[Guillermo Saavedra]], [[Humberto Elgueta]]. * '''Delanteros''': ([[Arturo Coddou]]), [[Carlos Schneberger]], [[Carlos Vidal]], [[Eberardo Villalobos]], [[Guillermo Arellano]], [[Guillermo Subiabre]], ([[Horacio Muñoz]]), [[Juan Aguilera]], [[Tomás Ojeda]]. * '''Entrenador''': [[György Orth]]. |} En 1942 y 1946 nun fueron realizaes Copes Mundiales pola [[Segunda Guerra Mundial]]. === Copa Mundial de Brasil 1950 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1950}} En 1950 Chile aportó a la [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|IV Copa Mundial de Fútbol]], apostada en Brasil con 13 equipos participantes. L'equipu empobináu pol llocal [[Alberto Buccicardi]] y encabezáu pol porteru [[Sergio Livingstone]] collechó dos ganes por 2:0 nel Grupu B, primeru ante {{Self|Inglaterra}} y depués ante {{Self|España}}. Nel postreru partíu la seleición golió al so similar de {{Self|Estaos Xuníos}} por 5:2 y terminó nel 9ᵘ llugar de la clasificación final. {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|ESP|variante=1945}}''' |'''6'''||3||3||0||0||6||1||5 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|ENG}} |'''2'''||3||1||0||2||2||2||0 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|CHI}} |'''2'''||3||1||0||2||5||6||-1 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|USA|variante=1912}} |'''2'''||3||1||0||2||4||8||-4 |} <br /> {{Partíu |llocal = {{self|Inglaterra}} {{bandera|ENG}} |resultancia = 2:0''' (1:0) |visita = {{bandera|CHI}} {{self|Chile}} |fecha = [[25 de xunu]] de [[1950]], 15:00 |estadiu = [[Estadiu Maracaná]] |ciudá = [[Rio de Janeiro]] |asistencia = 29&nbsp;703 |refe = {{bandera|Países Baxos}} [[Karel van der Meer]] |goleslocal = [[Stan Mortensen|Mortensen]] {{gol|39}}<br />[[Wilf Mannion|Mannion]] {{gol|51}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=208/match=1192/index.html#nosticky |color = P |estáu = }} {{Partíu |llocal = {{self|España}} {{bandera|ESP|1945}} |resultancia = 2:0''' (2:0) |visita = {{bandera|CHI}} {{self|Chile}} |fecha = [[29 de xunu]] de [[1950]], 15:00 |estadiu = [[Estadiu Maracaná]] |ciudá = [[Rio de Janeiro]] |asistencia = 19&nbsp;790 |refe = [[Ficheru:Flag of Brazil (1889-1960).svg|20px]] [[Alberto Malcher]] |goleslocal = [[Estanislao Basora|Basora]] {{gol|17}}<br />[[Telmo Zarra|Zarra]] {{gol|30}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=208/match=1193/index.html#nosticky |color = P |estáu = }} {{Partíu |llocal = {{self|Chile}} {{bandera|CHI}} |resultancia = 5:2''' (2:0) |visita = {{bandera|USA|1912}} {{self|los Estaos Xuníos|Estaos Xuníos}} |fecha = [[2 de xunetu]] de [[1950]], 15:00 |estadiu = [[Estadiu Ilha do Retiro]] |ciudá = [[Recife]] |asistencia = 8501 |refe = [[Ficheru:Flag of Brazil (1889-1960).svg|20px]] [[Mário Gardelli]] |goleslocal = [[Jorge Carbayeda Oliver|Carbayeda]] {{gol|16}}<br />[[Atilio Cremaschi|Cremaschi]] {{gol|32}}, {{gol|60}}<br />[[Andrés Prieto|Prieto]] {{gol|54}}<br />[[Fernando Riera|Riera]] {{gol|82}} |golesvisita = [[Frank Wallace|Wallace]] {{gol|47}}<br />[[Joe Maca|Maca]] {{gol|48|pen.}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=208/match=1194/index.html#nosticky |color = G |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': ([[René Quitral]]), [[Sergio Livingstone]]. * '''Defenses''': [[Arturo Farías]], [[Fernando Roldán]], ([[Francisco Urroz]]), [[Manuel Álvarez (futbolista chilenu)|Manuel Álvarez]], [[Manuel Machuca]], ([[Miguel Flores]]). * '''Mediocampistes''': [[Carlos Rodolfo Rojas]], ([[Fernando Roldán]]), [[Hernán Carvallo]], [[Miguel Busquets]], ([[Osvaldo Saez]]). * '''Delanteros''': [[Andrés Prieto]], [[Atilio Cremaschi]], [[Carlos Ibáñez (futbolista)|Carlos Ibáñez]], [[Fernando Riera]], [[Guillermo Díaz Zambrano|Guillermo Díaz]], [[Jorge Carbayeda Oliver|Jorge Carbayeda]], [[Luis Lindorfo Mayanés]], [[Manuel Muñoz Muñoz|Manuel Muñoz]], ([[Raimundo Infante]]). * '''Entrenador''': [[Alberto Buccicardi]]. |} Nos [[años 1950]], surdieron xugadores como'l carrilero esquierdu [[Isaac Carrasco]] y el volante [[Enrique Hormazábal]] que destacaron na seleición chilena que xugó dos finales de la [[Copa América]] en [[Campeonatu Suramericanu 1955|1955]] y [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]]. === Copa Mundial de Chile 1962 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1962}} [[Ficheru:Fernando Riera.JPG|miniatura|Fernando Riera]] [[Fernando Riera]] dirixó a la seleición de Chile de cara al [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|VII eventu mundialista]] a realizase nel mesmu país en 1962 con 16 equipos participantes. Nos partíos del Grupu B (formáu per Chile, {{Self|Alemaña Federal}}, {{Self|Italia}} y {{Self|Suiza}}), la seleición chilena llogró dos trunfos y una derrota. Nel primer partíu, Chile venció por 3:1 a Suiza. El partíu ente Chile ya Italia, denomináu n'Europa como la «[[Batalla de Santiago (fútbol)|batalla de Santiago]]», carauterizar pol estilu defensivu y bien violentu per parte de dambos equipos; el marcador acabó 2:0 a favor de Chile. Ganar ante Alemaña Federal por 0:2 dexó al combináu chilenu na segunda posición, situación que los llevó a enfrentase a la {{Self|Xunión Soviética}} per cuartos de final. Nel partíu de cuartos de final, xugáu na ciudá d'[[Arica]], Chile venció a los campeones de la [[Eurocopa 1960|Eurocopa de 1960]] por 2:1, resultancia que los condució a semifinales, onde Chile enfrentó a {{Self|Brasil}}, campeón vixente de la Copa Mundial, y fueron vencíos por 4:2 nun partíu que refundió como espulsaos a [[Honorino Landa]] per Chile y a [[Garrincha]] per Brasil. Finalmente, na definición pol tercer llugar, Chile venció 1:0 a {{Self|Yugoslavia}} gracies a un gol nel últimu minutu del centrocampista [[Eladio Rojas]]. Hasta'l momentu, este foi'l so principal llogru a nivel mundial. Los xugadores más destacaos de Chile nel tornéu fueron el punteru esquierdu [[Leonel Sánchez]], quien foi unu de los goliadores del tornéu con cuatro tantos, el defensa [[Raúl Sánchez Soya|Raúl Sánchez]], el volante [[Jorge Toru]], el mediocampista [[Eladio Rojas]], el llateral derechu [[Luis Eyzaguirre]] y el polifuncional [[Jaime Ramírez Banda|Jaime Ramírez]]. Fernando Riera convertir nel téunicu más destacáu na historia de la seleición chilena al llograr un podiu mundial con xugadores de l'[[Primer División de Chile|amiesta llocal]].<ref>{{cita web |url=http://www.educarchile.cl/ech/pro/app/detalle?id=225481 |títulu=Educarchile - 16 de xunu de 1962: la seleición chilena de fútbol llogra'l tercer llugar nel campeonatu mundial |fechaaccesu=1 d'avientu de 2016 |autor=[[Educarchile]] |fecha=1 de setiembre de 2014 |sitiuweb=www.educarchile.cl}}</ref> {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=right bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|Alemaña Federal}}''' |'''5'''||3||2||1||0||4||1||3 |- align=right bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|Chile}}''' |'''4'''||3||2||0||1||5||3||2 |- align=right bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|Italia}} |'''3'''||3||1||1||1||3||2||1 |- align=right bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|Suiza}} |'''0'''||3||0||0||3||2||8||-6 |} <br /> {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |visita = Suiza |paísvisita = Suiza |resultáu = 3:1''' (1:1) |fecha = [[30 de mayu]] de [[1962]], 15:00 |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 65&nbsp;006 |árbitru = {{bandera|Inglaterra}} [[Kenneth Aston]] |goleslocal = [[Leonel Sánchez|Sánchez]] {{gol|44}} {{gol|55}}<br />[[Jaime Ramírez Banda|Ramírez]] {{gol|51}} |golesvisita = [[Rolf Wuethrich|Wuethrich]] {{gol|6}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/results/matches/match=1473/report.html |color = G |estáu = }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |visita = Italia |paísvisita = Italia |resultáu = 2:0''' (0:0) |fecha = [[2 de xunu]] de [[1962]], 15:00 |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 66&nbsp;057 |árbitru = {{bandera|Inglaterra}} [[Kenneth Aston]] |goleslocal = [[Jaime Ramírez Banda|Ramírez]] {{gol|73}}<br />[[Jorge Toru|Toru]] {{gol|87}} |golesvisita = |sucesu = ''Ver [[Batalla de Santiago (fútbol)|Batalla de Santiago]] para más detalles''. |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/results/matches/match=1472/report.html |color = G |estáu = }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Alemaña Federal |paíslocal = Alemaña Federal |visita = Chile |paísvisita = Chile |resultáu = 2:0''' (1:0) |fecha = [[6 de xunu]] de [[1962]], 15:00 |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 67&nbsp;224 |árbitru = {{bandera|Escocia}} [[Robert Davidson]] |goleslocal = [[Horst Szymaniak|Szymaniak]] {{gol|21|pen.}}<br />[[Uwe Seeler|Seeler]] {{gol|82}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/results/matches/match=1471/report.html |color = P |estáu = }} ;Cuartos de final {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 2:1''' (2:1) |visita = Xunión Soviética |paísvisita = Xunión Soviética |fecha = [[10 de xunu]] de [[1962]] |estadiu = [[Estadiu Carlos Dittborn]] |ciudá = [[Arica]] |refe = {{bandera|NED}} [[Leo Horn]] |goleslocal = [[Leonel Sánchez|Sánchez]] {{gol|11}}<br />[[Eladio Rojas|Rojas]] {{gol|29}} |golesvisita = [[Igor Chislenko|Chislenko]] {{gol|26}} |asistencia = 17&nbsp;268 |color = G |estáu = }} ;Semifinales {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Brasil |paíslocal = Brasil |visita = Chile |paísvisita = Chile |resultáu = 4:2''' (2:1) |fecha = [[13 de xunu]] de [[1962]], 14:30 |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 76&nbsp;500 |refe = {{bandera|Perú}} [[Arturo Yamasaki]] |goleslocal = [[Garrincha]] {{gol|9}} {{gol|32}}<br />[[Vavá]] {{gol|47}} {{gol|78}} |golesvisita = [[Jorge Toru|Toru]] {{gol|42}}<br />[[Leonel Sánchez|Sánchez]] {{gol|61|pen.}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/results/matches/match=1458/report.html |color = P |estáu = }} ;Tercer llugar {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |visita = Yugoslavia |paísvisita = Yugoslavia |resultáu = 1:0''' (0:0) |fecha = [[16 de xunu]] de [[1962]], 14:30 |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 67&nbsp;000 |refe = {{bandera|España}} [[Juan Gardeazábal]] |goleslocal = [[Eladio Rojas|Rojas]] {{gol|90}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=21/results/matches/match=1475/report.html |color = G |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 [[Misael Escuti]], 12 [[Adán Godoy]], 22 ([[Manuel Astorga]]). * '''Defenses''': 2 [[Luis Eyzaguirre]], 3 [[Raúl Sánchez (futbolista chilenu)|Raúl Sánchez]], 4 [[Sergio Navarro]], 5 [[Carlos Contreras Guillaume|Carlos Contreras]], 13 ([[Sergio Valdés (futbolista)|Sergio Valdés]]), 14 ([[Hugo Lepe]]), 15 [[Manuel Rodríguez Araneda|Manuel Rodríguez]], 16 [[Humberto Cruz]]. * '''Mediocampistes''': 6 [[Eladio Rojas]], 8 [[Jorge Toru]], 10 [[Alberto Fouillioux]], 17 ([[Mario Ortiz]]). * '''Delanteros''': 7 [[Jaime Ramírez Banda|Jaime Ramírez]], 9 [[Honorino Landa]], 11 [[Leonel Sánchez]], 18 [[Mario Moreno (futbolista)|Mario Moreno]], 19 ([[Braulio Musso]]), 20 [[Carlos Campos]], 21 [[Armando Tobar]]. * '''Entrenador''': [[Fernando Riera]]. |} === Copa Mundial d'Inglaterra 1966 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1966}} [[Ficheru:Selección Chilena de Fútbol 1966.jpg|miniatura|Alliniación chilena en 1966]] Esaniciando a Colombia, Chile y [[Seleición de fútbol d'Ecuador|Ecuador]] remataron empataos nel primer llugar del Grupu 2 de la [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|clasificatoria suramericana pa la copa mundial de 1966]]. Por esi motivu, los escoyíos de [[Francisco Hormazábal]] teníen d'apostar un partíu de definición en [[Lima]] ([[Perú]]) el [[12 d'ochobre]] de [[1965]]. Díes previos al alcuentru, Hormazábal arrenunció al so cargu, polo que tuvo d'asumir [[Luis Álamos]]. Finalmente, Chile venció por 2:1 a los ecuatorianos con goles de [[Leonel Sánchez]] y [[Rubén Marcos]], axudicándose los pasaxes a la [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|VIII Copa Mundial de Fútbol]] con 16 equipos participantes. Chile apostó'l so primer mundial n'Europa. Yá dientro del tornéu, Chile tuvo nel Grupu D, onde s'enfrentó a {{Self|Corea del Norte}}, {{Self|Italia}} y la {{Self|Xunión Soviética}}. El puntu que collecharon correspondió a un empate 1:1 frente al equipu norcoreanu, por un gol del volante [[Rubén Marcos]], quien tamién anotó'l descuentu frente a la Xunión Soviética. La seleición remató nel 13ᵘ llugar de la clasificación final. {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|URS}}''' |'''6'''||3||3||0||0||6||1||5 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|PRK}}''' |'''3'''||3||1||1||1||2||4||-2 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|ITA}} |'''2'''||3||1||0||2||2||2||0 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|CHI}} |'''1'''||3||0||1||2||2||5||-3 |} <br /> {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Italia |paíslocal = Italia |visita = Chile |paísvisita = Chile |resultáu = 2:0''' (1:0) |fecha = [[13 de xunetu]] de [[1966]], 19:30 |estadiu = [[Roker Park]] |ciudá = [[Sunderland]] |asistencia = 27&nbsp;199 |árbitru = {{bandera|Suiza}} [[Gottfried Dienst]] |goleslocal = [[Sandro Mazzola|Mazzola]] {{gol|8}}<br />[[Paolo Barison|Barison]] {{gol|88}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=26/results/matches/match=1608/report.html |color = P |estáu = }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Corea del Norte |paíslocal = Corea del Norte |visita = Chile |paísvisita = Chile |resultáu = 1:1''' (0:1) |fecha = [[15 de xunetu]] de [[1966]], 19:30 |estadiu = [[Ayresome Park]] |ciudá = [[Middlesbrough]] |asistencia = 13&nbsp;792 |árbitru = {{bandera|Exiptu}} [[Aly Hussein Kandil]] |goleslocal = [[Seung Zin Pak|Seung]] {{gol|88}} |golesvisita = [[Rubén Marcos|Marcos]] {{gol|26|pen.}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=26/results/matches/match=1609/report.html |color = Y |estáu = }} {{Partíu |llocal = {{sel|Xunión Soviética}} {{bandera|Xunión Soviética|1955}} |visita = {{bandera|Chile}} {{sel|Chile}} |resultáu = 2:1''' (1:1) |fecha = [[20 de xunetu]] de [[1966]], 19:30 |estadiu = [[Roker Park]] |ciudá = [[Sunderland]] |asistencia = 16&nbsp;027 |árbitru = {{bandera|Irlanda del Norte}} [[John Adair]] |goleslocal = [[Valeriy Porkujan|Porkujan]] {{gol|28}} {{gol|85}} |golesvisita = [[Rubén Marcos|Marcos]] {{gol|32}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=26/results/matches/match=1610/report.html |color = P |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 9 ([[Adán Godoy]]), 13 [[Juan Olivares Marambio|Juan Olivares]]. * '''Defenses''': 2 ([[Hugo Berly]]), 5 ([[Humberto Donoso]]), 6 [[Luis Eyzaguirre]], 7 [[Elías Figueroa]], 20 [[Aldo Valentini]], 21 [[Hugo Villanueva]]. * '''Mediocampistes''': 4 [[Humberto Cruz]], 8 [[Alberto Fouillioux]], 10 ([[Roberto Hodge]]), 12 [[Rubén Marcos]], 14 [[Ignacio Prieto]], 17 [[Leonel Sánchez]]. * '''Delanteros''': 1 [[Pedro Araya Toro|Pedro Araya]], 3 ([[Carlos Campos]]), 11 [[Honorino Landa]], 15 ([[Jaime Ramírez Banda|Jaime Ramírez]]), 16 ([[Orlando Ramírez]]), 18 [[Armando Tobar]], 19 ([[Francisco Valdés Muñoz|Francisco Valdés]]), 22 [[Guillermo Yávar]]. * '''Entrenador''': [[Luis Álamos]]. |} === Copa Mundial d'Alemaña 1974 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Chile vs Xunión Soviética (1973)}} [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-N0618-0044, Fußball-WM, DDR - Chile 1-1.jpg|miniatura|Martín Hoffmann de l'[[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|Alemaña Democrática]] vence al porteru Leopoldo Vallines, nel empate 1-1]] L'equipu, a cargu del entrenador [[Luis Álamos]], formó parte del Grupu 3 de la [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1974|clasificatoria suramericana pa la copa mundial]], xuntu con Perú y Venezuela, que finalmente abandonó'l certame clasificatorio. Tres la derrota 2:0 en [[Lima]], y el trunfu por igual resultáu en Santiago, la seleición tuvo de xugar un tercer partíu frente a los peruanos en Montevideo (Uruguái) el [[5 d'agostu]] de [[1973]]. Finalmente los chilenos llograron vencer 2:1, polo qu'aportaron al repechaje intercontinental apostáu ente la Conmebol y l'UEFA, enfrentándose en partíos d'ida y vuelta a la Xunión Soviética. El primer partíu apostar en [[Moscú]], el [[26 de setiembre]] de [[1973]], y remató empatáu 0:0, con una destacada actuación de los centrales [[Alberto Quintano]] y [[Elías Figueroa]].<ref name=buscalibros>{{cita web |url=http://www.buscalibros.cl/llibro.php?llibru=180456 |títulu=El partíu de los valientes |autor=buscalibros.cl |fecha=2010 |editorial=www.buscalibros.cl}}</ref> La {{Self|Xunión Soviética}} espresó la so negativa a xugar el partíu de vuelta nel [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] en Santiago por razones polítiques: el [[Golpe d'Estáu en Chile de 1973|golpe d'Estáu de 1973]]. Ante esa situación, la FIFA negar a treslladar el partíu a una cancha neutral. Como la URSS caltuvo'l suspensu de la so llegada hasta última hora, igualmente entamóse'l partíu, que foi simbólicu cuidao que Chile clasificó tres el trunfu por 2:0 por ''[[walkover]]'' a la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|X Copa Mundial de Fútbol]] con 16 equipos participantes. Nel Grupu A del tornéu, Chile empató 1:1 con {{Self|Alemaña Democrática}} y 0:0 con Australia, y cayó por 1:0 frente a Alemaña Federal. El gol chilenu salió d'una xugada empecipiada por Figueroa, que siguió rápido [[Carlos Reinoso|Reinoso]], quien-y apurrió'l balón al centrodelantero [[Sergio Afumada]] pal gol definitivu. La seleición remató nel 11ᵘ llugar de la clasificación final. Nel partíu frente a Alemaña Federal, el delanteru [[Carlos Caszely]], goliador de la [[Copa Libertadores 1973]], foi'l primera espulsáu direutamente con tarxeta colorada na historia de los Mundiales. Figueroa foi reconocíu como'l «meyor defensa del tornéu».<ref>{{Cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people=49415/profile.html |títulu=Xugadores y Entrenadores - Elias Figueroa |fechaaccesu=18 de xunu de 2016 |fecha=s/f |formatu=HTML |sitiuweb=es.fifa.com}}</ref> {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|GDR}}''' |'''5'''||3||2||1||0||4||1||3 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|GER|Alemaña Federal}}''' |'''4'''||3||2||0||1||4||1||3 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|CHI}} |'''2'''||3||0||2||1||1||2||-1 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|AUS}} |'''1'''||3||0||1||2||0||5||-5 |} <br /> {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Alemaña |paíslocal = Alemaña |resultáu = 1:0''' (1:0) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[14 de xunu]] de [[1974]] |estadiu = [[Estadiu Olímpicu (Berlín)|Estadiu Olímpicu de Berlín]] |ciudá = [[Berlín]] |refe = {{bandera|Turquía}} [[Dogan Babacan]] |goleslocal = [[Paul Breitner|Breitner]] {{gol|18}} |asistencia = 83&nbsp;168 |color = P |estáu = }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 1:1''' (0:0) |visita = Alemaña Democrática |paísvisita = Alemaña Democrática |fecha = [[18 de xunu]] de [[1974]] |estadiu = [[Estadiu Olímpicu (Berlín)|Estadiu Olímpicu de Berlín]] |ciudá = [[Berlín]] |refe = {{bandera|Italia}} [[Aurelio Angonese]] |goleslocal = [[Sergio Afumada|Afumada]] {{gol|69}} |golesvisita = [[Martin Hoffmann|Hoffmann]] {{gol|55}} |asistencia = 20&nbsp;000 |color = Y |estáu = }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Australia |paíslocal = Australia |resultáu = 0:0 |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[22 de xunu]] de [[1974]] |estadiu = [[Estadiu Olímpicu (Berlín)|Estadiu Olímpicu de Berlín]] |ciudá = [[Berlín]] |refe = {{bandera|Irán}} [[Jaffar Namdar]] |asistencia = 14&nbsp;681 |color = Y |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 [[Leopoldo Vallines]], 21 ([[Juan Olivares Marambio|Juan Olivares]]), 22 [[Adolfo Nef]]. * '''Defenses''': 2 [[Rolando García Jiménez|Rolando García]], 3 [[Alberto Quintano]], 4 [[Antonio Arias Mujica|Antonio Arias]], 5 [[Elías Figueroa]], 6 [[Juan Rodríguez Vega|Juan Rodríguez]], 12 [[Juan Machuca]], 13 ([[Rafael González Córdova|Rafael González]]), 15 ([[Mario Galindo]]). * '''Mediocampistes''': 8 [[Francisco Valdés Muñoz|Francisco Valdés]], 10 [[Carlos Reinoso]], 14 [[Alfonso Lara (futbolista)|Alfonso Lara]], 16 [[Guillermo Páez]], 17 [[Guillermo Yávar]], 18 [[Jorge Socías]], 19 [[Rogelio Farías]]. * '''Delanteros''': 7 [[Carlos Caszely]], 9 [[Sergio Afumada]], 11 [[Leonardo Véliz]], 20 ([[Osvaldo Capo]]). * '''Entrenador''': [[Luis Álamos]]. |} === Copa Mundial d'España 1982 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1982}} Na [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|clasificación]] pa la [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|XII Copa Mundial de Fútbol]] de [[1982]], los chilenos remataron líderes del Grupu 3 de la clasificación; de los cuatro partíos apostaos, hubo tres trunfos y un empate, lo que-yos dexó aportar a la cita final —enantes, con casi'l mesmu plantel, Chile fuera subcampeón de [[Copa América 1979]], col so delanteru [[Carlos Caszely]] como principal figura del tornéu—. N'España con 24 equipos participantes, Chile formó parte del Grupu B, xuntu coles seleiciones de {{Self|Arxelia}}, {{Self|Austria}} y {{Self|Alemaña Federal}}. Nel primer partíu, Chile, con un esquema defensivu y xugadores en mala traza físicu, cayó 0:1 ante Austria. Nel minutu 26, Caszely foi baltáu na área rival, lo que significó un penal pal conxuntu chilenu. [[Gustavo Moscoso]] yera l'encargáu de llanzar les faltes penales, pero finalmente dexó'l so responsabilidá a Caszely, quien falló'l penal. Nel so segundu partíu, cayó 1:4 ante Alemaña Federal. Finalmente cayó 2:3 ante Arxelia. El combináu chilenu quedó nel 22ᵘ llugar de la clasificación final. {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=right bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|GER|Alemaña Federal}}''' |'''4'''||3||2||0||1||6||3||3 |- align=right bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|AUT}}''' |'''4'''||3||2||0||1||3||1||2 |- align=right bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|ALG}} |'''4'''||3||2||0||1||5||5||0 |- align=right bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|CHI}} |'''0'''||3||0||0||3||3||8||-5 |} <br /> {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 0:1''' (0:1) |visita = Austria |paísvisita = Austria |fecha = [[17 de xunu]] de [[1982]] |estadiu = [[Estadiu Carlos Tartiere (1932)|Estadiu Carlos Tartiere]] |ciudá = [[Uviéu]] |asistencia = 22&nbsp;500 |refe = {{bandera|Uruguái}} [[Juan Daniel Cardellino]] |golesvisita = [[Walter Schachner|Schachner]] {{gol|22}} |color = P |estáu = }} {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Alemaña |paíslocal = Alemaña |resultáu = 4:1''' (1:0) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[20 de xunu]] de [[1982]] |estadiu = [[Estadiu Municipal El Molinón|Estadiu El Molinón]] |ciudá = [[Xixón]] |asistencia = 42&nbsp;000 |refe = {{bandera|Suiza}} [[Bruno Galler]] |goleslocal = [[Karl-Heinz Rummenigge|Rummenigge]] {{gol|9}} {{gol|57}} {{gol|66}}<br />[[Uwe Reinders|Reinders]] {{gol|83}} |golesvisita = [[Gustavo Moscoso|Moscoso]] {{gol|90}} |color = P |estáu = }} {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Arxelia |paíslocal = Arxelia |resultáu = 3:2''' (3:0) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[24 de xunu]] de [[1982]] |estadiu = [[Estadiu Carlos Tartiere (1932)|Estadiu Carlos Tartiere]] |ciudá = [[Uviéu]] |asistencia = 16&nbsp;000 |refe = {{bandera|Guatemala}} [[Romulo Méndez Molina]] |goleslocal = [[Salah Assad|Assad]] {{gol|7}} {{gol|31}}<br />[[Tedj Bensaoula|Bensaoula]] {{gol|35}} |golesvisita = [[Miguel Ángel Neira|Neira]] {{gol|59|pen.}}<br />[[Juan Carlos Letelier|Letelier]] {{gol|73}} |color = P |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 ([[Óscar Wirth]]), 12 ([[Marco Antonio Cornez]]), 22 [[Mario Osbén]]. * '''Defenses''': 2 [[Lizardo Garrido]], 3 [[René Valenzuela]], 4 [[Vladimir Bigorra]], 5 [[Elías Figueroa]], 10 [[Mario Soto Benavides|Mario Soto]], 17 ([[Óscar Vladimir Rojas|Óscar Rojas]]), 18 [[Mario Galindo]], 19 ([[Enzo Escobar]]). * '''Mediocampistes''': 6 [[Rodolfo Dubó]], 7 [[Eduardo Bonvallet]], 8 ([[Carlos Rivas Torres|Carlos Rivas]]), 14 ([[Raúl Ormeño]]), 16 [[Manuel Rojas (futbolista)|Manuel Rojas]], 20 [[Miguel Ángel Neira]]. * '''Delanteros''': 9 [[Juan Carlos Letelier]], 11 [[Gustavo Moscoso]], 13 [[Carlos Caszely]], 15 [[Patricio Yáñez]], 21 [[Miguel Ángel Gamboa]]. * '''Entrenador''': [[Luis Santibáñez]]. |} === Escándalu y sanción de la FIFA === {{AP|Maracanazo de la seleición chilena}} A fines de los [[años 1980]], Chile tenía una xeneración de futbolistes que foi subcampeona de la [[Copa América 1987]] realizada n'[[Arxentina]]. Nella destacaben xugadores como'l porteru y capitán [[Roberto Rojas]], defenses como [[Fernando Astengo]] y [[Lizardo Garrido]], volantes como [[Jaime Pizarro]], [[Héctor Puebla]], [[Jorge Contreras Lira|Jorge Contreras]] y [[Jorge Aravena]]; más delanteros como [[Juan Carlos Letelier]], [[Ivo Basay]], [[Iván Zamorano]], [[Hugo Rubio]] y [[Patricio Yáñez]], ente otros. En xunetu de [[1989]], la seleición chilena atopar nel Grupu 3 de les [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1990|clasificatorias aldu al Mundial d'Italia 1990]], xuntu con Venezuela y Brasil. Pa dichu oxetivu, calteníase l'entrenador [[Orlando Aravena]]. Chile venció por 1:3 a Venezuela en [[Caraques]], empató 1:1 ante Brasil en [[Santiago de Chile|Santiago]] y depués ganó por 5:0 a Venezuela nel partíu que correspondía como llocal. Tal partíu foi treslladáu pola FIFA a una cancha neutral castigando a Chile por comportamientu incorreutu de la so enchida nel empate frente a Brasil, polo cual tuvo de xugase en Mendoza (Arxentina). Aun así, Chile quedaba xuntu con [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]] na cabeza de la clasificación con 5 puntos, anque la diferencia de goles brasilana dexába-y a dichu conxuntu clasificar. Por tal motivu, Chile tenía de ganar el partíu de vuelta, ente que a Brasil solamente bastába-y l'empate pa clasificar. El [[3 de setiembre]] de [[1989]], la seleición chilena enfrentar al escoyíu brasilanu nel [[Estadiu Maracaná]]. Cuando Chile diba perdiendo por 1:0, el [[porteru]] Roberto Rojas asemeyó ser mancáu por una [[Bengala (pirotecnia)|bengala]] que foi refundiada temerariamente abargana so y dientro de la cancha dende la tribuna brasilana, polo cual Chile abandonó la cancha argumentando falta de garantíes. Más tarde, Rojas declaró que s'había autoinferido una corte na cara p'asemeyar un ataque de los hinches brasilanos, tou dientro d'un plan empobináu a consiguir la programación d'un partíu definitoriu en cancha neutral. Por aquel incidente, Rojas foi marxináu a perpetuidad del fútbol profesional, anque en 2000 recibió una amnistía, y Chile foi escluyíu de xugar les clasificatorias a la [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|Copa Mundial de 1994]] por infringir severamente los reglamentos.<ref name="trunfu brasil" group=n>Foi decretáu'l trunfu por 2:0 a favor de [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]].</ref> Amás, fueron sancionaos l'entós presidente de la FFCh [[Sergio Stoppel]], l'entrenador [[Orlando Aravena]], el subcapitán del equipu y defensa [[Fernando Astengo]] y el médicu Daniel Rodríguez, ente otros. === Copa Mundial de Francia 1998 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1998}} En 1995 la FIFA estableció'l [[sistema de toos contra toos]] nes clasificatorias de Conmebol.<ref>{{cita web |url=http://www.t13.cl/noticia/deportes13/seleccion-chilena/mundial-rusia-2018/Este-ye-el calendariu-de-Sudamerica-pa-les-Clasificatorias-al Mundial-de-Rusia-2018 |títulu=Esti ye'l calendariu de Suramérica pa les Clasificatorias al Mundial de Rusia 2018 |fechaaccesu=20 de payares de 2016 |autor= |fecha=15 de payares de 2016 |sitiuweb=www.t13.cl}}</ref> Chile [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1998|clasificó al Mundial por diferencia de gol]] n'empatando en puntos con {{Self|Perú}}, destacando la so «dupla Sa-Za», formada polos delanteros [[Marcelo Salas]] y [[Iván Zamorano]]. Pal eventu con 32 equipos participantes, l'entrenador [[Nelson Acosta]] conformó una seleición onde la mayoría xugaba nel campeonatu llocal (cuatro futbolistes militaben en clubes estranxeros). L'equipu chilenu foi allugáu nel Grupu B xuntu coles seleiciones de {{Self|Austria}}, {{Self|Camerún}} y {{Self|Italia}}. Chile debutó frente a la seleición italiana con un empate 2:2 (con dos goles de Marcelo Salas, y un penal cobráu a favor d'Italia pol árbitru [[Níxer|nixerín]] [[Lucien Bouchardeau]], por cuenta de una mano de [[Ronald Fuentes]] na área). El segundu partíu de Chile, frente a Austria, tamién remató empatáu, tres el 1:0 de Marcelo Salas y el 1:1 marcáu pol xugador austriacu [[Iviça Vastić]] nel minutu 93. El partíu contra Camerún foi un empate 1:1; Chile empezó ganando, gracies a un [[tiru llibre (fútbol)|tiru llibre]] executáu por [[José Luis Sierra (futbolista chilenu)|José Luis Sierra]], quien llogró bater al [[porteru]] [[Jacques Songo'o]] asitiando'l balón nel ángulu esquierdu de la [[portería (fútbol)|portería]]. ''La Colorada'' clasificó per primer vegada a segunda ronda d'un Mundial xugáu fora de Chile. Por octavos de final, Chile foi esaniciáu per Brasil por 4:1 (el descuentu chilenu foi de Marcelo Salas). La seleición remató nel 16ᵘ llugar de la clasificación final. {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|ITA}}''' |'''7'''||3||2||1||0||7||3||4 |- align=center bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|CHI}}''' |'''3'''||3||0||3||0||4||4||0 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|AUT}} |'''2'''||3||0||2||1||3||4||-1 |- align=center bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|CMR}} |'''2'''||3||0||2||1||2||5||-3 |} <br /> {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Italia |paíslocal = Italia |resultáu = 2:2''' (1:1) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[11 de xunu]] de [[1998]] |estadiu = [[Parc Lescure]] |ciudá = [[Burdeos]] |refe = {{bandera|Níxer}} [[Lucien Bouchardeau]] |goleslocal = [[Christian Vieri|Vieri]] {{gol|11}}<br />[[Roberto Baggio|R. Baggio]] {{gol|84|pen.}} |golesvisita = [[Marcelo Salas|Salas]] {{gol|45+3}} {{gol|48}} |asistencia = 31&nbsp;800 |color = Y |estáu = }} {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 1:1''' (0:0) |visita = Austria |paísvisita = Austria |fecha = [[17 de xunu]] de [[1998]] |estadiu = [[Stade Geoffroy-Guichard]] |ciudá = [[Saint-Étienne|St. Étienne]] |refe = {{bandera|Exiptu}} [[Gamal Ghandour]] |goleslocal = [[Marcelo Salas|Salas]] {{gol|70}} |golesvisita = [[Ivica Vastić|Vastic]] {{gol|90+2}} |asistencia = 30&nbsp;600 |color = Y |estáu = }} {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 1:1''' (1:0) |visita = Camerún |paísvisita = Camerún |fecha = [[23 de xunu]] de [[1998]] |estadiu = [[Stade de la Beaujoire]] |ciudá = [[Nantes]] |refe = {{bandera|Hungría}} [[Laszlo Vagner]] |goleslocal = [[José Luis Sierra Pando|J. L. Sierra]] {{gol|20}} |golesvisita = [[Patrick Mboma|Mboma]] {{gol|56}} |asistencia = 35&nbsp;000 |color = Y |estáu = }} ;Octavos de final {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Brasil |paíslocal = Brasil |resultáu = 4:1''' (3:0) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[27 de xunu]] de [[1998]] |estadiu = [[Parque de los Príncipes]] |ciudá = [[París]] |asistencia = 45&nbsp;500 |refe = {{bandera|Francia}} [[Marc Batta]] |goleslocal = [[César Sampaio|Sampaio]] {{gol|11}} {{gol|27}}<br /> [[Ronaldo]] {{gol|45+1|pen.}} {{gol|70}} |golesvisita = [[Marcelo Salas|Salas]] {{gol|68}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/archive/edition=1013/results/matches/match=8773/report.html |color = P |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 [[Nelson Tapia]], 12 ([[Marcelo Ramírez]]), 22 ([[Carlos Texas]]). * '''Defenses''': 2 [[Cristián Castañeda]], 3 [[Ronald Fuentes]], 4 [[Francisco Rojas Rojas|Francisco Rojas]], 5 [[Javier Margas]], 6 [[Pedro Reyes González|Pedro Reyes]], 14 [[Miguel Ramírez]], 15 [[Moisés Villarroel]], 16 [[Mauricio Aros]]. * '''Mediocampistes''': 7 [[Nelson Parraguez]], 8 [[Clarence Acuña]], 10 [[José Luis Sierra Pando|José Luis Sierra]], 17 [[Marcelo Vega]], 18 [[Luis Musrri]], 19 [[Fernando Cornejo]], 20 [[Fabián Estay]]. * '''Delanteros''': 9 [[Iván Zamorano]], 11 [[Marcelo Salas]], 13 ([[Manuel Neira]]), 21 ([[Rodrigo Barrera]]). * '''Entrenador''': [[Nelson Acosta]]. |} === Copa Mundial de Sudáfrica 2010 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 2010}} Al mandu del téunicu llocal [[José Sulantay]], la [[seleición de fútbol sub-20 de Chile|seleición chilena sub-20]] participó nes Copes Mundiales de [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2005|Países Baxos 2005]] y [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007|Canadá 2007]], cuando llogró'l tercer llugar al ganar 2:0 a {{Sel|Austria|variante=sub-20}}, empecipiando la era de la xeneración dorada del fútbol chileno».<ref>{{Cita web |url=http://www.cooperativa.cl/noticias/deportes/copa-america/chile-2015/el perfil-de-la-generacion-dorada-del-futbol-chilenu/2015-07-04/183140.html |títulu=El perfil de la "xeneración dorada" del fútbol chileno |fechaaccesu=24 d'abril de 2016 |formatu=HTML |autor=[[Radio Cooperativa (Chile)|Radio Cooperativa]] |fecha=4 de xunetu de 2015}}</ref> En 2009, al mandu del téunicu llocal [[Ivo Basay]], Chile sub-21 ganó 1:0 al so símil de Francia y ganó el [[Tornéu Esperances de Toulon de 2009|Tornéu Esperances de Toulon]]. El [[10 d'agostu]] de [[2007]], el presidente de la FFCh [[Harold Mayne-Nicholls]] dio a conocer que'l téunicu arxentín [[Marcelo Bielsa]] asumía na seleición chilena. El so debú foi la derrota 1:2 en [[Viena]] ([[Austria]]) el [[7 de setiembre]] ante la seleición de {{Self|Suiza}}. El [[10 d'ochobre]] de [[2009]], Chile [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|clasificó]] en segundu llugar (detrás de {{Self|Brasil}}) a la [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|XIX Copa Mundial de Fútbol]] con 32 equipos participantes, dempués de gana-y 4:2 a {{Self|Colombia}}, nuna campaña que tuvo la primer victoria oficial como llocal ante {{Self|Arxentina}} y trunfos como visita a les escuadres de {{Self|Perú}}, {{Self|Paraguái}} y Colombia. En partíos amistosos ganó como visita a les seleiciones de {{Self|Sudáfrica}}, {{Self|Dinamarca}} y {{Self|Eslovaquia}}. Tres el sortéu realizáu'l [[4 d'avientu]] de 2009, Chile foi allugáu nel [[Grupu H de la Copa Mundial de Fútbol de 2010|Grupu H]] xuntu con {{Self|Hondures}}, {{Self|Suiza}} y {{Self|España}}. Na fase de grupos, venció a los dos primeros por 1:0, pero cayó ante'l españoles por 2:1. N'octavos de final atopar con Brasil y cayó por 3:0, rematando la so participación nel mundial realizáu en [[Sudáfrica]], consiguiendo'l 10ᵘ llugar de la clasificación xeneral. {| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#006699 style="color:white;" !width=34% | Equipu !width=5% | Pts !width=5% | PX !width=5% | PG !width=5% | PE !width=5% | PP !width=5% | GF !width=5% | GC !width=5% | Dif |- align=right bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|ESP}}''' |'''6'''||3||2||0||1||4||2||2 |- align=right bgcolor=#D0e7FF |align=left|'''{{selb|CHI}}''' |'''6'''||3||2||0||1||3||2||1 |- align=right bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|SUI}} |'''4'''||3||1||1||1||1||1||0 |- align=right bgcolor=#F5FAFF |align=left|{{selb|HON}} |'''1'''||3||0||1||2||0||3||-3 |} <br /> {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Honduras |paíslocal = Honduras |resultáu = 0:1''' (0:1) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[16 de xunu]] de [[2010]], 13:30 |estadiu = [[Estadiu Mbombela]] |ciudá = [[Nelspruit]] |asistencia = 32&nbsp;664 |refe = {{bandera|Seixeles}} [[Eddy Maillet]] |goleslocal = |golesvisita = [[Jean Beausejour|Beausejour]] {{gol|34}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=249722/match=300061495/report.html |color = G |estáu = }} {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 1:0''' (0:0) |visita = Suiza |paísvisita = Suiza |fecha = [[21 de xunu]] de [[2010]], 16:00 |estadiu = [[Estadiu Nelson Mandela Bay]] |ciudá = [[Port Elizabeth]] |asistencia = 34&nbsp;872 |refe = {{bandera|Arabia Saudita}} [[Khalil Ibrahim Al Ghamdi|Khalil Al Ghamdi]] |goleslocal = [[Mark González|González]] {{gol|75}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=249722/match=300061493/report.html |color = G |estáu = }} {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 1:2''' (0:2) |visita = España |paísvisita = España |fecha = [[25 de xunu]] de [[2010]], 20:30 |estadiu = [[Estadiu Loftus Versfeld]] |ciudá = [[Pretoria]] |asistencia = 41&nbsp;958 |refe = {{Bandera|Méxicu}} [[Marco Rodríguez]] |goleslocal = [[Rodrigo Millar|Millar]] {{gol|47}} |golesvisita = [[David Villa|Villa]] {{gol|24}}<br />[[Andrés Iniesta|Iniesta]] {{gol|37}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=249722/match=300061491/report.html |color = P |estáu = }} ;Octavos de final {{Partíos |deporte = fútbol |llocal = Brasil |paíslocal = Brasil |resultáu = 3:0''' (2:0) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[28 de xunu]] de [[2010]], 20:30 |estadiu = [[Estadiu Ellis Park]] |ciudá = [[Johannesburgu]] |asistencia = 54&nbsp;096 |refe = {{bandera|Inglaterra}} [[Howard Webb]] |goleslocal = [[Juan Silveira do Santos|Juan]] {{gol|35}}<br />[[Luís Fabiano]] {{gol|38}}<br />[[Robinho]] {{gol|59}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=249717/match=300061500/report.html |color = P |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 [[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]], 12 ([[Miguel Pinto]]), 23 ([[Luis Marín Barahona|Luis Marín]]). * '''Defenses''': 2 [[Ismael Fuentes]], 3 [[Waldo Ponce]], 4 [[Mauricio Isla]], 5 [[Pablo Contreras]], 17 [[Gary Medel]], 18 [[Gonzalo Jara]]. * '''Mediocampistes''': 6 [[Carlos Carmona Tello|Carlos Carmona]], 8 [[Arturo Vidal]], 10 [[Jorge Valdivia]], 13 [[Marco Estrada]], 14 [[Matías Fernández]], 19 ([[Gonzalo Fierro]]), 20 [[Rodrigo Millar]], 21 [[Rodrigo Tello]]. * '''Delanteros''': 7 [[Alexis Sánchez]], 9 [[Humberto Suazo]], 11 [[Mark González]], 15 [[Jean Beausejour]], 16 [[Fabián Orellana]], 22 [[Esteban Parés]]. * '''Entrenador''': [[Marcelo Bielsa]]. |} === Copa Mundial de Brasil 2014 === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol de 2014}} [[Ficheru:Brazil vs. Chile in Mineirão 35.jpg|miniatura|Imaxe del alcuentru válidu por octavos de final de la Copa Mundial de Fútbol de 2014 ente les seleiciones de Chile y [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]]] La campaña empecipiar el téunicu arxentín-chilenu [[Claudio Borghi]], pero en payares de 2012 foi cesáu de les sos funciones. Al mandu del arxentín [[Jorge Sampaoli]], Chile clasificó a la Copa Mundial tres una victoria 2:1 frente a Ecuador en [[Santiago de Chile|Santiago]]. Chile axudicóse 28 puntos, ocupando'l tercer llugar de la tabla de posiciones de les [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|clasificatorias pa Brasil 2014]], tres Arxentina y Colombia. Nel sortéu de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|XX Copa Mundial de Fútbol]] con 32 equipos participantes, lleváu a cabu'l 6 d'avientu de 2013, Chile pasó a integrar el grupu B, xuntu con {{Self|España}}, {{Self|Países Baxos}} y {{Self|Australia}}. Na fase de grupos, Chile venció a Australia por 3:1, ganó a España por 2:0 —resultancia que la clasificó a octavos de final y esanició a los campeones vixentes—, y perdió ante los Países Baxos por 2:0, quedando segundu nel grupu B con 6 puntos. Nos octavos de final, Chile enfrentó al anfitrión. Dambes seleiciones empataron 1:1 nos 90 minutos reglamentarios; la resultancia caltener hasta'l final de la prórroga de 30 minutos, polo que se debió dir a la definición de penales. Nellos, los tiros de los xugadores chilenos Mauricio Pinilla y Alexis Sánchez fueron tapaos pol porteru brasilanu Julio César —per Brasil, David Luiz anotó un gol, Willian falló'l segundu tiru y Marcelo anotó'l segundu gol—. Marcelo Díaz y Charles Aránguiz anotaron dos goles y Bravo tapó a Hulk. Neymar anotó un gol, obligando a Chile a anotar el siguiente tiru; sicasí, el defensa Gonzalo Jara falló'l postreru penal. Cola resultancia de 3:2 na definición a penales, Brasil pasó a cuartos de final ente que Chile remató la so participación na Copa Mundial de 2014, consiguiendo'l 9ᵘ llugar de la clasificación xeneral. {|align=center cellpadding=3 cellspacing=0 style="background:#F9F9F9; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=40% |- bgcolor=006699 style="color:white" !width=40%|Seleición !width=5%|{{Abreviatura|Pts.|Puntos}} !width=5%|{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !width=5%|{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !width=5%|{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !width=5%|{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !width=5%|{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !width=5%|{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !width=5%|{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} |- align=center bgcolor=D0Y7FF |align=left|'''{{Self-i|Países Baxos}}''' |'''9'''||3||3||0||0||10||3||+7 |- align=center bgcolor=D0Y7FF |align=left|'''{{Self-i|Chile}}''' |'''6'''||3||2||0||1||5||3||+2 |- align=center |align=left|{{Self-i|España}} |'''3'''||3||1||0||2||4||7||-3 |- align=center |align=left|{{Self-i|Australia}} |'''0'''||3||0||0||3||3||9||-6 |} <br /> {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 3:1''' (2:1) |visita = Australia |paísvisita = Australia |fecha = [[13 de xunu]] de [[2014]], 18:00 ([[UTC-4]]) |estadiu = [[Arena Pantanal]] |ciudá = [[Cuiabá]] |asistencia = 40&nbsp;275 |árbitru = {{Bandera|Costa de Marfil}} [[Noumandiez Doue]] |goleslocal = [[Alexis Sánchez|Sánchez]] {{gol|12}}<br />[[Jorge Valdivia|Valdivia]] {{gol|14}}<br />[[Jean Beausejour|Beausejour]] {{gol|90+2}} |golesvisita = [[Tim Cahill|Cahill]] {{gol|35}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186473/index.html |color = G }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = España |paíslocal = España |resultáu = 0:2''' (0:2) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[18 de xunu]] de [[2014]], 16:00 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Maracaná]] |ciudá = [[Rio de Janeiro]] |asistencia = 74&nbsp;101 |árbitru = {{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Mark Geiger]] |goleslocal = |golesvisita = [[Eduardo Vargas|Vargas]] {{gol|20}}<br />[[Charles Aránguiz|Aránguiz]] {{gol|43}} |sucesu = Primer victoria na historia de {{sel|Chile}} sobre {{sel|España}} |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186498/index.html |color = G }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Países Baxos |paíslocal = Países Baxos |resultáu = 2:0''' (0:0) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[23 de xunu]] de [[2014]], 13:00 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Arena Corinthians]] |ciudá = [[São Paulo]] |asistencia = 62&nbsp;996 |árbitru = {{Bandera|Gambia}} [[Bakary Gassama]] |goleslocal = [[Leroy Fer|Fer]] {{gol|77}}<br />[[Memphis Depay|Memphis]] {{gol|90}} |golesvisita = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255931/match=300186470/index.html |color = P }} ;Octavos de final {{Partíu |deporte = fútbol |competición = |llocal = Brasil |paíslocal = Brasil |resultáu = [[Prórroga (deporte)|1:1]]''' (1:1, 1:1) |visita = Chile |paísvisita = Chile |periodos = |fecha = [[28 de xunu]] de [[2014]], 13:00 ([[Fusu horariu|UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Mineirão]] |ciudá = [[Belo Horizonte]] |entraes = |asistencia = 57&nbsp;714 |árbitru = {{Bandera|Inglaterra}} [[Howard Webb]] |goleslocal = [[David Luiz]] {{Gol|18}} |golesvisita = [[Alexis Sánchez|Sánchez]] {{Gol|32}} |sucesu = |reporte = http://es.fifa.com/worldcup/matches/round=255951/match=300186487/index.html |reporte2 = |prórroga = sí |resultáu prórroga = |penaltis1 = [[David Luiz]] {{Gol}}<br />[[Willian Borges da Silva|Willian]] {{Penfallo|l'ataque foi esviáu}}<br />[[Marcelo Vieira|Marcelo]] {{Gol}}<br />[[Hulk (futbolista)|Hulk]] {{Penfallo|atayáu pol arqueru}}<br />[[Neymar]] {{Gol}} |penaltis2 = {{Penfallo|atayáu pol arqueru}} [[Mauricio Pinilla|Pinilla]]<br />{{Penfallo|atayáu pol arqueru}} [[Alexis Sánchez|Sánchez]]<br />{{Gol}} [[Charles Aránguiz|Aránguiz]]<br />{{Gol}} [[Marcelo Díaz (futbolista)|Díaz]]<br />{{Penfallo|un golpe nel palu}} [[Gonzalo Jara|Jara]] |resultáu penaltis = 3:2 |color = Y |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 [[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]], 12 ([[Cristopher Toselli]]), 23 ([[Johnny Herrera]]). * '''Defenses''': 2 [[Eugenio Mena]], 3 ([[Miiko Albornoz]]), 4 [[Mauricio Isla]], 13 [[José Rojas (futbolista)|José Rojas]], 17 [[Gary Medel]], 18 [[Gonzalo Jara]]. * '''Mediocampistes''': 5 [[Francisco Silva Gajardo|Francisco Silva]], 6 [[Carlos Carmona Tello|Carlos Carmona]], 8 [[Arturo Vidal]], 10 [[Jorge Valdivia]], 15 [[Jean Beausejour]], 16 [[Felipe Gutiérrez]], 19 ([[José Pedro Fuenzalida]]), 20 [[Charles Aránguiz]], 21 [[Marcelo Díaz (futbolista)|Marcelo Díaz]]. * '''Delanteros''': 7 [[Alexis Sánchez]], 9 [[Mauricio Pinilla]], 11 [[Eduardo Vargas]], 14 ([[Fabián Orellana]]), 22 ([[Esteban Parés]]). * '''Entrenador''': [[Jorge Sampaoli]]. |} === Copa América de Chile 2015 === {{AP|Chile na Copa América 2015}} {|class=infobox width=100 cellspacing=0 style=font-size:95% |- !colspan=2 style=font-size:small"| '''[[Copa América 2015]]'''<br />[[Ficheru:Star*.svg|15px]] |} [[Ficheru:CHI-ARG-2015-07-04.svg|derecha|290px]] Chile apostó la [[Copa América 2015]] en condición de llocal. El sortéu foi lleváu a cabu'l [[24 de payares]] de [[2014]] en [[Viña del Mar]]. Chile como anfitrión integró'l grupu A como cabeza de serie, xuntu con {{Self|Bolivia}}, {{Self|Ecuador}} y {{Self|Méxicu}}. Nel partíu inaugural, el [[11 de xunu]], Chile superó a Ecuador por 2:0, con goles d'[[Arturo Vidal]], por aciu llanzamientu penal nel segundu tiempu, y [[Eduardo Vargas]], a 6 minutos del final. Nel so segundu partíu, empató 3:3 ante Méxicu. Anque Méxicu adelantrar nel marcador, Chile empató un minutu dempués; depués el cuadru azteca adelantróse y a 4 minutos del final del primer tiempu, Chile volvió empatar el marcador. Nel segundu tiempu, Chile anotó pela vía penal dando vuelta'l partíu, minutos dempués Méxicu volvió empatar. Nel postreru partíu de la fase de grupos, Chile golió a Bolivia por 5:0, con goles de [[Charles Aránguiz]] (2), [[Alexis Sánchez]] y [[Gary Medel]]; l'últimu gol del partíu foi un autogol de [[Ronald Raldes]]. Con esto, Chile clasificar a los cuartos de final como primero del so grupu, con 7 puntos, 10 goles y una diferencia de goles de +7. Nos cuartos de final, Chile ganó al campeón vixente entós, {{Self|Uruguái}} por 1:0 —que clasificara como'l meyor terceru del campeonatu—. Nesti partíu, [[Edinson Cavani]] foi espulsáu nel segundu tiempu por una bofetada contra [[Gonzalo Jara]]. A los 80 minutos, [[Mauricio Isla]] abrió'l marcador a favor de Chile. Con esta resultancia, ''la Colorada'' volvió a una semifinal de Copa América dempués de 16 años —l'anterior fuera en [[Copa América 1999|1999]], cuando empató en 90 minutos reglamentarios ante Uruguái por 1:1, y perdió en penales por 3:5 en semifinales—. Na semifinal, Chile enfrentó a {{Self|Perú}} —que venía de ganar a Bolivia por 3:1 nos cuartos de final—, al que ganó por 2:1. Eduardo Vargas foi la figura del partíu al anotar dos goles —el primeru a los 43 minutos del primer tiempu y el segundu, a los 63 minutos del segundu tiempu; el descuentu pa Perú foi un autogol de [[Gary Medel]], quien anotó l'empate a los 60 minutos—. Al rematar el partíu, Chile aportó a una final de Copa América dempués de 28 años —l'anterior fuera en [[Copa América 1987|1987]], cuando cayó ante Uruguái por 0:1 na final—. Na final, Chile enfrentó a {{Self|Arxentina}} —que venía de goliar a Paraguay por 6:1 nes semifinales—. Magar que Chile tuvo más tiros a puerta y mayor posesión del balón, el partíu remató ensin goles nos 90 minutos reglamentarios, polo que se debió xugar [[prórroga (deporte)|tiempu suplementariu]] de dos tiempos de 15 minutos cada unu, nos que se caltuvo l'empate. N'última instancia, tuvo de recurrise a una [[tiros dende'l puntu penal|riola de penales]] pa definir al campeón de la Copa América 2015. Chile empezó; [[Matías Fernández]] anotó, y [[Lionel Messi]] igualó p'Arxentina. [[Arturo Vidal]] anotó'l segundu penal pa Chile, ente que [[Gonzalo Higuaín]] falló'l segundu penal d'Arxentina al llanzalo por sobre'l travesal. [[Charles Aránguiz]] adelantró'l tercer penal pa Chile, y el tiru d'[[Éver Banega]] foi atayáu por [[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]]. Nel postreru penal, [[Alexis Sánchez]] marcó un [[penalti a lo Panenka]]. Con esta resultancia, Chile ganó por 4:1 a Arxentina por aciu definición a penales, y axudicóse asina'l so primera [[Copa América]], la primer copa internacional na so historia. Foi l'equipu más goliador (13 tantos). Eduardo Vargas foi unu de los dos goliadores del campeonatu (4 anotaciones), [[Jorge Valdivia]] foi unu de los dos asistentes del tornéu con tres asistencies, [[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]] foi escoyíu como meyor porteru del campeonatu y [[Jorge Sampaoli]] foi escoyíu como'l meyor entrenador del tornéu más antiguu del mundu. Coles mesmes, na so calidá de campeón, va apostar per primer vegada la [[Copa FIFA Confederación 2017]] en [[Rusia]], y la [[Copa Artemio Franchi 2018]] n'[[Italia]] —xuntu coles seleiciones d'Arxentina (subcampeona), {{Self|Portugal}} y {{Self|Francia}} (campeona y subcampeona de la [[Eurocopa 2016]])—. Per primer vegada la seleición chilena terminó invicta nuna Copa América, y ganó una definición a penales en dichu campeonatu y nel historial de partíos «clase A». {|align=center cellpadding=3 cellspacing=0 style="background:#F9F9F9; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=40% |- bgcolor=006699 style="color:white" !width=40%|Seleición !width=5%|{{Abreviatura|Pts.|Puntos}} !width=5%|{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !width=5%|{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !width=5%|{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !width=5%|{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !width=5%|{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !width=5%|{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !width=5%|{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} |- align=center bgcolor=D0Y7FF |align=left|'''{{Self-i|Chile}}''' |'''7'''||3||2||1||0||10||3||7 |- align=center bgcolor=D0Y7FF |align=left|'''{{Self-i|Bolivia}}''' |'''4'''||3||1||1||1||3||7||-4 |- align=center |align=left|{{Self-i|Ecuador}} |'''3'''||3||1||0||2||4||6||-2 |- align=center |align=left|{{Self-i|Méxicu}} |'''2'''||3||0||2||1||4||5||-1 |} <br /> {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 2:0''' (0:0) |visita = Ecuador |paísvisita = Ecuador |fecha = [[11 de xunu]] de [[2015]], 20:30 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 46&nbsp;000 |árbitru = {{Bandera|ARG}} [[Néstor Pitana]] |goleslocal = [[Arturo Vidal|Vidal]] {{gol|66|pen.}}<br />[[Eduardo Vargas|Vargas]] {{gol|83}} |reporte = http://estadisticas.conmebol.com/html/v3/index.html?channel=deportes.futbol.copaamerica.215726&lang=es_EL sucesu = Vídeu resumen oficial: [http://www.ca2015.com/en/match/report/1947873 Chile vs Ecuador] |color = G }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 3:3''' (2:2) |visita = Méxicu |paísvisita = Méxicu |fecha = [[15 de xunu]] de [[2015]], 20:30 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 45&nbsp;583 |árbitru = {{Bandera|PER}} [[Víctor Hugo Carrillo]] |goleslocal = [[Arturo Vidal|Vidal]] {{gol|21}} {{gol|54|pen.}}<br />[[Eduardo Vargas|Vargas]] {{gol|41}} |golesvisita = [[Matías Vuoso|Vuoso]] {{gol|20}} {{gol|65}}<br />[[Raúl Jiménez|Jiménez]] {{gol|28}} |reporte = http://estadisticas.conmebol.com/html/v3/index.html?channel=deportes.futbol.copaamerica.215733&lang=es_EL sucesu = Vídeu resumen oficial: [http://www.ca2015.com/en/match/report/1947879 Chile vs Méxicu] |color = Y }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 5:0''' (2:0) |visita = Bolivia |paísvisita = Bolivia |fecha = [[19 de xunu]] de [[2015]], 20:30 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |asistencia = 45&nbsp;601 |árbitru = {{Bandera|URU}} [[Andrés Cunha]] |goleslocal = [[Charles Aránguiz|Aránguiz]] {{gol|2}} {{gol|65}}<br />[[Alexis Sánchez|Sánchez]] {{gol|36}}<br />[[Gary Medel|Medel]] {{gol|78}}<br />[[Ronald Raldes|Raldes]] {{gol|85|a.g.}} |reporte = http://estadisticas.conmebol.com/html/v3/index.html?channel=deportes.futbol.copaamerica.215739&lang=es_EL sucesu = Vídeu resumen oficial: [http://www.ca2015.com/en/match/report/1947885 Chile vs Bolivia] |color = G }} ;Cuartos de final {{Partíu |deporte = fútbol |competición = |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 1:0''' (0:0) |visita = Uruguái |paísvisita = Uruguái |periodos = |fecha = [[24 de xunu]] de [[2015]], 20:30 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |entraes = |asistencia = 45&nbsp;304 |árbitru = {{Bandera|Brasil}} [[Sandro Ricci]] |goleslocal = [[Mauricio Isla|Isla]] {{Gol|80}} |golesvisita = |sucesu = Vídeu resumen oficial: [http://www.ca2015.com/en/match/report/1947923 Chile vs Uruguái] |reporte = http://estadisticas.conmebol.com/html/v3/index.html?channel=deportes.futbol.copaamerica.215744&lang=es_REPORTAR2 = |prórroga = |resultáu prórroga = |penaltis1 = |penaltis2 = |resultáu penaltis = |color = G |estáu = }} ;Semifinal {{Partíu |deporte = fútbol |competición = |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 2:1''' (1:0) |visita = Perú |paísvisita = Perú |periodos = |fecha = [[29 de xunu]] de [[2015]], 20:30 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |entraes = |asistencia = 45&nbsp;651 |árbitru = {{Bandera|Venezuela}} [[José Argote]] |goleslocal = [[Eduardo Vargas|Vargas]] {{Gol|41}} {{Gol|63}} |golesvisita = [[Gary Medel|Medel]] {{Gol|60|a.g.}} |sucesu = Vídeu resumen oficial: [http://www.ca2015.com/en/match/report/1901771 Chile vs Perú] |reporte = http://estadisticas.conmebol.com/html/v3/index.html?channel=deportes.futbol.copaamerica.215748&lang=es_REPORTAR2 = |prórroga = |resultáu prórroga = |penaltis1 = |penaltis2 = |resultáu penaltis = |color = G |estáu = }} ;Final {{Partíu |deporte = fútbol |competición = |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 0:0 |visita = Arxentina |paísvisita = Arxentina |periodos = |fecha = [[4 de xunetu]] de [[2015]], 17:00 ([[UTC-3]]) |estadiu = [[Estadiu Nacional de Chile|Estadiu Nacional]] |ciudá = [[Santiago de Chile|Santiago]] |entraes = |asistencia = 45&nbsp;693 |árbitru = {{Bandera|Colombia}} [[Wilmar Roldán]] |goleslocal = |golesvisita = |sucesu = Vídeu resumen oficial: [http://www.ca2015.com/en/match/report/1901767 Chile vs Arxentina] |reporte = http://estadisticas.conmebol.com/html/v3/index.html?channel=deportes.futbol.copaamerica.215751&lang=es_REPORTAR2 = |prórroga = sí |resultáu prórroga = |penaltis1 = [[Matías Fernández|Fernández]] {{Gol}}<br />[[Arturo Vidal|Vidal]] {{Gol}}<br />[[Charles Aránguiz|Aránguiz]] {{Gol}}<br />[[Alexis Sánchez|Sánchez]] {{Gol}} |penaltis2 = {{Gol}} [[Lionel Messi|Messi]]<br />{{Penfallo|esviáu}} [[Gonzalo Higuaín|Higuaín]]<br />{{Penfallo|arqueru}} [[Éver Banega|Banega]] |resultáu penaltis = 4:1 |color = Y |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 [[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]], 12 ([[Paulo Garcés]]), 23 ([[Johnny Herrera]]). * '''Defenses''': 2 [[Eugenio Mena]], 3 [[Miiko Albornoz]], 4 [[Mauricio Isla]], 13 [[José Rojas (futbolista)|José Rojas]], 17 [[Gary Medel]], 18 [[Gonzalo Jara]]. * '''Mediocampistes''': 5 [[Francisco Silva Gajardo|Francisco Silva]], 6 ([[José Pedro Fuenzalida]]), 8 [[Arturo Vidal]], 10 [[Jorge Valdivia]], 14 [[Matías Fernández]], 15 [[Jean Beausejour]], 16 [[David Pizarro]], 19 [[Felipe Gutiérrez]], 20 [[Charles Aránguiz]], 21 [[Marcelo Díaz (futbolista)|Marcelo Díaz]]. * '''Delanteros''': 7 [[Alexis Sánchez]], 9 [[Mauricio Pinilla]], 11 [[Eduardo Vargas]], 22 [[Ángelo Henríquez]]. * '''Entrenador''': [[Jorge Sampaoli]]. |} === Copa América Centenariu 2016 === {{AP|Chile na Copa América Centenariu}} {|class=infobox width=100 cellspacing=0 style=font-size:95% |- !colspan=2 style=font-size:small"| '''[[Copa América Centenariu 2016]]'''<br />[[Ficheru:Star*.svg|15px]] |} [[Ficheru:ARG-CHI 2016-06-26.svg|derecha|290px]] Chile apostó la [[Copa América Centenariu 2016]] en condición de campeón vixente d'América. El sortéu foi lleváu a cabu'l [[21 de febreru]] de [[2016]] en [[Nueva York]]. Chile integró'l grupu D, xuntu con [[Arxentina]], [[Bolivia]] y [[Panamá]]. El 6 de xunu, Chile foi ganáu per Arxentina por 2:1; el gol chilenu foi anotáu por [[José Pedro Fuenzalida]] nos descuentos. Nel so segundu partíu, ganó a Bolivia por 2:1 con goles d'[[Arturo Vidal]]. Nel postreru partíu de la fase de grupos, Chile ganó a Panamá por 4:2, con dobletes d'[[Eduardo Vargas]] y [[Alexis Sánchez]]. Con esto, Chile clasificar a los cuartos de final como segundu del so grupu, con 6 puntos, 7 goles y una diferencia de goles de +2. Nos cuartos de final en Santa Clara, Chile golió a Méxicu por 7:0 —el meyor resultáu na historia de la seleición, igualando la so actuación na [[Copa América 1979]], cuando ganó a Venezuela por idénticu marcador—. Los goles de la seleición fueron anotaos por Alexis Sánchez (1), [[Edson Puch]] (2) y Eduardo Vargas (4), quien s'alzó como la figura del alcuentru. Na semifinal en Chicago, Chile enfrentó a Colombia cola ausencia d'Arturo Vidal por acumuladura de tarxetes marielles; nel so reemplazu entró [[Pedro Pablo Hernández]], quien salió mancáu na primer parte del partíu y foi reemplazáu de la mesma por [[Erick Pulgar]]. Finalmente, ''la Colorada'' ganó por 2:0 a Colombia, con goles de [[Charles Aránguiz]] y José Pedro Fuenzalida nel primer tiempu. Na final en East Rutherford, Chile enfrentó a Arxentina —tal como en 2015—. Arxentina tuvo les oportunidaes más clares de convertir, pero Chile foi'l que tuvo mayor posesión del balón. El partíu remató ensin goles nos 90 minutos reglamentarios, polo que se debió xugar [[tiempu suplementariu]] de dos tiempos de 15 minutos cada unu, nos que se caltuvo l'empate. Tal como na edición anterior, definir al ganador en [[riola de penales]]. Chile empezó; el tiru d'Arturo Vidal foi atayáu por [[Sergio Germán Romero|Sergio Romero]]. Depués foi la vez d'Arxentina con [[Lionel Messi]], quien alzó'l so tiru percima del travesal. [[Nicolás Castillo]] anotó'l primera penal pa Chile, ente que [[Javier Mascherano]] fixo lo mesmo p'Arxentina. Charles Aránguiz adelantró a Chile nel marcador al anotar el so penal, y [[Sergio Agüero]] anotó y volvió empatar la definición. [[Jean Beausejour]] anotó'l tercer penal pa Chile, y el tiru de [[Lucas Biglia]] foi atayáu por [[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]]. Nel postreru penal, [[Francisco Silva Gajardo|Francisco Silva]] anotó'l penal definitivu pa Chile. Cola resultancia de 4:2 por aciu definición a penales, Chile ganó a Arxentina y consagróse como bicampeón d'América. Chile foi'l segundu equipu más goliador (16 tantos) por detrás d'Arxentina (18). Per segunda vegada consecutiva, Eduardo Vargas foi'l goliador del campeonatu (6 anotaciones) y Claudio Bravo foi escoyíu'l meyor porteru del campeonatu. Alexis Sánchez foi escoyíu'l meyor xugador del tornéu. {|align=center cellpadding=3 cellspacing=0 style="background:#F9F9F9; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=40% |- bgcolor=006699 style="color:white" !width=45%|Seleición !width=5% style="cursor:help;" title="Puntos"|Pts. !width=5% style="cursor:help;" title="Partíos xugaos"|PX !width=5% style="cursor:help;" title="Partíos ganaos"|PG !width=5% style="cursor:help;" title="Partíos empataos"|PE !width=5% style="cursor:help;" title="Partíos perdíos"|PP !width=5% style="cursor:help;" title="Goles a favor"|GF !width=5% style="cursor:help;" title="Goles en contra"|GC !width=5% style="cursor:help;" title="Diferencia de goles"|Dif |- align=center bgcolor=D0Y7FF |align=left|'''{{Selb|ARG}}''' |'''9'''||3||3||0||0||10||1||9 |- align=center bgcolor=D0Y7FF |align=left|'''{{Selb|CHI}}''' |'''6'''||3||2||0||1||7||5||2 |- align=center |align=left|{{Selb|PAN}} |'''3'''||3||1||0||2||4||10||-6 |- align=center |align=left|{{Selb|BOL}} |'''0'''||3||0||0||3||2||7||-5 |} <br /> {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Arxentina |paíslocal = Arxentina |resultáu = 2:1''' (0:0) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[6 de xunu]] de [[2016]], 18:00 ([[UTC-8]]) |estadiu = [[Levi's Stadium]] |ciudá = [[Santa Clara (California)|Santa Clara]] |asistencia = 69 451 |árbitru = {{Bandera|URU}} [[Daniel Fedorczuk]] |goleslocal = [[Ángel Di María|Di María]] {{gol|51}}<br />[[Éver Banega|Banega]] {{gol|59}} |golesvisita = [[José Pedro Fuenzalida|Fuenzalida]] {{gol|90+3}} |reporte = http://es.ca2016.com/matches/8 |color = P }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 2:1''' (0:0) |visita = Bolivia |paísvisita = Bolivia |fecha = [[10 de xunu]] de [[2016]], 19:00 ([[UTC-4]]) |estadiu = [[Gillette Stadium]] |ciudá = [[Foxborough]] |asistencia = 19 392 |árbitru = {{Bandera|USA}} [[Jair Marrufo]] |goleslocal = [[Arturo Vidal|Vidal]] {{gol|46}}{{gol|90+10|pen.}} |golesvisita = [[Jhasmany Campos|Campos]] {{gol|61}} |reporte = http://es.ca2016.com/matches/15 |color = G }} {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Chile |paíslocal = Chile |resultáu = 4:2''' (2:1) |visita = Panamá |paísvisita = Panamá |fecha = [[14 de xunu]] de [[2016]], 20:00 ([[UTC-4]]) |estadiu = [[Lincoln Financial Field]] |ciudá = [[Filadelfia]] |asistencia = 27 260 |árbitru = {{Bandera|ECU}} [[Roddy Zambrano]] |goleslocal = [[Eduardo Vargas|Vargas]] {{gol|15}} {{gol|43}}<br />[[Alexis Sánchez|Sánchez]] {{gol|50}} {{gol|89}} |golesvisita = [[Miguel Camargo|Camargo]] {{gol|5}}<br />[[Abdiel Arroyo|Arroyo]] {{gol|75}} |reporte = http://es.ca2016.com/matches/23 |color = G }} ;Cuartos de final {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Méxicu |paíslocal = Méxicu |resultáu = 0:7''' (0:2) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[18 de xunu]] de [[2016]], 19:00 ([[UTC-7]]) |estadiu = [[Levi's Stadium]] |ciudá = [[Santa Clara (California)|Santa Clara]] |asistencia = 70 547 |árbitru = {{Bandera|BRA}} [[Héber Lopes]] |goleslocal = |golesvisita = [[Edson Puch|Puch]] {{gol|16}} {{gol|88}}<br />[[Eduardo Vargas|Vargas]] {{gol|44}} {{gol|52}} {{gol|57}} {{gol|74}}<br />[[Alexis Sánchez|Sánchez]] {{gol|49}} |reporte = http://es.ca2016.com/matches/28 |color = G }} ;Semifinal {{Partíu |deporte = fútbol |llocal = Colombia |paíslocal = Colombia |resultáu = 0:2''' (0:2) |visita = Chile |paísvisita = Chile |fecha = [[22 de xunu]] de [[2016]], 19:00 ([[UTC-5]]) |estadiu = [[Soldier Field]] |ciudá = [[Chicago]] |asistencia = 55 423 |refe = {{bandera|SLV}} [[Joel Aguilar]] |goleslocal = |golesvisita = [[Charles Aránguiz|Aránguiz]] {{gol|7}}<br />[[José Pedro Fuenzalida|Fuenzalida]] {{gol|11}} |reporte = http://es.ca2016.com/matches/30 |sucesu = <center>L'entamu del segundu tiempu retrasóse dos hores por cuenta de les condiciones climátiques.<ref>{{cita noticia|títulu=Partíu Chile y Colombia temporalmente suspendíu por nube, 'La Colorada' gana 2-0|url=http://www.univision.com/deportes/futbol/copa-america-centenario-2016/partíu-chile-y-colombia-temporalmente-suspendíu-por nube-la-colorada-gana-2-0|fechaaccesu=22 de xunu de 2016|axencia=Univision|fecha=22 de xunu de 2016}}</ref></center> |color = G }} ;Final {{Partíu |deporte = fútbol |competición = |llocal = Arxentina |paíslocal = Arxentina |resultáu = 0:0 |visita = Chile |paísvisita = Chile |periodos = |fecha = [[26 de xunu]] de [[2016]], 20:00 ([[UTC-4]]) |estadiu = [[MetLife Stadium]] |ciudá = [[East Rutherford]] |entraes = |asistencia = 82&nbsp;026 |árbitru = {{Bandera|BRA}} [[Héber Lopes]] |goleslocal = |golesvisita = |sucesu = |reporte = http://estadisticas.conmebol.com/html/v3/?channel=deportes.futbol.copaamerica.260295&lang=es_LA&theme=copaamerica |reporte2 = |prórroga = sí |resultáu prórroga = |penaltis1 = [[Lionel Messi|Messi]] {{penfallo|esviáu}}<br />[[Javier Mascherano|Mascherano]] {{gol}}<br />[[Sergio Agüero|Agüero]] {{gol}}<br />[[Lucas Biglia|Biglia]] {{penfallo|arqueru}} |penaltis2 = {{penfallo|arqueru}} [[Arturo Vidal|Vidal]]<br />{{gol}} [[Nicolás Castillo|Castillo]]<br />{{gol}} [[Charles Aránguiz|Aránguiz]]<br />{{gol}} [[Jean Beausejour|Beausejour]]<br />{{gol}} [[Francisco Silva Gajardo|Silva]] |resultáu penaltis = 2:4 |color = Y |estáu = }} ;Plantía {|cellspacing=0 cellpadding=0 class="references-small" style="background:#FFFFFF; border:1px #e30013 solid; width:100%" |width=100% align=left valign=top| * '''Arqueros''': 1 [[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]], 12 ([[Cristopher Toselli]]), 23 ([[Johnny Herrera]]). * '''Defenses''': 2 [[Eugenio Mena]], 3 [[Enzo Roco]], 4 [[Mauricio Isla]], 15 [[Jean Beausejour]], 17 [[Gary Medel]], 18 [[Gonzalo Jara]]. * '''Mediocampistes''': 5 [[Francisco Silva Gajardo|Francisco Silva]], 6 [[José Pedro Fuenzalida]], 8 [[Arturo Vidal]], 10 [[Pedro Pablo Hernández]], 13 [[Erick Pulgar]], 20 [[Charles Aránguiz]], 21 [[Marcelo Díaz (futbolista)|Marcelo Díaz]]. * '''Delanteros''': 7 [[Alexis Sánchez]], 9 [[Mauricio Pinilla]], 11 [[Eduardo Vargas]], 14 [[Mark González]], 16 [[Nicolás Castillo]], 19 [[Fabián Orellana]], 22 [[Edson Puch]]. * '''Entrenador''': [[Juan Antonio Pizzi]]. |} === Copa Confederaciones 2017 === {{AP|Chile n'Acopar Confederaciones 2017|l1=Chile n'Acopar Confederaciones 2017}} == Estadístiques == <small>Nota: El rendimientu calcular coles siguientes puntuaciones: PG = 3 pts. ; PE = 1 pto. ; PP = 0 pts.</small> === [[Copa Mundial de Fútbol]] === {{AP|Chile na Copa Mundial de Fútbol|Goliadores chilenos de la Copa Mundial de Fútbol}} <small>'''Actualizáu hasta la [[Copa Mundial de Fútbol de 2014]]'''</small> {|class="sortable" border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 style="background:#C0C0C0; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=100% |-align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !See y añu !Ronda !Puestu !{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) !Goliador |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Uruguay.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1930|1930]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1930|Primer fase]] |5ᵘ ||3 ||2 ||0 ||1 ||5 ||3 ||+2 ||66,66 |[[Guillermo Subiabre|Subiabre]] y [[Carlos Vidal|Vidal]]: 2<ref name="goles1930" group=n>Según el sitiu oficial de la [[FIFA]], rexístrase que [[Guillermo Subiabre|Subiabre]] anotó 2 goles, [[Carlos Vidal|Vidal]] anotó 2 goles (nel partíu contra Méxicu, anotó los goles primeru y terceru) y un autogol de [[Manuel Rosas Sánchez|Manuel Rosas]] (el segundu gol a favor de Chile nel partíu contra Méxicu). Según diverses fontes, mentar a [[Guillermo Arellano]] como l'autor del descuentu nel partíu ante Arxentina.</ref> |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1934|1934]] | colspan="11" rowspan="2" |Retiróse |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of France.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1938|1938]] |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Brazil (1889-1960).svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1950|1950]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1950|Primer fase]] |9ᵘ ||3 ||1 ||0 ||2 ||5 ||6 ||-1 ||33,33 |[[Atilio Cremaschi|Cremaschi]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Switzerland.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1954|1954]] | colspan="11" rowspan="2" |Nun clasificó |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Sweden.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] |-align=center bgcolor=CC9966 !style="border:3px solid red"|[[Ficheru:Flag of Chile.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] ![[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1962|Tercer llugar]] !3ᵘ ||6 ||4 ||0 ||2 ||10 ||8 ||+2 ||66,66 ![[Leonel Sánchez|L. Sánchez]]: 4 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of England.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1966|Primer fase]] |13ᵘ ||3 ||0 ||1 ||2 ||2 ||5 ||-3 ||11,11 |[[Rubén Marcos|Marcos]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Mexico.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] |colspan=11|Nun clasificó |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Germany.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1974|Primer fase]] |11ᵘ ||3 ||0 ||2 ||1 ||1 ||2 ||-1 ||22,22 |[[Sergio Afumada|Afumada]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Argentina (alternative).svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] |colspan=11|Nun clasificó |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Spain.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1982|Primer fase]] |22ᵘ ||3 ||0 ||0 ||3 ||3 ||8 ||-5 ||0 |[[Juan Carlos Letelier|Letelier]], [[Gustavo Moscoso|Moscoso]] y [[Miguel Ángel Neira|Neira]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Mexico.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]] | colspan="11" rowspan="2" |Nun clasificó |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Italy.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]] |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of the United States.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]] |colspan=11|Suspendíu pola [[FIFA]] |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of France.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 1998|Octavos de final]] |16ᵘ ||4 ||0 ||3 ||1 ||5 ||8 ||-3 ||25 |[[Marcelo Salas|Salas]]: 4 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of South Korea.svg|20px|cantu]] [[Ficheru:Flag of Japan.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] | colspan="11" rowspan="2" |Nun clasificó |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Germany.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of South Africa.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 2010|Octavos de final]] |10ᵘ ||4 ||2 ||0 ||2 ||3 ||5 ||-2 ||50 |[[Jean Beausejour|Beausejour]], [[Mark González|González]] y [[Rodrigo Millar|Millar]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Brazil.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] |[[Chile na Copa Mundial de Fútbol de 2014|Octavos de final]] |9ᵘ ||4 ||2 ||1 ||1 ||6 ||4 ||+2 ||58,33 |[[Alexis Sánchez|A. Sánchez]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Russia.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] |colspan=11|Nun clasificó<!--- |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:Flag of Qatar.svg|20px|cantu]] [[Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] | colspan="9" rowspan="2" align="center"|''Por apostase'' |- align=center bgcolor=#F9F9F9 ! {{bandera|CAN}} {{bandera|USA}} {{bandera|MEX}} [[Copa Mundial de Fútbol de 2026|2026]]---> |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" !{{Tc|Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol|Total}} !9/21 ||20ᵘ ||33 ||11 ||7 ||15 ||40 ||49 ||-9 ||40,40 !{{Tc|Leonel Sánchez|L. Sánchez}} y {{Tc|Marcelo Salas|Salas}}: 4<br /><small>(24 xugadores)</small> |} ==== Estadística por rivales ==== <center> {|class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="width:60%" |-align=center !colspan=9|Partíos na Copa Mundial de Fútbol (1930-2014) |-align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Seleición !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Alemaña Oriental}} [[Seleición de fútbol d'Alemaña Democrática|Alemaña Democrática]] |1 ||0 ||1 ||0 ||1 ||1 ||0 ||33,33 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Alemaña}} [[Seleición de fútbol d'Alemaña Federal|Alemaña Federal]] |3 ||0 ||0 ||3 ||1 ||7 ||-6 ||0 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Arxelia}} [[Seleición de fútbol d'Arxelia|Arxelia]] |1 ||0 ||0 ||1 ||2 ||3 ||-1 ||0 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Seleición de fútbol d'Arxentina|Arxentina]] |1 ||0 ||0 ||1 ||1 ||3 ||-2 ||0 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Australia}} [[Seleición de fútbol d'Australia|Australia]] |2 ||1 ||1 ||0 ||3 ||1 ||+2 ||66,66 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Austria}} [[Seleición de fútbol d'Austria|Austria]] |2 ||0 ||1 ||1 ||1 ||2 ||-1 ||16,66 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]] |4 ||0 ||1 ||3 ||4 ||12 ||-8 ||8,33 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Camerún}} [[Seleición de fútbol de Camerún|Camerún]] |1 ||0 ||1 ||0 ||1 ||1 ||0 ||33,33 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Corea del Norte}} [[Seleición de fútbol de Corea del Norte|Corea del Norte]] |1 ||0 ||1 ||0 ||1 ||1 ||0 ||33,33 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|España}} [[Seleición de fútbol d'España|España]] |3 ||1 ||0 ||2 ||3 ||4 ||-1 ||33,33 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Seleición de fútbol de los Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] |1 ||1 ||0 ||0 ||5 ||2 ||+3 ||100 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Francia}} [[Seleición de fútbol de Francia|Francia]] |1 ||1 ||0 ||0 ||1 ||0 ||+1 ||100 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Hondures}} [[Seleición de fútbol d'Honduras|Honduras]] |1 ||1 ||0 ||0 ||1 ||0 ||+1 ||100 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Inglaterra}} [[Seleición de fútbol d'Inglaterra|Inglaterra]] |1 ||0 ||0 ||1 ||0 ||2 ||-2 ||0 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Italia}} [[Seleición de fútbol d'Italia|Italia]] |3 ||1 ||1 ||1 ||4 ||4 ||0 ||44,44 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Seleición de fútbol de Méxicu|Méxicu]] |1 ||1 ||0 ||0 ||3 ||0 ||+3 ||100 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Países Baxos}} [[Seleición de fútbol de los Países Baxos|Países Baxos]] |1 ||0 ||0 ||1 ||0 ||2 ||-2 ||0 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Suiza}} [[Seleición de fútbol de Suiza|Suiza]] |2 ||2 ||0 ||0 ||4 ||1 ||+3 ||100 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Xunión Soviética}} [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|Xunión Soviética]] |2 ||1 ||0 ||1 ||3 ||3 ||0 ||50 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Yugoslavia}} [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|Yugoslavia]] |1 ||1 ||0 ||0 ||1 ||0 ||+1 ||100 |-align=center !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">{{Abreviatura|Total|20 seleiciones}} !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">33 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">11 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">7 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">15 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">40 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">49 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">-9 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">40,40 |} </center> === [[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol|Clasificación pa la Copa Mundial]] === <small>'''Actualizáu hasta la [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018]]'''</small> {|class="sortable" border=1 cellpadding=3 cellspacing=0 style="background:#C0C0C0; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=100% |-align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !Añu !{{Abreviatura|Cl.|Clasificáu a la Copa Mundial de Fútbol}} !Ronda !Puestu !{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) !Goliador |-align=center bgcolor=F9F9F9 !1930¹ |colspan=12|Invitáu |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1934#Suramérica|1934]]² |colspan=12|Retiróse |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1938#Suramérica|1938]]³ |colspan=12|Retiróse |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1950#Suramérica|1950]]⁴ |colspan=12|Clasificáu automáticamente |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación pa la Copa Mundial de Fútbol de 1954#Suramérica|1954]] !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1954|Grupu 11]] ||3ᵘ ||4 ||0 ||0 ||4 ||1 ||10 ||-9 ||0 |[[Eduardo Carbayeda|Carbayeda]]: 1<ref name="gol 1954" group=n>Según el sitiu oficial de la [[FIFA]] y diverses fontes, rexístrase que [[Eduardo Carbayeda]] anotó l'únicu gol de Chile nesa clasificatoria, ente que solamente'l sitiu web www.solofutbol.cl méntase que'l gol foi obra d'[[Jorge Carbayeda Oliver|el so hermanu]].</ref> |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1958|1958]] !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1958|Grupu 2]] ||3ᵘ ||4 ||1 ||0 ||3 ||2 ||10 ||-8 ||25 |[[Guillermo Díaz Zambrano|Díaz]] y [[Jaime Ramírez Banda|Ramírez]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]]⁵ |colspan=12|Anfitrión |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|1966]]⁶ !{{Sí|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1966|Grupu 2]] ||1ᵘ ||5 ||3 ||1 ||1 ||14 ||8 ||+6 ||66,66 |[[Alberto Fouillioux|Fouilloux]] y [[Leonel Sánchez|L. Sánchez]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]] !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1970|Grupu 3]] ||2ᵘ ||4 ||1 ||2 ||1 ||5 ||4 ||+1 ||41,66 |[[Adolfo Olivares|Olivares]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1974|1974]]⁷ !{{Sí|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1974|Grupu 3]] ||1ᵘ ||5 ||3 ||1 ||1 ||6 ||3 ||+3 ||66,66 |[[Sergio Afumada|Afumada]], [[Julio Crisosto|Crisosto]], [[Rogelio Farías|Farías]] y [[Francisco Valdés Muñoz|Valdés]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1978|Grupu 3]] ||2ᵘ ||4 ||2 ||1 ||1 ||5 ||3 ||+2 ||58,33 |[[Elías Figueroa|Figueroa]]: 2<ref name="goles 1978" group=n>Según el sitiu oficial de la [[FIFA]] y diverses fontes, rexístrase que [[Elías Figueroa|Figueroa]] anotó 2 goles, ente que solamente'l sitiu web www.solofutbol.cl mentar nel 3ᵉʳ gol del partíu ante Ecuador un autogol de Donald Iván Caicedo.</ref> |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]] !{{Sí|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1982|Grupu 3]] ||1ᵘ ||4 ||3 ||1 ||0 ||6 ||0 ||+6 ||83,33 |[[Carlos Caszely|Caszely]] y [[Patricio Yáñez|Yáñez]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1986|1986]]⁸ !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1986|Grupu 2]] ||2ᵘ ||8 ||4 ||2 ||2 ||17 ||12 ||+5 ||58,33 |[[Jorge Aravena|Aravena]]: 7 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1990|1990]]⁹ !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1990|Grupu 3]] ||2ᵘ ||4 ||2 ||1 ||1 ||9 ||4 ||+5 ||58,33 |[[Juan Carlos Letelier|Letelier]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1994|1994]]¹⁰ |colspan=12|[[Maracanazo de la seleición chilena|Suspendíu pola FIFA]] |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1998|1998]] !{{Sí|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1998|Lliga]] ||4ᵘ ||16 ||7 ||4 ||5 ||32 ||18 ||+14 ||52,08 |[[Iván Zamorano|Zamorano]]: 12 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2002|2002]] !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2002|Lliga]] ||10ᵘ ||18 ||3 ||3 ||12 ||15 ||27 ||-12 ||22,22 |[[Marcelo Salas|Salas]] y [[Iván Zamorano|Zamorano]]: 4 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2006|2006]] !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2006|Lliga]] ||7ᵘ ||18 ||5 ||7 ||6 ||18 ||22 ||-4 ||40,74 |[[Mauricio Pinilla|Pinilla]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|2010]] !{{Sí|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2010|Lliga]] ||2ᵘ ||18 ||10 ||3 ||5 ||32 ||22 ||+10 ||61,11 |[[Humberto Suazo|Suazo]]: 10 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|2014]] !{{Sí|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2014|Lliga]] ||3ᵘ ||16 ||9 ||1 ||6 ||29 ||25 ||+4 ||58,33 |[[Eduardo Vargas|Vargas]] y [[Arturo Vidal|Vidal]]: 5 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|2018]] !{{Non|}} |[[Chile na clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Lliga]] ||6ᵘ ||18 ||8 ||2 ||8 ||26 ||27 ||-1 ||48,15 |[[Alexis Sánchez|Sánchez]]: 7 |-align=center bgcolor=F9F9F9<!--- ![[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2022|2022]] |colspan=12|''Por definir''---> |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" !{{Tc|Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol#Tabla histórica de les Eliminatories suramericanes|Total}} !{{Sí|}} 6<br />{{Non|}} 9 !15/19 ||6ᵘ ||146 ||61 ||29 ||56 ||217 ||195 ||+22 ||48,40 !{{Tc|Marcelo Salas|Salas}}: 18<br /><small>(74 xugadores)</small> |} {{Llista desplegable |títulu = Notes | ^'''1''' La primer Copa Mundial de Fútbol nun tuvo procesu de clasificación. El comité organizador convidó a 16 seleiciones, incluyendo al anfitrión, anque solo 13 participaron. | ^'''2''' Pol Grupu 10, Chile tenía de midise con Arxentina. Arxentina retiróse y Chile negar a participar, polo qu'Arxentina reconsideró la so midida y clasificó automáticamente. | ^'''3''' Pol Grupu 10, Arxentina retirar por desalcuerdos sobre la sede, polo que Chile clasificó automáticamente. Como forma de solidarizar col boicó, Chile decidió nun presentase a la cita mundialista, siendo reemplazáu per Brasil. | ^'''4''' Pol Grupu 7, Arxentina retirar por desalcuerdos cola CBF y Colombia nun participó. Bolivia y Chile clasificaron automáticamente. | ^'''5''' Chile clasificó automáticamente por ser anfitrión de la Copa. | ^'''6''' Nos partíos xugaos, inclúyese'l partíu de definición xugáu en territoriu neutral ente Chile y Ecuador. | ^'''7''' Nos partíos xugaos, inclúyese'l partíu de definición xugáu en territoriu neutral ente Chile y Perú. Inclúyense los 2 partíos de repesca intercontinental xugaos ante la Xunión Soviética. Magar que la Xunión Soviética nun se presentó al partíu de vuelta por repescar intercontinental, la FIFA dio'l marcador [[walkover|2:0]] favorable a Chile. | ^'''8''' Nos partíos xugaos, inclúyense los 2 partíos de repesca en primer vuelta ante Perú ya inclúyense los 2 partíos de repesca en segunda vuelta ante Paraguay. | ^'''9''' Magar que [[Maracanazo de la seleición chilena|Brasil ganó 1:0 a Chile]] hasta'l minutu 70, la FIFA dio'l marcador 2:0 favorable a Brasil. Esto inclúyese nel rexistru de goles en contra. | ^'''10''' Dempués de lo asocedío nel partíu ente [[Maracanazo de la seleición chilena|Brasil vs Chile en 1989]], la FIFA escluyó a Chile del procesu clasificatorio pa la Copa Mundial de 1994. }} ==== Estadística por rivales ==== <center> {|class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="width:60%" |-align=center !colspan=9|Partíos na Clasificación pa la Copa Mundial (1954-2018) |-align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Seleición !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Seleición de fútbol d'Arxentina|Arxentina]] |14 ||1 ||3 ||10 ||9 ||28 ||-19 ||14,28 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Bolivia}} [[Seleición de fútbol de Bolivia|Bolivia]] |14 ||9 ||2 ||3 ||27 ||11 ||+16 ||69,04 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]] |12 ||2 ||2 ||8 ||9 ||24 ||-15 ||22,22 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Colombia}} [[Seleición de fútbol de Colombia|Colombia]] |14 ||4 ||5 ||5 ||27 ||23 ||+4 ||40,47 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Ecuador}} [[Seleición de fútbol d'Ecuador|Ecuador]] |23 ||11 ||7 ||5 ||36 ||23 ||+13 ||57,97 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Paraguái}} [[Seleición de fútbol de Paraguay|Paraguay]] |18 ||7 ||1 ||10 ||21 ||29 ||-8 ||40,74 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Perú}} [[Seleición de fútbol de Perú|Perú]] |19 ||11 ||2 ||6 ||35 ||25 ||+10 ||61,40 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Xunión Soviética}} [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|Xunión Soviética]]<ref group=n>Rival na [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1974#Repesca intercontinental UEFA-Conmebol|repesca intercontinental UEFA-Conmebol]] pa la Copa Mundial de Fútbol de 1974.</ref> |2 ||1 ||1 ||0 ||2 ||0 ||+2 ||66,66 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Uruguái}} [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Uruguái]] |16 ||4 ||4 ||8 ||14 ||21 ||-7 ||33,33 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Venezuela}} [[Seleición de fútbol de Venezuela|Venezuela]] |14 ||11 ||2 ||1 ||37 ||11 ||+26 ||83,33 |-align=center !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">{{Abreviatura|Total|10 seleiciones}} !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">146 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">61 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">29 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">56 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">217 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">195 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">+22 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">48,40 |} </center> === [[Copa América]] === {{AP|Chile na Copa América}} <small>'''Actualizáu hasta la [[Copa América Centenariu|Copa América Centenariu 2016]]'''</small> {|class="sortable" border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 style="background:#C0C0C0; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=100% |-align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !See y añu !Ronda !Puestu !{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) !Goliador |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1916|1916]] |Lliga |4ᵘ ||3 ||0 ||1 ||2 ||2 ||11 ||-9 ||11,11 |[[Telésforo Báez|Báez]] y [[Hernando Salazar|Salazar]]: 1 |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1917|1917]] |Lliga |4ᵘ ||3 ||0 ||0 ||3 ||0 ||10 ||-10 ||0 | |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1919|1919]] |Lliga |4ᵘ ||3 ||0 ||0 ||3 ||1 ||12 ||-11 ||0 |[[Alfredo France|France]]: 1 |-align=center bgcolor=95C7FF !style="border:3px solid red"|{{Bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1920|1920]] |Lliga |4ᵘ ||3 ||0 ||1 ||2 ||2 ||4 ||-2 ||11,11 |[[Hernando Bolados|Bolados]] y [[Aurelio Domínguez|Domínguez]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1921|1921]] |colspan=11|Retiróse |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1922|1922]] |Lliga |5ᵘ ||4 ||0 ||1 ||3 ||1 ||10 ||-9 ||8,33 |[[Manuel Bravu Parés|Bravo]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1923|1923]] |colspan=11|Retiróse |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1924|1924]] |Lliga |4ᵘ ||3 ||0 ||0 ||3 ||1 ||10 ||-9 ||0 |[[David Arellano|Arellano]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1925|1925]] |colspan=11|Retiróse |-align=center bgcolor=CC9966 !style="border:3px solid red"|{{Bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1926|1926]] |Lliga |3ᵘ ||4 ||2 ||1 ||1 ||14 ||6 ||+8 ||58,33 |[[David Arellano|Arellano]]: 7 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1927|1927]] |colspan=11|Retiróse |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1929|1929]] |colspan=11|Nun participó |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1935|1935]] |Lliga |4ᵘ ||3 ||0 ||0 ||3 ||2 ||7 ||-5 ||0 |[[Arturo Carmona (futbolista)|Carmona]] y [[Carlos Giudice|Giudice]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1937|1937]] |Lliga |5ᵘ ||5 ||1 ||1 ||3 ||12 ||13 ||-1 ||26,66 |[[Raúl Toro Julio|Toru]]: 7 |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Perú|1825}} [[Campeonatu Suramericanu 1939|1939]] |Lliga |4ᵘ ||4 ||1 ||0 ||3 ||8 ||12 ||-4 ||25 |[[José Avendaño|Avendaño]] y [[Enrique Sorrel|Sorrel]]: 2 |-align=center bgcolor=CC9966 !style="border:3px solid red"|{{Bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1941|1941]] |Lliga |3ᵘ ||4 ||2 ||0 ||2 ||6 ||3 ||+3 ||50 |[[Raúl Pérez (futbolista)|Pérez]] y [[Enrique Sorrel|Sorrel]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1942|1942]] |Lliga |6ᵘ ||6 ||1 ||2 ||3 ||4 ||15 ||-11 ||27,77 |[[Alfonso Domínguez|Domínguez]]: 2 |-align=center bgcolor=CC9966 !style="border:3px solid red"|{{Bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1945|1945]] |Lliga |3ᵘ ||6 ||4 ||1 ||1 ||15 ||5 ||+10 ||72,22 |[[Juan Alcántara|Alcántara]]: 5 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1946|1946]] |Lliga |5ᵘ ||5 ||2 ||0 ||3 ||8 ||11 ||-3 ||40 |[[Jorge Araya|Araya]] y [[Atilio Cremaschi|Cremaschi]]: 3 |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Ecuador|1900}} [[Campeonatu Suramericanu 1947|1947]] |Lliga |4ᵘ ||7 ||4 ||1 ||2 ||14 ||13 ||+1 ||61,90 |[[Pedro Hugo López|López]] y [[Osvaldo Sáez|Sáez]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Brasil|1889}} [[Campeonatu Suramericanu 1949|1949]] |Lliga |5ᵘ ||7 ||2 ||1 ||4 ||10 ||14 ||-4 ||33,33 |[[Raimundo Infante|Infante]] y [[Pedro Hugo López|López]]: 2 |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Perú}} [[Campeonatu Suramericanu 1953|1953]] |Lliga |4ᵘ ||6 ||3<ref name=bocl group=n>Suspendíu a los 66 minutos, el partíu Bolivia 2:2 Chile (xugáu'l 28 de marzu de 1953) foi dau a Chile por cuenta de la conducta antideportiva de Bolivia.</ref> ||1 ||2 ||10 ||10 ||0 ||55,55 |[[Francisco Molina Simón|Molina]]: 7 |-align=center bgcolor=silver !style="border:3px solid red"|{{Bandera|Chile}} [[Campeonatu Suramericanu 1955|1955]] !Lliga !2ᵘ ||5 ||3 ||1 ||1 ||19 ||8 ||+11 ||66,66 ![[Enrique Hormazábal|Hormazábal]]: 6 |-align=center bgcolor=silver !{{Bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]] !Lliga !2ᵘ ||5 ||3 ||0 ||2 ||11 ||8 ||+3 ||60 ![[Enrique Hormazábal|Hormazábal]]: 4 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Perú}} [[Campeonatu Suramericanu 1957|1957]] |Lliga |6ᵘ ||6 ||1 ||1 ||4 ||9 ||17 ||-8 ||22,22 |[[José Fernández Cisterna|Fernández]] y [[Jaime Ramírez Banda|Ramírez]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Arxentina|alt}} [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Arxentina)|1959]] |Lliga |5ᵘ ||6 ||2 ||1 ||3 ||9 ||14 ||-5 ||38,88 |[[Leonel Sánchez|L. Sánchez]], [[Juan Soto Mura|J. Soto]] y [[Mario Soto S.|M. Soto]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Ecuador|1900}} [[Campeonatu Suramericanu 1959 (Ecuador)|1959]] |colspan=11|Nun participó |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Bolivia}} [[Campeonatu Suramericanu 1963|1963]] |colspan=11|Nun participó |-align=center bgcolor=CC9966 !{{Bandera|Uruguái}} [[Campeonatu Suramericanu 1967|1967]] |Lliga |3ᵘ ||5<ref name=clco group=n>Nun se consideren los dos partíos ente Chile y Colombia del [[repechaje de Conmebol clasificatorio al Campeonatu Suramericanu 1967]] (xugaos a fines de 1966).</ref> ||2 ||2 ||1 ||8 ||6 ||+2 ||53,33 |[[Julio Gallardo|Gallardo]] y [[Rubén Marcos|Marcos]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1975|1975]] |Primer fase |6ᵘ ||4 ||1 ||1 ||2 ||7 ||6 ||+1 ||33,33 |[[Luis Araneda|Araneda]] y [[Miguel Ángel Gamboa|Gamboa]]: 2 |-align=center bgcolor=silver ![[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1979|1979]] !Final !2ᵘ ||9 ||4 ||3 ||2 ||13 ||6 ||+7 ||55,55 ![[Jorge Peredo|Peredo]]: 4 |-align=center bgcolor=F9F9F9 ![[Ficheru:CONMEBOL orthographic projection Mapa CONMEBOL.png|20px]] [[Copa América 1983|1983]] |Primer fase |5ᵘ ||4 ||2 ||1 ||1 ||8 ||2 ||+6 ||58,33 |[[Jorge Aravena|Aravena]] y [[Rodolfo Dubó|Dubó]]: 2 |-align=center bgcolor=silver !{{Bandera|Arxentina}} [[Copa América 1987|1987]] !Final !2ᵘ ||4 ||3 ||0 ||1 ||9 ||3 ||+6 ||75 ![[Juan Carlos Letelier|Letelier]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Brasil}} [[Copa América 1989|1989]] |Primer fase |5ᵘ ||4 ||2 ||0 ||2 ||7 ||5 ||+2 ||50 |[[Juvenal Olmos|Olmos]]: 2 |-align=center bgcolor=CC9966 !style="border:3px solid red"|{{Bandera|Chile}} [[Copa América 1991|1991]] |Fase final |3ᵘ ||7 ||3 ||2 ||2 ||11 ||6 ||+5 ||52,38 |[[Iván Zamorano|Zamorano]]: 5 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Ecuador|1900}} [[Copa América 1993|1993]] |Primer fase |9ᵘ ||3 ||1 ||0 ||2 ||3 ||4 ||-1 ||33,33 |[[Richard Zambrano|Zambrano]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Uruguái}} [[Copa América 1995|1995]] |Primer fase |11ᵘ ||3 ||0 ||1 ||2 ||3 ||8 ||-5 ||11,11 |[[Ivo Basay|Basay]]: 2 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Bolivia}} [[Copa América 1997|1997]] |Primer fase |11ᵘ ||3 ||0 ||0 ||3 ||1 ||5 ||-4 ||0 |[[Fernando Vergara|Vergara]]: 1 |-align=center bgcolor=95C7FF !{{Bandera|Paraguái|1990}} [[Copa América 1999|1999]] |Cuartu llugar |4ᵘ ||6 ||2 ||1 ||3 ||8 ||7 ||+1 ||38,88 |[[Iván Zamorano|Zamorano]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Colombia}} [[Copa América 2001|2001]] |Cuartos de final |7ᵘ ||4 ||2 ||0 ||2 ||5 ||5 ||0 ||50 |[[Cristian Montecinos|Montecinos]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Perú}} [[Copa América 2004|2004]] |Primer fase |10ᵘ ||3 ||0 ||1 ||2 ||2 ||4 ||-2 ||11,11 |[[Sebastián González|González]] y [[Rafael Olarra|Olarra]]: 1 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Venezuela}} [[Copa América 2007|2007]] |[[Chile na Copa América 2007|Cuartos de final]] |8ᵘ ||4 ||1 ||1 ||2 ||4 ||11 ||-7 ||33,33 |[[Humberto Suazo|Suazo]]: 3 |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Arxentina}} [[Copa América 2011|2011]] |[[Chile na Copa América 2011|Cuartos de final]] |5ᵘ ||4 ||2 ||1 ||1 ||5 ||4 ||+1 ||58,33 |[[Esteban Parés|EP]], [[Alexis Sánchez|AS]], [[Humberto Suazo|HS]], [[Arturo Vidal|AV]] y [[André Carrillo|autogol]]: 1 |-align=center bgcolor=gold !style="border:3px solid red"|{{Bandera|Chile}} [[Copa América 2015|2015]] ![[Chile na Copa América 2015|Campeón]] !1ᵘ ||6 ||4 ||2 ||0 ||13 ||4 ||+9 ||80,22 ![[Eduardo Vargas|Vargas]]: 4 |-align=center bgcolor=gold !{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa América Centenariu|2016]] ![[Chile na Copa América Centenariu|Campeón]] !1ᵘ ||6 ||4 ||1 ||1 ||16 ||5 ||+11 ||72,22 ![[Eduardo Vargas|Vargas]]: 6<!--- |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Brasil}} [[Copa América 2019|2019]] |colspan=11|''Por definir'' |-align=center bgcolor=F9F9F9 !{{Bandera|Ecuador}} [[Copa América 2023|2023]] |colspan=11|''Por definir''---> |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" !{{Tc|Copa América#Tabla histórica|Total}} !38/45 ||5ᵘ ||177 ||64 ||31 ||82 ||281 ||304 ||-23 ||41,99 !{{Tc|Enrique Hormazábal|Hormazábal}} y {{Tc|Eduardo Vargas|Vargas}}: 10 |} ==== Estadística por rivales ==== <center> {|class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="width:60%" |-align=center !colspan=9|Partíos na Copa América (1916-2016) |-align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Seleición !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Seleición de fútbol d'Arxentina|Arxentina]] |27 ||0 ||8 ||19 ||13 ||58 ||-45 ||9,87 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Bolivia}} [[Seleición de fútbol de Bolivia|Bolivia]] |14 ||10<ref name=bocl group=n/> ||2 ||2 ||48 ||17 ||+31 ||76,19 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]] |21 ||3 ||2 ||16 ||25 ||60 ||-35 ||17,46 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Colombia}} [[Seleición de fútbol de Colombia|Colombia]] |11<ref name=clco group=n/> ||7 ||2 ||2 ||20 ||11 ||+9 ||69,70 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Costa Rica}} [[Seleición de fútbol de Costa Rica|Costa Rica]] |1 ||0 ||0 ||1 ||1 ||2 ||-1 ||0 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Ecuador}} [[Seleición de fútbol d'Ecuador|Ecuador]] |14 ||12 ||1 ||1 ||45 ||14 ||+31 ||88,09 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Seleición de fútbol de los Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] |1 ||0 ||0 ||1 ||1 ||2 ||-1 ||0 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Seleición de fútbol de Méxicu|Méxicu]] |7 ||2 ||2 ||3 ||13 ||9 ||+4 ||38,10 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Panamá}} [[Seleición de fútbol de Panamá|Panamá]] |1 ||1 ||0 ||0 ||4 ||2 ||+2 ||100 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Paraguái}} [[Seleición de fútbol de Paraguay|Paraguay]] |21 ||7 ||2 ||12 ||31 ||36 ||-5 ||36,50 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Perú}} [[Seleición de fútbol de Perú|Perú]] |20 ||8 ||6 ||6 ||27 ||28 ||-1 ||50 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Uruguái}} [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Uruguái]] |29 ||7 ||4 ||18 ||28 ||61 ||-33 ||28,73 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Venezuela}} [[Seleición de fútbol de Venezuela|Venezuela]] |10 ||7 ||2 ||1 ||25 ||4 ||+21 ||76,66 |-align=center !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">{{Abreviatura|Total|13 seleiciones}} !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">177 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">64 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">31 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">82 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">281 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">304 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">-23 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">41,99 |} </center> === [[Copa FIFA Confederación]] === <small>'''Actualizáu'l 2 de xunetu de 2017 mientres la [[Copa FIFA Confederación 2017]]'''</small> {|class="sortable" border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 style="background:#C0C0C0; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=100% |- align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !See y añu !Ronda !Puestu !{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) !Goliador |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1992|1992]] |colspan="12" rowspan="9" align="center"|Nun clasificó |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa Rei Fahd 1995|1995]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Arabia Saudita}} [[Copa FIFA Confederación 1997|1997]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Méxicu}} [[Copa FIFA Confederación 1999|1999]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Corea del Sur}}{{bandera|Xapón}} [[Copa FIFA Confederación 2001|2001]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Francia}} [[Copa FIFA Confederación 2003|2003]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Alemaña}} [[Copa FIFA Confederación 2005|2005]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Sudáfrica}} [[Copa FIFA Confederación 2009|2009]] |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Brasil}} [[Copa FIFA Confederación 2013|2013]] |-align=center bgcolor=silver !{{bandera|Rusia}} [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] |[[Chile n'Acopar FIFA Confederación 2017|'''Subcampeón''']]||2ᵘ||5||1||3||1||4||3||+1||40||[[Martín Rodríguez (futbolista chilenu)|Rodríguez]], [[Eduardo Vargas|Vargas]], [[Arturo Vidal|Vidal]] y [[Alexis Sánchez|Sánchez]]: 1 |-align=center bgcolor=#f9f9f9<!--- !{{bandera|}} [[Copa FIFA Confederación 2021|2021]] |colspan="12" align="center"|''Por definir''---> |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" !{{Tc|Copa FIFA Confederación#Estadístiques|Total}} !1/10 ||19ᵘ||5||1||3||1||4||3||+1||40||{{Tc|Martín Rodríguez (futbolista chilenu)|Rodríguez}}, {{Tc|Eduardo Vargas|Vargas}}, {{Tc|Arturo Vidal|Vidal}} y {{Tc|Alexis Sánchez|Sánchez}}: 1 |} ==== Estadística por rivales ==== <center> {|class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="width:60%" |-align=center !colspan=9|Partíos en Acopar Confederaciones (2017) |-align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Seleición !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Alemaña}} [[Seleición de fútbol d'Alemaña|Alemaña]] |2 ||0 ||1 ||1 ||1 ||2 ||-1 ||16,67 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Australia}} [[Seleición de fútbol d'Australia|Australia]] |1 ||0 ||1 ||0 ||1 ||1 ||0 ||33,33 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Camerún}} [[Seleición de fútbol de Camerún|Camerún]] |1 ||1 ||0 ||0 ||2 ||0 ||2 ||100 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Portugal}} [[Seleición de fútbol de Portugal|Portugal]] |1 ||0 ||1 ||0 ||0 ||0 ||0 ||33,33 |-align=center !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">{{Abreviatura|Total|4 seleiciones}} !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">5 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">3 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">4 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">3 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">+1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">40,00 |} </center> <!--=== [[Copa Artemio Franchi]] === <small>'''Actualizáu hasta la [[Copa Artemio Franchi 1993]]'''</small> {|class="sortable" border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 style="background:#C0C0C0; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=100% |-align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !See y añu !Ronda !Puestu !{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) !Goliador |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Francia}} [[Copa Artemio Franchi 1985|1985]] |colspan="11" rowspan="2" align="center"|Nun clasificó |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Arxentina}} [[Copa Artemio Franchi 1993|1993]] |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|ITA}} [[Copa Artemio Franchi 2018|2018]] |'''Clasificáu'''||-ᵘ ||- ||- ||- ||- ||- ||- ||- ||- ||- |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" !{{Tc|Copa Artemio Franchi|Total}} !1/3 ||0ᵘ ||0 ||0 ||0 ||0 ||0 ||0 ||0 ||0 ||- |}--> <!--- === [[China Cup]] === {|class="sortable" border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 style="background:#C0C0C0; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=100% |-align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !See y añu !Ronda !Puestu !{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) !Goliador |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" |-align=center bgcolor=gold !{{bandera|CHN}} [[China Cup 2017|2017]] |'''[[Chile na China Cup 2017|Campeón]]''' !1ᵘ||2 ||1 ||1 ||0 ||2 ||1 ||+1 ||66,66 ||[[César Pinares|Pinares]] y [[Ángelo Sagal|Sagal]]: 1 |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" !{{Tc|China Cup|Total}} !1/1 ||1ᵘ ||2 ||1 ||1 ||0 ||2 ||1 ||+1 ||66,66 ||{{Tc|César Pinares|Pinares}} y {{Tc|Ángelo sagal|Sagal}}: 1 |} ==== Estadística por rivales ==== <center> {|class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="width:60%" |-align=center !colspan=9|Partíos na China Cup |-align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Seleición !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Croacia}} [[Seleición de fútbol de Croacia|Croacia]] |1 ||0 ||1 ||0 ||1 ||1 ||0 ||33,33 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Islandia}} [[Seleición de fútbol d'Islandia|Islandia]] |1 ||1 ||0 ||0 ||1 ||0 ||+1 ||100 |-align=center !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">{{Abreviatura|Total|2 seleiciones}} !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">2 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">0 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">2 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">+1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">66,66 |} </center>---> === [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol]] === <small>'''Actualizáu hasta'l [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol Tercer edición|Campeonatu Panamericanu de Fútbol 1960]]'''</small> {|class="sortable" border=1 cellpadding=4 cellspacing=0 style="background:#C0C0C0; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:95%" width=100% |-align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !See y añu !Ronda !Puestu !{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) !Goliador |-align=center bgcolor=silver !{{bandera|Chile}} [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol Primera edición|1952]] |'''Amiesta''' ||'''2ᵘ''' ||5 ||4 ||0 ||1 ||15 ||6 ||+9 ||80 ||[[Andrés Prieto|A. Prieto]]: 6 |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Méxicu}} [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol Segundo edición|1956]] |Lliga ||6ᵘ ||5 ||0 ||1 ||4 ||5 ||11 ||-6 ||6,67 ||RC, [[Guillermo Díaz Zambrano|GD]], [[Enrique Hormazábal|EH]], [[Jorge Carbayeda Oliver|JR]], CT: 1 |-align=center bgcolor=#f9f9f9 !{{bandera|Costa Rica}} [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol Tercer edición|1960]] |colspan="12" align="center"|Nun participó |-align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" !{{Tc|Campeonatu Panamericanu de Fútbol Total}} !2/3 ||5ᵘ ||10 ||4 ||1 ||5 ||20 ||17 ||+3 ||43,33 ||{{Tc|Andrés Prieto|A. Prieto}}: 6<br /><small>(10 xugadores)</small> |} ==== Estadística por rivales ==== <center> {|class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="width:60%" |-align=center !colspan=9|Partíos nel Campeonatu Panamericanu de Fútbol (1952-1956) |-align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Seleición !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PG|Partíos ganaos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PE|Partíos empataos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|PP|Partíos perdíos}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GF|Goles a favor}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|GC|Goles en contra}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Dif|Diferencia de goles}} !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Rend|Rendimientu}} (%) |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Seleición de fútbol d'Arxentina|Arxentina]] |1 ||0 ||0 ||1 ||0 ||3 ||-3 ||0 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]] |2 ||0 ||0 ||2 ||1 ||5 ||-4 ||0 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Costa Rica}} [[Seleición de fútbol de Costa Rica|Costa Rica]] |1 ||0 ||0 ||1 ||1 ||2 ||-1 ||0 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Seleición de fútbol de Méxicu|Méxicu]] |2 ||1 ||0 ||1 ||5 ||2 ||+3 ||50 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Panamá}} [[Seleición de fútbol de Panamá|Panamá]] |1 ||1 ||0 ||0 ||6 ||1 ||+5 ||100 |-align=center bgcolor=F5FAFF |align=left|{{Bandera|Perú}} [[Seleición de fútbol de Perú|Perú]] |2 ||1 ||1 ||0 ||5 ||4 ||+1 ||66,66 |-align=center bgcolor=EEEEEE |align=left|{{Bandera|Uruguái}} [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Uruguái]] |1 ||1 ||0 ||0 ||2 ||0 ||+2 ||100 |-align=center !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">{{Abreviatura|Total|7 seleiciones}} !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">10 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">4 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">1 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">5 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">20 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">17 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">+3 !style="background:#0070B8"|<span style="color:#FFFFFF">43,33 |} </center> == Ranking == Esisten diversos rankings que clasifiquen a les seleiciones nacionales d'alcuerdu a distintos criterios, de los cualos el principal ye'l [[Clasificación mundial de la FIFA|Ranking FIFA]]. {|{{tablaguapa}} width=100% |-align=center !rowspan=2 colspan=1 style="background:#BEBEBE"|<span style="color:#000000">{{Abreviatura|Inst.|Institución}} !rowspan=1 colspan=4 style="background:#BEBEBE; border-left:2px solid #000397"|<span style="color:#000000">Ranking actual !rowspan=1 colspan=4 style="background:#BEBEBE; border-left:2px solid #008932"|<span style="color:#000000">Meyor ranking !rowspan=1 colspan=4 style="background:#BEBEBE; border-left:2px solid #970000"|<span style="color:#000000">Peor ranking !rowspan=2 colspan=1 style="background:#BEBEBE; border-left:2px solid #970088" "cursor:help;" title="Promediu históricu"|<math>\overline{X}</math> |-align=center !style="background:#D7D7D7; border-left:2px solid #000397"|<span style="color:#000566">{{Abreviatura|Pos.|Posición}} !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">{{Abreviatura|V|Variación al respective de l'anterior clasificación}} !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">Puntuación !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">Fecha !style="background:#D7D7D7; border-left:2px solid #008932"|<span style="color:#000566">{{Abreviatura|Pos.|Posición}} !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">{{Abreviatura|V|Variación al respective de l'anterior clasificación d'esi tiempu}} !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">Puntuación !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">Fecha !style="background:#D7D7D7; border-left:2px solid #970000"|<span style="color:#000566">{{Abreviatura|Pos.|Posición}} !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">{{Abreviatura|V|Variación al respective de l'anterior clasificación d'esi tiempu}} !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">Puntuación !style="background:#D7D7D7"|<span style="color:#000566">Fecha |-align=center |align=left bgcolor=FDFDFD|[[Clasificación mundial de la FIFA|FIFA]] !9ᵘ<ref name="fifa actual">{{cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-world-ranking/ranking-table/men/index.html |títulu=Clasificación Mundial FIFA Coca Cola - Clasificación Masculina |fechaaccesu=8 de xunu de 2018 |formatu=HTML |autor=[[FIFA]]}}</ref> !{{Estable}} !1135 !{{Small|{{Fecha|7|6|2018}}}} |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">3ᵘ<ref name="fifa 2016">{{cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-world-ranking/ranking-table/men/rank=262/index.html |títulu=Clasificación Mundial FIFA Coca Cola - Clasificación Masculina |fechaaccesu=5 de mayu de 2016 |formatu=HTML |autor=FIFA |fecha=5 de mayu de 2016}}</ref> |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">{{Estable}} |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">1353 |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">{{Small|{{Fecha|5|5|2016}}}} |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">84ᵘ<ref name="fifa 2002">{{cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-world-ranking/ranking-table/men/rank=103/index.html |títulu=Clasificación Mundial FIFA Coca Cola - Clasificación Masculina |fechaaccesu=18 d'avientu de 2002 |formatu=HTML |autor=FIFA |fecha=18 d'avientu de 2002}}</ref> |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">{{Decreciente}} 12 |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">468 |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">{{Small|{{Fecha|18|12|2002}}}} !style="background:#FFEED2"|<span style="color:#000000">31ᵘ<ref name="ranking fifa chile">{{cita web |url=http://es.fifa.com/fifa-world-ranking/associations/association=chi/men/index.html |títulu=Clasificación Mundial FIFA Coca Cola - Asociaciones - Chile - Masculín |fechaaccesu=11 d'agostu de 2016 |formatu=HTML |autor=FIFA |fecha=11 d'agostu de 2016}}</ref> |-align=center |align=left bgcolor=FDFDFD|[[Clasificación Elo del fútbol mundial|Elo]]^{{{Small|[[#1|'''1''']]}}} !15ᵘ<ref name="ranking elo">{{cita web |url=http://www.eloratings.net/world.html |títulu=World Football Elo Ratings |fechaaccesu=12 d'abril de 2018 |formatu=HTML |fecha=8 de xunu de 2018 |editorial=www.eloratings.net}}</ref> !{{Estable}} !1867 !{{Small|{{Fecha|7|6|2018}}}} |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">2ᵘ<ref name="ranking elo chile">{{cita web |url=http://www.eloratings.net/Chile.htm |títulu=World Football Elo Ratings: Chile |fechaaccesu=7 de xunetu de 2016 |formatu=HTM |fecha=7 de xunetu de 2016 |editorial=www.eloratings.net}}</ref> |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">{{Creciente}} 2 |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">2021 |style="background:#D0e7FF"|<span style="color:#000000">{{Small|{{Fecha|7|7|2016}}}} |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">60ᵘ<ref name="ranking elo chile"/> |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">{{Estable}} |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">1565 |style="background:#FFD2D2"|<span style="color:#000000">{{Small|{{Fecha|2|4|2003}}}} !style="background:#FFEED2"|<span style="color:#000000">– |} <div id="1">^{<nowiki>1</nowiki>}{{Small|El Ranking Elo mide solamente la puntuación de los partíos clase "A" de toles seleiciones de fútbol na so historia.}} === Clasificación FIFA === {|cellpadding=3 cellspacing=0 border=1 style="background:#F5FAFF; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:100%" width=100% |- align=center bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" !AÑU/MES !{{Abreviatura|ENE|Xineru}} !{{Abreviatura|FEB|Febreru}} !{{Abreviatura|MAR|Marzu}} !{{Abreviatura|ABR|Abril}} !{{Abreviatura|MAY|Mayu}} !{{Abreviatura|JUN|Xunu}} !{{Abreviatura|JUL|Julio}} !{{Abreviatura|AGO|Agostu}} !{{Abreviatura|SEP|Setiembre}} !{{Abreviatura|OCT|Ochobre}} !{{Abreviatura|NOV|Payares}} !{{Abreviatura|DIC|Avientu}} |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|1993 |colspan=7 style="cursor:help;" title="Antes de la creación oficial d'esti ranking, Chile empezó nel llugar 47ᵘ con 28 puntos na temporada 1992-93"|Nun esistía la clasificación mundial de la FIFA |style="cursor:help;" title="8 d'agostu"|49ᵘ (33) |style="cursor:help;" title="23 de setiembre"|52ᵘ (32) |style="cursor:help;" title="22 d'ochobre"|52ᵘ (31) |style="cursor:help;" title="19 de payares"|53ᵘ (33) |style="cursor:help;" title="23 d'avientu"|55ᵘ (31) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|1994 |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="15 de febreru"|54ᵘ (31) |style="cursor:help;" title="15 de marzu"|55ᵘ (31) |style="cursor:help;" title="19 d'abril"|46ᵘ (34) |style="cursor:help;" title="17 de mayu"|40ᵘ (36) |style="cursor:help;" title="14 de xunu"|40ᵘ (37) |style="cursor:help;" title="21 de xunetu"|40ᵘ (36) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="13 de setiembre"|43ᵘ (36) |style="cursor:help;" title="25 d'ochobre"|46ᵘ (36) |style="cursor:help;" title="22 de payares"|45ᵘ (36) |style="cursor:help;" title="20 d'avientu"|47ᵘ (36) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|1995 |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="20 de febreru"|38ᵘ (38) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="19 d'abril"|43ᵘ (37) |style="cursor:help;" title="16 de mayu"|49ᵘ (36) |style="cursor:help;" title="13 de xunu"|42ᵘ (38) |style="cursor:help;" title="25 de xunetu"|38ᵘ (40) |style="cursor:help;" title="22 d'agostu"|39ᵘ (40) |style="cursor:help;" title="19 de setiembre"|43ᵘ (36) |style="cursor:help;" title="17 d'ochobre"|37ᵘ (42) |style="cursor:help;" title="21 de payares"|36ᵘ (42) |style="cursor:help;" title="19 d'avientu"|36ᵘ (42) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|1996 |style="cursor:help;" title="24 de xineru"|39ᵘ (42) |style="cursor:help;" title="21 de febreru"|33ᵘ (45) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="24 d'abril"|33ᵘ (45) |style="cursor:help;" title="22 de mayu"|29ᵘ (46) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="3 de xunetu"|29ᵘ (46) |style="cursor:help;" title="28 d'agostu"|21ᵘ (51) |style="cursor:help;" title="25 de setiembre"|26ᵘ (49) |style="cursor:help;" title="23 d'ochobre"|26ᵘ (48) |style="cursor:help;" title="20 de payares"|26ᵘ (50) |style="cursor:help;" title="18 d'avientu"|26ᵘ (50) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|1997 |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="27 de febreru"|21ᵘ (51) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="9 d'abril"|26ᵘ (50) |style="cursor:help;" title="14 de mayu"|27ᵘ (51) |style="cursor:help;" title="18 de xunu"|27ᵘ (51) |style="cursor:help;" title="16 de xunetu"|27ᵘ (52) |style="cursor:help;" title="20 d'agostu"|23ᵘ (53) |style="cursor:help;" title="17 de setiembre"|29ᵘ (53) |style="cursor:help;" title="17 d'ochobre"|27ᵘ (53) |style="cursor:help;" title="19 de payares"|17ᵘ (57) |style="cursor:help;" title="23 d'avientu"|16ᵘ (57) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|1998 |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="18 de febreru"|7ᵘ (59) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="18 de marzu"|8ᵘ (59) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="22 d'abril"|6ᵘ (59) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="20 de mayu"|9ᵘ (58) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="15 de xunetu"|15ᵘ (59) |style="cursor:help;" title="19 d'agostu"|15ᵘ (58) |style="cursor:help;" title="16 de setiembre"|12ᵘ (59) |style="cursor:help;" title="21 d'ochobre"|15ᵘ (58) |style="cursor:help;" title="18 de payares"|16ᵘ (57) |style="cursor:help;" title="23 d'avientu"|16ᵘ (57) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|1999 |style="cursor:help;" title="27 de xineru"|20ᵘ (616) |style="cursor:help;" title="24 de febreru"|20ᵘ (614) |style="cursor:help;" title="24 de marzu"|21ᵘ (610) |style="cursor:help;" title="21 d'abril"|21ᵘ (605) |style="cursor:help;" title="19 de mayu"|23ᵘ (600) |style="cursor:help;" title="16 de xunu"|29ᵘ (597) |style="cursor:help;" title="21 de xunetu"|22ᵘ (618) |style="cursor:help;" title="18 d'agostu"|23ᵘ (618) |style="cursor:help;" title="15 de setiembre"|24ᵘ (618) |style="cursor:help;" title="13 d'ochobre"|23ᵘ (618) |style="cursor:help;" title="17 de payares"|22ᵘ (618) |style="cursor:help;" title="22 d'avientu"|23ᵘ (618) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2000 |style="cursor:help;" title="19 de xineru"|23ᵘ (618) |style="cursor:help;" title="16 de febreru"|26ᵘ (616) |style="cursor:help;" title="15 de marzu"|24ᵘ (626) |style="cursor:help;" title="12 d'abril"|23ᵘ (626) |style="cursor:help;" title="10 de mayu"|22ᵘ (626) |style="cursor:help;" title="7 de xunu"|23ᵘ (622) |style="cursor:help;" title="5 de xunetu"|22ᵘ (625) |style="cursor:help;" title="9 d'agostu"|22ᵘ (625) |style="cursor:help;" title="6 de setiembre"|20ᵘ (645) |style="cursor:help;" title="11 d'ochobre"|19ᵘ (642) |style="cursor:help;" title="15 de payares"|19ᵘ (642) |style="cursor:help;" title="20 d'avientu"|19ᵘ (639) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2001 |style="cursor:help;" title="17 de xineru"|21ᵘ (629) |style="cursor:help;" title="14 de febreru"|22ᵘ (628) |style="cursor:help;" title="14 de marzu"|22ᵘ (623) |style="cursor:help;" title="11 d'abril"|28ᵘ (617) |style="cursor:help;" title="16 de mayu"|32ᵘ (607) |style="cursor:help;" title="20 de xunu"|35ᵘ (600) |style="cursor:help;" title="18 de xunetu"|31ᵘ (619) |style="cursor:help;" title="22 d'agostu"|35ᵘ (609) |style="cursor:help;" title="19 de setiembre"|37ᵘ (612) |style="cursor:help;" title="17 d'ochobre"|37ᵘ (609) |style="cursor:help;" title="21 de payares"|39ᵘ (608) |style="cursor:help;" title="19 d'avientu"|39ᵘ (604) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2002 |style="cursor:help;" title="16 de xineru"|39ᵘ (604) |style="cursor:help;" title="13 de febreru"|42ᵘ (601) |style="cursor:help;" title="20 de marzu"|43ᵘ (596) |style="cursor:help;" title="17 d'abril"|44ᵘ (594) |style="cursor:help;" title="15 de mayu"|45ᵘ (590) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="3 de xunetu"|45ᵘ (584) |style="cursor:help;" title="14 d'agostu"|50ᵘ (547) |style="cursor:help;" title="18 de setiembre"|57ᵘ (529) |style="cursor:help;" title="23 d'ochobre"|67ᵘ (509) |style="cursor:help;" title="20 de payares"|72ᵘ (493) !bgcolor=FFD2D2 style="cursor:help;" title="18 d'avientu"|84ᵘ (468) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2003 |style="cursor:help;" title="15 de xineru"|78ᵘ (485) |style="cursor:help;" title="19 de febreru"|79ᵘ (483) |style="cursor:help;" title="26 de marzu"|77ᵘ (483) |style="cursor:help;" title="23 d'abril"|80ᵘ (481) |style="cursor:help;" title="21 de mayu"|73ᵘ (494) |style="cursor:help;" title="25 de xunu"|70ᵘ (510) |style="cursor:help;" title="30 de xunetu"|74ᵘ (502) |style="cursor:help;" title="27 d'agostu"|73ᵘ (505) |style="cursor:help;" title="24 de setiembre"|58ᵘ (538) |style="cursor:help;" title="22 d'ochobre"|59ᵘ (532) |style="cursor:help;" title="19 de payares"|68ᵘ (523) |style="cursor:help;" title="15 d'avientu"|80ᵘ (506) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2004 |style="cursor:help;" title="14 de xineru"|80ᵘ (506) |style="cursor:help;" title="18 de febreru"|81ᵘ (504) |style="cursor:help;" title="17 de marzu"|80ᵘ (506) |style="cursor:help;" title="14 d'abril"|71ᵘ (520) |style="cursor:help;" title="12 de mayu"|77ᵘ (510) |style="cursor:help;" title="9 de xunu"|65ᵘ (527) |style="cursor:help;" title="7 de xunetu"|66ᵘ (534) |style="cursor:help;" title="4 d'agostu"|67ᵘ (535) |style="cursor:help;" title="1 de setiembre"|66ᵘ (537) |style="cursor:help;" title="6 d'ochobre"|79ᵘ (525) |style="cursor:help;" title="10 de payares"|80ᵘ (530) |style="cursor:help;" title="20 d'avientu"|74ᵘ (533) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2005 |style="cursor:help;" title="19 de xineru"|75ᵘ (533) |style="cursor:help;" title="16 de febreru"|74ᵘ (540) |style="cursor:help;" title="23 de marzu"|74ᵘ (538) |style="cursor:help;" title="20 d'abril"|76ᵘ (530) |style="cursor:help;" title="18 de mayu"|76ᵘ (530) |style="cursor:help;" title="15 de xunu"|77ᵘ (544) |style="cursor:help;" title="20 de xunetu"|72ᵘ (546) |style="cursor:help;" title="17 d'agostu"|73ᵘ (545) |style="cursor:help;" title="12 de setiembre"|76ᵘ (538) |style="cursor:help;" title="17 d'ochobre"|72ᵘ (556) |style="cursor:help;" title="21 de payares"|63ᵘ (562) |style="cursor:help;" title="16 d'avientu"|64ᵘ (562) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2006 |style="cursor:help;" title="18 de xineru"|64ᵘ (561) |style="cursor:help;" title="15 de febreru"|66ᵘ (560) |style="cursor:help;" title="15 de marzu"|67ᵘ (556) |style="cursor:help;" title="19 d'abril"|67ᵘ (548) |style="cursor:help;" title="17 de mayu"|64ᵘ (557) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |style="cursor:help;" title="12 de xunetu"|46ᵘ (630) |style="cursor:help;" title="16 d'agostu"|44ᵘ (642) |style="cursor:help;" title="13 de setiembre"|45ᵘ (637) |style="cursor:help;" title="18 d'ochobre"|44ᵘ (655) |style="cursor:help;" title="22 de payares"|42ᵘ (697) |style="cursor:help;" title="18 d'avientu"|41ᵘ (700) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2007 |style="cursor:help;" title="17 de xineru"|40ᵘ (700) |style="cursor:help;" title="14 de febreru"|34ᵘ (706) |style="cursor:help;" title="14 de marzu"|32ᵘ (708) |style="cursor:help;" title="18 d'abril"|37ᵘ (696) |style="cursor:help;" title="16 de mayu"|43ᵘ (667) |style="cursor:help;" title="13 de xunu"|53ᵘ (585) |style="cursor:help;" title="18 de xunetu"|47ᵘ (642) |style="cursor:help;" title="22 d'agostu"|47ᵘ (652) |style="cursor:help;" title="19 de setiembre"|47ᵘ (624) |style="cursor:help;" title="24 d'ochobre"|45ᵘ (644) |style="cursor:help;" title="23 de payares"|45ᵘ (655) |style="cursor:help;" title="17 d'avientu"|45ᵘ (655) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2008 |style="cursor:help;" title="16 de xineru"|45ᵘ (655) |style="cursor:help;" title="13 de febreru"|40ᵘ (654) |style="cursor:help;" title="12 de marzu"|39ᵘ (658) |style="cursor:help;" title="9 d'abril"|40ᵘ (653) |style="cursor:help;" title="7 de mayu"|41ᵘ (641) |style="cursor:help;" title="4 de xunu"|47ᵘ (623) |style="cursor:help;" title="2 de xunetu"|43ᵘ (654) |style="cursor:help;" title="6 d'agostu"|39ᵘ (680) |style="cursor:help;" title="3 de setiembre"|40ᵘ (654) |style="cursor:help;" title="8 d'ochobre"|36ᵘ (714) |style="cursor:help;" title="12 de payares"|35ᵘ (753) |style="cursor:help;" title="17 d'avientu"|31ᵘ (757) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2009 |style="cursor:help;" title="14 de xineru"|30ᵘ (757) |style="cursor:help;" title="11 de febreru"|31ᵘ (743) |style="cursor:help;" title="11 de marzu"|30ᵘ (739) |style="cursor:help;" title="8 d'abril"|26ᵘ (806) |style="cursor:help;" title="6 de mayu"|26ᵘ (796) |style="cursor:help;" title="3 de xunu"|37ᵘ (746) |style="cursor:help;" title="1 de xunetu"|27ᵘ (811) |style="cursor:help;" title="5 d'agostu"|26ᵘ (817) |style="cursor:help;" title="2 de setiembre"|21ᵘ (846) |style="cursor:help;" title="16 d'ochobre"|17ᵘ (909) |style="cursor:help;" title="20 de payares"|17ᵘ (926) |style="cursor:help;" title="16 d'avientu"|15ᵘ (936) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2010 |style="cursor:help;" title="3 de febreru"|16ᵘ (955) |style="cursor:help;" title="3 de marzu"|14ᵘ (971) |style="cursor:help;" title="31 de marzu"|13ᵘ (974) |style="cursor:help;" title="28 d'abril"|15ᵘ (948) |style="cursor:help;" title="26 de mayu"|18ᵘ (888) |style="cursor:help;" title="Nun hubo midida"|''–'' |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="14 de xunetu"|10ᵘ (988) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="11 d'agostu"|10ᵘ (988) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="15 de setiembre"|10ᵘ (1004) |style="cursor:help;" title="20 d'ochobre"|14ᵘ (932) |style="cursor:help;" title="17 de payares"|16ᵘ (929) |style="cursor:help;" title="15 d'avientu"|15ᵘ (951) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2011 |style="cursor:help;" title="12 de xineru"|15ᵘ (951) |style="cursor:help;" title="2 de febreru"|14ᵘ (947) |style="cursor:help;" title="9 de marzu"|14ᵘ (954) |style="cursor:help;" title="13 d'abril"|14ᵘ (952) |style="cursor:help;" title="18 de mayu"|13ᵘ (967) |style="cursor:help;" title="29 de xunu"|27ᵘ (782) |style="cursor:help;" title="27 de xunetu"|11ᵘ (974) |style="cursor:help;" title="24 d'agostu"|11ᵘ (960) |style="cursor:help;" title="21 de setiembre"|14ᵘ (932) |style="cursor:help;" title="19 d'ochobre"|16ᵘ (941) |style="cursor:help;" title="23 de payares"|13ᵘ (970) |style="cursor:help;" title="21 d'avientu"|13ᵘ (970) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2012 |style="cursor:help;" title="18 de xineru"|12ᵘ (973) |style="cursor:help;" title="15 de febreru"|12ᵘ (996) |style="cursor:help;" title="7 de marzu"|14ᵘ (950) |style="cursor:help;" title="11 d'abril"|13ᵘ (967) |style="cursor:help;" title="9 de mayu"|13ᵘ (968) |style="cursor:help;" title="6 de xunu"|11ᵘ (994) |style="cursor:help;" title="4 de xunetu"|15ᵘ (961) |style="cursor:help;" title="8 d'agostu"|15ᵘ (953) |style="cursor:help;" title="5 de setiembre"|14ᵘ (984) |style="cursor:help;" title="3 d'ochobre"|17ᵘ (948) |style="cursor:help;" title="7 de payares"|21ᵘ (853) |style="cursor:help;" title="19 d'avientu"|26ᵘ (793) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2013 |style="cursor:help;" title="17 de xineru"|30ᵘ (774) |style="cursor:help;" title="14 de febreru"|23ᵘ (815) |style="cursor:help;" title="14 de marzu"|22ᵘ (829) |style="cursor:help;" title="11 d'abril"|23ᵘ (870) |style="cursor:help;" title="9 de mayu"|23ᵘ (847) |style="cursor:help;" title="6 de xunu"|25ᵘ (841) |style="cursor:help;" title="4 de xunetu"|21ᵘ (872) |style="cursor:help;" title="8 d'agostu"|21ᵘ (871) |style="cursor:help;" title="12 de setiembre"|16ᵘ (967) |style="cursor:help;" title="17 d'ochobre"|12ᵘ (1051) |style="cursor:help;" title="28 de payares"|15ᵘ (1014) |style="cursor:help;" title="19 d'avientu"|15ᵘ (1014) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2014 |style="cursor:help;" title="16 de xineru"|15ᵘ (1005) |style="cursor:help;" title="13 de febreru"|14ᵘ (1038) |style="cursor:help;" title="13 de marzu"|15ᵘ (998) |style="cursor:help;" title="10 d'abril"|14ᵘ (1011) |style="cursor:help;" title="8 de mayu"|13ᵘ (1037) |style="cursor:help;" title="5 de xunu"|14ᵘ (1026) |style="cursor:help;" title="17 de xunetu"|12ᵘ (1098) |style="cursor:help;" title="14 d'agostu"|12ᵘ (1100) |style="cursor:help;" title="18 de setiembre"|12ᵘ (1100) |style="cursor:help;" title="23 d'ochobre"|13ᵘ (1060) |style="cursor:help;" title="27 de payares"|14ᵘ (1022) |style="cursor:help;" title="18 d'avientu"|14ᵘ (1022) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2015 |style="cursor:help;" title="8 de xineru"|14ᵘ (1016) |style="cursor:help;" title="12 de febreru"|14ᵘ (1037) |style="cursor:help;" title="12 de marzu"|15ᵘ (1057) |style="cursor:help;" title="9 d'abril"|16ᵘ (991) |style="cursor:help;" title="7 de mayu"|16ᵘ (1002) |style="cursor:help;" title="4 de xunu"|19ᵘ (989) |style="cursor:help;" title="9 de xunetu"|11ᵘ (1129) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="6 d'agostu"|10ᵘ (1124) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="3 de setiembre"|8ᵘ (1149) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="1 d'ochobre"|9ᵘ (1177) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="5 de payares"|5ᵘ (1288) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="3 d'avientu"|5ᵘ (1273) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2016 |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="7 de xineru"|5ᵘ (1269) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="4 de febreru"|5ᵘ (1293) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="3 de marzu"|5ᵘ (1307) |bgcolor=CC9966 style="cursor:help;" title="7 d'abril"|3ᵘ (1348) !bgcolor=CC9966 style="cursor:help;" title="5 de mayu"|3ᵘ (1353) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="2 de xunu"|5ᵘ (1293) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="14 de xunetu"|5ᵘ (1316) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="11 d'agostu"|5ᵘ (1316) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="15 de setiembre"|6ᵘ (1284) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="20 d'ochobre"|6ᵘ (1273) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="24 de payares"|4ᵘ (1404) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="22 d'avientu"|4ᵘ (1404) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2017 |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="12 de xineru"|4ᵘ (1404) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="9 de febreru"|4ᵘ (1386) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="9 de marzu"|4ᵘ (1389) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="6 d'abril"|4ᵘ (1403) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="4 de mayu"|4ᵘ (1411) |bgcolor=AFD6FF style="cursor:help;" title="1 de xunu"|4ᵘ (1422) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="6 de xunetu"|7ᵘ (1250) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="10 d'agostu"|7ᵘ (1250) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="14 de setiembre"|9ᵘ (1195) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="16 d'ochobre"|9ᵘ (1173) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="23 de payares"|10ᵘ (1162) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="21 d'avientu"|10ᵘ (1162) |- align=center bgcolor=FFFFFF !bgcolor=F1F1F1|2018 |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="18 de xineru"|10ᵘ (1147) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="15 de febreru"|10ᵘ (1153) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="15 de marzu"|10ᵘ (1161) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="12 d'abril"|9ᵘ (1146) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="12 d'abril"|9ᵘ (1146) |bgcolor=D0Y7FF style="cursor:help;" title="7 de xunu"|9ᵘ (1135) | | | | | | |- align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" |colspan=13|Posición promedio dende la creación de la {{Tc|Clasificación mundial de la FIFA}}: '''31ª posición''' |} <small> '''Clasificación de la FIFA más alta''': '''''3ᵘ''''' ''(5 de mayu de 2016)''<br /> '''Clasificación de la FIFA más baxa''': '''''84ᵘ''''' ''(18 d'avientu de 2002)''<br /> '''Meyor progresión de la historia''': '''''+18''''' ''(12 de xunetu de 2006)''<br /> '''Peor progresión de la historia''': '''''-14''''' ''(29 de xunu de 2011)''<br /> '''Fonte''': [http://es.fifa.com/fifa-world-ranking/associations/association=chi/men/index.html Ficha de Chile en FIFA] y [http://es.fifa.com/fifa-world-ranking/ranking-table/men/index.html Estadístiques FIFA]<br /> '''Colores''': *Doráu =''1ᵉʳ puestu''; *Plateado =''2ᵘ puestu''; *Bronce =''3ᵉʳ puestu''; *Celeste escuru = ''Top 5''; *Celeste =''Top 10''; *Rosado =''Peor posición'' </small> == Rivalidaes == Nun caltién nenguna rivalidá. Los sos [[Partíos de la seleición de fútbol de Chile#Alcuentros por seleiciones|dos alcuentros más recurrentes]] son coles seleiciones d'[[Seleición de fútbol d'Arxentina|Arxentina]] —que convoca una alta asistencia en Chile—<ref>{{cita web |url=http://archivo.losandes.com.ar/notas/2013/10/10/argentina-chile-remake-clasico-743295.asp |títulu=Chile v/s Arxentina: Remake d'un clásicu |fechaaccesu=31 de mayu de 2014 |formatu=ASP |autor= |fecha=10 d'ochobre de 2013 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://archivo.losandes.com.ar/notas/2013/10/10/argentina-chile-remake-clasico-743295.asp |fechaarchivu=3 d'avientu de 2015}}</ref> y [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Uruguái]], coles que dende mayu de 1910 xugó 89 y 81 partíos, respeutivamente. {{AP|Partíos ente Arxentina y Chile en fútbol}} == Patrocinadores oficiales == {|{{tablaguapa}} width="100% |- !width="23%"|Auspiciadores !!width="27%"|Notes !!width="23%"|Provisores !!width="27%"|Notes |- |[[Coca-Cola]] ||Dende 1962 ||[[Producto Fernández|Cecines PF]] ||Dende 2012 |- |[[Entel Chile|Entel]] ||Dende 2003 ||[[Gillette (marca)|Gillette]] ||Dende 2012 |- |[[Cerveza Cristal (Chile)|Cerveza Cristal]] ||Dende 2007 ||[[Procter & Gamble|Ariel]] ||Dende 2013 |- |[[Homecenter Sodimac]] ||Dende 2007 ||[[Chery]] ||Dende 2013 |- |[[Nike]] ||Dende'l 1 d'agostu de 2015 ||[[Procter & Gamble|Head & Shoulders]] ||Dende 2013 |- |[[Bancu Itaú (Chile)|Bancu Itaú]] ||Dende'l 1 de marzu de 2016 ||[[Pullman Bus]] ||Dende 2014 |- |[[Unimarc]] ||Dende'l 1 de xunu de 2017 ||[[CCAF L'Araucana|Caxa de Compensación L'Araucana]] ||Dende 2015 |- |} == Tresmisión televisiva == Los partíos son tresmitíos polos siguiente canales oficiales: * [[Chilevisión]] (Dende agostu de 2018^{[[#1|'''1''']]}) * [[Fox Sports Chile|Fox Sports]] (Dende agostu de 2014^{[[#1|'''1''']]}) * [[Mega (Chile)|Mega]] (Dende agostu de 2014 hasta xunetu de 2018^{[[#1|'''1''']]}) <div id="1">^{<small>'''1'''}Sacante Copa América, Copa FIFA Confederación y Copa Mundial de Fútbol. Dende xineru de 2011 los derechos llograr Canal 13 y TVN.</small> == Uniforme == {{AP|Uniforme de la seleición de fútbol de Chile}} [[Ficheru:Logo Federación de Fútbol de Chile.png|miniatura|Escudo institucional de la federación y de la camiseta de la seleición.]] El so actual uniforme titular carauterizar por tener camiseta colorada, pantalones coloraos y medies azules, ente que el de recambiu tien camiseta blanca, pantalones blancos y medies blanques. El color de la camiseta dio-y l'apellativu de ''la Colorada'',<ref name=laroja/><ref name=colorada/><ref name=emanto/> términu afitáu dende la década de 1980,<ref name=em/> y derivaos como ''[[Marea colorada (fútbol de Chile)|Marea colorada]]'' pa la so enchida,<ref name=jf>{{cita web |url=http://www.pasionlibertadores.com/noticias/Que-pasaba-si-esa pelota-entraba-20150904-0024.html |títulu=¿Qué pasaba si esa pelota entraba? |fechaaccesu=25 d'ochobre de 2015 |autor=Fabbian, Jonatan |fecha=4 de setiembre de 2015 |editorial=Pasión libertadores}}</ref><ref name=cf>{{cita web |url=http://chile.as.com/chile/2016/03/30/futbol/1459361312_499147.html |títulu=La Colorada: Los detalles que nun se vieron de la Marea Colorada en Barinas |fechaaccesu=16 de payares de 2016 |formatu=HTML |autor=Fernández, Carolina |fecha=30 de marzu de 2016 |sitiuweb=chile.as.com}}</ref> especialmente mientres la [[Copa Mundial de Fútbol de 1998]]. Sicasí, esti uniforme nun foi l'únicu a lo llargo de la so historia. La primer camiseta utilizada pola seleición nacional, pa los sos primeros alcuentros internacionales de 1910, yera metá colorada escontra la derecha y metá blanca escontra la esquierda, con escudu al altor del pechu sobre la banda esquierda.<ref name=em>{{cita llibru |autor=[[Edgardo Marín|Marín, Edgardo]] |títulu=La Colorada de toos (seleición chilena de fútbol 1910-1985) |url=http://www.memoriachilena.cl/arquivos2/pdfs/MC0037375.pdf |fechaaccesu=5 de xunu de 2011 |formatu=PDF |añu=1985 |editorial=SOEM Service Impresor |ubicación=Santiago, Chile |páxines=14, 17, 20, 23, 36, 41, 45, 54, 58, 60, 63, 66, 70 y 204}}</ref><ref>{{cita llibru |autor=Marín, Edgardo |títulu=Centenariu Historial total del fútbol chileno: 1895-1995 |url=http://www.memoriachilena.cl/arquivos2/pdfs/MC0003155.pdf |fechaaccesu=5 de xunu de 2011 |formatu=PDF |añu= |editorial=REI Ltda |páxines=59}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.mer.cl/modulos/catalogo/Paginas/2010/05/24/MERSTDP004PP2405.htm |títulu=¿Cuándo debutó oficialmente la Colorada? |fechaaccesu=27 de xunu de 2010 |formatu=HTM |autor=El Mercurio |añu=2010}}</ref> Les marques debutaron en 1973. Con motivu del partíu ante la [[Seleición de fútbol de la Xunión Soviética|Xunión Soviética]] en [[Moscú]] poles [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1974#Repesca intercontinental UEFA-Conmebol|Clasificatorias]] a la [[Copa Mundial de Fútbol de 1974]], hubo un primer acercamientu por que una firma deportiva internacional fixera cargu del vestuariu del escoyíu. Por xestiones de los futbolistes [[Alberto Fouillioux]] y [[Ignacio Prieto]], quien nesa fecha xugaben nel club francés [[Lille Olympique Sporting Club|Lille]], tantiguóse la opción de marcar gala [[Le Coq Sportif]]. Los escoyíos vistieron los sos buzos na previa al duelu colos soviéticos, ya inclusive xugaron dellos amistosos ante clubes coles sos camisetes coloraes. Sicasí, al nun haber un contratu formal con [[Le Coq Sportif]], el símbolu del gallín foi ''tapáu'' con un escudu chilenu y una cinta tricolor. Foi [[Adidas]] la qu'asumió la responsabilidá, diseñando'l primer modelu (que s'estendió hasta les [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 1978|Clasificatorias]] de la [[Copa Mundial de Fútbol de 1978]]) onde la camiseta colorada esibía nos costazos vivos blancos con dos llinies paraleles, una colorada y otra azul. A partir d'ende, la camiseta sufrió dellos cambeos de menor escala, como los trés franxes de la yá mentada [[Adidas]] sobre'l costazu derechu y la parte inferior esquierda del short ente 1993 y 1994, o'l logo de [[Reebok]] sobre la camiseta ente 1996 y 1997, que depués foi modificáu a dos franxes blanques en 1998, hasta'l términu del venceyu en 2000. En dichu añu la indumentaria corrió por cuenta d'[[Umbru (marca)|Umbru]], que varió'l tonu de la camiseta d'un colloráu brillosu a un colloráu granate, volviendo a'l so color tradicional a fines de 2006 con [[Brooks Sports|Brooks]] yá a cargu del uniforme dende 2003. La empresa [[Brooks Sports|Brooks]] remató'l so venceyu meses dempués de la [[Copa Mundial de Fútbol de 2010]] cola llicitación pa la nueva marca que vistió a la seleición. Dichu trámite axudicar la empresa [[Puma (marca)|Puma]], que robló un contratu cola [[Federación de Fútbol de Chile|FFCh]] hasta xunetu de 2015. El modelu de la camiseta foi presentáu'l 17 de payares de 2010 nun amistosu frente a [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Uruguái]]. La empresa Puma remató'l so venceyu dempués de la [[Copa América 2015]] cola llicitación pa la nueva marca que va vistir a la seleición dende agostu de 2015. Dichu trámite axudicar la empresa estauxunidense [[Nike]]. D'esta forma, la marca va ser la encargada de toles indumentarias de la seleición una vegada que remate la Copa América. El contratu con Nike duraría hasta la [[Copa Mundial de Fútbol de 2022]].<ref>{{Cita web |url=http://www.latercera.com/noticia/deportes/2015/04/656-626946-9-nike-vestira-a-la-colorada-hasta-el mundial-de-catar-de-2022.shtml |títulu=Nike va vistir a la Colorada hasta'l Mundial de Qatar de 2022 |fechaaccesu=25 d'abril de 2015 |fecha=24 d'abril de 2015 |formatu=SHTML |obra=[[La Tercera]] |editor=C. Barrera y M. Parker |editorial=www.latercera.com |cita=L'alcuerdu cerrar nos últimos díes. El contratu va ser vixente dempués de la Copa América hasta la cita planetaria.}}</ref> <center> {| |{{Uniforme |color_izq = FFFFFF |color_cuerpu = ED1C24 |color_der = ED1C24 |color_pantalón = ED1C24 |color_medies = ED1C24 |trama_izq = |entama_cuerpu = _chile1910h |entama_der = |entama_pantalón = |entama_medies = |tipu_izq = svg |tipu_cuerpu = svg |tipu_der = svg |tipu_pantalón = svg |tipu_med = svg |títulu = Primer equipación }} |{{Uniforme |color_izq = FF0000 |color_cuerpu = FF0000 |color_der = FF0000 |color_pantalón = 000080 |color_medies = FFFFFF |trama_izq = |entama_cuerpu = _unknown |trama_der = |entama_pantalón = |entama_medies = |tipu_izq = svg |tipu_cuerpu = png |tipu_der = svg |tipu_pantalón = svg |tipu_med = svg |títulu = [[Uniforme de la seleición de fútbol de Chile|(Ver evolución)]] }} |{{Uniforme |color_izq = D7111B |color_cuerpu = D7111B |color_der = D7111B |color_pantalón = 0905AA |color_medies = 0000BE |entama_izq = _chi18h |entama_cuerpu = _chi18h |entama_der = _chi18h |entama_pantalón = _nikewhite |trama_medies = _chi18h |tipu_izq = png |tipu_cuerpu = png |tipu_der = png |tipu_pantalón = png |tipu_med = png |títulu = Equipación actual }} |} </center> == Xugadores == {{AP|Futbolistes de la seleición de fútbol de Chile}} === Última convocatoria === [[Ficheru:Brazil vs Chile (16401196784).jpg|miniatura|Formación de Chile'l 29 de marzu de 2015, nun amistosu ante la [[Seleición de fútbol de Brasil|seleición brasilana]]]] <small>'''Nómina pa los amistosos ante Rumanía, Serbia y Polonia a apostase'l 31 de mayu, el 4 y el 8 de xunu de 2018, respeutivamente.<ref>{{cita web |url=http://www.anfp.cl/noticia/30932/noma-de-la-seleccion-chilena-pa-los-amistosos-ante-rumania-serbia-y-polonia |títulu=Nómina de la Seleición Chilena pa los amistosos ante Rumanía, Serbia y Polonia |fechaaccesu=25 de mayu de 2018 |fecha=17 de mayu de 2018 |sitiuweb=www.anfp.cl}}</ref><br/>Partíos apostaos y goles convertíos actualizaos al 8 de xunu de 2018 (Polonia vs. Chile).'''</small> {|align=left cellpadding=2 cellspacing=0 style="background:#FFEFF8; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:100%" width=65% |- align=center !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=3%|Nᵘ !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=21%|Nome !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=12%|Posición !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=7%|Edá !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=3%|{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=3%|Goles !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=19%|Club |-align=center bgcolor=F5FAFF !1 |align=left|[[Cristopher Toselli]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionGK es.png|20px]] [[Porteru (fútbol)|Porteru]] |{{Edá|15|6|1988}} |9 |0 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Atlas Fútbol Club|Atlas]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !12 |align=left|[[Gabriel Arias]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionGK es.png|20px]] [[Porteru (fútbol)|Porteru]] |{{Edá|13|9|1987}} |2 |0 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Racing Club de Avellaneda|Racing Club]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !23 |align=left|[[Gonzalo Collao]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionGK es.png|20px]] [[Porteru (fútbol)|Porteru]] |{{Edá|9|9|1997}} |1 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club de Deportes Cobreloa|Cobreloa]] |-align=center bgcolor=EEEEEE style="border-top:2px solid #061D8e" !2 |align=left|[[Miiko Albornoz]] '''{{Cap}} 3.°''' |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|30|11|1990}} |12 |2 |align=left|{{Bandera|Alemaña}} [[Hannover 96]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !3 |align=left|[[Enzo Roco]] '''{{Cap}} 2.°''' |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|16|8|1992}} |21 |1 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Cruz Azul Fútbol Club|Cruz Azul]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !4 |align=left|[[Francisco Sierralta]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|6|5|1997}} |1 |0 |align=left|{{Bandera|Italia}} [[Parma Calcio 1913|Parma Calcio]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !5 |align=left|[[Paulo Díaz]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|25|8|1994}} |14 |0 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Club Atlético San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !6 |align=left|[[Guillermo Maripán]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|6|5|1994}} |8 |2 |align=left|{{Bandera|España}} [[Deportivo Alavés]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !16 |align=left|[[Igor Lichnovsky]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|7|3|1994}} |4 |0 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Cruz Azul Fútbol Club|Cruz Azul]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !20 |align=left|[[Benjamín Kuscevic]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|2|5|1996}} |0 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Deportivo Universidad Católica (fútbol)|Universidad Católica]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !24 |align=left|[[José Bizama]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|25|6|1994}} |3 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Deportivo Huachipato|Huachipato]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !26 |align=left|[[Sebastián Vegues]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|4|12|1996}} |3 |0 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Monarcas Morelia]] |-align=center bgcolor=F5FAFF style="border-top:2px solid #367314" !8 |align=left|[[Pablo Galdames Millán|Pablo Galdames]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|30|12|1996}} |2 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Unión Española]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !10 |align=left|[[Diego Valdés (futbolista chilenu)|Diego Valdés]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|30|1|1994}} |6 |1 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Monarcas Morelia]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !13 |align=left|[[Erick Pulgar]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|15|1|1994}} |9 |0 |align=left|{{Bandera|Italia}} [[Bologna Football Club 1909|Bologna]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !14 |align=left|[[Martín Rodríguez (futbolista chilenu)|Martín Rodríguez]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|5|8|1994}} |11 |1 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Club Universidad Nacional|Pumas UNAM]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !15 |align=left|[[Ángelo Llabráivos]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|6|1|1997}} |1 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !17 |align=left|[[Gary Medel]] '''{{Cap}} ''' |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|3|8|1987}} |111 |7 |align=left|{{Bandera|Turquía}} [[Beşiktaş Jimnastik Kulübü|Beşiktaş]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !21 |align=left|[[Lorenzo Reyes]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|13|6|1991}} |7 |1 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Atlas Fútbol Club|Atlas]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !25 |align=left|[[Cristián Cueves (futbolista)|Cristián Cueves]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|2|4|1995}} |1 |0 |align=left|{{Bandera|Países Baxos}} [[FC Twente]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !27 |align=left|[[Jimmy Martínez]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Centrocampista|Mediocampista]] |{{Edá|26|1|1997}} |3 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Deportivo Huachipato|Huachipato]] |-align=center bgcolor=EEEEEE style="border-top:2px solid #e30013" !7 |align=left|[[Junior Fernandes]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|10|4|1988}} |13 |0 |align=left|{{Bandera|Turquía}} [[Alanyaspor]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !9 |align=left|[[Nicolás Castillo]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|14|2|1993}} |14 |1 |align=left|{{Bandera|Portugal}} [[Sport Lisboa e Benfica|SL Benfica]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !11 |align=left|[[Felipe Mora]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|2|8|1993}} |2 |0 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Club Universidad Nacional|Pumas UNAM]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !18 |align=left|[[Ángelo Sagal]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|18|4|1993}} |11 |2 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Club de fútbol Pachuca|Pachuca]] |-align=center bgcolor=EEEEEE !19 |align=left|[[Víctor Dávila]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|4|11|1997}} |0 |0 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Club Necaxa|Necaxa]] |-align=center bgcolor=F5FAFF !22 |align=left|[[Ángelo Henríquez]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|13|4|1994}} |11 |2 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Atlas Fútbol Club|Atlas]] |} {{clear}} === Apocayá convocaos === Los siguientes xugadores fueron nomaos a la seleición chilena nel periodu d'un añu. <br />{{Small|'''Partíos apostaos y goles convertíos actualizaos hasta'l 27 de marzu de 2018 (Dinamarca vs. Chile).'''}} {|align=left cellpadding=2 cellspacing=0 style="background:#FFEFF8; border:1px #AAA solid; border-collapse:collapse; font-size:100%" width=100% |-align=center !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=2.75%|Nᵘ !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=18.75%|Nome !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=12%|Posición !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=7%|Edá !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=3%|{{Abreviatura|PX|Partíos xugaos}} !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=3%|Goles !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=16%|Club !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=31.20%|Última convocatoria !bgcolor=Y30013 style="color:#0000CD" width=8.55%|Fecha |-align=center bgcolor=EEEEEE !23 |align=left|[[Johnny Herrera]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionGK es.png|20px]] [[Porteru (fútbol)|Porteru]] |{{Edá|09|05|1981}} |23 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !25 |align=left|[[Brayan Cortés]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionGK es.png|20px]] [[Porteru (fútbol)|Porteru]] |{{Edá|11|3|1995}} |0 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !1 |align=left|[[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionGK es.png|20px]] [[Porteru (fútbol)|Porteru]] |{{Edá|13|04|1983}} |119 |0 |align=left|{{Bandera|Inglaterra}} [[Manchester City Football Club|Manchester City]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF style="border-top:2px solid #061D8e" !4 |align=left|[[Mauricio Isla]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|12|6|1988}} |100 |4 |align=left|{{Bandera|Turquía}} [[Fenerbahçe Spor Kulübü (fútbol)|Fenerbahçe]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !15 |align=left|[[Jean Beausejour]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|1|6|1984}} |100 |6 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !24 |align=left|[[Valber Huerta]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|26|8|1993}} |0 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Deportivo Huachipato|Huachipato]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !2 |align=left|[[Eugenio Mena]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|18|07|1988}} |53 |3 |align=left|{{Bandera|Brasil}} [[Esporte Clube Bahia|Bahia]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !18 |align=left|[[Gonzalo Jara]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|29|08|1985}} |110 |3 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !- |align=left|[[Óscar Opazo]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|18|10|1990}} |2 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !- |align=left|[[Osvaldo González]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionCT es.png|20px]] [[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{Edá|10|08|1984}} |14 |0 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Deportivo Toluca|Toluca]] |align=left|v. '''{{bandera|Bolivia}} [[Seleición de fútbol de Bolivia|Bolivia]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[5 de setiembre|05-09]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE style="border-top:2px solid #367314" !8 |align=left|[[Arturo Vidal]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|22|5|1987}} |100 |24 |align=left|{{Bandera|Alemaña}} [[Bayern de Munich|Bayern Múnich]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !10 |align=left|[[Pedro Pablo Hernández]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|24|10|1986}} |23 |3 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Independiente|Independiente]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !20 |align=left|[[Charles Aránguiz]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|17|4|1989}} |66 |7 |align=left|{{Bandera|Alemaña}} [[Bayer 04 Leverkusen]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !8 |align=left|[[Esteban Pavez]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|1|5|1990}} |3 |0 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !10 |align=left|[[Jorge Valdivia]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|19|10|1983}} |79 |7 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !14 |align=left|[[Felipe Gutiérrez]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|8|10|1990}} |35 |4 |align=left|{{Bandera|USA}} [[Sporting Kansas City]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !19 |align=left|[[Leonardo Valencia]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|25|4|1991}} |9 |1 |align=left|{{Bandera|Brasil}} [[Botafogo de Futebol y Regatas|Botafogo]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !- |align=left|[[Francisco Silva Gajardo|Francisco Silva]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|11|2|1986}} |39 |0 |align=left|{{Bandera|Arxentina}} [[Club Atlético Independiente|Independiente]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !- |align=left|[[César Pinares]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|23|5|1991}} |4 |1 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !21 |align=left|[[Marcelo Díaz Rojas|Marcelo Díaz]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionMID es.png|20px]] [[Mediocampista|Mediocampo]] |{{Edá|21|02|1987}} |61 |1 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Club Universidad Nacional|Pumas UNAM]] |align=left|v. '''{{bandera|Bolivia}} [[Seleición de fútbol de Bolivia|Bolivia]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[5 de setiembre|05-09]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE style="border-top:2px solid #e30013" !7 |align=left|[[Alexis Sánchez]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|19|12|1988}} |121 |39 |align=left|{{Bandera|Inglaterra}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !11 |align=left|[[Eduardo Vargas]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|19|12|1989}} |82 |35 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Club de Fútbol Tigres de la Universidá Autónoma de Nuevu Llión|Tigres UANL]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !19 |align=left|[[Marcos Bolados]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|27|2|1996}} |2 |1 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Deportivo Universidad Católica (fútbol)|Universidad Católica]] |align=left|v. '''{{bandera|Dinamarca}} [[Seleición de fútbol de Dinamarca|Dinamarca]]''' - [[Partíu amistosu|Amistosu]] |{{Small|[[27 de marzu|27-03]]-[[2018]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !6 |align=left|[[José Pedro Fuenzalida]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|22|2|1985}} |48 |3 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Deportivo Universidad Católica (fútbol)|Universidad Católica]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !9 |align=left|[[Edson Puch]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|9|4|1986}} |20 |2 |align=left|{{Bandera|Méxicu}} [[Querétaro Fútbol Club|Querétaro]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !22 |align=left|[[Esteban Parés]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|1|8|1980}} |40 |12 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=EEEEEE !- |align=left|[[Mauricio Pinilla]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|4|2|1984}} |45 |8 |align=left|{{Bandera|Chile}} [[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |align=left|v. '''{{bandera|Brasil}} [[Seleición de fútbol de Brasil|Brasil]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[10 d'ochobre|10-10]]-[[2017]]}} |-align=center bgcolor=F5FAFF !14 |align=left|[[Fabián Orellana]] |align=left|[[Ficheru:FootballPositionFWD es.png|20px]] [[Delanteru]] |{{Edá|27|01|1986}} |40 |2 |align=left|{{Bandera|ESP}} [[Sociedad Deportiva Eibar|SD Eibar]] |align=left|v. '''{{bandera|Bolivia}} [[Seleición de fútbol de Bolivia|Bolivia]]''' - [[Clasificación de Conmebol pa la Copa Mundial de Fútbol de 2018|Clasificatorias Rusia 2018]] |{{Small|[[5 de setiembre|05-09]]-[[2017]]}} |} {{clear}} {|class="wikitable collapsible" style="font-size:100%; width:50%" |-align=center !colspan=2 style="background:#A6FFFE"|<span style="color:#BB7330"><o>Notes</o> |-align=left bgcolor=EEEEEE |[[Ficheru:Captain sports.svg|15px]] |[[Capitán (fútbol)|Capitán]] de la seleición (capitán o subcapitán en casu d'ausencia). |-align=left bgcolor=F5FAFF |[[Ficheru:logo lesion leve.png|15px]] |[[Mancadures deportives|Mancáu]] de manera leve. |-align=left bgcolor=EEEEEE |[[Ficheru:Mancadura.png|15px]] |[[Mancadures deportives|Mancáu]] de poca gravedá. |-align=left bgcolor=F5FAFF |[[Ficheru:Injury icon 2.svg|15px]] |[[Mancadures deportives|Mancáu]] de gravedá. |-align=left bgcolor=EEEEEE |'''^{Ret les.}''' |El xugador retiróse o foi lliberáu de la convocatoria por cuenta d'una [[mancadures deportives|mancadura]]. |-align=left bgcolor=F5FAFF |'''^{Ret pers.}''' |El xugador retiróse o foi lliberáu de la convocatoria por asuntos personales. |-align=left bgcolor=EEEEEE |'''^{Ret disc.}''' |Retiráu o lliberáu de la convocatoria por problemes disciplinarios. |-align=left bgcolor=F5FAFF |'''^Sanc.''' |El xugador foi sancionáu. |-align=left bgcolor=EEEEEE |'''^{Ret sel.}''' |Retirar de la seleición nacional. |-align=left bgcolor=F5FAFF |'''^{Ret fut.}''' |Retirar de la so carrera futbolística. |} === Más participaciones === [[Ficheru:Alexis Sanchez - Spain vs. Chile, 10th September 2013 (cropped).jpg|miniatura|Alexis Sánchez, el goliador históricu de ''la Colorada''.|Alexis Sánchez ye'l xugador con más presencies (121) y, amás, el goliador históricu (39) de ''la Colorada'']] {|{{tablaguapa}} width=65% |- align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD"># !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Xugador !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Periodu !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Partíos !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Goles !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Promedio|Promediu de goles por partíu}}<ref name="prom.gol" group=n>El promediu de goles calcúlase estremando'l númberu de goles polos partíos xugaos.</ref> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Títulos<ref name=oficial group=n>Y podios de calter oficial.</ref> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Otros títulos |- align=center bgcolor=EBF5FF |'''1.''' |align=left|'''''[[Alexis Sánchez]]''''' |'''2006-Presente''' |'''121''' |'''39''' |'''{{#expr: 39/121 round 2}}''' | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007]] |- align=center bgcolor=EBF5FF |2. |align=left|''[[Claudio Bravo (futbolista)|Claudio Bravo]]'' |2004-Presente |119<ref group=n>Claudio Bravo foi'l primeru en llegar a la llista de [[Futbolistes con más de 100 partíos internacionales|100 partíos internacionales "clase A"]] na historia de la seleición chilena.</ref> |0 |{{#expr: 0/119 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] | |- align=center bgcolor=EBF5FF |3. |align=left|''[[Gary Medel]]'' |2007-Presente |111 |7 |{{#expr: 7/111 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007]] |- align=center bgcolor=EBF5FF |4. |align=left|[[Gonzalo Jara]] |2006-2017 |110 |3 |{{#expr: 3/110 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] | |- align=center bgcolor=EBF5FF |rowspan=3|5. |align=left|''[[Jean Beausejour]]'' |2004-Presente |100 |6 |{{#expr: 6/99 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Trofeocampeón.png|20px|link=China Cup 2017]] |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|''[[Arturo Vidal]]'' |2007-Presente |100 |24 |{{#expr: 24/99 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007]] |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|''[[Mauricio Isla]]'' |2007-Presente |100 |4 |{{#expr: 4/100 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |8. |align=left|[[Leonel Sánchez]] |1955-1968 |85 |24 |{{#expr: 24/85 round 2}} |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1962]] | |- align=center bgcolor=EBF5FF |9. |align=left|''[[Eduardo Vargas]]'' |2009-Presente |82 |35 |{{#expr: 35/82 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Trofeocampeón.png|20px|link=China Cup 2017]] [[Ficheru:Toulon Tournament trophy icon.svg|10px|link=Tornéu Esperances de Toulon de 2009]] |- align=center bgcolor=EBF5FF |10. |align=left|''[[Jorge Valdivia]]'' |2004-Presente |79 |7 |{{#expr: 7/79 round 2}} | | |- align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" |colspan=8|'''Actualizáu hasta'l {{Tc|31 de mayu}} de {{Tc|2018}}{{Fontcolor|blue|#FFF6AD|<ref name=estadisticas>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/chil-recintlp.html |títulu=Chile - Record International Players |fechaaccesu=21 d'ochobre de 2015 |fecha=4 de xunetu de 2015 |obra=RSSSF}}</ref>}}<br />{{Small|Últimu partíu: Rumanía vs. Chile}}''' |} {|class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size:100%; width:65%" |- align=center !colspan=13 style="background:#DEDEDE"|<span style="color:#000566">Xugadores hasta 50 presencies |- align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD"># !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Xugador !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Periodu !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Partíos !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Goles !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Promedio|Promediu de goles por partíu}}<ref name="prom.gol" group=n/> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Títulos<ref name=oficial group=n/> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Otros títulos |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=2|11. |align=left|[[Nelson Tapia]] |1994-2005 |73 |0 |{{#expr: 0/73 round 2}} | |[[Ficheru:Bronze medal.svg|12px|link=Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000]] |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|''[[Matías Fernández]]'' |2005-2016 |73 |14 |{{#expr: 14/73 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=2|13. |align=left|[[Alberto Fouillioux]] |1960-1972 |70 |12 |{{#expr: 12/70 round 2}} |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1962]] | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Marcelo Salas]] |1994-2007 |70 |37 |{{#expr: 37/70 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=2|15. |align=left|[[Iván Zamorano]] |1987-2001 |69 |34 |{{#expr: 34/69 round 2}} | |[[Ficheru:Bronze medal.svg|12px|link=Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Fabián Estay]] |1990-2001 |69 |5 |{{#expr: 5/69 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |17. |align=left|[[Pablo Contreras]] |1999-2012 |67 |2 |{{#expr: 2/67 round 2}} | |[[Ficheru:Bronze medal.svg|12px|link=Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000]] |- align=center bgcolor=EBF5FF |18. |align=left|''[[Charles Aránguiz]]'' |2009-Presente |66 |7 |{{#expr: 7/66 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] | |- align=center bgcolor=FFFFFF |19. |align=left|[[Javier Margas]] |1990-2000 |63 |6 |{{#expr: 6/63 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |20. |align=left|[[Miguel Ramírez]] |1991-2003 |62 |1 |{{#expr: 1/62 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=2|21. |align=left|[[Clarence Acuña]] |1995-2004 |61 |3 |{{#expr: 3/61 round 2}} | | |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|[[Marcelo Díaz (futbolista)|Marcelo Díaz]] |2011-2017 |61 |1 |{{#expr: 1/61 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] | |- align=center bgcolor=FFFFFF |23. |align=left|[[Humberto Suazo]] |2005-2013 |60 |21 |{{#expr: 21/60 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |24. |align=left|[[Juan Carlos Letelier]] |1979-1989 |57 |18 |{{#expr: 18/57 round 2}} | | |- align=center bgcolor=EBF5FF |25. |align=left|[[Mark González]] |2003-2016 |56 |6 |{{#expr: 6/56 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |26. |align=left|[[Pedro Reyes (futbolista)|Pedro Reyes]] |1994-2001 |55 |4 |{{#expr: 4/55 round 2}} | |[[Ficheru:Bronze medal.svg|12px|link=Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=4|27. |align=left|[[Pedro Araya Toro|Pedro Araya]] |1964-1971 |53 |14 |{{#expr: 14/53 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Jaime Pizarro]] |1986-1993 |53 |3 |{{#expr: 3/53 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[José Luis Sierra (futbolista chilenu)|José Luis Sierra]] |1991-2000 |53 |8 |{{#expr: 8/53 round 2}} | | |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|[[Eugenio Mena]] |2010-2017 |53 |3 |{{#expr: 3/53 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Toulon Tournament trophy icon.svg|10px|link=Tornéu Esperances de Toulon de 2009]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |31. |align=left|[[Sergio Livingstone]] |1941-1954 |52 |0 |{{#expr: 0/52 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan="2"|32. |align=left|[[Nelson Parraguez]] |1991-2001 |51 |0 |{{#expr: 0/51 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Jorge Vargas (futbolista)|Jorge Vargas]] |1999-2007 |51 |1 |{{#expr: 0/51 round 2}} | | |- align="center" bgcolor="FFFFFF" |rowspan="3"|34. |align="left"|[[Francisco Valdés Muñoz|Francisco Valdés]] |1962-1975 |50 |9 |{{#expr: 9/50 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Ronald Fuentes]] |1991-2000 |50 |1 |{{#expr: 1/50 round 2}} | | |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|[[Carlos Carmona Tello|Carlos Carmona]] |2008-2017 |50 |1 |{{#expr: 1/50 round 2}} | |[[Ficheru:Trofeocampeón.png|20px|link=China Cup 2017]] |} * [[Elías Figueroa]] ye'l xugador con más participaciones en Copes Mundiales de categoría absoluta: trés (1966, 1974 y 1982). * ''[[Carlos Carmona Tello|Carlos Carmona]]'' ye'l xugador con más participaciones en Copes Mundiales: cuatro —dos en categoría sub-20 (2005 y 2007) y dos en categoría absoluta (2010 y 2014)—.<ref>{{cita web |url=http://www.lacuarta.com/noticia/carlos-carmona-el-coquimbano-ye-l'home-record-de-chile/ |títulu=Carlos Carmona: el coquimbano ye l'home récor de Chile |fechaaccesu=15 de xineru de 2017 |autor=Fajardo Catalán, Cristián |fecha=7 de xunu de 2014 |sitiuweb=www.lacuarta.com}}</ref> === Máximos goliadores === {{AP|Máximu goliador históricu de la seleición de fútbol de Chile}} {|{{tablaguapa}} width=65% |- align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD"># !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Xugador !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Periodu !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Goles !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Partíos !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Promedio|Promediu de goles por partíu}}<ref name="prom.gol" group=n/> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Títulos<ref name=oficial group=n/> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Otros títulos |- align=center bgcolor=EBF5FF |'''1.''' |align=left|'''''[[Alexis Sánchez]]''''' |'''2006-Presente''' |'''39''' |'''121''' |'''{{#expr: 39/121 round 2}}''' | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |2. |align=left|[[Marcelo Salas]] |1994-2007 |37 |70 |{{#expr: 37/70 round 2}} | | |- align=center bgcolor=EBF5FF |3. |align=left|''[[Eduardo Vargas]]'' |2009-Presente |35 |82 |{{#expr: 35/82 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Trofeocampeón.png|20px|link=China Cup 2017]] [[Ficheru:Toulon Tournament trophy icon.svg|10px|link=Tornéu Esperances de Toulon de 2009]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |4. |align=left|[[Iván Zamorano]] |1987-2001 |34 |69 |{{#expr: 34/69 round 2}} | |[[Ficheru:Bronze medal.svg|12px|link=Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |5. |align=left|[[Carlos Caszely]] |1969-1985 |29 |48 |{{#expr: 29/48 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=2|6. |align=left|[[Leonel Sánchez]] |1955-1968 |24 |85 |{{#expr: 24/85 round 2}} |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1962]] | |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|''[[Arturo Vidal]]'' |2007-presente |24 |100 |{{#expr: 24/100 round 2}} | [[Ficheru:Silver medal icon.svg|12px|link=Copa FIFA Confederación 2017]] |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |8. |align=left|[[Jorge Aravena]] |1983-1990 |22 |37 |{{#expr: 22/37 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |9. |align=left|[[Humberto Suazo]] |2005-2013 |21 |60 |{{#expr: 21/60 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |10. |align=left|[[Juan Carlos Letelier]] |1979-1989 |18 |57 |{{#expr: 18/57 round 2}} | | |- align=center bgcolor=0070B8 style="color:#FFFFFF" |colspan=8|'''Actualizáu hasta'l {{Tc|27 de marzu}} de {{Tc|2018}} {{Fontcolor|blue|#FFF6AD|<ref name=estadisticas/>}}<br />{{Small|Últimu partíu: Dinamarca vs. Chile}}''' |} {|class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size:100%; width:65%" |- align=center !colspan=13 style="background:#DEDEDE"|<span style="color:#000566">Xugadores hasta 10 goles |- align=center !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD"># !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Xugador !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Periodu !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Goles !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Partíos !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">{{Abreviatura|Promedio|Promediu de goles por partíu}}<ref name="prom.gol" group=n/> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Títulos<ref name=oficial group=n/> !style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Otros títulos |- align=center bgcolor=FFFFFF |11. |align=left|[[Enrique Hormazábal]] |1950-1963 |17 |43 |{{#expr: 17/43 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=2|12. |align=left|[[Pedro Araya Toro|Pedro Araya]] |1964-1971 |14 |53 |{{#expr: 14/53 round 2}} | | |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|[[Matías Fernández]] |2005-2016 |14 |73 |{{#expr: 14/73 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=5|14. |align=left|[[Raúl Toro Julio|Raúl Toru]] |1936-1941 |12 |13 |{{#expr: 12/13 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Hugo Rubio]] |1984-1991 |12 |36 |{{#expr: 12/36 round 2}} | | |- align=center bgcolor=EBF5FF |align=left|[[Esteban Parés]] |2006-2017 |12 |40 |{{#expr: 12/40 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Jaime Ramírez Banda|Jaime Ramírez]] |1954-1966 |12 |46 |{{#expr: 12/46 round 2}} |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1962]] | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Alberto Fouillioux]] |1960-1972 |12 |70 |{{#expr: 12/70 round 2}} |[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|12px|link=Copa Mundial de Fútbol de 1962]] | |- align=center bgcolor=FFFFFF |19. |align=left|[[Julio Crisosto]] |1971-1977 |11 |27 |{{#expr: 11/27 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |rowspan=5|20. |align=left|[[Guillermo Subiabre]] |1926-1930 |10<ref name="goles1930" group=n/> |10 |{{#expr: 10/10 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Atilio Cremaschi]] |1945-1954 |10 |29 |{{#expr: 10/29 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[René Meléndez]] |1950-1960 |10 |40 |{{#expr: 10/40 round 2}} | | |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Reinaldo Navia]] |1999-2007 |10 |40 |{{#expr: 10/40 round 2}} | |[[Ficheru:Bronze medal.svg|12px|link=Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000]] |- align=center bgcolor=FFFFFF |align=left|[[Rubén Marcos]] |1963-1969 |10 |43 |{{#expr: 10/43 round 2}} | | |} {{cuadru color|#EBF5FF}} ''Xugador activu'' * Iván Zamorano ye'l xugador con más anotaciones nun partíu (cinco, 29 d'abril de 1997, Chile vs. Venezuela). == Entrenadores == {{AP|Entrenadores de la seleición de fútbol de Chile}} Nel anexu amuésase la llista de tolos entrenadores que dirixeron a la seleición chilena dende 1916.<ref>{{Cita web |url=http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=61250&slangab=Y |títulu=Marcelo Bielsa is Chile's new coach |fechaaccesu=8 d'abril de 2008 |autor=Conmebol.com |editor=[[Axencia EFE|EFE]] |fecha=10 d'agostu de 2007 |editorial=www.conmebol.com}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://futboliachile.blogspot.com/2007/03/dt-chile-dt.html |títulu=Fútbol y fútbol - DT Chile DT (Entrenadores del escoyíu chilenu: 1966-2007) |fechaaccesu=27 de marzu de 2007 |editor=Salazar, Leonardo |fecha=13 de marzu de 2007}}</ref> === Cuerpu téunicu actual === {|{{tablaguapa}} width=100% |- align=center !colspan=4 style="background:#e30013"|<span style="color:#0000CD">Direición téunica actual |- align=left |'''Entrenador''' |{{bandera|Colombia}} [[Reinaldo Rueda]] |'''Entrenadores ayudantes''' ||{{bandera|Colombia}} [[Bernardo Redín]] |- align=left |'''Preparador físicu''' ||{{bandera|Colombia}} Carlos Eduardo Velasco |'''Preparadores d'arqueros''' |Vacante |-align="left" |'''Médicos''' |Vacante |'''Auxiliar médicu''' |Vacante |-align="left" |'''Kinesiólogo''' |Vacante |'''Auxiliar de utilería''' |Vacante |} == Instalaciones == Dende 1910 hasta 1922, y por cuenta de que la Federación tenía la so sede en Valparaíso, onde l'actividá futbolística en Chile empecipióse y desenvolvió, l'estadiu qu'acoyó los primeros partíos de ''la Colorada'' como llocal foi'l [[Valparaíso Sporting|Valparaíso Sporting Club]] —ellí apostóse'l Campeonatu Suramericanu (actual Copa América) en 1920, cuando Chile entamó'l tornéu per primer vegada na so historia—. Ente 1923 y 1937, y debíu al treslláu de la Federación a Santiago nos años 1920, dellos partíos de ''la Colorada'' xugar nos [[Campos de Sports de Ñuñoa]] —ellí apostóse'l Campeonatu Suramericanu en 1926, cuando Chile llogró'l so primer trunfu en partíos oficiales de «clase A» el 12 d'ochobre al ganar por 7-1 a Bolivia—. === Estadiu Nacional de Chile Julio Martínez Prádanos === {{AP|Estadiu Nacional de Chile}} [[Ficheru:Inicio del partido Chile - Uruguay, Copa América Chile 2015.jpg|miniatura|L'Estadiu Nacional mientres un partíu de ''la Colorada'']] Conocíu como «el Colosu de Ñuñoa», ye la casa de la seleición chilena nos sos partíos como llocal. El so primer partíu nesa cortil asocedió'l 26 de febreru de 1939, cuando ''la Colorada'' venció nun partíu amistosu a Paraguay por 4-1. Dende 1954, foi la principal sede de ''la Colorada'' pa los partíos de clasificatorias a la Copa Mundial de Fútbol. En delles ocasiones, tamién foi sede de los partíos amistosos de la seleición. Amás d'allugar a la seleición como llocal, equí entamáronse torneos futbolísticos: A nivel mundial, la Copa Mundial de Fútbol de 1962; a nivel rexonal, allugó les ediciones de la Copa América de 1941, 1945, 1955, 1967 (fase preliminar), 1975 (ensin see definida), 1979 (ensin see definida), 1983 (ensin see definida), 1991 (salvo un partíu qu'apostó en Concepción) y 2015. La cortil de Ñuñoa ye'l llugar onde ''la Colorada'' vivió los dos momentos más importantes de la so historia: el llogru del tercer llugar na [[Copa Mundial de Fútbol de 1962]] (máximu llogru a nivel mundial), cuando xugó cinco partíos (más el partíu de cuartos de final que s'apostó en Arica); y la coronación como campeón de la [[Copa América 2015]], el primer troféu que la seleición adulta llevantó na so historia, cuando xugó seis partíos como llocal (incluyida la final frente a Arxentina). En dambes ocasiones foi'l anfitrión. === Estadiu Monumental David Arellano === {{AP|Estadiu Monumental (Chile)}} Dende fines de los años 1990, la cortil de Colo-Colo foi escenariu ocasional de partíos de ''la Colorada'' —principalmente cuando'l [[verde]] del Estadiu Nacional nun ta en óptimo tao—. El so primera partíu ellí foi'l 29 d'abril de 1997, cuando venció a Venezuela por 6-0 nun partíu válidu poles clasificatorias pa Francia 1998. Por cuenta de la remodelación del Estadiu Nacional, a fines de 2009 allugó los postreros partíos de Chile como llocal poles clasificatorias pa Sudáfrica 2010 (ante Venezuela y Ecuador). La seleición chilena enfrentó en partíos amistosos a Uruguái en payares de 2010, [[Partíu de conmemoración del centenariu de la seleición de fútbol de Chile|con motivu del centenariu de la seleición de Chile]], y a Estonia en xunu de 2011. Darréu, ''la Colorada'' apostó ellí dos alcuentros poles clasificatorias pa Brasil 2014 (ante Perú y Colombia) y trés más poles clasificatorias pa Rusia 2018 (ante Bolivia, Venezuela y Paraguay). === Complexu Deportivu Juan Pinto Durán === El [[Complexu Deportivu Juan Pinto Durán]]<ref>{{cita web |url=http://edeportes.es/futbol/anfp-presento-un-renovado-complejo-juan-pinto-duran |títulu=ANFP presentó un anováu Complexu Juan Pinto Durán |fechaaccesu= |autor=eDeportes.es |fecha=}}</ref> ye'l centru d'entrenamientu y concentración de la seleición chilena. Foi pidíu pol entrenador [[Fernando Riera]] ya inauguráu en 1961 na comuña de [[Macul]], en Santiago. Como téunicu de la seleición chilena, [[Marcelo Bielsa]] pidió la remodelación del complexu pa llograr un ambiente que dexe a los xugadores enfocase nel rival de vez y preparar un proyeutu mayor a futuru.<ref>{{cita web |url=http://www.latercera.cl/contenido/82_47090_9.shtml |títulu=Conoza'l llaboratoriu de Marcelo Bielsa en Juan Pinto Durán |fechaaccesu=2010 |formatu=SHTML |autor=La Tercer |fecha=2008}}</ref> === Complexu Deportivu Fernando Riera === En frente del Complexu Deportivu Juan Pinto Durán, Marcelo Bielsa pidió habilitar una casona y tres canches onde entrena l'equipu ''sparring''. ''La Colorada'' utiliza esti llugar p'atender a la prensa. == Palmarés == {{AP|Palmarés de la seleición de fútbol de Chile}} === Seleición absoluta === ==== Torneos oficiales ==== ===== [[Copa Mundial de Fútbol]] ===== * [[Ficheru:Bronze medal icon.svg|10px]] Tercer llugar (1): [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|1962]] ===== [[Copa FIFA Confederación]] ===== * [[Ficheru:Silver medal icon.svg|10px]] Subcampeón (1): [[Copa FIFA Confederación 2017|2017]] ===== [[Copa América]] ===== * [[Ficheru:Gold medal icon.svg|10px]] Campeón (2): [[Ficheru:Cscr-featured.png|10px|Campeón invictu]] [[Copa América 2015|2015]], [[Copa América Centenariu|2016]] * [[Ficheru:Silver medal icon.svg|10px]] Subcampeón (4): [[Campeonatu Suramericanu 1955|1955]], [[Campeonatu Suramericanu 1956|1956]], [[Copa América 1979|1979]], [[Copa América 1987|1987]] ===== [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol]] ===== * [[Ficheru:Silver medal america.svg|10px]] Subcampeón (1): [[Campeonatu Panamericanu de Fútbol Primera edición|1952]]<ref>{{Cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesp/panamch52.html |títulu=I. Panamerican Championship 1952 |fechaaccesu=23 de xineru de 2016 |apellíu=Reyes |nome=Macario |fecha=5 d'agostu de 1998 |idioma=en}}</ref> ==== Torneos amistosos ==== * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa del Pacíficu (Chile-Perú)|Copa del Pacíficu]] (7): [[Copa del Pacíficu 1965|1965]], [[Copa del Pacíficu 1968|1968]], [[Copa del Pacíficu 1971|1971]], [[Copa del Pacíficu 1983|1983]], [[Copa del Pacíficu 1988|1988]], [[Copa del Pacíficu 2006|2006]], [[Copa del Pacíficu 2012|2012]]<ref name="Copa del Pacíficu">{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesp/pacifico.html |títulu=Copa del Pacíficu |fechaaccesu=13 de xunu de 2009 |formatu=HTML |autor=Pierrend, José Luis |fecha=13 d'ochobre de 2006 |editorial=www.rsssf.com |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web |url=http://latercera.com/noticia/deportes/futbol/2012/04/688-453598-9-chile-golio-a-peru-y quédose-con-la copa-del-pacifico.shtml |títulu=Chile golió a Perú y quedóse cola Copa del Pacíficu |fechaaccesu=25 de xunu de 2012 |formatu=SHTML |autor=[[La Tercera]] |fecha=12 d'abril de 2012 |editorial=latercera.com}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Bernardo O'Higgins]] (2): [[Copa Bernardo O'Higgins 1957|1957]], [[Copa Bernardo O'Higgins 1966|1966]]<ref name="Copa Bernardo O'Higgins">{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tableso/ohiggins.html |títulu=Copa Bernardo O'Higgins |fechaaccesu=25 de xunu de 2009 |formatu=HTML |autor=Pierrend, José Luis |fecha=30 de setiembre de 1998 |editorial=www.rsssf.com |idioma=inglés}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Juan Pinto Durán]] (2): [[Copa Juan Pinto Durán 1971|1971]], [[Copa Juan Pinto Durán 1979|1979]]<ref name="Juan Pinto Durán">{{cita web |url=http://cif.inaf.cl/almaweb/juan%20pinto%20duran.htm |títulu=Copa Juan Pinto Durán |fechaaccesu=25 de xunu de 2009 |formatu=HTM |obra=Inaf Chile |fecha=s/f |editorial=cif.inaf.cl}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Carlos Dittborn Pinto]] (1): [[Copa Carlos Dittborn Pinto 1973|1973]]<ref name="Copa Carlos Dittborn">{{cita web |añu=1998 |url=http://www.rsssf.com/tablesd/dittborn.html |títulu=Copa Carlos Ditborn |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Provoste]] (1): [[Copa Provoste 1973|1973]]<ref name="Copa Provoste">{{cita web |añu=1998 |url=http://www.rsssf.com/tablesp/provoste73.html |títulu=Copa san pedro |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Cuadrangular Internacional de Guayaquil 1984|Cuadrangular Internacional de Guayaquil]] (1): [[Cuadrangular Internacional de Guayaquil 1984|1984]]<ref>Diariu La Nación (Chile), 23 de xineru de 1984, Deportes, páxina 5.</ref> *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Independencia]] (1): [[Copa Independencia 1985|1985]] <small>'''(*)'''</small><ref name="Independence Cup">{{cita web |añu=2008 |url=http://www.rsssf.com/tablesp/pialakemerdekaan85.html |títulu=Independence Cup |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Expedito Teixeira]] (1): [[Copa Expedito Teixeira 1990|1990]]<ref name="Copa Expedito Teixeira">{{cita web |añu=s/f |url=http://cif.inaf.cl/almaweb/comvarios/copatexeira.htm |títulu=Copa Teixeira |obra=Inaf.cl |fechaaccesu=30 de xunu de 2009}}</ref><ref name="Copa Teixeira">{{cita web |añu=1998 |url=http://www.rsssf.com/tablest/teixeira90.html |títulu=Copa Texeira |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Canadá]] (1): [[Copa Canadá 1995|1995]]<ref name="Canada Cup">{{cita web |añu=1999 |url=http://www.rsssf.com/tablesm/maple95.html |títulu=Canada Cup |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Ciudá de Valparaíso]] (1): [[Copa Ciudá de Valparaíso 2000|2000]]<ref name="Copa Ciudá de Valparaíso">{{cita web |añu=? |url=http://cif.inaf.cl/almaweb/comvarios/valparaiso.htm |títulu=Copa Ciudá de Valparaíso |obra=Inaf Chile |fechaaccesu=25 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Ciudá de La Serena]] (1): [[Copa Ciudá de La Serena 2011|2011]]<ref name="Copa Ciudá de La Sele">{{cita web |añu=2012 |url=http://www.lavozdelnorte.cl/2011/12/la-colorada-gana-en-la serena-en-la so-ultimo-partíu-del-2011/ |títulu=La “Colorada” gana en La Serena nel so postreru partíu del 2011 |obra=La Voz del Norte |fechaaccesu=12 de xineru de 2012}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa 250 años Ciudad de Talcahuano]] (1): [[Copa Ciudá de Talcahuano 2014|2014]]<ref>{{cita web |url=http://www.ahoranoticias.cl/deporte/chile-golio-a-venezuela-en-el-cap-de-talcahuano.html |títulu=Chile golió a Venezuela nel CAP de Talcahuano |fechaaccesu=14 de payares de 2014 |formatu=HTML |editorial=Ahoranoticias.cl}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Primer Campeón [[China Cup]] (1): [[Ficheru:Cscr-featured.png|10px|Campeón invictu]] [[China Cup 2017|2017]]<ref>{{cita web |url=https://www.marca.com/futbol/futbol-internacional/2017/01/15/587b53d6268y3eac1f8b45y5.html |títulu=Chile anula a la correosa Islandia y llévase la primer China Cup |fechaaccesu=15 de xineru de 2017 |formatu=HTML |autor=EFE |fecha=2017 |sitiuweb=www.marca.com}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Troféu Colombín]] (1): [[1992]] <small>'''(*)'''</small><ref name="Troféu Colombín">{{cita web |añu=2008 |url=http://www.rsssf.com/tablesc/colombín.html#92|títulu=Troféu Colombín |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> :<small>'''(*) Ganáu per Chile XI'''</small> === Seleición olímpica === ;[[Fútbol nos Xuegos Olímpicos|Xuegos Olímpicos]]: *[[Ficheru:Bronze medal.svg|10px]] [[Medaya de bronce]] nos Xuegos Olímpicos de [[Tornéu masculín de fútbol nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|Sydney 2000]] ;[[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23|Torneos Preolímpicos]]: *[[Ficheru:Silver medal.svg|10px]] [[Medaya de plata]] nel Tornéu Preolímpicu Suramericanu d'[[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 1984|Ecuador 1984]] *[[Ficheru:Silver medal.svg|10px]] [[Medaya de plata]] nel Tornéu Preolímpicu Suramericanu de [[Tornéu Preolímpicu Suramericanu Sub-23 de 2000|Brasil 2000]] === Seleición panamericana === ;[[Fútbol nos Xuegos Panamericanos|Xuegos Panamericanos]]: *[[Ficheru:Silver medal america.svg|10px]] [[Medaya de plata]] nos Xuegos Panamericanos d'[[Fútbol nos Xuegos Panamericanos d'Indianápolis 1987|Indianápolis 1987]] *[[Ficheru:Bronze medal america.svg|10px]] [[Medaya de bronce]] nos Xuegos Panamericanos de [[Fútbol nos Xuegos Panamericanos de Buenos Aires 1951|Buenos Aires 1951]] *[[Ficheru:Bronze medal america.svg|10px]] [[Medaya de bronce]] nos Xuegos Panamericanos de [[Fútbol nos Xuegos Panamericanos de São Paulo 1963|São Paulo 1963]] === Seleición sub-23 === {{AP|Seleición de fútbol sub-23 de Chile}} ;Torneos amistosos: *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Copa TVN (1): [[1996]]<ref name="Copa TVN">{{cita web |añu=2006 |url=http://www.rsssf.com/tablesc/chil-4n-o23-96.html |títulu=Copa TVN |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> *Subcampeón [[Tornéu Esperances de Toulon]] (1): [[Tornéu Esperances de Toulon de 2008|2008]] === Seleición sub-21 === ;Torneos amistosos: *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Tornéu Esperances de Toulon]] (1): [[Tornéu Esperances de Toulon de 2009|2009]] === Seleición sub-20 === {{AP|Seleición de fútbol sub-20 de Chile}} ;[[Copa Mundial de Fútbol Sub-20]]: *[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|10px]] Tercer llugar [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20]] (1): [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 2007|2007]] *Cuartu llugar [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20]] (1): [[Copa Mundial de Fútbol Sub-20 de 1987|1987]] ;[[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-20]]: *Subcampeón [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-20]] (1): [[Campeonatu Suramericanu Sub-20 de 1975|1975]] ;[[Fútbol nos Xuegos Suramericanos|Xuegos Suramericanos]]: *[[Ficheru:Gold medal southamerica.svg|15px]] [[Medaya d'oru]] (1): [[Ficheru:Cscr-featured.png|10px|Campeón invictu]] [[Fútbol nos Xuegos Suramericanos de 2018|2018]] ;Torneos amistosos: * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Tornéu internacional de fútbol sub-20 de la Alcudia]] España (2): [[1998]], [[2015]]<ref name="Tornéu Internacional de Fútbol Sub-20 de L'Alcúdia">{{cita web |añu=2009 |url=http://www.rsssf.com/tablesa/alcudia-o20.html#98 |títulu=Tornéu Internacional de Fútbol Sub-20 de L'Alcúdia |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Tornéu Cuadrangular Sub-20 (1): [[2007]]<ref name="Tornéu Cuadrangular U-20 2007">{{cita web |añu=2007 |url=http://www.rsssf.com/tables/4-nations-santiago-o20-07.html |títulu=Tornéu Cuadrangular U-20 2007 |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=13 de xunu de 2009}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Copa Centenariu de la Batalla Naval d'El Callao Perú (1): [[1966]]<ref name="Copa Centenariu de la Batalla Naval d'El Callao (Lima) 1966">{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesn/naval-callao66.html |títulu=Copa Centenariu de la Batalla Naval d'El Callao (Lima) 1966 |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Tornéu Internacional Ecuador (1): [[1984]]<ref name="International Tournament in Guayaquil 1984">{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesg/guayaquil84.html |títulu=International Tournament in Guayaquil 1984 |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Suwon Cup Sub-20 Corea del Sur (1): [[2007]]<ref name="Suwon Cup U-20 (South Korea)">{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/suwon-o20.html |títulu=Suwon Cup U-20 (South Korea) |obra=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |fechaaccesu=15 de febreru de 2011}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Tornéu de Obendorf Sub-19 Alemaña (1): [[2012]] * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Tornéu SBS International Cup Xapón (1): [[Ficheru:Cscr-featured.png|10px|Campeón invictu]] [[2017]]<ref>{{cita web |url=http://www.emol.com/noticias/Deportes/2017/08/13/870902/La revancha-de-Hector-Carbayos-La-nueva-Colorada-Sub-20-corónase-campeona-en-tornéu-en-Japon.html |títulu=La revancha d'Héctor Carbayos: La nueva "Colorada" Sub 20 corónase campeona en tornéu en Xapón |fechaaccesu=15 d'agostu de 2017 |formatu=HTML |autor= |fecha=13 d'agostu de 2017 |sitiuweb=www.emol.com}}</ref> * [[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Tornéu Cuadrangular Sport For Tomorrow Paraguay (1): [[Ficheru:Cscr-featured.png|10px|Campeón invictu]] [[2018]]<ref>{{cita web |url=http://www.anfp.cl/noticia/30553/la-colorada-sub-19-quedar con-el-sport-for-tomorrow-sub-21-al-vencer-al-vicecampeon-del mundu |títulu=La Colorada Sub 19 quedar col Sport For Tomorrow Sub 21 al vencer al vicecampeón del mundu |fechaaccesu=25 de marzu de 2018 |fecha=25 de marzu de 2018 |sitiuweb=www.anfp.cl}}</ref> === Seleición sub-17 === {{AP|Seleición de fútbol sub-17 de Chile}} ;[[Copa Mundial de Fútbol Sub-17]]: *[[Ficheru:Bronze medal icon.svg|10px]] Tercer llugar [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17]] (1): [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 1993|1993]] ;[[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-17]]: *Subcampeón [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-17]] (2): [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 1993|1993]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2017|2017]] ;Torneos amistosos: *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón Copa Kairos (1): 1996<ref>{{cita web |url=http://www.copesa.cl/DE/1996/_Deas1996/01_25/deportes.html |títulu=Deportes: Seleición Sub 17: campeón en tornéu Kairos |fechaaccesu=14 d'agostu de 2013 |formatu=HTML |autor= |fecha=19 a 25 de xineru de 1996 |urlarchivu=http://web.archive.org/web/19970805074640/http://www.copesa.cl/DE/1996/_Deas1996/01_25/deportes.html |fechaarchivu=5 d'agostu de 1997 |editor=COPESA}}</ref> *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón cuadrangular Lafarge Foot Avenir Francia (1): 2017<ref>{{cita web |url=https://redgol.cl/2017/9/chile-campeon-la-sub-17-foi-imbatible-en-f/ |títulu=Deportes: Seleición Sub 17: ¡Chile campeón! La Sub 17 foi imbatible en Francia y quedóse col Cuatro Naciones de Limoges |fechaaccesu=3 de setiembre de 2017 |autor= |fecha=3 de setiembre de 2017 |sitiuweb=redgol.cl}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.24horas.cl/deportes/futbol-internacional/la-colorada-sub-17-llogru-titulo-invictu-en tornéu amistosu-en-francia-2494625 |títulu=La Colorada Sub 17 llogró títulu invictu en tornéu amistosu en Francia |fechaaccesu=7 de setiembre de 2017 |autor= |fecha=3 de setiembre de 2017 |sitiuweb=www.24horas.cl}}</ref> * Tercer llugar [[Copa UC Sub-17]] (2): 2011, 2015 * Cuartu llugar [[Copa UC Sub-17]] (1): 2013 === Seleición sub-16 === *Cuartu llugar [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-17|Campeonatu Suramericanu Sub-16]] (1): [[Campeonatu Suramericanu Sub-16 de 1985|1985]] === Seleición sub-15 === {{AP|Seleición de fútbol sub-15 de Chile}} ;[[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-15]]: *Cuartu llugar [[Campeonatu Suramericanu de Fútbol Sub-15]] (2): [[Campeonatu Suramericanu Sub-15 de 2007|2007]], [[Campeonatu Suramericanu Sub-15 de 2013|2013]] ;Torneos amistosos: *Tercer llugar [[Copa UC Sub-17]] (1): 2013 === Seleición de fútbol playa === {{AP|Seleición de fútbol playa de Chile}} ;Xuegos Bolivarianos de Sablera: *[[Ficheru:Bronze medal.svg|10px]] [[Medaya de bronce]] nos [[Xuegos Bolivarianos de Sablera de 2016|Xuegos Bolivarianos de Playa Chile 2016]] ;Torneos amistosos: *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Llatina (fútbol playa)|Copa Llatina]] (1): [[Copa Llatina 2010 (fútbol playa)|2010]] === Seleición de fútbol calle === {{AP|Seleición de fútbol calle de Chile}} ;[[Copa Mundial de Fútbol Calle]]: *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa Mundial de Fútbol Calle]] (2): [[Homeless World Cup 2012|2012]], [[Homeless World Cup 2014|2014]] *Subcampeón [[Copa Mundial de Fútbol Calle]] (1): [[Homeless World Cup 2010|2010]] *Cuartu llugar [[Copa Mundial de Fútbol Calle]] (2): [[Homeless World Cup 2013|2013]], [[Homeless World Cup 2016|2016]], [[Homeless World Cup 2017|2017]] ;[[Copa América de Fútbol Calle]]: *[[Ficheru:Star*.svg|10px]] Campeón [[Copa América de Fútbol Calle]] (2): [[Homeless World Cup 2013|2013]], [[Homeless World Cup 2014|2014]] === Seleición de fútbol calle B (Chile B) === {{AP|Seleición de fútbol calle de Chile}} ;[[Copa América de Fútbol Calle]]: *Subcampeón [[Copa América de Fútbol Calle]] (1): [[Homeless World Cup 2013|2013]] === Seleición de fútbol indíxena === {{AP|Seleición de fútbol indíxena de Chile}} ;[[Copa Americana de Pueblos Indíxenes]]: *Tercer llugar [[Copa Americana de Pueblos Indíxenes]] (1): [[Copa Americana de Pueblos Indíxenes 2015|2015]] == Ver tamién == * [[Seleición femenina de fútbol de Chile]] {{Small|([[Seleición femenina de fútbol sub-20 de Chile|sub-20]], [[Seleición femenina de fútbol sub-17 de Chile|sub-17]], [[Seleición femenina de fútbol sub-15 de Chile|sub-15]])}} * Otres seleiciones {{Small|([[Seleición de fútbol playa de Chile|sablera]], [[Seleición de fútbol sala de Chile|sala]], [[Seleición de mini fútbol de Chile|mini fútbol]])}} * Otros anexos {{Small|([[Tabla estadística de la Copa Mundial de Fútbol estadísticu en Copa Mundial]], [[Árbitros chilenos na Copa Mundial de Fútbol árbitru en Copa Mundial]])}} * [[Asociación Nacional de Fútbol Profesional de Chile]] * [[Seleiciones nacionales de fútbol masculino]] * [[Fútbol en Chile]] {{Small|([[Competiciones oficiales del fútbol chileno|Campeonatos Nacionales]])}} * [[Estadios de fútbol de Chile|Estadios en Chile]] {{Small|([[Estadiu Nacional de Chile|Nacional]], [[Estadiu Monumental (Chile)|Monumental]], [[Estadiu Municipal de Concepción Municipal de Concepción]], [[Estadiu Sausalito|Sausalito]], [[Estadiu Elías Figueroa Brander|Elías Figueroa Brander]])}} * Categoríes {{Small|([[Primer División de Chile|Primer División]], [[Primer B de Chile|Primer B]], [[Segunda División Profesional de Chile|Segunda División]], [[Copa Chile]], [[Supercopa de Chile]])}} * [[Primer División de fútbol femenino de Chile|Lliga femenina]] * [[Fútbol nos Xuegos Panamericanos]] * [[Fútbol nos Xuegos Suramericanos]] * [[Chile nos Xuegos Olímpicos]] * [[Chilena (fútbol)]] * [[Títulos oficiales de seleiciones absolutes de fútbol]] == Notes == {{llistaref|grupu=n|2}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Multimedia esterna |align = |width = |imaxe1 = |audiu1 = |video1 = {{YouTube|usuariu=PPLR2014|Pasión Por La Colorada Páxina web|http://www.anfp.cl/seleccion-absoluta|nome=Sitio web oficial}} *{{Páxina web|http://www.anfp.cl/|nome=Sitio web ANFP}} *{{Facebook|SeleccionChilena|Seleición de Chile}} *{{Twitter|LaRoja|Seleición de Chile}} *Perfil oficial de [http://es.fifa.com/associations/association=chi/index.html Chile] en FIFA.com *Perfil oficial de [http://www.conmebol.com/federaciones/federacion-de-futbol-de-chile Chile] en Conmebol.com *{{Commonscat|Chile national football team|Seleición de fútbol de Chile}} *{{Wikinoticias|Categoría:Seleición de fútbol de Chile}} * {{Socesión |títulu = [[Copa América|Campeón d'América]] |periodu = {{Bandera|Chile}} [[Copa América 2015|Chile 2015]]<br />{{Bandera|Estaos Xuníos}} [[Copa América Centenariu 2016|Estaos Xuníos 2016]] |predecesor = {{selb|URU}}<br />{{selb|CHI}}<br /> |socesor = {{selb|CHI}}<br />- }} {{Tradubot|Selección de fútbol de Chile}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Seleiciones de fútbol de Chile]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] c60poqt42c4zm0jlctmlfgutsq0eq71 0 143465 3699260 3439189 2022-07-25T06:18:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Aauri Lorena Bokesa Abia''' ([[Madrid]], [[14 d'avientu]] de [[1988]]) ye una deportista española que compaxinó mientres un tiempu les temporaes de [[baloncestu]] y [[atletismu]], defendiendo les camisetes del [[Club Baloncesto Estudiantes (femenín)|Club Baloncesto Estudiantes femenín]] y de l'[[AD Marathon]] respeutivamente. Foi internacional cola seleición española en dambos deportes, en baloncestu nes categoríes inferiores. Los sos padres provienen de [[Guinea Ecuatorial]]. == Como baloncestista == Foi escoyida en categoríes inferiores (dende O-16 a U-20) na seleición española de baloncestu femenín. Empezó xugando a baloncestu nel [[Baloncestu Fuenlabrada]] y xugó nel [[Club Baloncesto Estudiantes]] dende la temporada 2004/2005 hasta la 2009/10. Mide 1,83&nbsp;cm d'altor y xugaba na posición de bistechu. Destacaba pol so gran capacidá atlética y de saltu.<ref name="marca.com">{{cita web |url=https://www.marca.com/2009/07/16/atletismu/1247751557.html |títulu=Aauri Bokesa: baloncestista pel iviernu, 'crack' del atletismu pel branu - MARCA.com |fecha=16 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=22 d'agostu de 2018 |autor=Quique Peinado }}</ref>. === Palmarés === ==== Cola seleición española ==== * Cuarta, cola seleición española sub-20, nel Campeonatu d'Europa de 2008 en Chietti, Pescara y Sulmona, Italia<ref>{{cita web |url= http://www.fibaeurope.com/compID_FBoLIZ9eGMw1MS4DX8h1D2.roundID_5997.season_2008.teamID_362.playerID_49190.html |títulu=Aauri Bokesa - O20 European Championship Women (2008) |fechaaccesu=22 d'agostu de 2018 |sitiuweb= [[FIBA Europa]]}}</ref> * Campeona, cola seleición española sub-18, nel Campeonatu d'Europa de 2006 en Tenerife.<ref>{{cita web |url= http://www.fibaeurope.com/compID_uHP8sHguJSYAvKyuMkarZ1.roundID_4819.season_2006.teamID_362.playerID_49190.html |títulu=Aauri Bokesa - U18 European Championship Women (2006) |fechaaccesu=22 d'agostu de 2018 |sitiuweb= [[FIBA Europa]]}}</ref> * Campeona, cola seleición española sub-16, nel Campeonatu d'Europa de 2004 n'Italia.<ref>{{cita web |url= http://www.fibaeurope.com/compID_-al-KlCzJc-SVAwk29g5d0.roundID_3776.season_2004.teamID_362.playerID_49190.html |títulu=Aauri Bokesa - U16 European Championship Women (2004) |fechaaccesu=22 d'agostu de 2018 |sitiuweb= [[FIBA Europa]]}}</ref> * Subcampeona, cola seleición española sub-18, nel Campeonatu d'Europa de 2005 en Budapest<ref>{{cita web |url= http://www.fibaeurope.com/compID_uHP8sHguJSYAvKyuMkarZ1.roundID_3792.season_2005.teamID_362.playerID_49190.html |títulu=Aauri Bokesa - U18 European Championship Women (2005) |fechaaccesu=22 d'agostu de 2018 |sitiuweb= [[FIBA Europa]]}}</ref> * Cuarta, cola seleición española sub-19, nel Campeonatu del Mundu de 2007 en Bratislava ==== Con clubes Campeona de la lliga femenina de baloncestu de Segunda División con Estudiantes, na temporada 2007/08 === Clubes === * Fuenlabrada y Estudiantes: categoríes de formación Estudiantes: 2006/07, 2007/08, 2008/09 y 2009/10 == Como atleta == Empezó nel atletismu por casualidá. L'[[AD Marathon]], clásicu club madrilanu d'atletismu, quedárase ensin nenguna atleta pa cubrir la prueba de [[400 metros llisos]], y la hermana del preparador físicu del Estudiantes oyera falar de les sos cualidaes como atleta per mediu del so hermanu, polo que surdió que falara con ella pa ocupar felicidá vacante. Aauri aceptó y dempués d'unes básiques esplicaciones de como tenía que ponese nos tacos y encarar la carrera, participó y algamó el tercer llugar en meta.<ref name="marca.com"/> Na so segunda carrera de 400 metros llogró la marca mínima esixida pa poder competir nos campeonatos d'España d'atletismu absolutos, a pesar de tener 18 años y competir entá en categoría junior. Darréu practicó toles pruebes de la velocidá llisa, anque la so prueba principal siempres fueron los 400 metros. Ganó dellos campeonatos d'España, siendo amás la líder nacional del 400 m en 2009, 2011, 2012, 2013, 2015 y 2016. Amás, representó al so país en numberoses competiciones internacionales, tantu na prueba individual de 400 metros como nel [[relevu 4 x 400 metros]]. Dende 2014 pertenez al Club "Nike Running" y foi miembru del "Valencia Terra i Mar" ente 2011 y 2013. === Marques personales === <center> {| border="1" cellspacing="2" cellpadding="1" style="border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="d0cbf6" !Fecha !Distancia !Marca |- |2009 |<center>[[100 m]]</center> |12.45 |- |2013 |<center>[[200 m]]</center> |24.40 |- |2018 |<center> 300 m </center> |38.19 |- |2017 |<center> 300 m (PC)</center> |38.73 {{Plusmarca|NR}} |- |2014 |<center>[[400 m]]</center> |51.66 |- |2018 | <center>[[4x400 m]]</center> |3:31.54 |- |} </center> <small>PC = Pista cubierta</small> === Palmarés nacional === * Campeona d'España Absoluta de 400m al campu: 2009, 2011, 2012, 2013, 2015, 2016 * Campeona d'España Absoluta de 400m en pista cubierta: 2012, 2013, 2014, 2016 * Campeona d'España sub-23 de 400m: 2009, 2010 === Competiciones internacionales === {| border="1" cellspacing="5" cellpadding="4" style="border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="d0cbf6" !Añu !Competición !See !Puestu !Prueba !Marca |- |2009 |[[Campeonatu Européu Sub-23 d'Atletismu de 2009|Campeonatu d'Europa sub-23]] |[[Kaunas]] |12ª (semifinales) |400 m |[[Campeonatu Européu Sub-23 d'Atletismu de 2009 – 400 metros femenín|54.25]] |- |rowspan=2|2010 |rowspan=2|[[XIV Campeonatu Iberoamericanu d'Atletismu de 2010|Campeonatu Iberoamericanu]] |rowspan=2|[[San Fernando (Cádiz)|San Fernando]] |11ª (series) |400 m |56.05 |- |4ª |4x400 m |3:37.49 |- |2011 |[[Universiada 2011|Universiada]] |[[Shenzhen]] |15ª (semifinales) |400 m |54.09 |- |rowspan=3|2012 |rowspan=2|[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2012|Campeonatu d'Europa]] |rowspan=2|[[Ḥélsinki]] |10ª (semifinales) |400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2012 – 400 metros femenín|52.47]] {{Plusmarca|PB}} |- |12ª (series) |4x400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2012 – Relevu 4 × 400 metros femenín|3:38.00]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Londres 2012|Xuegos Olímpicos]] |[[Londres]] |35ª (series) |400 m |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Londres 2012 – 400 metros femenín|53.67]] |- |rowspan=2|2013 |[[Campeonatu Européu d'Atletismu en Pista Cubierta de 2013|Campeonatu d'Europa en Pista Cubierta]] |[[Gotemburgu]] |14ª (series) |400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu en Pista Cubierta de 2013 – 400 metros femenín|53.61]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2013|Campeonatu del Mundu]] |[[Moscú]] |17ª (semifinales) |400 m |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2013 – 400 metros femenín|51.94]] |- |2014 |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2014|Campeonatu d'Europa]] |[[Zúrich]] |8ª |400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2014 – 400 metros femenín|52.39]] |- |rowspan=2|2015 |[[Campeonatu Européu d'Atletismu en Pista Cubierta de 2015|Campeonatu d'Europa en Pista Cubierta]] |[[Praga]] |16ª (series) |400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu en Pista Cubierta de 2015 – 400 metros femenín|53.80]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2015|Campeonatu del Mundu]] |[[Beixín]] |38ª (series) |400 m |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2015 – 400 metros femenín|52.98]] |- |rowspan=3|2016 |rowspan=2|[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2016|Campeonatu d'Europa]] |rowspan=2|[[Amsterdam]] |10ª (semifinales) |400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2016 – 400 metros femenín|52.39]] {{Plusmarca|SB}} |- |14ª (series) |4x400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2016 – Relevu 4 × 400 metros femenín|3:33.57]] {{Plusmarca|SB}} |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Xuegos Olímpicos]] |[[Rio de Janeiro]] |47ª (series) |400 m |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016 – 400 metros femenín|53.51]] |- |2017 |[[Campeonatu Européu d'Atletismu en Pista Cubierta de 2017|Campeonatu d'Europa en Pista Cubierta]] |[[Belgráu]] |15ª (semifinales) |400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu en Pista Cubierta de 2017 – 400 metros femenín|53.80]] |- |rowspan=2|2018 |[[Xuegos Mediterráneos de 2018|Xuegos Mediterráneos]] |[[Tarragona]] |{{Med-b}} |4x400 m |[[Atletismu nos Xuegos Mediterráneos de 2018|3:31.54]] |- |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2018|Campeonatu d'Europa]] |[[Berlín]] |11ª (series) |4x400 m |[[Campeonatu Européu d'Atletismu de 2018 – Relevu 4 × 400 metros femenín|3:33.18]] |- |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IAAF|id=248856}} * [http://www.rfea.es/sirfea/ficheros/persones/almacen/bokesaaauri.pdf Ficha atlética de Aauri Bokesa] na [[RFEA]] * [http://www.european-athletics.org/athletes/group=b/athlete=128151-bokesa-aauri-lorena/index.html Ficha atlética de Aauri Bokesa] na [[Asociación Europea d'Atletismu|AEA]] {{NF|1988||Bokesa, Aauri}} {{Tradubot|Aauri Bokesa}} [[Categoría:Persones de la Comunidá de Madrid]] [[Categoría:Atletes de la Comunidá de Madrid]] [[Categoría:Xugadores de baloncestu de la Comunidá de Madrid]] [[Categoría:Deportistes nos Xuegos Olímpicos de Londres 2012]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] ket0g6kabjflv3c2n7tyl9hg1msuhqo 0 143600 3699207 3699148 2022-07-24T18:29:15Z Omarete 35 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Adela Navarro Bello}} {{persona}} '''Adela Navarro Bello''' {{nym}}<ref>{{cita web |url=http://www.internazionale.it/festival/protagonisti/adela-navarru-bello-2/ |títulu=Adela Navarro Bello |añu=2009 |obra=Internazionale |idioma=italianu |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 |deadurl=no |urlarchivu=https://www.webcitation.org/6ADKEdF1m?url=http://www.internazionale.it/festival/protagonisti/adela-navarru-bello-2/ |fechaaccesu=8 de xunetu de 2017 }}</ref> ye un [[periodista]] [[mexicana]] especializada en periodismu d'investigación y ye amás la direutora xeneral del selmanariu ''[[Zeta (revista)|Zeta]]'' de Tijuana.<ref name="cpj">{{cita web |url=http://cpj.org/awards/2007/navarrobello.php |títulu=CPJ to Honor Five Journalists |añu=2007 |editorial=The Committee to Protect Journalists |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 |deadurl=no |urlarchivu=https://www.webcitation.org/6ADKc0pzi?url=http://cpj.org/awards/2007/navarrobello.php |fechaaccesu=7 de xunetu de 2017 |idioma=inglés }}</ref> ''Zeta'', que foi fundada en 1980, ye una de les poques publicaciones qu'informa con frecuencia sobre la [[delincuencia entamada]], el [[narcotráficu]] y la [[Corrupción en Méxicu|corrupción]] nes ciudaes fronterices de Méxicu. Dellos editores y reporteros de ''Zeta'' fueron asesinaos, incluyendo a [[Héctor Félix Miranda]], cofundador de Zeta, y a [[Francisco Ortiz Franco]], coeditor.<ref name="cpj"/> Mientres la so carrera recibió múltiples reconocencies como'l Premiu Internacional a la Llibertá de Prensa del [[Comité pa la Proteición de los Periodistes]]<ref name="cpj" /> y el premiu Courage in Journalism, concedíu pola International Women's Media Foundation.<ref name=IWMF /> En 2013 foi incluyida na llista de «100 Pensadores Globales» de la revista ''[[Foreign Policy]]'', qu'incorpora reconocíos líderes políticos y empresarios a nivel internacional. Navarro Bello foi la única llatinoamericana de la llista.<ref name=O24 /> == Biografía == === Primeros años === Navarro vivió nuna casa llena de llibros y empezó a escribir dende la infancia.<ref name=UTSD /> El so padre, un vendedor d'alfombres, lleía siquier cuatro periódicos al día.<ref name=WP>{{cita web |url=http://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/in-treacherous-tijuana-editor-adela-navarru-bellos-risks-are-life-or-death/2011/10/19/gIQAX0bKKM_story.html |títulu=In treacherous Tijuana, editor Adela Navarro Bello's risks are life-or-death |autor=Anne-Marie O'Connor |fecha=26 d'ochobre de 2011 |obra=Washington Post |fechaaccesu=9 de xunetu de 2017|idioma=inglés}}</ref> Estudió Ciencies de la Comunicación y mientres el so tiempu na universidá conoció a [[Jesús Blancornelas]], un conocíu periodista d'investigación de [[Tijuana]] qu'allegó a dar una conferencia na so escuela; Navarro pidió-y trabayu cubriendo información política na revista ''Zeta''.<ref name=UTSD /> Foi contratada en 1990 y Blancornelas convertir nel so mentor.<ref name=WP/><ref name=UTSD /> === Carrera periodística === Antes d'asumir la direición, Navarro trabayó como reportera pa ''Zeta'' cubriendo'l [[conflictu de Chiapas]] de 1994 y amás contribuyía na revista ''«Sortilegioz»'' redactando una columna.<ref name="cpj"/><ref name=SDR /> Anque los sos primeros artículos centrar nel [[Partíu Revolucionariu Institucional]] (PRI), que gobernó Méxicu mientres enforma tiempu, tamién empezó a informar sobre la corrupción del [[Partíu Aición Nacional]] (PAN), dempués de que los sos miembros llegaron al poder.<ref name=UTSD /> Convertir na primer muyer editora de la revista en 1994.<ref name=WP /> Blancornelas morrió de cáncer en 2006, dexando'l control de la revista a Navarro y al so fíu, César René Blanco Villalón.<ref name=UTSD>{{cita web |url=http://www.utsandiego.com/news/2011/dec/02/mexican-journalist-crosshairs/ |títulu=A Mexican journalist in the crosshairs |autor=Peter Rowe |fecha=26 d'agostu de 2012 |obra=O-T San Diego |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 |deadurl=no |urlarchivu=https://www.webcitation.org/6ADMkAHFE?url=http://www.utsandiego.com/news/2011/dec/02/mexican-journalist-crosshairs/ |fechaaccesu=9 de xunetu de 2017 |idioma=inglés }}</ref> Cansáu pola muerte de dellos de los sos editores, Blancornelas empezara a poner en dulda la capacidá de ''Zeta'' pa fomentar el cambéu y considerara que la revista cerrara tres la so muerte, pero Navarro y Blanco convencer de dexar que la revista siguiera.<ref>{{cita web |url=http://www.fronterasdesk.org/news/2012/mar/16/reporteru-filme-highlight-dangers-journalist-mexico/ |títulu='Reporteru' Film Highlights Dangers For Journalists In Mexico |autor=Adrián Floríu |fecha=16 de marzu de 2012 |obra=Fronteres |deadurl=sí |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 |urlarchivu=https://www.webcitation.org/6ADNxMfJj?url=http://www.fronterasdesk.org/news/2012/mar/16/reporteru-filme-highlight-dangers-journalist-mexico/ |fechaaccesu=9 de xunetu de 2017 |idioma=inglés }}</ref> Como nueva direutora de la revista, siguió cola tradición de Blancornelas de realizar reportaxes d'altu riesgu sobre'l [[crime entamáu]] y afirmaba que «cada vez qu'un periodista se autocensura, tola sociedá pierde».<ref name=WP/> Supervisó una investigación del exalcalde de Tijuana [[Jorge Hank Rhon]], que la so guardia asesinara a un columnista y cofundador de Zeta, [[Héctor Félix Miranda]].<ref name=LAT>{{cita noticia|apellíu=Héctor Tobar|títulu=Jesús Blancornelas, 70; writer exposed actions of drug cartels|url=http://articles.latimes.com/2006/nov/24/local/me-blancornelas24|fechaaccesu= 10 de xunetu de 2017|idioma=inglés|newspaper=[[Los Angeles Times]]|fecha=24 de payares de 2006}}</ref><ref name=IWMF /> Tres la detención de Hank por posesión d'armes illegales en 2011, la revista publicó los detalles y númberos de serie de les 88 armes atopaes na so casa; l'exemplar de la revista escosóse y el númberu de vistes recibíes causo la cayida del so sitiu web. Anque Hank quedó en llibertá per falta de pruebes, Navarro siguió primiendo por que fuera deteníu pola so participación nel asesinatu de Félix Miranda.<ref name=IWMF /> ''Zeta'' foi criticada en 2009 y 2010 por ser demasiáu empática col [[Exércitu Mexicanu]] y nun cubrir los sos presuntos abusos a los derechos humanos; la revista inclusive nomó a un xeneral del exércitu como la persona del añu» en cada unu d'esos años.<ref name=UTSD /><ref name=MSNBC>{{cita noticia |títulu=Tijuana newspaper uncowed by drug cartels |url=http://www.msnbc.msn.com/id/42419017/ns/world_news-americas/t/tijuana-newspaper-uncowed-drug-cartels/#.UDrPwmi3CFc |fechaaccesu=10 de xunetu de 2017 |idioma=inglés |newspaper=[[MSN News]] |fecha=4 de marzu de 2012 |urlarchivu=https://www.webcitation.org/6ADe6qsJX?url=http://www.msnbc.msn.com/id/42419017/ns/world_news-americas/t/tijuana-newspaper-uncowed-drug-cartels/#.UDrPwmi3CFc |fechaarchivu=27 d'agostu de 2012 |deadurl=no }}</ref> Autoridaes d'[[Estaos Xuníos]] echaron voz de a Navarro en xineru de 2010 qu'esistíen amenaces de muerte contra ella de parte del [[Cartelu de Tijuana]], el gobiernu mexicanu asignó siete soldaos por que velaren pola so seguridá.<ref name=UTSD /> Un mes más tarde, fueron deteníes diez persones por entamar un ataque con granaes contra les oficines de ''Zeta''.<ref name=IWMF /> == Premios y reconocimiento == Navarro foi patrocinada pol [[Departamentu d'Estáu d'Estaos Xuníos]] pa realizar una xira por seis ciudaes estauxunidenses en 1999 pa estudiar la tema de la [[Migración humana|migración]] y los métodos de trabayu de la [[Patrulla Fronteriza de los Estaos Xuníos|Patrulla Fronteriza]].<ref name=SDR>{{cita web |url=http://www.sandiegoreader.com/news/1999/sep/23/adela-does-america/ |títulu=Adela Does America |autor=Bill Manson |fecha=23 de setiembre de 1999|obra=The San Diego Reader|fechaaccesu=14 de xunetu de 2017|idioma= inglés}}</ref> En 2007 recibió'l [[Premiu Internacional a la Llibertá de Prensa]] del [[Comité pa la Proteición de los Periodistes]] (CPJ). El premiu otorgar a los periodistes que demuestren valentía na defensa de la llibertá de prensa ante los ataques, amenaces y encarcelamientos. El comité produció amás un documental sobre Navarro Bello y ''Zeta''.<ref name="cpj" /><ref>{{cita web |url=http://cpj.org/awards/2007/adrla.php |títulu=Benefit Videos – Adela Navarro Bello |editorial=Committee to Protect Journalists |fechaaccesu=10 de xunetu de 2017|idioma=inglés}}</ref> En 2009 recibió'l Premiu Anna Politkovskaja del Festival Internacional de Ferrara, [[Italia]];<ref name=IF>{{cita web|títulu=Premiu|url=https://www.internazionale.it/festival/premiu|editorial=Internazionale a Ferrara|idioma=italianu|fecha=2017|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}}</ref> en 2011 el premiu Courage in Journalism (Premiu al Valor Periodísticu), concedíu pola International Women's Media Foundation, una organización internacional que sofita la presencia de les muyeres nos medios de comunicación;<ref name=IWMF>{{cita web |url=http://iwmf.org/honoring-courage/2011-courage-in-journalism-awards/adela-navarru-bello.aspx |títulu=International Women's Media Foundation Courage in Journalism Awards |fechaaccesu=10 de xunetu de 2017 |idioma=inglés |urlarchivu=https://www.webcitation.org/6ADKv45oZ?url=http://iwmf.org/honoring-courage/2011-courage-in-journalism-awards/adela-navarru-bello.aspx |deadurl=no |fechaarchivu=26 d'agostu de 2012 |añu=2011 }}</ref><ref name=EXP>{{cita web|apellido1=Ibarra González|nome1=José Israel|títulu=Direutora del selmanariu "Zeta": Periodismu ente criminales dende Tijuana|url=http://expansion.mx/nacional/2011/05/21/adela-navarru-bello-periodismu-ente-criminales-dende-tijuana|obra=Espansión|fecha=21 de mayu de 2011|fechaaccesu=14 de xunetu de 2017}}</ref> y en 2012 el Premiu Daniel Pearl de l'Asociación de Periodistes de Chicago.<ref name=SE>{{cita web|apellido1=Redaición|títulu=Adela Navarro Bello, direutora de Zeta, va ser gallardoniada col premiu Daniel Pearl Award 2012|url=http://www.sinembargo.mx/03-09-2012/354711|obra=Sicasí|fecha=3 de setiembre de 2012|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}}</ref> En 2012 tamién foi nomada «Periodista del Añu» pola Sociedá de Periodistes Profesionales de [[San Diego (California)|San Diego]], [[California]];<ref>{{cita web|títulu=SPJ announces of San Diego Area Journalism Awards Contest, 2012 Journalist of the Year|url=https://spjsandiego.org/2012/05/31/spj-announces-winners-of-san-diego-area-journalism-awards-contest-2012-journalist-of-the-year-banquet-tickets-on-sale-now/|editorial=SPJ San Diego|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}}</ref><ref name=WC>{{cita web|títulu=Adela Navarro|url=https://www.wilsoncenter.org/person/adela-navarru|editorial=Wilson Center|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}}</ref> foi considerada ente les «150 muyeres que mueven al mundu» pola revista ''[[Newsweek]]'';<ref name=24H>{{Enllaz rotu|1={{cita web|apellido1=Redaición|títulu=Marisela Morales destacada como muyer valiente|url=http://www.24-hores.mx/marisela-morales-destacada-como-muyer-valiente/|obra=24 Hores|fecha=7 de marzu de 2012|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}} |2=http://www.24-hores.mx/marisela-morales-destacada-como-muyer-valiente/ |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref name=WC /> y ocupó el puestu númberu 76 na llista de «100 Pensadores Globales» de ''[[Foreign Policy]]'', onde foi la única llatinoamericana incluyida.<ref name=O24>{{cita web|apellido1=Redaición|títulu=Llista de la muerte (1): El casu de Adela Navarro|url=http://www.urgente24.com/208073-llista-de-la muerte-1-el casu-de-adela-navarru|obra=Urxente 24|fecha=3 d'avientu de 2012|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}}</ref> En 2013 foi gallardoniada col Premiu Frank McCulloch al Valor Periodísticu, qu'da la Reynolds School de la [[Universidá de Nevada]].<ref name=RS>{{Enllaz rotu|1={{cita web|títulu=Courage in Journalism Award|url=https://journalism.unr.edu/archives/2406|editorial=Reynolds Schoo|fecha=2013|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017|idioma=inglés}} |2=https://journalism.unr.edu/archives/2406 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> So la direición de Navarro, la revista ''Zeta'' recibió delles reconocencies, ente ellos el [[Premiu Ortega y Gasset]] a la meyor Trayeutoria Profesional en 2008, dau pol periódicu español ''[[El País]]'';<ref name=EP>{{cita web|apellido1=Redaición|títulu=Los Ortega premien la valentía del periodismu d'investigación|url=https://elpais.com/diario/2008/04/05/sociedá/1207346408_850215.html|obra=El País|fecha=2008|fechaaccesu=14 de xunetu de 2017}}</ref> el Premiu Perfil a la Llibertá d'Espresión Internacional en 2009, concedíu pola [[Editorial Perfil]] d'[[Arxentina]];<ref name=LS>{{cita web|títulu=Se entegaron los premios Perfil 2009/2010 con una gran convocatoria de personalidaes|url=https://www.latinspots.com/sp/empresas-y-negocios/detalle/8189/apurriéronse-los premios-perfil-20092010-con-una-gran-convocatoria-de-personalidaes|obra=LatinSpots.com|fecha=2010|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}}</ref> y la Medaya d'Honor al Serviciu Distinguíu en Periodismu de la Escuela de Periodismu de la [[Universidá de Misuri]] en 2010;<ref name=UTSD/> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == *[https://web.archive.org/web/20051013055550/http://www.zetatijuana.com/ Sitiu oficial de ''Zeta''] *[https://twitter.com/adelanavarro Adela Navarro Bello] en [[Twitter]] *[https://www.facebook.com/adela.navarrobello Adela Navarro Bello] en [[Facebook]] *[http://cpj.org/awards/2007/navarrobello.php Adela Navarro Bello], nel sitiu del [[Comité pa la Proteición de los Periodistes]] *[http://www.pbs.org/pov/reporteru/filme_description.php ''Reportero''], documental de la [[Public Broadcasting Service|PBS]] sobre la historia de ''Zeta'' {{NF|1968||Navarru Bello, Adela}} [[Categoría:Periodistes de Méxicu]] n4rxb0auuidfijw4zt2s05lwduug67l 0 143739 3699515 3622752 2022-07-25T08:21:06Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Adorée Villany''', '''Ada Villany''' o '''Adorée Via Villany''' {{nym}} foi una baillarina, actriz y coreógrafa [[Pueblu francés|francesa]] que la so actividá encuadrar dientro del movimientu coreográficu alemán conocíu como ''Nackttanz'', surdíu nos años anteriores al entamu de la [[Primer Guerra Mundial]] como un intentu de «modernizar» la [[Balé|danza]], en que los sos protagonistes llegaben a actuar n'ocasiones totalmente desnudes ante'l públicu. Destaquen dientro d'estos mesmos planteamientos éticu-estéticos los alemanes Gertrud Leistikow (1885-1948),<ref>Magar que enxamás punxo oxeciones a posar ensin ropa p'artistes como [[Max Ernst]], [[Edmund Moeller]], Hildo Krop o, sobremanera, l'holandés [[Jan Sluyters]], nun se conocen datos que confirmen que baillara dalguna vegada desnuda en públicu, como afirma l'investigador teatral estauxunidense Karl Eric Toepfer. Fonte: {{cita publicación |nome= Jacobien |apellíu= de Boer |títulu= Leistikow, Gertrud Louise (1885-1948) |url= http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Leistikow |periódicu= |fechaaccesu= 1 d'avientu de 2017}}</ref> [[Claire Bauroff]] y [[Anita Berber]], la prusiana [[Olga Desmond]] (1890-1964) o la famosa baillarina y espía holandesa [[Mata Hari]].<ref>{{cita llibru |apellíu= Toepfer |nome= Karl Eric |añu= 1997 |títulu= [https://books.google.es/books?id=FgvYUZh75WwC&pg=PA22&dq=Ador%C3%A9y+Villany+nude&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwi7zbPcw8LXAhVDRhQKHaW6DR0Q6AEIaTAJ#v=onepage&q=Ador%C3%A9y%20Villany%20nude&f=false Empire of Ecstasy – Nudity and Movement in German Body Culture (1910-1935)] |allugamientu= |editorial= University of California Press |páxines= 22-24 |isbn= 9780520918276 }}</ref> == Datos biográficos == De posible orixe húngaru ('''Villány''' ye una población d'Hungría), la mayoría de los sos espectáculos inspirar na sensualidá de les llamaes «dances orientales» (sobremanera na conocida ''[[Danza de los siete velos]]'' d'[[Oscar Wilde]], dirixida por Oskar Messter, cola que debuta en [[1905]]), según na producción erótica d'artistes como l'alemán [[Franz von Stuck]] o'l suizu [[Arnold Böcklin]], ente otros. En payares de 1911, ye acusada de «obscenidad» en Munich (Alemaña),<ref>"Ensin pretendelo, la Villany desencadenara un espurio alderique moral ente la vieya xerarquía católica bávara, espantada pola so desgualdráu presencia nel escenariu, y el calter lliberal de la ciudá, pa la que'l so arrestu yera una vergüenza ante'l 'mundu civilizáu'". Fonte: {{cita llibru |apellíu= Berkowitz |nome= Eric |añu= 2015 |títulu= The Boundaries of Desire – A Century of Good Sex, Bad Laws and Changing Identities |allugamientu= |editorial= Counterpoint |páxina= 168 |isbn= 9781619026469}}</ref> siendo absuelta al añu siguiente al considerar el xuráu que nel fechu de baillar ensin ropa, más que les apreciaciones de calter [[Pornografía|pornográficu]], tenía de prevalecer l'interés artísticu:<ref>{{cita publicación |apellíu= |nome= |añu= 10 mar. 1912 |títulu= [http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9D04Y6DB133AE633A25753C1A9659C946396D6CF&legacy=true DANCER IS ACQUITTED – Munich Jury Defends "The Higher Interests of Art"] |publicación= The New York Times |páxina= }}</ref> {{cita|[…] va quince meses, la Policía de Munich entró nel teatru onde s'esibía la señorita Villany, suspendió l'espectáculu y detuvo a la baillarina. […] Pero Munich ye una nueva Atenes y los xueces absolvieron a la moderna [[Friné]].| {{cita publicación |apellíu= |nome= |añu= 8 mar. 1913 |títulu= [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k12534841/f15.image.r=Ador%C3%A9y%20Villany Succulences] |publicación= La Vie Parisienne |allugamientu= París |númberu= 10 |páxina= 173}}}} Non asina en Francia, onde'l 5 de mayu de 1913 la Sala 8ª del Tribunal Correccional de París condergar a pagar una multa de 200 [[Francu francés|francos]] como reconocida culpable d'un delitu de ''outrage public à la pudeur'', traducible al [[Idioma español|español]] como «escándalu públicu», más concretamente, «Por amosase dafechu esnuda ante'l espectadores de la ''Comédie-Royale''».<ref>Según el diariu parisín ''Le Journal'', los fechos producieron los díes 21 y 22 de febreru y l'artista cobró per cada actuación 500 francos. Fonte: {{cita publicación |apellíu= Marréaux Delavigne |nome= |añu= 6 may. 1913 |títulu= XUNE DANSEUSE sans Voiles |publicación= Le Journal |allugamientu= París |númberu=|páxina= 1}}</ref> Dos meses antes, el selmanariu humorísticu ''-y Rire'' afirma de l'artista: {{cita|La señorita Adorée Villany ye una nueva baillarina alemana [sic] que vieno a París p'amosase totalmente desnuda. Ustedes van dicime que nun ye la única. […] Pero entendámonos: la señorita Villany ponse dafechu esnuda en públicu. Delantre d'un home solu, nun s'atrevería, porque ye una muyer honesta, pero ante quinientes persones, esibir cola mayor naturalidá en traxe d'Eva (antes del pecáu). [Sí,] la señorita Villany ye una baillarina desnuda, verdaderamente desnuda, totalmente, íntegramente desnuda.| {{cita publicación |apellíu= |nome= |añu= 8 mar. 1913 |títulu= [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62717485/f3.image.r=Ador%C3%A9y%20Villany -y Rire de la Semaine] |publicación= -y Rire |allugamientu= París |númberu= 527}}}} Como escritora ocasional, publicó los testos ''Tanz-Reform und Pseudo-Moral'' (c. [[1912]])<ref>Afirma nél que "la reforma de la Danza ye más una cuestión de vestuariu que de téunica de baille". Fonte: {{cita llibru |apellíu= Rasula |nome= Jed |añu= 2016 |títulu= History of a Shiver – The Sublime Impudence of Modernism |allugamientu= |editorial= Oxford University Press |páxina= |isbn= 9780199396313}}</ref> y ''Phryné moderne devant l'Aréopage'' ([[1913]]. Munich: F. Bruckmann). Como actriz, intervieno en 1915 na película muda danesa ''Slør-Danserinden'', dirixida pol cineasta Rino Lupo, col actor Gunnar Helsengreen (1880-1939).<ref>{{cita web |url= https://www.imdb.com/title/tt2397778/|títulu=IMDb – Slør-Danserinden}}</ref> A partir d'esti últimu añu, nun se tien nenguna noticia de l'artista.<ref>{{cita publicación |nome= lephénix |apellíu= |títulu= Adorée ou l'ardeur: "Mon corps dévoilé met mon âme à nu" |url= http://www.agoravox.fr/culture-loisirs/culture/article/adoree-ou-l-ardeur-mon-corps-175992 |periódicu= Agoravox |fechaaccesu= 17 de payares de 2017 }}</ref><ref>{{cita publicación |nome= |apellíu= L'Editeur Singulier |títulu= Adorée Villany |url= http://lediteursingulier.blogspot.com.es/2010/05/adoree-villany.html |periódicu= |fechaaccesu= 25 de payares de 2017 }}</ref> == Galería d'imáxenes == {{Galería d'imáxenes | Adoree Villany in the Dance of Apis LCCN2014692395.jpg | <small>Adorée Villany realizando la ''Danza d'[[Apis (mitoloxía)|Apis]]''<ref>"Executa primero una danza n'honor al güe Apis, na que la baillarina lluz solo una simple petrina de perlles…" Fonte: {{cita publicación |apellíu= |nome= |añu= <br />8 mar. 1913 |títulu= Succulences |publicación= La Vie Parisienne |allugamientu= París |númberu= 10 |páxina= 173}}</ref> (fotografía tomada en 1910)</small>. | Adoree Villany LCCN2014692399.jpg | | Adoree Villany in the Dance of Phryne LCCN2014692398.jpg | | Adoree Villany LCCN2014692397.jpg | | Adoree Villany LCCN2014692400.jpg | }} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * {{Versalita|Deutsche National Bibliothek}}. [https://portal.dnb.de/opac.htm;jsessionid=MivdA4qBIKtwlBU3G-hkNgdEpZ-cVr2zYSGwyQct.prod-fly0?query=Ador%C3%A9y+Villany&method=simpleSearch '''Adorée Villany'''] (5 creitos). {{NF|1891|el sieglu XX|Villany, Adorée}} {{Tradubot|Adorée Villany}} [[Categoría:Actores y actrices de Francia]] [[Categoría:Persones de Francia]] [[Categoría:Nackttanz]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Persones de Rouen]] thzklux2ece4mcjzlnsrq1otsewvsjn 0 143832 3699380 3052805 2022-07-25T07:55:35Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Adriana Molinari''' {{nym}} ye una ex-ganadora de [[Concursu de belleza|concurso de guapura]], stripper, y [[Actor pornográficu|actriz pornográfica]] quien trabayó principalmente para [[Vivid Entertainment Group|Vivid Entertainment]] dende 1998 hasta 2000.<ref name="iafd">{{cita web |url=http://www.iafd.com/person.rme/perfid=AlexTaylor/gender=f|títulu=Alex Taylor|fechaaccesu=16 de febreru de 2010|editorial=IAFD |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090621055813/http://iafd.com/person.rme/perfid%3DAlexTaylor/gender%3Df |fechaarchivu=21 de xunu de 2009}}</ref> == Vida temprana == Camudar a [[Hampton (New Hampshire)|Hampton, New Hampshire]] dende [[América del Sur|Sudamérica]] colos sos padres cuando taba en séptimu grau. Foi una modelu de [[Traxi de baño|traje de bañu]] mientres un tiempu cuando yera adolescente. Graduar nel Winnacunnet High School. == Carrera == Molinari foi nomada Miss [[Hampton Beach (New Hampshire)|Hampton Beach, New Hampshire]]<ref name="archive.org">{{cita web |url=http://www.alex-taylor.com/html/bio.htm |títulu=Bio |fecha=6 d'avientu de 1998|work=Official website |fechaaccesu=1 d'ochobre de 2016|deadurl=yes |urlarchivu=https://web.archive.org/web/19981206010751/http://www.alex-taylor.com/html/bio.htm |fechaarchivu=6 d'avientu de 1998}}</ref> en 1984 and Miss New Hampshire USA en 1991.<ref name="seacoast">{{cita web |url=http://www.seacoastonline.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20080727/NEWS/807270313/-1/PUBLICRECORDS05|títulu=Pageant has launched more than just pretty face|fechaaccesu=16 de febreru de 2010|autor=Patrick Cronin|apellíu=Patrick Cronin|fecha=27 de xunetu de 2008|editorial=SeaCoastOnline.com}}<code>&#x7C;autor=</code> y <code>&#x7C;apellíu=</code> redundantes ([[Ayuda:Erros nes referencies#redundant parameters|ayuda]]) </ref> Empezó a trabayar como stripper en 1990 en [[Massachusetts]] y nun consiguió ganar en 1991 el concursu de guapura Miss USA. Na primavera de 1991, los oficiales del concursu de guapura de [[Miss USA]] desaposiáron-y de la so corona cuando un tabloide nacional reveló públicamente que se tuviera pluriempleando como baillarina exótica. Foi una [[Penthouse Pets|Penthouse Pet]] n'Agostu de 1994 col [[nome artísticu]] de '''Alex Taylor'''<ref>{{cita web |url=http://www.penthousepinups.net/penthouse_pets.php|títulu=Welcome Penthouse Pets Fans|fechaaccesu=9 de marzu de 2015|editorial=Penthouse Pinups |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20141223225600/http://www.penthousepinups.net/penthouse_pets.php |fechaarchivu=23 d'avientu de 2014}}</ref> y apaeció nesa [[Penthouse (revista)|revista p'adultos]] más de trenta veces. Tamién apaeció en dellos programes de televisiónː ''A Current Affair'', ''Hard Copy'', ''Inside Edition'', y ''[[Entertainment Tonight]]''. A partir de 2008, Molinari tuvo estremada de la industria pornográfica y mora n’[[Orlando (Florida)|Orlando, Florida]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/19981206010751/http://www.alex-taylor.com/html/bio.htm Archived biography on her Official site] * {{IMDb nome|0851938|Alex Taylor|id=0851938|name=Alex Taylor}}(n'inglés) * {{IAFD nome|id=AlexTaylor}}(n'inglés) * {{Afdb nome|id=1046|name=Alex Taylor}}(n'inglés) {{NF|1967||Molinari, Adriana}} {{Tradubot|Adriana Molinari}} [[Categoría:Wikipedia:Páxines con referencies con parámetros redundantes]] [[Categoría:Actores y actrices de pornografía d'Arxentina]] [[Categoría:Actores y actrices de pornografía d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Penthouse Pets]] [[Categoría:Persones de Buenos Aires]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] nbrylcznwld5b6d3mmjts3kktn3gfgd 0 144389 3699509 3373531 2022-07-25T08:18:54Z XabatuBot 43102 iguo tesut: casa d'enfotos => casa d'empeños wikitext text/x-wiki {{persona}} '''María Luisa Puiggener Sánchez''' {{nym}} foi una pintora española que desenvolvió la so actividá artística na última década del [[sieglu XIX]] y primeros años del [[sieglu XX]], de la so producción destaca'l llenzu ''Escena d'enfotu (Una xoya)'', fecháu en 1900 nel que representa a una muyer col so fíu pequeñu en brazos nel momentu d'allegar a una casa d'empeños pa la tasación d'una xoya. <ref>[http://www.unizar.es/sites/default/files/dossier_prensa_pintor_en_espana.pdf ''Pintores d'España 1859/1926. De María Luisa de la Riva a Maruxa Mallo.''] Paraninfu de la Universidá de Zaragoza, 2014.</ref> <ref>[http://www.cajasol.es/wp-content/uploads/cuadiernu-didactico-obres-emblematicas-sieglu-xix-fundacion-cajasol.pdf ''Obres emblemátiques del sieglu XIX de la coleición Fundación Cajasol''.] Consultáu'l 27 de payares de 2015</ref><ref> Inmaculada Concepción Rodríguez Aguilarː ''Arte y cultura na prensa: la pintura sevillana (1900-1936)''</ref> <ref>''Cien años de pintura n'España y Portugal (1830-1930)''. Ediciones Antiquaria, 1992.</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1875|1921|Puiggener Sanchez, Maria}} {{Tradubot|María Luisa Puiggener}} [[Categoría:Pintores d'España]] [[Categoría:Persones de Xerez de la Frontera]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] sc4mr3ebmti3c2fgbpwr0a6i1wmjpky 0 144651 3699528 3633672 2022-07-25T09:51:57Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Nella Maria Bonora''' {{nym}} foi una actriz de teatru y de cine, amás d'actriz de voz, de nacionalidá italiana. == Biografía == Nacida en [[Mantua]], [[Italia]], tres una ventena d'años d'esperiencia nel escenariu (empecipiárase bien nuevu xunto a [[Amedeo Chiantoni]], p'actuar darréu cola compañía de [[Febo Mari]]), foi escoyida en [[1939]] pa trabayar nel [[Ente Italianu per le Audizioni Radiofoniche]] (EIAR) empobináu por [[Aldo Silvani]], pasando rápido a ser una de les intérpretes preferíes de los radioyentes, hasta l'estremu d'interpretase a sigo mesma nel filme de [[1940]] empobináu por [[Giacomo Gentilomo]] ''[[Ecco la radio!]]'', dedicáu a glorificar la radio estatal. == Doblaxe == Nos entamos de la década de 1930 empezó a trabayar nel campu del doblaxe. Dio voz a [[Claudette Colbert]] en ''[[It Happened One Night]]'' ([[1935]]) (xuntu a [[Gino Cervi]], que doblaba a [[Clark Gable]]), y trabayó en ''[[Sorelle in armi]]'', ''[[Ritrovarsi]]'' y ''[[Incontro a Parigi]]''. Tamién dobló a [[Carole Lombard]] en ''[[Ventesimo secolo]]'' y ''[[My Man Godfrey]]'' ([[1936]]), a [[Peggy Shannon]] en ''[[Distruzione del mondo]]'', y a [[Lily Pons]] en ''[[La ragazza di Parigi]]''. == Teatru == [[Prima donna]] en [[Roma]] (a onde la compañía foi llevada nos primeros meses de la [[Segunda Guerra Mundial]], y onde Bonora mereció, poles sos interpretaciones, el Microfono d'argento en [[1950]] xunto a [[Franco Becci]]), en [[1953]] pasó, por invitación d'[[Umberto Benedetto]], a la compañía teatral de Radiu Florencia. Mientres años vivió ente Roma y [[Florencia]] actuando en prestixoses compañíes (la primera d'elles la d'[[Emma Gramatica]]), pa treslladase darréu de manera estable a Florencia, onde siguió hasta los sos últimos años impartiendo lleiciones de dicción. == Radio == Na radio, ente otros, foi a finales de la década de [[1940]] llectora de ''Poesie d'ogni tempo'', y dirixó en [[1951]] l'espaciu relixosu ''Sorella radio''. La so intensa actividá radiofónica, que mientres llargu tiempu facer protagonista de dos comedies selmanales, remató en [[1978]]. Ente les sos innumberables interpretaciones de teatru radiofónicu, que dan una idea de la versatilidad de l'actriz, recuérdense ''L'uomo che corse dietro ai suoi calzoni'' de Contri ([[1935]]), ''Don Desiderio disperato'' de [[Giovanni Giraud]] ([[1940]], con direición de Silvani), ''Ninna nanna a Gesù'' d'[[Enrico Pea]] ([[1942]], con direición de [[Guglielmo Morandi]]), ''[[Don Juan (Moliére)|Don Juan]]'' de [[Molière]] (1942, dirixida por [[Nino Meloni]]), ''[[Fedra]]'' de [[Jean Racine]] (direición de [[Masserano Taricco]], [[1947]]), ''[[Una visita]]'' (1947), el drama radiofónicu ''I fiori tu non devi coglierli'' de [[Tyrone Guthrie]] (1953, dirixíu por [[Anton Giulio Majano]]), ''[[Ciao albero]]'' d'[[Aldo Nicolaj]] (direición de [[Marco Visconti]], [[1958]]), la novela policiaca d'[[Agatha Christie]] ''[[Chiamata personale per il signor Brent]]'' ([[1959]], direición de Benedetto) y ''[[Mogli y figlie]]'' d'[[Elizabeth Gaskell]], en 15 episodios empobinaos por Di Stéfano en [[1974]]. Memorable foi la so interpretación del monólogu ''[[La voce umana]]'' de [[Jean Cocteau]]. Nos sos últimos años de vida, Bonora dedicar a la [[parasicoloxía]] y al [[espiritismu]], describiendo les sos esperiencies extrasensoriales nel llibru ''Con amore per amore: testimonianza al Cerchio Firenze 77'' ([[1981]]). Nella Maria Bonora finó en [[Florencia]], [[Italia]], en 1990. == Filmografía == *''[[La lanterna del diavolo]]'', de [[Carlo Campogalliani]] ([[1931]]) *''[[L'ultima avventura]]'', de [[Mario Camerini]] ([[1931]]) *''[[La vecchia signora]]'', d'[[Amleto Palermi]] ([[1932]]) *''[[L'avvocato difensore]]'', de [[Gero Zambuto]] * ''[[La marcia nuziale]]'', de [[Mario Bonnard]] ([[1934]]) *''[[Un bacio a fior d'acqua]]'', de [[Giuseppe Guarino]] ([[1936]]) *''[[I due sergenti]]'', d'[[Enrico Guazzoni]] ([[1936]]) *''[[Il fu Mattia Pascal]]'', de [[Pierre Chenal]] ([[1937]]) *''[[I due misantropi]]'', d'[[Amleto Palermi]] ([[1937]]) *''[[Ecco la radio!]]'', de [[Giacomo Gentilomo]] ([[1940]]) == Actuaciones radiofóniques == * '''EIAR''' *''Musica di foglie morte'', de [[Pier Maria Rosso di San Secondo]], direición d'[[Aldo Silvani]], [[12 de payares]] de [[1939]]. *''La ballata del grande invalido'', d'[[Ernesto Gaballo]], con [[Romanu Calò]], Nella Maria Bonora y [[Giovanni Cimara]], direición d'[[Aldo Silvani]], [[15 de payares]] de [[1939]]. *''Un orologio si è fermato'', d'[[Edoardo Anton]], con Nella Maria Bonora, [[Wanda Tettoni]] y [[Giovanni Cimara]], direición d'[[Alberto Casella]], [[2 de febreru]] de [[1941]]. * '''RAI''' *''Cues che accadono solo nei libri'', de [[Thornton Wilder]], direición d'[[Anton Giulio Majano]], [[4 d'avientu]] de [[1945]]. *''Il vento notturno'', d'[[Ugo Betti]], direición d'[[Anton Giulio Majano]], [[2 de marzu]] de [[1946]]. *''La maschera e il volto'', de [[Luigi Chiarelli]], direición de [[Pietro Masserano Taricco]], [[13 de mayu]] de [[1946]]. *''Angeli y colori'', de [[Carlo Linati]], con [[Salvu Randone]], Nella Maria Bonora y [[Nino Manfredi]], música d'[[Arrigo Pedrollo]], direición de [[Pietro Masserano Taricco]], [[18 de mayu]] de [[1950]]. *''L'uomo della lluz'', d'[[Ezio D'Errico]], con Nella Maria Bonora, [[Adolfo Geri]] y [[Angelo Calabrese]], direición de [[Guglielmo Morandi]], [[22 de mayu]] de [[1950]]. *''[[La voce umana]]'', de [[Jean Cocteau]], direición de [[Pietro Masserano Taricco]], [[23 de mayu]] de [[1950]]. *''La bugiarda meravigliosa'', de [[Gian Francesco Luzi]], direición d'[[Anton Giulio Majano]], [[25 de mayu]] de [[1950]]. *''L'abito verde'', de [[Robert de Flers]] y [[Gaston Armen de Caillave]], direición de [[Guglielmo Morandi]], [[7 de xunu]] de [[1950]]. *''Hyacinth Halvey'', de [[Lady Gregory]], direición d'[[Umberto Benedetto]], [[2 de mayu]] de [[1958]]. == Bibliografía == *Le attrici, Gremese editore Roma 1999. *Il Radiocorriere, dellos años. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|it|Nella Maria Bonora}} * http://www.antoniogenna.net/doppiaggio/voci/vocinmb.htm * {{IMDb|name|id=0095155}} {{Tradubot|Nella Maria Bonora}} {{NF|1904|1990|Maria Bonara, Nella}} [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'Italia]] [[Categoría:Actores y actrices de cine d'Italia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Persones de Mantua]] aqkr5ar47y7y6u2qx3313sr4l5c7zoo 0 145020 3699525 3410844 2022-07-25T09:35:38Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Nina Ponomariova''' ({{lang-ru|Нина Аполлоновна Пономарёва}}; {{nym|paréntesis=non}}) foi una deportista, esquiadora, llanzadora y entrenadora [[rusia|rusa]]. Comipitó nes disciplines d'esquí de fondu; más tarde dedicóse a los llanzamientos. En [[Xuegos Olímpicos de Ḥélsinki 1952|Ḥélsinki 1952]], l'atleta ganó la primer medaya d'oru pa la [[Xunión Soviética]] nos [[Xuegos Olímpicos]]. En [[Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]], Ponomariova ganó la medaya de bronce, y en [[Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] foi la campeona olímpica en dos causes. Ganó ocho títulos de campeona de la [[XRSS]]. La so carrera activa terminó en [[1966]] y depués convirtióse n'entrenadora.<ref>{{cita web |url=https://lenta.ru/news/2016/08/19/deadolympics/|títulu=Умерла первая советская олимпийская чемпионка Пономарева |autor= lentu|allugamientu=Rusia|fecha=19 d'agostu de 2016|fechaaccesu=19 d'agostu de 2016|idioma=rusu}}</ref> == Premios y honores == * [[Orde de la Bandera Colorada del Trabayu]] * [[Orde de la Insinia d'Honor]] * [[Medaya al Trabayador Veteranu]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Nina Ponomaryova|Nina Ponomariova}} *[http://www.olympic.org/medallists-results?athletename=nina%20romashkova&category=&games=&sport=32588&event=&mengender=false&womengender=false&mixedgender=false&teamclassification=false&individualclassification=false&continent=&country=&goldmedal=false&silvermedal=false&bronzemedal=false&worldrecord=false&olympicrecord=false&targetresults=true www.olympic.org Nina Romashkova] * [http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/ro/nina-romashkova-ponomaryova-1.html Nina Romashkova] {{socesión |predecesora = [[Micheline Ostermeyer]] |títulu = Campeona Olímpica de [[llanzamientu de discu]] |periodu = [[atletismu Ḥélsinki 1952|Ḥélsinki 1952]] |socesora = [[Olga Fikotová]] |predecesora2 = [[Olga Fikotová]] |títulu2 = Campeona Olímpica de [[llanzamientu de discu]] |periodu2 = [[atletismu Roma 1960|Roma 1960]] |socesora2 = [[Tamara Press]] }} {{NF|1929|2016|Ponomariova, Nina}} {{Tradubot|Nina Ponomariova}} [[Categoría:Deportistes de Rusia]] [[Categoría:Medayistes olímpicos d'atletismu]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de bronce d'atletismu]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de Melbourne 1956]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de Ḥélsinki 1952]] [[Categoría:Medayistes olímpicos de Roma 1960]] [[Categoría:Persones d'Ekaterimburgu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] j3mu1jm26nha1n29hvq171ol515ktsx 0 145105 3699303 3570265 2022-07-25T06:33:59Z XabatuBot 43102 iguo testu: Universidá de Búfalu => Universidá de Buffalo wikitext text/x-wiki '''Nnedimma Nkemdili Okorafor''' ([[Cincinnati]], [[8 d'abril]] de [[1974]]) conocida como '''Nnedi Okorafor''' y '''Nnedi Okorafor-Mbachu''' ye una escritora d'Estaos Xuníos d'orixe nixerianu especialista en [[Xéneru fantásticu|fantasía]], [[ciencia ficción]] y [[ficción especulativa]] .<ref>[http://us.macmillan.com/author/nnediokorafor "Nnedi Okorafor"], Macmillan Publishers.</ref> {{persona|nome=Nnedi Okorafor}} == Fonderada y vida personal == Fía de padres nixerianos d'etnia [[Igbo]] nacida n'[[Estaos Xuníos]], visitó [[Nixeria]] dende pequeña. Mientres los sos años asistiendo al Institutu Homewood-Flossmoor en [[Flossmoor]], [[Illinois]], Okorafor foi una [[tenista]] estrella y una gran estudiosa de ciencies, que se tomaba'l trabayu académicu como un hobby interesante más que como una xera. Cuando-y diagnosticaron [[escoliosis]], la ciruxía a la que la sometieron pa resolvelo acabó cola so carrera atlética estudiantil y perdió la capacidá de caminar. Foi nesos momentos en que se redefinió a sigo mesma, yá que el so condición alloñar de la carrera atlética y yá nun pudo recuperala hasta que nun ameyoró. Por ello, mientres esa fase de recuperación, pasó'l tiempu escribiendo como ''[[hobby]]. ''Les sos noveles y hestories reflexen tantu'l so heriedu africanu occidental como la so vida americana. Okorafor graduar en 2001 nel [[Taller d'Escritores Clarion]] en [[Lansing]], [[Michigan]] y tien un doctoráu n'inglés de la [[Universidá d'Illinois]], [[Chicago]]. Ye profesora acomuñada d'escritura crativa y lliteratura na [[Universidá de Buffalo]] y vive ente Buffalo y Olympia Fields, Illinois cola so familia.<ref>[http://www.barnesandnoble.com/w/akata-witch-nnedi-okorafor/1100321716#productInfoTabs Akata Witch by Nnedi Okorafor, Hardcover | Barnes & Noble®] Retrieved 2017-02-19.</ref> == Obres y crítica == Okorafor recibió en 2001 el premiu lliterariu Hurston Wright<ref>{{Cita web|url=http://www.hurston-wright.org/hww_award_for_college_writers.shtml#RecentWinners|títulu=Welcome to www.hurston-wright.org|fechaaccesu=31 de xunetu de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110726163154/http://www.hurston-wright.org/hww_award_for_college_writers.shtml#RecentWinners|fechaarchivu=26 de xunetu de 2011}}</ref> pola so hestoria ''Amphibious Green. ''Dempués escribió dos allabaos llibros xuveniles, ''The Shadow Speaker'' (Hyperion/[[The Walt Disney Company|Disney]] Book Group) and ''Zahrah the Windseeker'' ([[Houghton Mifflin Harcourt]]). Esta postrera ganó'l Wole Soyinka Prize for Literature in Africa. Tamién foi nomada en 2005 al Carl Brandon Parallax and Kindred Awards y foi finalista tantu pal Garden State Teen Book Award y el Golden Duck Award. ''The Shadow Speaker'' ganó'l Carl Brandon Parallax Award, un Booksense Pick for Winter 2007/2008, un Tiptree Honor Book,<ref>{{Cita web|url=https://tiptree.org/award/2007-james-tiptree-jr-award|títulu=2007 James Tiptree, Jr. Award|fechaaccesu=2 d'agostu de 2016}}</ref> foi finalista al Essence Magacín Literary Award, al Andre Norton Award y al Golden Duck Award y nomar al [[NAACP Image Award]]. El llibru infantil de Okorafor ''Long Juju Man'' ganó en 2007-2008 el Macmillan Writer's Prize for Africa.<ref>{{Cita web|url=http://www.writeforafrica.com/ceremony.html|títulu=Winners and Shortlist: Macmillan Writer's Prize for Africa 2007/8|fechaaccesu=2 d'agostu de 2016|sitiuweb=writeforafrica.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090330055733/http://www.writeforafrica.com/ceremony.html|fechaarchivu=30 de marzu de 2009}}</ref> La primer novela empobinada al públicu adultu de Okorafor, ''[[Who Fears Death]]'' ([[DAW Books|DAW]]/[[Penguin Books]]), ganó en 2011 el [[Premiu Mundial de Fantasía|World Fantasy Award]] a la meyor novela,<ref name="WWE-WFAWIN">{{Cita web|url=http://www.worldswithoutend.com/blogue.asp|títulu=2011 WFA Winner: ''Who Fears Death''|fechaaccesu=31 d'ochobre de 2011|sitiuweb=Worlds Without End}}</ref> foi escoyíu esi mesmu añu [[Tiptree Honor Book]] y foi nomáu en 2010 al [[Premios Nébula|Nebula]].<ref name="WWE-2010">{{Cita web|url=http://www.worldswithoutend.com/books_year_index.asp?year=2010|títulu=2010 Award Winners|fechaaccesu=31 d'ochobre de 2011|sitiuweb=Worlds Without End}}</ref> En 2011, volvió al públicu xuvenil con ''[[Akata Witch]]'' (Viking/Penguin), que foi escoyíu pol Junior Library Guild, y nomada al premiu Andre Norton. Tamién entró nel proyeutu [[Amelia Bloomer]] de l'[[American Library Association]], na llista centrada en llibros infantiles con temática feminista. La novela de ciencia ficción de Okorafor ''Lagoon'' foi finalista del [[Premios BSFA|British Science Fiction Association Award]] (Meyor Novela) y a la Rede Tentacle Award (Meyor Novela) y foi considerada un Tiptree Honor Book. La so novela curtia de ciencia ficción [[Binti (novel)|"Binti"]] gano en 2016 tantu'l [[Premios Nébula|Nebula]] como'l [[Premiu Hugo|Hugo]] a meyor novela curtia,<ref>{{Cita web|url=http://www.locusmag.com/News/2016/05/10777/|títulu=2015 Nebula Awards Winners|fechaaccesu=18 de mayu de 2016|sitiuweb=[[Locus (magacín)|Locus]]}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=Hugo awards see off rightwing protests to celebrate diverse authors|url=https://www.theguardian.com/books/2016/aug/21/hugo-awards-winners-nk-jemisin-sad-rabid-puppies|fecha=21 d'agostu de 2016}}</ref> y foi finalista del British Science Fiction Association Award (Meyor curtiu) y al BooktubeSFF Award (Meyor obra curtia). Les hestories curties de Okorafor publicáronse n'antoloxíes y revistes, incluyendo ''Dark Matter: Reading The Bones'', Enkare Review, ''Strange Horizons'', la revista ''Moondance ''y nel volume XVIII de ''Writers of the Future''. Prime Books publicó en 2013 una coleición de les sos hestories llamada ''Kabu Kabu''. Inclúi'l rellatu homónimu, coescrita con [[Alan Dean Foster]], y otros seis histories curties inédites, según catorce relato que se publicaren n'otros espacios dende 2001, según un prólogu de [[Whoopi Goldberg]].<ref name="Tor11082013">{{Cita web|url=http://www.tor.comblogs2013/11/book-review-kabu-kabu-nnedi-okorafor|títulu=We All Tell Stories About Her: ''Kabu Kabu'' by Nnedi Okorafor|fechaaccesu=6 de febreru de 2014|apellíu=Mandelo|nome=Brit|sitiuweb=Tor.com}}</ref> En 2009, Okorafor donó'l so archivu a la coleición del departamentu de llibros raros y especiales de la Science Fiction and Fantasy Writers of America (SFWA) de la biblioteca de la [[Universidá del Norte d'Illinois]].<ref>[http://www.ulib.niu.edu/rarebooks/sciencefiction.cfm Science Fiction and Fantasy Writers of America (SFWA) Collection] {{Wayback|url=http://www.ulib.niu.edu/rarebooks/sciencefiction.cfm |date=20120603071546 }}, Northern Illinois University.</ref> Gary K. Wolfe escribió sobre la so obra: "El xeniu de Okorafor p'atopar les imáxenes icónicas y tradiciones de la cultura africana, sobremanera de la nixeriana y, especialmente, la [[Pueblu igbo|Igbo]], y tocala lo cabal pa introducila perfectamente nel so vocabulariu de lo fantástico."<ref>[http://www.locusmag.com/Reviews/2013/12/gary-k-wolfe-reviews-nnedi-okorafor-2/ "Gary K. Wolfe reviews Nnedi Okorafor"], Locus Online, December 22, 2013.</ref> En febreru de 2014, anuncióse que Okorafor diba ser la Invitada d'Honor como autora de xuvenil en Detcon 1, la convención de 2014 de la ciencia ficción estauxunidense. Detcon1 ponía una énfasis especial na ciencia ficción xuvenil.<ref>{{Cita web|url=http://detcon1.org/pressrelease4/|títulu=Press Release #4 – Nnedi Okorafor to be Young Adult Author Special Guest at Detcon1|fechaaccesu=31 de xunetu de 2016|fecha=10 de febreru de 2014}}</ref> N'ochobre de 2017 anuncióse que la editorial Crononauta sería la encargada de traer ''Binti'', ''Binti: Home'' y ''Who fears death'' a España con traducción de Carla Bataller.<ref>{{Cita web|url=http://www.crononauta.es/book/binti/|títulu=Crononauta: Binti n'español|fechaaccesu=17 d'ochobre de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=crononauta.es|editorial=Crononauta|idioma=español}}</ref> == Bibliografía == '''Xuvenil '''— escritu como Nnedi Okorafor-Mbachu * ''Zahrah the Windseeker'' (2005, [[Houghton Mifflin Harcourt]]; tapa blanda 2008, Graphia/Houghton Mifflin Harcourt) * ''The Shadow Speaker'' (2007, Hyperion/Disney) '''Infantil '''— escritu como Nnedi Okorafor * ''Long Juju Man'' (2009, Macmillan Africa) * ''Iridessa and the Secret of the Never Mine'' (2012, Disney Books) '''Xuvenil '''—escritu como Nnedi Okorafor * ''Akata Witch'' (2011, Viking/Penguin) (Publicada col títulu ''What Sunny Saw in the Flames'' en Nixeria y el Reinu Xuníu por Cassava Republic Press) * ''Akata Witch 2: Akata Warrior'' (2017) * ''The Man'' (va publicar en Nixeria) '''Adulta'''—escritu como Nnedi Okorafor * ''Who Fears Death'' (2010, DAW/Penguin) * "Hello, Moto" (2011, un rellatu curtiu pa Tor.Com Orixinal) * "Moom!", una hestoria curtia en "AfroSF: Science Fiction by African Writers" (2012, Storytime) * ''Kabu Kabu'' (2013, Prime Books) * ''Lagoon'' (2014, Hodder & Stoughton Ltd.) (2015, Saga Press/Simon & Schuster) * ''The Book of Phoenix'' (2015, DAW/Penguin/[[Penguin Random House|PRH]]) (prequel of ''Who Fears Death'') * ''Binti'' (2015, Tor.com) * ''Binti 2: Home'' (2017, Tor.com) == Filmografía escoyida == * ''Brave New Souls: Black Sci-Fi & Fantasy Writers of the 21st Century'' (2013) – como ella mesma<ref>{{Cita noticia|títulu=Sneak Peek: 'Brave New Souls: Black Sci-Fi & Fantasy Writers of the 21st Century'|url=http://www.indiewire.com/2013/07/sneak-peek-brave-new-souls-black-sci-fi-fantasy-writers-of-the-21st-century-166989/|fecha=July 2013}}</ref> == Referencies == {{llistaref|30em}} == Enllaces esternos == * [http://www.nnedi.com/ Nnedi Okorafor Home Page] * Mikki Kendall, [http://www.publishersweekly.com/article/456002-A_Nigerian_Sorceress_Makes_Her_Way.php?rssid=20819 Profile: "A Nigerian Sorceress Makes Her Way"], ''[[Publishers Weekly]]'', April 12, 2010 * Donna Freitas, [https://www.nytimes.com/2008/07/13/books/review/Freitas-t.html "Weapons of Mass Creation"], ''New York Times'' review of ''The Shadow Speaker'', July 13, 2008 * [https://www.webcitation.org/6ARAfoYB0?url=http://web.archive.org/web/20100724121505/http://www.nebulaawards.com/index.php/guest_blogues/is_africa_ready_for_science_fiction Nebula Awards Guest Blogue: Is Africa Ready for Science Fiction] by Nnedi Okorafor * [http://farah-sf.blogspot.com/2005/12/guest-post-nnedi-okorafor-mbachu.html Review of ''Zahrah the Windseeker''] by Gary K. Wolfe * [http://www.strangehorizons.com/2004/20041025/kinga.shtml "Stephen King's Super-Duper Magical Negroes" by Okorafor-Mbachu] * [http://clarkesworldmagazine.com/okorafor_05_09 "From the Lost Diary of TreeFrog7"] (short story), ''Clarkesworld Magacín'', May 2009 * [http://www.africanwriter.com/author/nnedi-okorafor/ Stories by Okorafor] at AfricanWriter.com * [http://clarkesworldmagazine.com/okorafor_interview/ "If It Scares You, Write It: A Conversation with Nnedi Okorafor"] (interview), ''Clarkesworld Magacín'', December 2009 * {{Isfdb nome|id=Nnedi_Okorafor|name=Nnedi Okorafor}}(n'inglés). * [http://www.tor.com/index.php?option=com_content&view=blogue&id=59374 2010 Audiu Interview] on the Geek's Guide to the Galaxy Podcast * [http://www.yeoal.com/2017/07/nigerian-womannndei-okorafors-novel-to.html "Nigerian Woman, Nndei Okorafor’s Novel to be Made into Series by HBO"] {{Tradubot|Nnedi Okorafor}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] [[Categoría:Escritores de ciencia ficción d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] kqofdae1goy99euv2r0glzss3zl17s4 0 145161 3699292 3624652 2022-07-25T06:31:46Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-18 => U-18 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Noemí Jordana Bofill''' {{nym}} ye una ex-xugadora [[España|española]] de [[baloncestu]] mientres 19 temporaes. Tricampeona de la [[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina]]. Tricampeona de la [[Copa de la Reina de baloncestu|Copa de la Reina]], dos veces campeona de la [[Supercopa d'España de baloncestu femenín|Supercopa]] y Campeona cola U-18. == Biografía == Noemí Jordana nació en Torelló en 1980. Ye fía de Montserrat Bofill y de [[Ramón Jordana]] entrenador de baloncestu.<ref name="f627y4c8">{{cita web |url=http://www.feb.es/2014/1/29/baloncesto/noemi-jordana-lliga-femenina-obliga-siempres-cien-per-cien/52110.aspx|títulu=Noemí Jordana: “La Lliga Femenina te obliga a dir siempres al cien per cien”|fechaaccesu=29 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=AS|nome=Diariu|títulu=Ramón Jordana dexa'l Sieglu XXI y va entrenar al UNI Girona {{!}} Más Baloncestu {{!}} AS.com|url=http://baloncesto.as.com/baloncesto/2014/08/01/mas_baloncestu/1406908163_251567.html|fecha=1 d'agostu de 2014|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|periódicu=AS.com|idioma=es}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.wangconnection.com/baloncestu-dende-la humildá/|títulu=Baloncestu dende la humildá {{!}} WangConnection|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|idioma=es-ES|sitiuweb=www.wangconnection.com}}</ref> En siendo xugadora profesional de baloncestu mientres 19 temporaes, camudó les zapatielles pola bata y el balón pola tiza pa exercer como profesora.<ref name=":2" /><ref>{{cita publicación |apellíu=Girona|nome=Diari de|títulu=De la pista a Salamanca a una classe a Peralada en 10 hores|url=http://www.diaridegirona.cat/esports/2017/05/04/pista-classe-10-hores/844242.html|fechaaccesu=4 de mayu de 2017}}</ref> == Trayeutoria == Jordana desenvolvió la so carrera deportiva n'equipos españoles. Formada nel Sieglu XXI, na so carrera profesional, Jordana pasó por Ros Casares (1998-2000), Celta Bancu Simeón (2000-2004), de nuevu Ros Casares (2004-2008), Olesa Espanyol (2008-2009), de nuevu Celta Indepo (2009-2011)<ref>{{cita web |url=http://www.fameceleste.com/2015/02/noemi-jordana-la-gran-nueve-del-celta.html|títulu=Noemí Jordana : La gran nueve del Celta .|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|sitiuweb=www.fameceleste.com}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=La base Noemí Jordana torna al Celta Indepo cinco años dempués de la so anterior etapa en Vigo|url=http://www.lavozdegalicia.es/noticia/vigo/2009/06/09/base-noemi-jordana-torna-celta-indepo-cinco-ano-despues-anterior-etapa-vigo/0003_7773157.htm|fecha=9 de xunu de 2009|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|periódicu=La Voz de Galicia|idioma=es-ES}}</ref> y finalmente Spar Uni Citylift Girona (dende 2011) nel que foi capitana.<ref name=":2">{{cita web |url=http://www.ligafemenina.es/2017/4/28/baloncesto/70251.aspx|títulu=Final J.2: La lleenda de Noemí Jordana, a por un nuevu bis|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|sitiuweb=ligafemenina.es}}</ref> Foi tres veces campeona de [[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina]] (2007, 2008 y 2015),<ref>{{cita publicación |apellíos=Tronchoni|nome=Nadia|títulu=El Uni Girona, campeón de la Lliga Femenina de baloncestu|url=http://deportes.elpais.com/deportes/2015/04/23/actualidad/1429817751_926572.html|fecha=23 d'abril de 2015|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|periódicu=EL PAÍS|idioma=es}}</ref> tres veces tamién de la [[Copa de la Reina]] (2001, 2007 y 2008), dos veces campeona de la [[Supercopa d'España de baloncestu femenín|Supercopa]]<ref>{{cita web |url=https://www.acb.com/redaccion.php?id=43611|títulu=ACB.COM - Ro Casares gana la so cuarta Supercopa y confirma la so hexemonía (68-61)|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|sitiuweb=www.acb.com}}</ref><ref name="17b5ce28">{{cita publicación |títulu=L'Spar Citylift Girona guanya la Supercopa d'Espanya de bàsquet femení (61-59)|url=http://www.ara.cat/esports/basquet/UniGirona-guanya-Supercopa-Espanya-basquet-femeni_0_1436256681.html|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|periódicu=Llabra.cat|idioma=ca}}</ref> y Oru cola selección española U-18.<ref name=":0">{{cita publicación |títulu=Noemí Jordana (Spar Citylift Girona) va retirar tres la final de la Lliga Femenina|url=http://www.mundodeportivo.com/baloncesto/basket-feb/20170427/422088745570/noemi-jordana-retirar tres-la final.html|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|periódicu=Mundu Deportivu}}</ref><ref name=":1">{{cita web |url=http://www.feb.es/2016/4/12/baloncesto/una-final-bien-especial-pa-noemi-jordana/64101.aspx|títulu=Una final bien especial pa Noemí Jordana|fechaaccesu=29 d'abril de 2017}}</ref> Foi la xugadora con mayor númberu de partíos (561) apostaos ente [[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga]], [[Copa de la Reina de Baloncestu|Copa]] y [[Supercopa d'España de baloncestu femenín|Supercopa]].<ref>{{cita web |url=http://www.ligafemenina.es/2017/4/28/baloncesto/70251.aspx|títulu=Final J.2: La lleenda de Noemí Jordana, a por un nuevu bis|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|sitiuweb=ligafemenina.es}}</ref><ref name="17b5ce28" /><ref>{{cita publicación |url=http://www.feb.es/Documentos/Archivo/Upload/GUIALIGADIA2017.pdf|títulu=Les xugadores récor d'Amestar|apellíos=|nome=|fecha=2017|publicación=Guía Lliga DÍA 2017|fechaaccesu=12 d'ochobre de 2017|páxina=44|doi=|pmid=}}</ref> == Clubes == * '''Categoríes Inferiores:''' CB Torelló * '''1994-1996:''' [[Segle XXI]] (Junior) * '''1996-1998:''' [[Segle XXI]] (1ᵉʳ División) * '''1998-2000''' [[Ros Casares Valencia]] ([[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]]) * '''2000-2004''' [[CD Bosco|Real Club Celta Bancu Simeón]] ([[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]]) * '''2004-2008''' [[Ros Casares Valencia]] ([[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]]) * '''2008-2009''' [[Real Club Deportivo Español (baloncestu)#Equipu femenín|CB Olesa Espanyol]] ([[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]]) * '''2009-2011''' [[CD Bosco|Real Club Celta Indepo]] ([[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]]) * '''2011-2017''' [[Uni Girona Club de Baloncestu|Uni Girona]] ([[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]]) == Selección nacional == === Categoríes inferiores === Xugadora cola selección U-18 de la selección femenina. Y delegada cola Selección O20.<ref name="f627y4c8" /><ref>{{cita web |url=http://www.feb.es/2014/7/4/baloncesto/o20f-noemi-jordana-laura-antoxa-dos-maestres-luxu/54633.aspx|títulu=O20F: Noemi Jordana y Laura Antoxa, dos maestres de luxu|fechaaccesu=29 d'abril de 2017}}</ref> === Participaciones internacionales === {| align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" ! width="360" |Títulu !width="120" |Resultáu !width="80" |Añu |-align="center" | Campeonatu Européu Sub-18 femenín de baloncestu | Campeona |[[1998]] |} == Palmarés == === Campeonatos nacionales === {| align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" ! width="160" |Títulu !width="200" |Club ! width="80" |Añu |-align="center" |[[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Copa de la Reina]] |[[CD Bosco|Real Club Celta Bancu Simeón]] |[[2001]] |- align="center" |[[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Copa de la Reina]] |[[Ros Casares Valencia]] |[[2007]] |- align="center" |[[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]] |[[Ros Casares Valencia]] |[[2007]] |- align="center" |[[Supercopa d'España de baloncestu femenín|Supercopa]] |[[Ros Casares Valencia]] |[[2007]] |- align="center" |[[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Copa de la Reina]] |[[Ros Casares Valencia]] |[[2008]] |- align="center" |[[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]] |[[Uni Girona Club de Baloncestu|Uni Girona]] |[[2015]] |- align="center" |[[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]] |[[Ros Casares Valencia]] |[[2007]] |- align="center" |[[Supercopa d'España de baloncestu femenín|Supercopa]] |[[Uni Girona Club de Baloncestu|Uni Girona]] |[[2015]] |- align="center" |Subcampeona [[Lliga Femenina de Baloncestu d'España|Lliga Femenina 1]] |[[Uni Girona Club de Baloncestu|Uni Girona]] |[[2017]] |} === Copes internacionales === {| align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" ! width="410" |Títulu !width="280" |Club ! width="40" |Añu |-align="center" | {{medaya d'oru}} Campeonatu Européu Sub-18 femenín de baloncestu |[[Selección femenina de baloncestu d'España]] |[[1998]] |} [[Ficheru:NOE JORDANA-16.jpg|thumb|Homenaxe nel so postreru partíu en Fontajau (29/04/2017)]] === Individual === * Meyor xugadora catalana en categoría femenina de la temporada 2015-2016 na ''Nit del Bàsquet Català 2015'' en Barcelona.<ref>{{cita publicación |apellíu=AS|nome=Diariu|títulu=Noemí Jordana y Sergi Vidal, los meyores de la temporada {{!}} Más Baloncestu {{!}} AS.com|url=http://baloncesto.as.com/baloncesto/2015/06/26/mas_baloncestu/1435344489_258828.html|fecha=26 de xunu de 2015|fechaaccesu=29 d'abril de 2017|periódicu=AS.com|idioma=es}}</ref> * El club va retirar la camiseta del so númberu 9 y va homenaxalu a principios de la temporada 2017-2018.<ref name=":0" /> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://competiciones.feb.es/Estadisticas/Jugador.aspx?i=507814&c=474527&med=0 Ficha de Noemí Jordana] na web de la FEB. * [http://seleccionfemenina.feb.es/Componente.aspx?c=474527 Ficha de Noemí Xornada] cola Selección Femenina Absoluta de Baloncestu. * [http://www.ccma.cat/tv3/alacarta/programa/entevista-a-noemi-jordana/video/5665772/ Entrevista a Noemí Jordana], tv3 a la carta, 5 de mayu de 2017. * {{Twitter|Noejordana}} {{NF|1980||Jordana, Noemi}} {{Tradubot|Noemí Jordana}} [[Categoría:Xugadores de baloncestu de la seleición femenina d'España]] [[Categoría:Xugadores de baloncestu de Cataluña]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 38d5m4wvar0ogh0xm9ld7xpnf1523c6 0 145434 3699367 3642630 2022-07-25T07:36:43Z XabatuBot 43102 películes wikitext text/x-wiki {{Referencies|t=20160512202139|cine}} {{persona|}} '''Virginia Gutiérrez Rodríguez''' {{nym}} ye una [[actriz]] [[mexicana]] de cine, teatru y televisión. == Biografía y carrera == Fía d'Antonio Gutiérrez Sánchez, pilotu d'aviación; y María de Jesús Rodríguez, pianista. Virginia nació na ciudá de [[Gómez Palacio]] nel estáu de [[Durango]], pero dende bien pequeña la so familia aniciar en [[Torrexón (Coahuila de Zaragoza)|Torrexón]], [[Coahuila]]. Al crecer camudar a [[Ciudá de Méxicu]] y estudió actuación nel [[Institutu Nacional de Belles Artes|INBA]] teniendo como profesores a [[Clementina Otero de Barrios]], [[Fernando Wagner]], [[Salvador Novo]], [[André Moreau]] y [[Fernando Torres Lapham]]. El so debú como actriz foi en [[1950]] na puesta n'escena de ''Montserrat''. Intervieno n'otres obres de teatru como ''[[La mala grana (película de 1956)|La mala grana]]'', ''[[Trés hermanes]]'' y ''La muralla china'', ente otres. En cine participó en cintes como ''[[Los trés farsantes]]'', ''[[Les alcordances del porvenir]]'', ''[[Vieya moralidá]]'' y ''[[Desierta]]''. Foi una de les pioneres de la televisión en Méxicu, participando nuna de les primeres telenoveles que se fixeron: ''[[Abilsos d'amor]]'' en [[1961]] al llau de [[Luis Beristáin]]. Dende entós participó nuna gran cantidá de telenoveles ente les cualos atópense: ''[[Felicidad robada]]'', ''[[Cynthia (telenovela)|Cynthia]]'', ''[[Equí ta Felipe Reyes]]'', ''[[La señora nueva]]'', ''[[Llegó una intrusa]]'', ''[[Soledad (telenovela de 1981)|Soledad]]'', ''[[María Mercedes (telenovela)|María Mercedes]]'', ''[[Huracán (telenovela)|Huracán]]'' y ''[[La otra (telenovela)|La otra]]''. Dempués d'esta postrera empieza un semi-retiru de l'actuación apaeciendo esporádicamente en programes de televisión como ''[[Sol mesmu techu (serie de televisión)|Sol mesmu techu]]'' en [[2005]] y ''[[La rosa de Guadalupe]]'' en [[2012]]. === Vida personal === Virginia Gutiérrez casóse en setiembre de [[1952]] col tamién actor [[Luis Gimeno]], dambos son consideraos como una de les pareyes más sólides del ambiente artístico, con más de 60 años de feliz matrimoniu, cinco fíos: Luis (comandante), Virginia (tamién actriz), Paula (diseñadora gráfica), Daniel (inxenieru) y Víctor (alministrador); amás de 14 nietos y 4 bisnietos. En [[febreru]] de [[2012]] tola familia axuntar pa celebrar los 85 años del actor. == Filmografía == === Telenoveles === * ''[[Destilando Amor]]'' (2007) .... Altagracia de Trejo * ''[[La otra (telenovela)|La otra]]'' (2002) .... Esperanza * ''[[El privilexu d'amar]]'' (1998) .... Sor Bernardina * ''[[Huracán (telenovela)|Huracán]]'' (1997) .... Madre Brígida * ''[[So una mesma cara]]'' (1995) .... Esther de Zurbarán * ''[[María Mercedes (telenovela)|María Mercedes]]'' (1992) .... Doña Blanca Sáenz * ''[[Principessa]]'' (1984) * ''[[Vanessa (telenovela)|Vanessa]]'' (1982) .... Magda * ''[[Chispita (telenovela)|Chispita]]'' (1982) * ''[[Soledad (telenovela de 1981)|Soledad]]'' (1981) .... Carolina Pertierra * ''[[El cielu ye pa toos]] (1979) * ''[[Lladruepa]]'' (1977) * ''[[Rina (telenovela)|Rina]]'' (1977) .... Rosario * ''[[Llegó una intrusa]]'' (1974) .... Virginia Moreno * ''[[Equí ta Felipe Reyes]]'' (1972) * ''[[La señora nueva]]'' (1972) .... Aurorita * ''[[Aventura (telenovela)|Aventura]]'' (1970) * ''[[La familia (telenovela)|La familia]]'' (1969) * ''[[Lo que nun foi]]'' (1969) .... Isabel * ''[[Cynthia (telenovela)|Cynthia]]'' (1968) * ''[[Felicidad robada]]'' (1967) * ''[[Incertidume (telenovela)|Incertidume]]'' (1967) * ''[[Obsesión (telenovela de 1967)|Obsesión]]'' (1967) * ''[[La solombra del pecáu]]'' (1966) * ''[[Vértigu (telenovela)|Vértigu]]'' (1966) * ''[[Destín (telenovela de 1963)|Destín]]'' (1963) * ''[[Abilsos d'amor]]'' (1961) * ''[[La insaciable (telenovela)|La insaciable]]'' (1961) === Series de TV === * ''[[La rosa de Guadalupe]]'' (2012) * ''[[Sol mesmu techu (serie de televisión)|Sol mesmu techu]]'' (2005) .... Carmela (episodiu "Vieyos los Cuetos") * ''[[Mujer, casos de la vida real]]'' (1995-2003) (nueve episodio) === Películes === * ''[[Desierta]]'' (1998) .... Acompañante rezos * ''[[Luquita]]'' (1988) * ''[[Vieya moralidá]]'' (1988) .... Remedios * ''[[Ver y nun lo creo]]'' (1977) * ''[[El primer pasu... de la muyer]]'' (1974) * ''[[Les alcordances del porvenir]]'' (1969) * ''[[Los trés farsantes]]'' (1965) .... Norma * ''[[Les troyanes]]'' (1963) == Teatru == * El prisioneru de la segunda avenida, (1994) de Neil Simon.<ref>{{cita web |url=https://books.google.com/books?id=Z8suAAAAYAAJ|títulu=FORU SOR JUANA INÉS DE LA CRUZ 455 El prisioneru de la segunda avenida De Neil Simon Dir. Otto Sirgo Con Otto Sirgo, Blanca Guerra, Julio Vega, Maricruz Nájera, Rosángela Balbo y Virginia Gutiérrez TEATRO FERNANDO SOLER|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=español|sitiuweb=google books}}</ref> * Los desfiguros del mio corazón, (1992) de Sergio Fernández.<ref>{{cita web |url=https://books.google.com|títulu=https://books.google.comCAPILLA CENTRU CULTURAL HELÉNICU 085 Los desfiguros del mio corazón De Sergio Fernández Dir., Llibretu y llum. Néstor López Aldeco Asist. de dir Josefina Félix Con Gastón Tuset Virginia Gutiérrez, Margot Wagner, Alejandro Velis, Monica Lentz, Teresa Laguncs.|fechaaccesu=11 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * El vestidor, (1990/91) de Ronald Hardwood.<ref>{{cita web |url=CASA DELA PAZ Estreno: 22 de xunu 313 El vest id or De Ronald Hardwood Dir. Juan Moren Asist. de dir. Cuauhtémoc Sales Con Guillermo Zarur, Roberto Sen, Esquita Idalia, Virginia Gutiérrez, Alejandro Ávila, Jorge Camarena, Mayela Ruiz|títulu=Institutu nacional de belles artes, 1993 - 275 páxines|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * El candidatu de Dios, (1989) de Luis G. Basurto.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es|títulu=https://books.google.esdrama EL CANDIDATU DE DIOS, autor y dir. Luis G. Basurto Esc. David Antón. Mus. José Antonio Aleara/ Con Aarón Hernán, Virginia Gutiérrez, Fernando Borges Rubén Coloráu.|fechaaccesu=11 d'abril de 2017|idioma=ESPAÑOL}}</ref> * El gesticulador, (1983) de Rodolfo Usigli.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es|títulu=https://books.google.esTeatro Jiménez Rueda Av. Juárez 154 El Gesticulador de Rodolfo Usigli Repartida per orde alfabéticu Odiseo Bichir, Bárbara Córcega, Jorge Fink, Octavio Galindo, Mario García González, Virginia Gutiérrez, Miguel Maciá, Yolanda Mérida.|fechaaccesu=11 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Moctezuma II, (1982/1983) De Sergio Magaña.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es|títulu=https://books.google.es"MOCTEZUMA II" de Sergio Magaña Parto por orde alfabéticu Miguel Córcega,, Octavio Galindo Mario García González, Virginia Gutiérrez, Yolanda Mérida, Oscar Narváez, Salvador Sánchez, Mónica Serna y Blanca Torres.|fechaaccesu=11 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Crime y castigu, (1982) de Fiódor Dostoyevski.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es|títulu=Teatru del Monte detrás del auditoriu Crime y Castigu De: F. M. DOSTOILVSKI Con: José Alonso, Demián Bichir, Luis Gimeno, Miguel Gómez Checa, Virginia Gutiérrez, Miguel Maciá, Virginia Manzano, Yolanda Mérida, Marco Zetina|fechaaccesu=12 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Les columnes de la sociedá, (1981) de Henrik Ibsen.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=2202&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * ¡Ah, Soledad!, (1980) De Eugene O'Neill.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es|títulu=COMPAÑIA NACIONAL DE TEATRU DEL INBA Ah, Soledad! de Eugene O'Neill direición, José Sole.Con Mercedes Flores, Luis Gimeno, Manuel Guízar, Virginia Gutiérrez, Magda Karina, Fernando Mendoza, Elvira Monsell.|fechaaccesu=12 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * La muralla china, (1980) de Max Frisch.<ref>{{cita web |url=http://www.geocities.ws/diariu_de_un_llocu/muralla_china.html|títulu=muralla_china|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|sitiuweb=www.geocities.ws}}</ref> * Ricardu III, (1979/1980) de William Shakespeare.<ref>{{cita web |url=Ricardu III, de Williams Shakespeare. Direición: Clifford Williams. Con Germán Carbayos, Virginia Gutiérrez y otros títulu=books.google.es|fechaaccesu=11 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Les muyeres sabies, (1979) de Moliera.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=4934&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Que terrible chamizu, (1979) de Eugene Ionesco.<ref>{{cita web |url=http://www.geocities.ws/diariu_de_un llocu terrible_chamizu.html|títulu=terrible_chamizu|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|sitiuweb=www.geocities.ws}}</ref> * El día que se soltaron los lleones, (1978) d'Emilio Carballido.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=4846&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * La resistible ascensión d'Arturo Ui, (1978) de Bertolt Brecht.<ref>{{cita web |url=http://www.geocities.ws/diariu_de_un llocu/arturo_ui.html|títulu=arturo_ui|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|sitiuweb=www.geocities.ws}}</ref> * ''La casa de los corazones rotos, (1977) de George Bernard Shaw.''<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=4744&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Los trés hermanes, (1977) de Anton Chéjov.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=4747&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Lluces de bohemia, (1977) de Ramon Maria del Valle Inclan.<ref>{{cita web |url=http://www.geocities.ws/diariu_de_un_llocu/lluces_bohemia.html|títulu=lluces_bohemia|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|sitiuweb=www.geocities.ws}}</ref> * El padre, (1973) de Strindberg.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es/books?id=TJ8eAQAAMAAJ|títulu=Padre d'Augusto Strindberg, so la direición d'Augusto Benedico, con Virginia Gutiérrez, Fernando Mendoza, Blanca Torres, Gustavo del Castillo|fechaaccesu=12 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Nueches de congoxa, (1972) de Lucille Fletcher.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es|títulu=https://books.google.esObra del xéneru policiacu y de suspensu, esto ye un thriller, titulada Nueches de congoxa, de Lucille Fletcher, traducida al español por Luis Suárez de la Cortil. Collabora con aciertu, col so reconocíu don d'actriz, Virginia Gutiérrez.|fechaaccesu=12 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * El profanador, (1972) de Thierry Maulnier.<ref>{{cita web |url=https://books.google.es/books?|títulu=https://books.google.es/books?El profanador de Thierry Maulnier, so la direición de Luis Gimeno. Actúen nella Otto Sirgo, Jorge Fink, Virginia Gutiérrez y Susana Alexan- der, ente otros.|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * La mala grana, (1970) de Maxwell Anderson.<ref>{{cita web |url=https://books.google.com/books|títulu=https://books.google.com/booksReposición el 10, nel Teatru Principal, la obra La mala grana, en dos actos, orixinal de Maxwell Anderson. ... Ma- ribel Manjarrez, Darío Vivián, Virginia Gutiérrez, Andrea Palma, Helio Castillo, Yerye Beirute, Alicia Montoya, Miguel Suárez|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Folla y armiño, (1969) de Alvaro Puga y Fisher.<ref>{{cita web |url=https://books.google.com|títulu=Folla y armiño ye un vulgar melodrama qu'aspira a mover los sentimientos relixosos del espectador por aciu la figura d'esi cardenal, que podría ser un funcionariu ... Collaboren Fernando Mendoza, Andrea Palma y Virginia Gutiérrez|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Sabes que non te puedo escuchar bien..., (1968) de Robert Anderson.<ref>{{cita web |url=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net/proyectu_default.php?id=344&op=1&texto_palabra=virginia%20gutierrez|títulu=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Un nuevu drama, (1966) de Fernando Sánchez Mayans.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=268&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * El filo coloráu, (1965) de Henry Denker.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=8290&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Romulo Magno, (1965) de Friedrich Dürrenmatt.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=6355&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Desierta, (1965) de Federico García Lorca.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1939&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * El gran teatru del mundu, (1964) de Pedro Calderón de la Barca.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=8256&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Los físicos, (1964) de Friedrich Dürrenmatt.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1892&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Maria Tudor, (1964) de Victor Hugo.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=8235&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Corazón arrebatáu, (1963) de John Patrick.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=164&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Fuenteovejuna, (1963) de Félix Lope de Vega y Carpio.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=8222&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * La casa de Bernarda Alba, (1963) de Federico García Lorca.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=8200&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Les nales del pexe, (1963) de Fernando Sánchez Mayans.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=160&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Intimas enemigues, (1962) de Luis G. Basurto.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1773&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Xuegu de reines, (1962) de Hermann Gressieker.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1712&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Estrañu equipaxe, (1961) de Maruja Gil Quezada.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=078&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Espartaco, una cruz pa cada home, (1961) de Juan Miguel de Mora.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1660&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Les nales del pexe, (1960) de Fernando Sánchez Mayans.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultáu_bd.php?ID=061&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * La dama boba, (1960) de Félix Lope de Vega y Carpio.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1562&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * La ratonera, (1960) de Agatha Christie.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1574&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Recamara en condominiu, (1959) de Rafael C. Bertrand.<ref>{{cita web |url=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net/proyectu_default.php?id=1473&op=1&texto_palabra=virginia%20gutierrez|títulu=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Iglu, (1959) de Mark Reed.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1522&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Los empeños de una casa, (1959) de Sor Juana Ines de la Cruz.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=6277&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * El mio home duerme güei en casa, (1958) d'Abel Santa Cruz.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1439&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * El cantar de los grillos, (1958) de Juan García Ponce.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1406&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Maria Tudor, (1958) de Victor Hugo.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1384&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Hipolito, (1957) de Euripides.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1324&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * La heridad lluminosa, (1956) de José Maria de Sagarra.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1259&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Escándalu nocherniegu, (1956) de Marc Gilbert Sauvajon.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1213&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Dempués nada, (1955) de Carlos Ancira.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1191&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Procesu a los inocentes, (1955) de Carlos Terron.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1204&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Los años de prueba, (1954) de Maria Luisa Algarra.<ref>{{cita web |url=TEATRU RODANO Los Años de Prueba De MARIA LUISA ALGARRA Estrenada'l 28 d'ochobre. Intérpretes: José Solé, Virginia Gutiérrez, Aurora Molina, Mario García González, Otilia Lairañaga, Jorge del Campo, Paco Caballero|títulu=https://books.google.es|fechaaccesu=12 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Botica modelo, (1954) de Luisa Josefina Hernández.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=6209&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Trelce a la mesa, (1954) de Marc Gilbert Sauvajon.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1106&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * La plaza de Berkeley, (1953) de John L. Balderston.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=1024&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Casandra, (1953) de María Luisa Algarra.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=971&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Les mocedaes del Cid, (1953) de Guillen de Castro.<ref>{{cita web |url=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net/proyectu_default.php?id=1034&op=1&texto_palabra=virginia%20gutierrez|títulu=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * El mio cuartu a espaes, (1952) d'Aquiles Elorduy.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=905&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * Los signos del zodiacu, (1951) de Sergio Magaña.<ref>{{cita web |url=books.google.es|títulu=Los signos del zodiacu.105 Estrenu Fecha 1 7 de febreru de 1 95 1 Direición Salvador Novo. Asistente de direición, Raúl Dantés. Actuación Emperatriz Carbajal, Raúl Dantés, Pilar Souza, Mario Orea, Lluz Salinas, Carlos Ancira, Mario García González, Amado Zumaya, Cercu Clark, Juan Salido, Andrés Orozco, Alicia Rodríguez, Virginia Gutiérrez Producción y escenografía Julio Prieto|fechaaccesu=12 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> * Los empeños de una casa, (1951) de Sor Juana Ines de la Cruz.<ref>{{cita web |url=http://criticateatral2021.org/html/resultado.php?ID=899&BUSQ=virginia%20gutierrez|títulu=Reseña Histórica del Teatru en Méxicu 2.0-2.1 {{!}} Sistema d'Información de la Crítica Teatral|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=en|sitiuweb=criticateatral2021.org}}</ref> * ''Montserrat, (1950) de Emmanuel Carbayos.''<ref>{{cita web |url=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net/proyectu_default.php?id=778&op=1&texto_palabra=virginia%20gutierrez|títulu=http://www.resenahistoricateatromexico2021.net|fechaaccesu=9 d'abril de 2017|idioma=español}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{IMDb|nm0349607}} {{NF|1928||Gutierrez, Virginia}} {{Tradubot|Virginia Gutiérrez}} [[Categoría:Actores y actrices de Méxicu]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión de Méxicu]] [[Categoría:Actores y actrices de cine de Méxicu]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru de Méxicu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] r2scyjdqo90gxafnwb1bap157k5a55j 0 145523 3699359 3698956 2022-07-25T07:30:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: Lauro Llamera => Lauro Olmo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''María Massip''' {{nym}} foi una [[Actuación|actriz]] [[España|española]]. == Biografía == Cursa estudios nel conservatoriu d'Arte Dramático y na Escuela Oficial de Cine, Con tan solo 17 años debuta en teatru. Darréu intervendría, ente otros, nos siguientes montaxes teatrales: ''La zrezal y la palmera'' (1962), de [[Gerardo Diego]]; ''[[La camisa]]'' de [[Lauro Olmo]]; ''Arlequín, servidor de dos amos'' de [[Carlo Goldoni]]; o ''[[Los enfotos d'una casa]]'' de [[Sor Juana Inés de la Cruz]] y la que sería la so última obra ''¿Gústa-y Shubert?'' (1998), con [[Emma Penella]] y [[Carmen Bernardos]]. Desenvolvió igualmente una prolífica carrera interpretativa en televisión dende principios de los años sesenta. A lo llargo de 30 años foi unu de les cares más habituales na pequeña pantalla española, actuando con avezamientu pa [[TVE]] n'espacios como ''[[Primer fila (TVE)|Primer fila]]'', ''[[Hora once]]'', ''[[Novela (TVE)|Novela]]'' y ''[[Estudiu 1]]'' y nes series ''[[Fernández, puntu y coma]]'' (1963-1964), d'[[Adolfo Marsillach]], ''[[Teresa de Jesús (serie de televisión)|Teresa de Jesús]]'' (1984), de [[Josefina Molina]] o ''[[Hestories del otru llau]]'' (1991), de [[José Luis Garci]]. Tamién con Garci tuvo la oportunidá d'intervenir en trés importantes títulos cinematográficos, dientro de les sos escases incusiones na gran pantalla: ''[[Cantar de cuna (película de 1994)|Cantar de cuna]]'' (1994), ''[[La herida luminosa (película)|La herida luminosa]]'' (1997) y ''[[El abuelo (película)|El abuelo]]'' (1998). Sicasí, una de les facetes más destacaes de la so carrera foi la d'actriz de doblaxe. Punxo voz a [[Sofia Loren]], [[Lauren Bacall]] o [[Rita Hayworth]]. Pero sobremanera foi la voz en castellán d'[[Ingrid Bergman]] na mítica ''[[Casablanca (película)|Casablanca]]''. Tuvo casada col productor y guionista [[Juan Miguel Lamet]], col que tuvo dos fíos. == Trayeutoria en televisión Llista de columnes|2| * '''[[Hermanes (serie de televisión)|''Hermanes'']]''' ** ''Dad y se os dará'' (1 de xineru de 1998) * '''''Hestories del otru llau''''' ** ''El Gran Trucu'' (12 de xunu de 1991) ** ''Luciérnagas'' (24 de xineru de 1996) ** ''Eternamente'' (31 de xineru de 1996) ** ''Regalu de Navidá'' (7 de febreru de 1996) * '''''[[El mundu de Juan Llobón]]''''' (1989) * '''''[[Escalera interior, escalera esterior]]''''' (1986) * '''[[Teresa de Jesús (serie de televisión)|''Teresa de Jesús'']]''' (1984) * '''''[[Muyeres insólites]]'' ''' ** ''La nuesa Señora de Termidor'' (22 de febreru de 1977) * '''''El Teatru''''' ** ''[[Usté tien güeyos de muyer fatal]]'' (13 de xineru de 1975) * '''''Nueche de teatru ''''' ** ''L'abogáu del diañu'' (13 de setiembre de 1974) * '''''[[Los Llibros]]''''' ** ''[[El monte máxicu]]'' (7 de mayu de 1974) * '''''Teatru curtiu''''' ** ''Fernando Casado vuelve a escena'' (21 d'agostu de 1971) * '''''Páxines sueltes''''' ** ''La noria de los suaños'' (27 d'ochobre de 1970) * '''''[[Teatru de siempre]]'' ''' ** ''Deirdre de los dolores'' (30 de xunu de 1967) ** ''De fora van venir que de casa nos echarán'' (13 de xunetu de 1970) ** ''Boquitas pintaes'' (29 de mayu de 1972) * '''''[[Historias para no dormir]]''''' ** ''L'alarma 2'' (1 de xineru de 1966) ** ''L'alarma'' (1 de xineru de 1966) * '''''[[Estudiu 1]]''''' ** ''La rosa de los vientos'' (6 d'ochobre de 1965) ** ''L'anunciación de María'' (22 d'avientu de 1965) ** ''[[La dama del mar]]'' (9 de payares de 1966) ** ''[[La gavilueta]]'' (28 de xunu de 1967) ** ''Asia'' (28 de mayu de 1968) ** ''[[Tíu Vania]]'' (11 de payares de 1969) ** ''[[Nun va haber guerra de Troya]]'' (30 d'abril de 1971) ** ''[[Llegaron a una ciudá]]'' (28 de xunetu de 1972) ** ''[[Desire Under the Elms]]'' (19 de xineru de 1976) ** ''[[La Dama Duende]]'' (14 de febreru de 1979) ** ''[[La plaza de Berkeley]]'' (9 d'avientu de 1979) * '''''Teatru d'humor'' ''' ** ''[[Cuatro corazones con frenu y marcha tras]]'' (22 de payares de 1964) * '''''Gran teatru''''' ** ''L'amor de los cuatro coroneles'' (5 d'abril de 1964) * '''''[[Fernández, puntu y coma]] ''''' (1963-1964) * '''[[Novela (TVE)|''Novela'']]''' ** ''El doctor y el polizón'' (8 de xunetu de 1963) ** ''Trés preguntes al destín'' (1 d'ochobre de 1963) ** ''Llegada de nueche'' (27 de xineru de 1964) ** ''Una muyer llega'' (18 de mayu de 1964) ** ''[[Muyerines]]'' (30 de payares de 1964) ** ''Cantar de cuna'' (20 d'avientu de 1964) ** ''L'alma emprestada'' (6 de setiembre de 1965) ** ''Resurrección'' (15 de febreru de 1966) ** ''Más allá del milagru'' (5 d'abril de 1966) ** ''El tren espreso'' (11 d'abril de 1966) ** ''Llevántate y llucha'' (26 d'abril de 1966) ** ''[[Ana Karenina]]'' (3 de payares de 1975) * '''[[Cantar de cuna (obra de teatru)|''Cantar de cuna'']]''' (20 d'avientu de 1964) * '''[[Primer fila (TVE)|''Primer fila'']]''' ** ''[[Y amargaba]]'' (7 de xunu de 1963) ** ''[[Malvaloca]]'' (21 de xunu de 1963) ** ''[[L'árbol d'Atestar]]'' (23 d'ochobre de 1963) ** ''La casa de la nueche'' (26 de febreru de 1964) ** ''La bella desconocida'' (26 d'agostu de 1964) }} == Referencies == * [https://www.elpais.com/articulo/agenda/MASSIP/_MARIA/ESPANA/muerte/Maria/Massip/elpepigen/20020711elpepiage_2/Tes ''Na muerte de María Massip'', El País, 11 de xunetu de 2002] * [http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/2002/05/24/pagina-51/33992557/pdf.html ''Fina l'actriz María Massip, la voz de Ingrid Bergman''. La Vanguardia, 12 de xunetu de 2002] == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1942|2002|Massip, Maria}} {{Tradubot|María Massip}} [[Categoría:Actores y actrices de Castiella-La Mancha]] [[Categoría:Actores y actrices de voz d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'España]] [[Categoría:Persones finaes por enfermedaes neuromotoras]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] ngb2mlugzpflxfzmjvno8i9kz54asp1 3699361 3699359 2022-07-25T07:33:39Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''María Massip''' {{nym}} foi una [[Actuación|actriz]] [[España|española]]. == Biografía == Cursa estudios nel conservatoriu d'Arte Dramático y na Escuela Oficial de Cine, Con tan solo 17 años debuta en teatru. Darréu intervendría, ente otros, nos siguientes montaxes teatrales: ''La zrezal y la palmera'' (1962), de [[Gerardo Diego]]; ''[[La camisa]]'' de [[Lauro Olmo]]; ''Arlequín, servidor de dos amos'' de [[Carlo Goldoni]]; o ''[[Los enfotos d'una casa]]'' de [[Sor Juana Inés de la Cruz]] y la que sería la so última obra ''¿Gústa-y Shubert?'' (1998), con [[Emma Penella]] y [[Carmen Bernardos]]. Desenvolvió igualmente una prolífica carrera interpretativa en televisión dende principios de los años sesenta. A lo llargo de 30 años foi unu de les cares más habituales na pequeña pantalla española, actuando con avezamientu pa [[TVE]] n'espacios como ''[[Primer fila (TVE)|Primer fila]]'', ''[[Hora once]]'', ''[[Novela (TVE)|Novela]]'' y ''[[Estudiu 1]]'' y nes series ''[[Fernández, puntu y coma]]'' (1963-1964), d'[[Adolfo Marsillach]], ''[[Teresa de Jesús (serie de televisión)|Teresa de Jesús]]'' (1984), de [[Josefina Molina]] o ''[[Hestories del otru llau]]'' (1991), de [[José Luis Garci]]. Tamién con Garci tuvo la oportunidá d'intervenir en trés importantes títulos cinematográficos, dientro de les sos escases incusiones na gran pantalla: ''[[Cantar de cuna (película de 1994)|Cantar de cuna]]'' (1994), ''[[La herida luminosa (película)|La herida luminosa]]'' (1997) y ''[[El abuelo (película)|El abuelo]]'' (1998). Sicasí, una de les facetes más destacaes de la so carrera foi la d'actriz de doblaxe. Punxo voz a [[Sofia Loren]], [[Lauren Bacall]] o [[Rita Hayworth]]. Pero sobremanera foi la voz en castellán d'[[Ingrid Bergman]] na mítica ''[[Casablanca (película)|Casablanca]]''. Tuvo casada col productor y guionista [[Juan Miguel Lamet]], col que tuvo dos fíos. == Trayeutoria en televisión == {{Llista de columnes|2| * '''[[Hermanes (serie de televisión)|''Hermanes'']]''' ** ''Dad y se os dará'' (1 de xineru de 1998) * '''''Hestories del otru llau''''' ** ''El Gran Trucu'' (12 de xunu de 1991) ** ''Luciérnagas'' (24 de xineru de 1996) ** ''Eternamente'' (31 de xineru de 1996) ** ''Regalu de Navidá'' (7 de febreru de 1996) * '''''[[El mundu de Juan Llobón]]''''' (1989) * '''''[[Escalera interior, escalera esterior]]''''' (1986) * '''[[Teresa de Jesús (serie de televisión)|''Teresa de Jesús'']]''' (1984) * '''''[[Muyeres insólites]]'' ''' ** ''La nuesa Señora de Termidor'' (22 de febreru de 1977) * '''''El Teatru''''' ** ''[[Usté tien güeyos de muyer fatal]]'' (13 de xineru de 1975) * '''''Nueche de teatru ''''' ** ''L'abogáu del diañu'' (13 de setiembre de 1974) * '''''[[Los Llibros]]''''' ** ''[[El monte máxicu]]'' (7 de mayu de 1974) * '''''Teatru curtiu''''' ** ''Fernando Casado vuelve a escena'' (21 d'agostu de 1971) * '''''Páxines sueltes''''' ** ''La noria de los suaños'' (27 d'ochobre de 1970) * '''''[[Teatru de siempre]]'' ''' ** ''Deirdre de los dolores'' (30 de xunu de 1967) ** ''De fora van venir que de casa nos echarán'' (13 de xunetu de 1970) ** ''Boquitas pintaes'' (29 de mayu de 1972) * '''''[[Historias para no dormir]]''''' ** ''L'alarma 2'' (1 de xineru de 1966) ** ''L'alarma'' (1 de xineru de 1966) * '''''[[Estudiu 1]]''''' ** ''La rosa de los vientos'' (6 d'ochobre de 1965) ** ''L'anunciación de María'' (22 d'avientu de 1965) ** ''[[La dama del mar]]'' (9 de payares de 1966) ** ''[[La gavilueta]]'' (28 de xunu de 1967) ** ''Asia'' (28 de mayu de 1968) ** ''[[Tíu Vania]]'' (11 de payares de 1969) ** ''[[Nun va haber guerra de Troya]]'' (30 d'abril de 1971) ** ''[[Llegaron a una ciudá]]'' (28 de xunetu de 1972) ** ''[[Desire Under the Elms]]'' (19 de xineru de 1976) ** ''[[La Dama Duende]]'' (14 de febreru de 1979) ** ''[[La plaza de Berkeley]]'' (9 d'avientu de 1979) * '''''Teatru d'humor'' ''' ** ''[[Cuatro corazones con frenu y marcha tras]]'' (22 de payares de 1964) * '''''Gran teatru''''' ** ''L'amor de los cuatro coroneles'' (5 d'abril de 1964) * '''''[[Fernández, puntu y coma]] ''''' (1963-1964) * '''[[Novela (TVE)|''Novela'']]''' ** ''El doctor y el polizón'' (8 de xunetu de 1963) ** ''Trés preguntes al destín'' (1 d'ochobre de 1963) ** ''Llegada de nueche'' (27 de xineru de 1964) ** ''Una muyer llega'' (18 de mayu de 1964) ** ''[[Muyerines]]'' (30 de payares de 1964) ** ''Cantar de cuna'' (20 d'avientu de 1964) ** ''L'alma emprestada'' (6 de setiembre de 1965) ** ''Resurrección'' (15 de febreru de 1966) ** ''Más allá del milagru'' (5 d'abril de 1966) ** ''El tren espreso'' (11 d'abril de 1966) ** ''Llevántate y llucha'' (26 d'abril de 1966) ** ''[[Ana Karenina]]'' (3 de payares de 1975) * '''[[Cantar de cuna (obra de teatru)|''Cantar de cuna'']]''' (20 d'avientu de 1964) * '''[[Primer fila (TVE)|''Primer fila'']]''' ** ''[[Y amargaba]]'' (7 de xunu de 1963) ** ''[[Malvaloca]]'' (21 de xunu de 1963) ** ''[[L'árbol d'Atestar]]'' (23 d'ochobre de 1963) ** ''La casa de la nueche'' (26 de febreru de 1964) ** ''La bella desconocida'' (26 d'agostu de 1964) }} == Referencies == * [https://www.elpais.com/articulo/agenda/MASSIP/_MARIA/ESPANA/muerte/Maria/Massip/elpepigen/20020711elpepiage_2/Tes ''Na muerte de María Massip'', El País, 11 de xunetu de 2002] * [http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/2002/05/24/pagina-51/33992557/pdf.html ''Fina l'actriz María Massip, la voz de Ingrid Bergman''. La Vanguardia, 12 de xunetu de 2002] == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1942|2002|Massip, Maria}} {{Tradubot|María Massip}} [[Categoría:Actores y actrices de Castiella-La Mancha]] [[Categoría:Actores y actrices de voz d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'España]] [[Categoría:Persones finaes por enfermedaes neuromotoras]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] lne6onnfpvmja7n2vji2vx2x4q4whte 3699365 3699361 2022-07-25T07:36:22Z XabatuBot 43102 películes wikitext text/x-wiki {{persona}} '''María Massip''' {{nym}} foi una [[Actuación|actriz]] [[España|española]]. == Biografía == Cursa estudios nel conservatoriu d'Arte Dramático y na Escuela Oficial de Cine, Con tan solo 17 años debuta en teatru. Darréu intervendría, ente otros, nos siguientes montaxes teatrales: ''La zrezal y la palmera'' (1962), de [[Gerardo Diego]]; ''[[La camisa]]'' de [[Lauro Olmo]]; ''Arlequín, servidor de dos amos'' de [[Carlo Goldoni]]; o ''[[Los empeños de una casa]]'' de [[Sor Juana Inés de la Cruz]] y la que sería la so última obra ''¿Gústa-y Shubert?'' (1998), con [[Emma Penella]] y [[Carmen Bernardos]]. Desenvolvió igualmente una prolífica carrera interpretativa en televisión dende principios de los años sesenta. A lo llargo de 30 años foi unu de les cares más habituales na pequeña pantalla española, actuando con avezamientu pa [[TVE]] n'espacios como ''[[Primer fila (TVE)|Primer fila]]'', ''[[Hora once]]'', ''[[Novela (TVE)|Novela]]'' y ''[[Estudiu 1]]'' y nes series ''[[Fernández, puntu y coma]]'' (1963-1964), d'[[Adolfo Marsillach]], ''[[Teresa de Jesús (serie de televisión)|Teresa de Jesús]]'' (1984), de [[Josefina Molina]] o ''[[Hestories del otru llau]]'' (1991), de [[José Luis Garci]]. Tamién con Garci tuvo la oportunidá d'intervenir en trés importantes títulos cinematográficos, dientro de les sos escases incusiones na gran pantalla: ''[[Cantar de cuna (película de 1994)|Cantar de cuna]]'' (1994), ''[[La herida luminosa (película)|La herida luminosa]]'' (1997) y ''[[El abuelo (película)|El abuelo]]'' (1998). Sicasí, una de les facetes más destacaes de la so carrera foi la d'actriz de doblaxe. Punxo voz a [[Sofia Loren]], [[Lauren Bacall]] o [[Rita Hayworth]]. Pero sobremanera foi la voz en castellán d'[[Ingrid Bergman]] na mítica ''[[Casablanca (película)|Casablanca]]''. Tuvo casada col productor y guionista [[Juan Miguel Lamet]], col que tuvo dos fíos. == Trayeutoria en televisión == {{Llista de columnes|2| * '''[[Hermanes (serie de televisión)|''Hermanes'']]''' ** ''Dad y se os dará'' (1 de xineru de 1998) * '''''Hestories del otru llau''''' ** ''El Gran Trucu'' (12 de xunu de 1991) ** ''Luciérnagas'' (24 de xineru de 1996) ** ''Eternamente'' (31 de xineru de 1996) ** ''Regalu de Navidá'' (7 de febreru de 1996) * '''''[[El mundu de Juan Llobón]]''''' (1989) * '''''[[Escalera interior, escalera esterior]]''''' (1986) * '''[[Teresa de Jesús (serie de televisión)|''Teresa de Jesús'']]''' (1984) * '''''[[Muyeres insólites]]'' ''' ** ''La nuesa Señora de Termidor'' (22 de febreru de 1977) * '''''El Teatru''''' ** ''[[Usté tien güeyos de muyer fatal]]'' (13 de xineru de 1975) * '''''Nueche de teatru ''''' ** ''L'abogáu del diañu'' (13 de setiembre de 1974) * '''''[[Los Llibros]]''''' ** ''[[El monte máxicu]]'' (7 de mayu de 1974) * '''''Teatru curtiu''''' ** ''Fernando Casado vuelve a escena'' (21 d'agostu de 1971) * '''''Páxines sueltes''''' ** ''La noria de los suaños'' (27 d'ochobre de 1970) * '''''[[Teatru de siempre]]'' ''' ** ''Deirdre de los dolores'' (30 de xunu de 1967) ** ''De fora van venir que de casa nos echarán'' (13 de xunetu de 1970) ** ''Boquitas pintaes'' (29 de mayu de 1972) * '''''[[Historias para no dormir]]''''' ** ''L'alarma 2'' (1 de xineru de 1966) ** ''L'alarma'' (1 de xineru de 1966) * '''''[[Estudiu 1]]''''' ** ''La rosa de los vientos'' (6 d'ochobre de 1965) ** ''L'anunciación de María'' (22 d'avientu de 1965) ** ''[[La dama del mar]]'' (9 de payares de 1966) ** ''[[La gavilueta]]'' (28 de xunu de 1967) ** ''Asia'' (28 de mayu de 1968) ** ''[[Tíu Vania]]'' (11 de payares de 1969) ** ''[[Nun va haber guerra de Troya]]'' (30 d'abril de 1971) ** ''[[Llegaron a una ciudá]]'' (28 de xunetu de 1972) ** ''[[Desire Under the Elms]]'' (19 de xineru de 1976) ** ''[[La Dama Duende]]'' (14 de febreru de 1979) ** ''[[La plaza de Berkeley]]'' (9 d'avientu de 1979) * '''''Teatru d'humor'' ''' ** ''[[Cuatro corazones con frenu y marcha tras]]'' (22 de payares de 1964) * '''''Gran teatru''''' ** ''L'amor de los cuatro coroneles'' (5 d'abril de 1964) * '''''[[Fernández, puntu y coma]] ''''' (1963-1964) * '''[[Novela (TVE)|''Novela'']]''' ** ''El doctor y el polizón'' (8 de xunetu de 1963) ** ''Trés preguntes al destín'' (1 d'ochobre de 1963) ** ''Llegada de nueche'' (27 de xineru de 1964) ** ''Una muyer llega'' (18 de mayu de 1964) ** ''[[Muyerines]]'' (30 de payares de 1964) ** ''Cantar de cuna'' (20 d'avientu de 1964) ** ''L'alma emprestada'' (6 de setiembre de 1965) ** ''Resurrección'' (15 de febreru de 1966) ** ''Más allá del milagru'' (5 d'abril de 1966) ** ''El tren espreso'' (11 d'abril de 1966) ** ''Llevántate y llucha'' (26 d'abril de 1966) ** ''[[Ana Karenina]]'' (3 de payares de 1975) * '''[[Cantar de cuna (obra de teatru)|''Cantar de cuna'']]''' (20 d'avientu de 1964) * '''[[Primer fila (TVE)|''Primer fila'']]''' ** ''[[Y amargaba]]'' (7 de xunu de 1963) ** ''[[Malvaloca]]'' (21 de xunu de 1963) ** ''[[L'árbol d'Atestar]]'' (23 d'ochobre de 1963) ** ''La casa de la nueche'' (26 de febreru de 1964) ** ''La bella desconocida'' (26 d'agostu de 1964) }} == Referencies == * [https://www.elpais.com/articulo/agenda/MASSIP/_MARIA/ESPANA/muerte/Maria/Massip/elpepigen/20020711elpepiage_2/Tes ''Na muerte de María Massip'', El País, 11 de xunetu de 2002] * [http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/2002/05/24/pagina-51/33992557/pdf.html ''Fina l'actriz María Massip, la voz de Ingrid Bergman''. La Vanguardia, 12 de xunetu de 2002] == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1942|2002|Massip, Maria}} {{Tradubot|María Massip}} [[Categoría:Actores y actrices de Castiella-La Mancha]] [[Categoría:Actores y actrices de voz d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'España]] [[Categoría:Persones finaes por enfermedaes neuromotoras]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] 4yhda11auoa5j1gobvaxdf1ywrk3mn3 0 146582 3699396 3345610 2022-07-25T07:57:21Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Cheyenne Hunter''' {{nym}} ye una [[actriz pornográfica]] retirada, baillarina y [[modelu erótica]] estauxunidense. == Biografía == Cheyenne Hunter, nome artísticu de '''Lisa-Marie Hovanian-Bohne''', nació en febreru de 1964 nel pueblu de Salem, nel [[condáu de Rockingham (New Hampshire)|condáu de Rockingham]] de [[New Hampshire]], nel senu d'una familia d'ascendencia árabe y nativoamericana. Antes d'entrar na industria pornográfica trabayó como baillarina de striptease y modelu erótica.<ref>{{cita web |url= http://gramponante.com/cheyenne-hunter-the-loneliness-of-the-long-distance-biker-milf/|títulu= Cheyenne Hunter: the loneliness of the long-distance biker MILF|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= Gramponante}}</ref><ref>{{cita web |url= http://www.lukeisback.com/stars/stars/cheyenne_hunter.htm|títulu= Cheyenne Hunter|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= Luke is Back}}</ref> Nun sería hasta 2006, con 42 años, cuando se decidiera a dar el saltu a la industria cinematográfico porno. A los sos más de cuarenta años, y al igual qu'otres icónicas actrices qu'empezaron con más de trenta años nel cine X, pol so físicu, edá y atributos, foi etiquetada como una actriz más cercana al términu ''[[Cougar]]'' que [[MILF]]. Dende'l so debú trabayó con productores del sector como [[New Sensations]], Devil's Films, VCA, Zero Tolerance, Anarchy Films, L Factor, [[Bang Bros]] o [[Naughty America]], ente otres. Dalgunos de los sos trabayos son ''Big Mommy Boobs'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=75916|títulu= Info "Big Mommy Boobs"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''Boob A Mammy'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=74052|títulu= Info "Boob A Mammy"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''Cougar Cuntry'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=79032|títulu= Info "Cougar Cuntry"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''Crack That Ass 2'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=92281|títulu= Info "Crack That Ass 2"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''Desperate Housewives' Confessions'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=108961|títulu= Info "Desperate Housewives' Confessions"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''Hooter Nation 6'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=74395|títulu= Info "Hooter Nation 6"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''I Am Marco'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=73802|títulu= Info "I Am Marco"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''MILF Bangin Brothas'',<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=94626|títulu= Info "MILF Bangin Brothas"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> ''Mommy Dearest''<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=106713|títulu= Info "Mommy Dearest"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> o ''My Buddy's Hot Mom''.<ref>{{cita web |url= http://www.adultfilmdatabase.com/video.cfm?videoid=88624|títulu= Info "My Buddy's Hot Mom"|fechaaccesu= 21 de setiembre de 2016|editorial= adultfilmdatabase}}</ref> Decidió retirase de la industria del cine X en 2012 pa volver al mundu del baille, dexando grabaes 110 películes como actriz.<ref name="iafd">{{IAFD nombre|id = CheyenneHunter|genero = f}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome|2359835|Cheyenne Hunter}} * {{IAFD nome|id=CheyenneHunter|xenero=f|nome=Cheyenne Hunter}} * {{afdb nome|id=41170|xéneru=femenín|nome=Cheyenne Hunter}} {{NF|1970||Hunter, Cheyenne}} {{Tradubot|Cheyenne Hunter}} [[Categoría:Actores y actrices de pornografía d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Modelos erótiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Persones de New Hampshire]] 27nre7aebo4zvp3wpx23dncp15uxj83 0 146819 3699397 3677389 2022-07-25T07:57:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona |nome = Sharon Christa Corrigan McAuliffe |imaxe = ChristaMcAuliffe.jpg |tamañu d'imagen = |pie d'imaxe = |fecha de nacencia = [[2 de setiembre]] de [[1948]], [[Boston]], [[Massachusetts]] {{USA}} |llugar de nacencia = |fecha de fallecimientu = [[28 de xineru]] de [[1986]] (37 años) |llugar de fallecimientu = Al desintegrarse el [[Challenger]] en [[Cabu Cañaveral]], [[Florida]], {{USA}} |estudios = Maestra |axencia = [[NASA]] |misiones = [[STS-51-L]] |insinies = [[Ficheru:STS-51-L.svg |40px]] }} '''Sharon Christa Corrigan McAuliffe''' ([[Boston]], [[Massachusetts]]; [[2 de setiembre]] de [[1948]]-[[Accidente del tresbordador espacial Challenger|accidente del Tresbordador espacial Challenger]], [[28 de xineru]] de [[1986]]) foi una profesora d'[[escuela secundaria]] d'[[Estaos Xuníos]] y [[astronauta]] de la [[NASA]].<ref name="nasabio">{{cita web|url=http://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/mcauliffe.html|títulu=Astronaut Bio: Christa McAuliffe (04/2007)|sitiuweb=jsc.nasa.gov|idioma=inglés|fechaaccesu=2 de setiembre de 2016}}</ref> == Biografía == En [[1966]] graduar de la Preparatoria Marian, en [[Framingham (Massachusetts)|Framingham]], [[Massachusetts]], y llogró la llicenciatura n'Artes nel Framingham State College. En [[1978]] llogró un máster n'educación de la Bowie State College, en [[Bowie]], [[Maryland]].<ref name="nasabio" /> Dende [[1970]] hasta [[1971]] trabayó como profesora d'Historia de los Estaos Xuníos p'alumnos d'octavu grau na Benjamine Foulois Junior High School, na ciudá de [[Morningside (Maryland)|Morningside]], Maryland. Dende 1971 hasta [[1978]] foi profesora d'[[idioma inglés|inglés]] y [[historia]] de los [[Estaos Xuníos]] para octavu grau y profesora d'[[educación cívica]] para novenu grau en Thomas Johnson Junior High School, na ciudá de [[Lanham (Maryland)|Lanham]], Maryland. Nel periodu 1978-[[1979]] foi profesora d'historia de los Estaos Xuníos de séptimu y octavu graos en Bundlett Junior High School, en [[Concord (New Hampshire)|Concord]], [[New Hampshire]]. Dende [[1980]] hasta [[1982]] enseñó como profesora d'inglés de novenu grau en Bow Memorial High School, Concord, New Hampshire. Dende 1982 hasta [[1985]] dio cursos d'[[economía]], [[lleis]], historia de los Estaos Xuníos y un cursu desenvueltu por ella mesma tituláu “The American Woman” (“La Muyer Estauxunidense”) pa 10°, 11° y 12° graos en Concord High School, Concord, New Hampshire. Christa McAuliffe foi miembru de les siguientes organizaciones: miembru de xunta del Conseyu d'Estudios Sociales de New Hampshire; Asociación de Profesores de Concord y l'Asociación Nacional d'Educación. Tamién foi miembru d'otres organizaciones que nun taben rellacionaes a la educación: miembru de la Lliga de Serviciu Xuvenil; profesora de Clases Doctrinales na Ilesia St. Peters; la so familia foi anfitriona del ''A Better Chance'' Program (ABC), pa estudiantes del interior; y tamién foi recaldadora del Hospital de Concord y l'Asociación de Mozos Cristianos (YMCA) de Concord. == Esperiencia na NASA == [[Ficheru:STS-51-L.jpg|thumb|300px|El [[tresbordador espacial Challenger|Challenger]] empecipiando'l so últimu vuelu.]] El [[19 de xunetu]] de [[1985]] Christa McAuliffe foi escoyida como candidata principal pal [[Proyeutu Profesor nel Espaciu]] de la [[NASA]]. Foi según foi escoyida como [[especialista de carga]] pa la misión [[STS 51-L]] del [[tresbordador espacial Challenger]]. El so entrenamientu d'un añu incluyó vuelos n'aviones de combate y aviones d'entrenamientu de gravedad cero, según téuniques pal manexu de carga útil de la misión. Básicamente entrenar como a cualesquier astronauta. En xineru de 1986, llegó'l momentu del llanzamientu, pero tres dellos retrasos por problemes téunicos, finalmente, desapegó del [[Centru Espacial Kennedy]], [[Florida]] a les 11:38:00 EST (16:38:00 UTC) el [[28 de xineru]] de [[1986]], a pesar de les alvertencies de dellos inxenieros a l'alministración avera del posible efeutu adversu que podríen tener en delles partes vitales de la nave les temperatures desaxeradamente baxes que se rexistraren la nueche anterior. La tripulación del Challenger taba integrada por: Comandante [[Francis Scobee]], el Pilotu'l Comandante [[Michael Smith (astronauta)|Michael Smith]] y los [[especialista de misión especialistes de misión]]: el Dr. [[Ronald McNair]], el Teniente Coronel [[Ellison Onizuka]], la Dra. [[Judith Resnik]] y el compañeru especialista de carga [[Gregory Jarvis]]. El Challenger llogró desapegar de la plataforma de llanzamientu y executar la so maniobra de viráu, hasta esi puntu, pa los observadores en tierra, tou paecía normal. == La catástrofe del Challenger == [[Ficheru:Challenger explosion.jpg|thumb|200px|left|El ''[[Tresbordador espacial Challenger|Challenger]]'' se desintegra pel aire.]] L'[[Accidente del tresbordador espacial Challenger|accidente del Tresbordador Espacial Challenger]] sobrevieno cuando 72,5 segundos (según los cálculos topaos) dempués del llanzamientu,<ref name="LNmaestra">{{cita web|url=http://www.lanacion.com.ar/933309-una maestra-a-bordu-de-una-mision-de-la nasa|títulu=Una maestra, a bordu d'una misión de la NASA|sitiuweb=lanacion.com.ar|idioma=español|fechaaccesu=26 de setiembre de 2016}}</ref> del tanque propulsor de combustible sólidu derechu salió un remexu de fueu y gases incandescentes qu'incidió direutamente sobre les parés del tanque principal de combustible, provocando'l colapsu y la conflagración del mesmu. El tresbordador entós viose envolubráu nuna xigantesca bola de fueu, y espuestu a fuercies aerodinámiques incontrolaes, se desintegró cuasi na so totalidá, remaneciendo la cabina intacta de la conflagración. Los 7 tripulantes finaron al impautar la cabina de la nave contra l'océanu, tres una llarga cayida de más de 2 minutos. Les circunstancies finales de la so muerte desconócense, la comisión investigadora del accidente [[Accidente|del Tresbordador espacial Challenger (La Comisión Rogers)]] determinó como "poco probable" el fechu de que dalgún d'ellos tuviera consciente nel momentu del impautu, anque darréu salieron a la lluz público evidencies de que siquier cuatro de los miembros de la tripulación pudieron activar los sos sistemes auxiliares de suministru d'osíxenu, y qu'intentaron socorrese mutuamente. La cabina foi la única seición de la nave que llogró sobrevivir a la tarrecible destrucción de la esplosión, pero nun pudo soportar l'impautu final contra l'océanu, desintegrándose xuntu colos sos ocupantes. Determinóse que la traxedia sobrevieno por cuenta de una filtración de gases provenientes d'un aniellu defectuosu del cohete derechu de propulsión sólida. El módulu de la cabina cayó dende un altor de 15.240 metros, produciéndose asina'l fatal desenllaz. Los astronautes nun disponíen de paracaíes o equipu de eyección, y tampoco teníen un entrenamientu específicu pa un casu como esi, circunstancies qu'aniciaron fuertes crítiques a la NASA. La NASA envalorara les probabilidaes d'un accidente catastróficu mientres el llanzamientu (el momentu más peligrosu del vuelu espacial) nuna proporción de 1 a 438. Esti accidente, el más atanante del [[Programa del Tresbordador Espacial]], perxudicó seriamente la reputación de la NASA como axencia espacial y la propuesta de la participación de civiles, promulgada por [[Ronald Reagan]] y concretada na maestra de primaria Christa McAuliffe, echó per tierra toles estructures alministratives y de seguridá. La NASA suspendió temporalmente los sos vuelos espaciales hasta 1988. Christa McAuliffe taba casada y tenía dos fíos. == Christa McAuliffe na posteridá == * El [[McAuliffe (cráter)|cráter llunar McAuliffe]] lleva esti nome na so memoria.<ref>{{gpn|3777|McAuliffe}}</ref> * Nel so honor nomar al [[asteroide]] [[3352 McAuliffe]]. * Foi condecorada n'Estaos Xuníos cola medaya Congressional Space Medal of Honor.<ref name="nasabio" /> Siquier 35 escueles d'[[Estaos Xuníos]], trés en [[Perú]] , una en [[Méxicu]], una en [[Bolivia]], un licéu en [[Chile]], lleven el so nome, según diverses instituciones y programes estudiantiles. Dellos documentales y series de televisión referentes a la traxedia haber honráu de manera especial, según diverses reconocencies estatales al so valor y sacrificiu pola causa qu'escorría. Numberosos llibros y artículos de revistes famoses, ente elles les revistes [[Time (revista)|Time]], y [[Seleiciones del Reader's Digest]], rindiéron-y tributu n'artículos dedicaos a la so memoria. Probablemente la mayor honra que pueda recibir Christa McAuliffe na so calidá de profesora, ye ensin dala dulda la reconocencia qu'añalmente-y rinden cientos d'estudiantes tantu d'Estaos Xuníos como de Méxicu na fecha de la conmemoración del accidente del Challenger, cada 28 de xineru. == Ver tamién == * [[Programa del Tresbordador Espacial]] * [[Designación de nomes del Tresbordador Espacial]] * [[Sistema de proteición térmica del tresbordador espacial]] * [[Accidente del tresbordador espacial Challenger]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{wikiquote}} * [http://www.nasa.gov Sitio web de la NASA] {{NF|1948|1986|Mcauliffe, Christa}} {{Tradubot|Christa McAuliffe}} [[Categoría:Astronautes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Profesores]] [[Categoría:Accidente del tresbordador espacial Challenger]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 07ahz6shtvtlsfw6gv5i8qr6ajeyc5z 0 147210 3699399 3522864 2022-07-25T07:57:42Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Clara Eaton Cummings}} {{persona}} '''Clara Eaton Cummings''' {{nym}} foi una [[brioloxía|brióloga]],<ref>{{Versalita|lincoln w. Riddle}}. 1912. ''An Enumeration of Lichens Collected by Clara Eaton Cummings in Xamaica: I''. Mycologia 4 (3): 125-140</ref> [[botánica]], [[Curador (botánica)|curadora]], [[fungi|micóloga]], [[esploradora]],<ref>https://archive.org/details/jstor-3753489</ref> y [[escritora]] d'[[Estaos Xuníos]],<ref name=eaton/> que contribuyó a la conocencia de la [[brioloxía]]. == Trayeutoria == Yera aborixe de [[Plymouth (New Hampshire)]]. En 1876, matricular na Facultá d'artes lliberales de muyeres ''[[Wellesley College]]'', de [[Massachusetts]], namái un añu dempués de l'apertura de la institución. Convertir en conservadora del muséu botánicu en Wellesley en 1878; y, en [[1879]] foi contratada en Wellesley como [[profesora]] acomuñada de la cátedra Hunnewell de botánica.<ref name=book>{{cita llibru|apellíu=Kiser|nome=Helene Barker|títulu=Notable Women Scientists|añu=1999|editorial=Gale Group|isbn=0-7876-3900-1|páxines=119–120|editor=Pamela Proffitt|capítulu=Clara Eaton Cummings}}</ref> Realizó espediciones briológicas en [[Xamaica]].<ref name=eaton>http://kiki.huh.harvard.edu/databases/botanist_search.php?botanistid=2138</ref> Cummings estudió principalmente plantes criptógames (reproducción por [[espora|espores]]) como [[mofos]] y [[liquen]]. Caracterizó cientos de especímenes de liquen, anque foi "bien conservadora" en declarar nueves [[especies]].<ref name=eden>{{cita llibru|apellíu=Palmieri|nome=Patricia Ann|títulu=In Adamless Eden: The Community of Women Faculty at Wellesley|páxina=117}}</ref> Gran parte del so trabayu apaeció en llibros d'otros botánicos,<ref name=eden /> anque sí publicó un catálogu de [[hepátiques]] y mofos de Norteamérica en 1885.<ref>{{cita llibru| apellíu=Cummings| nome=Clara| títulu=Catalogue of Musci and Hepaticae of North America, North of Mexico.| añu=1885| editorial=Howard and Stiles}}</ref> En 1904, publicó un catálogu de 217 especies de liquen d'[[Alaska]] recoyíos mientres la [[Espedición de Harriman a Alaska]], qu'incluyó 76 especies nueves d'Alaska y siquier dos especies nueves pa la ciencia.<ref>{{cita publicación| apellíu=Fink| nome=Bruce| títulu=A Memoir of Clara Y. Cummings| publicación=The Bryologist| fecha=3 de mayu de 1907| páxines=37–41| url=http://www.jstor.org/stable/3238923}}</ref> == Delles publicaciones == * {{Versalita|j. Cardot, clara eaton Cummings}}. [[2009]]. ''Alaska: Cryptogamic Botany''. Reimpreso de Kessinger Publ. 522 pp. ISBN 1-120-14150-8, ISBN 978-1-120-14150-7 * {{Versalita|clara eaton Cummings}}. [[1938]]. ''The Lichens of Alaska''. Washington Academy of Sciences. Proceedings 3. 88 pp. * -----------------------------. [[1904]]. ''The Lichens of Alaska''. 86 pp. * -----------------------------. [[1902]]. ''A List of Llabrador Lichens ... Plants Collected by Professor Y.B. Delabarre on the Atlantic Coast of Llabrador, July -- September, 1900'' * {{Versalita|grace y. Cooley, clara eaton Cummings}}. [[1891]]. ''Impressions of Alaska: With a List of Plants Collected in Alaska and Nanaimo, B. C.'' 72 pp. == Honores == === Membresías === * [[American Association for the Advancement of Science]] * [http://www.mos.org/about-us Boston Society of Natural History] * [[Botanical Society of America|Society of Plant Morphology and Physiology]].<ref name=book /> == Ver tamién == {{botánicu|Cumm.|Cummings, Clara}} == Fuentes == {{traducíu ref|en|Clara Eaton Cummings}} * {{Versalita|marilyn Ogilvie, joy Harvey (dir.)}} [[2000]]. ''The Biographical Dictionary of Women in Science. Pionneering Lives from Ancient Times to the Mid-20th Century'', dos vv. Routledge (New York): 47-48 ISBN 0-415-92038-8 == Referencies == {{llistaref}} * {{IPNI autor|Clara Eaton Cummings|17576-1}} == Enllaces esternos == {{wikispecies}} {{commonscat}} {{NF|1855|1906|Cummings, Clara}} [[Categoría:Botánicos y botániques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Micólogos y micólogues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Briólogos y briólogues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Curadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores n'inglés]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 328efpbbcn1obtplafp5bkhr682nrj8 0 147619 3699546 3622748 2022-07-25T11:24:51Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Colette Brosset''' {{nym}} foi una actriz teatral y cinematográfico, y tamién baillarina, de nacionalidá [[Francia|francesa]]. == Biografía == Nacida en [[París]], [[Francia]], el so verdaderu nome yera Colette Marie Claudette Brossé. Fía de Daniel Léon Michel Brossé y de Marcelle Marie Marthe Jambu, Brosset foi fundadora de la troupe d'artistes Les Branquignols xunto al so maríu, l'actor y direutor [[Robert Dhéry]]. Gracies a ello Colette Brosset compartió cartelu con compañeros de futuru prestíu, tales como [[Louis de Funès]], [[Jean Lefebvre]], [[Jean Carmet]], [[Jacqueline Maillan]], [[Pierre Tornade]], [[Francis Blanche]], [[Micheline Dax]] o [[Michel Serrault]], colos cualos participó viviegamente en diverses producciones teatrales, radiofóniques y cinematográfiques. Los sos mayores ésitos llegaron nel cine, acompañada pol so home, en películes como ''Branquignol'' ([[1949]]), ''[[Vos gueules, Les mouettes !]]'' ([[1974]]), ''[[La Belle Américaine]]'' ([[1961]]) o ''[[Allez France !]]'' ([[1964]]). ''[[La Grande Vadrouille]]'' ([[1966]]) coronó la so carrera, y al siguiente añu participó nel guión de ''[[Le Petit Baigneur]]'', un filme de [[Robert Dhéry]]. Amás d'actriz, foi [[balé|baillarina clásica]] y coreógrafa. Como tal trabayó nel filme ''[[Le Grand Restaurant]]'', de [[Jacques Besnard]] ([[1966]]), con [[Louis de Funès]] y [[Bernard Blier]] y en ''[[Ah ! Les belles bacchantes]]'', de [[Jean Loubignac]]. Definitivamente escaecida a fines de los [[años 1970]], xubió per última vegada a les tables en [[2004]], poco tiempu antes del fallecimientu del so maríu. Colette Brosset finó en 2007 en [[París]], [[Francia]], a los 85 años d'edá. Foi soterrada nel Campusantu d'[[Héry (Yonne)|Héry]], xunto al so home, [[Robert Dhéry]].<ref>{{cita llibru |apellíu=Beyern|nome=Bertrand|títulu=Guide des tombes d'hommes célèbres|añu=2011|editorial=[[Le Cherche midi]]|isbn=9782749121697|páxines=385}}</ref> El matrimoniu tenía una fía, [[Catherine Mathelin-Vanier]], dedicada al psicoanálisis. == Teatru == * [[1942]]: ''Père'', d'[[Édouard Bourdet]], Teatru de la Michodière * [[1948]]: ''Les Branquignols'', lletra de [[Francis Blanche]] y música de [[Gérard Calvi]], Teatru La Bruyère * [[1951]]: ''Du-Gu-Du'', espectáculu de los Branquignols nel Teatru La Bruyère, testu d'[[André Frédérique]], música de [[Gérard Calvi]] * [[1952]]: ''Bouboute et Sélection'', de [[Robert Dhéry]], escenografía de [[Robert Dhéry]], Teatru Vernet * [[1953]]: ''Ah! Les belles bacchantes'', de [[Robert Dhéry]], [[Francis Blanche]] y [[Gérard Calvi]], escenografía de [[Robert Dhéry]], Teatru Daunou * [[1955]]: ''[[¿Quier usté xugar con mi?]]'', de [[Marcel Achard]], escenografía d'[[André Villiers (direutor)|André Villiers]], Teatru en Rond * [[1957]]: ''Pommes à l'anglaise'', de [[Robert Dhéry]] y Colette Brosset, música de [[Gérard Calvi]], Teatru de Paris * [[1962]]: ''La Grosse Valse'', de [[Robert Dhéry]], escenografía del autor, [[Théâtre des Variétés]] * [[1964]]: ''[[Machin-Chouette]]'', de [[Marcel Achard]], escenografía de [[Jean Meyer (actor)|Jean Meyer]], Teatru Antoine * [[1969]]: ''Trois Hommes sur un cheval'', de [[Marcel Moussy]], a partir de [[John Cecil Holm]] y [[George Abbott]], escenografía de [[Pierre Mondy]], Teatru Antoine * [[1972]]: ''[[Les Branquignols]]'', de [[Robert Dhéry]], escenografía del autor, Teatru La Bruyère * [[1974]]: ''[[Les Branquignols]]'', de [[Robert Dhéry]], escenografía del autor, Teatru Montansier * [[1974]]: ''Le Petit Fils du Cheik'', [[Robert Dhéry]] y Colette Brosset escenografía de los autores, [[Théâtre des Bouffes-Parisiens]] * [[1975]]: ''Les Branquignols'', de [[Robert Dhéry]], Teatru La Bruyère * [[1976]]: ''[[Monsieur chasse !]]'', de [[Georges Feydeau]], escenografía de [[Robert Dhéry]], Teatru de l'Atelier * [[1976]]: ''[[L'avenir est dans les œufs]]'', d'[[Eugène Ionesco]], escenografía de [[Lucian Pintilie]], [[Théâtre de la Ville]] * [[1977]]: ''[[Jacques ou la Soumission]]'', d'[[Eugène Ionesco]], escenografía de [[Lucian Pintilie]], [[Théâtre de la Ville]] * [[1982]]: ''[[Noises Off]]'', de [[Michael Frayn]], escenografía de [[Robert Dhéry]], [[Théâtre des Bouffes-Parisiens]] * [[1986]]: ''La Mienne s'appelait Régine'', de [[Pierre Rei]], escenografía d'[[Armand Delcampe]], Teatru de l'Œuvre == Filmografía == * [[1937]]: ''[[Un coup de rouge]]'', de [[Gaston Roudès]] * [[1939]]: ''[[Thérèse Martin]]'', de [[Maurice de Canonge]] * [[1946]]: ''[[Étoile sans lumière]]'', de [[Marcel Blistène]] * [[1946]]: ''[[Master Love]]'', de [[Robert Péguy]] * [[1947]]: ''[[En êtes-vous bien sûr?]]'', de [[Jacques Houssin]] * [[1948]]: ''[[Les aventures des Pieds-Nickelés]]'', de [[Marcel Aboulker]] * [[1949]]: ''[[Je n'aime que toi]]'', de [[Pierre Montazel]] * [[1949]]: ''[[Branquignol]]'', de [[Robert Dhéry]] * [[1951]]: ''[[Bertrand cœur de lion]]'', de [[Robert Dhéry]] * [[1952]]: ''[[L'amour n'est pas un péché]]'', de [[Claude Cariven]] * [[1954]]: ''[[Ah ! Les belles bacchantes]]'', de [[Jean Loubignac]] (tamién coreografía) * [[1961]]: ''[[La Belle Américaine]]'', de [[Robert Dhéry]] * [[1964]]: ''[[Allez France !]]'', de [[Robert Dhéry]] (tamién guión) * [[1965]]: ''[[La Communale]]'', de [[Jean L'Hôte]] * [[1966]]: ''[[La Gran Xordia]]'', de [[Gérard Oury]] * [[1967]]: ''[[Le Petit Baigneur]]'', de [[Robert Dhéry]] (tamién guión) * [[1970]]: ''[[Trois hommes sur un cheval]]'', de [[Marcel Moussy]] * [[1971]]: ''[[La Coqueluche]]'', de [[Christian-Paul Arrighi]] * [[1974]]: ''[[Vos gueules, Les mouettes !]]'', de [[Robert Dhéry]] (tamién guión) * [[1979]]: ''[[La Gueule de l'autre]]'', de [[Pierre Tchernia]] * [[1987]]: ''[[Qui c'est ce garçon?]]'', de [[Nadine Trintignant]] (TV) * [[1988]]: ''[[Le Manteau de St. Martin]]'', de [[Gilles Béhat]] (TV) == Coreógrafa == * [[1972]]: ''Le Plaisir conjugal'', d'[[Albert Husson]], escenografía de [[Robert Manuel]], Teatru de la Madeleine == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|fr|Colette Brosset}} {{enllaces persona}} {{NF|1922|2007|Brosset, Colette}} {{Tradubot|Colette Brosset}} [[Categoría:Actores y actrices de París]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru de Francia]] [[Categoría:Actores y actrices de cine de Francia]] [[Categoría:Baillarinos y baillarines de Francia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Persones de París]] o9pzft7nd5xldgatz2cnrtdbta9kgo9 0 147632 3699225 3660244 2022-07-25T06:14:22Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Colleen Dewhurst}} {{persona}} '''Colleen Dewhurst''' {{nym}} foi una gallardoniada actriz de teatru, con incursiones en cine y televisión. Una de les más notables actrices de teatru de la so xeneración foi llamada "'''La reina de Off-Broadway'''" consagrándose en 1958 en ''Una lluna pal bastardu'' d'[[Eugene O'Neill]]. Atropó 2 [[Premiu Tony]], 2 Premios '''Obie''' (el'' Tony'' de Off-Broadway), 4 [[Premiu Emmy]] y 14 nominaciones, ente otres distinciones. La so carrera en cine y televisión<ref>{{cita web |url=http://www.youtube.com/watch?v=w7wf6nIuCsA |títulu=YouTube - Colleen Dewhurst as Marilla <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 |autor= |enllaceautor= |idioma= }}</ref>foi pocu importante en comparanza cola teatral. == Biografía == Fía única, nació en Canadá, se crio en [[Milwaukee]] y estudió na ''American Academy of Dramatic Arts'' onde conoció al so primer home, James Vickery. Debutó nun pequeñu papel en ''[[Desire Under the Elms]]'' d'[[Eugene O'Neill]] en 1952. A partir de 1956 foi unu de los baluartes del '''New York Shakespeare Festival''' de [[Joseph Papp]] en recordaes actuaciones en ''[[La fierecilla domada]]'', ''[[Titus Andronicus]]'', ''[[La águila de dos cabeces]]'', [[Macbeth]], ''[[Calígula (obra de teatru)|Calígula]]'' y ''[[Camille]]'' remaneciendo como la reina Gertrude en [[Hamlet]] años más tarde. El so rol más recordáu ye Katie en ''[[Una lluna pal bastardu]]'' que primero interpretó n'[[Italia]], depués en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] y finalmente en Nueva York en 1973 mereciendo'l so segundu Tony. Intérprete escepcional d'[[Eugene O'Neill]], tamién fixo ''[[Mourning Becomes Electra]], [[Viaxe d'un llargu día escontra la nueche]]'', el papel principal en ''[[Desire Under the Elms]]'', ''More Stately Mansions'' —onde clisó a [[Ingrid Bergman]]—, ''Ah Wilderness'' y como la so muyer Carlota Monterey O'Neill nun aclamáu unipersonal ''My Gene''. Otres relevantes encarnaciones en teatru fueron ''[[Who's Afraid of Virginia Woolf? (obra de teatru)|Who's Afraid of Virginia Woolf?]]'' empobinada pol so autor [[Edward Albee]], ''You Can't Take It With You, [[L'alma bona de Se-Chuan]]'' de [[Bertolt Brecht]], [[El zoo de cristal]] de [[Tennessee Williams]], ''Cartes d'amor'' y ''Fíos de la escuridá''. Dende 1959 a 1965 tuvo casada col actor [[George C. Scott]] con quien trabayó frecuentemente y foi padre de los sos dos fíos (unu ye l'actor [[Campbell Scott]]). Divorciáronse y volviéronse a casar de volao pa volvese a dixebrar. Al pie de George C. Scott recuérdense los sos trabayos en [[Antonio y Cleopatra]] y [[El lleón pel hibiernu]]. Foi presidente de la ''Actor's Equity Association'' dende 1985 hasta la so muerte. Diagnosticada con [[cáncer cervical]], la so fe en [[Ciencia Cristiana]] fíxo-y refugar tou tratamientu. Morrió na casa del so compañeru de venti años, el productor Ken Marsolais dos díes antes de ganar el so cuartu Emmy como la madre de [[Murphy Brown]]. Les sos memories fueron completaes y publicaes póstumamente en 1997. Foi bien amiga d'otra gran actriz del teatru americanu, [[Maureen Stapleton]], quien escribió ''"Paez un guerreru y toos creen que ye la Madre Tierra. Pero na vida real daquién tien que curiala, prodígase tantu ayudando a los demás que nun sabe curiase a sigo mesma"''. == Premios == * 1974: Sarah Gibbons Award * 1986: Emmy Award for Outstanding Supporting Actress – ''Between Two Women'' * 1989: Emmy Award for Outstanding Guest Actress – ''[[Murphy Brown]]'' * 1989: Emmy Award for Outstanding Supporting Actress – ''Those She Left Behind'' * 1989: Genie Award * 1991: Emmy Award for Outstanding Guest Actress – ''[[Murphy Brown]]'' * 1974: Tony Award * 1961: Tony Award * 1962: Obie Award * 1957: Obie Award Nominaciones * 1990: Emmy Award – ''Road to Avonlea'' * 1990: Emmy Award – ''Lantern Hill'' * 1991: Emmy Award – ''Lantern Hill'' == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome|0223157}} * {{IBDB nome|37984}} * [https://web.archive.org/web/20120927175926/http://www.lortel.org/LLA_archive/index.cfm?search_by=people&first=Colleen&middle=&last=Dewhurst Ficheru Off-Broadway] {{NF|1924|1991|Dewhurst, Colleen}} [[Categoría:Actores y actrices de Nueva York]] [[Categoría:Actores y actrices de cine de Canadá]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru de Canadá]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión de Canadá]] [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Persones de Montreal]] eruamsl4wqk5pkppnmsp5c5ju81n25y 0 147802 3699520 3539363 2022-07-25T09:28:45Z YoaR 37624 iguo espacios ente párrafos, iguo plantíes wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Constance Binney''' {{nym}} foi una baillarina y actriz teatral y cinematográfica de nacionalidá estauxunidense, activa na dómina del [[cine mudu]]. == Biografía == Nacida na ciudá de [[Nueva York]], Constance Binney cursó estudios na [[Westover School]], un internáu priváu d'educación secundaria pa moces en [[Middlebury (Connecticut)|Middlebury]], [[Connecticut]], y en [[París]], [[Francia]]. Debutó como actriz teatral nel [[circuitu de Broadway]] en 1917, y al siguiente añu actuó xunto a la so hermana, [[Faire Binney]] (1898–1957), nel filme de [[Maurice Tourneur]] ''[[The Sporting Life]]''. En 1919 actuó na película de [[John Barrymore]] ''[[Test of Honor]]''. Anque Constance Binney dexó'l cine en 1923, la so contribución a la industria foi reconocida concediéndo-y una estrella nel [[Paséu de la Fama de Hollywood]], nel 6301 de [[Hollywood Boulevard]] <ref name="ref_1">{{cita web |url=http://www.walkoffame.com/constance-binney |títulu=Hollywood Walk of Fame - Constance Binney |website=walkoffame.com |publicación=Hollywood Chamber of Commerce |fechaaccesu=21 de payares de 2017}}</ref>. Desafortunadamente, la mayoría de les sos películes considérense perdíes, calteniéndose namái dos de manera total, ''Erstwhile Susan'' y ''The Case of Becky''<ref name="ref_2">{{cita llibru |apellíu=Slide |nome=Anthony |authorlink=Anthony Slide |títulu=Silent Players: A Biographical and Autobiographical Study of 100 Silent Film Actors and Actresses |publicación=University Press of Kentucky |chapter=Constance Binney |añu=2010 |url=https://books.google.com/books?id=plpL_xdI6NoC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |isbn=0-8131-2249-X}}</ref>. Binney casóse con Charles Edward Cotting, Jr, un inversor bancariu, en Boston en 1926. La pareya divorciar en 1932. La última actuación de Constance Binney en Broadway tuvo llugar en 1924. Darréu actuó nos teatros [[Londres|londinenses]] y, en 1941, mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], casóse col héroe de guerra británicu [[Leonard Cheshire]], que yera ventiún años menor qu'ella. Nun tuvieron fíos y divorciáronse en 1951<ref name="ref_3">{{cita llibru |títulu=Oxford Dictionary of National Biography, Volume 11|añu=2004 |publicación=Oxford University Press |páxina=321|isbn=0-19-861361-X}} Artículu sobre Leonard Cheshire, por Christopher Foxley-Norris</ref>. Constance Binney finó en 1989 en [[Nueva York]], a los 93 años d'edá. == Teatru == {{llista de columnes|2| * [[1917]] : ''Saturday to Monday'', de [[William J. Hurlbut]] * [[1918]] : ''Oh, Lady! Lady!'', de [[Guy Bolton]], [[P. G. Wodehouse]] y [[Jerome Kern]] * [[1919]] : ''39 East'', de [[Rachel Crothers]] * [[1924]] : ''Sweet Little Devil'', [[George Gershwin]], [[Frank Mandel]], [[Laurence Schwab]] y [[Buddy DeSylva]] }} == Filmografía == {{llista de columnes|2| * [[1918]] : ''[[Sporting Life]]'', de [[Maurice Tourneur]] * [[1919]] : ''[[Erstwhile Susan]]'', de [[John S. Robertson]] * [[1919]] : ''[[Tom's Little Star]]'', de [[George Terwilliger]] * [[1919]] : ''[[The Test of Honor]]'', de [[John S. Robertson]] * [[1920]] : ''[[Something Different]]'', de [[Roy William Neill]] * [[1920]] : ''[[39 East]]'', de [[John S. Robertson]] * [[1920]] : ''[[The Stolen Kiss]]'', de [[Kenneth S. Webb]] * [[1921]] : ''[[First Love (película de 1921)|First Love]]'', de [[Maurice Campbell]] * [[1921]] : ''[[The Case of Becky]]'', de [[Chester M. Franklin]] * [[1921]] : ''[[Room and Board]]'', d'[[Alan Crosland]] * [[1921]] : ''[[Such a Little Queen]]'', de [[George Fawcett]] * [[1921]] : ''[[The Magic Cup]]'', de [[John S. Robertson]] * [[1922]] : ''[[A Bill of Divorcement (película de 1922)|A Bill of Divorcement]]'', de [[Denison Clift]] * [[1922]] : ''[[Sleepwalker (película de 1922)|Sleepwalker]]'', d'[[Edward LeSaint]] * [[1922]] : ''[[Midnight (película de 1922)|Midnight]]'', de [[Maurice Campbell]] * [[1923]] : ''[[Three O'Clock in the Morning]]'', de [[Kenneth S. Webb]] }} == Bibliografía == * Anthony Slide, ''Silent Players: A Biographical and Autobiographical Study of 100 Silent Film Actors and Actresses'', University Press of Kentucky (2010), {{ISBN|0-8131-2249-X}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IBDB nome|32099}} * {{IMDb nome|0083060}} * {{Amg name|185719}} * [https://www.flickr.com/photos/puzzlemaster/5498909995/in/set-72157626200447262/ Semeya de pasaporte de Constance Binney] * [http://digitalcollections.lib.washington.edu/cdm/search/collection/sayre/searchterm/constance%20binney/field/all/mode/all/conn/and/cosuppress/ Semeyes de Binney] na Universidá de Washington, Coleición Sayre) * {{commons category|Constance Binney}} * {{traducíu ref|en|Constance Binney}} * {{traducíu ref|fr|Constance Binney}} {{NF|1896|1989|Binney, Constance}} {{Tradubot|Constance Binney}} [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de cine d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu]] [[Categoría:Persones de Nueva York]] [[Categoría:Paséu de la Fama de Hollywood]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] tl9876sleiu4xob78bhbl4qqkmm3lmc 0 147806 3699402 3653631 2022-07-25T07:58:39Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Constance Fenimore Woolson''' ([[Claremont]], [[5 de marzu]] de [[1840]] &ndash; [[Venecia]], [[24 de xineru]] de [[1894]]) foi una escritora [[Estaos Xuníos|estauxunidense]], autora de [[novela|noveles]] y [[cuentu|cuentos]]. Yera sobrina nieta de [[James Fenimore Cooper]], y conocer sobremanera pola so narrativa de ficción sobre la rexón de los [[Rexón de los Grandes Llagos|Grandes Llagos]], el [[Sur de los Estaos Xuníos]] y la vida de expatriatos estauxunidenses n'[[Europa]]. ==Biografía== Woolson nació en [[Claremont]] ([[New Hampshire]]), pero la so familia treslladóse llueu a [[Cleveland]] ([[Ohio]]), dempués de la muerte de trés de les sos hermanes pola escarlatina. Woolson educar nel Cleveland Female Seminary y un internáu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. Viaxó llargamente pola rexón del Mediu Oeste y el Nordeste de los Estaos Xuníos, na so infancia, y primeros años de adultez. El so padre morrió en 1869, y al añu siguiente empezó a publicar rellatos de ficción y artículos en revistes como ''[[The Atlantic Monthly]]'' y ''[[Harper's Magazine]]''. Dende 1873 hasta 1879, pasó l'iviernu cola so madre en [[St. Augustine]] ([[Florida]]). Mientres estes visites ivernices viaxó llargamente pel sur, lo que-y dio material pa les sos hestories curties. Dempués de la muerte de la so madre en 1879, coló a Europa, permaneciendo nuna serie d'hoteles d'[[Inglaterra]], [[Francia]], [[Italia]], [[Suiza]] y [[Alemaña]]. En 1880 conoció a [[Henry James]], y la rellación ente ellos amenó gran especulación per parte de los biógrafos, especialmente [[Lyndall Gordon]] nel so llibru de 1998, ''A Private Life of Henry James''. Nel iviernu de 1889-1890 viaxó a [[Exiptu]] y [[Grecia]], En 1893 Woolson arrendó un elegante apartamentu nel [[Gran Canal de Venecia]]. Enferma de [[gripe]] y [[depresión clínica|depresión]], cayóse o se tiró dende una ventana del apartamentu en xineru de 1894, morriendo. Atópase soterrada nel [[Campusantu protestante (Roma)|Campusantu Protestante]] de [[Roma]]. ==Mandáu== Los cuentos de Woolson tán consideraos güei como exemplos competentes y de bona llectura de lo que se llamó [[color local]]. Les sos noveles sufrieron sicasí'l pasu del tiempu, en comparanza, anque tamién reflexen la so capacidá de pintar impresionantes telones de fondu pa la so ficción. La so hestoria «Jeannette» ye un bon exemplu del so primer periodu de ficción de los Grandes Llagos, con un final que va en contra del [[novela rosa|romance]]. «Rodman the Keeper» representa'l so segundu periodu de ficción inspirada nel Sur, y amuesa simpatía escontra les cultures y puntos de vista tantu norteños como sureños. «In Sloane Street», del últimu periodu européu de Woolson, amuesa una xenuina penetración nos problemes d'una escritora soltera que permanez con una pareya casada. ==Obres== *''The Old Stone House'' (1873), rellatu pa neños. *''Castle Nowhere: Lake-Country Sketches'' (1875), el so primer volume de rellatos curtios. *''Rodman the Keeper: Southern Sketches'' (1880). *''Anne'' (1880), la so primer novela. *''East Angels'' (1886), novela. *''Jupiter Lights'' (1889), novela. *''Horace Chase'' (1894), novela. *''For the Major'' (1883), novela curtia, una hestoria del sur posterior a la [[Guerra de Secesión]] que se convirtió nuna de les sos obres más respetaes. *''Mentone, Cairo and Corfu'' (publicáu póstumamente en 1896), llibru de viaxes. *''The Front Yard and Other Italian Stories'' (pub. póst. 1895), rellatos curtios. Unu d'ellos, ''The Street of the Hyacinth'' apaez como «La cai del Xacintu» na [[antoloxía]] ''Cuando s'abrir la puerta. Cuentos de la Nueva Muyer (1882-1914)''. El que da títulu apaeció en 2010 sol títulu ''El xardín'' en ed. Periférica, 978-84-92865-22-2. *''Dorothy and Other Italian Stories'' (pub. póst. 1896). == Referencies == {{llistaref}} *Curtiu [[biografía]] na páx. 15 de l'[[antoloxía]] ''Cuando s'abrir la puerta. Cuentos de la Nueva Muyer (1882-1914)'', Editorial Alba Editorial, Coleición Clásica maior, 2008, ISBN 978-84-8428-418-5. ==Enllaces esternos== {{traducíu ref|en|Constance Fenimore Woolson}} *[http://www.wsu.edu/~campbelld/amlit/woolson.htm Páxina ''web'' sobre Woolson, con enllaces a testos, crítica y biografía, incluyendo una llista de cartes de Woolson y los archivos que les caltienen] (n'inglés) *[https://web.archive.org/web/20080517020626/http://www.gvsu.edu/woolson/ Páxina ''web'' de la Constance Fenimore Woolson Society] (n'inglés) * {{gutenberg author| id=Constance+Fenimore+Woolson | name=Constance Fenimore Woolson}} {{NF|1840|1894|Woolson, Constance Fenimore}} {{Tradubot|Constance Fenimore Woolson}} [[Categoría:Novelistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 5e2bx6b8oal9yc17rupg5vcbiqnzme2 0 148019 3699406 3657953 2022-07-25T07:59:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}}[[Ficheru:Cornelia Maria Clapp (1849-1934), sitting at desk.jpg|thumb|277px|Cornelia Clapp sentada nel so escritoriu.]] '''Cornelia Maria Clapp''' {{nym}}, foi una [[zoóloga]], [[ictióloga]] y [[académica]] d'[[Estaos Xuníos]] especializada en [[bioloxía marina]]. Nació en Montague, Massachusetts, siendo la primer fía de dos maestros y foi considerada una de los meyores zoólogos d'Estaos Xuníos de la so dómina.<ref>{{cita llibru |apellíu=Bailey|nome=Martha J.|títulu=American women in science : [prior to 1950 American women scientists] : a biographical dictionary|añu=1994|editorial=ABC-Clio|allugamientu=Denver, Colo. [o.a.]|isbn=0-87436-740-9|páxina=60|edición=2ª ed.}}</ref> Clapp asistió a la [[Universidá de Siracusa]] y a la [[Universidá de Chicago]], llogrando'l primera y segundu Ph.B en ser daos a una muyer n'Estaos Xuníos, en 1888 y 1896, respeutivamente.<ref>{{cita web |títulu=Cornelia Maria Clapp (1849-1934) |obra=Smithsonian Institution Archives |editorial=Smithsonian Institution |url=http://siarchives.si.edu/collections/siris_arc_290639 |fechaaccesu=10 de xunetu de 2013}}</ref> El llaboratoriu Cornelia Clapp de Mount Holyoke College, construyíu en 1924 pa les clases de bioloxía, foi nomáu nel so honor.<ref>{{cita noticia |títulu=Cornelia Clapp Laboratory |editorial=Mount Holyoke |url=http://www.mtholyoke.edu/~dalbino/clapp.html |fechaaccesu=23 d'ochobre de 2009}}</ref> == Educación y carrera == Clapp completó l'equivalente d'un programa de grau en Mount Holyoke Female Seminary (precursor de lo que güei ye Mount Holyoke College) en 1871 antes de pasar un añu enseñando [[llatín]] n'internaos de varones en Andalusia, Pennsylvania. Tornó a Mount Holyoke en 1872, enseñando matemátiques y historia natural antes de convertise na instructora de ximnasia dende 1876 a 1891.<ref name="AWS">{{cita llibru |url=https://books.google.com/books?id=xkaLjEuHPq8C |títulu=American women scientists: 23 inspiring biographies, 1900-2000 |apellíu=Reynolds |nome=Moira Davison |editorial=McFarland |páxines=5–8 |añu=2004 |isbn=0786421614}}</ref> Clapp siguió los sos estensos estudios de posgráu na Escuela d'Historia Natural de Louis Agassiz en Penikese Island, Buzzard's Bay, Massachusetts. Adoptó la máxima de Agassiz: "¡estudia la naturaleza, non los llibros!" y aplicar a la so propia enseñanza.<ref name="Mount Holyoke_1">{{cita web|títulu=Mount Holyoke College|url=https://www.mtholyoke.edu/175/gallery/cornelia-m-clapp}}</ref> Xuntu con otros entomólogos de Nueva Inglaterra, Clapp recoyó inseutos de les [[Montes Blancos (New Hampshire)]] nel branu de 1875 y de los estaos del Atlánticu mediu en 1877 (los sitios incluyeron la estación marina de la [[Universidá Johns Hopkins]][[Universidá Johns Hopkins]] en Beaufort y l'Institutu [[Institutu Smithsoniano|Smithsoniano]][[Institutu Smithsoniano]] en Washington).<ref name="AWS">{{cita llibru |url=https://books.google.com/books?id=xkaLjEuHPq8C |títulu=American women scientists: 23 inspiring biographies, 1900-2000 |apellíu=Reynolds |nome=Moira Davison |editorial=McFarland |páxines=5–8 |añu=2004 |isbn=0786421614}}</ref> Clapp tamién completó estudios curtios sobre embriones de pitinos y sobre merucos nel [[Institutu Teunolóxicu de Massachusetts]] so la conducción de W.T. Sedgwick y na [[Universidá Williams]] a principios de la década de 1880.<ref name="AWS">{{cita llibru |url=https://books.google.com/books?id=xkaLjEuHPq8C |títulu=American women scientists: 23 inspiring biographies, 1900-2000 |apellíu=Reynolds |nome=Moira Davison |editorial=McFarland |páxines=5–8 |añu=2004 |isbn=0786421614}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=James |nome=Edward T. |títulu=Notable American women 1607-1950 |añu=1971 |editorial=The Belknap Press of [[Harvard University Press]] |allugamientu=Cambridge, MA |páxines=336–338}}</ref> Empezando en 1888, Clapp tuvo afiliada col Llaboratoriu Biolóxicu Marín de Woods Hole, Massachusetts, onde condució investigaciones y depués convirtióse en docente y alministradora. El so disertación doctoral sobre peces sapo foi publicada en Journal of Morphology en 1889. Cuando Mount Holyoke fixo la transición de seminariu a universidá en 1888, Clapp tomó una llicencia de trés años pa llograr un doctoráu na Universidá de Chicago. Al tornar a Mount Holyoke, ayudó a entamar el departamentu de zooloxía y, en 1904, foi nomada profesora de zooloxía.<ref>{{cita llibru |apellíu=Bailey|nome=Martha J.|títulu=American women in science : [prior to 1950 American women scientists] : a biographical dictionary|añu=1994|editorial=ABC-Clio|allugamientu=Denver, Colo. [o.a.]|isbn=0-87436-740-9|páxina=60|edición=[2. Aufl.].}}</ref> A pesar de ser conocida principalmente como educadora y de nun ser autora de munches publicaciones científiques, foi nomada en 1906 como una de los 150 zoólogos más importantes d'Estaos Xuníos pola revista científica ''American Man of Science''''''.<ref name="AWS">{{cita llibru |url=https://books.google.com/books?id=xkaLjEuHPq8C |títulu=American women scientists: 23 inspiring biographies, 1900-2000 |apellíu=Reynolds |nome=Moira Davison |editorial=McFarland |páxines=5–8 |añu=2004 |isbn=0786421614}}</ref> == Legáu == Nuna dómina en que'l mundu de la ciencia empezaba a abrir pa les muyeres, la influencia de Cornelia Clapp como maestra foi importante y duradera. Anque publicó pocu mientres la so carrera, la so mayor influencia foi sopelexar la conocencia científica y da-y oportunidaes a les muyeres por aciu la educación.<ref>{{cita web|títulu=Encyclopaedia Britannica|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/119729/Cornelia-Maria-Clapp}}</ref> El so métodu d'enseñanza direuta puede sentise na esperiencia de Louise Baird Wallace, quien llegó a Mount Holyoke en 1891. El direutor de la so escuela en Ohio díxo-y: "Tienes De estudiar cola Dra. Clapp. Ella tien sapos vivos en tanques". Sobre Clapp, Louise escribió "Vini, vi; ella conquistó. Sentí nesi momentu y sentí dende entós que nunca tuviera dafechu viva hasta que nun la conocí.”<ref name="Mount Holyoke_1">{{cita web|títulu=Mount Holyoke College|url=https://www.mtholyoke.edu/175/gallery/cornelia-m-clapp}}</ref> == Delles publicaciones == * ''Manual of gymnastics : prepared for the use of the students of Mt. Holyoke Seminary.'' Beacon Press, Boston 1883; nueva edición: Cambridge Scholars Publishing, Cambridge 2010, ISBN 1-154-57892-5 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{NF|1849|1934|Clapp}} {{Tradubot|Cornelia Clapp}} [[Categoría:Científicos y científiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Zoólogos y zoólogues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ictiólogos y ictiólogues]] [[Categoría:Entomólogos y entomólogues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Malacólogos y malacólogues]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 4ahexy85dqu2lr4j9gtd951aotah1oj 0 148259 3699270 3698883 2022-07-25T06:19:02Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Cristina Ouviña Modrego''' {{nym}} ye una xugadora internacional española de [[baloncestu]]. Ocupa la demarcación de [[Base (baloncestu)|base]] y milita nel ''[[Nadezhda Oremburgo (baloncestu femenín)|Nadezhda Oremburgo]]'' de Rusia.<ref>[http://www.feb.es/2014/1/21/baloncesto/cristina-ouvina-afecha-vida-cracovia/51964.aspx Cristina Ouviña, afecha a la vida en Cracovia]</ref> Ye internacional absoluta cola [[Seleición femenina de baloncestu d'España|selección española]] dende 2012 y colla haise proclamáu [[Campeonatu Européu de Baloncestu Femenín de 2013|campeona d'Europa en 2013]].<ref>[http://www.aragondigital.es/noticia.asp?notid=96108&secid=18 Sobresaliente debú de Ouviña]</ref> == Trayeutoria == Empezó con 8 años en Basket Lupus, y l'añu siguiente entró a formar parte de les categoríes inferiores del [[Centro Natación Helio]]. Ye una xugadora que destaca pola so rapidez, les sos ganes d'aprender y trabayar, y con muncho marxe de meyora. La so xugadora favorita yera [[Laia Palau]], cola que s'enfrentó en delles ocasiones. Internacional cola selección española sub-16 n'agostu de 2006 conquistó la medaya d'oru nel [[Campeonatu Européu Sub-16 femenín de baloncestu|Campeonatu d'Europa d'esta categoría]] celebráu en [[Košice]] ([[Eslovaquia]]) facer, amás, siendo decisiva na mayoría de los alcuentros del tornéu y xugando a gran nivel na final ante la República Checa (80-78), con 19 puntos. En [[2013]], el [[30 de xunu]] proclámase campeona d'Europa cola Selección en ganando a [[Seleición femenina de baloncestu de Francia|Francia]], precisamente nel so país, la final del [[Campeonatu Européu de Baloncestu Femenín de 2013|Eurobasket de 2013]] por un ajustadísimo 70-69. == Temporada 06/07 == Entró a formar parte de la primer plantía del equipu de baloncestu [[Club Deportivo Basket Zaragoza|Mann Filter]] de Zaragoza, lluciendo'l númberu 14 na so camiseta, pormediando 2.5 puntos per partíu en 8,9 minutos, con esti equipu fixo un buecu na Lliga femenina, al empar que xugaba col equipu junior, foi nun partíu del sector pa participar nel campeonatu d'España, rompióse los lligamentos cruzaos y del meniscu de la pierna derecha; foi operada pol Dr. José Luís Ávila, na Clínica Quirón de Zaragoza y esto torgó-y xugar cola Selección Española l'Européu. [http://www.capimprevencion.com/noticies/vermas.asp?id_noticia=3052] == Temporada 07/08 == En recuperándose de la so mancadura de rodía siguió ameyorando y xugó 9,3 minutos, nos que metía 2,9 puntos, atrapaba 1, 2 rebotes y partía0,4 asistencies de media. Esi branu participó cola selección española nel européu Sub-18 en Nitra (Eslovaquia, rematando 5ªs, xugando 24,7 minutos y promediando 9,2 puntos, 3,8 rebotes y 3,5 asistencies. == Temporada 08/09 == Empezó a tener más importanciaen l'equipu, y vio aumentáu'l tiempu de xuegu 15,9 minutos nos que consiguía 4,6 puntos, 2,1 rebotes y 1,4 asistencies. Esti branu foi'l meyor de la so carrera xugó'l Campeonatu d'Europa Sub-20 en Gdynia (Polonia) del 9 al 19 de xunetu, onde ganó la medaya de plata, en perdiendo la final contra Francia (52-74), siendo la máxima anotadora de la selección na final con 17 puntos. Xugó 23,4 minutos, anotando 6,9 puntos, coyendo 2,6 rebotes y partiendo 2,1 asistencies a les sos compañeres. Y lo meyor entá taba por llegar, el Mundial Sub-19 en Tailandia, onde'l 2 d'agostu de 2009 consiguió una histórica medaya de plata nel Mundial de la categoría en perdiendo cola d'Estaos Xuníos por 87-71, anotando 4 puntos na final. Esta medaya de plata significó, amás, que per primer vegada qu'una selección femenina española xubió al podiu nun campeonatu mundial. Amás por si fora poco lo anterior, Ouviña foi escoyida como la meyor base nel quintetu ideal, al anotar 9 puntos, coyer 2,6 rebotes y dar 2,1 asistencies en 23,4 minutos, nesti quintetu ideal tamién s'atopaba la so compañera de selección: Marta Xargay.[http://www.feb.es/Empecipio.aspx?tabid=51&file=seleiciones/O19FEM/2009/CALENDARIU/CALENDARIU.htm] == Temporada 09/10 == [[Ficheru:Cris con su idola Laia Palau.JPG|thumb|275px|Cristina Ouviña xugando contra'l so ídola Laia Palau.]] Mientres la pretemporada ganó'l campeonatu d'Aragón, que'l so equipu zusmiu contra'l Stadium Casablanca de LF2, onde metió 15 puntos. Esta temporada en lliga regular promedia 27,3 minutos nos que mete 7,5 puntos, atrapa 3,2 rebotes, roba 2,8 balones y da 3,2 asistencies. Al terminar el Mann Filter la lliga como cuartu clasificáu, apostó los Play-Offs pol títulu de lliga, nel que s'enfrentó al darréu campeón Ciudá Ros Casares de Valencia. Xugando 28 minutos y llogrando 5 puntos, 4,5 rebotes, 5 asistencies y 2 robos nos dos partíos. Anguaño, apostó'l so últimu campeonatu coles seleiciones inferiores, l'Européu de Letonia U-20, nel que ganó otra medaya de Plata, siendo ganaes de nuevu per Rusia por un solu puntu. Foi la base titular del combináu nacional, de media xugó 28,9 minutos, que-y valieron p'anotar 11,2 puntos, partir 3,8 asistencies y rebotear en 5 ocasiones per partíu. El so partíu más destacáu del tornéu foi la final, na que tiró del equipu mientres tol partíu encestando 24 puntos, coyendo 8 rebotes, dando 3 asistencies y robando 4 balones. A falta de pocos segundos foi la encargada de faer l'acción que pudo dar el trunfu a España, pero esti salióse. En xineru de 2010, apostó col Mann Filter la Copa de la Reina de baloncestu, que se celebraba na so ciudá natal, nel pabellón Príncipe Felipe de Zaragoza, y onde el so equipu cayó esaniciáu ante'l ''toupoderosu'' Ros Casares de Valencia en semifinales por 75 a 52, un partíu nel qu'apostó 30:49 minutos, metió 9 puntos, coyó 3 rebotes, dio 6 asistencies y robó 5 balones; amás recibió 7 faltes, p'acabar con una valoración de 14 puntos. == Temporada 10/11 == Na so quinta temporada nel equipu Cristina promedia 5 puntos, 2.7 rebotes, 3 asistencies, 1.9 robos mientres los 21.2 minutos que ta en pista en Lliga Femanina. El 23 d'ochobre de 2010, en Hondarribia apuesta'l so partíu oficial númberu 100 desque debutó col primer equipu. Tamién apostó la EuroCup Woman na que'l so equipu llegó hasta los cuartos de final con unos númberos notables 4.9 puntos, 2.7 rebotes, 3.2 asistencies y 2 robos en 21.7 minutos. El día 5 de Mayu'l seleccionador nacional José Ignacio Hernández fai publica la preselección senior femenina con 15 xugadores pal Eurobasket de Polonia 2011, na qu'apaez. == Estadístiques Eurolliga == {| {{tablaguapa}} |- | style="background:#afe6ba; width:3em;"| |Denota temporaes nes que se proclama campeón de la [[Eurolliga Femenina|Eurolliga]] |- |} {| {{tablaguapa}} !Temporada !Equipu !PX !MPP !PPP !RPP !APP |- |2012-13 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |12 |28,7 |6,1 |3,5 |4,8 |- |2013-14 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |14 |29,8 |4,9 |2,5 |4,1 |- |2014-15 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |12 |16,7 |2,8 |2,3 |1,1 |- |2015-16 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |16 |26,1 |10,1 |5,9 |5,0 |- |Total | |54 |25,3 |5,9 |3,5 |3,7 |} <small>''(Lleenda: PX= Partíos xugaos; MPP= Minutos per partíu; PPP= Puntos per partíu; RPP= Rebotes per partíu; APP= Asistencies per partíu)''</small> == Premios == '''COLECTIVOS:''' * BRONCE Campeonatu d'España de Seleiciones Autonómiques 2006. * ORU Europeo O-16 de Kosice (Eslovaquia) 2006. * PLATA Europeo U-20 en Gdynia (Polonia) 2009. * PLATA Mundial O-19 en Bangkok (Tailandia) 2009. * PLATA Europeo U-20, de Letonia 2010. * ORU Europeo Absolutu, en Orchies (Francia) 2013 '''INDIVIDUALES:''' TROFÉU COMO DEPORTISTA ARAGONESA DESTACADA (2006) MEYOR XUGADORA AZAB (Asociación Zaragozana d'Amigos del Baloncestu) (2007) MEYOR DEPORTISTA PROMESA D'ARAGÓN (2009) TROFÉU CAESARAUGUSTO FEMENÍN (2009) MEYOR BASE DEL MUNDIAL O-19 (2009) INCLUYIDA NEL QUINTETU IDEAL DEL MUNDIAL O-19 (2009) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{Twitter|cristi106}} * [http://competiciones.feb.es/estadisticas/Jugador.aspx?i=565099&c=1441977&med=0 Ficha de Cristina Ouviña] en FEB.es * [https://web.archive.org/web/20130627045324/http://www.eurobasketwomen2013.com/en/cid_R8byT3QNIIkwoWJcfSbdm0.playerID_52404.compID_pnlxO1HYJhUh,MTfrmUO03.season_2013.roundID_8743.teamID_362.html Ficha de Cristina Ouviña] en eurobasketwomen2013.com {{NF|1990||Ouvinzza, Cristina}} {{Tradubot|Cristina Ouviña}} [[Categoría:Xugadores de baloncestu d'Aragón]] [[Categoría:Xugadores de baloncestu de la seleición femenina d'España]] [[Categoría:Persones de Zaragoza]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] cz8l8i1bdt6lkkmy8jf4mkde5ooj0y6 3699290 3699270 2022-07-25T06:30:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-19 => U-19 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Cristina Ouviña Modrego''' {{nym}} ye una xugadora internacional española de [[baloncestu]]. Ocupa la demarcación de [[Base (baloncestu)|base]] y milita nel ''[[Nadezhda Oremburgo (baloncestu femenín)|Nadezhda Oremburgo]]'' de Rusia.<ref>[http://www.feb.es/2014/1/21/baloncesto/cristina-ouvina-afecha-vida-cracovia/51964.aspx Cristina Ouviña, afecha a la vida en Cracovia]</ref> Ye internacional absoluta cola [[Seleición femenina de baloncestu d'España|selección española]] dende 2012 y colla haise proclamáu [[Campeonatu Européu de Baloncestu Femenín de 2013|campeona d'Europa en 2013]].<ref>[http://www.aragondigital.es/noticia.asp?notid=96108&secid=18 Sobresaliente debú de Ouviña]</ref> == Trayeutoria == Empezó con 8 años en Basket Lupus, y l'añu siguiente entró a formar parte de les categoríes inferiores del [[Centro Natación Helio]]. Ye una xugadora que destaca pola so rapidez, les sos ganes d'aprender y trabayar, y con muncho marxe de meyora. La so xugadora favorita yera [[Laia Palau]], cola que s'enfrentó en delles ocasiones. Internacional cola selección española sub-16 n'agostu de 2006 conquistó la medaya d'oru nel [[Campeonatu Européu Sub-16 femenín de baloncestu|Campeonatu d'Europa d'esta categoría]] celebráu en [[Košice]] ([[Eslovaquia]]) facer, amás, siendo decisiva na mayoría de los alcuentros del tornéu y xugando a gran nivel na final ante la República Checa (80-78), con 19 puntos. En [[2013]], el [[30 de xunu]] proclámase campeona d'Europa cola Selección en ganando a [[Seleición femenina de baloncestu de Francia|Francia]], precisamente nel so país, la final del [[Campeonatu Européu de Baloncestu Femenín de 2013|Eurobasket de 2013]] por un ajustadísimo 70-69. == Temporada 06/07 == Entró a formar parte de la primer plantía del equipu de baloncestu [[Club Deportivo Basket Zaragoza|Mann Filter]] de Zaragoza, lluciendo'l númberu 14 na so camiseta, pormediando 2.5 puntos per partíu en 8,9 minutos, con esti equipu fixo un buecu na Lliga femenina, al empar que xugaba col equipu junior, foi nun partíu del sector pa participar nel campeonatu d'España, rompióse los lligamentos cruzaos y del meniscu de la pierna derecha; foi operada pol Dr. José Luís Ávila, na Clínica Quirón de Zaragoza y esto torgó-y xugar cola Selección Española l'Européu. [http://www.capimprevencion.com/noticies/vermas.asp?id_noticia=3052] == Temporada 07/08 == En recuperándose de la so mancadura de rodía siguió ameyorando y xugó 9,3 minutos, nos que metía 2,9 puntos, atrapaba 1, 2 rebotes y partía0,4 asistencies de media. Esi branu participó cola selección española nel européu Sub-18 en Nitra (Eslovaquia, rematando 5ªs, xugando 24,7 minutos y promediando 9,2 puntos, 3,8 rebotes y 3,5 asistencies. == Temporada 08/09 == Empezó a tener más importanciaen l'equipu, y vio aumentáu'l tiempu de xuegu 15,9 minutos nos que consiguía 4,6 puntos, 2,1 rebotes y 1,4 asistencies. Esti branu foi'l meyor de la so carrera xugó'l Campeonatu d'Europa Sub-20 en Gdynia (Polonia) del 9 al 19 de xunetu, onde ganó la medaya de plata, en perdiendo la final contra Francia (52-74), siendo la máxima anotadora de la selección na final con 17 puntos. Xugó 23,4 minutos, anotando 6,9 puntos, coyendo 2,6 rebotes y partiendo 2,1 asistencies a les sos compañeres. Y lo meyor entá taba por llegar, el Mundial Sub-19 en Tailandia, onde'l 2 d'agostu de 2009 consiguió una histórica medaya de plata nel Mundial de la categoría en perdiendo cola d'Estaos Xuníos por 87-71, anotando 4 puntos na final. Esta medaya de plata significó, amás, que per primer vegada qu'una selección femenina española xubió al podiu nun campeonatu mundial. Amás por si fora poco lo anterior, Ouviña foi escoyida como la meyor base nel quintetu ideal, al anotar 9 puntos, coyer 2,6 rebotes y dar 2,1 asistencies en 23,4 minutos, nesti quintetu ideal tamién s'atopaba la so compañera de selección: Marta Xargay.[http://www.feb.es/Empecipio.aspx?tabid=51&file=seleiciones/O19FEM/2009/CALENDARIU/CALENDARIU.htm] == Temporada 09/10 == [[Ficheru:Cris con su idola Laia Palau.JPG|thumb|275px|Cristina Ouviña xugando contra'l so ídola Laia Palau.]] Mientres la pretemporada ganó'l campeonatu d'Aragón, que'l so equipu zusmiu contra'l Stadium Casablanca de LF2, onde metió 15 puntos. Esta temporada en lliga regular promedia 27,3 minutos nos que mete 7,5 puntos, atrapa 3,2 rebotes, roba 2,8 balones y da 3,2 asistencies. Al terminar el Mann Filter la lliga como cuartu clasificáu, apostó los Play-Offs pol títulu de lliga, nel que s'enfrentó al darréu campeón Ciudá Ros Casares de Valencia. Xugando 28 minutos y llogrando 5 puntos, 4,5 rebotes, 5 asistencies y 2 robos nos dos partíos. Anguaño, apostó'l so últimu campeonatu coles seleiciones inferiores, l'Européu de Letonia U-20, nel que ganó otra medaya de Plata, siendo ganaes de nuevu per Rusia por un solu puntu. Foi la base titular del combináu nacional, de media xugó 28,9 minutos, que-y valieron p'anotar 11,2 puntos, partir 3,8 asistencies y rebotear en 5 ocasiones per partíu. El so partíu más destacáu del tornéu foi la final, na que tiró del equipu mientres tol partíu encestando 24 puntos, coyendo 8 rebotes, dando 3 asistencies y robando 4 balones. A falta de pocos segundos foi la encargada de faer l'acción que pudo dar el trunfu a España, pero esti salióse. En xineru de 2010, apostó col Mann Filter la Copa de la Reina de baloncestu, que se celebraba na so ciudá natal, nel pabellón Príncipe Felipe de Zaragoza, y onde el so equipu cayó esaniciáu ante'l ''toupoderosu'' Ros Casares de Valencia en semifinales por 75 a 52, un partíu nel qu'apostó 30:49 minutos, metió 9 puntos, coyó 3 rebotes, dio 6 asistencies y robó 5 balones; amás recibió 7 faltes, p'acabar con una valoración de 14 puntos. == Temporada 10/11 == Na so quinta temporada nel equipu Cristina promedia 5 puntos, 2.7 rebotes, 3 asistencies, 1.9 robos mientres los 21.2 minutos que ta en pista en Lliga Femanina. El 23 d'ochobre de 2010, en Hondarribia apuesta'l so partíu oficial númberu 100 desque debutó col primer equipu. Tamién apostó la EuroCup Woman na que'l so equipu llegó hasta los cuartos de final con unos númberos notables 4.9 puntos, 2.7 rebotes, 3.2 asistencies y 2 robos en 21.7 minutos. El día 5 de Mayu'l seleccionador nacional José Ignacio Hernández fai publica la preselección senior femenina con 15 xugadores pal Eurobasket de Polonia 2011, na qu'apaez. == Estadístiques Eurolliga == {| {{tablaguapa}} |- | style="background:#afe6ba; width:3em;"| |Denota temporaes nes que se proclama campeón de la [[Eurolliga Femenina|Eurolliga]] |- |} {| {{tablaguapa}} !Temporada !Equipu !PX !MPP !PPP !RPP !APP |- |2012-13 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |12 |28,7 |6,1 |3,5 |4,8 |- |2013-14 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |14 |29,8 |4,9 |2,5 |4,1 |- |2014-15 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |12 |16,7 |2,8 |2,3 |1,1 |- |2015-16 |[[Wisla Cracovia (baloncestu femenín)|Wisla Can-Pack]] |16 |26,1 |10,1 |5,9 |5,0 |- |Total | |54 |25,3 |5,9 |3,5 |3,7 |} <small>''(Lleenda: PX= Partíos xugaos; MPP= Minutos per partíu; PPP= Puntos per partíu; RPP= Rebotes per partíu; APP= Asistencies per partíu)''</small> == Premios == '''COLECTIVOS:''' * BRONCE Campeonatu d'España de Seleiciones Autonómiques 2006. * ORU Europeo O-16 de Kosice (Eslovaquia) 2006. * PLATA Europeo U-20 en Gdynia (Polonia) 2009. * PLATA Mundial U-19 en Bangkok (Tailandia) 2009. * PLATA Europeo U-20, de Letonia 2010. * ORU Europeo Absolutu, en Orchies (Francia) 2013 '''INDIVIDUALES:''' TROFÉU COMO DEPORTISTA ARAGONESA DESTACADA (2006) MEYOR XUGADORA AZAB (Asociación Zaragozana d'Amigos del Baloncestu) (2007) MEYOR DEPORTISTA PROMESA D'ARAGÓN (2009) TROFÉU CAESARAUGUSTO FEMENÍN (2009) MEYOR BASE DEL MUNDIAL U-19 (2009) INCLUYIDA NEL QUINTETU IDEAL DEL MUNDIAL U-19 (2009) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{Twitter|cristi106}} * [http://competiciones.feb.es/estadisticas/Jugador.aspx?i=565099&c=1441977&med=0 Ficha de Cristina Ouviña] en FEB.es * [https://web.archive.org/web/20130627045324/http://www.eurobasketwomen2013.com/en/cid_R8byT3QNIIkwoWJcfSbdm0.playerID_52404.compID_pnlxO1HYJhUh,MTfrmUO03.season_2013.roundID_8743.teamID_362.html Ficha de Cristina Ouviña] en eurobasketwomen2013.com {{NF|1990||Ouvinzza, Cristina}} {{Tradubot|Cristina Ouviña}} [[Categoría:Xugadores de baloncestu d'Aragón]] [[Categoría:Xugadores de baloncestu de la seleición femenina d'España]] [[Categoría:Persones de Zaragoza]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] rkj1i0ybf2jcr1rc0yuwvb6u1jnia5d 0 148299 3699350 3612102 2022-07-25T06:46:34Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} {{referencies|biografíes|t=20140128}} '''Cristina Stigsdatter Hvide''' {{nym}} foi una noble [[Dinamarca|danesa]], reina consorte de [[Suecia]] dende [[1164]], consorte de [[Carlos VII Sverkersson|Carlos VII]]. Fía de Stig Tokesen (llamáu ''Hvitaled'') y de Margarita de Dinamarca. El so padre yera un importante noble de la rexón de [[Escania]], y la so madre yera fía de [[Canutu Lavard]] y hermana del rei [[Valdemar I de Dinamarca]]. Alredor de [[1164]] foi dada en matrimoniu al rei suecu Carlos VII. Nun se conoz la fecha del so fallecimientu. {{Tradubot|Cristina Stigsdatter Hvide}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{Socesión | títulu= [[Reines consortes de Suecia|Reina Consorte de Suecia]] | periodu = [[1164]]-[[1167]] | predecesor = [[Cristina Bjørnsdatter]] | socesor = [[Cecilia Johansdotter]] }} [[Categoría:Reis y reines consortes de Suecia]] [[Categoría:Nobles de Dinamarca]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] r03vz39bgcv1tpbgwe1clqdbc3w7a4c 3699351 3699350 2022-07-25T06:49:10Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} {{referencies|biografíes|t=20140128}} '''Cristina Stigsdatter Hvide''' {{nymtest}} foi una noble [[Dinamarca|danesa]], reina consorte de [[Suecia]] dende [[1164]], consorte de [[Carlos VII Sverkersson|Carlos VII]]. Fía de Stig Tokesen (llamáu ''Hvitaled'') y de Margarita de Dinamarca. El so padre yera un importante noble de la rexón de [[Escania]], y la so madre yera fía de [[Canutu Lavard]] y hermana del rei [[Valdemar I de Dinamarca]]. Alredor de [[1164]] foi dada en matrimoniu al rei suecu Carlos VII. Nun se conoz la fecha del so fallecimientu. {{Tradubot|Cristina Stigsdatter Hvide}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{Socesión | títulu= [[Reines consortes de Suecia|Reina Consorte de Suecia]] | periodu = [[1164]]-[[1167]] | predecesor = [[Cristina Bjørnsdatter]] | socesor = [[Cecilia Johansdotter]] }} [[Categoría:Reis y reines consortes de Suecia]] [[Categoría:Nobles de Dinamarca]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] e0b6lyozl8n9732vkbdg2rmfior9bvp 3699353 3699351 2022-07-25T07:09:40Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} {{referencies|biografíes|t=20140128}} '''Cristina Stigsdatter Hvide''' {{nym}} foi una noble [[Dinamarca|danesa]], reina consorte de [[Suecia]] dende [[1164]], consorte de [[Carlos VII Sverkersson|Carlos VII]]. Fía de Stig Tokesen (llamáu ''Hvitaled'') y de Margarita de Dinamarca. El so padre yera un importante noble de la rexón de [[Escania]], y la so madre yera fía de [[Canutu Lavard]] y hermana del rei [[Valdemar I de Dinamarca]]. Alredor de [[1164]] foi dada en matrimoniu al rei suecu Carlos VII. Nun se conoz la fecha del so fallecimientu. {{Tradubot|Cristina Stigsdatter Hvide}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{Socesión | títulu= [[Reines consortes de Suecia|Reina Consorte de Suecia]] | periodu = [[1164]]-[[1167]] | predecesor = [[Cristina Bjørnsdatter]] | socesor = [[Cecilia Johansdotter]] }} [[Categoría:Reis y reines consortes de Suecia]] [[Categoría:Nobles de Dinamarca]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] r03vz39bgcv1tpbgwe1clqdbc3w7a4c 0 149166 3699363 3387944 2022-07-25T07:36:08Z XabatuBot 43102 películes wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Rosario «Charo» Soriano Urbano''' {{nym}} ye una [[Actuación|actriz]] [[España|española]]. == Cine == Entama la so actividá artística nel [[Teatru Español]], como meritoria y en [[1966]], a la edá de 38 años, debuta nel cine cola primer película d'[[Antonio Giménez Rico]], ''[[Mañana de domingu]]''. La so carrera na gran pantalla desenvuélvese sobremanera nos años setenta y ochenta, y caracterízase por una destacada reiteración de papeles dramáticos, muyeres esgarraes y apasionaes. A lo llargo d'esos años, tien ocasión de trabayar con dalgunos de los cineastes más destacaos del momentu, como [[Carlos Saura]], [[Adolfo Marsillach]] o [[Jaime Camino]]. Destaquen nel so filmografía títulos como ''[[La casa de les chives]]'' (1971), ''[[Ana y los lobos]]'' (1972), ''[[Flor de santidá]]'' (1972), ''[[Les llargues vacaciones del 36]]'' (1976) y ''[[Mamá cumple cien años]]'' (1979). Tres una posa de doce años tornó a la gran pantalla de la mano de [[Manuel Gutiérrez Aragón]] con ''[[Coses que dexé en L'Habana]]'' (1997). == Televisión == Tamién tuvo una presencia constante mientres décades en televisión, con intervenciones nos clásicos ''[[Estudiu 1]]'', ''[[Novela (TVE)|Novela]]'', ''Ficciones'' o ''[[Teatru de siempre]]'', según la serie ''[[Silenciu, estrenamos]]'' (1974), de [[Adolfo Marsillach|Marsillach]]. == Teatru == Apartada nos últimos años tantu del cine como de la televisión centró la so carrera nel teatru, destacando les sos interpretaciones en ''[[Oficiu de tiniebles (obra de teatru)|Oficiu de tiniebles]]'' (1967), ''[[Flor de santidá]]'' (1973), d'[[Adolfo Marsillach]],<ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1973/03/28/095.html Una gran revelación: Adolfo Marsillach, creador de ''Flor de Santidá'']. [[Diariu ABC]]. 28 de marzu de 1973. Vistu'l 23 de marzu de 2011 </ref> ''[[La señorita Julia]]'' (1973), ''[[Daquién tien de morrer esta nueche]]'' (1975), de [[Fernando García Tola]], ''[[Nueche de guerra nel Muséu del Prau]]'' (1978), ''[[La cena del rey Baltasar]]'' (1981), de [[Pedro Calderón de la Barca]], ''[[Calígula (obra de teatru)|Calígula]]'' (1982), d'[[Albert Camus]], ''[[El conciertu de San Ovidio]]'' (1986), ''[[Tirante'l Blanco]]'' (1987), de [[Joanot Martorell]], ''[[Comisaría especial para mujeres]]'' (1992) d'[[Alberto Miralles]], ''[[Camparines negres]]'' (1994), de [[Jaime Salom]], ''[[Steel Magnolias]]'' (1997), ''[[Una muyer ensin importancia (obra teatral)|Una muyer ensin importancia]]'' (2000), d'[[Oscar Wilde]], xunto a [[Silvia Tortosa]], ''[[Coríu a la naranxa]]'' (2000), ''[[Don Juan Tenorio]]'' (2001), ''[[Las bicicletas son para el verano]]'' (2003), ''[[La galbana]]'' (2006) o ''[[La visita inesperada (obra de teatru)|La visita inesperada]]'' (2006). == Premios == *Premiu del Sindicatu Nacional del Espectáculu (1971), por ''La casa de les chives''. *Premiu d'Interpretación nel ciclu de Teatru Llatín (1968), por ''Marat-Sade''. == Trayeutoria en teatru == {{Llista de columnes|2| * ''[[Dineros son calidá]]'' (1960), de [[Lope de Vega]]. * ''[[La lluriga (obra de teatru)|La lluriga]]'' (1960), de [[Ricardo Rodriguez Buded]]. * ''[[Mermelada de cirueles]]'' (1960), de [[Manuel Gallego Morell]]. * ''[[Los empeños de una casa]]'' (1961), de [[Sor Juana Inés de la Cruz]]. * ''[[La nueche del 5 de marzu]]'' (1961), de [[Jack Roffey]] y [[Gordon Harbord]]. * ''[[La malcasada]]'' (1962), de [[Lope de Vega]]. * ''[[Llucha hasta l'alba]]'' (1962), d'[[Ugo Betti]]. * ''[[Blanca per fora y Rosa per dientro]]'' (1964), d'[[Enrique Jardiel Poncela]]. * ''[[Los nuesos ánxeles]]'' (1964), de [[Joaquín Calvo Sotelo]]. * ''[[La casa sobre l'agua]]'' (1964), d'[[Ugo Betti]]. * ''[[La Feria del Come y Calla]]'' (1964) d'[[Alfredo Mañas]]. * ''[[Los pexes gordos]]'' (1965), d'[[Alfonso Paso]]. * ''[[Mala grana]]'' (1966), de [[Maxwell Anderson]]. * ''[[¿Quién quier una copla del Arcipreste de Hita?]]'' (1965), de [[José Martín Recuerda]]. * ''[[Los siete infantes de Lara]]'' (1966), de [[Lope de Vega]].<ref>{{cita web |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1966/03/18/020.html|títulu= ''Estrenu de "Los Siete Infantes De Lara" de Lope de Vega nel Español'' |editor= [[Diariu ABC]] |idioma=|fecha= 21 de xineru de 1966|fechaaccesu= 24 de mayu de 2011}}</ref> * '' [[El castigu ensin vengación]] '' (1967), de [[Lope de Vega]]. * ''[[Oficiu de tiniebles (obra de teatru)|Oficiu de tiniebles]]'' (1967), d'[[Alfonso Xastre]]. * ''[[Marat-Sade]] '' (1968), de [[Peter Weiss]]. * ''[[Enseñar a un manguán]]'' (1968), d'[[Alfonso Paso]]. * ''[[Anda fatu cásate]]'' (1969), d'[[Alfonso Paso]]. * ''[[Tartufo]]'' (1969), de [[Molière]]. * ''[[Un delicáu equilibriu]]'' (1969), d'[[Edward Albee]]. * ''[[Fuelga en paz querida...]]'' (1972), de Durbridge. * ''[[Flor de santidá]]'' (1973), d'[[Adolfo Marsillach]]. * ''[[La señorita Julia]]'' (1973), d'[[August Strindberg]]. * ''[[A dos barajas]]'' (1974), de [[José Martín Descalzo]]. * ''[[Juno y el Pavu Real]]'' (1974), de [[Sean O'Casey]]. * ''[[Daquién tien de morrer esta nueche]]'' (1975), de [[Fernando García Tola]]. * ''[[La piel del llimón]]'' (1976), de [[Jaime Salom]].<ref>{{cita web |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1976/09/12/075.html|títulu= "La piel del llimón", de Jaime Salom, nel Teatru Marquina|editor= [[Diariu ABC]] |idioma= |fecha= 12 de setiembre de 1976|fechaaccesu= 19 de mayu de 2011}}</ref> * ''[[Nueche de guerra nel Muséu del Prau]]'' (1978), de [[Rafael Alberti]]. * ''[[La dama d'Alexandría]]'' (1980), de [[Pedro Calderón de la Barca]];<ref>{{cita web |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1980/04/18/067.html|títulu= Reapertura del Español con un Calderón facer# risión|editor= [[Diariu ABC]] |idioma=|fecha= 18 d'abril de 1980|fechaaccesu= }}</ref> * ''[[La cena del rey Baltasar]]'' (1981), de [[Pedro Calderón de la Barca]].<ref>{{cita web |url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1981/05/23/079.html|títulu=Gran montaxe barrocu de ''La cena del rey Baltasar'', de Calderón|editor= [[Diariu ABC]]|idioma=|fecha=23 de mayu de 1981|fechaaccesu= }}</ref> * ''[[El pelícanu]]'' (1981), d'[[August Strindberg]]. * ''[[Calígula (obra de teatru)|Calígula]]'' (1982), d'[[Albert Camus]]. * ''[[Golfus d'Emérita Augusta]]'' (1983). * ''[[El lladrones somos xente honrao]] '' (1985), de [[Jardiel Poncela]]. * ''[[El conciertu de San Ovidio]] '' (1986), d'[[Antonio Buero Vallina]]. * ''[[Tirante'l Blanco]] '' (1987), de [[Joanot Martorell]]. * ''[[La Celestina]] '' (1988), de [[Fernando de Rojas]]. * ''[[Etiqueta negra]]'' (1989/1990), de [[Pierrette Bruno]]. * ''[[Comisaría especial para mujeres]]'' (1992), d'[[Alberto Miralles]]. * ''[[Camparines negres]]'' (1994), de [[Jaime Salom]]. * ''[[Glaya]]'' (1995), de José Luis Raymond ya Ignacio Del Moral. * ''[[Steel Magnolias]]'' (1997), de [[Robert Harling]]. * ''[[Homenaxe a Lorca]]'' (1998), con [[Imperio Argentina]]. * ''[[La Celestina]] '' (1999), faciendo'l papel de [[Celestina]]. * ''[[Una muyer ensin importancia (obra teatral)|Una muyer ensin importancia]] '' (2000), d'[[Oscar Wilde]]. * ''[[Coríu a la naranxa]] '' (2000), de [[William Douglas-Home]]. * ''[[Don Juan Tenorio]]'' (2001), de [[José Zorrilla]]. * ''[[Las bicicletas son para el verano (teatru)|Las bicicletas son para el verano]]'' (2003), de [[Fernando Fernán Gómez]]. * ''[[La galbana]]'' (2006), de [[Ricardo Talesnik]]. * ''[[Una visita inesperada]]'' (2007), d'[[Agatha Christie]]. }} == Enllaces esternos == * [http://www.eldistrito.es/frontend/eldistrito/noticia.php?id_noticia=29163&id_seccion=14 Entrevista n'El Distritu a Charo Soriano] * [http://efectomadrid.com/2009/07/07/entrevista-a-charo-sorianu/ Entrevista n'efeutu Madrid a Charo Soriano] == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1928||Soriano Urbano, Rosario}} {{Tradubot|Charo Soriano}} [[Categoría:Persones de la Comunidá de Madrid]] [[Categoría:Actores y actrices de cine d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'España]] [[Categoría:Actores y actrices de Madrid]] biccqj47y91yoxnuu4uo19teeb7y7ci 0 150260 3699204 3699170 2022-07-24T18:26:26Z Omarete 35 Revertíes les ediciones de [[Special:Contributions/207.188.143.3|207.188.143.3]] ([[User talk:207.188.143.3|alderique]]) hasta la cabera versión de [[User:YoaR|YoaR]] wikitext text/x-wiki {{edificiu |mapa_loc = Cataluña }} '''L'Aeropuertu Josep Tarradellas Barcelona-El Prat''' <ref name="boe2011">[http://www.boe.es/boe/dias/2011/06/06/pdfs/BOE-A-2011-9850.pdf BOE de 6 de xunu de 2011 pola que se modificar la denominación oficial del Aeropuertu de Barcelona - El Prat]</ref><ref>[http://www.que.es/barcelona/201106061342-aeropuertu-barcelona-el-prat-nuevu-nome-epi.html 'Aeropuertu de Barcelona-El Prat', nuevu nome oficial de la infraestructura catalana]</ref> {{códigos aeroportuarios}} ye un [[Aeropuertos d'España|aeropuertu]] [[España|español]] de la rede [[Aena]]. Atópase 15 quilómetros al suroeste del centru de [[Barcelona]] y a 3 quilómetros del [[Puertu de Barcelona]], <ref>{{Cita web |url=http://www.aena.es/csee/Satellite/Aeropuertu-Barcelona/es/Page/1045569607435//Presentacion.html |títulu=Aeropuertu de Barcelona-El Prat |editor=[[Aena]] |fechaaccesu=31 d'agostu de 2015}}</ref> ente los términos municipales d'[[El Prat de Llobregat]], [[Viladecans]] y [[Sant Boi de Llobregat]] a un altor de cuatro metros sobre'l nivel promediu del mar. Dispón de dos terminales de pasaxeros, una terminal corporativa y un centru de carga aérea. Ye'l primer aeropuertu n'estensión y tráficu de [[Cataluña]] y el segundu aeropuertu con mayor tráficu d'España detrás del [[Aeropuertu de Madrid-Barajas]]. Nel añu [[2012]] llogró asitiase nel tercer puestu del ranking européu y nel primeru d'[[España]] tocantes a pasaxeros de vuelos direutos. <ref>[http://ccaa.elpais.com/ccaa/2012/09/18/catalunya/1347981392_033062.html]</ref> En 2016 el tráficu total xubió a 44.154.693 pasaxeros, que supón una crecedera del 11,2 % respectu al añu anterior y superando per primer vegada la barrera de los cuarenta millones de pasaxeros añales. N'agostu de 2013 foi, per primer vegada, l'aeropuertu español con mayor tráficu de pasaxeros nun mesmu mes y, nos meses de xunetu y agostu de 2014, superó per primer vegada los cuatro millones de pasaxeros nun mesmu mes.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2013/09/10/economia/1378815233.html] ''[[El Mundo (España)|El Mundo]]''.</ref> L'aeropuertu foi conocíu hasta'l 6 de xunu de 2011 de manera oficial como '''Aeropuertu de Barcelona''', pero tres la solicitú del Conceyu d'El Prat de Llobregat en 2008 pa camudar el nome de la infraestructura estudióse'l posible cambéu de nome que se fixo efectivu'l día 18 de xunu de 2011 nel Boletín Oficial del Estáu.<ref name="boe2011" /> L'aeropuertu tamién ye conocíu por nomes que tuvo enantes, como ''Aeropuertu d'El Prat'' o ''La Volatería'', pero que nun son oficiales anguaño. L'aeropuertu foi ganador delles vegaes consecutives de gallardones SkyTrax. == Descripción == L'aeropuertu tien trés [[pista de despegue|pistes de despegue]] y [[pista d'aterrizaxe|aterrizaxe]]. Dos en paralelu denominaes 07L/25R y 07R/25L, y una cruzada denominada 02/20. Dispón de dos terminales: T1 (inaugurada'l 16 de xunu de 2009) y la T2, que ye la suma de les anteriores A, B y C. Los dos terminales suman un total de 268 mostradores de facturación y 64 [[pasarela d'accesu a aeronaves|pasareles]] d'embarque. Les operaciones nel aeropuertu tán acutaes puramente a [[IFR|vuelos instrumentales]], tando prohibíos los [[VFR|vuelos VFR]] (Vuelu en regles visuales) sacante los vuelos sanitarios, d'emerxencies y gubernamentales. [[Archivu:Barcelona airport.jpg|300x300px|miniaturadeimagen|Interior de la T2]] En 2012 el Plan Barcelona incluyó, ente otres coses, la construcción d'una nueva terminal ''T1'' asitiada ente les antigües pistes y una nueva pista paralela, dambes yá inauguraes. Estes reformes teníen como oxetivu afaer l'aeropuertu a la crecedera de tráficu socedíu nos anteriores años y dexando la so crecedera, pasando de los 30 millones de pasaxeros en 2006 a ser capaz de xestionar hasta 55 millones una vegada remate l'ampliación. Otros proyeutos del Plan Barcelona siguen n'execución en xunu de 2011. L'aeropuertu ye oxetu d'un discutiniu políticu ente [[Xeneralidá de Cataluña]] y [[Gobiernu d'España]] alrodiu de la so xestión y control, qu'arreyó a [[AENA]] (xestor del aeropuertu) y a delles llinies aérees, [[Iberia (aereollinia)|Iberia]] y [[Vueling Airlines|Vueling]] principalmente (principales usuarios). Parte del discutiniu ye alrodiu de los beneficios que l'aeropuertu xenera, que s'utilicen n'inversiones y caltenimientu n'otros aeropuertos de la rede de AENA y n'inversiones del gobiernu n'otres árees económiques. Colos datos de los últimos años, con más de 43 millones de pasaxeros en 2016 y l'aumentu d'unos 3 millones de pasaxeros/añu, llegar al colapsu de 55 millones en 2023 o antes, lo que fai necesaria l'ampliación de la T1 con una terminal satélite alredor de la torre de control, ente les pistes, como se preve nel Plan Barcelona de 1999. Otres opciones más económiques seríen la conexón col [[Alta Velocidá Española|AVE]] y rexonales al [[Aeropuertu de Girona]], y en menor midida, [[Aeropuertu de Reus|Reus]], pa esviar el tráficu ''low-cost'' hacia pa ellí. == Historia == [[Archivu:TorreControElPrat.jpg|miniaturadeimagen|300x300px|Torre de control del aeropuertu]] [[Archivu:Terminal 1 - Aeropuerto de Barcelona.jpg|miniaturadeimagen|300x300px|Esterior de la T1]] [[Archivu:BARCELONA T1.jpg|miniaturadeimagen|Esterior de la T1|300x300px]] El primer campu d'aviación de Barcelona asítiase en [[el Remolar]] ([[Viladecans]]) en [[1916]] en terrenes d'una granxa avícola llamada '''La Volatería''', de la que tomó'l so nome. Dos años más tarde un nuevu campu d'aviación foi abiertu en [[el Prat de Llobregat]] a unos cientos de metros del anterior allugamientu. El primer avión n'aterrizar foi un [[Latecoere Salmson 300]] de la llinia de [[Pierre-Georges Latécoère]], que llegó de [[Toulouse]] con destín final [[Casablanca]]. L'aeropuertu foi utilizáu como sede del [[Aeroclub de Cataluña]] y como base pa la flota de [[Zeppelin]] ya hidroaviones de l'[[Armada Española|Armada]] y del [[Exércitu de Tierra Español]]. Los servicios comerciales regulares empezaron en [[1927]] cola llinia d'[[Iberia LAE|Iberia]] que lo xunía col [[Aeropuertu de Madrid-Cuatro Viento|Aeropuertu de Cuatro Viento]] de [[Carabanchel Alto]]. Esta llinia foi la primer llinia d'Iberia. Nos [[Años 1940|años 40]] decidió ampliase l'aeropuertu, pa lo qu'ente [[1941]] y [[1946]] realizáronse una serie d'obres pa xunir los dos aeródromos. En [[1948]] construyóse la pista 07-25 y operó el primer vuelu intercontinental operáu pola aereollinia [[Pan American World Airways|Pan American]] a [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York]] con aviones [[Lockheed Constellation]]. Ente [[1948]] y [[1952]] construyóse una segunda pista perpendicular a l'anterior, según cais de rodaxe y una terminal p'atender a los pasaxeros. En [[1963]] algamóse'l millón de pasaxeros añales y dos años más tarde volvióse a ampliar la pista principal y añedir una cai de rodaxe con cais de salida rápida. Esi mesmu añu tamién se construyó una [[torre de control]] y una nueva plataforma de estacionamiento d'aeronaves. En [[1968]] abrióse una nueva terminal qu'anguaño ye'l nala más vieya de la terminal T2B. El día [[3 d'agostu]] de [[1970]] la compañía aérea Pan American inauguró una llinia regular ente Barcelona-El Prat, [[Lisboa]] y [[Nueva York]] operada con un [[Boeing 747SP]]. El [[4 de payares]] de [[1974]] l'aereollinia [[Iberia, L.A.E.|Iberia]] empecipió'l serviciu de [[ponte aérea]] ente Barcelona-El Prat y [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid-Barajas]]. Pocos años más tarde, en [[1976]], construyóse una terminal específica pa esta ruta, una terminal esclusiva pa carga, un serviciu amiesto de correos y una plataforma de estacionamiento p'aviones de carga aérea. Nel añu [[1977]] l'aeropuertu supera los 5 millones de pasaxeros añales. Dende finales de los setenta hasta principios de los noventa l'aeropuertu tuvo enllancáu tantu en tráficu como inversiones hasta que la preparación pa los [[Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]] impulsó una nueva reforma que consistió na modernización y ampliación de la terminal esistente naquel momentu (terminal B) y la construcción de les otres dos (terminales A y C) que yá incorporaben [[pasarela d'accesu a aeronaves|pasareles d'accesu]] direutu al avión. Esta reforma foi diseñada pol arquiteutu [[Ricardo Bofill Levi]]. En [[1996]] inaugúrase la nueva torre de control tamién diseñada por Ricardo Bofill Levi. Por cuenta de la fuerte baxada del tráficu aereu que se sufrió dempués de 1999 y la crisis del sector aereu en 2001, esviar a Barcelona-El Prat munches operaciones chárter que se realizaben nos aeropuertos de [[Aeropuertu de Girona|Girona]] y [[Aeropuertu de Reus|Reus]], lo cual ayudó al aeropuertu a aguantar la crisis. Hasta'l 6 de xunu de 2011, l'aeropuertu llamábase oficialmente '''Aeropuertu de Barcelona''',<ref name="boe2011"/> na que'l [[Ministeriu de Fomentu d'España|Ministeriu de Fomentu]] ante les presiones del [[Conceyu d'El Prat de Llobregat]] decide camudar el nome oficial pol de '''Aeropuertu de Barcelona-El Prat'''. Sicasí, el cambéu nun s'aplicó a la información aeronáutica del aeropuertu, onde siquier hasta'l 30 de xunu de 2011<ref>Fecha d'entrada a valir de la última actualización WEF publicada, la AIRAC 05/11.</ref> va siguir siendo ''Aeropuertu de Barcelona'' pa fines téunicos y de navegación aérea. Dende'l 1 de febreru de 2014, la compañía [[Emirates]] opera la ruta Barcelona-[[Dubái]] col [[Airbus A380]], siendo l'Aeropuertu de Barcelona'l primer aeropuertu español en disponer d'una ruta permanente operada col avión comercial más grande del mundu.<ref>[https://www.lavanguardia.com/economia/20130715/54377801210/emirates-servira-la ruta-ente-barcelona-y-dubai-con-el-a380.html Emirates va sirvir la ruta ente Barcelona y Dubai col A380] [[La Vanguardia]] (15/07/2013) Consultáu: 15 de xunetu de 2013</ref><ref>[http://www.324.cat/noticia/2297173/economia/Lavio-de-passatgers-mes-gran-del-mon-vola-regularment-a-Barcelona-a-partir-daquest-dissabte L'avió de passatgers més gran del món vola regularment a Barcelona a partir d'aquest dissabte] 324.cat [Consultáu:1 de febreru de 2014] (en catalán)</ref> En setiembre de 2016 [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] anunció la creación d'una base de llargu radiu dende Barcelona, basando dos [[Boeing 787]] que van realizar vuelos a partir de xunu de 2017 a les ciudaes norteamericanes de [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]] y [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]].<ref>[http://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/268747/norwegian-launches-barcelona-us-service-from-june-2017/ Norwegian launches Barcelona – US service from June 2017] Routesonline (n'inglés)</ref> Amás, nesi mesmu mes, [[American Airlines]] anunció un nuevu vuelu direutu a [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago]] pa la temporada de branu de 2017.<ref>[http://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/268803/american-adds-new-international-routes-in-s17/ American adds new International routes in S17] Routesonline (n'inglés)</ref> El 17 de marzu de 2017, creóse una aereollinia de la marca d'[[International Airlines Group|IAG]] llamada [[Level|LEVEL]], una aereollinia ''low-cost'' que coneuta [[Barcelona]] y [[Los Angeles]], [[San Francisco (California)|San Francisco]], [[Punta Cana]] y [[Buenos Aires]] con vuelos direutos. === Cronoloxía === * 1916: Primeres instalaciones asitiaes na granxa La Volatería.<ref name="ref1">{{Cita web |url=http://www.aena-aeropuertos.es/csee/ContentServer/Aeropuertu-Barcelona/es/Page/1045569607439//Historia.html |títulu=Aeropuertu de Barcelona-El Prat. Historia |fechaaccesu=7 de setiembre de 2014 |fecha=2014 |obra=Aena}}</ref> * 1948: Constrúyese una segunda pista, la 07-25.<ref name="ref1"/> * 1948-1952: Constrúyese una tercer pista d'orientación, la 16-34, con trazáu perpendicular a la 07-25. Amás, constrúyense cais de rodaxe y un terminal de pasaxeros.<ref name="ref1"/> * 1963: Supérase'l millón de pasaxeros nun añu.<ref name="ref1"/> * 1965: Amplíase la pista 07-25 y la terminal de pasaxeros y constrúyese la torre de control.<ref name="ref1"/> * 1968: Nueva terminal de pasaxeros.<ref name="ref1"/> * 3 d'agostu de 1970: [[Pan Am]] inaugura la llinia Nueva York-Lisboa-Barcelona, operada con un [[Boeing 747]].<ref name="ref1"/> * 4 de payares de 1970: Inaugúrase la Ponte Aérea Barcelona-Madrid.<ref name="ref1"/> * 1977: El tráficu de pasaxeros supera los 5 millones.<ref name="ref1"/> * 1970-1990: Constrúyense les terminales de la ponte aérea y la de carga.<ref name="ref1"/> * 1990: Diversos cambeos en previsión a los [[Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992]]: amplíase la terminal B y constrúyense les terminales A y C. Supérase los 10 millones de pasaxeros.<ref name="ref1"/> * 2003: Refórmase la terminal B y amplíase la terminal A.<ref name="ref1"/> * 2008: Amplíase la terminal C.<ref name="ref1"/> * 16 de xunu de 2009: Inaugúrase una nueva terminal de pasaxeros, la Terminal 1. Les terminales A, B y C pasen a denominase, respeutivamente, T2A, T2B y T2C. Tamién se constrúi una nueva torre de control. * 6 de xunu de 2011: L'aeropuertu pasa a llamase oficialmente, Barcelona-El Prat.<ref name="ref1"/> * 2012: Supérense los 35 millones de pasaxeros añales. * 1 de febreru de 2014: la compañía aérea [[Emirates]] empieza a operar la ruta Barcelona-[[Dubái]] col avión comercial más grande hasta la fecha, el [[Airbus A380]] * 13 de febreru de 2016: Conéctase l'aeropuertu cola [[Llinia 9 del Metro de Barcelona|L9]] del [[Metro de Barcelona]] * 2016: Supérense los 40 millones de pasaxeros añales per primer vegada * 2017: Considérase'l meyor añu del Prat, yá que se crearon más de 10 rutes intercontinentales nesi añu.[[Archivu:BCN T1 Sky Center.jpg|miniaturadeimagen|400px|Sky Center de la T1 del Aeropuertu de Barcelona.]] === Incidentes y accidentes === Nel aeropuertu nunca hubo un accidente reseñable, pero si tuvo arreyáu de manera indireuta nos siguientes episodios: <ref>[http://aviation-safety.net/database/airport/airport.php?id=BCN Barcelona-El Prat Airport profile, Aviation Safety Network]</ref> * [[4 de mayu]] de [[1949]]: [[Traxedia de Superga]], un [[Fiat G.212]] d'[[Avio Linee Italiane]] (''Italian Airlines''), nel que viaxaba tol equipu de fútbol [[Torino Football Club|Torino]], estrellar en Turín (Italia). L'equipu venía d'apostar un partíu en Lisboa (Portugal) y fixera escala nesti aeropuertu. Finen 31 persones. * [[29 d'abril]] de [[1959]]: un [[Douglas C-47 Skytrain]] que faía la ruta Madrid-Barcelona estrellar na [[Valdemeca (Cuenca)|Sierra de Valdemeca]] finando les sos 28 tripulantes.<ref>http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19590429-0</ref> * [[19 d'agostu]] de [[1959]]: un [[Douglas C-47 Skytrain]] que desapegara dende esti aeropuertu camín de Londres estrellar nun monte cercanu a Barcelona, cola perda de 32 vides.<ref>http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19590819-0&lang=es</ref> * [[3 de xunetu]] de [[1970]]: el [[Vuelu 1903 de Dan Air]], con destín a esti aeropuertu, estréllase cerca de Barcelona, nel macizu del Montseny, morriendo 112 persones. Provenía de [[Mánchester]] (Inglaterra). * [[3 de setiembre]] de [[1976]]: Un Hércules C-130 de la Fuercia Aérea de Venezuela con destín a esti aeropuertu estréllase cerca de la pista del aeropuertu de Texeira (islla de los Azores) con 68 pasaxeros a bordu, debíu al mal tiempu. Nun hubo sobrevivientes. * [[1 de xunetu]] de [[2002]]: accidente del [[vuelu 2937 de Bashkirian Airlines]] o [[choque del Llagu de Constanza]] asocedió nel sector fronterizu ente Alemaña y Suiza cuando topetaron dos aviones nel aire. L'avión [[Tupolev Tu-154]] bielorrusu de Bashkirian Airlines topetó con un cargueru [[Boeing 757]], del serviciu de carga aérea DHL. Finen 71 persones. El Tupolev taba en vuelu dende Moscú a esti aeropuertu, ente que'l cargueru Boeing volaba de Baréin a Bruxeles. * [[24 de xineru]] de [[2007]]: un avión de pasaxeros [[Bombardier CRJ100/200]] de l'aereollinia [[Air Nostrum]] (códigu IB-8665), que desapegara del [[Aeropuertu de Valladolid]] y dirixíase a Barcelona, sufrió un aterrizaxe forzosu nesti aeropuertu ensin llamentar víctimes.<ref>[https://elpais.com/diario/2007/01/25/espana/1169679626_850215.html Aterrizaxe forzosu nel aeropuertu de Barcelona, El País (25/01/2007)]</ref><ref>[http://www.elnortedecastilla.es/20070124/valladolid/avion-nostrum-procedente-valladolide_200701241722.html Un avión de Air Nostrum procedente de Valladolid realiza un aterrizaxe d'emerxencia nel Prat, El Norte de Castilla (24/01/2007)]</ref> * [[24 de marzu]] de [[2015]]: El [[Vuelu 9525 de Germanwings]] (4O9525/GW195225), operáu por un [[Airbus]] [[Airbus A320|A320-211]], estrellar nel [[Tête de l'Estrop|Macizu de Estrop]], nos [[Alpes occidentales|Alpes Franceses]] [[Alpes de Provenza|de Provenza]], cerca de la llocalidá de [[Barcelonnette]]. Partió d'esti aeropuertu escontra l'[[Aeropuertu Internacional de Düsseldorf]], n'Alemaña, con 144 pasaxeros y 6 miembros de la tripulación. El copilotu, que carecía problemes psiquiátricos, facer col control del avión estrellándolo pa suicidase. == Tráficu y estadístiques == === ''Evolución del tráficu de pasaxeros'' === {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |- bgcolor=orange ! Añu !! Pasaxeros !! Medría añal (%) |- |[[1990]]||9.205.000|| - |- |[[1991]]||9.145.000||<span style="color:#FF0000">'''- 0,7'''</span> |- |[[1992]]||10.196.000||<span style="color:Green">'''+11,5'''</span> |- |[[1993]]||9.999.000||<span style="color:#FF0000">'''- 2,0'''</span> |- |[[1994]]||10.647.285||<span style="color:Green">'''+ 6,5'''</span> |- |[[1995]]||11.727.814||<span style="color:Green">'''+10,1'''</span> |- |[[1996]]||13.434.679||<span style="color:Green">'''+14,6'''</span> |- |[[1997]]||15.065.724||<span style="color:Green">'''+12,1'''</span> |- |[[1998]]||16.194.805||<span style="color:Green">'''+ 7,3'''</span> |- |[[1999]]||17.421.938||<span style="color:Green">'''+ 7,6'''</span> |- |[[2000]]||19.809.567||<span style="color:Green">'''+13,8'''</span> |- |[[2001]]||20.745.536||<span style="color:Green">'''+ 4,7'''</span> |- |[[2002]]||21.348.211||<span style="color:Green">'''+ 2,9'''</span> |- |[[2003]]||22.752.667||<span style="color:Green">'''+ 6,6'''</span> |- |[[2004]]||24.558.138||<span style="color:Green">'''+ 7,9'''</span> |- |[[2005]]||27.152.745||<span style="color:Green">'''+14,6'''</span> |- |[[2006]]||30.008.152||<span style="color:Green">'''+10,5'''</span> |- |[[2007]]||32.898.249||<span style="color:Green">'''+9,6'''</span> |- |[[2008]]||30.272.084||<span style="color:Red">'''-8,0'''</span> |- |[[2009]]||27.421.682||<span style="color:Red">'''-9,4'''</span> |- |[[2010]]||29.209.536||<span style="color:Green">'''+6,5'''</span> |- |[[2011]]||34.398.226||<span style="color:Green">'''+17,8'''</span> |- |[[2012]]||35.144.503||<span style="color:Green">'''+2,2'''</span> |- |[[2013]]||35.216.828||<span style="color:Green">'''+0,2'''</span> |- |[[2014]]||37.558.981||<span style="color:Green">'''+6,7'''</span> |- |[[2015]]||39.711.237||<span style="color:Green">'''+5,7'''</span> |- |[[2016]]||44.154.722||<span style="color:Green">'''+11,2'''</span> |- |[[2017]]||47.284.500||<span style="color:Green">'''+7.1'''</span> |- |[[2018]] |18.718.833 |<span style="color:Green">'''+6.9'''</span> (Hasta Mayu) |- | colspan="10" style="text-align:center;font-size:90%;" |''Fonte: Aeropuertu d'El Prat, [[AENA]].<ref>http://estadisticas.aena.es/csee/ContentServer?pagename=Estadisticas/Home</ref> |} <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.9) id:barra2 value:rgb(0.6,0.9,0.7) id:barra3 value:rgb(0.6,1,1) ImageSize = width:1200 height:600 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:55000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:5000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:1000 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1990 text:1990 bar:1991 text:1991 bar:1992 text:1992 bar:1993 text:1993 bar:1994 text:1994 bar:1995 text:1995 bar:1996 text:1996 bar:1997 text:1997 bar:1998 text:1998 bar:1999 text:1999 bar:2000 text:2000 bar:2001 text:2001 bar:2002 text:2002 bar:2003 text:2003 bar:2004 text:2004 bar:2005 text:2005 bar:2006 text:2006 bar:2007 text:2007 bar:2008 text:2008 bar:2009 text:2009 bar:2010 text:2010 bar:2011 text:2011 bar:2012 text:2012 bar:2013 text:2013 bar:2014 text:2014 bar:2015 text:2015 bar:2016 text:2016 bar:2017 text:2017 bar:2018 text:2018 PlotData= color:barra width:20 align:center bar:1990 from:0 till: 9205 bar:1991 from:0 till: 9145 bar:1992 from:0 till: 10196 bar:1993 from:0 till: 9990 bar:1994 from:0 till: 10196 bar:1995 from:0 till: 11728 bar:1996 from:0 till: 13435 bar:1997 from:0 till: 15066 bar:1998 from:0 till: 16195 bar:1999 from:0 till: 17422 bar:2000 from:0 till: 19810 bar:2001 from:0 till: 20746 bar:2002 from:0 till: 21348 bar:2003 from:0 till: 22753 bar:2004 from:0 till: 24558 bar:2005 from:0 till: 27153 bar:2006 from:0 till: 30008 bar:2007 from:0 till: 32898 bar:2008 from:0 till: 30272 PlotData= color:barra2 width:20 align:center bar:2009 from:0 till: 27422 bar:2010 from:0 till: 29210 bar:2011 from:0 till: 34399 bar:2012 from:0 till: 35145 bar:2013 from:0 till: 35211 bar:2014 from:0 till: 37560 bar:2015 from:0 till: 39711 bar:2016 from:0 till: 44155 bar:2017 from:0 till: 47284 PlotData= color:barra3 width:20 align:center bar:2018 from:0 till: 18719 TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Evolución en miles del númberu de pasaxeros dende 1990. En verde, cola incorporación de la T1. En cian, l'añu en cursu añu. Fonte AENA </timeline> === ''Rutes nacionales más importantes (2017)'' === {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |- bgcolor=orange ! Posición !! Ciudá !! Pasaxeros !! {{increase}}{{decrease}} % <small>(añu anterior)</small> |- | 1 | [[Archivu:Flag of the Community of Madrid.svg|20px]] [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid - Barajas]] |2.344.324 | {{increase}} 0,61% |- | 2 | [[Archivu:Flag of the Balearic Islands.svg|20px]] [[Aeropuertu de Palma de Mallorca|Palma de Mallorca]] |1.947.822 | {{increase}} 9,80% |- | 3 | [[Archivu:Flag of the Balearic Islands.svg|20px]] [[Aeropuertu d'Eivissa|Eivissa]] |1.061.212 | {{increase}} 4,01% |- | 4 | [[Archivu:Flag of Andalusia.svg|20px]] [[Aeropuertu de Sevilla|Sevilla]] |909.209 | {{increase}} 3,04% |- | 5 | [[Archivu:Flag of the Basque Country.svg|20px]] [[Aeropuertu de Bilbao|Bilbao]] |759.022 | {{increase}} 31,89% |- | 6 | [[Archivu:Flag of the Balearic Islands.svg|20px]] [[Aeropuertu de Menorca|Menorca]] |753.918 | {{increase}} 4,62% |- | 7 | [[Archivu:Flag of Andalusia.svg|20px]] [[Aeropuertu de Málaga|Málaga - Costa del Sol]] |691.611 | {{increase}} 16,35% |- | 8 | [[Archivu:Flag of the Canary Islands.svg|20px]] [[Aeropuertu de Tenerife Norte|Tenerife - Norte]] |519.346 | {{increase}} 3,88% |- |9 | [[Archivu:Flag of the Canary Islands.svg|20px]] [[Aeropuertu de Gran Canaria|Gran Canaria]] |451.059 | {{increase}} 10,13% |- |10 | [[Archivu:Flag of Galicia.svg|20px]] [[Aeropuertu de Santiago de Compostela|Santiago de Compostela]] |416.237 | {{increase}} 1,92% |- |11 | [[Archivu:Flag of Andalusia.svg|20px]] [[Aeropuertu de Granada Granada - Xaén]] |390.828 | {{increase}} 13,40% |- |12 | [[Archivu:Flag of the Land of Valencia (2x3 ratio).svg|20px]] [[Aeropuertu d'Alicante-Elx|Alicante-Elx]] |357.834 | {{increase}} 5,51% |- | 13 | [[Archivu:Flag of Galicia.svg|20px]] [[Aeropuertu de Vigo|Vigo]] |282.669 | {{increase}} 5,60% |- | 14 |[[Archivu:Flag of Galicia.svg|20px]] [[Aeropuertu de La Coruña|La Coruña]] |281.095 | {{increase}} 22,27% |- | 15 | [[Archivu:Flag of Asturias.svg|20px]] [[Aeropuertu d'Asturies|Asturies]] |273.313 |{{increase}} 4,25% |} === ''Rutes internacionales más importantes dientro d'Europa (2017)'' === {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |- bgcolor=orange ! Posición !! Ciudá !! Pasaxeros !! {{increase}}{{decrease}} % <small>(añu anterior)</small> |- | 1 | [[Archivu:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Aeropuertu de Londres Gatwick|Londres - Gatwick, Reinu Xuníu]] |1.460.914 | {{increase}} 7.19% |- | 2 | [[Archivu:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Aeropuertu d'Ámsterdam|Ámsterdam - Schipol, Holanda]] |1.363.965 | {{increase}} 4.26% |- | 3 | [[Archivu:Flag of France.svg|20px]] [[Aeropuertu de París Charles de Gaulle|París - Charles de Gaulle, Francia]] |1.290.861 | {{increase}} 1.80% |- | 4 | [[Archivu:Flag of Italy.svg|20px]] [[Aeropuertu Intercontinental Leonardo da Vinci|Roma - Fiumicino, Italia]] |1.225.978 | {{decrease}} 7.61% |- | 5 | [[Archivu:Flag of France.svg|20px]] [[Aeropuertu de París Orly|París - Orly, Francia]] |1.163.701 | {{increase}} 12.54% |- | 6 | [[Archivu:Flag of Germany.svg|20px]] [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt, Alemaña]] |937.469 | {{decrease}} 8.51% |- | 7 | [[Archivu:Flag of Belgium.svg|20px]] [[Aeropuertu de Bruxeles-Zaventem|Bruxeles, Bélxica]] |927.483 | {{increase}} 3.72% |- | 8 | [[Archivu:Flag of Germany.svg|20px]] [[Aeropuertu de Múnich|Múnich, Alemaña]] |837.259 | {{increase}} 7.96% |- | 9 | [[Archivu:Flag of Portugal.svg|20px]] [[Aeropuertu de Lisboa|Lisboa, Portugal]] |836.924 | {{increase}} 20.28% |- | 10 | [[Archivu:Flag of Italy.svg|20px]] [[Aeropuertu de Milán-Malpensa|Milán - Malpensa, Italia]] |758.520 | {{increase}} 10.48% |- | 11 | [[Archivu:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[London Heathrow Airport|Londres - Heathrow, Reinu Xuníu]] |684.967 | {{decrease}} 8.93% |- | 12 | [[Archivu:Flag of Switzerland.svg|20px]] [[Aeropuertu de Zurich|Zúrich, Suiza]] |649.719 | {{increase}} 0.50% |- | 13 | [[Archivu:Flag of Switzerland.svg|20px]] [[Aeropuertu de Xinebra|Xinebra, Suiza]] |637.998 | {{decrease}} 0.26% |- | 14 | [[Archivu:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Aeropuertu de Dublín|Dublín, Irlanda]] |572.623 | {{increase}} 2.22% |- | 15 | [[Archivu:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Aeropuertu de Londres-Luton|Londres - Luton, Reinu Xuníu]] |507.191 | {{increase}} 37.44% |} === ''Rutes internacionales más importantes fora d'Europa (2017)'' === {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |- bgcolor="orange" ! Posición !! Ciudá !! Pasaxeros !! {{increase}}{{decrease}} % <br /><small>(añu anterior)</small> |- | 1 | [[Archivu:Flag of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Dubái|Dubái, Emiratos Árabes Xuníos]] |551.087 | {{increase}} 3.48% |- | 2 | [[Archivu:Flag of Israel.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Ben Gurión|Tel Aviv, Israel]] |409.141 | {{increase}} 2.64% |- | 3 | [[Archivu:Flag of Qatar.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Hamad|Doha, Qatar]] |353.842 | {{increase}} 0.39% |- | 4 | [[Archivu:Flag of USA.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York - JFK, Estaos Xuníos]] |319.065 | {{decrease}} 2.35% |- | 5 | [[Archivu:Flag of Argentina.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires - Ezeiza, Arxentina]] |191.795 | {{increase}} 56.41% |- |6 | [[Archivu:Flag of USA.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Nueva York - Newark, Estaos Xuníos]] |187.613 | {{increase}} 48.63% |- | 7 | {{bandera|Marruecos}} [[Aeropuertu de Casablanca|Casablanca, Marruecos]] |178.822 | {{decrease}} 1.12% |- | 8 | {{Bandera|COL}} [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá, Colombia]] |168.365 | {{decrease}} 0.04% |- |9 | {{bandera|Arxelia}} [[Aeropuertu Internacional Houari Boumedienne|Arxel, Arxelia]] |165.421 | {{decrease}} 0.19% |- |10 | [[Archivu:Flag of USA.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami, Estaos Xuníos]] |162.207 | {{increase}} 10.09% |- | 11 | {{bandera|Marruecos}} [[Aeropuertu de Tánxer|Tánger, Marruecos]] |153.140 | {{increase}} 34.76% |- | 12 | [[Archivu:Flag of Brazil (1960-1968).svg|20x20px]] [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo, Brasil]] |142.188 | {{decrease}} 7.27% |- | 13 | {{bandera|Marruecos}} [[Aeropuertu de Marrakech-Menara|Marrakech, Marruecos]] | 139.742 | {{increase}} 20.33% |- |14 | [[Archivu:Flag of Canada.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto, Canada]] |134.643 | {{decrease}} 1.01% |- | 15 | [[Archivu:Flag of Canada.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal, Canada]] |123.960 | {{increase}} 53.40% |} === ''Principales Aereollinies (2017)'' === {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |- bgcolor=orange ! Posición !! Aereollinies !! Total<br />Pasaxeros !{{increase}}{{decrease}} Pax<br /><small>(añu anterior)</small> |- | 1 |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |17.174.966 |{{increase}} 7.94% |- | 2 |{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] |6.962.954 |{{increase}} 2.61% |- | 3 |{{Bandera|GBR}} [[Easyjet|EasyJet]] |3.143.891 |{{increase}} 12.28% |- |4 |{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air International|Norwegian]] |1.586.744 |{{increase}} 27.93% |- | 5 |{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |1.425.433 |{{increase}} 1.29% |- |6 |{{Bandera|ESP}} [[Iberia L.A.E|Iberia]] |1.338.263 |{{increase}} 13.10% |- | 7 |{{Bandera|ESP}} [[Air Europa]] |1.052.286 |{{decrease}} 18.03% |- | 8 |{{Bandera|UK}} [[British Airways]] |843.648 |{{increase}} 1.79% |- | 9 |{{Bandera|FRA}} [[Air France]]/[[Joon|JOON]] |777.655 |{{increase}} 5.17% |- | 10 |{{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]] |768.044 |{{increase}} 17.96% |- |11 |{{Bandera|NED}} [[KLM]] |574.985 |{{decrease}} 2.52% |- |12 |{{Bandera|NED}} [[Transavia]] |572.902 |{{increase}} 12.34% |- |13 |{{Bandera|POR}} [[TAP Portugal]] |555.243 |{{increase}} 19.17% |- |14 |{{Bandera|EAX}} [[Emirates]] |551.008 |{{increase}} 3.38% |- |15 |{{Bandera|GER}} [[Eurowings]] |542.492 |{{increase}} 7.06% |} == Aereollinies y destinos == === Vuelos nacionales === (Última actualización: 07 de xunetu de 2018) {| {{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="1000" align="center" ! Ciudá||Nome del aeropuertu||Aereollinies||Terminales |- |[[Alicante]]||[[Aeropuertu d'Alicante-Elx]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] || 1 |- |[[Almería]]||[[Aeropuertu d'Almería]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Asturies]]||[[Aeropuertu d'Asturies]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] || 1 |- |[[Badayoz]]||[[Aeropuertu de Badayoz]]||{{Bandera|ESP}} [[Iberia Rexonal]] || 1 |- |[[Bilbao]]||[[Aeropuertu de Bilbao]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] || 1 |- |[[Burgos]]||[[Aeropuertu de Burgos]]||{{Bandera|ESP}} [[Iberia Rexonal]] ||1 |- ||[[Fuerteventura]]||[[Aeropuertu de Fuerteventura]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Gran Canaria]]||[[Aeropuertu de Gran Canaria]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- |[[Granada]]||[[Aeropuertu de Granada]]|| {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] || 1 |- |[[Eivissa]]||[[Aeropuertu d'Eivissa]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]||1 - 2 |- |[[Xerez de la Frontera]]||[[Aeropuertu de Xerez|Aeropuertu de Xerez de la Frontera]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[La Coruña]]||[[Aeropuertu de La Coruña]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]||1 |- |[[La Palma]]||[[Aeropuertu de La Palma]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] || 1 |- |[[Lanzarote]]||[[Aeropuertu de Lanzarote]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Lleón (España)|Lleón]]||[[Aeropuertu de Lleón]]||{{Bandera|ESP}} [[Iberia Rexonal]] || 1 |- |[[Madrid]]||[[Aeropuertu de Madrid-Barajas]]||{{Bandera|ESP}} [[Air Europa]] / {{Bandera|ETH}} [[Ethiopian Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Iberia L.A.E|Iberia]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 - 1 - 1 |- |[[Málaga]]||[[Aeropuertu de Málaga-Costa del Sol]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] || 1 - 2 |- |[[Menorca]]||[[Aeropuertu de Menorca]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Palma de Mallorca]]||[[Aeropuertu de Palma de Mallorca]]||{{Bandera|ESP}} [[Air Europa]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] || 1 - 1 - 2 |- |[[San Sebastián]]||[[Aeropuertu de San Sebastián]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]||1 |- |[[Santander (España)|Santander]]||[[Aeropuertu de Santander]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] || 1 - 2 |- |[[Santiago de Compostela]]||[[Aeropuertu de Santiago de Compostela]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] || 1 - 2 |- |[[Sevilla]]||[[Aeropuertu de Sevilla]] ||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] || 1 - 2 |- |[[San Cristóbal de La Laguna|Tenerife Norte]]||[[Aeropuertu de Tenerife Norte]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- |[[Granadilla d'Abona|Tenerife Sur]]||[[Aeropuertu de Tenerife Sur]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] || 1 - 2 |- |[[Valencia]]||[[Aeropuertu de Valencia]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Valladolid]]||[[Aeropuertu de Valladolid]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] || 1 - 2 |- |[[Vigo]]||[[Aeropuertu de Vigo]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |} === Vuelos internacionales === N'asteriscu (*), les capitales de país. (Última actualización: 07 de xunetu de 2018) {| {{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="850" align="center" ! Ciudaes por países|| Nome del aeropuertu|| Aereollinies|| Terminales |- ! colspan="4" |[[América del Norte]] |- | colspan="4" |{{CAN}} |- |[[Montreal]] |[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeua]] |{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] |1 - 2 |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{USA}} |- |[[Atlanta]] |[[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson]] |{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |1 |- |[[Boston]]||[[Aeropuertu Internacional Logan]]||{{Bandera|ESP}} [[LEVEL]]|| 1 |- |[[Charlotte]] |[[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas]] |{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |1 |- |[[Chicago]] |[[Aeropuertu Internacional O'Hare]] |{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |1 |- |[[Filadelfia]] |[[Aeropuertu Internacional de Filadelfia]] |{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |1 |- |[[Fort Lauderdale]]||[[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air International|Norwegian]]|| 1 |- |[[Los Angeles]]||[[Aeropuertu Internacional de Los Angeles]]||{{Bandera|ESP}} [[LEVEL]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air International|Norwegian]]|| 1 - 2 |- |[[Miami]]||[[Aeropuertu Internacional de Miami]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]]|| 1 |- | rowspan="2" |[[Nueva York]]||[[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark]]||{{Bandera|USA}} [[United Airlines]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air International|Norwegian]]|| 1 - 2 |- |[[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]]|| 1 - 1 |- |[[Oakland (California)|Oakland]]||[[Aeropuertu Internacional d'Oakland]]||{{Bandera|ESP}} [[LEVEL]] (Remata'l 26 d'ochobre de 2018) / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air International|Norwegian]]|| 1 - 2 |- |[[San Francisco (California)|San Francisco]]||[[Aeropuertu Internacional de San Francisco]]||{{Bandera|ESP}} [[LEVEL]] (Empecipia'l 31 d'ochobre de 2018) || 1 |- |[[Washington D. C.|Washington D.C.]] * |[[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles]] |{{Bandera|USA}} [[United Airlines]] |1 |- | colspan="4" |{{MEX}} |- |[[Ciudá de Méxicu]] *||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeromexico]] (Empecipia'l 31 d'ochobre de 2018)<ref name="AMXBCN">{{cita web|url=http://enelaire.mx/aeromexico-anuncia-vuelos-a-barcelona-espana/|títulu=Aeroméxico anuncia vuelos a Barcelona, España|editorial=EnElAire|fecha=abril de 2018|fechaaccesu=16 d'abril de 2018 }}</ref>|| 1 |- ! colspan="4" |[[América Central]] y [[América del Sur]] |- | colspan="4" |{{ARG}} |- |[[Buenos Aires]] *||[[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini]]||{{Bandera|ESP}} [[LEVEL]]|| 1 |- | colspan="4" |{{BRA}} |- |[[São Paulo]]||[[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos]]||{{Bandera|BRA}} [[LATAM Brasil]]|| 1 |- | colspan="4" |{{COL}} |- |[[Bogotá]] *||[[Aeropuertu Internacional El Dorado]]||{{Bandera|COL}} [[Avianca]]|| 1 |- | colspan="4" |{{PER}} |- |[[Lima]] *||[[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]]||{{Bandera|PER}} [[LATAM Perú]]|| 1 |- ! colspan="4" |[[Asia]] |- | colspan="4" |{{Azerbaixán}} |- |[[Bakunin|BAKU]] |[[AEROPUERTO DE BAKU]] |[[AZERBAIJAN AIR]] |1 |- | colspan="4" |{{VIE}} |- |[[Ḥanói|HANOI]] |[[AEROPUERTO HANOI]] |[[VIETNAM AIR]] |1 |- | colspan="4" |{{CHN}} |- |[[Beixín]] *||[[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital|Aeropuertu Internacional de Pekin-Beijing]]||{{Bandera|CHN}} [[Air China]]||1 |- |[[Shanghai]]||[[Aeropuertu Internacional de Shanghai-Pudong]]||{{Bandera|CHN}} [[Air China]]||1 |- | colspan="4" |{{KOR}} |- |[[Seúl]] *||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|KOR}} [[Asiana Airlines]] (Empecipia'l 30 d'agostu de 2018) / {{Bandera|KOR}} [[Korean Air]]|| 1 - 1 |- | colspan="4" |{{UAE}} |- |[[Abu Dhabi]] *||[[Aeropuertu Internacional d'Abu Dhabi]]||{{Bandera|EAX}} [[Etihad Airways]] (Empecipia'l 21 de payares de 2018) || 1 |- |[[Dubái]]||[[Aeropuertu Internacional de Dubái]]||{{Bandera|EAX}} [[Emirates]]|| 1 |- | colspan="4" |{{MYS}} |- |[[Kuala Lumpur|KUALA LUMPUR]] |[[AEROPUERTU KUALA UMPUR]] |[[MALASIA AIR]] |1 |- | colspan="4" |[[Sri Lanka]] |- |[[Colombu|COLOMBO]] |[[AEROPUERTU COLOMBO]] |[[SRILANKA AIR]] |1 |- | colspan="4" |{{Indonesia}} |- |[[Xakarta|JAKARTA]] |[[AEROPUERTU JAKARTA]] |[[AIRAsia]] |1 |- | colspan="4" |{{GEO}} |- |[[Tblisi]] *||[[Aeropuertu Internacional de Tblisi]]||{{Bandera|Xeorxa}} [[Georgian Airways]]|| 1 |- |[[Kutaisi]]||[[Aeropuertu de Kopitnari|Aeropuertu Internacional de Kutaisi]]||{{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]||2 |- | colspan="4" |{{HKG}} |- |[[Ḥong Kong]] *||[[Aeropuertu Internacional de Hong Kong]]||{{Bandera|HKG}} [[Cathay Pacific]]|| 1 |- | colspan="4" |{{Irán}} |- |[[Teḥrán]] *||[[Aeropuertu Internacional Imán Jomeini]]||{{Bandera|Irán}} [[Mahan Air]]||1 |- | colspan="4" |{{ISR}} |- |[[Tel Aviv]] *||[[Aeropuertu Internacional Ben Gurion]]||{{Bandera|ISR}} [[El Al]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 1 - 2 |- | colspan="4" |{{JOR}} |- |[[Amán]] *||[[Aeropuertu Internacional Reina Alía]]||{{Bandera|JOR}} [[Royal Jordanian]]|| 1 |- | colspan="4" |{{LIB}} |- |[[Beirut]] *||[[Aeropuertu Internacional Rafic Hariri]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- | colspan="4" |{{JPN}} |- |[[Tokiu|TOKIO]] |[[AEROPUERTO TOKIO]] |[[ANA NIPPON]] |1 |- | colspan="4" |{{TAI}} |- |[[Bangkok|BANGKOK]] |[[AEROPUERTO BANGKOK]] |[[THAI AIRWAY]] |1 |- | colspan="4" |{{BAN}} |- |[[Dhaka|DACA]] |[[AEROPUERTO DACA]] |[[BANDASH AIR]] |1 |- | colspan="4" |{{PAK}} |- |[[Islamabad]] *||[[Aeropuertu Internacional de Islamabad]]||{{Bandera|PAK}} [[Pakistan International Airlines]]|| 2 |- |[[Lahore]]||[[Aeropuertu Internacional de Lahore]]||{{Bandera|PAK}} [[Pakistan International Airlines]]|| 2 |- | colspan="4" |{{QAT|Qatar}} |- |[[Doḥa]] *||[[Aeropuertu Internacional Hamad]]||{{Bandera|QAT}} [[Qatar Airways]]|| 1 |- | colspan="4" |{{Singapur}} |- |[[Singapur]] *||[[Aeropuertu Internacional de Singapur]]||[[Singapore Airlines]]||1 |- | colspan="4" |[[Taiwán|TAIWAN]] |- |[[Taipéi|TAIPEI]] |[[AEROPUERTU TAIPEI]] |[[Eva Ailloud|EVA AIR]] |1 |- | colspan="4" |{{TUR}} |- | rowspan="2" |[[Istambul]]||[[Aeropuertu Internacional Ataturk]]||{{Bandera|TUR}} [[Turkish Airlines]]||1 |- |[[Aeropuertu Internacional Sabiha Gökçen]]||{{Bandera|TUR}} [[Turkish Airlines]] / {{Bandera|TUR}} [[Pegasus Airlines]]||1 - 2 |- ! colspan="4" |[[África]] |- | colspan="4" |{{DZA}} |- |[[Arxel]] *||[[Aeropuertu Internacional Houari Boumedienne]]||{{Bandera|DZA}} [[Air Algerie]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- |[[Orán]]||[[Aeropuertu d'Orán Es Sénia]]||{{Bandera|DZA}} [[Air Algerie]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- | colspan="4" |{{EGY}} |- |[[El Cairu]] *||[[Aeropuertu Internacional d'El Cairu]]||{{Bandera|EGY}} [[EgyptAir]]|| 1 |- | colspan="4" |{{ETH}} |- |[[Adís Abeba]] *||[[Aeropuertu Internacional Bole]]||{{Bandera|ETH}} [[Ethiopian Airlines]]|| 1 |- | colspan="4" |{{GMB}} |- |[[Banxul]] *||[[Aeropuertu Internacional Yundum]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- | colspan="4" |{{MAR}} |- |[[Casablanca]]||[[Aeropuertu Internacional Mohammed V]]||{{Bandera|MAR}} [[Royal Air Maroc]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|MAR}} [[Air Arabia Maroc]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Fez (Marruecos)|Fez]]||[[Aeropuertu de Fez-Saïss]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|MAR}} [[Air Arabia Maroc]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- |[[Marrakech]]||[[Aeropuertu de Marrakech-Menara]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Nador]]||[[Aeropuertu Internacional de Nador]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|MAR}} [[Air Arabia Maroc]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- |[[Tánger]]||[[Aeropuertu de Tánxer]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|MAR}} [[Air Arabia Maroc]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{SEN}} |- |[[Dakar]] *||[[Aeropuertu de Dakar]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- | colspan="4" |{{TUN}} |- |[[Tunicia]] *||[[Aeropuertu Internacional de Túnez-Cartago]]||{{Bandera|TUN}} [[Tunisair]]|| 1 - 1 |- ! colspan="4 " |[[Europa]] |- | colspan="4" |{{GER}} |- | rowspan="2" |[[Berlín]] * |[[Aeropuertu de Berlín-Schönefeld]]||{{Bandera|GBR}} [[EasyJet]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 - 2 |- |[[Aeropuertu de Berlín-Tegel]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GER}} [[Eurowings]]|| 1 |- |[[Colonia (Alemaña)|Colonia]]/[[Bonn]]||[[Aeropuertu de Colonia/Bonn]]||{{Bandera|GER}} [[Eurowings]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 - 2 |- |[[Dresde]] |[[Aeropuertu de Dresde]] |{{Bandera|GER}} [[Germania (aereollinia)|Germania]] |2 |- |[[Düsseldorf]]||[[Aeropuertu Internacional de Düsseldorf]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GER}} [[Eurowings]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 2 - 2 |- |[[Frankfurt del Main]]||[[Aeropuertu Internacional de Frankfurt]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Hamburgu]]||[[Aeropuertu de Hamburgu]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GER}} [[Eurowings]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 - 2 |- |[[Hannover]]||[[Aeropuertu de Hannover]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Múnich]]||[[Aeropuertu Internacional Franz Josef Strauss]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- |[[Núremberg]]||[[Aeropuertu de Núremberg]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Rostock]] |[[Aeropuertu de Rostock-Laage|Aeropuertu de Rostock]] |{{Bandera|GER}} [[Germania (aereollinia)|Germania]] |2 |- |[[Stuttgart]]||[[Aeropuertu de Stuttgart]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GER}} [[Eurowings]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{AUT}} |- |[[Viena]] *||[[Aeropuertu de Viena-Schwechat]]||{{Bandera|ESP}} [[LEVEL]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GER}} [[Eurowings]]|| 1 - 1 - 2 |- | colspan="4" |{{BEL}} |- |[[Amberes]]||[[Aeropuertu d'Amberes-Deurne]]||{{Bandera|BEL}} [[TUI fly Belgium|Tuifly]]|| 2 |- | rowspan="2" |[[Bruxeles]] *||[[Aeropuertu de Bruxeles-Zaventem]]||{{Bandera|BEL}} [[Brussels Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Aeropuertu de Bruxeles-Charleroi]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 |- |[[Oostende]]||[[Aeropuertu Internacional de Oostende-Brujo|Aeropuertu de Oostende-Bruxes]]||{{Bandera|BEL}} [[TUI fly Belgium|Tuifly]]||2 |- | colspan="4" |{{BLR}} |- |[[Minsk]] *||[[Aeropuertu de Minsk]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|BLR}} [[Belavia]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{BUL}} |- |[[Sofía]] *||[[Aeropuertu de Sofía]]||{{Bandera|BUL}} [[Bulgaria Air]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 2 - 2 - 2 |- | colspan="4" |{{CYP}} |- |[[Lárnaca]] * |[[Aeropuertu Internacional de Lárnaca|Aeropuertu de Lárnaca]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- | colspan="4" |{{CRO}} |- |[[Dubrovnik]]||[[Aeropuertu de Dubrovnik]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] | 1 - 2 |- |[[Split]] |[[Aeropuertu de Split]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Zadar]] |[[Aeropuertu de Zadar]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Zagreb]] *||[[Aeropuertu de Zagreb-Pleso]]||{{Bandera|CRO}} [[Croatia Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- | colspan="4" |{{DAN}} |- |[[Billund]]||[[Aeropuertu de Billund]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 2 |- |[[Copenḥague]] *||[[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] / {{Bandera|Dinamarca}} [[Primer Air]]|| 1 - 2 - 2 |- | colspan="4" |{{Eslovaquia}} |- |[[Bratislava]] * |[[Aeropuertu de Bratislava-Milan Rastislav Štefánik|Aeropuertu de Bratislava-Milan Rastilav Stefánik]] |{{Bandera|Eslovaquia}} [[Travel Service Airlines|Travel Service]] |2 |- |[[Košice I|Kosice]] |[[Aeropuertu Internacional de Košice|Aeropuertu de Kosice]] |{{Bandera|Eslovaquia}} [[Travel Service Airlines|Travel Service]] |2 |- | colspan="4" |{{Estonia}} |- |[[Tallin]] * |[[Aeropuertu de Tallin]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- | colspan="4" |{{FIN}} |- |[[Ḥélsinki]] *||[[Aeropuertu de Ḥélsinki-Vantaa]]||{{Bandera|FIN}} [[Finnair]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 1 - 2 |- | colspan="4" |{{FRA}} |- |[[Bastia]] |[[Aeropuertu de Bastia-Poretta]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Brest (Francia)|Brest]] |[[Aeropuertu de Brest-Bretagne]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Burdeos]]||[[Aeropuertu de Burdeos-Mérignac]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GBR}} [[EasyJet]]|| 1 - 2 |- |[[Lille]]||[[Aeropuertu de Lille-Lesquin]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Lyon]]||[[Aeropuertu de Lyon-Saint Exupéry]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GBR}} [[EasyJet]]|| 1 - 2 |- |[[Marsella]]||[[Aeropuertu de Marsella-Provenza]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Nantes]]||[[Aeropuertu de Nantes Atlantique]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Niza]]||[[Aeropuertu Internacional de Niza-Costa Azul]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GBR}} [[EasyJet]]|| 1 - 2 |- | rowspan="3" |[[París]] * |[[Aeropuertu de Beauvais-Tillé|Aeropuertu de Beauvais-Tille]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]||2 |- |[[Aeropuertu Internacional Charles de Gaulle]]||{{Bandera|FRA}} [[Air France-KLM|Air France-Joon]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|UK}} [[EasyJet]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Aeropuertu de París-Orly]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|FRA}} [[Transavia France]]|| 1 - 2 |- |[[Rennes]]||[[Aeropuertu de Rennes Saint-Jacques]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Toulouse]]||[[Aeropuertu de Toulouse-Blagnac]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- | colspan="4" |{{GRE}} |- |[[Atenes]] *||[[Aeropuertu Internacional Eleftherios Venizelos]]||{{Bandera|GRE}} [[Aegean Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- |[[Corfú]] |[[Aeropuertu Internacional de Corfú-Ioannis Kapodistrias|Aeropuertu de Corfu-Ioannis Kapodistrias]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Heraclión|Heraclion]] |[[Aeropuertu Internacional de Heraclión Nikos Kazantzakis|Aeropuertu de Heraclíon NIkos Kazantzakis]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Mikonos]] |[[Aeropuertu Nacional de Míconos]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Santorini]] |[[Aeropuertu Nacional de Santorini (Thira)]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Tesalonica]] |[[Aeropuertu Internacional Macedonia]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- | colspan="4" |{{HUN}} |- |[[Budapest]] *||[[Aeropuertu de Budapest-Ferenc Liszt]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|Hungría}} [[Travel Service Airlines|Travel Service]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 1 - 2 - 2 - 2 |- |[[Debrecen]] |[[Aeropuertu Internacional de Debrecen]] |{{Bandera|Hungría}} [[Travel Service Airlines|Travel Service]] |2 |- | colspan="4" |{{IRL}} |- |[[Cork]] |[[Aeropuertu de Cork]] |{{Bandera|IRL}} [[Aer Lingus]] |2 |- |[[Dublín]] *||[[Aeropuertu de Dublín]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Aer Lingus]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- | colspan="4" |{{ISL}} |- |[[Reikiavik]] *||[[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] / {{Bandera|Islandia}} [[WOW air|Wow Air]]|| 1 - 2 - 2 |- | colspan="4" |{{FRO}} |- |[[Vágar|Analayar]] * |[[Aeropuertu de Vágar|Aeropuertu d'Analayar]] |{{Bandera|FRO}} [[Atlantic Airways]] |2 |- | colspan="4" |{{ITA}} |- |[[Alguer]] |[[Aeropuertu de Alghero-Fertilia]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Bari]]||[[Aeropuertu de Bari-Palese]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Boloña]]||[[Aeropuertu de Bolonia]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Brindisi]]||[[Aeropuertu de Brindisi]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Cagliari]]||[[Aeropuertu de Cagliari-Elmas]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Catania]]||[[Aeropuertu de Catania-Fontanarossa]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Florencia]]||[[Aeropuertu de Florencia]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Xénova|Genova]] |[[Aeropuertu de Xénova|Aeropuertu de Genova]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- | rowspan="2" |[[Milán]] |[[Aeropuertu de Bérgamo-Orio al Seriu|Aeropuertu de Milán-Bérgamo]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]||2 |- |[[Aeropuertu de Milán-Malpensa]]||{{Bandera|Singapur}} [[Singapore Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|UK}} [[EasyJet]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Nápoles]]||[[Aeropuertu de Nápoles]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|GBR}} [[EasyJet]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- |[[Olbia]] |[[Aeropuertu de Olbia-Costa Smeralda]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Palermo]]||[[Aeropuertu de Palermo-Punta Raisi]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Pisa]]||[[Aeropuertu de Pisa]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 |- |[[Roma]] *||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]||{{Bandera|ITA}} [[Alitalia]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Turín]]||[[Aeropuertu de Turín-Caselle|Aeropuertu de Turín]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Venecia]]||[[Aeropuertu Internacional Marco Polo]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{LVA}} |- |[[Riga]] *||[[Aeropuertu Internacional de Riga]]||{{Bandera|LVA}} [[AirBaltic]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{LTU}} |- |[[Vilnius]] *||[[Aeropuertu Internacional de Vilnius]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]||2 - 2 |- | colspan="4" |{{LUX}} |- |[[Luxemburgu (ciudá)|Luxemburgu]] *||[[Aeropuertu de Luxemburgu]]||{{Bandera|LUX}} [[Luxair]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{KOS}} |- |[[Prístina|PRISTINA]] |[[AEROPUERTO PRISTINA]] |[[EasyJet|EASY JET]] | |- | colspan="4" |{{MKD}} |- |[[Skopie]] *||[[Aeropuertu de Skopie]]||{{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 2 |- | colspan="4" |{{MLT}} |- |[[Malta]] *||[[Aeropuertu Internacional de Malta]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{MOL}} |- |[[Chisináu]] *||[[Aeropuertu Internacional de Chisináu]]||{{Bandera|Moldavia}} [[Air Moldova]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 2 - 2 |- | colspan="4" |{{NOR}} |- |[[Bergen]]||[[Aeropuertu de Bergen-Flesland]]||{{Bandera|SWE}} [[Scandinavian Airlines System|SAS]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Oslu]] *||[[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen]]||{{Bandera|SWE}} [[Scandinavian Airlines System|SAS]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Stavanger]] |[[Aeropuertu de Stavanger-Sola]] |{{Bandera|SWE}} [[Scandinavian Airlines System|SAS]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] |1 - 2 |- |[[Trondheim]] |[[Aeropuertu de Trondheim-Værnes]] |{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] |2 |- | colspan="4" |{{NED}} |- |[[Ámsterdam]] *||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|NED}} [[KLM]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NED}} [[Transavia]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Eindhoven]]||[[Aeropuertu de Eindhoven]]||{{Bandera|NED}} [[Transavia]]|| 2 |- |[[Rotterdam]]||[[Aeropuertu de Rotterdam]]||{{Bandera|NED}} [[Transavia]]|| 2 |- | colspan="4" |{{POL}} |- |[[Cracovia]]||[[Aeropuertu de Cracovia-Xuan Pablu II]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Gdansk]]||[[Aeropuertu de Gdańsk-Lech Wałęsa]]||{{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]] (Remata'l 24 d'ochobre de 2018)|| 2 |- |[[Katowice]]||[[Aeropuertu Internacional de Katowice]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 2 - 2 |- |[[Poznań]]||[[Aeropuertu de Poznań-Ławica]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] | 2 |- | rowspan="2" |[[Varsovia]] * |[[Aeropuertu de Varsovia-Frédéric Chopin]]||{{Bandera|POL}} [[LOT Polish Airlines|LOT]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 1 - 1 - 2 - 2 |- |[[Aeropuertu de Varsovia-Modlin]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 |- |[[Wrocław|Wroclaw]] |[[Aeropuertu de Wrocław-Copérnico]] |{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] |2 |- | colspan="4" |{{POR}} |- |[[Faru]] |[[Aeropuertu de Faru]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Lisboa]] *||[[Aeropuertu Internacional de Lisboa]]||{{Bandera|POR}} [[TAP Portugal]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- |[[Madeira]] |[[Aeropuertu de Madeira]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Porto]]||[[Aeropuertu de Porto-Francisco Sá Carneiro]]||{{Bandera|POR}} [[TAP Portugal]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 1 - 2 |- | colspan="4" |{{UK}} |- |[[Belfast]] |[[Aeropuertu de la Ciudá de Belfast George Best]] |{{Bandera|UK}} [[EasyJet]] |2 |- |[[Birmingham]]||[[Aeropuertu Internacional de Birmingham-West Midlands]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 |- |[[Brístol]]||[[Aeropuertu Internacional de Brístol]]||{{Bandera|UK}} [[EasyJet]]|| 2 |- |[[Cardiff]] |[[Aeropuertu Internacional de Cardiff]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Edimburgu]]||[[Aeropuertu d'Edimburgu]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- | rowspan="2" |[[Glasgow]] |[[Aeropuertu Internacional de Glasgow]] |{{Bandera|UK}} [[Jet2.com]] |2 |- |[[Aeropuertu de Glasgow Prestwick]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 |- |[[Leeds]] |[[Aeropuertu Internacional de Leeds Bradford]] |{{Bandera|UK}} [[Jet2.com]] |2 |- |[[Liverpool]]||[[Aeropuertu de Liverpool-John Lennon]]||{{Bandera|UK}} [[EasyJet]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 - 2 |- | rowspan="4" |[[Londres]] * |[[Aeropuertu de Londres-Gatwick]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|UK}} [[EasyJet]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 1 - 2 - 2 |- |[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- |[[Aeropuertu de Londres-Luton]]||{{Bandera|UK}} [[EasyJet]]|| 2 |- |[[Aeropuertu de Londres-Stansted]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 |- |[[Mánchester]]||[[Aeropuertu de Mánchester]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|UK}} [[Jet2.com]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 2 - 2 |- |[[Newcastle]]||[[Aeropuertu de Newcastle upon Tyne]]||{{Bandera|UK}} [[EasyJet]]|| 2 |- |[[Nottingham]]||[[Aeropuertu de East Midlands]]||{{Bandera|UK}} [[EasyJet]]||2 |- | colspan="4" |{{CZE}} |- |[[Praga]] *||[[Aeropuertu Internacional de Ruzyně]]||{{Bandera|CZE}} [[Czech Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 1 - 1 - 2 |- | colspan="4" |{{ROM}} |- |[[Bucuresti]] *||[[Aeropuertu Internacional de Bucuresti-Henri Coandă|Aeropuertu de Bucuresti-Henri Coanda]]||{{Bandera|ROM}} [[TAROM]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|ROM}} [[Blue Air]] / {{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 1 - 1 - 2 - 2 |- |[[Cluj-Napoca]]||[[Aeropuertu de Cluj-Napoca]]||{{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 2 |- |[[Craiova]]||[[Aeropuertu de Craiova]]||{{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]||2 |- |[[Iasi]]||[[Aeropuertu Internacional de Iași]]||{{Bandera|ROM}} [[Blue Air]]|| 2 |- |[[Timișoara]]||[[Estación de Timișoara Nord|Aeropuertu de Timișoara]]||{{Bandera|HUN}} [[Wizz Air]]|| 2 |- | colspan="4" |{{RUS}} |- |[[Ekaterimburgu]] |[[Aeropuertu de Ekaterimburgu-Koltsovo]] |{{Bandera|RUS}} [[Ural Airlines]] |2 |- |[[Kaliningráu]] |[[Aeropuertu de Kaliningráu-Jrabrovo|Aeropuertu de Kaliningráu]] |{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] |1 |- |[[Krasnodar]] |[[Aeropuertu Internacional de Krasnodar|Aeropuertu de Krasnodar]] |{{Bandera|RUS}} [[Azuragrion granti|Azur Air]] |2 |- | rowspan="2" |[[Moscú]] * |[[Aeropuertu Internacional de Moscú-Domodedovo]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|RUS}} [[S7 Airlines]] / {{Bandera|RUS}} [[Ural Airlines]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Aeropuertu Internacional de Moscú-Sheremetyevo|Aeropuertu de Moscú-Sheremetyevo]]||{{Bandera|RUS}} [[Aeroflot]]|| 1 |- |[[San Petersburgu]]||[[Aeropuertu Internacional Púlkovo]]||{{Bandera|RUS}} [[Rossiya]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]]|| 1 - 1 |- | colspan="4" |{{SWE}} |- | rowspan="2" |[[Estocolmu]] * |[[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda]]||{{Bandera|SWE}} [[Scandinavian Airlines System|SAS]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Aeropuertu d'Estocolmu-Skavsta]]||{{Bandera|IRL}} [[Ryanair]]|| 2 |- |[[Gotemburgu]]||[[Aeropuertu de Gotemburgu-Landvetter]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]]|| 1 - 2 |- | colspan="4" |{{CHE}} |- |[[Basilea]]||[[Aeropuertu de Basilea-Mulhouse-Friburgu]]||{{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|CHE}} [[EasyJet]]|| 1 - 2 |- |[[Xinebra]]||[[Aeropuertu Internacional de Xinebra]]||{{Bandera|CHE}} [[Swiss International Air Lines|Swiss]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|Suiza}} [[EasyJet]]|| 1 - 1 - 2 |- |[[Zúrich]]||[[Aeropuertu Internacional de Zúrich]]||{{Bandera|CHE}} [[Swiss International Air Lines|Swiss]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] | 1 - 1 |- | colspan="4" |{{UKR}} |- |[[Kiev]] *||[[Aeropuertu Internacional de Boryspil|Aeropuertu de Kiev-Boryspil]]||{{Bandera|UKR}} [[Ukraine International Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Vueling]] / {{Bandera|IRL}} [[Ryanair]] (Empecipia'l 31 d'ochobre de 2018)||1 - 1 - 2 |- |} === Nueves rutes en 2018 === (Última actualización: 19 de xunu de 2018) {| {{tablaguapa}} |+ Llistáu de rutes !País !Ciudá !Nome del aeropuertu !IATA !Aereollinies !Entamu !Frecuencia !Terminal |- | {{KOR}} | [[Seúl]] | [[Aeropuertu Internacional d'Incheon]] | '''ICN''' |[[Asiana Airlines]] |Empecipia'l 30 d'agostu de 2018 |Martes, xueves, sábadu y domingu |'''1''' |- | {{MEX}} | [[Ciudá de Méxicu]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]] | '''MEX''' |[[Aeromexico]] |Empecipia'l 31 d'ochobre de 2018 |4 frecuecias selmanales |'''1''' |- | {{EAU}} | [[Abu Dhabi]] | [[Aeropuertu Internacional d'Abu Dhabi]] | '''AUH''' |[[Etihad Airways]] |Empecipia'l 21 de payares de 2018 |5 frecuencies selmanales '''(Vuelu diariu a partir del 30 de Marzu de 2019)''' |'''1''' |} == Plan Barcelona == Conozse como Plan Barcelona a la reforma llevada a cabu nel Aeropuertu d'El Prat promovida por [[AENA]] (Operador del aeropuertu) que s'aprobó en [[1999]] y que les sos obres empecipiar en [[2003]]. Conformáu por más de 100 sub-proyeutos distintos, les sos principales actuaciones son: * La construcción d'una tercer pista (operativa dende [[2004]]). * La construcción d'una nueva terminal (T-1)(operativa dende [[2009]]). * Reforma de los accesos per carretera y aumentu del númberu de places d'aparcamientu. * Meyora nel tresporte públicu cola llegada del [[Metro de Barcelona|metro]] ([[Llinia 9 del Metro de Barcelona|L9]] y [[Llinia 2 del Metro de Barcelona|L2]]), [[Rodalia de Barcelona|cercaníes]] (R2) y del ferrocarril d'alta velocidá ([[Alta Velocidá Española|AVE]]). * Urbanizar más de 150 hectárees como zona de servicios pal desarrollu comercial ya industrial del aeropuertu, cola construcción d'hoteles, centros de convenciones, parques empresariales etc. Unu de los oxetivos básicos de tola actuación ye tratar de consiguir que mientres el procesu de construcción produzan les mínimes interferencies nes normales operaciones del aeropuertu. Dientro del programa de modernización de les instalaciones antigües, nel primer trimestre de 2003 entró en serviciu'l módulu internacional M5. Antes entraren en serviciu'l módulu pa l'aviación rexonal M0, más de 5.000 places d'aparcamientu y más de 1.500 metros cuadraos de nueva ufierta comercial na T2. El costu total del proyeutu ye de más de 3.200 [[Millón|millones]] d'[[euru|euros]]. El Plan Barcelona ye la tercera gran operación de tresformamientu del aeropuertu d'El Prat, dempués de les de 1968 y 1992 y ye una de les mayores operaciones d'infraestructura Aeropuertuaria n'Europa y nel mundu enteru. Práuticamente tase construyendo, con un esquisitu respetu a la redolada, un nuevu aeropuertu. Más allá de la operación puramente Aeropuertuaria, van construyéndose el Parque Industrial, el Centru de Carga y la City, desenvolviendo una auténtica ciudá de servicios a los pasaxeros y los axentes rellacionaos cola industria aeropuertuaria, aeronáutica y loxística. Pa garantizar la crecedera del aeropuertu, Aena yá planió la futura ampliación, que pasa pola construcción d'un nuevu edificiu satélite conectáu so tierra cola T1 y que va dexar algamar los 70 millones de pasaxeros añales. == Terminales == [[Archivu:LEBL Layout.svg|miniaturadeimagen|Mapa del aeropuertu|300x300px]] [[Archivu:T1 del Aeropuerto de Barcelona-El Prat.jpg|miniaturadeimagen|300x300px|Interior de la T1]] [[Archivu:BCN pista T1.jpg|miniaturadeimagen|300px| Aviones aparcaos na T1]] === Terminal T1 === La T1 (enantes conocida como Terminal Sur) ye la terminal más grande del aeropuertu, con 545.000 m². Foi inaugurada'l [[16 de xunu]] de [[2009]] pol presidente del gobiernu [[José Luis Rodríguez Zapatero]], pol presidente de la [[Xeneralidá de Cataluña]] [[José Montilla]] y pol ministru de Fomentu [[José Blanco López|José Blanco]]. L'oxetivu d'esta nueva terminal foi desaniciar el déficit d'espaciu del que cadecía l'aeropuertu debíu al continuu aumentu de pasaxeros nos últimos años y l'agudez pola sobreocupación del espaciu interior de la terminal por establecimientos comerciales. La nueva terminal foi diseñada por [[Ricardo Bofill Levi]], el mesmu arquiteutu que yá diseñara reformes anteriores. Con esta terminal aumentóse la capacidá del aeropuertu hasta los 55 millones de pasaxeros añales, pudiéndose operar 90 vuelos per hora en llugar de los 62 anteriores. Por esta terminal pasen hasta 100.000 pasaxeros diarios.<ref>[http://www.lavanguardia.es/gen/20070322/51315212640/noticias/aena-confia-en-que-la obra civil-del-nuevu-complexu-de-el-prat-acabe-meses-antes-de-lo-previsto-barcelona-fomentu-jose-lluis-rodriguez-zapateru-comers.html] Noticia de [[La Vanguardia]] sobre la evolución de les obres nel aeropuertu (22/IV/2007)</ref> Tien 101 [[Puerta d'embarque|puertes]] partíes ente A, B, C, D y E. Les A y D tán nel dique Norte, les B nel central, y les C y Y nel Sur. Toles puertes A, B y C corresponder a la [[Zona Schengen]] y les puertes D y E son Non-Schengen. Les C tán dedicaes a vuelos [[aereollinia rexonal|rexonales]], y les A son pa la ruta [[BCN]]-[[Madrid|MAD]], de cualquier aereollinia (Corredor Barcelona-Madrid). Tien puertes especiales más grandes pa vuelos Shengen. [[Archivu:Vestíbulo de salidas y filtros de seguridad de la terminal T1 del aeropuerto de Barcelona..jpg|miniaturadeimagen|300x300px|Antepar de la T1]] Tamién la terminal cuenta con 6 sales vip, 1 centru balneariu, un centru de negocios, ximnasiu, peluquería, una capiya, un oratoriu, duches y habitaciones pa dormir (Air Rooms). === Terminal T1S === Esta terminal ye un proyeutu con una primer previsión d'entrada en funcionamientu nel 2012. Dicha instalación va dexar cuntar con una capacidá adicional de 15 millones de pasaxeros añales, llevando a 70 millones de pasaxeros el conxuntu del aeropuertu. La futura terminal va tar construyida pela redolada de la nueva torre de control. L'edificiu va tar conectáu cola T1 al traviés d'un tren soterrañu.<ref>[http://www.eleconomista.es/empresas-finanzas/noticias/272778/09/07/Aena-adelantra-a-2012-terminal-satelite-pa-faer-frente-crecedera-El-Prat.html] Noticia de [[L'Economista (periódicu)|L'Economista]] sobre la construcción de la terminal satélite. (07/IX/2007)</ref> El ministru de Fomentu, Íñigo de la Serna, visitó El Prat p'anunciar que va tar en marcha antes del 2026. Cola nueva infraestructura la capacidá d'El Prat pasa de los 55 millones establecíos como llende anguaño a 70 y antóxase urxente teniendo en cuenta la progresión de los últimos años que yá asitió la cifra d'usuarios en más de 47 millones de persones mientres 2017.<ref>{{Cita noticia|títulu=El Prat va tener la terminal satélite antes de 2026|url=https://www.lavanguardia.com/economia/20180212/44737344302/aeropuertu-barcelona-el-prat-terminal.html|fechaaccesu=14 de marzu de 2018|periódicu=La Vanguardia}}</ref> === Terminal T2 === La T2 foi construyida por [[Ricardo Bofill Levi]]. L'oxetivu foi ampliar l'aeropuertu ante la llegada de los Xuegos Olímpicos de Barcelona 92'. Esta terminal ta estremada alluga les puertes d'embarque M, R, S, O, W y Y.<ref>{{Cita web |url=https://www.europapress.es/turismo/transportes/aeropuertos/noticia-aeropuertu-barcelona-camuda-designacion-puertes-embarque-t2-20151126144417.html |títulu=L'Aeropuertu de Barcelona camuda la designación de les puertes d'embarque de la T2 |fechaaccesu=5 de febreru de 2016 |apellíu=Press |nome=Europa|sitiuweb=europapress.es}}</ref> == Accesos y tresporte públicu == === Coche === P'aportar a la terminal T1 puede facer al traviés d'un ramal de la C-31 o bien por aciu viales internos que conecten coles carreteres de la T2. La C-32B coneuta la terminal T2 col ramal principal de l'autopista C-32 pero tamién cola autovía de Castelldefels, la C-31 === Tren === {{AP|Estación d'Aeropuertu (Barcelona)}} L'Aeropuertu d'El Prat ta conectáu coles principales estaciones de ferrocarril de [[Barcelona]] al traviés de la llinia R2 Nord de [[Rodalies de Catalunya|Cercaníes de Cataluña]]. Con una frecuencia de 30 minutos, los trenes circulando al traviés d'un ramal de la llinia 2, que lo coneuta cola [[Estación de Barcelona Sants|estación de Sants]] y la de [[Paséu de Gracia]] onde puede faese un transbordo colos servicios del [[metro de Barcelona]] y otres llinies de cercaníes, rexonales, llarga distancia y alta velocidá. La estación del aeropuertu ta asitiada en frente de la terminal T2B y conéctase con ella gracies a una pasarela cubierta que traviesa la carretera y sale nel interior de la terminal. Una vegada dientro, ye fácil aportar al restu de terminales de la T2. Pa poder coneutar cola T1, hai un serviciu gratuitu d'autobuses que coneuta los dos terminales. El 21 de xineru de 2015, la ministra de Fomento Ana Pastor, anunció qu'en 2018 va entrar en funcionamientu un tren que va xunir la terminal T1 del aeropuertu cola Estación de Sants y col Paséu de Gracia de Barcelona. === Autobús === L'Aeropuertu de Barcelona-El Prat dispón de delles estaciones d'autobuses onde efectúen parada llinies d'autobuses urbanos, interurbanos ya internacionales. {| {{tablaguapa}} | colspan="3" align="center" |'''Servicios urbanos''' |- !Llinia !Xestionáu por !Serviciu |- |{{colorbox|rede|'''46'''|white}} Aeropuertu (T1 y T2) - Plaza España |[https://www.tmb.cat/es TMB] |Diurnu |- |{{colorbox|blue|'''A1'''|white}} Aeropuertu (T1) - Plaza Cataluña |[https://aerobusbarcelona.es Aerobús] |Diurnu |- |{{colorbox|blue|'''A2'''|white}} Aeropuertu (T2) - Plaza Cataluña |[https://aerobusbarcelona.es Aerobús] |Diurnu |- |{{colorbox|lightblue|'''N16'''|black}} Plaza Cataluña - Castelldefels (Bellamar) por Aeropuertu (T2) |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Nocherniegu |- |{{colorbox|lightblue|'''N17'''}} Plaza Cataluña - Aeropuertu (T1) |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Nocherniegu |- |{{colorbox|lightblue|'''N17'''}} Plaza Cataluña (Ronda Universitat) - Aeropuertu (T1 y T2) |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Nocherniegu |- |{{colorbox|darkorange|'''L77'''}} Hospital Moisès Broggi (Sant Joan Despí) - Aeropuertu (T1 y T2) |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Diurnu |- |{{colorbox|darkorange|'''L99'''}} Plaza Estación (Castelldefels) - Aeropuertu (T1) |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Diurnu |- |{{colorbox|yellow|'''PR1'''}} El Prat de Llobregat (Estación de Renfe) - Aeropuertu (T1 y T2) |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Diurnu |- |{{colorbox|yellow|'''PR2'''}} El Prat de Llobregat (Estación de Renfe) - Av. del Remolar |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Diurnu |- |{{colorbox|yellow|'''PR3'''}} El Prat de Llobregat (Estación de Renfe) - Av. del Remolar |[http://www.baixbus.cat/es Baixbus] |Diurnu |- | colspan="3" align="center" |'''Servicios interurbanos ya internacionales''' |- !Llinia !Xestionáu por !Serviciu |- |Aeropuertu (T1) - Girona - Figueres |[https://www.alsa.es/ Alsa] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1) - Lleida |[https://www.alsa.es/ Alsa] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1) - Tarragona - Reus |[https://www.alsa.es/ Alsa] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1) - Tarragona - Castellón - Valencia - Alicante - Murcia - Almería |[https://www.alsa.es/ Alsa] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - La Pineda - Salou - Cambrils - Reus |[http://www.empresaplana.cat/ Empresa Plana] |Diurnu |- |Barcelona (Bellvitge) - Aeropuertu (T1) - El Vendrell |[http://www.monbus.cat/es/ Mon-bus] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Girona - Figueres |[http://www.sagales.com/es Sagalés] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Calella - Blanes |[http://www.sagales.com/es Sagalés] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Zona Universitaria - Terrassa |[https://compres.moventis.es/es Sarbus (Moventis)] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Barcelona - Costa Brava Centru |[https://compres.moventis.es/es Sarfa (Moventis)] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Barcelona - Lloret de Mar - Tossa de Mar |[https://compres.moventis.es/es Sarfa (Moventis)] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Barcelona - Costa Brava Norte |[https://compres.moventis.es/es Sarfa (Moventis)] |Diurnu |- !Llinia !Xestionáu por !Serviciu |- |Aeropuertu (T2) - Aix-en-Provence |[https://www.flixbus.es/ Flixbus] |Nocherniegu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Andorra la Vella |[https://www.andorrabybus.com/ Andbus] |Diurnu |- |Aeropuertu (T1 y T2) - Andorra la Vella |[http://www.andorradirectbus.es/es Direutbus] |Diurnu |- |Aeropuertu (T2) - Xinebra |[https://www.flixbus.es/ Flixbus] |Nocherniegu |- |Aeropuertu (T2) - Lyon |[https://www.flixbus.es/ Flixbus] |Dambos Aeropuertu (T2) - Marsella |[https://www.flixbus.es/ Flixbus] |Nocherniegu |- |Aeropuertu (T2) - Montpellier |[https://www.flixbus.es/ Flixbus] |Nocherniegu |- |Aeropuertu (T2) - Niza (Aeropuertu T2) |[https://www.flixbus.es/ Flixbus] |Nocherniegu |- |Aeropuertu (T2) - Perpiñán |[https://www.flixbus.es/ Flixbus] |Nocherniegu |} === Taxi === Esisten 3 paraes de taxi na terminal T1, dos na zona de Llegaes (planta 0) y otra asitiada nel corredor Madrid-Barcelona. Na T2 hai una parada enfrente a les terminales T2A, T2B y T2C. === Metro === La [[Llinia 9 del Metro de Barcelona|L9]] del [[Metro de Barcelona]] remata'l so percorríu nel aeropuertu con trés paraes, una pa la T2, otra na terminal de carga (terminada pero non abierta), y la postrera na T1, coneutando l'aeropuertu con El Prat de Llobregat, L'Hospitalet de Llobregat y los barrios barceloneses del sur (Zona Universitaria). Nel futuru, poles mesmes víes de la L9 circularen tamién los trenes de la [[Llinia 2 del Metro de Barcelona|L2]], que van coneutar l'aeropuertu col centru de Barcelona. La [[Llinia 9 del Metro de Barcelona|L9]] entró en serviciu'l 12 de febreru de 2016, sicasí'l proyeutu de la L2 ta anguaño paralizáu. '''Terminal 1''' * {{FCAT|L|M|L9}} [[Estación de Aeroport T1|Estación d'Aeropuertu T1]] * Proyeutu: {{FCAT|L|M|L2}} '''Terminal 2''' * {{FCAT|L|M|L9}} [[Estación de Aeroport T2|Estación d'Aeropuertu T2]] * Proyeutu: {{FCAT|L|M|L2}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Barcelona]] [[Categoría:Aeropuertos d'España]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Páxines con errores de timeline]] g1oz0ra0ukjwvlp85rg2o524qoi8xjh 0 150511 3699280 3680366 2022-07-25T06:22:46Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-17 => U-17 wikitext text/x-wiki {{Organización}} '''Cirque du Soleil''' ({{lang-ast|«'''Circu del sol'''»}}) ye una empresa d'[[entretenimientu]] y la mayor productora de teatru del mundu.<ref name="regroupment"/> Tien la so sede en [[Montreal]] ([[Canadá]]). Magar foi fundada en 1984 por [[Gilles Ste-Croix]] y [[Guy Laliberté]], el so orixe remonta una década tras, cuando Ste-Croix asumió l'alministración del albergue Le Balcon Vert, na llocalidá canadiense [[Baie-Saint-Paul]], un puntu de xunta pa mozos viaxeros comenenciudos nel espardimientu d'actividaes culturales y musicales.<ref name="beta.radio"/> El so nome fai alusión a la mocedá, enerxía, fuercia» concebida por Laliberté al momentu d'establecelo como un circu con presencia internacional.<ref name="folletu1">{{Cita web |url=http://www.cirquedusoleil.com/en/~/media/press/PDF/buzz/TheBuzz-Spring-2004.pdf |títulu=The Buzz - Spring 2004 |publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés}}</ref> [[Espectáculos de Cirque du Soleil|Los sos espectáculos]] combinen música, danza y actos circenses qu'inclúin [[contorsionismo]], [[danza aérea]], [[malabarismu]], acrobacies y [[ximnasia]] sobre [[Trapecista|trapecios]], [[Funambulismo|alambres o cuerdes]], [[Cama elástica|trampolinos]], ente otros, y caracterícense por tener una [[Trama (narratología)|trama]] como filo conductor de la producción. Pa la so primer exhibición, ''Le Grand Tour du Cirque du Soleil'', utilizóse una [[Carpa (circu)|carpa]] p'allugar hasta 800 persones.<ref name="history1"/> De magar, y hasta 2017, dieron más de cuarenta espectáculo en tol mundu,<ref>{{Cita web |url= http://nmnoticias.ca/181184/sep7imo-dia-nun folgara-estrenu-cirque-du-soleil-soda-stereo-buenos-aires-lluna-park/ |títulu= Llegó'l SEP7IMO DÍA: güei estrenen el show del Cirque du Soleil inspiráu en Soda Stereo|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017 |sitiuweb=Nmnoticias.ca}}</ref> tanto ambulantes —nuna carpa o [[Estadiu cubiertu|arena]]—<ref name="nytimes11"/> como eventos fixos llevaos a cabu nun [[prosceniu]] de dalgún hotel, [[casinu]] o [[parque temáticu]]. Cirque fíxose acreedor de diverses reconocencies, como un [[Rose d'Or]], un [[Premios Bambi|gallardón Bambi]], trés Drama Desk na categoría d'Esperiencia teatral única», [[Premios Gemini|reconocencies Gemini]], [[Premios Primetime Emmy|gallardones Primetime Emmy]] y un par d'estrelles nel [[Paséu de la fama de Hollywood]] y nel [[Paséu de la fama de Canadá]],<ref name="premiu1">{{cita web|url=http://www.cirquedusoleil.com/CirqueDuSoleil/en/Pressroom/cirquedusoleil/factsheets/awards_p1.htm|publicación=Cirque du Soleil|títulu=Awards and Distinctions|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref><ref name="CdS10">{{Cita web |url=http://www.galafilm.com/galafilm/y/news/46870804.php |títulu=GalaFilm News |fechaaccesu=11 d'agostu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081204024442/http://www.galafilm.com/galafilm/y/news/46870804.php |fechaarchivu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref><ref name="premiu2">{{cita web|url=http://dance.broadwayworld.com/article/Photo_Coverage_Guy_Laliberte_Honored_On_The_Hollywood_Walk_Of_Fame_20000101 |títulu=Guy Laliberte Honored on the Hollywood Walk of Fame |sitiuweb=Dancie.broadwayworld.com |fecha=22 de payares de 2010|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref><ref name="premiu3">{{cita web|url=https://www.canadaswalkoffame.com/inductees/2002/cirque-du-soleil |títulu=Cirque du Soleil|sitiuweb=Canadaswalkoffame.com |fechaaccesu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> y les sos producciones presentáronse en más de 300 ciudaes de distintos países, vistes añalmente hasta por once millones de persones.<ref name="Harris64"/> Amás de los sos espectáculos, otros productos y servicios de la empresa inclúin películes y series de televisión, conteníu multimedia pa eventos públicos y privaos, programes sociales, videoxuegos, prendes y accesorios, ente otros.<ref name="Cirqueglance"/><ref name="videogame"/><ref name="netflix"/> == Historia == === 1974-1984: antecedentes === {{cuadro azul|Ta perbién tener un productu artísticu bien bonu, pero tienes que tener una bona xestión empresarial [...] Anguaño la combinación d'acrobacies con distintes formes d'arte ye bien común, pero cuando nós empecipiemos yéramos los únicos nel nuesu estilu [...] La idea ye apolazar cada espectáculu como si fuera una xoya hasta que se convierte nun diamante y dura pa siempres [...] Gústanos pensar que tien d'haber un 75 % de prestu [del públicu asistente a los espectáculos], y creemos que daqué inferior a eso nun val la pena. —Gilles Ste-Croix.<ref name="busybbc">{{Cita web |url=http://www.bbc.com/news/business-25311503 |títulu=How Cirque du Soleil became a billion dollar business |fechaaccesu=1 de xineru de 2018|sitiuweb=BBC.com|idioma=inglés}}</ref>}} Los oríxenes de Cirque du Soleil remontar al albergue Le Balcon Vert, na llocalidá canadiense [[Baie-Saint-Paul]]. Establecíu en 1974, col pasu de los años Le Balcon Vert pasó a ser un puntu de xunta de mozos viaxeros comenenciudos nel espardimientu d'actividaes culturales y musicales.<ref name="beta.radio">{{Cita web |sitiuweb=Beta.radio-canada.ca |fecha=25 de xineru de 2015 |url=http://beta.radio-canada.ca/nouvelle/703875/balcon-vert-baie-saint-paul-camping-jeunesse |títulu=Le Balcon vert de Baie-Saint-Paul cesse ses activités |idioma=francés |fechaaccesu=31 de xunetu de 2017}}</ref> [[Gilles Ste-Croix]] asumió l'alministración en 1979 y destinó los sos esfuercios a llevar a cabu un programa de branu inspiráu na compañía circense [[Bread and Puppet Theatre]], conocida pol usu de [[marioneta|marionetes]] xigantes. La so idea yera formar un grupu de [[teatru de cai]] pa espublizar el [[folclor]] de [[Canadá]]. En 1980, primero qu'empezara la temporada de mayor arribación turística en Le Balcon Vert, Ste-Croix contrató a [[Guy Laliberté]], un nuevu acordionista y [[tragafuegos]],<ref>{{Cita web |sitiuweb=Thecanadianencyclopedia.ca. |url=http://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/guy-laliberte/ |títulu=Guy Laliberté |idioma=inglés |fechaaccesu=21 de xineru de 2018}}</ref> pa la coordinación del programa de branu<ref name="amerique"/> y a [[Daniel Gauthier]], amigu y compañeru d'estudios de Laliberté,<ref>{{Cita web |sitiuweb=Vanityfair.com |fecha=29 de mayu de 2015 |url=https://www.vanityfair.com/culture/2015/05/life-and-death-at-cirque-du-soleil |títulu=Life and Death at Cirque du Soleil |idioma=inglés |fechaaccesu=21 de xineru de 2018}}</ref> pal control financieru del albergue.<ref name="amerique"/> En marzu de 1980, Ste-Croix y [[Sylvain Néron]] establecieron la compañía d'entretenimientu. les Échassiers de Baie-Saint-Paul. Solicitaron fondos gubernamentales pal financiamientu del programa de teatru de cai, pero'l refugu de la so solicitú d'inversión llevó a Ste-Croix a entamar un [[maratón]] de [[zancu|zanquistas]] pa llograr recursos: en percorriendo en zancos una distancia de 90 quilómetros dende Baie-Saint-Paul hasta [[Quebec]], Échassiers consiguió 60&nbsp;000 [[Dólar canadiense|CAD]], que-y dexaron a la empresa producir un espectáculu en xunu de 1980, escritu y producíu por [[Jean-Pierre Brouillé]], y estrenáu nel estadiu de ḥoquei de Baie-Saint-Paul.<ref name="amerique">{{Cita web |sitiuweb=Ameriquefrancaise.org |url=http://www.ameriquefrancaise.org/en/article-479/Cirque_du_Soleil_(Origins):__Les_%C3%89chassiers_de_la_Baie_and_the_Baie-Saint-Paul_F%C3%AAte_Foraine_%5BFestival%5D.html |títulu=Cirque du Soleil (Origins): les Échassiers de la Baie and the Baie-Saint-Paul Fête Foraine (Festival) |idioma=inglés |fechaaccesu=31 de xunetu de 2017}}</ref> [[Ficheru:Cirque du Soleil - Le Royaume de Tôle (6012116697).jpg|miniaturadeimagen|Artista de Circu del sol en 2010]] Nel so añu inicial d'operaciones la compañía travesó problemes financieros, lo cual llevó a Ste-Croix a establecer Le Club des Talons Hauts, otra organización cola cual esperaba llograr recursos gubernamentales como sustentu financieru pa Échassiers. Los recursos llograos hasta entós facilitaron la organización d'un nuevu eventu na provincia de Quebec a finales de 1981. Al añu siguiente Échassiers entamó'l festival Fête Foraine, una especie de [[feria]] itinerante ambientada na [[Edá Media]] que visitó delles ciudaes d'Europa. Mientres los siguientes trés años Échassiers reportó ganancies y empezó a ganar notoriedá al atraer, por casu, hasta venticinco mil espectadores a unu de los sos espectáculos.<ref name="amerique"/> En 1984 entamar nel país varios eventos culturales pa conmemorar el 450° aniversariu del apuerto de [[Jacques Cartier]] a Canadá. Laliberté aprovechó la ocasión pa solicita-y a [[René Lévesque]], l'entós Primer Ministru de Quebec, fondos pal establecimientu d'un circu que tuviera presencia internacional. Lévesque aportó al so pidimientu,<ref name="folletu1" /> y ente 1984 y 1985 Échassiers llegó a once ciudaes de la provincia con una nueva edición de Fête Foraine denominada ''Le Grand Tour du Cirque du Soleil''.<ref name="history1"/> Laliberté concibió la espresión «Cirque du Soleil» —«circu del sol»— mientres contemplaba una puesta de sol en [[Ḥawai]] y venceyó el so significáu simbólicu de «mocedá, enerxía, fuercia» col conceutu que quería tresmitir colos espectáculos de la nueva empresa.<ref name="folletu1" /> Foi nesti periodu que Cirque du Soleil contrató a [[Guy Caron]], fundador de la Escuela Nacional de Circu de Montreal, por que fuera el direutor artísticu de los sos espectáculos.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/kits/corporate/cirque-du-soleil/creators/caron-guy.aspx |títulu=Biografía - Guy Caron |publicación=Cirque du Soleil |fechaaccesu=2 de setiembre de 2017}}</ref> === 1985-1990: primeros espectáculos y presentación n'Estaos Xuníos y Europa === La influencia de Caron nos siguientes espectáculos fíxose especialmente evidente cola incorporación de melodíes emotives y el desenvolvimientu d'una [[Trama (narratología)|trama]] como filo conductor de los actos circenses, esto postreru inspiráu nel [[Circu Rusu|Gran Circu de Moscú]]. Otramiente, xuntu con Laliberté, definió que la esencia de Cirque du Soleil sería la interpretación de los artistes. Decidió evitase l'usu d'animales que pudieren distrayer al públicu.<ref name="CdS1">{{cita llibru |apellíu= Babinski |nome= Tony |títulu= Cirque du Soleil: 20 years under the sun |editorial=Harry N. Abrams Inc. |fecha= 2004 |isbn= 0-8109-4636-X}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.soa.ilstu.edu/anthropology/theses/rushing/Thesis.htm|autor=Rushing, Kelly|títulu=Thinking Outside the Big Top: Transformations of Ritual and Culture in the American Circus|fechaaccesu=2 de setiembre de 2017|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071103030417/http://www.soa.ilstu.edu/anthropology/theses/rushing/Thesis.htm |fechaarchivu=3 de payares de 2007 }}</ref> [[Ficheru:Cirque7.jpg|miniaturadeimagen|Artistes de Circu del sol mientres una función de ''Nouvelle Expérience'' en Las Vegas, en 1994]] En visitando delles ciudaes de Quebec en 1985 primeramente con una [[Carpa (circu)|carpa]] con capacidá pa 800 persones, la empresa llevó per primer vegada'l so espectáculu ambulante fora de la provincia y tuvo presente en [[Ottawa]], [[Toronto]] y les [[Tabayones del Niágara]]. Aquel día el nome de la exhibición amenorgárase solamente a ''Cirque du Soleil'', nome que la compañía adoptó depués como denominación.<ref name="history1">{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/en/press/kits/corporate/cirque-du-soleil/history.aspx |títulu=Cirque du Soleil history|fechaaccesu=1 de xineru de 2018|publicación=Cirque du Soleil |idioma=inglés}}</ref> La so siguiente producción, ''La Magie continue'', dirixida por [[Franco Dragone]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ledevoir.com/societe/actualites-en-societe/54619/rude-concurrence-pour-le-cirque-du-soleil |títulu=Rude concurrence pour le Cirque du Soleil|fechaaccesu=2 de setiembre de 2017|sitiuweb=Ledevoir.com |idioma=francés}}</ref> incorporó téuniques de la [[comedia del arte]].<ref name="CdS1"/> Pa esti espectáculu, la producción visitó [[Vancouver]] y utilizó una nueva carpa pa 1500 persones.<ref name="amerique"/> Esi mesmu añu, en 1986, participó na [[Esposición Internacional de Vancouver (1986)|Esposición Internacional de Vancouver]] y fixo el so primer pidimientu al gobiernu de China cola cuenta de solicitar a dalgunos de los sos meyores acróbates por que formaren parte de los sos siguientes espectáculos.<ref name="fascination">{{Cita web |url=https://www.cirquefascination.com/Issues/Issue05a.txt |títulu= Fascination! Newsletter Issue #5 - January 2002|fechaaccesu=7 d'agostu de 2017 |sitiuweb=Cirquefascination.com |idioma=inglés}}</ref> Sicasí, la situación financiera de la empresa yera precaria y los sos ingresos yeren insuficientes inclusive pa da-y una mayor promoción a los sos espectáculos. Foi gracies a la concesión de fondos adicionales per parte del gobiernu canadiense que la empresa pudo siguir operativa a finales d'esa década.<ref name="CdS1"/> En 1987, Cirque du Soleil salió per primer vegada del so país d'orixe ya invirtió tolos sos recursos<ref name="forbes2004">{{Cita web |url= https://www.forbes.com/global/2004/0329/036.html |títulu= The Acrobat|fechaaccesu=3 de setiembre de 2017 |editorial=Forbes |idioma=inglés}}</ref> pa visitar [[Estaos Xuníos]]<ref name="amerique"/> con ''Le Cirque réinventé'' en [[Los Angeles Art Festival]].<ref>{{Cita web |url= http://www.nytimes.com/1987/08/15/arts/a-festival-of-arts-in-los-angeles.html?mcubz=0 |títulu= A Festival Of Arts in Los Angeles|fecha=15 d'agostu de 1987|fechaaccesu=3 de setiembre de 2017 |editorial=The New York Times |idioma=inglés}}</ref> Tres el so estrenu, el públicu asistente emponderó la producción, catalogada como «dramática, emocional, dacuando lenta y por demás teatral», en contraste col estauxunidense [[Ringling Brothers and Barnum & Bailey Circus]].<ref name="nytimes11"/> Dicha producción valió-y a Cirque un [[Premios Emmy|premiu Emmy]] na categoría d'eventu especial sobresaliente» d'esi añu,<ref>{{Cita web |url= https://www.emmys.com/awards/nominees-winners/1989/outstanding-special-class-programs |títulu= 41st Emmy Awards Nominees and Winners|fechaaccesu=11 de payares de 2017 |sitiuweb=Emmys.com |idioma=inglés}}</ref> según otres reconocencies qu'incluyeron un [[Rose d'Or]].<ref>{{Cita web |url= http://www.erikalemay.com/rose-dor-cirque-du-soleil/ |títulu= Rose d'Or on Behalf of Cirque du Soleil|fechaaccesu=11 de payares de 2017 |sitiuweb=Erikalemay.com |idioma=inglés}}</ref> El so ésitu marcó un finxu na hestoria de la empresa al dexa-y desenvolver un nuevu modelu de negociu y estender la so popularidá,<ref name="Harris64">{{Cita Harvard|Harris|2012|pp=64-65|sp=sí}}</ref> al grau de que [[The Walt Disney Company]] y [[Columbia Pictures]] amosáronse interesaes na adquisición del circu, anque Laliberté tornó les sos propuestes.<ref name="nytimes11">{{Cita web |url= http://www.nytimes.com/2011/06/05/theater/guy-laliberte-guides-cirque-du-soleil.html?mcubz=0 |títulu= Defiant Showman Demands His 'Wow'|fechaaccesu=3 de setiembre de 2017 |editorial=The New York Times |idioma=inglés}}</ref> Darréu'l circu presentar nes ciudaes de [[San Diego (California)|San Diego]] y [[Santa Monica (California)|Santa Monica]], amás de tener una apaición nos [[Xuegos Olímpicos de Calgary 1988|Xuegos Olímpicos de Calgary de 1988]].<ref name="history1"/> En 1990 la so xira internacional pasó peles ciudaes de [[Londres]] y [[París]]. Pal so cuartu espectáculu, ''[[Nouvelle Expérience]]'', la empresa adquirió una carpa con capacidá pa 2500 persones y goció d'un notable ésitu comercial y críticu,<ref name="canadianenciclopedia">{{Cita web |url=http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/cirque-du-soleil |títulu=Cirque du Soleil |fechaaccesu=12 d'agostu de 2017 |editorial=The Canadian Encyclopedia |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130523011331/http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/cirque-du-soleil |fechaarchivu=23 de mayu de 2013 }}</ref> amás de ser la primer producción de Cirque estrenada en [[Las Vegas]].<ref name="Cirqueglance"/> Nel so reseña, ''[[Los Angeles Times]]'' destacó'l vestuariu d'esti espectáculu y comparar con ilustraciones brilloses d'un llibru infantil de cuentos de fades espeluznantes», amás de calificar la so música como «allegre y estimulante como acompañamientu de los sucesos que soceden nel escenariu».<ref>{{Cita web |url=http://articles.latimes.com/1990-10-13/entertainment/ca-1828_1_le-cirque-du-soleil|títulu=STAGE REVIEW : Quelle 'Experience' : Le Cirque du Soleil Makes a Full-Scale, Dazzling Comeback|fecha=13 d'ochobre de 1990 |fechaaccesu=11 de payares de 2017 |editorial=Los Angeles Times |idioma=inglés}}</ref> === 1991-2000: décimu aniversariu y afitamientu del circu === {{cuadro azul|La xente puede creer que propunximos reinventar el circu y que depués a cencielles lo fiximos. Pero les coses nun asocedieron asina. Yéramos un puñáu de llocos que queríen faer coses y, adulces, llogramos tener una visión de lo que podría ser el circu modernu. —René Dupéré.<ref name="ejecentralmx">{{Cita web |url=http://www.ejecentral.com.mx/relatos-cirque-du-soleil/ |títulu=Cirque du Soleil |fechaaccesu=3 de xineru de 2018|sitiuweb=Ejecentral.com.mx}}</ref>}} En mayu de 1992 presentar por primer vegada en [[Xapón]] cola producción ''Fascination'', esclusiva pa esti país, con actos de los sos espectáculos pasaos y que-yos dexó visitar ocho ciudaes del país mientres cuatro meses. Pal so estrenu en [[Suiza]] fixéronse acompañar de la compañía Circus Knie y tuvieron presentes en delles decenes de llocalidaes.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquefascination.com/?p=1692|títulu=Cirque du Soleil and KNIE, 1992|fecha=10 de mayu de 2008 |fechaaccesu=11 de payares de 2017 |sitiuweb=Cirquefascination.com|idioma=inglés}}</ref> Aquel día Cirque vendía aproximao mediu millón d'entraes al añu como resultáu de los sos distintos espectáculos itinerantes.<ref name="Harris64"/> L'ésitu comercial y críticu consiguíu hasta entós consolidóse col restu de producciones de los años 1990 como ''[[Saltimbanco]]'', ''[[Mystère (Cirque du Soleil)|Mystère]]'', ''[[Allegría (Cirque du Soleil)|Allegría]]'' y ''[[Quidam]]''. Hasta 1992, les producciones de Cirque consistíen na socesión de distintes [[Actu (artes escéniques)|actos]] qu'arreyaben a magos, payasos, acróbates y comediantes. ''Saltimbanco'', estrenáu esi añu y empobináu por Dragone, pasó a ser el primer espectáculu con una [[Trama (narratología)|trama]] como filo conductor de los sos actos. D'acordies con Kevin Kelly, editor del diariu estauxunidense ''[[The Boston Globe]]'': «Como obra de teatru ye impecable. Como función de circu, ye estraordinaria».<ref name="bostonglobe1">{{Cita web |url=https://www.bostonglobe.com/arts/theater-art/2012/10/27/contemplating-cirque-soleil-saltimbanco-and-decades-since-its-debut/Nlhpt9rxmQDDvKkU3vfKfJ/story.html|títulu=Contemplating Cirque du Soleil's 'Saltimbanco' |fechaaccesu=12 d'agostu de 2017 |editorial=The Boston Globe |idioma=inglés}}</ref> La ABC Radio Brisbane detalló de la mesma: «Decididamente barrocu nel so vocabulariu visual, la ecléctica repartu de personaxes de ''Saltimbanco'' conduz a los espectadores a un mundu fantásticu y de suañu onde la diversidá ye un motivu pa la esperanza. La esperiencia téunica y el diseñu estravagante enxareyar con vestuarios espectaculares, llume impresionante, humor y música en direuto encantadora».<ref name="abc.net">{{Cita web |url=https://www.abc.net.au/local/stories/2011/06/14/3243581.htm|títulu=Cirque du Soleil: Saltimbanco |fechaaccesu=12 d'agostu de 2017 |sitiuweb=Abc.net.au |idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Alegria's Grand Chapiteau.jpg|miniaturadeimagen|Carpa utilizada pa la presentación de ''Allegría'' en [[São Paulo|São Paulo, Brasil]], en 2008.]] En 1993 Laliberté robló un contratu de diez años col empresariu estauxunidense [[Steve Wynn]], propietariu del [[Treasure Island Hotel and Casino]] allugáu en Las Vegas, p'alcordar la producción de ''Mystère'', el primer espectáculu permanente de Cirque du Soleil,<ref name="history1"/> lo cual habría de riquir coles mesmes la construcción d'una estructura de 1525 asientos con un costo de 20 millones [[Dólar d'Estaos Xuníos|USD]] en dichu hotel.<ref name="Harris64"/> La intención orixinal yera qu'esti espectáculu presentar nel [[Caesars Palace]] y tuviera una trama basada nes mitoloxíes griego y romano, sicasí los propietarios del casinu refugaron la propuesta al considerala «bien venturera y esotérica pa un llugar como Las Vegas». Al respeutu, Michel Crête —diseñador de set de ''Mystère''— comentó que «Las Vegas... inda taba bien influyida por [[Folies Bergère]], coles bufandes, boes de plumes, etc. Había una cultura europea, curiosamente, non una estauxunidense. Los qu'abrieron les puertes pa daqué novedosu fueron [[Siegfried & Roy]]. Ellos fueron los primeres n'estremase del conceutu Folies Bergère».<ref name="Bergere93">{{Cita web |url=http://scholar.colorado.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1021&context=thtr_gradetds|títulu="Flowers in the Desert": Cirque du Soleil in Las Vegas 1993-2012 |fechaaccesu=12 d'agostu de 2017 |sitiuweb=Scholar.coloriáu.edu|idioma=inglés}}</ref> Tocantes a la repercusión d'esti espectáculu na hestoria de la empresa, Laliberté esplicó que «''Mystère'' dionos un nivel dafechu distintu de reconocencia na industria [...] Apurriónos capital, exhibición y credibilidá». En 2004 envaloróse que ''Mystère'' y los otros espectáculos permanentes de Cirque du Soleil producíos hasta esi momentu atraíen en xunto a 9000 espectadores cada nueche, un 5 % del total de visitantes de Las Vegas.<ref name="forbes2004"/> Estrenada en 1994, ''Allegría'' conmemoró'l décimu aniversariu de la fundación de Cirque du Soleil,<ref name="history1"/> y tuvo disponible hasta avientu de 2013, en llegando a 250 ciudaes y catorce millones d'espectadores.<ref>{{Cita web |url=http://globalnews.ca/news/1948935/timeline-the-history-of-the-cirque-du-soleil/|títulu=TIMELINE: The history of the Cirque du Soleil |fechaaccesu=2 de setiembre de 2017 |sitiuweb=Globalnews.ca |idioma=inglés}}</ref> El so [[banda sonora]], distribuyida a partir d'esi mesmu añu, foi unu de los álbumes más vendíos en 1995<ref>{{Cita Harvard|ref=Billboard|Billboard|1995|p=41|sp=sí}}</ref> y [[Allegría (cantar)|el cantar del mesmu nome]] resultó nomada nos [[premios Grammy]] del añu siguiente.<ref>{{Cita web |url=http://edition.cnn.com/SHOWBIZ/Music/9601/grammy_noms/grammy_list.html|títulu=List of Grammy nominees|fechaaccesu=1 d'ochobre de 2017 |editorial=[[CNN]] |idioma=inglés}}</ref> Al añu siguiente, por solicitú del gobiernu de Canadá, producióse un espectáculu esclusivu pal cume añal del [[G-7]], celebrada en [[Halifax]],<ref name="history1"/> y en 1996 ''Quidam'' dio la so primer función. Pal rotativu británicu ''[[The Independent]]'', anque esti tien dellos momentos risonderos pal públicu, la mayoría del espectáculu «[tien un] tonu espeluznante, anque entreteníu a la so manera».<ref>{{Cita web |url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/theatre-dancie/reviews/cirque-de-soleil-quidam-review-obscure-scenes-performed-on-an-epic-scale-9046666.html|títulu=Cirque de Soleil - Quidam, review: 'Obscure scenes performed on an epic scale'|fechaaccesu=12 de payares de 2017 |sitiuweb=Independent.co.uk |idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Venue for Cirque du Soleil's La Nouba at Downtown Disney.jpg|miniaturadeimagen|Vista esterior del edificiu pa La Nouba, en [[Walt Disney World Resort]]]] En 1997 inauguráronse les oficines internacionales Le Studio, en [[Montreal]],<ref name="canadianenciclopedia"/><ref name="history1"/> y al añu siguiente estrenáronse los espectáculos permanentes ''[[O (Cirque du Soleil)|O]]'' y ''[[La Nouba]]'', nel hotel y casinu [[Bellagio (hotel y casinu)|Bellagio]] de Las Vegas, y en [[Walt Disney World Resort]] respeutivamente.<ref name="history1"/> Pa ''O'' construyóse una piscina con capacidá de 1,5 millones de galones d'agua según un set reminiscente d'un [[teatru d'ópera]] del sieglu|XIV||s}} con capacidá pa 1500 persones. Fíxose acreedor en 1999 al [[THEA award|premiu THEA]] concedíu pola [[Themed Entertainment Association]] amás de ser consideráu como la «meyor producción d'espectáculu» ente 1999 y 2005 pol periódicu ''[[Las Vegas Review-Journal]]''.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/en/press/news/1998/o-las-vegas.aspx|títulu="O": The Timeless Aquatic Production by Cirque Du Soleil Only at Bellagio|fechaaccesu=12 de payares de 2017 |publicación=Cirque du Soleil |idioma=inglés}}</ref> Per otru llau, l'escenariu de ''La Nouba'' foi diseñáu pol equipu [[Walt Disney Imagineering]] en xunto cola firma arquitectónica Rockwell Group.<ref name="LNTS">{{cita web|url=http://www.cirquedusoleil.com/en/~/media/press/PDF/lanouba/LaNouba_Technical_Story.pdf|títulu=La Nouba Technical Story|publicación=Cirque du Soleil (material de prensa)|fechaaccesu=12 de payares de 2017|idioma=inglés}}</ref> Nel so reseña del espectáculu, el diariu ''[[Orlando Sentinel]]'' destacó que «les sos fazañes combinar con momentos bellamente escenificados pol escritor y direutor Franco Dragone. La solombra d'una artista na cuerda fluexa esmuzse por tol escenariu, el peculiar personaxe de Green Bird alzar ente les estrelles, y la coraxosa música de [[Benoît Jutras]] añedir diversión y drama».<ref>{{cita web|url=http://www.orlandosentinel.com/entertainment/arts-and-theater/vos-la-nouba-downtown-disney-review-20131218-story.html|títulu= Theater review: 'La Nouba' from Cirque du Soleil |sitiuweb=Orlandosentinel.com|fechaaccesu=12 de payares de 2017|idioma=inglés}}</ref> En 1999 estrenóse una nueva exhibición itinerante, ''[[Dralion]]'', que la so temática principal enceta les [[Arte de variedá chinu|artes acrobátiques chines]].<ref>{{cita web|url=http://www.kearneyhub.com/news/entertainment/cirque-du-soleil-brings-its-eye-popping-mesmerizing-dralion-to/article_477b564a-74ec-11y4-9ce9-f3b30826f250.html|títulu= Cirque du Soleil brings its eye-popping, mesmerizing 'Dralion' to Kearney stage |sitiuweb=Kearneyhub.com|fechaaccesu=12 de payares de 2017|idioma=inglés}}</ref> La revista estauxunidense ''[[Variety]]'' catalogar como unu los sos «programes más robustos y risonderos».<ref>{{cita web|url=http://variety.com/2002/legit/reviews/cirque-du-soleil-dralion-1200550993/|títulu= Cirque du Soleil: Dralion|editorial=Variety|fechaaccesu=12 de payares de 2017|idioma=inglés}}</ref> === 2000-2010: incursión en cine, televisión y mercáu p'adultos === A principios de los años 2000, Cirque aprució nel mundu del cine y de la televisión cola película ''[[Journey of Man]]'', estrenada en formatu [[IMAX]] nel añu 2000; y la serie televisiva ''[[Cirque du Soleil Fire Within]]'', emitida n'Estaos Xuníos y Canadá en 2002.<ref name="Cirqueglance">{{cita web|url=https://static01.cirquedusoleil.com/es/~/media/press/PDF/cds/cirque-du-soleil-at-glance.pdf#_ga=2.202932561.1345876263.1510450620-2007255477.1510450620 |títulu= Cirque du Soleil at a Glance|publicación=Cirque du Soleil|fechaaccesu=17 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> En cuanto al mercáu hispanofalante, Cirque du Soleil presentar por primer vegada n'[[España]] y [[Méxicu]] con ''Allegría'',<ref>{{cita web|url=http://www.proceso.com.mx/194744/cirque-du-soleil-y-saltimbanco |títulu= Cirque du Soleil y Saltimbanco|sitiuweb=Procesu.com.mx|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017}}</ref><ref>{{cita web|url=https://elpais.com/diario/1999/11/02/cultura/941497207_850215.html|títulu= La maxa del Cirque du Soleil empecipia una xira per España col so nuevu espectáculu|editorial=El País|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017}}</ref> y n'[[Arxentina]] con ''Saltimbanco''<ref>{{cita web|url=https://www.clarin.com/espectaculos/teatro/cirque-du-soleil-magia-acento-guarani_0_Sk5oQx-_-.html|títulu= Cirque du Soleil: la maxa con acentu guaraní|editorial=El Clarín|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017}}</ref> en 1998, 2002 y 2006, respeutivamente. En 2002 llanzóse l'espectáculu itinerante ''[[Varekai]]'', qu'impunxo un nuevu récor pa la empresa al vendese más de 180&nbsp;000 entraes pa la so presentación en Montreal.<ref name=corteocorteo>{{cita noticia |títulu = An all-time attendance record set for a new show in Montreal More Than 200,000 People Have Already Seen Corteo|url =https://www.cirquedusoleil.com/es/press/news/2005/news98.aspx |publicación = Cirque du Soleil|fecha = 24 de mayu de 2005|fechaaccesu =17 d'avientu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> El sitiu web inglés Thestage.co.uk destacó la so «elevada calidá de producción, anque son les increíbles proezas de fuercia y maña les qu'atropen tol protagonismu».<ref>{{cita noticia |títulu = Cirque du Soleil's Varekai review at Sheffield Arena – 'impressive feats'|url =https://www.thestage.co.uk/reviews/2017/varekai-review-sheffield-arena/ |sitiuweb = Thestage.co.uk|fecha = 6 de febreru de 2017|fechaaccesu =17 d'avientu de 2017|idioma=inglés }}</ref> Al añu siguiente estrenar nel [[New York-New York Hotel & Casino]] l'eventu residente ''[[Zumanity]]'', dirixíu a un mercáu más adultu pola so temática cabaretera y erótica.<ref name="zumanitytrama">{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/kits/shows/zumanity/creators.aspx |títulu= Zumanity|publicación=Cirque du Soleil|fechaaccesu=17 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> Como parte de la conmemoración del ventiavu aniversariu de Cirque du Soleil, en 2004 publicóse'l llibru ''20 years under the sun'', que narra la hestoria de la organización hasta esi añu,<ref name="Cirqueglance"/> amás de presentase per primer vegada l'espectáculu residente ''[[Ká]]'' nel [[MGM Grand Las Vegas]], catalogáu por ''[[Los Angeles Times]]'' como «[unu de los eventos] más arrogantes na hestoria del teatru occidental, y de xuru el más avanzáu tecnológicamente» según «unu de los intentos pa redefinir la fórmula de Cirque du Soleil [que consta] d'ardigoses acrobacies y bofonería sofisticada n'escenarios misteriosos y visualmente impresionantes; [y esplorar] les posibilidaes qu'ufierta'l teatru en sí mesmu».<ref>{{cita noticia |títulu = Epic, extravagant|url =http://articles.latimes.com/2005/feb/05/entertainment/et-ka5 |periódicu = Los Angeles Times|editorial = Los Angeles Times|fecha = 5 de febreru de 2005|fechaaccesu =17 d'avientu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> Acordies con estimaciones de la mesma empresa, esi añu cuasi quince millones de persones guardaren dalgún espectáculu de la empresa.<ref name="varekaikai">{{cita web|url=https://static01.cirquedusoleil.com/es/~/media/press/PDF/varekai/varekai-presskit.pdf#_ga=2.161099517.1345876263.1510450620-2007255477.1510450620 |títulu= Varekai|publicación=Cirque du Soleil|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Affiche du spectacle Love et du Mirage.JPG|miniaturadeimagen|derecha|Póster promocional de ''Love'' en Las Vegas.]] En 2005 Cirque entamó la ceremonia d'apertura del [[Campeonatu Mundial de Natación de 2005]], lleváu a cabu en Montreal<ref name="Cirqueglance"/> y al añu siguiente estrenó la producción ''[[Delirium]]'', realizada xuntu con [[Live Nation]]<ref name="deliriumbillboard">{{Cita Harvard|ref=Billboard|Billboard|2006|p=22|sp=sí}}</ref> y consistente en material multimedia y actuaciones circenses acompañaos de música orixinal de la empresa. Trátase de la primer ocasión en que Cirque afixo unu de los sos espectáculos a un formatu de sable itinerante,<ref>{{cita noticia |títulu = Cirque du Soleil: Delirium|url =http://variety.com/2006/legit/markets-festivals/cirque-du-soleil-delirium-1200513302/|periódicu = Variety|fecha = 17 de setiembre de 2006|fechaaccesu =17 d'avientu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> y mientres los sos dos años de realización percorrió delles ciudaes d'Estaos Xuníos y Europa, amás de ser unu de los tour mundiales con mayores ingresos en 2007, acordies con ''[[Billboard]]''.<ref>{{cita noticia |títulu = Billboard's 2007 "Year in Music and Touring" Issue Hits Stands December 14|url = http://www.businesswire.com/portal/site/google/index.jsp?ndmViewId=news_view&newsId=20071213006110&newsLang=en |editorial = Business Wire|fecha = 13 d'avientu de 2007|fechaaccesu = 17 d'avientu de 2017|idioma = inglés|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071228230036/http://www.businesswire.com/portal/site/google/index.jsp?ndmViewId=news_view&newsId=20071213006110&newsLang=en|fechaarchivu = 28 d'avientu de 2007}}</ref> En 2005 tamién s'estrenó ''[[Corteo]]'', exhibición itinerante qu'estableció un nuevu récor d'ingresos pa Cirque al vender más de 200&nbsp;000 entraes pal so estrenu en Montreal.<ref name=corteocorteo/> Por aciu un alcuerdu con [[Apple Corps]], en 2006 producióse un nuevu espectáculu residente nel hotel y casinu [[The Mirage (hotel y casinu)|The Mirage]] pa rindir homenaxe a la música de la banda inglesa [[The Beatles]].<ref>{{cita noticia |títulu = Apple Corps And Cirque Du Soleil® Partner For Evocative New Music Video For "While My Guitar Gently Weeps" (LOVE Version) |url = https://www.prnewswire.com/news-releases/apple-corps-and-cirque-du-soleil-partner-for-evocative-new-music-video-for-while-my-guitar-gently-weeps-love-version-300291879.html |editorial = PR Newswire|fecha = 29 de xunu de 2016|fechaaccesu =17 d'avientu de 2017 |idioma=inglés}}</ref> L'eventu, denomináu ''[[Love (Cirque du Soleil)|Love]]'', cuenta tamién con una [[Love (álbum de The Beatles)|banda sonora]] y un documental sobre'l procesu de realización del mesmu, ''[[All Together Now]]'', estrenáu en 2008. N'abril de 2006 foi publicáu'l llibru ''Cirque du Soleil - The Spark: Igniting the Creative Fire That Lives Within Us All'', escritu por John Bacon avera del procesu creativu y la formación de los artistes que participen nos espectáculos de la compañía. Al añu siguiente, en 2007, Cirque du Soleil participó nel [[Super Bowl XLI]] de [[Miami|Miami, Florida]].<ref name="Cirqueglance"/> Tamién s'estrenaron l'itinerante ''[[Koozå]]'', escritu y empobináu por [[David Shiner]], qu'enantes trabayara como payasu en ''Nouvelle Expérience'' según nel suizu [[Circus Knie]] y l'alemán [[Circus Roncalli]];<ref>{{cita web|url=http://www.cirquedusoleil.com/en/shows/kooza/show/creators/david-shiner.aspx|publicación=Cirque du Soleil|títulu=KOOZA > The Show > Creators > David Shiner|fechaaccesu=23 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web|url=http://theater.nytimes.com/2009/04/24/theater/reviews/24kooz.html|títulu=Send in Those Clowns|publicación=The New York Times|author=Jason Zinoman|fechaaccesu=23 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> y el residente ''[[Wintuk]]'' nel [[Madison Square Garden]] de [[Nueva York]], dirixíu a un públicu familiar y con una temática navidiega.<ref>{{cita web|url=http://www.nytimes.com/2007/11/09/theater/reviews/09cirq.html|títulu=The Circus as Snow Globe, Shaken Very Hard|publicación=The New York Times|autor=Jason Zinoman|fechaaccesu=23 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> A mediaos d'anguaño la desarrolladora de bienes raíz [[Nakheel Properties|Nakheel]] robló un alcuerdu con Cirque du Solei pa la realización d'un espectáculu residente en [[Palm Jumeirah]], [[Dubái]].<ref name="dubaisoleil">{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/news/2008/news122.aspx|títulu=Istithmar World and Nakheel enter into strategic partnership with Cirque du Soleil Dubai World companies to expand into live entertainment arena|publicación=Cirque du Soleil|fechaaccesu=23 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> En 2008 Cirque produció per primer vegada tres espectáculo permanentes de forma simultánea —''[[Zaia]]'' nel casinu chinu [[The Venetian (Macao)|The Venetian]]; ''[[Criss Angel Believe]]'' en Las Vegas; y ''[[Zed]]'' nel parque xaponés [[Tokyo Disney Resort]]— y participaron nun eventu pa conmemorar el 400° aniversariu de Quebec.<ref name="Cirqueglance"/> N'agostu d'anguaño Nakheel y l'inversora Istithmar World, de [[Dubai World]] adquirieron un 20 % de les aiciones de Cirque du Soleil.<ref name="dubaisoleil"/> En 2009 estrenáronse trés nueves exhibiciones: ''[[Ovo]]'', «magar ye espléndidamente espectacular, cada unu de los sos dolce actos, toos escepcionales, funcionen como una entidá creativo y detallao entá cuando formen parte d'un espectáculu orgánicu» acordies con el periódicu australianu ''[[Herald Sun]]'';<ref>{{cita web|url=http://www.heraldsun.com.au/entertainment/arts/review-ovo-cirque-du-soleil/news-story/7536d1defc403c4d2c7b7a626f201344?sv=affbd3a2ed8aa3dd75dc00926b7ca3cf|títulu=Review: OVO, Cirque du Soleil|publicación=Herald Sun|fechaaccesu=23 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> ''[[Banana Shpeel]]'', un eventu itinerante inspiráu nel xéneru teatral [[vodevil]], anque polo xeneral tuvo males reseñes y solamente tuvo disponible hasta 2010;<ref name="bananano">{{Cita web |sitiuweb=Theglobeandmail.com |fecha=7 d'ochobre de 2010 |url=https://www.theglobeandmail.com/arts/theatre-and-performance/nestruck-on-theatre/cirque-gives-banana-shpeel-the-hook/article1370055/ |títulu=Cirque gives Banana Shpeel the hook |idioma=inglés |fechaaccesu=23 d'avientu de 2017}}</ref> y el residente ''[[Viva Elvis]]'' en [[Las Vegas Strip]] que tampoco tuvo bonos ingresos y solamente duró hasta 2012.<ref name="vivaelvisno">{{cita noticia|títulu=Cirque du Soleil Asked to Replace Viva Elvis at Las Vegas' Aria|autor=Dan Balcazo |url=http://www.theatermania.com/las-vegas/news/11-2011/cirque-du-soleil-asked-to-replace-viva-elvis-at-la_45670.html|periódicu=Theater Mania|fecha=29 de payares de 2011|fechaaccesu=23 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> L'últimu espectáculu estrenáu nos años 2000 foi ''[[Totem (Cirque du Soleil)|Totem]]'', que llogró un gallardón [[Drama Desk Award]] na categoría d'esperiencia teatral única».<ref>{{cita web|url=http://www.cirquefascination.com/?p=3927|títulu= TOTEM Wins 2013 Drama Desk Award by Richasi|fecha=21 de mayu de 2013|fechaaccesu=23 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> === 2011-actualidá === Ente 2011 y 2014 Cirque produció ''[[Michael Jackson: The Immortal World Tour]]'' col cual llevó a cabu una [[Xira musical|xira]] por 28 países distintos y xeneró-y ingresos por 360 millones USD. Hasta la so conclusión, yera la octava [[Xires musicales más recaldadores|xira musical más recaldadora]] de tolos tiempos.<ref>{{cita web|títulu = Michael Jackson Immortal Tour Wraps With Eighth-Best Gross of All Time|url = http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/6251218/michael-jackson-immortal-tour-eighth-best|fechaaccesu = 24 d'avientu de 2017|idioma=inglés|editorial=Billboard}}</ref> Amás, l'espectáculu fíxose acompañar de la banda sonora ''[[Immortal (álbum de Michael Jackson)|Immortal]]'', disponible a partir d'esi mesmu añu y distribuyida por [[Epic Records]]. A mediaos de 2013, la compañía realizó otra producción pa Las Vegas basada en [[Michael Jackson]] y titulada ''[[Michael Jackson: One]]'', una exhibición residente a diferencia del so itinerante predecesora.<ref>{{cita web|url=https://www.usatoday.com/story/dispatches/2013/02/21/new-michael-jackson-show-called-one-to-open-at-mandalay-bay/1935905/|work=Michael Jackson One|fechaaccesu=24 d'avientu de 2017|títulu=Cirque tells more about new Michael Jackson Vegas show|idioma=inglés|editorial=USA Today}}</ref> [[Ficheru:CORTEO (23119011702).jpg|miniaturadeimagen|Una de les escenes de ''Corteo'', espectáculu presentáu per primer vegada en 2005.]] Como asocediera con ''Banana Shpeel'' y ''Viva Elvis'', l'espectáculu ''[[Iris (Cirque du Soleil)|Iris]]'' tuvo una curtia duración por cuenta de baxes ventes en comparanza coles otres producciones realizaes simultáneamente por Cirque du Soleil. Estrenada en 2011 y con costos ascendentes a 100 millones USD pa la remodelación del [[Dolby Theatre]] onde tuvo presentándose, la última función de ''Iris'' llevar a cabu en xineru de 2013.<ref name="closing">{{cita web|publicación=[[Los Angeles Times]]|url=http://www.latimes.com/news/local/la-et-1201-cirque-closes-iris-20121201,0,7733200.story|títulu=Cirque du Soleil's extravagant 'Iris' will close Jan. 19|autor=David Ng|autor2=David Zahniser|fecha=30 de payares de 2012|idioma=inglés}}</ref> Esi añu tamién se presentó per primer vegada ''[[Zarkana]]'', escrita y empobinada por [[François Girard]], que nel so primer añu llegó a les ciudaes de Nueva York, [[Madrid]] y [[Moscú]], y depués foi afechu como espectáculu residente en Las Vegas.<ref name="PR1">{{cita web|url=http://www.cirquedusoleil.com/en/press/news/2010/radiu-city-new-york.aspx|títulu=Cirque du Soleil to Premiere a Major New Spectacle at Radio City Music Hall in Summer 2011|publicación=Cirque du Soleil (comunicáu de prensa)|fechaaccesu=24 d'avientu de 2017|fecha=14 de setiembre de 2010|idioma=inglés}}</ref><ref name="PK2">{{cita web|url=http://www.cirquedusoleil.com/en/press/news/2011/zarkana-new-show-in-moscow.aspx|títulu=Cirque du Soleil and Kremlin Palace: A Brand New Show in Moscow|publicación=Cirque du Soleil|fechaaccesu=24 d'avientu de 2017|fecha=21 de febreru de 2011|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web|url=http://spain.broadwayworld.com/regional/Zarkana-4171|títulu=Zarkana in Spain|publicación=Broadway World|fechaaccesu=24 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> [[Diane Paulus]] escribió y dirixó la siguiente producción de la compañía, ''[[Amaluna]]'', estrenada en 2012. Polo xeneral, tuvo una receición crítica negativa; acordies con el rotativu inglés ''[[The Guardian]]'': «[''Amaluna'' ye] una versión acrobática llibre de ''[[La torbonada (teatru)|La torbonada]]'' sexualizada y emocionalmente vacida, que degrada al circu a emociones casuales».<ref>{{cita web|url=https://www.theguardian.com/stage/2016/jan/20/cirque-du-soleil-amaluna-review-shakespeare-tempest|títulu= Cirque du Soleil: Amaluna review – as erotic as a wet wipe |publicación=The Guardian|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> De forma similar, ''[[The Daily Telegraph]]'' consideró que nun tener la calidá de les anteriores producciones del circu, dando a entender que «Cirque du Soleil sufre d'una crisis d'identidá».<ref>{{cita web|url=http://www.telegraph.co.uk/theatre/what-to-see/drowning-in-bombast-cirque-du-soleil-suffers-an-identity-crisis/|títulu= Drowning in bombast: Cirque du Soleil suffers an identity crisis, review |publicación=The Daily Telegraph|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> A finales de 2012 llegó a un alcuerdu cola empresa Bell Media pa desenvolver conteníu televisivo, cinematográficu, dixital y pa videoxuegos.<ref name="history1"/> En 2013, mientres una función en Las Vegas, una acróbata francesa morrió al cayer d'un altor cercanu a los 29 metros. La investigación policiaca concluyó que fuera un accidente, causáu por un entrenamientu desaparente per parte de Cirque. Trátase de la primer traxedia rellacionada con un espectáculu de la compañía.<ref>{{cita web|url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-2480249/Cirque-du-Soleil-dancer-died-Vegas-climbed-rope-quickly-fall-report-concludes.html|títulu= Cirque du Soleil dancer died in Vegas because she climbed up rope too quickly before fall, report concludes|sitiuweb=Dailymail.co.uk|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> Ente 2014 y 2015 estrenáronse trés nueves exhibiciones: ''[[Kurios]]'', creada y empobinada por [[Michel Laprise]], que colos sos elementos de [[steampunk]] foi catalogada como una de les meyores producciones de Cirque nesta década;<ref name=TS>{{cita web|publicación=[[Toronto Star]]|títulu=Kurios is Cirque du Soleil's strongest act in years: review|url=https://www.thestar.com/entertainment/stage/2014/05/02/kurios_is_cirque_du_soleils_strongest_act_in_years_review.html|autor=Ouzounian, Richard|fecha=2 de mayu de 2014|idioma=inglés|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017}}</ref><ref name=TG>{{cita web|publicación=The Gazette|títulu=Review: Cirque du Soleil's Kurios reveals a world of wonder|autor=Donnelly, Pat|url=http://www.montrealgazette.com/entertainment/Review+Cirque+Soleil+Kurios+reveals+world+wonder/9801333/story.html|fecha=2 de mayu de 2014|idioma=inglés|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017}}</ref> ''[[Joyà]]'', el primer espectáculu residente pal mercáu hispanoamericanu, producíu pa un complexu turísticu na [[Riviera Maya]] de [[Méxicu]];<ref name="official">{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/joya |títulu=Joyà |publicación=Cirque du Soleil |fechaaccesu=26 d'avientu de 2017}}</ref> y ''[[Toruk - el primer vuelu]]'', inspiráu nel filme ''[[Avatar (película)|Avatar]]'' del cineasta [[James Cameron]].<ref>{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/es/toruk|títulu=Toruk: el primer vuelu|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017|publicación=Cirque du Soleil}}</ref> Por aciu un alcuerdu col gobiernu de Méxicu, Cirque produció un nuevu espectáculu itinerante basáu na cultura mexicano y denominao ''[[Luzia (Cirque du Soleil)|Luzia]]'', que les sos primeres funciones asocedieron en 2016.<ref>{{cita web|url=http://hilodirecto.com.mx/paga-epn-47-4-mdd-por show-del-cirque-du-soleil-inspiráu-en-mexico/|títulu= Paga EPN 47.4 mdd por show del Cirque du Soleil inspiráu en Méxicu |sitiuweb=Hilodirecto.com.mx|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017}}</ref> Esi mesmu añu la compañía circense estrenó'l so primer musical, ''[[Paramour]]'', so la direición de [[Philippe Decouflé]],<ref name=NYT>{{cita web|publicación=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2016/04/17/theater/cirque-du-soleils-broadwaybalancingact.html?_r=0|títulu=After Two New York Flops, Cirque du Soleil Bets Big on Broadway|nome=Michael|apellíu=Paulson|fecha=13 d'abril de 2016|idioma=inglés}}</ref> y a principios de 2017 produció la itinerante ''[[Sép7imo Día - Nun Voi Folgar]]'', inspiráu nel repertoriu musical de l'agrupación arxentina [[Soda Stereo]].<ref>{{cita web|títulu = Reseña: 'Sép7imo día' de Cirque du Soleil, un espaciu de realcuentru pa los fans de Soda Stereo|url = https://www.nytimes.com/es/2017/03/10/cirque-du-soleil-soda-stereo-septimo-dia-gustavo-cerati-buenos-aires/|fechaaccesu = 26 d'avientu de 2017|idioma=inglés|editorial=The New York Times}}</ref> Les siguientes producciones de Cirque n'anguaño marcaron un finxu na hestoria de la organización: ''[[Volta (Cirque du Soleil)|Volta]]'', que la so temática trata sobre los [[Deporte estremo|deportes estremos]], acompañada d'una musicalización [[electropop]] y una redolada futurista;<ref>{{cita web|url=https://www.timeout.com/miami/things-to-do/cirque-du-soleil-volta|títulu= Cirque du Soleil: Volta|fecha=15 d'avientu de 2017|sitiuweb=Timeout.com|idioma=inglés}}</ref> y ''[[Crystal (Cirque du Soleil)|Crystal]]'', el primer espectáculu de Cirque de [[patinaxe]] sobre xelo.<ref>{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/en/press/news/2017/cirque-du-soleil-unveils-first-show-on-ice-Crystal.aspx|títulu=Cirque du Soleil Unveils its First Show on Ice: Crystal|publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017}}</ref> El 17 marzu de 2018, un artista del Cirque du Soleil finó en cayendo al escenariu mientres una actuación nel espectáculu ''[[Volta (Cirque du Soleil)|Volta]]''. Frente a esta situación, la organización Cirque du Soleil Entertainment Group, decidió atayar los dos funciones del espectáculu que se realizaríen en Tampa, Florida, a otru día.<ref>{{Cita noticia|títulu=Muerre artista del Cirque du Soleil en cayendo al escenariu mientres actuación na Florida|url=http://cnnespanol.cnn.com/2018/03/18/muerre-artista-del-cirque-du-soleil-en cayendo-al escenariu-mientres-actuacion-en-la-florida/|fecha=18 de marzu de 2018|fechaaccesu=19 de marzu de 2018|periódicu=CNN|idioma=es-ES}}</ref> == Espectáculos == {{AP|Espectáculos de Cirque du Soleil}} [[Ficheru:Liz Vandal costumes at OVO! by Cirque de Soleil.jpg|miniaturadeimagen|left|Fotografia d'una de les funciones de ''Ovo'' en 2011.]] Los espectáculos de Cirque du Soleil consten de música, danza y actos circenses qu'inclúin xeneralmente [[contorsionismo]], [[danza aérea]], [[malabarismu]] y acrobacies y [[ximnasia]] sobre [[Trapecista|trapecios]], [[Funambulismo|alambres o cuerdes]], [[Cama elástica|trampolinos]], ente otros, que tienen una [[Trama (narratología)|trama]] como filo conductor de la producción. Cirque produció la so primer exhibición, ''Le Grand Tour du Cirque du Soleil'', en 1984 y usó una [[Carpa (circu)|carpa]] p'allugar a una audiencia d'hasta 800 persones.<ref name="history1"/> De primeres teníase pensáu que cada espectáculu llevar a cabu nuna carpa y tuviera una duración d'hasta cuatro años antes de ser retiráu. Sicasí, tres la so presentación n'Estaos Xuníos y la creación de nuevos espectáculos residentes, el modelu de negocios evolucionó pa considerar la producción de múltiples eventos simultáneos en distintes ciudaes del mundu.<ref name="Harris64"/> La mayoría de les sos exhibiciones son ambulantes y lleguen a dellos países, yá seya en formatu de carpa o [[Estadiu cubiertu|arena]], y de normal son estrenaes en Montreal y delles ciudaes d'Estaos Xuníos,<ref name="nytimes11"/> y esisten tamién delles producciones fixes que son realizaes polo xeneral nun [[prosceniu]] de dalgún hotel, [[casinu]] o [[parque temáticu]]. Dellos direutores habituales de los sos espectáculos fueron [[Franco Dragone]] —responsable de toles producciones de Cirque ente 1984 y 1998—, [[Dominic Champagne]], [[Robert Lepage]], [[Guy Caron]], [[Roger Parent]], [[René Richard Cyr]] y [[Daniele Finzi Pasca]]. Cada añu son realizaos siquier 270 espectáculos en tol mundu, y los eventos residentes son los que se realicen con mayor frecuencia.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/en/jobs/casting/work/xeneral-condition.aspx |títulu=Xeneral conditions |fechaaccesu=26 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés}}</ref> Amás del so repertoriu principal d'exhibiciones, ye común que Cirque produza otres alternatives pa conmemorar dalgún eventu especial, por casu la so actuación na gala d'entrega de los [[premios Óscar de 2002]];<ref>{{cita web|url=http://www.oscars.org/press/pressreleases/2002/02.02.22.html|autor=Toni Thompson|títulu= Academy of Motion Pictures Arts and Sciences press release|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20070812110131/http://www.oscars.org/press/pressreleases/2002/02.02.22.html |fechaarchivu=12 d'agostu de 2007 |idioma=inglés}}</ref> los eventos ''Midnight Sun'', en Montreal pa celebrar el 20° aniversariu de la empresa y el 25° del [[Festival Internacional de Jazz de Montreal]] en 2004;<ref>{{cita web|url=http://www.cirquedusoleil.com/CirqueDuSoleil/en/Pressroom/cirquedusoleil/public/pressreleases/news103.htm|publicación=Cirque du Soleil|títulu=Soleil de Minuit press release|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070927185713/http://www.cirquedusoleil.com/CirqueDuSoleil/en/Pressroom/cirquedusoleil/public/pressreleases/news103.htm |fechaarchivu=27 de setiembre de 2007|idioma=inglés}}</ref> y l'exhibición acuática ''Reflections in Blue'' pa l'apertura del [[Campeonatu Mundial de Natación de 2005]];<ref>{{cita web|url=http://www.cirquedusoleil.com/CirqueDuSoleil/en/special/fina2005/fina.htm?p=3945|publicación=Cirque du Soleil|títulu=Reflections in Blue|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070914005818/http://www.cirquedusoleil.com/CirqueDuSoleil/en/special/fina2005/fina.htm?p=3945 |fechaarchivu=14 de setiembre de 2007 |idioma=inglés}}</ref> la so participación nel [[Super Bowl XLI]];<ref name="Cirqueglance"/> y la ceremonia d'apertura de la [[Copa Mundial Femenina de Fútbol Sub-17 de 2012]];<ref>{{cita web|url=http://peachline.az/wp-content/uploads/2012/09/Cirque-du-soleil_en.pdf|títulu=Cirque du Soleil Invited to be part of the opening ceremonies of the FIFA U-17 Women's World Cup Azerbaijan 2012 to take place in Baku|fecha=12 de setiembre de 2012|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130309022610/http://peachline.az/wp-content/uploads/2012/09/Cirque-du-soleil_en.pdf|fechaarchivu=9 de marzu de 2013|idioma=inglés}}</ref> ente otros. == Otros productos y servicios == Magar el xiru principal de Cirque du Soleil ye la producción y espardimientu d'espectáculos circenses, a partir de 2014 empezó a diversificar les sos árees d'interés, pa lo cual estableció distintes subsidiarias como 45 Degrees, qu'empresta servicios esternos de producción d'espectáculos pa eventos públicos y privaos; Cirque du Soleil Theatrical, al cargu de producciones pa Broadway y West End; Outbox, qu'ufierta una ferramienta pal procesamientu y venta de tickets; y 4O2C, pa la producción d'entorno multimedia pa eventos.<ref name="Cirqueglance"/> A finales de 1999, Cirque du Soleil n'asociación cola Escuela Nacional de Circu de Montreal y otres delles instituciones dedicaes al espardimientu del arte circense en Canadá, estableció la organización TOHU que la so misión ye «contribuyir al desenvolvimientu cultural, social y económicu de Saint-Michel en Montreal». Esto ayudó-y a incursionar n'otros ámbitos rellacionaos col circu.<ref>{{cita web|url=https://static01.cirquedusoleil.com/es/~/media/press/PDF/cds/cirque-du-soleil-headquarters.pdf#_ga=2.127631693.1345876263.1510450620-2007255477.1510450620|títulu=International Headquarters|publicación=Cirque du Soleil|fechaaccesu=26 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Crédit Ville de Montréal.jpg|miniaturadeimagen|left|Esterior de la sede de la organización TOHU, en Montreal.]] Dalgunos de los sos proyeutos alternativos son Cirque du Monde, un programa social que busca'l sofitu ya inclusión por aciu téuniques circenses de moces de tol mundu que tán en situación de [[marxinación]];<ref>{{cita web|url=http://www.eldiario.es/cultura/Cirque-Pulgue-Circu-Sol-desfavorecidos_0_648135335.html|títulu= "Cirque du Monde", el compromisu del Circu del Sol colos más desfavorecidos |sitiuweb=Eldiario.es|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|fecha=27 de mayu de 2017}}</ref> Safewalls, un movimientu artísticu añal en que se comisiona a artistes ''[[lowbrow]]'' pa crear cartelos inspiraos nos espectáculos de Cirque du Soleil y qu'integren una coleición que s'esibe en distintes ciudaes del mundu;<ref>{{cita web|url=https://www.elmundo.es/yodonablogsbri-anda-buscando/2011/05/03/safewalls-y-cirque-du-soleil-en-madrid.html|títulu= SAFEWALLS y "Cirque du Soleil" en Madrid|sitiuweb=Elmundo.es|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|fecha=3 de mayu de 2011}}</ref> ''Parade: The Collective'', una coleición d'ilustraciones, escultures, pintures y teunoloxía [[animatrónica]] diseñaos por emplegaos de Cirque;<ref>{{cita web|url=https://lasvegasweekly.com/ae/fine-art/2017/jun/01/a-cirque-du-soleil-art-exhibit-reveals-talent/|títulu= An expanded Cirque du Soleil art exhibit reveals further talents|sitiuweb=Lasvegasweekly.com|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|idioma=inglés|fecha=1 de xunu de 2017}}</ref> la coleición de prendes y accesorios ''Desigual inspired by Cirque du Soleil'' en collaboración cola empresa española [[Desigual]];<ref>{{cita web|url=https://www.lavanguardia.com/se-lleva/20110602/54164594428/desigual-inspirar en-l'universu creativu-del-cirque-du-soleil.html|títulu= Desigual inspirar nel universu creativu del Cirque du Soleil|sitiuweb=Lavanguardia.com|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|fecha=2 de xunu de 2011}}</ref> la estensión Movi.Kanti.Revo de [[Google Chrome]] que dexa al usuariu interactuar con imáxenes de los espectáculos de la empresa;<ref>{{cita web|url=http://www.dailytrend.mx/radar/movikantirevo-una esperiencia-con-el-cirque-du-soleil-en-chrome#pageview-1|títulu= Movi.Kanti.Revo: Una esperiencia col Cirque Du Soleil en Chrome|sitiuweb=Dailytrend.mx|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017}}</ref> [[Blue Man Group]], que adquirió a mediaos de 2017 pa producir nuevos espectáculos;<ref>{{cita web|url=https://www.nytimes.com/2017/07/06/theater/cirque-du-soleil-buys-blue-man-group.html|títulu= Blue Man Group is Bought by Cirque du Soelil, With Plans to Expand|publicación=The New York Times|fechaaccesu=29 d'avientu de 2017|idioma=inglés|fecha=6 de xunetu de 2017}}</ref> y un [[parque temáticu]] a ser inauguráu en [[Nuevu Vallarta|Nuevu Vallarta, Méxicu]] en 2019.<ref>{{cita web|url=http://www.reforma.com/aplicacioneslibre/articulo/default.aspx?id=1078862&md5=be0y3b3474y4c64334ca21807a5fb7a0&ta=0dfdbac11765226904c16cb9ad1b2efe|títulu= Va Abrir el Soleil parque en Méxicu|sitiuweb=Reforma.com|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|fecha=30 de marzu de 2017}}</ref> Hasta 2015, cuando TPG Capital anunció'l cese de la participación de Cirque en dichu ámbitu, la empresa tamién cuntaba con inversiones en [[Cabaré|clubes nocherniegos]] de Las Vegas.<ref>{{cita web|url=https://lasvegassun.comblogskats-report/2015/oct/07/hakkasan-group-is-out-of-light-and-so-is-cirque-du/|títulu= Hakkasan Group is out of Light — and so is Cirque du Soleil|sitiuweb=Lasvegassun.com|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|idioma=inglés|fecha=7 d'ochobre de 2015}}</ref> Les diverses collaboraciones de Cirque du Soleil con otres empreses y organizaciones dieron llugar a otros productos y servicios, como ye'l casu de los programes televisivos ''[[Lluna Petunia]]'' con [[Saban Capital Group]] qu'empezó a tresmitise en [[Netflix]] en 2016;<ref name="netflix">{{cita web|títulu=Netflix announces Cirque du Soleil|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/netflix-acquires-cirque-du-soleil-799749|sitiuweb=Hollywoodreporter.com|fecha=3 de xunu de 2015 |fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> y ''[[The Wiz Live!]]'', espublizáu pola cadena [[NBC]] en 2015 y consistente nuna adautación del musical ''[[The Wiz]]'' de 1975;<ref name=NBC>{{cita web|títulu=The Wiz Live!|url=http://www.nbc.com/the-wiz-live|publicación=NBC|fechaaccesu=28 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> les aplicaciones de [[realidá virtual]] realizaes col estudiu Felix & Paul que dexen al usuariu interactuar con [[Cinemática (videoxuegos)|cinemátiques]] de dalgunos de los sos espectáculos;<ref name="videogame">{{cita web|títulu=Emmy Award-Winning VR Studio Felix & Paul Releases Second Cirque du Soleil Experience on Gear VR|url=http://variety.com/2016/digital/news/felix-paul-cirque-du-soleil-ka-1201880184/|publicación=Variety|fechaaccesu=30 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> l'atraición ''NFL Experience Times Square'' en Nueva York, producida cola [[National Football League]] ya inaugurada en 2017;<ref>{{cita web|títulu= NFL Experience Opens in Times Square - Immersive Attraction Takes Fans on Journey from Preseason to the Super Bowl |url=http://www.newswire.ca/news-releases/nfl-experience-opens-in-times-square---immersive-attraction-takes-fans-on-journey-from-preseason-to-the-super-bowl-661271523.html|sitiuweb=Newswire.ca|fechaaccesu=1 de xineru de 2018|fecha=1 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> la serie d'espectáculos pa cruceros ''Cirque du Soleil at Sea'' de la empresa [[MSC Crociere]];<ref>{{cita web|títulu= MSC Cruceros presenta los conceutos de los dos nuevos espectáculos del Cirque Du Soleil, puramente a bordu de MSC Meraviglia |url=https://www.msccruceros.es/es-es/Avera-De-Msc/Noticias/Los Shows-De-Cirque-Du-Soleil-En-MSC-Meraviglia.aspx|sitiuweb=Msccruceros.es|fechaaccesu=1 de xineru de 2018|fecha=17 de mayu de 2017}}</ref> ente otros. Cabo señalar amás que, dende mediaos de los años 1990, esisten productos esclusivos rellacionaos colos espectáculos, qu'inclúin ropa, accesorios y otra miscelánea.<ref name="chicago95"/> == Organización == [[Ficheru:Laliberté Soyuz TMA16.jpg|miniaturadeimagen|150px|Guy Laliberté en 2009.]] Les sedes internacionales fueron diseñaes polos arquiteutos Dan S. Hanganu y Éric Gauthier, ya inauguraes en febreru de 1997. Tán allugaes na avenida 2Y Avenue,<ref>{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/es/llegal/corporate/terminos-condiciones |títulu=Término y condiciones|publicación= Cirque du Soleil|fechaaccesu=1 de xineru de 2018}}</ref> nel Complexu Ambiental de Saint-Michel, un proyeutu de desenvolvimientu urbanu allugáu en Montreal, Canadá. Amás de les oficines alministratives, les sedes alluguen una división encargada d'analizar el desenvolvimientu de moblame y acrobacies innovadores na industria circense, según dellos estudios pal acondicionamientu físicu de los acróbates; según una área responsable del diseñu y confección de los vestuarios y el calzáu qu'utilicen los acróbates y actores de los sos espectáculos. A partir de 2003 les sedes incorporaron un edificiu que sirve como residencia temporal pa los nuevos emplegaos mientres el so periodu d'entrenamientu físicu.<ref name="sedessoleil">{{cita web|url=https://static01.cirquedusoleil.com/es/~/media/press/PDF/cds/cirque-du-soleil-headquarters.pdf#_ga=2.127631693.1345876263.1510450620-2007255477.1510450620 |títulu=International Headquarters|publicación= Cirque du Soleil|idioma=inglés|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017}}</ref> El logotipu orixinal de la empresa foi creáu en 1984 por Josée Bélanger y ta inspiráu na carta del taró que representa al sol.<ref>{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/es/entrugues-frecuentes/cirque |títulu=Help & Contact - About|publicación= Cirque du Soleil|idioma=|fechaaccesu=1 de xineru de 2018}}</ref> Ente 2008 y 2015 [[Dubai World]] tuvo un 20 % de les aiciones de Cirque du Soleil,<ref name="dubaisoleil"/> anque nesti últimu añu vendió la so participación. La estructura accionaria viose modificada una vegada más en 2015 cuando Laliberté vendió la mayoría de les aiciones de Cirque du Soleil: un 60 % quedó en posesión de la estauxunidense [[TPG Capital]], y el restu foi partíu ente la inversionista china [[Fosun]], la canadiense [[Caisse de dépôt et placement du Québec]] —con un 20 % cada una— y Laliberté —con un 10 % de participación—.<ref name="acciones2015">{{cita web|url=https://www.ctvnews.ca/business/cirque-du-soleil-sells-majority-stake-to-o-s-private-equity-firm-1.2335570 |títulu=Cirque du Soleil sells majority stake to U.S. private equity firm|sitiuweb= Ctvnews.ca|idioma=inglés|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017}}</ref> Ente 1990 y 2000 Gauthier asumió la presidencia de Cirque du Soleil,<ref>{{cita web|url=https://ville.montreal.qc.ca/ordre/en/daniel-gauthier|títulu=Daniel Gauthier|sitiuweb= Ville.montreal.qc.ca|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web|url=https://www.ctvnews.ca/business/cirque-du-soleil-sells-majority-stake-to-o-s-private-equity-firm-1.2335570 |títulu=Cirque du Soleil sells majority stake to U.S. private equity firm|sitiuweb= Ctvnews.ca|idioma=inglés|fechaaccesu=29 d'avientu de 2017}}</ref> y en 2001 foi sustituyíu por [[Daniel Lamarre]], que dende entós tamién ye'l so direutor executivu.<ref>{{cita web|url=http://grupobcc.com/mx/speakers/daniel-lamarre/ |títulu=Daniel Lamarre|sitiuweb= Grupbcc.com|fechaaccesu=29 d'avientu de 2017|idioma=}}</ref> De la mesma, el cofundador Ste-Croix tuvo al cargu de la direición creativa de los espectáculos de la empresa a lo llargo de la década de 1990, y dende 2006 ye consultor creativu xuntu con Laliberté.<ref>{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/kits/corporate/cirque-du-soleil/creators/ste-croix-gilles.aspx|títulu=Gilles Ste-Croix|publicación= Cirque du Soleil|fechaaccesu=29 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> Delles figures creatives de Cirque son [[Welby Altidor]], [[Guy Caron]], [[Chantal Tremblay]] y [[Line Tremblay]], direutores creativos; y [[Kevin Antunes]], [[Benoît Jutras]], Guy Dubuc y Marc Lessard, [[Maria Bonzanigo]], direutores musicales.<ref name="creadorestodos">{{cita web|url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/kits/corporate/cirque-du-soleil/creators.aspx?scrollsection=showWrapper|títulu=Cirque du Soleil - tolos creadores|publicación= Cirque du Soleil|idioma=|fechaaccesu=29 d'avientu de 2017}}</ref> A partir de 2014 la loxística y tresporte de les xires d'espectáculos cuerre al cargu de [[DHL]].<ref>{{cita web|url=http://t21.com.mx/xeneral/2014/01/14/dhl-encargárase-logistica-cirque-du-soleil|títulu=DHL va encargar de la loxística del Cirque du Soleil|sitiuweb= T21.com.mx|fechaaccesu=1 de xineru de 2018|fecha=14 de xineru de 2014}}</ref> La plantía inicial de Cirque du Soleil en 1984 yera de 70 emplegaos, de los cualos 25 participaben nos espectáculos. Un par de décades dempués la cantidá d'artistes que trabayaben nel circu xubió a 675 emplegaos.<ref name="folletu1" /> Dende entós esisten más d'un centenar d'ocupaciones distintes na organización.<ref name="varekaikai"/> En cuanto al aspeutu financieru, ente 1992 y 2002 Cirque nun recibió nengún tipu de subvención pública o privada pal so financiamientu,<ref name="folletu1" /> y en 1995 los costos operativos de cada espectáculu rondaben los 2,5 millones USD, ente que'l preciu del ticket d'almisión yera de 41 USD.<ref name="chicago95">{{cita web|url=http://articles.chicagotribune.com/1995-07-23/entertainment/9507230054_1_cirque-show-circus-treasure-island|author=Christiansen, Richard|títulu=Big-time Big Top Cirque Du Soleil Shines On|fechaaccesu=4 de setiembre de 2017|editorial= Chicago Tribune|idioma=inglés|fecha=23 de xunetu de 1995}}</ref> Más d'una década dempués, en 2011 los costos operativos d'un espectáculu residente bazcuyaben ente 40 y 50 millones USD.<ref name="nytimes11"/> Envalórase qu'en 2003 los sos ingresos añales fueron de 500 millones USD, con una utilidá de 100 millones USD.<ref name="CNNMONEY">{{cita web|url=http://money.cnn.com/magacinos/business2/business2_archive/2004/01/01/359604/ |títulu=Cirque du Soleil sells majority stake to U.S. private equity firm|sitiuweb= Money.cnn.com|idioma=inglés|fechaaccesu=27 d'avientu de 2017|fecha=1 de xineru de 2004}}</ref> === Teunoloxía emplegada === {{cuadru azul|Nós consideramos dos cuesas [pa los nuesos espectáculos]: el ritmu y l'altor. ¿Ye un actu sobre'l suelu, de rangu mediu o aereu? Nun puedes allugar a trés malabaristes o a trés trapecistas nun mesmu actu. El circu tien munches más altes y baxes qu'una [[obra de teatru]]. Precises el to "wow" y el to momentu candial y d'humor. Tenemos les nueses convenciones. —Guy Laliberté.<ref name="nytimes11"/>}} Pa la mayoría de los sos espectáculos residentes, Cirque du Soleil tuvo que construyir sets acorde col conceutu o la temática de la exhibición. Por casu, pa ''Love'' —catalogada como «una de les implementaciones d'automatización más complexes na hestoria del teatru»— reconstruyir en menos d'un añu'l set usáu en Las Vegas por [[Siegfried & Roy]] y pallo la empresa Stage Technologies alzó dos niveles —cada unu con una estensión a lo menos de 25 metros— adicionales al escenariu principal onde actúen los acróbates y actores: un suétanu y un pisu pa los motores, dispositivos y maquinaria necesarios pal desenvolvimientu del espectáculu. L'escenariu principal ye un [[prosceniu]] en forma d'arena circular arrodiáu por más de 2000 asientos, que tien más d'un centenar d'exes d'automatización, que son controlaos polos programes informáticos eChameleon y Visual Creator, pa facilitar el desplazamientu de plataformes, pantalles y otros elementos del set, según pa dexar ciertes acrobacies aérees mientres l'espectáculu.<ref>{{cita web|url=https://www.forbes.com/sites/michaelvenables/2013/08/30/technology-behind-the-magical-universe-of-cirque-du-soleil-part-one/#56y085b53726|títulu=The Technology Behind The Las Vegas Magic Of Cirque Du Soleil|sitiuweb= Forbes.com|idioma=inglés|fechaaccesu=30 d'avientu de 2017|fecha=30 d'agostu de 2013}}</ref> Otru exemplu ye'l set de ''Kà'', diseñáu pol arquiteutu británicu [[Mark Fisher (arquiteutu)|Mark Fisher]], y consistente nun par de plataformes de considerable estensión, y cinco ascensores y plataformes de menor tamañu asitiaes de tal manera que brinda al espectador la sensación de que l'escenariu llexa sobre un vacíu.<ref>{{cita web|url=https://lasvegassun.com/news/2004/sep/16/cirque-du-soleil-spares-non-cost-with-ka/|títulu= Cirque du Soleil spares non cost with 'KA'|sitiuweb=Lasvegassun.com|idioma=inglés|fecha=16 de setiembre de 2004}}</ref> El so entrevesgáu diseñu foi gallardoniáu en 2008 pola [[Themed Entertainment Association]] col premiu Thea Award na categoría de «Logo téunicu sobresaliente».<ref>{{cita web|url=http://www.mgmclaren.com/awards-files/theaprfeb2008.pdf|títulu=TEA's Thea Awards Ceremony Set for March 8 at Disneyland Hotel |sitiuweb=Mgmclaren.com|idioma=inglés}}</ref> Nel casu de ''O'', edificóse una piscina con capacidá pa 1,5 millones de galones d'agua, que tien un sistema de comunicación submarín y una serie de reguladores que-y dexen a los acróbates alendar debaxo de l'agua.<ref>{{cita web | url=http://www.cirquedusoleil.com/en/shows/o/tickets/las-vegas/reviews.aspx | títulu=O Cirque du Soleil show review| idioma=inglés|publicación=Cirque du Soleil}}</ref> P'alzar la plataforma ensin producir foles, la superficie del escenariu tien miles de diminutos furacos que dexen el pasu de l'agua. Cabo señalase que debaxo de cada asientu esisten calefactores controlaos por sensores térmicos qu'ayuden a caltener una diferencia de temperatura con respectu al escenariu principal.<ref name="LDO">{{cita web| url=http://livedesignonline.com/mag/show_business_wizardry_cirque_du| títulu=The Wizardry of O: Cirque du Soleil| publicación=Live Design| idioma=inglés| urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160509221749/http://livedesignonline.com/mag/show_business_wizardry_cirque_du| fechaarchivu=9 de mayu de 2016}}</ref> Nel casu del vestuariu usáu polos acróbates y actores, cada añu utilícense más de 65 quilómetros de filo proveniente de distintes rexones del mundu. L'área responsable de la fabricación de les vistimientes, na sede internacional, ocupar del tratamientu y [[tiñíu]] de los testiles usando téuniques como'l bañu de tinte, la [[serigrafía]] y la pintura a mano. Esisten tamién equipos d'analistes que s'ocupen d'investigar ya incorporar otres teunoloxíes testiles usaes n'otres árees como los [[deportes acuáticos]] o l'[[aviación]].<ref name="creativeprocess"/> === Filosofía de trabayu y temátiques === [[Ficheru:Cirque Du Soleil, Varekai in Melbourne.jpg|miniaturadeimagen|Fotografia d'un acróbata nuna función de ''Varekai'' n'Australia, en 2007.]] Xuntu col so remuneración, el personal de Cirque du Soleil faise acreedor a una serie de prestaciones qu'inclúin boletos de cortesía pa los espectáculos, descuentos en productos de la compañía, gastos cubiertos de tresporte y agospéu mientres les xires, y seguros de vida y médicos.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/en/jobs/casting/work/global-renumeration.aspx|títulu=Global remuneration|fecha= |fechaaccesu=28 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés}}</ref> Polo xeneral roblen contratos d'hasta dos años pa cualesquier de los sos espectáculos<ref name="generalconditions">{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/en/jobs/casting/work/xeneral-condition.aspx|títulu=Xeneral conditions |fechaaccesu=28 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés}}</ref> y, antes de la so incorporación a les exhibiciones itinerantes o residentes, los acróbates y emplegaos qu'han de participar nos espectáculos tienen d'allegar a les sedes internacionales pa participar en sesiones d'entrenamientu acrobáticu de doce hores diaries<ref name="generalconditions"/> que suelen enllargase mientres delles selmanes o meses, y que son supervisaes por especialistes en fisioterapia y acondicionamientu físicu.<ref name="sedessoleil"/> La empresa cunta de la mesma col denomináu «Crossroads Program», establecíu en 2003 y que'l so oxetivu ye brindar asesoría y orientación a los sos emplegaos retiraos pa la so vinculación n'otres disciplines non artístiques o programes esternos d'estudiu.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/en/jobs/casting/work/career-transition.aspx|títulu=Career Transition |fechaaccesu=11 de marzu de 2018|publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés}}</ref> Pa cada espectáculu, de primeres axúntase un equipu creativu integráu por un direutor, un guionista, un coreógrafu y diseñadores de vestuariu, llume y escenarios, que apurren idees y suxerencies pa eventuales producciones. Una vegada que se definen la trama, el presupuestu y la fecha d'estrenu del espectáculu, empieza la producción del vestuariu, los sets —que primero son diseñaos por ordenador— y la música —que ye interpretada en direuto mientres los espectáculos—.<ref name="creativeprocess">{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/sobre-nós/procesu-creacion|títulu=Cómo creamos los espectáculos |fechaaccesu=29 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil}}</ref> De normal el ciclu de producción de cualquier espectáculu dura trés años,<ref name="CNNMONEY"/> ya inclúi los procesos de reclutamiento, seleición y entrenamientu del personal, espardimientu del espectáculu nos medios, y la planificación y la loxística.<ref>{{Cita web |url=https://aisel.aisnet.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1058&context=icis2011|títulu=Information Technology at Cirque du Soleil: Looking Back, Moving Forward |fechaaccesu=30 d'avientu de 2017 |sitiuweb=Aisel.aisnet.org|idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Cirque du Soleil Zarkana at Radio City Music Hall.jpg|miniaturadeimagen|Set de ''Zarkana'' en [[Radio City Music Hall]], en 2012.]] La etimoloxía de los nomes de dellos de los sos espectáculos alude a la so temática. Por casu, ''Saltimbanco'' ta «inspiráu nel mestizaje de les grandes ciudaes y na vistosidá de los sos habitantes» y el so nome provién de la espresión italiana «''saltara in bancu''»;<ref name="saltimbancotrama">{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/saltimbanco|títulu=Saltimbanco |fechaaccesu=29 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil}}</ref> ''Dralion'' debe'l so nome a la combinación de los términos «dragón» y «lleón» que representen al Oriente y al Occidente, y «deriva gran parte de la so inspiración de la filosofía oriental cola so eterna busca de l'harmonía ente los seres humanos y la naturaleza»;<ref name="draliontrama">{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/dralion|títulu=Dralion |fechaaccesu=30 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil}}</ref> y ''Varekai'' provién del [[Idioma romanín|romanín]], que significa «en cualquier llugar» y representa un tributu acrobáticu al espíritu nómada, a l'alma y al arte de la tradición del circu según a la infinita pasión de los que busquen el camín que lleva a Varekai».<ref name="varekaitrama">{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/kits/shows/varekai/creators.aspx|títulu=Varekai |fechaaccesu=30 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil}}</ref> Delles temes que fueron encetaos nos espectáculos inclúin los [[Elementos de l'antigüedá|cuatro elemento de l'antigüedá]] (''Dralion''),<ref name="draliontrama"/> los suaños y la felicidá (''Allegría'');<ref>{{Cita web |url=https://www.londontheatre.co.uk/theatre-news/news/alegria-cirque-du-soleil-at-albert-hall-5-jan-2006|títulu=Alegria - Cirque du Soleil |fechaaccesu=29 d'avientu de 2017 |sitiuweb=CLondontheatre.co.uk|idioma=inglés}}</ref> el mitu griegu d'[[Ícaro]];<ref name="varekaitrama"/> los inseutos (''Ovo''),<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/kits/shows/ovo/acts.aspx|títulu=Ovo |fechaaccesu=30 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil}}</ref> la sensualidá (''Zumanity'');<ref name="zumanitytrama"/> y el [[Taró (aldovinación)|taró]].<ref name="zedtarot">{{Cita web |url=http://variety.com/2008/legit/markets-festivals/zed-1200471883/|títulu=Zed|fecha= 3 d'ochobre de 2008|fechaaccesu=29 d'avientu de 2017 |editorial=Variety|idioma=inglés}}</ref> Delles exhibiciones tán inspiraes en celebridaes, como ye'l casu de [[Michael Jackson]] (''Michael Jackson: The Immortal World Tour'' y ''Michael Jackson: One''), [[The Beatles]] (''Love''), [[Elvis Presley]] (''Viva Elvis''), [[Soda Stereo]] (''Sép7imo Día - Nun Voi Folgar'') y [[Criss Angel]] (''Criss Angel Believe''). Foi a partir de ''Nouvelle Experience'' que Cirque du Soleil incorporó la comedia del arte nos sos espectáculos. So la direición de Franco Dragone, la ideoloxía corporativa incluyó'l conceutu de que «los acróbates faen meyor el so trabayu cuando nun tán pensando», y pa llogralo instruyir a los executores a que cuerran alredor de la pista hasta quedase ensin aliento antes de llevar a cabu los ensayos de cada espectáculu.<ref name="nytimes11"/> == Impacto == {{cuadru azul|El nuesu espectáculu nun ye vocal, sinón puramente de mímica. Creo qu'esto-y fai llegar a un públicu tresversal. Xeneralmente l'humor local ta basáu nel llinguaxe y los dialectos, pero al ser puramente mímica'l nuesu espectáculu ye bien recibíu en toos llaos. Creo qu'hai un humor universal. Por casu, lo que faemos siempres ye incorporar a daquién de l'audiencia nel actu y creo qu'eso tamién nos dexa romper les barreres. —Rob Mackenzie, direutor de xires de ''Saltimbanco''.<ref name="emol">{{Cita web |url=http://www.emol.com/noticias/magacine/2006/03/04/212711/cirque-du-soleil-la maxa-yá-comenzo.html |títulu=Cirque du Soleil: La maxa yá empezó |fechaaccesu=12 d'agostu de 2017 |sitiuweb=Emol.com}}</ref>}} Magar Cirque du Soleil, la mayor productora teatral del mundu,<ref name="regroupment">Regroupement national - des arts du cirque. [http://enpiste.qc.ca/files/publications/state_of_affairs_shedding_light_on_a_paradox.pdf «Circus arts in America and in Canada (PDF)»] (n'inglés). Consultáu'l 31 d'avientu de 2017.</ref> carauterizar poles sos continues y creatives producciones de distintes temátiques<ref name="Harris64"/> que-y reportaron un notable ésitu comercial y críticu, de primeres los sos fundadores nun teníen certidume sobre l'impautu qu'habría de tener la empresa. Acordies con Ste-Croix: «Nun lo tomábamos tan en serio [nos primeros espectáculos]. Solo queríamos pasar un bon momentu y tratar de vivir d'eso. El propósitu nesi entós yera senciellu: vive, ama y sé feliz».<ref name="bostonglobe1"/> Pese al llindáu presupuestu de los sos espectáculos iniciales y a la noción xeneralizada de qu'un circu carente d'animales o de música con [[Preséu de viento|instrumento de vientu]] difícilmente habría de tener repercusión,<ref name="fascination"/> hasta 2010 los sos espectáculos presentárense en más de 300 ciudaes de distintos países, yeren vistos añalmente por once millones de persones y el marxe de los ingresos yera de 850 y mil millones USD, con una utilidá operacional de 250 millones USD pa la empresa.<ref name="Harris64"/> Amás, considérase que Cirque du Soleil llogró incursionar con ésitu en sitios de recreación que nun solíen ser venceyaos cola cultura o l'arte, como foi'l casu de [[Las Vegas]] y [[Walt Disney World]],<ref name="bostonglobe1"/> y redefinió la industria circense al omitir l'usu d'animales y, sicasí, brindar espectáculos con música [[New age (música)|New Age]] internacional y atletes de clase mundial.<ref name="nytimes11"/> [[Ficheru:Cirque du Soleil.jpg|miniaturadeimagen|Carpa de ''Quidam'' en 2009]] Acordies con Jeffrey A. Harris nel so llibru ''Transformative Entrepreneurs'' (2012): «Cirque du Soleil desenvolvió una interesada combinación d'entretenimientu, música auténtica, coreografía, vestuarios coloríos y fascinantes actos en tol mundu qu'amosaben fuercia, balance y movimientu, dacuando llegando a interpretar los sos actos percima del públicu, teniendo como oxetivu un públicu más sofisticáu y de mayor nivel que la de los tradicionales circos de tres pistes». Magar comparó les sos producciones coles de [[Broadway]], consideró que les de Cirque tienen «un mayor nivel d'imaxinación» poles distintes temátiques que tien cada exhibición. Na so opinión, l'ésitu de la empresa haise por cuenta de que «ufierta un productu pa un nuevu segmentu d'entretenimientu, y atrai a una audiencia con creciente nivel demográficu [dispuesta a pagar] un ticket de mayor preciu [que nun circu tradicional] y una estructura de costos amenorgaos polo xeneral».<ref name="Harris64"/> D'acordies con Bryan Curtis, del periódicu canadiense ''[[National Post]]'', Cirque nun inventó un conceutu nuevu na industria circense sinón que más bien lo refinó» hasta constituyir un circu americanizado que combina espectáculu y presupuestu llindáu», daqué evidente en delles práutiques de la organización similares a les de los circos tradicionales europeos y asiáticos.<ref name="Bergere93"/> Pa Judith Mackrell, de ''[[The Guardian]]'', la empresa consiguió un estatus tal que provoca que l'audiencia «[quiera siguir viendo les sos producciones] cola confiable mira de que los sos güeyos van enchese y les sos quexaes van cayer mientres la mayor parte del espectáculu»,<ref>{{cita web|url=https://www.theguardian.com/arts/gallery/2008/jan/16/cirquedusoleil|títulu= Troupe of colour: 25 years of Cirque du Soleil |sitiuweb=Theguardian.com|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> ente que ''[[The New York Times]]'' destacó que les sos producciones residentes sirvieron pa redefinir a Las Vegas como un destín turísticu familiar.<ref name="nytimes11"/> Polo xeneral, los sos espectáculos cunten mayormente con crítiques favorables centraes nos actos circenses, el vestuariu, el llume, l'humor y la música en vivu,<ref name="abc.net"/><ref>{{cita web|url=http://www.adelaidenow.com.au/entertainment/confidential/cirque-du-soleil-toruk-the-first-flight-review/news-story/0be314b464d53865694d2d1cb75decfb|títulu= Cirque du Soleil Toruk - The First Flight Review |sitiuweb=Adelaidenow.com.au|fecha= 16 de payares de 2017|fechaaccesu=1 de xineru de 2018|idioma=inglés}}</ref> magar que delles producciones como ''Banana Shpeel'', ''Viva Elvis'' y ''Iris'' tuvieron una receición más bien adversa y una recaldación inferior al restu de los espectáculos.<ref name="bananano"/><ref name="vivaelvisno"/><ref name="closing"/> Dalgunes de les sos producciones más esitoses fueron ''Michael Jackson: The Immortal World Tour'', ''O'', ''Michael Jackson: One'', ''Allegría'' y ''La Nouba'', cada unu con recaldaciones añales mínimamente de 70 millones USD mientres el so periodu d'exhibición.<ref>{{cita web|url=https://www.therichest.com/luxury/most-expensive/10-of-cirque-du-soleils-most-expensive-shows/|títulu= Cirque du Soleil's Highest Grossing Shows|sitiuweb=Therichest.com|fecha= 3 d'ochobre de 2014|fechaaccesu=11 de marzu de 2018|idioma=inglés}}</ref> Amás de les diverses reconocencies llograes polos sos espectáculos —qu'inclúin un [[Rose d'Or]] en 1989, un [[Premios Bambi|gallardón Bambi]] en 1997, trés Drama Desk na categoría d'Esperiencia teatral única» en 1991, 1998 y 2013, [[Premios Gemini|reconocencies Gemini]], [[Premios Primetime Emmy|gallardones Primetime Emmy]] y un par d'estrelles nel [[Paséu de la fama de Hollywood]] y nel [[Paséu de la fama de Canadá]]—<ref name="premiu1"/><ref name="CdS10"/><ref name="premiu2"/><ref name="premiu3"/> los sos fundadores y personal de la empresa fixéronse acreedores a delles reconocencies pol so trabayu. Por casu, en 2007 Laliberté recibió'l distintivu Empresariu del añu» pola organización [[Ernst & Young]];<ref>{{cita web|url=http://www.newswire.ca/news-releases/cirque-du-soleils-guy-laliberte-named-ernst--young-2007-world-entrepreneur-of-the-year-533825131.html |títulu=Cirque du Soleil's Guy Laliberte named Ernst & Young 2007 World Entrepreneur Of The Year|sitiuweb=Newswire.ca |fecha= 2 de xunu de 2007|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> Gauthier foi reconocíu en 1998 pola Cámara de Comerciu Metropolitana de Montreal pola so contribución al ésitu de Cirque;<ref name="geminigauthier">{{cita web|url=http://grandsmontrealais.ccmm.qc.ca/en/67/ |títulu=Daniel Gauthier (1998)|sitiuweb=Grandsmontrealais.ccmm.qc.ca |fechaaccesu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> Michel Crête, escenógrafu de ''Saltimbanco'', llogró un premiu Gemini;<ref name="geminigauthier" /> y la [[Universidá Laval]] concedió-y un doctoráu honorariu en música al compositor René Dupéré en 2005.<ref>{{cita web|url=https://www.revolvy.com/main/index.php?s=Ren%C3%A9%20Dup%C3%A9r%C3%A9&item_type=topic |títulu=René Dupéré|sitiuweb=Revolvy.com|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017|idioma=inglés}}</ref> Coles mesmes cabo señalase que l'ésitu de Cirque du Soleil ye catalogáu como un exemplu de la denominada [[estratexa del océanu azul]]<ref>{{cita web|url=https://ye.blueoceanstrategy.com/bos-moves/cirque-du-soleil/ |títulu=Movimiento estratéxicos del océanu azul - Cirque du Soleil|sitiuweb=Ye.blueoceanstrategy.com|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017}}</ref> y les sos producciones y la so filosofía de trabayu sirvieron d'inspiración pa otros grupos de circu contemporaneu como les 7 Doigts de la Main y Cirque Éloize, dambos allugaos en Montreal, o la compañía australiana Circa.<ref name="bostonglobe1"/> En 2009 llevar a cabu delles actividaes pa conmemorar el 25° aniversariu de Cirque du Soleil; por casu, Baie-Saint-Paul, The Old Port of Montréal Corporation y el concursu internacional de fueos artificiales Lotu-Quebec entamaron distintes actividaes alusives; amás salieron a la venta un par de CD con parte del catálogu musical de los sos espectáculos, y un llibru alrodiu de los vestuarios usaos polos sos acróbates y actores.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/ko/press/news/2009/news125.aspx |títulu=Cirque du Soleil turns 25 and...The Dream Continues|fecha=18 de febreru de 2009 |fechaaccesu=28 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés}}</ref> Pal so 30.° aniversariu en 2014, Cirque y [[Xerox]] entamaron un conciertu na ilesia de Saint-Jean-Baptiste en Montreal, cola música de les distintes producciones de la empresa hasta entós.<ref>{{Cita web |url=https://www.cirquedusoleil.com/es/press/news/2014/concert-musique-30-ans-24-novembre-point-de-presse-solistes-2014.aspx|títulu=The 30th Anniversary Concert - See Cirque Du Soleil As You Have Never Heard It Before At The Saint-Jean-Baptiste Church In Montreal|fecha=24 de setiembre de 2014|fechaaccesu=31 d'avientu de 2017 |publicación=Cirque du Soleil|idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} === Bibliografía === * {{Obra citada|apellíos=Harris|nome=Jeffrey A.|títulu=Transformative Entrepreneurs: How Walt Disney, Steve Jobs, Muhammad Yunus, and Other Innovators Succeeded |editorial=Macmillan|ubicación=|añu=2012|isbn=9781137000262 |idioma=inglés}} * {{Obra citada|ref=Billboard|títulu=Billboard|editorial=Billboard|añu=1995|issn=0006-2510 |volume=107|idioma=inglés}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Cirque du Soleil}} {{Páxina web|https://www.cirquedusoleil.com/ye}} * [http://www.youtube.com/user/cirquedusoleil?blend=1&ob=4 Páxina oficial] en [[YouTube]] * {{twitter|Cirque}} * [https://scholar.coloriáu.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1&article=1021&context=thtr_gradetds «"Flowers in the Desert": Cirque du Soleil in Las Vegas 1993-2012»] - analises d'Anne Margaret Toewe, de la [[Universidá de Colorado en Boulder]] (n'inglés). {{control d'autoridaes}} {{Tradubot|Cirque du Soleil}} [[Categoría:Cirque du Soleil| ]] [[Categoría:Paséu de la Fama de Canadá]] [[Categoría:Circos]] [[Categoría:Empreses d'entretenimientu de Canadá]] [[Categoría:Empreses privaes]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] eatao6j94k1qh9wve2ne4j49jdvtmfa 0 150777 3699298 3661876 2022-07-25T06:32:29Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-18 => U-18 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Extent_of_Siberian_traps_german.png|derecha|miniaturadeimagen|400x400px|Estensión de los traps siberianos (mapa n'alemán)]] Los traps [[Siberia|siberianos]] o escaleres '''siberianes''' (en [[Idioma rusu|rusu]]: Сибирские траппы, Sibirskie '''[[Trap|trappi]]''') formen una gran rexón de roca volcánica, conocida como gran provincia ígnea, en Siberia, [[Rusia]]. L'eventu d'erupción masivu que dio llugar a los traps, unu de los mayores na historia xeolóxica de la Tierra, prollongóse demientres millones d'años y foi clave na [[Estinción masiva del Permianu-Triásicu|estinción masiva del Permianu-Triásicu]], fai 250-251 millones d'años. El términu «traps» provién de la pallabra [[Idioma suecu|sueca]] «escaleres» (''trappa'' o trapp), en referencia a les llombes gradiaes que componen el paisaxe de la rexón, típicu de les formaciones de basaltu. == Estensión xeográfica == Los traps siberianos aniciaos nel eventu de formación basáltica cubren na actualidá aprosimao dos millones de quilómetros cuadraos, equivalentes a la superficie d'Europa Occidental. Les estimaciones sobro la so estensión orixinal amuesen cifres cercanes a los siete millones de quilómetros cuadraos, con un volume de llava d'ente unu y cuatro millones de quilómetros cúbicos. L'área allúgase ente los 50º y 75º de llatitú Norte, y 60º y 120º de [[llargor]] Este. == Formación == L'orixe de los traps siberianos foi atribuyíu a diversos motivos, talos como una [[Pluma mantélica|pluma de mantu]] qu'impautó la base de la [[corteza terrestre]] y trespasó'l cratón siberianu, o a un procesu rellacionáu cola [[teutónica de plaques]].<ref name="Foulger">{{Cita llibru|añu=2010|autor=Foulger, G.R.|URL=http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-1405161485.html|títulu=Plates vs. Plumes: A Geological Controversy|editorial=Wiley-Blackwell|isbn=978-1-4051-6148-0}}</ref> Ente los posibles causantes del eventu tamién s'atopa l'impautu que formó'l cráter de la Tierra de Wilkes, na [[Antártida]], que pudo soceder nel mesmu periodu. Esta teoría caltién que los traps siberianos fueron la resultancia d'una serie de retruques sísmicos nel [[Estructura interna de la Tierra|interior de la Tierra]] que remataron nuna erupción xigantesca nun puntu próximu a les [[antípodes]] del llugar de choque del asteroide.<ref>{{Cita publicación|autor=von Frese, R. R. B.; Potts, L. V.; Wells, S. B.; Leftwich, T. E.; Kim, H. R.; Kim, J. W.; Golynsky, A. V.; Hernandez, O.; Gaya-Piqué, L. R.|apellíos=von Frese, R. R. B.; Potts, L. V.; Wells, S. B.; Leftwich, T. E.; Kim, H. R.; Kim, J. W.; Golynsky, A. V.; Hernandez, O.; Gaya-Piqué, L. R.|año=2009|títulu=GRACE gravity evidence for an impact basin in Wilkes Land, Antarctica|url=http://www.agu.org/pubs/crossref/2009/2008GC002149.shtml|publicación=Geochemistry Geophysics Geosystems|volumen=10|páxines=Q02014|bibcode=2009GGG....1002014V|doi=10.1029/2008GC002149|DOI=10.1029/2008GC002149|fechaaccesu=20 de xunu de 2012}}</ref> Los científicos siguen aldericando la factibilidá d'esta hipótesis.<ref>Czamanske, Gerald K.; Fedorenko, Valeri A. ''[http://www.mantleplumes.org/Siberia.html The Demise of the Siberian Plume]'', January 2004.</ref> Créese que los traps siberianos entraron n'erupción al traviés de numberoses fontes demientres más d'un millón d'años, en rexones asitiaes al este y sur de Norilsk, Siberia. Ye posible que dalgunes de les erupciones individuales llegaren a emitir volumes de llava superiores a los 2000 km³. La presencia d'una amplia [[toba volcánica]] y de depósitos piroclásticos suxer qu'una serie de grandes erupciones esplosives tuvieron llugar enantes de les erupciones de [[Colada de llava|llava basáltica]] o demientres les mesmes. La presencia de roques volcániques silíciques como la riolita, indiquen tamién erupciones de calter esplosivu. [[Ficheru:Plato_Putorana_03.jpg|miniaturadeimagen|275x275px|El pandu de Putorana, [[Patrimoniu de la Humanidá]] pola [[UNESCO|Unesco]], pertenez a los traps siberianos]] == Impautu na vida prehistórica == Esti eventu volcánicu estiéndese a lo llargo de la llende ente'l [[Permianu]] y el [[Triásicu]], hai unos 250 millones d'años, y ye citáu como una de les posibles causes que provocaron la [[estinción masiva]] de dichu periodu, conocida como la Gran Morrina (la mayor na historia de la Tierra).<ref name="NYT">[http://www.nytimes.com/2012/05/01/science/new-studies-of-permian-extinction-shed-light-on-the-great-dying.html "New Studies of Permian Extinction Shed Light On the Great Dying"], [//es.wikipedia.org/wiki/New_York_Times New York Times], April 30, 2012. Retrieved on May 2, 2012.</ref><ref name="Eureka">[http://www.eurekalert.org/pub_releases/2012-01/ci-csv010912.php "Could Siberian volcanism have caused the Earth's largest extinction event?"], ''[//es.wikipedia.org/wiki/Eurekalert! Eurekalert!]'', 9 January 2012. Retrieved on 12 January 2012.</ref> Anguaño, desconozse si la responsabilidá de los traps siberianos nel eventu d'estinción foi direuta o si, otra manera, fueron causaos por un eventu mayor, como l'impautu d'un asteroide. Apocayá surdió la hipótesis de qu'esta erupción masiva pudo traer una crecedera desafranada na población de Methanosarcina, un microorganismu anaerobiu productor de [[metanu]] (un gas d'efeutu ivernaderu ventitrés vegaes más potente que'l dióxidu de carbonu).<ref name="SA201404">[http://www.scientificamerican.com/article/methane-spewing-microbe-blamed-in-earths-worst-mass-extinction "Methane-spewing Microbe Blamed in Earth's Worst Mass Extinction"] [//es.wikipedia.org/wiki/Scientific_American Scientific American], April 2014, Retrieved on April 7,2014.</ref> Los gases emitíos polos traps siberianos pudieron provocar de por sí un [[Efeutu ivernaderu|efeutu ivernaderu]] qu'aumentara la temperatura de los [[Océanu|océanos]] hasta un puntu críticu nel que los depósitos d'hidratu de metanu del fondu marín reaccionaren, lliberando grandes cantidaes adicionales de metanu a la superficie y agravando el [[calentamientu global]]. L'eventu d'estinción del Permianu-Triásicu afectó a tola vida na Tierra y envalórase que pudo finar col 90 % de les especies.<ref name="Benton">{{Cita llibru|añu=2005|autor=Benton M J|títulu=When Life Nearly Died: The Greatest Mass Extinction of All Time|editorial=Thames & Hudson|isbn=978-0-500-28573-2}}</ref> Los estudios realizaos al respeutu indiquen que'l planeta precisó más de 30 millones d'años para recuperase de les perturbaciones climátiques derivaes d'esta serie d'erupciones.<ref name="SahneyBenton2008RecoveryFromProfoundExtinction">{{Cita publicación|autor=Sahney, S. and Benton, M.J.|apellíos=Sahney, S. and Benton, M.J.|año=2008|títulu=Recovery from the most profound mass extinction of all time|url=http://journals.royalsociety.org/content/qq5un1810k7605h5/fulltext.pdf|publicación=Proceedings of the Royal Society: Biological|volumen=275|número=1636|páxines=759–65|formatu=PDF|pmid=18198148|PMID=18198148|pmc=2596898|PMC=2596898|doi=10.1098/rspb.2007.1370|DOI=10.1098/rspb.2007.1370}}</ref> Los cálculos de la temperatura del mar realizaos con delta-U-18 (un indicador del ratio d'isótopos estables), revelen que les temperatures oceániques [[Llinia ecuatorial|ecuatoriales]] llegaron a superar los 40 ºC (105 ºF). Les evidencies paleontolóxiques indiquen, amás, que la distribución global de los [[Tetrapoda|tetrápodos]] esmorecióse, con rares esceiciones na rexón de [[Panxea|Pangea]] anguaño ocupada por [[Utah]], ente les llatitúes 40ºS y 30ºN. La fienda coincide cola escasez de [[carbón]] del periodu entendíu ente'l final del Permianu y el Triásicu Mediu, de resultes de la perda de los banzaos d'alteria. La formación d'alteria, un productu resultante del podrén de vexetación na agua ácedo de [[Marisma|marismes]], [[Banzáu|banzaos]] y [[Güelga|humedales]] en condiciones de baxa actividá [[Microorganismu|microbiana]]; nun se restableció hasta l'[[Anisianu|Anisiense]] (fai 245-237 millones d'años) y solo n'altes llatitúes del sur. Sicasí, los montes de [[ximnospermes]] apaecieron con anterioridá, anque n'altes llatitúes del norte y del sur. En Panxea Ecuatorial, la repoblación forestal de montes apoderaos por [[Pinidae|coníferes]] riquió'l pasu de millones d'años tres la estinción. Les primeres reserves de carbón posteriores al eventu d'estes llatitúes, daten del [[Carnianu|Carniense]] (trescurríos 15 millones d'años del final del Permianu). Estos signos indiquen que les temperatures ecuatoriales fueron bien cimeres a les toleraes pola mayoría de vertebraos marinos siquier mientres dos máximos térmicos, ente que les temperatures ecuatoriales terrestres yeren lo suficientemente alzaes como pa suprimir la bayura de plantes y animales mientres la mayor parte del Triásicu tempranu.<ref name="Yadong">{{Cita publicación|apellíos=Sun|apellíu=Sun|autor2=Joachimski,Wignall,Yan,Chen,Jiang,Wang,La|apellíos2=Joachimski,Wignall,Yan,Chen,Jiang,Wang,La|nome=Yadong|fecha=27 d'ochobre de 2013|títulu=Lethally Hot Temperatures During the Early Triassic Greenhouse|publicación=Science|volumen=338|páxines=366–70|doi=10.1126/science.1224126|DOI=10.1126/science.1224126}}</ref> == Depósitos de níquel == El gran depósitu de [[níquel]], [[cobre]] y [[paladiu]] de Norilsk-Talnakh reside ente los conductos de magma na parte principal de los traps siberianos. == Na cultura popular == Los traps siberianos, l'episodiu eruptivu que los formó y l'estinción en masa del Permianu-Triásicu, fueron cubiertos por dellos documentales, ente ellos ''Animal Armageddon'' y ''The Day The Earth Nearly Died.'' Tamién fueron mentaos na serie Cosmos: A Spacetime Odyssey, presentáu por Neil deGrasse Tyson, nel episodiu tituláu ''Evolución molécula a molécula''. == Ver tamién == * Traps del Decán == Referencies == {{llistaref|2}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 5uvy639orypaxezz8mm3dd5q4xndin7 0 150810 3699198 3572611 2022-07-24T17:41:00Z Limotecariu 735 wikitext text/x-wiki {{revisáu|t=20191009151908}} {{Ficha de taxón | status = NE | status_system = iucn3.1 | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Hymenoptera]] | familia = [[Vespidae]] | subfamilia =[[Vespinae]] | genus = ''[[Vespa]]'' | species = '''''V. velutina''''' | binomial = ''Vespa velutina'' | binomial_authority = [[Amédée Louis Michel Lepeletier|Lepeletier]], 1836 | synonyms = *''Vespa velutina'' Lepeletier, 1836 *''Vespa immaculata'' Morawitz, 1889 *''Vespa auraria'' Smith, 1852 *''Vespa fruhstorferi'' Stadelmann, 1894<ref>[http://eol.org/pages/259340/names/synonyms Encyclopedia of Life (EOL)]</ref><ref>[http://www.catalogueoflife.org/col/details/species/id/9684293 Catalogue of Life]</ref> }} El '''tártagu asiáticu'''<ref>http://sabencia.net/nomenclator.php Nomenclátor en llinia de Sabencia</ref> ('''''Vespa velutina''''') ye una especie d'aviespa de la familia de los véspidos orixinaria de Sudeste Asiáticu.[[Ficheru:Vespa_velutina_MHNT.jpg|miniaturadeimagen|''Vespa velutina nigrithorax'' - [[Toulouse]].]] Esti tártagu, al igual qu'otros del so xéneru, aliméntase d'[[inseutos]] (formigues, camparines, pulgones, etc.), pero tamién d'[[Abeya|abeyes]], anque esta especie ye más agresiva qu'otres. Ye fácilmente estremable pol so tórax y el so abdome de color negru, salvando'l cuartu segmentu, de color mariellu. Les sos pates de color marrón destaquen pelos sos estremos mariellos. Les sos ales son d'un color escuru. Ye una especie diurna. Ta naturalmente aclimatada a un mediu ambiente subtropical templáu. Atópase nel continente asiáticu hasta'l norte de la [[India]] y nos montes de China, nes zones xeográfiques onde'l clima ye similar al del oeste d'Europa (esto esplica la so bona adautación n'Europa).<ref>Villemant, C., Barbet-Massin, M., Perrard, A., Muller, F., Gargominy, O., Jiguet, F., Rome, Q., 2011. «Predicting the invasion risk by the alien bee-hawking yellow-legged hornet Vespa velutina nigrithorax across Europe and other continents with niche models.» ''Biological Conservation'' 144, 2142-2150.</ref> El tamañu varia según l'alimentu, el paraxe y la temperatura, anque ye una de les especies de mayor tamañu. == Descripción física == === Reina === La reina puede llegar a midir unos 3,5 cm, y algamar un añu de vida. A partir de febreru, la reina sal de la so diapausa y empieza de nuevu la so actividá. A partir de marzu, tresna un nial provisional. Les primeres obreres nacen mientres el mes de mayu, y son elles les que se van faer cargu del caltenimientu y funcionamientu de la colonia. La reina va dedicase a partir d'esi momentu solamente a la puesta de güevos. A la fin del branu, les nueves femes y los machos salen del nial p'apariase. Sólo les femes entren en diapausa, y les femes fecundaes van poder fundar una nueva colonia y convertise en reines. === Obrera === La obrera ye la clase más pequeña de ''Vespa velutina'', con un tamañu poco mayor a los 2,5 cm. Los machos, sicasí, pueden llegar fácilmente a los 3 cm. Estes obreres tamién protexen a la matriarca, adquiriendo la función de soldaos. === Nial === <gallery mode="packed"> Fondatrice de Vespa vélutina.png|Reina fundadora Vespa velutina. Vespa-velutina-starting-nest.png|Reina fundadora ellaborando'l so nial de primeres de la primavera. Vespa velutina nest.JPG|Reina fundadora acabando'l so nial a la fin de la primavera. Vespa vélutina.jpg|Vespa velutina n'alerta nel truébanu. </gallery>La reina fundadora de la colonia crea un nial provisional (que nun ye un truébanu). Esti nial nun ye más grande qu'una pelota de tenis. Si la situación del nial provisional ye afayadiza, esti va sirvir de base a la construcción del nial de la colonia. De lo contrario, les primeres obreres van construyir unu nuevu nun llugar lo más lloñe posible del suelu (p. ex., na pica d'árboles). Tamién, pero menos frecuentemente, pueden construyir el so nial n'edificios antiguos o muralles, en cuévanos nel suelu o en matos d'artos y [[Filicopsida|felechos]]. Los niales son construyíos con frebes de madera mazcao, y pueden algamar un metru d'altor y 80 cm de diámetru. Los niales más grandes son calteníos per miles d'individuos. Xeneralmente, estos niales son de forma esférica, y tienen un furacu de salida llateral, al contrariu de los del [[Vespa crabro|tártagu]] (''Vespa crabro''), que tienen la so salida na parte baxa. Cada nial grande ye'l llar de cerca de 2 000 aviespes, con cientu cincuenta fundadores, qu'al añu siguiente van crear siquier seis truébanos. Les obreres y los machos muerren enantes del final de la seronda; les reines y les femes entren en diapausa en llugares protexíos, asina que van dexar los niales vacíos y nun los van usar l'añu siguiente. Dada la so situación na pica de los árboles, a más de 15 m del suelu, los niales son difíciles de ver y atopar demientres la primavera y el branu, cola xamasca. == Dieta == El tártagu asiáticu adultu nun s'alimenta d'abeyes, nin tampoco d'otros inseutos. Sicasí, son voraces cazadores d'abeyes porque les prinden p'alimentar a los sos bárabos, que viven nos niales. P'alimentar los bárabos, el tártagu asiáticu prinda munchos tipos d'inseutos y otros invertebraos (abeyes, viéspores, mosques, arañes, guxanos, formigues, caparines y pulgones), pero les [[Abeya|abeyes]] formen el 84 % de la so dieta (principalmente pa l'alimentación de los sos bárabos).<ref>[http://myrmecofourmis.fr/frelon-asiatique-et-abeilles «Insectes capturés par le frelon asiatique: la part des abeilles.»]</ref> Otros estudios envaloren que nes zones urbanes ya industriales les abeyes representen hasta un 65 % de les preses prindaes, nes zones agrícoles y forestal el porcentaxe amenorga al 33 %. Para prindar les abeyes, el tárgatu asítiase en vuelu estacionariu na entrada de los truébanos. El so mayor tamañu permítelu prindar una abeya en vuelu y llevala, para caltener solamente'l tórax, a la so colonia p'alimentar los sos bárabos. El tártagu adultu aliméntase de fruta maduro ([[Mazana|mazanes]], [[Prunus domestica|cirueles]], uves, etc.), al igual que la viéspora común, pero en mayor cantidá, pudiendo estropiar güertos. Les principales fontes d'alimentu de los tártagos asiáticos son el néctar de les flores y la fruta maduro de los árboles, poro nun ye raro que frecuenten llugares como viñeos o que na primavera atopemos a les reines sobro les flores de les camelies o n'otres plantes d'orixe asiáticu. == Depredadores == N'Europa, el tártagu européu (''[[Vespa crabro]]'') tien depredadores como'l Picanzu roxu (''[[Lanius collurio]]''), el milán abeyeru (''[[Pernis apivorus]]'') y l'abeyarucu européu (''[[Merops apiaster]]''), que son potenciales depredadores del tártagu asiáticu. Aves como la pega, y les pites, podríen tamién ser depredadores. == Defensa de les abeyes == Les abeyes asiátiques, que lleven conviviendo enforma tiempu col tártagu asiáticu, nun carecen tanta depredación como les europees. Esto ye por cuenta de que delles abeyes asiátiques deprendieron a defendese usando una téunica que consiste en crear un ensame alredor del tártagu pa provoca-y un aumentu de la temperatura corporal. D'esta miente llogren matales porque les abeyes son a aguantar más de 45 graos, sicasí los tártagos nun toleren esa temperatura. Anque'l métodu de defensa principal ye'l mentáu enantes, tamién se repararon otros sistemes consistentes n'usar soníos de baxa frecuencia o provocándo-yos asfixa. Les abeyes del miel introducíes nel continente asiáticu tamién deprendieron a defendese anque d'una manera muncho menos eficiente que les asiátiques. Les abeyes europees empiecen a desenvolver la mesma estratexa de defensa que les sos homólogues asiátiques. La so defensa consiste en cubrir al tártagu invasor provocando la so muerte por [[hipoxia]] al cabu de dellos minutos. == Peligrosidá pal home == El tártagu asiáticu (''Vespa velutina''), al igual que'l européu (''Vespa crabro''), puede inocular el so [[velenu]] al ser humanu. Según los datos recopilaos n'Europa, el tártagu asiáticu nun representa más peligru que'l so homólogu européu; dambos prefieren la fuxida primero que l'ataque. Xeneralmente ataquen en defensa del nial; nun primer momentu, si'l nial ye solmenáu o estropiáu, los individuos salen al esterior y pósense sobro él pa reparar qué asocede. Si'l nial ye nuevamente fadiáu, una o delles aviespes combaten al intrusu picándolu aína, inclusive al traviés de la ropa, y reculen posándose otra vegada nel nial. La so pauta ye defender el nial de toes toes, hasta tal puntu que si s'aplica fueu nél, les aviespes arriesguen la so vida defendiéndolu y pueden llegar a morrer. Nun se reportaron aumentos de picadura nes zones onde s'estableció'l tártagu asiáticu. Reportóse un casu d'envelenamientu grave, dempués de 12 picadures cefáliques de ''Vespa velutina.''<ref>{{cita web |url=http://www.centres-antipoison.net/CCTV/Rapport_CCTV_Vespa_velutina_2009.pdf|títulu=Conséquences sanitaires de l'installation du frelon asiatique Vespa velutina en France|idioma=fr|fechaaccesu=18 de febreru de 2018|sitiuweb=http://www.centres-antipoison.net}}</ref> Los casos d'ataques reportaos yeren casi siempres a proximidá del nial. El dolor causáu pol picotazu ye intensu y agudu, como causáu por un gran anfiler, y depués deriva nun resquemor que recuerda al d'una quemadura. La hinchadura puede atenuase aplicando xelu y [[vinagre]], y les molesties duren dellos díes o una selmana, polo cual pueden riquir [[Analxésicu|analxésicos]] y antiinflamatorios. El peligru pa la vida del ser humanu ye presente en casu de picadures múltiples, picadura única en mucosa o en persones que carezan alerxa al venenu d'himenópteru. === ''Vespa crabro'' === El tártagu européu (''[[Vespa crabro]]'') ye más grande y más coloríu. Los sos colores coloraos y mariellos constrasten col espectru más escuru de ''Vespa velutina.''<ref>[http://www.same-apiculture.colinweb.fr/Le-frelon-asiatique-prejuges-et «Différences entre frelons asiatiques et européens.»]</ref><ref>[http://myrmecofourmis.fr/Frelons-Vespa-crabro «Frelons européens.»]</ref> El so truébanu ye menos voluminosu que'l de Vespa velutina, siempres con una apertura escontra baxo (l'orificiu d'entrada del truébanu de ''Vespa velutina'' ta nel llateral del truébanu), y atópase n'árboles vieyos, debaxo d'un teyáu, pero nunca na pica de los árboles. === ''Megascolia maculata'' === La scolia de frente mariella (''Megascolia maculata'') tien manches anches na so cabeza y abdome. La fema puede midir hasta 4 cm, más de 1 cm más que ''Vespa velutina.'' La scolia nun constrúi truébanos, pos s'agospia cerca de los bárabos de [[Coleoptera|coleópteros]], nes cualos pon los sos güevos.<ref>Étude éthologique de la {{enllaz rotu|[http://www.fsagx.ac.be/zg/Notes_fauniques/pdf%20zoologie/1501-1550/1505.pdf Scolie à front jaune]|http://www.fsagx.ac.be/zg/Notes_fauniques/pdf%20zoologie/1501-1550/1505.pdf|bot=InternetArchiveBot}}([//es.wikipedia.org/wiki/Ayuda:C%C3%B3mo_recuperar_un_enlace_roto enllaz frañáu] disponible en [//es.wikipedia.org/wiki/Internet_Archive Internet Archive]; véase el [//web.archive.org/web/*/http://www.fsagx.ac.be/zg/Notes_fauniques/pdf%20zoologie/1501-1550/1505.pdf historial] y la [//web.archive.org/web/2/http://www.fsagx.ac.be/zg/Notes_fauniques/pdf%20zoologie/1501-1550/1505.pdf cabera versión]). </ref> === ''Vespula germanica'' y ''Vespula vulgaris'' === La viéspora alemana (''[[Vespula germanica]]'') y la viéspora común (''Vespula vulgaris'') son más pequeñes y tienen un color mariellu más intensu que ''Vespa velutina.'' Suelen añerar en suelu, en parrotales o baxu techos d'edificios abiertos. El nial puede algamar 1 m, y tien una apertura na so base, como'l de ''Vespa crabro.'' El tamañu de ''Vespula germanica'' y el de ''Vespula vulgaris'' ye de menos de 2 cm.<gallery mode="packed"> Vespa velutina 03.jpg|Vespa velutina Vespa crabro 0003.jpg|Vespa crabro Megascolia Maculata - GFI 2012-06-17 - 01.jpg|Megascolia maculata Vespula_germanica_Horizontalview_Richard_Bartz.jpg|Vespula germanica Flying_Vespula_vulgaris.jpg|Vespula vulgaris </gallery> == Llegada a Europa == Esti tártagu compórtase como especie invasora n'Europa dende la so llegada al suroeste [[Francia|francés]] en 2004, aportando nun barcu de carga procedente del continente asiáticu. De magar, tomaron unos 120 000 km² y atacaron truébanos, causando importantes daños y alarma social nos llugares afeutaos.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/france/6049302/Tourists-warned-as-Asian-hornets-terrorise-French.html «Tourists warned as Asian hornets terrorise French.» 19 d'agostu de 2009.] ''The Telegraph''. </ref> En 2010 confirmóse la so llegada a la península ibérica al traviés de los Pirineos, como confirmaron les asociaciones d'apicultores de [[Gipuzkoa|Guipúzcoa]] y l'Institutu Neiker n'[[Irun|Irún]], n'atopando los primeros exemplares.<ref>{{cita web |url=http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2010/11/23/sociedad/euskadi/la-avispa-asiatica-ya-esta-aqui|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101127210829/http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2010/11/23/sociedad/euskadi/la-avispa-asiatica-ya-esta-aqui|fechaarchivu=27 de payares de 2010|títulu=Copia archivada|fechaaccesu=26 de payares de 2010}}</ref> En 2011 fixo la so apaición en Galicia.<ref>[http://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2013/10/15/avispa-asiatica-extiende-costa-galicia/0003_201310G15P29995.htm?utm_source=facebook&utm_medium=fbgen&utm_campaign=fbgen La avispa asiática se extiende ya por casi toda la costa de Galicia]</ref> En 2013 informóse de tártagos asiáticos en Catalunya y Aragón.<ref>[http://www.thereader.es/en/local-business-a-finance/5265-bee-killing-asian-hornet-confirmed-in-spain.html Bee killing Asian hornet confirmed in Spain], The Reader, November 21, 2010 {{Wayback|url=http://www.thereader.es/en/local-business-a-finance/5265-bee-killing-asian-hornet-confirmed-in-spain.html |fecha=20101126103127}}</ref> N'avientu de 2014 atópase'l primer nial d'aviespa asiática nel Altu Najerilla, en La Rioxa.<ref>{{cita web |url=http://www.larioja.com/la-rioja/201412/11/rioja-localiza-primer-nido-20141211144025.html|títulu=Primer nido de avispa asiática de La Rioja|idioma=es|fechaaccesu=27 d'agostu de 2015|sitiuweb=www.larioja.com}}</ref>. N'ochobre de 2015, atopóse'l primer nial en Mallorca. En 2018 yá se tien constancia dél n'Asturies.<ref>https://www.elmundo.es/baleares/2015/10/30/5633a979268e3ece3b8b4628.html</ref> Les [[Apis mellifera|abeyes melíferes europees]] (''Apis mellifera'') nun cunten con una estratexa de defensa eficaz, y poro un grupu d'estos tártagos puede acabar con gran parte d'un truébanu en poco tiempu y amenorgar la so productividá. N'Europa creáronse proyeutos pa defendese d'esti problema.<ref>{{cita web |url=http://www.vespavelutina.eu/en-us/|títulu=The LIFE Programmes EU - Vespa Velutina|idioma=en|fechaaccesu=18 de febreru de 2018|sitiuweb=www.vespavelutina.eu}}</ref> == Especie invasora n'España == Según la llexislación española, en concretu según la Llei 42/2007 del 13 d'avientu, del Patrimoniu Natural y de la Biodiversidá, defínese como especie exótica invasora aquella que s'introduz o s'afita nun ecosistema o hábitat natural o seminatural y que ye un axente de cambéu y amenaza pa la biodiversidá biolóxica nativa, bien sía pol so comportamientu invasor o pol riesgu de contaminación xenética. Por cuenta del so potencial colonizador y a que constitúi una amenaza grave pa les especies autóctones, los hábitats o los ecosistemes, esta especie foi incluyida nel Catálogu Español d'Especies Exótiques Invasores, aprobáu por Real Decretu 630/2013, de 2 d'agostu. Pa España definiéronse un conxuntu d'estratexes de xestión, control y posible erradicación.<ref>{{cita web |url=http://www.mapama.gob.es/es/biodiversidad/publicaciones/estrategia_vespavelutina_tcm7-380503.pdf|títulu=Estrategia de Gestión, Control y posible Erradicación del Avispón Asiático o Avispa Negra en España- mapama.es|idioma=es|fechaaccesu=18 de febreru de 2018|sitiuweb=www.mapama.gob.es}}</ref> Amás del tártagu asiáticu, podemos mentar otros casos d'especies invasores en España como por casu l'[[Saccorhiza polyschides|alga argazu]], el [[Cortaderia selloana|plumeru]] o "''yerba de la pampa''", el [[Dreissena polymorpha|moxón cebra]], l'[[Corbicula fluminea|amasuela asiática]] o'l [[Neovison vison|visón americanu]].<ref>{{cita web |url=http://www.mapama.gob.es/es/biodiversidad/temas/conservacion-de-especies/especies-exoticas-invasoras/|títulu=Especies exóticas invasoras - Conservación de especies - Biodiversidad - mapama.es|idioma=es|fechaaccesu=4 d'agostu de 2017|sitiuweb=www.mapama.gob.es}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Especies invasores animales]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Taxones ensin enllaz a Wikispecies]] 4j5fdfac64wq4pqs9xn572ua1xi24s6 0 151484 3699239 3685675 2022-07-25T06:16:05Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{Ficha d'himnu | títulu = Himnu Nacional Mexicanu | trescripción = | títulu_ast = | títulu_alt = ''Mexicanos, al berru de guerra'' | títulu_alt_ast = | títulu_alt_2 = | títulu_alt_ast_2 = | imagen = Himno mexicanos text.jpg | tam_imaxe = | etiqueta = modelu autentificado de la lletra y [[partitura]] del Himnu Nacional de Méxicu | prefixu = nacional | llugar = {{MEX}} | autor = [[Francisco González Bocanegra]] | fecha_lletra = 1853 | compositor = [[Jaime Nunó Roca]] | fecha_música = 1854 | afechu = 1943 | hasta = | soníu = | títulu_soníu = Himnu Nacional Mexicanu }} {{Listen | filename = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | títulu = Versión Instrumental }} El '''Himnu Nacional [[Méxicu|Mexicanu]]''' ye unu de los trés símbolos patrios establecíos pola llei en dichu país xuntu col [[Escudu Nacional de Méxicu|escudo]] y la [[Bandera de Méxicu|bandera]]. Magar conocese y usase como tal dende [[1854]], solo fíxose oficial dende [[1943]], a partir d'un [[decretu presidencial|decretu]] expedíu por [[Manuel Ávila Camacho]], quien fungió como [[presidente de Méxicu]] de [[1940]] a [[1946]]; Y dende febreru de 1984 el so usu ye reguláu pola [[Secretaría de Gobernación (Méxicu)|Secretaría de Gobernación]] con base na [[Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales (Méxicu)|Llei sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacional]]<ref>[https://web.archive.org/web/20121016070259/http://www.ieepo.gob.mx/17.htm] Institutu Estatal d'Educación Pública d'Oaxaca (Consultáu [[8 de xunetu]] del [[2008]])</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.esmas.com/noticierostelevisa/390726.html |títulu=Himnu Nacional, 150 aniversariu |fechaaccesu=8 de xunetu de 2008 |autor=Germán Díaz Hampshire |fecha=15 de setiembre de 2004 |editorial=Televisa |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080912023956/http://www.esmas.com/noticierostelevisa/390726.html |fechaarchivu=12 de setiembre de 2008 }}</ref> La lletra del [[himnu]] alude a victories mexicanes en batalles, trata sobre la defensa de la patria, les virtúes del pueblu que lu exerz y el sacrificiu que trai. Les sos estrofes y estribillu fueron compuestes pol poeta [[San Luis Potosí|potosino]] [[Francisco González Bocanegra]] en 1853, ente que la so música, obra del músicu [[España|español]] [[Jaime Nunó]], foi compuesta al añu siguiente. Na so versión orixinal, l'himnu ta compuestu por diez estrofes, pero nos noventa años que pasó pal so oficialización pasó por dellos cambeos o intentos de cambéu, y quedó amenorgáu solo a cuatro estrofes y l'estribillu a partir de 1943, cuando s'oficializó. == Carauterístiques == Les carauterístiques y usu del Himnu Nacional Mexicanu regular la [[Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales (Méxicu)|Llei sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales]], nos sos artículos 1, 4, Capítulu V, de los artículos 38 a 49, y el Capítulu Especial de los artículos 57 a 60.<ref name="LEBHN">{{Cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213_110518.pdf|títulu=Ley sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales|fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref> Y méntase que'l testu del himnu y partitura de la música atópense autentificados por firma de los titulares de los poderes federales, nuna copia triple que se deposita pal so resguardu nel [[Archivu Xeneral de la Nación de Méxicu|Archivo Xeneral de la Nación]], na [[Biblioteca Nacional]] y nel [[Castiellu de Chapultepec|Muséu Nacional d'Historia]].<ref> {{cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=10 de marzu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080313041013/http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213.pdf |fechaarchivu=13 de marzu de 2008 }} Testu vixente de la Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales”, agostu del 2014, Art. 4.</ref> *[https://www.gob.mx/agn/articulos/conoz-los-simbolos-nacionales-elementos-fundamentales-de-la nuesa-identidá Enllace a una fotografía de la lletra y notes autentificadas del himnu nacional so resguardu del Archivu Xeneral de la Nación] === Lletra === La lletra oficial del himnu mexicanu componer de cuatro estrofes y un estribillu, como marca l'artículu 57 de la citada llei y eses estrofes y estribillu son: ==== Coru ==== {{cita|'''''Mexicanos, al berru de guerra :'''''L'aceru aprestad y el bridón; :'''''Y sutruma nos sos centros la tierra :'''''Al sonoru ruxir del cañón. :'''''Y sutruma nos sos centros la tierra :'''''Al sonoru ruxir del cañón.}} ==== Estrofes ==== {{Columnes}} {{cita|'''''I :'''''Cinxa ¡Oh, Patria! les tos vidayes d'oliva :'''''de la paz l'arcánxel divín, :'''''que nel cielu'l to eternu destín :'''''pol deu de Dios escribióse. :'''''Mas si osara un estrañu enemigu :'''''profanar cola so planta'l to suelu, :'''''piensa ¡Oh, Patria quería! que'l cielu :'''''un soldáu en cada fíu te dio. '''''V :'''''¡Guerra, guerra ensin tregua al qu'intente :'''''de la patria enllordiar los blasones!, :'''''¡guerra, guerra! los patrios pendonos :'''''nes foles de sangre papái. :'''''¡Guerra, guerra! nel monte, nel valle, :'''''los cañones horrísonos truenen :'''''y los ecos sonoros resonen :'''''coles voces de ¡Unión! ¡Llibertá!}} {{Nueva columna}} {{cita|'''''VI :'''''Antes, Patria, que inermes los tos fíos :'''''sol xugu'l so pescuezu toren, :'''''los tos campos con sangre riéguense, :'''''sobre sangre se estampe el so pie. :'''''Y los tos templos, palacios y torres :'''''derrumbar con hórrido estrueldu, :'''''y les sos ruines esistan diciendo: :'''''de mil héroes la Patria equí foi. '''''X :'''''¡Patria! ¡Patria!, los tos fíos te xuren :'''''exhalar nes tos ares el so aliendu, :'''''si'l clarín col so bélicu acentu :'''''convocar a trepar con valor. :'''''¡Pa ti les guirlandes d'oliva! :'''''¡Una alcordanza pa ellos de gloria! :'''''¡Un lloréu pa ti de victoria! :'''''¡Un sepulcru pa ellos d'honor!}} {{Final columnes}} Oficialmente, en 1943 publicóse'l testu íntegru del himnu nacional, colos sos diez estrofes y estribillu, pero dalgunes retayáronse porque faíen referencia a Santa Anna: por eso, retayar a solu cuatro estrofes: les estrofes I, V, VI y X, de la versión orixinal, y l'estribillu. El cambéu de la lletra foi ordenada primero pol presidente [[Manuel Ávila Camacho]], pero solo oficializóse en 1984 pol presidente [[Miguel de la Madrid Hurtado]] a los cuatro estrofes, col fin de faelo más bono d'interpretar.<ref>https://web.archive.org/web/20140812223933/http://www.mmh.org.mx/nav/node/836 Consultáu'l 29 de xunetu del 2014.</ref><ref name="LEBHN">{{Cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213_110518.pdf|títulu=Ley sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales|fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref> === Música === Nel Capítulu Especial, Artículu 58 de la llei, preséntase una copia de la partitura de la música del himnu, consistente básicamente en dos partes: una pal estribillu y otra pa les estrofes.<ref> {{cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=10 de marzu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080313041013/http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213.pdf |fechaarchivu=13 de marzu de 2008 }} Testu vixente de la Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales”, agostu del 2014, Art. 58.</ref> <center><gallery> Archivu:Himno mexicanos text.jpg|Primer páxina de la partitura y lletra. Archivu:Himno mexicanos text2.jpg|Segunda páxina de la partitura y lletra. </gallery></center> === Interpretación === La forma d'interpretar l'himnu ye como sigue: <center> {{Cita|Estribillu, '''Estrofa I''', Estribillu, '''Estrofa II''', Estribillu, '''Estrofa III''', Estribillu, '''Estrofa IV''', Estribillu.}} </center> == Usu == Nel artículu 42 de la Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales, méntase que: {{Cita|L'Himnu Nacional solo va executase, total o parcialmente, n'actos solemnes de calter oficial, cívicu, cultural, escolar o deportivu, …<ref name="LEBHN">{{Cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213_110518.pdf|títulu=Ley sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales|fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref>}} Nel casu de les versiones parciales indica qu'en planteles escolares y eventos deportivos, tales como los [[Xuegos Olímpicos]], les úniques partes del himnu que pueden interpretase o reproducise son estribillu y estrofa I. Otres salvedaes son: pa otros casos como los zarros y apertures de trasmisiones d'estaciones de radio o televisión, pueden alteriar dientro de los cuatro estrofes oficiales y previa autorización de la [[Secretaría de Gobernación (Méxicu)|Secretaría de Gobernación]] la versión que tresmiten, anque nunca pueden encurtiar les versiones completes que se producen mientres ceremonies oficiales.<ref> {{cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=10 de marzu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080313041013/http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213.pdf |fechaarchivu=13 de marzu de 2008 }} Testu vixente de la Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales”, agostu del 2014, Art. 41 y 42.</ref> [[Ficheru:ZA Polokwane- France VS MEXICO.jpg|thumb|right|280px|Ceremonia de los himnos nacionales de [[Francia]] y de [[Méxicu]], nel mundial de fútbol [[Sudáfrica 2010]].]] En ceremonies oficiales en territoriu mexicanu d'instituciones públiques y privaes onde tenga de tocase l'Himnu Nacional y otru estranxeru, va executar en primer llugar el mexicanu; pero si esiste un protocolu, como nos [[Xuegos Olímpicos]], va interpretase d'alcuerdu al orde que marque'l protocolu correspondiente d'esi actu.<ref name="LEBHN">{{Cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213_110518.pdf|títulu=Ley sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales|fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref> Per otru llau el so usu como distintivu d'honor execútase acompañáu d'otra música; por casu; pa faer honores al [[Presidente de Méxicu|Presidente de la República]], les [[Banda militar|bandes militares]] presentes van tocar la Marcha d'Honor»; el casu d'honores a la bandera, les bandes de música van executar l'himnu y al empar les bandes militares van tocar la marcha llamada «Bandera» y establez una llende a les sos interpretaciones nesi casu, dos veces, pa faer honores a la Bandera y rindir honores al Presidente de la República. Anque s'indica la salvedá de que cuando seya interpretáu por un coru les bandes militares tendrán de permanecer en silenciu pa nun apagar al coru.<ref name="LEBHN">{{Cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213_110518.pdf|títulu=Ley sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales|fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref> Sía que non los presentes tendrán de demostrar el respetu asumiendo la posición de firmes y en casu de qu'esistan varones tienen de tener la cabeza descubierta, salvedá que se fai con militares que disponen d'un ceremonial propiu.<ref name="LEBHN">{{Cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213_110518.pdf|títulu=Ley sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales|fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref> === Usu nel estranxeru === Nel estranxeru, les embaxaes, consulaos y delegaciones oficiales de la [[Secretaría de Rellaciones Esteriores (Méxicu)|Secretaría de Rellaciones Esteriores]] son les encargaes de la vixilancia de l'aplicación de la llei y el respetu al himnu nacional, evitando'l so usu comercial y autorizando la so interpretación previa consulta cola [[Secretaría de Gobernación (Méxicu)|Secretaría de Gobernación]] en situaciones que nun sían actos cívicos, amás de promover la so interpretación n'actos públicos solemnes realizaos por mexicanos. Amás tien la obligación de solicitar ante'l gobiernu que ta acreditáu que prohiba'l so usu, sobremanera si ye de calter comercial.<ref name="LEBHN">{{Cita web |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213_110518.pdf|títulu=Ley sobre l'escudu, la bandera y l'himnu nacionales|fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref> === N'otros idiomes === En [[Méxicu]] hai persones que caltienen y falen puramente [[Llingües de Méxicu|llingües indíxenes]] o mesmes de la so cultura d'orixe, dende'l 8 d'avientu de 2005, l'artículu 39 de la llei dexa la traducción de la lletra a les llingües natives. La traducción tien de ser sancionada pol [[Institutu Nacional de Llingües Indíxenes]] y autorizada pola [[Secretaría de Gobernación (Méxicu)|Secretaría de Gobernación]].<ref>''[[Diariu Oficial de la Federación]]''—[http://www.crwflags.com/fotw/flags/mx_1984.html#12-07-05a Decree allowing for translation of the anthem into native languages]. 7 d'avientu de 2005. Consultáu'l 11 de xineru de 2006.</ref> Hasta 2014, l'himnu nacional foi traducíu a les siguientes llingües indíxenes: [[Idioma chinanteco|chinanteco]], [[idioma otomí|otomí]], [[Llingües mixteques|mixteco]], [[Idioma maya|maya]], [[náhuatl]] y [[Idioma huasteco|huasteco]]. Otros grupos nativos traducieron l'himnu a les sos respeutives llingües, pero nun foi sancionáu pol gobiernu.<ref>[[Comisión Nacional pal Desenvolvimientu de los Pueblos Indíxenes]] [http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1109 Himnu Nacional Mexicanu en llingües indíxenes]</ref> Fora de les llingües natives, foi traducíu al [[baxu alemán]] (''Plautdietsch''). Neños y mozos menonites de Méxicu entonen l'himnu nacional mexicanu traducíu al alemán dientro de los sos colexos cada llunes. En 2008 resultó ganador a nivel estatal un colexu menonita llamáu ''La Esperanza'' del conceyu chihuahuense de [[Conceyu de Cuauhtémoc (Chihuahua)|Cuauhtémoc]], quien entonaron l'himnu nacional mexicanu n'español y una estrofa nel so idioma maternu.<ref>[http://www.observador.com.mx/noticies.cfm?n=16438] Colexu menonita gana concursu del himnu nacional mexicanu.</ref> == Enseñanza y espardimientu == Dende 2005 ye una obligación la enseñanza del Himnu Nacional en tolos planteles d'educación preescolar, primaria y secundaria nel país. Pa llograr eso, dende esi añu entama un Concursu Nacional d'Interpretación del Himnu por Coros Infantiles.<ref>https://web.archive.org/web/20080313041013/http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/213.pdf Testu vixente de la Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales”, agostu del 2014, Art. 46.</ref> == Vixilancia == En [[Méxicu]] la [[Secretaría de Gobernación (Méxicu)|Secretaría de Gobernación]] ye la encargada de la vixilancia de l'aplicación de la llei, anque puede ayudar de les demás oficines del gobiernu federal. Como'l casu de la [[Secretaría de Rellaciones Esteriores (Méxicu)|Secretaría de Rellaciones Esteriores]] pa otres naciones o la [[Secretaría d'Educación Pública (Méxicu)|Secretaría d'Educación Pública]] pal casu del espardimientu y enseñanza. == Historia == [[Ficheru:MexicanFansAnthem.jpg|thumb|right|100px|Aficionaos mexicanos interpreten l'Himnu Nacional antes d'un partíu de fútbol.]] Tres la escritura del himnu, Méxicu siguía enfrentándose a los efeutos d'una derrota nuna [[Primer intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu|guerra con Estaos Xuníos]]. El país sentíase desmoralizado y tamién estremáu, por cuenta de la perda d'aprosimao la metá del so territoriu, que pertenecía-y yá a Estaos Xuníos. Acordies con l'historiador [[Javier Garciadiego]], quien faló nuna ceremonia conmemorativa del 150º aniversariu de l'aprobación del himnu en 2004, l'himnu fai casu omiso a les divisiones y conflictos y anima la unidá nacional. Nesa mesma fecha, la [[Ciudá de Méxicu]] y otres partes del país detuvieron lo que faíen ya interpretaron un cantar del himnu a nivel nacional. Individuos d'otres naciones participaron tamién, mayoritariamente nes oficines diplomátiques o en llugares onde s'atopaben una alta concentración d'[[expatriados]] de Méxicu. L'himnu tamién foi descritu como unu de los símbolos de la identidá mexicana».<ref name="sdut" /> === Antes de 1820 === Ente los pueblos prehispánicos nun se tien noticia de qu'esistiera siquier daqué paecíu a un [[himnu]] que s'identificara unívocamente a dalgunos de los [[altépetl]], pero al llegar les tradiciones europees tres la llamada [[Conquista de Méxicu|Conquista Española]], floriaron los llamaos himnos relixosos en que les sos lletres y música allababen la vida de dalgún [[Santu]] o la deidá de la [[Ilesia católica]], según los himnos cívicos que trataben d'allabar la llegada de virréis, d'obispos, clérigos, la entronización de reis españoles y más comúnmente la vida de dalgún personaxe o grupu novohispano, d'ente los autores más destacaos d'esi tipu d'himnos tenemos a [[Manuel de Sumaya]], [[José de Torres]] y [[José Aldana]], que la so obra relixosa foi profusamente emponderaes nel so tiempu y entá güei, destaquen de tola so obra los himnos dedicaos a la [[Nuesa Señora de Guadalupe (Méxicu)|Virxe de Guadalupe]]. La primer vegada qu'esistió en [[Méxicu]] daqué bien paecíu a un [[Himnu Nacional]] foi la llamada [[Marcha Real]] o Marcha Granadera que dende 1761 empezar a usar n'[[España]] y les sos colonies mientres les ceremonies cíviques, autoría de [[Manuel de Espinosa de los Monteros]], foi una obra de ciertu presto qu'influyo nos años posteriores nel nuevu nacionalismu mexicano que se formó mientres la [[Independencia de Méxicu|Guerra d'Independencia]]. === Nel sieglu XIX === {{AP|Independencia de Méxicu}} Al peracabase la independencia de Méxicu en 1821, el nuevu nacionalismu mexicano solo impulsó la creación d'un [[Escudu Nacional de Méxicu#Historia|escudu]] y [[Bandera de Méxicu#Historia|bandera]] nacional como símbolu del nuevu estáu. Al paecer la idea d'un [[Himnu Nacional]] nun yera una necesidá por eso mientres la entronización d'[[Agustín de Iturbide]] cantóse l'himnu relixosu [[Veni Creator]] en forma especial. Darréu'l protocolu de toma del cargu pal primer presidente y vicepresidente de [[Méxicu]] nun incluyó nengún himnu o cantar usáu como un himnu.<ref>http://www.scielo.org.mx/scielo.php?pid=S0185-26202008000200002&script=sci_arttext Sobre'l Primer Imperiu Mexicanu y la ceremonia de entronización d'Agustín de Iturbide.</ref><ref>http://www.biblioteca.tv/artman2/publish/1824_121/Decretu_Sobre_la_publicaci_n_y_xuramentu_de_la_constituci_n_printer.shtml Protocolu de xurar de la Constitución de 1824.</ref><ref>http://www.biblioteca.tv/artman2/publish/1824_121/Decreto_Ceremonia_pa_la solemnidá_del xuramentu_del presidente_y_vicepresidente_de_los_Estaos_Xuníos_Mexicanos.shtml Protocolu de la ceremonia pa xurar del primer presidente y vicepresidente de Méxicu.</ref> A pesar d'eso, mientres esi primera mediu sieglu, nunca faltaron propuestes informales d'himnos que trataron de tomar el llugar. Por casu, mientres la etapa final de la [[Independencia de Méxicu|Guerra d'Independencia]] realizóse un sitiu a la ciudá de [[Querétaro]] per parte de tropes Trigarantes, ente eses tropes atopaba un músicu llamáu [[José Torrescano]] quien compunxo un himnu bien anti español, que la so frase más cuestionada yera: {{Cita|Somos independientes,/viva la Llibertá,/viva América llibre/y viva la igualdá.}} Por eso nun foi bien promovíu l'himnu, una y bones la idea del [[Exércitu Trigarante]] yera llograr la unidá de tolos grupos sociales de la [[Nueva España]]. Yá no que se considera'l [[Méxicu]] independiente, en 1822, otru músicu de nome [[José María Garmendía]] realizó otru himnu que nun gustó por tar bien centráu na figura d'[[Agustín de Iturbide]]. Por casu, les sos primeres pallabres yeren: {{Cita|A les armes, valientes indianos;/a les armes corréi con valor;/el partíu siguíi de Iturbide;/síamos llibres y nun haya opresión.}} Por eso al camudar de réxime monárquicu a republicanu este foi totalmente escaecíu. Depués, mientres les república tantu federalista como centralista, cuando queríen faese honores al presidente o vicepresidente interpretaba dalguna pieza de la so presto. Por casu [[Antonio López de Santa Anna]] gustaba de la obertura ''Semiramis'' de [[Gioachino Rossini]], mientres [[José Joaquín de Herrera]] prefería ''Poeta y llabrador'' de [[Franz von Suppé]].<ref name=hist1>Otero Muñoz, Ignacio, «Fax», Revista Mexicana del Derechu d'Autor; añu III, núm. 10 abril-xunu, 1992, Páx. 75 a 77. Cfr. Zamora Plowers, Leopoldo, Quince uñes y Casanova aventureros, Ed. Patria.</ref> El 13 de xunetu de 1844 otru músicu de nome [[Eusebio Delgado]] musicalizó un poema anónimu qu'honraba a [[Antonio López de Santa Anna]] quien taba nel so 8º periodu de gobiernu mientres la república centralista, esti nun gustó al públicu y terminó escaecíu.<ref name=hist1/> En 1849 depués de la desastrosa [[Intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu|Guerra Mexicana-Estauxunidense]] de 1846 a 1848 y mientres la presidencia [[Federalismu|federal]] de [[José Joaquín de Herrera]] formóse una llamada Xunta Patriótica de la Ciudá de Méxicu que, al traviés de l'[[Academia de San Juan de Letrán]], entamó un concursu pa buscar una lletra qu'al pie de la música del pianista austriacu Henri Herz, pudiera formar un himnu nacional. Esi primer concursu foi la propuesta más seria hasta'l momentu, incluyía ente los sos xueces a personaxes bien destacaos de la dómina, como [[Andrés Quintana Roo]], [[Manuel Lacunza]], [[José Joaquín Pesáu]], [[Manuel Carpio]] y [[Alejandro Arango y Escandón]]. El concursu foi ganáu pol estauxunidense [[Andrés David Bradburn]], lo cual xunto col conteníu de la obra fizo que fuera un verdaderu fracasu que terminó per escaecer se.<ref name=hist1/> Poco dempués, en 1850, la mesma [[Academia de San Juan de Letrán]] realizó'l so propiu concursu pa musicalizar un poema del cubanu [[Juan Miguel Lozada]], la música escoyida foi obra de [[Nicolas Bochsa|Nicolás-Charles Bochsa]], pero al ser un poema bien centráu na figura del presidente [[José Joaquín de Herrera]] nun trescendió.<ref name=hist1/> Al paecer mientres esi añu dio una especie de competencia informal una y bones el músicu italianu [[Antonio Barilli]] propunxo non solo un himnu, propunxo dos, que de nenguna manera fueron del presto del pueblu mexicanu. Poco dempués, en 1851, otru músicu d'orixe checu [[Max Maretzek]] presentó la so propuesta y non fructificó, y asina se fueron atropando en tan solu trés años varios intentos. N'abril de 1853, l'italianu [[Inocencio Pellegrini]], presentó'l so Cantar Nacional” ensin enforma ésitu, si ye que tuvo dalgunu. N'avientu de 1853, otru músicu d'apellíu Infante creó una composición patriótica dedicada a [[Antonio López de Santa Anna]] la cual solo tocar una nueche.<ref>{{Cita web |url=http://www.grito-independencia-mexico.com/historia-himnu-nacional-mexicanu.php |títulu=Historia del Himnu Nacional de Méxicu |fechaaccesu=25 d'ochobre de 2008}}</ref><ref name=hist1/> Otres personalidaes que presentaron propuestes formales ya informales fueron, [[Fernando Calderón y Beltrán]], [[José María Garmendia]], [[Francisco Manuel Sánchez de Tagle]], [[Mariano Elízaga]] y [[José María Heredia]]<ref>{{Cita web |url=http://www.cddiputados.gob.mx/POLEMEX/inesle/PUBS/REVS/iniciativa/inicitiva24_25/articulo12.htm |títulu=La nuesa tradición: L'Himnu Nacional, cantar de la patria y alma de la nuesa nacionalidá |fechaaccesu=13 d'ochobre de 2013 |apellíu=Chopín Cortés |nome=Ángel |obra=Revista Iniciativa #24_25. Institutu d'Estudios Legilastivos |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100312100220/http://www.cddiputados.gob.mx/POLEMEX/inesle/PUBS/REVS/iniciativa/inicitiva24_25/articulo12.htm |fechaarchivu=12 de marzu de 2010 }}</ref><ref name="cddiputados.gob.mx">{{Cita web |url=http://www.cddiputados.gob.mx/POLEMEX/inesle/PUBS/REVS/iniciativa/inicitiva24_25/articulo12.htm |títulu=La nuesa Tradición: L'HIMNU NACIONAL, cantar de la Patria y alma de la nuesa nacionalidá |fechaaccesu=8 de xunetu de 2008 |apellíu=Chopin Cortes |nome=Ángel |editorial=H. Cámara de Diputaos, Institutu d'Estudios Llexislativos |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080914173704/http://www.cddiputados.gob.mx/POLEMEX/inesle/PUBS/REVS/iniciativa/inicitiva24_25/articulo12.htm |fechaarchivu=14 de setiembre de 2008 }}</ref><ref name=hist1/> === Competencia oficial === [[Ficheru:Francisco González Bocanegra.jpg|thumb|200px|[[Francisco González Bocanegra]].]] [[Ficheru:Jaime Nunó.jpg|thumb|200px|[[Jaime Nunó]].]] [[Ficheru:Himno Nacional.jpg|thumb|200px|Primer edición del Himnu Nacional Mexicanu.]] Nun se sabe si por cuenta de esa fervencia o solo pol gustu del entós presidente y dictador [[Antonio López de Santa Anna]] el 12 de payares de 1853 per mediu del [[Diariu Oficial de la Federación Diariu Oficial del gobiernu de la República Mexicana]] dar a conocer un doble concursu, que'l so fin y orde seria escoyer un poema patrióticu y el so musicalización posterior pa formar un Himnu a la Patria. <ref name=hist1/> En 1854 celebraríase'l 25 Aniversariu de "La Victoria de Tampico de 1829" cuando Antonio López de Santa Anna venció al Exércitu Español nel so intentu de reconquista. Buscó Santa Anna festexar per tolo alto la so gran victoria militar onde algamó'l rangu de Xeneral de División. El concursu convocar cola anticipación debida por que el 11 de setiembre del siguiente añu tuviérase l'Himnu Nacional iguáu. Pa la lletra solicitábase unviar la propuesta en sobre zarráu con un seudónimu al Ministeriu de Fomentu, Colonización, Industria y Comerciu en menos de venti díes, dempués de lo que tardaríense diez díes pa definir al ganador, depués de dase a conocer al ganador, la musicalización tendría otru mes pa recibir propuestes, dempués de lo que tardaríase un mes más pa dar a conocer al ganador de la música. Na mesma convocatoria definíase que los derechos d'esplotación de les propuestes pasaríen a manes del gobiernu central y solo apurriríase una contraprestación a los ganadores. Esta convocatoria foi roblada pol entós oficial mayor del ministeriu [[Miguel Lerdo de Tejada]], el xuráu pa la lletra tuvo formáu por [[José Bernardo Couto]], [[Manuel Carpio]] y [[José Joaquín Pesáu]], mientres el xuráu pa la música integrar por [[José Antonio Gómez]], [[Agustín Balderes]] y [[Tomás Lleón]].<ref name=hist1/> La resultancia pa la lletra publicó'l 4 de febreru de 1854 nel diariu oficial xunto a la lletra, siendo ganador el potosino [[Francisco González Bocanegra]], quien depués se supiera realizó la lletra zarráu nuna habitación pola que yera entós la so prometida, [[Guadalupe González del Pino]], una y bones él nun quería participar nel concursu.<ref>David Kendall [http://david.national-anthems.net/mx.htm National Anthems—Mexico]</ref> González foi anunciáu'l ganador nel [[Diariu Oficial de la Federación Diariu Oficial del gobiernu de la República Mexicana]] del 3 de febreru de 1854.<ref name=hist1/> Magar l'himnu de González Bocanegra ye un himnu de corte bélicu, nun lo ye d'ataque, agresión ó expansionismo sinón tou lo contrario, ye un himnu de defensa de la patria y del territoriu nacional. De xuru inspiráu nel eventu militar que se recordaba y festexaba esi añu de 1854 al cumplise 25 años de la Invasión Española de Reconquista, el poeta narra nes sos estrofes la situación y disposición de los mexicanos y la nación ante una invasión estranxera, non asina pa una guerra intestina y fratricida. Santa Anna, el gran "Vencedor de Tampico" sería recordáu nesi himnu santanista qu'inclusive-y foi agasayáu por González Bocanegra na dedicatoria la mesma nueche del so estrenu nel Gran Teatru de Santa Anna. L'himnu reseña una gran victoria militar contra un "estrañu enemigu" ye dicir una nación estranxera. La única gran victoria con eses carauterístiques que se celebraba en Méxicu nesa dómina yera la llograda en Tampico en 1829. {{ensin referencies}} Como dicía la convocatoria, en dándose a conocer al ganador de la lletra abrió'l concursu de la música, realizóse como se dicía nun mes, siendo ganadora la obra del músicu italianu [[Giovanni Bottesini]], pero a cencielles non gustu, amás foi acusáu de musicalizar y dar a conocer per fora del concursu la so propuesta, lo cual yera contrariu a los términos del concursu. Por cuenta de eso, el concursu enllargar hasta los cientu ochenta díes, mientres el 18 de mayu de 1854 estrenu formalmente la so propuesta nel [[Teatru Santa Anna]] coles voces de la sopranu [[Henriette Sontag|Enriqueta Sontag]] y el tenor [[Gaspar Pozzolini]], pero aun así nun foi del presto del públicu polo xeneral.<ref name="bottesini">Embaxada de Méxicu en [[Serbia y Montenegro]] [https://web.archive.org/web/20090911094613/http://www.mexican-embassy.org.rs/MexicanSignsHimno.html Himnu y Símbolu Mexicanu]. Consultáu'l 11 de marzu de 2010.</ref><ref name=hist1/> Tres esi allongamientu a cientu ochenta díes, foi la propuesta del músicu español [[Jaime Nunó Roca]] la que ganó. Daquella Nunó yera direutor de les [[Banda militar|bandes militares]] del exércitu nacional, esi puestu haber llográu por invitación d'[[Antonio López de Santa Anna]] quien lo conociera n'unu de los sos varios exilios en [[Cuba]]. La so obra col seudónimu ''Dios y Llibertá'', foi declarada ganadora'l [[12 d'agostu]] de [[1854]] per mediu del [[Diariu Oficial de la Federación Diariu Oficial del gobiernu de la República Mexicana]].<ref name="himnokids">Presidente de la República-[http://www.elbalero.gob.mx/kids/government/html/simbolop/himnu.html National Anthem for Kids] {{Wayback|url=http://www.elbalero.gob.mx/kids/government/html/simbolop/himnu.html |date=20060429092514 }}. Consultáu'l 12 de marzu de 2010.</ref> L'himnu foi aceptáu'l [[16 de setiembre|día de la independencia]] del mesmu añu. La interpretación inaugural foi dirixida por [[Giovanni Bottesini]], cantáu por [[Claudia Florenti]] y [[Lorenzo Salvi]], nel [[Teatru Nacional de Méxicu|Teatru Santa Anna]].<ref name="bottesini" /><ref>Secretaría de Rellaciones Esteriores [https://web.archive.org/web/20041022114958/http://www.sre.gob.mx/mexico/xeneral/himnu.htm Historia del Himnu Nacional]. Consultáu'l 12 de marzu de 2010.</ref><ref name=hist1/> Pocu más d'un mes dempués, la nueche del 15 de setiembre de 1854, foi interpretáu públicamente per primer vegada l'himnu, nel entós famosu [[Teatru Santa Anna]], que daquella cerraba al poniente la cai que güei se llama 5 de Mayu nel güei llamáu [[Centru Históricu de la Ciudá de Méxicu|Centro Históricu de la ciudá de Méxicu]] que naquella dómina yera lo único que se llamaba [[ciudá de Méxicu]]. Depués de delles pallabres del poeta [[Francisco González Bocanegra]] interpretóse l'himnu, dirixíu por [[Giovanni Bottesini]] y les voces de [[Claudina Florentini]], [[Lorenzo Salvi]] y coros del teatru al cargu de [[René Masón]] y [[Pedro Carvajal]], esa primer vegada nun foi l'estrenu oficial una y bones solo hasta a otru día foi cuando [[Antonio López de Santa Anna]] nel so calter de presidente asistió a la so interpretación, per parte de [[Balbina Steffenone]] y [[Lorenzo Salvi]]. Al contrariu de tolos intentos anteriores el so ésitu foi casi inmediatu y la so partitura vender nes cais.<ref name=hist1/><ref>{{cita llibru |nome=Varios autores |enllaceautor= |títulu= Tou Méxicu. Compendiu Enciclopédicu 1985|fechaaccesu=30 de mayu de 2018 |idioma=español|añu=1985|editorial=Gales Editores, Televisa SA, Enciclopedia de Méxicu, SA de CV y Banca Confia SNC |allugamientu= |isbn=968-7167-02-5|capítulu=L'Estáu: Los símbolos patrios |páxines=9-14 |cita=}}</ref> === El so refugu y aceptación === Pero non duru enforma la so fortuna, el 9 d'agostu de 1855 [[Antonio López de Santa Anna]] dexa la presidencia per última vegada y abandona [[Méxicu]], [[Jaime Nunó]] sígue-y a [[L'Habana]] y depués piérdese nos [[EE.XX.]]; Al empar [[Francisco González Bocanegra]] escuéndese en casa d'un tíu pa evitar represalies y nun vuelve ponese a descubiertu del públicu, muerre de [[tifo]] el 11 d'abril de 1861 a los sos 37 años. La causa d'esi repentín cambéu ye pola llamada [[Revolución d'Ayutla]] que dende'l 1 de marzu de 1854 laude impulsando un cambéu de gobiernu, federalista y lliberal.<ref name=hist1/> Pola [[Revolución d'Ayutla]] los grupos lliberal y federalista facer del poder y empecipia la llamada [[Lleis de Reforma|Dómina de la Reforma]], que traería personaxes como [[Benito Juárez]], [[Melchor Ocampo]], [[Ignacio Ramírez]], [[Miguel Lerdo de Tejada]], [[Guillermo Prieto (políticu)|Guillermo Prieto]], [[Juan N. Álvarez]] y [[Ignacio Comonfort]], como yeren contrarios a Santa Anna fixeron lo posible por que se escaeciera l'himnu santanista, magar nun lo prohibieron de nenguna manera afalaron la so interpretación pero adulces l'himnu foi ganando adeptos.<ref name="CIF">https://web.archive.org/web/20130613022522/http://www.libros.publicaciones.ipn.mx/PDF/2093.pdf Juárez. El cantar mientres la intervención francesa; José Carmén Soto Correa(Sic); Edit. I.P.N. Direición de Publicaciones; Méxicu, 2006; ISBN 970-36-0323-8; Páx. 32, 37 a 46 y 93 a 98.</ref><ref name=hist1/> Por casu, a la fin de la [[Guerra de Reforma]] cuando les tropes federales retomaben la [[ciudá de Méxicu]] el Xeneral Lliberal [[Florencio María del Castillo]] rellata que: {{Cita|La comitiva detúvose frente al primer arcu pa escuchar l'himnu, que la so lletra sentimos nun haber consiguíu. Termináu l'himnu, foi entonada la Marsellesa, esa marcha que trescala los corazones de tolos pueblos y l'ensame repitió l'estribillu.<ref>http://www.biblioteca.tv/artman2/publish/1861_164/Entrada_d'el_ej_rcito_lliberal_a_la ciudá_de_M_xico_printer.shtml Entrada del exércitu lliberal a la ciudá de Méxicu. 1 de xineru de 1861. Por Florencio María del Castillo.</ref><ref name=hist1/>}} De lo anterior puede ampliase qu'hasta la llamada [[Segunda intervención francesa en Méxicu|Segunda Intervención Francesa]] l'himnu más popular en [[Méxicu]] ente los lliberales y munchos otros grupos yera [[La Marsellesa]], y qu'entá mientres la guerra nel [[Segundu Imperiu Mexicanu]] yera l'himnu preferíu por [[Benito Juárez]] pa ser tocáu na so presencia como [[Presidente de Méxicu]]. Otru himnu bien popular, anque nun foi escritu como tal, foi obra de [[Guillermo Prieto (políticu)|Guillermo Prieto]] quien la escribiera como poema satíricu en 1853, apaeció nel so llibru de 1854 “Viaxes d'Orde Suprema”, esi poema musicalizado fuera presentáu al concursu santanista por [[Guillermo Prieto (políticu)|Guillermo Prieto]] al traviés d'un terceru y titulada “La Marcha de los Cámbaros”, obviamente nun ganó, pero pa 1864 al entamu del [[Segundu Imperiu Mexicanu]] yá yera un de los cantares más populares en Méxicu, al puntu de que'l mesmu Emperador [[Maximiliano I de Méxicu|Maximiliano]] solicitó que se tocara na so presencia mientres una visita a la ciudá de [[Guanajuato]] en 1864, como una manera de congraciarse colos [[lliberales]], pero l'efeutu foi un severu plasmu ya indignación de los grupos [[conservadores]] y monárquicos que lo sofitaron pa llegar al tronu. D'esi himnu informal [[Melchor Ocampo]] cuenta que {{Cita|Los cámbaros, convertíos n'himnu popular, formulaben la gayola y l'orde y la concordia enguapecíen un día que lu sobreponen en grandor a la receición del Exércitu Trigarante.(Sic)<ref>http://www.biblioteca.tv/artman2/publish/1861_164/Dellos lliberales_faen_la guerra_a_Ocampo_printer.shtml Dellos lliberales faen la guerra a Ocampo. Méxicu, xineru 2 de 1861.</ref><ref name=CIF/><ref name=hist1/>}} Otra obra que aportó a bien popular y usada como [[himnu]] foi “Adiós Mamá Carlota” que solo pola so lletra nun terminó por oficializase. Sía que non a la fin de la guerra y cola República Restaurada, l'himnu santanista volvió tener presencia, si nun ye que la tuvo mientres tola guerra, anque con dellos cambeos, por casu en 1864 el presidente [[Benito Juárez]] aldericó con dellos sobre ciertos cambeos a la lletra, suxuríen-y suprimir la referencia al “Guerrero inmortal de Zempoala”, a lo que contesto:<ref name=hist1/> {{Cita|Al Himnu Nacional nun se-y quitar nin una sola nota, nin una sola pallabra.}} Otru cambéu que sí perduró foi na séptima estrofa, camudando, “Si a la lid contra Estáu enemigu” por Si a la lid contra hueste enemiga”, amás de munches otres que nun perduraron.<ref name=hist1/> Tres esa dómina llegó la presidencia de [[Sebastián Lerdo de Tejada]] hermanu de quien siendo oficial mayor robló la convocatoria al concursu de 1853, al paecer dende esi momentu impulsóse l'usu del himnu santanista anque con cambeos. Tres la cayida del so gobiernu pol [[Plan de Tuxtepec]], el nuevu presidente [[Porfirio Díaz]] empezó a usar l'himnu santanista de común pa les ceremonies oficiales.<ref name=CIF/><ref name=hist1/> === Sieglu XX === En 1901 ye redescubierto, por dicilo de dalguna manera, el compositor Jaime Nunó. Un grupu de mexicanos que taben de viaxe per Estaos Xuníos atopar na ciudá de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], dar a conocer al presidente y esti lo convida a visitar [[Méxicu]], acepta y mientres la so visita per primer vegada dirixe orquesta y coros pa interpretar l'Himnu Mexicanu, pero la so visita nun resulta templada y torna a [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. Aquel día yera ciudadanu estauxunidense. En 1904 vuelve ser convidáu por cuenta de los cincuenta años del Himnu, con muncho más ésitu que la visita anterior, esa foi la última vegada que, vivu, tocó suelu mexicanu, yá que muerre'l 18 de xunetu de 1908 en [[Bay City (Nueva Jersey)|Bay City]], [[Nueva Jersey]]. Mientres la so primer visita'l 11 de febreru de 1901 tres una sesión solemne anuncióse que'l [[Congresu de la Unión]] concedía a Jaime Nunó y González Bocanegra la cantidá de dos mil pesos d'entós como contraprestación y premiu pol concursu de 1853. Per parte de González Bocanegra, el dineru foi recibíu por Mercedes Serralde de González Bocanegra como heredera del poeta, amás a Nunó diéronse-y los 388 pesos que punxo del so bolsu pa faer la primer tirada de la partitura en 1854, lo cual él ratificó nuna entrevista al diariu L'Imparcial del 9 de xunetu de 1901.<ref name=CIF/><ref name=hist1/> Mientres les celebraciones del [[Centenariu de la Independencia Mexicana|Centenariu de la Independencia]] vuélvese normal l'usu del himnu santanista y empezar a llamar corrientemente como “Himnu Nacional Méxicano”. Mientres la [[Revolución Mexicana]] yá tien el sellu d'aprobación popular y oficial, pero ensin una reglamentación clara, interpretar coles estrofes a gustu del intérprete, anque dalgunes yá se destacar ente los diez, cuatro d'elles en concretu. Pa la llamada [[Guerra Cristera]] inclusive s'usa per parte del gobiernu anticlerical la segunda estrofa que diz:<ref name=CIF/><ref name=hist1/> {{Cita|“…/de la paz l'arcánxel divín/'que nel cielu'l to eternu destín/pol deu de Dios escribióse/...}} La primer vegada que se grabó l'Himnu nun mediu sonoru foi'l 28 de xunetu de 1922 pola cantante duranguense [[Fanny Anitúa]]. La so versión, al dicir de munchos, foi deficiente y modificada, lo que causó gran discutiniu al grau de riquir una revisión oficial, per parte del [[Conseyu Cultural del Distritu Federal]]. La revisión foi llevada a cabu por [[José López Portillo y Rojas]], [[Manuel Barajas]] y [[Julián Carrillo]]. Mientres esta revisión conoció la perda de los testos orixinales, entós el grupu recurrió a la familia de González Bocanegra, quien apurrieron orixinales del estribillu y les estrofes, tamién se consiguió una primer edición del Himnu sol sellu de la Casa Murguía en 1854. Per otra parte, una de les families pudientes de la dómina, identificada como Pérez Salas, agasayó una instrumentación del Himnu que'l mesmu Jaime Nunó unvió a la plana mayor del Exércitu Nacional y a la Direición Xeneral d'Artillería, unu de los que pagó con 388 pesos.<ref name=CIF/><ref name=hist1/> Esa revisión demostró los varios cambeos que sufriera l'Himnu, según la dificultá d'interpretalo completu, por eso empezóse a llindar el númberu d'estrofes, pero ensin siguir una formalidá. Por eso'l 4 de mayu de 1943, l'entós [[Presidente de Méxicu]], [[Manuel Ávila Camacho]], mientres la [[Méxicu na Segunda Guerra Mundial|participación de Méxicu]] na [[Segunda Guerra Mundial]], promulgó un Decretu qu'oficializaba l'Himnu y llindar a les estrofes I, V, VI y X, más l'estribillu. Por esi decretu prohibióse alteriar, correxir o modificar la lletra o la música. Esi decretu formalizóse entá más y conxugó colos otros símbolos patrios el 23 d'avientu de 1967 pola Llei sobre les carauterístiques y l'usu del Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales, llei que foi suprimida en 1984 pola Llei sobre l'Escudu, la Bandera y l'Himnu Nacionales, que ye l'ordenamientu vixente.<ref name=CIF/><ref name=hist1/> == Discutinios == === Derechos d'autor === En 1959 la Sociedá Repertoriu Wagner, S. A., publicó una partitura por que pudiera interpretase l'Himnu Nacional Mexicanu per parte de les bandes civiles de música, el decretu de 1943 nun tenía una partitura amiesta y tenía de consiguise aparte, amás de que nun yera fácil doblar el decretu, esa publicación llevantó dellos berros d'histeria y terror ente'l pueblu mexicanu, una y bones dellos periódicos espublizaron la supuesta noticia de que Wagner yera propietaria o se faía pasar por propietaria del himnu nacional. Por cuenta de eso, por casu, díxose que cada llunes los estudiantes teníen de dar un pesu a la so escuela pa poder interpretar l'himnu. Lo qu'a les clares ye falsu.<ref name=Ffallida>http://hazmeelchingadofavor.com/2013/07/03/la virxe-de-guadalupe-y-himnu-nacional-nun son-de propiedá mexicana/ Blogue mexicanu onde se sopelexar noticies y chancies ensin control. Publicación sobre una'l rexistru d'una versión de la Imaxe de la Virxe de Guadalupe y l'Himnu nacional por un ciudadanu chinu.</ref><ref> http://reposital.cuaed.unam.mx:8080/jspui/bitstream/123456789/841/1/himnu_nacional.pdf Analís xurídicu de los derechos d'autor, esplotación y moral del Himnu Nacional Mexicanu. UNAM.</ref><ref>http://www.proceso.com.mx/?p=358235 Reportaxe de la Revista PROCESO sobre una esposición y los derechos d'autor del Himnu.</ref><ref name=pp>http://ciudadanosenred.com.mx/siete-mito-sobre-l'himnu nacional-mexicanu/ Escoyeta de los mitos y discutinios más populares sobre l'himnu de Méxicu.</ref> D'esta manera mientres tola so vida l'himnu tuvo, por dicilo llixeramente, llenu de chancies de mal gustu, inclusive na era del internet, como exemplu d'ello ta'l rumor de que la Casa Wagner y Levien rexistró l'Himnu Nacional Mexicanu y que por eso cobraba los derechos d'execución, declarándose propietaria de la obra a nivel internacional, situación similar pasa nos [[EE.XX.]] cola casa Ralph S. Perr y Compañía.<ref name=Ffallida/><ref name=pp/> Pero por más desmentíu oficial que fai'l gobiernu mexicanu, entá sigue'l mitu. En setiembre de 1959 depués de poner una multa a la Casa Wagner, realizóse una investigación pa resolver si'l rumor de que la familia de Jaime Nunó vendiera los derechos del autor a una casa musical nos EE.XX. de la investigación determinóse que nun esistió tal venta de los sos derechos d'esplotación y menos los sos derechos d'autor, anque depués atopóse que'l mesmu Jaime Nunó vendiera na década de 1850 los sos derechos d'esplotación efeutivamente a una casa de música estauxunidense pero solu d'un arreglu a la música del himnu, un arreglu pa tocar l'himnu al pianu, esi arreglu amás taba n'otru ritmu y tenor polo que yera bien distintu a la versión orixinal. Amás, pa 1960, yá pasaren los cien años que protexía la llexislación estauxunidense los derechos d'esplotación y pola mesma llexislación al ser una obra anterior a 1909 nun-y aplicaba la llei vixente en 1953, antes de 1909 nun esistía llei en [[EE.XX.]] que protexera eso, n'último casu non transcendía la so llei fora de les sos fronteres.<ref name=Ffallida/><ref name=pp/> Otra versión de la venta de los derechos de Jaime Nunó ye como sigue, el mesmu Nunó y dos [[Estaos Xuníos|estauxunidenses]], [[Harry Henneman]] y [[Phil Hill]]<ref>LA Weekly [https://web.archive.org/web/20050316170805/http://www.laweekly.com/ink/printme.php?eid=8552 DON'T Article about the copyright situation]. 22 de setiembre de 1999.</ref> rexistraron la música de Nuñó cola empresa [[Broadcast Music Incorporated|BMI]], Edward B. Marks Music Company foi entós la editora del himnu nos EE.XX. en 1910 y 1911.<ref>BMI Repretoire [https://archive.is/20120628232954/http://repertoire.bmi.com/title.asp?blnWriter=True&blnPublisher=True&blnArtist=True&page=1&keyid=568879&ShowNbr=0&ShowSeqNbr=0&querytype=WorkID Himnu Nacional Mexicanu (BMI Work #568879)]. Consultáu'l 16 de marzu de 2006.</ref> Polo que depués d'atopase coles publicaciones d'esa casa editorial dellos mexicanos empezaron a arrobinar el rumor sobre qu'esa casa comercial yera la dueña de los derechos d'autor.<ref name="sdut">[[San Diego Union Tribune]] [http://www.signonsandiego.com/news/mexico/20040915-1056-mexico-anthemsing-along.html Mexicans celebrate 150 years of national anthem with worldwide sing-along] {{Wayback|url=http://www.signonsandiego.com/news/mexico/20040915-1056-mexico-anthemsing-along.html |date=20070313002220 }} 15 de setiembre de 2004. Consultáu'l 15 de marzu de 2006.</ref> Sicasí, la llei de los derechos d'autor n'Estaos Xuníos declara que l'himnu mexicanu ta nel [[dominiu públicu]] dientro de dichu país, cuidao que tantu la lletra como la música fueron estrenaes antes de 1909.<ref>US Copyright Office [https://web.archive.org/web/20120704071954/http://copyright.cornell.edu/training/Hirtle_Public_Domain.htm#Footnote_9 Copyright Term and the Public Domain in the United States]. Consultáu'l 16 de marzu de, 2006</ref> Amás, so la llei de derechos d'autor en Méxicu, l'artículu 155 espón que'l gobiernu tien los [[derechos morales]], pero non el derechu d'autor, del himnu; amás de que tamién en Méxicu ta en dominiu públicu yá que se cumplieron los cien años establecíos pa la so lliberación dende'l [[2008]].<ref>{{Cita web |autor=Cámara de Diputaos del H. Congresu de la Unión |títulu=Ley Federal del Derechu d'Autor |url=http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/122.pdf |fechaaccesu=9 d'avientu de 2012 |obra=Documentu [[PDF]] |fecha=27 de xineru de 2012 (últimu cambéu) |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130115173314/http://www.diputados.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/122.pdf |fechaarchivu=15 de xineru de 2013 }}</ref> === Himnu bélicu === Otru discutiniu bien habitual basar en que la lletra del himnu ye bien bélica, por casu dizse que l'estribillu llama a la guerra Mexicanos al berru de guerra”, polo que delles vegaes propúnxose modificar o camudar de planu l'himnu, inclusive en tiempos recién el poeta [[Javier Sicilia]] nuna entrevista sobre la Caravana con Xusticia y Dignidá a la entruga de {{Cita Tamién la preguntaba pol lábaro patriu, porque vi que te fadia'l belicismu del Himnu Nacional de Méxicu… Respondió Sicilia. Cuando intentaron cantar l'Himnu nel templete de les caravanes yo digo: non, habría que camudalo, si escuchar –ye'l problema de nun atender a les pallabres-, l'Himnu xustifica la guerra, precisamos camudar la lletra, esa lletra nun nos representa, foi d'un momentu históricu y nun ye'l que vivimos, tamos na busca de la paz, del amor, de la reconocencia de lo humano, percima de les fronteres y naciones.(Sic)<ref name=Sicilia/><ref>http://www.elimparcial.com/edicionimpresa/ejemplaresanteriores/20040919/PER.pdf Reportaxe sobre l'Himnu nel Diariu L'Imparcial, de Hermosillo, Sonora, Méxicu. Del 19 de setiembre del 2004.</ref><ref>http://www.jornada.unam.mx/2000/09/25/020a1xen.html Sobre una actualización de los himnos del mundu.</ref><ref name=Sicilia>https://web.archive.org/web/20140812213120/http://elclarin.cl/web/entrevistas/2714-javier-sicilia-la muerte-que-acarreta-la frontera-norte-se-esta-corriendo-escontra-el sur.html Javier Sicilia: “La muerte qu'acarreta la frontera norte ta corriéndose escontra'l sur”. Entrevista publicada'l 6 d'ochobre del 2011 nel Diariu Clarín de [[Colombia]].</ref>}} === Ye un himnu de la derecha === En forma paralela sobre la tema belicista del himnu, esta la polémica sobre'l so orixe santanista, yá que [[Antonio López de Santa Anna]] ye unu, si non, el más odiáu personaxe de la historia mexicana, sobremanera recuérdase la so participación na [[Guerra Mexicana-Estauxunidense]] y na [[Independencia de Texas|Guerra Texana]], los principales defensores d'esti discutiniu tán na llamada [[Izquierda política|Izquierda]], mientres los llamaos políticos de [[Derecha política|Derecha]] de normal defenden l'himnu como una obra propia del so tiempu que ganó'l so llugar na hestoria y estima del pueblu. Como refuerzu del refugu al himnu marca'l so estilu musical conocíu como ''Quinta Real'' pola so paecencia cola [[Marcha Real]], una [[Marcha (militar)|marcha militar]] que dende 1791 úsase como himnu d'[[España]].<ref name=Sicilia/><ref>http://www.elimparcial.com/edicionimpresa/ejemplaresanteriores/20040919/PER.pdf Reportaxe sobre l'Himnu nel Diariu L'Imparcial, de Hermosillo, Sonora, Méxicu. Del 19 de setiembre del 2004. Ver el cintillo de la parte baxa.</ref> === Cine === En [[1943]], cuando s'oficializó l'himnu, estrenóse la película ''[[Mexicanos al berru de guerra (película)|Mexicanos al berru de guerra]]'', dirixida por [[Álvaro Gálvez y Fuentes]] y [[Ismael Rodríguez (cineasta)|Ismael Rodríguez]] y protagonizada por [[Pedro Infante]] y [[Lina Montes]], que la so entama básica ye la supuesta hestoria del ''Himnu Nacional'' hasta la [[Batalla de Puebla|Batalla del 5 de mayu]] en [[Puebla]]. Na parte final amosar a los soldaos mexicanos cantando l'himnu pa dase valor, pero nengún documentu históricu pudo sofitar esa escena.<ref name=CIF/><ref name=hist1/><ref> http://www.mexicofrancia.org/eventos/136/comu.pdf Sobre la pelicula.</ref><ref> http://www.mexicanistas.eu/uploads/El%20cine%20de%20la%20Guerra%20de%20Reforma%20y%20la%20Intervencion%20Francesa,%20Hugo%20Lara.pdf Sobre'l cine con temática de la Guerra de Reforma y el Segundu Imperiu Mexicanu.</ref><ref>[https://www.imdb.com/title/tt0036156/combined Páxina na base de datos de cine imdb.com alrodiu de la película ''Mexicanos al berru de guerra'' (Consultáu 17 d'agostu del 2015)]</ref> === El segundu === Mientres décades díxose, ya inclusive medios de comunicación informaron, que l'Himnu Nacional Mexicanu ye consideráu'l segundu más bellu del mundu, detrás de [[La Marsellesa]] pero hasta'l día de güei, nun se llevó a cabu nengún tipu de concursu o competición arbitrada que respuenda por esi dichu. Inclusive ye común oyer esti mitu aplicáu a otros Himnos Nacionales, como por casu l'ecuatorianu, colombianu, peruanu, inglés, estauxunidense, etc.<ref> http://www.elespectador.com/noticias/actualidad/el-de-colombia-yá-non-el-segundu-himnu-mas-bonitu-del-mu-articulo-363180 Himnu colombianu'l segundu o dientro de los peores.</ref><ref> http://www.semana.com/especiales/los-10-mas/deportes/10-himnos-nacionales-memorables.html </ref><ref> {{cita web |url=http://www.chileestuyo.cl/histories-y-novedades-de-chile/intereses-de-chile-desmintiendo-dellos mitos.html |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=17 de xineru de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140219072247/http://www.chileestuyo.cl/histories-y-novedades-de-chile/intereses-de-chile-desmintiendo-dellos mitos.html |fechaarchivu=19 de febreru de 2014 }} N'este ye'l de Chile.</ref> == Versión orixinal == {{Columnes}} {{cita|'''''(Estribillu) :'''''Mexicanos, al berru de guerra :'''''L'aceru aprestad y el bridón; :'''''Y sutruma nos sos centros la tierra :'''''Al sonoru ruxir del cañón. :'''''I :'''''Cinxa ¡Oh Patria! les tos vidayes d'oliva :'''''de la paz l'arcánxel divín, :'''''que nel cielu'l to eternu destín :'''''pol deu de Dios escribióse. :'''''Mas si osara un estrañu enemigu :'''''profanar cola so planta'l to suelu, :'''''piensa ¡Oh Patria quería! que'l cielu :'''''un soldáu en cada fíu te dio. :'''''II :'''''En sangrientos combates ver :'''''pol to amor palpitando los sos senos, :'''''arrostrar la metralla seles, :'''''y la muerte o la gloria buscar. :'''''Si l'alcordanza d'antigües fazañes :'''''de los tos fíos engafa la mente, :'''''les alcordances del trunfu'l to frente, :'''''van volver inmortales a ornar. :'''''III :'''''Como al golpe del rayu la encina, :'''''derrumbar hasta la fonda riega, :'''''la discordia vencida, impotente, :'''''a los pies del arcánxel cayó. :'''''Yá non más, de los tos fíos el sangre, :'''''se derrame en guerra d'hermanos; :'''''namái atope l'aceru nes sos manes :'''''quien el to nome sagráu faltó. :'''''IV :'''''Del guerreru inmortal de Zempoala :'''''te defende la espada tarrecible, :'''''y sostién el so brazu invencible, :'''''el to sagráu pendón tricolor. :'''''Él va ser del feliz mexicanu :'''''na paz y na guerra'l caudiellu. :'''''porque él supo les sos armes de rellumu :'''''arredolar nos campos d'honor. :'''''V :'''''¡Guerra, guerra ensin tregua al qu'intente :'''''de la patria enllordiar los blasones! :'''''¡guerra, guerra! los patrios pendonos :'''''nes foles de sangre papái. :'''''¡Guerra, guerra! nel monte, nel valle, :'''''los cañones horrísonos truenen :'''''y los ecos sonoros resonen :'''''coles voces de ¡Unión! ¡Llibertá!.}} {{Nueva columna}} {{cita|'''''VI :'''''Antes, Patria, que inermes los tos fíos :'''''sol xugu'l so pescuezu toren, :'''''los tos campos con sangre riéguense, :'''''sobre sangre se estampe el so pie. :'''''Y los tos templos, palacios y torres :'''''derrumbar con hórrido estrueldu, :'''''y les sos ruines esistan diciendo: :'''''de mil héroes la patria equí foi. :'''''VII :'''''Si a la lid contra hueste enemiga, :'''''convócanos la trompa guerrera, :'''''de Iturbide la sacra bandera, :'''''mexicanos, valientes siguíi. :'''''Y a los fieles bridones sírvanlos :'''''les vencíes enseñes d'alfombra; :'''''los lloreos del trunfu dean solombra :'''''a la frente del Bravo Adalid. :'''''VIII :'''''Vuelva altivu a los patrios llares, :'''''el guerreru a cantar la so victoria, :'''''ostentando les palmes de gloria :'''''que supiera na lid conquistar. :'''''Tornaránse los sos lauros sangrientos :'''''en guirlandes de mirtos y roses, :'''''que l'amor de les fíes y esposes, :'''''tamién sabe a los bravos premiar. :'''''IX :'''''Y el que al golpe d'encesa metralla, :'''''de la Patria nes ares venza, :'''''va llograr en pagu una tumba :'''''onde rellume, de gloria, la lluz. :'''''Y, d'Iguala, enseñar quería :'''''a la so espada sangrienta enllazada, :'''''de lloréu inmortal coronada, :'''''va formar de la so fuesa una cruz. :'''''X :'''''¡Patria! ¡Patria! los tos fíos te xuren :'''''exhalar nes tos ares el so aliendu, :'''''si'l clarín col so bélicu acentu :'''''convocar a trepar con valor. :'''''¡Pa ti les guirlandes d'oliva! :'''''¡una alcordanza pa ellos de gloria! :'''''¡un lloréu pa ti de victoria! :'''''¡un sepulcru pa ellos d'honor!.}} {{Final columnes}} == Ver tamién == {{Multimedia |archivu = Complete Mexican National Anthem.ogg |títulu = Himnu Nacional Mexicanu |descripción = Himnu Nacional colos sos 10 estrofes orixinales }} Versión orixinal y completa del himnu como se conoció en 1853.<ref>http://www.juridicas.unam.mx/publica/librev/rev/derycul/cont/13/los mios/los mios12.pdf Versión completa y orixinal del Himnu Nacional de Méxicu.</ref> * [[Bandera de Méxicu]] * [[Escudu Nacional de Méxicu]] * [[Himnos de los estaos de Méxicu]] * [[Xuramentu a la Bandera (Méxicu)]] * [[Toque de Bandera (Méxicu)]] == Referencies == {{Formatu de referencies|t=20170904}} {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat|National Anthem of Mexico}} {{wikisource|Himnu Nacional Mexicanu}} * [https://www.youtube.com/watch?v=wOJPgu6x1xE Himnu Nacional Mexicanu (Cantaes los sos 10 estrofes orixinales)] * [http://www.sedena.gob.mx/multimedia/himno-y-marches-militares interpretaciones de les bandes de guerra de la [[Secretaría de la Defensa Nacional]] pa la so consulta o usu en ceremonies oficiales; ente elles, delles de les versiones oficiales del Himnu Nacional Mexicanu.] * [https://www.youtube.com/watch?v=Fvyg-k-gcH0 Versión del Himnu Nacional Mexicanu de 1922, interpretada por [[Fanny Anitúa]].] {{Tradubot|Himno Nacional Mexicano}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Himnos de Méxicu|Nacional]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] mi35k1zjcm9h4bp3owv9z0g1s05a5j3 0 151493 3699366 3690880 2022-07-25T07:36:34Z XabatuBot 43102 películes wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Juana Inés de Asbaje y Ramírez de Santillana''', más conocida como '''[[:wikt:sor|sor]] Juana Inés de la Cruz''' {{nym}} foi una relixosa de la [[Orde de San Jerónimo]] y escritora [[Virreinatu de Nueva España|novohispana]], esponente del [[Sieglu d'Oru]] de la lliteratura n'[[idioma español|español]]. Cultivó la [[llírica]], el [[autu sacramental]] y el [[teatru]], según la [[prosa]]. Con bien temprana edá aprendió a lleer y a escribir. Perteneció a la corte d'[[Antonio de Toledo y Salazar]], [[Marquesáu de Mancera|marqués de Mancera]] y 25º [[Virréis de Nueva España|virréi novohispano]]. En [[1669]], por pruyimientu de conocencia, ingresó a la vida monástica. Los sos más importantes mecenes fueron los virréis De Mancera, l'arzobispu virréi [[Payu Enríquez de Rivera]] y los [[Tomás de la Cerda y Aragón|marqueses de la Llaguna de Cameru Viejo]], virréis tamién de la Nueva España, quien publicaron los dos primeros tomos de les sos obres na España peninsular. Gracies a [[Juan Ignacio María de Castorena Ursúa y Goyeneche]], obispu de Yucatán, conozse la obra que sor Juana tenía inédita cuando foi condergada a destruyir los sos escritos. Él publicar n'España. Sor Juana morrió por causa de una epidemia'l [[17 d'abril]] de [[1695]]. Sor Juana Inés de la Cruz ocupó, xuntu con [[Juan Ruiz de Alarcón]] y [[Carlos de Sigüenza y Góngora]], un destacáu llugar na [[lliteratura de Méxicu#Escritores del virreinatu|lliteratura novohispana]].<ref>{{cita web |url=http://www.mexicodesconocido.com.mx/la lliteratura barroca-en-la-nueva-espana.html |títulu=La lliteratura barroca na Nueva España |fechaaccesu=30 d'avientu de 2011 |autor=mexicodesconocido.com.mx}} </ref> Nel campu de la llírica, el so trabayu se adscribe a los liniamientos del [[Lliteratura española del Barrocu barrocu español]] na so etapa tardida. La producción llírica de Sor Juana, que supón la metá de la so obra, ye un crisol onde converxen la cultura d'una Nueva España n'apoxéu, el [[culteranismu]] de [[Luis de Góngora y Argote|Góngora]] y l'obra [[Conceutismu|conceutista]] de [[Francisco de Quevedo|Quevedo]] y [[Pedro Calderón de la Barca|Calderón]].<ref>Sor Juana Inés de la Cruz. ''Poesía llírica'', ed. José Carlos González Boixo. Madrid: Cátedra, 1992.</ref> La obra dramática de sor Juana va de lo relixoso a lo profano. Les sos obres más destacables nesti xéneru son ''[[Amor ye más llaberintu]]'', ''[[Los empeños de una casa]]'' y una serie d'autos sacramentales concebíos pa representase na corte.<ref>Mauricio Beuchot Ponte, ''Sor Juana: una filosofía barroca'', Méxicu, Universidá Autónoma del Estáu de Méxicu, Centru d'Investigación en Ciencies Sociales y Humanidaes, 2001, páxs. 8-13.</ref> == Biografía == {{VT|Cronoloxía de Sor Juana Inés de la Cruz}} [[Ficheru:Retrato de sor Juana Inés de la Cruz, Convento de Santa Paula (Sevilla).jpg|miniaturadeimagen|200px|Sor Juana Inés de la Cruz, por [[Juan de Miranda]] ([[Conventu de Santa Paula (Sevilla)|conventu de Santa Paula]], [[Sevilla]]).]] === Primeros años === Hasta mediaos del sieglu XX, la crítica sorjuanista aceptaba como válidu'l testimoniu de Diego Calleja, primer biógrafu de la monxa, sobre la so fecha de nacencia. Según Calleja, Sor Juana nacería'l 12 de payares de [[1651]] en San Miguel de Nepantla.<ref>González Boixo, páx. 12.</ref> En [[1952]], el descubrimientu d'una acta de bautismu que supuestamente pertenecería a Sor Juana, retrasó la fecha de nacencia de la poeta a [[1648]]. Según dichu documentu, Juana Inés sería bautizada'l [[2 d'avientu]] de 1648.<ref>Salceda, Alberto. G. ''L'acta de bautismu de Sor Juana Inés de la Cruz''. Méxicu: Ábside XVI, xineru-marzu de 1952.</ref> Dellos críticos, como [[Octavio Paz]],<ref>Paz, páxs. 96-97.</ref> [[Antonio Alatorre]],<ref>Alatorre, 2007 páx. 597.</ref> y [[Guillermo Schmidhuber]]<ref> Families paterna y materna de Sor Juana, Centru d'Estudios d'Historia de Méxicu, 2016, páxs. 36-40.</ref> acepten la validez de l'acta de bautismu y según Alberto G. Salceda, anque la estudiosa cubana Georgina Sabat de Rivers considera insuficientes les pruebes qu'apurre esta acta. Asina, según Sabat, la partida de bautismu correspondería a una pariente o a una esclava.<ref>Sabat de Rivers, páx. 582.</ref> Acordies con [[Alejandro Soriano Samartín de Vallés]], la fecha más aceptable ye la de 1651, porque una de les hermanes de sor Juana supuestamente foi dada a lluz el 19 de marzu de [[1649]], resultando imposible que Juana Inés naciera en payares de 1648.<ref>Soriano Vallès, Alejandro. ''Sor Juana Inés de la Cruz, Doncella del Verbu''. Méxicu: Garabatos, 2010, páxs. 51-56.</ref> (Falta comprobación documental pa probar esta fecha). Otramiente, la doctora investigadora Lourdes Aguilar Salas, na biografía que comparte pa Universidá del Claustru de Sor Juana, señala esta última fecha como la más correuta.<ref>{{cita web |títulu=Biografía de Sor Juana Inés de la Cruz |url=http://elclaustro.edu.mx/index.php/news/historia/biografia-de-sor-juana-ines-de-la cruz |sitiuweb=Universidá del Claustru de Sor Juana |fechaaccesu=13 d'avientu de 2015}}</ref> Ello ye que lo que sostién Alejandro Soriano yá lo manifestara primeramente Georgina Sabat de Rivers,<ref>Ver el capítulu sobre Sor Juana Inés de la Cruz, de Georgina Sabat de Rivers, en ''Historia de la lliteratura mexicana: la cultura lletrada na Nueva España del sieglu XVII'', Raquel Chang Rodríguez (coord.), Méxicu, Sieglu XXI/UNAM, 2002, páxs. 619-672: páxs. 623-624. Ver tamién notes 253 y 272 de ''En busca de Sor Juana'', Méxicu, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, Facultá de Filosofía y Lletres, 1998, páxs. 179 y 189, respeutivamente.</ref> y él solamente retoma con posterioridá l'argumentu de la reputada sorjuanista, quien personalmente s'inclina pel añu de 1651 porque, al sabese la fecha de bautismu de la hermana de sor Juana de nombre Josefa María, marzu 29 de 1649, la proximidá de feches torgaba pensar en dos partos con una diferencia tan curtia.(Falta evidencia documental d'esti bautismu.) Sicasí, esti argumentu tamién se relativiza inevitablemente cuando sabemos que'l términu ente la nacencia y el bautizu frecuentemente faltaba non solo de díes, sinón de meses y hasta años, según sabemos pol historiador Robert McCaa, quien parte d'un estudiu direutu de les fontes escrites de la dómina, que les actes de bautismu nes zones rurales rexistrar nos llibros cumpliendo los infantes dende dellos meses hasta unu o dellos años de ser presentaos pal so bautismu.<ref>"The Peopling of Mexico from Origins to Revolution," en ''Population History of North America,'' Cambridge, [[Cambridge University Press]], 2000, Michael R. Haines y Richard H. Steckel (eds.), páxs. 241-304, p. 269. Tamién en llinia: [http://users.hist.umn.edu/~rmccaa/mxpoprev/cambridg3.htm] </ref> L'afayu de l'acta de Chimalhuacán pol historiador Guillermo Ramírez España foi publicáu por Alberto G. Salceda en 1952; <ref>"L'acta de bautismu de Sor Juana Inés de la Cruz". ''Ábside'', vol. XVI, (1952).</ref> nella apaecen los tíos de sor Juana como padrinos d'una neña anotada como “fía de la Ilesia”, esto ye, ilexítima. Enantes solo teníase como referencia la biografía de sor Juana escrita pol xesuita Diego Calleja y publicada nel tercer volume de les obres de sor Juana: ''Fama y obres póstumes'' (Madrid, 1700). Sicasí, los documentos esistentes nun son definitivos al respeutu. Per un sitiu la biografía de Calleja cadez d'inexactitudes típiques del enclín haxográficu de la dómina en redol a los personaxes eclesiásticos destacaos; esto ye, los datos modifíquense posiblemente con intenciones ulteriores.{{ensin referencies}} Por dar solo un exemplu, Calleja fixa dafechamente en vienres el día de la supuesta nacencia de sor Juana, cuando'l 12 de payares de 1651, la fecha anotada por él, nun foi vienres.{{ensin referencies}} Per otru llau, l'acta de Chimalhuacán topada nel sieglu XX presenta escasos datos alrodiu de la bautizada; si, como s'acepta anguaño, la fecha d'avientu de 1648 ye solo la de bautismu, la de nacencia pudo ser dellos meses o un añu antes. Schmidhuber afayó una segunda partida de bautismu de la parroquia de Chimalhuacán que diz «María fía de la Ilesia», ta fechada'l 23 de xunetu de 1651 y el nome concuerda cola hermana menor de sor Juana; imposible resulta qu'otra neña naciera'l mesmu añu.<ref name=aristegui/> Hasta'l día de güei, lo más rigoroso dende'l puntu de vista historiográficu ye caltenese na disyuntiva 1648/1651, tal como asocede con una tremera de personaxes históricos de que les sos feches de nacencia o muerte nun se tien absoluta certidume colos documentos habíos nesi momentu. Adoptar tal disyuntiva como regla xeneral nun afecta los estudios sobre sor Juana nin na so biografía nin na valoración de la so obra. Indireutamente, l'añu de 1651 ye tamién sofitáu por una obra del pintor J. Sánchez, quien realizó la semeya de la nueva, cola siguiente inscripción esplicativa: «VSro. Rto. de Juana Ynés de Asbaje y Ramírez a los 15 años de la so edá, qe. habiendo entráu na Corte del Virréi Dn. Sebastian de Toledo, Marqués de Mancera; foi puesta a prueba la so prodixosa intelixencia, sofitando un exame ante 40 doctores en Teoloxía, Filosofía y humanidaes, saliendo victoriosa en tan mal trance. Añu de 1666». Pero de nuevu, esti datu solo ye cosméticu y desorienta al que realmente desea conocer la verdá histórica sobre sor Juana, pos el pintor Jorge Sánchez Hernández, autor d'esa semeya, nació en 1926. La inscripción ye un "pastiche" que retoma los datos de la biografía de Calleja. El pintor vive anguaño. Anque se tienen pocos datos de los sos padres, Juana foi la segunda de los trés fíes de Pedro Manuel de Asbaje y Machuca natural de [[Guipúzcoa]] n'España ya Isabel Ramírez de Santillana de Cantillana <ref>[http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/asbaje-juana-de/ar-15342/ Asbaje Juana]</ref>, sábese que nunca se xunieron en matrimoniu lexítimu. El padre llegó a la Nueva España cuando neñu, como lo prueba'l Permisu de camín de 1598, en compañía de la so güela viuda, María Ramírez de Vargas, la so madre Antonia Laura Majuelo y un hermanu menor Francisco que aportó a flaire dominicu.<ref>Alfonso Méndez Plancarte, «Estudiu liminar», nota, en ''Obres completes de Sor Juana Inés de la Cruz'', t. I, páxs. 52-53. Guillermo Schmidhuber, "Families paterna y materna de Sor Juana Inés de la Cruz", páxs. 19-47.</ref> En San Miguel Nepantla, de la rexón de Chalco, nació la so fía Juana Inés, nun escuru llugar llamáu daquella «la celda».<ref>Chávez, páx. 17.</ref> La so madre, al poco tiempu, dixebrar del so padre y procreó otros trés fíos con Diego Ruiz Lozano, a quien tampoco casó.<ref>González Boixo, páx. 13.</ref> Munchos críticos manifestaron la so sorpresa ante la situación civil de los padres de sor Juana. Paz apunta qu'ello se debió a una dexadez de la moral sexual na colonia».<ref>Paz, páxs. 98-107.</ref> Desconozse tamién l'efectu que tuvo en sor Juana'l sabese fía ilexítima, anque se conoz que trató de despintalo. Asina lo revela'l so testamentu de [[1669]]: «fía lexítima de don Pedro de Asuaje y Vargas, difuntu, y de doña Isabel Ramírez». El padre Calleja ignorar, pos nun fai mención d'ello nel so estudiu biográficu. La so madre, en principiu, tamién lo negó, pero nun testamentu fecháu en [[1687]] reconoz que tolos sos fíos, incluyendo a sor Juana, fueron concebíos fora del matrimoniu.<ref>Salazar Mallén, páx. 21.</ref> [[Ficheru:Panoaya.jpg|miniaturadeimagen|derecha|200px|Frontispiciu de la facienda Panoaya, en Amecameca, Estáu de Méxicu, onde sor Juana vivió ente 1648 y 1656.]] La neña pasó la so infancia ente [[Amecameca]], [[Yecapixtla]], [[Panoayan]] —onde'l so güelu tenía una facienda— y Nepantla. Ellí aprendió [[náhuatl]] colos esclavos de les faciendes del so güelu, onde se semaba trigu y maíz. El güelu de sor Juana morrió en [[1656]], polo que la so madre tomó les riendes de les finques.<ref>Ezequiel A. Chávez, ''Sor Juana Inés de la Cruz: Ensayu de psicoloxía''. Méxicu: Porrúa, 1970, páxs.6-7</ref> Coles mesmes, aprendió a lleer y escribir a los trés años, al tomar les lleiciones cola so hermana mayor a les escondidielles de la so madre.<ref>Sor Juana Inés de la Cruz. «Respuesta a Sor Filotea de la Cruz», ''Obres completes'', t. IV, ed. Alberto G. Salceda. Méxicu: FCE, 1957, páx. 455.</ref> Llueu empecipió'l so gustu pola llectura, gracies a qu'afayó la biblioteca del so güelu y aficionóse a los llibros.<ref>Alatorre, t. I, páx. 241.</ref> Aprendió tou cuanto yera conocíu na so dómina, esto ye, lleó a los clásicos griegos y romanos, y la teoloxía del momentu. El so enfotu por saber yera tal qu'intentó convencer a la so madre de que la unviara a la [[Universidá]] amarutada d'home, cuidao que les muyeres nun podíen aportar a esta.<ref>''Respuesta a Sor Filotea de la Cruz, ''Obres completes'', páx. 446.</ref> Dizse que al estudiar una lleición, cortaba un cachu del so propiu pelo si nun lu había aprendíu correutamente, pos nun-y paecía bien que la cabeza tuviera cubierta d'hermosura si escarecía d'idees.<ref>Chávez, páxs. 10-11.</ref> A los ocho años, ente [[1657]] y [[1659]], ganó un llibru por una [[lloa]] compuesta n'honor al [[Eucaristía|Santísimo Sacramentu]], según cuenta'l so biógrafu y amigu [[Diego Calleja]].<ref>Chávez, páx. 12.</ref> Ésti señala que Juana Inés anició na ciudá de Méxicu dende los ocho años, anque se tienen noticies más veraces de que nun s'asitió ellí sinón hasta los trelce o quince.<ref>Paz, ''op. cit.'', va más llueñe y aventura la fecha de la muerte del güelu: 1656.</ref> === Adolescencia === [[Ficheru:Retrato de Sor Juana Inés de la Cruz (Fray Miguel Herrera).jpg|miniaturadeimagen|200px|Semeya de sor Juana, por frai Miguel d'Herrera.]] Juana Inés vivió con María Ramírez, hermana de la so madre, y col so maríu Juan de Matu. Posiblemente fuera alloñada de les faciendes de la so madre por causa de la muerte del so mediu hermanu, o bien, del so güelu maternu. Aprosimao vivió en casa de los Matu unos ocho años, dende [[1656]] hasta [[1664]]. Entós empieza'l so periodu na corte, que va terminar col so ingresu a la vida relixosa.<ref>González Boixo, páx. 14.</ref> Ente [[1664]] y [[1665]], ingresó a la corte del virréi [[Antonio de Toledo y Salazar|Antonio Sebastián de Toledo]], [[marqués de Mancera]]. La virreina, [[Leonor Carreto|Leonor de Carreto]], convertir nuna de les sos más importantes mecenes. L'ambiente y la proteición de los virréis van marcar decisivamente la producción lliteraria de Juana Inés. Daquella yá yera conocida la so intelixencia y la so sagacidad, pos se cunta que, por instrucciones del virréi, un grupu de sabios humanistes evaluar, y la moza superó l'exame n'escelentes condiciones.<ref>Alatorre, t. I, páxs. 241-242</ref> La corte virreinal yera unu de los llugares más cultos ya ilustraos del virreinatu. Solíen celebrase campanudes [[conxusta|conxustes]] a les qu'allegaben teólogos, filósofos, matemáticos, historiadores y tou tipu d'humanistes, na so mayoría egresados o profesores de la [[Real y Pontificia Universidá de Méxicu]]. Ellí, como dama de compañía de la virreina, l'adolescente Juana desenvolvió'l so intelectu y les sos capacidaes lliteraries. En repitíes ocasiones escribía sonetos, poemes y elexíes aciages que yeren bien recibíes na corte. Chávez señala qu'a Juana Inés conocíase-y como «la bien querida de la virreina», y que'l virréi tamién-y tenía un especial apreciu. Leonor de Carreto foi la primer proteutora de la neña poeta. Poco se conoz d'esta etapa na vida de sor Juana, anque unu de los testimonios más pervalibles pa estudiar dichu periodu foi la ''Respuesta a Sor Filotea de la Cruz''.<ref>González Boixo, páxs. 15-16.</ref> Esta ausencia de datos contribuyó a que dellos autores quixeren recrear de manera casi novelesca, la vida adolescente de sor Juana, suponiendo munches vegaes la esistencia d'amores ensin corresponder.<ref>González Boixo, páx. 17.</ref> === Periodu de maduror === [[Ficheru:Neptunu alegórico.jpg|miniaturadeimagen|left|210px|Diseñu del ''[[Neptunu alegóricu]]''.]] Quixo entrar a la Universidá pero como les muyeres nun teníen derechu a estudiar amarutar d'home pa poder tener un meyor futuru. A finales de [[1666]] llamó l'atención del padre Núñez de Miranda, confesor de los virréis, quien, al saber que la mocina nun deseyaba casase, propúnxo-y entrar nuna orde relixosa.<ref>Alatorre, páx. 243.</ref> Aprendió [[llatín]] en venti leición impartíes por Martín d'Olives y probablemente pagaes por Núñez de Miranda.<ref>Tamién [[Marco Aurelio Almazán]] menta'l so aprendizaxe del llatín.</ref><ref> Diego Calleja, ''loc. cit.'', páx. 241.</ref> Dempués d'un intentu fallíu coles [[Orde de La nuesa Señora del Monte Carmelo|carmelites]], que la so regla yera d'una rixidez estrema que la llevó a carecer, ingresó na [[Orde de San Jerónimo]], onde la disciplina yera daqué más relaxada, y tenía una celda de dos pisos y sirvientes.<ref>González Boixo, páx. 18.</ref> Ellí permaneció'l restu de la so vida, pos los estatutos de la orde dexáben-y estudiar, escribir, celebrar conxustes y recibir visites, como les de Leonor de Carreto, que nunca dexó la so amistá cola poeta.<ref>González Boixo, páx. 19.</ref> [[Ficheru:Claustro de Sor Juana.jpg|miniaturadeimagen|derecha|200px|Fachada de la [[Conventu de San Jerónimo (Ciudá de Méxicu)|ilesia de San Jerónimo]] de la Ciudá de Méxicu. Nesti conxuntu conventual sor Juana vivió la mayor parte de la so vida.]] Munchos críticos y biógrafos atribuyeron la so salida de la corte a una decepción amorosa, anque ella munches vegaes espresó nun sentise atraida pol amor y que solo la vida monástica podría dexa-y dedicase a estudios intelectuales.<ref>Alatorre, Antonio y Martha Lilia Tenorio. «Una enfermedá contaxosa: los fantaseos sobre sor Juana», ''Nueva Revista de Filoloxía Hispánica'', 46 (1998), páxs. 105-121.</ref> Sábese que sor Juana recibía un pagu de la Ilesia polos sos villancicos, como tamién lo llograba de la Corte al preparar lloes o otros espectáculos.<ref>Pérez Walker, María Luisa. ''Antoloxía de Sor Juana Inés de la Cruz''. Méxicu: Editorial Universitaria, 1993, páx. 24.</ref> En [[1674]] sufre otru golpe: el virréi de Mancera y la so esposa son relevaos del so cargu y en [[Tepeaca]], mientres el trayeutu a [[Veracruz]], fina Leonor de Carreto. A ella dedicó sor Juana delles elexíes, ente les que destaca «De la guapeza de Laura namoraos», seudónimu de la virreina. Nesti sonetu demuestra la so conocencia y dominiu de les pautes y tópicos petrarquistas imperantes.<ref>González Boixo, páx. 23.</ref> En 1680 produzse la sustitución de frai [[Payu Enríquez de Rivera]] por [[Tomás de la Cerda y Aragón]] al frente del virreinatu. A sor Juana encamentóse-y la confección del arcu triunfal qu'afataría la entrada de los virréis a la capital, pa lo qu'escribió'l so famosu ''[[Neptunu alegóricu]]''. Impresionó gratamente a los virréis, quien-y ufiertaron el so proteición y amistá, especialmente la virreina [[María Luisa Manrique de Lara y Gonzaga]], condesa de Parés, quien foi bien cercana a ella: la virreina tenía una semeya de la monxa y un aniellu qu'esta -y regaló y a la so partida llevó los testos de sor Juana a [[España]] por que se imprimieren.<ref>Alatorre, Antonio. «María Luisa y Sor Juana», ''Periódicu de Poesía''. UNAM-CONACULTA-INBA, Méxicu, núm. 2, 2001, páxs. 8-37.</ref> El so confesor, el xesuita [[Antonio Núñez de Miranda]], reprochába-y qu'ocupárase tantu de temes mundanes, lo que xunto col frecuente contautu coles más altes personalidaes de la dómina por cuenta de la so gran fama intelectual, desencadenó les roxures d'este. So la proteición de la marquesa de la Llaguna, decidió refugalo como confesor.<ref>Alatorre, Antonio. «La ''Carta'' de sor Juana al padre Núñez», ''Nueva Revista de Filoloxía Hispánica'', XXXV (1987), páxs. 591-673</ref> [[Ficheru:Sor Juana Inés de la Cruz (Juan de Miranda).jpg|derecha|miniaturadeimagen|200px|Sor Juana (ca. 1680), por [[Juan de Miranda]] ([[UNAM]]).]] El gobiernu del marqués de la Llaguna ([[1680]]-[[1686]]) coincide cola dómina dorada de la producción de sor Juana. Escribió versos sacros y profanos, villancicos pa festividaes relixoses, [[autu sacramental|autos sacramentales]] (''[[El divín Narcisu (autu)|El divín Narcisu]]'', ''[[El cetru de José]]'' y ''[[El mártir del sacramentu]]'') y dos [[comedia|comedies]] (''[[Los empeños de una casa]]'' y ''[[Amor ye más llaberintu]]''). Tamién sirvió como alministradora del conventu, con bon tinu, y realizó esperimentos científicos.<ref name="ByV">{{cita web |url=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/j/juana_ines.htm |títulu=Sor Juana Inés de la Cruz |obra=Biografíes y Vides |fechaaccesu=11 de xineru de 2009}}</ref> Ente [[1690]] y [[1691]] viose arreyada nuna disputa teolóxica arriendes de una crítica privada que realizó sobre un sermón del bien conocíu predicador xesuita [[António Vieira]], que foi publicada pol obispu de Puebla [[Manuel Fernández de Santa Cruz]] sol títulu de ''[[Carta atenagórica]]''. Él prologar col seudónimu de sor Filotea, encamentando a sor Juana que dexara de dedicase a les «humanes lletres» y dedicárase sicasí a les divines, de les cualos, según l'obispu de Puebla, sacaría mayor provechu.<ref>González Boixo, páx. 26-44.</ref> Esto provocó la reacción de la poeta al traviés del escritu ''[[Respuesta a Sor Filotea de la Cruz]]'', onde fai una encendida defensa del so llabor intelectual y na que reclamaba los derechos de la muyer a la educación.<ref name="ByV" /> === Última etapa === [[Ficheru:Sor Juana Inés de la Cruz.JPG|derecha|miniaturadeimagen|200px|Estatua de Sor Juana Inés en Madrid, España.]] [[Ficheru:Monumento a Sor Juana Inés de la Cruz, callejón de San Jerónimo.jpg|miniaturadeimagen|derecha|Escultura de Sor Juana Inés de la Cruz frente al conventu de San Jerónimo, Ciudá de Méxicu.]] Para [[1692]] y [[1693]] empieza l'últimu periodu de la vida de sor Juana. Los sos amigos y proteutores morrieron: el conde de Parés, Juan de Guevara y diez monxes del Conventu de San Jerónimo. Les feches coinciden con un baturiciu de la Nueva España; prodúcense rebeliones nel norte del virreinatu, l'ensame asalta'l [[Palaciu Nacional (Méxicu)#Sieglu XVII|Real Palaciu]] y les epidemies cebar cola población novohispana.<ref>González Boixo, páx. 34.</ref> Na poeta asocedió un estrañu cambéu: escontra 1693 dexó d'escribir y paeció dedicase más a llabores relixosos. Hasta la fecha nun se conoz con precisión el motivu de tal cambéu; los críticos católicos vieron en sor Juana una mayor dedicación a les cuestiones sobrenaturales y una entrega mística a Xesucristo, sobremanera a partir de la renovación de los sos votos relixosos en 1694.<ref>Méndez Plancarte, Alfonso, «Introducción», ''Obres completes'', t. I. Méxicu: FCE, 1951, páxs. 31-33.</ref><ref>Alberto G. Salceda. «Introducción», en Juana Inés de la Cruz, ''Obres completes'', t. IV. Méxicu: FCE, 1957, páxs. 39-45.</ref> Otros, sicasí, aldovinen una combalechadura misóxina entamada na so contra, tres la cual foi condergada a dexar d'escribir y obligóse-y a cumplir lo que les autoridaes eclesiástiques consideraben les xeres apropiaes d'una monxa.<ref>Paz, páxs. 511-608.</ref><ref>Trabulse, Elías. ''Los años finales de Sor Juana''. Méxicu: Condumex, 1995.</ref> Nun esistieron datos concluyentes, pero sí s'avanzaron n'investigaciones onde s'afayó'l discutiniu que causó la ''[[Carta atenagórica]]''.<ref>Alatorre, Antonio y Martha Lilia Tenorio, ''Serafina y Sor Juana: con tres apéndice''. Méxicu: El Colexu de Méxicu, 1998.</ref><ref>Rodríguez Garrido, José Antonio. ''La Carta Atenagórica de Sor Juana: testos inéditos d'un discutiniu''. Méxicu: Conacyt-UNAM, 2004.</ref><ref>Trabulse, Elías. ''L'enigma de Serafina de Cristu''. Toluca: Institutu Mexiquense de Cultura, 1995.</ref><ref>Pérez Amador Adam, Alberto: ''De fineces y llibertá. Alrodiu de la Carta Atenagórica de Sor Juana Inés de la Cruz y les idees de Domingo de Báñez'', Méxicu: Fondu de Cultura Económica, 2011.</ref> La so propia penitencia queda espresada na firma que estampó nel llibru del conventu: «yo, la peor del mundu», que se convirtió nuna de les sos frases más célebres. Dalgunos afirmaben hasta apocayá qu'antes de la so muerte foi obligada pol so confesor (Núñez de Miranda, con quien se reconciliara) a desfacer de la so biblioteca y la so coleición de preseos musicales y científicos. Sicasí, afayar nel testamentu del padre José de Lombeyda, antiguu amigu de sor Juana, una clausa onde se refier cómo ella mesma -y encargó vender los llibros pa, dando'l dineru al arzobispu [[Francisco de Aguiar y Seijas|Francisco de Aguiar]], ayudar a los probes.<ref>Soriano Vallès, Alejandro, "Sor Juana y los sos llibros", en ''Rellatos y hestories en Méxicu''. Méxicu, núm. 40, avientu de 2011.</ref><ref>Roura, V. (2015, agostu 3). L'arzobispu misóxinu: Sor Juana, tres sieglos y dos décades dempués. ''La Digna Metáfora'', núm. 14. Méxicu.</ref> A principios de [[1695]] desamarróse una epidemia<ref>Delles fontes señalen que foi de fiebre mariello, anque la hipótesis más aceptada reconoz que se trató de tifus exantemático, enfermedá carecida pola monxa en 1671-72.</ref><ref>Spanish Mextli. [https://web.archive.org/web/20121201030638/http://spanishmextli.com/2011/02/sor-juana-ines-de-la cruz/ «Sor Juana Inés de la Cruz»]. [Consulta: 01.08.2011].</ref><ref>Carmen Saucedo Zarco ([[Institutu Nacional d'Estudios Históricos de les Revoluciones de Méxicu|INEHRM]]). [https://web.archive.org/web/20120111065647/http://www.inehrm.gob.mx/Portal/PtMain.php?pagina=exp-sor-juana-articulo «La muerte de Sor Juana Inés de la Cruz.»] Consultáu'l 1 d'agostu de 2011].</ref> que causó estragos en tola capital, pero especialmente nel Conventu de San Jerónimo. De cada diez relixoses enfermes, nueve morríen. El [[17 de febreru]] finó Núñez de Miranda. Sor Juana cai enferma pocu tiempu más tarde, pos collaboraba curiando a les monxes enfermes. A los cuatro de la mañana del [[17 d'abril]], cuando tenía cuarenta y trés años, morrió Juana Inés de Asbaje Ramírez. Según un documentu,<ref>Trabulse, ''Los años finales...'', páx. 69.</ref> dexó 180 volumes d'obres selectes, muebles, una imaxe de la [[Santísima Trinidá]] y un [[Neñu Jesús]]. Tou foi apurríu a la so familia, con esceición de les imáxenes, qu'ella mesma, antes de finar, dexara al arzobispu. Foi soterrada'l día de la so muerte, con asistencia del cabildru de la catedral. El funeral foi presidíu pol canónigu Francisco d'Aguilar y l'oración aciaga foi realizada por [[Carlos de Sigüenza y Góngora]]. Na llábana asitióse la siguiente inscripción: {{cita|Nesta cortil que ye'l coru baxu y entierru de les monxes de San Jerónimo foi soterrada Sor Juana Inés de la Cruz el 17 d'abril de 1695.}} En [[1978]], mientres unes escavaciones rutinaries nel centru de la Ciudá de Méxicu, topáronse los sos supuestos restos, a los que se dio gran publicidá. Realizáronse dellos eventos en redol al descubrimientu, anque nunca pudo acotase la so autenticidá. Anguaño atópense nel [[Centru Históricu de la Ciudá de Méxicu]], ente les cais d'Isabel la Católica y Izazaga.<ref>{{cita web |url=http://www.oem.com.mx/laprensa/notes/n1979493.htm |títulu=Analiza Cinvestav restos de Sor Juana Inés de la Cruz |fechaaccesu=30 d'avientu de 2011 |autor=[[Organización Editorial Mexicana]] |fecha=24 de febreru de 2011}}</ref> == Carauterístiques de la so obra == [[Ficheru:Sor Juana Inés de la Cruz (1772).jpg|miniaturadeimagen|200px|Semeya de sor Juana Inés de la Cruz realizáu en 1772 por Andrés d'Islles ([[Muséu d'América]], [[Madrid]]).]] Compunxo gran variedá d'obres teatrales. El so [[comedia]] más célebre ye ''[[Los empeños de una casa]]'',<ref group="nota">Esti testu apaeció nes ediciones de 1952 y 1964 de la Biblioteca del Estudiante Universitariu, con prólogu de [[Julio Jiménez Rueda]]</ref> qu'en delles de les sos escenes recuerda a la obra de [[Lope de Vega]]. Otra de les sos conocíes obres teatrales ye ''[[Amor ye más llaberintu]]'', onde foi envalorada pola so creación de calteres, como [[Teseo]], l'héroe principal. Los sos trés [[autu sacramental|autos sacramentales]] revelen el llau teolóxicu de la so obra: ''[[El mártir del sacramentu]]'' —onde mitifica a San [[Hermenegildo]]—, ''[[El cetru de José]]'' y ''[[El divín Narcisu (autu)|El divín Narcisu]]'', escrites pa ser representaes na corte de Madrid.<ref> Jauregui, Carlos A. https://www.academia.edu/6991029/_El platu_m%C3%A1s_sabrosu_eucarist%C3%ADa_plaxu_diab%C3%B3lico_y_la_traducci%C3%B3n_criolla_del can%C3%ADbal</ref> Tamién destaca la so llírica, qu'aprosimao suma la metá de la so producción; poemes amorosos na que la decepción ye un recursu bien socorríu, poemes d'antepar y composiciones ocasionales n'honor a personaxes de la dómina. Otres obres destacaes de Sor Juana son les sos [[villancicu|villancicos]] y el [[tocotín]], especie de derivación d'esi xéneru qu'entrepola pasaxes en [[Llingües de Méxicu|llingües orixinaries]]. Sor Juana tamién escribió un tratáu de música llamáu ''El cascoxu'', que nun foi topáu, sicasí ella considerar una mala obra y puede ser que por cuenta de ello nun dexara'l so espardimientu.<ref>Herrera, Jesús. [https://web.archive.org/web/20090207065828/http://sepiensa.org.mx/contenidos/sorjuana/sorjua_1.htm ''Sor Juana na música del sieglu XX''].</ref> Según ella, casi tou lo qu'escribiera facer por encargu y la única cosa que redactó por gustu propiu foi ''[[Primeru suañu]]''. Sor Juana realizó —por encargu de la condesa de Parés— unos poemes que probaben l'inxeniu d'el so llectores conocíos como «enigmes»—, pa un grupu de monxes portugueses aficionaes a la llectura y grandes almiradores de la so obra, qu'intercambiaben cartes y formaben una sociedá a la que dieron el nome de ''Casa del prestar''. Les copies manuscrites que fixeron estes monxes de la obra de Sor Juana fueron afayaes en [[1968]] por Enrique Martínez López na Biblioteca de [[Lisboa]].<ref>Morino, Angelo. «Nota preliminar», [http://www.cisi.unito.it/artifara/rivista2/testi/enigmes.asp ''Los enigmes de Juana Inés de la Cruz. Ensayu de traducción al italianu''] Consultáu'l 1 de febreru de 2011.</ref> === Temes === [[Ficheru:Segundo volumen de las obras de Sor Juana Inés de la Cruz.jpg|miniaturadeimagen|''Segundu tomu de les obres de sóror Juana Inés de la Cruz, monxa profesa nel monasteriu del señor San Jeronimo de la Ciudá de Méxicu, dedicáu pola autora a D. Juan de Orúe y Orbieto, caballeru de la Orde de Santiago''. Sevilla, Tomás López de Haro, 1692.]] Nel terrén de la comedia parte sobremanera del desenvolvimientu minuciosu d'una intriga complexa, d'un enriedu intelixente, basáu n'equívocos, tracamundios, y virajes na peripecia que, sicasí, son solucionaos como premiu a la virtú de los protagonistes. Aportuna nel planteamientu de los problemes privaos de les families (''Los empeños de una casa''), que los sos antecedentes nel teatru barrocu español van dende [[Guillén de Castro]] hasta comedies calderonianas como ''[[La dama duende]]'', ''[[Casa con dos puertes mala ye de guardar]]'' y otres obres qu'enceten la mesma temática que ''Los enfotos''.<ref>Hernández Araico, Susana. «L'espaciu escénicu de ''Los empeños de una casa'' y dellos antecedentes calderonianos» en ''El teatru na Hispanoamérica colonial''. Madrid: Iberoamericana, 2008, páxs. 183-201.</ref> Unu de les sos grandes temes ye l'analís del [[Amor|amor verdaderu]] y l'integridá del valor y la virtú, tou ello reflexáu nuna de les sos obres maestres, ''Amor ye más llaberintu''. Tamién destaca (y lo ejemplifican toles sos obres) el tratamientu de la muyer como personaxe fuerte que ye capaz de remanar les voluntaes de los personaxes circundantes y los filos del propiu destín.<ref>Buxó, ''op. cit.'', páxs. 249-252.</ref> Reparar tamién, confesada por ella mesma, una imitación permanente de la poesía de Luis de Góngora y de les sos ''[[Soledaes]]'', anque nuna atmósfera distinta a la d'él, conocíu como ''Apolo andaluz''. L'ambiente en Sor Juana siempres ye vistu como nocherniegu, oníricu, y por momentos hasta complexu y difícil. Nesti sentíu, ''Primero suaño'' y tola so obra llírica, enceten la vasta mayoría de les formes d'espresión, formes clásiques ya ideales que s'alverten en tola producción llírica de la monxa de San Jerónimo.<ref>Buxó, páxs. 333 y ss.</ref> Nel so ''Carta atenagórica'', Sor Juana rebate puntu por puntu lo que consideraba tesis errónees del xesuita [[António Vieira|Vieira]]. D'acordies col espíritu de los pensadores del [[Sieglu d'Oru]], especialmente [[Francisco Suárez]]. Llama l'atención el so usu de [[siloxismu|siloxismos]] y de la [[casuística]], emplegada nuna prosa enérxico y preciso, pero al empar tan elocuente como nos primeres clásicos del Sieglu d'Oru español.<ref>Pérez Walker, María Luisa. ''op. cit.'', páxs. 11-31.</ref> Ante la recriminación fecha pol obispu de Puebla arriendes de la so crítica a Vieira, Sor Juana nun s'abstien de contestar al xerarca. Na ''Respuesta a Sor Filotea de la Cruz'' aldovínase la llibertá de los criterios de la monxa poeta, la so agudez y la so obsesión por llograr un estilu personal, dinámicu y ensin imposiciones.<ref>Schüller, Karin. «¿Disputa teolóxica o autodefensa? Elementos pa una reinterpretación de la ''Carta atenagórica'' de Sor Juana Inés de la Cruz», ''La creatividá femenina nel mundu hispánicu barrocu''. Madrid: Reichenberger, 1991, páxs. 719 y ss.</ref> === Estilu === [[Ficheru:Sor Juana.JPG|miniaturadeimagen|left|Monumentu a Sor Juana en Chapultepec.]] L'estilu predominante de les sos obres ye'l [[Lliteratura barroca|barrocu]]; Sor Juana yera bien dada a faer retruécanos, a verbalizar sustantivos y a sustantivar verbos, a atropar trés axetivos sobre un mesmu sustantivu y partilos por tola oración, y otres llibertaes gramátiques que taben de moda nel so tiempu. Coles mesmes ye una maestra nel arte del [[sonetu]] y nel conceutu barrocu. La llírica de Sor Juana, testigu del final del barrocu hispanu, tien al algame tolos recursos que los grandes poetes del Sieglu d'Oru emplegaron nes sos composiciones. Con cuenta de da-y un aire de renovación a la so poesía, introduz delles innovaciones téuniques ya impríme-y el so bien particular sellu. La poesía sorjuanesca tien trés grandes pilastres: la [[Trato|versificación]], [[Mitología|alusiones mitolóxiques]] y el [[hipérbaton]].<ref>Díez Borque, José María. «Sor Juana Inés de la Cruz y la poesía celebrativa d'artificiu», ''La creatividá femenina nel mundu barrocu hispánicu''. Madrid: Reichenberger, 1999, páxs. 639 y ss.</ref> Dellos eruditos, especialmente [[Tomás Navarro Tomás]], concluyeron que Sor Juana consigue un innovador dominiu del versu que recuerda a Lope de Vega o a Quevedo. La perfeición de la so métrica corada, sicasí, un problema de cronoloxía: nun ye posible determinar qué poemes fueron escritos primeru sobre la base de cuestiones estilístiques.<ref>González Boixo, páx. 44.</ref> Nel campu de la poesía Sor Juana tamién recurrió a la mitoloxía como fonte, al igual que munchos poetes renacentistes y barrocos. La conocencia fonda que tenía la escritora de dellos mitos provoca que dalgunos de los sos poemes anubrir de referencies a estes temes. En delles de les sos más culteranes composiciones nótase más esti aspeutu, pos la mitoloxía yera una de les víes que tou poeta eruditu, al estilu de Góngora, tenía d'amosar.<ref>González Boixo, páx. 45.</ref> Per otru llau, el hipérbaton, recursu bien socorríu na dómina, algama la so rellumanza en ''El suañu'', obra apinada de sintaxis forzaes y de formulaciones combinatories. Rosa Perelmuter apunta qu'en Nueva España la monxa de San Jerónimo foi quien llevó al cume la lliteratura barroca.<ref>Engonzo Boicó, páx. 46.</ref> La obra donjuanesca ye espresión carauterística de la ideoloxía barroca: plantega problemes esistenciales con una manifiesta intención aleccionadora, los tópicos son bien conocíos y formen parte del desengañu barrocu. Preséntense, amás, elementos como'l ''[[carpe diem]]'', el trunfu de la razón frente a la fermosura física y la llimitación intelectual del ser humanu.<ref name="Boixo">González Boixo, páx. 40 y 57.</ref> La prosa sorjuanesca ta conformada por oraciones independientes y curties dixebraes por signos de puntuación —coma, puntu y puntu y coma— y non por nexos de subordinación. Predomina, pos, la [[Yuxtaposición (gramática)|yuxtaposición]] y la [[Coordinación (gramática)|coordinación]].<ref>García Valdés, páx. 299.</ref> La escasa presencia d'oraciones subordinaes en periodos complexos, llueñe de facilitar la comprensión, facer trabayosa, faise necesariu suplir la lóxica de les rellaciones ente les sentencies, deduciéndola del sentíu, de la idea que s'espresa, lo que non siempres ye fácil. La so fondura, pos, ta nel conceutu al empar que na [[sintaxis]].<ref>García Valdés, páx. 300.</ref> === Fuentes === [[Ficheru:Inundacion castalida.jpg|miniaturadeimagen|Primer parte de ''Hinchente castálida'', obres completes de Sor Juana Inés de la Cruz (Madrid, 1689).]] Destaca la so habilidá pa cultivar tantu la comedia d'enriedos (''Los empeños de una casa'') o los autos sacramentales. Sicasí, les sos obres casi nun toquen temes del [[romance (poesía)|romanceru]] popular, llindándose a la comedia y a asuntos mitolóxicos o relixosos. Ye bien conocida la emulación que realizaba d'autores señeros del [[Sieglu d'Oru]]. Unu de los sos poemes presenta a la Virxe como [[Don Quixote de la Mancha]] de [[Miguel de Cervantes]], salvando a les persones n'apiertos. La so almiración por Góngora manifestar na mayoría de los sos sonetos y, sobremanera, en ''Primero suaño'', ente que la enorme influencia de Calderón de la Barca puede resumise nos títulos de dos obres sorjuanescas: ''Los empeños de una casa'', emulación de ''Los enfotos d'un ocaso'', y ''El divín Narcisu'', títulu similar a ''El divín Orfeo'' de Calderón.<ref>Sor Juana Inés de la Cruz. ''The answer: including a selection of poems'', ed. Amanda Powell. Roma: Electa, 1974, páx. 15.</ref> La so formación y apetencies son les d'una [[teoloxía|teóloga]], como Calderón, o les d'un flaire, como [[Tirso de Molina|Tirso]] o un especialista na hestoria sagrada, como Lope de Vega. La so concepción sacra de la dramaturxa llevólu a defender el mundu indíxena, al que recurrió al traviés de los sos autos sacramentales.<ref>García Valdés, páx. 302.</ref> Toma los sos asuntos de fontes bien diverses: de la [[mitoloxía griega]], de les lleendes relixoses prehispániques y de la [[Biblia]]. Tamién se señaló la importancia de la observación de costumes contemporánees, presente n'obres como ''Los empeños de una casa''.<ref>García Valdés, páx. 306.</ref> === Personaxes === La mayoría de los sos personaxes pertenecen a la [[mitoloxía]], y arralecen burgueses o llabradores. Ello allóñase de la intención moralizante d'acordies colos presupuestos didácticos de la [[traxedia]] relixosa. Na so obra destaca la carauterización psicolóxica de los personaxes femeninos, munches vegaes protagonistes, siempres intelixentes y finalmente capaces de conducir el so destín, magar les dificultaes con que la condición de la muyer na estructura de la sociedá barroca lastra les sos posibilidaes d'actuación y decisión. [[Ezequiel A. Chávez]], nel so ''Ensayu de psicoloxía'', señala que na so producción dramática los personaxes masculinos tán carauterizaos pola so fuercia, llegando inclusive a estremos de brutalidá; en cuantes que les muyeres, qu'empiecen personificando les cualidaes de guapura y la capacidá d'amar y ser amaes, acaben siendo exemplos de virtú, firmeza y valor.<ref>Chávez, páx. 60.</ref> Los autos sacramentales de Sor Juana, especialmente ''El cetru de José'', inclúin gran cantidá de personaxes reales —José y los sos hermanos— ya imaxinarios, como la personificación de diverses virtúes. El patriarca [[José (patriarca)|José]] apaez como la prefiguración de [[Cristu]] n'[[Exiptu]]. El pasaxe alegorizado del autu, onde se realiza la transposición de la hestoria bíblica de José, dexa oldear los suaños del héroe bíblicu cola conocencia dada por Dios.<ref>Arellano, Ignacio. ''El teatru na Hispanoamérica colonial''. Madrid: Iberoamericana, 2008, páx. 206.</ref> === Llectura feminista === {{AP|Llectura feminista de la obra de Sor Juana Inés de la Cruz}} [[Ficheru:013Sor Juana.jpg|miniaturadeimagen|Interpretación moderna de la semeya famosa del artista mexicanu [[Mauricio García Vega]].]] Ente los estudiosos de Sor Juana hubo discutiniu sobre'l presuntu [[feminismu]] que ciertu sector de la crítica atribúye-y a la monxa. Les feministes quixeron ver, na ''Respuesta a Sor Filotea'' y na [[redondilla]] ''Homes necios'', auténticos documentos de lliberación femenina. Otros eruditos, principalmente [[Antonio Alatorre]], refutan esta teoría. Pa Alatorre, la redondilla satírica en cuestión escarez de rastros feministes y ufierta, más bien, un ataque moral señalando la hipocresía de los homes engañadores, que los sos precedentes pueden atopase n'autores como [[Juan Ruiz de Alarcón]]: nun yera nada nuevo atacar la hipocresía moral de los homes con al respective de les muyeres. La ''Respuesta'' solo llindar a esixir el derechu a la educación de la muyer, pero acutándose a'l costumes de la dómina. Nun se trata d'una crítica direuta; ye una defensa personal, al so derechu al saber, a la conocencia, al natural enclín pol saber que-y dio Dios.<ref>Alatorre, Antonio. «Sor Juana y los homes», ''Estudios'', núm. 7. Méxicu: [[Institutu Tecnolóxicu Autónomu de Méxicu|ITAM]], Méxicu, páxs. 7-27.</ref> Asina, para [[Stephanie Marrim]], nun puede falase de feminismu na obra de la monxa, pos solo llindóse a defendese: les alusiones feministes de la so obra son puramente personales, non coleutives.<ref>Marrim, páx. 11.</ref> Según Alatorre, Sor Juana decidió neutralizar ''simbólicamente'' la so sexualidá al traviés del vezu de monxa.<ref>Alatorre, ''loc. cit'', páx. 348.</ref> Sobre'l matrimoniu y el so ingresu al conventu, la ''Respuesta'', afirma: {{cita|Anque conocía que tenía'l tao coses […] munches repugnantes al mio xeniu, con tou, pa la total negación que tenía al matrimoniu, yera lo menos desproporcionao y lo más decente que podía escoyer en materia de la seguridá que deseyaba de la mio salvación.}} Acordies cola mayoría de los [[filoloxía|filólogos]], Sor Juana abogó pola [[igualdá de los sexos]] y pol [[derechos de la muyer derechu de la muyer a adquirir conocencies]]. Alatorre reconocer: «Sor Juana la pionera indiscutible (a lo menos nel mundu hispanofalante) del movimientu modernu de lliberación femenina».<ref>Alatorre, páx. 338.</ref> Nesta mesma llinia, la estudiosa [[Rosa Perelmuter]] analiza diverses traces de la [[poesía de Sor Juana|poesía sorjuanesca]]: la defensa de los derechos de la muyer, les sos esperiencies personales y un relativu refugu polos varón. Perelmuter conclúi que Sor Juana privilexó siempres l'usu de la voz neutra na so poesía, con cuenta de llograr una meyor receición y crítica.<ref>Perelmuter, páx. 12.</ref> Según [[Patricia Saldarriaga]], ''[[Primeru suañu]]'', la obra llírica más famosa de Sor Juana, inclúi dos tales alusiones a [[fluyíos corporales]] femeninos como la [[menstruación]] o la [[lactancia]]. Na [[lliteratura medieval|tradición lliteraria medieval]] creíase que'l [[fluxu menstrual]] alimentaba al fetu y depués convertíase en lleche materno; esta coxuntura ye aprovechada pola poeta p'aprofiar el perimportante papel de la muyer nel ciclu de la vida, creando una simbiosis que dexe identificar el procesu con un don divín.<ref>Saldarriaga, páx. 24.</ref><ref>Sabat de Rivers, Georgina. «A Feminist Reading of Sor Juana's Dream», ''Feminist Perspectives on Sor Juana Inés de la Cruz''. Detroit: Wayne State University Press, 1991, páxs. 142-162.</ref> [[Marcelino Menéndez Pelayo]] y [[Octavio Paz]] consideren que la obra de Sor Juana ruempe con tolos cánones de la lliteratura femenina. Desafía la conocencia, somorguiar por completu en cuestiones epistemolóxiques ayenes a la muyer d'esa dómina y munches vegaes escribe en términos científicos, non relixosos.<ref>Paz, páx. 314 y ss.</ref> Acordies con [[Electa Arenal]], tola producción de Sor Juana —especialmente ''El suañu'' y dellos sonetos— reflexen la intención de la poeta por crear un universu, siquier lliterariu, onde la muyer reinara percima de toles coses. El calter filosóficu d'estes obres confier-y a la monxa la oportunidá invaluable de disertar sobre'l papel de les muyeres, pero apegándose a la so realidá social y al so momentu históricu.<ref>Arenal, Electa. «Where Woman is Creator of Wor(l)d. Or, Sor Juana's Discourses on Method», ''Feminist Perspectives on Sor Juana Inés de la Cruz''. Detroit: Wayne State University Press, 1991, páxs. 124-141.</ref> == Obres == === Dramática === Amás de los dos comedies equí reseñaes (''[[Los empeños de una casa]]'' y ''[[Amor ye más llaberintu]]'', escrita xuntu con [[Juan de Guevara]]), atribuyóse a Sor Juana l'autoría d'un posible final de la comedia d'[[Agustín de Salazar]]: ''[[La segunda Celestina]]''. Na década de 1990 [[Guillermo Schmidhuber]] atopó una suelta que contenía un final distintu al que se conocía y propunxo qu'esos mil llinies yeren de Sor Juana. Dellos sorjuanistas aceptaron la coautoría de sor Juana, ente ellos [[Octavio Paz]],<ref>Paz, Octavio. «¿Azar o xusticia», ''La segunda Celestina'', ed. Guillermo Schmidhuber. Méxicu: Vuelta, 1990, páxs. 7-10.</ref> [[Georgina Sabat-Rivers]]<ref>Georgina Sabat-Rivers, “Los problemes de La segunda Celestina” (Nueva Revista de Filoloxía Hispánica 40 (1992), páxs. 493-512.</ref> y [[Luis Leal]].<ref>Buenos Aires: Biblioteca de testos universitarios, 1995, páxs. 76-105</ref> Otros, como [[Antonio Alatorre]]<ref> Alatorre, Antonio. «''La Segunda Celestina'' d'Agustín de Salazar y Torres: exerciciu de crítica». ''Vuelta'', 46 (avientu de 1990), páxs. 46-52.</ref> y [[José Pascual Buxó]], haber refutado. ==== ''La segunda Celestina'' ==== {{AP|La segunda Celestina|l1=''La segunda Celestina''}} Esta comedia foi escrita pa ser representada nel natalicio de la reina Mariana d'Habsburgu (22 d'avientu de 1675), pero'l so autor Agustín de Salazar y Torres morrió'l 29 de payares del mesmu añu, dexando la comedia inconclusa. Schmidhuber presentó en 1989 la hipótesis de qu'un final hasta esi momentu consideráu anónimu de la comedia de Salazar, que fuera publicáu nuna suelta col títulu de "La segunda Celestina", pudiera ser obra de sor Juana. La comedia foi editada en 1990 por Octavio Paz, con un prólogu so axudicando l'autoría a sor Juana. Na Nueva España tiense noticia d'una representación d'esta pieza nel Coliséu de Comedies en 1679, como lo cita Armando de María y Campos.<ref>Armando de María y Campos nel so "Guía de representaciones teatrales na Nueva España" (Méxicu: Mariña-AMIC, 1954, p. 98)</ref> En 2016 esta comedia foi representada en palaciu Nacional pola Compañía de Teatru Clásicu, so la direición de Francisco Hernández. ==== ''Los empeños de una casa'' ==== {{AP|Los empeños de una casa|l1=''Los empeños de una casa''}} Representar por primer vegada'l [[4 d'ochobre]] de [[1683]], mientres los festexos pola nacencia del primoxénitu del virréi conde de Parés.<ref>García Valdés, páx. 46.</ref> Sicasí, dellos sectores de la crítica sostienen que pudo montase pa la entrada a la capital del arzobispu [[Francisco de Aguiar y Seijas]], anque esta teoría nun se considera del tou vidable.<ref>García Valdés, páx. 45.</ref> La hestoria xira en redol a dos pareyes que s'amar pero, por azares del destín, nun pueden tar xuntos entá. Esta [[comedia]] d'enriedos ye una de les obres más destacaes de la lliteratura hispanoamericana tardobarroca y una de les sos carauterístiques más peculiares ye la muyer como exa conductora de la hestoria: un personaxe fuerte y decidío qu'espresa los pruyimientos —munches vegaes atayaos— de la monxa. Doña Leonor, la protagonista, encaxa perfectamente nesti arquetipu.<ref>García Valdés, páx. 48.</ref> Ye considerada, de cutiu, como'l cume de la obra de Sor Juana ya inclusive de tola [[Lliteratura de Méxicu|lliteratura novohispana]]. El manexu de la intriga, la representación del complicáu sistema de rellaciones conxugales y les vicisitúes de la vida urbana constitúin a ''Los empeños de una casa'' como una obra pocu común dientro del teatru na Hispanoamérica colonial.<ref>García Valdés, páx. 50.</ref> ==== ''Amor ye más llaberintu'' ==== {{AP|Amor ye más llaberintu|l1=''Amor ye más llaberintu''}} Foi estrenada'l [[11 de febreru]] de [[1689]], mientres les celebraciones pola asunción al virreinatu de [[Gaspar de la Cerda y Mendoza]]. Foi escrita en collaboración con fray Juan de Guevara, amigu de la poeta, quien solamente escribió la segunda xornada del festexu teatral.<ref>Hernández Valcárcel, páx. 175.</ref> [[Ezequiel A. Chávez]] nel so ''Ensayu de psicoloxía'', menta, sicasí, a Francisco Fernández del Castiellu como coautor d'esta comedia.<ref>Chávez, páx. 140.</ref> L'argumentu retoma una tema bien conocida de la [[mitoloxía griega]]: [[Teseo]], héroe de la isla de Creta, llucha contra'l [[Minotauru]] y espierta l'amor d'[[Ariadna]] y [[Fedra]]. Teseo ye concebíu por Sor Juana como l'arquetipu del héroe barrocu, modelu emplegáu tamién pol so compatriota [[Juan Ruiz de Alarcón]]. Al trunfar sobre'l Minotauru, nun s'enfrena, sinón que reconoz la so humildá.<ref>Chávez, páx. 142.</ref> === Autos sacramentales === [[Ficheru:Fama y obras póstumas del Fénix de México.jpg|miniaturadeimagen|''Fama y obres póstumes del Fénix de Méxicu'' (Madrid: Ruiz de Murga, 1700).]] {{VT|Autu sacramental}} Dende finales del [[sieglu XVIII]] hasta mediaos del [[sieglu XIX]] el xéneru del autu sacramental permaneció casi nel olvidu. La prohibición de representalos en [[1765]] condució a que la crítica señalar como una deformación del gustu y a un atentáu contra los principios del catolicismu. Al [[romanticismu alemán]] débese la revaloración del autu sacramental y l'interés por estudiar la tema, lo que llevó a señalar la so importancia na historia de la lliteratura española. Na Nueva España l'autu sacramental empezó a representase darréu dempués de la [[Conquista de Méxicu|Conquista]], pos yera un mediu preséu pa llograr la evanxelización de los indíxenes. Sor Juana escribió por encargu de la corte de Madrid tres autos —''[[El divín Narcisu (autu)|El divín Narcisu]]'', ''[[El cetru de José]]'' y ''[[El mártir del sacramentu]]''— que los sos temes enceten la [[Conquista d'América|colonización europea d'América]]. Equí Sor Juana retoma recursos del teatru de [[Pedro Calderón de la Barca]] y usar pa crear pasaxes llíricos de gran guapura. ==== ''El divín Narcisu'' ==== {{AP|El divín Narcisu (autu)|l1=''El divín Narcisu''}} Ye'l más conocíu, orixinal y perfectu de los autos sacramentales de Sor Juana.<ref>Sor Juana Inés de la Cruz. ''Obra selecta'', edición de Margo Glantz. Méxicu: Fundación Biblioteca Ayacuch, 1994, páx. 575.</ref> Foi publicáu en 1689.<ref>Becco, Horacio Jorge. ''Poesía colonial hispanoamericana''. Méxicu: Fundación Biblioteca Ayacuch, 1990, páx. 275.</ref> ''El divín Narcisu'' representa la culminación de la tradición del autu sacramental, llevada al so puntu más altu por [[Pedro Calderón de la Barca]], de quien Sor Juana toma la mayoría de los elementos del autu, y llevar entá más llueñe creando gran autu sacramental.<ref name="Plancarte">Méndez Plancarte, ''loc. cit.''</ref> En ''El divín Narcisu'' Sor Juana usa un conxuntu llíricu-dramáticu pa dar vida a los personaxes creaos. El divín Narcisu, personificación de Xesucristo, vive namoráu de La so imaxe, y a partir d'esi planteamientu narra tola hestoria. Marcelino Menéndez y Pelayo, [[Julio Jiménez Rueda]] y [[Amado Nervo]] coincidieron en que ''El divín Narcisu'' ye'l más llográu de los autos sorjuanescos.<ref>[http://codex.colmex.mx:8991/exlibris/aleph/a18_1/apache_media/MJX2JT68Y6NLUVD9V4UKP221XD5F7F.pdf «''El divín Narcisu'' y la redención del llinguaxe»]. Consultáu'l 1 de febreru de 2011</ref> Alude a la tema de la [[conquista d'América]] y a les tradiciones de los pueblos nativos del continente, anque esta tema nun yera popular na lliteratura del so tiempu. Sor Juana aprovechar d'un ritu azteca, representáu por un [[tocotín]], <ref>Jauregui, Carlos https://www.academia.edu/11767784/_Cannibalism_the_Eucharist_and_Criollu_Subjects_ ; Arellano, Ignacio. ''El teatru na Hispanoamérica colonial''. Madrid: Iberoamericana, 2008, páx. 102.</ref> n'honor a [[Huitzilopochtli]] pa introducir la veneración a la [[Eucaristía]] y amestar les creencies precolombines col catolicismu hispánicu. Ye una de les obres pioneres en representar la conversión coleutiva al cristianismu, pos el teatru européu taba acostumáu a representar solo la conversión individual.<ref>Garza Cuarón, Beatriz. ''Historia de la lliteratura mexicana: dende los sos oríxenes hasta los nuesos díes'', vol. 2. Méxicu: Sieglu XXI, 1996.</ref> La obra cunta cola participación de personaxes alegóricos basaos principalmente na mitoloxía grecollatina, y en menor midida na Biblia. Naturaleza Humana, la protagonista, dialoga con [[Sinagoga]] y Gentilidad, y enfréntase a [[Ecu (mitoloxía)|Ecu]] y [[Sobeyosa]].<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/aih/pdf/03/aih_03_1_058.pdf «Mitu y teoloxía en ''El divín Narcisu'' de Sor Juana Inés de la Cruz»] Consultáu'l 1 de febreru de 2011</ref> Coles mesmes Narcisu, el divín pregueru fíu de la ninfa Liríope y del ríu Cefiso, personifica a Cristu.<ref>Sor Juana Inés de la Cruz. ''El divín Narcisu''. Méxicu: Rede, 2006, páx. 9.</ref> ''El divín Narcisu'' ye en munchos sentíos más que teatru calderoniano, pos la so reflexón toma la rellación ente dos mundos. De les diverses fontes posibles de la concepción de Narcisu como Cristu pueden mentase dende Plotino hasta Marsilio Ficino. La dimensión teolóxica y metafísica de la obra tamién remite a los testos de Nicolás de Cusa, que la so filosofía inspira munches de les meyores páxines de Sor Juana. En ''El divín Narcisu'', el sentíu de la esposición teatral de l'autora novohispana sobre'l sacramentu de la Eucaristía puede rastrexase dende la lliteratura apologética. Considerando que la lloa rixe una sutil llinia argumental sobre cómo los dioses paganos son reverberaciones de la verdá cristiana, sía nel Viejo o nel Nuevu Mundu, podemos atopar nel autu diversos paralelos míticos qu'espresen distintes facetes de la relixón cristiana so los principios ufiertaos polos apologetas que catequizaron el mundu antiguu. L'ecu de la lliteratura apologética de principios de la era cristiana repercute, pos, nesta obra de Sor Juana na midida na que nella son múltiples acolumbrar de los antiguos dioses paganos como versiones inacabadas o imperfectes de la hestoria de Cristu. La delicadeza de los versos, la variedá estrófica y el resolución dramático y argumental faen amás de ''El divín Narcisu'' una de les obres más perfectes de la lliteratura novohispana. La so propuesta -a más de pacifista por aciu un cúmulu de referencies órfico-pitagóriques-, cumple tamién la misión del autu de sincretizar en favor del cristianismu l'antigua relixón de los mexicas y ufierta al llector una tesis poético y ecuménico de la relixón cristiana.<ref>Olivares Zorrilla, Rocío, ''Apologética, mítica y mística en "El Divín Narcisu", de Sor Juana'', Méxicu, ''XXII Alcuentru Nacional de Investigadoresdel Pensamientu Novohispano. Guanajuato. Payares de 2009. Memoria'', Aureliano Ortega Espivel (comp.), Guanajuato, Universidá de Guanajuato, 2010, páxs. 149-189 (Bi/Centenariu). Tamién na ''Revista Espéculo'', de la Universidá Complutense de Madrid (http://www.ucm.es/info/especulo/numbero46/divinar.html).</ref> ==== ''El cetru de José'' ==== {{AP|El cetru de José|l1=''El cetru de José''}} Ignórase la fecha de la so composición, pero foi publicáu, xuntu con ''El mártir del sacramentu'' nel segundu tomu de ''Hinchente castálida'' en [[1692]] en [[Madrid]].<ref>Garza Cuarón, Beatriz. ''op. cit.'', páx. 57.</ref> Al igual que ''El divín Narcisu'', ''El cetru de José'' utiliza a l'[[América precolombina]] como vehículu pa rellatar una hestoria con tintes bíblicos y mitolóxicos. La tema de los sacrificios humanos apaez nuevamente na obra sorjuanesca, como imitación diabólica de la Eucaristía.<ref>Glantz, Margo. ''Obres aconceyaes: Ensayos sobre lliteratura colonial''. Méxicu: Fondu de Cultura Económica, 2006, páx. 472.</ref> Aun así, Sor Juana siente ciñu y apreciu polos indíxenes y polos flaires misioneros que llevaron el cristianismu a América, como puede trate en delles seiciones del autu. Amás, l'autu ye pioneru en representar conversiones coleutives al cristianismu, fechu insólitu hasta entós na lliteratura relixosa.<ref>Garza Cuarón, ''op. cit.'', páx. 237.</ref> ''El cetru de José'' pertenez a los autos vétero-testamentarios, y ye l'únicu d'esta clase compuestu por Sor Juana. Calderón de la Barca escribió dellos autos vétero-testamentarios, de los que destaca ''Suaños hai que verdá son'', tamién inspiráu pola figura del patriarca José.<ref>Buxó, José Pascual. ''Permanencia y destín de la lliteratura novohispana: hestoria y crítica''. Méxicu: UNAM, 2006, páx. 204.</ref> Ye habitual considerar que Sor Juana escribió los sos autos col firme convencimientu, afalada pola condesa de Parés, de que se representaríen en Madrid. Por ello, les temes y l'estilu d'estes obres fueron dirixíes escontra'l públicu peninsular, anque nun esiste constancia escrita de que se montaren fora de Nueva España.<ref>Garza Cuarón, ''op. cit.'', páx. 657.</ref> ==== ''El mártir del sacramentu'' ==== {{AP|El mártir del sacramentu|l1=''El mártir del sacramentu''}} Enceta la tema del martiriu de San Hermenegildo, príncipe visigodu fíu de [[Leovigildo]], muertu por negar se a adorar una hostia [[Arrianismu|arriano]]. Podría catalogase como autu alegóricu-historial, como ''[[La gran Casa d'Austria]]'', d'[[Agustín Moreto]], o ''El santu rei don Fernando'', de Calderón de la Barca.<ref>Méndez Plancarte, páx. LXXVIII.</ref> El llinguaxe ye bien llanu y simple, con esceición de dellos tecnicismos de cátedra. Ye una obra costumista, al estilu de los [[Entremés|entremeses]] del [[sieglu XVI]] y de delles obres calderonianas.<ref name="Plancarte" /> Sor Juana trata una tema que ye, coles mesmes, [[haxografía|haxográficu]] y históricu. Per un sitiu, intenta guarnir la figura de San Hermenegildo como modelu de virtúes cristianes; por otru, la so fonte ye la magna ''Hestoria xeneral d'España'', de [[Juan de Mariana]], la obra más reputada d'aquella dómina.<ref>Méndez Plancarte, ''op. cit.''</ref> L'autora xuega con «El Xeneral», especie d'auditoriu del [[Antiguu Colexu de San Ildefonso|Colexu de San Ildefonso]], y cola compañía d'actores que van representar el so autu. La obra empieza al abrir el primer carru, y esisten dos más nel restu de la puesta n'escena.<ref>Garza Cuarón, ''op. cit.'', páx. 210.</ref> === Llírica === ==== Poesía amorosa ==== [[Ficheru:Poemas de la única poetisa americana, musa décima, Sor Juana Inés de la Cruz.jpg|miniaturadeimagen|''Poemes de la única poeta americana, musa décima, Sor Juana Inés de la Cruz''.]] En dalgunos de los sos sonetos Sor Juana ufierta una visión [[maniqueísmu|maniquea]] del amor: personifica al ser amáu como virtuosu y al amigu tarrecíu otorgar tolos defectos. Dellos de los sos críticos quixeron ver nello un amor atayáu de los sos tiempos de la corte, anque nun ye una tesis sofitada pola comunidá d'estudiosos. Paz, por casu, señala que de reflexar la so obra dalgún trauma amorosu, hubiérase descubiertu y provocaría un escándalu.<ref>Paz, páx. 369.</ref> La poesía amorosa de Sor Juana asume la llarga tradición de modelos [[Lliteratura medieval|medievales]] fitos nel [[Renacimientu español]], qu'evolucionaron ensin rotures al Barrocu. Asina, na so producción van poder atopase les típiques antítesis [[Petrarca|petrarquistas]], los llamentos y quexes del amor cortés, la tradición neoplatónica de [[Llión Hebréu]] y [[Baltasar Castiglione]] o'l neoestoicismo barrocu de Quevedo.<ref>Parker, Alexander. ''La filosofía del amor na lliteratura española: 1480-1680''. Madrid: Cátedra, 1986, páx. 22.</ref> Puede clasificase en tres grupos de poemes: d'amistá,<ref>Sabat de Rivers (1982) llamar «cortesanos».</ref> de índole personal y de casuística amorosa.<ref>González Boixo, páx. 48.</ref> Na obra llírica de Sor Juana, per primer vegada, la muyer dexa de ser l'elementu pasivu de la rellación amorosa y recupera el so derechu, que la poeta consideraba usurpáu, a espresar la variada gama de situaciones amoroses.<ref>González Boixo, páx. 49.</ref> Los denominaos poemes d'amistá o cortesanos dedíquense, na vasta mayoría de los casos, a eponderar a la gran amiga y mecenes de Sor Juana: la marquesa de la Llaguna, a quien ella motejaba como "Lisi". Son poemes de calter neoplatónicu, onde l'amor ye desaposiáu de toa vinculación sexual p'afirmase nuna hermandá de les almes a nivel espiritual. Per otru llau, la idealización de la muyer que'l neoplatonismu toma del amor cortés medieval faise presente nestos poemes nuna allabancia continua de la fermosura de la marquesa.<ref>González Boixo, páx. 50.</ref> Nos otros dos grupos de poema, analízase una variada serie de situaciones amoroses: dalgunes bien personales, heriedu del petrarquismo imperante na dómina. En bona parte de los sos poemes Sor Juana confronta a la pasión, impulsu íntimu que nun debe refugara, y a la razón, que para Sor Juana representa l'aspeutu puro y desinteresao del amor verdadero.<ref>González Boixo, páxs. 51-54.</ref> ==== ''Primero suaño'' ==== {{AP|Primeru suañu|l1=''Primero suaño''}} Ye'l so poema más importante, según la crítica. D'alcuerdu al testimoniu de la poeta, foi la única obra qu'escribió por gustu. Foi publicáu en 1692. Apaeció editáu col títulu de ''Primero suaño''. Como la titulación nun ye obra de Sor Juana, bona parte de la crítica dulda de l'autenticidá del aciertu del mesmu. Na ''[[Respuesta a Sor Filotea de la Cruz]]'' Sor Juana refirióse namái al ''Suañu''. Sía como quier, y como la mesma poeta afirmaba, el títulu de la obra ye un homenaxe a Góngora y a los sos dos ''[[Soledaes]]''.<ref>González Boixo, páxs. 56-57.</ref> Ye'l más llargu de los poemes sorjuaninos —975 versos— y la so tema ye senciellu, anque presentáu con gran complexidá. Trátase d'una tema recurrente na obra de Sor Juana: el potencial intelectual del ser humanu. Pa tresformar en poesía dicha temática allega a dos recursos lliterarios: l'alma abandona'l cuerpu, a lo qu'da un marcu [[Suañu|oníricu]].<ref>González Boixo, páx. 58.</ref> Les fontes lliteraries del ''Primero suaño'' son diverses: el ''[[Somnium Scipionis]]'', de [[Marco Tuliu Cicerón|Cicerón]]; ''[[Hercules furens]]'', de [[Séneca]]; el poema de [[Francisco de Trillo y Figueroa]], ''Pintura de la nueche dende un tapecer a otru''; el ''Itinerariu escontra Dios'', de [[Bonaventura de Fidanza|San Bonaventura]] y delles obres hermétiques d'[[Atanasio Kircher]], amás de les obres de Góngora, principalmente'l ''Polifemo'' y les ''Soledaes'', d'onde toma'l llinguaxe con que ta escritu.<ref>González Boixo, páxs. 59-62.</ref> El poema empieza col anochar del ser humanu y el suañu de la naturaleza y del home. Depués descríbense les funciones fisiolóxiques del ser humanu y el fracasu de l'alma al intentar una intuición universal.<ref>Alatorre, Antonio. «Llectura del Primeru Suañu», ''Y diversa de mi mesma ente les vueses plumes ando''. Méxicu: El Colexu de Méxicu, 1993, páxs. 101-126.</ref> Ante ello, l'alma recurre al métodu deductivu y Sor Juana alude descomanadamente a la conocencia que tien la humanidá. Caltiénse la enganía de conocencia, anque se reconoz la escasa capacidá humana pa entender la creación. La parte final rellata l'espertar de los sentíos y el trunfu del [[Día]] sobre la [[Nueche]].<ref>González Boixo, páx. 61.</ref> Ye la obra que meyor reflexa'l calter de Sor Juana: apasionáu poles ciencies y les humanidaes, traza heterodoxa que podría abarruntar la [[Ilustración]].<ref>Beaupied, páx. 31.</ref> El xuiciu de Paz sobre'l ''Primero suaño'' ye tayante: «hai que sorrayar l'absoluta orixinalidá de Sor Juana, polo que toca al asuntu y al fondu del so poema: nun hai en tola lliteratura y la poesía españoles de los sieglos XVI y XVII nada que se paeza al ''Primero suaño''».<ref>''Apud'' Garza Cuarón, ''op. cit'', páx. 650.</ref> El “Primeru suañu”, como bien señala Octavio Paz,<ref>Paz: 470.</ref> ye un poema únicu na poesía del Sieglu d'Oru, cuidao que hermana poesía y pensamientu nes sos espresiones más complexes sutiles y filosófiques, daqué non frecuente nel so tiempu. Alimentar de la meyor tradición mística y contemplativa del so tiempu pa dicir al llector que l'home, magar les sos munches llimitaciones, tien en sí la chispa (la “centella”, según Sor Juana) del intelectu, que participa de la divinidá.<ref>Méndez Plancarte: 591-592.</ref> Esta tradición del pensamientu cristianu (la Patrística, el Pseudo Dionisio Areopagita, Nicolás de Cusa, etc.)<ref>Olivares Zorrilla, 2004: 557. // 2008a: 263. </ref> considera la nueche como l'espaciu aparente pal acercamientu de l'alma cola divinidá. Les aves nocherniegues, como atributos de la diosa Minerva, acomuñada cola lluna triforme (polos sos trés cares visibles) y símbolu de la sabiduría circunspecta,<ref>Olivares Zorrilla, 2011a: 68-74.</ref> simbolicen la sabiduría como atributu de la nueche (''In nocte consilium''),<ref>Olivares Zorrilla, 1995: 384-386. // 2008a: 268-271. // 2011b: 204-207.</ref> unu de les temes más cares al pensamientu humanista, presente en [[Erasmu de Rotterdam]] y en tou un conxuntu d'esponentes d'esta idea na Renacencia y el Barrocu.<ref name="Olivares Zorrilla_1">Olivares Zorrilla, 2008a: 268-271.</ref> Ye por ello que les aves nocherniegues son los símbolos que presiden lo que va ser el suañu de l'alma en busca de la conocencia del mundu creáu pola divinidá. Esto esplica que la nueche apaeza nel poema de Sor Juana como sinónimu de Harpócrates,<ref name="Olivares Zorrilla_1">Olivares Zorrilla, 2008a: 268-271.</ref> el dios del silenciu prudente, quien, como aspeutu de la nueche, acompaña tácitamente la trayeutoria del suañu de l'alma hasta'l final. La nueche, por tanto, ye una aliada y non una enemiga, pos ye l'espaciu que va dar llugar a la revelación del suañu de l'alma.<ref>Olivares Zorrilla, 1995: 395. // 2011b: 204-207.</ref> Les figures del venado (Acteón) el lleón y l'águila apaecen, primero, como los animales diurnos que se contraponen a les aves nocherniegues pa representar l'actu del dormir vixilante.<ref>Olivares Zorrilla, 2008a: 271-272.</ref> Esto ye, representen la idea que-y interesa a Sor Juana destacar: el descansu nun tien d'ausentar se por entero de la conciencia intelectual, sinón ser un suañu vixilante y sollerte a les revelaciones de la sabiduría divina.<ref>Olivares Zorrilla, 2008a: 281.</ref> Estos animales diurnos simbolicen tamién los trés sentíos esteriores más importantes: la vista, l'oyíu y l'olfatu, que permanecen inactivos mientres el suañu.<ref>Olivares Zorrilla, 1998: 186-190.</ref> Asina s'enllacen nel poema armónicamente les aves nocherniegues na so sabia vixilia, los animales diurnos nel so suañu vixilante, y el ser humanu, que'l so cuerpu (miembros corporales y sentíos esteriores) duerme físicamente mientres la so alma, consciente, ye lliberada temporalmente pa llanzase a l'aventura de la conocencia, que dase por dos víes: la intuitiva y la racional.<ref name="Gaos_1">Gaos: 63-75.</ref> Na primera, l'alma ye estelada pola contemplación instantánea de la totalidá de crear, pero ye incapaz de formar un conceutu d'esa totalidá fugazmente contemplada. Na vía racional, l'alma recupera l'usu de la so facultá razonante dempués de ser esllumada pol sol, pero atopa ineficaz el métodu humanu (que ye l'aristotélicu de los diez categoríes) pa entender los incontables misterios de la creación. En dambes víes l'alma fracasa nel so intentu, que sicasí se ve siempres anováu.<ref name="Gaos_1">Gaos: 63-75.</ref> solo l'espertar aparenta dar una tregua a esti suañu del deséu de conocencia que siempres tiende a algamar el misteriu de Dios, de la naturaleza qu'él creó y del home mesmu como “gonciu engarzadora” ente Dios y el mundu creáu.<ref>Juana Inés de la Cruz: “gonciu engarzadora / de la que más s'alza entronizada / Naturaleza pura / y de la que, criatura / menos noble, vese más abatida” (vv. 659-663): 331-332.</ref> ===== La intuición ===== La primer manera de tratar d'aportar a esa Causa primera” de la que fala Sor Juana (“Y a la Causa primera siempres aspira”<ref>{{cita llibru |apellíu=Inés de la Cruz|nome=Sor Juana|enllaceautor=|títulu=Primeru Suañu|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=Trato: 408|idioma=|capítulu=}}</ref>) ye aquella na que la totalidá de les coses presentar nun solu golpe de vista”<ref>{{cita llibru |apellíos=Gaos|nome=José|enllaceautor=|títulu=Obres Completes XV|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=501|idioma=|capítulu=Sor Juana Inés de la Cruz}}</ref>. Esta comunión de les coses han d'apaecer nel suañu, una vegada que se ta dientro del mesmu, pos, como vamos ver na seición dedicada al suañu como llugar de la fantasía, el suañu ye'l llugar onde'l conteníu que s'abeluga na memoria, que ye la materia primo cola que va haber d'escurrir l'entendimientu, pue ser lliberáu de les esixencies del cuerpu, como señala Sor Juana: “L'alma, pos, suspensa/ del esterior gobiernu -en que, ocupada/ en material emplegu,/ o bien o mal da'l día por gastáu”<ref>{{cita llibru |apellíu=Inés de la Cruz|nome=Sor Juana|enllaceautor=|títulu=Primeru Suañu|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=Verso: 192-195|idioma=|capítulu=}}</ref>. Pela vía de la intuición, les coses particulares sonnos entá desconocíes, polo que nun podríamos dicir que conocemos cabalmente, pos dientro d'esa conocencia cabal, taría la conocencia de les mesmes esencies de les coses: “Ella mesma reconocía la insuficiencia d'una intuición que pretendiera tomar toles coses, ensin llegar a conocer la esencia Íntima de caúna. El camín que s'hai de siguir ye precisamente'l contrariu: empezar poles coses particulares, p'alzase dempués a la visión total."<ref>{{cita llibru |apellíu=García Álvarez|nome=Jesús|enllaceautor=|títulu=El pensamientu filosóficu de Sor Juana Inés de la Cruz|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=51|idioma=|capítulu=}}</ref> Sor Juana buscaba una conocencia cabal de les coses polo qu'una vegada que notó la insuficiencia que tien la vía de la intuición pal so propósitu, va haber de trazar un nuevu métodu, más bien, retomar el proyeutu aristotélicu (más tarde escolásticu), de partir de diez categoríes nes cualos han de ser pensaes la totalidá de les coses, xubiendo cada vez más, de lo más baxu, hasta lo más elevao, diz:<blockquote>“más xulgó conveniente/ a singular asuntu amenorgase,/ o xebradamente/ una por una escurrir les coses/ que vienen cinxise/ nes que, artificioses,/ dos veces cinco son Categoríes:/ amenorgamientu metafísicu qu'enseña/ (los entes concibiendo xenerales/ en solo unes mentales fantasíes/ onde de la materia refálgase'l discursu abstraído)/ ciencia a formar de los Universales,/ reparando, alvertíu,/ col arte'l defectu/ de nun poder con un intuitivu/ conocer actu tou lo criao,/ sinón que, faciendo escala, d'un conceutu/ n'otru va xubiendo grau a grau,/ y el d'entender orde relativu/ sigue, precisáu/ del del entendimientu llindáu puxanza, qu'a socesivu/ discursu fía'l so aprovechamientu:/ que les sos débiles fuercies, la doctrina/ con doctos alimentos va esforciando,/ y el refechu, si blandu,/ continuu cursu de la disciplina robustos va-y aliendos infundiendo… l'honrosu cume mira,/ términu duce del so enfotu pesáu”<ref>{{cita llibru |apellíu=Inés de la Cruz|nome=Sor Juana|enllaceautor=|títulu=Primeru Suañu|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=Verso: 576-612|idioma=|capítulu=}}</ref></blockquote>Sor Juana empieza a siguir el [[Metafísica (Aristóteles)|métodu aristotélicu]] de partir de les coses mesmes p'alzase, por aciu l'entendimientu escontra la Causa Primera. ===== La fantasía a partir del D'Anima d'[[Aristóteles]] ===== El material col qu'opera l'entendimientu, nun son les coses mesmes, son daqué más que dexa abelugar imáxenes na memoria que se graben en nós. La operación aristotélica parte d'esta materia primo, que ye lo que tenemos de los oxetos, polo que l'astracción namái opera en nós mesmos, nada nos garantiza que d'esta conocencia podamos aportar a otru más eleváu. Ioan P. Couliano, un autor reconocíu pola so obra: "Eros y maxa nel Renacimientu"<ref>{{cita llibru |apellíos=Culianu|nome=Ioan|enllaceautor=|títulu=Eros y maxa nel Renacimientu|url=|fechaaccesu=|añu=1999|editorial=Siruela|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=410|idioma=|capítulu=}}</ref> diznos lo siguiente: “Aristóteles nun pon en dulda la esistencia de la dicotomía platónica ente cuerpu y alma. Sicasí, estudiando los secretos de la naturaleza, siente la necesidá de definir empíricamente les rellaciones ente estos dos entidaes aisllaes, que la so unión casi imposible dende'l puntu de vista metafísicu constitúi unu de los misterios más fondos del universu.<ref>{{cita llibru |apellíos=Culianu|nome=Ioan|enllaceautor=|títulu=Eros y maxa nel Renacimientu|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=30|idioma=|capítulu=}}</ref>” Nel llibru 3 de D'Anima, Aristóteles nota qu'ente l'alma y el cuerpu, tien d'esistir un entemediu que los comunique, diz: “Imaxinar vien ser, pos, opinar avera del oxetu sensible percibíu non por fuercia. Agora bien, ciertos oxetos sensibles producen una imaxe falsa a los sentíos y, sicasí, son enxuiciaos acordies cola verdá.”<ref>{{cita llibru |apellíos=Aristóteles|nome=|enllaceautor=|títulu=D'Anima|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=428 b.|idioma=|capítulu=}}</ref> Y más palantre diz: “...cuando se contempla intelectualmente, contémplase al empar y necesariamente dalguna imaxe: ye que les imáxenes son como sensaciones namái qu'ensin materia. La imaxinación ye, otra manera, daqué distintu de l'afirmación y de la negación, una y bones la verdá y la falsedá consisten nuna composición de conceutos… ¿Nun cabría dicir que nin éstos nin los demás conceutos son imáxenes, magar nunca se dan ensin imáxenes?”<ref>{{cita llibru |apellíos=Aristóteles|nome=|enllaceautor=|títulu=D'Anima|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=423 a.|idioma=|capítulu=}}</ref> Ye d'equí d'onde va surdir la interpretación de Culianu de la fantasía y de cómo se van abelugando eses pantasmes (o imáxenes acordies cola traducción), dientro de la memoria y opérase con ellos nel entendimientu, diz: “En resume, l'alma namái puede tresmitir al cuerpu toles actividaes vitales, según la movilidá, por aciu el ''proton organon'', l'aparatu pneumático asitiáu nel corazón. Per otru llau, el cuerpu abre a l'alma una ventana escontra'l mundu al traviés de los cinco· órganos de los sentíos, que los sos mensaxes lleguen al mesmu dispositivu cardiacu, que s'ocupa entós de codificarlos d.y forma que sían comprensibles. Sol nome de phantasia, o sentíu internu, l'espíritu sideral tresforma los mensaxes de los cinco sentíos en pantasmes perceptibles pol alma. Ye asina porque ésta nun puede captar nada que nun sía convertíu nuna secuencia de pantasmes; en poques pallabres, nun puede entender nada ensin pantasmes (''aneu plzantasmatos'').”<ref>{{cita llibru |apellíos=Culiau|nome=Ioan|enllaceautor=|títulu=Eros y maxa na renacencia|url=|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=31|idioma=|capítulu=}}</ref> ==== Otros ==== [[Ficheru:Hombres necios (Sor Juana).jpg|miniaturadeimagen|''Homes necios qu'acusáis a la muyer ensin razón'', redondilla de Sor Juana.]] Bona parte de la obra llírica de Sor Juana formar poemes de situación, creaos pa eventos sociales onde s'emponderaba desmesuradamente a los anfitriones. Son poemes festivos, onde munches situaciones triviales se engrandecían. Hasta ciertu puntu, son fiel reflexu d'una sociedá consolidada en dos fortísimos pilastres: la Ilesia y la Corte. Nellos Sor Juana emplega los más variaos recursos poéticos qu'aprendió a lo llargo de la so vida: la imaxe sorprendente, el cultismu léxicu, la omnipresente alusión relixosa, xuegu de conceutos, recursos sintácticos que recuerden a Góngora y referencies personales que sirven de contrapesu a los escomanaos aponderamientos que contienen la mayoría d'ellos.<ref>González Boixo, páx. 54.</ref> Tamién escribió poesía graciosa y satírica. Nun yera nueva na retórica barroca la burlla d'unu mesmu, corriente de la que Sor Juana participa al escribir una amplia gama de poemes burlescos. La so sátira a los homes necios» ye'l más conocíu de los sos poemes. Paz señala: {{cita|El poema foi una rotura histórica y un empiezu, per primer vegada na hestoria de la nuesa lliteratura una muyer fala en nome propiu, defende al so sexu y, gracies a la so intelixencia, usando les mesmes armes que los sos detractores, acusa a los homes de los mesmos vicios qu'ellos achaquen a les muyeres. Nesto Sor Juana adelantrar al so tiempu: nun hai nada asemeyao, nel sieglu XVII, na lliteratura femenina de Francia, Italia ya Inglaterra.|Paz, Octavio. ''Sor Juana Inés de la Cruz o les trampes de la fe''. Méxicu: FCE, 1982, páxs. 399-400.}} Mientres la so vida Sor Juana compunxo dieciséis poemes relixosos , una cantidá extraordinariamente pequeña, que sospriende pol pocu interés que la monxa tenía por cuestiones relixoses. La mayoría d'ellos son obres d'ocasión, pero esisten tres soneto nos que la poeta plantega la rellación de l'alma con Dios en términos más humanos y amorosos.<ref name="Boixo" /> === Otros === ==== ''Neptunu alegóricu'' ==== {{AP|Neptunu alegóricu|l1=''Neptunu alegóricu''}} [[Ficheru:Neptunu alegórico (1680).jpg|miniaturadeimagen|Portada de la edición príncipe del ''Neptunu alegóricu'' (Méxicu, 1680).]] Foi escritu pa conmemorar la entrada del virréi marqués de la Llaguna na capital, el [[30 de payares]] de [[1680]]. Al empar, Sor Juana publicó un perllargu poema a manera d'esplicación del arcu.<ref>González Boixo, páx. 195.</ref> Consta de trés partes principales: la Dedicatoria», «Razón de la fábrica» y «Esplicación del arcu».<ref>Sabat, páx. 68.</ref> Nos llenzos y estatues d'esti [[arcu de trunfu]] representáronse les virtúes del nuevu virréi, personificaes pola figura de [[Neptunu (mitoloxía)|Neptunu]]. La obra se adscribe nuna perllarga tradición clásica que venceya les bondaes d'héroes o gobernantes con arcos triunfales y a un contestu alegóricu específicu.<ref>Grossi, Verónica. ''Sigilosos v(o)elos epistemolóxicos en Sor Juana Inés de la Cruz''. Madrid: Iberoamericana, 2007, páxs. 91-103.</ref> Anque se venceya al marqués solu col dios del mar, el so divinización toma tolos reinos naturales.<ref>Glantz, ''op. cit.'', páx. 374.</ref> Foi perbién recibida na sociedá novohispana, tantu polos virréi entrantes como per bona parte del cleru.<ref>Buxó (2006), páxs. 93-101.</ref> Pa Paz, la obra, amás de tar influyida por [[Atanasio Kircher]], establez una conexón ente la veneración relixosa del [[antiguu Exiptu]] y el cristianismu de la dómina.<ref>Soriano Samartín de Vallés, Alejandro. ''El Primeru suañu de Sor Juana Inés de la Cruz: bases tomistes''. Méxicu: UNAM, 200, páx. 156.</ref> Esta obra foi, amás, causa de la ofuscación d'Antonio Núñez de Miranda, confesor y amigu de la poeta. Dellos autores conxeturen que'l preláu taba celosu del prestíu que la so amiga diba adquiriendo na corte, de la que'l suyu aparraba, lo que sedó la so rellación.<ref>Buxó, ''op. cit.'', páx. 262.</ref> Poco dempués, sintiéndose col sofitu de los virréis, Sor Juana dexa despidíselo como confesor.<ref>Glantz, ''op. cit.'', páx. 345.</ref> ==== ''Carta atenagórica'' ==== {{AP|Carta atenagórica|l1=''Carta atenagórica''}} Foi publicada en payares de [[1690]], en [[Puebla de Zaragoza]], pol obispu [[Manuel Fernández de Santa Cruz]]. Atenagórica significa «digna de la sabiduría de Atenea».<ref>Paz, páx. 511</ref> La carta ye una crítica al sermón de Mandatu del portugués [[António Vieira]] sobre les fineces de [[Cristu]].<ref>Paz, páx. 513.</ref> Marca l'entamu del fin de la producción lliteraria sorjuanina. Poco tiempu dempués, en 1693, sor Juana va entamar una serie de obritas llamaes de superogación, nes que pretendía estimar a Dios poles munches mercedes recibíes.<ref>Buxó, ''op. cit.'', páxs. 36-55.</ref> Al traviés de les sos principales conclusiones, sor Juana sostién que los dogmes y les doctrines son productu de la interpretación humana, que nunca ye infalible. Como na peramplia mayoría de los sos testos, tanto dramáticos como filosóficos, la interpretación de tópicos teolóxicos convertir nun xuegu conceutista llaráu d'inxeniu.<ref>Grossi, ''op. cit'', páx. 55-56.</ref> [[Ficheru:Carta atenagórica.jpg|miniaturadeimagen|''Carta atenagórica''.]] En marzu de 1691, a manera de continuación d'esta carta, Sor Juana va redactar la ''[[Respuesta a Sor Filotea de la Cruz]]'', onde se defende argumentando que la vasta conocencia que tien de delles árees ye abonda por que se-y dexe escurrir en temes teolóxiques que nun deben circunscribirse namái a los varones. Ye unu de los testos más difíciles de Sor Juana. Orixinalmente foi tituláu ''Crisis d'un sermón'', pero al publicar en 1690 Fernández de Santa Cruz dio-y el nome de ''Carta atenagórica''.<ref>Schuller, ''op. cit.'', páx. 725. Antonio Alatorre y Martha Lilia Tenorio ''Serafina y Sor Juana'', páx. 17</ref> Para [[Elías Trabulse]], el verdaderu destinatario de la ''Carta atenagórica'' ye Núñez de Miranda, quien celebra nos sos sermones y escritos la tema de la Eucaristía, central na ''Carta'', anque [[Antonio Alatorre]] y Martha Lilia Tenorio han refutado esta hipótesis.<ref>''op. cit.'', páxs. 62-91</ref> Siguiendo una hipótesis formulada por [[Darío Puccini]]<ref>''Una muyer en soledá: Sor Juana Inés de la Cruz, una esceición na cultura y lliteratura barroca'', páxs. 31-44.</ref> y ampliada por [[Octavio Paz]]<ref>''Sor Juana Inés de la Cruz o les trampes de la fe'', páxs. 511-533.</ref> Schuller piensa qu'anque fuera dirixida a Núñez, nun ye improbable que Aguiar sintiérase atacáu pola publicación.<ref>Schuller, ''op. cit.'', páx. 727.</ref> Según la hipótesis de Paz y Puccini, Santa Cruz fai circular la carta ente la comunidá teolóxica del virreinatu, con cuenta de resta-y influencia al arzobispu. Ye conocida l'almiración que l'obispu de Puebla sentía por Sor Juana, lo que lo lleva a escaecer l'actitú misóxina predominante nel sieglu XVII.<ref>Paz, páx. 518.</ref> Una de les entrugues que se fai Paz ye a quién va dirixida la crítica na ''Carta atenagórica''. Ente 1680 y 1681 dar en [[Madrid]] una disyuntiva pola eleición del perimportante puestu d'[[archidiócesis de Méxicu|arzobispu de Méxicu]], a la salida de Frai Payu Enríquez de Rivera. Fernández de Santa Cruz yera unu de les opciones contemplaes, xuntu con [[Francisco de Aguiar y Seijas]]. este yera fiel almirador de Vieira. Al atacar a Vieira nun sermón escritu 40 años antes, Sor Juana arreyar nuna disputa pol poder ente dambos clérigos, desafiando a Aguiar y Seijas —conocíu por [[Misoxinia|misóxinu]], por censurar el teatru, la poesía y la comedia—. La ''Carta Atenagórica'' ye publicada pol preláu poblano sol seudónimu de Sor Filotea de la Cruz, con un prólogu nel qu'esti empondera y critica a la monxa poles sos atribuciones escontra les lletres sagraes. Frente a esta hipótesis, [[Antonio Alatorre]] y Martha Lilia Tenorio creen qu'en dalguna de les munches conxustes que sostenía Sor Juana, falárase del ''Sermón del Mandatu'' de Vieyra, y l'interlocutor de Sor Juana, al escuchala, pidiéralu que punxera les sos opiniones por escritu. Esti interlocutor de Sor Juana, sía quien sía, decidió sacar copies del escritu de Sor Juana, y una d'elles llegó a manes del obispu de Puebla, quien la publicar col nome de ''Carta Athenagórica''.<ref>Antonio Alatorre y Martha Lilia Tenorio, ''op. cit.'', páxs. 15-17</ref> Tou ello en contraposición a les ellaboraes hipótesis conspiratorias bien populares ente los sorjuanistas, como señalen. {{cita|Colo anterior queremos dicir que, según el romance de los celos foi resultáu d'una conversación cola Condesa de Parés alrodiu de la poesía, la ''Crisis'' dir d'una conversación con ciertu visitante de San Jerónimo, quiciabes fray Antonio Gutiérrez (y si non él, cualesquier otru doctu teólogu). A Sor Juana gustáben-y tantu los encargos, que los amarutaba de «preceptos», por que'l cumplimientu fuera «obediencia». Lo que diz na ''Respuesta'' a Sor Filotea sobre la xénesis de la ''Crisis'' nun podía ser más claru. Pero nos últimos tiempos, según va ver el llector en dellos llugares del presente llibro, púnxose de moda duldar programáticamente de la sinceridá de Sor Juana y, peor entá, afayar tres les sos pallabres toa clase d'intenciones segundes, cálculos astutos ya intrigues complicaes. Nós sentimos qu'eses conxetures son ocioses ya innecesaries. La xénesis de la ''Crisis'' ye como la xénesis de casi tou lo qu'escribió Sor Juana. Nun-y vemos misteriu dalgunu. |Antonio Alatorre y Martha Lilia Tenorio, ''Serafina y Sor Juana''. Méxicu: El Colexu de Méxicu, 1998, páx. 16}} ==== ''Respuesta a Sor Filotea de la Cruz'' ==== {{AP|Respuesta a Sor Filotea de la Cruz|l1=''Respuesta a Sor Filotea de la Cruz''}} Foi redactada en marzu de 1691, como contestación a toles recriminaciones que-y fixo Fernández de Santa Cruz, sol seudónimu de Sor Filotea de la Cruz. L'obispu alvierte que nenguna muyer tuvo d'enfotase por aprender de ciertes temes filosófiques. Nel so defensa, Sor Juana señala a delles muyeres doctes, como [[Hipatia]], una filósofa neoplatónica asesinada por cristianos nel añu 415.<ref>Paz, páx. 512.</ref> Escribe sobre'l so intentu fallíu y el constante dolor que la so pasión a la conocencia tráxolu, pero esponiendo un conformismu, yá que esclaria que ye meyor tener un viciu a les lletres qu'a daqué peor. Tamién xustifica la vasta conocencia que tien de toles materies d'educación: [[lóxica]], [[retórica]], [[física]] y [[hestoria]], como complementu necesariu pa entender y aprender de les [[Llibru sagráu|Sagraes Escritures]]. La ''Carta de Sor Filotea'' espresa l'almiración que l'obispu de Puebla siente por Sor Juana, pero al mesmu refárta-y que nun tien d'emplegar el so enorme talentu en cuestiones profanes, sinón en temes divines. Anque nun se declara en contra de la educación de la muyer, sí manifiesta la so inconformidad cola falta d'obediencia que podríen demostrar delles muyeres yá educaes. A lo último, encamiénta-y a la monxa siguir l'exemplu d'otru escritores místicos que se dedicaron a la lliteratura teolóxica, como [[Santa Teresa de Jesús]] o [[Gregorio Nacianceno]].<ref>Pérez Blanco, Lucrecio. «El compromisu estéticu de Sor Juana Inés de la Cruz a la lluz de ''Carta de Sor Filotea de la Cruz'' y ''Respuesta de Sor Juana Inés de la Cruz''». Madrid: Universidá Complutense, 2003.</ref> Sor Juana concuerda con Sor Filotea en que tien d'amosar obediencia y que nada xustifica la prohibición de faer versos, de la qu'afirma que nun escribió enforma sobre la Escritura pos nun se considera digna de faelo. Tamién reta, a Sor Filotea y a tolos sos enemigos, a que-y presenta una copla so que peque d'indecencia. Nun puede calificase la suya de poesía lasciva o erótica, polo que munchos críticos consideren que'l ciñu qu'amosaba poles virreinas yera filial, non carnal.<ref>Pérez Blanco, ''op. cit.'', páx. 1297-1299.</ref> ==== ''Protesta de la fe'' ==== [[Ficheru:Protesta de la fe y renovación de los votos religiosos que hizo, y dejó escrita con su sangre la madre Juana Inés de la Cruz.TIF|miniaturadeimagen|Protesta de la fe y renovación de los votos relixosos que fizo, y dexó escrita cola so sangre la madre Juana Inés de la Cruz]] ''Protesta de la fe y renovación de los votos relixosos que fizo, y dexó escrita cola so sangre la madre Juana Inés de la Cruz monxa profesa en San Gerónimo de Méxicu'', ye una obra de 1695 na que Sor Juana Inés de la Cruz reafita la so fe en Cristu, na cual encamienta a amar sobre toles coses ya inclusive arramar hasta la última gota de sangre por él. Nesta obra afigúrase la importancia del fervor por Xesucristo na so vida.<ref name="cehm">{{cita llibru |títulu=50 años. Centru d'Estudios d'Historia de Méxicu Carso. |fecha=2015 |editorial=Fundación Carlos Slim |isbn=978-607-7805-11-3 |páxina=165|edición=Español |fechaaccesu=12 d'avientu de 2015}}</ref> ==== Lloes ==== Sor Juana publicó dolce lloes, de les cualos nueve apaecieron na ''Hinchente castálida'' y el restu nel tomu II de les sos obres. Trés lloes sorjuanescas precedíen, a manera de prólogu, a los sos autos sacramentales, anque toes elles tienen identidá lliteraria propia.<ref>Sabat, páxs. 47-54.</ref> Obres de tonu cultu, rondando los 500 versos, incluyíen allabancies a los personaxes de la dómina —a [[Carlos II d'España|Carlos II]] y a la so familia dedica seis lloes, dos a la familia virreinal y una al padre Diego Velázquez de la Cadena—. Solíen representase con toa fastuosidad y teníen un tonu descomanadamente combayón y temes artificioses, como lo esixía la poética culta del sieglu XVII.<ref name="Boixo" /> La mayoría de les lloes de Sor Juana, principalmente les de tipu relixosu, son composiciones d'estilu floríu y conceptuoso, con gran variedá de formes métriques y firme claridá de pensamientu. Nesti aspeutu destaca la ''Lloa de la Concepción''.<ref>Méndez Plancarte, páx. LXXXV.</ref> Cinco lloes fueron compuestes «a los años del rei don Carlos II», esto ye, pa los sos cumpleaños. En caúna d'elles Sor Juana celebra al imperiu español en décimes de viviega rellumanza rítmica y cuadrático. Aun así, la segunda lloa d'esta clase presenta un estilu llanu, un llargu romance y cierta sobriedá estrófica. Otra de les lloes, más senciella, realiza munches alusiones mitolóxiques d'enorme agudez pa celebrar el 6 de payares, fecha del natalicio del rei. El restu d'estes lloes, d'enorme rumbu decorativu, celebren a Carlos usando alegoríes fabulescas, cachos llíricos d'escepcional musicalidá y color. Estes lloes son obra representativa del barroquísimo estilu de Sor Juana.<ref>Méndez Plancarte, páx. LXXXVI.</ref> Tamién escribió una lloa a la reina consorte, [[María Luisa d'Orleans]], apinada d'agudos retruécanos y de un calquier calderoniana que resalta sobremanera nes metáfores.<ref>Garza Cuarón, ''op. cit.'', páxs. 655-659.</ref> Otra de les lloes foi dedicada a reinar madre, [[Mariana d'Austria]]. Ye una composición bien similar a les escrites n'honor de Carlos II, anque con menos majestuosidad. Destaquen nella los decasílabos d'arranque esdrúxulu y l'alegoría mitolóxica pa eponderar a la reina.<ref>Méndez Plancarte, páx. LXXXVII.</ref> A los sos amigos y proteutores, el marqueses de la Llaguna y los condes de Gelve, tamién-yos dedicó delles lloes. Nuevamente emplega recursos mitolóxicos pa cantar les virtúes de los sos gobernantes.<ref>Buxó, ''op. cit.'', páx. 227.</ref> Lo que realza'l so estilu ye l'axilidá pa crear símbolos y símiles, al traviés d'un xuegu bien calderoniano texíu polos anagrames o iniciales de los personaxes a los que Sor Juana pretende sopesar.<ref>Méndez Plancarte, páx. LXXXVII-LXXXIX.</ref> ==== Villancicos ==== Los [[villancicu|villancicos]] de Sor Juana, al contrariu que les sos lloes, son composiciones sencielles y populares que se cantaben nos [[maitines]] de les fiestes relixoses.<ref>Garza Cuarón, ''op. cit.'', páx. 652.</ref> Cada xuegu de villancicos obedez a un formatu fixu de nueve composiciones —ocho dalguna vegada, pos la postrera yera fácilmente sustituible pol ''[[Te Deum]]''—, lo que-yos otorgaba una considerable estensión.<ref>Sabat de Rivers, páx. 286.</ref> Temáticamente, los villancicos celebren dalgún acontecimientu relixosu nuna variada gama de tonos poéticos que tomen dende lo culto hasta lo popular.<ref>Sabat, páxs. 54-63.</ref> Anque los villancicos solíen incluyir composiciones en llatín, lo cierto ye que tola pieza esviar escontra lo popular, con cuenta d'atraer l'atención del pueblu y xenerar allegría. Sor Juana, como otru creadores barrocos, tien plenu dominiu de la poesía popular y los sos villancicos son una amuesa d'ello, pos atinó a captar y a tresmitir l'allegre comicidad y los gustos senciellos del pueblu.<ref>Buxó, ''op. cit.'', páx. 244.</ref> Cantaos nos maitines, los villancicos tienen una clara configuración dramática, gracies a los distintos personaxes qu'intervienen nellos.<ref>González Boixo, páxs. 41-42.</ref> En ''Los villancicos al gloriosu San Pedro'' Sor Juana presenta al apóstol como adalid de la xusticia verdadera, l'arrepentimientu y la conmiseración.<ref>Chávez, páx. 171.</ref> Otru d'ellos vindica a la [[María (madre de Xesús)|Virxe María]] como patrona de la paz y defensora del bien,<ref>Chávez, páx. 175.</ref> y a [[Pedro Nolasco]] como llibertador de los negros, al empar que realiza una disertación sobre l'estáu de dichu grupu social.<ref>Chávez, páx. 182.</ref> Otros villancicos destacaos de Sor Juana son los ''Villancicos de la Nacencia'', cantaos na [[Catedral de Puebla]] la Nuechebona de 1689,<ref>Chávez, páx. 198.</ref> y los realizaos en 1690 pa honrar a [[Xosé de Nazaret|San Xosé]], tamién estrenaos na catedral poblana.<ref>Chávez, páx. 207.</ref> En [[2008]], Alberto Pérez-Amador Adam, considerando les investigaciones musicolóxiques correspondientes realizaes hasta esi momentu, demostró qu'once de los villancicos acreditaos a sor Juana nun son d'ella, porque fueron puestos en metro músicu por maestros de capiya n'España y Hispanoamérica muncho primero del so emplegu por Sor Juana. Sicasí, tienen de considerase como parte de la so obra pol fechu de qu'ella los retocaba pa incorporalos a los ciclos de villancicos que-y yeren encargaos poles distintes catedrales novohispanas. El mesmu investigador estableció una llista de villancicos calteníos de sor Juana puestos en metro músicu por compositores de diverses catedrales non solo novohispanas, sinón tamién suramericanes y peninsulares.<ref>Pérez-Amador Adam 2008: pág: 159-178.</ref> ==== Documentos biográficos ==== Distintos documentos, de índole xurídicu, fueron rescataos. Estos revisten una importancia particular pa la reconstrucción de distintos aspeutos de la so biografía. # Solicitú de Juana Inés de la Cruz, novicia del conventu de San Jerónimo, pa otorgar el so testamentu y arrenunciu de bienes. 15 de febreru de 1669. (n'Enrique A. Cervantes 1949) # Testamentu y arrenunciu de bienes de Juana Inés de la Cruz, novicia del conventu de San Jerònimo. 23 de febreru de 1669. (n'Enrique A. Cervantes 1949) # Sor Juana Inés de la Cruz viende a la so hermana, doña Josefa María de Asbaje, una esclava. 6 de xunu de 1684. (n'Enrique A. Cervantes 1949) # Pidimientu de Juana Inés de la Cruz, relixosa del conventu de San Jerónimo, pa imponer a censu aseguráu en finques de dichu conventu, la cantidá de $1400.00 pesos d'oru común, propiedá de la solicitante. 12 de marzu de 1691.(n'Enrique A. Cervantes 1949) # Censo sobre $1400.00, aseguráu en finques del conventu de San Jerònimo, que s'establez a favor de Sor Juana Inés de la Cruz. 24 de marzu de 1691. (n'Enrique A. Cervantes 1949) # Imposición de $600 más sobre bienes y rentes del Conventu de San Jerónimo, por Sor Juana Inés de la Cruz. 18 d'agostu de 1691. (n'Enrique A. Cervantes 1949) # Sor Juana Inés de la Cruz solicita llicencia del Arzobispu de Méxicu, pa mercar la celda que foi de la Madre Catalina de San Jerónimo. 20 de xineru de 1692. (n'Enrique A. Cervantes 1949) # Venta de la celda que foi de la madre Catalina de San Jerónimo a Sor Juana Inés de la Cruz, 9 de febreru de 1692. (n'Enrique A. Cervantes 1949) # Votu y xuramentu de la Inmaculada Concepción nel Conventu de San Jerónimo de la Ciudá de Méxicu. 1686 (en Manuel Ramos Medina 2011) # Tres Documento nel Llibru d'Oficios del Conventu de San Jerónimo (24 de febreru de 1669 / 8 de febreru de 1694 / ensin fecha) (nel cuartu volume de les ''Obres completes'' Méxicu 1957: 522-523. ==== Obres perdíes ==== Por diversu fontes saber d'obres que se caltienen inédites o que se perdieron irremediablemente. [[Alfonso Méndez Plancarte]] (nel volume primero de les ''Obres completes'', Méxicu 1951: XLIV) fai al respeutu la siguiente rellación: # Una Lloa al Santísimu Sacramentu escrita a los ocho años y de la cual da noticia Diego Calleja na so biografía. # ''El Cascoxu'', un tratáu de música al que se refier nel so romance ''Dempués d'envalorar mir amor''. # ''L'equilibriu moral. Direiciones práutiques morales na segura probabilidá de les aiciones humanes''. El manuscritu caltener [[Carlos de Sigüenza y Góngora]] # ''Les [[súmulas]]'', una lóxica menor, que caltenía'l P., M. Joseph de Porres de la Compañía de Xesús nel Colexu Máximu de S. Pedro y S. Pablo de Méxicu. # ''Otros discursos a les fineces de Cristu Señor El nuesu'' # ''Otru papel sobre'l siervu de Dios, Carlos de Santa María'' (un fíu espiritual del P. Núñez) # Una glosa en décimes a la inédita relixosa aición del nuesu Católicu Monarca» # El final del ''Romance gratulatorio a los Cisnes de la España'' # Un poema (¿dramáticu?) que dexó ensin acabar [[Agustín de Salazar y Torres]]. ''La segunda Celestina'', una comedia empecipiada por Agustín de Salazar y Torres, quien morrió en 1675 mientres la escribía y terminar sor juana (Octavio Paz y Guillermo Schmidhuber propunxeron una suelta alcontrada en 1989 como la obra de sor Juana, Editorial Vuelta, 1990). # «Otros munchos discretos papeles y cartes», dalgunos en poder de D. [[Juan de Orve y Arbieto]] # Epistolariu con Diego Calleja # Epistolario cola Marquesa de la Llaguna == Crítica y legáu == [[Ficheru:Paz0.jpg|left|miniaturadeimagen|210px|Octavio Paz.]] Sor Juana apaez güei como una dramaturga perimportante nel ambiente hispanoamericano del sieglu XVII. Na so dómina, sicasí, ye posible que la so actividá teatral ocupara un llugar secundariu. Anque les sos obres publicar nel Tomu II (1692), el fechu de que les representaciones tuvieren acutaes al ambiente palaciego enzancaba'l so espardimientu, al contrariu de lo qu'asocedió cola so poesía.<ref>González Boixo, páxs. 40-41.</ref> La lliteratura del sieglu XVIII, principalmente, allabó la obra de Sor Juana y instantáneamente incluyir ente los grandes clásicos de la llingua española. Dos ediciones de les sos obres y numberosos discutinios respuenden por la so fama. Nel sieglu XIX, la popularidá de Sor Juana foi esleiéndose, como lo prueben delles espresiones d'intelectuales decimonónicos. [[Joaquín García Icazbalceta]] fala d'una «absoluta depravación del llinguaxe»;<ref>[http://www.agendadereflexion.com.ar/2008/11/12/481-sor-juana/ Axenda de reflexón: Sor Juana], nᵘ 481, 12 de payares de 2008.</ref> [[Marcelino Menéndez Pelayo]], de la pedantería sobeyosa del so estilu barrocu y [[José María Vigil (escritor)|José María Vigil]] d'un «enrevesosu y fadiu gongorismo».<ref>''Discursu'' lleíu nel Licéu Hidalgo, 1874.</ref> A partir del interés que la [[Xeneración del 27]] amenó por Góngora, lliteratos d'América y España empezaron la revaloración de la poeta. Dende [[Amado Nervo]] hasta [[Octavio Paz]] —pasando por [[Alfonso Reyes Ochoa|Alfonso Reyes]], [[Pedro Henríquez Ureña]], [[Ermilo Abreu Gómez]], [[Xavier Villaurrutia]], [[José Gorostiza]], [[Ezequiel A. Chávez]], [[Karl Vossler]], [[Ludwig Pfandl]] y [[Robert Ricard]]—,<ref>Oregon State University. [https://web.archive.org/web/20100528131605/http://oregonstate.edu/instruct/phl302/philosophers/cruz.html ''Sor Juana Inés de la Cruz'']</ref> diversos intelectuales escribieron sobre la vasta obra de Sor Juana. Toos estos apurras dexaron reconstruyir, más o menos bien, la vida de Sor Juana, y formular delles hipótesis —hasta entós non plantegaes— sobre les traces carauterístiques de la so producción. A fines del sieglu XX afayóse lo que se considera una aportación sorjuanesca a ''[[La segunda Celestina]]'', propuesta por Paz y Guillermo Schmidhuber, coles mesmes que Elías Trabulse daba a conocer la ''Carta de Serafina de Cristu'', atribuyida a Sor Juana.<ref>Alatorre, Antonio. ''Serafina y Sor Juana''. Méxicu: El Colexu de Méxicu, 1998.</ref> Dambos documentos desamarraron un acre polémica, entá ensin resolución, ente los espertos en Sor Juana. Tiempu dempués espublizóse'l procesu del clérigu Javier Palavicino, quien emponderó a Sor Juana en 1691 y defendió el sermón de Vieira.<ref>Paz, páx. 355.</ref> Pa 2004, el peruanu José Antonio Rodríguez Garrido dio cuenta de dos documentos fundamentales pal estudiu de Sor Juana: ''Defensa del Sermón del Mandatu del padre Antonio Vieira'', de Pedro Muñoz de Castro, y l'anónimu ''Discursu apologético en respuesta a la Fe d'errates que sacó un soldáu sobre la Carta atenagórica de la madre Juana Inés de la Cruz''.<ref>Rodríguez Garrido, ''op. cit.''</ref> La figura de Sor Juana Inés de la Cruz inspiró delles [[Cine|obres cinematográfiques]] dientro y fora de Méxicu. La más conocida, probablemente, ye ''[[Yo, la peor de toes]]'',<ref>María Luisa Bemberg. [https://web.archive.org/web/20131231001921/http://www.marialuisabemberg.com/peliculas-dirixíes-yo-la-peor-de-toes.php «Yo, la peor de toes»]. [Consulta: 15.10.2011].</ref> película [[arxentina]] de [[1990]], dirixida por [[María Luisa Bemberg]], protagonizada por [[Assumpta Serna]] y que'l so guión ta basáu en ''Sor Juana Inés de la Cruz o les trampes de la fe''.<ref>[[Internet Movie Database]]. [https://www.imdb.com/title/tt0100990/ «Yo, la peor de toes (1990)»]. [Consulta: 15.10.2011].</ref> Otros filmes que retomen la figura de la monxa de San Jerónimo son el documental ''[[Sor Juana Inés de la Cruz ente'l cielu y la razón]]'' ([[1996]])<ref>[[Internet Movie Database]]. [https://www.imdb.com/title/tt0449397/ «Sor Juana Inés de la Cruz ente'l cielu y la razón (1996)»]</ref> y ''[[Les pasiones de sor Juana]]'' ([[2004]]).<ref>[[Internet Movie Database]]. [https://www.imdb.com/title/tt0439757/ «Les pasiones de Sor Juana (2004)»]</ref> Coles mesmes, tamién inspiró la miniserie ''[[Juana Inés]]'', producida por [[Canal Once]] y Bravo Films, con [[Arantza Ruiz]] y [[Arcelia Ramírez]] nel papel de Sor Juana de mozu y d'adulta respeutivamente.<ref>{{cita web |url=http://oncetv-ipn.net/juana-ines/ |títulu=Canal Once, Juana Inés |fechaaccesu=1 d'abril de 2017 }}</ref> == Ediciones == {{VT|Bibliografía de Juana Inés de la Cruz}} === Antigües === * ''Hinchente castálida de la única poeta, Musa Décima, sor Juana Inés de la Cruz, relixosa profesa nel Monasteriu de San Jerónimo na Imperial Ciudá de Méxicu, qu'en dellos metros, idiomes y estilos fertiliza dellos asuntos con elegantes, sutiles, escamplaes, atélites, útiles versos, pa enseñanza, recréu y almiración''. Madrid: Juan García Infanzón, 1689. Reimpreso col títulu de ''Poemes...''. Madrid, 1690; Barcelona, 1691; Zaragoza, 1692; Valencia, 1709 (dos ediciones); Madrid, 1714; Madrid, 1725 (dos ediciones). Contién 121 poemes, cinco xuegos completos de villancicos y el ''Neptunu alegóricu'' xuntu cola ''Esplicación del arcu''.<ref>González Boixo, páx. 38.</ref> * ''Segundu tomu de les obres de sóror Juana Inés de la Cruz, monxa profesa nel monasteriu del señor San Jeronimo de la Ciudá de Méxicu, dedicáu pola autora a D. Juan de Orúe y Orbieto, caballeru de la Orde de Santiago''. Sevilla, Tomás López de Haro, 1692. Reimpreso en Barcelona, 1693 (tres ediciones). Col títulu de ''Obres poétiques'', Madrid: 1715 y 1725. Inclúi los autos sacramentales, la ''Carta atenagórica'', ''Amor ye más llaberintu'', ''Los empeños de una casa'' y setenta poemes más.<ref>González Boixo, páx. 39.</ref> * ''Fama y obres póstumes del fénix de Méxicu, décima musa, poeta americana, Sor Juana Inés de la Cruz, relixosa profesa nel conventu de San Jerónimo de la Imperial Ciudá de Méxicu, conságrales a la maxestá católica de la reina Nuesa Señora doña Mariana de Neoburg Baviera Palatina del Rhin, por mano de la Excma. Señora doña Juana d'Aragón y Cortés, duques de Montoleón y Terranova, marquesa del valle d'Oaxaca, el doctor don [[Juan Ignacio de Castorena y Ursúa]], Capellán d'Honor de la so maxestá, Protonotariu, Xuez Apostólicu pola so santidá, teólogu, Esaminador de la Nunciatura d'España, prebendado de la Santa Ilesia Metropolitana de Méxicu''. Madrid: Manuel Ruiz de Murga, 1700. Reimpreso en Madrid en 1700, 1701 y 1714, y en Barcelona en 1725. Ta compuestu de la ''Respuesta a Sor Filotea'' y dellos poemes.<ref name="Boixo" /> === Modernes === ==== Obres completes ==== * ''Obres completes'', cuatro tomo, edición y notes d'[[Alfonso Méndez Plancarte]]. Méxicu, Fondu de Cultura Económica, 1951-1957. Reedición del primer tomu, Llírica Personal, al cargu d'Antonio Alatorre, 2009.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/obres-completes-de-sor-juana-ines-de-la cruz/oclc/187470&referer=brief_results «Obres completes de Sor Juana Inés de la Cruz»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Obres completes'', prólogu y edición de Francisco Monterde. Méxicu: Porrúa, 1985.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/obres-completes/oclc/15638089&referer=brief_results «Obres completes»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> === Sueltes === * ''Nocherniega, mas non aciaga. Poesía y cartes'', edición prólogo y notes de Facundo Ruiz. Buenos Aires: Correxidor, 2014. <ref>Ediciones Corregidor [http://www.corregidor.com/?page_id=335&codigo=1971 «Nocherniega mas non aciaga. Poesía y cartes»]. [consulta: 28.11.2016]. </ref> * ''Poesíes escoyíes'', ed. Manuel Toussaint. Méxicu: Imprenta Victoria, 1916.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/poesias-escoyíes/oclc/493354527&referer=brief_results «Poesias escoyíes»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Obres escoyíes'', ed. Manuel Toussaint. Méxicu: Cvltvra, 1928.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/obres-escoyíes-respuesta-a-sor-philotea-de-la cruz-poemes/oclc/48318360&referer=brief_results «Obres escoyíes: respuesta a Sor Philotea de... por Sor Juana Inés de la Cruz Obres escoyíes: respuesta a Sor Philotea de la Cruz, poemes»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Primero suaño'', ed. Ermilo Abreu Gómez. Contemporáneos: tomu I, páxs. 272-313 ya II, páxs. 46-54, 1928. * ''Poesíes completes'', ed. popular revisada por Ermilo Abreu Gómez. Méxicu: Botes, 1940.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/poesias-completes/oclc/248689997&referer=brief_results «Poesíes completes»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Poesíes escoyíes'', ed. Francisca Chica Sales. Buenos Aires: Estrada, 1940.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/poesias/oclc/255122308&referer=brief_results «Poesias escoyíes»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Poesíes selectes'', ed. Ermilo Abreu Gómez. Méxicu: Botes, 1944 (2ª ed. revisada y correxida, 1970).<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/poesias/oclc/255122308&referer=brief_results «Poesíes»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Poesía, teatru y prosa'', ed. Antonio Castro Leal. Méxicu: Porrúa, 1948.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/poesia-teatru-y-prosa/oclc/347357&referer=brief_results «Poesía, teatru y prosa»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Primero suaño'', ed. de la Seición de Lliteratura Iberoamericana de la Universidá de Buenos Aires, cola collaboración de Juan Carlos Merlo, nota preliminar de Gerardo Moldenhauer. Buenos Aires: Imprenta de la Universidá, 1953.<ref>WorldCat.org. [ «»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Obres escoyíes'', ed. Juan Carlos Merlo. Barcelona: Bruguera, 1968.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/primero-sueno/oclc/44063992&referer=brief_results «Primeru suañu»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Obres selectes'', ed. Georgina Sabat de Rivers y Elias L. Rivers. Barcelona: Clásicos Noguer, 1976.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/obres-selectes/oclc/603143168&referer=brief_results «Obres selectes»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Respuesta a Sor Filotea'', ed. Grupu Feminista de Cultura. Barcelona: Laertes, 1979.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/respuesta-a-sor-filotea-de-la cruz/oclc/6144446&referer=brief_results «Respuesta a Sor Filotea»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Florilegio'', ed. Elías Trabulse. Méxicu: Promexa, 1979.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/florilegio-poesia-teatro-prosa/oclc/6028418&referer=brief_results «Florilegio: poesía, teatru, prosa»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Hinchente castálida'', ed. Georgina Sabat de Rivers. Madrid: Castalia, 1982.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/inundacion-castalida/oclc/10497697&referer=brief_results «Hinchente castálida»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Carta de Sor Juana Inés de la Cruz al so confesor: autodefensa espiritual'', ed. Aureliano Tapia Méndez. Monterrey: Imprentadora Monterrey, 1986.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/carta-de-sor-juana-ines-de-la cruz-a-el so-confesor-autodefensa-espiritual/oclc/247155383&referer=brief_results «Carta de Sor Juana Inés de la Cruz al so confesor: autodefensa espiritual''»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''El suañu'', ed. Alfonso Méndez Plancarte. Méxicu: UNAM, 1989.<ref>WorldCat.org. [https://www.worldcat.org/title/sueno-edicion-y-prosificacion-y-introduccion-y-notes-de-alfonso-mendez-plancarte/oclc/459677926&referer=brief_results «El suañu»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Los empeños de una casa / Amor ye más llaberintu'', ed. Celsa Carmen García Valdés. Madrid: Cátedra, 2010.<ref>Ediciones Cátedra. [http://www.catedra.com/cgigeneral/newFichaProducto.pl?obrcod=1749982&id_sellu_editorial_web=01&id_sellu_VisualizarDatos=01 «Los empeños de una casa; Amor ye más llaberintu»] {{Wayback|url=http://www.catedra.com/cgigeneral/newFichaProducto.pl?obrcod=1749982&id_sellu_editorial_web=01&id_sellu_VisualizarDatos=01 |fecha=20120112153557 }}. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Neptunu alegóricu'', ed. Vincent Marín, intr. d'Electa Arenal. Madrid: Cátedra, 2009.<ref>Ediciones Cátedra. [http://www.catedra.com/cgigeneral/newFichaProducto.pl?obrcod=1054356&id_sellu_editorial_web=01&id_sellu_VisualizarDatos=01 «Neptunu alegóricu]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> * ''Poesía llírica'', ed. José Carlos González Boixo. Madrid: Cátedra, 1992.<ref>Ediciones Cátedra. [http://www.catedra.com/cgigeneral/newFichaProducto.pl?obrcod=1054356&id_sellu_editorial_web=01&id_sellu_VisualizarDatos=01 «Poesía llírica»]. [Consulta: 21.08.2011].</ref> == Notes == {{llistaref|group="nota"}} == Referencies == {{llistaref|2}} [[Moderata Fonte]], ''Giustizia delle donne'' == Bibliografía == * [[Antonio Alatorre|ALATORRE, Antonio]], ''Sor Juana al traviés de los sieglos'', Méxicu, El Colexu de Méxicu, 2007. * ALATORRE, Antonio y Martha Lilia TENORIO, ''Serafina y Sor Juana''. Méxicu: El Colexu de Méxicu, 1998. * ASPE ARMELLA, Virginia, ''Approaches to the Theory of Freedom in Sor Juana Inés de la Cruz''. Méxicu: Aliosventos, [[Universidá Panamericana]], [[Universidá Michoacana de San Nicolás d'Hidalgo]], 2018. * BEAUPIED, Aída, ''Narcisu herméticu'', Liverpool, University Press, 1997. * BENASSY-BERLING, Marié-Cécile, ''Humanismu y relixón en Sor Juana Inés de la Cruz''. Méxicu: UNAM, 1983. * BRAVO ARRIAGA, María Dolores, ''La esceición y la regla: Estudios sobre espiritualidá y cultura na Nueva España'', Méxicu, UNAM, 1997. * [[José Pascual Buxó|BUXÓ, José Pascual]], ''Sor Juana Inés de la Cruz: Llectura barroca de la poesía'', Méxicu, Renacimientu, 2006. * CERVANTES, Enrique A., ''Testamentu de Sor Juana Inés de la Cruz y otros documentos." Méxicu 1949 * CHÁVEZ, Ezequiel, ''Sor Juana Inés de la Cruz: ensayu de psicoloxía'', Méxicu, Porrúa, 1970. ISBN 970-07-2654-1. * GARCÍA VALDÉS, Celsa Carmen, ''Los empeños de una casa / Amor ye más llaberintu'', Madrid, Cátedra, 2010. ISBN 84-376-2647-1. * GAOS, José. “El suañu d'un suañu”, en ''Historia Mexicana'', 10, jul-sep, 1960: 54-71. * GONZÁLEZ BOIXO, José Carlos (ed.), ''Poesía llírica'', Madrid, Cátedra, 1992. * [https://www.academia.edu/11767784/_Cannibalism_the_Eucharist_and_Criollu_Subjects_ JAUREGUI, Carlos A.].“Cannibalism, the Eucharist, and Criollu Subjects.” In 'Creole Subjects in the Colonial Americas: Empires, Texts, Identities Ralph Bauer & Jose A. Mazzotti (eds.). Chapel Hill: Omohundro Institute of Early American History & Culture, Williamsburg, VA, O. of North Carolina Press, 2009. 61-100.[https://www.academia.edu/11767784/_Cannibalism_the_Eucharist_and_Criollu_Subjects_ Link to article] * [https://www.academia.edu/6991029/_El_platu_más_sabrosu_eucarist%C3%ADa_plaxu_diabólicu_y_la traducción_criolla_del can%C3%ADbal JAUREGUI, Carlos A..] “'El platu más sabrosu': eucaristía, plaxu diabólicu, y la traducción criolla del caníbal.” 'Colonial Latin American Review' 12:2 (2003): 199-231.[https://www.academia.edu/6991029/_El_platu_más_sabrosu_eucarist%C3%ADa_plaxu_diabólicu_y_la traducción_criolla_del can%C3%ADbal In Spanish. Link to article] * JUANA INÉS DE LA CRUZ, Sor, ''Primero suaño'', n'Obres completes, vol. 1, Alfonso Méndez Plancarte (ed., introd. y notes), Méxicu, Fondu de Cultura Económica, 1951: 335-359. * MERRIM, Stephanie, ''Feminist Perspectives on Sor Juana Inés de la Cruz'', Detroit, Wayne State University Press, 1991. * MÉNDEZ PLANCARTE, Alfonso. Notes al “Primeru suañu”, en Sor Juana Inés de la Cruz, ''Obres completes'', vol. 1, Méxicu, Fondu de Cultura Económica, 1951: 575-603. * MÉNDEZ PLANCARTE, Alfonso, ''Autos y lloes'', tomu III de les ''Obres completes'', Méxicu, Fondu de Cultura Económica, 1955. ISBN 968-16-4511-1. * NERVO, Amado, ''Juana de Asbaje'', 1910. * OLIVARES ZORRILLA, Rocío. "El suañu y l'emblemática" (Sor Juana Inés de la Cruz), en ''Lliteratura Mexicana'', VI, 2, Méxicu, Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, UNAM, 1995, 367-398. // en Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes [http://bib.cervantesvirtual.com/FichaObra.html?Ref=25700]. * "Los tópicos del suañu y del microcosmos: la tradición de Sor Juana", en ''Sor Juana Inés de la Cruz y les vicisitúes de la crítica'', Ed. de José Pascual Buxó, Méxicu, Institutu d'Investigaciones Bibliográfiques, UNAM, 1998 (Serie Estudios de Cultura Lliteraria Novohispana): 179-211. // en Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes [http://bib.cervantesvirtual.com/FichaObra.html?Ref=25699]. * "Tradición de la poesía visionario y emblemático mística y moral nel Primeru suañu, de Sor Juana", en ''Florilegio d'estudios d'Emblemática. A Florilegium of Studies on Emblematics. Actes del VI Congresu Internacional d'Emblemática de The Society for Emblem Studies''. Proceedings of the 6th International Conference of the Society for Emblem Studies, Ed. de Sagrario López Poza, La Coruña, Sociedá de Cultura Valle Inclán, 2004: 553-558. // en Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes [http://bib.cervantesvirtual.com/FichaObra.html?Ref=25679]. * “Refraición ya imaxe emblemática nel Primeru suañu, de Sor Juana”, en ''Studi Latinoamericani / Estudios Llatinoamericanos'', 4, Universitá di Udine, 2008a: 251-282. En Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes,[http://bib.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/12476182311288273543213/index.htm]. En Repositorio de la Facultá de Filosofía y Lletres de la UNAM [http://ru.ffyl.unam.mx:8080/jspui/handle/10391/635]. * “Aspeutos retóricos de l'alusión emblemática nos testos lliterarios: exemplos novohispanos”, en ''Conceutos y oxetos de la retórica ayeri y güei. Homenaxe a Paola Vianello de Córdoba'', Ed. de Gerardo Ramírez Vidal, Méxicu, UNAM, Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, 2008b: 165-179. * “Meyores na anotación del Primeru suañu, de Sor Juana Inés de la Cruz”, en ''Etiópiques. Revista de Lletres Renacentistes'', Universidá d'Huelva, núm. 7, 2011a: 64-86 [https://web.archive.org/web/20120412203415/http://www.uhu.es/programa_calidá_lliteratura_amatoria/etiopicas/num_7/olivares.pdf]. * “De la retórica a la isotopía y del ideosema a l'argumentación: una decodificación contemporánea y circular del testu barrocu”, en ''Retórica y argumentación. Perspectives d'estudiu'', Luisa Puig y David García Pérez (eds.), Méxicu, UNAM, Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, 2011b (Centru d'Estudios Clásicos, Centru de Poética): 195-209. // en Repositorio de la Facultá de Filosofía y Lletres de la O.N.A.M. [http://ru.ffyl.unam.mx:8080/jspui/handle/10391/1417]. * ''La figura del mundu en "El suañu", de Sor Juana Inés de la Cruz. Güeyu y "spiritus phantasticus" nun suañu barrocu'', Madrid, Editorial Académica Española, 2012. ISBN 978-3-8484-5766-3 * PERELMUTER, Rosa, ''Les llendes de la femineidad en sor Juana Inés de la Cruz'', Madrid, Iberoamericana, 2004. * [[Octavio Paz|PAZ, Octavio]], ''Sor Juana Inés de la Cruz o les trampes de la fe'', Méxicu, Fondu de Cultura Económica, 1982. * PÉREZ-AMADOR ADAM, Alberto, ''El derribadoriu de Faetón. Nueva edición, estudiu filolóxicu y comento de Primero Sueno de Sor Juana Inés de la Cruz'', Frankfurt, Vervuert, 1996. * PÉREZ-AMADOR ADAM, Alberto, ''L'ascendente estrella. Bibliografía de los estudios dedicaos a Sor Juana Inés de la Cruz nel sieglu XX'', Madrid, Iberoamericana, 2007. * PÉREZ-AMADOR ADAM, Alberto, ''De los villancicos verdaderu y apócrifu de sor Juana Inés de la Cruz, puestos en metro músicu'', Lliteratura Mexicana xix.2, 2008: 159-178. * PÉREZ-AMADOR ADAM, Alberto, ''De fineces y llibertá. Alrodiu de la Carta Atenagórica de Sor Juana Inés de la Cruz y les idees de Domingo de Báñez'', Méxicu: Fondu de Cultura Económica, 2011. * POOT, Sara, ''Y diversa de mi mesma ente les vueses plumes ando'', Méxicu, El Colexu de Méxicu, 1993. * [[Darío Puccini|PUCCINI, Darío]], ''Una muyer en soledá: Sor Juana Inés de la Cruz: Una esceición na cultura y la lliteratura barroca'', trad. d'Esther Benítez. Méxicu: FCE, 1996. * Manuel Ramos Medina: ''Votu y xuramentu de la Inmaculada Concepción nel Conventu de San Jerónimo de la Ciudá de Méxicu. sieglu XVII al XIX". Méxicu. Centru d'Estudios d'Historia de Méxicu Carso 2011. * RODRÍGUEZ GARRIDO, José Antonio, ''La Carta Atenagórica de Sor Juana: Testos inéditos d'un discutiniu'', Méxicu, UNAM, 2004. * SABAT DE RIVERS, Georgina, ''El Suañu» de Sor Juana Inés de la Cruz: tradiciones lliteraries y orixinalidá'', Londres, Támesis, 1977. * SALAZAR MALLÉN, Rubén, ''Apuntes pa una biografía de Sor Juana Inés de la Cruz'', Méxicu, UNAM, 1978. * SALDARRIAGA, Patricia, ''Los espacios del «Primeru Suañu»: Arquiteutura y cuerpu femenín'', Madrid, Iberoamericana, 2006. * SCHMIDHUBER DE LA MORA, Guillermo, ''De Juana Inés Asuage a sor Juana Inés de la Cruz. El Llibru de los Oficios del Conventu de San Jerónimo de Méxicu'', Toluca, Institutu Mexiquense de Cultura, 2013. * SCHMIDHUBER DE LA MORA, Guillermo, ''Amigos de Sor Juana, Sestetu biográficu'', Méxicu, Bonilla Artigas Editores/ Iberoamericana Llibros, 2014. * SCHMIDHUBER DE LA MORA, Guillermo, ''Families paterna y materna de Sor Juana: Afayos documentales.'' Méxicu: Centru d'Estudios d'Historia de Méxicu 2016. * SCHMIDHUBER DE LA MORA, Guillermo, ''Teatru y Teoloxía: Los trés autos sacramentales de Sor Juana.'' Méxicu: Universidad Claustro de Sor Juana y Bonilla Artigas Editores/ Iberoamericana Llibros, 2016. * [[Alejandro Soriano Samartín de Vallés|SORIANO, Alejandro]], ''Aquella Fénix más rara. Vida de Sor Juana Inés de la Cruz'', Méxicu, Nueva Imaxe, 2000. * SORIANO, Alejandro, ''La hora más bella de Sor Juana Inés de la Cruz'', Méxicu, CONACULTA/Institutu Queretano de la Cultura y les Artes, 2010. * [[Ramón Xirau|XIRAU, Ramón]], ''Xeniu y figura de Sor Juana Inés de la Cruz'', Méxicu, El Colexu Nacional, 1997. == Enllaces esternos == {{commonscat|Sor Juana Inés de la Cruz}} {{wikisource|Juana Inés de la Cruz|preposición=de}} {{wikiquote|Juana Inés de la Cruz}} * [http://www.cervantesvirtual.com/portales/sor_juana_ines_de_la cruz/ Sor Juana Inés de la Cruz na Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes] === Biografíes y estudios críticos === * [http://www.ucsj.edu.mx/ Exconvento de San Jerónimo, güei Universidá del Claustru de Sor Juana] * [http://portales.mx.cervantesvirtual.com/include/pcuartonivel_imagenes.jsp?autor=sorjuana&pagina=img_semeyes.jsp Imáxenes de Sor Juana y dalgunes de les sos firmes] * [http://www.valvanera.com/rinconlit/sjicruz.htm Rincón lliterariu de Sor Juana Inés de la Cruz] * [https://web.archive.org/web/20100528131605/http://oregonstate.edu/instruct/phl302/philosophers/cruz.html Cronoloxía de Sor Juana n'inglés] * [http://www.poesiadelmomento.com/luminaria/autor/83sorjuana.html Obra llírica de Sor Juana] * [https://web.archive.org/web/20100322205447/http://identidades.org/lliteratura/sor_juana.htm Curtiu estudiu de les sos obres] * [http://www.latin-american.cam.ac.uk/SorJuana/index.html Estudios realizaos pola Universidá de Cambridge] * [http://www.mexicodesconocido.com.mx/sor-juana-ines-de-la cruz-1648-16951.html Biografía publicada per Méxicu Desconocíu] === Obres digitalizadas === * [http://www.cervantesvirtual.com/bib_autor/sorjuana/ Obres en llinia de Sor Juana digitalizadas pola Biblioteca Virtual Cervantes] * [https://web.archive.org/web/20061030012429/http://www.bibliele.com/sorjuana/ Ediciones facsímiles de Sor Juana] * [http://bdh.bne.es/bnesearch/Search.do?numfields=1&field1=autor&field1val=%22Juana+In%C3%A9s+de+la Cruz%2c+%22&field1Op=AND&exact=on&advanced=true&language=esEn Obres digitalizadas de Sor Juana Inés de la Cruz] na [[Biblioteca Dixital Hispánica]] de la [[Biblioteca Nacional d'España]] === Bibliografía sobre Sor Juana === * PÉREZ-AMADOR ADAM, Alberto, [https://books.google.com.mx/books?id=BCD-5RYnpHoC&pg=PA1&lpg=PA1&dq=la+ascendente+estrella&source=bl&ots=IdUls4JYq1&sig=YXtTnWiUbhF5lMTs14FoKemLx7w&hl=es-419&sa=X&ei=RQ_BUO3hC4_82gWb2oCIAg&ved=0CGcQ6AEwCw ''L'ascendente estrella. Bibliografía de los estudios dedicaos a Sor Juana Inés de la Cruz nel sieglu XX''], Madrid, Iberoamericana, 2007. * [http://www.cervantesvirtual.com/bib_autor/sorjuana/pcuartonivel.jsp?autor=sorjuana&conten=bibliografia_autor&pagina=bibliografia_4.jsp Ediciones antigües y modernes de les obres de Sor Juana] * [http://sonnets.spanish.sbc.edu/SorJuanabib.html Bibliografía y ediciones crítiques sobre Sor Juana] * [http://faculty-staff.ou.edu/L/A-Robert.R.Lauer-1/BIBSORJUANA.html Escoyeta bibliográfica fecha por Robert Lauer] * [http://www.cervantesvirtual.com/bib_autor/sorjuana/pcuartonivel.jsp?conten=autor Apunte biobibliográficu, por Margo Glantz] {{NF|1651|1695|Cruz, Juana Ines de la}} {{Tradubot|Sor Juana Inés de la Cruz}} [[Categoría:Políglotes de Nueva España]] [[Categoría:Escritores de Nueva España]] [[Categoría:Escritores en castellanu]] [[Categoría:Escritores d'España]] [[Categoría:Dramaturgos y dramaturgues d'España]] [[Categoría:Poetes d'España]] [[Categoría:Lliteratura del Barrocu]] [[Categoría:Jerónimas]] [[Categoría:Protofeminismo]] [[Categoría:Filósofos y filósofes de Méxicu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 15h9btsmrdnfiipz2fbphi4vl3ary54 0 151898 3699431 3662511 2022-07-25T08:02:04Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Organización}} [[Ficheru:Bkerke.jpg|thumb|200px|Sede del patriarcáu maronita en Bkerké, Líbanu.]] [[Ficheru:Béchara-Raï.jpg|thumb|200px|[[Béchara Boutros Raï]], patriarca maronita dende 2011.]] La '''Ilesia católica maronita''' o '''Ilesia siríaca maronita d'Antioquía''' ({{lang-la|Ecclesia Syrorum Maronitarum}}, en [[Idioma siríacu|siríacu]]: ܥܕܬܐ ܣܘܪܝܝܬܐ ܡܪܘܢܝܬܐ ܕܐܢܛܝܘܟܝܐ, {{lang-ar|الكنيسة الأنطاكية السريانية المارونية}} y nel [[Anuariu Pontificiu]]: ''Chiesa Maronita'') ye una de les 24 Ilesies ''[[sui iuris]]'' integrantes de la [[Ilesia católica]]. Ye una [[Ilesies orientales católiques|Ilesia oriental católica]] que sigue la [[Ritu antioqueno|tradición llitúrxica antioquena]] (o siria occidental) na qu'utiliza como llinguaxe llitúrxicu'l [[Idioma siríacu|siríacu occidental]] y como llingua auxiliar el [[árabe libanés]]. Ta entamada como [[Ilesia patriarcal católica oriental|Ilesia patriarcal]] d'alcuerdu a la forma prescripta pol títulu 4 del ''[[Códigu de los cánones de les Ilesies orientales]]'',<ref>[https://orthocath.files.wordpress.com/2010/01/1990_code_of_canons_of_the_eastern_churches.pdf Códigu de los cánones de les Ilesies orientales]</ref> so supervisión de la [[Congregación pa les Ilesies Orientales]]. Ta presidida pol [[patriarca d'Antioquía de los maronites]], que la so sede atopar en [[Bkerké]], nel [[distritu de Keserwan]] de la [[gobernación del Monte Líbanu]] nel [[Líbanu]]. == Particularidaes == La Ilesia católica maronita ta en plena comunión cola [[Santa Sede]], ensin arrenunciar por ello a les sos estructures y rituales propios. La Ilesia católica provién de dos raíz principales: la oriental y la [[Ilesia llatina|llatina]], llamada tamién occidental. Na hestoria del raigañu oriental esisten cuatro importantes sedes de [[patriarca|patriarques]]: [[Xerusalén]], [[Alexandría]], [[Constantinopla]] y [[Antioquía]]. Dientro del mesmu grupu d'Ilesies qu'arrincaron d'Antioquía, esisten dos subgrupos: siriu-occidental y siriu-oriental. La Ilesia maronita forma parte del grupu siriu-occidental. La Ilesia maronita permaneció en comunión col papa, a pesar de los embates que sufrió al traviés de los sieglos per parte de los [[monofisitas]], [[Bizanciu|bizantinos]], árabes, druzos, mongoles, [[Imperiu otomanu|otomanos]] y [[mamelucu|mamelucos]]. El sínodu patriarcal de la Ilesia maronita en 2003-2004 identificó cinco elemento distintivos de la esta Ilesia: * ye antioquena; * ye calcedoniana (reconoz les deliberaciones conclusivas del [[Concilio de Calcedonia]] de 451); * ye patriarcal y monástica; * ye fiel a la [[cátedra de san Pedro]] en Roma; * ta fuertemente aniciada en Líbanu.<ref name=olp>{{cita web|url=http://www.ourladyofpurgatory.org/aremaronitecatholics.html|títulu=Maronite Church|publisher=|fechaaccesu=16 de xunu de 2016}}</ref> Amás de [[Marón (santu)|san Marón]] la Ilesia maronita cuenta con otros santos surdíos de les sos files: [[Juan Marón]], [[Nemetala Al-Hardini]], [[Chárbel Makhlouf]] y [[Rebeca de Himlaia]] (o Rafka). == Historia == [[Ficheru:MontLibanbuikdingchurch.jpg|thumb|Cristianos maronites construyendo una ilesia en Monte Líbanu, nos [[años 1920]].]] [[Ficheru:Mont Liban Patriarch in Rome1.jpg|thumb|El patriarca Elias Pedro Hoayek (1898-1931)(centru, a la izquierda) y obispos maronites, en Roma.]] [[Ficheru:Saint Elijah Maronite Cathedral, Aleppo (4).jpg|thumb|Catedral maronita d'[[Alepo]], Siria.]] [[Ficheru:ValvaneraChurchDF.JPG|thumb|Catedral maronita de la [[Méxicu D. F.|Ciudá de Méxicu]].]] === San Marón === La Ilesia maronita toma'l nome del fundador d'un movimientu espiritual y monástico que-y dio orixe, [[Marón (santu)|Marón]] († 410), un asceta siriu sacerdote d'Antioquía, discípulu del ermitañu [[Zebinas]]. En tiempos de Marón la Ilesia taba estremada por cuestiones teolóxiques referíes a la naturaleza de [[Cristu]]: unos afirmaben que [[Xesús]] yera [[Dios]], otros namái reconocíen la so humanidá; unos víen nél dos voluntad, otros namái una. La división travesaba les ciudaes, les aldegues y les families. Marón quixo caltenese al marxe del discutiniu y foise a vivir a un monte de Siria, que comúnmente se cree que ye'l llugar conocíu como ''Kafr Nebo'' nel monte de Ol-Yambos de los [[montes Tauro]], na rexón al sur de Ciro (Cyrrhus) ente [[Alepo]] y Antioquía. Ellí Marón trascurrió la so esistencia y tres un tiempu de meditación, predicando y atrayendo a un ciertu númberu de persones que deseyaben vivir sol so guía espiritual, formó una comunidá de fieles cristianos en redol so que tres la so muerte en tomaron el nome de ''maronites''.<ref>[http://www.saintmaron-clev.org/the-life-of-saint-maron/ The Life of Saint Maron. By Monsignor Peter Karam on February 5, 2011]</ref> La fonte más antigua conocida sobre la esistencia de Marón deber al arzobispu de Constantinopla, [[Juan Crisóstomo]], que lo menta nuna [[epístola]] en 404.<ref>[https://phoenicia.org/maronites.html The Maronites, along with the Byzantine/Melkites & the Syriacs, as well as other Eastern Christians, are living repositories of culture of the peoples of the Middle East. Phoenician Canaanite Encyclopedia. Compilad, & designed by Salim George Khalaf]</ref> Otra fonte son los escritos del obispu [[Teodoreto de Ciro]] (393-466), delles décades depués de la muerte de Marón, quien lo llamó "Marón el divín" porque por aciu oraciones sanaba a los qu'allegaben a él con enfermedaes físiques o mentales.<ref>[http://www.maronites.ca/Saint-Maron/ Saint Maron and the Maronites. EPARCHY SAINT-MARON CANADA]</ref> ===Treslláu de la comunidá maronita al Líbanu === El movimientu maronita llegó al [[Líbanu]] cuando'l primer discípulu de Marón, [[Abraham de Ciro]] (350-422), que foi llamáu'l ''apóstol del Líbanu'', propúnxose convertir a los [[Fenicia|feniciu]]s paganos del [[Monte Líbanu]] y dirixióse ellí escontra'l 402. Abraham fundó una comunidá maronita en Aqura, cerca del [[ríu Adonis]]. Tocantes a los discutinios teolóxicos, los maronites fixeron radicalmente so la doctrina del [[Concilio de Calcedonia]] ([[451]]), que sostenía que Cristu yera al empar Dios y home que tenía dos voluntad, humana y divina. Los enemigos d'esta doctrina -ente ellos los [[Monofisismu|monofisitas]]- pasaron a ser entós enemigos de los maronites. Los discípulos de Marón soterrar nes cercaníes d'[[Apamea (Siria)|Apamea]], a veres del [[ríu Orontes]] y construyeron ellí una ilesia. Cerca del sepulcru, probablemente nel llugar llamáu Qalaaat al Modeeq, construyeron un monasteriu llamáu Beth Marón (San Marón) que tenía 400 monxos en 445. Según [[Abu al-Fida]] l'emperador Marcianu buscando reforzar la posición doctrinal del Concilio de Calcedonia engrandó'l monasteriu y dexó que s'estableciera un gran númberu de monxos griegos.<ref>[http://www.stmaron.org/spirituality/online-articles/aspects-of-maronite-history-part-two/ Aspects of Maronite History (Part Two). By Chorbishop Seely Beggiani]</ref> El nome maronita fíxose conocíu debíu al monasteriu y a un ciertu númberu de monesterios afiliaos na rexón. Probablemente pa evitar la persecución de los monofisitas, la comunidá maronita asitiada en redol a Apamea remontó'l ríu Orontes escontra'l sur llegando a les sos fontes no que güei ye'l Líbanu, llevando con ellos los restos de Marón y axuntándose colos sos correlixonarios yá asitiaos ellí. En 452 fundaron el monasteriu de San Marón nun covarón en [[Ain ez Zarqa]].<ref>[http://www.dailystar.com.lb/News/Local-News/2012/Jan-11/159453-mar-maroun-monastery-restoration-undeterred-by-decades-old-apueste.ashx#axzz29Jf9oHgO al-Fakih, Rakan, Mar Maroun monastery restoration undeterred, The Daily Star (Lebanon), 2012-01-11.]</ref> Otros grupos esvalixar por Siria y Mesopotamia. Los monofisitas escorrieron y asesinaron en gran númberu a los partidarios del Concilio de Calcedonia, polo que la emigración maronita escontra'l Líbanu aceleróse. Nuna carta empobinada al papa de Roma [[Hormisdas]] en 517 (mientres el [[cisma acaciano]]) los monxos del monasteriu de Beth-Marón informáben-y de los ataques que recibíen y de que les sos apelaciones al emperador bizantín nun yeren escuchaes. El papa respondiólos consolándolos nuna carta de 10 de febreru de 518. Dende'l principiu la comunidá maronita dependió del patriarca d'Antioquía, pero dalgunos patriarques d'esa sede xuntaren al monofisismu y la comunidá maronita tuvo en conflictu con ellos. Los monofisitas d'Antioquía mataron a 350 monxos y quemaron el monasteriu de San Simón Estilita en 517. En Antioquía asocediéronse patriarques calcedonianos y anticalcedonianos hasta que se formalizó la cisma en 544 que dio orixe a la [[Ilesia ortodoxa siria]],<ref>[http://www.pgc-lb.org/fre/melkite_greek_catholic_church/Historical-note ÉGLISE GRECQUE-MELKITE CATHOLIQUE]</ref> esistiendo dende entós patriarques ortodoxos y jacobitas (monofisitas). Ente 635 y 637 producióse la conquista árabe-musulmana del Líbanu pol [[califatu omeya]], polo que los maronites de les árees costeres y valles abelugar nos montes, a ónde nun llegó la invasión musulmana. Ellí aguantaron y fueron conocíos como ''maraditas'' (rebeldes) polos árabes. El patriarcáu calcedoniano d'Antioquía taba vacante dende 628 y en 637 el [[califatu ortodoxu]] conquistó la ciudá, polo que dende 639 Constantinopla empezó a nomar una serie de patriarques titulares residentes na capital bizantina. Los maronites de los montes del Líbanu perdieron tou contautu con esos patriarques designaos por voluntá imperial. === Fundación de la Ilesia maronita === En 649 el papa [[Martín I]] convocó a un [[Concilio de Letrán (649)|Concilio de Letrán]] que condergó la herexía [[Monotelismu|monotelita]] del emperador bizantín [[Constante II]] y escomulgó al patriarca de Constantinopla. Martín I designó a Juan, obispu de Filadelfia en Arabia (actual [[Amán]]), como'l so vicariu n'Oriente con plena potestá,<ref>[http://www.newadvent.org/cathen/09723c.htm Catholic Encyclopedia]</ref> quien en 676 consagró a [[Juan Marón]] como obispu de [[Batroun]] (Botrys) nel Líbanu. Juan -qu'adoptó l'apellíu Marón- estudiara en Constantinopla y foi monxu del monasteriu de San Marón en [[Barad]], Siria. Juan Marón foi'l primera maronita que recibió la dignidá episcopal y foi un activu lluchador contra'l monotelismu, que fuera adoptáu polo monxos de Beth-Marón. En 677 los maraditas lliberaron el Líbanu de los califes musulmanes, llegando a recibir tributu del califatu omeya por 40 años. Empezó un periodu d'autonomía colos monesterios elevaos a sedes episcopales. Cuando les autoridaes musulmanes dexaron l'establecimientu d'un patriarca calcedoniano en Antioquía, foi escoyíu Teófanes Bar Qanbara en 681 y el califa [[Murwan II]] ordenó a los calcedonianos reconocelo. El patriarca escorrió a los monxos maronites y en 685 producióse una cisma, en presencia d'un legáu papal Juan Marón foi escoyíu patriarca d'Antioquía y tol Oriente, siendo'l primera maronita qu'algamó esa posición. Magar esta instalación d'un patriarca foi vista como una usurpación per parte de la xerarquía dependiente de Bizanciu, Juan recibió l'aprobación del papa [[Sergio I]] y viaxó a [[Roma]] a recibir la confirmación como patriarca y el [[Paliu (indumentaria relixosa)|paliu]].<ref>[http://stjohnmaron.org/Life_of_St-_John_Maron.php Life of St. John Maron]</ref> L'[[Imperiu bizantín|emperador d'Oriente]] [[Justiniano II]], acostumáu a tener sol so control los asuntos de la Ilesia al traviés de los patriarques, a quien designaba, nun toleró la independencia maronita y mandó al so exércitu a atacalos en 694 cuando lluchaba contra los musulmanes, espulsándolos d'Armenia y de Siria. Nun intentu fallíu de prindar al patriarca, el so exércitu destruyó'l monasteriu de Beth-Marón y executó a 500 monxos, dirixiéndose depués escontra Trípoli. El patriarca púnxose al mandu de los maraditas y l'exércitu bizantín topetó con ellos en [[Amiún]] y en Semar-Jbeil cerca de Batroun. L'exércitu maradita trunfó, polo que'l patriarcáu maronita consolidar nel Líbanu. Juan Marón instaló la sede patriarcal nos montes, en Kfarhay (Kefar-Hai), onde construyó un nuevu monasteriu nel que depositó la [[reliquia]] más pervalible pa los maronites: el craniu de san Marón. D'eso deriva'l nome del monasteriu: ''Ras Marón'' (craniu de Marón). El patriarca Juan Marón morrió en 707, siendo asocedíu por Cyrrus, siguiendo la serie de patriarques maronites católicos. En 759 el [[califatu abásida]] ganó al exércitu maradita en [[Baalbeck]] y reprimir severamente. En 938 el monasteriu de Ras Marón foi destruyíu polos árabes y el patriarca Xuan II viose obligáu a abelugase nos montes del Líbanu y establecióse na zona de Aakoura, cerca de [[Biblos]] (o Jibail). Nesta rexón la sede patriarcal permaneció hasta 1440, asitiada socesivamente en Yanuh (cerca de [[Mayfuq]]), Lehfed, Habil, Yanuh nuevamente, Kfifan, Kfarhay, Kafre, otra vegada Yanuh, Hardine, y finalmente tornó a Mayfuq y tres 14 tresllaos establecer en Qannoubin en 1440. A partir de 1017 sufrieron la persecución de los [[druzos]].<ref>[https://phoenicia.org/maronites.html The Maronites and Lebanon]</ref> === Reestablecimientu del contautu con Occidente === Seguros nes sos fortaleces de monte los maronites permanecieron aisllaos nel Líbanu so la dominación musulmana y fueron redescubiertos nos montes cerca de [[Trípoli (Líbanu)|Trípoli]], Líbanu, por [[Raimundo IV de Tolosa]] nel so camín a conquistar [[Xerusalén]] na [[Primer cruzada|Cruzada de 1096-1099]]. Los cruzaos sosprender al atopar a los maronites, inclusive la Santa Sede dar por escastaos. Los maronites xuniéronse asina a los cruzaos y acompañar a Xerusalén. Raimundo más tarde tornó a sitiar Trípoli (1102-1109) dempués de la conquista de Xerusalén en 1099, y les rellaciones ente los maronites y el cristianismu occidental restableciéronse. Anque delles fontes afirmen qu'entós los maronites yeren monotelitas (dos naturaleces pero solo la voluntá divina en Cristu, doctrina condergada nel Concilio de Constantinopla en 681 ensin mentar a los maronites ente los anatemas), esto siempres foi negáu pola Ilesia maronita y nun hai evidencies concretes. Pa conmemorar la so comunión, el patriarca maronita Youseff Al Jirjisi recibió la corona, marcando la so autoridá patriarcal, del papa Pascual II en 1100 AD. En 1131, el patriarca maronita Gregorios Al-Halati recibió cartes del papa Inocencio II nes que'l papáu reconocía l'autoridá del patriarcáu d'Antioquía. Los maronites afirmaron la so afiliación cola Santa Sede de Roma en 1182<ref name=CNEWA>{{cita web|url=http://www.cnewa.org/default.aspx?ID=56&pagetypeID=9&sitecode=HQ&pageno=1|títulu=CNEWA - The Maronite Catholic Church|publisher=|fechaaccesu=16 de xunu de 2016}}</ref> y adoptaron delles práutiques llatines. Los prelaos maronites empezaron a usar aniellu, mitra y cruz como los llatinos y les ilesies empezaron a tener campanarios. El patriarca Jeremias II Al-Amshitti (1199-1230) convertir nel primer patriarca maronita en visitar Roma en 1213 y asistió al [[IV Concilio de Letrán]] en 1215. Los cruzaos fueron ganaos en 1291 y según [[Teodoro de Hama]] nengún monasteriu, ilesia o fuerte salvar de la destrucción de los musulmanes en vengación contra los cristianos. Dellos maronites siguieron a los cruzaos a [[Xipre]], onde se conoz obispos maronites dende 1340, ente qu'otros dirixiéronse a [[Rodas]]. Ente 1260 y 1303 sufrieron les invasiones mongoles qu'en 1267 destruyeron les ilesies del norte del Líbanu, y ente 1302 y 1308 la devastación de los mamelucos, que dexaron el Líbanu en ruines. El patriarcáu maronita d'Antioquía tamién tuvo representáu nel [[Concilio de Ferrara]] en 1438 pol delegáu patriarcal Fra Juan -cimeru franciscanu de Beirut-, quien tornó al Líbanu portando'l paliu unviáu pol papa Eugenio IV. Tarreciendo que tuvieren entamando una cruzada, el gobernador musulmán de Trípoli arrestó a Fra Juan, quien foi lliberáu so promesa. Al fuxir de regresu a Roma desamarró la roxura del gobernador, quien destruyó'l monasteriu de Mayfuk, obligando al patriarca a escapar a los montes. Finalmente establecióse la sede patriarcal en La nuesa Señora de Kannoubine nel [[valle de Qadisha]], onde permaneció hasta 1823. En 1444 la Santa Sede creó un comisionado apostólicu pa los maronites, drusos y melquitas. A partir de 1516 los [[Imperiu otomanu|otomanos]] del sultán [[Selim I]] ganaron a los mamelucos y ocuparon Siria y el Líbanu. En 1580 foi realizáu un sínodu maronita sol patriarca Miguel Rizzi qu'adoptó una serie de práutiques y creencies llatines, ente elles nun suministrar la eucaristía a neños, acutar l'alministración de la confirmación a los obispos, la esistencia del purgatoriu y l'usu del pan ensin lleldu na Eucaristía. El 5 de xunetu de 1584 el papa Gregorio inauguró'l [[Colexu Maronita de Roma]]. En 1606 el patriarca [[José el-Ruzzi]] adoptó'l [[calendariu gregorianu]]. En 1626 los capuchinos llegaron al Líbanu, siguíos polos carmelites en 1635 y los xesuites en 1656, tolos cualos interactuaron colos maronites. Ente 1770 y 1780 los maronites tuvieron el so primera emir cristianu nos montes del Líbanu. === Sínodu de 1736 y posterior === Hasta principios del sieglu XVIII la Ilesia maronita nun taba estremada en diócesis. Según el xesuita [[Giovanni Battista Eliano]], unviáu del papa [[Gregorio XIII]] ante'l patriarca maronita en 1578, los obispos nun teníen una sede nin un territoriu con fronteres clares nin independencia financiera y alministrativa. Había 3 obispos asistentes del patriarca, unu de los cualos tenía al so cargu los asuntos alministrativos y los otros dos visitaben árees a onde nun llegaba'l patriarca. Otros 3 obispos taben destacaos en Alepo, Damascu y a la isla de Xipre, pero facer como representantes del patriarca. L'autoridá del patriarca yera absoluta sobre'l feligreses, obispos, sacerdotes y órdenes monástiques. En 1736 la Ilesia maronita realizó'l sínodu del Monte Líbanu nel monasteriu de La nuesa Señora en Louaizeh, Keserwan -al qu'asistió como legáu papal el sacerdote maronita [[José Assemani]]- nel cual so la presidencia del patriarca [[José Dergham El Khazen]] decidióse siguiendo les decisiones del [[Concilio de Trento]] (1545-1563) la creación canónica de 8 diócesis con llendes definíes, caúna con un obispu residente y con autoridá:<ref>[http://www.bkerke.org.lb/al2abresheyat.php Bkerki]</ref><ref>[http://www.stmaron.org/spirituality/online-articles/aspects-of-maronite-history-part-eight/ Aspects of Maronite History (Part Eight). The 18th Century. By Chorbishop Seely Beggiani]</ref> * La eparquía de Damascu. Yera la eparquía patriarcal, so l'alministración direuta del patriarca, incluyía: Keserwan, Biblos, Bisharri, Zgharta, Koura y Deir el Ahmar. Un obispu auxiliar basáu en Keserwan asistía a Damascu. * La archieparquía de Beirut, qu'amás incluyía Aley, Baabda y el sector norte del distritu del Chouf dende la ciudá costera de Damour a Khaldah. * La eparquía de Sidón y Tiru, estendida dende'l Chouf hasta Haifa. * La eparquía de Batroun, sobre esa ciudá. * La eparquía de Latakia, con sede en Trípoli, estendida ente esos dos ciudaes ya incluyendo a Homs y a Hama. * La eparquía de Alepo, sobre esa ciudá. * La eparquía de Xipre, qu'amás d'esa isla incluyía'l distritu de Metn nel Líbanu. * La eparquía de Baalbek, qu'incluyía tamién Zahlé y el valle de la Becá. Amás habría 5 obispos auxiliares del patriarca con títulos honorarios de: Baniyas en Siria, Sarepta, Acre, Arqa y Biblos. El sínodu sesionó ente'l 30 de setiembre y el 2 d'ochobre de 1736 y preparó la llei particular de la Ilesia maronita, definió los poderes del patriarca, estableció'l sínodu patriarcal que tenía d'axuntase cada 3 años, dio poderes a los obispos nes sos diócesis y adoptó otres midíes que depués fueron aprobaes pol papa [[Benedicto XIV]] en 1741. Como la Ilesia maronita tenía 18 obispos,<ref>[https://www.straymond-mc.org/media/1/summarized_history_of_the_Maronites.pdf History of the Maronites by Fr. John H. Nahal]</ref> el sínodu alcordó que les diócesis nun seríen asignaes hasta que'l númberu d'obispos amenorgar hasta'l so númberu, pero nun se punxo en práutica hasta'l patriarcáu de Juan Hobaish (1823-1845). La bulda ''Apostolica praedecessorum'' del 14 de febreru de [[1742]], confirmó -y decisión sinodal de subdividir el patriarcáu en eparquías, el so númberu y la so estensión territorial.<ref>''Iuris pontificii'', vol. III, páxs. 48-53.</ref> A la muerte del patriarca José Dergham El Khazen producióse una cisma temporal na Ilesia maronita cuando'l 14 de mayu 1742 los obispos presentes nel funeral del patriarca designaron unu nuevu ensin esperar a los obispos de Tiru y de Xipre. Estos, cola ayuda d'un obispu siriu consagraron dos obispos y aconceyaos en sínodu designaron otru patriarca. Dambos contendentes recurrieron a Roma pa llograr la confirmación papal, pero'l papa Benedicto XIV<ref>[http://archive.org/stream/iurispontificii02martgoog#page/n111/mode/2up ''Iuris pontificii de propaganda fide''], vol. III, páxs. 96-98.</ref>dispunxo'l 13 de marzu 1743 la deposición de dambos patriarques y el nomamientu escepcional del archieparca de Damascu, [[Semaan Awwad]], como nuevu patriarca maronita. La decisión foi aceptada'l 7 d'ochobre de 1743 polos dos bandos y la cisma remató. El patriarca Tobías El-khazen, escoyíu en 1756, estableció la so residencia en Keserwan, pero dempués de la so muerte en 1766 el patriarca José Esteban llevó la so residencia a Ghosta. El patriarca Juan el-Helou (1809-1823) treslladó la so residencia nel antiguu monasteriu patriarcal de Qannoubin, que reconstruyó y restauró y convirtió el monasteriu de Juan Maron de Kfarhai nun seminariu. Ente 1789 y 1840 l'emir del Líbanu Bashir II foi públicamente cristianu, lo que foi posible pola ocupación exipcia del Líbanu (1831-1840). Al relaxase la opresión otomana, en 1823 la sede patriarcal foi tresferida pol patriarca Hobaich a Dimane (más accesible que Qannoubin) pel branu y a Bkerké pel hibiernu. Mientres la [[Primer Guerra Mundial]] los turcos abolieron el Gobiernu libanés en 1915 y los cristianos acusaos de simpatizar con los franceses fueron executaos. El deterioru de les condiciones de vida pola fame y la opresión militar llevó a la muerte a ente 100&nbsp;000 y 150&nbsp;000 libaneses. El 8 d'ochobre de 1918 los franceses ocuparon Beirut y al añu siguiente'l patriarca Hoyek encabezó les conversaciones de paz en busca d'un mandatu francés sobre'l Líbanu, que foi proclamáu'l 1 de setiembre de 1920. El 23 de mayu de 1926 el Líbanu foi declaráu república y llogró la independencia en 1943. La canonización de san Chárbel Makhlouf na [[basílica de San Pedro]] en Roma tubu llugar el 9 d'ochobre de 1977 y la beatificación de Rebeca de Himlaia el 17 de payares de 1985. == Discutinios == Los maronites defenden fuertemente que la so Ilesia nunca tuvo dixebrada de la comunión cola Ilesia de Roma y que nunca adoptaron la doctrina monotelita. Sicasí, estes posiciones son y fueron cuestionaes sobre la base de delles fontes históriques tamién cuestionables, ente elles los musulmanes del sieglu X Al-Masudi y al-Qadi Abd al-Jabbar. Dellos autores creen que depués de que'l [[Concilio de Constantinopla III]] (680-681) condergara al monotelismu como herexía, el patriarca calcedoniano d'Antioquía empecipió una persecución de los maronites por cuenta de que yeren monotelitas, lo que provocó qu'estos crearen un patriarcáu propiu, daqué que los maronites consideren ensin fundamentu.<ref>A House of Many Mansions: The History of Lebanon Reconsidered, páxs. 87. Autor: Kamal S. Salibi. Editor: I.B.Tauris, 2003. ISBN 1860649122, 9781860649127</ref> Esi autores creen que permanecieron monotelitas mientres el tiempu que n'Occidente se los creó escastaos y que depués de tomar contautu colos cruzaos en 1182 arrenunciaron formalmente al monotelismu adoptando la doctrina de la Ilesia de Roma. Tocantes a la comunión col papa, munchu autores consideren que mientres tres sieglos los maronites portáronse como una Ilesia autocéfala que nun taba en comunión con nenguna otra, pero los maronites y católicos polo xeneral defenden que mientres esi tiempu la comunicación tuvo torgada, pero los maronites caltuviéronse católicos. == Estadístiques == D'alcuerdu al [[Anuariu Pontificiu]] 2017 a fines de 2016 la Ilesia maronita tenía: 3&nbsp;498&nbsp;707 fieles, 43 obispos, 1011 parroquies, 912 sacerdotes seculares, 471 sacerdotes relixosos, 600 relixosos, 1261 relixoses, 69 diáconos permanentes y 184 seminaristes.<ref>[http://www.cnewa.org/source-images/Roberson-eastcath-statistics/eastcatholic-stat17.pdf Fonte: The Eastern Catholic Churches (CNEWA). Anuariu Pontificiu 2017]</ref> A esos númberos tienen d'amestase los fieles y el cleru maronita n'árees onde nun foi constituyida una diócesis maronita y faen parte d'una diócesis llatina. == Xurisdicciones == === Dientro del territoriu propiu del patriarcáu === El territoriu propiu de la Ilesia maronita conforma'l '''[[patriarcáu d'Antioquía de los maronites]]''' (''Patriarchatus Antiochenus Maronitarum''), qu'entiende los territorios de Líbanu, Siria, la isla de Xipre, Exiptu, Xordania, Israel, los Territorios Palestinos, Sudán y Sudán del Sur. La Ilesia maronita nun tien provincies eclesiástiques dientro del territoriu propiu del patriarcáu, polo que les archieparquías y eparquías tán darréu suxetes al patriarca. ; Nel [[Líbanu]]: * '''[[Eparquía de Jebbeh, Sarba y Joünié]]''' (''Eparchia Ioubbensis, Sarbensis et Iuniensis Maronitarum''). Ye la eparquía propia del patriarca y ta formada por dos seiciones separaes, estremaes caúna en dos vicariatos patriarcales: la seición sur ta compuesta pol vicariato de [[Sarba]] (nel [[distritu de Keserwan]]) y el de [[Joünié]] (parte del Gran Beirut); la seición norte ta compuesta pol vicariato de Jebbeh (en [[Hadath El Jebbeh]], [[distritu de Bsharri]]) y pol de [[Zgharta]]. Esta diócesis empezó nel monasteriu de San Juan Bautista en Harash (distritu de Keserwan) establecíu pol patriarca Yousuf Halib al-Akouri en 1642 y foi treslladada a [[Ashqout]] (nel mesmu distritu) pol obispu Pablo Massaad, arzobispu de Hama y obispu de Damascu'l 12 de xunu de 1892.<ref>[http://www.bkerke.org.lb/al2abresheyat.php?p=47 Diócesis Patriarcal Maronita]</ref> La eparquía de Sarba foi creada'l 12 d'avientu de 1959 cola parte libanesa de la eparquía de Damascu por aciu la bulda ''Orientalis Ecclesiae'' del papa [[Juan XXIII]],<ref>[http://www.vatican.va/archive/aas/documents/AAS-52-1960-ocr.pdf ''Orientalis Ecclesiae'' AAS-52-1960, páxs. 746]</ref> y la de Jebbeh foi creada'l 2 de mayu de 1986. Fueron fundíes el 9 de xunu de 1990 como Jebbeh-Sarba y xuníes a la eparquía patriarcal de Batroun (ensin Biblos). Renombrada a Jebbeh, Sarba y Joünié (eparquía patriarcal) el 5 de xunu de 1999 cuando foi xunida a la suprimida eparquía de Joünié<ref>[http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/orientchurch/plenaria/rc_con_corient_doc_20030107_plenaria2002cap05_it.html V - EREZIONE DI CIRCOSCRIZIONI ECCLESIASTICHE ANNO 1999]</ref> (creada'l 4 d'agostu de 1977) y perdió un sector col que se creó la eparquía de Batroun. N'[[Harissa (Líbanu)|Harissa]] (cerca de Joünié) atópase'l santuariu de La nuesa Señora del Líbanu, en Bkerké la sede iverniza del patriarcáu y [[Dimane]] nel valle de Qadisha del distritu de Bsharri, la sede de branu. Entiende los distritos de [[Distritu de Keserwan|Keserwan]], [[Distritu de Bsharri|Bsharri]], [[Distritu de Zgharta|Zgharta]] y parte de [[Distritu de Biblos|Biblos]]. Cuenta con 125 parroquies. * '''[[Archieparquía de Antelias]]''' (''Anteliensis Maronitarum''). El sínodu de 1736 amestó a la eparquía de Xipre'l sector qu'entendía [[Bikfaya]], [[Beit Chabab]] y les sos granxes, y el restu de les aldegues de Metn hasta la ponte de Beirut. Foi dixebrada de la archieparquía de Xipre'l 11 de xunu de 1988, entendiendo toles parroquies de los distritos de Metn y Baabda que pertenecíen a esa eparquía. Catedral de San Elías en [[Antelias]].<ref>[http://www.anteliasdiocese.com/priests-by-area#nid-197 Archieparquía de Antelias]</ref> Cuenta con 95 parroquies. * '''[[Archieparquía maronita de Beirut]]''' (''Berytensis Maronitarum''). Con obispu dende 1577, foi creada canónicamente como archieparquía nel sínodu de 1736. [[Catedral de San Jorge (Beirut)|Catedral de San Jorge]] nel barriu d'[[Achrafieh]] en [[Beirut]]. Entiende la [[gobernación de Beirut]], los distritos de [[Distritu de Baabda|Baabda]] (parte), [[Distritu de Aley|Aley]] y el [[Distritu de Chouf|Chouf]] al norte del [[ríu Damour]].<ref>[http://www.maronitesbeirut.org/v2/#!content.php?id=9 Archieparquía maronita de Beirut]</ref> Cuenta con 129 parroquies. * '''[[Archieparquía de Trípoli]]''' (''Tripolitanus Maronitarum''). Esiste con obispu dende'l sieglu XVII. La archieparquía foi creada canónicamente pol sínodu de 1736 entendiendo la mariña del mar Mediterraneu dende Trípoli hasta Latakia y el sector de Siria qu'inclúi a Homs y a Hama. En 1840 recibió parte del territoriu de la eparquía de Biblos y Batroun. El 16 d'abril de 1954 dexó la parte siria del so territoriu pa la creación de l'alministración apostólica de Latakia. Catedral de San Miguel en [[Trípoli (Líbanu)|Trípoli]]. Entiende los distritos de Trípoli, Akkar y Miniyeh-Danniyeh. Cuenta con 126 parroquies. * '''[[Archieparquía maronita de Tiru]]''' (''Tyrensis Maronitarum''). Con obispu dende 1600. Foi creada canónicamente pol sínodu de 1736 como eparquía col patriarca como'l so presidente y que se volvió eparquía patriarcal en 1819. En 1837 tuvo un obispu propiu y recibió el nome de Tiru y Sidón, dexando de ser la eparquía patriarcal. El 10 de febreru de 1900 foi renombrada a Tiru al dixebrase la eparquía de Sidón. En 1906 el so territoriu foi llindáu hasta la frontera libanesa pol papa Pío X, pero de siguío estender a Palestina y tomó el nome de Tiru y Tierra Santa, incluyendo nel sur del Líbanu: Al-Kharj, [[Aalma ech Chaab]], [[Qaouzah]], [[Ain Ebel]], Rmaich, Debel, Al-Adawiya, Al-Hajja y les sos dependencies (Muselih y Najjariyya), Kafru, Kfour, Nabatiyeh, Hamra, Al-Ishaia y les sos dependencies, Jarmak y Qatrani. En Palestina: Xerusalén, Nazaret, Haifa, Acre, Asfiya, Al-Jash, Jaffa, Belén, Kefarmam y Mansoura. En 1965 foi promovida a archieparquía y el 8 de xunu de 1996 foi llindada al Líbanu dixebrándose-y la eparquía de Haifa y Tierra Santa. Entiende los distritos de Tiru, Hasbaya, Nabatiye, Maryayún y partir sur de Chouf. Catedral La nuesa Señora de los Mares en [[Tiru]]. Cuenta con 22 parroquies. * '''[[Eparquía de Baalbek-Deir el Ahmar]]''' (''Eparchia Helipolitanus-Rubrimonasteriensis Maronitarum''). Monasteriu de [[Baalbek]] con obispu dende 1671, foi creada canónicamente nel sínodu de 1736 como Baalbek. Baalbek y Zahlé fueron xuníes el 4 d'agostu de 1977 con parte de la eparquía de Sarba y renombrada a Baalbek-Deir el Ahmar el 9 de xunu de 1990 cuando se-y dixebró territoriu pa crear la eparquía de Zahlé y incorporóse-y la área de Deir el Ahmar de la eparquía patriarcal. Catedral de San Jorge en [[Deir el Ahmar]]. Entiende los distritos de [[Distritu de Baalbek|Baalbek]] y d'[[Distritu de Hermel|Hermel]].<ref>[http://www.deirelahmar.com/Pages/Details.aspx?Type=ARTICLE&id=37 Historical overview of Baalbek - Deir El Ahmar Maronite Eparchy]</ref> Cuenta con 34 parroquies. * '''[[Eparquía de Batroun]]''' (''Eparchia Botryensis Maronitarum''). Esiste dende'l sieglu XVII y foi xunida a Biblos en 1678. Foi creada canónicamente pol sínodu de 1736 como archieparquía de Biblos y Batroun. El 25 de mayu 1837 foi suprimida ya incorporada a la eparquía patriarcal, tresformándose en eparquía patriarcal en 1848. El 9 de xunu de 1990 foi dixebrada de Biblos y xunida a la eparquía de Jebbeh-Sarba. Foi restablecida como eparquía de Batroun el 5 de xunu de 1999. Catedral de San Esteban en Kafrhi, [[Batroun]].<ref>[http://www.bkerke.org.lb/al2abresheyat.php?p=11 Diócesis maronita de Batroun]</ref> Entiende'l [[distritu de Batroun]].<ref>[http://www.diocesebatroun.com/arabic/index.php/2014-08-22-14-00-16/2014-08-24-16-40-27 Diocese Batroun]</ref> Cuenta con 66 parroquies. * '''[[Eparquía de Biblos]]''' (o Jbeil, ''Eparchia Bybliensis Maronitarum''). Esiste con obispu dende'l 12 de xunu de 1673. Foi creada canónicamente pol sínodu de 1736 como archieparquía de Biblos y Batroun. El 25 de mayu 1837 foi suprimida y tresformada en eparquía patriarcal en llugar de Tiru y Sidón, y alministrada como vicariato patriarcal de Biblos. Foi restablecida como eparquía de Biblos el 5 de xunu de 1990. Catedral de San Juan Marcos en [[Biblos]] (Jbeil). Entiende parte del [[distritu de Biblos]].<ref>[http://www.jbeileparchy.org/home/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=3&Itemid=3&lang=en Jbeil Eparchy]</ref> Cuenta con 68 parroquies. * '''[[Eparquía maronita de Sidón]]''' (''Eparchia Sidoniensis Maronitarum''). Foi creada canónicamente pol sínodu de 1736 como eparquía de Tiru so alministración del patriarca. En 1838 tuvo un obispu propiu y recibió el nome de Tiru y Sidón. El 18 de febreru de 1900 foi estremada y creada la eparquía de Sidón. Entiende los distritos de Sidón y Bint Jbeil. Catedral de San Elías en [[Sidón]]. Cuenta con 98 parroquies. * '''[[Eparquía de Zahlé]]''' (''Eparchia Mariamnensis Maronitarum''). Antes de 1837 Zahlé, Wadi Larache, Qâa er Rîm y otres ciudaes pertenecíen a la eparquía de Sidón y Tiru, que tamién entendía Chouf, Wadi al-Taym, Galilea y Xerusalén. En 1837 Wadi Larache y Qâa er Rîm pasaron a la eparquía de Damascu, lo mesmo que Zahlé en 1872. El 11 d'avientu de 1959, la eparquía de Damascu foi renombrada Sarba, incluyendo a Zahlé y ciudaes vecines. El 4 d'agostu de 1977 foi creada la eparquía de Baalbek y Zahlé, incluyendo los distritos de Baalbek, Zahlé, Beqaa occidental y Rashaya, ensin Deir al-Ahmar nin la rexón de Hermel. El 9 de xunu de 1990 foi estremada ente la eparquía de Baalbek-Deir el Ahmar (distritos de Baalbek y de Hermel) y la eparquía de Zahlé (distritos de Zahlé, Beqaa occidental y Rashaya). Catedral de San Marón en [[Zahlé]].<ref>[http://www.bkerke.org.lb/al2abresheyat.php?p=16 Diócesis maronita de Zahlé]</ref> Cuenta con 33 parroquies. ; En [[Siria]]: * '''[[Archieparquía maronita de Alepo]]''' (''Aleppensis Maronitarum''). Tenía un obispu dende 1700. [[Catedral de San Elías (Alepo)|Catedral de San Elías]] en [[Alepo]]. Entiende les gobernaciones d'[[Gobernación de Alepo|Alepo]], [[Gobernación de Hasaka|Hasaka]], [[Gobernación de Idlib|Idlib]], [[Gobernación de Deir ez-Zor|Deir ez-Zor]] y [[Gobernación d'A'l Raqa|Al Raqa]]. Cuenta con 4 parroquies. * '''[[Archieparquía maronita de Damascu]]''' (''Damascenus Maronitarum''). Tenía un obispu dende 1527. Foi creada canónicamente pol sínodu de 1736 como eparquía patriarcal. Perdió'l so sector libanés el 12 d'avientu de 1959 cuando foi creada la eparquía de Sarba. Catedral de San Antonio nel barriu de [[Bab Tuma]] en [[Damascu]]. Entiende les gobernaciones de [[Gobernación de Damascu|Damascu]], [[Gobernación del Campu de Damasco|Campiña de Damascu]], [[Gobernación de Dar'a|Dar'a]], [[Gobernación de Quneitra|Quneitra]] y [[Gobernación d'As-Suwayda|As-Suwayda]]. Cuenta con 9 parroquies. * '''[[Eparquía maronita de Latakia]]''' (''Eparchia Laodicenus Maronitarum''). Foi creada'l 16 d'abril de 1954 como alministración apostólica de Latakia (pol archieparca de Alepo) con parte de la archieparquía de Trípoli y el 4 d'agostu de 1977 promovida a eparquía, suprimiéndose la sede titular esistente. Catedral de La nuesa Señora de Latakia, en [[Latakia]]. Entiende les gobernaciones de [[Gobernación de Tartus|Tartus]], [[Gobernación de Latakia|Latakia]], [[Gobernación de Hama|Hama]] y [[Gobernación de Homs|Homs]].<ref>[http://www.stmaron.org/2015/05/testimony-of-a-new-bishop-in-syria/ Testimony of A New Bishop in Syria]</ref> Cuenta con 30 parroquies. ; N'otros países: * '''[[Archieparquía de Xipre]]''' (''Archidioecesis Cyprensis Maronitarum'') (en tola isla de [[Xipre]]). Foi creada en 1357. En 1736 amestó Antelias, hasta que foi nuevamente dixebrada'l 11 de xunu de 1988. [[Catedral de La nuesa Señora de la Gracia (Nicosia)|Catedral de La nuesa Señora de la Gracia]] en [[Nicosia]]. Cuenta con 12 parroquies. * '''[[Archieparquía de Haifa y Tierra Santa]]''' (''Ptolemaidensis Maronitarum in Terra Sancta'') (n'[[Israel]]). Foi creada'l 8 de xunu de 1996 al dixebrala de la archieparquía de Tiru. El 5 d'ochobre de 1996 dexó parte del so territoriu pa crear los exarcados patriarcales de Xerusalén y de Xordania. [[Catedral de San Luis el Rei]] en [[Haifa]]. Cuenta con 8 parroquies.<ref>[http://catholicchurch-holyland.com/?p=282 Maronite Archeparchy of Haifa and the Holy Land]</ref> * '''[[Eparquía maronita d'El Cairu]]''' (''Eparchia Cahirensis Maronitarum'') (n'[[Exiptu]], [[Sudán]] y [[Sudán del Sur]]. El eparca ye amás visitador apostólicu nos países del norte d'África non entendíos nel territoriu eparquial: [[Libia]], [[Arxelia]], [[Tunicia]], [[Marruecos]] y el [[Sáḥara Occidental]]. En 1906 foi creáu'l vicariato patriarcal d'Exiptu. La eparquía foi creada'l 22 de xunu de 1946. Catedral de San José en [[El Cairu]]. Cuenta con 8 parroquies. * '''[[Exarcado patriarcal maronita de Xerusalén y Palestina]]''' (en [[Xerusalén Oriental]] y los [[Territorios Palestinos]]). Foi creáu'l 5 d'ochobre de 1996. Sede na parroquia de San Marón en Xerusalén Oriental. Ye alministráu pol archieparca de Haifa y Tierra Santa. Cuenta con 3 parroquies. * '''[[Exarcado patriarcal maronita de Xordania]]''' (en [[Xordania]]). Foi creáu'l 5 d'ochobre de 1996. Ye alministráu pol archieparca de Haifa y Tierra Santa. Cuenta cola parroquia de San Chárbel en Amán.<ref>[http://catholicchurch-holyland.com/?p=286 Maronite Patriarchal Exarchate of Xerusalem, Jordan and Palestine]</ref> === Fora del territoriu propiu === * '''[[Eparquía de La nuesa Señora del Líbanu en São Paulo de los maronites]]''' (en [[Brasil]]), sufragánea de l'[[archidiócesis metropolitana de São Paulo]]. Foi creada'l 29 de payares de 1971. [[Catedral de La nuesa Señora del Líbanu (São Paulo)|Catedral de La nuesa Señora del Líbanu]] en [[São Paulo]]. Cuenta con 11 parroquies. * '''[[Eparquía maronita de San Charbel en Buenos Aires]]''' (n'[[Arxentina]]), sufragánea de l'[[archidiócesis metropolitana de Buenos Aires]]. Foi creada'l 5 d'ochobre de 1990. [[Catedral de San Marón (Buenos Aires)|Catedral de San Marón]] en [[Buenos Aires]]. Cuenta con 4 parroquies. ; Darréu suxetes a la Santa Sede: * '''[[Eparquía maronita de La nuesa Señora del Líbanu de París]]''' (en [[Francia]]). Foi creada'l 21 de xunetu de 2012. [[Catedral de La nuesa Señora del Líbanu (París)|Catedral de La nuesa Señora del Líbanu]] en [[París]]. Cuenta con 8 parroquies. El eparca ye amás visitador apostólicu n'Europa occidental y septentrional onde esisten comunidaes maronites entamaes nos [[Países Baxos]], [[Portugal]], [[España]], [[Alemaña]], [[Suiza]], [[Italia]], [[Austria]] y [[Dinamarca]]. En [[Suecia]] esiste na [[diócesis católica d'Estocolmu]] la misión maronita dientro del vicariato pa les Ilesies orientales católiques (''Vikariatet för de orientalisk-katolska kyrkorna'').<ref>[http://www.katolskakyrkan.se/forsamlingsliv/vikariatet-for-de-orientalisk-katolska-kyrkorna/maronitiska-kyrkan Maronitiska kyrkan]</ref> * '''[[Eparquía de La nuesa Señora de los Mártires del Líbanu en Méxicu]]''' (en [[Méxicu]]. El eparca ye amás visitador apostólicu de [[Centroamérica]], [[Venezuela]] y el Caribe). Foi creada'l 6 de payares de 1995. [[Catedral de La nuesa Señora de Balvanera]] na [[Ciudá de Méxicu]]. Cuenta con 8 parroquies. * '''[[Eparquía de San Marón de Montreal]]''' (en [[Canadá]]). Foi creada'l 27 d'agostu de 1982. Catedral de San Marón en [[Montreal]]. Cuenta con 18 parroquies. * '''[[Eparquía de San Marón de Brooklyn]]''' (n'[[Estaos Xuníos]]). El exarcado apostólicu maronita d'Estaos Xuníos foi creáu'l 10 de xineru de 1966. Foi promovíu a eparquía de San Marón en Detroit el 29 de payares de 1971 y renombrada a San Marón de Brooklyn el 27 de xunu de 1977. El 19 de febreru de 1994 perdió territoriu al crease la eparquía de La nuesa Señora del Líbanu de Los Angeles. [[Catedral de La nuesa Señora del Líbanu (Brooklyn)|Catedral de La nuesa Señora del Líbanu]] en [[Brooklyn]]. Entiende los estaos de [[Carolina del Norte]], [[Carolina del Sur]], [[Connecticut]], [[Delaware]], [[Florida]], [[Xeorxa]], [[Maine]], [[Maryland]], [[Massachusetts]], [[New Hampshire]], [[Nueva Jersey]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[Pennsylvania]], [[Rhode Island]], [[Vermont]] y [[Virxinia]] y el [[Distritu de Columbia]]. Cuenta con 34 parroquies. * '''[[Eparquía de La nuesa Señora del Líbanu de Los Angeles]]''' (n'[[Estaos Xuníos]]). Foi creada'l 19 de febreru de 1994 con parte de la eparquía de San Marón de Brooklyn. [[Catedral de La nuesa Señora del Monte Líbanu y San Pedro (Los Angeles)|Catedral de La nuesa Señora del Monte Líbanu y San Pedro]] en [[Los Angeles]]. Entiende los 34 estaos del centru y oeste d'Estaos Xuníos non entendíos na eparquía de San Marón de Brooklyn. Cuenta con 32 parroquies. * '''[[Eparquía de San Marón de Sydney]]''' (n'[[Australia]]). Foi creada'l 25 de xunu de 1973. [[Catedral de San Marón (Sydney)|Catedral de San Marón]] en [[Redfern]], suburbiu de [[Sydney]]. Cuenta con 13 parroquies. * '''[[Eparquía de l'Anunciación]]''' (parroquies en [[Nixeria]], [[Ghana]], [[Benín]], [[Burkina Fasu]], [[Togu]], [[Costa de Marfil]], [[Senegal]] y [[Liberia]] y xurisdicción sobre otros 17 países d'África central y occidental: [[Camerún]], [[República Centroafricana]], [[Chad]], [[República del Congo]], [[Guinea Ecuatorial]], [[Gabón]], [[Burundi]], [[República Democrática d'El Congu]], [[Ruanda]], [[Cabu Verde]], [[Gambia]], [[Guinea]], [[Guinea-Bisáu]], [[Malí]], [[Mauritania]], [[Níxer]] y [[Sierra Lleona]]. El eparca ye amás visitador apostólicu en 9 países d'África meridional).<ref>[http://www.genesisforlife.net/GFLEnglish.htm Genesis for Life]</ref> El exarcado apostólicu d'África occidental y central foi creáu'l 13 de xineru de 2014 y promovíu a eparquía de l'Anunciación el 28 de febreru de 2018. [[Catedral de La nuesa Señora de l'Anunciación (Ibadán)|Catedral de La nuesa Señora de l'Anunciación]] en [[Ibadán]]. Cuenta con 12 parroquies. * '''[[Exarcado apostólicu de Colombia]]''' (en [[Colombia]]. El exarca ye amás visitador apostólicu en [[Perú]] y [[Ecuador]]). Foi creáu'l 20 de xineru de 2016. [[Procatedral de La nuesa Señora del Líbanu (Bogotá)|Procatedral de La nuesa Señora del Líbanu]] en [[Bogotá]]. Cuenta con 1 parroquia. Esisten amás parroquies aisllaes so dependencies de diócesis llatines: * Parroquia La nuesa Señora del Líbanu en [[Montevidéu]], [[Uruguái]]. Depende de l'[[archidiócesis de Montevideo]]. * Parroquia San Charbel en [[Asunción]], [[Paraguái]]. Na [[archidiócesis d'Asunción]].<ref>[http://www.paraguay.misionlibanesa.com/ Misión Libanesa Maronita]</ref> * Parroquia de San Charbel en [[Bucuresti]], [[Rumanía]]. Na [[archidiócesis católica de Bucuresti]].<ref>[http://www.naharnet.com/stories/en/98175 Rahi Inaugurates 1st Maronite Church in Eastern Europe, Rejects Unilateralism. Por Naharnet Newsdesk]</ref> El eparca eméritu d'El Cairu ye [[Procurador (derechu canónicu)|procurador]] en Roma y visitador apostólicu pa los fieles maronites en [[Bulgaria]], [[Grecia]] y Rumanía. * Parroquia La nuesa Señora del Líbanu en [[Londres]], [[Reinu Xuníu]]. Na [[archidiócesis de Westminster]].<ref>[https://www.maronitechurch.org.uk/ Our Lady Of Lebanon Maronite Catholic Church- UK]</ref> * Parroquia La nuesa Señora del Líbanu en [[Bruxeles]], [[Bélxica]]. Na [[archidiócesis de Malinas-Bruxeles]].<ref>[http://www.saintecroix.eu/contacts/secretariat-maronites/ Pastorale maronite]</ref> === Sedes titulares maronites === La Ilesia católica conserva l'alcordanza d'antigües diócesis suprimíes qu'da a obispos non diocesanos. Na Ilesia maronita esiste la archieparquía titular de [[Nísibis]] y nel pasáu esistieron les de [[Cyrrhus|Ciro]], [[Latakia|Laodicea]] en Siria y [[Nazaret]]. Tamién esisten les eparquías titulares d'[[Apamea (Siria)|Apamea]] en Siria, [[Arqa]] en Fenicia, [[Al Raqa|Callinicum]], [[Acre (Israel)|Ptolemais]] en Fenicia, [[Sarepta]] y [[Tarsu (Turquía)|Tarsu]].<ref>[http://www.gcatholic.org/dioceses/data/rite-M.htm GCatholic. Maronite Church]</ref> Esistieron tamién les d'[[Arca n'Armenia]], [[Hama|Epifania]] en Siria y [[Homs|Emesa]], güei suprimíes. == Órdenes relixoses == * [[Orde de los Antonianos Maronites]] * [[Congregación de los Misioneros Maronites Libaneses]]<ref>[http://www.lebanesemissionaries.org/ Congregación de los Misioneros Maronites Libaneses]</ref> * [[Orde Libanesa Maronita]] (baladitas) * [[Orde Maronita Mariamita]] (alepinos) == Ver tamién == * [[Patriarques maronites d'Antioquía]] * [[Ilesies católiques orientales]] == Referencies == {{llistaref|2}} ;Referencies dixitales * {{cita web |url = http://www.kobayat.org/data/maronites/st_maron_spanish.htm |títulu = Mision Libanesa Maronita |fechaaccesu = 29 de xunetu de 2008 |autor = Intra-next d'Arxentina |últimu = |primeru = |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu = |obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita = }} * {{cita web |url = http://blogs.periodistadigital.com/ricardoprospero.php/2011/03/23/alegria-en-el-libano-por-la-eleccion-del títulu = Allegría nel Líbanu pola elección del nuevu Patriarca Maronita |fechaaccesu = 23 de marzu de 2011 |autor = Ricardo Prósperu |postreru = |primeru = |enllaceautor = |coautores = |fecha = |añu = |mes = |formatu = |obra = |editorial = |páxines = |idioma = |doi = |urlarchivu = |fechaarchivu = |cita = }} == Enllaces esternos == {{commonscat|Maronite Catholic Church}} * [http://www.sancharbel.com.ve Orde Libanesa Maronita Monasteriu San Charbel] * [http://www.wdl.org/es/item/4088 "Los cuatro evanxelios"] ye un documentu maronita de 1687 n'árabe {{Tradubot|Iglesia católica maronita}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Ilesia maronita| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 6tz0sy73275xt5znceem3u5ohss8x5d 0 151913 3699266 3680936 2022-07-25T06:18:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-20 => U-20 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |imaxe = HMS Louis stranded Suvla Bay 1915.jpg |descripción_imaxe = Un convói siendo atacáu, semeya tomada en 1915 a bordu del HMS ''Louis''. |fecha = [[28 de xunetu]] de [[1914]] - [[11 de payares]] de [[1918]] |llugar Tolos océanos del mundu; destaquen el [[Atlánticu Norte]] y el [[mar Mediterraneu]] |resultáu = Victoria aliada |casus = Empiezu de la [[Primer Guerra Mundial]] y apertura de les hostilidaes nel mar. |combatientes1 = '''[[Potencies Centrales]]''':<br /> {{bandera|Imperiu alemán}} [[Imperiu Alemán]]<br />{{bandera|Imperio austrohúngaru}} [[Imperiu Austrohúngaru]] <br />{{bandera|Imperiu otomanu}} [[Imperiu Otomanu]]<br />{{bandera|Bulgaria}} [[Reinu de Bulgaria]] |combatientes2 = '''[[Aliaos de la Primer Guerra Mundial|Aliaos]]''': <br />{{bandera|Francia}} [[Tercer República Francesa|Francia]]<br />{{bandera|Estaos Xuníos|1912}} [[Estaos Xuníos]]<br />{{bandera|Brasil}} [[Brasil]]<br />{{bandera|Italia|1861-estáu}} [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]<br />{{bandera|Grecia|real}} [[Reinu de Grecia]]<br />{{bandera|Reinu Xuníu}} [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] :{{bandera2|Australia}}<br />{{bandera|Canadá|1868}} [[Canadá]]<br />{{bandera|India|Británica}} [[Raj Británicu|India Británica]]<br />{{bandera2|Nueva Zelanda}}<br />{{bandera|Sudáfrica|1910}} [[Unión Sudafricana]] |comandante1 = {{bandera|Imperiu alemán}} [[Hugo von Pohl]]<br />{{bandera|Imperiu alemán}} [[Gustav Bachmann]]<br />{{bandera|Imperiu alemán}} [[Henning von Holtzendorff]]<br />{{bandera|Imperiu alemán}} [[Reinhard Scheer]] |comandante2 = {{bandera|Reinu Xuníu}} [[John Arbuthnot Fisher|Lord Fisher]]<br />{{bandera|Reinu Xuníu}} [[Sir Henry Jackson]]<br />{{bandera|Reinu Xuníu}} [[Sir John Jellicoe]]<br />{{bandera|Reinu Xuníu}} [[Sir Rosslyn Wemyss]]<br />{{bandera|Brasil}} [[Pedro Frontin]] |soldaos1 = |soldaos2 = |baxes1 = '''Soldaos'''<br />Muertos: 5000 marineros<br />178 submarinos fundíos |baxes2 = '''Soldaos'''<br />Muertos: 15&nbsp;000 marineros<br />5000 buques fundíos |campaña= del Mar del Norte (1914-1918) |campaña2 = Primer Guerra Mundial }}''' La '''Campaña de los O-Boote''' foi una campaña naval nel marcu de la [[Primer Guerra Mundial]] desenvuelta ente 1914 y 1918. Nella llucharon pel llau de les [[Potencies Centrales]] los [[O-Boote]], nome que recibíen los submarinos alemanes, y el restu de la flota de superficie alemana, la [[Marina Imperial alemana|Marina Imperial Alemana]]. Pel llau de la [[Entente Cordiale]] destacó la [[Real Armada Británica]]. Esta campaña tomó un calter mundial, desenvolviéndose por tolos mares del mundu, destacando'l [[Atlánticu Norte]] y el [[mar Mediterraneu]]. L'oxetivu fundamental de dambos combatientes yera'l bloquéu marítimu al so enemigu y la cancelación de les sos rutes comerciales.<ref>Paul Y. Fontenoy: ''Convói System''. The Encyclopedia of World War I: ''A Political, Social and Military History''. Volume 1. Spencer C. Tucker, editorial Santa Barbara: ABC-CLIO, 2005)</ref> L'[[Imperiu Alemán]] recurría a les importaciones p'alimentar a la so población, según la producción d'alimentos y productos químicos como fertilizantes, mientres el Reinu Xuníu recurría a elles pa la importación d'alimentos y materies primes pa la so industria. Poro, estes potencies trataron de bloquiase ente sigo. Los británicos yeren dueños de los mares dende faía más d'un sieglu, cuntando con mayores y meyores navíos de superficie que cualesquier otra nación; a esto había qu'añedir un vastu [[Imperiu británicu|imperiu colonial]] que tomaba una sesta parte de toles tierres remanecíes. Pela so parte los alemanes disponíen de la Kaiserliche Marine, una moderna y numberosa flota de superficie y un gran númberu de submarinos (O-Boote). Mientres el desenvolvimientu de la guerra los intentos alemanes por bloquiar Gran Bretaña colos sos submarinos fueron en devanéu, mientres l'[[Imperiu Británicu]] sí consiguió caltener un esitosu bloquéu sobre les costes alemanes, contribuyendo de manera decisiva a la so derrota militar en 1918. Mientres tola guerra namái hubo una batalla naval d'importancia, la [[batalla de Xutlandia]].<ref>Claude R. Sasso and Spencer C. Tucker: ''Kolchak, Aleksandr Vasiliyevich (1874–1920)''. The Encyclopedia of World War I: ''A Political, Social and Military History''. Volume 1</ref> == La campaña inicial (1914) == === Mar del Norte: fase inicial === [[Ficheru:Submarine U-14 (LOC) (6358166395).jpg|220px|miniaturadeimagen|derecha|Vista del submarín alemán O-14]] N'agostu de 1914, una flotilla de diez submarinos zarpó de la so base de [[Heligoland]] p'atacar buques de guerra de la [[Real Armada Británica]] nel [[Mar del Norte]], siendo la primera patrulla submarina de la hestoria.<ref> Gibson & Prendergast, p. 2</ref> El so oxetivu yera fundir los buques insinia de la flota del [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Xuníu]] y amenorgar asina la superioridá numbérica que la gran flota británica tenía en comparanza cola [[Flota d'Alta Mar|Llexa d'Alta Mar alemana]].La primer salida nun tuvo gran repercusión, pos namái se llevó a cabu un ataque, cuando'l [[SM O-15 (1912)|SM ''O-15'']] llanzó un torpedu contra'l [[HMS Birmingham (1913)|HMS ''Birmingham'']] que nin siquier atinó al blancu, ente que dos de los diez submarinos perdiéronse. Más palantre, los O-Boote algamaron l'ésitu, cuando'l [[SM O-21 (1913)|SM ''O-21'']] fundió'l cruceru [[HMS Pathfinder (1904)|HMS ''Pathfinder'']]. En setiembre, el [[SM O-9|SM ''O-9'']] [[Aición del 22 de setiembre de 1914|fundió a tres crucero]], l'[[HMS Aboukir (1900)|HMS ''Aboukir'']], l'[[HMS Hogue (1900)|HMS ''Hogue'']], y l'[[HMS Cressy (1899)|HMS ''Cressy'']], provocando la muerte de 1459 marineros británicos nun namái ataque.<ref>{{cita web | url = http://www.worldwar1.co.uk/cressy.htm | títulu = Fundimientu de los HMS Aboukir, Cressy y Hogue pol O-9 | obra = World War 1 Naval Combat | fechaaccesu = 27 de mayu de 2007}}</ref> Dempués, llegaron más ésitos. N'ochobre'l ''O-9'' fundió'l cruceru [[HMS Hawke (1891)|HMS ''Hawke'']], Y el últimu día del añu l'O-24 fundió l'acorazáu [[HMS Terrible (1898)|HMS ''Terrible'']], un [[pre-Dreadnought]]. A la fin de la campaña inicial fueren fundíos nueve [[buques de guerra]], perdiéndose cinco submarinos.<ref>Tarrant, p. 10 y 11</ref> === El mar Mediterraneu: la etapa inicial === [[Ficheru:SMU-5 Trapp.jpg|220px|miniaturadeimagen|derecha|El capitán Georg Ludwig von Trapp xunto a la so tripulación nel so submarín]] La fase inicial de la [[Batalla naval|campaña submarina]] nel [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] desenvolver poles aiciones de la [[KuK Kriegsmarine|Marina Austrohúngara]] (KUK) y la fuercia de submarinos contra los franceses, que taben bloquiando'l [[estrechu de Otranto]]. Al empiezu de les hostilidaes la marina Austru-Húngara tenía siete submarinos n'activu: 5 n'activu y 2 d'entrenamientu; toos ellos yeren de tipu costeru, con una autonomía llindada, aptos pal so usu nel Adriáticu. Sicasí tuvieron una serie d'ésitos. El 21 d'avientu de 1914 el [[SM O-12 (1914)|SM ''O-12'']] torpedio al acorazáu [[dreadnought]] [[Jean Bart (1913)|''Jean Bart'']], lo que-y fixo retirar se, y el 27 d'abril 1915 el [[SM O-5 (1910)|SM ''O-5'']] sol mandu de [[Georg Ludwig von Trapp]] fundió al [[cruceru acorazáu]] francés [[Lleón Gambetta (1901)|''Lleón Gambetta'']], con una gran perda de vides humanes. Pero los buques de la KuK fueron incapaces d'interferir nel tráficu comercial de los aliaos nel [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] más allá del estrechu de Otranto. === Guerra submarina === [[Ficheru:First and second battleship squadrons and small cruiser of the - NARA - 533188-2 restored.jpg|220px|miniaturadeimagen|derecha|Los Escuadrones I ya II de la Flota d'Alta Mar nel puertu de Kiel mientres la Primer Guerra Mundial]] En 1914 la gran ventaya del [[submarín]] yera la so capacidá de somorguiase pos los buques de superficie nun tenía medios pa detectar un [[submarín]] so l'agua y muncho menos p'atacalo. Inclusive anque puduieran, los submarinos disponíen de torpedos, una arma que podía fundir un buque de guerra blindáu con un solu disparu. Les sos desventaxes yeren menos evidentes, pero fuéronse desvelando mientres la campaña. Un submarín somorguiáu taba práuticamente ciegu ya inmóvil; los submarinos d'aquella dómina teníen una velocidá llindada so l'agua y una baxa resistencia polo que precisaben tar en posición antes d'un ataque. En superficie la so velocidá d'alredor de 15 nuedos yera tamién menor que la [[velocidá de cruceru]] de la mayoría de buques de guerra y un terciu menos que la de los acorazaos más modernos.<ref>Jane, p. 39-41, 124</ref> Los O-Boote anotáronse una serie d'ésitos impresionantes, y fueron capaces de conducir a la Royal Navy dende la so base en busca d'un llugar seguru, pero l'armada alemana nun pudo esplotar esta ventaya tanto como pudiera esperase. Amás, nos dos remanes principales de superficie d'esti periodu, el submarín nun pudo tener nengún efeutu y la [[Flota d'Alta Mar]] foi incapaz de ''mandar'' a la [[Royal Navy]] a una trampa submarina. Anque los buques de guerra viaxaben a baxa velocidá les maniobres en zigzag torgaben a los submarinos montar un ataque esitosu contra un [[buque de guerra]] que viaxara d'esta manera. === Los ataques a buques mercantes === Los primeros ataques a los [[buque mercante|buques mercantes]] empecipiárense n'ochobre de 1914. Nesi momentu nun esistía un plan pa una ofensiva submarina contra'l comerciu de los Aliaos. Reconocióse que'l [[submarín]] tenía dellos inconvenientes pa poder constituyir una arma eficaz contra'l [[comerciu]], unu de los mayores inconvenientes que se presentaben yera'l refugu de los países neutrales a estos ataques. Nos seis primeros meses de [[guerra]] los submarinos fundieren 19 barcos, un total de 43&nbsp;000 tonelaes de rexistru brutu.<ref>Tarrant, p. 148</ref> == Guerra contra'l comerciu (1915) == [[Ficheru:German Submarine Zone February 1915 SGW Vol V.png|230px|miniaturadeimagen|derecha|Mapa coles llendes de la zona de guerra fita per Alemaña en 1915]] === La guerra submarina ensin restricciones === A principios de 1915, tolos combatientes perdieren la ilusión de que la guerra podía ser ganada rápido y empezaron a considerar midíes más dures col fin de llograr ventaya sobre l'adversariu. Los británicos, col so poder apolmonante nel mar, establecieren un bloquéu naval a [[Alemaña]] darréu dempués d'españar la guerra n'agostu de 1914. A principios de payares de 1914 declaróse que'l Mar del Norte yera una zona de guerra, polo tanto un buque que s'enfusara facer sol so propiu riesgu.<ref> Tucker, Spencer; Priscilla Mary Roberts (2005). ''World War I''. ABC-CLIO. páxs. 836–837. ISBN 1-85109-420-2.</ref> El bloquéu foi inusualmente restrictivu una y bones inclusive los productos alimenticios yeren consideraos como ''contrabandu de guerra''. Los alemanes considerar como un flagrante intentu de matar de fame al pueblu alemán pa consiguir la so sumisión y quixo tomar represalies col intentu de bloquéu de les costes britániques. Alemaña nun podía vencer cola so flota a la potente flota británica asina que se pensó que la única manera posible de vencer al [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] sería imponer un bloquéu al traviés de los submarinos. El canciller alemán [[Theobald von Bethmann Hollweg]] pensó qu'esti bloquéu submarín, basáu en ''disparar ensin previu avisu'', podría enoxar a [[Estaos Xuníos]] y al restu de países neutrales. Sicasí foi incapaz de contener les presiones pa tomar tal midida. En respuesta a la declaración británica en payares de 1914 de que tol [[Mar del Norte]] yera una zona de guerra, el 4 de febreru de 1915 l'almirante [[Hugo von Pohl]], comandante de la [[Flota d'Alta Mar|Llexa d'Alta Mar alemana]] publicó un avisu nel ''Deutscher Reichsanzeiger'' (Gaceta Imperial Alemana): * Les agües alredor de [[Gran Bretaña]] ya [[Irlanda]], incluyendo la totalidá del [[Canal de la Mancha]] declárense como una zona de guerra. Del 18 de febreru d'equí p'arriba tolos buques mercantes enemigos que s'atopen nesta zona van ser destruyíos ensin distinciones de la bandera que porte o los sos pasaxeros. * Los buques neutrales tamién cuerren un seriu riesgu nesta zona agora en guerra porque de cara a los peligros de la guerra nel mar y l'autorización británica del 31 de xineru del usu de buques neutrales, non siempres ye posible prevenir ataques contra les naves enemigues.<ref name=TF>Potter, Elmer Belmont; Roger Fredland, Henry Hitch Adams (1981). ''Sea Power: A Naval History''. Naval Institute Press. p. 223. ISBN 0-87021-607-4.</ref> Col tiempu, estes midíes fadríen que naciones non europees como [[Brasil]] o [[Estaos Xuníos]] entraren na guerra. La fuercia alemano submarina taba principalmente fondiada en Oostende, [[Bélxica]], dando a los submarinos un meyor accesu a les rutes marítimes alredor d'Inglaterra. Los alemanes fixeron usu d'esta ventaya y con 20 submarinos empezaron el bloquéu naval. En xineru, antes de la declaración de ''guerra submarina ensin restricciones'', el bloquéu submarín consiguiera fundir 43&nbsp;550 tonelaes de tresporte marítimu. El númberu de fundimientos aumento de forma constante con 168&nbsp;200 tonelaes fundíes n'agostu. Atacando ensin previu avisu los submarinos alemanes fundieron cerca de 100&nbsp;000 tonelaes per mes, un promediu de cuasi 2 barcos diarios.<ref name=TF/> El 10 d'abril de 1915 el vapor británicu ''Harpalyce'', un barcu de socorru con bandera belga y claramente identificáu como tal foi torpediáu ensin previu avisu pol [[SM UB-4|SM ''UB-4'']] cerca del faru ''North Hinder'', nes llendes de la franxa de mar en guerra declarada por von Pohl. El barcu fuera unviáu polos [[Estaos Xuníos]] pa llevar alimentos a los belgues, que sufríen un severu riesgu de fame. El so fundimientu indignó a los ciudadanos estauxunidenses, yá enoxaos pola muerte de [[Lleón C. Thrasher]] (afogóse cuando'l ''Falaba'' foi fundíu'l 28 de marzu de 1915 pol [[SM O-28 (1914)|SM ''O-28'']]).<ref>Compton-Hall, p. 196</ref> === RMS Lusitania === {{AP|Fundimientu del RMS Lusitania}} {{Imaxe múltiple | posición_tabla = right | direición = horizontal | títulu= | foto1 = Lusitania 1907.jpg | anchu1 = 190 | testu1 = El RMS ''Lusitania'' nel so viaxe inaugural en Nueva York en 1907 | semeya2 = Bundesarchiv DVM 10 Bild-23-61-17, Untergang der "Lusitania".jpg | anchu2 = 240 | testu2 = Dibuxu conceptual del fundimientu alemán del RMS ''Lusitania'' }} El 7 de mayu de 1915 el cruceru de pasaxeros [[RMS Lusitania|RMS ''Lusitania'']] foi torpediáu pol [[SM U-20 (1912)|SM ''U-20'']] a 8 milles (13 quilómetros) de la Old Head de Kinsale, [[Irlanda]] y fundióse en namái 18 minutos. De les 1959 persones a bordu, 1198 morrieron, 128 d'ellos ciudadanos de los Estaos Xuníos. Tres l'incidente'l gobiernu alemán trató de xustificase con una serie d'argumentos, de los qu'anguaño entá s'alderica la so veracidá, amenando una indignación masiva nel Reinu Xuníu y EE.UU al puntu de que los británicos consideraron la entrada d'Estaos Xuníos na guerra. Sicasí'l Presidente [[Woodrow Wilson]] negar a tal ''desaxeración'' a pesar de la gran perda de vides humanes causada pol fundimientu del ''Lusitania''. Cuando Alemaña empezó la so campaña submarina contra'l Reinu Xuníu, [[Woodrow Wilson|Wilson]] alvirtiera de que los EE.XX. consideraríen al gobiernu alemán puramente responsable de cualquier violación del derechu estauxunidense. Sofitáu pol [[Departamentu d'Estáu]] sol mandu de [[Robert Lansing]], Wilson dexó clara la so posición en trés notes al gobiernu alemán: la primera unviada'l 13 de mayu, el 9 de xunu la segunda y el 21 de xunetu la tercera. La primer nota afirmaba'l derechu de los estauxunidenses a viaxar como pasaxeros en [[buque mercante|buques mercantes]] y llamó a los alemanes a abandonar la guerra submarina contra buques comerciales, independientemente del pabellón que navegara. Na segunda nota Wilson tornó los argumentos d'Alemaña, que remanaba que'l bloquéu británicu yera illegal y que l'ataque al [[RMS Lusitania]] nun foi un ataque cruel y mortal contra civiles inocentes sinón que se torpedió porque'l [[RMS Lusitania]] llevaba munición y armes. William Jennings Bryan consideró la segunda nota de Wilson demasiáu provocadora y arrenunció a protestar. La tercer nota del el 21 de xunetu dio un ultimátum nel sentíu de que los [[Estaos Xuníos|EE.UU]] nun dexaríen más ataques ''deliberadamente contrarios'' a los sos buques. Ente que el públicu estauxunidense y el mesmu país nun taben preparaos pa la [[guerra]], el camín a una eventual declaración de guerra estableciérase de resultes del fundimientu del [[RMS Lusitania]]. === Submarinos minadores === [[Ficheru:German UC-1 class submarine.jpg|240px|miniaturadeimagen|derecha|Tripulación d'un sumergible alemán clase UC-1 en cubierta. Introducíu en 1915, los sumergibles d'esta clase fueron emplegaos como minadores]] L'apaición de campos minaos na mariña oriental de [[Gran Bretaña]] en xunu de 1915 foi esconcertante pa la [[Royal Navy]] por cuenta de que les agües taben bien poblaes de barcos y yera cuasi imposible que barcos minadores s'hubieren infiltrado neses agües asina que s'atribuyó primeramente a los barcos de pesca neutrales. Sicasí'l 2 de xunetu quedó llancáu nuna de les sableres el submarín [[SM UB-2|SM ''UB-2'']] y cuando foi rescatáu atopóse que'l submarín taba forníu con dolce mines en seis rampa de llanzamientu.<ref>Gibson & Prendergast, p. 50</ref> El 21 d'agostu'l [[SM UB-5|SM ''UB-5'']] convertir nel primera submarín minador n'enfusar pola Canal, llanzando 12 mines en Boulogne, una de les cualos fundió'l barcu de vapor ''William Dawson'' esi mesmu día. El ''UB-5'' punxo 6 mines más fuera de Boulogne y Folkestone el 7 de setiembre. Amás asitiáronse mines na mariña sureste colos submarinos [[SM UB-1|SM ''UB-1'']], [[SM UB-3|SM ''UB-3'']], [[SM UB-6|SM ''UB-6'']] Y [[SM UB-7|SM ''UB-7'']]. === Fundimientu del SS ''Arabic'' === [[Ficheru:Arabic (ship) LOC det.4a15792.jpg|240px|miniaturadeimagen|derecha|El SS ''Arabic'' en 1905]] El 19 d'agostu de 1915 l'O-24 fundió'l buque de llinia de la [[White Star Line]], [[SS Arabic|SS ''Arabic'']], camín d'[[Estaos Xuníos]] y a 50 milles (80 km) al sur de Kinsale. El submarín llanzó un únicu torpedu qu'afectó a la llinia de popa, fundiéndose en 10 minutos, cola perda de 44 pasaxeros y la tripulación de los cualos 3 yeren estauxunidenses. Arriendes de la especulación de que los Estaos Xuníos podríen romper rellaciones con Alemaña, el 28 d'agostu'l canciller dio nueves órdenes a los comandantes de los submarinos y tresmitió a [[Washington D. C.|Washington]]. Ente les nueves órdenes destacaba qu'hasta nuevu avisu tolos buques de pasaxeros namái podíen ser fundíos dempués de l'alvertencia y l'abandonu de los pasaxeros y tripulaciones. Esto resultó ser inaceptable pal Altu Mandu Naval y el 18 de setiembre flotillas d'alta mar retirar de la guerra contra'l [[comerciu]]. === Operaciones nos Dardanelos === La marina alemana unvió los sos primeros submarinos al [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] en respuesta a la invasión anglo-francesa de los [[Dardanelos]]. Dempués fíxose evidente que los sos aliaos austrohúngaros nun podíen faer enforma contra la [[Triple Entente|Entente]] cola so pequeña fuercia submarino que sicasí resultó bien útil na defensa del [[Adriáticu]]. Los primeros submarinos unviaos, l'O-21, dos barcos costeros y l'O-7 y l'O-8 tuvieron ésitos iniciales. L'O-21 fundió los [[pre-dreadnought]] de la [[Royal Navy]], HMS ''Triumph'' y HMS ''Majestic'' los díes 25 y 27 de mayu respeutivamente nel so camín a [[Constantinopla]] pero atopar con graves llimitaciones nos Dardanelos onde un ensame de pequeñes embarcaciones y l'amplia rede antisubmarina acutaron los sos movimientos. A finales de xunu de 1915 los alemanes habíen aconceyáu 3 submarinos del tipu I en Pola, 2 de los cualos diben ser tresferíos a la Marina Austrohúngara. Tamién fueron montaos 3 del Tipu I pal allugamientu de mines submarines pero ordenó convertíselos en medios de tresporte pa llevar pequeñes cantidaes de cebera al [[Imperiu Otomanu]]. === Operaciones nel Mediterraneu === El [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] yera un teatru curiosu pa les operaciones del almiraltazgo alemán; una proporción significativa de les importaciones britániques pasaben pol Mediterraneu y el so control yera fundamental pal comerciu francés ya italianu. La meyor baza d'[[Imperiu Alemán|Alemaña]] yera que los submarinos podríen operar con eficacia nél inclusive na seronda y nel iviernu, cuando les males condiciones climátiques del Atlánticu atrabancaben les operaciones nel Mar del Norte. A lo último, el Mediterraneu ufiertaba la ventaya de que los buques neutrales nun s'enfrentaríen a los submarinos al contrariu que los buques d'Estaos Xuníos o los buques brasilanos.<ref>Halpern, p. 381</ref> [[Ficheru:Austro-Hungarian Dreadnoughts At Pula.jpg|230px|miniaturadeimagen|left|Dreadnoughts austrohúngaros en Pola, [[Imperiu Austrohúngaru]] (actual [[Croacia]]), en 1915]] [[Ficheru:U9Submarine.jpg|230px|miniaturadeimagen|derecha|El submarín alemán O-9]] Mientres tol branu'l alemanes axuntaren una fuercia de 4 barcos en [[Cattaro]] pa les operaciones contra'l comerciu nel Mediterraneu. La campaña poner en marcha n'ochobre de 1915 cuando'l [[SM O-33|SM ''O-33'']] y el [[SM O-39|SM ''O-39'']], siguíos más tarde pol [[SM O-35|SM ''O-35'']], recibieron la orde d'atacar la zona de [[Tesalónica]] y Kavalla. Esi mes 18 barcos fueron fundíos faciendo un total de 63&nbsp;848 tonelaes. Decidióse esi mesmu mes que más refuerzos teníen de ser llamaos a reforzar la campaña, darréu'l [[SM O-38|SM ''O-38'']] embarcar pa Cattaro. Puesto que Alemaña nun taba inda en guerra col [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]] los submarinos alemanes recibieron la orde d'abstenese d'atacar les naves italianes nel Mediterraneu oriental, onde los italianos podríen esperase una aición contraria namái de submarinos alemanes. Cuando s'operaba nel oeste, hasta la llinia de [[Cabu Matapán]], Los submarinos alemanes saleaben so la bandera austrohúngara. Un fundimientu ensin previu avisu fixo qu'esta política fuera adoptada yá que los grandes buques mercantes podríen ser atacaos sol barruntu de ser tresportes o cruceros auxiliares enemigos. El almirantazgo alemán decidió tamién que los submarinos del Tipu II seríen ideales pal serviciu nel Mediterraneu. Puesto que yeren demasiáu grandes pa ser unviáu en seiciones per [[ferrocarril]] a [[Pola]], como se faía col tipu I, decidió unviase los materiales pa la so construcción y a los trabayadores alemanes. Esto traducióse nuna escasez de trabayadores pa completar los submarinos qu'operaríen n'agües alemanes, pero viose como un sacrifico necesariu gracies a los ésitos nel Mediterraneu en payares, cuando 44 barcos fueron fundíos faciendo un total de 155&nbsp;882 tonelaes. El total n'avientu baxó a 17 buques (73&nbsp;741 tonelaes) que yera más de la metá del tonelaxe total fundíu en tolos teatros d'operaciones del momentu. En payares de 1915, el ''O-38'' causó un incidente diplomáticu cuando fundió'l barcu italianu ''Ancona'' coles mesmes que saleaba (el [[submarín]]) so la bandera d'Austria; la perda de 40 ciudadanos estauxunidenses aumentaron la tensión, amás el fundimientu realizárase ensin previu avisu, asina que esta política foi abandonada hasta la continuación de la guerra submarina ensin restricciones en 1917. Otru submarín con ''falsa bandera'', causó otru incidente en marzu de 1916 incidente que resultó decisivu na decisión del [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]] de declarar la guerra al [[Imperiu Alemán]] n'agostu de 1916.<ref>Halpern, p. 382</ref> === Contramedidas de los Aliaos === [[Ficheru:Anacapa flaps.jpg|230px|miniaturadeimagen|derecha|El USS ''Anacapa'' ye un exemplu de buque-Q, reparar los sos cañones ocultos de 3"]] Les contramedidas aliaes mientres esti periodu tuvieron un ésitu desigual. Midíes de defensa tales como armar a los buques mercantes o aconseya-yos que al detectar un [[submarín]] fueren truñalo p'asina forzalo a somorguiase fueron los más efectivos.<ref>Messimer, p. 31</ref> De los buque armaos pa la autodefensa pasar a armar a los buques col fin de dedicase a fundir a los submarinos; 2 submarinos fueron fundíos asina en 1915. El siguiente pasu fueron los [[Buques-Q]] armaos y dotaos de mecanismos pa despintar l'armamentu. Una variante de la idea yera dotar a les pequeñes embarcaciones con una escolta de submarinos. En 1915 dos submarinos fueron fundíos por buques armaos y 2 más polos submarinos que los acompañaben. Otres midíes fueron menos efectives, magar se fixeron esfuercios pa utilizar redes p'atopar submarinos somorguiaos y esplosivos pa destruyilos esta midida resultó bien ineficaz.<ref>Messimer, p. 40 y p. 50</ref> Tamién s'intentó cerrar les rutes como la del Estrechu de Dóver con redes y campos de mines, la llamada ''Tromba de Dóver'', establecer campos minaos alredor de les bases de submarinos, etc. Estes midíes riquíen un enorme gastu d'esfuerciu y de material razón pola que tuvieron poco ésitu. Tan solo 2 submarinos fueron fundíos por estes midíes en 1915.<ref>Tarrant, p. 24</ref> Al empiezu d'esti periodu los británicos teníen una marina mercante de 21 millones de tonelaes. En seis meses de guerra submarina ensin restricciones los submarinos fundieron ¾ millones de tonelaes de buques aliaos, lo qu'apenes causó esmornia na flota mercante británica qu'al pie de la creación de nuevos barcos y la prinda d'otros, había más que compensáu esta perda. Esti fracasu y les diverses restricciones impuestes a los O-Boote na zona del Atlánticu llevaron al fracasu d'esta campaña anque siguió amosándose eficaz nel [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] y n'otros llugares, onde había menos riesgu d'ofender a los [[País neutral|neutrales]]. === Les cargues de fondura === L'usu de les carga de fondura foi suxuríu per primer vegada en 1910 y convirtióse en práuticu cuando la [[Royal Navy]] y el so Comandante en Xefe y Almirante de la Flota, Sir George Callaghan, pidió la so producción en 1914. El trabayu de diseñu foi realizáu por [[Herbert Taylor]] y l'Escuela de Mines de [[Portsmouth]] que llograron desenvolver la primera [[carga de fondura]] efectiva, el ''tipu D,'' tando disponible dende xineru de 1916. Los buques anti-submarinos llevaben nuna primer fase namái dos cargues de fondura que yeren llanzaes dende una rampla pola popa del buque. El primer ésitu foi'l fundimientu del [[SM O-68|SM ''O-68'']] en Kerry, [[Irlanda]], el 22 de marzu de 1916 pol buque ''Farnborough''. Alemaña dio cuenta de la esistencia de les cargues de fondura dempués de los ataques infructuosos del [[SM O-67|SM ''O-67'']] el 15 d'abril de 1916 y del [[SM O-69|SM ''O-69'']] el 20 d'abril. Los [[SM UB-29|SM ''UB-29'']] y [[SM UC-19|SM ''UC-19'']] fueron los únicos submarín fundíos por cargues de fondura mientres 1916.<ref>Tarrant, V.Y.: ''The O-Boat Offensive 1914–1945'', New York, New York: Sterling Publishing Company, 1989, ISBN 1-85409-520-X, p. 27</ref> == La Flota d'Alta Mar alemana; la llucha nel Mediterraneu, América y l'Árticu (1916) == === Sofitu a la Flota d'Alta Mar === En 1916, la marina alemana buscó una nueva manera d'usar los submarinos pa erosionar la superioridá numbérica de la [[Royal Navy]]; realizáronse operaciones p'atraer a la [[Royal Navy]] escontra una [[trampa]] submarina. Por cuenta de que los submarinos yeren muncho más lentos que los buques de superficie, estes operaciones riquíen llinies d'O-boote en patrulla que emboscarían a la flota de combate enemiga cuando esta maniobrara escontra'l señuelo.<ref>Halpern, p. 329</ref> [[Ficheru:HMS Lion (1910).jpg|240px|miniaturadeimagen|derecha|Imaxe de la batalla de Xutlandia, vista del HMS ''Lion'']] Delles d'estes operaciones realizar en [[marzu]] y [[abril]] de 1916, ensin ésitu. Irónicamente nel qu'acabaría siendo'l mayor enfrentamientu naval de la guerra namái intervinieron buques de superficie ([[Batalla de Xutlandia]]). En mayu de 1916 la participación de los O-boote foi cuasi nula; axuntáronse les flotillas pa la so reorganización y solo participaron en pequeños combates casuales; yá nun volvería haber submarinos cerca de les zones de conflictu. Una nueva serie d'operaciones en [[agostu]] y [[ochobre]] de 1916 fueron igualmente infructuoses y l'estratexa foi abandonada en favor de la continuación de la [[guerra]] contra'l [[comerciu]]. Los británicos yeren conscientes del riesgu de les trampes de los O-boote a la [[Royal Navy]] a pesar de que nun teníen forma de saber ónde podríen atopase estes trampes. Sicasí [[John Jellicoe]] desenvolviera una respuesta táctica al problema (que, nesti casu, nunca foi probada). Frente a la flota alemana que se diba, él asumiría una trampa submarina y al negase a siguir mover a alta velocidá escontra un llau pa faer que los submarinos salieren a la superficie p'abrir fueu, momentu nel que se-yos atacaría, pos taríen indefensos.<ref>Halpern, páxs. 37-38</ref> === Agües del Mediterraneu === Mientres 1916 siguió la guerra contra'l comerciu nel [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]]. Les contramedidas aliaes fueron en gran midida ineficaces, los complexos alcuerdos de cooperación ente les armaes dio como resultancia diversos tracamundios y males coordinaciones ente los [[aliaos de la Primer Guerra Mundial|aliaos]] ente que les meyores contramedidas contra l'[[submarín|amenaza submarina]] yeren bien ineficaces. [[Ficheru:SM U 35 mediterranean 800px.jpg|230px|miniaturadeimagen|derecha|L'O-35, el submarín comandado pol mayor as alemán de la guerra submarina, Lothar von Arnauld de la Perière]] [[Ficheru:Deutschland chesapeake bay.jpg|230px|miniaturadeimagen|derecha|Fotografía de 1916 del submarín alemán ''Deutschland'']] Namái dos submarinos fueron prindaos en tol tiempu que tuvieron en funcionamientu; mentanto los [[barcu mercante|mercantes]] sufrieron enormes perdes. En 1916 los aliaos perdieron 415 buques o un total del 1&nbsp;045&nbsp;058 tonelaes, La metá de tolos barcos aliaos fundíos en tolos teatros mientres tola guerra. Ocho de los dolce rustas [[submarín|submarinos]] sirvian na flotilla Polar, ente ellos el comandante que más tonelaxe consiguiera fundir, [[Lothar von Arnauld de la Perière]]. === Agües d'América === En 1916 los alemanes completaron dos [[buque mercante|buques mercantes]] submarinos. L'oxetivu yera utilizalos pal tresporte de mercancíes d'altu valor a les naciones neutrales, como los [[Estaos Xuníos|EE.UU]], qu'inda calteníen una estricta neutralidá y taba preparáu pal [[comerciu]] con [[Alemaña]] como con cualesquier otra [[nación]]. El primeru d'estos buques, el [[Submarín Deutschland (1916)|''Deutschland'']], saleó nel branu de 1916 y tuvo un impautu favorable na opinión pública d'[[Estaos Xuníos|EE.UU]]. Esti buque fixo un segundu viaxe na seronda d'esi mesmu añu con un gran ésitu. El so hermanu, el ''Bremen'', foi menos afortunáu pos sumió nel so viaxe inaugural siendo la causa de la so perda entá desconocida. Una impresión menos favorable causó'l [[SM O-53|SM ''O-53'']] comandado por [[Hans Rose]]. Dempués de recargar en [[Newport]], [[Rhode Island]], Rose atacó a buques aliaos na mariña de [[Canadá]] y los [[Estaos Xuníos]]. Anque esti atopar n'agües internacionales y Rose siguió escrupulosamente el derechu internacional l'aición foi vista como una falta a los [[Estaos Xuníos|EE.UU]], sobremanera cuando los [[buque de guerra|buques de guerra]] d'EE.XX. viéronse obligaos a permanecer al marxe ente que los [[buque mercante|buques mercantes]] yeren fundíos a escasa distancia.<ref>Grey, p. 164</ref> === Agües del Árticu === Na seronda de 1916 los submarinos de la flotilla d'alta mar atacaron buques con destín al [[Imperiu Rusu]]. Cinco submarinos operaben nel [[Mar de Barents]] ente [[Cabu Norte]] y Kola. Amás, dos barcos de la clase O-1 asitiaron mines, estableciendo campos minaos nel [[Mar Blanco]]. Estos submarinos llograron fundir 34 buques (19 d'ellos de [[Noruega]]). == Continuación de la guerra submarina ensin restricciones (1917) == [[Ficheru:German Submarine War Zone Announced 1 February 1917.jpeg|230px|miniaturadeimagen|derecha|Nueves zones de guerra decretaes per Alemaña pa la so guerra submarina ensin restricciones de 1917]] El 22 d'avientu de 1916 l'almirante [[Reinhard Scheer]] propunxo sitiar y bloquiar de nuevu al [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]] col fundimientu mensual de 600&nbsp;000 tonelaes en barcos fundíos per mes; esta propuesta sosteníase sobre la base d'un estudiu de febreru de 1916 ellaboráu por [[Richard Fuss]] que postulara que si la marina británica fundir a un ritmu tal que'l [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Xuníu]] nun pudiera reemplazar los barcos fundíos, esta se rendiria en seis meses, muncho primero de que los estauxunidenses pudieren entrar na [[guerra]] de manera activa. Scheer taba tan seguro d'esta nueva estratexa qu'aseguró al [[Káiser]]: {{Cita|Doi la mio pallabra a La vuesa Maxestá como oficial que soi, que nin un estauxunidense va aterrizar nel continente.<ref>Steffen, Dirk. ''[http://www.gwpda.org/naval/holtzendorffmemo.htm von Holtzendorff's Avantu, 22 December 1916]''. World War I Document Archive.</ref>}} El 9 de xineru de 1917, el [[Káiser]] axuntar col [[canciller]] [[Bethmann Hollweg]] y los líderes militares en [[Schloss Pless]] p'aldericar les midíes pa resolver la cada vez más aveseda situación del [[Imperiu Alemán]] na [[guerra]]. La so campaña militar en [[Tercer República Francesa|Francia]] enllancárase y coles divisiones aliaes superando en númberu a los alemanes por 190 a 150, había una posibilidá real d'una esitosa ofensiva aliada. Mentanto la marina alemana taba bloquiada nel so puertu de [[Kiel]] y el bloquéu británicu, que causara una escasez de comida, taba provocando muertes por [[desnutrición]]. El personal militar encamentó al [[Káiser]] a dar llibertá d'aición a la flota de submarinos contra les unviaes al [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Xuníu]], [[Paul von Hindenburg|Hindenburg]] asesoró al [[Káiser]] de que: ''La guerra tien de llevase al so fin per cualesquier mediu, asina seya posible''. El Káiser [[Guillermu II d'Alemaña|Guillermu II]] robló l'autorización pa volver a entamar el 1 de febreru de 1917 la guerra submarina ensin restricciones contra'l [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda]]. El canciller Hollweg, que s'opunxera a esta decisión, dixo: {{Cita|''Alemaña ta acabada''.<ref>Schmidt, Donald Y. (2005). ''The Folly of War: American foreign policy, 1898–2005''. </ref>}} Alemaña tenía 105 submarinos llistos pa entrar n'aición el 1 de febreru de 1917; 46 pertenecíen a la [[Flota d'Alta Mar]], 23 taben en [[Flandes]], 23 nel [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]], 10 nel [[Mar Bálticu]] y 3 en [[Constantinopla]]. Amás, la industria alemano tenía entá capacidá de suministrar otros 120 [[submarín|submarinos]] pa reemplazar a los fundíos. La campaña nos sos principios foi un ésitu atayante: ente [[febreru]] y [[marzu]] fundir al mes cerca de 500&nbsp;000 tonelaes, 860&nbsp;000 en [[abril]], mes nel hubo tantes perdes de barcos que les reserves de [[trigu]] del Reinu Xuníu amenorgar a una duración máxima de 6 selmanes. En mayu les perdíes fueron de 600&nbsp;000 tonelaes y en xunu de 700&nbsp;000; en toos estos meses [[Imperiu Alemán|Alemaña]] namái había perdíu 9 submarinos.<ref name=ALS>Morrow, John Howard (2005). ''The Great War: An Imperial History''. Routledge. p. 202. ISBN 0-415-20440-2.</ref> Al empezar esta nueva guerra submarina'l 3 de febreru de 1917, el presidente d'Estaos Xuníos [[Woodrow Wilson|Wilson]], rompió rellaciones col [[Imperiu Alemán]] y declaró la [[guerra]] el 6 d'abril d'esi mesmu añu. === Respuesta aliada === La ''nueva política'' de guerra submarina ensin restricciones foi primeramente un ésitu. En [[xineru]] de 1917, antes d'empezar esta nueva estratexa, Reinu Xuníu perdió 49 buques; en [[febreru]], cuando empezó la guerra ensin restricciones, la cifra aumentó a 105 y en marzu a 147. Esto suponía que más d'unu de cada cuatro buques con destín a les [[Islles Britániques]] yera fundíu. [[Ficheru:HMS Cardiff leading the German high seas fleet.jpg|thumb|230px|derecha|Barcos de guerra de la [[Flota d'Alta Mar|Llexa d'alta Mar alemana]]]] El almirantazgo británicu nun pudo responder con eficacia a la ofensiva alemana. A pesar del ésitu y la seguridá que demostraren los convóis de tropes de primeres de la guerra, el almirantazgo negar a instaurar esti sistema yá que consideraba que ralentizaba a los barcos y que nun daba nenguna seguridá adicional. Esta midida foi refugada ya inclusive fecha risión por [[Capitan|capitanes]], [[Almirante|almirantes]] y marineros, hasta que'l 27 d'abril de 1917 el almirantazgo aprobó'l sistema de [[Convoy|convoy]]; el primeru salió escontra [[Xibraltar]] el 10 de mayu.<ref name=ALS/> N'abril un [[contralmirante]] estauxunidense, [[William Sims]], llegó a [[Londres]]. Quedó ablayáu al ser informáu polos británicu de que l'[[Imperiu Alemán]] ganaría la guerra si los submarinos siguíen operando d'esta manera.<ref name=ALS/> [[Ficheru:AE2 (AWM H17538).jpg|230px|miniaturadeimagen|left|El submarín australianu AE2 mientres la Primer Guerra Mundial]] [[Ficheru:WWI convoy approaching Brest.jpg|230px|miniaturadeimagen|derecha|Un convói aliáu cruciando l'Atlánticu fotografiáu'l 1 de payares de 1918 dende'l USS ''Rambler'']] Otru de los países que más sufrió'l ''azote'' de los submarinos foi [[Brasil]]; munchos de los sos mercantes con camín de Gran Bretaña yeren fundíos lo que llevó a que la marina de guerra d'esi país patrullara a lo llargo de les rutes siguíes polos sos mercantes. Esta midida namái fizo que los barcos brasilanos enfusar en zones patrullaes polos submarinos lo que-y fixo perder munchos barcos. Por esta y otres razones [[Brasil]] tamién declaró la guerra a les [[Potencies Centrales|Potencies centrales]].<ref> Scheina (2003), páxs. 35–36</ref> Ente [[mayu]] y [[xunu]] establecióse un sistema regular de convóis trasatlánticos, por cuenta de esto a partir de [[xunetu]] les perdes mensuales nun volvieron superar les 500&nbsp;000 Tonelaes; aun así caltúvose percima de les 300&nbsp;000. El sistema de convóis foi un ésitu inmediatu, amás estornó a los submarinos, que se dirixeron a atacar a preses más fáciles; tamién alzó'l númberu de submarinos destruyíos, alzándolos de 5 a 10 submarinos fundíos al mes. [[Imperiu Alemán|Alemaña]] respondió intentando aumentar la producción de submarinos y paralizando la construcción de dellos buques de superficie, sicasí la producción nun pudo ser aumentada, por cuenta de la escasez de [[materies primes]].<ref name=ALS/> === Les primeres aiciones navales d'Estaos Xuníos === Dellos combates non concluyentes producir mientres la [[Primer Guerra Mundial]]. Güei sábese que l'Armada d'Estaos Xuníos foi responsable del fundimientu de dos a cuatro submarinos mientres la so etapa de neutral. El 15 d'ochobre de 1917 un destructor estauxunidense foi severamente estropiáu por un torpedu d'un submarín alemán, el submarín siguió hostigando a la Marina de EE.UU hasta qu'abandonó polos disparu recibíos. == L'últimu añu (1918) == [[Ficheru:HMS Britannia (1904) sinking on 9 November 1918.jpg|240px|miniaturadeimagen|derecha|Vista del HMS ''Britannia'' en siendo torpediáu'l 9 de payares de 1918]] A finales de 1917, les perdes de buques [[aliaos de la Primer Guerra Mundial|aliaos]] xubíen a más de 6 millones de tonelaes pal conxuntu del añu. Sicasí les perdes baxaren a alredor de 300&nbsp;000 tonelaes y nunca volvería a los niveles de la primavera de 1917;<ref name=KL>Tarrant, p. 149</ref> foi entós cuando les perdes aliaes salieron de niveles críticos, sicasí les perdes d'O-Boote aumentaron alarmantemente y solo nos últimos trés meses de 1917 perdiéronse 61 submarinos, cuasi la metá de la flota submarina.<ref>Tarrant, páxs. 43 y 60</ref> La respuesta lóxica al [[Convói|sistema de convóis]], que concentraba les sos fuercies na defensa, pasaba por concentrar se de manera similar na fuercia ofensivo. Los O-Boote nun tuvieron ésitu mientres la [[Primer Guerra Mundial]] nel desenvolvimientu d'una estratexa contra los convóis; intentóse operar en grupu, pero en mayu de 1918 un grupu de seis submarinos atopar con un convói y a pesar de que los submarinos consiguieron fundir tres barcos, el grupu perdió dos submarinos. Demostróse entós que non yá los O-boote nun consiguieren exercer un control eficaz sobre les rutes marines, sinón que les sos perdes aumentaben mes a mes.<ref>Halpern, p. 427</ref> === O-Boote === A la fin de la guerra l'altu mandu alemán decidió llevar la guerra submarina escontra la mariña de los [[Estaos Xuníos|EE.UU]] usando los grandes submarinos del Tipu O-151 basaos nel ''Deutschland'', que llevaba 2 tubos lanzatorpedos forníos con 18 [[torpedu|torpedos]] y dos cañones de 105 mm en cubierta teniendo amás una autonomía d'alredor de 46&nbsp;300 quilómetros (25&nbsp;.000 milles náutiques). En 1916 fueren construyíos siete, orixinalmente como grandes O-boote mercantes pa la unviada de material escontra y dende distintos puntos d'[[Alemaña]], 6 fueron reacondicionados pa la guerra submarina en 1917. Fueron los submarinos más grandes de la [[Primer Guerra Mundial]]. === Campaña estauxunidense === El 14 d'abril de 1918, el [[SM O-1511|SM ''O-151'']] partió del puertu de Kiel al mandu de [[Heinrich von Nostitz]]. La so misión yera atacar a los barcos estauxunidenses; el 21 de mayu, llegó a la [[badea de Chesapeake]] onde asitió mines nel [[cabu de Delaware]] amás de cortar los [[cables telegráficos]] somorguiaos que xuníen [[Nueva York]] con [[Nueva Escocia]]. El 25 de mayu fundió 3 buques y el 2 de xunu de 1918, fecha conocida por dellos historiadores como ''Domingo Negru'', l'O-151 fundió seis buques y estropió a otros dos. 13 persones morrieron en toos estos naufraxos.<ref> [http://njscuba.net/sites/site_black_sunday.html Black Sunday – Victims of O-151] {{Wayback|url=http://njscuba.net/sites/site_black_sunday.html |date=20090302224930 }}. Scuba Diving – New Jersey & Long Island New York.</ref> El 20 de xunetu tres una travesía de 94 díes y el fundimientu de 23 buques (61&nbsp;000 tonelaes), amás del allugamientu de delles mines, el submarín punxo camín de [[Kiel]] cubriendo una distancia total de 17&nbsp;566 km.<ref>Gibson, p. 308</ref> Afalaos polos ésitos del ''O-151'', el [[SM O-156|SM ''O-156'']] o'l [[SM O-117|SM ''O-117'']] y dellos otros submarinos como'l [[SM O-140|SM ''O-140'']] fueron unviaos a misiones similares pero nesi momentu [[Estaos Xuníos]] yá taba llistu pa ello, prueba d'ello foi cuando cerca de la mariña estauxunidense'l submarín ''O-156'' fundir tres cutir una [[mina marina|mina]]. A pesar de que la eficacia d'estes misiones taba amenorgándose, cuando acabó la [[guerra]] otros 3 submarinos taben nesi momentu cruciando'l [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]]. === Contramedidas Final === [[Ficheru:SMS Bayern sinking.jpg|230px|miniaturadeimagen|derecha|L'acorazáu alemán [[SMS Bayern]] fundir na base británica de [[Scapa Flow]] en siendo echáu a pique pola so propia tripulación tres la rindición alemana y l'internamientu de la so flota (''ver [[fundimientu de la flota alemana en Scapa Flow]]'')]] En 1918 les midíes de los aliaos contra los submarinos por fin habíense vueltu eficaces: Les [[Avión|aeronaves]] empezaron a xugar un papel cada vez más eficaz na vixilancia de grandes árees. Magar tuvieron poco efeutu cuando s'atacaba (namái un O-Boote foi confirmáu como fundíu polos [[ataque aereu|ataques aéreos]]) la presencia d'aviones obligaba al [[submarín]] a buciar, quedase ciegu ya inmóvil y arriesgase a ser detectáu al salir a la superficie. Mientres 1918 nun hubo convóis escoltaos por patrullar aérees; solo perdióse un [[barcu]] y los O-boote viéronse obligaos cada vez más a operar na nueche o más allá del algame de les [[avión|aeronaves]].<ref>Halpern, p. 424-427</ref> En 1918 la USN embarcar nun plan xigantescu pa crear una barrera al traviés de les rutes de salida del [[Mar del Norte]]. Pensar nel allugamientu de más de 70&nbsp;000 mines nel branu de 1918. De setiembre a payares de 1918, seis submarinos fueron fundíos por esta midida.<ref> Halpern, p. 438-441</ref> La RN tamién desenvolvió'l [[submarín]] de la clase-R, diseñáu como un buque cazador con una alta velocidá so l'agua y un sistema de hidrófonos bien sofisticaos. Estos llegaron demasiáu tarde pa entrar n'aición. A finales del añu, les perdes de buques aliaos fueron de 2 y ¾ millones de TRB pal conxuntu del añu, l'arma submarina perdió 69 submarinos en 1918, el so peor añu.<ref name=KL/> === Participación estauxunidense nel Mar Mediterraneu === Mientres la Gran Guerra, l'Armada d'[[Estaos Xuníos]] foi esplegada nel [[Atlánticu]] y el [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] col oxetivu principal de lluchar contra los submarinos alemanes y escoltar a los convóis. Munches fueron les escaramuzas que se dieron nel [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] anque namái se produció una aición importante. Un cruceru auxiliar d'[[Estaos Xuníos]] estropió gravemente un [[submarín]] mientres una aición el 4 d'abril de 1918. Como resultancia, los alemanes navegaron direutamente camín d'[[España]] pa fundir el cruceru. Cazadores de submarinos estauxunidenses tamién participaron nuna batalla contra forzar austru-húngares mientres la guerra. Anque la participación estauxunidense nel [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]] diose orixinalmente como una llucha empobinada cuasi puramente a la llucha contra los submarinos, tamién hubo batalles ente [[acorazáu|acorazaos]] o grupos de [[destructor]]es. == Participación xaponesa == A partir d'abril de 1917, l'[[Imperiu Xaponés]], un aliáu del [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Xuníu]], unvió un total de 14 destructores al [[Mar Mediterraneu|Mediterraneu]]. Yeren buques fondiaos en [[Malta]] que xugaron un papel importante na escolta de convóis pa protexelos contra los submarinos enemigos. Los barcos xaponeses fueron bien efectivos en patrulles y actividaes anti-submarines.<ref> Falls, Cyril (1961). ''The Great War''. New York: Capricorn Books. p. 295.</ref> Mientres esti tiempu 9 [[submarinos]] de la marina [[Imperiu austrohúngaru|Austru-húngara]] fueron fundíos, 5 fueron fundíos por unidaes de la [[Regia Marina|marina italiana]] (l'O-13, l'O-10, l'O-16, l'U-20, Y el O-23), unu poles unidaes franceses (l'O-30) y otru por unidaes de la [[Marina Británica|Royal Navy]] (l'O-3) ente que nengún foi fundíu pola armada xaponesa, que perdió un destructor, el ''Sakaki'', torpediáu pol O-27. == Participación brasilana == El 21 d'avientu de 1917 el gobiernu británicu pidió qu'una fuercia naval brasilana xunir a los combates. El gobiernu británicu pidió amás, qu'ésta tuviera baxu control de la [[Real Armada Británica]]; [[Brasil]] unvió un escuadrón integráu polos [[Cruceru de batalla|crucero]] ''Rio Grande do Sul'' y ''Badea'', los [[Destructor|destructores]] ''Paraíba'', ''Rio Grande do Norte'', ''Piauí'', y ''Santa Catarina'', el barcu de sofitu ''Belmonte'' y el remolcador d'alta mar ''Laurindo Pitta''; estos barcos formaron la denominada ''División Naval d'operaciones de guerra'' (Divisão em Operaçõye Naval de Guerra). El DNOG zarpó'l 31 de xunetu 1918 del puertu Fernando de Noronha escontra [[Sierra Lleona]], Llegando a [[Freetown]] el 9 d'agostu y a [[Dakar]] el 23 d'agostu. Na nueche del 25 d'agostu la división creía que fuera atacada por un [[submarín]] cuando'l cruceru auxiliar ''Belmonte'' columbró lo que paecía ser un [[torpedu]]. Según informóse tratar d'un submarín alemán que taba a poca fondura y disparó, entós el [[destructor]] ''Rio Grande do Norte'' disparar y fundir, anque esti fundimientu nunca foi confirmáu. El DNOG patrulló en [[Cabu Verde]] hasta que'l 3 de payares embarcar de nuevu camín de [[Xibraltar]] a onde llegó'l 10 de payares de 1918; llegó tola flota salvo los [[destructor]]es ''Rio Grande do Sul'', ''Norte'' y ''Belmonte'', que se quedaron.<ref>Scheina, Robert L. (2003). ''Latin America's Wars: The Age of the Professional Soldier, 1900–2001''. Brassey's. páxs. 38–39. ISBN 1-57488-452-2.</ref> == Desenllaz final == [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 146-1976-067-10A, Matrosen-Aufstand.jpg|240px|miniaturadeimagen|derecha|Marineros alemanes sublevaos desfilando en 1918 mientres el llevantamientu en Kiel]] {{VT|Llevantamientu marineru en Kiel|Fundimientu de la flota alemana en Scapa Flow}} En 1918, les perdes d'O-boote llegaren a niveles inaceptables, y la moral de les sos tripulaciones deteriorárase drásticamente. Mientres la seronda fíxose evidente que les [[Potencies Centrales|potencies centrales]] nun podíen ganar la [[guerra]]. Los aliaos aportunaron en qu'una condición previa esencial antes de cualquier armisticiu, yera qu'[[Imperiu Alemán|Alemaña]] apurriera tolos sos submarinos. El 24 d'ochobre de 1918 tolos submarinos alemanes recibieron la orde de cesar les operaciones y tornar al so puertu. [[Aliaos (Primer Guerra Mundial)|Los aliaos]] axustaron que tolos submarinos en óptimas condiciones de navegación teníen de ser apurríos. L'últimu papel significativu desempeñáu polos submarinos na [[Primer Guerra Mundial]] foi'l llevantamientu inicial y posterior supresión del motín naval alemán d'ochobre de 1918, cuando se declaró que se ''dispararía a cualquier buque o submarín alemán que enarbolara la [[bandera colorada]]''.<ref> Williamson, Gordon; Darko Pavlovic (1995). ''O-Boat Crews 1914–45''. Osprey Publishing. p. 7. ISBN 1-85532-545-4.</ref> == Ver tamién == * [[Primer Guerra Mundial]] * [[Batalla del Atlánticu]] (Segunda Guerra Mundial) == Referencies == {{llistaref|2}} === Bibliografía === * {{cita llibru|apellíu=Gibson|nome=R.H.|autor2=Maurice Prendergast|añu=2002|títulu=The German Submarine War 1914–1918|editorial=Periscope Publishing Ltd.|isbn=1-904381-08-1}} * {{cita llibru|apellíu=Compton-Hall|nome=Richard|enllaceautor=Richard Compton-Hall|añu=2004|títulu=Submarines at War 1914–18|editorial=Periscope Publishing Ltd.|isbn=1-55750-447-4}} * Grey, Edwyn (1972)''The Killing Time'' Seeley ISBN 0-85422-070-4 * Grigg, John. ''Lloyd George: War Leader, 1916–1918'' Allen Lane, London 2002 ISBN 0-713-99343-X * {{cita llibru|apellíu=Halpern|nome=Paul G.|añu=1994|títulu=A Naval History of World War I|url=https://books.google.com.br/books?id=wK4_6LF60GsC&printsec=frontcover&dq=A+Naval+History+of+World+War+I&hl=pt-BR&sa=X&ei=sEFRUbiHA4Sc9gSCnYCoBQ&ved=0CDgQ6AEwAQ#v=onepage&q=A%20Naval%20History%20of%20World%20War%20I&f=false|editorial=U.S. Naval Institute|isbn=1-85728-498-4}} * {{cita web|url=http://www.jmss.org/1998/article2.html|títulu=Total Rhetoric, Limited War: Germany's O-Boat Campaign 1917–1918|apellíu=Herwig|nome=Holger H.|fecha=Spring 1998|obra=Journal of Military and Strategic Studies|editorial=The Centre for Military and Strategic Studies|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090813224106/http://www.jmss.org/1998/article2.html|fechaarchivu=13 d'agostu de 2009}} * Jane's ''Fighting Ships of World War I'' (1919)(reprinted 1990) Studio Editions ISBN 1-85170-378-0 * Messimer, Dwight ''Find and Destroy'' (2001) Naval Institute ISBN 1-55750-447-4 * {{cita llibru|apellíu=Scheina|nome=Robert L.|añu=2003|títulu=Latin America's Wars|url=https://books.google.com/books?id=8aWQ_7oKJfkC|lugar=Washington D.C.|editorial=Brassey's|isbn=1-57488-452-2}} * Tarrant, VE ''The O-Boat Offensive 1914–1945'' (1989) Arms and Armour ISBN 0-85368-928-8 * {{cita llibru|apellíu=Spindler|nome=Arno|añu=1932,1933,1934,1941/1964,1966|títulu=Der Handelskrieg mit O-Booten. 5 Vols|llugar=Berlin|editorial=Mittler & Sohn. Vols. 4+5, dealing with 1917+18, are very hard to find: [[Guildhall Library]], London, has them all, also Vol. 1–3 in an English translation: ''The submarine war against commerce''}} * {{cita llibru|apellíu=Beesly|nome=Patrick|añu=1982|títulu=Room 40: British Naval Intelligence 1914–1918|llugar=London|editorial=H Hamilton|isbn=978-0-241-10864-2}} * {{cita llibru|apellíu=Roessler|nome=Eberhard|añu=1997|títulu=Die Unterseeboote der Kaiserlichen Marine|llugar=Bonn|editorial=Bernard & Graefe|isbn=978-3-7637-5963-7}} * {{cita llibru|apellíu=Schroeder|nome=Joachim|añu=2002|títulu=Die O-Boote des Kaisers|llugar=Bonn|editorial=Bernard & Graefe|isbn=978-3-7637-6235-4}} * {{cita llibru|apellíu=Koerver|nome=Hans Joachim|añu=2008|títulu=Room 40: German Naval Warfare 1914–1918. Vol I., The Fleet in Action|llugar=Steinbach|editorial=LLIRIU Reinisch|isbn=978-3-902433-76-3}} * {{cita llibru|apellíu=Koerver|nome=Hans Joachim|añu=2009|títulu=Room 40: German Naval Warfare 1914–1918. Vol II., The Fleet in Being|llugar=Steinbach|editorial=LLIRIU Reinisch|isbn=978-3-902433-77-0}} {{Tradubot|Campaña de los U-Boote}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Batalles navales na Primer Guerra Mundial]] syhxne6mao0xcywgue02idrkn8lbp2s 0 151935 3699301 3677070 2022-07-25T06:33:51Z XabatuBot 43102 iguo testu: Universidá de Búfalu => Universidá de Buffalo wikitext text/x-wiki {{Ficha de conceutu oriental |títulu= Mujer de consuelu |float= |plegar= |c= |t=慰安婦 |s=慰安妇 |p=Wèiān Fù |w=Wei-An Fu |teo2=Teochew Peng'im2 |hangul=• 위안부 |hanja=• 慰安婦 |rr=• wianbu |mr=• wianbu |kanji= • 慰安婦 |romaji=• ianfu }} [[Imaxe:Comfort women crossing a river following soldiers.png|thumb|250px|Muyeres de consuelu cruciando un ríu siguiendo a soldaos.]] El términu '''muyeres de consuelu''' o '''muyeres de solaz''' foi un [[eufemismu]] usáu pa describir a les muyeres que yeren forzaes a la [[Trata de persones|esclavitú sexual]] per parte de los militares [[Imperiu del Xapón|xaponeses]] mientres la [[Segunda Guerra Mundial]].<ref name="bare_url">{{Obra citada |url=http://www.japanfocus.org/-Tessa-Morris_Suzuki/2373 |títulu=Japan's 'Comfort Women': It's time for the truth (in the ordinary, everyday sense of the word) |autor=Tessa Morris-Suzuki |fecha=8 de marzu de 2007 |fechaaccesu=4 d'agostu de 2011 |editorial=[[The Asia-Pacific Journal: Japan Focus]]}}</ref><ref name="definition">{{Harvnb|WCCW|2004}}.</ref> Como un [[Crime de guerra|caso estremu]] de [[crímenes de guerra del Imperiu del Xapón]], les estimaciones sobre la cantidá de muyeres arreyaes varia, ente un númberu mínimu envaloráu de 20&nbsp;000 (según l'historiador xaponés Ikuhiko Hata)<ref name="AWF_CW">{{Harvnb|Asian Women'sFund|p=10|Ref=AWF-CW}}.</ref> y un máximu d'unes 410&nbsp;000 (según un autor chinu),<ref>{{Harvnb|Rose|2005|p=[https://books.google.com/books?id=W2nU1Xu0XdkC&pg=PA88 88]}}</ref> pero'l númberu exactu continua so investigación y alderique. Con una mayoría de muyeres de [[Corea]], [[China]], [[Xapón]] y les [[Filipines]],<ref>[http://womenshistory.about.com/od/warwwii/a/comfort_women.htm Women and World War II: Comfort Women] Jone Johnson Lewis, About.com</ref> y amás muyeres de [[Tailandia]], [[Vietnam]], [[Malasia]], [[Taiwán]], [[Indonesia]] y otros territorios ocupaos poles tropes imperiales, fueron usaes nes "estaciones de consuelu". Les estaciones fueron instalaes en Xapón, China, les Filipines, [[Indies Orientales Neerlandeses]] (anguaño Indonesia), depués en [[Malasia británica|Malasia]], [[Tailandia]], [[Birmania]], [[Nueva Guinea]], [[Ḥong Kong]], [[Macáu]], y lo que foi la [[Indochina francesa]].<ref name="Brooks">{{cita llibru |apellíu1=Brooks|nome1=Roy L.|títulu=When Sorry Isn't Enough: The Controversy Over Apologies and Reparations for Human Injustice|fecha=199|editorial=NYU Press|isbn=0814713327|páxina=85-90, 95-97|url=https://books.google.co.kr/books?id=qvltaD1t0wEC&pg=PA87&dq=dutch+women+comfort+women&hl=en&sa=X&ved=0CDkQ6AEwBjgKahUKEwiXmvvklonHAhXFlZQKHR4ICPI#v=onepage&q=dutch%20women%20comfort%20women&f=false|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref><ref>[http://theseoultimes.com/ST/?url=/ST/db/read.php?idx=9537 "Comfort Women" Tell of Their Horrible Story in Documentary Screening] The Seoul Times, 2010-04-11</ref> Les muyeres nueves nos países sol control del Imperiu xaponés yeren secuestraes de les sos cases.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/6431011.stm Japan party probes sex slave use], [[BBC]], 8 de marzu de 2007</ref> En munchos casos engañábase-yos cola promesa de trabayu en fábriques o restoranes y, una vegada reclutadas, les muyeres yeren encarcelaes en "estaciones de consuelu" en países estranxeros. Otres muyeres fueron deteníes a punta de pistola, y dalgunes, dempués de ser violaes fueron llevaes a "estaciones de consuelu".<ref name="definition" /><ref>{{Harvnb|Yoshimi|2000|pp=100–101, 105–106, 110–111}}</ref> Foi documentáu que los mesmos militares xaponeses reclutaban muyeres a encomalo. Delles "estaciones de consuelu" fueron alministraes de forma privada, supervisaes, o alministraes, direutamente pol [[Exércitu Imperial Xaponés]]. == Terminoloxía == Les muyeres de consuelu llámense de normal ''ianfu'' (en xaponés:いあんふ, en [[kanji]]:慰安婦) y ''wianbu'' (en [[hangul|coreanu]]: 위안부, en [[hanja]]: 慰安婦). Esisten diversos nomes que se refieren a la esclavitú femenina mientres la Segunda Guerra Mundial:<ref name="paul.h.">{{cita llibru |apellíu1=Kratoska|nome1=Paul H.|títulu=Asian Labor in the Wartime Japanese Empire: Unknown Histories|fecha=2014|editorial=Routledge|isbn=1317476425|páxina=304-306|url=https://books.google.co.kr/books?id=ZNXfBQAAQBAJ&pg=PA304&dq=comfort+women+terminology&hl=en&sa=X&ved=0CEgQ6AEwCGoVChMI3brqsaqPxwIVxtumCh3KMQNJ#v=onepage&q=comfort%20women%20terminology&f=false|fechaaccesu=4 d'agostu de 2015}}</ref> ''jugun ianfu'' (從軍慰安婦) o ''chonggun wianbu'' (종군위안부);<ref name=paul.h./> ''chongsindae'' (정신대) o ''cuerpu de muyeres voluntaries'';<ref name=paul.h./> les ''esclaves sexuales militares xaponeses'' n'inglés (Japanese Military Sexual Slavery, 일본군성노예), usáu nel reporte de los aliaos estauxunidenses en 1944.<ref name="Bunch">{{cita llibru |apellíu1=Bunch|nome1=Charlotte|apellíu2=Hiromi|nome2=Yamazaki|títulu=Voices from the Japanese Women's Movement|fecha=1996|editorial=M.E. Sharpe|isbn=1563247267|páxina=90-92|url=https://books.google.co.kr/books?id=5fVOVc11BnoC&pg=PA90&dq=comfort+women+terminology&hl=en&sa=X&ved=0CEoQ6AEwCTgKahUKEwjFzoO2s4_HAhXF5qYKHcAFD9Q#v=onepage&q=comfort%20women%20terminology&f=false|fechaaccesu=4 d'agostu de 2015}}</ref> Nos idiomes asiáticos del nordés, la pallabra 慰安婦 lliteralmente significa '''les muyeres qu'aproven consuelu y descansu''' (a los homes).<ref name=Bunch/><ref name="hirsacheuer">{{cita llibru |apellíu1=Hirsacheuer|nome1=Sabine|títulu=The Securitization of Tosquile: Women, War and Sexual Violence|fecha=2014|editorial=Palgrave Macmillan|isbn=1137410825|páxina=76|url=https://books.google.co.kr/books?id=-7GYBgAAQBAJ&pg=PA76&dq=comfort+women+terminology&hl=en&sa=X&ved=0CCcQ6AEwAzgKahUKEwjFnPrqso_HAhWmGqYKHZIdBE8#v=onepage&q=comfort%20women%20terminology&f=false|fechaaccesu=4 d'agostu de 2015}}</ref> La estación de consuelu o'l centru de consuelu (en xaponés: いあんじょ, ianjo; en coreanu: 위안소)<ref name=Bunch/> tamién inclúi la mesma lletra de 慰安 (ian o wian).<ref name=hirsacheuer/> La pallabra, ''jugun ianfu'' ye usada polos xaponeses dende dempués de la guerra, pero caltién el significáu d'a voluntá o dir voluntariamente a los llugares de guerra.<ref name="moon">{{cita llibru |apellíu=Moon|nome=Ailee|títulu=Korean American Women: From Tradition to Modern Feminism|fecha=1998|editorial=Greenwood Publishing|isbn=0275959775|páxina=238|url=https://books.google.co.kr/books?id=aQu7avHHTm4C&pg=PA238&dq=comfort+women+terminology&hl=en&sa=X&ved=0CDIQ6AEwBGoVChMI3brqsaqPxwIVxtumCh3KMQNJ#v=onepage&q=comfort%20women%20terminology&f=false|fechaaccesu=4 d'agostu de 2015}}</ref> Motivu pol cual nun ye aceptada poles víctimes. El términu ''chongsindae'' tien el so orixe nel ''Cuerpu de Muyeres Voluntaries'', términu que foi usáu polos [[Exércitu Imperial Xaponés|militares]] y tamién polos periodistes dende la década de 1930, ente que chongsindae toma la noción d'esclaves sexuales y muyeres que s'incorporaron a los [[Trabayu forzáu|trabayos forzaos]].<ref name=paul.h./><ref name=moon/> El [[Conseyu coreanu pa les muyeres motiváu pola esclavitú sexual militar impuesta per Xapón]] entós decidió usar el términu de ''esclaves sexuales de los militares xaponeses'', llindando l'usu de chongsindae a les muyeres que foi forzaes a efectuar los trabayos coactivos como ''kunro chongsindae'' (en coreanu: 근로정신대).<ref name=hirsacheuer/><ref name=moon/> A nivel internacional, a les muyeres de consuelu llámase-yos '''esclaves sexuales forzaes pol Exércitu Imperial Xaponés'' (Enforced military sex slaves by the Japanese). En 1996, la [[Comisión de Derechos Humanos de les Naciones Xuníes]] aprobó un resolución que noma a les víctimes de los militares xaponeses como ''esclaves sexuales'' y la [[Organización Internacional del Trabayu]] tamién anunció que Xapón violó la so convención N°29, que prohibe trabayos coactivos y esclavitú forzosa, al engañar a munches muyeres mientres el so procesu d'espansión.<ref name="chosun2012">[http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2012/07/12/2012071201339.html Comfort Women Were Sex Slaves] Chosun Ilbo, 2012-07-12</ref> En 2012, el periódicu coreanu [[Chosun Ilbo]] espublizó la noticia de que [[Hillary Clinton]], entós [[Secretaria d'Estáu de los Estaos Xuníos]] anunció públicamente que'l términu de muyeres de consuelu ye incorreutu y, nel so llugar tien d'adoptase'l d'esclaves sexuales forzaes (Enforced sex slaves) n'[[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|el so departamentu]],<ref name=chosun2012/> causando'l refugu de Tokiu.<ref>[http://www.japantoday.com/category/politics/view/clinton-says-comfort-women-should-be-referred-to-as-enforced-sex-slaves Clinton says 'comfort women' should be referred to as 'enforced sex slaves'] Japan Today, 12 de xunetu de 2012</ref> == Organización del sistema de les ''muyeres de consuelu'' == [[Ficheru:The Allied Reoccupation of the Andaman Islands, 1945 SE5226.jpg|right|thumb|180px|Neñes chines y malayes reclutadas pola fuercia en Penang polos militares pa trabayar como "muyeres de consuelu" pa les tropes.]] [[Ficheru:Jan O'Herne.jpg|right|thumb|180px|Fotografia de [[Jan Ruff O'Herne]], tomada poco tiempu primero que ella, la so madre, y hermanes, y miles d'otres [[Países Baxos|holandeses]] y neños fueren internaos en [[Ambarawa]] (n'[[Indonesia]]).<ref name=Brooks/> Nos meses subsiguientes, O'Herne, xuntu con otros seis muyeres holandeses, fueron violaes, día y nueche, pol personal militar xaponés.<ref>{{cita web |url=http://www.awm.gov.au/exhibitions/alliesinadversity/prisoners/women.asp|títulu=Comfort women|fechaaccesu=13 de setiembre de 2013|editorial=[[Australian War Memorial]]}}</ref>]] === La prostitución militar xaponesa === La [[necesidá militar]] del propósitu de facilitar les ''estaciones de consuelu'' yera prevenir les [[Violación|violaciones]] cometíes polos soldaos xaponeses, y asina evitar hostilidaes colos pobladores nos países ocupaos.<ref name="AWF_CW"/> Dáu'l calter abiertu y la bien entamada [[prostitución en Xapón]] (vease [[Oiran]]), pa les fuercies amaes xaponeses, tamién s'escurrió un sistema de prostitución igual de estructurado. L'exércitu estableció les ''estaciones de consuelu'' pa prevenir enfermedaes venérees y violaciones per parte de los soldaos xaponeses, p'aprovir consuelu a los soldaos ya interceptar l'espionaxe. Pero les ''estaciones de consuelu'' nun fueron la solución a los dos primeros problemes. Acordies con l'historiador xaponés [[Yoshiaki Yoshimi]], estes agravaron el problema. Yoshimi aseguró, "L'Exércitu Imperial tarrecía que'l descontentu de les tropes pudiera tresformase nuna revuelta o un amotinamientu. Por esto aprovir de muyeres."<ref>[https://politics.knoji.com/a-role-of-women-in-history-comfort-women-the-unsung-heroes/ A Role of Women in History: Comfort Women - The Unsung Heroes] Ron Siojo, Knoji: Según l'historiador xaponés Yoshiaki Yoshimi, éstes agravaron los problemes. Yoshimi aifrmó que "lo que más tarrecía l'Exércitu Imperial Xaponés yera que'l creciente descontentu de los soldaos pudiera españar nun motín y rebelión. Por eso ye que-yos aprovíen de muyeres".</ref> Como l'Imperiu de Xapón trató d'espandise a [[Manchuria]] y a la rexón esti de [[Rusia]], munchos soldaos unviáronse y apuntaron en forma de [[División militar|divisiones]]. La prostitución aplicóse masivamente con y ensin llicencia y tamién se llevaron a efecto violaciones de civiles nel nordeste de China. En 1918, (ensin mentar les decenes de miles de muyeres afeutaes) les [[Infecciones de tresmisión sexual|enfermedaes sexuales]] asocedieron nuna de cada siete divisiones xaponeses, matando a más de 2.000 militares<ref name="Sabrine">Sabine Fr Hst Ck, 《Colonizing Sex: Sexology and Social Control in Modern Japan》, [[University of California Press]], 2003. ISBN 0520936671 pp.37-41</ref> que diben camín de la invasión a Siberia. Pa esaniciar una situación peor, les autoridaes empezaron a buscar alternatives. === Reclutamiento === ==== Esquema ==== La primera "estación de consuelu" foi establecida na concesión xaponesa de [[Shanghai]] nel añu 1932. Les primeres ''muyeres de consuelu'' yeren prostitutes xaponeses que s'ufiertaron pa esti serviciu. Sicasí, como Xapón prosiguió cola so espansión militar, les fuercies armaes atopar con poques voluntaries xaponeses, y volvióse escontra la población llocal pa obligar a que les muyeres sirvieren nestes estaciones.<ref>{{Harvnb|Mitchell|1997}}.</ref> Munches muyeres respondíen al llamáu pa trabayar en fábriques o d'[[enfermera|enfermeres]], pero inoraben que dempués seríen llevaes a la esclavitú sexual.<ref name=deceived>"[...] Pak (her surname) was about 17, living in Hamun, Korea, when local Korean officials, acting on orders from the Japanese, began recruiting women for factory work. Someone from Pak's house had to go. In April of 1942, turned Pak and other young women over to the Japanese, who took them into China, not into factories [...]", {{Harvnb|Horn|1997}}.</ref> 24 xaponeses y 80 coreanes llevar al chamizu de Shanghai. Nos primeres fases de la guerra, les autoridaes xaponeses reclutaban prostitutes de manera convencional. Nes árees urbanes, anuncios convencionales al traviés d'intermediarios yeren usaos xuntu al secuestru. Los intermediarios anunciar nos periódicos que circulaben en Xapón y nes colonies xaponeses de [[Corea]], [[Taiwán]], [[Manchukuo]], y [[China]]. Estes fontes llueu s'escosaron, esencialmente en Xapón.<ref>{{Harvnb|Yoshimi|2000|pp=100–101, 105–106, 110–111}};<br />{{Harvnb|Hicks|1997|pp=66–67, 119, 131, 142–143}};<br />{{Harvnb|Ministerie van Buitenlandse zaken|1994|pp=6–9, 11, 13–14}}.</ref> El ministru de rellaciones esteriores refugó emitir vises a les prostitutes xaponeses, sintiendo qu'avafaben la imaxe del imperiu xaponés.<ref>{{Harvnb|Yoshimi|2000|pp=82–83}};<br />{{Harvnb|Hicks|1997|pp=223–228}}.</ref> Los [[Oficial (fuercies armaes)|militares]] volvieron adquirir esclaves fuera del territoriu de Xapón, especialmente en Corea y la China ocupada. Munches muyeres fueron engañaes o estafaes pa xunise a los [[Burdel|burdel militares]].<ref>{{Harvnb|Yoshimi|2000|pp=101–105, 113, 116–117}};<br />{{Harvnb|Hicks|1997|pp=8–9, 14}};<br />{{Harvnb|Clancey|1948|p=1135}}.</ref> [[Ficheru:Comfortwoman募集ToBeRecruited.JPG|right|thumb|280px|El mandatu de reclutamiento de muyeres, escritu pola autoridá xaponesa.]] Pa satisfaer la gran demanda, surdieron diverses formes de captar a les muyeres. Anque munches muyeres xuniéronse al traviés de la [[publicidá]] o al ser [[Secuestru|secuestraes]], otres [[Trata de persones|fueron vendíes]] pol so parientes. En [[Java (isla)|Java]], [[Indonesia]], el holandeses fueron llevaes a les estaciones de consuelu por fuercia, lo qu'esplotó la situación europea na guerra contra l'[[Alemaña nazi]]<ref name="Maria"/> Sicasí, les madres holandeses ganaron dineru y otres coses pa los sos mozos.<ref name="Mindy">[http://www.nytimes.com/2014/11/15/opinion/comfort-women-and-japans-war-on-truth.html?_r=0 The Comfort Women and Japan's War on Truth] Mindy Kotler, The New York Times, 2014-11-14</ref> Per otra parte, el primer [[Presidentes d'Indonesia|presidente d'Indonesia]], [[Sukarno]] (esi momentu, independentista) collaboró nesti fechu al unviar [[Indonesia|muyeres indonesies]] a los campos xaponeses p'asegurar la la so [[Declaración d'Independencia d'Indonesia|independencia]] de los [[Países Baxos]].<ref>Peter Levenda, 《Tantric Temples: Eros and Magic in Java》, Nicolas-Hays, Inc., 2011 ISBN 0892546018 p.52</ref> La situación empioraba según avanzaba'l conflictu. So la tensión de la guerra, l'exércitu xaponés aportó a incapaz d'apurrir abondes muyeres a les unidaes xaponeses, en respuesta, les unidaes marcaron la diferencia esixendo o [[Esclavitú|prindando les muyeres]] de los habitantes locales. A lo llargo de les llinies del frente, especialmente nel campu, onde'l [[Transaición financiera|tráficu de persones]] yera pocu frecuente, los militares, de cutiu direutamente, esixíen a los líderes locales que-yos procuraren muyeres pa los chamizos. Cuando los locales, especialmente en [[China]], yeren consideraos contrarios ante les sos pretensiones, los soldaos xaponeses llevaron a cabu la [[Política de los Trés Toos|Sanko Sakusen]], qu'incluyía secuestrar y violar indiscriminadamente a los civiles locales. '''Sanko Sakusen''' (''Política de los Trés Toos'') (en [[kanji]] xaponés: 三光作戦, ''Sankō Sakusen''; en [[sinograma|sinogrames]] del idioma chinu: 三光政策; en treslliteración [[pinyin]]: ''Sānguāng Zhèngcè'') refierse a una política adoptada en China so tres premises; '''Matar a toos''', '''Escalar tou''' y '''Quemar tou'''. Daqué bien similar a lo que se conoz en términos militares como ''[[tierra quemada]]'', que estrémase sicasí pol abandonu voluntariu y estratéxicu del territoriu, la destrucción de bienes y medios que podríen sirvir al enemigu y l'ausencia d'asesinatos na población.<ref name="Brooks"/><ref>{{Harvnb|Fujiwara|1998}};<br />{{Harvnb|Himeta|1996}};<br />{{Harvnb|Bix|2000}}.</ref> Les muyeres locales fueron llevaes de manera coaccionada dende casi tolos llugares onde una división asitióse. Los casos sobre violación sexual y [[sextorsión]] apaecen en dellos testimonios d'[[Islles Andamán|andamanesas]], [[Singapur|singapuranes]], inquilines filipines y [[Indíxena|tribus aboríxenes]] de [[Islla de Borneo|Borneo]]. En dellos casos, prindar a homes nuevos locales, inclusive dellos holandeses, pa satisfaer los deseos de soldaos d'otra [[orientación sexual]].<ref name="Mindy"/> ==== Publicidá engañoso ==== Dende 1938, el ministru interior xaponés creó una llinia alministrativa qu'incorporó muncha collaboración de parte de la policía y de los provisores civiles. Con cuenta de buscar les candidates, les [[Publicidá engañoso|noticies]] sobre'l reclutamiento de normal nun describíen los trabayos nes tropes, engañando a les muyeres pa supuestamente trabayar en restoranes o otros oficios que dexaren llevales al estranxeru fácilmente ,<ref name="Yun">David Yun, 《Dear Humanism》, iUniverse, 2004. ISBN 0595338399. p.118</ref> nun cuerpu o una división militar. Significa que la mayoría de les muyeres decidieron buscar estos trabayos pa faer dineru.<ref name="Brooks"/> Una sobreviviente cuntó la so memoria: {{quotation|N'agostu de 1938, la mio familia foi detenida pola Policía al refugar la orde de camudar los nomes coreanos a los xaponeses. Un oficial díxome que si yo m'ufiertaba como voluntaria nel ''Cuerpu de Serviciu Patrióticu'', el mio padre sería lliberáu. Contribuyí voluntariamente y de momentu fui llevada a [[Jakarta]], onde me forzaron a ser una ianfu. Nel camín, me esterilizaron forzadamente. Ocho años dempués, en marzu de 1946 torne a la mio patria, Corea, nun barcu.<ref>{{cita llibru |apellíu1=Shanafelt|nome1=Robert|apellíu2=Pinu|nome2=Nathan|títulu=Rethinking Serial Murder, Spree Killing, and Atrocities: Beyond the Avezáu Distinctions|editorial=Routledge|isbn=1317564685|páxina=142|url=https://books.google.co.kr/books?id=n42LBQAAQBAJ&pg=PA142&dq=if+I+volunteered+for+the+%22Patriotic+Service+Corps,%22+my+father+would+be+released&hl=en&sa=X&ved=0CBsQ6AEwAGoVChMIxMTo3YiIxwIVSRmUCh3LRARA#v=onepage&q=if%20I%20volunteered%20for%20the%20%22Patriotic%20Service%20Corps%2C%22%20my%20father%20would%20be%20released&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}} "One survivor recalled the following: In August 1938, my family was taken into custody by the police for opposing a Japanese order to adopt Japanese-style names. I was told by the police that if I volunteered for the “Patriotic Service Corps”, my father would be released. I volunteered and I was immediately taken to Jakarta and forced to become an ianfu. On the way I was forced to undergo an operation to become sterilized. Eight years later in March 1946, I returned to my home country, Korea, by boat."</ref>}} En 1941, Xapón fundó un [[Ordenamientu xurídicu|actu oficial]] qu'inclúi'l conteníu de reclutar a les muyeres que tuvieren más de 18 años.<ref name="Xiaojian">Xiaojian Zhao, Edward J.W. Park, 《Asian Americans: An Encyclopedia of Social, Cultural, Economic, and Political History》, ABC-CLIO, 2013. ISBN 1598842404 pp.330-331</ref> L'autoridá xaponesa conocía los métodos illegales nel procesu de reclutar les muyeres. Como un provisores reclutaron neñes en forma de [[secuestru]], fueron arrestaos.<ref>Kang man-gil,《한국민족운동사론》, Seohae Publishing, 2008. p.476</ref> Una muyer entrevistar con un oficial estauxunidense y dixo qu'ella llegó a Birmania depués de ver una publicidá onde buscaben muyeres [[soldáu]] lo que foi un fraude yá que nun describía nin esplicaba cual sería la función concreta a realizar.<ref name="Yun"/><ref>[http://www.globalsecurity.org/military/world/war/ww2/comfort-women.htm Japanese Military Comfort Women]</ref> Les neñes menores de 11 años fueron reclutadas por fuercia y nelles atopó tortura, violación sexual y maltratu.<ref>[http://www.huffingtonpost.com/2013/11/25/comfort-women-wanted_n_4325584.html The History Of 'Comfort Women': A WWII Tragedy We Can't Forget] Huffington Post, 2013-11-25</ref> Una refutación sobre'l procesu de reclutamiento causó una nueva orde nel Exércitu Imperial Xaponés onde anunciaba un discursu sobre'l sistema de les muyeres de consuelu. Demostrar l'intentu d'intervención a los provisores en redol a reclutamiento y provisión. El discursu de Kono en 1993 declaró la participación de los provisores civiles y tamién l'autoridá xaponesa nos asuntos sobre les muyeres de consuelu. La [[Oficina d'Información de Guerra d'Estaos Xuníos]] reportó entevistes con venti ''muyeres de consuelu'' en [[Birmania]], atopando que les neñes fueron inducíes pola ufierta de ganar enforma dineru; una oportunidá pa saldar deldes familiares, trabayu fácil, y la perspeutiva d'una nueva vida nuna nueva tierra, por casu [[Singapur]]. Sobre la base d'estes representaciones falses, munches rapaces apuntar pa la violación sexual nel estranxeru y fueron compensaes con una meyora d'unos pocos cientos de yenes.<ref>{{Harvnb|Yorichi|1944}}.</ref> ==== Últimos archivos, consultes y pruebes ==== El 17 d'abril de 2007, Yoshiaki Yoshimi y [[Hirofumi Hayashi]] anunciaron el descubrimientu, nos archivos de los [[xuicios de Tokiu]], de siete documento oficiales que suxuren que les fuercies militares imperiales, como'l ''[[Tokeitai|Tokkeitai]]'' (Cuerpu Especial de Policía; ''Policía Militar Naval''), obligaron a les muyeres que los sos padres atacaron a los miembros del ''[[Kempeitai]]'' ("Cuerpos de soldaos de llei") la caña de la policía militar del Exércitu Imperial Xaponés, a trabayar en chamizos de primera llinia en China, Indochina ya Indonesia. Estos documentos fixéronse primeramente públicos nel xuiciu por crímenes de guerra. N'unu d'ellos, un teniente citáu confesó entamar un chamizu y usalo él mesmu. Otra fonte refierse que miembros del ''Tokkeitai'' arrestaren muyeres nes cais, y dempués forzales a exámenes médicos, pa finalmente presentales nos chamizos.<ref name="ReferenceA">{{Harvnb|Yoshida|2007-04-18|Ref=JapanTimes2007-04-18}}.</ref> Rellacionáu col descubrimientu, el ex-intérprete xaponés, Nagase Takashi (永瀨隆) dio'l so testimoniu nuna audición de les muyeres de consuelu en [[Kioto]]. Dixo que les muyeres coreanes fueron llevaes nun buque militar a buscar trabayu como camareres nun restorán pa los soldaos xaponeses. Magar tou, al llegar a [[Singapur]], forzar a trabayar sexualmente en chamizos.<ref>[http://www.womenandwar.net/bbs/index.php?tbl=M019&cat=&mode=V&id=672&SN=15&SK=&SW= 日軍 통역관 “위안부 군용선으로 강제연행”] Kyunghyang Shinmun, 2007-07-09</ref> El 12 de mayu de 2007 Taichiro Kajimura, un periodista, anunció'l descubrimientu de 30 documentos del gobiernu holandés presentaos nel [[Tribunal de Tokiu]] como evidencia d'un incidente en masa de la prostitución forzada nel añu 1944 en [[Magelang]].<ref>{{Harvnb|Japan Times|2007-05-12|Ref=CITEREFJapanTimes2007-05-12}}.</ref> El gobiernu de [[Corea del Sur]] designó a Bae Jeong-ja como collaborador a favor de Xapón (''[[chinilpa]]'') en setiembre de 2007 pola contratación de ''muyeres de solaz''.<ref>{{Harvnb|Bae|2007-09-17|Ref=KoreaTimes2007-09-17}}.</ref><ref>{{ja icon}} [http://japanese.joins.com/article/article.php?aid=91235 "宋秉畯ら第２期親日反民族行為者２０２人を選定"], [[JoongAng Ilbo]], 2007.09.17. "日本軍慰安婦を募集したことで悪名高いベ・ジョンジャ"</ref> === Númberu de ''muyeres de consuelu'' === La falta de documentos oficiales fixo difícil envalorar el total de muyeres de consuelu, yá que gran cantidá de material rellacionáu colos crímenes de guerra y la responsabilidá de los altos líderes de la nación nellos, foi destruyíu por órdenes del gobiernu xaponés a la fin de la guerra.<ref>''Quema de Documentos Confidenciales por aciu'' pol Gobiernu del Xapón, casu N º 43, serie 2, Seición de Procesamientu Internacional vol. 8;<br />"Cuando foi aparente que Xapón diba ser forzáu a rindise, realizóse un esfuerciu entamáu pa quemar o destruyir tou documentu o otra evidencia del cruel tratamientu a prisioneros de guerra y civiles. El Ministru de Guerra xaponés ordenó'l 14 d'agostu de 1945 a tolos cuarteles militares que los documentos confidenciales teníen de ser destruyíos por fueu darréu. El mesmu día, el comandante del Kempetai unvió instrucciones a dellos cuarteles del Kempetai detallando los métodos pa quemar grandes cantidaes de documentos de forma eficiente.", {{Harvnb|Clancey|1948|p=1135}};<br />"[...], el númberu total de ''muyeres de consuelu'' sigue siendo inciertu porque l'Exércitu Imperial Xaponés incineró documentación crucial xustu antes de la rindición, por medrana a la so persecución por crímenes de guerra., [...]", {{Harvnb|Yoshimi|2000|p=91}};<br />{{Harvnb|Bix|2000|p=528}};<br />"Ente l'anunciu d'un cese al fueu'l 15 d'agostu de 1945 y l'apuerto de pequeños grupos de soldaos estauxunidenses a Xapón el 28 d'agostu, les autoridaes militar y civil xaponeses destruyeron sistemáticamente archivos militares, navales y del gobiernu del periodu 1942-1945. Los Cuarteles Xenerales Imperiales en Tokiu mandaron mensaxes cifraos a tolos comandos nel Pacíficu y Asia del Este ordenando a les unidaes quemar les evidencies incriminatories de crímenes de guerra, especialmente ofienses a prisioneros de guerra. El direutor xaponés de los Archivos d'Historia Militar del Institutu d'Estudios de Defensa envaloró en 2003 que siquier el 70% de los rexistros militares del periodu de la guerra fueron quemaos o destruyíos.", {{Harvnb|Drea|2006|p=9}}.</ref> Los historiadores llegaron a delles estimaciones revisando la documentación sobreviviente, qu'indicaba la tasa del númberu de soldaos per númberu de muyeres nun área específica, según tamién viendo les tases de reemplazu de muyeres.<ref>{{Harvnb|Nakamura|2007-03-20|Ref=JapanTimes2007-03-20}}.</ref> L'historiador Yoshiaki Yoshimi, que condució la primer academia d'estudiu sobre esti tópicu y dio a conocer esta tema a la opinión pública, envaloró un númberu d'ente 50&nbsp;000 y 200&nbsp;000 muyeres.<ref name="AWF_CW">{{Harvnb|Asian Women'sFund|p=10|Ref=AWF-CW}}.</ref> Basándose nestes estimaciones, la mayoría de los [[Axencia d'información medios de comunicación]] internacionales citen qu'unes 200&nbsp;000 muyeres nueves fueron reclutadas o secuestraes polos soldaos pa sirvir en chamizos militares xaponeses. La [[BBC]] cita, "ente 200&nbsp;000 y 300&nbsp;000" y la [[Comisión Internacional de Xuristes]] "cita estimaciones de los historiadores d'ente 100&nbsp;000 y 200&nbsp;000 muyeres."<ref>"Envalórase qu'ente 200.000 y 300.000 muyeres de toa Asia, sobremanera coreanes y chines, viéronse obligaes a trabayar como esclaves sexuales en chamizos militares xaponeses", {{Harvnb|BBC|2000-12-08|Ref=BBC2000-12-08}};<br /> "Los historiadores dicen que miles de muyeres, hasta 200&nbsp;000, según delles versiones, principalmente de Corea, China y Xapón trabayaron nos chamizos militares xaponeses", {{Harvnb|Irish Examiner|2007-03-08|Ref=IE2007-03-08}};<br /> {{Harvnb|AP|2007-03-07|Ref=IHT2007-03-07}};<br /> {{Harvnb|CNN|2001-03-29|Ref=CNN2001-03-29}}.</ref> === Países d'orixe === Acordies col profesor Yoshiko Nozaki de la [[Universidá de Buffalo]] de [[Nueva York]] y otres fontes, la mayoría de les muyeres veníen de [[Corea]] y [[China]].<ref>{{Harvnb|Nozaki|2005}};<br /> {{Harvnb|Dudden|2006}}.</ref><ref>"Envalórase qu'ente 200&nbsp;000 y 300&nbsp;000 muyeres de toa Asia, sobremanera coreanes y chines, viéronse obligaes a trabayar como esclaves sexuales en chamizos militares ", {{Harvnb||BBC|2000-12-08|Ref=BBC2000-12-08}};<br /> "Les estimaciones del númberu de ''muyeres de solaz'' bazcuyen ente 50&nbsp;000 y 200&nbsp;000. Créese que la mayoría yeren coreanes", {{Harvnb|Soh|2001}};<br /> "La mayoría ente les 80&nbsp;000 y 200&nbsp;000 ''muyeres de solaz'' veníen de Corea, anque otres fueron reclutadas o contrataes en China, Filipines, Birmania ya Indonesia. Delles muyeres xaponeses que trabayaben como prostitutes antes de la guerra convirtiéronse tamién en ''muyeres de solaz''.", {{Harvnb|Horn|1997}}; <br />"Aprosimao'l 80 per cientu de les esclaves sexuales yeren de Corea; [...]. Por aproximamientu, un 80 per cientu taben ente les edaes d'ente catorce y dieciocho años.", {{Harvnb|Gamble|Watanabe|2004|p=[https://books.google.com/books?id=gKUUuK0ym_oC&pg=PA309&sig=ACfU3O2rWIIp_PONHZv4d6ljaY5Tze0bcg 309]}};<br /> {{Harvnb|Soh|2001}}.</ref>El profesor Yoshiaki Yoshimi de la [[Universidá de Chūō]] afirma qu'había cerca de 2.000 centros nos qu'hasta 200&nbsp;000 muyeres, xaponeses, chines, coreanes, filipines, taiwanesas, birmanes, indonesies, holandeses y australianes fueron internaes.<ref>{{Harvnb|Yoshimi|1995|pp=91, 93}}.</ref> Sicasí, [[Ikuhiko Hata]], un profesor de la [[Universidá de Nihon]] envaloró que'l númberu de muyeres que trabayaben nel barriu del prestar con llicencia yeren menos de 20.000; un 40% xaponeses, el 20% coreanes, chines un 10%, y el 30% restante d'otros oríxenes. Según Hata, el númberu total de prostitutes regulaes pol gobiernu de Xapón foi namái de 170&nbsp;000 mientres la Segunda Guerra Mundial.<ref>{{Harvnb|Hata|1999}};<br /> Hata, atopa esencialmente equivalente'l sistema de les ''muyeres de solaz'' cola prostitución, y atopa práutiques análogues mientres la guerra n'otros países. Por esi motivu él foi criticáu por otros estudiosos xaponeses quien lu acusaron de restar importancia al drama de les ''muyeres de solaz''. {{Harvnb|Drea|2006|p=41}}.</ref> Otres llegaron dende [[Filipines]], [[Taiwán]], [[Indies Orientales Neerlandeses]], y restos de les rexones y países ocupaos pol Xapón.<ref name="workingpaper">{{Harvnb|Soh|2001}}.</ref> Delles muyeres [[Países Baxos|holandeses]], prindaes nes colonies holandeses n'Asia, tamién se vieron obligaes a la [[Trata de persones|esclavitú sexual]]. Nuevos analises de los rexistros médicos del Exércitu Imperial Xaponés pal tratamientu de les enfermedaes venérees del añu 1940 realizaos por Yoshimi, fixéron-y llegar a la conclusión que si los porcentaxes de les muyeres trataes reflexen la composición xeneral de la representación total de la población femenina, les muyeres coreanes yeren un 51.8 %, les chines un 36 % y los xaponeses un 12,2 %.<ref name="Maria">Maria Rosa Henson, 《Comfort Woman: A Filipina's Story of Prostitution and Slavery Under the Japanese Military》 Rowman & Littlefield, 1999 ISBN 0847691497, xiv.</ref> Acordies cola declaración de Kono, nel añu 1993, les víctimes fueron treslladaes a les zones de guerra, sacante les de Xapón, les de la península de Corea fueron mayoría.<ref name=konostate>{{Harvnb|Kono|1993}}.</ref> Hasta la fecha, namái una muyer xaponesa publicó'l so testimoniu. Esto fixo nel añu 1971, cuando una ex ''muyer de consuelu'' obligada a trabayar pa los soldaos de [[Showa]] en [[Taiwán]], publicó les sos esperiencies sol seudónimu de Suzuko Shirota.<ref>{{Harvnb|China Daily|2007-07-06|Ref=ChinaDaily2007-07-06}}</ref> === Tratamientu de les ''muyeres de consuelu'' === [[Ficheru:The ghost house - Nam Koo Terrace.jpg|thumb|180px|left|Pantasmes de la guerra: El ''Nam Koo Terraza'', edificiu históricu d'un palacete construyíu en [[Ḥong Kong]] en 1918 y abandonáu va décades. Ye popularmente conocíu como "La casa encantada de Wan Chai",<ref>[http://hk.asia-city.com/city-living/article/derelict-hong-kong Chau, Winnie; Yeung, Winnie. ''Derelict Hong Kong''. HK Online article: (5 June 2009)]</ref> yá que se diz tar frecuentada por [[pantasmes]] de les ''muyeres de solaz'' asesinaes polos xaponeses.]] === Ambiente === Los ambientes yeren bien distintos una y bones les estaciones fueron allugaes en gran parte d'[[Asia-Pacíficu]]: [[China]], [[Corea]], [[Ḥong Kong]], [[Indochina francesa]], [[Malasia]], [[Indies Orientales Neerlandeses]], [[Islles del Pacíficu]] como [[Nueva Bretaña]], [[Islles Trobriand]] de [[Papúa Nueva Guinea]], [[Paláu]] y [[Okinawa]].<ref name="Brooks"/><ref name="dicionario">{{cita llibru |apellíu1=Shimamoto|nome1=Koji|apellíu2=Sugita|nome2=Yoneyuki|títulu=Historical Dictionary of Japanese Foreign Policy|fecha=2015|editorial=Rowman & Littlefield|isbn=1442250674|páxina=57|url=https://books.google.co.kr/books?id=g8PyCQAAQBAJ&pg=PA57&lpg=PA57&dq=comfort+stations.+Stations+were+located+in+Japan,+China,+the+Philippines,+Indonesia,+and+Malaya,+Thailand,+Burma,+New+Guinea,+Hong+Kong,+Macáu,+and+French+Indochina&source=bl&ots=2vOwcpnSgj&sig=-eB1zJgDj4V6zf6jaTm1TDkS6yw&hl=en&sa=X&ved=0CCkQ6AEwA2oVChMIk7KtyIiJxwIVQiSmCh1BTQoO#v=onepage&q=comfort%20stations.%20Stations%20were%20located%20in%20Japan%2C%20China%2C%20the%20Philippines%2C%20Indonesia%2C%20and%20Malaya%2C%20Thailand%2C%20Burma%2C%20New%20Guinea%2C%20Hong%20Kong%2C%20Macau%2C%20and%20French%20Indochina&f=false|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref> L'autoridá xaponesa estableció una regulación estricta del horariu, con aprosimao 8-10 hores o más de trabayu diariamente.<ref name="Kokusai">Kokusai Kochokai, Jikko linkai, 《War Victimization and Japan; International Public Hearing Report》, 東方出版(大阪), 1993 ISBN 488591339X p.14, p.78</ref> Les muyeres tendríen d'aprovir el serviciu sexual dende la mañana hasta los seis o siete de la tarde pa los soldaos y depués pa los oficiales d'altu rangu.<ref name="Peter J">{{cita llibru |apellíu1=Herzog|nome1=Peter J.|títulu=Japan's Pseudo-Democracy|fecha=2013|editorial=Routledge|isbn=113423998X|páxina=79,80|url=https://books.google.co.kr/books?id=aSiMAQAAQBAJ&pg=PA79&dq=comfort+women+working+hour&hl=en&sa=X&ved=0CBoQ6AEwADgUahUKEwiOm5OM8YbHAhXBFpQKHUijCNA#v=onepage&q=comfort%20women%20working%20hour&f=false|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015|ref=Somtimes they had to serve 70 to 80 soldiers a day each. (…) Strict military rule regulated aspects of what the army called houses of relaxation, including hours of operation, prices and hygenic conditions. The regulations for a facility in Manila stipulated that the geisha and hostesses...}}</ref>Munches fontes señalen qu'anque esistíen horarios, los militares visitaben la estación toes los díes ensin dar una oportunidá de descansu, llegando a tener alcuentros con 70 o 80 homes al día.<ref name="Peter J"/> La sub-comisión estadounidese sobre los asuntos esteriores d'Asia-Pacíficu escribe sobre testimonios de les sobrevivientes que les muyeres trabayaben tola nueche y fueron despintaes cerca de la estación, llorando con otres neñes que taben por perder la [[virxinidá]]. En Java, diez muyeres holandeses fueron sacaes pola fuercia de los campos de prisioneros por oficiales militares pa convertiles n'esclaves sexuales dende febreru del añu 1944. Elles fueron sistemáticamente cutíes y violaes día y nueche n'unu de los llamaos "centros de solaz".<ref name="statement"/> Como víctima del incidente, nel añu 1990, [[Jan Ruff O'Herne]] testificó ante un comité de la cámara de representantes d'Estaos Xuníos: «Munches hestories rellatáronse alrodiu de los horrores, crueldaes, sufrimientos y la fame de les muyeres holandeses nos campos de prisioneros xaponeses. Pero una hestoria nunca foi cuntada; la hestoria más vergonzosa, la de los peores abusos de los derechos humanos cometíos polos xaponeses mientres la [[Segunda Guerra Mundial]]: la hestoria de les ''muyeres de solaz'', les ''ianfu jugun'', y cómo estes muyeres fueron prindaes pola fuercia y en contra de la so voluntá, obligaes a emprestar servicios sexuales pal Exércitu Imperial Xaponés. Nel llamáu ''centru de solaz'', yo fui cutida y violada sistemáticamente día y nueche. Inclusive'l médicu xaponés violábame cada vez que visitaba'l chamizu pa esaminanos d'enfermedaes venérees.»<ref name="statement">{{Harvnb|O'Herne|2007}}.</ref> Na so primer mañana nel chamizu, Jan Ruff-O'Herne y les demás fueron fotografiaes, depués les fotografíes fueron asitiaes nuna terraza que foi utilizada como área de receición pal personal xaponés que les elixía a partir d'estes fotografíes. Mientres los siguientes cuatro meses, les rapaces fueron violaes y cutíes día y nueche, colo que quedaben embarazaes y yeren forzaes a albortar. Dempués de cuatro meses tarrecibles, les moces fueron treslladaes a un campamentu en [[Bogor]] en [[Java Occidental]], onde s'axuntaron coles sos families. Esti campamentu foi puramente pa muyeres que fueren puestes en chamizos militares y los xaponeses alvirtieron a les recluyíes que, si daquién rellataba lo que-yos asocediera a elles, elles y los sos familiares seríen asesinaos. <ref name="jurisdiccion">[http://www.gwu.edu/~memory/data/judicial/comfortwomen_japan/filipina.html Comfort Women: Japan - Filipín Comfort Women] Memoría y Reconciliación d'Asia-Pacíficu, Sigur Centre pa Asian Studies d'[[Universidá George Washington]].</ref> Dellos meses más tarde, les O'Herne fueron treslladaes a un campamentu en [[Xakarta|Batavia]], que foi lliberáu'l 15 d'agostu del añu 1945.<ref>[https://www.abc.net.au/tv/talkingheads/txt/s2492804.htm Jan Ruff-O'Herne], ''"Talking Heads"'' transcriptabc.net.au</ref><ref>[http://www.awm.gov.au/exhibitions/alliesinadversity/prisoners/women.asp "Comfort women"], Australian War Memorial</ref><ref>[http://www.smh.com.au/news/national/australian-sex-slave-seeks-apology/2007/02/13/1171128950424.html "Australian sex slave seeks apology"], February 13, 2007, The Sydney Morning Herald</ref> ==== Salarios ==== Los salarios pa les muyeres teníen grandes diferencies, pero éstos xeneralmente yeren decidíos según los rangos del militar<ref>[https://books.google.co.kr/books?id=XbRDAQAAIAAJ&q=comfort+women+money&dq=comfort+women+money&hl=en&sa=X&ved=0CCgQ6AEwAjgyahUKEwiuxJbohIfHAhXJLpQKHQI6DG4 The East] Vol.30, East Publications, 1994. p.41</ref> o la raza de la muyer. En [[Manila]], les muyeres que trabayaben nuna casa de [[geishas]] cobraben 1,5 ¥ pa los militares comunes, 2 ¥ pa los oficiales y teníen de pagar la metá del so sueldu al proxeneta xaponés.<ref name="Peter J"/> Les muyeres en [[Shanghai]] ganaben el so salariu según el so orixe: 3 ¥ pa les coreanes y xaponeses; 2,5 ¥ pa les chines.<ref name="Peter J"/> Delles muyeres pudieron ganar mampurres dempués del serviciu y depositar na oficina de correos de los campamentos. Una cuenta d'una sobreviviente coreana afayar na oficina de correos en [[Shimonoseki]] dempués de la rindición xaponesa. Sicasí los militares tuvieron que pagar un dineru a la muyer.<ref>{{cita llibru |apellíu1=Hasegawa|nome1=Tsuyoshi|apellíu2=Togo|nome2=Kazuhiko|títulu=East Asia's Haunted Present: Historical Memories and the Resurgence of Nationalism: Historical Memories and the Resurgence of Nationalism|fecha=2008|editorial=ABC-CLIO|isbn=0313356130|páxina=156|url=https://books.google.co.kr/books?id=_VV9-m9nUHIC&pg=PA156&dq=comfort+women+money&hl=en&sa=X&ved=0CEsQ6AEwCGoVChMInN710_-GxwIV4q-mCh2PFwCF#v=onepage&q=comfort%20women%20money&f=false|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> Gran parte de les víctimes tuvieron dificultaes pa consiguir dineru so la situación más contraria por cuenta de la guerra mundial, que causó que los sueldos menguaren pa los soldaos.<ref name="Rai">{{cita llibru |apellíu1=McRae|nome1=D.M.|títulu=The Canadian Yearbook of International Law, Volume 41|fecha=2003|editorial=UBC Press|isbn=0774844493|páxina=201|url=https://books.google.co.kr/books?id=KMVWanHyXY4C&pg=PA201&dq=comfort+women+salary&hl=en&sa=X&ved=0CBoQ6AEwADgKahUKEwiH1uyV-4bHAhVk6KYKHb8vCss#v=onepage&q=comfort%20women%20salary&f=false|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> === Discriminación === L'asuntu ye exemplu de la discriminación contra les muyeres basada na posición inferior de les féminas na sociedá xaponesa tradicional. Ente les esclaves, estremar a los xaponeses y les otres pa caltener el sangre puro xaponesa y les autoridaes viviegamente estremaron a los señores, alumnes xaponeses, y otres.<ref name="Rai2">{{cita llibru |apellíu1=Kinseslla|nome1=Sharon|títulu=Schoolgirls, Money and Rebellion in Japan|fecha=2013|editorial=Routledge|isbn=1134488416|páxina=125|url=https://books.google.co.kr/books?id=9uEJAgAAQBAJ&pg=PA125&dq=comfort+women+working+hour&hl=en&sa=X&ved=0CCAQ6AEwATgeahUKEwjFmO229obHAhUJk5QKHapEAck#v=onepage&q=comfort%20women%20working%20hour&f=false|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> La estructura de discriminación amosaba la ideoloxía paternalista y militar que dexaba la recreación coles esposes y los prestos de la carne coles esclaves sexuales.<ref>Fernando F. Segovia, Mary Ahn Tolbert, 《Reading from the Place:Social location and biblical interpretation in global perspective》 Fortress Press. ISBN 1451407882 p.88</ref> Y les muyeres locales de la inmensa colonia xaponesa llevar a les estaciones de les muyeres con cuenta de destacar la hexemonía de Xapón y los xaponeses,<ref name="Rai2"/> que causó los abusos sexuales y tortures sistemátiques.<ref>[http://bdc-lancaster.net/criticalWriting/The_Comfort_Women_of_WWII.html The Comfort Women/Forced Prostitution in War] Plainfield, Vermont. Gender Oppression in Politics (Workshop) 2003.</ref> Los dieciséis grupos d'historiadores xaponeses anunciaron un comunicáu conxuntu qu'indica que les muyeres tuvieron que confrontar la discriminación de los invasores y otros diariamente y el sistema basar nesa estructura concreta.<ref name="Hani">[http://english.hani.co.kr/arti/english_edition/y_international/692859.html Japanese historians release statement, arguing comfort women were forcibly recruited] Hankyeorreh, 2015-05-26</ref> Asina ye que la concepción foi considerada negativamente.<ref name="Rai"/> === Territorios ocupaos === [[Ficheru:COMFORT Ad.gif|thumb|200px|Dos avisos pa reclutar muyeres de consuelu, publicaos nel Gyeongseong Ilbo.<ref>''Reclutamiento de les muyeres de consuelu (¡Búscase!)'' * Edá : Ente 17 y 30 años * Lugar : Estación na división * Sueldu : Ente 300 won y 3.000 won|26 xunetu de 1944, una noticia publicada nel Gyeongseong Ilbo</ref>]] La gran espansión de la guerra causó una gran demanda de muyeres pa los militares. En 1941 cuando [[exércitu de Kwantung]] creció a 750.000 dende l'anterior 240.000, l'autoridá xaponesa señaló la necesidá de más muyeres al gobernador en Corea, llevando 10.000 muyeres a Manchuria.<ref name="Choi">Choi Youngjong, 《불충신민》, Hannuri Media, 2004. p.199</ref> Casos similares asocedieron en [[Gobernador Xeneral de Taiwán|Taiwán]], [[Filipines]] ya [[Indonesia]]. Una llista de pasaxeros d'un barcu, fechada en mayu de 1939, contién los rexistros de les muyeres llevaes dende Xapón y Corea.<ref name="worlds135">동아시아평화인권한국위원회, 《동아시아와 근대의 폭력 1》, Samin, 2001, p.135</ref> De siguío, los gobernadores en Corea y Taiwán recibieron demandes de procurar muyeres.<ref name="worlds135"/> Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], el réxime [[Emperador Shōwa|Shōwa]] llevó a cabu en Corea un sistema de prostitución similar a la establecida n'otres partes de la [[Esfera de Coprosperidad de la Gran Asia Oriental]]. Axentes coreanos, de la policía militar y auxiliares militares taben arreyaos na adquisición y organización de les ''muyeres de solaz'', y fixeron usu de los sos servicios.<ref>Brook, Tim. Collaboration: Japanese Agents and Local Elites in Wartime China (Cambridge, Mass.: [[Harvard University Press]], 2005), pp. 1-13, 240-48</ref> Chong-song Pak atopó que «Los coreanos, totalmente [[aculturación|aculturados]], sol dominiu xaponés, convertir n'actores principales nel sistema de la prostitución con llicencia que foi enllantáu nel so país pol estáu colonial.»<ref>Chong-song, Pak. '권력과 매춘 [Power and prostitution]' Seoul: In'gansarang, 1996.</ref> El provisores militares ensertaron unes noticies. Un avisu que se publicar nel periódicu coreanu Gyeongseong Ilbo, dicía que les muyeres recibiríen los sos sueldos y tendríen de tener más de 18 años. Hubo encargaos en Seúl pa l'autoridá xaponesa y dambos, militares y civiles participaron. Dempués de [[Segunda guerra sino-xaponesa]], les noticies se propalaron a lo llargo de [[Mediu de comunicación de mases medios de comunicación]] nos territorios ocupaos. === Evidencies === [[Ficheru:Chinese girl from one of the Japanese Army's 'comfort battalions'.jpg|thumb|200px|Una muyer nueva d'[[China|orixe chinu]] que taba n'unu de los "batallones de consuelu" del [[Exércitu Imperial Xaponés]], ye entrevistada por un [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|oficial Aliáu]]. [[Rangún]], [[Birmania]], 8 d'agostu de 1945.]] Dempués de la so derrota, les fuercies armaes xaponeses destruyeron munchos documentos por medrana a ser acusaes de crímenes de guerra.<ref>{{Harvnb|Yoshimi|1995|pp=1135–1136}}.</ref><ref name="otru japon">{{cita publicación |url=https://books.google.co.kr/books?id=r0CrAAAAIAAJ&pg=PA238&dq=Japan+eliminated+documents+of+comfort+women+after+war&hl=en&sa=X&ved=0CDUQ6AEwBWoVChMInJPL2cyJxwIVwhmmCh20hQrF#v=onepage&q=Japan%20eliminated%20documents%20of%20comfort%20women%20after%20war&f=false|títulu=Another Japan is Possible: New Social Movements and Global Citizenship Education|editorial=Stanford University|fecha=2008|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015|autor=Jennifer Chan, Kaname Yukiko|ISBN=080475781X|páxina=234-240}}</ref> Darréu, el 14 de xineru del añu 1992, el xefe del voceru del Xapón [[Koichi Kato]], emitió una sida oficial diciendo: «Nun podemos negar que l'antiguu exércitu xaponés xugó un importante papel» nel secuestru y detención de les ''muyeres de solaz'' y gustaríanos espresar les nueses sides y el nuesu arrepentimientu».<ref name="TIMAR">{{cita publicación |url=http://articles.latimes.com/1992-01-14/news/mn-254_1_south-korea|títulu=Japan Apologizes for Prostitution of Koreans in WWII|obra=Los Angeles Times|fecha=14 de xineru de 1992|agency=Associated Press|fechaaccesu=27 de xineru de 2012}}</ref> Mientres la retirada xaponesa, dizse que la gran parte de les muyeres de consuelu suicidáronse o fueron amenaciaes de muerte si falaben alrodiu de les sos alcordances sobre la violación sexual.<ref name="otru japon"/> Los historiadores buscaron pruebes de coerción per parte de l'autoridá de l'Armada Imperial y l'Exércitu Imperial Xaponés, y dalgún tipu de prueba escrita afayóse.<ref name="Mindy"/> Tres muyeres de Corea presentaron una demanda en Xapón n'avientu de 1991, cerca del 50 aniversariu del ataque a [[Pearl Harbor]], esixendo una compensación pola prostitución forzada.<ref name="Brooks"/> Presentáronse los documentos atopaos pol profesor d'historia Yoshiaki Yoshida que fueren almacenaos na Axencia de Defensa xaponesa dende l'añu 1958, cuando fueron devueltos poles tropes estauxunidenses, y nun ta claro por qué quedaron fora de la vista mientres tanto tiempu.<ref name="NY Times 1992-01-14">{{cita publicación |url=http://www.nytimes.com/1992/01/14/world/japan-admits-army-forced-koreans-to-work-in-brothels.html?scp=1&sq=Jan%2014,%201992%20comfort%20woment&st=cse|títulu=Japan Admits Army Forced Koreans to Work in Brothels|obra=The New York Times|fecha=14 de xineru de 1992|fechaaccesu=27 de xineru de 2012|autor=Sanger, David Y.|allugamientu=Tokyo}}</ref> Darréu, el 14 de xineru del añu 1992, el Xefe del Voceru del Gobiernu de Xapón, Koichi Kato emitió una sida oficial diciendo: «Nun podemos negar que l'anterior exércitu xaponés xugó un importante papel» nel secuestru y detención de les ''muyeres de solaz'' y gustaríanos espresar les nueses sides y el nuesu arrepentimientu».<ref name="TIMAR">{{cita publicación |url=http://articles.latimes.com/1992-01-14/news/mn-254_1_south-korea|títulu=Japan Apologizes for Prostitution of Koreans in WWII|obra=Los Angeles Times|fecha=14 de xineru de 1992|agency=Associated Press|fechaaccesu=27 de xineru de 2012}}</ref><ref name="NY Times 1992-01-14" /><ref>{{cita publicación |url=https://news.google.com/newspapers?id=DBFZAAAAIBAJ&sjid=QpADAAAAIBAJ&dq=japan%20statement%20comfort%20women&pg=6923%2C1348837|títulu=Japan makes apology to comfort women|obra=New Straits Times|fecha=14 de xineru de 1992|agency=Reuters|fechaaccesu=27 de xineru de 2012}}</ref> Trés díes depués, el 17 de xineru del añu 1992, nuna cena ufiertada pol presidente surcoreanu, [[Roh Tae Woo]], el Primer Ministru xaponés, [[Kiichi Miyazawa]], díxo-y a'l so anfitrión: «Nós los xaponeses debemos, primero de too, recordar la verdá d'esi tráxicu periodu en que les aiciones xaponeses causaron el sufrimientu y la murnia sobre'l to pueblu. Nun tenemos d'escaecer nunca los nuesos sentimientos de reconcomiu por ello. Como Primer Ministru de Xapón, gustaríame declarar nuevamente'l mio reconcomiu por estos fechos y presentar les mios sides al pueblu de la [[República de Corea]]», y esculpóse de nuevu a otru día nun discursu ante l'[[Asamblea Nacional de Corea del Sur]].<ref>{{cita publicación |url=http://www.nytimes.com/1992/01/17/world/japanese-premier-begins-seoul-visit.html?src=pm|títulu=Japanese Premier Begins Seoul Visit|obra=The New York Times|fecha=17 de xineru de 1992|fechaaccesu=27 de xineru de 2012}}</ref><ref>{{cita publicación |url=http://www.nytimes.com/1992/01/18/world/japan-apologizes-on-korea-sex-issue.html?src=pm|títulu=Japan Apologizes on Korea Sex Issue|obra=The New York Times|fecha=18 de xineru de 1992|fechaaccesu=27 de xineru de 2012}}</ref> El 28 d'abril del añu 1998, la corte xaponesa dictaminó que'l gobiernu xaponés tenía de compensar a les muyeres y dio-yos 2300 dólares d'Estaos Xuníos, en [[yen]]es xaponeses, a caúna.<ref>{{cita publicación |url=http://www.nytimes.com/1998/04/28/world/japan-court-backs-3-brothel-victims.html?src=pm|títulu=Japan Court Backs 3 Brothel Victims|obra=The New York Times|fecha=28 d'abril de 1998|fechaaccesu=27 de xineru de 2012}}</ref> Los documentos fueron atopaos nel añu 2007 por Yoshiaki Yoshimi y Hayashi Hirofumi.<ref name="ReferenceA"/> Les esclaves sexuales sobrevivientes queríen una sida del gobiernu xaponés. [[Shinzō Abe]], primer ministru nesi momentu, declaró que nun había pruebes de que (el gobiernu xaponés) caltuviera esclaves sexuales, pero más tarde tuvo qu'emitir una sida oficial dende Tokiu que yá almitiera l'usu de los chamizos nel añu 1992.<ref name=Time2010>{{cita publicación |apellíu=Fastenberg|nome=Dan|títulu=Top 10 National Apologies: Japanese Sex Slavery|url=http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1997272_1997273_1997286,00.html|fechaaccesu=29 d'avientu de 2011|periódicu=[[Time]]|fecha=17 de xunu de 2010}}</ref> == Historia == {{VT|Tribunal Penal Militar Internacional pal Alloñáu Oriente}} [[Ficheru:Captured comfort women in Myitkyina on August 14 in 1944.jpg|right|thumb|200px|Les coreanes prindaes por [[Exércitu de los Estaos Xuníos|exércitu estauxunidense]] en [[Myitkyina]], [[Birmania]] (14 d'agostu de 1944). Los sos testimonios publicar en Reportaxe non.49.]] [[Ficheru:Japanese Empire (orthographic projection).svg|right|thumb|200px|Imperiu Xaponés.{{legend|#145A37|Territoriu (1870-1905).}}{{legend|#148237|Alquisiciones (1905-1930)}}{{legend|#37Af37|Alquisiciones (1930-1942).}}]] En 1944, les [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|fuercies aliaes]] prindaron a venti mujer coreanes y a dos xaponeses (propietarios de chamizos) en [[Birmania]] y foi publicáu nel Reporte non. 49. Según el reporte, les coreanes fueron engañaes y utilizaes como muyeres de consuelu polos xaponeses; en 1942 había más o menos 800 muyeres que se llevaron a Birmania d'esta manera.<ref name="css4">C. Sarah Soh. [https://books.googleco.jp/books?id=GIHcaFVxXf0C&lpg=PA153&ots=DiLgPcDNHd&pg=PA148 The Comfort Women: Sexual Violence and Postcolonial Memory in Korea and Japan] p. 34.</ref><ref>U.S. Department of War. [http://www.exordio.com/1939-1945/codex/Documentos/report-49-USA-orig.html Report Non. 49: Japanese Prisoners of War Interrogation on Prostitution]</ref><ref name="Clough164">{{cita llibru |apellíu= Clough |nome=Patricia |títulu= The Affective Turn: Theorizing the Social |url=https://books.googleco.kr/books?id=DEIIYoYEyD8C&pg=PA164&lpg=PA164&dq=Wianbu&source=bl&ots=yadI9vfzKu&sig=ydugIrQgbFbAHWXipK9OX2jl9Yk&hl=en&sa=X&ei=_uxsUeLxJ4WQiAea-IG4AQ&ved=0CDIQ6AEwATgK#v=onepage&q=Wianbu&f=false |editorial= [[Duke University Press]] |añu=2007 |ISBN= 0-8223-3925-0 |páxina= 164}}</ref> Aprosimao trés cuartes partes de les ''muyeres de solaz'' morrieron o se suicidaron, y la mayoría de les sobrevivientes quedáronse maneres por cuenta de un trauma sexual o a enfermedaes de tresmisión sexual.<ref>{{Obra citada |apellíu= de Brouwer |nome=Anne-Marie |títulu= Supranational Criminal Prosecution of Sexual Violence |añu-orixinal=2005 |url=https://books.google.com/?id=JhY8ROSA39kC&dq=war+tosquile+in+ancient+times |editorial=Intersentia |isbn=9050955339 |páxines=8 |añu= 2005 }}</ref> Acordies col soldáu xaponés [[Yasuji Kaneko]]<ref>{{cita publicación |url=http://home.att.ne.jp/blue/gendai-shi/yokuryu-sya-syogen/731-cholera.html|títulu=７３１部隊「コレラ作戦」|fechaaccesu=23 de marzu de 2007|idioma=xaponés}}.</ref> "Les muyeres glayaben, pero nun nos importaba si elles vivíen o morríen. Yéramos los soldaos del emperador. Yá sía en chamizos militares o nes aldegues, violábamos ensin reticencies."<ref name="proof">{{Harvnb|Tabuchi|2007-03-01|Ref=WPost2007-03-01}}.</ref> Ésti tipu de pallabra demuestra la carauterística de la [[Violación|violación sexual]] a les muyeres basada na [[sociedá]] [[Patriarcáu|patriarcal]], [[Masculinidad|masculinocéntrica]] y [[Cognición social|sexista]].<ref name="css4"/><ref name="Irene Lin">{{Obra citada|url=http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2000/12/18/0000066018|títulu=Sexism and racism underlined Japan's comfort women system|autor=Irene Lin|editorial=Taipei Times|fecha=18 d'avientu de 2000|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref> Los funcionarios xaponeses arreyaos fueron castigaos per parte de les autoridaes xaponeses a la fin de la guerra.<ref name="awf">{{Obra citada|url=http://www.awf.or.jp/program/pdf/p107_141.pdf |formatu=PDF|títulu=日本占領下インドネシアにおける慰安婦 |fechaaccesu=23 de marzu de 2007 |idioma=xaponés|urlarchivu = http://noticia.archive.org/noticia/20070628152203/http://www.awf.or.jp/program/pdf/p107_141.pdf |fechaarchivu = 28 de xunu de 2007}}, archived from [http://web.archive.org/web/http://www.awf.or.jp/program/pdf/p107_141.pdf the original] on 2007-01-28.</ref> Dempués del final de la guerra, once oficiales xaponeses fueron declaraos culpables y un soldáu condergáu a muerte por [[Crímenes de guerra del Imperiu del Xapón#Muyeres de confort|crímenes de guerra]].<ref name="awf"/> La corte concluyó que'l cargu yera por haber incumplíu la orde del exércitu de namái contratar muyeres voluntaries.<ref name="awf"/> Les víctimes de [[Timor Oriental]] testificaron que fueron forzaes a la esclavitú, inda cuando nun teníen edá abonda pa empezar a menstruar. Los testimonios nel Tribunal Estatal confirma qu'estes neñes prepúberes fueron violaes repetidamente por soldaos xaponeses,<ref>{{Harvnb|Hirano|2007-04-28|Ref=JapanTimes2007-04-28}}</ref> ente que les que se negaron a cumplir fueron executaes.<ref name="Brooks"/><ref>{{Harvnb|Coop|2006-12-23|Ref=JapanTimes2006-12-23}}.</ref> [[Hank Nelson]], profesor eméritu de la [[Universidá Nacional Australiana]] de la ''Asia Pacific Research Division'', escribió sobre los chamizos alministraos pol exércitu xaponés en [[Rabaul]] y [[Papúa-Nueva Guinea]] mientres la Segunda Guerra Mundial. Nuna cita del diariu de Gordon Thomas, un prisioneru de guerra en Rabaul; Thomas escribe que les muyeres que trabayaben nos chamizos "lo más probable ye que ''atendieren'' ente 25 y 35 homes al día" y que yeren "víctimes de la [[Tráficu illegal de persones|trata d'esclavos]] de [[Mongoloide|raza mariella]].”<ref name="Nelson_rabaul">{{Harvnb|Nelson|2007}}.</ref> Nelson tamién cita a Kentaro Igusa, un ciruxanu naval xaponés que taba destacáu en [[Rabaul]]. Igusa escribió nes sos memories que les muyeres viéronse forzaes a siguir ''trabayando'' ensin tener en cuenta les [[infeiciones]] y [[Sufrimiento|malestares severos]], a pesar de que "lloraben y ciscaben ayuda."<ref name="Nelson_rabaul"/> En 1973, un xaponés [[Kakou Sienda]] escribió un llibru sobre'l sistema de muyeres de consuelu que se centra nes participantes xaponeses. El so llibru foi llargamente criticáu por alteriar la verdá polos historiadores surcoreanos y tamién xaponeses.<ref> 韓国 挺身 隊 問題 対 策 協議 会 • 挺身 隊 研究 会 (編) 「証言 • 強制 連 行 さ れ た 朝鮮 人 軍 慰安婦 た ち」 明石 書店 1993 年 </ref> Esti llibru foi la primera referencia sobre esti asuntu y convirtióse nuna referencia importante pal activismu de la década de 1990.<ref> C. Sarah Soh. [https://books.googleco.jp/books?id=GIHcaFVxXf0C&lpg=PA153&ots=DiLgPcDNHd&pg=PA148 Les Muyeres de Consuelo: la violencia sexual y la memoria postcolonial en Corea y Xapón] p. 148. </ref> El primer llibru escritu por un coreanu apaeció en 1981. Sicasí, yera un plaxu del autor [[Coreanos en Xapón|zainichi]] Kim Il-Myeon. En 1989, el testimoniu de Seiji Yoshida foi traducíu al [[Idioma coreanu|coreanu]]. El so llibru foi criticáu duramente como fraudulento polos periodistes xaponeses y coreanos, y l'autor Yoshida almitió que la so memoria yera ficticia.<ref>{{cita publicación |url=http://www.nikkanberita.com/read2.cgi?id=200703061151072|obra=Nikkan Berita|fecha=6 de marzu de 2007|fechaaccesu=24 de xineru de 2008|títulu=勇気ある告発者か詐話師か？吉田清治を再考する, "A brave whistleblower or a swindler? Reconsidering Yoshida Seiji"|idioma=xaponés}}</ref><ref>{{cita llibru |títulu=ja:近現代史の必須知識: 日本人として最低限知っておきたい(Essential consciousness of modern history: The minimum that Japanese people should know)|editorial=PHP研究所 |isbn=978-4-569-64508-7|apellíu=水野靖夫 Yasuō Mizuno|páxina=[https://books.google.com/books?id=ADxoeNAPxykC&pg=PA129 129]|idioma=xaponés}}</ref><ref name="Ye">{{cita publicación |obra=JoongAng Ilbo|apellíu=Ye|nome=Yeong-jun|títulu=고노 담화 (The Kono talks)|fecha=4 de marzu de 2007|fechaaccesu=24 de xineru de 2008|idioma=coreanu|url=http://article.joins.com/article/article.asp?total_id=2651785 "궁지에 몰린 요시다는 "일부 사례의 시간.장소에는 창작이 가미됐다"고 털어놨다"}}</ref> En 1993, el gobiernu de Xapón emitió la declaración de Kono», confirmando que les muyeres de consuelu tuvieron sometíes a [[coerción]].<ref name="Mindy"/><ref>[http://www.mofa.go.jp/policy/women/fund/state9308.html Gobiernu de Xapón, "Statement by the Chief Cabinet Secretary Yohei Kono para resulta del estudiu en redol a les muyeres de consuelu] "[[Ministeriu d'Asuntos Esteriores de Xapón]]</ref> Sicasí, el gobiernu xaponés tomó una decisión del gabinete en 2007, diciendo que "Nun hai evidencia de que l'exércitu xaponés o'l oficiales militares apoderar de les muyeres a encomalo.<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.shugiin.go.jp/itdb_shitsumon.nsf/html/shitsumon/b166110.htm 衆議院議員辻元清美君提出安倍首相の「慰安婦」問題への認識に関する質問に対する答弁書(Answer to the question by the House of Representatives member Kiyomi Tsujimoto regarding the prime minister Abe's recognition of Comfort women issue] House of Representatives, 2007-03-06</ref><ref>{{cita publicación |url=http://www.47news.jp/CN/200703/CN2007031601000285.html|fecha=16 de marzu de 2007|títulu=軍の強制連行の証拠ない　河野談話で政府答弁書(Non evidencia de les muyeres forzaes)|agency=Kyodo News|editorial=47News|idioma=xaponés}} Archivu n'http://www.noticiacitation.org/6Y1s3YLRV</ref> En 2014, Yoshihide Suga formó un equipu pa reexaminar el discursu de Kono,<ref>[http://www.bbc.com/news/world-asia-26379645 Japan to review lead-up to WW2 comfort women statement] [[BBC]]</ref> causando refugu yá que reexaminar el discursu significa negar el perdón a les víctimes.<ref>[http://koreajoongangdaily.joins.com/news/article/article.aspx?aid=2990955 Japan dubs Kono apology a deal] Joongang Daily, 2014-07-21</ref> Sobre esta decisión, la ONX espunxo la so esmolición sobre los graves conflictos ente Corea del Sur y Xapón.<ref>[http://www.eastasiaforum.org/2014/10/15/resolving-the-comfort-women-issue-between-south-korea-and-japan/ Can South Korea and Japan resolve the ‘comfort women' issue?] Kazuhiko Togo, Kyoto Sangyo University, East Asia Forum</ref> Como fueron empiorando les rellaciones ente les dos naciones, el presidente d'Estaos Xuníos, [[Barack Obama]] dixo en [[Seúl]] que la tema de les muyeres de consuelu foi una "tarrecible y terrible violación a los derechos humanos".<ref>[http://www.wsj.com/articles/llee-przystup-japans-resurgent-comfort-women-problem-1403799987 Japan Alienates Its Friends] Wall Street Journal, 2014-06-26</ref> Anguaño'l [[Conseyu coreanu pa les muyeres motiváu pola esclavitú sexual militar impuesta per Xapón]] realizó una votación pa resolver el problema poles muyeres de solaz y esixir el pidíu de perdón per parte del gobiernu xaponés a les víctimes de la esclavitú. El so fin ye llograr cien millones de firmes dende toles partes del mundu. La votación entamar na so páxina web de noticies.<ref>[https://www.womenandwar.net/contents/custom/campaign/es/campaign.nx?page_str_menu=230401 Women and war museum]</ref> === Sides y compensaciones === Dende 1992, Xapón presentó la so sida a los países de les sos anteriores colonies, declarando l'anunciu de Kono en 1992 y discursu del so primer ministru [[Tomiichi Murayama]] en 1995, diciendo que reconoz la hestoria d'agresión ya invasión cola sida oficial sobre les hestories innegables.<ref name="Peter Ford">[http://www.csmonitor.com/World/Asia-Pacific/2015/0726/Why-Asia-is-still-fighting-over-World-War-II Why Asia is still fighting over World War II] Peter Ford, Christian Monitors, 2015-07-26</ref> Mientres les negociaciones multillaterales, Xapón empezó a poner la so propuesta pa la indemnización. Con Corea del Sur, Seúl interpunxo una demanda de 364 millones de [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares d'Estaos Xuníos]] pa compensar a los coreanos forzaos a trabayar y al serviciu militar mientres [[Ocupación xaponesa de Corea|ocupación xaponesa]]: $200 por cada sobreviviente, $ 1650 per cada muertu y $ 2000 per cada mancáu.<ref>{{cita publicación |url=http://english.chosun.com/w21data/html/news/200501/200501170044.html|urlarchivu=https://noticia.archive.org/noticia/20060209042342/http://english.chosun.com/w21data/html/news/200501/200501170044.html|fechaarchivu=9 de febreru de 2006|títulu=Seoul Demanded $364 Million for Japan's Victims Updated|idioma=inglés|axencia=Chosun Ilbo|fecha=17 de xineru de 2005}}</ref> Sicasí, esta propuesta rápidamenta confrontó la repulsión xaponesa en base del tratáu básicu ente Corea del Sur y Xapón (1965)<ref name="tratáu de San Francisco">{{cita web |apellido1=Hara|nome1=Kimie|títulu=The San Francisco System and Its Legacies: Continuation, Transformation and Historical Reconciliation in the Asia-Pacific|url=https://books.google.co.kr/books?id=ZJKLBQAAQBAJ&pg=PA175&lpg=PA175&dq=The+lawsuit+was+the+first+to+be+filed+by+former+comfort+women+philippines&source=bl&ots=QXF94HW_vr&sig=VaflWZvEkBLSQjn8sIOVOlQADRs&hl=en&sa=X&ved=0CD4Q6AEwBjgKahUKEwiXotqg6InHAhXGGqYKHVMoCDE#v=onepage&q=The%20lawsuit%20was%20the%20first%20to%20be%20filed%20by%20former%20comfort%20women%20philippines&f=false|editorial=Routledge|ISBN=1317637909|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref> con gran sofitu de los Estaos Xuníos qu'asocedió so la situación de la [[Guerra Fría|guerra fría]]. Al axustar la escala de compensación, Xapón aportó a dar una ayuda económica de 800 millones de dólares y a dar préstamos con una baxa tasa d'interés de más de 10 años dende 1965.<ref>[http://www.atimes.com/atimes/Korea/KOR-01-221113.html Korea-Japan ties burdened by baggage], payares 23, 2013</ref> En 1994, Tokiu estableció un Fondu de Muyeres Asiátiques (n'inglés: Asia Women's Fund, AWF) pa distribuyir una compensación adicional a les víctimes en Corea, Filipines, Taiwán, Países Baxos ya Indonesia, recibiendo donaciónes de los ciudadanos.<ref>[http://www.awf.or.jp/y2/foundation.html Establishment of the AW Fund, and the basic nature of its projects] Asia Womens' Fund</ref> De primeres, derechiegos ellí alegaron la inesistencia de les muyeres de solaz na hestoria.<ref>Foreign Correspondent's Club of Japan [http://www.fccj.or.jp/node/2106 marzu 29, 2007]</ref><ref>Yomiuri Shimbun fixo'l comentariu editorial en 2011, diciendo que “nengún material sofita l'afirmación de que les muyeres de solaz arreyar pola autoridá xaponesa o militar afayóse”.</ref> Como esta decisión nun significaba nengún sofitu financieru del gobiernu xaponés, Corea del Sur oficialmente refugar.<ref>[http://www.jpri.org/publications/workingpapers/wp77.html Japan's Responsibility Toward Comfort Women Survivors] Japan Policy Research Institute, C. Sarah Soh, mayu 2001</ref> Los grupos de derehos humanos y [[Grupu d'interés|grupo d'interés]] alegaron que la direición d'aprovir los fondos intentó d'esguilar la xeneral condición de les muyeres y dientro d'una comunidá, non indemnización a cada víctima.<ref name="Brooks"/> Finalmente, 61 coreanes, 13 taiwanesas, 211 filipines y 79 holandeses aceptaron una sida roblada pol primer ministru d'entós [[Ryūtarō Hashimoto]] con sofitu del so predecesor [[Tomiichi Murayama]]: {{quote|"Como primer ministru de Xapón, que d'esta miente s'estienden de nuevu los mios más sinceres sides y el reconcomiu a toles muyeres que se sometieron a les esperiencies inconmensurables y dolioses y sufrieron feríes físiques y psicolóxiques incurables como muyeres de consuelu".<ref>{{cita publicación |títulu=Letter from Prime Minister to the former comfort women, since 1996|url=http://web.archive.org/web/20070516012746/http://www.awf.or.jp/english/about/archives/1996_2.html|fechaaccesu=3 d'agostu de 2015|periódicu=Fondu de muyeres asiátiques|fecha=1996}}</ref><ref>[http://www.webcitation.org/6OH6zCqHe 慰安婦償い金:韓国人受領３割弱　元基金幹部証言] [[Mainichi Shimbun]], 2014-02-27</ref>}} 61 coreanes cobraron 5 millones de [[yen]]es pa cada víctima dende'l fondu de muyeres asiátiques y otres 142 víctimes recibieron fondos dende'l gobiernu surcoreanu. A delles muyeres, considerar una forma de compensación en manera de la consulta.<ref>[http://www.mofa.go.jp/files/000042171.pdf Details of Exchanges Between Japan and the Republic of Korea (ROK) Regarding the Comfort Women Issue] Ministry of Foreign Affairs of Japan, p.29</ref><ref>[http://www.awf.or.jp/e3/korea.html Atonement Project of the Asian Women's Fund, Projects by country or region-South Korea] Asis Womens' Fund</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Hogg|nome=Chris|títulu=Japan's divisive 'comfort women' fund|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/6530197.stm|fechaaccesu=22 d'ochobre de 2013|periódicu=BBC|fecha=10 d'abril de 2007}}</ref> Rellacionando col procesu de sida y compensación, los puestos de los gobiernos de les víctimes fueron dellos: los dos Cories y China representen gran repulsión sobre los asuntos de les esclaves femenines n'unión coles temes de los trabayadores forzaes.;<ref name="Peter J"/> el gobiernu indonesiu anunció la non necesidá d'indemnización pa cada sobreviviente. Sicasí, Indonesia fixo negociu al establecer un [[Trabayu social|proyeutu social]] en forma d'[[Bien ser|institución de bienestar]], fundando más de sesenta refugio a lo llargo del [[archipiélagu]] dende 1995, ganando los sofitos de Fondu de Muyeres Asiátiques.;<ref name="Mori">{{cita llibru |apellíu1=Mori|nome1=Kazuko|apellíu2=Hirano|nome2=Ken'ichiro|títulu=A New East Asia: Toward a Rexonal Community|fecha=2007|editorial=Universidá Waseda|isbn=9971693887|páxina=31-32|url=https://books.google.co.kr/books?id=a8z99L5TOIQC&pg=PA32&dq=comfort+women+money&hl=en&sa=X&ved=0CCYQ6AEwAjgeahUKEwiOnoa3hYfHAhUDJ5QKHW03Chk#v=onepage&q=comfort%20women%20money&f=false|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> el [[Gobiernu y política de los Países Baxos|gobierno holandés]] fixo un pactu en 1956 d'aprovir la indemnización a los 92.000 víctimes holandeses qu'apaeció aparte del [[tratáu de San Francisco]].<ref name="Mori"/> y; a la fin, les sobrevivientes filipines representaron l'activa incorporación sobre ésti asuntu,<ref>[http://www.japantimes.co.jp/news/2015/06/30/national/wartime-sex-victims-leftists-protest-growing-philippines-japan-military-ties/#.VbxhWfPtmko Former ‘comfort women,' leftists protest growing Philippines-Japan military ties] Ronron Calunsod, Japan Times, 2015-06-30</ref> ganando la sentencia de la so corte suprema que manda l'asistencia gobierna.<ref>[http://www.japantimes.co.jp/news/2014/08/13/national/crime-llegal/philippine-top-courts-denial-ends-filipín-comfort-women-groups-llegal-battle/#.VbxiWPPtmko Philippine top court ends ‘comfort women' group's llegal battle] Japan Times, 2014-08-13</ref> Magar tolos varios anuncios de los líderes xaponeses mientres [[Años 1980|los 80]] y [[Años 1990|90]],<ref name="Peter J"/> los políticos xaponeses representaron les duldes sobre los crímenes mientres la guerra, l'agresión xaponesa nel [[Sieglu XX|sieglu 20]], ya inclusive les muyeres de solaz dende 2007.<ref name="Peter J"/> Pero, l'alministración Abe causó masiva repulsión por tratar de modificar la declaración de Kono que denota dicha sida a nivel gubernamental,,<ref>[http://english.yonhapnews.co.kr/national/2015/07/29/0301000000AEN20150729000351315.html U.S. lawmakers apura Abe to offer sincere apology for sexual slavery [[Yonhap]], 2015-07-29{{en}}]</ref> y yá en feches más recién, y ante la incesante presión d'[[ONG]] estauxunidenses y del mesmu gobiernu estauxunidense, el gobiernu xaponés aportó a faer una segunda indemnización por una cifra cercana a los [[Dólar de los Estaos Xuníos|US$]]9 millones.<ref>http://www.eltiempo.com/mundo/asia/alcuerdu-pa-indemnizar-esclaves-sexuales-de-la-segunda-guerra-ente-corea-y-japon/16468381</ref> === Discutinios === En Xapón, esiste un inmensu discutiniu rellacionáu col usu y l'actual esistencia de les muyeres de consuelu, especialmente pa despintar o negar los crímenes cometíos mientres la guerra polos políticos, activistes y periodistes xaponeses. Por casu, un historiador de la universidá Nihon, [[Ikuhiko Hata]] envalora'l númberu de les víctimes sexuales n'aprosimao 10,000 y 20,000. Hata afirma que "Nenguna de les [muyeres de confort] fueron reclutadas forzadamente."<ref>{{Harvnb|Hata|undated|p=16}}.</ref> Y los políticos conservadores del [[Partíu Lliberal Democráticu (Xapón)|Partíu Lliberal Democráticu]] alegaron que los testimonios de les víctimes caltienen un fondu inconsistente y [[Ambigüedá|ambiguu]], entós (los testimonios) nun tienen validez.<ref>"Their atestigües have undergone dramatic changes...", {{Harvnb|Assentors|2007-06-14|Ref=WPost2007-06-14}}</ref> Notablemente, l'ex-mayor d'[[Osaka]] y co-líder del [[Partíu de la Innovación]] cola so ideoloxía d'[[estrema derecha]],<ref>[http://inside.org.au/japans-paradoxical-shift-to-the-right/ Japan's paradoxical shift to the right] Inside News, 2012-02-06</ref><ref>[http://web.archive.org/web/http://www.worldtribune.com/2013/05/31/japans-new-drift-neo-conservative-or-neo-imperialist/ Japan's new drift: Neo-conservative or neo-imperialist?] Donald Kirk, World Tribune vía East Asia Intel, 2013-05-31</ref> [[Tōru Hashimoto]] públicamente afirmó que non "hubo nenguna evidencia qu'unes muyeres de consuelu fueron forzaes pela vía de la [[violencia]] o [[Amenaza (Derechu)|amenaza]] de parte de los militares xaponeses."<ref>{{cita web |url=http://www.japantimes.co.jp/text/nn20120823a6.html |títulu=Non evidence sex slaves were taken by military: Hashimoto |apellíu1=Johnston |nome1=Eric |fecha=23 d'agostu de 2012 |editorial=The Japan Times |fechaaccesu=14 de mayu de 2013}}</ref> Llogrando un fuerte refugu per parte de les víctimes y los gobiernos internacionales, modificó la so posición, diciendo qu'elles fueron unes muyeres prindaes contra la so voluntá,<ref name="HashimotoMay2013">{{cita web |url=http://ajw.asahi.com/article/behind_news/politics/AJ201305130131|títulu= Hashimoto says 'comfort women' were a necessary part of war|fecha=13 de mayu de 2013 |sitiuweb=[[Asahi Shinbun]] |fechaaccesu=14 de mayu de 2013}}</ref> entá xustificando la otomía mientres la guerra a los papeles femeninos como "necesariu", con cuenta de que los militares "folgaren".<ref name="HashimotoMay2013"/> Un [[manga]], ''Neo Gomanism Manifesto Special – On Taiwan'', pol autor xaponés, Yoshinori Kobayashi, amuesa a muyeres en [[quimonu]] faciendo fila pa enrolarse delantre d'un soldáu xaponés. La manga de Kobayashi contién una entrevista col [[magnate]] taiwanés Shi Wen-long, quien afirmó que nenguna muyer foi forzada, y que elles trabayaron en condiciones más hixéniques que les prostitutes normales porque l'usu del [[condón]] yera obligatoriu.<ref name=nyt>{{Harvnb|Landler|2001-03-02|Ref=NY Times2001-03-02}}</ref> La televisión nacional xaponesa, [[NHK]] tresmitió un programa sobre'l [[Tribunal Internacional de Crímenes de guerra Sobre la Esclavitú Sexual de la Muyer nel Xapón]] que foi llargamente revisáu.<ref>"However, the second night's programming on January 30 was heavily censored through deletion, interpolations, alterations, dismemberment and even fabrication. This segment was originally supposed to cover the 'Women's International War Crimes Tribunal on Japan's Military Sexual Slavery' that had been held in Tokyo in December 2000.", {{Harvnb|Yoneyama|2002}}.</ref> El presidente de NHK que xubió al puestu en 2014 anunció la so opinión de comparar la carauterística de la [[Proxenetismo|esplotación sexual]] xaponesa coles práutiques d'occidente; sicasí, los historiadores occidentales señalen les diferencies ente los actos llevaos a efeutu por Tokiu que coaccionaron sexualmente a les muyeres y otros actos por unos institutos occidentales qu'a les muyeres obligábenlos unes compensaciones [[Esplotación llaboral|llaborales económiques]].<ref>{{cita publicación |url=http://mobile.nytimes.com/2014/02/20/world/asia/nationalistic-remarks-from-japan-lead-to-warnings-of-chill-with-us.html |títulu=Nationalistic Remarks From Japan Lead to Warnings of Chill With U.S. |apellíu1=FACKLER |nome1=MARTIN |fecha=19 de febreru de 2014 |sitiuweb=nytimes.com |editorial=The New York Times Company |fechaaccesu=20 de febreru de 2014}}</ref> El [[Primer ministru de Xapón|primer ministru]], [[Shinzō Abe]] y la mayoría de los ministros del so gabinete, son miembros de la organización Nippon Kaigi, que niega la esistencia de los [[Crímenes de guerra del Imperiu del Xapón|crímenes xaponeses]], inclusive la esclavitú femenina.<ref name="JP 200809">"[http://www.japan-press.co.jp/s/news/?id=4056 Pro-Yasukuni lineup features Rusto Cabinet]" - Japan Press Weekly 24 de setiembre de 2008.</ref> Un delegáu representativu del so gobiernu ye Hirofumi Nakasone, el [[Ministru d'Asuntos Esteriores]]. Anque'l so padre, Yasuhiro Nakasone estableció una estación de muyeres de consuelu en 1942 cuando yera un [[alférez]] de l'[[Armada Imperial Xaponesa]], el ministru fundó una comisión de "recuperar l'honor de Xapón a lo llargo de les temes de les muyeres de consuelu".<ref name="Mindy"/> === Muyeres de consuelu sobrevivientes === Les últimes víctimes que sobrevivieron hasta'l sieglu XXI convirtiéronse en figures públiques en Corea,<ref>{{cita web |url = http://cadenaser.com/programa/2016/01/29/puntu_de_fuga/1454070700_236563.html|títulu = Atestiguo de Ok-sun sobreviviente coreana de 89: la hestoria d'una "comfort woman" contada por ella mesma.|autor = Pablo Morán, Javier Bañuelos|editorial = Cadena Ser|fechaaccesu = 1 de febreru de 2016|sitiuweb = http://cadenaser.com/programa/2016/01/29/puntu_de_fuga/1454070700_236563.html}}</ref> y ellí refiérense a elles como "''halmoni''", un términu candial pa denominar a les "güeles". Sicasí China, esta nuna etapa de recueya de testimonios al traviés del Centru Chinu d'Investigación de Fechos sobre les "Muyeres de consuelu" na Universidá Normal de Shanghai,<ref>{{cita publicación |url=http://www.china.org.cn/english/China/216168.htm|títulu=Shanghai Opens Comfort Women Archives -- china.org.cn}}</ref> delles vegaes en collaboración con los investigadores coreanos.<ref>{{cita publicación |url=http://www.globaltimes.cn/content/841425.shtml|títulu='Comfort women' docs given to UNESCO - Global Times}}</ref> N'otres naciones, la investigación ya interaición coles víctimes atopar nuna etapa menos avanzada. Pero les muyeres de Taiwán y Filipines tamién trataron de demandar más atención de la comunidá internacional y collaboración xaponesa. ==== Corea ==== [[Ficheru:Comfort Women, rally in front of the Japanese Embassy in Seoul, August 2011.jpg|right|thumb|250px|Una escena de la manifestación del miércoles n'agostu de 2011.]] Los dos Cories formaron la comprensión sobre les muyeres de consuelu, diciendo que deseyen que Tokiu acepte'l crime estremu mientres la guerra mundial.<ref>[http://news.naver.com/main/read.nhn?mode=LSD&mid=sec&sid1=100&oid=001&aid=0005909921 韓·北·中, 유엔인권회의서 日에 위안부 공세] Yonhap, 2012-11-01</ref> Por cuenta de la postura conservadora de Xapón, Park Geun-hye, la presidenta surcoreana anunció que nun fadría una conversación billateral con Xapón si Tokiu nun amosaba l'autenticidá de resolver l'asuntu. Lo que causó que nenguna negociación esista ente les dos partes dende 2012.<ref>[http://www.japantimes.co.jp/news/2015/03/01/national/politics-diplomacy/park-apures-japan-to-resolve-comfort-women-issue-while-aging-victims-still-alive/#.VbyTOfPtmkp Park apures Japan to resolve ‘comfort women' issue while aging victims still alive] Kyodo, 2015-03-01</ref><ref>[http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20150713000173 Substantial improvement in Korea-Japan ties unclear even if summit happens: CRS report] The Korean Herald, 2015-07-13</ref> Aprosimao, cincuenta mujer sobreviven en [[Corea del Sur]].<ref name="Zeid">{{cita publicación |url=http://english.yonhapnews.co.kr/news/2015/06/24/0200000000AEN20150624004351315.html|títulu=Top O.N. official embraces 'comfort women&#39;|editorial=Yonhap|fecha=24 de xunu de 2015|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015|allugamientu=Seúl}}</ref> En 2015, Zeid bin Ra'ad, el presidente d'[[Oficina del Altu Comisionado de les Naciones Xuníes pa los Derechos Humanos]] (OACDH) y príncipe xordanu visitó atopando les víctimes en Seúl.<ref name="Zeid"/> ===== Manifestación del miércoles ===== {{AP|Manifestación del miércoles}} {{VT|Conseyu coreanu pa les muyeres motiváu pola esclavitú sexual militar impuesta per Xapón}} Cada miércoles, muyeres de consuelu sobrevivientes, organizaciones de muyeres, grupos cívicu-sociales, grupos relixosos, y un númberu d'individuos participa na ''"Manifestación del miércoles"'' frente a la embaxada xaponesa en Seúl, patrocináu pol ''“The Korean Council for the Women Drafted for Military Sexual Slavery by Japan (KCWDMSS)”'' (Conseyu coreanu pa les muyeres motiváu pola esclavitú sexual militar impuesta per Xapón). Esta manifestación empezó a realizase'l 8 de xineru de 1992, cuando'l primer ministru de Xapón, Miyazawa, visitó la república coreana. N'avientu de 2011, una estatua d'una nueva muyer foi llevantada en frente de la embaxada xaponesa, n'honor de les muyeres de solaz, pa la milésima selmana de la ''"Manifestación del miércoles"''.<ref name=autogenerated2>[http://bikyanews.com/87561/japan-lashes-out-at-comfort-woman-statue/ Japan lashes out at comfort woman statue – Bikya News]</ref> El gobiernu de Xapón pidió en repitíes ocasiones al gobiernu surcoreanu retirar la estatua, pero esto nun asocedió.<ref name=autogenerated2 /> ===== Casa na que se comparte ===== ''La casa na que se comparte'' ye'l llar de les víctimes que siguen con vida. Esta casa foi fundada en xunu de 1992 gracies al dineru recaldáu por organizaciones budistes y dellos grupos cívicu-sociales y foi treslladada a [[Gyeonggi]], [[Corea del Sur]] en 1998. Esta casa inclúi'l "Muséu de la esclavitú sexual por militares xaponeses" pa espublizar la verdá sobre los militares xaponeses y el so brutal [[Derechos humanos|abusu]] de les muyeres de consuelu y p'educar a los descendientes y el públicu polo xeneral.<ref>[http://nanum.org/eng/index.html Welcom Nanum House!]</ref> ===== Archivos sobre muyeres de consuelu ===== Dalgunes de les sobrevivientes, como Kang Duk-kyung, Kim Soon-duk y Lee Yong-Nyeo, caltuvieron la so hestoria personal en [http://www.womenandwar.net/contents/board/gallery/galleryList.nx?page_str_menu=2403 un archivu visual de dibuxos] Amás, la direutora de cine del [[Center for Asian American Media]], Dai Sil Kim-Gibson, produció'l documental "Silence Broken: Korean Comfort Women", qu'axunta dellos rellatos de muyeres sobrevivientes.<br /> Filmografía [[feminismu|feminista]] y videos d'archivu contribuyeron a xenerar un sentimientu de solidaridá ente les sobrevivientes y el públicu sobre la base de los [[Derechos de la muyer derechos de les muyeres]]. Y sirvieron como un sitiu d'alcuentru y enseñanza de la dignidá de la muyer y los [[derechos humanos]], atrayendo a persones ensin distinción d'[[edá]], [[xéneru]], [[ideoloxía]], o [[nacionalidá]].<ref>[https://www.womenandwar.net/contents/home/home.nx 한국정신대문제대책협의회]</ref> ==== Filipines ==== [[Ficheru:Manilajf0388 32.JPG|thumb|250px|Rexistru históricu, en Plaza Lawton, Liwasang Bonifacio, Manila.]] Les [[filipines]] formaron tres grupos propios, similares a les sobrevivientes coreanes llamada "Lolas" (güeles), "Lila Pilipina" (Lliga de les muyeres filipines, 1992-)<ref name="gabriela">{{cita llibru |apellíu1=Mina|nome1=Rozas|títulu=Filipín Comfort Women|url=http://chnm.gmu.edu/wwh/d/198/wwh.html|editorial=University of New South Wales|fechaaccesu=2 de mayu de 2015}}</ref> y "Malaya Lolas" (güeles gratis). Tres grupo pidieron una sida oficial del gobiernu xaponés, compensación cola inclusión d'esta tema nos llibros d'historia.<ref name="embassy">{{cita web |títulu=Filipín comfort women stage protest outside Japanese embassy|url=http://www.globalpost.com/dispatch/news/kyodo-news-international/140212/filipín-comfort-women-stage-protest-outside-japanese-|editorial=Kyodo News International|fechaaccesu=2 de mayu de 2015}}</ref><ref>{{cita web |títulu=&#39;Comfort Women' Are Old Now, But Still Fighting|url=http://womensenews.org/story/prostitution-and-trafficking/130615/comfort-women-are-old-now-still-fighting|fechaaccesu=2 de mayu de 2015}}</ref> En segundu día d'abril de 1993, dieciocho sobrevivientes de les Filipines allegaron al [[Demanda xudicial|xuiciu]] ante la corte de distritu de Tokiu, demandando una compensación de ¥360 millión.<ref name="Xiaojian"/><ref name="Chicago">[http://articles.chicagotribune.com/1993-04-04/news/9304040173_1_comfort-women-japanese-imperial-army Still Fighting Shame, Japanese Army's Sex Slaves Demand Justice] Merrill Goozner, [[Chicago Tribune]], 1993-04-04</ref> Anguaño, cuarenta cuatro víctimes aportunó na so situación como les muyeres de solaz mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] pero los abogaos y los grupos humanitarios nun pudieron ejecitar l'aición.<ref name="tratáu de San Francisco"/> Inclusive Rosa Henson y Julia Porres, 18 muyeres llegaron abriendo una [[rueda de prensa]] pa faer una [[oratoria]] sobre les sos esperiencies.<ref name="jurisdiccion"/> Les víctimes filipines entós demandaron la inclusión de les temes nos [[Llibru de texto|texto autorizaos]] pa enseñar la traxedia mientres la guerra a los xaponeses. La sobreviviente Julia Porres reclamó que les muyeres filipines inclusive ella tuvieron trabayar como unes [[criada|criaes]] y como esclaves sexuales n'isla de [[Mindanao]].<ref name="jurisdiccion"/> Julia fixo'l so testimoniu y reveló que cuando tenía 13 años d'edá, el so pueblu foi invadíu y los militares caputraron a otres neñes. Les cautives fueron confinaes nun túnel y los militares xaponeses repetidamente violaron sexualmente a les muyeres. Magar tou, la demanda de les víctimes refugar por baxa [[llexitimidá]] y falta d'evidencia por toos niveles de los [[Tribunal de justicia|tribunales de xusticia]] xaponeses.<ref name="tratáu de San Francisco"/> La [[Interpretación xudicial|interpretación]] del tribunal del distritu de Tokiu anunció qu'hubo solamente evidencia de la invasión a les Filipines ensin una clara evidencia d'[[Violación sexual|esclavitú sexual]]. Esta [[Sentencia xudicial|sentencia]] recibió los sofitos de los tribunales cimeros en 1998, 2000 y finalmente en 2003, terminando tou procesu de [[xurisdicción]] contra Xapón.<ref name="jurisdiccion"/> Los grupos fixeron dellos tipos de manifestación delantre de la embaxada xaponesa en [[Manila]],<ref name=embassy/><ref>{{cita web |apellido1=Calunsod|nome1=Ronron|títulu=&#39;Comfort women' protest Japanese troops' presence|url=http://www.abs-cbnnews.com/focus/06/23/15/comfort-women-protest-japanese-troops-presence|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> los testimonios a los turistes japonéses. Como'l casu de Corea, les sobrevivientes filipines tienen yá la so casa y escribieron dos [[biografía|biografíes]]: ''Comfort Woman: Slave of Destiny'' por [[Rosa Henson]]; ''The Hidden Battle of Leyte: The Picture Diary of a Girl Taken by the Japanese Military'' por [[Remedios Felias]]. ==== Taiwán ==== Dende la década de 1990, les sobrevivientes de [[Taiwán]] trataron de captar l'atención de la sociedá taiwanesa, asegurando'l sofitu de los activistes de los derechos femeninos. Los sos testimonios y alcordances fueron escritos a periódicos, llibros y [[Reportaxe (película)|reportaxes]].<ref name="taipei times">[http://www.taipeitimes.com/News/feat/archives/2013/12/29/2003580027 The comfort women speak] Ho Yi, Taipei Times, 2013-12-29</ref> Les reclamaciones taiwanesas contra'l gobiernu de Xapón fueron propuestes por Taipei Fundación de Muyeres de Rescate (TWRF), una [[Organización ensin ánimu de lucro|organización ensin fines d'arriquecimientu]]. Esta organización facilitó [[Asistencia xurídica gratuita|sofitos llegales]] y psicolóxicos, recoyendo los datos de les muyeres y testimonios. Nueve muyeres taiwanesas, que dicen que se vieron obligaes a ufiertar servicios sexuales a los soldaos xaponeses mientres la Segunda Guerra Mundial, presentaron una [[Demanda xudicial|demanda]] el 14 de xunetu de 1999 al tribunal de distritu de Tokiu en busca d'[[Indemnización de perjuicio|indemnización]] y una sida del gobiernu xaponés sobre'l sufrimientu que soportaron.<ref>[http://sjam.org/wp-content/uploads/2014/12/noticiasiteTaipeiWF.pdf Social Justice Alliance for Museums] Taipei Women's Forum</ref> Yera la primer vegada que les muyeres taiwanesas punxeren una demanda llegal. El gobiernu de [[Taiwán]] decidió sofitar l'actividá de les víctimes, diciendo que la República de Taiwán hai siempres sofitáu los reclamos de les muyeres contra Xapón y tamién encargó la investigación académica d'estos casos dende 1992. Dizse que siquier 766 muyeres taiwanesas fueron obligaes a encomalo a desempeñase como muyeres de consuelu.<ref name="george">[http://www.gwu.edu/~memory/data/judicial/comfortwomen_japan/Taiwanese.html Comfort Women: Japan] la memoria y la reconciliación d'Asia, [[Universidá George Washington]]</ref> En 2002, el tribunal en Tokiu refugó les sos demandes, por eso demandaron otra vegada al tribunal cimeru y finalmente a [[Corte Suprema de Xusticia de Xapón|corte superma]] en 2004. En febreru de 2005, la Corte suprema refugó los pidimientos de los siete muyeres restantes.<ref name="george"/> En 2007, estes organizaciones encargar de promover la conciencia na sociedá faciendo xuntes nes universidaes y escueles secundaries onde los sobrevivientes dieron los sos testimonios a los estudiantes y al públicu polo xeneral.<ref>William Logan, Keir Reeves, Places of Pain and Shame: Dealing with 'Difficult Heritage', Routledge, 2008, ISBN 1134051492, p.114</ref> === Collaboración internacional === ==== ONX ==== L'asuntu sobre les muyeres de consuelu apaeció en 1992 per primer vegada na ONX.<ref name="tratáu de San Francisco"/> La [[Organización de Naciones Xuníes]] mentó'l so sofitu al asuntu y demandes al gobiernu xaponés.<ref name="japantimes.co.jp">{{cita web |url=http://www.japantimes.co.jp/news/2014/08/30/national/o-n-issues-fresh-call-japan-world-war-ii-comfort-women/|títulu=O.N. issues fresh call to Japan over World War II 'comfort women' - The Japan Times|obra=The Japan Times}}</ref> En 1996, la unviada especial de la ONX, Radhika Coomaraswamy anunció'l so informe sobre les muyeres de consuelu nel cual pidió la sida oficial y posterior indemnización.<ref name="Martin">[http://www.nytimes.com/2014/10/17/world/asia/japan-rebuffed-over-un-report-on-wartime-brothels.html Japan, Seeking Revision of Report on Wartime Brothels, Is Rebuffed] Martin Farkler, [[The New York Times]], 2014-10-16</ref> Esto foi posible gracies al discursu xaponés qu'espresa les sos sides mientres la Segunda Guerra Mundial inclusive les invasiones a los países asiáticos.<ref name="Ankit">[http://thediplomat.com/2014/10/japan-denied-revision-of-un-comfort-women-report/ Japan Denied Revision of UN Comfort Women Report] Ankit Panda, The Diplomat, 2014-10-17</ref> Sicasí, Xapón trató de negar los asuntos de les muyeres de consuelu y el primer ministru Shinzo Abe dixo que nun podía creer na presentación de les muyeres en 2007, provocando a los dos Cories y China.<ref name="Martin"/> L'alministración de Shinzo Abe alegó que la hestoria xaponesa describióse de manera bien negativa ensin considerar la verdá llargamente y en febreru de 2014, empezó reexaminar la exactitú del discursu fechu pol so predecesor en 1993.<ref name="Ankit"/> Depués d'esti manifiestu, un oficiales xaponeses d'altu rangu axuntar cola unviada de la ONX, Radhika Coomaraswamy con cuenta de que retirara los conteníos del so informe del añu 1996.<ref name="Mindy"/><ref name="Ankit"/> D'esta manera espertó un gran refugu internacional, Xapón nun comprobó esta dulda pero en xunu del mesmu añu, Tokiu publicó'l so propiu reporte diciendo que “nun ye posible de confirmar si les muyeres se enlistaron forzadamente.<ref name="Martin"/><ref name="Centre">[http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=48424#.VbtRD_Ptmko Japan's stance on ‘comfort women' issue violates victims' rights – UN official] UN News Centre, 2014-08-06</ref> Esta declaración causó respuestes de los [[Comité de Derechos Humanos|oficiales sobre los derechos humanos]] los cualos presentaron una propuesta, con cuenta de que s'apruebe, un xustu resolución immediatamente y se de sofitu xenuinu a les víctimes.<ref name="Brooks"/><ref name="Centre"/><ref name="japantimes.co.jp"/> ==== Nivel gobierno y civil ==== La tema de les muyeres de consuelu foi sofitáu poles naciones víctimes y los grupos de [[derechos humanos]], siguen les campañes n'[[Australia]] y [[Nueva Zelanda]] onde los gobiernos nun lu sofiten oficialmente.<ref>{{cita web |url=http://www.amnesty.org.au/svaw/comments/21574/|títulu=Justice for comfort women - our achievements|obra=Amnesty Australia}}</ref><ref>[http://web.archive.org/web/http://www.amnesty.org.nz/files/Comfort-Women-factsheet.pdf "Stop violence against women: "Comfort Women"]</ref> [[Canadá]], [[Países Baxos]] y [[Estaos Xuníos]] presentaron resoluciones nel nivel parllamentariu con cuenta de resolver l'asuntu de les muyeres de consuelu. [[Amnesty International]] sofitó una serie d'audiciones pa los testimonios de les vícimas a lo llargo d'[[Europa]] dende 2007 y tamién el grupu demanda l'activa participación de los gobiernos europeos de qu'éstos faigan presión a Tokiu. Dempués de los testimonios nel [[Parllamentu Européu|parllamentu européu]], la institución parllamentaria pasó un resolución oficial contra Xapón xunto a los Países Baxos.<ref>[http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2007/11/06/2007110661024.html Comfort Women to Testify Before European Parliament] [[Chosun Ilbo]], 2007-11-06</ref><ref>[http://www.amnesty.eu/en/news/press-releases/all/european-parliament-speaks-out-on-sexual-slavery-during-wwii-0337/#.VbtEIfPtmko EUROPEAN PARLIAMENT SPEAKS OUT ON SEXUAL SLAVERY DURING WWII] Amnistía Internacional n'Europa</ref> Les organizaciones non-gubernamentales celebraron dellos eventos inclusive una conferencia en [[Conseyu de Derechos Humanos de les Naciones Xuníes]] en [[Xinebra]] y la primera [[manifestación del miércoles]] en [[Francia]].<ref>[http://www.womennews.co.kr/news/61168#.VbtDifPtmko 프랑스 파리서 일본군 '위안부' 첫 수요집회 열려] Womans News, 2013-09-18</ref> El gobiernu neerlandés escribió nel so reportaxe n'a l'añu 1994 sobre los sacrificios de los sos pueblos mientres la SegundaGuerra Mundial.<ref name="LLEE">Lee Injae, Owen Miller, Park Jinhoon, 《Korean History in Maps》, [[Cambridge University Press]], 2014. ISBN 1107098467 pp.164-165</ref> En 2007, [[Segunda Cámara de los Estaos Xenerales]] d'[[Ámsterdam]] anunció'l resolución que solicita nun se fale más sobre ésti asuntu.<ref>[http://news.xinhuanet.com/english/2007-11/21/content_7119543.htm Dutch parliament demands Japanese compensation for "comfort women"] [[Xinhua]], 2007-11-21</ref> En Canadá, fueron dellos eventos que se realizaron pa escuchar los testimonios a nivel de gobiernu y en tol país.<ref>[http://www.cbc.ca/news/canada/manitoba/comfort-woman-shares-story-of-sex-slavery-1.2125396 'Comfort woman' shares story of sex slavery] [[CBC News]], 2013-11-18</ref><ref>[http://www.alpha-canada.org/book-reviews/chinese-comfort-women Book Review: Chinese Comfort Women]</ref> La [[Cámara de los Comunes de Canadá]] comprobó l'audiencia de les sobrevivientes en [[Ottawa]], declarando na propuesta del añu 2007 que Xapón non se pronunció oficialmente.<ref>[http://www.canada.com/vancouversun/news/story.html?id=23f5ee09-65b9-4459-802c-94771y7009c9 Japan bristles at Canada's support for apology to 'comfort women' rankles] Vancouver Sun, 2007-11-27</ref><ref>[http://www.cbc.ca/news/canada/house-of-commons-passes-motion-recognizing-japanese-comfort-women-1.638239 House of Commons passes motion recognizing Japanese 'comfort women'] CBC, 2007-11-29</ref> Los [[Estaos Xuníos]] sofiten los asuntos sobre los derechos humanos y solicitaron les sides de Xapón a les víctimes. La [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] aprobó'l resolución N° 121 el 30 de xunetu de 2007, onde pidieron que se reexamine la situación y enseñanza sobre les muyeres de consuelu nos llibros d'historia xaponeses. En xunetu de 2012, l'ex-[[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|secretaria]] [[Hillary Clinton]] quien representa gran sofitu a la tema, crítica l'usu de la designación muyeres de consuelu (comfort women) que tien de camudase a les esclaves sexuales forzaes sobre la base de la concepción y carauterística.<ref>{{cita web |url=http://www.japantoday.com/category/politics/view/clinton-says-comfort-women-should-be-referred-to-as-enforced-sex-slaves|títulu=Clinton says 'comfort women' should be referred to as 'enforced sex slaves' ‹ Japan Today: Japan News and Discussion|editorial=Japan Today|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref> La [[Casa Blanca]] sigui sofitando la necesidá de remanar la violación de los derechos humanos.<ref>{{cita web |url=http://thecable.foreignpolicy.com/posts/2013/02/21/white_house_japan_should_do_more_to_address_comfort_women_issue|títulu=White House: Japan should do more to address ‘comfort women' issue|obra=Foreign Policy|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref> Unes llábanes conmemorativas asitiar en [[Nueva Jersey]] y [[California]] en 2010 y 2013, respeutivamente.<ref>[http://www.latimes.com/local/lanow/la-me-ln-glendale-comfort-women-20130730-story.html Glendale unveils 'comfort women' statue, honors 'innocent victims'] Brittany Levine, Jason Wells, [[Los Angeles Times]], 2013-07-30</ref> Como'l primer ministru, [[Shinzo Abe]] declaró que nun hai nin una sola evidencia sobre les esclaves forzaes, diverses crítiques apaecieron tres les pallabres de Xapón les cualos devalúen la dignidá humana de les víctimes. En 2014, el [[Francisco (papa)|Papa Francisco]] atopar colos siete sobrevivientes surcoreanas.<ref>{{cita web |url=http://thediplomat.com/2014/08/pope-francis-meets-korean-comfort-women/|títulu=Pope Francis Meets Korean‘Comfort Women'|apellíu1=Tiezzi|nome1=Shannon|obra=The Diplomat|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref><ref>{{cita web |url=http://nationalinterest.org/feature/the-popes-verdict-japans-comfort-women-11168/|títulu=The Pope's Verdict on Japan's Comfort Women|obra=The National Interest|fechaaccesu=2 d'agostu de 2015}}</ref> ==== Academia ==== Los políticos xaponeses trataron d'exercer presión sobre les [[Edición de llibros editoriales]] estauxunidenses con cuenta de '''esaniciar la descripción sobre les muyeres de consuelu por causa de degradar el [[Marca país|sentimientu]] de Xapón.<ref name="Washington">[https://www.washingtonpost.com/world/japanese-historians-contest-textbooks-description-of-comfort-women/2015/03/17/6y5422y3-09a3-4d96-a520-8a5767ab93y4_story.html Japanese historians contest textbook's description of ‘comfort women'] Anna Fifield, The Washington Times, 2015-03-17</ref> Como'l primer ministru, Shinzo Abe xubió al poder per segunda vegada en 2012 dempués de la so cayida en 2007, él y los sos ministros representaron les duldes y entrugues sobre les sides anteriores.<ref>[http://www.japantimes.co.jp/news/2014/02/13/national/comfort-women-running-out-of-time/#.Vbx9CfPtmko ‘Comfort women' running out of time] Foster Klug, The Japan Times, 2014-02-13</ref><ref>[http://www.nytimes.com/2014/09/13/opinion/tea-party-politics-in-japan.html Japan's Rising Nationalism] Norihiro Kato, The New York Times, 2014-09-12</ref> El [[Ministeriu d'Educación, Cultura, Deportes, Ciencia y Tecnoloxía de Xapón|ministru d'educación]] empezó la revisión de los testos autorizaos, empobinando a crear la dulda sobre la esistencia de la esclavitú femenina. El so [[Gabinete de Xapón|gabinete]] dixo que dellos testos nos Estaos Xuníos caltienen munchos errores y menciones negatives sobre Xapón y dalgunos nun reflexen la verdá, entós el gobiernu xaponés tien d'alzar la voz pa recuperar el so honor.<ref name="Anna">[https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/american-academics-condemn-japanese-efforts-to-revise-history-of-comfort-women/2015/02/09/y795fc1c-38f0-408f-954a-7f989779770a_story.html U.S. academics condemn Japanese efforts to revise history of ‘comfort women'] Anna Fifield, The Washington Times, 2015-02-09</ref> Los delegaos xaponeses fueron unviaos en 2014 a la editorial McGraw Hill xunto a un profesores d'hestoria, ganando asina l'ayuda de la sociedá histórica xaponesa.<ref name="Anna"/> Diz qu'ellos solicitaron esaniciar unos conteníos alrodiu de les esclaves sexuales nos testos estauxunidenses, provocando na sociedá histórica estauxunidense una declaración onde manifiesten la llástima que sienten gracies a la revisión xaponesa tocantes a esta tema.<ref name="Anna"/><ref>[http://www.huffingtonpost.com/alexis-dudden/call-a-slave-a-slave_b_5572282.html Japan's Rising Nationalism] Alexis Dudden, The World Post, 2014-09-09</ref> Tres dellos intentos de revisar la hestoria, los congresistes estauxunidenses fixeron unes meses de trabayu onde soliciten evalúese'l casu tocantes a [[derechos humanos]].<ref name="Eric">[http://www.japantimes.co.jp/news/2015/05/07/national/politics-diplomacy/187-scholars-apura-abe-address-japans-wartime-history/#.VbyGQfPtmko 187 scholars apura Abe to address Japan's wartime history] Eric Johnston, The Japan Times, 2015-05-07</ref> En mayu de 2015, 187 profesores quien la so asignatura principal ye hestoria del Asia Oriental, unviaron una carta oficial onde esixíen el cambéu de la política xaponesa nesta tema. Participaron los espertos como'l ganador de [[premiu Pulitzer]] John Dower, el profesor de la universidá Harvard, Ezra Vogel y<ref name="Eric"/> Alexis Dudden, profesora d'historia d'[[Universidá de Connecticut]] son quien lideraron en xunto un manifiestu de los historiadores que denuncien la postura de negar la so hestoria.<ref>[http://www.koreatimes.co.kr/www/news/nation/2015/05/116_178076.html US scholar hits Abe for failing to apologize] Kim Hyo-jin, The Korea Times, 2015-05-11</ref> Más de 450 profesores alredor del mundu roblaron la declaración ensin faer casu de les sos asignatures principales.<ref>[http://news.kbs.co.kr/news/view.do?ref=A&ncd=3078850 세계 역사학계 집단성명 파동 ‘확산일로'…입지 좁아지는 아베] Wu Jeong-hwa, [[Korean Broadcasting System|KBS]], 2015-05-19</ref><ref>[http://english.hani.co.kr/arti/english_edition/y_international/702455.html More than 500 academics issue statement for peace in Northeast Asia] Kim gyu-nam, The Hankyoreh, 2015-07-30</ref> == Salú == Les muyeres forzaes al serviciu sexual recibíen un períodico [[Ciencies de la salú|exame de salú]] pa torgar la [[Concepción (bioloxía)|concepción]] y prevenir enfermedaes de [[Infecciones de tresmisión sexual|tresmisión sexual]].<ref name="Sana Loue">{{cita llibru |apellíu1=Loue|nome1=Sana|apellíu2=Sajavotic|nome2=Martha|títulu=Encyclopedia of Women's Health|fecha=2004|editorial=Springer Science & Business Media|isbn=0306480735|páxina=181|url=https://books.google.co.kr/books?id=LbHWgd-mDbsC&pg=PA181&lpg=PA181&dq=comfort+women+health&source=bl&ots=hyEtLmAKCP&sig=urvo7o52SADggem0JEYH1BNZsys&hl=en&sa=X&ved=0CGQQ6AEwCWoVChMIr6qTnuyHxwIVCxmUCh2d4AD4#v=onepage&q=comfort%20women%20health&f=false|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> Si una muyer llegaba a concebir, inyectábase-y una droga llamada 606 que provocaba'l [[albuertu]],<ref name="Rai"/><ref name="Smith">{{cita llibru |apellíu1=Smith|nome1=Merril D.|títulu=Encyclopedia of Tosquile |fecha=2007|editorial=Greenwood Publishing|isbn=0313326878|páxina=47|url=https://books.google.co.kr/books?id=tVeh3C8XGP4C&pg=PA47&dq=comfort+women+sterilization&hl=en&sa=X&ved=0CCsQ6AEwA2oVChMI57ncqe6HxwIViSiUCh03eQmP#v=onepage&q=comfort%20women%20sterilization&f=false|fechaaccesu=31 de xunetu de 2015}}</ref> practicábase-yos l'albuertu quirúrxicu o yeren esterilizadas a encomalo.<ref>{{cita llibru |apellíu1=Cohn|nome1=Carol|títulu=Women and Wars: Contested Histories, Uncertain Futures|fecha=2013|editorial=John Wiley & Sons|isbn=0745675867|páxina=292|url=https://books.google.co.kr/books?id=AQ2xAAAAQBAJ&pg=PA292&dq=comfort+women+sterilization&hl=en&sa=X&ved=0CDwQ6AEwBmoVChMI57ncqe6HxwIViSiUCh03eQmP#v=onepage&q=comfort%20women%20sterilization&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> Por cuenta de que les muyeres fueron espuestes a delles enfermedaes sexuales y a los albuertos forzaos munches vegaes,<ref>{{cita llibru |apellíu1=Sadat|nome1=Leila|títulu=Forging a Convention for Crimes against Humanity |fecha=2011|editorial=Cambridge University Press|isbn=0745675867|páxina=92|url=https://books.google.co.kr/books?id=oZNR0t2LHwEC&pg=PA92&dq=comfort+women+sterilization&hl=en&sa=X&ved=0CEEQ6AEwB2oVChMI57ncqe6HxwIViSiUCh03eQmP#v=onepage&q=comfort%20women%20sterilization&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> ya inclusive se fixeron con elles esperimentos d'albuertu artificial,<ref>{{cita llibru |apellíu1=Hickey|nome1=Eric|títulu=Forging a Convention for Crimes against Humanity|fecha=2003|editorial=Sage|isbn=1452265259|páxina=301|url=https://books.google.co.kr/books?id=UCp1AwAAQBAJ&pg=PT337&dq=comfort+women+sterilization&hl=en&sa=X&ved=0CBoQ6AEwADgeahUKEwjyw_OW-IfHAhXBkpQKHbw2Dmo#v=onepage&q=comfort%20women%20sterilization&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> munches víctimes casi perdieron la so salú física y nun pudieron embarazase nunca más,<ref>{{cita llibru |apellíu1=Carey|nome1=John|títulu=International Humanitarian Law: Origins, Challenges, Prospects (3 Vols)|fecha=2004|editorial=Brill|isbn=1571052674|páxina=66|url=https://books.google.co.kr/books?id=RvAYn7ufhEkC&pg=RA1-PA66&dq=comfort+women+sterilization&hl=en&sa=X&ved=0CEoQ6AEwCTgKahUKEwjpyq36-IfHAhUMi5QKHbR2CKU#v=onepage&q=comfort%20women%20sterilization&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> lo que torgó inclusive qu'estes muyeres pudieren contraer [[matrimoniu]] en munchos casos.<ref name="Irene Lin"/> Según delles investigaciones, les muyeres amosaben mancaes o síntomes como enfermedaes nel [[úteru]], deformación de [[costazu]] o [[Columna vertebral|columna]] por cuenta de la violencia de les agresiones, [[artritis]] y mancaes por tortura (fueu o espada) a les que yeren sometíes si negábense.<ref>{{cita llibru |apellíu1=Karstedt|nome1=Susanne|títulu=Llegal Institutions and Collective Memories|fecha=2009|editorial=Bloomsbury Publishing|isbn=1847315232|páxina=144-145|url=https://books.google.co.kr/books?id=FgLcBAAAQBAJ&pg=PA144&dq=comfort+women+victims+physical+health&hl=en&sa=X&ved=0CBsQ6AEwAGoVChMI8vvg1_mHxwIVxBeUCh1YGAYw#v=onepage&q=comfort%20women%20victims%20physical%20health&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> Los síntomes mentales inclúin la [[depresión]], [[Trestornu por estrés postraumático|TEPT]], [[Cefalea|cefalea crónica]], [[velees]] y [[velea]].<ref>{{cita llibru |apellíu1=Qiu|nome1=Peipei|títulu=Chinese Comfort Women: Atestigües from Imperial Japan's Sex Slaves|fecha=2013|editorial=UBC Press|isbn=0774825472|páxina=156|url=https://books.google.co.kr/books?id=uZK-AAAAQBAJ&pg=PA156&dq=comfort+women+victims+physical+health&hl=en&sa=X&ved=0CCgQ6AEwAzgKahUKEwi9otPg_ofHAhVj6KYKHdQvAHg#v=onepage&q=comfort%20women%20victims%20physical%20health&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> Amás, les víctimes sufrieron depués l'[[Aislamientu (psicoloxía)|aislamientu]], dificultaes económiques y el refugu social na conservadora sociedá del so país. <ref name="Irene Lin"/><ref>{{cita llibru |apellíu1=Stodulka|nome1=Thomas|títulu=Feelings at the Margins: Dealing with Violence, Stigma and Isolation in Indonesia|fecha=2014|editorial=Campus Verlag|isbn=3593500051|páxina=180-185|url=https://books.google.co.kr/books?id=m5QCBQAAQBAJ&pg=PA184&dq=comfort+women+victims+physical+health&hl=en&sa=X&ved=0CEEQ6AEwB2oVChMI8vvg1_mHxwIVxBeUCh1YGAYw#v=onepage&q=comfort%20women%20victims%20physical%20health&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> Al enfrentar estes dificultaes nel so pueblu, delles muyeres nun tornaron. Un testimoniu de la víctima taiwanesa, Teng Kao Pao-chu amuesa la situación del trance de les sobrevivientes: {{cita|Yo perdí tola mio vida. Considerábame una muyer puerca. Y nun pudi buscar nengún [[mediu de vida]], con esti sufrimientu tan grande. La próxima xeneración xaponesa tien de conocer les males aiciones de los sos padres.<ref name="Irene Lin"/>}} Les muyeres demostraron dificultaes pa controlar la so emoción y raxón internu sobre la base de [[test de Rorschach]], una téunica y [[Proyección (psicoloxía)|métodu proyectivo]] de [[psicodiagnóstico]].<ref>{{cita publicación |apellíu=Min SK, Lee CH, Kim JY, Shim EJ.|títulu=Posttraumatic Stress Disorder of Former Comfort Women for Japanese Army during World War II.|publicación=Journal of Korean Neuropsychiatric Association|fecha=Nov 2004|páxines=740–748|idioma=coreanu}}</ref> Como tuvieron que tar llueñe de les sos families ensin [[socialización]] propia y estabilidá mientres llargu plazu, psicolóxicamente manifestaron una ansiedá bien intenso amás de trepar cola dificultá de tener socialización.<ref>{{cita llibru |apellíu1=Totten|nome1=Samuel|títulu=Impediments to the Prevention and Intervention of Genocide|fecha=2013|editorial=Transaction Publishers|isbn=1412849438|páxina=74|url=https://books.google.co.kr/books?id=rmQLW25H11cC&pg=PA74&dq=comfort+women+victims+physical+health&hl=en&sa=X&ved=0CCAQ6AEwAWoVChMI8vvg1_mHxwIVxBeUCh1YGAYw#v=onepage&q=comfort%20women%20victims%20physical%20health&f=false|fechaaccesu=1 d'agostu de 2015}}</ref> Un [[ensayu clínicu]] en 2011 tamién anunció que les sobrevivientes siguíen propenses a sufrir [[trestornu por estrés postraumático]] dempués de 60 años de la guerra.<ref>{{cita publicación |apellíu=Min|nome=SK|autor2=Lee, CH |autor3=Kim, JY |autor4= Sim, EJ |títulu=Posttraumatic stress disorder in former 'comfort women'.|publicación=Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences|añu=2011|volume=48|númberu=3|páxines=161–9|pmid=22141139}}</ref> == Ver tamién == * [[Manifestación del miércoles]] * [[Sentimientu antixaponés]] ** [[Sentimientu antixaponés en China]] * [[Revisionismu históricu (negacionismu)]] * [[Crímenes de guerra del Imperiu del Xapón]] * [[Trata de persones]] * [[Violaciones de guerra]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Notes == <references group="n."/> === Naciones Xuníes === * {{Obra citada |apellíu=McDougall |nome=Gai J. |url=http://www.unhchr.ch/Huridocda/Huridoca.nsf/7fba5363523b20cdc12565a800312a4b/3d25270b5fa3hala998025665f0032f220?OpenDocument#Appendix |títulu=CONTEMPORARY FORMS OF SLAVERY—Systematic tosquile, sexual slavery and slavery-like practices during armed conflict |fecha=22 de xunu de 1998 |fechaaccesu=12 de payares de 2007 |añu=1998 <!-- provide working target for harvnb links --> }}. === Gobiernu surcoreanu === * {{Obra citada |fecha=22 de febreru de 2014 |url=http://www.mofa.go.kr/ENG/policy/focus/dokdo/statement/index.jsp?menu=m_20_10_10&tabmenu=t_2&sp=/webmodule/htsboard/template/read/engreadboard.jsp%3FtypeID=12%26boardid=10826%26seqno=313431 |títulu=MOFLA Spokesperson's Statement: Japan's provocation over Dokdo and evasion of responsibility toward sexual slavery victims drafted for the Japanese imperial army have the same origin |editorial=MOFLA Corea del Sur |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |apellíu=Yoon |nome=Byeong-féchase=6 de marzu de 2014 |url=http://www.korea.net/NewsFocus/Policies/view?articleId=117971 |títulu=Korea appeals to UN to solve comfort women issue |editorial=Korea.net |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |apellíu=Cho |nome=Tae Yul |fecha=4 de marzu de 2015 |url=http://www.mofa.go.kr/ENG/policy/humanright/issues/index.jsp?menu=m_20_60_20&sp=/webmodule/htsboard/template/read/engreadboard.jsp%3FtypeID=12%26boardid=11051%26seqno=314937 |títulu=Statement by H.Y. Mr. CHO Tae-yul, Vice Minister of Foreign Affairs Republic of Korea at the High-level Segment of the 28th Session of the UN Human Rights Council |editorial=Ministry of Foreign Affairs |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |apellíu=Park |nome=Geun-Hye |fecha=1 de marzu de 2015 |url=http://www.mofa.go.kr/ENG/press/speeches/president/index.jsp?menu=m_10_40_50&sp=/webmodule/htsboard/template/read/engreadboard.jsp%3FtypeID=12%26boardid=14195%26seqno=315046menu=m_20_60_20&sp=/webmodule/htsboard/template/read/engreadboard.jsp%3FtypeID=12%26boardid=11051%26seqno=314937 |títulu=Address by President Park Geun-hye on the 96th March First Independence Movement Day |editorial=Gobiernu de Corea del Sur |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. === Gobiernu holandés === * {{Obra citada | autor = Ministerie van Buitenlandse zaken | fecha = 24 de xineru de 1994 | títulu = Gedwongen prostitutie van Nederlandse vrouwen in voormalig Nederlands-Indië [Enforced prostitution of Dutch women in the former Dutch East Indies] | publicación = Handelingen Tweede Kamer der Staten-Generaal [Hansard Dutch Lower House] | volume = 23607 | númberu = 1 | issn = 0921-7371 }}, authored by the Dutch [[Minister of Foreign Affairs]], [http://web.archive.org/web/http://www.nationaalarchief.nl/nieuws/nieuws/dwangprostitutie.asp laysummary] by Nationaal Archief [''Dutch National Archive''] ''(Dutch)'', 2007-03-27. === Gobiernu estauxunidense === * {{Obra citada |apellíu=O'Herne |nome=Jan Ruff |fecha=15 de febreru de 2007 |url=http://foreignaffairs.house.gov/110/ohe021507.htm |títulu=Statement of Jan Ruff O'Herne AO, Subcommittee on Asia, Pacific and the Global Environment |editorial=Committee on Foreign Affairs, U.S. House of Representatives |fechaaccesu=23 de marzu de 2007 |añu=2007 <!-- provide working target for harvnb links --> }}. * {{Obra citada |apellíu=Fonda |nome=Mike |url=http://noticia.archive.org/noticia/http://www.house.gov/apps/list/press/ca15_fonda/comfortwomentestimony.html |títulu=Honda Testifies in Support of Comfort Women |fecha=15 de febreru de 2007 |fechaaccesu=23 de marzu de 2007 |editorial=U.S. House of Representatives |añu=2007 <!-- provide working target for harvnb links --> }}. * {{Obra citada |autor=GovTrack.us |añu=2007–2008 |url=http://www.govtrack.us/congress/billtext.xpd?bill=hr110-121 |títulu=H. Res. 121: Expressing the sense of the House of Representatives that the Government of Japan should formally.. |fechaaccesu=23 de marzu de 2007 }} === Gobiernu xaponés === * {{Obra citada |apellíu=Kono |nome=Yohei |url=http://www.mofa.go.jp/policy/women/fund/state9308.html |títulu=Statement by the Chief Cabinet Secretary Yohei Kono on the result of the study on the issue of "comfort women" |fecha=4 d'agostu de 1993 |editorial=Ministry of Foreign Affairs of Japan |añu=1993 <!-- provide working target for harvnb links --> }}. * {{Obra citada |ref=JapanEmbassy2007 |url=http://noticia.archive.org/noticia/http://www.us.emb-japan.go.jp/english/html/cw1.htm | obra = us.emb-japan.go.jp |títulu=The Comfort Women Issue |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 }}. === Llibros === * {{Obra citada |apellíu= Henson |nome= Maria Rose |títulu= Comfort Woman: A Filipina's Story of Prostitution and Slavery Under the Japanese Military |editorial= Rowman & Littlefield Publishers |añu= 1999 |isbn= 0847691497 |url= https://books.google.com/books?id=blKwRjW5dHEC&printsec=frontcover&dq=maria+rosa+henson&hl=en&src=bmrr&ei=x_IRTp6JAcXW0QGH4LXBDg&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=1&ved=0CD0Q6wEwAA#v=onepage&q&f=false}}. * {{Obra citada |apellíu=Bix |nome=Herbert P. |títulu=Hirohito and the Making of Modern Japan |editorial=HarperCollins |añu=2000 |isbn=0-06-019314-X |url=https://books.google.com/?id=zjmVltzm1kYC }}. * {{Obra citada |apellíu=Yoshimi |nome=Yoshiaki |otros=translation: Suzanne O'Brien |títulu=Comfort Women. Sexual Slavery in the Japanese Military During World War II |fecha-publicación=2000 |serie=Asia Perspectives|editorial=[http://www.columbia.edu/cu/cup [[Columbia University Press]]] |lugar-publicación=New York |isbn=0-231-12033-8 |añu=2002 |ref=CITEREFYoshimi2000 }}. * {{Obra citada |apellíu=D.M. |nome=McRae |títulu=The Canadian Yearbook of International Law (v.41) |publisherUBC Press |añu=2003 |isbn=0774844493 }}. * {{Obra citada |apellíu1=Gamble |nome1=Adam |apellíu2=Watanabe |nome2=Takesato |títulu=A Public Betrayed |editorial=Regnery Publishing |añu=2004 |isbn=0895260468 |url=https://books.google.com/?id=gKUUuK0ym_oC }}. * Hayashi, Hirofumi. "Apuestes in Japan over the Japanese Military 'Comfort Women' System and Its Perception in History," ''Annals of the American Academy of Political & Social Science,'' May 2008, Vol. 617, pp 123–132 * {{Obra citada |apellíu=Yun |nome=David |títulu=Dear Humanism |editorial=iUniverse |añu=2004 |isbn=0595338399 }}. * {{Obra citada |apellíu=Rose |nome=Caroline |títulu=Sinón-Japanese relations: facing the past, looking to the future? |editorial=Routledge |añu=2005 |url=https://books.google.com/?id=W2nU1Xu0XdkC |isbn=9780415297226 }}. * {{Obra citada |apellíu = Drea | nome = Edward | títulu = Researching Japanese War Crimes Records. Introductory Essays | añu = 2006 | url = http://www.archives.gov/iwg/japanese-war-crimes/introductory-essays.pdf | formatu = pdf | fechaaccesu = 1 de xunetu de 2008 |editorial = Nazi War Crimes and Japanese Imperial Government Records Interagency Working Group |lugar-publicación = Washington DC | isbn = 1-880875-28-4 }}. * {{Obra citada |apellíu=Chan |nome=Jennifer |títulu=Another Japan is Possible: New Social Movements and Global Citizenship Education |editorial=[[Stanford University Press]] |añu=2008 |isbn=080475781X }}. * Soh, C. Sarah. ''The Comfort Women: Sexual Violence and Postcolonial Memory in Korea and Japan'' (2009) * Tanaka, Yuki. ''Japan's Comfort Women: Sexual Slavery and Prostitution During World War II and the US Occupation'' (2009) * {{Obra citada |apellíu=Herzog |nome=Peter J. |títulu=Japan's Pseudo-Democracy |editorial=Routledge |añu=2013 |isbn=113423998X }}. === Artículos de periódicos === * {{Obra citada |apellíu=Mitchell |nome=Richard H. |títulu=George Hicks. The Comfort Women: Japan's Brutal Regime of Enforced Prostitution in the Second World War |publicación=The American Historical Review |volume=102 |númberu=[http://www.historycooperative.org/journals/jstor/ahr/ahr–102–2–toc.html 2] |fecha=abril de 1997 |añu=1997 |páxina=503 }} (Review of {{Harvnb|Hicks|1997}}). * {{Obra citada |apellíu=Yoneyama |nome=Llisa |añu=2002 |url = http://www.asiaquarterly.com/index.php?option=com_content&task=view&id=110&Itemid=5 |títulu = NHK's Censorship of Japanese Crimes Against Humanity |fecha = winter 2002 |obra = Harvard Asia Quarterly |volume=VI |númberu=1 }}. * Levin, Mark, Case Comment: Nishimatsu Construction Co. v. Song Jixiao Et Al., Supreme Court of Japan (2d Petty Bench), April 27, 2007, and Ko Hanako Et Al. V. Japan, Supreme Court of Japan (1st Petty Bench), April 27, 2007 (January 1, 2008). American Journal of International Law, Vol. 102, Non. 1, pp.&nbsp;148–154, January 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1542727 * {{Obra citada |apellíu=Przystup |nome=James | apellíu-editor1 = Glosserman | nome-editor1= Brad | apellíu-editor2 = Namkung | nome-editor2= Sun |añu=2007 |fecha=xunetu de 2007 | títulu = Japan-China Relations: Wen in Japan: Ice Melting But.. | publicación = Comparative Connections, A Quarterly Y-Journal on East Asian Billateral Relations | volume = 9 | númberu = 2 | páxines = 131–146 | editorial = Pacific Forum CSIS | allugamientu = Honolulu | issn = 1930-5370 | url = http://csis.org/files/media/csis/pubs/0702q.pdf | formatu = PDF | fechaaccesu = 10 de xunetu de 2010 |postscript=. }} === Artículos Nuevos === * {{Obra citada |ref=Taipei Times |url=http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2000/12/18/66017 |títulu=WWII sex slaves want Japan to wake up |autor=Irene Lin |editorial=Taipei Times |fecha=18 d'avientu de 2000 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=Taipei Times |url=http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2000/12/18/0000066018 |títulu=Sexism and racism underlined Japan's comfort women system |autor=Irene Lin |editorial=Taipei Times |fecha=18 d'avientu de 2000 |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=NY Times2001-03-02 |url = http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F70916FE3C5F0C718CDDAA0894D9404482&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fSubjects%2fW%2fWorld%20War%20II%20%281939%2d45%29 |títulu=Cartoon of Wartime 'Comfort Women' Irks Taiwan |autor=Mark Landler |editorial=The New York Times |fecha=2 de marzu de 2001 |fechaaccesu=5 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=JapanTimes2006-12-23 | apellíu = Coop | nome = Stephanie |fecha=23 d'avientu de 2006 | url = http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20061223f2.html | títulu = Sex slave exhibition exposes darkness in East Timor | fechaaccesu = 23 d'avientu de 2006 |editorial=The Japan Times |urlarchivu=https://archive.is/32sf|fechaarchivu=18 d'avientu de 2012}}. * {{Obra citada |ref=CITEREFchosun.com2007-02-02 |títulu="Comfort Women" Resolution Likely to Pass U.S. Congress |fecha=2 de febreru de 2007 |editorial=Dixital Chosunibuto (English edition) |url=http://english.chosun.com/w21data/html/news/200702/200702020014.html |fechaaccesu = 30 de marzu de 2007 |urlarchivu = http://noticia.archive.org/noticia/20070313210236/http://english.chosun.com/w21data/html/news/200702/200702020014.html |fechaarchivu = 13 de marzu de 2007}}. * {{Obra citada |ref=YomoriShimbun2007-03-31 |url=http://studyofenglish.wordpress.com/2007/04/01/ianfu-comfort-woman-sex-slave-korea-korean-japan-5/ |títulu=Comfort station originated in govt-regulated <nowiki>'civilian prostitution'</nowiki> |fecha=31 de marzu de 2007 |editorial=The Daily Yomiuri |páxines=15|fechaaccesu=14 de xunu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=The Guardian2007-05-03 |url=http://www.guardian.co.uk/world/2007/mar/05/secondworldwar.japan |títulu=Japan rules out new apology to <nowiki>'comfort women'</nowiki> |fecha=3 de mayu de 2007 |apellíu=McCurry |nome=Justin |editorial=The Guardian |fechaaccesu=17 d'agostu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=ChinaDaily2005-07-13 |url=http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-07/13/content_459772.htm |títulu=&#39;Comfort women' distortion stirs indignation |fecha=13 de xunetu de 2005 |fechaaccesu=20 de mayu de 2008 |editorial=China Daily }}. * {{Obra citada |ref=WPost2007-03-01 | apellíu=Tabuchi | nome=Hiroko |títulu=Japan's Abe: Non Proof of WWII Sex Slaves | fecha=1 de marzu de 2007 | editorial=The Washington Post | url =http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/03/01/AR2007030100578.html | fechaaccesu = 23 de marzu de 2007 }}. * {{Obra citada |ref=WPost2007-03-23 |apellíu=Coleman |nome=Joseph |editorial=The Washington Post |títulu=Ex-Japanese PM Denies Setting Up Brothel |fecha=23 de marzu de 2007 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2008 |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/03/23/AR2007032300304.html }}. * {{Obra citada |ref=CITEREFBBC2007-03-02 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/6411471.stm |títulu=Abe questions sex slave 'coercion&#39; |fecha=2 de marzu de 2007 |editorial=BBC News |fechaaccesu=23 de marzu de 2007 }}. * {{Obra citada |ref=CITEREFBBC2007-03-08 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/6431011.stm |títulu=Japan party probes sex slave use |fecha=8 de marzu de 2007 |editorial=BBC News |fechaaccesu=23 de marzu de 2007 }}. * {{Obra citada |ref=CITEREFchosun.com2007-03-19 |url=http://english.chosun.com/w21data/html/news/200703/200703190023.html |títulu=Comfort Women Were 'Raped': U.S. Ambassador to Japan |editorial=Dixital Chosunibuto (English edition) |fecha=19 de marzu de 2007 |fechaaccesu=2 de xunetu de 2008 |urlarchivu = http://noticia.archive.org/noticia/20080605004220/http://english.chosun.com/w21data/html/news/200703/200703190023.html |fechaarchivu = 5 de xunu de 2008}}. * {{Obra citada |ref=JapanTimes2007-04-28 |fecha=28 d'abril de 2007 |títulu=East Timor former sex slaves start speaking out |autor=Keiji Hirano |editorial=Japan Times |fechaaccesu=29 d'agostu de 2007 |url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070428f1.html |urlarchivu=https://archive.is/VBZV|fechaarchivu=4 de xunu de 2012}}. * {{Obra citada |ref=WPost2007-06-14 |url=http://nishimura-voice.up.seesaa.net/image/thefact_070614.jpg |títulu=The Facts |autor=Assentors |editorial=The Washington Post |fecha=14 de xunu de 2007 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 }} (paid advertisement). * {{Obra citada |ref=ChinaDaily2007-07-06 |url=http://www.chinadaily.com.cn/world/2007-07/06/content_911759.htm |títulu=Memoir of comfort woman tells of 'hell for women&#39; |autor=[[Associated Press]] |editorial=China Daily |fecha=6 de xunetu de 2007 |fechaaccesu=29 d'agostu de 2007 }}. * {{Obra citada |ref=Japan Times2007-11-09 |url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20071109a2.html |títulu=U.S. got Abe to drop denial over sex slaves |editorial=Japan Times |fecha=9 de payares de 2007 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 |urlarchivu=https://archive.is/h5Ez|fechaarchivu=27 d'avientu de 2012}}. * {{Obra citada |ref=CITEREF[[Xinhua]] |url=http://news.xinhuanet.com/english/2007-11/21/content_7119543.htm |títulu=Dutch parliament demands Japanese compensation for "comfort women" |editorial=Xinhau |fecha=21 de payares de 2007 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=CITEREFAFP2007-11-28 |url=https://afp.google.com/article/ALeqM5g2W6b2AKn18yWn-ZEnS9YdknaDBg |títulu=Canada MPs demand Japan apologize to WWII 'comfort women&#39; |editorial=AFP |fecha=28 de payares de 2007 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 |urlarchivu=http://noticia.archive.org/noticia/20071214090003/https://afp.google.com/article/ALeqM5g2W6b2AKn18yWn-ZEnS9YdknaDBg|fechaarchivu=14 d'avientu de 2007}}. * {{Obra citada |ref=HillTimes2007-11-28 |url=http://www.embassymag.ca/html/index.php?display=story&full_path=/2007/november/28/comfortwomen/ |autor=Jeff Davis |títulu=MPs Moved to Tears by Comfort Women |editorial=Hill Times |fecha=28 de payares de 2007 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=BBC2000-12-08 |url=http://news.bbc.co.uk/1/low/world/asia-pacific/1061599.stm |títulu=Sex slaves put Japan on trial |fecha=8 d'avientu de 2000 |editorial=BBC News |fechaaccesu=1 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=Japan Times2011-10-18 |url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20111018a1.html |títulu=&#39;Comfort women' issue resolvéi: Noda '65 treaty cited on eve of first Seoul trip; TPP, Hague on radar |autor=Masami Ito |fecha=18 d'ochobre de 2011 |editorial=The Japan Times |fechaaccesu=20 d'ochobre de 2011 |urlarchivu=https://archive.is/5V1Q|fechaarchivu=19 d'avientu de 2012}}. * {{Obra citada |ref=[[The Wall Street Journal]] |url=http://www.wsj.com/articles/lost-in-wrangle-justice-for-comfort-women-1403593169 |títulu=Lost in the Wrangle: Justice for Comfort Women |autor=Andrew Browne |fecha=24 de xunu de 2014 |editorial=The Wall Street Journal |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=South China Morning Post |url=http://www.scmp.com/news/asia/article/1550620/comfort-women-were-just-wartime-prostitutes-says-japanese-delegation?page=all |títulu=Comfort women were just 'wartime prostitutes', says Japanese delegation |autor=Julian Ryall |fecha=9 de xunetu de 2014 |editorial=The South China Morning Post |fechaaccesu=31 de xunetu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=Los Angels Times |url=http://www.latimes.com/local/la-me-comfort-women-20140812-story.html |títulu=Federal judge upholds 'comfort women' statue in Glendale park |fecha=11 d'agostu de 2014 |editorial=Los Angeles Times |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=[[Kyodo]] |url=http://www.japantimes.co.jp/news/2014/08/14/national/filipín-comfort-women-demand-justice-japan/#.Vb1j_fPtmko |títulu=Filipín ‘comfort women' demand justice from Japan |fecha=14 d'agostu de 2014 |editorial=The Japan Times |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=Taipei Times |url=http://www.taipeitimes.com/News/taiwan/archives/2014/08/15/2003597466 |títulu=Protesters rally to demand justice for comfort women |fecha=15 d'agostu de 2014 |editorial=Taipei Times |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=[[BBC]] |url=http://www.bbc.com/news/world-asia-china-29736144 |títulu=Media slam Japan over 'comfort women' denial |fecha=23 de actubre de 2014 |editorial=BBC |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=The Hankyoreh |url=http://english.hani.co.kr/arti/english_edition/y_national/685637.html |títulu=Comfort women and Vietnam War survivors pledge to fight together for justice |autor=Park Ki-yong |fecha=6 d'abril de 2015 |editorial=Hankyoreh |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=[[Washington Times]] |url=http://www.washingtontimes.com/news/2015/apr/28/editorial-justice-for-japans-comfort-women-of-worl/ |títulu=Justice for the ‘comfort women' |autor=Washington Post Editorial |fecha=28 d'abril de 2015 |editorial=Washington Times |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=Women China |url=http://www.womenofchina.cn/womenofchina/html1/news/international/1507/53-1.htm |títulu=&#39;Comfort Women' Survivor Seeks Justice in Washington |autor=Liu Jingyang |fecha=1 de xunetu de 2015 |editorial=Women China |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=Yibada |url=http://en.yibada.com/articles/43602/20150707/taiwan-reveals-first-memorial-hall-commemorate-comfort-women.htm |títulu=Taiwan Reveals First Memorial Hall to Commemorate ‘Comfort Women' |autor=Karen Vergara |fecha=7 de xunetu de 2015 |editorial=Yibada |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=Arirang News |url=http://www.arirang.co.kr/News/News_View.asp?nseq=181520 |títulu=Japanese journalists visit 'comfort women' shelter |autor=Sohn Jung-in |fecha=17 de xunetu de 2015 |editorial=Arirang News |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |url=http://english.yonhapnews.co.kr/news/2015/06/24/0200000000AEN20150624004351315.html |títulu=(LEAD) Top O.N. official embraces 'comfort women&#39; |fecha=24 de xunu de 2015 |editorial=Yonhap |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. * {{Obra citada |ref=Chrisitian Monitor |url=http://news.yahoo.com/why-asia-still-fighting-over-world-war-ii-161019375.html |títulu=Why Asia is still fighting over World War II |autor=Peter Ford |fecha=26 de xunetu de 2015 |editorial=Yahoo |fechaaccesu=2 d'agostu de 2015 }}. === Recursos Online === * {{Obra citada |ref=CITEREFAmnesty International2007-12-13 |url=http://www.amnesty-eu.org/static/html/pressrelease.asp?cfid=12&id=340&cat=4&l=1 |títulu=European Parliament speaks out on sexual slavery during WWII |editorial=Amnesty international |fecha=13 d'avientu de 2007 |fechaaccesu=4 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |ref=AWF-CW | títulu=The "Comfort Women" Issue and the Asian Women's Fund | editorial= Asian Women's Fund | url =http://www.awf.or.jp/woman/pdf/ianhu_ei.pdf |formatu=PDF |urlarchivu = http://noticia.archive.org/noticia/20070628152156/http://www.awf.or.jp/woman/pdf/ianhu_ei.pdf |fechaarchivu = 28 de xunu de 2007}}, archived from [http://web.archive.org/web/http://www.awf.or.jp/woman/pdf/ianhu_ei.pdf the original] on 2007-06-28. * {{Obra citada |chapter-url = http://www.ibiblio.org/hyperwar/PTO/IMTFE/IMTFE-8.html |capítulu = Judgment International Military Tribunal for the Far East |títulu=Judgment, International Military Tribunal for the Far East |apellíu-editor=Clancey |nome-editor=Patrick |fecha=1 de payares de 1948 |obra = Hyperwar, a hypertext history of the Second World War |añu = 1948 <!-- provide working target for harvnb links --> }}. * {{Obra citada |apellíu=Soh |nome=C.Sarah |url=http://www.jpri.org/publications/workingpapers/wp77.html |títulu=Japan's Responsibility Toward Comfort Women Survivors |editorial=Japan Policy Research Institute (JPRI) |fecha=mayu de 2001 |añu=2001 |fechaaccesu=1 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |apellíu=Yorichi |nome=Alex |url=http://www.exordio.com/1939-1945/codex/Documentos/report-49-USA-orig.html |títulu=Report Non. 49: Japanese POW Interrogation on Prostitution |fecha=1 d'ochobre de 1944 |editorial=exordio.com, quoting the U.S. Office of War Information |añu=1944 <!-- provide working target for harvnb links --> |fechaaccesu=1 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |url=http://historynewsnetwork.org/article/24291 |apellíu=Dudden |nome=Alexis |títulu=US Congressional Resolution Calls on Japan to Accept Responsibility for Wartime Comfort Women |editorial=History News Network |fechaaccesu=2 de xunetu de 2008 }}. * {{Obra citada |apellíu=Nelson |nome=Hank |url = http://rspas.anu.edu.au/papers/pah/Nelson_COMFORT_WOMEN_RABAUL.pdf |títulu = The Consolation Unit: Comfort Women at Rabaul |fecha=17 de mayu de 2007 |fechaaccesu = 26 de payares de 2007 |formatu = pdf |editorial = The Australian National University |añu=2007 <!-- provide working target for harvnb links --> }}. == Enllaces esternos == {{sisterlinks}} {{Commons category|Comfort women of the Empire of Japan|Muyeres de confort}} === Wikinoticies === {{IprNoticias|China busca la reconocencia de la masacre de Nanjing y les muyeres de confort na Unesco, Xapón protesta}} {{Wikisource|Enforced prostitution in Western Borneo during Japanese Occupation}} {{Wikisource|Japanese Military's "Comfort Women" System}} {{Wikisource|Japanese Prisoner of War Interrogation Report 49}} === Noticia === * [http://web.archive.org/web/http://www.awf.or.jp/english/index.html Asian Women's Fund noticia site] * [http://www.comfort-women.org/ Comfort-Women.org] * [http://noticia.archive.org/noticia/20091027084856/http://geocities.com/jugunianfuindonesia/ Jugun Ianfu Indonesia] * [http://koreadutchindiesproject.blogspot.com/ Korea Dutch Indies Sex Slavery Translation Project] * [http://www.support121.org/ 121 Coalition] * [http://web.archive.org/web/http://www.mogef.go.kr/english/dev/victims/index.jsp "The Victims"] (from the South Korean Ministry of Gender and Family Equality) * [http://www.youtube.com/watch?v=il0xCjBXTmM Japan forced women to work as sex slaves during World War II] * [http://theseoultimes.com/ST/photo_gallery/photo_gallery.php?name=Comfort_Woman_Picture_Gallery Photo gallery] at the Seoul Times. * [http://web.archive.org/web/http://www.apublicbetrayed.com/case_studies/case_study5.htm A Public Betrayed - How the Japanese Media Betrays its Own People] * {{cita publicación |url=http://www.awm.gov.au/alliesinadversity/prisoners/women.asp|títulu=Comfort Women|fechaaccesu=6 de xineru de 2008|añu=2006|formatu=noticia page|editorial=[[Australian War Memorial]]}} - describes the experience of Jan O'Herne in Java * {{cita publicación |url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070320i1.html|títulu=Comfort Women: Were they teen-tosquile slaves or paid pros?|fechaaccesu=23 de marzu de 2006|apellíu=Nakamura|nome=Akemi|autor2=Ikuhiko Hata (denies that sex slavery existed) & Yoshiaki Yoshimi (vocally supports the position that sexual slavery occurred)|fecha=20 de marzu de 2007|obra=The Japan Times|urlarchivu=https://archive.is/MuSm|fechaarchivu=29 de mayu de 2012}} * [http://noticia.archive.org/noticia/http://www.fcwa.org.au Friends of “Comfort Women” Australia (FCWA)] - not-for-profit organisation focusing on the plight of the Japanese military “Comfort Women” of World War II. * [http://youtube.com/watch?v=R7aMMlMN1XM ''Mourning''], song about comfort women composed by Mu Ting Zhang and direuted by Po En Lee === Investigación académica === * [http://noticia.archive.org/noticia/20061209130115/http://online.sfsu.edu/~soh/comfortwomen.html The Comfort Women project] * [http://noticia.archive.org/noticia/http://www32.ocn.ne.jp/~modernh/13eng.htm Hayashi Hirofumi's papers on comfort women] * [http://www.jpri.org/publications/workingpapers/wp77.html Responsibility Toward Comfort Women Survivors]: [[Japan Policy Research Institute]] Working Paper 77. * [http://www.jpri.org/publications/critiques/critique_IX_2.html Japan's Comfort Women, Theirs and Ours]: Book review, Japan Policy Research Institute ''Critique'' 9:2. * [http://muse.jhu.edu/journals/journal_of_asian_american_studies/toc/jaas6.1.html Journal of Asian American Studies 6:1, February 2003], issue on American studies of comfort women, Kandice Chuh, ed. * [http://www.sdh-fact.com/CL02_1/31_S4.pdf Non Organized or Forced Recruitment: Misconceptions about Comfort Women and the Japanese Military]: Critical study on comfort women problem. === Documentos oficiales xaponeses === * [http://www.mofa.go.jp/policy/women/fund/state9507.html Statement by Prime Minister Tomiichi Murayama on the occasion of the establishment of the "Asian Women's Fund"] (1995, Japan Ministry of Foreign Affairs) * [http://www.mofa.go.jp/policy/women/fund/pmletter.html Letter from Prime Minister Junichiro Koizumi to the former comfort women] (2001, Japan Ministry of Foreign Affairs) === Documentos históricos estauxunidenses === * [http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?c108:H.+Con.+Res.+226: House Concurrent Resolution 226] (June 23, 2003, 108th United States Congress), introduced by Rep. Lane Evans (Illinois 17), referred to House Committee on International Relations; not passed. * [http://www.exordio.com/1939-1945/codex/Documentos/report-49-USA-orig.html Japanese Comfort Women] (1944, United States Office of War Information) {{Tradubot|Mujeres de consuelo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Imperiu de Xapón]] [[Categoría:Prostitución en Xapón]] [[Categoría:Historia de Xapón]] [[Categoría:Segunda Guerra Mundial|Muyeres de confort]] [[Categoría:Trata de persones]] [[Categoría:Eufemismos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] d6sm3a5fcbctaca4mmapyce6czrjvpt 0 152787 3699355 3658220 2022-07-25T07:25:41Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jacqueline Auriol''' {{nym}} foi una aviadora francesa. Foi la primer pilotu de pruebes femenina en Francia y consiguió dellos récores mundiales de velocidá.<ref>{{cita publicación |títulu=Jacqueline Auriol, Top French Test Pilot, 82 |nome=Douglas |apellíu=Martin|newspaper=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2000/02/17/world/jacqueline-auriol-top-french-test-pilot-82.html |fecha=17 de febreru de 2000}}</ref><ref>{{cita publicación |nome=Patricia |apellíu=Trenner |publicación=Air & Space Magacín|títulu=10 Great Pilots |publicación=Smithsonian Institution|url=http://www.airspacemag.com/history-of-flight/cit-trenner.html?c=y&page=6 |fecha=1 de marzu de 2003}}</ref> == Biografía == De soltera Jacqueline Douet, '''Jacqueline Marie-Thérèse Suzanne Douet''' yera fía d'un ricu [[Construcción naval|constructor naval]]. Dempués de cursar estudios secundarios en[[Universidá de Nantes| Nantes]], estudió Arte na [[Escuela del Louvre|École du Louvre]] en [[París]]. En 1938, casóse con Paul Auriol, fíu de [[Vincent Auriol]] (futuru Presidente de la cuarta República de Francia). Mientres la Segunda Guerra Mundial, Jacqueline Auriol collaboró cola [[Resistencia francesa]] contra la [[Ocupación de Francia poles Fuerces de la Exa|ocupación alemana de Francia]]. Como desafíu y por gustu pol deporte, Jacqueline Auriol aprendió a volar nun biplanu Stampe y llogró los diplomes de primer y segundu grau como pilotu en 1948. Decantar poles habilidaes acrobátiques y convirtióse en pilotu de pruebes. El 11 de xunetu de 1949, foi víctima d'un tarrecible accidente nel Sena ente Meulan-en-Yvelines y les Mureaux, siendo copilotu d'un prototipu d'hidroavión, un [[S.C.A.N. 30]], construyíu pola Société de Construction Aéronavale. Mientres esti vuelu de prueba, l'avión voló bien baxu y el cascu tocó l'agua. De los trés pasaxeros que taben a bordu, Jacqueline Auriol foi quien sufrió mancaes de mayor gravedá, con múltiples quebres craneofaciales que la dexaron desfigurada. Mientres dos años pasó por múltiples intervenciones quirúrxiques de reconstrucción. Pa ocupar la so mente estudió álxebra, trigonometría, aerodinámica y otres temes necesaries pa llograr el Certificáu Cimeru de Pilotu, títulu que llogró en 1950. En 1951 llogró'l títulu estauxunidense de Pilotu d'Helicópteru, realizando la prueba con un [[Bell 47|BELL 47]]. Convertir nuna de les primeres muyeres pilotos de pruebes.  Foi la primer aviadora d'Europa en romper la [[barrera del soníu]], pilotando un [[Dassault MD 452 Mystère II|MYSTÈRE II]], el 15 d'agostu de 1953, amás de consiguir dellos récores mundiales de velocidá. Foi gallardoniada en cuatro causes con el [[Harmon Trophy]] en reconocencia poles sos fazañes. Allá una vegada esplicó la so pasión por volar diciendo: "Siéntome tan feliz cuando toi volando. Quiciabes ye sentimientu de poder, el prestar d'apoderar una máquina tan guapa como un pura sangre. Rellacionáu con estos placeres básicos hai un sentimientu menos primitivu, el de la misión cumplida. Cada vez que trío un aeródromu, siento con pura emoción que ye'l llugar al que pertenezo". La hestoria de la so vida vio la lluz na so autobiografía ''Vivu pa Volar'' (1970), publicada en francés y en inglés. Jacqueline divorciar del so home en 1967 y volvióse a casóse con él en 1987. Tuvieron dos fíos. En 1983 convertir en miembru fundador de la francesa [[Académie de l'air et de l'espace]]. == Récores == Jacqueline Auriol rexistró los siguientes récores de velocidá :<ref name=":0">{{cita web |url=http://www.fai.org/records|títulu=FAI Records |apellíu= |nome= |fecha=|website=www.fai.org |idioma=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}} Search for "Jacqueline Auriol" in the "Person, Record, Year, ID..?" field under "Record Search".</ref><ref>{{cita web |url=https://www.flightglobal.com/pdfarchive/index.html|títulu=Aviation History - Browse the History of Flight from 1909|website=www.flightglobal.com|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}}</ref> * '''12 mayu 1951''' - Auriol consiguió una velocidá media de 818,18 km/h (508,39 mph), ratificada pola FAI (''[[Federación Aeronáutica Internacional|Fédération Aéronautique Internationale]])'', en Francia, volando nun [[Vampiru]] británicu, nun circuitu zarráu d'unos 100 km (62,1 milles) dende [[Istres]] (pela rodiada de [[Marsella]]) hasta [[Avignon]], día y vuelta, colo qu'arrampuñó'l récor de velocidá mundial femenín al so titular anterior, [[Jacqueline Cochran]] de [[Estaos Xuníos]]. * '''21 avientu 1952''' - Nun [[SNCASE|Sud-Est]] Mistral (un aparatu francés desenvueltu a partir del Vampiru con un motor [[Rolls-Royce Nene|Hispano-Suiza Nene]]), Auriol rompió'l so propiu récor de 1951 nel mesmu circuitu zarráu francés volando a una media de 885,92 km/h (531,84 mph). * '''31 mayu 1955''' - Volando un [[Dassault MD 454 Mystère IV|Mystère IVN]], Auriol rompió'l rexistru de velocidá femenín anterior que primeramente taba en manes de Jacqueline Cochrane nunos 15/25 km (9.3/15.5 milles) con un récor ratificáu pola FAI de 1.151 km/h (715,2 <span>mph</span>). * '''22 Jun 1962''' - A los mandos d'un [[Dassault Mirage III|Dassault Mirage IIIC]], Auriol consiguió que la FAI ratificara una velocidá media de 1.850,2 km/h (1.149,7 mph) nel circuitu zarráu de Istres, colo qu'arrampuñó de nuevu'l récor naquella categoría a Jacqueline Cochran. * '''14 Jun 1963''' - Nun [[Dassault Mirage III|Dassault Mirage IIIR]], Auriol consiguió una velocidá media de 2.038,70 km/h (1.266,79 <span>mph</span>) ratificada pola FAI nel circuitu zarráu de Istres. Foi'l so últimu intentu de romper el récor de velocidá femenín nel aire p'aquella distancia, y rompió el récor que Jacqueline Cochran llograra pa la mesma alloña en mayu de 1963. El 1 de xunu de 1964, Cochran rompió'l récor de Auriol de xunu 1963, consiguiendo una velocidá media de 2.097,27 km/h (1.303,18 <span>mph</span><ref name=":1">{{cita web |url=http://www.fai.org/records|títulu=FAI Records |apellíu= |nome= |fecha=|website=www.fai.org |idioma=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}} Search for "Jacqueline Cochran" in the "Person, Record, Year, ID..?" field under "Record Search".</ref>) sobre 100 km (62,1 milla), ratificada pola FAI, en circuitu zarráu, nun [[Lockheed F-104 Starfighter|Lockheed F-104G Starfighter]]. == Honores == * Foi gallardoniada con cuatro [https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Especial:Traducci%C3%B3n_de_conteníos&campaign=contributionsmenu&to=ye&page=Jacqueline+Auriol&from=en&targettitle=https%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FHarmon_Trophy Harmon_Trophy] en 1951, 1952, 1955 y 1956. * Foi reconocida como ''Grand'' ''officier'' (axente Magníficu) de la [[Lexón d'Honor|Légion d'honneur]].  * Concedióse-y la ''Grand-Croix'' del [[Orde Nacional del Méritu (Francia)|Ordre nacional du Mérite]] en 1997<ref>{{Citation|títulu=ORDRE NATIONAL DU MERITE Décret du 14 mai 1997 portant élévation à la dignité de grand'croix et de grand officier|url=https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000749083 |idioma=French|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}}</ref>. * Foi considerada [[:en:Gathering_of_Eagles_Program|Eagle]] en 1992.<ref>[http://www.au.af.mil/au/goe/eagle_bios/1992/auriol_1992.asp Gathering of Eagles Program]</ref> * El 23 de xunu de 2003, Francia emitió un sellu de correos de 4,00 € nel so honor.<ref>{{cita web |url=http://www.wnsstamps.ch/en/stamps/FR043.03|títulu=FR043.03|work=Universal Postal Union|fechaaccesu=21 de xineru de 2011}}</ref> == Ver tamién == *[[Jacqueline Cochran]] == Fuentes == * ''Vivu pa Volar'' - Jacqueline Auriol. (1970) [[:en:Y._P._Dutton|Y. P. Dutton]] & Co.: Nueva York; {{ISBN|0-525-13076-4}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.au.af.mil/au/goe/eagle_bios/1992/auriol_1992.asp Biografía nel Aire sitio web Universitariu] * Obituariu de Jacqueline Auriol nel diariu ''[http://www.ladepeche.fr/article/2000/02/13/93784-Jacqueline-Auriol--y-ciel-pour-royaume.html La Dépêche].'' * [https://www.zed.fr/en/tv/distribution/catalogue/programme/supersonic-women-a-duel-in-the-sky Muyeres supersóniques: un duelu nel cielu por Fabrice Hourlier] {{NF|1917|2000|Auriol, Jacqueline}} {{Tradubot|Jacqueline Auriol}} [[Categoría:Persones finaes en 2000]] [[Categoría:Aviadores]] [[Categoría:Miembros de la Resistencia francesa]] [[Categoría:Aviadores de Francia]] [[Categoría:Pioneros y pioneres de la aviación]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] ohjvj0rl9ps4fnkzbhuhmyxaeez6qpr 3699501 3699355 2022-07-25T08:16:02Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jacqueline Auriol''' {{nym}} foi una [[aviadora]] [[francesa]]. Foi la primer pilotu de pruebes femenina en Francia y consiguió dellos récores mundiales de velocidá.<ref>{{cita publicación |títulu=Jacqueline Auriol, Top French Test Pilot, 82 |nome=Douglas |apellíu=Martin|newspaper=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2000/02/17/world/jacqueline-auriol-top-french-test-pilot-82.html |fecha=17 de febreru de 2000}}</ref><ref>{{cita publicación |nome=Patricia |apellíu=Trenner |publicación=Air & Space Magacín|títulu=10 Great Pilots |publicación=Smithsonian Institution|url=http://www.airspacemag.com/history-of-flight/cit-trenner.html?c=y&page=6 |fecha=1 de marzu de 2003}}</ref> == Biografía == De soltera Jacqueline Douet, '''Jacqueline Marie-Thérèse Suzanne Douet''' yera fía d'un ricu [[Construcción naval|constructor naval]]. Dempués de cursar estudios secundarios en[[Universidá de Nantes| Nantes]], estudió Arte na [[Escuela del Louvre|École du Louvre]] en [[París]]. En 1938, casóse con Paul Auriol, fíu de [[Vincent Auriol]] (futuru Presidente de la cuarta República de Francia). Mientres la Segunda Guerra Mundial, Jacqueline Auriol collaboró cola [[Resistencia francesa]] contra la [[Ocupación de Francia poles Fuerces de la Exa|ocupación alemana de Francia]]. Como desafíu y por gustu pol deporte, Jacqueline Auriol aprendió a volar nun biplanu Stampe y llogró los diplomes de primer y segundu grau como pilotu en 1948. Decantar poles habilidaes acrobátiques y convirtióse en pilotu de pruebes. El 11 de xunetu de 1949, foi víctima d'un tarrecible accidente nel Sena ente Meulan-en-Yvelines y les Mureaux, siendo copilotu d'un prototipu d'hidroavión, un [[S.C.A.N. 30]], construyíu pola Société de Construction Aéronavale. Mientres esti vuelu de prueba, l'avión voló bien baxu y el cascu tocó l'agua. De los trés pasaxeros que taben a bordu, Jacqueline Auriol foi quien sufrió mancaes de mayor gravedá, con múltiples quebres craneofaciales que la dexaron desfigurada. Mientres dos años pasó por múltiples intervenciones quirúrxiques de reconstrucción. Pa ocupar la so mente estudió álxebra, trigonometría, aerodinámica y otres temes necesaries pa llograr el Certificáu Cimeru de Pilotu, títulu que llogró en 1950. En 1951 llogró'l títulu estauxunidense de Pilotu d'Helicópteru, realizando la prueba con un [[Bell 47|BELL 47]]. Convertir nuna de les primeres muyeres pilotos de pruebes.  Foi la primer aviadora d'Europa en romper la [[barrera del soníu]], pilotando un [[Dassault MD 452 Mystère II|MYSTÈRE II]], el 15 d'agostu de 1953, amás de consiguir dellos récores mundiales de velocidá. Foi gallardoniada en cuatro causes con el [[Harmon Trophy]] en reconocencia poles sos fazañes. Allá una vegada esplicó la so pasión por volar diciendo: "Siéntome tan feliz cuando toi volando. Quiciabes ye sentimientu de poder, el prestar d'apoderar una máquina tan guapa como un pura sangre. Rellacionáu con estos placeres básicos hai un sentimientu menos primitivu, el de la misión cumplida. Cada vez que trío un aeródromu, siento con pura emoción que ye'l llugar al que pertenezo". La hestoria de la so vida vio la lluz na so autobiografía ''Vivu pa Volar'' (1970), publicada en francés y en inglés. Jacqueline divorciar del so home en 1967 y volvióse a casóse con él en 1987. Tuvieron dos fíos. En 1983 convertir en miembru fundador de la francesa [[Académie de l'air et de l'espace]]. == Récores == Jacqueline Auriol rexistró los siguientes récores de velocidá :<ref name=":0">{{cita web |url=http://www.fai.org/records|títulu=FAI Records |apellíu= |nome= |fecha=|website=www.fai.org |idioma=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}} Search for "Jacqueline Auriol" in the "Person, Record, Year, ID..?" field under "Record Search".</ref><ref>{{cita web |url=https://www.flightglobal.com/pdfarchive/index.html|títulu=Aviation History - Browse the History of Flight from 1909|website=www.flightglobal.com|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}}</ref> * '''12 mayu 1951''' - Auriol consiguió una velocidá media de 818,18 km/h (508,39 mph), ratificada pola FAI (''[[Federación Aeronáutica Internacional|Fédération Aéronautique Internationale]])'', en Francia, volando nun [[Vampiru]] británicu, nun circuitu zarráu d'unos 100 km (62,1 milles) dende [[Istres]] (pela rodiada de [[Marsella]]) hasta [[Avignon]], día y vuelta, colo qu'arrampuñó'l récor de velocidá mundial femenín al so titular anterior, [[Jacqueline Cochran]] de [[Estaos Xuníos]]. * '''21 avientu 1952''' - Nun [[SNCASE|Sud-Est]] Mistral (un aparatu francés desenvueltu a partir del Vampiru con un motor [[Rolls-Royce Nene|Hispano-Suiza Nene]]), Auriol rompió'l so propiu récor de 1951 nel mesmu circuitu zarráu francés volando a una media de 885,92 km/h (531,84 mph). * '''31 mayu 1955''' - Volando un [[Dassault MD 454 Mystère IV|Mystère IVN]], Auriol rompió'l rexistru de velocidá femenín anterior que primeramente taba en manes de Jacqueline Cochrane nunos 15/25 km (9.3/15.5 milles) con un récor ratificáu pola FAI de 1.151 km/h (715,2 <span>mph</span>). * '''22 Jun 1962''' - A los mandos d'un [[Dassault Mirage III|Dassault Mirage IIIC]], Auriol consiguió que la FAI ratificara una velocidá media de 1.850,2 km/h (1.149,7 mph) nel circuitu zarráu de Istres, colo qu'arrampuñó de nuevu'l récor naquella categoría a Jacqueline Cochran. * '''14 Jun 1963''' - Nun [[Dassault Mirage III|Dassault Mirage IIIR]], Auriol consiguió una velocidá media de 2.038,70 km/h (1.266,79 <span>mph</span>) ratificada pola FAI nel circuitu zarráu de Istres. Foi'l so últimu intentu de romper el récor de velocidá femenín nel aire p'aquella distancia, y rompió el récor que Jacqueline Cochran llograra pa la mesma alloña en mayu de 1963. El 1 de xunu de 1964, Cochran rompió'l récor de Auriol de xunu 1963, consiguiendo una velocidá media de 2.097,27 km/h (1.303,18 <span>mph</span><ref name=":1">{{cita web |url=http://www.fai.org/records|títulu=FAI Records |apellíu= |nome= |fecha=|website=www.fai.org |idioma=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}} Search for "Jacqueline Cochran" in the "Person, Record, Year, ID..?" field under "Record Search".</ref>) sobre 100 km (62,1 milla), ratificada pola FAI, en circuitu zarráu, nun [[Lockheed F-104 Starfighter|Lockheed F-104G Starfighter]]. == Honores == * Foi gallardoniada con cuatro [https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Especial:Traducci%C3%B3n_de_conteníos&campaign=contributionsmenu&to=ye&page=Jacqueline+Auriol&from=en&targettitle=https%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FHarmon_Trophy Harmon_Trophy] en 1951, 1952, 1955 y 1956. * Foi reconocida como ''Grand'' ''officier'' (axente Magníficu) de la [[Lexón d'Honor|Légion d'honneur]].  * Concedióse-y la ''Grand-Croix'' del [[Orde Nacional del Méritu (Francia)|Ordre nacional du Mérite]] en 1997<ref>{{Citation|títulu=ORDRE NATIONAL DU MERITE Décret du 14 mai 1997 portant élévation à la dignité de grand'croix et de grand officier|url=https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000749083 |idioma=French|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}}</ref>. * Foi considerada [[:en:Gathering_of_Eagles_Program|Eagle]] en 1992.<ref>[http://www.au.af.mil/au/goe/eagle_bios/1992/auriol_1992.asp Gathering of Eagles Program]</ref> * El 23 de xunu de 2003, Francia emitió un sellu de correos de 4,00 € nel so honor.<ref>{{cita web |url=http://www.wnsstamps.ch/en/stamps/FR043.03|títulu=FR043.03|work=Universal Postal Union|fechaaccesu=21 de xineru de 2011}}</ref> == Ver tamién == *[[Jacqueline Cochran]] == Fuentes == * ''Vivu pa Volar'' - Jacqueline Auriol. (1970) [[:en:Y._P._Dutton|Y. P. Dutton]] & Co.: Nueva York; {{ISBN|0-525-13076-4}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.au.af.mil/au/goe/eagle_bios/1992/auriol_1992.asp Biografía nel Aire sitio web Universitariu] * Obituariu de Jacqueline Auriol nel diariu ''[http://www.ladepeche.fr/article/2000/02/13/93784-Jacqueline-Auriol--y-ciel-pour-royaume.html La Dépêche].'' * [https://www.zed.fr/en/tv/distribution/catalogue/programme/supersonic-women-a-duel-in-the-sky Muyeres supersóniques: un duelu nel cielu por Fabrice Hourlier] {{NF|1917|2000|Auriol, Jacqueline}} {{Tradubot|Jacqueline Auriol}} [[Categoría:Aviadores]] [[Categoría:Miembros de la Resistencia francesa]] [[Categoría:Aviadores de Francia]] [[Categoría:Pioneros y pioneres de la aviación]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] sdskjxrcuu3yamtatsqkmh4hxwcdczg 0 152793 3699531 3661545 2022-07-25T10:15:51Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} [[Ficheru:Nancy_Bird,_London,_1939.jpg|thumb|Nancy Bird en Londres (1939)]] '''Nancy Bird-Walton''', tamién conocida como ''Nancy-Bird Walton'', {{nym}} foi una pionera de l'aviación. A la edá de 19 años, llogró la [[Pilotu d'aviación|llicencia de pilotu]], siendo la muyer australiana más nueva en consiguilo. Fundó darréu un serviciu médicu aereu en [[Outback]] en Nueva Gales del Sur, lo que-y valió'l nomatu de "The Angel of the Outback" (n'español, ''L'ánxel de Outback'').<ref>Bonnie Malkin: [http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/australiaandthepacific/australia/4231418/Australian-aviation-pioneer-Nancy-Bird-Walton-dies-aged-93.html ''Australian aviation pioneer Nancy-Bird Walton dies, aged 93''], en telegraph.co.uk (inglés). </ref><ref>[http://www.focus.de/panorama/vermischtes/engel-des-outback-australische-luftfahrtpionierin-nancy-bird-walton-ist-gestorben_aid_361716.html ''„Engel des Outback“. '']</ref> En 1950 fundó l'asociación australiana de muyeres piloto, llamada Australian Women Pilots’ Association. == Primeros años == Nancy foi unu de los seis fíos fruto del matrimoniu formáu por William y Fanny Bird. La familia Bird treslladar de Kew a [[Sydney]] siendo Nancy inda bien nueva. Allegó a la escuela de Collaroy hasta los 13 años. Mientres la [[Gran Depresión]] hubo de dexar el colexu y ayudar al so padre como asistenta nel comerciu de mercancíes que teníen en Mount George na ciudá de Taree.<ref>Malcolm Brown, Harriet Veitch: [http://oa.anu.edu.au/obituary/walton-nancy-bird-16918 ''Walton, Nancy-Bird (1915–2009)''] en oa.anu.edu.au (inglés). </ref> A la edá de 24 años casóse col británicu Charles Walton, col que tuvo una fía y un fíu. Tres el matrimoniu venceyó'l so apellíu de soltera col so nome, inscribiéndose como ''Nancy-Bird Walton''.<ref name="tel">[http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/4424732/Nancy-Bird-Walton.html ''Nancy-Bird Walton''], en telegraph.co.uk (inglés). </ref> == Vida como pilotu == En 1933, con 18 años d'edá, Nancy Bird foi instruyida en lleiciones de vuelu por [[Charles Kingsford Smith|Sir Charles Kingsford Smith]]. Esti pioneru pilotu australianu foi'l primeru en volar sobre'l [[Océanu Pacíficu]], dende los [[Estaos Xuníos]] hasta Australia, en 1928. N'aprobando'l so exame de vuelu'l 11 d'agostu de 1933, adquirió col sofitu financieru de los sos padres un [[biplanu]] monomotor, del tipu [[De Havilland DH.60 Moth|De Havilland Gipsy Moth]]. Con esta aeronave realizó de primeres vuelos panorámicos so supervisión d'un pilotu asociáu. En completando 200 vuelos en solitariu, concedióse-y la llicencia de [[pilotu d'aviación]]. Mientres los sos viaxes n'avión al traviés d'Australia, promovió la fundación d'un serviciu médicu aereu en Outback, Nueva Gales del Sur. En 1935 empezó'l so trabayu como pilotu de la organización ''Royal Far West Children’s Health Scheme'' col so propiu avión Havilland. El so llabor consistía en tresportar pacientes, madres y naciellos, según personal d'asistencia sanitaria. D'esta miente, convertir na primer pilotu d'Australia n'efectuar vuelos comerciales.<ref name="smh">[http://www.smh.com.au/news/obituaries/a-little-bird-who-achieved-big-things/2009/01/13/1231608708268.html ''Nancy-Bird Walton, 1915–2009''], en smh.com.au (inglés). </ref> Nancy Bird-Walton participó en 1936 nuna carrera aérea pa muyeres piloto dende [[Adelaide (Australia)|Adelaide]] hasta [[Brisbane]] y ganó el gallardón correspondiente. En 1938 trabayó pa l'aereollinia holandesa [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] y vivió n'Europa hasta l'entamu de la [[Segunda Guerra Mundial]]. En 1950 fundó la ''Australian Women Pilots’ Association'' (AWPA), na qu'exerció como presidenta hasta 1990.<ref name="tel">[http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/4424732/Nancy-Bird-Walton.html ''Nancy-Bird Walton''], en telegraph.co.uk (inglés). </ref> Otres fontes indiquen que la so presidencia duró cinco años.<ref name="smh">[http://www.smh.com.au/news/obituaries/a-little-bird-who-achieved-big-things/2009/01/13/1231608708268.html ''Nancy-Bird Walton, 1915–2009''], en smh.com.au (inglés). </ref> A partir de 1958 volvió exercer como pilotu. Participó tres veces nuna competición pa muyeres piloto nos Estaos Xuníos, llamada ''Powder Puff Derby''. Na so primer participación, terminó en quintu llugar ente les 61 participantes. == Honores == Mientres la so vida, Nancy Bird-Walton foi gallardoniada cola [[Orde del Imperiu Británicu|Orde del Imprerio Británicu]] (OBE) en 1966, la [[Orde d'Australia]] en 1990 y nomada ''Dama de la [[Venerable Orde de San Juan]] de Jerusalen''. Foi declarada pola National Trust of Australia en 1997 como una de les personalidaes australianes más destacaes de la hestoria.<ref name="tel">[http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/4424732/Nancy-Bird-Walton.html ''Nancy-Bird Walton''], en telegraph.co.uk (inglés). </ref> El primer [[Airbus A380]] adquiríu pola aereollinia australiana [[Qantas]] foi nomáu nel so honor.<ref>Jordan Chong: [http://news.smh.com.au/breaking-news-business/qantas-welcomes-back-a380-after-repairs-20120421-1xdru.html ''Qantas welcomes back A380 after repairs''], en news.smh.com.au (inglés), del 21. </ref> == Publicaciones == * Nancy Bird-Walton escribió la so autobiografía en 1990, titulada ''My God! It's a woman: The inspiring story of one woman's courage and determination to fly''. Harper Collins Publishers. {{ISBN|0-7322-7370-6}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1915|2009|Bird Walton, Nancy}} {{Tradubot|Nancy Bird-Walton}} [[Categoría:Aviadores d'Australia]] [[Categoría:Persones finaes en 2009]] [[Categoría:Pioneros y pioneres de la aviación]] [[Categoría:Oficiales de la Orde del Imperiu Británicu]] [[Categoría:Aviadores]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] fp7gllxly8o4b0pu1528kgox712bevt 0 152926 3699468 3678823 2022-07-25T08:06:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Patience M. Cleveland''' {{nym}} yera una [[actriz]] de [[Película|cine]] y [[televisión]] d'[[Estaos Xuníos]]. == Vida personal == Patience Cleveland nació na Ciudá de Nueva York, la más nueva de seis hermanos, nuna familia de [[New Hampshire]], onde se crio. Los sos padres yeren el Dr. Mather Cleveland, M.D. y la so muyer, Susan Colgate Cleveland. El so padre escribió ''New Hampshire and the Civil War and the Civil War'' y ''The Orthopedic Service at St.Luke's Hospital, New York City'', 1859-1968. La so familia tien llargos llazos cola Universidá Colby-Sawyer, onde los papeles familiares, incluyendo los suyos propios, tán archivaos.<ref>[http://www.colby-sawyer.edu/search.html?cof=FORID%3A11&cx=008565958324143105447%3Acafjne3rnna&q=Patience+Cleveland&minibutton.x=5&minibutton.y=9&siteurl=http%3A%2F%2Fwww Patience Cleveland archives at Colby-Sawyer College]</ref><ref>[http://patiencecleveland.wordpress.com/ Cleveland's diaries ("A Day in the Life")]</ref> == Educación == Cleveland graduar en Miss Porter's School y en Smith College. == Carrera == Cleveland escribió'l llibru infantil, ''El Llión Ta Ocupáu'', que foi publicáu en 1963.<ref>{{cita llibru |apellíu=Cleveland|nome=Patience|añu=1963|títulu=The Lion Is Busy|oclc=003906665|allugamientu=New York|editorial=Atlantis Books}}</ref> Cleveland apaeció en munches series de televisión, incluyendo ''[[Seinfeld]]'', ''[[Everybody Loves Raymond]]'', ''That's Life'' , ''The Drew Carey Show'', Angel, ''[[ER (serie de televisión)|ER]]'', y ''Green Acres'', xuntu con dar voz en series tales como ''[[Harvey Birdman, Attorney at Law]]'', según en munchos anuncios pa televisión. Actuó en vairas películes, incluyendo a Roberta Sparrow, tamién conocida como "Abuelita Muerte" na película de cultu de 2001'' [[Donnie Darko]]. ''<span class="cx-segment" data-segmentid="64"></span> == Matrimoniu == Patience Cleveland se casñi con Peter S. Hobbs el 24 d'ochobre de 1965, en [[Los Angeles]], California. Nun tuvieron fíos y divorciáronse en 1968.<ref>California, Marriage Index, 1960-1985 [available online at ancestry.com]. </ref> == Muerte == Patience Cleveland morrió de [[cáncer]] en Santa Monica (California), cuatro díes dempués de la so 73º cumpleaños. == Filmografía parcial == {| style="margin-bottom: 10px;" {{tablaguapa}} ! Añu ! Títulu ! Papel ! Notes |- | [[Cine en 2002|2002]] | ''Taking the Wheel'' | La Madre | n/Un |- | [[Cine en 2001|2001]] | ''[[Donnie Darko]]'' | Abuelita Muerte/Roberta | n/ SparrowUn |- | [[Cine en 2000|2000]] | ''Get Your Stuff'' | Lillian | n/Un |- | [[Cine en 1989|1989]] | ''Nowhere to Run'' | Abuelita Franklin | n/Un |- | [[Cine en 1986|1986]] | ''[[Psicosis III|Psycho III]]'' | Hermana Margaret | n/Un |- | [[Cine en 1985|1985]] | Lies | Tida Louise | n/Un |- | [[Cine en 1967|1967]] | ''Fitzwilly'' | Dolly | n/Un |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{IMDb nome}} * [http://haystack.colby-sawyer.edu/items/browse/tag/Patience+Cleveland Semeyes de Patience Cleveland] del Cleveland Colby Colgate Archivos en Colby@–Sawyer Universidá * [http://patiencecleveland.wordpress.com Entraes de diariu escrites por Patience Cleveland] por Cleveland Colby Colgate Archivos {{Tradubot|Patience Cleveland}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] [[Categoría:Persones finaes en 2004]] [[Categoría:Escritores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 6o4xakz9gutsk1xjaw6b8ieui42onno 0 153141 3699235 3688260 2022-07-25T06:15:36Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona |nome = Glenn Hammond Curtiss |imaxe = Curtiss_France.jpg |descripción = Retrato de Glenn Curtiss. |fecha de nacencia = [[21 de mayu]] de [[1878]] |llugar de nacencia = [[Hammondsport]], [[estáu de Nueva York|Nueva York]] {{USA}} |fecha de fallecimientu = [[23 de xunetu]] de [[1930]] |llugar de fallecimientu = [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[estáu de Nueva York|Nueva York]] {{USA}} |ocupación = aviador. Consideráu un pioneru de l'aviación. |padres= Frank Richmond Curtiss<br />Lua Andrews | cónyuge = Ḷḷena Pearl Neff |obres |sitio web= }} [[Ficheru:Curtiss V8 SciAm Feb 1907.jpg|thumb|275px|Curtiss sobre la so motocicleta V-8 (1907)]] [[Ficheru:Flying jenny cropped.jpg|thumb|275px|Un Curtiss JN-4 (Jenny) nun vuelu mientres la Primer Guerra Mundial]] '''Glenn Curtiss''' ([[Hammondsport]] ([[estáu de Nueva York|Nueva York]], [[Estaos Xuníos]]), [[21 de mayu]] de [[1878]]- [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] ([[estáu de Nueva York|Nueva York]], [[Estaos Xuníos]]), [[23 de xunetu]] de [[1930]]), foi un fabricante y diseñador de [[motor]]es y [[aeroplanu|aeroplanos]] estauxunidense, tamién conocíu polos sos llogros como [[aviación|aviador]] y pilotu de motocicletes.<ref name=BRIT>{{cita web|apellido1=Tom D. Crouch|títulu=Glenn Hammond Curtiss; American engineer|url=https://www.britannica.com/biography/Glenn-Hammond-Curtiss|obra=Encyclopedia Britannica|idioma=en|fechaaccesu=4 d'abril de 2018}}</ref> == Semblanza == Curtiss tenía esperiencia como fabricante de bicicletes; y nun tardo enforma tiempu en diseñar y construyir un motor pa impulsar estes bicicletes, introduciéndose d'esta miente na incipiente industria motociclista. El 24 de xineru de 1907 estableció cola so motocicleta [[Curtiss V-8 (motocicleta)|Curtiss V-8]] un [[Récor de velocidá de motocicletes|récor mundial de velocidá]], con un rexistru de 219,5 km/h.<ref name=House2003>{{Citation |títulu= Hell-Rider to King of the Air: Glenn Curtiss' Life of Innovation |first= Kirk W. |last= House |publisher= [[Sociedá d'Inxenieros de Automoción]] |añu= 2003 |url= https://books.google.com/books?id=BMCmbp7JaioC&pg=PA57 |pages=41 |fechaaccesu=22 de marzu de 2013 |isbn=0-7680-0802-6 |location= Warrendale, Pennsylvania }}</ref> Llixeros y competentes, estos motores alimentaos por gasolina fueron utilizaos pa fornir numberosos aviones de la dómina. En [[1906]] visitó a los [[Hermanos Wright]] pa falar sobre motores aeronáuticos. Xunir a la Aerial Experiment Association en [[1907]] por encamientu d'[[Alexander Graham Bell]] . Curtiss contribuyó de forma significativa al diseñu y desenvolvimientu de cuatro aviones designaos Aerodrome nos. 1, 2, 3 y 4 y que se denominaron respeutivamente ''Rede Wing'', ''White Wing'', ''June Bug'' y ''Silver Dart''. En 1909 produció independientemente el so primer aeroplanu, el '''Curtiss Nᵘ 1''', conocíu como '''Gold Bug''' o ''Golden Flyer''. Más palantre, col '''Reims Racer''' (un modelu daqué más ampliu que'l ''Gold Bug''), ganó esi mesmu añu la [[Copa Gordon Bennet]], en Reims, Francia. Col fin de llograr el premiu de 10.000 dólares por efectuar un vuelu sobre'l ríu Hudson, ente Albany y Nueva York, Curtiss modificó unu de los sos modelos estándar, convirtiéndolo nel '''Hudson Flyer''', un avión anfibiu que presentaba un tren d'aterrizaxe de ruedes amás d'unu de flotadores pa emerxencies; con esti modelu efectuó'l vuelu previstu de 251 km ensin nengún problema y recibió el premiu. Dempués de fabricar un únicu exemplar '''Beachey Special''' pal pilotu d'exhibiciones [[Lincoln Beachey]], la [[Curtiss Aeroplane Company]], fundada'l 1 d'avientu de 1910, poner a trabayar seriamente nel diseñu, construcción y venta d'aviones. La producción incluyía la monoplaza '''Modelu D''', con un motor Curtiss de 40, 60 o 75 cv, qu'impulsaba hélices bipala y el biplaza '''Modelu Y''' qu'utilizaba una serie similar de motores. Glenn Curtiss foi'l pioneru nel diseñu de [[hidrocanoas]] tantu de héliz impulsora como tractora yá antes de la Primer Guerra Mundial, y tamién un bultable esponente de la fabricación de [[hidroaviones]]. Finó en 1930 por cuenta d'entueyos derivaos d'una [[apendicitis]]. == Reconocencies == * Por un actu del Congresu de los Estaos Xuníos, el 1 de marzu de 1933 Curtiss recibió póstumamente la [[Cruz de Vuelu Distinguíu (Estaos Xuníos)|Cruz de Vuelu Distinguíu]], anguaño esibida nel Smithsonian. * Curtiss foi incluyíu nel ''Salón de la Fama Aeronáuticu Nacional'' en 1964, nel ''Salón de la Fama del Motor d'América'' en 1990, nel ''Salón de la Fama del Motociclismu'' en 1998,<ref>[http://www.motorcyclemuseum.org/halloffame/detail.aspx?RacerID=153 Motorcycle Hall of Fame. Glenn Curtiss]</ref> y nel ''Salón de la Fama de los Inventores'' en 2003. * El [[Muséu Nacional del Aire y l'Espaciu d'Estaos Xuníos]] del Institutu Smithsoniano caltién una coleición de documentos orixinales de Curtiss,<ref>[http://www.nasm.si.edu/research/arch/findaids/pdf/Glenn_H_Curtiss_Collection_Finding_Aid.pdf "Glenn H. Curtiss Collection."] ''National Air and Space Museum – Documents.'' Retrieved: April 23, 2011.</ref> según una coleición d'aviones, motocicletes y motores.<ref>http://blog.nasm.si.edu/aviation/saving-jenny/ "Glenn H. Curtiss Collection." {{Wayback|url=http://blog.nasm.si.edu/aviation/saving-jenny/ |date=20140203214453 }} ''National Air and Space Museum.'' Consultáu: 28 de xineru de 2014.</ref> * L'[[Aeropuertu LaGuardia]] orixinalmente llamábase ''Glenn H. Curtiss Airport'' cuando empezó a funcionar en 1929. * El [[Glenn H. Curtiss Museum]] en Hammondsport ta dedicáu a la vida y el trabayu de Curtiss. == Ver tamién == *[[Historia de l'aviación]] *[[Cronoloxía de l'aviación]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{NF|1878|1930|Curtiss, Glenn}} {{Tradubot|Glenn Curtiss}} [[Categoría:Inxenieros ya inxenieres aeroespaciales]] [[Categoría:Inventores d'Estaos Xuníos|Curtiss, Glenn]] [[Categoría:Pioneros y pioneres de la aviación|Curtiss]] [[Categoría:Aviadores d'Estaos Xuníos|Curtiss, Glenn]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] flye72regk1yf37dd9cbmeubajee87x 0 153146 3699267 3682332 2022-07-25T06:18:54Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Timothy James McVeigh''' {{nym}} foi un terrorista d'[[estrema derecha]] [[Estaos Xuníos|estauxunidense]] autor del [[atentáu d'Oklahoma City]] contra'l [[edificiu Federal Alfred P. Murrah]] na ciudá d'[[Oklahoma City]] ([[Oklahoma]]) el [[19 d'abril]] de [[1995]], cuando finaron 168 persones (ente ellos noventa neños), y más de 680 resultaron mancaes alredor. == Infancia == El segundu de los trés fíos del obreru de [[General Motors]] William McVeigh y l'axente de viaxes Mildred "Mickey" McVeigh, l'únicu varón, creció nel oeste del [[estáu de Nueva York]]. Ente'l so pasatiempos atopaben la [[televisión]], el [[cine]], les [[historieta|historietes]], el [[fútbol americanu]] y el [[béisbol]]. Foi Ed McVeigh, el so güelu y verdadera figura paterna, quien -y inculcó la pasión poles [[armes de fueu]], y solía lleva-y a prauticar tiru al campu. En delles oportunidaes el mozu McVeigh llevó armes a la so escuela pa impresionar a los sos compañeros y manifestó el so deséu d'abrir él mesmu una tienda d'armes cuando fuera adultu. Según el so testimoniu, que nunca foi acotáu, sufrió abusos constantes na escuela por cuenta de la so débil complexón y baxa estatura, y solía fantasiar con vengase. McVeigh atribuyó a eso'l so odiu contra toles instituciones o persones que, al so xuiciu, abusaren de los débiles. N'avientu de [[1979]] los padres de McVeigh dixebráronse y dexaron que los sos fíos decidieren con quién vivir. Les sos hermanes Jennifer y Patty quedar cola so madre y Timothy col so padre. Dempués d'intentar infructuosamente recomponer el so matrimoniu, los McVeigh divorciáronse definitivamente en [[1986]]. == Mocedá y serviciu militar == En graduándose de la escuela secundaria Sweet Home, abandonó los estudios universitarios nel Bryant & Stratton College pa trabayar, ente otres coses, como emplegáu d'una hamburguesería y guardia de seguridá na [[Axencia Nacional de Detectives Pinkerton|Pinkerton Government Services]] de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] (NY). Nos sos ratos llibres lleía la revista militar ''Soldier of Fortune'' y llibros d'estrema derecha que mercaba per corréu, tales como ''Acaballar, disparar con tientu y dicir la verdá'', del activista pol [[derechu a tener armes]] Jeff Cooper, y la novela distópica del [[supremacismo blancu|supremacista blancu]] William Luther Pierce ''[[Los Diarios Turner]]''. Esti llibru describe una sangrienta revolución [[neonazismu|neonazi]] contra un Gobiernu federal estauxunidense controláu polos [[xudíos]] y motivada pol endurecimientu de les lleis de [[control d'armes]], mientres la cual un grupu de terroristes d'ultraderecha destrúin les oficines centrales del [[FBI]] con un camión-bomba, llancen ataques nucleares contra [[Nueva York]], [[Israel]] y la [[Xunión Soviética]], y someten al país a una brutal [[llimpieza étnica]]. El protagonista de la novela, el líder terrorista Earl Turner, muerre nuna misión suicida al estrellar un avión forníu con una bomba atómica contra [[El Pentágonu]]. En 1987 ingresó nel [[serviciu militar]] y entrenó primero en [[Fort Benning]]. Mientres el so serviciu, McVeigh radicalizó'l so amor poles armes afiliándose al [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] y a l'[[Asociación Nacional del Rifle]], y trabó amistá con [[Terry Nichols]], quien tamién repunaba al Gobiernu. Darréu foi trespasáu a Fort Riley, xunto a Nichols y [[Michael Fortier]], que, al igual que Nichols, tamién simpatizaba coles idees de McVeigh. Dedicar con pasión a la so carrera militar, al puntu de tener un uniforme y botes extras pa presentase impecable a la inspeición. Sicasí, McVeigh foi amonestado polos sos superiores por mercar una camiseta racista mientres una protesta del [[Ku Klux Klan]] contra la presencia de conscriptos [[afroamericanos]] y supuestos simpatizantes del [[Black Power]] na base. Dempués de llograr la meyor puntuación del so batallón (1.000 puntos) nel entrenamientu con tanques [[M2/M3 Bradley|Bradley]], solicitó'l so ingresu nes Fuercies Especiales o [[Boínes Verdes]]. Antes de poder presentase al ensayamientu, españó la [[guerra del Golfu]] y el grupu de McVeigh partió al [[Oriente Mediu]]. El [[22 de febreru]] de [[1991]], mientres la [[Operación Nube del Desiertu]], la división de tanques a la que pertenecía McVeigh columbró una trinchera [[Iraq|iraquina]] d'ametralladores a más d'un quilómetru y mediu. En ordenándose-y abrir fueu, McVeigh vio claramente cómo'l so disparu volába-y la cabeza a un soldáu iraquín de la que destruyía'l puestu d'ametralladores. Más tarde participó nel asesinatu masivu de prisioneros de guerra iraquines y foi testigu de la masacre estauxunidense de soldaos iraquinos y militantes de la [[Organización pa la Lliberación de Palestina|OLP]] que se retiraben de [[Kuwait]] al traviés de la llamada ''[[autopista de la muerte]]'' ([[27 de febreru]] de 1991). Los horrores de la guerra afectáronlu emocionalmente y careció [[estrés postraumático]]. En marzu de 1991 tornó a Estaos Xuníos pa participar nel cursu de selección y evaluación de les Boínes Verdes. L'entrenamientu de 24 díes yera muncho más duru que'l básicu y McVeigh foi declaráu non aptu psicolóxicamente, polo qu'arrenunció a los dos díes d'empezar. Poco dempués abandonó l'Exércitu y foi dau oficialmente de baxa'l [[31 d'avientu]] d'esi añu. Recibió numberoses condecoraciones del Gobiernu polos sos servicios nel Golfu Pérsicu, incluyendo la [[Insinia de Combate]] de la [[Infantería]] y la [[Estrella de Bronce]]. == Waco y Ruby Ridge == El [[21 d'agostu]] de [[1992]], en [[Ruby Ridge]] ([[Idaho]]), axentes del FBI protagonizaron un tirotéu con [[Randy Weaver]], partidariu de la [[segregación racial]], por vender armes illegalmente a un informante del Gobiernu. L'enfrentamientu remató col arrestu de Weaver y dexó trés muertos: la esposa de Weaver, el so fíu y un [[policía]]. En febreru de [[1993]], l'[[ATF]] tomó por asaltu la sede de la [[Davidianos|secta davidiana]] en [[Waco]], [[Texas]], pa cumplir una orde xudicial por venta illegal d'armes. Tres un tirotéu, cuatro axentes y seis davidianos morrieron y dellos otros resultaron mancaos, ente ellos el líder de la secta, [[David Koresh]]. Los axentes retiráronse y los davidianos permanecieron na so sede. McVeigh decidió entós viaxar a Waco pa guardar los fechos, pero torgóse-y el pasu nun puestu de control. Dempués de trabayar en delles esposiciones d'armes, viaxó a la granxa del so amigu [[Terry Nichols]], en Decker, [[Michigan]], onde entró en contautu con Mark Koernke, un [[teóricu de la combalechadura]] y cabezalera de la Michigan Militia, una de les [[movimientu de milicies|milicies d'estrema derecha]] qu'abondaron n'[[Sur d'Estaos Xuníos|el sur]] y [[Mediu Oeste de los Estaos Xuníos|el mediu oeste]] d'Estaos Xuníos mientres la década de 1990. Ellí atopábase cuando, el [[19 d'abril]] de [[1993]], el cuartel de los davidianos foi amburáu. Morrieron Koresh y 75 miembros de la secta. Esti incidente y el de Ruby Ridge fueron decisivos na so vida y reafitaron la so creencia de que'l Gobiernu estauxunidense taba evolucionando escontra'l [[totalitarismu]]. En mayu d'esi añu treslladar a Kingman, [[Arizona]], ciudá onde vivía Michael Fortier. En setiembre de [[1994]], McVeigh enterar de que taba a puntu d'aprobase una llei de control d'armes. Debíu d'esto, confesólu a Fortier qu'entamaba poner una bomba nun edificiu federal del Gobiernu estauxunidense y convidar a collaborar. Magar la negativa de Fortier, esplicó-y cada detalle del futuru ataque. McVeigh escoyó como blancu'l [[Edificiu Federal Alfred P. Murrah]], en [[Oklahoma City]], y la fecha [[19 d'abril]] de [[1995]], el segundu aniversariu de la masacre de Waco. == L'atentáu == {{AP|Atentáu d'Oklahoma City}} [[Ficheru:Oklahomacitybombing-DF-ST-98-01356.jpg|thumb|200px|right|El [[Edificiu Federal Alfred P. Murrah]] tres la esplosión.]] N'ochobre de 1994 McVeigh y Terry Nichols robaron d'una cantera en Marion ([[Kansas]]) 1800 quilos de [[nitratu d'amoniu]] y delles caxes de [[Tovex]] altamente esplosives, que combinaron con tres barriles de [[nitrometano]] mercaos illegalmente nuna pista de carreres en Texas. El 15 d'abril de 1995, McVeigh arrendó un camión Ford F-700 modelu 1993 sol alies de Robert D. Kling. A otru día, Nichols y él tresformaron el vehículu nun coche-bomba a veres del llagu Geary, en Kansas. Primeramente, McVeigh aparcó'l so mediu d'escape, un automóvil Mercury Marquis modelu 1977 de color mariellu. Nél punxo un cartelu de "nun arremolcar" y, nel interior, un sobre que contenía retayos de prensa, propaganda d'estrema derecha, una copia de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos|declaración d'independencia]] (en que'l so aviesu escribió una amenaza contra los políticos que repunaba: "Obedezan la [[Constitución de los Estaos Xuníos]] y nun los vamos disparar") y dellos escritos onde esplicaba los sos motivos pa efectuar l'atentáu. Dempués de trabayar mientres tres hores preparando la bomba, McVeigh dixebrar de Nichols. Cerca de les 9 AM del día 19 d'abril, McVeigh aparcó'l vehículu-bomba frente al [[Edificiu Federal Alfred P. Murrah]], qu'allugaba oficines del FBI y el America's Kids Day Care Center, una [[guardería]] pa los fíos de los emplegaos, y fuxó del llugar a pasu normal pa nun espertar barruntos, polo que pudo guardar la esplosión antes d'escapar de la ciudá nel so automóvil. Enriba llevaba una pistola semiautomática Glock de 9 mm pal casu de que fuera prindáu. La esplosión destruyó la fachada del edificiu, pero nun lu derrumbó na so totalidá como yera'l deséu de McVeigh. Pola mor del bombazu morrieron darréu 167 persones, ente elles 19 neños (de los cualos 15 atopar na mentada guardería), y unes 700 resultaron mancaes.<ref>[https://web.archive.org/web/20080629211532/http://209.232.239.37/gtd1/ViewIncident.aspx?id=6621 Event ID: 6621] Global Terrorism Database.</ref><ref>[http://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/longterm/oklahoma/stories/ok042597.htm Prosecutor Paints McVeigh As 'Twisted' U.S. Terrorist.] ''The Washington Post''.</ref> Otra persona morrió mientres emprestaba servicios de rescate. A Timothy McVeigh nun-y importaben les víctimes. Según él, anque nun yeren culpables, trabayaben pa un imperiu del mal». La so intención nun yera la d'asesinar neños nin civiles ayenos al Gobiernu, una y bones esti fechu avafaría'l so mensaxe políticu; sicasí, nun sintió llástima por ellos y, cuando foi deteníu, declaró que nun fueren más que «[[dañu colateral|daños colaterales]]» del atentáu. Más tarde, intentó xustificase argumentando que tamién morrieron neños en Ruby Ridge y Waco. L'atentáu produció'l mesmu día de la execución de Richard Snell, un terrorista supremacista blancu condergáu a muerte por asesinar a dos persones por motivos racistes en Arkansas en 1984. Curiosamente, Snell tamién entamara poner una bomba nel Edificiu Federal Alfred P. Murrah; poco primero de ser executáu, asintió complacíu al ver la noticia del atentáu d'Oklahoma. == Arrestu, condena y execución == Una hora y media dempués del atentáu, mientres fuxía al norte pela carretera interestatal, McVeigh foi deteníu pol axente de policía Charlie Hanger cerca de [[Perry (Oklahoma)|Perry]], nel [[condáu de Noble (Oklahoma)|condáu de Noble]] (Oklahoma), por conducir un automóvil ensin matrícula y portar illegalmente una arma de fueu. Al momentu del so arrestu vistía un chalecu de combate negru, jeans negros, botes militares y una camiseta blanca cola semeya d'[[Abraham Lincoln]] y la lleenda ''[[Sic semper tyrannis]]'' ("Asina a tou tiranu"), la frase que pronunció [[John Wilkes Booth]] en disparándo-y a Lincoln. Nel aviesu, la camiseta tenía'l dibuxu d'un árbol del cual pingaben tres gotes de sangre y, sobre ésti, una cita de [[Thomas Jefferson]]: "El [[árbol de la llibertá]] ten de ser vigorizado de xemes en cuando con el sangre de patriotes y tiranos." Al tercer día del so arrestu, cuando taba a puntu de ser puestu en llibertá, la investigación del FBI identificólu como l'autor material de la matanza. El [[13 de xunu]] de [[1997]] foi declaráu culpable de 11 cargos federales (incluyendo combalechadura pa utilizar una arma de destrucción masiva y 8 cargos de [[homicidiu]] en primer grau) y [[pena capital|condergáu a muerte]].<ref>[https://web.archive.org/web/20040610152019/http://www.pbs.org/newshour/bb/law/june97/mcveigh_6-13.html Sentenced to die.] Online NewsHour.</ref> Terry Lynn Nichols foi sentenciáu a cadena perpetua por 160 cargos d'homicidiu. Michael Fortier, qu'aceptó testificar contra McVeigh, recibió una condena de 12 años de cárcel por non alvertir al Gobiernu sobre l'atentáu, pero foi lliberáu en [[2006]] por bon comportamientu ya ingresó a un programa de proteición de testigos. McVeigh tuvo'l númberu de l'[[Axencia Federal de Prisiones]] 12076-064.<ref>"[http://www.bop.gov/iloc2/InmateFinderServlet?Transaction=NameSearch&needingMoreList=false&FirstName=Timothy&Middle=&LastName=McVeigh&Race=O&Sex=O&Age=&x=0&y=0 Timothy James McVeigh]." ''[[Axencia Federal de Prisiones]]''. Consultáu'l 19 de mayu de 2010.</ref> Mientres la so permanencia na [[ADX Florence|prisión de máxima seguridá de Coloráu]], McVeigh compartió'l mesmu bloque de celdes que Terry Nichols, [[Ted Kaczynski]] (el "Unabomber"), Luis Felipe (criminal [[cubanoamericano]], líder de la peada [[Latin Kings]]) y [[Ramzi Yousef]] (unu de los autores del [[atentáu del World Trade Center de 1993|primer atentáu contra'l World Trade Center]] en 1993). Pidió pa comer per última vegada dos tarrinas de xeláu de menta con chips de chocolate.<ref>http://www.20minutos.es/noticia/1127753/0/pena-de-muerte/ultima-cena/fotografia/</ref> El [[11 de xunu]] de [[2001]] foi executáu cola [[inyeición letal]] na [[Penitenciaría de los Estaos Xuníos, Terre Haute]] en [[Terre Haute]] ([[Indiana]]). Recitó'l poema "[[Invictus (poema)|Invictus]]" como les sos últimes pallabres antes de cumplir la so sentencia.<ref>{{cita web |títulu=Timothy McVeigh Put to Death for Oklahoma City Bombings |editorial=[[Fox News]] |autor=Rita Cosby |fecha=12 de xunu de 2001 |url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,26904,00.html |fechaaccesu=15 d'abril de 2008}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1968|2001|McVeigh, Timothy}} {{Tradubot|Timothy McVeigh}} [[Categoría:Terroristes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Asesinos y asesines d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Executaos n'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Executaos por inyeición letal]] [[Categoría:Teóricos de la combalechadura]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 3lv0e5c0u89akm7l7ntwqv9jdg0cqke 0 153190 3699217 3597242 2022-07-25T06:13:26Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{edificiu}} L''''Aeropuertu Internacional Logan de Boston''' {{Etimoloxía|inglés|Logan International Airport}} {{códigos aeroportuarios}} atopar na ciudá de [[Boston (Massachusetts)|Boston]], estáu de [[Massachusetts]], nos [[Estaos Xuníos]]. L'aeropuertu tien 6 pistes d'aterrizaxe y puede emplegar aproximao a 16,000 persones. Ye'l mayor aeropuertu de [[Nueva Inglaterra]] y l'aeropuertu númberu 19 tocantes a actividá, en tou Estaos Xuníos, con 13.5 millones de pasaxeros nun añu y algamando 28 millones de pasaxeros nel añu 2011. Logan opera con diverses aereollinies, tales como [[JetBlue Airways]], [[Delta Air Lines]], [[United Airlines]], [[American Airlines]], [[Southwest Airlines]], múltiples aereollinies europees, ente munches otres, con destinos tantu dientro como fora de los Estaos Xuníos escontra Asia, Europa, Caribe, Islles Cabo Verde y Méxicu. == Historia == Orixinalmente llamáu Aeropuertu de Boston, Logan abrió'l [[8 de setiembre]] de [[1923]] y foi usáu nun principiu pola guardia aérea de Massachusetts y pol exércitu Estauxunidense. Hasta esi tiempu, yera conocíu como '''Jeffery Field'''. Los primeros vuelos comerciales, fueron empecipiaos por '''Colonial Air Transport''' ente Boston y la ciudá de Nueva York, en 1927. Foi l'aeropuertu d'orixe de los vuelos 11 d'[[American Airlines]] y 175 d'[[United Airlines]] dambos secuestraos depués del despegue y estrellaos nes Torres Ximielgues del [[World Trade Center]], en 2001. == Aereollinies y destinos == === Destinos nacionales === [[Ficheru:BOSdomestic&canada.png|thumb|Mapa de destinos nacionales, de Canadá y Bermudes.]] [[Ficheru:Ibbos.png|thumb|Un Airbus A340-300 d'Iberia aterrizando nel aeropuertu.]] [[Ficheru:American N980AN 737-800.jpg|thumb|Un [[Boeing 737-800]] d'[[American Airlines]] rodando en Logan.]] [[Ficheru:N805SY (6544751111).jpg|thumb|Un [[Boeing 737-800]] de [[Sun Country Airlines]] en Logan N805SY.]] [[Ficheru:D-ABTE.jpg|thumb|Un [[Boeing 747-400]] de [[Lufthansa]] rodando nel aeropuertu.]] [[Ficheru:N537UA (6544739653).jpg|thumb|Un [[Boeing 757|Boeing 757-200]] d'[[United Airlines]] rodando.]] [[Ficheru:Jetblueboston.JPG|thumbnail|right|Un [[Embraer 190]] de JetBlue; l'aereollinia más grande del aeropuertu.]] [[Ficheru:N812NW (6544781135).jpg|thumb|right| Un [[Airbus A330|A330-300]] de [[Delta Air Lines]] aterrizando en Logan, coles cases vecines de [[Winthrop (Massachusetts)|Winthrop]] visibles al fondu.]] [[Ficheru:British Airways 747 (Oneworld livery).jpg|thumb|right| Un [[Boeing 747-400]] de [[British Airways]] con colores de l'alianza [[Oneworld]].]] [[Ficheru:Logan Airport aerial view.jpg|thumb|Vista aérea del aeropuertu.]] {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="800" align=center !rowspan="1"|Ciudá||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- !colspan="6"|{{USA}} |- |[[Atlanta]]||[[Aeropuertu Internacional Hartsfield Jackson]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Atlantic City (Nueva Jersey)|Atlantic City]]||[[Aeropuertu Internacional de Atlantic City]]||{{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Austin]]||[[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Baltimore]]||[[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]]||[[Aeropuertu Internacional Buffalo Niagara]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Burbank]]|| [[Aeropuertu Bob Hope]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] (empecipia'l 5 de setiembre de 2018)<ref>{{cita web |url=https://patch.com/california/hollywood/jetblue-adds-flights-hollywood-burbank-airport |títulu=JetBlue Adds Flights to Hollywood Burbank Airport |publicación=patchhollywood.com |fecha=abril de 2018 |fechaaccesu=24 d'abril de 2018}}</ref> |- |[[North Charleston|Charleston]]||[[Aeropuertu Internacional de Charleston]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Charlotte]]||[[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |rowspan="2"|[[Chicago]]||[[Aeropuertu Internacional O'Hare]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Express]] |- |[[Aeropuertu Internacional Midway]]||{{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Cincinnati]]||[[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Aeropuertu Internacional de Cincinnati]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Cleveland]]||[[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[United Express]] |- |[[Columbus (Ohio)|Columbus]]||[[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |rowspan="2"|[[Dallas]]||[[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Aeropuertu Dallas Love]]||{{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Denver]]||[[Aeropuertu Internacional de Denver]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] |- |[[Detroit]]||[[Aeropuertu Internacional de Detroit]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Filadelfia]]||[[Aeropuertu Internacional de Filadelfia]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] (empecipia'l 1 d'ochobre de 2018)<ref>https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/278651/delta-adds-boston-philadelphia-service-from-oct-2018/</ref> / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Fort Lauderdale]]||[[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Fort Myers (Florida)|Fort Myers]]||[[Aeropuertu Internacional Southwest Florida]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Harrisburg]]||[[Aeropuertu Internacional de Harrisburg]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Hayden (Colorado)|Hayden]]|| [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/04/25/jetblue-adds-ontario-steamboat-springs-bozeman-long-beach/550031002/ |títulu=JetBlue adds western flights, but cuts flights at Long Beach |publicación=Usatoday.com |fecha=mayu de 2018 |fechaaccesu=5 de mayu de 2018}}</ref> |- |[[Honolulu]]||[[Aeropuertu Internacional de Honolulu]]||{{Bandera|USA}} [[Hawaiian Airlines]] (empecipia'l 4 d'abril de 2019)<ref>{{cita publicación |url=https://www.bostonglobe.com/business/2018/09/13/boston-will-soon-have-direct-flights-honolulu/T3SkcebZBNmMjoE8poBWCM/story.html |títulu=Boston will soon have direct flights to Honolulu - The Boston Globe|work=BostonGlobe.com|fechaaccesu=14 de setiembre de 2018}}</ref> |- |rowspan="2"|[[Houston]]||[[Aeropuertu Intercontinental George Bush]]||{{Bandera|USA}} [[United Airlines]] |- |[[Aeropuertu William P. Hobby]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Indianapolis]]||[[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Jacksonville (Florida)|Jacksonville]]||[[Aeropuertu Internacional de Jacksonville]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Kansas City]]||[[Aeropuertu Internacional de Kansas City]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Las Vegas]]||[[Aeropuertu Internacional McCarran]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] (reinicia'l 1 d'ochobre de 2018)<ref>{{cita publicación |url=https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/03/19/delta-air-lines-adds-cross-country-boston-las-vegas-route/438894002/ |títulu=Boston-Las Vegas: Delta Air Lines adds new cross-country route |publicación=Usatoday.com |fecha=marzu de 2018 |fechaaccesu=21 d'abril de 2018}}</ref> / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Long Beach (California)|Long Beach]]||[[Aeropuertu de Long Beach]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Los Angeles]]||[[Aeropuertu Internacional de Los Angeles]]||{{Bandera|USA}} [[Alaska Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] |- |[[Martha's Vineyard]]||[[Aeropuertu de Martha's Vineyard]]||{{Bandera|USA}} [[Cape Air]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Miami]]||[[Aeropuertu Internacional de Miami]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Milwaukee]]||[[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Minneapolis]]||[[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] |- |[[Myrtle Beach]]||[[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Nantucket]]||[[Aeropuertu Memorial de Nantucket]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Nashville]]||[[Aeropuertu Internacional de Nashville]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]]||[[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Express]] |- |[[Norfolk (Virginia)|Norfolk]]||[[Aeropuertu Internacional de Norfolk]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Nueva Orleans]]||[[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |rowspan="2"|[[Nueva York]]||[[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Aeropuertu LaGuardia]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Airlines Shuttle]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection|Delta Shuttle]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Oakland (California)|Oakland]]||[[Aeropuertu Internacional d'Oakland]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Orlando (Florida)|Orlando]]||[[Aeropuertu Internacional d'Orlando]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Phoenix]]||[[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Pittsburgh]]||[[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] (remata'l 18 d'avientu de 2018)<ref>{{cita publicación |url=http://www.post-gazette.com/business/development/2018/08/07/American-Airlines-to-end-nonstop-flights-from-Pittsburgh-to-Boston-in-December/stories/201808070057 |títulu=American Airlines to end nonstop flights from Pittsburgh to Boston in December|work=Pittsburgh Post-Gazette|fechaaccesu=8 d'agostu de 2018 |idioma=en}}</ref> / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Portland]]||[[Aeropuertu Internacional de Portland]]||{{Bandera|USA}} [[Alaska Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Raleigh (Carolina del Norte)|Raleigh]]||[[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Richmond (Virginia)|Richmond]]||[[Aeropuertu Internacional de Richmond]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Rochester, New York|Rochester]]||[[Aeropuertu Internacional de Greater Rochester]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Sacramento (California)|Sacramento]]||[[Aeropuertu Internacional de Sacramento]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Salt Lake City]]||[[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[San Diego (California)|San Diego]]||[[Aeropuertu Internacional de San Diego]]||{{Bandera|USA}} [[Alaska Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]]||[[Aeropuertu Internacional Lambert]]||{{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- |[[San Francisco (California)|San Francisco]]||[[Aeropuertu Internacional de San Francisco]]||{{Bandera|USA}} [[Alaska Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Virgin America]] |- |[[San José (California)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional de San José]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Sarasota]]||[[Aeropuertu Internacional de Sarasota-Bradenton]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Savannah]]||[[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Seattle]]||[[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma]]||{{Bandera|USA}} [[Alaska Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Siracusa (Nueva York)|Siracusa ]]||[[Aeropuertu Syracuse Hancock]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Tampa]]||[[Aeropuertu Internacional de Tampa]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' |- |rowspan="2"|[[Washington D.C.]]||[[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Express]] |- |[[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Airlines Shuttle]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[West Palm Beach]]||[[Aeropuertu Internacional de Palm Beach]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] '''(Estacional)''' |- |} === Destinos internacionales === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="800" align=center !rowspan="1"|Ciudaes por países||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- ! colspan="4" |[[América del Norte]] |- | colspan="3" |{{CAN}} |- |[[Halifax]]||[[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Aeropuertu Internacional de Halifax]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet|WestJet Encore]] |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Aeropuertu Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet|WestJet Encore]] |- |[[Ottawa]]||[[Aeropuertu Internacional de Ottawa]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] |- |rowspan="2"|[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet|WestJet Encore]] |- |[[Aeropuertu Toronto City Centre]]||{{Bandera|CAN}} [[Porter Airlines]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{MEX}} |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] (empecipia'l 25 d'ochobre de 2018)<ref name=JetblueMEx /> |- ! colspan="4" |[[América Central|Centroamérica]] y [[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- | colspan="3" |{{Bandera|Aruba}} [[Aruba]] |- |[[Oranxestad (Aruba)|Oranxestad]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- | colspan="3" |{{BAH}} |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- | colspan="3" |{{BER}} |- |[[Hamilton (Bermudes)|Hamilton]]||[[Aeropuertu Internacional L.F. Wade]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- | colspan="3" |{{CRC}} |- |[[Liberia (Costa Rica)|Liberia]]||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{CUB}} |- |[[L'Habana]]||[[Aeropuertu Internacional José Martí]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] (empecipia'l 10 de payares de 2018)<ref name=JetblueMEx>{{cita web |url=http://enelaire.mx/jetblue-espande-servicios-a-mexico/|títulu=JetBlue espande servicios a Méxicu|editorial=EnElAire|fecha=mayu de 2018|fechaaccesu=9 de mayu de 2018}}</ref> |- | colspan="3" |{{El Salvador}} |- |[[San Salvador]]||[[Aeropuertu Internacional d'El Salvador]]||{{Bandera|El Salvador}} [[Avianca (El Salvador)|Avianca El Salvador]] |- | colspan="3" |{{HAI}} |- |[[Puertu Príncipe]]||[[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{Bandera|Islles Caimán}} [[Islles Caimán]] |- |[[George Town (Islles Caimán)|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{Bandera|Islles Turques y Caicos}} [[Islles Turques y Caicos]] |- |[[Providenciales]]||Aeropuertu Internacional de Providenciales||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Vírxenes Americanes}} |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]] ||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] (reinicia'l 14 de febreru de 2019)<ref name="caribjournal.com">https://www.caribjournal.com/.../jetblue-relaunching-st-maarten-st-thomas-flights-from-boston</ref> |- | colspan="3" |{{JAM}} |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{PAN}} |- |[[Ciudá de Panamá]]||[[Aeropuertu Internacional de Tocumen]]||{{Bandera|PAN}} [[Copa Airlines]] |- | colspan="3" |{{PUR}} |- |[[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]||[[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- | colspan="3" |{{DOM}} |- |[[Puerto Plata]]||[[Aeropuertu Internacional de Puerto Plata Gregorio Luperón]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Punta Cana]]||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Santiago de los Caballeros]]||[[Aeropuertu Internacional del Cibao]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Santu Domingu]]||[[Aeropuertu Internacional Les Américas]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- | colspan="3" |{{Bandera|Santa Llucía}} [[Santa Llucía]] |- |[[Santa Llucía]]||[[Aeropuertu Internacional Hewanorra]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{Bandera|Sint Maarten}} [[Sint Maarten]] |- |[[Philipsburg]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] '''(Estacional)''' (reinicia'l 16 de febreru de 2019)<ref>{{cita web |títulu=Saint Maarten's New JetBlue Mint Flights are a Big Score for Island, Neighbors |fecha=xunetu de 2018|author=Joe Pike|url=https://www.travelpulse.com/news/destinations/saint-maarten-s-new-jetblue-mint-flights-are-a-big-score-for-island-neighbors.html}}</ref> |- ! colspan="4" |[[América del Sur|Sudamérica]] |- | colspan="3" |{{BRA|Brazil=}} |- |[[São Paulo]]||[[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos]] ||{{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- | colspan="3" |{{COL}} |- |[[Bogotá]]||[[Aeropuertu Internacional El Dorado]]||{{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- ! colspan="4" |[[Europa]] |- | colspan="3" |{{GER}} |- |[[Frankfurt del Main]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |- |[[Munich]]||[[Aeropuertu Internacional de Múnich]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |- | colspan="3" |{{BEL}} |- |[[Bruxeles]]||[[Aeropuertu de Bruxeles]]|| {{Bandera|DAN}} [[Primer Air]] (empecipia'l 9 de mayu de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280171/primer-air-adds-brussels-us-routes-in-s19/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180822|títulu=Primer Air adds Brussels – US routes in S19|editorial=Routes Online|fecha=agostu de 2018|fechaaccesu=22 d'agostu de 2018}}</ref> |- | colspan="3" |{{DAN}} |- |[[Copenḥague]]||[[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup]]|| {{Bandera|SWE}} [[Scandinavian Airlines]] |- | colspan="3" |{{bandera2|Cabu Verde}} |- |[[Praia]]||[[Aeropuertu Internacional Nelson Mandela]]||'''(Estacional)''' {{bandera|POR}} [[SATA Air Açores|Azores Airlines]] |- | colspan="3" |{{ESP}} |- |[[Madrid]]||[[Aeropuertu de Madrid-Barajas]]||{{bandera|ESP}} [[Air Europa]] / {{Bandera|ESP}} [[Iberia (aereollinia)|Iberia]] '''(Estacional)''' |- |[[Barcelona]]||[[Aeropuertu de Barcelona-El Prat]]||{{bandera|POR}} [[SATA Air Açores|Azores Airlines]] '''(Vía [[Aeropuertu Juan Pablo II|PDL]])''' / {{Bandera|ESP}} [[LEVEL]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{FRA}} |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|FRA}} [[Air France]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] / {{Bandera|DAN}} [[Primer Air]] |- | colspan="3" |{{IRE}} |- |[[Dublín]]||[[Aeropuertu de Dublín]]||{{Bandera|IRE}} [[Aer Lingus]] / {{bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |[[Shannon]]||[[Aeropuertu Internacional de Shannon]]||{{Bandera|IRE}} [[Aer Lingus]] |- | colspan="3" |{{ISL}} |- |[[Reikiavik]]||[[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]||{{Bandera|ISL}} [[Icelandair]] / {{Bandera|ISL}} [[WOW Air]] |- | colspan="3" |{{ITA}} |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]||{{Bandera|ITA}} [[Alitalia]] |- | colspan="3" |{{NED}} |- |[[Ámsterdam]]||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|NED}} [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] (reinicia'l 31 de marzu de 2019)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279813/klm-resumes-boston-service-in-s19/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180730 |títulu=KLM resumes Boston service in S19 |publicación=Routes Online |fecha=xunetu de 2018 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2018}}</ref> |- | colspan="3" |{{POR}} |- |[[Lisboa]]||[[Aeropuertu de Lisboa]]||{{Bandera|POR}} [[SATA Air Açores|Azores Airlinesl]] / {{Bandera|POR}} [[TAP Portugal]] |- |[[Ponta Delgada]]||[[Aeropuertu Juan Pablo II]]||{{Bandera|POR}} [[SATA Air Açores|Azores Airlines]] |- | colspan="3" |{{UK}} |- |rowspan="3"|[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] |- |[[Aeropuertu de Londres-Gatwick]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |[[Aeropuertu de Londres-Stansted]]||{{Bandera|DAN}} [[Primer Air]] |- |[[Mánchester]]||[[Aeropuertu Internacional de Mánchester]]|| {{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] '''(Estacional)''' (remata'l 21 de setiembre de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280105/thomas-cook-uk-suspends-manchester-boston-in-s19/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180816 |títulu=Thomas Cook UK suspends Manchester – Boston in S19 |publicación=Routes Online |fecha=xunetu de 2018 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2018}}</ref> / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] |- | colspan="3" |{{CHE}} |- |[[Zurich]]||[[Aeropuertu Internacional de Zurich]]||{{Bandera|CHE}} [[Swiss International Air Lines]] |- | colspan="3" |{{TUR}} |- |[[Istambul]]||[[Aeropuertu Internacional Atatürk]]||{{Bandera|TUR}} [[Turkish Airlines]] |- ! colspan="4" |[[Asia]] |- | colspan="3" |{{CHN}} |- |[[Chengdu]]||[[Aeropuertu Internacional de Chengdu-Shuangliu]]||{{Bandera|CHN}} [[Sichuan Airlines]] (empecipia'l 17 d'avientu de 2018)<ref>{{cita publicación |url=http://aeronauticsonline.com/sichuan-airlines-applies-for-boston-flight/ |títulu=Sichuan Airlines applies for Boston flight |publicación=Aeronautics Aviation News & Media |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=17 de xunu de 2018}}</ref> |- |[[Beixín]]||[[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital]]||{{Bandera|CHN}} [[Hainan Airlines]] |- |[[Shanghai]]||[[Aeropuertu Internacional de Shanghai-Pudong]]||{{Bandera|CHN}} [[Hainan Airlines]] |- | colspan="3" |{{KOR}} |- |[[Seúl]]||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|KOR}} [[Korean Air]] (empecipia'l 12 d'abril de 2019)<ref>{{cita web |títulu=A new yera for Delta Air Lines and Korean Air: Boston to Seoul an aviation first |url=https://www.eturbonews.com/229803/a-new-yera-for-delta-airlines-and-korean-air-boston-to-seoul-an-aviation-first |fechaaccesu=6 d'agostu de 2018}}</ref> |- | colspan="3" |{{UAE}} |- |[[Dubái]]||[[Aeropuertu Internacional de Dubái]]||{{Bandera|EAX}} [[Emirates]] |- | colspan="3" |{{HKG}} |- |[[Ḥong Kong]]||[[Aeropuertu Internacional de Hong Kong]]||{{Bandera|HKG}} [[Cathay Pacific]] |- | colspan="3" |{{ISR}} |- |[[Tel Aviv]]||[[Aeropuertu Internacional Ben Gurión]]||{{Bandera|ISR}} [[El Al]] |- | colspan="3" |{{JPN}} |- |[[Tokiu]]||[[Aeropuertu Internacional de Narita]]||{{Bandera|JPN}} [[Japan Airlines]] |- | colspan="3" |{{Bandera|QAT}} [[Qatar]] |- |[[Doḥa]]||[[Aeropuertu Internacional Hamad]]||{{Bandera|QAT}} [[Qatar Airways]] |- |} == Tráficu añal == {| {{tablaguapa}} style="width:400px;" |+ Tráficu añal<ref name="Massport Statistics" /> |- ! style="width:75px"| !! style="width:100px"| Pasaxeros !! style="width:75px"| Cambéu porcentual!! style="width:125px"| Operaciones aérees !! style="width:100px"| Carga<br>(tonelaes) |- !1998 |26,526,708 || || 507,449 || 701,921 |- !1999 |27,052,078 || {{creciente}} 2.0% || 494,816 || 712,084 |- !2000 |27,726,833 || {{creciente}} 2.5% || 487,996 || 726,174 |- !2001 |24,474,930 || {{creciente}} 11.7% || 463,125 || 672,399 |- !2002 |22,696,141 || {{creciente}} 7.3% || 392,079 || 694,805 |- !2003 |22,791,169 || {{creciente}} 0.4% || 373,304 || 672,419 |- !2004 |26,142,516 || {{creciente}} 14.7% || 405,258 || 679,637 |- !2005 |27,087,905 || {{creciente}} 3.6% || 409,066 || 670,759 |- !2006 |27,725,443 || {{creciente}} 2.4% || 406,119 || 639,534 |- !2007 |28,102,455 || {{creciente}} 1.4% || 399,537 || 652,654 |- !2008 |26,102,651 || {{decreciente}} 7.1% || 371,604 || 621,567 |- !2009 |25,512,086 || {{decreciente}} 2.3% || 345,306 || 666,888 |- !2010 |27,428,962 || {{creciente}} 7.5% || 352,643 || 670,190 |- !2011 |28,907,938 || {{creciente}} 5.4% || 368,987 || 684,606 |- !2012 |29,325,617 || {{creciente}} 1.4% || 354,869 || 684,875 |- !2013 |30,318,631 || {{creciente}} 3.4% || 361,339 || 691,229 |- !2014 |31,634,445 || {{creciente}} 4.7% || 363,797 || 695,123 |- !2015 |33,449,580 || {{creciente}} 5.7% || 372,930 || 684,970 |- !2016 |36,288,042 || {{creciente}} 8.5% || 391,222 || 703,786 |- !2017 |38,412,419 || {{creciente}} 5.9% || 401,371|| 679,408 |} == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-logan/|títulu=Aeropuertu Internacional Logan (BOS)|fecha = mayu de 2017 |fechaaccesu=18 de mayu de 2017 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu Municipal de Provincetown]] (72km) * [[Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston]] (73km) * Aeropuertu de Fall River (76km) * [[Aeropuertu T.F Green]] (78km) * [[Aeropuertu Municipal Barnstable]] (98km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commons category|Logan International Airport}} * [http://www.massport.com/logan-airport/ Páxina oficial del BOS] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1810/00058AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[13 de setiembre]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|BOS}} * {{WAD|KBOS}} * {{NWS-actual|KBOS}} * {{FR|KBOS}} * {{AirNav|KBOS}} * {{GCM|KBOS}} * {{ASN|BOS}} * {{US-airport|BOS}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional Logan}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Edificios de Massachusetts]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] e6650xky21tnj7w2t2wk95sphukjdg9 0 153337 3699457 3622561 2022-07-25T08:05:17Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{edificiu}} L''''Aeropuertu Internacional John F. Kennedy ''' {{códigos aeroportuarios}} {{Etimoloxía|inglés|John F. Kennedy International Airport}} orixinalmente conocíu como l''''Aeropuertu Idlewild''', ye un [[aeropuertu]] internacional alcontráu en [[Queens]] al sureste de la [[Ciudá de Nueva York]], Estaos Xuníos, a unos 20 km de [[Manhattan]]. L'aeropuertu ye operáu pola [[Autoridá Portuaria de Nueva York y Nueva Jersey|Port Authority of New York and New Jersey]] (Autoridá Portuaria de Nueva York y Nueva Jersey), que tamién opera tres aeropuertu na área metropolitana de la ciudá de Nueva York (el [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark Airport]], l'[[Aeropuertu LaGuardia|LaGuardia]] y l'[[Aeropuertu de Teterboro|Teterboro]]), pero'l John F. Kennedy ye l'aeropuertu más grande de toos. Ye la base d'operaciones de [[JetBlue Airways]] y ye aeropuertu d'entrada principal internacional pa [[Delta Air Lines]] y [[American Airlines]]. JFK ye l'aeropuertu con mayor cantidá d'entraes de pasaxeros internacionales n'[[Estaos Xuníos]] y tamién d'encomiendes nacionales ya internacionales. Les salíes internacionales de JFK representaron el 17% de tolos pasaxeros que viaxaron diariamente en [[2004]], el porcentaxe más grande nos Estaos Xuníos. En [[2000]], dirixó un promediu de 50 000 pasaxeros internacionales al día. La ruta que coneuta esti aeropuertu col [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Heathrow]] de [[Londres]] ye la ruta más transitada en vuelos internacionales d'Estaos Xuníos con más de 2,9 millones de pasaxeros en 2000. Anque ye conocíu como l'aeropuertu con mayor númberu de pasaxeros internacionales tamién dirixe vuelos nacionales, la mayoría a la mariña oeste. En [[2005]] l'aeropuertu dirixó más de 41 millones de pasaxeros; l'aeropuertu Newark Liberty con 33 millones de pasaxeros, y l'aeropuertu LaGuardia con 26 millones, pa faer un total d'aproximao 100 millones de viaxeros usando los aeropuertos de Nueva York faciendo que l'espaciu aereu de la ciudá devase al de la ciudá de [[Chicago]] como'l más ocupáu nos Estaos Xuníos. == Historia == [[Ficheru:Airports New York City Map Julius Schorzman.png|thumb|Mapa de la ciudá de Nueva York colos allugamientos de los aeropuertos JFK (1), LaGuardia (2) y Newark (3).]] L'aeropuertu ye operáu pola Autoridá Portuaria de Nueva York y Nueva Jersey so un arriendu dende [[1947]]. Anguaño, envalórase que gracies a JFK hai 30.100 millones de dólares d'actividá económica y da más de 207.000 emplegos na área Metropolitana de la Ciudá de Nueva York. La construcción del aeropuertu empezó en [[1942]]. Solamente marcáronse 4 km² del parque de golf Idlewild, d'onde surdió'l nome orixinal del aeropuertu. Vio'l so primer vuelu comercial el [[1 de xunetu]] de [[1948]] y foi denomináu como l'"Aeropuertu Internacional de Nueva York" el [[31 de xunetu]] d'esi mesmu añu, anque'l nome Idlewild yera bien común y el códigu [[Asociación de Tresporte Aereu Internacional|IATA]] yera KIDL. Mientres l'aviación crecía, tamién Idlewild. La importancia de Nueva York como un centru internacional de negocios y comerciu significaba qu'había una gran necesidá de más y más capacidá. 16 km² y 8 terminales fueron eventualmente añedíes al aeropuertu orixinal. Sobre los años, les aereollinies pernomaes d'Estaos Xuníos fixeron del aeropuertu un aeropuertu principal pa Pan Am, TWA, Eastern, National, Tower Air, American, Delta, JetBlue, Atles Air Cargu y [[Flying Tiger Line]]. La Terminal Temporaria de 1948 foi la única terminal hasta 1957, cuando s'abrir l'edificiu de llegaes internacionales. Otres 8 terminales fueron construyíes de [[1958]] a [[1971]], cada terminal diseñada per cada aereollinia principal del aeropuertu. [[Ficheru:Pan Am Boeing 707-100 at JFK 1961 Proctor.jpg|thumb|Un avión de Pan Am en ''Pan Am Worldport'' (Terminal 3)]] [[Ficheru:Jfkairport.jpg|thumb|El Centru de Vuelos [[TWA]], diseñáu por [[Eero Saarinen]].]] El Worldport (Pan Am), darréu denominada Terminal 3, abrir en [[1962]] y foi baltada en 2013.<ref name=":0">{{cita web |títulu = Empezó la baltadera de la Terminal 3 del Aeropuertu JFK|url = http://nomadistas.com/2013/06/27/demolicion-de-la-terminal-3-jfk|sitiuweb = Nomadistas|fechaaccesu = 19 de xunetu de 2015|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20150721195405/http://nomadistas.com/2013/06/27/demolicion-de-la-terminal-3-jfk|fechaarchivu = 21 de xunetu de 2015}}</ref> Tenía un gran techu elípticu suspendíu por 32 postes y cables. El techu estender dende la base de la terminal hasta l'área de cargamentu de pasaxeros. La terminal tenía aeropasillos coneutaos de la terminal y que podíen movese fácilmente pa dar al pasaxeru una caminada llixera dende la terminal al avión atracáu. El Centru de Vuelos TWA, agora la Terminal 5, tamién foi abierta en 1962. Diseñáu por Eero Saarinen foi fechu como un símbolu astractu de l'aviación. Ye consideráu como l'edificiu cola arquiteutura más distinguida nel mundu y que seya una terminal. TWA yá nun usa l'edificiu principal y agora nun ta n'usu. L'edificiu principal va quedar como parte de la nueva Terminal 5 construyida por JetBlue. L'aeropuertu foi renombráu como "Aeropuertu Internacional John F. Kennedy" en [[1963]], un mes dempués del asesinatu del Presidente de los EE.XX. [[John F. Kennedy]]. Dende esi momentu l'aeropuertu recibió'l nuevu códigu [[Asociación de Tresporte Aereu Internacional|IATA]] JFK, y dende esi momentu refierse comúnmente pol so abreviación. El "Domo del Sol" foi abiertu por National Airlines, diseñáu por Pei Cob Freed & Partners. Agora ye usáu por JetBlue y ye conocíu como la Terminal 6. Mientres el tráficu aereu de Nueva York siguía creciendo, les terminales 5 y 3 fueron modificaes pa poder atender a los vuelos de [[Boeing 747]]. L'avión supersónicu [[Concorde]] tenía vuelos supersónicos tresatlánticos operaos por [[Air France]] y [[British Airways]] dende 1977 hasta 2003, cuando'l Concorde foi retiráu por dambes aereollinies. JFK yera l'aeropuertu con más operaciones d'aviones Concorde que cualesquier otru del mundu. El cargu de JFK foi víctima de los robos de [[Lufthansa]] heist en [[1978]] y el robu d'[[Air France]] en [[1967]], inspiráu pola novela ''Wiseguys'' de Nicholas Pileggi y [[Goodfellas]] por [[Martin Scorsese]]. En [[1998]], l'aeropuertu empezó la construcción del sistema de metro AirTrain JFK completáu en [[2003]]. Esti sistema tien rutes que se xunen al sistema de metro de Nueva York y trenes comuñales en Howard Beach y Ozone Park. Dempués de los atentaos del [[11 de setiembre]] de [[2001]], l'aeropuertu JFK foi unu de los primeres nel país en cerrase temporalmente. El [[19 de marzu]] de [[2007]], JFK foi'l primer aeropuertu nos Estaos Xuníos que recibió l'[[Airbus 380]] con pasaxeros a bordu, el vuelu esperimental contenía más de 500 pasaxeros, el vuelu foi operáu por [[Lufthansa]] y [[Airbus]] y llegó a la Terminal 1. === Planes futuros === JFK ta pasando por una reconstrucción de 10.300 millones de dólares, ye unu de los proyeutos de reconstrucción aeroportuaria más grandes nel mundu. L'aeropuertu apocayá abrió la so nueva Terminal 1. El reemplazu del edificiu de Llegaes Internacionales ta costando 1400 millones de dólares. La Terminal 4 abrir en 2001. Empezóse a construyir una nueva Terminal 5, dexando l'edificiu actual nel so llugar. Les Terminales 2 y 3 tán entamaes pa baltadera o reconstrucción. Les Terminales 8 y 9 anguaño tán pasando por una reconstrucción pa xuntar los dos terminales nuna sola. == Terminales == JFK tien ocho terminales que formen una «O», alredor hai estacionamientos, hoteles, una planta llétrica y otros servicios del aeropuertu. Les terminales tán coneutaes pol sistema de metros AirTrain y otros caminos d'accesu. Una encuesta realizada por J.D. Power and Associates xunto a ''Aviation Week'' reveló que JFK ye'l segundu aeropuertu con más prestu per parte de los viaxeros nos Estaos Xuníos, en primer llugar ta l'[[Aeropuertu Internacional McCarran]] que da serviciu al área metropolitana de [[Las Vegas]]. [[Ficheru:JFK terminal map.jpg|thumb|Mapa de les terminales del aeropuertu JFK anterior a la baltadera de la terminal 3 (en verde claru).]] * Terminal 1: Tien 11 sales. La Terminal 1 orixinal foi la terminal principal pa Eastern Airlines, foi baltada y una nueva Terminal 1 foi abierta en 1998, 50 años dempués de ser inauguráu l'aeropuertu, tien 11 puertes: 1-11. * Terminal 2: Foi abierta en 1962 y ye llar de Northwest Airlines. Tien 11 sales. Delta espera que nel futuru puedan xunise los dos terminales (Terminal 2 y Terminal 3) pa ser una terminal moderna. Cuenta con 7 puertes forníes con pasareles d'accesu: 20-22, 26-29 y 17 que son pa [[Delta Connection]]: 23A-H, 23J, 25K-N, 25P-S. * Terminal 3: Construyida como'l Worldport pa Pan American en 1960 espandir pa la introducción de los [[Boeing 747]] nel añu 1970. Cuenta con 16 puertes forníes con pasareles d'accesu: 1-10, 12, 14-18 con dos puertes (Puerta 11) y un helipuertu na cai de rodaxe 'KK'. La terminal foi cerrada en mayu de 2013 por cuenta de la apertura d'una estensión de la Terminal 4 qu'añedió diez puertes internacionales pa Delta. La terminal 3 foi baltada en 2013.<ref name=":0" /> [[Ficheru:JFKNewYorkTerm4 1.jpg|200px|thumb|Terminal 4]] * Terminal 4: La terminal internacional ye capaz de recibir l'[[Airbus A380]] y ye remanáu pol Schiphol Group. Ye la primera terminal estauxunidense que ye remanada por un operador d'aeropuertos estranxeru. Ye la entrada principal de llegaes internacionales en JFK. Ye la estructura más nueva del Aeropuertu que nun incorpora un edificiu esistente. Abierta en 2001, el nuevu edificiu foi construyíu a un costo de 1400 millones de dólares. La terminal tien 17 sales y dos salonos pa pasaxeros. El Salón A tien 6 sales nomaos d'A2 a A7. El Salón B tien 21 sales nomaos de B20 a B41, escluyendo la sala B21. Mientres se construyía la Terminal 4 tamién se taba construyendo'l sistema de metro AirTrain. La estación de AirTrain pa la Terminal 4 ta construyida dientro de la terminal. N'otres terminales la estación atopar del otru llau de les mesmes. ** La estensión de la Terminal 4 foi abiertu en mayu de 2013. La estensión añedió diez puertes internacionales a la salón B (B32 a B41). * Terminal 5: Tamién conocida como'l Centru de Vuelos de TWA esta en reconstrucción pa faer la nueva terminal de JetBlue Airways, cuntaba con 26 puertes: 1-12, 14-27. ** La terminal va ser espandíu con una nueva espansión de puertes dempués de la baltadera de la terminal 6. La espansión va ser soportar vuelos internacionales que llegue a la terminal 5. La espansión Terminal 5i va ser añedíu en 2015. * Terminal 6: Atópase zarrada, cuntaba con 14 puertes y foi l'antigua casa de [[JetBlue Airways]]. El so futuru ye desconocíu nesti momentu, pero confirmóse que les puertes temporales van ser baltaes.<ref>[http://biz.yahoo.com/ap/081023/jetblue_terminal.html?v=2 Puertes temporales van ser baltaes (n'inglés).]</ref> La terminal foi baltada en 2012. * Terminal 7: Foi construyida por BOAC y Air Canada nos años 70. En 1997 l'Autoridá Portuaria llegó a un alcuerdu con British Airways pa espandir la terminal. La terminal anovada tien 12 puertes: 1-12. * Terminal 8: Va Ser desmantelada agora que l'edificiu de la Terminal 9 ye operacional, cuenta con 29 puertes: 12 puertes na sala B (1-8, 10, 12, 14, 16) y 17 puertes na sala C (31-47).<ref>[http://www.panynj.gov/CommutingTravel/airports/jfk_map/site/terminal8.html JFK Map<!-- Bot generated title -->]</ref> == Aereollinies y destinos == === Destinos nacionales === {{Airport-dest-list <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional Chicago-O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|Eagle/Vail]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] | [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional Chicago-O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Bangor|Bangor]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]], [[Aeropuertu de Jackson Hole|Jackson Hole]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] | [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional de Bangor|Bangor]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Burlington (Vermont)|Burlington (VT)]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional Chicago-O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Jetport Internacional de Portland|Portland (ME)]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Rochester (Nueva York)|Rochester]], [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|Savannah]], [[Aeropuertu Internacional de Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Internacional Washington-Dulles|Washington-Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu de Martha's Vineyard|Martha's Vineyard]], [[Aeropuertu Memorial de Nantucket|Nantucket]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[Hawaiian Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |[[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández|Aguadilla]], [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Bob Hope|Burbank]], [[Burlington (Vermont)|Burlington (VT)]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional Chicago-O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Daytona Beach|Daytona Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston-Hobby]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu de Long Beach|Long Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]] (reincia el 5 de setiembre de 2018),<ref>{{cita web |url=https://www.dailybulletin.com/2018/04/25/jetblue-to-return-to-ontario-airport-with-flights-to-new-york/ |títulu=JetBlue to return to Ontario Airport with flights to New York |publicación=Daily Bulletin |fecha=abril de 2018 |fechaaccesu=26 d'abril de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional Mercedita|Ponce]], [[Jetport Internacional de Portland|Portland (ME)]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Rochester (Nueva York)|Rochester (NY)]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marin|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional de Sarasota-Bradenton|Sarasota]], [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|Savannah]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional Washington-Dulles|Washington-Dulles]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]], [[Aeropuertu Rexonal de Worcester|Worcester]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Municipal de Barnstable|Hyannis]], [[Aeropuertu de Martha's Vineyard|Martha's Vineyard]], [[Aeropuertu Memorial de Nantucket|Nantucket]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]] <!-- --> }} === Destinos internacionales === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="1000" align=center !rowspan="1"|Ciudaes por países||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- !colspan="6"|[[América del Norte]] |- |colspan="5"|{{CAN}} |- |[[Calgary]]||[[Aeropuertu Internacional de Calgary]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Quebec (ciudá)|Ciudá de Quebec]]||[[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|HKG}} [[Cathay Pacific]] / {{Bandera|PHI}} [[Philippine Airlines]] (remata'l 27 d'ochobre de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/278011/philippine-airlines-plans-nonstop-new-york-jfk-service-from-oct-2018/ |títulu=Philippine Airlines plans nonstop New York JFK service from Oct 2018 |publicación=Routesonline |nome=Jim |apellíu=Liu |fecha=8 d'abril de 2018}}</ref> |- |colspan="5"|{{MEX}} |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|MEX}} [[Interjet]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|MEX}} [[Interjet]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] (empecipia'l 25 d'ochobre de 2018)<ref name=JetblueMEx>{{cita web |url=http://enelaire.mx/jetblue-espande-servicios-a-mexico/|títulu=JetBlue espande servicios a Méxicu|editorial=EnElAire|fecha=mayu de 2018|fechaaccesu=9 de mayu de 2018}}</ref> / {{Bandera|MEX}} [[Viva Aerobus]] (empecipia'l 18 d'ochobre de 2018)<ref name=VIVJFK>{{cita web |url=http://enelaire.mx/viva-aerobus-anuncia-vuelos-a-nueva-york-jfk/|títulu=Viva Aerobus anuncia vuelos a Nueva York JFK|editorial=EnElAire|fecha=xunu de 2018|fechaaccesu=19 de xunu de 2018}}</ref> / {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]]||[[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]]||{{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Monterrey]]||[[Aeropuertu Internacional de Monterrey]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] |- !colspan="6"|[[América Central|Centroamérica]] y [[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- |colspan="5"|{{ATG}} |- |[[San Xuan (Antigua y Barbuda)|San Xuan]]||[[Aeropuertu Internacional V. C. Bird]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{ARU}} |- |[[Oranxestad (Aruba)|Oranxestad]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{BAH}} |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{BRB}} |- |[[Bridgetown]]||[[Aeropuertu Internacional Grantley Adams]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{BMU}} |- |[[Hamilton (Bermudes)|Hamilton]]||[[Aeropuertu Internacional L.F. Wade]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{CRC}} |- |[[Liberia (Costa Rica)|Liberia]]||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[San José (Costa Rica)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|CRI}} [[Volaris Costa Rica]] |- |colspan="5"|{{CUB}} |- |[[L'Habana]]||[[Aeropuertu Internacional de L'Habana]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{CUR}} |- |[[Willemstad]]||[[Aeropuertu Internacional Hato]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{SLV}} |- |[[San Salvador]]||[[Aeropuertu Internacional d'El Salvador]]||{{Bandera|SLV}} [[Avianca El Salvador]] / {{Bandera|CRC}} [[Avianca Costa Rica]] / {{Bandera|CRI}} [[Volaris Costa Rica]] |- |colspan="5"|{{GRD}} |- |[[Saint George (Granada)|Saint George]]||[[Aeropuertu Internacional Maurice Bishop]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] |- |colspan="5"|{{HTI}} |- |[[Puertu Príncipe]]||[[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (remata'l 3 de payares de 2018)<ref name=AACUT>{{cita web |url=http://a21.com.mx/Aereollinies/2018/08/21/american-airlines-modifica-servicios-internacionales-incluyíu-mexico|títulu=American Airlines modifica servicios internacionales, incluyíu Méxicu |editorial= A21|fecha=agostu de 2018|fechaaccesu=21 d'agostu de 2018}}</ref> / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{HON}} |- |[[San Pedro Sula]]||[[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales]]||{{Bandera|SLV}} [[Avianca El Salvador]] |- |colspan="5"|{{CYM}} |- |[[George Town (Islles Caimán)|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|CYM}} [[Cayman Airways]] |- |colspan="5"|{{TCA}} |- |[[Providenciales]]||[[Aeropuertu Internacional de Providenciales]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{VIR}} |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]]||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{JAM}} |- |[[Kingston]]||[[Aeropuertu Internacional Norman Manley]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|JAM}} [[Fly Xamaica Airways]] / {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] |- |colspan="5"|{{PAN}} |- |[[Ciudá de Panamá]]||[[Aeropuertu Internacional de Tocumen]]||{{Bandera|PAN}} [[Copa Airlines]] |- |colspan="5"|{{DOM}} |- |[[La Romana (ciudá)|La Romana]]||[[Aeropuertu Internacional de La Romana]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Puerto Plata]]||[[Aeropuertu Internacional Gregorio Luperón]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Punta Cana]]||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Santiago de los Caballeros]]||[[Aeropuertu Internacional del Cibao]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Santu Domingu]]||[[Aeropuertu Internacional Les Américas]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{LCA}} |- |[[Castries]]||[[Aeropuertu Internacional Hewanorra]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{SXM}} |- |[[Philipsburg]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{TTO}} |- |[[Puertu España]]||[[Aeropuertu Internacional de Piarco]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] |- |[[Scarborough (Trinidá y Tobagu)|Scarborough]]||[[Aeropuertu Internacional de Tobagu]]||{{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] |- !colspan="6"|[[América del Sur|Sudamérica]] |- |colspan="5"|{{ARG}} |- |[[Buenos Aires]]||[[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|ARG}} [[Aerolíneas Argentinas]] |- |colspan="5"|{{BRA}} |- |[[Rio de Janeiro]]||[[Aeropuertu Internacional de Galeão]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[São Paulo]]||[[Aeropuertu Internacional de Guarulhos]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|BRA}} [[Avianca (Brasil)|Avianca Brasil]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |colspan="5"|{{CHL}} |- |[[Santiago de Chile]]||[[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez]]||{{Bandera|CHL}} [[LATAM|LATAM Chile]] |- |colspan="5"|{{COL}} |- |[[Bogotá]]||[[Aeropuertu Internacional El Dorado]]||{{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |[[Cali]]||[[Aeropuertu Internacional Alfonso Bonilla Aragón]]||{{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |[[Cartagena de Indias|Cartagena]]||[[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |[[Medellín]]||[[Aeropuertu Internacional José María Córdova]]||{{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |[[Pereira]]||[[Aeropuertu Internacional Matecaña]]||{{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |colspan="5"|{{ECU}} |- |[[Guayaquil]]||[[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo]]||{{Bandera|ECU}} [[LATAM (Ecuador)|LATAM Ecuador]] |- |[[Quitu]]||[[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre]]||{{Bandera|ECU}} [[TAME]] |- |colspan="5"|{{GUY}} |- |[[Georgetown]]||[[Aeropuertu Internacional Cheddi Jagan]]||{{Bandera|USA}} [[Dynamic Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Eastern Air Lines]] (Charter) / {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] / {{Bandera|JAM}} [[Fly Xamaica Airways]] |- |colspan="5"|{{PER}} |- |[[Lima]]||[[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]]||{{Bandera|CHL}} [[LATAM|LATAM Chile]] |- !colspan="6"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{GER}} |- |[[Berlín]]||[[Aeropuertu de Berlín-Tegel]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Düsseldorf]]||[[Aeropuertu Internacional de Düsseldorf]]||{{Bandera|GER}} [[Eurowings]] |- |[[Frankfurt del Main]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] / {{bandera|SIN}} [[Singapore Airlines]] |- |[[Múnich]]||[[Aeropuertu Internacional de Múnich]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |- |colspan="5"|{{AUT}} |- |[[Viena]]||[[Aeropuertu de Viena-Schwechat]]||{{Bandera|AUT}} [[Austrian Airlines]] |- |colspan="5"|{{AZE}} |- |[[Bakú]]||[[Aeropuertu Internacional Heydar Aliyev]]||{{Bandera|AZE}} [[Azerbaijan Airlines]] |- |colspan="5"|{{BEL}} |- |[[Bruxeles]]||[[Aeropuertu de Bruxeles-National]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|BEL}} [[Brussels Airlines]] |- |colspan="5"|{{DAN}} |- |[[Copenḥague]]||[[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |colspan="5"|{{ESP}} |- |[[Barcelona]]||[[Aeropuertu de Barcelona-El Prat]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Madrid]]||[[Aeropuertu de Madrid-Barajas]]||{{Bandera|ESP}} [[Air Europa]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|ESP}} [[Iberia (aereollinia)|Iberia]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |colspan="5"|{{FIN}} |- |[[Ḥélsinki]]||[[Aeropuertu de Ḥélsinki-Vantaa]]||{{Bandera|FIN}} [[Finnair]] |- |colspan="5"|{{FRA}} |- |[[Niza]]||[[Aeropuertu Internacional de Niza-Costa Azul]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |rowspan="2"| [[París]] |[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|FRA}} [[Air France]] / {{Bandera|FRA}} [[XL Airways France]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |[[Aeropuertu de París-Orly]]||{{Bandera|FRA}} [[Air France]] / {{Bandera|FRA}} [[Openskies]] |- |colspan="5"|{{HUN}} |- |[[Budapest]]||[[Aeropuertu de Budapest-Ferenc Liszt]]||{{Bandera|POL}} [[LOT Polish Airlines]] |- |colspan="5"|{{IRE}} |- |[[Dublín]]||[[Aeropuertu de Dublín]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (remata'l 27 d'ochobre de 2018)<ref name=AACUT /> / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|IRE}} [[Aer Lingus]] |- |[[Shannon]]||[[Aeropuertu Internacional de Shannon]]||{{Bandera|IRE}} [[Aer Lingus]] operáu por {{bandera|IRE}} [[ASL Airlines Ireland]] |- |colspan="5"|{{ISL}} |- |[[Reikiavik]]||[[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|ISL}} [[Icelandair]] / {{Bandera|ISL}} [[WOW air]] |- |colspan="5"|{{ITA}} |- |[[Milán]]||[[Aeropuertu de Milán-Malpensa]]|| {{Bandera|ITA}} [[Air Italy]] / {{Bandera|ITA}} [[Alitalia]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|EAX}} [[Emirates]] |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|ITA}} [[Alitalia]] |- |colspan="5"|{{LVA}} |- |[[Riga]]||[[Aeropuertu Internacional de Riga]]||{{Bandera|UZB}} [[Uzbekistan Airways]] |- |colspan="5"|{{NOR}} |- |[[Oslu]]||[[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |colspan="5"|{{NED}} |- |[[Ámsterdam]]||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|NED}} [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |colspan="5"|{{POL}} |- |[[Varsovia]]||[[Aeropuertu de Varsovia-Chopin]]||{{Bandera|POL}} [[LOT Polish Airlines]] |- |colspan="5"|{{POR}} |- |[[Lisboa]]||[[Aeropuertu de Lisboa]]||{{Bandera|POR}} [[TAP Portugal]] |- |colspan="5"|{{UK}} |- |[[Edimburgu]] ||[[Aeropuertu d'Edimburgu]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (remata'l 27 d'ochobre de 2018)<ref name=AACUT /> / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |rowspan="4"|[[Londres]] |- |[[Aeropuertu de la Ciudá de Londres]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] |- |[[Aeropuertu de Londres-Gatwick]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] operáu por {{bandera|NOR}} [[Norwegian Long Haul]] |- |[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] |- |[[Mánchester]]||[[Aeropuertu de Mánchester]]||{{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] / {{Bandera|PAK}} [[Pakistan International Airlines]] |- |colspan="5"|{{RUS}} |- |[[Moscú]]||[[Aeropuertu Internacional de Moscú-Sheremétievo]]||{{Bandera|RUS}} [[Aeroflot]] |- |colspan="5"|{{SRB}} |- |[[Belgráu]]||[[Aeropuertu de Belgráu]]||{{Bandera|SRB}} [[Air Serbia]] |- |colspan="5"|{{SWE}} |- |[[Estocolmu]]||[[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] operáu por {{bandera|NOR}} [[Norwegian Long Haul]] |- |colspan="5"|{{CHE}} |- |[[Xinebra]]||[[Aeropuertu Internacional de Xinebra]]||{{Bandera|CHE}} [[Swiss International Air Lines]] |- |[[Zúrich]]||[[Aeropuertu Internacional de Zúrich]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|CHE}} [[Swiss International Air Lines]] |- |colspan="5"|{{TUR}} |- |[[Istambul]]||[[Aeropuertu Internacional Atatürk]]||{{Bandera|TUR}} [[Turkish Airlines]] |- |colspan="5"|{{UKR}} |- |[[Kiev]]||[[Aeropuertu Internacional de Kiev]]||{{Bandera|UKR}} [[Ukraine International Airlines]] |- !colspan="6"|[[África]] |- |colspan="5"|{{EGY}} |- |[[El Cairu]]||[[Aeropuertu Internacional d'El Cairu]]||{{Bandera|EGY}} [[Egyptair]] |- |colspan="5"|{{GHA}} |- |[[Accra]]||[[Aeropuertu Internacional Kotoka]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{KEN}} |- |[[Nairobi]]|| [[Aeropuertu Internacional Jomo Kenyatta]] || {{Bandera|KEN}} [[Kenia Airways]] (empecipia'l 29 d'ochobre de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/276630/kenya-airways-updates-planned-new-york-launch-in-late-oct-2018/ |títulu=Kenia Airways updates planned New York launch in late-Oct 2018 |publicación=Routesonline |fecha= |fechaaccesu=16 de marzu de 2018}}</ref> |- |colspan="5"|{{MAR}} |- |[[Casablanca]]||[[Aeropuertu Internacional Mohammed V]]||{{Bandera|MAR}} [[Royal Air Maroc]] |- |colspan="5"|{{NGA}} |- |[[Lagos]]||[[Aeropuertu Internacional Murtala Muhammed]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{SEN}} |- |[[Dakar]]||[[Aeropuertu Internacional de Dakar-Yoff/Léopold Sédar Senghor]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{ZAF}} |- |[[Johannesburgu]]||[[Aeropuertu Internacional de Johannesburgu]]||{{Bandera|ZAF}} [[South African Airways]] |- !colspan="6"|[[Asia]] |- |colspan="5"|{{SAU}} |- |[[Riyad]]||[[Aeropuertu Internacional Rei Khalid]]||{{Bandera|SAU}} [[Saudia]] |- |[[Yida]]||[[Aeropuertu Internacional Rei Abdulaziz]]||{{Bandera|SAU}} [[Saudia]] |- |colspan="5"|{{CHN}} |- |[[Chengdu]]||[[Aeropuertu Internacional de Chengdu-Shuangliu]]||{{Bandera|CHN}} [[Hainan Airlines]] |- |[[Chongqing]]||[[Aeropuertu Internacional de Chongqing-Jiangbei]]||{{Bandera|CHN}} [[Hainan Airlines]] |- |[[Fuzhou]]||[[Aeropuertu Internacional de Fuzhou]]||{{Bandera|CHN}} [[Xiamen Airlines]] |- |[[Guangzhou]]||[[Aeropuertu Internacional de Cantón-Baiyun]]||{{Bandera|CHN}} [[China Southern Airlines]] |- |[[Beixín]]||[[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital]]||{{Bandera|CHN}} [[Air China]] |- |[[Shanghai]]||[[Aeropuertu Internacional de Shanghai-Pudong]]||{{Bandera|CHN}} [[China Eastern Airlines]] |- |colspan="5"|{{KOR}} |- |[[Seúl]]||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|KOR}} [[Asiana Airlines]] / {{Bandera|KOR}} [[Korean Air]] |- |colspan="5"|{{UAE}} |- |[[Abu Dhabi]]||[[Aeropuertu Internacional d'Abu Dhabi]]||{{Bandera|EAX}} [[Etihad Airways]] |- |[[Dubái]]||[[Aeropuertu Internacional de Dubái]]||{{Bandera|EAX}} [[Emirates]] |- |colspan="5"|{{PHI}} |- |[[Manila]]||[[Aeropuertu Internacional Ninoy Aquino]]||{{Bandera|PHI}} [[Philippine Airlines]] |- |colspan="5"|{{HKG}} |- |[[Ḥong Kong]]||[[Aeropuertu Internacional de Hong Kong]]||{{Bandera|HKG}} [[Cathay Pacific]] |- |colspan="5"|{{IND}} |- |[[Nueva Delhi]]||[[Aeropuertu Internacional Indira Gandhi]]||{{Bandera|IND}} [[Air India]] |- |colspan="5"|{{ISR}} |- |[[Tel Aviv]]||[[Aeropuertu Internacional Ben Gurión]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|ISR}} [[El Al]] |- |colspan="5"|{{JPN}} |- |rowspan="2"|[[Tokiu]] |[[Aeropuertu Internacional de Narita]]||{{Bandera|JPN}} [[All Nippon Airways]] / {{Bandera|JPN}} [[Japan Airlines]] |- |[[Aeropuertu Internacional de Haneda]]||{{Bandera|JPN}} [[All Nippon Airways]] / {{Bandera|JPN}} [[Japan Airlines]] |- |colspan="5"|{{JOR}} |- |[[Amán]]||[[Aeropuertu Internacional Queen Alía]]||{{Bandera|JOR}} [[Royal Jordanian]] |- |colspan="5"|{{KWT}} |- |[[Ciudá de Kuwait]]||[[Aeropuertu Internacional de Kuwait]]||{{Bandera|KWT}} [[Kuwait Airways]] |- |colspan="5"|{{QAT|Qatar}} |- |[[Doḥa]]||[[Aeropuertu Internacional Hamad]]||{{Bandera|QAT}} [[Qatar Airways]] |- |colspan="5"|{{SIN}} |- |[[Singapur]]||[[Aeropuertu Internacional de Singapur]]||{{bandera|SIN}} [[Singapore Airlines]] |- |colspan="5"|{{Bandera|TAI}} [[Taiwán]] |- |[[Taipéi]]||[[Aeropuertu Internacional de Taiwán Taoyuan]]||{{Bandera|TWN}} [[China Airlines]] / {{Bandera|TWN}} [[EVA Air]] |- |colspan="5"|{{UZB}} |- |[[Taxkent]]||[[Aeropuertu Internacional de Taxkent]]||{{Bandera|UZB}} [[Uzbekistan Airways]] |- !colspan="6"|[[Oceanía]] |- |colspan="5"|{{AUS}} |- |[[Sydney]]||[[Aeropuertu de Sydney]]||{{Bandera|AUS}} [[Qantas]] |- |} === Destinos Estacionales === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="870" align=center !rowspan="1"|Ciudaes por países||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- !colspan="6"|[[Norteamérica]] |- |colspan="5"|{{CAN}} |- |[[Calgary]]||[[Aeropuertu Internacional de Calgary]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Quebec (ciudá)|Ciudá de Quebec]]||[[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{MEX}} |- |[[Puerto Vallarta]]||[[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[San José del Cabo]]||[[Aeropuertu Internacional de Los Cabos]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="6"|[[Centroamérica]] y [[El Caribe]] |- |colspan="5"|{{CRC}} |- |[[Liberia (Costa Rica)|Liberia]]||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[San José (Costa Rica)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{CUR}} |- |[[Willemstad]]||[[Aeropuertu Internacional Hato]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{GRD}} |- |[[Saint George (Granada)|Saint George]]||[[Aeropuertu Internacional Maurice Bishop]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{GLP}} |- |[[Pointe-à-Pitre]]||[[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |colspan="5"|{{CYM}} |- |[[George Town (Islles Caimán)|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{TCA}} |- |[[Providenciales]]||[[Aeropuertu Internacional de Providenciales]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{VIR}} |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]]||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{JAM}} |- |[[Kingston]]||[[Aeropuertu Internacional Norman Manley]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{MTQ}} |- |[[Fort-de-France]]||[[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- |colspan="5"|{{DOM}} |- |[[Punta Cana]]||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Santu Domingu]]||[[Aeropuertu Internacional Les Americas]]||{{Bandera|ESP}} [[Air Europa]] |- |colspan="5"|{{KNA}} |- |[[Basseterre]]||[[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{LCA}} |- |[[Castries]]||[[Aeropuertu Internacional Hewanorra]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{SXM}} |- |[[Philipsburg]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- !colspan="6"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{GER}} |- |[[Berlín]]||[[Aeropuertu de Berlin-Tegel]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{DAN}} |- |[[Copenḥague]]||[[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{ESP}} |- |[[Málaga]]||[[Aeropuertu de Málaga-Costa del Sol]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{FRA}} |- |[[Niza]]||[[Aeropuertu de Niza Costa Azul]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{GRE}} |- |[[Atenes]]||[[Aeropuertu Internacional d'Atenes]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{IRE}} |- |[[Dublín]]||[[Aeropuertu de Dublín]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|IRE}} [[Aer Lingus]] operáu por {{bandera|IRE}} [[ASL Airlines Ireland]] |- |[[Shannon]]||[[Aeropuertu Internacional de Shannon]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{ISL}} |- |[[Reikiavik]]||[[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{ITA}} |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Venecia]]||[[Aeropuertu Internacional Marco Polo]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{NOR}} |- |[[Bergen]]||[[Aeropuertu de Bergen-Flesland]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] operáu por {{bandera|NOR}} [[Norwegian Long Haul]] |- |colspan="5"|{{POR}} |- |[[Lisboa]]||[[Aeropuertu de Lisboa]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{UK}} |- |[[Edimburgu]]||[[Aeropuertu d'Edimburgu]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Glasgow]]||[[Aeropuertu Internacional de Glasgow]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{CZE}} |- |[[Praga]]||[[Aeropuertu Internacional de Ruzyně]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |} == Infraestructura y Servicio == === Tráfico y Estadístiques === [[Ficheru:JFK Terminal 1.jpg|thumb|right|Terminal 1]] En 2008, l'Aeropuertu Internacional JFK tuvo 47 807 816 pasaxeros. JFK contribúi con aproximao 30.100 millones de dólares a l'actividá de la rexón de Nueva York, xenerando 229.000 trabayos y aproximao 9800 millones en sueldos y salarios. Cerca de 35.000 persones son emplegaes del aeropuertu.<ref>{{cita web |títulu=Facts and Information|author=Port Authority of New York and New Jersey|url=http://www.panynj.gov/CommutingTravel/airports/html/ken_facts.html |fechaaccesu=30 de xunetu de 2008}}</ref> Por pasaxeros tresportaos, los cinco aereollinies más grandes del JFK son:<ref name="airportreport" /> # [[JetBlue Airways]] (25,5%) # [[Delta Air Lines]] (incluyendo Delta Connection) (21,9%) # [[American Airlines]] (incluyendo American Eagle) (16,7%) # [[British Airways]] (2,8%) # [[Air France]] (1,9%) Cerca de 100 aereollinies de más de 50 países operen regularmente vuelos regulares dende'l JFK. La ruta JFK-[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]] ye'l par internacional d'EE.XX. más importante con más de 2,9 millones de pasaxeros en 2008. Los viaxes nacionales tamién representen una gran parte del tráficu del aeropuertusobremanera los transcontinentales y los vuelos a [[Florida]].<ref name="AirportStats">{{cita web |formatu=PDF |títulu=U.S. International Travel and Transportation Trends, BTS02-03 |author=Bureau of Transportation Statistics, U.S. Department of Transportation |fecha=2006 |url=http://www.bts.gov/publications/us_international_travel_and_transportation_trends/2006/pdf/entire.pdf |fechaaccesu=15 de xunu de 2008}}</ref> {| {{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width= align= |+ '''Rutes Internacionales más ocupaes del JFK (2009)<ref name="airportreport">{{cita web |format=PDF |títulu=2008 Airport Traffic Report|author=Port Authority of New York and New Jersey |fecha=2008|url=http://www.panynj.gov/CommutingTravel/airports/pdfs/traffic/ATR2008.pdf |fechaaccesu=21 de xunetu de 2009}}</ref>''' |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Principales Aereollinies |- | 1 | [[Ficheru:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow, Reinu Xuníu]] | 2.928.307 | American Airlines, British Airways, Delta Air Lines, Virgin Atlantic. |- | 2 | [[Ficheru:Flag of France.svg|20px]] [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París-Charles de Gaulle, Francia]] | 1.177.019 | Air France, American Airlines, Delta Air Lines. |- | 3 | [[Ficheru:Flag of Spain.svg|20px]] [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid, España]] | 850.000 | Air Europa, American Airlines, Iberia, Delta Air Lines. |- | 4 | [[Ficheru:Flag of the Dominican Republic.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Les Américas|Santu Domingu, República Dominicana]] | 579.954 | American Airlines, Delta Air Lines, JetBlue |- | 5 | [[Ficheru:Flag of Italy.svg|20px]] [[Aeropuertu de Roma-Fiumicino|Roma, Italia]] | 564.110 | Alitalia, American Airlines, Delta Air Lines. |- | 6 | [[Ficheru:Flag of the Dominican Republic.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional del Cibao|Santiago, República Dominicana]] | 556.668 | American Airlines, JetBlue, Delta Air Lines. |- | 7 | [[Ficheru:Flag of Japan.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Narita|Tokiu-Narita, Xapón]] | 552.504 | All Nippon Airways, American Airlines, Delta Air Lines, Japan Airlines. |- | 8 | [[Ficheru:Flag of Israel.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Ben Gurión|Tel Aviv, Israel]] | 546.135 | Delta Air Lines, L'A'l |- | 9 | [[Ficheru:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam, Holanda]] | 533.667 | Delta Air Lines, KLM |- | 10 | [[Ficheru:Flag of South Korea.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Inchon|Seúl, Corea del Sur]] | 516.414 | Asiana Airlines, Delta Air Lines, Korean Air |- | 11 | [[Ficheru:Flag of Mexico.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu, Méxicu]] | 464.775 | Aeroméxico, Delta Air Lines, , Interjet , United Airlines |- | 12 | [[Ficheru:Flag of Brazil.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo-Guarulhos, Brasil]] | 461.064 | American Airlines, Delta Air Lines, LATAM Airlines, Avianca Brasil |- | 13 | [[Ficheru:Flag of Germany.svg|20px]] [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt, Alemaña]] | 646.900 | Delta Air Lines, Lufthansa, Singapore Airlines, Thai, United Airlines, US Airways |- | 14 | [[Ficheru:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Aeropuertu de Dublín|Dublín, Irlanda]] | 455.706 | Aer Lingus, Delta Air Lines, United Airlines |- | 15 | [[Ficheru:Flag of the United Arab Emirates.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Dubái|Dubái, EAU]] | 418.665 | Emirates |- | 16 | [[Ficheru:Flag of Switzerland.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Zúrich|Zúrich, Suiza]] | 367.214 | American Airlines, L'A l'Israel, Delta Air Lines, MALEV Hungarian Airlines, Swiss International Air Lines, United Airlines |- | 17 | [[Ficheru:Flag of Hong Kong.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Hong Kong|Hong Kong, China]] | 341.418 | American Airlines, Cathay Pacific |- | 18 | [[Ficheru:Flag of Mexico.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | 327.252 | American Airlines, JetBlue, Mexicana, Aeroméxico, Delta Air Lines |- | 19 | [[Ficheru:Flag of Jamaica.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay, Xamaica]] | 315.301 | Air Xamaica, American Airlines, Delta Air Lines, JetBlue |- | 20 | [[Ficheru:Flag of Colombia.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá, Colombia]] | 304.948 | Avianca |- | 21 | [[Ficheru:Flag of Italy.svg|20px]] [[Aeropuertu de Milán-Malpensa|Milán, Italia]] | 283.637 | Alitalia, American Airlines, Delta Air Lines, Etihad Airways, MALEV Hungarian Airlines |- | 22 | [[Ficheru:Flag of Spain.svg|20px]] [[Aeropuertu de Barcelona|Barcelona, España]] | 275.097 | American Airlines, Delta Air Lines |- | 23 | [[Ficheru:Flag of Aruba.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Reina Beatriz|Oranxestad, Aruba]] | 272.291 | American Airlines, Delta Air Lines, JetBlue |- | 24 | [[Ficheru:Flag of Turkey.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Atatürk|Istambul, Turquía]] | 270.832 | Delta Air Lines, Turkish Airlines |- | 25 | [[Ficheru:Flag of Trinidad and Tobago.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España, Trinidá y Tobagu]] | 246.789 | Caribbean Airlines, Delta Air Lines |- | 26 | [[Ficheru:Flag of Greece.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Eleftherios Venizelos|Atenes, Grecia]] | 245.551 | Delta Air Lines |- | 27 | [[Ficheru:Flag of Russia.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Moscú-Sheremétievo|Moscú, Rusia]] | 229.873 | Aeroflot, Delta Air Lines |- | 28 | [[Ficheru:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Shannon|Shannon, Irlanda]] | 224.233 | Aer Lingus, Air France, Delta Air Lines |- | 29 | [[Ficheru:Flag of Belgium.svg|20px]] [[Aeropuertu de Bruxeles-Zaventem|Bruxeles, Bélxica]] | 222.413 | American Airlines, Delta Air Lines, Etihad Airways, Jet Airways, KLM Royal Dutch |- | 30 | [[Ficheru:Flag of Germany.svg|20px]] [[Aeropuertu de Múnich|Múnich, Alemaña]] | 218.166 | Lufthansa |- |} | {| {{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width= align= |+ '''Rutes nacionales más ocupaes del JFK (2008)<ref name="airportreport" />''' |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Principales Aereollinies |- | 1 | [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles, California]] | 1.898.020 | Air New Zealand, Alaska Airlines, American, Avianca, China Eastern , Delta, L'A l'Israel, Japan Airlines, JetBlue, MALEV Hungarian Airlines, Qantas, SouthAfrican, LATAM Linhas Aeras, United Airlines, US Airways, Virgin America |- | 2 | [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco, California]] | 1.551.630 | Air China, Air New Zealand, Alaska Airlines, American, Delta, L'A l'Israel, EVA Airways, Federal, Japan Airlines, JetBlue, MALEV Hungarian Airlines, Qantas, SouthAfrican, LATAM Linhas Aeras, United, US Airways, Virgin America, Mexicana |- | 3 | [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando, Florida]] | 1.183.270 | American, Delta, JetBlue, Korean |- | 4 | [[Ficheru:Flag of Nevada.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas, Nevada]] | 1.066.390 | Delta, JetBlue, KLM Royal Dutch, Korean, US Airways, Virgin America |- | 5 | [[Ficheru:Flag of Puerto Rico.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan, Puertu Ricu]] | 1.033.010 | American, Delta, JetBlue |- | 6 | [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale, Florida]] | 1.009.000 | Delta, JetBlue |- | 7 | [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami, Florida]] | 927.640 | American, Delta, L'A l'Israel |- | 8 | [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa, Florida]] | 665.750 | American, Delta, JetBlue |- | 9 | [[Ficheru:Flag of New York.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Buffalo Niagara|Buffalo, Nueva York]] | 624.820 | JetBlue, Delta, KLM Royal Dutch |- | 10 | [[Ficheru:Flag of Massachusetts.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston, Massachusetts]] | 573.530 | Delta, JetBlue, American, Alaska Airlines, Avianca, L'A l'Israel, LAN-Chile, Qantas |- | 11 | [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach, Florida]] | 536.640 | JetBlue |- | 12 | [[Ficheru:Flag of Virginia.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Washington-Dulles|Washington-Dulles, Distritu de Columbia]] | 471.730 | Air France, All Nippon, American, Avianca, British Airways, BritishMidland, Delta, L'A l'Israel, Gulf Air, Japan Airlines, JetBlue, KLM Royal Dutch, MALEV Hungarian Airlines, SouthAfrican, Taca, United, US Airways |- | 13 | [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego, California]] | 462.360 | Air France, Alitalia, American, Delta, JetBlue |- | 14 | [[Ficheru:Flag of Washington.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle-Tacoma, Washington]] | 459.150 | Alaska Airlines, American, Delta, JetBlue |- | 15 | [[Ficheru:Flag of Arizona.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Sky Harbor|Phoenix, Arizona]] | 447.600 | Delta, JetBlue, US Airways |- | 16 | [[Ficheru:Flag of Illinois.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Chicago-O'Hare|Chicago, Illinois]] | 439.470 | Air China, Avianca, American, Delta, JetBlue, KLM Royal Dutch |- | 17 | [[Ficheru:Flag of Georgia (U.S. state).svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | 386.100 | Delta, Korean |- | 18 | [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[Aeropuertu de Long Beach|Long Beach (California)]] | 360.300 | JetBlue |- | 19 | [[Ficheru:Flag of Minnesota.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis-Saint Paul, Minnesota]] | 360.180 | Avianca, Delta Air Lines, KLM Royal Dutch, Northwest |- | 20 | [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers, Florida]] | 337.390 | Delta, JetBlue |- | 21 | [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[Aeropuertu Bob Hope|Burbank, California]] | 334.030 | JetBlue |- | 22 | [[Ficheru:Flag of Utah.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City, Utah]] | 326.500 | Alaska Airlines, Delta, KLM Royal Dutch, JetBlue |- | 23 | [[Ficheru:Flag of North Carolina.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh-Durham, Carolina del Norte]] | 307.720 | American, British Airways, L'A l'Israel, Jet Airways, JetBlue, Delta, MALEV Hungarian Airlines, Qantas |- | 24 | [[Ficheru:Flag of Texas.svg|20px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston-Intercontinental, Texas]] | 296.140 | Delta Connection operated by Comair, JetBlue |- | 25 | [[Ficheru:Flag of New York.svg|20px]] [[Rochester (Nueva York)|Rochester, Nueva York]] | 275.540 | JetBlue, Delta |- | 26 | [[Ficheru:Flag of California.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland, California]] | 257.580 | JetBlue |- | 27 | [[Ficheru:Flag of North Carolina.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte, Carolina del Norte]] | 235.540 | Air France, Delta Air Lines, JetBlue, KLM Royal Dutch, US Airways |- | 28 | [[Ficheru:Flag of Colorado.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver, Colorado]] | 224.990 | Delta, JetBlue |- | 29 | [[Ficheru:Flag of Luisiana.svg|20px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans, Luisiana]] | 214.630 | Delta, JetBlue, Lufthansa |- | 30 | [[Ficheru:Flag of Pennsylvania.svg|20px]] [[Pittsburgh|Pittsburgh, Pennsylvania]] | 209.910 | JetBlue, American, Delta, L'A l'Israel, Gulf Air , KLM Royal Dutch, Lufthansa, Qantas |} |} === Pistes === [[Ficheru:Departing JFK.JPG|thumb|La pista 4L/22R.]] Dos pares de pistes paraleles, cuatro en total, les pistes arrodien l'aérea central de les terminales del aeropuertu, pistes: 4L-22R, 4R-22L, 13L-31R y 13R-31L. La pista 13R-31L ye la pista comercial más llarga en [[Norteamérica]], con una midida de 4441 metros. La pista 4R-22L tien 2560 metros de llargu y 60,96 d'ancha. Los dos finales de la pista tán forníos con Sistema Instrumental d'Aterrizaxe, Sistema d'Aterrizaxe con intermitentes ordenaes y aluzamiento Touchdown Zone. La pista 4R ye una pista Categoría III A/L ILS, dexando aterrizaxes con una visibilidá de 189 metros o más por tripulaciones aérees cualificaes. El primer Sistema Empobináu de Detención en [[Norteamérica]] foi instaláu nel final de la pista nordés en 1996. La cama consiste de célules feches d'un material derivao del cementu, que puede desacelerar o parar l'avión con seguridá en casu de que se sala de la pista. El conceutu d'esti sistema foi aniciáu y construyíu pola Autoridá Portuaria ya instaláu nel JFK como un proyeutu d'investigación y desarrollu pola FAA. La pista 22L ILS tamién ye una pista Categoría III. La pista 4L-22R ye de 3460 metros de llargu y 45 metros d'anchu. Ente finales de 2009 y principios de 2010, la pista 13R/31L foi cerrada pa un fondu arreglu y enanche pa poder recibir principalmente al nuevu jumbo A380 ensin retrasos. === Tresporte Aereu de Mercancíes === JFK ye la entrada de mercancíes internacional más ocupada, pol valor de los cargamentos, nel país. En 2003, JFK remanó más del 21% del cargamentu internacional de los Estaos Xuníos. JFK ye un aeropuertu principal pa mercancíes ente Estaos Xuníos y Europa. [[Londres]], [[Bruxeles]] y [[Frankfurt del Main]] son los trés rutes comerciales superiores. El tipu de mercancía que pasa por JFK ta compuesta principalmente de zapatos, materiales pa coser, papel y plásticos. Más de 100 empreses de mercancíes operen en JFK, na llista tán: ABX Air, Air France, Alitalia, Asiana, Astar Air Cargu, Atles Air, Cargu 360, Cargoitalia, Cargolux, China Airlines, Continental Airlines, DHL, Emirates SkyCargo, EVA Air, Evergreen International Airlines, Execaire, FedEx Express, Gemini Air Cargu, Japan Airlines, Kalitta Air, Korean Air, Lufthansa Cargu, Nippon Cargu Airlines, Polar Air Cargu, Prince Edward Air, Singapore Airlines Cargu, United Cargu, UPS, Varig Loxística, World Airways y Yantze River Express. La mayoría de servicios de carga y caltenimientu en JFK tán alcontraes al norte y al oeste del área principal de les terminales. Les siguientes aereollinies construyeron terminales de carga en JFK: Continental Airlines, Emirates SkyCargo, EVA Air, Evergreen International Airlines, FedEx Express, Japan Airlines, Korean Air, Nippon Cargu Airlines, United Cargu y UPS. En [[2000]], Korean Air Cargu abrió una terminal de 102 millones de dólares nel JFK. Ye la terminal de mercancíes aérees más grande na mariña este con una aérea total de 16.764 m² y cola capacidá de remanar 200.000 tonelaes añales. == Accesu al Aeropuertu == === Ferrocarril === El JFK ta conectáu al sistema de metro de Nueva York y a otros sistemes de trenes usando l'[[AirTrain JFK]]. AirTrain pa en toles terminales, nos estacionamientos de carros de renta y en dos aparques del metro. [[AirTrain JFK]] ye de baldre dientro del aeropuertu pero pa llegar a les estaciones del metro y fuera del aeropuertu cobren solamente 5 dólares. La distancia de viaxe de JFK a Manhattan faise aproximao en 45 minutos usando AirTrain y el ferrocarril de la estación en Xamaica === Autobús === Podemos usar el carrilet de Southern Pouthern pa movenos dende'l mesmu pueblu hasta la mentada destinación. === [[Taxi]] === Los [[taxi]]s mariellos de la ciudá de Nueva York, que son operaos pola Comisión de Taxis y Limusinas de la Ciudá de Nueva York, ufierten un preciu de 52 dólares (setiembre de 2013) de JFK a Manhattan, escluyendo mampurres y peaxes. Dende'l 30 de payares de 2006 esti preciu tamién s'aplicó pa viaxes de Manhattan a JFK (escluyendo mampurres y peaxes). Dependiendo nel tiempu del día un viaxe de JFK a Manhattan facer n'aproximao 25 minutos. Los taxis de Nueva York pueden afaer a cuatro persones, escluyendo les vans que pueden afaer a cinco persones. == Accidentes ya incidentes == * En 1996 el '''[[vuelu 800 de TWA]]''' que partió escontra [[París]] esplotó y estrellóse nel [[Océanu Atlánticu]], les causes deber a que'l vuelu retrasar por más d'una hora ( por cuenta de qu'había una pieza d'equipaxe a bordu y supuestamente, el so dueñu non) y los sistemes d'aire acondicionáu calecieron el combustible (nel [[Boeing 747]] los ''packs'' d'aire acondicionáu atópense debaxo del tanque central de combustible(CWT)). Minutos dempués de desapegar, un cortucircuitu (l'avión yera bien vieyu) unvió una chispa al CWT, provocando la esplosión. Esiste la teoría potencial de que l'avión foi baltáu por un misil. * El [[12 de payares]] de [[2001]], 2 meses dempués de los [[atentaos del 11 de setiembre]] un [[Airbus A300]] d'[[American Airlines]], el '''[[Vuelu_587_de_American_Airlines|vuelo 587]]''' que se dirixía al [[Aeropuertu Internacional Les Américas]] en [[Santu Domingu]], ([[República Dominicana]]) estrellóse menos de 2 minutos dempués de desapegar, l'accidente deber a un error del pilotu, yá que manipolió sópito los controles (que nesi modelu yeren bien sensibles) mientres taben travesando una turbulencia de cercu d'un 747 (qu'había despegáu antes), causando'l desprendimientu del estabilizador vertical de la cola del avión. La investigación reveló que la maniobra que realizó'l pilotu yera innecesaria. * En [[abril de 2011]] un [[Airbus A380]] d'[[Air France]] que se dirixía a [[París]] topeta con un [[CRJ-700]] de [[Comair]]. Esti postreru acabaría d'aterrizar procedente del [[Aeropuertu Internacional Logan|Aeropuertu Logan]] de Boston. == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-john-f-kennedy/|títulu=Aeropuertu Internacional John F. Kennedy (JFK)|mes=mayu |añu=2017 |fechaaccesu=16 de mayu de 2017 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu LaGuardia]] (17km) * Aeropuertu de Nueva York Downtown Manhattan H/P (20km) * [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark]] (33km) * Aeropuertu de Nueva York East 34th St Heliport (35km) * [[Aeropuertu del Condáu de Westchester]] (48km) == Ver tamién == * [[Aeropuertu LaGuardia]] * [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark]] * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Wikivoyage}} {{commonscat}} * [http://www.panynj.gov/airports/jfk.html Páxina oficial del aeropuertu JFK] (n'inglés) * [http://newyorkaeropuertu.com/ Guía del aeropuertu de Nueva York] (n'español) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresportes de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación de los EE.XX.] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1810/00610AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[13 de setiembre]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|JFK}} * {{WAD|KJFK}} * {{NWS-actual|KJFK}} * {{FR|KJFK}} * {{AirNav|KJFK}} * {{GCM|KJFK}} * {{ASN|JFK}} * {{US-airport|JFK}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional John F. Kennedy}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|*]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] fembopmdhpsibz4pce1pcgpld8yiius 0 153345 3699495 3522549 2022-07-25T08:10:37Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Denver}} {{edificiu}} L''''Aeropuertu Internacional de Denver''' {{códigos aeroportuarios}}, de cutiu llamáu DIA (poles sos sigles n'inglés), ye un aeropuertu en [[Denver]], Colorado. Con 34,000 acres (53 milles cuadraes), ye l'aeropuertu más grande de los Estaos Xuníos per superficie total. La pista 16R/34L ye la pista más llarga d'usu públicu nos Estaos Xuníos. Hasta 2015, el DIA foi l'[[Aeropuertos por tráficu de pasaxeros|18vo aeropuertu más ocupáu nel mundu]] y el sestu más activu nos Estaos Xuníos por tráficu de pasaxeros con más de 54 millones de pasaxeros. Tamién tien la tercera mayor rede doméstica. L'aeropuertu cunta con 133 puertes partíes en tres explanada lliniales individuales pero internamente coneutaes (A, B y C). El DIA tien serviciu ensin escales a destinos en toa América del Norte, América Llatina, Europa y Asia con 187 destinos en 2015. L'aeropuertu atopar nel nordeste de Denver, y ye operáu pol Departamentu d'Aviación la Ciudá y Condáu de Denver. El DIA foi votáu como'l Meyor Aeropuertu d'América del Norte polos llectores de la revista ''Business Traveler'' por seis años consecutivos (2005-2010)<ref>{{cita publicación|date=January 2010|títulu=Five Years in a Row|journal=Wingtips|volume=1|issue=10|publisher=City & County of Denver Department of Aviation|url=http://business.flydenver.com/info/news/publications/wingtips/2010JanuaryLarge.html|fechaaccesu=11 de xunetu de 2012|archiveurl=https://archive.is/20130123045255/http://business.flydenver.com/info/news/publications/wingtips/2010JanuaryLarge.html|archivedate=23 de xineru de 2013}}</ref> y foi nomáu "Meyor Aeropuertu operando de los Estaos Xuníos" pola revista [[Time]] en 2002.<ref>{{cita noticia |títulu=Welcome to America's Best Run Airport|first=Richard|last=Zoglin|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1002855,00.html|work=[[Time|Time Magazine]]|date=15 de xunetu de 2002|fechaaccesu=8 de setiembre de 2011}}</ref> El DIA ye'l principal centru de conexones de l'aereollinia de baxu costo [[Frontier Airlines]] y de l'aereollinia rexonal [[Great Lakes Airlines]]. Ye tamién el cuartu más grande centru de conexones d'Estaos Xuníos y Centroamérica d'[[United Airlines]] con 375 salíes diaries a 141 destinos. Dende la década pasada'l DIA convirtióse nuna importante ciudá focu pa [[Southwest Airlines]]. Dende l'entamu del serviciu a Denver en xineru de 2006, Southwest añedió más de 60 destinos con 190 salíes diaries, lo que convierte a Denver nel so mercáu de más rápidu crecedera y la so 4to aeropuertu más utilizáu. El DIA ye l'únicu aeropuertu nos Estaos Xuníos d'implementar un sistema de xestión ambiental certificáu [[ISO 14000|ISO 14001]] que cubre tol aeropuertu.<ref>{{cita web|títulu=2009 Annual Report|url=http://business.flydenver.com/community/enviro/documents/annualReport2009.pdf|publisher=City & County of Denver Department of Aviation|fechaaccesu=11 de xunetu de 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120511115727/http://business.flydenver.com/community/enviro/documents/annualReport2009.pdf|archivedate=11 de mayu de 2012}}</ref> == Descripción == Parte distintiva del '''AID''' ye'l so techu blancu, qu'aparenten montes apinaos de nieve, al igual que los [[Montes Rocosos]], pel iviernu. Debaxo d'esti maxestosu paisaxe artificial atópase una ponte que coneuta la Terminal A, col estacionamiento, lo que dexa una vista de los aviones mientres les maniobres en pistes y plataforma. Esti Aeropuertu tamién ye la base principal de [[Frontier Airlines]], la segunda base principal d'[[United Airlines]] y tamién de la sumida Western Pacific Airlines. L''''AID''' ufierta adicionalmente serviciu [[WI-FI]], totalmente gratuitu, apurríu por [[AT&T]].<ref>[https://web.archive.org/web/20070807205811/http://flydenver.com/guide/index.asp About DIA - Airport Services]</ref> [[T-Mobile]] Esti serviciu atópase disponible nes sales [[United Airlines|United]], [[American Airlines|American]], y [[Delta Air Lines|Delta]] airlines.<ref>[https://web.archive.org/web/20070928004411/http://www.wi-fihotspotlist.com/browse/us/2000258/2046750/p1.html Denver, CO - Wireless Hotspots]</ref> [[Ficheru:Denver_International_Airport.jpg|thumb|El techu de la Terminal principal del '''AID''' asemeyando los [[Montes Rocosos]].]] == Xeografía == Alcontráu a 40 km del centru de Denver<ref>[http://www.mapquest.com/direutions/main.adp?do=nw&go=1&r=f&aoh=&aot=&aof=&1a=&1c=&1s=&1z=&1y=US&1l=&1g=&1pl=&1v=COUNTRY&1ffi=&1n=&1qn=denver%20international%20airport&2a=&2c=Denver&2s=CO&2z=&2y=US&2l=36cA6vHcgcp2r%2b1shHeSWQ%3d%3d&2g=6uCrHfAwVdiZOF%2bMfwHG9A%3d%3d&2pn=&2pl=&2v=CITY&2ffi=&2n=Denver%20County&2qn=&2qc=&q=denver%20international%20airport&1pn=denver%20international%20airport&1sb=Denver%20International%20Airport%20%28DEAN%29%7c8500%20Pena%20Blvd%7cDenver%7cCO%7c80249%7c39836959%7c%2d104671890%7c303%2d342%2d2000%7cUS&1qc=Airports Distance from downtown Denver as per MapQuest]</ref> y a 31 km del desapaecíu [[Aeropuertu Internacional Stapleton]], aeropuertu que foi remplazado pol '''AID'''. Yá que se precisaben pistes lo suficientemente llargues, en casu de que les nubes de nieve cubrieren tola pista, (d'esta manera puede trabayase d'un llau de la pista ente que del otru llímpiase) y un espaciu lo suficientemente grande, como por que un accidente aereu asocediera ellí, ensin afectar a la ciudá de Denver. L'espaciu total qu'ocupa'l '''AID''', ye de 140km², espaciu de tierra cimera a lo qu'ocupa la Islla de [[Manhattan]]. L'espaciu de tierra enantes yera propiedá de la Ciudá [[Adams]], pero foi vencíu a Denver en 1989 por mayoría de votos. Fora d'esto, la ciudá d'[[Aurora (Colorado)|Aurora]], atópase demasiáu cerca del aeropuertu, lo que remató en grandes aglomeraciones de tráficu pola xente que viaxa de Denver escontra'l '''AID''' y pasa por Aurora. [[Ficheru:Denver International Airport, snow.jpg|thumb|El AID cubiertu pola nieve.]] [[Ficheru:Denver airport USGA 2002.jpg|thumb|Aeropuertu dende l'aire.]] [[Ficheru:Denver International Airport, from security line.jpg|thumb|Aduana del AID.]] == Historia == En setiembre de 1989 sol mandatu del alcalde de Denver Federico Peña, pidióse'l presupuestu de $60 millones de [[dólares]], pa la construcción del '''AID''' a les autoridaes federales. Dos años dempués l'alcalde Welligton Webb, reinició'l proyeutu, anque'l proyeutu inauguraríase oficialmente'l [[29 d'ochobre]] de [[1993]] La magnitú del proyeutu y los problemes de delles aereollinies como [[United Airlines]] afectaron considerablemente al tiempu necesariu pa executar felicidá obra. La finalización pasó primeramente d'avientu de 1993, a marzu de 1994. Amás, en setiembre de 1993 volvió retrasase hasta'l 15 de mayu de 1994. Toos estos retrasos provocaron una gran disconformidá per parte de les habitantes de la zona que la moteyaron: Delayed Internacional Airport (aeropuertu Internacional retrasáu), Democrats in Action (Demócrates n'aición) o Denver'''s Imaginary Airport (Aeropuertu Imaxinariu de Denver), poles sos sigles n'inglés (DIA). N'abril de 1994 convidar a dellos reporteros a delles demostraciones del funcionamientu del "Sistema Automatizado d'Equipaxe", dalgunes de les cualos nun fueron bien esitoses. Tamién se-yos enseñó la Terminal de carga d'equipaxe baxu de les pistes. De resultes, l'alcalde atayó la inauguración, prevista pal 15 de mayu d'esi añu. El "Sistema Automatizado de Tratamientu d'Equipaxes" rematóse en setiembre de 2005 y foi un gastu bien incómodu pa les autoridaes de Denver. Curiosamente'l '''AID''', usa separadores d'equipaxe manuales, entá tenga unu automatizado.<ref>{{Cita web | url = http://www.nytimes.com/2005/08/27/national/27denver.html?ex=1282795200&en=55c1a4d8ddb7988a&ei=5088&partner=rssnyt&emc=rss | títulu= Denver Airport Saw the Future. It Didn't Work. | editorial= New York Times | fecha= 27 d'agostu de 2005}}</ref> El 25 de setiembre de 1994, el '''AID''', foi anfitrión d'una convención d'[[aviación]]. Aereollinies y pilotos tuvieron la oportunidá de visitar y utilizar el nuevu aeropuertu, contemplar les sos dependencies y servicios, incluyendo'l Sistema Automatizado d'Equipaxe -qu'entá s'atopaba en fase de pruebes-, probar les pistes y control de radiu con ayuda de taxis aéreos. Finalmente'l AID, foi termináu'l 28 de febreru de 1995, sustituyendo al Stapleton, con 16 meses de retrasu y con un costo de $5200 millones de dólares, 2000 millones más de lo previsto Dempués de la so inauguración les pistes 3 y 4 fueron terminaes dos años dempués. == Diseñu expansibilidad y funcionamientu == Pol so allugamientu xeográfica esti aeropuertu foi base de munches aereollinies como [[United Airlines]], [[Continental Airlines]], [[Western Airlines]] y [[TWA]], tamién l'aeropuertu de Stapleton, tuvo una gran actividá aérea. En delles ocasiones esti aeropuertu agospio a 4 compañíes coles mesmes como base principal. L'aeropuertu de Stapleton, nun se dar# aguantu coles pistes, la gran actividá, el vientu, les nubes de nieve yeren una gran torga pa esi aeropuertu, lo que traxo con sigo la construcción del '''AID'''. Cola construcción del '''AID''' El conceyu de Denver planio la rápida ampliación de dichu aeropuertu, nos próximos 50 años, esaniciando los problemes qu'aquexaben al aeropuertu de Stapleton, esto llogróse por aciu el diseñu d'un fácilmente ampliable mediocampo Terminal y de pistes, creando paralelamente unu de los aeródromos más eficientes nel mundu. Tolos vuelos internacionales que riquen los servicios d'aduanes y d'inmigración anguaño. Anguaño ocho puertes utilizar pa vuelos internacionales. Estes atópense mirando de frente norte escontra les puertes en Concourse A tán forníes pa esviar los pasaxeros a un pasiellu que coneuta col nivel cimeru de la ponte aérea, y entra d'Aduanes ya Inmigración nel norte de la Terminal Principal. Estes puertes tamién podríen ser fácilmente modificaes pa dexar l'embarque en tantu'l pisu cimeru y l'inferior de la cubierta de grandes aviones como l'[[Airbus A380]]. Una vegada incorporáu dafechu tou, el '''AID''' seria capaz de remanar unos 110 millones de pasaxeros per añu, en comparanza con 32 millones planiaos na so apertura. === Sistema automatizado d'equipaxe === [[Ficheru:Denver International Airport, Concourse B.jpg|thumb|right|Zona de tránsitu de pasaxeros, con una escultura de l'artista [[Alice Adams (artista)|Alice Adams]]]] L''''AID''' adicionalmente fóise-y escurríu un Sistema Automatizado d'equipaxe o SAE, que s'ayudar amenorgar los tiempos d'espera de carga, y aforra-y a les aereollinies miles de dólares en mano d'obra, esto lamentablemente foi un atayante fracasu. El SAE, foi previstu con un presupuestu de $186 millones de dólares, creció hasta $1 millón per mes por conceutos d'arreglos y cambeos. Les aereollinies nin l'Aeropuertu nunca fixeron usu d'esti sistema, dende la so creación hasta'l momentu nunca funciono bien. N'agostu de 2005 fíxose públicu esti error y el '''AID''' atayó les investigaciones y arreglos d'esti sistema.<ref>{{Cita web|url=http://www.iht.com/articles/2005/08/26/news/denver.php|títulu=Denver airport to mangle last bag|editorial=New York Times, via International Herald Tribune|fecha=27 d'agostu de 2005|nome=Kirk|apellíu=Johnson|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20051201075320/http://www.iht.com/articles/2005/08/26/news/denver.php|fechaarchivu=1 d'avientu de 2005}}</ref> === Pistes d'aterrizaje === Dos de les pistes d'aterrizaxe y diverses pistes de rodaxe fueron esaminaes pa prevenir un posible fracasu. Según les resultaos, la empresa constructora p'abaratar los costos de construcción esleo menos formigón de lo que les normes d'Aviación dexen nos EE.XX. esto traxo de resultes que les pistes tean costantemente en peligru de sufrir dalgún accidente. Por eso'l '''AID''', revisa dacuando les pistes pa evitar un posible esgayamientu de la pista, estúdiase que dientro poco tiempu la pista seya sustituyida por una de meyor calidá. == Terminal y sales == [[Ficheru:Denver terminal map.jpg|thumb|Mapa de la Terminal del Aeropuertu de Denver.]] === Terminal Jeppesen === [[Ficheru:DEN- PED BRIDGE.JPG|thumb|right|Ponte piatonal que coneuta la Terminal Jeppesen cola Sala A.]] La Terminal Jeppesen, foi nomada pola pionera en seguridá aérea [[Elrey Jeppesen]], ye'l llau tierra del aeropuertu. El tráficu apuerta al aeropuertu direutamente dende'l Peña Boulevard, que de la mesma ye alimentáu pola [[Interestatal 70]] y la carretera Y-470. Dos árees de estacionamiento cubiertes y descubiertes tán xuníes direutamente a la terminal - trés garaxes y un estacionamiento de baxu costo nel llau este; y cuatro garaxes y un llote de baxu costo nel llau oeste. La terminal estrémase terminales este y oeste pa recoyida y dexada de pasaxeros. De siguío ufiértase un mapa de les llinies aérees asociaes a les terminales. L'área central del aeropuertu alluga dos árees de control de seguridá y salíes del sistema de tren soterrañu. El llau norte de la Terminal Jeppesen contién una tercer área de control de seguridá y una área d'inmigración y aduanes segregáu. La terminal principal tien seis piso oficiales, coneutaos por ascensores y escaleres llétriques. Los pisos 1-3 entienden los niveles más baxos de los garaxes de estacionamiento, según los llotes de baxu costo de dambos llaos de la terminal. El pisu 4 ye pa la recoyida de pasaxeros, según los estacionamientos de curtiu plazu y llargu plazu. El pisu 5 utilizar pal estacionamiento, según pa dexaes y recoyíes de taxis y autobuses a llotes d'autos d'arriendu y estacionamientos esternos. El quintu pisu tamién contién les bandes d'equipaxe y los controles de seguridá. El sestu pisu utilizar pa la documentación de pasaxeros y mostradores de facturación. Los pasaxeros diríxense primero a los mostradores de documentación d'aereollinies o quioscos nel sestu pisu pa documentar. Como toles puertes en Denver tán nes escampaes perifériques, los pasaxeros tienen de pasar seguridá n'unu de los trés puestos de control: una en cada estremu de la terminal principal, cada unu de los cualos tien les sos propies escaleres llétriques que lleven hasta los trenes; según una más pequeña nel estremu de la ponte piatonal de la Sala A. Dempués de salir de la terminal principal al traviés de la ponte piatonal o del tren, los pasaxeros pueden aportar a 95 puertes de serviciu completu en 3 Sales separaes (A, B y C), amás de puertes pa vuelos rexonales. La piedra utilizada nes parés de la terminal foi suministrada por Yule Marble Quarry, quien tamién la utilizó pa a [[Tumba de los desconocíos]] y el [[Monumentu a Lincoln]]. ==== Hotel y Centru de Tránsitu ==== L'Hotel y Centru de Tránsitu del DIA componer de tres árees funcionales integraes: hotel, tresporte terrestre públicu y plaza pública. Un proyeutu de construcción de $544,000,000 USD ta poniendo en marcha l'hotel y el centru de tránsitu xunto a la terminal Jeppesen. El proyeutu inclúi una estación de tren de cercaníes, a ser por remanáu pol sistema FasTracks del Rexonal Transportation District, un hotel de 519 habitaciones y un centru de conferencies, operáu por Westin Hotels & Resorts. L'hotel abrirá'l [[19 de payares]] de [[2015]]<ref>{{cita press release|títulu=Denver International Airport and the Westin Announces November 19 Opening Date for the new Westin Denver International airport|url=http://www.flydenver.com/sites/default/files/downloads/June%201%20DIA%20Westin%20Opening.pdf|publisher=Denver International Airport (flydenver.com)|date=1 de xunu de 2015|fechaaccesu=2 de xunu de 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150702193133/http://www.flydenver.com/sites/default/files/downloads/June%201%20DIA%20Westin%20Opening.pdf|archivedate=2 de xunetu de 2015|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150702193133/http://www.flydenver.com/sites/default/files/downloads/June%201%20DIA%20Westin%20Opening.pdf|fechaarchivu=2 de xunetu de 2015}}</ref> y el serviciu de trenes de cercaníes va empecipiar na primavera de [[2016]]. El tren de cercaníes va coneutar a los pasaxeros ente'l centru de Denver y l'aeropuertu en tan solo 35 minutos. Gensler y AndersonMasonDale Arquiteutos son los arquiteutos del proyeutu.<ref>{{cita web |títulu=South Terminal Redevelopment Program – Business Opportunities|url=http://business.flydenver.com/bizops/southTerminal/index.asp|publisher=City & County of Denver Department of Aviation|fechaaccesu=11 de xunetu de 2012}}</ref> La construcción empezó'l 5 d'ochobre de 2011.<ref>{{cita noticia |títulu=Signs of Construction at DIA's South Terminal Project|first=Cathy|last=Proctor|url=http://www.bizjournals.com/denver/news/2011/10/03/signs-of-construction-at-dias-south.html|newspaper=Denver Business Journal|date=3 d'ochobre de 2011|fechaaccesu=18 de xunetu de 2012}}</ref><ref>{{cita press release |títulu=DIA Ground Transportation Level Detours Take Effect Saturday|url=http://business.flydenver.com/pr/DIAPR_120518y.pdf|publisher=City & County of Denver Department of Aviation|date=18 de mayu de 2012|fechaaccesu=11 de xunetu de 2012}}</ref> Los autobuses RTD van reasitiar a les badees d'autobuses nel hotel y centru de tránsitu. La plaza pública de 82,000 pies cuadraos, va ser operada por Denver Arts and Venues, l'axencia de la ciudá y el condáu qu'opera llugares de Denver, como la Rede Rocks Amphitheatre y el Denver Center for the Performing Arts. La plaza pretende ser una zonda d'entretenimientu, relaxación, d'arte y restorán pa los viaxeros y visitantes.<ref>{{cita web|publisher=FlyDenver.com|títulu=Hotel and Transit Center|url=http://www.flydenver.com/hotel_transit_center|fechaaccesu=31 de mayu de 2015|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150702212156/http://www.flydenver.com/hotel_transit_center|fechaarchivu=2 de xunetu de 2015}}</ref> ==== Llinia de tren de tresporte rexonal del Distritu Oriental ==== El Rexonal Transportation District atópase instalando una llinia de [[tren de cercaníes]] [[unidá llétrica múltiple|llétricu]] que va dende la Union Station de Denver al Hotel y Centru de Tránsitu de DIA. Esta '''Llinia A'''<ref name="aline">{{cita web|títulu=RTD - A Line|url=http://www.rtd-denver.com/a-line.shtml|website=RTD - A Line|publisher=Rexonal Transportation District|fechaaccesu=21 de xunu de 2015}}</ref> tamién ye llamada la "East Rail Line" y va coneutar pasaxeros ente'l centru de Denver y el DIA nunos 37 minutos. La llinia va coneutar al serviciu ferroviariu de 122 milles de IDT que s'estiende en tola zona metropolitana. La Llinia A ye un corredor de tránsitu de 22.8 milles que va coneutar estos dos árees importantes mientres sirve centros d'empléu axacentes, vecinderos y árees de desarrollu en Denver y Aurora. La Llinia A ta siendo construyida y financiada como parte de la [[collaboración públicu-privada]] Eagle P3.<ref>{{cita web|títulu=RTD: East Rail Line|website=http://www.rtd-denver.com/EastRailLine.shtml|fechaaccesu=3/11/15}}</ref> ==== Propuesta de tresporte de persones nel llau tierra ==== L'aeropuertu tamién ta proponiendo un tresporte de persones nel llau tierra (similar al ATL Skytrain del [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson]] o al PHX Sky Train del [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor]]), que ta previstu pa xunir la terminal y l'estación de la llinia de tren de IDT Este col arrendamientu d'autos y los estacionamientos.<ref>{{cita web |títulu=What is the status of a train to the Airport from Downtown? Would there be multiple stops at the Airport to access other facilities besides the terminal (y.g. rental cars)? |url=http://www.flydenver.com/parking_transit/parking/FAQs/what_status_train_airport_downtown_would_there_be_multiple_stops|publisher=City & County of Denver Department of Aviation|fechaaccesu=24 d'abril de 2015}}</ref> Como'l tresporte de persones nel llau tierra ta na fase de propuesta, hasta'l momentu nun se conocen tiempu previstu de finalización nin les especificaciones del sistema. === Salas === [[Ficheru:Concourse C at DIA, 08-2014.JPG|thumb|Pasareles móviles na Sala C.]] El DIA cunta con trés sales espaciadas bien distantes ente sigo. La Sala A ye accesible al traviés d'una ponte piatonal direutamente dende l'edificiu de la terminal, según al traviés del sistema de tren soterrañu que da serviciu a los trés sales. Pal accesu a les zones d'embarque B y C, los pasaxeros tienen d'utilizar el tren. Nuna ocasión, a finales de 2000, el sistema de trenes atopar con problemes téunicos y foi cerráu mientres delles hores, creando una terrible retrasu a los pasaxeros na terminal principal una y bones nun esisten caminos piatonales ente la terminal y les zones d'embarque B y C. Dende esi día'l sistema de trenes del aeropuertu siguió funcionando ensin nenguna interrupción importante nel serviciu. Los antepares y la terminal principal disponer de manera similar al [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson]]. La principal diferencia ye que'l DIA nun tien una unidá satélite de puertes T xuníu direutamente a la terminal, y l'espaciu ente les escampaes nel DIA ye muncho más ampliu que l'espaciu ente les escampaes en Atlanta. Esto dexa la máxima eficiencia operativa una y bones los aviones pueden recular de la so puerta mientres otres aeronaves en rodaxe pasen por detrás d'ellos ensin demoranza. L'aeropuertu recueye les tases d'aterrizaxe, renta y otros ingresos de les llinies aérees p'ayudar a compensar les sos costos d'operación. El DIA ye propiedá y ta operáu pela Ciudá y Condáu de Denver, pero nun funcionar usando dineru de los impuestos. Sicasí, l'aeropuertu ye un "fondu de la empresa" que xenera los sos propios ingresos pa cubrir los gastos d'operación. L'aeropuertu por cuenta de los ingresos xeneraos peles llinia aérees - tases d'aterrizaxe, arriendos y otros pagos - y los ingresos xeneraos polos recursos non aéreos - estacionamiento, ingreso concesiones, renta y otros pagos. El [[14 d'avientu]] de [[2006]], el DIA instituyó la fase de diseñu de l'ampliación de la Sala C como la primera gran espansión d'una Sala del aeropuertu. En [[setiembre de 2014]], l'aeropuertu terminó la construcción de cinco nueves puertes na Sala C qu'agora sirven a Southwest Airlines. Les nueves puertes tán etiquetaos C23 a C27 y amplióse l'espaciu de 39,000 pies cuadraos a un costo de $46 millones de dólares.<ref>{{cita noticia|last1=Proctor|first1=Cathy|títulu=Reporter|url=http://www.bizjournals.com/denver/blog/earth_to_power/2014/09/dia-opens-5-new-gates-for-southwest-airlines-will.html?page=all|fechaaccesu=12 de marzu de 2015}}</ref> La Sala B tamién s'espandió cola adición d'una terminal rexonal diseñada por Reddy y Reddy Arquiteutos nel llau este de la Sala B.<ref>{{cita web |títulu=United Airlines Rexonal Jet Facility|url=http://www.reedconstructiondata.com/building-types/warehouse/coloriáu/projects/1000567745/|publisher=Reed Construction Data|fechaaccesu=11 de xunetu de 2012}}</ref> Esta sala rexonal consiste nuna escampada más pequeña o nala que ta conectáu a la Sala B.<ref>{{cita web|títulu=United Airlines – Denver International Airport|url=http://www.united.com/page/article/0,6722,1114,00.html|publisher=[[United Airlines]]|fechaaccesu=8 de setiembre de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110721150255/http://www.united.com/page/article/0%2C6722%2C1114%2C00.html|archivedate=21 de xunetu de 2011}}</ref> Estes puertes dexen accesu direutu per mediu de [[pasarela d'accesu a aeronaves]] a aviones rexonales. Cola apertura de la sala rexonal el [[24 d'abril]] de [[2007]], United Airlines dexó la Sala A por completu y opera puramente na Sala B, cola esceición de los vuelos internacionales que riquen sofitu d'aduana.<ref>{{cita press release |títulu=Mayor Hickenlooper and Other Officials Get Preview of DIA's New Rexonal Jet Favility|url=http://business.flydenver.com/pr/DIAPR_070424.pdf|publisher=City & County of Denver Department of Aviation|date=23 d'abril de 2007|fechaaccesu=11 de xunetu de 2012}}</ref> ==== Sala A ==== [[Ficheru:Denver A Terminal.jpg|thumb|left|Sala A y torre de Control.]] La Sala A tien 37 puertes: A26–A53, A56, A59–65, y A67–68.<ref name="flydenver.com">{{cita web|títulu=Map of Denver International Airport|url=http://www.flydenver.com/maps|website=flydenver.com|fechaaccesu=20 d'abril de 2016}}</ref> Ocho d'estes puertes (A33, A35, A37, A39, A41, A43, A45 y A47) tán forníos pa remanar les llegaes internacionales y aviones de fuselaxe anchu. La Sala A encárgase de toles llegaes internacionales nel aeropuertu (con esclusión de los aeropuertos con predespacho d'aduana), según los vuelos que salen de toles compañíes internacionales que sirven a Denver. Amás, toles compañíes aérees nacionales, sacante Alaska, Southwest y United, usen esta sala, con [[Frontier Airlines]] que tien mayor presencia. Nel momentu de l'apertura del aeropuertu, la Sala A díbase a utilizar namái por [[Continental Airlines]] pal so centru de conexones en Denver. Sicasí, por cuenta de la so salida de la quiebra, según la feroz competencia d'[[United Airlines]], Continental decidió desmantelar el so centru d'operaciones darréu dempués de l'apertura, y namái operó un puñáu de puertes na Sala A, antes de finalmente pasar a la Sala B cuando se fundió con United.<ref>{{cita noticia |títulu=Sources: Continental may increase presence at DIA |work=USA Today |agency=Associated Press |date=9 de marzu de 2003 |url=http://usatoday30.usatoday.com/travel/news/2003/2003-03-07-continental-dia.htm |fechaaccesu=2 de setiembre de 2015}}</ref> Dos salonos tán asitiaos na planta cimera de la seición central de la Terminal A: la compartida Admirals Club d'[[American Airlines]]/[[British Airways]] Executive Club Lounge y un Sky Club de [[Delta Air Lines]] el cual ta programáu p'abrir en dalgún momentu nel añu 2016 nel llugar de l'antigua sala d'[[United Service Organizations|USO]].<ref>{{cita web|títulu=Delta to renovate RDU Sky Club, add 'premium' chigre|url=http://www.bizjournals.com/triangle/news/2016/03/02/delta-to-renovate-rdu-sky-club-add-premium-chigre.html|publisher=Triangle Business Journal|fechaaccesu=20 d'abril de 2016}}</ref> ==== Sala B ==== [[Ficheru:Denver International Airport, Concourse B.jpg|thumb|right|La entrada a la Sala B como se vía en 2005. El tulipán d'United na semeya quitar tres la fusión d'United con Continental en 2011.]] La Sala B tien 70 Puertes: B11 y B14 (dambes abiertes en marzu de 2017), B15 B15–B29, B31–B33, B35–B39, B41–B61, B63-B77 (solu númberos nones) y B79–B95.<ref name="flydenver.com"/> Les puertes B32, B36, B38 y B42 tán forníes con pasareles d'accesu ximielgues (con cada puerta designada como A o B) pa dar cabida a les aeronaves de fuselaxe anchu. [[United Airlines]] ye l'únicu ocupante de puertes de la Sala B. La llinia principal d'United opera dende l'edificiu principal, ente que les operaciones d'[[United Express]] remanar nel estremu este de la sala (puertes B48-B95), qu'inclúi dos extensión satélite a nivel del pisu. Los antiguos inquilinos de la Sala B inclúin a [[Continental Airlines]] y [[US Airways]]. Dambes aereollinies reasitiaos ellí en [[payares de 2009]] dempués de que United algamó un alcuerdu col DIA p'asignar cinco puertes nel estremu occidental de la sala pal usu de los sos socios nacionales de [[Star Alliance]]. United recuperó'l control de los trés puertes de Continental dempués de la fusión ente los dos aereollinies. A partir de [[febreru de 2015]], US Airways treslladó les operaciones de los sos dos puertes a la Sala A, como parte del so procesu de fusión con [[American Airlines]].<ref>{{cita web |títulu=Denver, CO (DEAN) Airport information |website=American Airlines |url=http://www.aa.com/i18n/travelInformation/destinationInformation/dean-airport.jsp |fechaaccesu=2 de setiembre de 2015}}</ref> Hai dos United Club nel segundu pisu de la Sala B, asitiaos a la mesma alloña de la estación del tresporte de pasaxeros: unu cerca de la puerta B32 y l'otru cerca de la puerta B44. ==== Sala C ==== [[Ficheru:DIA Train 5.JPG|thumb|right|Vista aérea de la estación de tren de la Sala C.]] La Sala C tien 27 Puertes: C23-C49. [[Southwest Airlines]] ye l'ocupante principal de la Sala C, con namái otra aereollinia, [[Alaska Airlines]], qu'utiliza una puerta (C39).<ref name="flydenver.com"/> Una recién espansión añedió cinco nueves puertes (C23-27) al estremu oeste de la sala. La espansión, que se completó en [[setiembre de 2014]] a un costo de $46 millones de dólares, dexó a Southwest consolidar toles sos operaciones na Sala C (antes de la espansión Southwest usaba dos puertes de la Sala A, qu'heredara de la so fusión con [[AirTran Airways]]).<ref>{{cita noticia |títulu=Construction of Concourse C Expansion Starts at Denver International Airport |work=Airport World Magacín |date=17 de setiembre de 2013 |url=http://www.airport-world.com/home/xeneral-news/item/3036-construction-on-concourse-c-expansion-starts-at-denver-international-airport |fechaaccesu=2 de setiembre de 2015}}</ref> ==== Sales D y E ==== L'aeropuertu acutó espaciu pa otros dos sales que van ser construyíes xunto a la Sala C pa futures espansiones. La Sala D puede construyise ensin tener que mover nenguna estructura esistente. Sicasí, el sistema de trenes soterraños tendría que ser estendíu. La Sala Y riquiría mover un [[hangar]] d'United Airlines. Sicasí, antes d'empezar la construcción de les Sales D y E, les Sales A, B y C pueden ser estendíes en dambes direiciones. == Aereollinies y destinos == '''Nota:''' Toles llegaes internacionales sacante vuelos dende ciudaes con predespacho d'aduana remanar na Sala A, independientemente de la terminal de salida de la llista. El AID sirve 187 destinos, incluyendo 20 ciudaes internacionales en seis países. El AID ye'l mayor centru de [[Frontier Airlines]] y el cuartu más grande de [[Centru de conexón|centru de conexones]] d'[[United Airlines]]. [[Southwest Airlines]] sigui creciendo rápido nel aeropuertu y l'aeropuertu ye la cuarta base más grande de la llinia aérea. Estes operaciones combinaes de les compañíes aérees constitúin aproximao'l 85% del tráficu total de pasaxeros en DEAN n'avientu de 2014, respeutivamente.<ref name=DIA>{{cita web |títulu=Denver International Airport Total Operations and Traffic |url=http://www.flydenver.com/about/financials/passenger_traffic |formatu=PDF |editorial=City & County of Denver Department of Aviation |date=xineru de 2017 |fechaaccesu=22 de marzu de 2017}}</ref> === Pasaxeros === {{Airport-dest-list |3rdcoltitle = Sala <!-- --> | [[Aeroméxico]] |'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] | A <!-- --> | [[Aeroméxico Connect]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey]] | A <!-- --> | [[Air Canada]] | [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]] | A <!-- --> | [[Air Canada Express]] | [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]] | A <!-- --> | [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | C <!-- --> | [[Allegiant Air]] | [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|Asheville]], [[Aeropuertu Internacional de Bellingham|Bellingham]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]] | A <!-- --> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York-JFK]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]] | A <!-- --> | [[Envoy|American Eagle]] | [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]] | A <!-- --> | [[Boutique Air]] | [[Aeropuertu Rexonal de San Luis Valley|Alamosa (CO)]], [[Aeropuertu Municipal de Alliance|Alliance]], [[Aeropuertu Municipal de Chadron|Chadron]], [[Aeropuertu Municipal de Cortez|Cortez]], [[Aeropuertu Rexonal de Dodge City|Dodge City]], [[Aeropuertu Rexonal de McCook|McCook]]| A <!-- --> | [[British Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]] | A <!-- --> | [[Cayman Airways]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán]] (empecipia'l 13 de marzu de 2019)<ref name=Cayman>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280283/cayman-airways-plans-denver-launch-in-march-2019/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180829|títulu=Cayman Airways plans Denver launch in March 2019|publisher=Routes Online|date=agostu de 2018|fechaaccesu=30 d'agostu de 2018}}</ref> | ASA <!-- --> | [[Copa Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]] | A <!-- --> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | A, <!-- --> | [[Delta Connection]] | [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]] | A <!-- --> | [[Edelweiss Air]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Zúrich|Zúrich]] | A <!-- --> | [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu Rexonal Central Illinois|Bloomington/Normal]] (empecipia'l 24 de setiembre de 2018),<ref>http://wglt.org/post/frontier-airlines-returning-central-illinois-rexonal-airport#stream/0</ref> [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu de Branson|Branson]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|El Paso]], [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|Greenville/Spartanburg]] (empecipia'l 8 de setiembre de 2018),<ref>http://www.wtoc.com/story/38450411/the-greenville-spartanburg-international-airport-is-adding-a-sixth-airline</ref> [[Aeropuertu Internacional de Harrisburg|Harrisburg]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Huntsville International Airport|Huntsville]] (empecipia'l 5 d'ochobre de 2018),<ref>https://www.al.com/news/huntsville/index.ssf/2018/07/frontier_airlines_offering_39.html</ref> [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jackson–Evers|Jackson (MS)]] (empecipia'l 13 d'ochobre de 2018), [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Rexonal de Lafayette|Lafayette (LA)]] (empecipia'l 24 d'ochobre de 2018),<ref>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279714/frontier-airlines-adds-new-service-to-huntsville-lafayette-from-oct-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180724|títulu=Frontier Airlines adds new service to Huntsville / Lafayette from Oct 2018|publisher=Routes Online|date=xunetu de 2018|fechaaccesu=25 de xunetu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|Little Rock]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Pensacola|Pensacola]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Jetport Internacional de Portland|Portland (ME)]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Municipal de Santa Bárbara|Santa Bárbara]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]] (empecipia'l 7 de payares de 2018),<ref>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280074/frontier-airlines-schedules-new-routes-in-w18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180815|títulu=Frontier Airlines schedules new routes in W18|publisher=Routes Online|date=agostu de2018|fechaaccesu=15 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|Wichita]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]] (empecipia'l 17 de setiembre de 2018),<ref>http://www.news10.com/news/local-news/frontier-airlines-coming-to-albany-international-airport/1248685206#</ref> [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|Bismarck]], [[Aeropuertu Gallatin Field|Bozeman]], [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional Hector|Fargo]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional de Fresno-Yosemite|Fresno]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|Greensboro]], [[Aeropuertu de Jackson Hole|Jackson Hole]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional de Missoula|Missoula]], [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta]], [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]], [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|Savannah]], [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]] | A <!-- --> | [[Great Lakes Jet Express]] | [[Aeropuertu Rexonal de Pierre|Pierre]], [[Aeropuertu Rexonal de Watertown|Watertown (SD)]] | A <!-- --> | [[Icelandair]] | [[Aeropuertu Internacional de Keflavík|Reikiavik–Keflavík]] | A <!-- --> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]] | A <!-- --> | [[Key Lime Air]] | [[Aeropuertu Rexonal de Riverton|Riverton]], [[Aeropuertu del Condáu de Sheridan|Sheridan (WY)]] | A <!-- --> | [[Lufthansa]] | [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]], [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich]]| A <!-- --> | [[Norwegian Air Shuttle]]| [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]]<br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París-Charles de Gaulle]] | A <!-- --> | [[Southwest Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas-Love]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|El Paso]] (empecipia'l 7 d'ochobre de 2018), [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston–Hobby]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu de Long Beach|Long Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|Lubbock]] (empecipia'l 4 de payares de 2018)<ref>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279026/southwest-schedules-new-routes-in-nov-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180608|títulu=Southwest schedules new routes in Nov 2018|publisher=Routes Online|date=xunu de 2018|fechaaccesu=8 de xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]] (empecipia'l 3 d'ochobre de 2018) <ref>{{cita web|url=http://www.localmemphis.com/news/local-news/southwest-begins-nonstop-service-between-memphis-denver-in-october/1021102455|títulu=Southwest Begins Nonstop Service Between Memphis & Denver In October|date=marzu de 2018|publisher=}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County (CA)]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]]<br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson|Ciudá de Belize]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional de Northwest Florida Beaches|Panama City (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Pensacola|Pensacola]] | C <!-- --> | [[Spirit Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]] | A <!-- --> | {{nowrap|[[Sun Country Airlines]]}} | [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna|Mazatlán]] | A <!-- --> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Gallatin Field|Bozeman]], [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu de Eugene|Eugene]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu de Kahului|Kahului]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional de Kona|Kailua-Kona]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu de Lihue|Lihue]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Internacional de Rogue Valley-Medford|Medford]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Missoula|Missoula]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[ropuerto Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County (CA)]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Narita|Tokiu–Narita]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|Wichita]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Cozumel|Cozumel]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|Eagle/Vail]], [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu de Jackson Hole|Jackson Hole]], [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|Kalispell]], [[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber|Liberia]], [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|Montrose]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] | B <!-- --> | [[United Express]] | [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Rick Husband de Mariellu Mariello]], [[Aeropuertu Internacional de Appleton|Appleton]], [[Aeropuertu del Condáu de Aspen-Pitkin|Aspen]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Meadows Field|Bakersfield]], [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|Bismarck]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Gallatin Field|Bozeman]], [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional del Condáu de Natrona|Casper]], [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Rexonal Yellowstone|Cody]], [[Aeropuertu de Colorado Springs|Colorado Springs]], [[Aeropuertu Rexonal de Columbia|Columbia (MO)]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Dayton|Dayton]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Rexonal de Devils Lake|Devils Lake]], [[Aeropuertu Rexonal de Dickinson Theodore Roosevelt|Dickinson]], [[Aeropuertu del Condáu de Durango-La Plata|Durango (CO)]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|Eagle/Vail]], [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|El Paso]], [[Aeropuertu de Eugene|Eugene]], [[Aeropuertu Internacional Hector|Fargo]], [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|Fayetteville/Bentonville]], [[Aeropuertu Flagstaff Pulliam|Flagstaff]] (empecipia'l 31 de marzu de 2019),<ref>https://www.denverpost.com/2018/08/28/united-airlines-nonstop-flagstaff-denver/</ref> [[Aeropuertu Internacional de Fresno-Yosemite|Fresno]], [[Aeropuertu de Gillette-Condáu de Campbell|Gillette]], [[Aeropuertu Rexonal de Grand Junction|Grand Junction]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional de Great Falls|Great Falls]], [[Aeropuertu Rexonal de Gunnison-Crested Butte|Gunnison/Crested Butte]], [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley|Hayden/Steamboat Springs]], [[Aeropuertu Rexonal de Hays|Hays]], [[Aeropuertu Rexonal d'Helena|Helena]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Huntsville|Huntsville]], [[Aeropuertu Rexonal de Idaho|Idaho Falls]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu de Jackson Hole|Jackson Hole]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Rexonal de Jamestown|Jamestown (ND)]], [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|Kalispell]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]], [[Aeropuertu Rexonal de Laramie|Laramie]], [[Aeropuertu Rexonal de Lliberal Mid-America|Lliberal]], [[Aeropuertu de Lincoln|Lincoln]], [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|Little Rock]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|Lubbock]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Internacional de Rogue Valley-Medford|Medford]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Midland|Midland/Odessa]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Minot|Minot]], [[Aeropuertu Internacional de Missoula|Missoula]], [[Aeropuertu Canyonlands|Moab]], [[Aeropuertu Rexonal de Monterrey|Monterey]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018),<ref>https://www.prnewswire.com/news-releases/monterey-peninsula-airport-district-and-united-airlines-announce-twice-daily-nonstop-service-between-monterey-and-denver-300684448.html</ref> [[Aeropuertu Internacional Quad City|Moline/Quad Cities]], [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|Montrose]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Rexonal de North Platte|North Platte]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Ernest A. Love|Prescott]], [[Aeropuertu Memorial de Pueblu|Pueblo]], [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|Rapid City]], [[Aeropuertu Roberts|Redmond/Bend]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu de Rock Springs–El Condao Sweetwater|Rock Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de San Luis Obispo|San Luis Obispo]], [[Aeropuertu Municipal de Santa Bárbara|Santa Bárbara]], [[Aeropuertu Municipal de Santa Fe|Santa Fe]], [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|Santa Rosa]] (empecipia'l 8 de marzu de 2019),<ref>https://www.pressdemocrat.com/news/8676855-181/united-airlines-to-offer-santa</ref> [[Aeropuertu Rexonal Western Nebraska|Scottsbluff]], [[Aeropuertu Rexonal de Shreveport|Shreveport]], [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Rexonal de Springfield-Branson|Springfield/Branson]], [[Aeropuertu Municipal de St. George|St. George (UT)]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]], [[Aeropuertu Rexonal de Tri-Cities|Tri-Cities (WA)]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Rexonal de Vernal|Vernal]], [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|Wichita]], [[Aeropuertu Internacional Sloulin|Williston]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Mammoth Yosemite|Mammoth Lakes]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279773/united-adds-new-denver-domestic-links-in-4q18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180727|títulu=United adds new Denver domestic links in 4Q18|publisher=Routes Online|date=xunetu de 2018|fechaaccesu=17 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Rexonal del Suroeste d'Oregón|North Bend/Coos Bay]], [[Aeropuertu Memorial Friedman|Sun Valley]], [[Aeropuertu Cherry Capital|Traverse City]] | B <!-- --> | [[Volaris]] | [[Aeropuertu Internacional General Roberto Fierro Villalobos|Chihuahua]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]] | A <!-- --> |[[WestJet]]| [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]] | A }}. === Carga === {{Airport-dest-list <!-- --> | [[AirNet Express]] | [[Aeropuertu Internacional de Rickenbacker|Columbus-Rickenbacker]] <!-- --> | [[Amazon|Amazon Air]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]] <!-- --> | [[Bemidji Airlines]] | [[Aeropuertu Municipal de Colby|Colby]], [[Aeropuertu Municipal de Goodland|Goodland]], [[Aeropuertu Rexonal de McCook Ben Nelson|McCook]], [[Aeropuertu Rexonal de North Platte|North Platte]], [[Aeropuertu Municipal de Sidney|Sidney]], [[Aeropuertu Perry Stokes|Trinidá]] <!-- --> | [[DHL Aviation]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]] <!-- --> | [[FedEx|FedEx Express]]| [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Worth Alliance|Fort Worth/Alliance]], [[Aeropuertu Internacional de Fresno-Yosemite|Fresno]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]] <br /> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]] <!-- --> | [[Iberia Cargo|IAG Cargu]] | [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow]] <!-- --> | [[Lufthansa Cargu]] | [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]], [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich]] <!-- --> | [[United Parcel Service|UPS Airlines]]| [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu Internacional Chicago Rockford|Chicago/Rockford]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Boeing|Seatle-Boeing]] <br /> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]] }} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 26 destinos internacionales (7 estacionales), al cargu de 18 aereollinies. {|class="wikitable col4cen" style="font-size: 85%" align=center ! Ciudaes || Nome del aeropuertu || Aereollinies || Sala |- !colspan="6"|[[América del Norte]] |- |colspan="4"|{{Canadá}} (6 destinos [1 estacional], 6 aereollinies) |- |[[Calgary]] || [[Aeropuertu Internacional de Calgary]] || {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[United Express]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] || A/B |- |[[Edmonton]] || [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton]] || {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[United Express]] || B |- |[[Montreal]] || [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Express]] '''(Estacional)''' || A |- |[[Toronto]] || [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[United Express]] || A/B |- |[[Vancouver]] || [[Aeropuertu Internacional de Vancouver]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Express]] || B |- |[[Winnipeg]] || [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson]] || {{Bandera|USA}} [[United Express]] || B |- |colspan="4"|{{Méxicu}} (9 destinos [2 estacionales], 7 aereollinies) |- |[[Cancún]] || [[Aeropuertu Internacional de Cancún]] || {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] || A/B/C |- |[[Chihuahua (Chihuahua)|Chihuahua]] ||[[Aeropuertu Internacional General Roberto Fierro Villalobos]]|| {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] || A |- |[[Ciudá de Méxicu]] ||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|MEX}} [[Volaris]]|| A/B |- |[[Cozumel]] ||[[Aeropuertu Internacional de Cozumel]]|| {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] '''(Estacional)''' || B |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]] ||[[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]]|| {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] || A |- |[[Mazatlán]] || [[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna]] || {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' || A |- |[[Monterrey]] ||[[Aeropuertu Internacional de Monterrey]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] '''(Estacional)''' || A |- |[[Puerto Vallarta]] || [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta]] || {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] || A/B/C |- |[[San José del Cabo]] || [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos]] || {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] || A/B/C |- !colspan="6"|[[América Central|Centroamérica]] y [[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- |colspan="4"|{{Belice}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Ciudá de Belize]] ||[[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson]]|| {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] '''(Estacional)''' || C |- |colspan="4"|{{Costa Rica}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Liberia (Costa Rica)|Liberia]] ||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]|| {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] '''(Estacional)''' || B |- |colspan="5"|[[Ficheru:Flag of Cayman Islands (2004 World Factbook).gif|20x20px]] [[Islles Caimán]] (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Gran Caimán]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]|| [[Ficheru:Flag of Cayman Islands (2004 World Factbook).gif|20x20px]] [[Cayman Airways]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 13 de marzu de 2019)<ref name=Cayman /> || ASA |- |colspan="4"|{{Panamá}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Panamá (ciudá)|Ciudá de Panamá]] ||[[Aeropuertu Internacional de Tocumen]]|| {{Bandera|PAN}} [[Copa Airlines]] || A |- !colspan="6"|[[Europa]] |- |colspan="4"|{{Alemaña}} (2 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Frankfurt del Main|Frankfurt]] || [[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]|| {{Bandera|Alemaña}} [[Lufthansa]] || A |- |[[Múnich]] || [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss]]|| {{Bandera|Alemaña}} [[Lufthansa]] || A |- |colspan="4"|{{Francia}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[París]] || [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' || A |- |colspan="4"|{{Bandera|ISL}} [[Islandia]] (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Reikiavik]] || [[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]|| {{Bandera|ISL}} [[Icelandair]] || A |- |colspan="4"|{{Reinu Xuníu}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |rowspan="2"|[[Londres]] || [[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]|| {{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] '''(Estacional)'''|| A/B |- |[[Aeropuertu de Londres-Gatwick]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] || <center>A</center> |- |colspan="4"|{{Suiza}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Zúrich]] || [[Aeropuertu Internacional de Zúrich]]|| {{Bandera|CHE}} [[Edelweiss Air]] || A |- !colspan="6"|[[Asia]] |- |colspan="4"|{{JAP}} (1 destín, 1 aereollinia) |- | [[Tokiu]] || [[Aeropuertu Internacional de Narita]]|| {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] || B |- !colspan="4"|Total: 26 destinos (7 estacionales), 11 países, 18 aereollinies |} === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 177 ciudaes dientro del país al cargu de 16 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=10|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos nacionales del Aeropuertu de Denver}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] DEAN}} {{Image label small|x=0.320|y=0.330|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de San Luis Valley|ALS]]}} {{Image label small|x=0.840|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Albany|ALB]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sunport|ABQ]]}} {{Image label small|x=0.375|y=0.240|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Alliance|AIA]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Rick Husband de Mariellu|AMA]]}} {{Image label small|x=0.115|y=0.552|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|ANC]]}} {{Image label small|x=0.600|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Appleton|ATW]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|AVL]]}} {{Image label small|x=0.288|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu del Condáu de Aspen-Pitkin|GARRA]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Meadows Field|BFL]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.098|y=0.040|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Bellingham|BLI]]}} {{Image label small|x=0.290|y=0.135|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|BIL]]}} {{Image label small|x=0.665|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth|BHM]]}} {{Image label small|x=0.410|y=0.120|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|BIS]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Central Illinois|BMI]]}} {{Image label small|x=0.172|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Boise|BOI]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.250|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Gallatin Field|BZN]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.360|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Branson|BKG]]}} {{Image label small|x=0.085|y=0.360|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|BUR]]}} {{Image label small|x=0.310|y=0.213|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional del Condáu de Natrona|CPR]]}} {{Image label small|x=0.555|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu The Eastern Iowa|CID]]}} {{Image label small|x=0.375|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Chadron|CDR]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|CLT]]}} {{Image label small|x=0.780|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charleston|CHS]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.623|y=0.242|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Midway|MDW]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.720|y=0.235|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.265|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Yellowstone|COD]]}} {{Image label small|x=0.335|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Colorado Springs|COS]]}} {{Image label small|x=0.545|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Columbia|COU]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.270|y=0.325|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Cortez|CEZ]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.470|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Dallas Love|DAL]]}} {{Image label small|x=0.685|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dayton|DAY]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|DSM]]}} {{Image label small|x=0.690|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.430|y=0.110|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Devils Lake|DVL]]}} {{Image label small|x=0.390|y=0.130|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Dickinson Theodore Roosevelt|DIK]]}} {{Image label small|x=0.415|y=0.325|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Dodge City|DDC]]}} {{Image label small|x=0.280|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu del Condáu de Durango-La Plata|DRO]]}} {{Image label small|x=0.308|y=0.282|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|EGE]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.458|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|ELP]]}} {{Image label small|x=0.060|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Eugene|EUG]]}} {{Image label small|x=0.135|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fairbanks|FAI]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.130|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hector|FAR]]}} {{Image label small|x=0.525|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|XNA]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.360|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Flagstaff Pulliam|FLG]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|FLL]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.558|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|RSW]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Fresno Yosemite|FAT]]}} {{Image label small|x=0.330|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Gillette-Condáu de Campbell|GCC]]}} {{Image label small|x=0.275|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Grand Junction|GJT]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.255|y=0.095|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Great Falls|GTF]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|GSO]]}} {{Image label small|x=0.310|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Gunnison-Crested Butte|GUC]]}} {{Image label small|x=0.868|y=0.194|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bradley|BDL]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.263|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley|HDN]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|GSP]]}} {{Image label small|x=0.810|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Harrisburg|MDT]]}} {{Image label small|x=0.435|y=0.315|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Hays|HYS]]}} {{Image label small|x=0.245|y=0.115|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal d'Helena|HLN]]}} {{Image label small|x=0.280|y=0.555|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|HNL]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.505|y=0.525|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu William P. Hobby|HOU]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.405|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Huntsville|HSV]]}} {{Image label small|x=0.230|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Idaho|DÍA]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.605|y=0.455|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jackson–Evers|JAN]]}} {{Image label small|x=0.258|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Jackson Hole|JAC]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.480|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|JAX]]}} {{Image label small|x=0.430|y=0.130|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Jamestown|JMS]]}} {{Image label small|x=0.320|y=0.570|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Kahului|OGG]]}} {{Image label small|x=0.208|y=0.075|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|FCA]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.698|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu McGhee Tyson|TYS]]}} {{Image label small|x=0.328|y=0.595|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kona|KOA]]}} {{Image label small|x=0.565|y=0.500|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Lafayette|LFT]]}} {{Image label small|x=0.325|y=0.240|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Laramie|LLAR]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|LES]]}} {{Image label small|x=0.400|y=0.345|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Lliberal Mid-America|LBL]]}} {{Image label small|x=0.285|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Lihue|LIH]]}} {{Image label small|x=0.442|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Lincoln|LNK]]}} {{Image label small|x=0.545|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|LIT]]}} {{Image label small|x=0.087|y=0.378|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Long Beach|LGB]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|LBB]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|MSN]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Mammoth Yosemite|MMH]]}} {{Image label small|x=0.410|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de McCook|MCK]]}} {{Image label small|x=0.060|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Rogue Valley-Medford|MFR]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.580|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|MIA]]}} {{Image label small|x=0.370|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Midland|MAF]]}} {{Image label small|x=0.614|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|MKE]]}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|MSP]]}} {{Image label small|x=0.415|y=0.100|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minot|MOT]]}} {{Image label small|x=0.212|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Missoula|MSO]]}} {{Image label small|x=0.037|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Monterrey|MRY]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.400|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|MYR]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.250|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Quad City|MLI]]}} {{Image label small|x=0.240|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Canyonlands|CNY]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|MTJ]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.405|y=0.258|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de North Platte|LBF]]}} {{Image label small|x=0.038|y=0.150|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Suroeste d'Oregón|OTH]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu LaGuardia|LGA]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|OAK]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Will Rogers World|OKC]]}} {{Image label small|x=0.482|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Eppley|OMA]]}} {{Image label small|x=0.130|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|ONT]]}} {{Image label small|x=0.095|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu John Wayne|SNA]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|MCO]]}} {{Image label small|x=0.115|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|PSP]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.493|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Northwest Florida Beaches|ECP]]}} {{Image label small|x=0.650|y=0.487|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Pensacola|PNS]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|PHX]]}} {{Image label small|x=0.415|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Pierre|PIR]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.888|y=0.150|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Jetport Internacional de Portland|PWM]]}} {{Image label small|x=0.077|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Portland|PDX]]}} {{Image label small|x=0.877|y=0.204|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu T.F Green|PVD]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Ernest A. Love|PRC]]}} {{Image label small|x=0.350|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Memorial de Pueblu|PUB]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.373|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|RAP]]}} {{Image label small|x=0.102|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Roberts|RDM]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Tahoe|RNO]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.300|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Richmond|RIC]]}} {{Image label small|x=0.290|y=0.205|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Riverton|RIW]]}} {{Image label small|x=0.270|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Rock Springs–El Condao Sweetwater|RKS]]}} {{Image label small|x=0.066|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|SMF]]}} {{Image label small|x=0.220|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|SLC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San José|SJC]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.045|y=0.340|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de San Luis Obispo|SBP]]}} {{Image label small|x=0.065|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Santa Bárbara|SBA]]}} {{Image label small|x=0.300|y=0.380|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Santa Fe|SAF]]}} {{Image label small|x=0.027|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|STS]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.440|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|SAV]]}} {{Image label small|x=0.365|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Western Nebraska|BFF]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.315|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu del Condáu de Sheridan|SHR]]}} {{Image label small|x=0.535|y=0.455|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Shreveport|SHV]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.205|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|FSD]]}} {{Image label small|x=0.153|y=0.075|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Spokane|GEG]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Springfield-Branson|SGF]]}} {{Image label small|x=0.175|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de St. George|SGU]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Friedman Memorial|SUN]]}} {{Image label small|x=0.808|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Syracuse Hancock|SYR]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.530|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|TPA]]}} {{Image label small|x=0.650|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Cherry Capital|TVC]]}} {{Image label small|x=0.120|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Trés Ciudaes (Washington)|PSC]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.435|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tucson|LOS TOS]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|TUL]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Watertown|ATY]]}} {{Image label small|x=0.255|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Vernal|VEL]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|ICT]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sloulin|ISN]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[United Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Frontier Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Southwest Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Spirit Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[American Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=10 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Alamosa (ALS) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Albany (ALB) | ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Albuquerque (ABQ) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Alliance (AIA) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Mariellu (AMA) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Anchorage (ANC) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Appleton (ATW) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Asheville (AVL) | || || || || || ||[[Allegiant Air]] || 1 |- | Aspen (GARRA) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 4 |- | Austin (AUS) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Bakersfield (BFL) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || 3 |- | Bellingham (BLI) | || || || || || ||[[Allegiant Air]] || 1 |- | Billings (BIL) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Birmingham (BHM) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Bismarck (BIS) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Bloomington (BMI) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Boise (BOI) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 3 |- | Boston (BOS) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || ||[[JetBlue Airways]] || 3 |- | Bozeman (BZN) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Branson (BKG) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Buffalo (BUF) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Burbank (BUR) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Casper (CPR) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Cedar Rapids (CID) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Chadron (CDR) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Charleston (CHS) | ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Charlotte (CLT) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||<abbr title="American">'''• || || 3 |- | Chicago (ORD) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||<abbr title="American">'''• || || 4 |- | Chicago (MDW) | || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Cincinnati (CVG) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || ||[[Allegiant Air]] || 5 |- | Cleveland (CLE) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Cody (COD) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Colorado Springs (COS) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Columbia (COU) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Columbus (CMH) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''•|| || || || || 3 |- | Cortez (CEZ) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Dallas (DFW) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||<abbr title="American">'''• || || 4 |- | Dallas (DAL) | || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Dayton (DAY) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Des Moines (DSM) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || 5 |- | Devils Lake (DVL) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Dickinson (DIK) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Dodge City (DDC) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Durango (DRO) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Eagle (EGE) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | El Paso (ELP) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Eugene (EUG) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Fairbanks (FAI) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Fargo (FAR) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Fayetteville (XNA) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="American">'''• || || 4 |- | Flagstaff (FLG) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Fort Lauderdale (FLL) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || 3 |- | Fort Myers (RSW) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Fresno (FAT) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Gillette (GCC) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Grand Junction (GJT) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Grand Rapids (GRR) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Great Falls (GTF) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Greensboro (GSO) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Greenville (GSP) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Gunnison (GUC) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Harrisburg (MDT) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Hartford (BDL) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Hayden (HDN) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Hays (HYS) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Helena (HLN) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Honolulu (HNL) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Houston (IAH) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || 3 |- | Houston (HOU) | || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Huntsville (HSV) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Idaho Falls (IDA) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Indianapolis (IND) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Jackson (JAN) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Jackson Hole (JAC) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Jacksonville (JAX) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Jamestown (JMS) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Kahului (OGG) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Kalispell (FCA) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Knoxville (TYS) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Kailua (KOA) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Lafayette (LFT) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Laramie (LLAR) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Lliberal (LBL) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Las Vegas (LES) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || 4 |- | Lihue (LIH) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Lincoln (LNK) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Little Rock (LIT) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Long Beach (LGB) | || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Los Angeles (LAX) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="American">'''• || || 6 |- | Louisville (SDF) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Lubbock (LBB) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''•|| || || || || 2 |- | Madison (MSN) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Mammoth Lakes (MMH) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | McCook (MCK) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Medford (MFR) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Memphis (MEM) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Miami (MIA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||<abbr title="American">'''• || || 3 |- | Midland (MAF) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Milwakee (MKE) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''•|| || || || || 3 |- | Minneapolis (MSP) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''•||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || ||[[Sun Country Airlines]] || 6 |- | Minot (MOT) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Missoula (MSO) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Moab (CNY) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Moline (MLI) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Monterey (MRY) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Montrose (MTJ) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Myrtle Beach (MYR) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Nashville (BNA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Newark (EWR) |<abbr title="United">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Norfolk (ORF) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | North Bend (OTH) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | North Platte (LBF) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Nueva Orleans (MSY) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Nueva York (LGA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 4 |- | Nueva York (JFK) | || || || ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="American">'''• ||[[JetBlue Airways]] || 3 |- | Oakland (OAK) | || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Oklahoma City (OKC) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Omaha (OMA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Ontario (ONT) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Orange County (SNA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Orlando (MCO) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Palm Springs (PSP) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Panama City (ECP) | || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Pensacola (PNS) | ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Phoenix (PHX) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="American">'''• || || 4 |- | Pierre (PIR) | || || || || || ||[[Great Lakes Jet Express]] || 1 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Portland (PWM) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Portland (PDX) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Prescott (PRC) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Providence (PVD) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Pueblu (PUB) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Raleigh (RDU) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Rapid City (RAP) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Redmon (RDM) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Reno (RNO) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Richmond (RIC) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Riverton (RIW) | || || || || || ||[[Denver Air Connection]] || 1 |- | Rock Springs (RKS) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Sacramentu (SMF) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Salt Lake City (SLC) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 4 |- | San Antonio (SAT) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | San Diego (SAN) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | San Francisco (SFO) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | San José (SJC) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | San Luis (STL) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Santo Luis Obispu (SBP) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Santa Bárbara (SBA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Santa Fe (SAF) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Santa Rosa (STS) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Savannah (SAV) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Scottsbluff (BFF) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Seattle (SÍA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || ||[[Alaska Airlines]] || 5 |- | Sheridan (SHR) | || || || || || ||[[Denver Air Connection]] || 1 |- | Shreveport (SHV) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Siux Falls (FSD) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Siracusa (SYR) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 1 |- | Spokane (GEG) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Springfield (SGF) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | St. George (SGU) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Sun Valley (SUN) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Tampa (TPA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Traverse City (TVC) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Tri-Cities (PSC) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Tucson (LOS TOS) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Tulsa (TUL) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Vernal (VEL) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- | Washington (DCA) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Washington (IAD) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Watertown (ATY) | || || || || || ||[[Great Lakes Jet Express]] || 1 |- | Wichita (ICT) |<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || || 2 |- | Williston (ISN) |<abbr title="United">'''• || || || || || || || 1 |- ! Total || 142 || 86 || 63 || 9 || 9 || 8 || 18 || 177 |} == Estadístiques == === Rutes más transitaes === [[Ficheru:Icelandair at DIA, 08-2014.JPG|thumb|Avión d'[[Icelandair]] que vuela regularmente un [[Boeing 757|Boeing 757-200]] de Denver a Reikiavik, Islandia.]] [[Ficheru:BA 777 in Denver sdgh.jpg|thumb|Un [[Boeing 777|Boeing 777-200ER]] de [[British Airways]] en rodaxe a la Sala A.]] [[Ficheru:Lufthansa Boeing 747-400 (D-ABVU) at Denver International Airport (1).jpg|thumb|Un [[Boeing 747-400]] de [[Lufthansa]] en retrocesu dende la Sala A.]] [[Ficheru:United 787 at DEN.jpg|thumb|Un [[Boeing 787]] d'[[United Airlines|United]] carretando ente les Sales A y B.]] {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" |+ '''Rutes Nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Denver (xunu 2017 - mayu 2018)'''<ref>{{cita web|url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=DEAN&Airport_Name=Denver,%20CO:%20Denver%20International&carrier=FACTS|títulu=Servicio programaes sacante Cargu/Corréu|editorial=[[Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos]]|fechaaccesu=22 d'agostu de 2018}} </ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles, California]] | align="right"|1,289,000 | [[Envoy|American Eagle]], Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines, United Airlines |- | 2 | {{Bandera|Arizona}} [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix, Arizona]] | align="right"|1,032,000 | [[American Airlines]], [[Frontier Airlines]], [[Southwest Airlines]], [[Spirit Airlines]], [[United Airlines]], [[United Express]] |- | 3 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco, California]] | align="right"|1,017,000 | Frontier Airlines, Southwest Airlines, United Airlines, [[Virgin America]] |- | 4 | {{Bandera|Nevada}} [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas, Nevada]] | align="right"|997,000 | Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines, United Airlines |- | 5 | {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois]] | align="right"|989,000 | American Airlines, American Eagle, Frontier Airlines, Spirit Airlines, United Airlines |- | 6 | {{Bandera|Washington}} [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle, Washington]] | align="right"|918,000 | [[Alaska Airlines]], [[Delta Air Lines]], [[Delta Connection]], Frontier Airlines, Southwest Airlines, United Airlines, United Express |- | 7 | {{Bandera|Georgia}} [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | align="right"|839,000 | Delta Air Lines, Frontier Airlines, Southwest Airlines, United Airlines, United Express |- | 8 | {{Bandera|Minnesota}} [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis, Minnesota]] | align="right"|831,000 | Delta Air Lines, Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines, United Airlines, United Express |- | 9 | {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] | align="right"|828,000 | American Airlines, Frontier Airlines, Spirit Airlines, United Airlines, United Express |- | 10 | {{Bandera|Utah}} [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City, Utah]] | align="right"|810,000 | Delta Air Lines, Delta Connection, Frontier Airlines, Southwest Airlines, United Airlines, United Express |} {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" |+ '''Rutes Internacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Denver (2016)'''<ref>{{cita web|url=http://www.transtats.bts.gov/DL_SelectFields.asp?Table_ID=260|títulu=BTS Air Carriers : T-100 International Market (All Carriers)|editorial=[[Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos]]|fecha=xunetu de 2017 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2017}} </ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | align="right"|451,619 | [[Frontier Airlines]], [[Southwest Airlines]], [[United Airlines]] |- | 2 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto, Canadá]] | align="right"|218,961 | [[Air Canada]], [[United Express]] |- | 3 | {{Bandera|Alemaña}} [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt, Alemaña]] | align="right"|216,713 | [[Lufthansa]] |- | 4 | {{Bandera|UK}} [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres, Reinu Xuníu]] | align="right"|193,136 | [[British Airways]] |- | 5 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver, Canadá]] | align="right"|180,649 | Air Canada, [[Air Canada Express]], United Airlines, United Express |- | 6 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta, Méxicu]] | align="right"|169,342 | Frontier Airlines, Southwest Airlines, United Airlines |- | 7 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary, Canadá]] | align="right"|153,079 | United Airlines, United Express |- | 8 | {{Bandera|Xapón}} [[Aeropuertu Internacional de Narita|Tokiu, Xapón]] | align="right"|136,916 | United Airlines |- | 9 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo, Méxicu]] | align="right"|123,242 | Frontier Airlines, Southwest Airlines, United Airlines |- | 10 | {{Bandera|Islandia}} [[Aeropuertu Internacional de Keflavík|Reikiavik, Islandia]] | align="right"|94,452 | [[Icelandair]] |- | 11 | {{Bandera|Alemaña}} [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich, Alemaña]] | align="right"|68,347 | Lufthansa |- | 12 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu, Méxicu]] | align="right"|60,728 | [[Aeroméxico]], United Airlines, [[Volaris]] |- | 13 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton, Canadá]] | align="right"|58,366 | United Airlines, United Express |- | 14 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg, Canadá]] | align="right"|50,794 | United Express |- | 15 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara, Méxicu]] | align="right"|35,198 | Volaris |- | 16 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal, Canadá]] | align="right"|24,899 | Air Canada, Air Canada Express |- | 17 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional General Roberto Fierro Villalobos|Chihuahua, Méxicu]] | align="right"|13,949 | Volaris |- | 18 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey, Méxicu]] | align="right"|3,029 | [[Aeroméxico Connect]], Volaris |} === Tráficu Añal === {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" |+ '''Tráficu añal de pasaxeros nel Aeropuertu de Denver de 1996 a 2017<ref>[http://www.flydenver.com/about/financials/passenger_traffic. Informe de tráficu de pasaxeros. Revisáu'l 22 de mayu de 2018.]</ref> ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros |- | ||||2010||51,985,038||2000||38,751,687 |- | ||||2009||50,167,485||1999||38,034,017 |- | ||||2008||51,245,334||1998||36,831,400 |- | 2017 ||61,379,396||2007||49,863,352||1997||34,969,837 |- | 2016||58,266,515||2006||47,326,506||1996||32,296,174 |- | 2015||54,014,502||2005||43,387,369|||| |- | 2014||53,472,514||2004||42,275,913|||| |- | 2013||52,556,359||2003||37,505,267|||| |- | 2012||53,156,278||2002||35,652,084|||| |- | 2011||52,849,132||2001||36,092,806|||| |} == Tresporte públicu == El Distritu Rexonal de Tresporte (DRT) opera cinco rutes d'autobús sol serviciu de camiones express del aeropuertu llamaos '''skyRide''', según una ruta d'autobuses '''Express''' y una ruta llamada '''Limited''' ente'l AID y delles llocalizaciones al traviés de les árees metropolitanes de [[Denver]]-[[Aurora (Colorado)|Aurora]] y de [[Boulder (Colorado)|Boulder]] Los servicios de skyRide operen en vehículos alcontradizos con ampliu espaciu pa equipaxe, ente que les rutes d'autobuses Express y Limited operen n'autobuses de tránsitu de ciudá regulares y principalmente son utilizaos por emplegaos del aeropuertu. {| align=center border=1 {{tablaguapa}} |- ! align=center | Ruta !align=center | Nome !align=center | Árees que cubre |-bgcolor="0153DC" | colspan=3 | <span style="font-size:large">'''skyRide''' |- | align=left | '''AA''' | align=left | ''Wagon Road / AID'' | align=left | Westminster, Northglenn, Thornton, Commerce City |- | align=left | '''AB''' | align=left | ''Boulder / AID'' | align=left | Boulder, Louisville, Superior, Broomfield, Westminster |- | align=left | '''AF''' | align=left | ''Cold Spring / Centru / AID'' | align=left | Lakewood, Centru de Denver (Estación Market Street), Nordeste de Denver |- | align=left | '''AS''' | align=left | ''Stapleton / AID'' | align=left | Nordeste de Denver |- | align=left | '''AT''' | align=left | ''Condáu Arapahoe / AID'' | align=left | Littleton, Highlands Ranch, Greenwood Village, Sureste de Denver, Aurora central |- bgcolor="C92DFD" | colspan=3 | <span style="font-size:large">'''Limited''' |- | align=left | '''169L''' | align=left | ''Buckley / Tower / AID'' | align=left | Sur y Este d'Aurora, Nordeste de Denver |- bgcolor="FF5151" | colspan=3 | <span style="font-size:large">'''Express''' |- | align=left | '''145X''' | align=left | ''Brighton / AID'' | align=left | Brighton |} Los servicios de skyRide xuben y baxen persones del este y oeste de la Terminal Jeppesen, ente que los servicios Express y Limited baxen solo nel llau Oeste de la Terminal y recueyen del llau Este de la Terminal. Pal 2015, DRT entama construyir una llinia d'un [[tren de cercaníes]] de la estación Unión del centru de Denver al traviés d'[[Aurora (Colorado)|Aurora]] escontra'l AID, como parte del programa d'espansión FasTracks. Serviciu previstu d'autobús tamién ta disponible de puntos como Fort Collins, Colorado y los servicios de carrocetes estender a [[Nebraska]], [[Wyoming]], y les árees que tienen dalguna [[Estación d'esquí]]. [[Amtrak]] ufierta un plan de boletos d'avión-tren con United Airlines pa viaxes dientro de les árees escéniques nel [[Oeste d'Estaos Xuníos]] vía una parada de Denver. == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-denver/ |títulu=Aeropuertu Internacional de Denver (DEAN) |mes=xunu |añu=2015 |fechaaccesu=27 de xunu de 2015 |formatu= }}</ref> == * Aeropuertu de Fort Collins-Loveland Municipal (86km) * [[Aeropuertu de Colorado Springs]] (117km) * [[Aeropuertu Rexonal de Cheyenne]] (144km) * [[Aeropuertu Memorial de Pueblu]] (175km) * [[Aeropuertu Rexonal de Laramie]] (182km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.flydenver.com/ Páxina oficial de DEAN] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Transportación de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/09077AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|DEAN}} * {{WAD|KDEN}} * {{NWS-actual|KDEN}} * {{FR|KDEN}} * {{AirNav|KDEN}} * {{GCM|KDEN}} * {{ASN|DEAN}} * {{US-airport|DEAN}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos|Denver]] [[Categoría:Aeropuertos inauguraos en 1995|Denver]] [[Categoría:Edificios de Colorado]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] p9qo91nddmowd8sb0cprntprk82wquv 0 153358 3699493 3485634 2022-07-25T08:09:54Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Charlotte-Douglas}} {{edificiu}} L''''Aeropuertu Internacional Douglas''' {{Etimoloxía|inglés|Charlotte/Douglas International Airport}} {{códigos aeroportuarios}} ye un [[aeropuertu internacional]] civil y militar asitiáu en [[Charlotte]], [[Carolina del Norte]], [[Estaos Xuníos]]. Fundáu en 1935 como l'Aeropuertu Municipal de Charlotte, en 1954 l'aeropuertu foi renombráu Aeropuertu Municipal de Douglas dempués de que l'ex alcalde de Charlotte Ben Elbert Douglas, Sr. L'aeropuertu ganó'l so nome actual en 1982 y, a partir d'ochobre de 2015, ye'l segundu más grande [[centru de conexón|Centru de conexones]] d'[[American Airlines]] dempués del [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth]], con serviciu a 154 destinos nacionales ya internacionales.<ref>{{cita web |url=http://charmeck.org/city/charlotte/Airport/AirlineandFlightInformation/Documents/CitiesServedReportOctober2015.pdf|títulu=CLT Cities Served Report|apellíu=|nome=|fecha=ochobre de 2015|website=|editorial=|fechaaccesu=30 de marzu de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160325052222/http://charmeck.org/city/charlotte/Airport/AirlineandFlightInformation/Documents/CitiesServedReportOctober2015.pdf |fechaarchivu=25 de marzu de 2016}}</ref> A partir de 2015, foi'l sestu aeropuertu más ocupáu nos Estaos Xuníos, clasificáu pol tráficu de pasaxeros y polos movimientos d'aviones.<ref>{{cita web |url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=CLT&Airport_Name=Charlotte,%20NC:%20Charlotte%20Douglas%20International&carrier=FACTS.|títulu=RITA – BTS – Transtats|editorial=|fechaaccesu=6 de xunu de 2015}}</ref> Charlotte ye l'aeropuertu más grande de los Estaos Xuníos ensin serviciu direutu a Asia. L'aeropuertu ye una importante puerta d'entrada al Caribe. == Salas == ;Sala A * La Sala A tien 12 puertes y ye l'únicu antepar non utilizáu por [[American Airlines]]. Ye utilizáu por [[Air Canada]], [[Delta Air Lines]], [[Frontier Airlines]], [[JetBlue]], [[Southwest Airlines]], [[United Airlines]] y [[Via Air]]. Inaugurar en 1986. ;Sala B * La Sala B tien 16 puertes y utilízase pa los vuelos d'[[American Airlines]]. Xuntu cola Sala C, esta terminal abrió les sos puertes en 1982. ;Sala C * La Sala C tien 18 puertes y utilízase pa vuelos d'[[American Airlines]]. ;Sala D * La Sala D tien 13 puertes y sirve como la terminal internacional. Toles llegaes internacionales ensin predespacho d'aduanes son remanaes nesta instalación. Tamién, [[American Airlines]] opera dellos vuelos nacionales d'esta sala. Tamién ye utilizáu por [[Lufthansa]]. Inaugurar en 1990. ;Sala Y * La Sala Y tien 38 puertes y ye utilizada dafechu pa los vuelos d'[[Envoy|American Eagle]], operando daqué más de 340 vuelos per día (lo que la convierte na operación express más grande del mundu). Abrir en 2002. Les puertes Y1 a E3 tán disponibles pa cualquier compañía aérea ;Nueva Sala Internacional (Sala F) * Una nueva sala como terminal separada proponer pa empezar la construcción en 2015 onde taba la zona d'arriendu de coches anterior. Espérase que'l nuevu edificiu de la terminal tenga de 20 a 25 puertes y va ser ocupáu por más aereollinies internacionales nueves nel aeropuertu. Inda ta por anunciar se.<ref>{{cita web |url = http://charmeck.org/city/charlotte/Airport/Pages/CLT2015FutureProposedProjects.aspx|títulu = Future Proposed Construction Projects|fecha = |fechaaccesu = 23 de marzu de 2015|website = Charlotte-Douglas International Airport|editorial = |apellíu = |nome = |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150402094727/http://charmeck.org/city/charlotte/Airport/Pages/CLT2015FutureProposedProjects.aspx |fechaarchivu=2 d'abril de 2015}}</ref> === Sales VIP === Admirals Club<ref>{{cita web |url=http://www.charlotteobserver.com/2014/10/01/5213236/us-airways-clubes-now-admiral-clubes.html#.VC1PAdEtCUk|títulu=US Airways Clubes now Admiral Clubes at Charlotte Douglas|obra=charlotteobserver|fechaaccesu=6 de xunu de 2015}}</ref> Salas B y conector C/D USU Lounge: Atriu Había un Club de US Airways adicional allugáu na Sala D, que foi cerráu por cuenta del amenorgamientu de costos de US Airways. [[British Airways]] tamién operó un salón nel atriu principal, que se convirtió nun salón d'USU dempués de qu'atayaron el serviciu a Charlotte. == Aereollinies y destinos == === Pasaxeros === {{Airport-dest-list |3rdcoltitle = Sala <!-- --> | {{nowrap|[[Air Canada Express]]}} | [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] | A <!-- --> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Grantley Adams|Barbados]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]] (reinicia'l 4 d'ochobre de 2018), [[Aeropuertu Internacional de Cozumel|Cozumel]], [[Aeropuertu Internacional Hato|Curaçao]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]], [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán]], [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|Greensboro]], [[Aeropuertu Internacional de Harrisburg|Harrisburg]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber|Liberia]], [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)|Melbourne (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich]] (empecipia'l 31 de marzu de 2019),<ref name="Múnich">{{cita web |títulu=American Airlines Expands European Footprint and Modifies Asia Service |url=http://news.aa.com/news/news-details/2018/American-Airlines-Expands-European-Footprint-and-Modifies-Asia-Service/default.aspx |website=AA.com |publicación=American Airlines |fechaaccesu=21 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Pensacola|Pensacola]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Jetport Internacional de Portland|Portland (ME)]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de Providenciales|Providenciales]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional de Greater Rochester|Rochester (NY)]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional Cyril E. King|Saint Thomas]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional Hewanorra|Santa Lucía]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana|Sint Maarten]], [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Wilmington|Wilmington (NC)]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional V. C. Bird|Antigua]], [[Aeropuertu de Barcelona-El Prat|Barcelona]], [[Aeropuertu Internacional L.F. Wade|Bermudes]], [[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson|Ciudá de Belize]], [[Aeropuertu de Dublín|Dublín]], [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]] (empecipia'l 6 de xineru de 2019), [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]], [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|Montrose]], [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle]], [[Aeropuertu Internacional Gregorio Luperón|Puerto Plata]], [[Aeropuertu de Roma-Fiumicino|Roma–Fiumicino]], [[Aeropuertu Internacional Henry Y. Rohlsen|Saint Croix]], [[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw|Saint Kitts y Nevis]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]] | B, C, D <!-- --> | [[Envoy|American Eagle]] | [[Aeropuertu Rexonal de Akron-Canton|Akron/Canton]], [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional del Valle Lehigh|Allentown]], [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|Asheville]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Rexonal de Augusta|Augusta (GA)]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Metropolitanu de Baton Rouge|Baton Rouge]], [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu Rexonal de Tri-Cities|Blountville/Tri-Cities]], [[Aeropuertu Internacional de Burlington|Burlington (VT)]], [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu de la Universidá d'Illinois Willard|Champaign/Urbana]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref>http://www.news-gazette.com/news/local/2018-07-11/willard-airport-adds-connection-charlotte-nc.html</ref> [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Yeager|Charleston (WV)]], [[Aeropuertu de Charlottesville–Albemarle|Charlottesville]], [[Aeropuertu Metropolitanu de Chattanooga|Chattanooga]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Metropolitanu de Columbia|Columbia (SC)]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dayton|Dayton]], [[Aeropuertu Internacional de Daytona Beach|Daytona Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu de Eleuthera Norte|Eleuthera Norte]] (empecipia'l 22 d'avientu de 2018),<ref name=eleuthera>https://americanairlines.gcs-web.com/news-releases/news-release-details/american-introduz-routes-caribbean-and-hawaii-and-make-winter</ref> [[Aeropuertu Rexonal de Evansville|Evansville]], [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|Fayetteville/Bentonville]], [[Aeropuertu Rexonal de Fayetteville|Fayetteville (NC)]], [[Aeropuertu Rexonal de Florence|Florence (SC)]], [[Aeropuertu de Destin–Fort Walton Beacht|Fort Walton Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Wayne|Fort Wayne]], [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]], [[Aeropuertu Rexonal de Gainesville|Gainesville]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|Greensboro]], [[Aeropuertu de Pitt-Greenville|Greenville (NC)]], [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|Greenville/Spartanburg]], [[Aeropuertu Internacional de Gulfport–Biloxi|Gulfport/Biloxi]], [[Aeropuertu Internacional de Harrisburg|Harrisburg]], [[Aeropuertu de Hilton Head|Hilton Head]], [[Aeropuertu Tri-State|Huntington (WV)]], [[Aeropuertu Internacional de Huntsville|Huntsville]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Rexonal Ithaca Tompkins|Ithaca]] (empecipia'l 22 d'avientu de 2018),<ref>https://ithacavoice.com/2018/07/american-airlines-offer-new-flights-ithaca-charlotte/</ref> [[Aeropuertu Internacional de Jackson–Evers|Jackson]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Albert J. Ellis|Jacksonville (NC)]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]], [[Aeropuertu Blue Grass|Lexington]], [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|Little Rock]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Rexonal de Lynchburg|Lynchburg]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston|Manchester (NH)]], [[Aeropuertu de Marsh Harbour|Marsh Harbour]] (empecipia'l 22 d'avientu de 2018),<ref name=marsh>https://americanairlines.gcs-web.com/news-releases/news-release-details/american-introduz-routes-caribbean-and-hawaii-and-make-winter</ref> [[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)|Melbourne (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Rexonal de Mobile|Mobile]], [[Aeropuertu Rexonal de Montgomery|Montgomery]], [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Rexonal Coastal Carolina|New Bern]], [[Aeropuertu Internacional de Newport News/Williamsburg|Newport News/Williamsburg]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional de Northwest Florida Beaches|Panama City (FL)]], [[Aeropuertu Internacional de Pensacola|Pensacola]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Wayne A. Downing Peoria|Peoria]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Jetport Internacional de Portland|Portland (ME)]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Rexonal de Roanoke|Roanoke]], [[Aeropuertu Rexonal de Salisbury–Ocean City–Wicomico|Salisbury (MD)]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Sarasota-Bradenton|Sarasota]], [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|Savannah]], [[Aeropuertu Rexonal de Shreveport|Shreveport]], [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Internacional de South Bend|South Bend]], [[Aeropuertu Rexonal de Springfield-Branson|Springfield/Branson]], [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|Tallahassee]], [[Aeropuertu Express de Toledo|Toledo]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]], [[Aeropuertu Rexonal de Tri-Cities|Tri-Cities (TN)]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu de Westchester County|White Plains]], [[Aeropuertu Internacional de Wilkes-Barre/Scranton|Wilkes-Barre/Scranton]], [[Aeropuertu Internacional de Wilmington|Wilmington (NC)]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Bangor|Bangor]], [[Aeropuertu Internacional de Cayo Hueso|Cayo Güesu]], [[Aeropuertu Internacional de Exuma|George Town]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Rexonal Tweed-New Haven|New Haven (CT)]] (empecipia'l 22 d'avientu de 2018),<ref>http://www.courant.com/business/hc-biz-tweed-american-airlines-20180806-story.html</ref> [[Aeropuertu Memorial de Nantucket|Nantucket]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|Rapid City]] | B, C, Y <!-- --> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]] | A <!-- --> | [[Delta Connection]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]] | A <!-- --> | [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]] (empecipia'l 15 de payares de 2018),<ref>{{cita web |títulu=Frontier Airlines expands service from Tampa to six cities|url=https://www.tampabay.com/news/business/airlines/Frontier-Airlines-expands-service-from-Tampa-to-six-cities_170719280 |publicación=Tampa Bay Times |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=13 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|Trenton]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]] | A <!-- --> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]] | A <!-- --> | [[Lufthansa]] | [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich]] | D <!-- --> | [[Southwest Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas–Love]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston–Hobby]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]] | A <!-- --> | [[Ultimate Air Shuttle]] | [[Aeropuertu Municipal de Cincinnati Lunken|Cincinnati–Lunken]] | A <!-- --> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]] | A <!-- --> | [[United Express]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] | A <!-- --> | [[Vacation Express]] |'''Chárter Estacional''': [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]] | D <!-- --> | [[ViaAir]] | [[Aeropuertu Memorial de Raleigh County|Beckley]], [[Aeropuertu Internacional Sanford|Orlando/Sanford]], [[Aeropuertu Rexonal de Mid-Ohio Valley|Parkersburg/Marietta]], [[Aeropuertu Rexonal del Nordés de Florida|San Agustín]] | A <!-- --> | [[Volaris]] | [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]] (empecipia'l 22 de payares de 2018)<ref name=GDLCLT>{{cita web |url=http://enelaire.mx/volaris-anuncia-nueva-ruta-a estaos xuníos-dende-guadalajara/|títulu=Volaris anuncia nueva ruta a Estaos Xuníos dende Guadalaxara|editorial=EnElAire|fecha=agostu de 2018|fechaaccesu=22 d'agostu de 2018}}</ref>| ASA }}. === Carga === {{Airport-dest-list | [[Ameriflight LLC|Ameriflight]] | [[Aeropuertu DeKalb–Peachtree|Atlanta-Peachtree]], [[Aeropuertu Martin State|Baltimore/Martin State]], [[Aeropuertu Hanscom|Bedford/Hanscom Field]], [[Aeropuertu Executivu d'Orlando|Orlando/Executive]] | [[Amazon.com|Amazon Air]]| [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]] | [[FedEx|FedEx Express]] | [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]] | [[United Parcel Service|UPS Airlines]] | [[Aeropuertu Metropolitanu de Columbia|Columbia]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]] }} === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 140 ciudaes dientro del país al cargu de 11 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=10|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos Nacionales del Aeropuertu de Charlotte}} {{Image label small|x=0.760|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] CLT}} {{Image label small|x=0.845|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Albany|ALB]]}} {{Image label small|x=0.710|y=0.250|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Akron-Canton|CAK]]}} {{Image label small|x=0.825|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional del Valle Lehigh|ABE]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|AVL]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Augusta|AGS]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.910|y=0.115|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Bangor|BGR]]}} {{Image label small|x=0.590|y=0.500|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Metropolitanu de Baton Rouge|BTR]]}} {{Image label small|x=0.735|y=0.315|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Memorial de Raleigh County|BKW]]}} {{Image label small|x=0.665|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth|BHM]]}} {{Image label small|x=0.720|y=0.348|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Tri-Cities|TRI]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.850|y=0.145|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Burlington|BTV]]}} {{Image label small|x=0.785|y=0.599|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cayo Güesu|EYW]]}} {{Image label small|x=0.555|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu The Eastern Iowa|CID]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de la Universidá d'Illinois Willard|CMI]]}} {{Image label small|x=0.780|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charleston|CHS]]}} {{Image label small|x=0.745|y=0.293|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Yeager|CRW]]}} {{Image label small|x=0.685|y=0.382|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Metropolitanu de Chattanooga|CHA]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.623|y=0.242|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Midway|MDW]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.685|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Cincinnati Lunken|LUK]]}} {{Image label small|x=0.780|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Charlottesville–Albemarle|CHO]]}} {{Image label small|x=0.725|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.545|y=0.315|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Columbia|COU]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.470|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Dallas Love|DAL]]}} {{Image label small|x=0.685|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dayton|DAY]]}} {{Image label small|x=0.775|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Daytona Beach|DAB]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|DEAN]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|DSM]]}} {{Image label small|x=0.693|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.633|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Evansville|EVV]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Fayetteville|FAY]]}} {{Image label small|x=0.525|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|XNA]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Florence|FLO]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|FLL]]}} {{Image label small|x=0.675|y=0.478|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Destin–Fort Walton Beach|VPS]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.250|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Wayne|FWA]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.558|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|RSW]]}} {{Image label small|x=0.752|y=0.500|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Gainesville|GNV]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.340|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Pitt–Greenville|PGV]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|GSP]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|GSO]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.620|y=0.493|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Gulfport–Biloxi|GPT]]}} {{Image label small|x=0.810|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Harrisburg|MDT]]}} {{Image label small|x=0.775|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Hilton Head|HHH]]}} {{Image label small|x=0.868|y=0.194|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bradley|BDL]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.505|y=0.525|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu William P. Hobby|HOU]]}} {{Image label small|x=0.715|y=0.303|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Tri-State|HTS]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.405|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Huntsville|HSV]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.790|y=0.203|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Ithaca Tompkins|ITH]]}} {{Image label small|x=0.605|y=0.455|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jackson–Evers|JAN]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.475|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|JAX]]}} {{Image label small|x=0.820|y=0.372|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Albert J. Ellis|OAJ]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.698|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu McGhee Tyson|TYS]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|LES]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Blue Grass|LEX]]}} {{Image label small|x=0.545|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|LIT]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Lynchburg|LYH]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|MSN]]}} {{Image label small|x=0.875|y=0.160|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston|MHT]]}} {{Image label small|x=0.792|y=0.537|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)|MLB]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.580|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|MIA]]}} {{Image label small|x=0.614|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|MKE]]}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|MSP]]}} {{Image label small|x=0.635|y=0.480|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Mobile|MOB]]}} {{Image label small|x=0.658|y=0.447|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Montgomery|MGM]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|MTJ]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.403|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|MYR]]}} {{Image label small|x=0.920|y=0.204|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Memorial de Nantucket|ACK]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.362|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Costeru de Carolina|EWN]]}} {{Image label small|x=0.893|y=0.214|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Tweed-New Haven|HVN]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Newport News/Williamsburg|PHF]]}} {{Image label small|x=0.828|y=0.312|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu LaGuardia|LGA]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Will Rogers World|OKC]]}} {{Image label small|x=0.482|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Eppley|OMA]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|MCO]]}} {{Image label small|x=0.820|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sanford|SFB]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.493|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Northwest Florida Beaches|ECP]]}} {{Image label small|x=0.730|y=0.283|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Mid-Ohio Valley|PKB]]}} {{Image label small|x=0.650|y=0.487|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Pensacola|PNS]]}} {{Image label small|x=0.600|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Wayne A. Downing Peoria|PIA]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor |PHX]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.077|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Portland|PDX]]}} {{Image label small|x=0.888|y=0.150|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Jetport Internacional de Portland|PWM]]}} {{Image label small|x=0.877|y=0.204|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu T. F. Green|PVD]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.373|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|RAP]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.300|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Richmond|RIC]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.330|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Roanoke|ROA]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greater Rochester|ROC]]}} {{Image label small|x=0.066|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|SMF]]}} {{Image label small|x=0.840|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Salisbury–Ocean City–Wicomico|SBY]]}} {{Image label small|x=0.220|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|SLC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.487|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Nordés de Florida|SGJ]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San José|SJC]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.545|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sarasota-Bradenton|SRQ]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.440|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|SAV]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.535|y=0.455|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Shreveport|SHV]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Springfield-Branson|SGF]]}} {{Image label small|x=0.808|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Syracuse Hancock|SYR]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.240|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de South Bend|SBN]]}} {{Image label small|x=0.710|y=0.485|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|TLH]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.530|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|TPA]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.240|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Express de Toledo|TOL]]}} {{Image label small|x=0.720|y=0.348|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Tri-Cities|TRI]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.237|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|TTN]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.435|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tucson|LOS TOS]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|TUL]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.548|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|PBI]]}} {{Image label small|x=0.852|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Westchester County|HPN]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Wilkes-Barre/Scranton|AVP]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.383|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Wilmington|ILM]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[American Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Frontier Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[United Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Southwest Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[ViaAir]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=10 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Akron (CAK) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Albany (ALB) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Allentown (ABE) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Asheville (AVL) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || || || 2 |- | Augusta (AGS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Austin (AUS) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="American">'''• || || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || 2 |- | Bangor (BGR) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Baton Rouge (BTR) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Beckley (BKW) | || || || || ||<abbr title="ViaAir">'''• || || 1 |- | Birmingham (BHM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Blountville (TRI) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Boston (BOS) |<abbr title="American">'''• || || || || || ||[[JetBlue Airways]] || 2 |- | Buffalo (BUF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Burlington (BTV) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Cayo Güesu (EYW) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Cedar Rapids (CID) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Albany (ALB) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Champaign-Urbana (CMI) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Charleston (CRW) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Charlottesville (CHO) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Chattanooga (CHA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Chicago (ORD) |<abbr title="American">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || || || 2 |- | Chicago (MDW) | || || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || 1 |- | Cincinnati (CVG) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || || || 2 |- | Cincinnati (LUK) | || || || || || ||[[Ultimate Air Shuttle]] || 1 |- | Cleveland (CLE) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Columbia (COU) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Columbus (CMH) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Dallas (DFW) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Dallas (DAL) | || || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || 1 |- | Dayton (DAY) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Daytona Beach (DAB) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Denver (DEAN) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="United">'''• || || || || 3 |- | Des Moines (DSM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || || || 2 |- | Evansville (EVV) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Fayetteville (XNA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Fayetteville (FAY) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Florence (FLO) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Fort Lauderdale (FLL) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Fort Myers (RSW) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Fort Walton Beach (VPS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Fort Wayne (FWA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Gainesville (GNV) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Grand Rapids (GRR) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Greensboro (GSO) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Greenville (GSP) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Greenville (PGV) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Gulfport (GPT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Harrisburg (MDT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Hartford (BDL) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Hilton Head (HHH) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Houston (IAH) |<abbr title="American">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || || || 2 |- | Houston (HOU) | || || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || 1 |- | Huntington (HTS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Huntsville (HSV) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Indianapolis (IND) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Ithaca (ITH) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Jackson (JAN) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Jacksonville (JAX) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Jacksonville (OAJ) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Knoxville (TYS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Las Vegas (LES) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Lexington (LEX) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Little Rock (LIT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Los Angeles (LAX) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Louisville (SDF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Lynchburg (LYH) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Madison (MSN) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Manchester (MHT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Melbourne (MLB) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Memphis (MEM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Miami (MIA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Milwakee (MKE) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Minneapolis (MSP) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || || || 2 |- | Mobile (MOB) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Montgomery (MGM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Montrose (MTJ) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Myrtle Beach (MYR) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Nantucket (ACK) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Nashville (BNA) |<abbr title="American">'''• || || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || 2 |- | New Bern (EWN) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | New Haven (HVN) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Newark (EWR) |<abbr title="American">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || || || 2 |- | Newport News (ORF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Norfolk (ORF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Nueva Orleans (MSY) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Nueva York (LGA) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || || || 2 |- | Nueva York (JFK) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || ||[[JetBlue Airways]] || 3 |- | Oklahoma (OKC) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Omaha (OMA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Orlando (MCO) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Orlando (SFB) | || || || || ||<abbr title="ViaAir">'''• || || 1 |- | Panama City (ECP) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Parkersburg (PKW) | || || || || ||<abbr title="ViaAir">'''• || || 1 |- | Pensacola (PNS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Peoria (PIA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Phoenix (PHX) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Portland (PDX) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Portland (PWM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Providence (PVD) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Raleigh (RDU) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Rapid City (RAP) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Richmond (RIC) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Roanoke (ROA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Rochester (ROC) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Sacramentu (SMF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Salisbury (SBY) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Salt Lake City (SLC) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || || || 2 |- | San Antonio (SAT) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | San Agustín (SGJ) | || || || || ||<abbr title="ViaAir">'''• || || 1 |- | San Diego (SAN) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | San Francisco (SFO) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | San José (SJC) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | San Luis (STL) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Sarasota (SRQ) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Savannah (SAV) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Seattle (SÍA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Shreveport (SHV) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Springfield (SGF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Siracusa (SYR) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | South Bend (SBN) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Tallahassee (TLH) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Tampa (TPA) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Toledo (TOL) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Trenton (TTN) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Tri-Cities (TRI) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Tucson (LOS TOS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Tulsa (TUL) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Washington (IAD) |<abbr title="American">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || || || 2 |- | Washington (DCA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | West Palm Beach (PBI) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | White Plains (HPN) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Wilkes-Barre (AVP) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Wilmington (ILM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- ! Total || 131 || 7 || 8 || 5 || 5 || 4 || 3 || 140 |} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 40 destinos internacionales (12 estacionales), al cargu de 6 aereollinies. {|class="wikitable col4cen" style="font-size: 85%" align=center ! Ciudaes || Nome del aeropuertu || Aereollinies || Sala |- !colspan="6"|[[América del Norte]] |- |colspan="4"|{{Canadá}} (2 destinos, 2 aereollinies) |- |[[Montreal]] || [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]] || {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] || Y |- |[[Toronto]] || [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Express]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] || A/Y |- |colspan="4"|{{Méxicu}} (5 destinos [1 estacional], 3 aereollinies) |- |[[Cancún]] || [[Aeropuertu Internacional de Cancún]] || {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Vacation Express]] '''(Charter Estacional)''' || D |- |[[Ciudá de Méxicu]] || [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]] || {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]] || [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]] || {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] (empecipia'l 22 de payares de 2018)<ref name=GDLCLT /> / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' (Empecipia'l 06 de xineru de 2019)|| ASA |- |[[San Miguel de Cozumel|Cozumel]] || [[Aeropuertu Internacional de Cozumel]] || {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |[[San José del Cabo]] || [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos]] || {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- !colspan="6"|[[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- |colspan="5"|{{ATG}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Islla Antigua|Antigua]]||[[Aeropuertu Internacional V. C. Bird]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{ARU}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Aruba]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{BAH}} (5 destinos [1 estacional], 2 aereollinies) |- |[[Eleuthera Norte]]||[[Aeropuertu de Eleuthera Norte]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] (empecipia'l 22 d'avientu de 2018)<ref name=eleuthera /> || D |- |[[Freeport (Bahamas)|Freeport]]||[[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] '''(Estacional)''' || D |- |[[Exuma|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional de Exuma]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] || D |- |[[Marsh Harbour]]||[[Aeropuertu de Marsh Harbour]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] (empecipia'l 22 d'avientu de 2018)<ref name=marsh /> || D |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{BRB}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Barbados]]||[[Aeropuertu Internacional Grantley Adams]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{BMU}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Bermudes]]||[[Aeropuertu Internacional L.F. Wade]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{CUB}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[L'Habana]]||[[Aeropuertu Internacional de L'Habana]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{CUR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Curaçao]]||[[Aeropuertu Internacional Hato]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{bandera|Islles Caimán}} [[Islles Caimán]] (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Gran Caimán]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Turques y Caicos}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Providenciales]]||[[Aeropuertu Internacional de Providenciales]]|||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Vírxenes Americanes}} (2 destinos [1 estacional], 1 aereollinia) |- |[[Saint Croix (Islles Virxes)|Saint Croix]] ||[[Aeropuertu Internacional Henry Y. Rohlsen]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || B |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]] ||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || B |- |colspan="4"|{{Xamaica}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Montego Bay]] ||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="4"|{{Puertu Ricu}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]] ||[[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || B |- |colspan="5"|{{DOM}} (2 destinos [1 estacional], 2 aereollinies) |- |[[San Felipe de Puerto Plata|Puerto Plata]]||[[Aeropuertu Internacional Gregorio Luperón]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |[[Punta Cana]] ||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Vacation Express]] '''(Charter Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{Bandera2|Saint Kitts y Nevis}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Saint Kitts y Nevis]]||[[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{Bandera2|Santa Llucía}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Santa Llucía]]||[[Aeropuertu Internacional Hewanorra]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |colspan="5"|{{SXM}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Sint Maarten]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- !colspan="5"|[[América Central|Centroamérica]] |- |colspan="5"|{{BLZ}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Ciudá de Belize]]||[[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{CRI}} (2 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Liberia]]||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |[[San José (Costa Rica)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- !colspan="5"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{GER}} (2 destinos, 2 aereollinies) |- |[[Frankfurt del Main|Frankfurt]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- |[[Múnich]]||[[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (empecipia'l 31 de marzu de 2019)<ref name="Múnich" /> / {{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] || D |- |colspan="5"|{{ESP}} (2 destinos [estacionales], 1 aereollinia) |- |[[Barcelona]]||[[Aeropuertu de Barcelona-El Prat]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |[[Madrid]]||[[Aeropuertu de Madrid-Barajas]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{FRA}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{ITA}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{IRL}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Dublín]]||[[Aeropuertu de Dublín]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || D |- |colspan="5"|{{UK}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || D |- !colspan="4"|Total: 40 destinos (12 estacionales), 26 países, 6 aereollinies |} == Estadístiques == === Rutes más transitaes === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" width= align= |+ '''Rutes Nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Charlotte (xunu 2017 – mayu 2018)'''<ref name="RITA &#124; BTS &#124; Transtats">{{cita web |títulu=RITA &#124; BTS &#124; Transtats|url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=CLT&carrier=FACTS|editorial=Bureau of Transportation Statistics|fechaaccesu=27 d'agostu de 2018}}</ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] | align="right"|594,000 | American Airlines |- | 2 | {{Bandera|Nueva York}} [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York, Nueva York]] | align="right"|591,000 | [[American Airlines]], [[Envoy|American Eagle]], [[Delta Connection]] |- | 3 | {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois]] | align="right"|585,000 | American Airlines, [[Frontier Airlines]], [[United Airlines]], [[United Express]] |- | 4 | {{Bandera|Georgia}} [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | align="right"|565,000 | American Airlines, American Eagle, [[Delta Air Lines]] |- | 5 | {{Bandera|Florida}} [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando, Florida]] | align="right"|539,000 | American Airlines, Frontier Airlines, [[Southwest Airlines]] |- | 6 | {{Bandera|Massachusetts}} [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston, Massachusetts]] | align="right"|509,000 | American Airlines, American Eagle, [[JetBlue Airways]] |- | 7 | {{Bandera|Nueva Jersey}} [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark, Nueva Jersey]] | align="right"|508,000 | American Airlines, United Airlines, United Express |- | 8 | {{Bandera|Arizona}} [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix, Arizona]] | align="right"|497,000 | American Airlines |- | 9 | {{Bandera|Pennsylvania}} [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia, Pennsylvania]] | align="right"|467,000 | American Airlines, Frontier Airlines |- | 10 | {{Bandera|Florida}} [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa, Florida]] | align="right"|423,000 | American Airlines |} {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" width=align= |+ '''Rutes Internacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Charlotte (2016)<ref name="internationalreport">{{cita web |títulu=U.S. International Air Passenger and Freight Statistics Report|añu=2017|url=https://www.transtats.bts.gov/DL_SelectFields.asp?Table_ID=260 |publicación=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=21 d'agostu de 2017}}</ref> ''' |- ! Númberu !Aeropuertu !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|MEX}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | align="right"|369,807 | [[American Airlines]], [[Vacation Express]] |- | 2 | {{Bandera|Xamaica}} [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay, Xamaica]] | align="right"|295,390 | American Airlines |- | 3 | {{Bandera|UK}} [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres, Reinu Xuníu]] | align="right"|293,562 | American Airlines |- | 4 | {{Bandera|República Dominicana}} [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana, República Dominicana]] | align="right"|271,524 | American Airlines, Vacation Express |- | 5 | {{Bandera|CAN}} [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto, Canadá]] | align="right"|196,451 | [[Air Canada Express]], [[Envoy|American Eagle]] |- | 6 | {{Bandera|Bahamas}} [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu, Bahamas]] | align="right"|165,178 | American Airlines |- | 7 | {{Bandera|GER}} [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt, Alemaña]] | align="right"|140,140 | American Airlines |- | 8 | {{Bandera|Sint Maarten}} [[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana|Sint Maarten, Sint Maarten]] | align="right"|124,555 | American Airlines |- | 9 | {{Bandera|Islles Caimán}} [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán, Islles Caimán]] | align="right"|122,844 | American Airlines |- | 10 | {{Bandera|Islles Turques y Caicos}} [[Aeropuertu Internacional de Providenciales|Providenciales, Islles Turques y Caicos]] | align="right"|120,712 | American Airlines |- | 11 | {{Bandera|Aruba}} [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Oranxestad, Aruba]] | align="right"|120,596 | American Airlines |- | 12 | {{Bandera|GER}} [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich, Alemaña]] | align="right"|112,238 | [[Lufthansa]] |- | 13 | {{Bandera|ITA}} [[Aeropuertu de Roma-Fiumicino|Roma, Italia]] | align="right"|96,475 | American Airlines |- | 14 | {{Bandera|Francia}} [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París, Francia]] | align="right"|70,519 | American Airlines |- | 15 | {{Bandera|Irlanda}} [[Aeropuertu de Dublín|Dublín, Irlanda]] | align="right"|66,635 | American Airlines |- | 16 | {{Bandera|España}} [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid, España]] | align="right"|60,638 | American Airlines |- | 17 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu, Méxicu]] | align="right"|59,770 | American Airlines |- | 18 | {{Bandera|España}} [[Aeropuertu de Barcelona-El Prat|Barcelona, España]] | align="right"|66,635 | American Airlines |- | 19 | {{Bandera|Costa Rica}} [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José, Costa Rica]] | align="right"|53,837 | American Airlines |- | 20 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal, Canadá]] | align="right"|34,022 | American Eagle |} === Tráficu añal === {| {{tablaguapa}} style="text-align: right; width:300px;" align="center" |+ Tráficu añal de pasaxeros |- ! style="width:75px"| !! style="width:100px"| Pasaxeros!! style="width:100px"| Cambéu del añu anterior |- !2000 |23,073,894 || ''n/d'' |- !2001 |23,177,555 || {{creciente}}0.45% |- !2002 |23,597,926 || {{creciente}}1.81% |- !2003 |23,062,570 || {{decreciente}}2.27% |- !2004 |25,162,943 || {{creciente}}9.11% |- !2005 |28,206,052 || {{creciente}}12.09% |- !2006 |29,693,949 || {{creciente}}5.28% |- !2007 |33,165,688 || {{creciente}}11.69% |- !2008 |34,739,020 || {{creciente}}4.74% |- !2009 |34,536,666 || {{decreciente}}0.58% |- !2010 |38,254,207 || {{creciente}}10.76% |- !2011 |39,043,708 || {{creciente}}2.06% |- !2012 |41,228,372 || {{creciente}}5.60% |- !2013 |43,456,310 || {{creciente}}5.40% |- !2014 |44,279,504 || {{creciente}}1.89% |- !2015 |44,876,627 || {{creciente}}1.01% |- !2016 |44,422,022 ||{{decreciente}}1.00% |- !2017 |45,909,899 ||{{creciente}}3.35% |- | colspan=5 align="right"| ''Fonte: Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas''<ref name="charmeck.org">{{Enllaz rotu|1={{cita web |url=http://charmeck.org/city/charlotte/Airport/News/Pages/CLTBreaksAllTimePassengerTrafficRecordin2014.aspx |títulu=CLT Breaks All-Time Passenger Traffic Record |publicación= |fechaaccesu=25 de mayu de 2018}} |2=http://charmeck.org/city/charlotte/Airport/News/Pages/CLTBreaksAllTimePassengerTrafficRecordin2014.aspx |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-charlotte-douglas/|títulu=Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas (CLT) |mes=xineru |añu=2017 |fechaaccesu=10 de xineru de 2017 |formatu= }}</ref> == * Aeropuertu de Smith Reynolds (120km) * [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg]] (122km) * [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad]] (132km) * [[Aeropuertu Metropolitanu de Columbia]] (143km) * [[Aeropuertu Rexonal de Asheville]] (147km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.cltairport.com/Pages/default.aspx Páxina oficial del aeropuertu CLT] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresportes de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación de los EE.XX.] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/00078AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{WAD|KCLT}} * {{NWS-actual|KCLT}} * {{FR|KCLT}} * {{AirNav|KCLT}} * {{GCM|KCLT}} * {{ASN|CLT}} * {{US-airport|CLT}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos|Charlotte]] [[Categoría:Edificios de Carolina del Norte]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 8rsi7pvbjns81q8neq1fkbcq7t0gxy9 0 153359 3699491 3642470 2022-07-25T08:09:09Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'aeropuertu |nome = Aeropuertu Internacional de Miami |nome_nativu = Miami International Airport |imagen = Miami International Airport (KMIA-MIA) (8204606870).jpg |IATA = MIA |ICAO = KMIA |FAA = MIA |mapa_loc = Florida |etiqueta_mapa_loc = MIA |pie_mapa_loc = Situación del aeropuertu en [[Florida]]<br><br>[[Ficheru:FAA Diagram MIA.pdf|250px]]Diagrama de la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]] del aeropuertu |tam_mapa_loc = |tipu = Públicu |propietariu = Condáu de Miami-Dade |operador = Departamentu de Aviacíon de Miami-Dade |ciudá_sirve = [[Miami]], [[Florida]] |allugamientu = |elevación_p = 8 |elevación_m = 2 |sitio_web = [http://www.miami-airport.com www.miami-airport.com] |p1-númberu = 26L/08R |p1-llargor-p = 10,506 |p1-llargor-m = 3,202 |p1-superficie = [[Asfaltu]] |p2-númberu = 26R/08L |p2-llargor-p = 8,600 |p2-llargor-m = 2,621 |p2-superficie = Asfalto |p3-númberu = 12/30 |p3-llargor-p = 9,354 |p3-llargor-m = 2,851 |p3-superficie = Asfalto |p4-númberu = 9/27 |p4-llargor-p = 13,000 |p4-llargor-m = 3,962 |p4-superficie = Asfalto |estadística_añu = 2017 |estadística1 = Operaciones aérees |datos_estadística1 = 414,234 |estadística2 = Volume de Pasaxeros |datos_estadística2 = 44,071,313 |notes = Fonte: [[Alministración Federal d'Aviación]]<ref name=FAA/><ref>{{cita web |títulu=Airport Statistics|url=http://www.miami-airport.com/airport_stats.asp |formatu= |publicación=Miami-Dade Aviation Department |fecha=xineru de 2017 |fechaaccesu=23 de febreru de 2017}}</ref> }} L''''Aeropuertu Internacional de Miami''' {{Etimoloxía|inglés|Miami International Airport}}, {{códigos aeroportuarios}} tamién conocíu como MIA ya históricamente Wilcox Field, ye l'aeropuertu principal que sirve al [[Área metropolitana del Sur de la Florida]], [[Estaos Xuníos]]. L'aeropuertu ta nun [[área ensin incorporar]] nel [[Condáu de Miami-Dade]], [[Florida]] a 13 km (8 milles) al noroeste del centru de [[Miami]],<ref name=FAA/> ente les ciudaes de Miami, [[Hialeah]], [[Doral]], [[Miami Springs]], el pueblu de [[Virginia Gardens]] y el barriu ensin incorporar de [[Fountainebleau]]. Ye'l principal aeropuertu del [[Florida del Sur (Estáu)|sur de Florida]] pa vuelos internacionales de llarga distancia. Miami International ye tamién unu de los ocho aeropuertos de los Estaos Xuníos que puede afaer el superjumbo [[Airbus A380]]. L'aeropuertu ye la puerta d'enllaz principal d'[[América Llatina]] d'[[American Airlines]], xuntu con un centru de conexones domésticu pal so afiliáu rexonal [[Envoy|American Eagle]] y Eastern Air Lines; los tresportistes de carga [[United Parcel Service|UPS Airlines]] y [[FedEx|FedEx Express]] y la llinia aérea charter Miami Air. Ye un aeropuertu focu p'[[Avianca]], [[Frontier Airlines]] y [[LATAM]], tantu pa pasaxeros como pa operaciones de carga. L'aeropuertu internacional de Miami tien vuelos de pasaxeros y de carga a les ciudaes a lo llargo de les Amériques, Europa y [[Asia Occidental]], según vuelos de carga a [[Asia Oriental]]. L'Aeropuertu Internacional de Miami ye la puerta d'enllaz más grande ente los [[Estaos Xuníos]] y América Llatina, y ye unu de los centros aéreos más grandes de los Estaos Xuníos, por cuenta de la so proximidá a atraiciones turístiques, crecedera económica local, poblaciones y allugamientu estratéxicu pa remanar el tráficu de conexón ente América del Norte, América Llatina y Europa. Nel pasáu, foi un centru pa les llinies aérees internacionales de [[Braniff International]], [[Eastern Airlines]], [[Air Florida]], la orixinal [[National Airlines (NA)|National Airlines]], la orixinal [[Pan Am]], [[United Airlines]], [[Iberia (aereollinia)|Iberia]] y Fine Air. En 2011 l'aeropuertu ocupó'l primer llugar nos Estaos Xuníos pol porcentaxe de vuelos internacionales y el segundu pol volume de pasaxeros internacionales, detrás de solamente de [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York-JFK]].<ref>{{cita web |fecha=12 de febreru de 2010 |títulu=Miami Airport's Rising International Status|url=http://www.centreforaviation.com/news/2010/02/12/miami-airports-rising-international-status/page1 |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |sitiuweb=Centre for Asia Pacific Aviation – CAPA}}</ref> En 2013, 40,563,071 psajeros viaxaron al traviés del aeropuertu,<ref>{{cita web |títulu=Passenger Traffic 2008 FINAL|url=http://www.airports.org/cda/aci_common/display/main/aci_content07_c.jsp?zn=aci&cp=1-5-54-55_666_2__ |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |sitiuweb=Airports Council International}}</ref> faciéndolo l'[[Aeropuertos por tráficu de pasaxeros|23º aeropuertu más ocupáu del mundu por tráficu de pasaxeros]]. L'aeropuertu tamién se clasifica como l'[[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos|10º aeropuertu más ocupáu nos Estaos Xuníos por númberu añal de pasaxeros]] y ye l'aeropuertu más ocupáu nel estáu de [[Florida]].<ref>{{cita web |fecha=27 d'abril de 2010 |títulu=Miami Dominates US to Latin America and Caribbean|url=http://www.anna.aero/2010/04/27/miami-dominates-us-to-latin-america-and-caribbean/ |fechaaccesu=27 d'abril de 2010 |sitiuweb=anna.aero Airline News & Analysis}}</ref> L'aeropuertu tamién remanó más carga internacional que cualesquier otru aeropuertu n'[[Estaos Xuníos]].<ref>{{cita web |títulu=Facts at a Glance|url=http://www.miami-airport.com/pdfdoc/facts_at_a_glance.pdf |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120514102650/http://www.miami-airport.com/pdfdoc/facts_at_a_glance.pdf |fechaarchivu=14 de mayu de 2012 |sitiuweb=Miami-Dade Aviation Department}}</ref> == Historia == L'aeropuertu foi abiertu en 1928 por [[Pan Am]]erican Airways Corporation como la so base d'operaciones, hasta que foi abandonáu en gran parte, siendo recuperáu por Eastern Airlines y National Airlines nos 30. N'años posteriores, l'aeropuertu creció n'importancia debíu al surdimientu de Miami como destín turísticu, y l'evolución de la ciudá como destín d'inmigración d'un gran númberu de llatinoamericanos, según la so condición de venceyu comercial ente los Estaos Xuníos y América Llatina. En 2017 les operaciones del aeropuertu fueron suspendíes pol [[furacán Irma]]. == Operaciones == Nel añu que terminó'l 30 d'abril de 2009 l'aeropuertu tuvo 358,705 operaciones d'aviones, promediu 982 per día: el 82% fueron aeronaves comerciales, el 12% taxis aéreos, el 5% [[aviación xeneral]] y <1% militar. El presupuestu pa les operaciones foi de $600 millones en 2009.<ref>{{cita publicación |fecha=19 de xineru de 2010 |títulu=Slot Machines at Miami Airport Aren't Dead Yet|url=http://www.miamiherald.com/news/breaking-news/story/1418406.html |fechaaccesu=19 de xineru de 2010 |páxines=37–39 |allugamientu=Miami, Florida |periódicu=[[The Miami Herald]] |apellíu=Vasquez |nome=Michael}}</ref> [[American Airlines]] ye l'aereollinia que más cubre vuelos internacionales dende'l MIA con aproximao pocu más de 65 vuelos diarios. Darréu l'aereollinia [[Avianca]] ye la segunda aereollinia líder en destinos internacionales dende'l MIA, pos opera diariamente alredor de 16 vuelos.<ref>{{Obra citada |títulu=Lanzamiento de Avianca Argentina |apellíos=Sir Chandler|url=https://www.youtube.com/watch?v=Uik55DOfNH4&t=1385s |fechaaccesu=24 de payares de 2017|fecha=23 d'ochobre de 2017}}</ref> En cuanto destinos nacionales, [[American Airlines]] col so filial American Eagle son los operadores más importantes de la terminal nacional, con 55 destinos. [[Frontier Airlines]] ye la segunda aereollinia líder en destinos nacionales dende'l MIA, con 14 destinos === Instalaciones y aeronaves === L'Aeropuertu Internacional de Miami cubre 1,335 hectárees (3,300 acres) y tien cuatro [[Pista d'aterrizaxe|Pistes d'aterrizaxe]]:<ref name=FAA /> * 8L/26R: 8,600 x 150 pies (2,621 x 46 m) * 8R/26L: 10,506 x 200 pies (3,202 x 61 m) * 9/27: 13,016 x 150 pies (3,967 x 46 m) * 12/30: 9,355 x 150 pies (2,851 x 46 m) 28 aeronaves tán basaes nesti aeropuertu: 46% multi-motor y 54% de jet.<ref name=FAA /> MIA tien una serie d'instalaciones de carga aérea. El mayor complexu de carga atopar nel llau oeste del aeropuertu, dientro del triángulu formáu peles pistes 12/30 y 9/27. Los tresportistes de carga, tales como [[LATAM Cargo]], [[Atles Air]], [[Southern Air]], [[Amerijet International]] y [[DHL]] operen dende esta área. La mayor instalación de propiedá privada ye'l complexu de [[Centurion Air Cargo]] na esquina nordés del aeropuertu, con más de 51,000 m² d'espaciu d'almacén.<ref>{{cita web |títulu=Centurion Cargo|url=http://www.centurioncargo.com/en/ |fechaaccesu=12 de febreru de 2016}}</ref> [[FedEx]] y [[United Parcel Service|UPS]] operen les sos propies instalaciones na esquina noroeste del aeropuertu, cerca de la cai 36. Amás del so gran terminal de pasaxeros na Sala D, [[American Airlines]] opera una base de caltenimientu al este de la Sala D, centrada alredor d'un hangar semicircular usáu orixinalmente por Pan Am, que puede afaer tres aviones de fuselaxe anchu.<ref>{{enllaz rotu |1={{cita web |títulu=American's Miami Hub|url=http://www.aa.com/i18n/amrcorp/corporateInformation/facts/miami.jsp |fechaaccesu=12 de febreru de 2016|editorial=American Airlines}} |2=http://www.aa.com/i18n/amrcorp/corporateInformation/facts/miami.jsp |bot=InternetArchiveBot }}</ref> La [[proteición contra quemes]] nel aeropuertu ye provistu pola Estación 12<ref>{{cita web |títulu=Miami-Dade Fire Rescue Stations|url=http://www.miamidade.gov/MDFR/stations_units.asp |fechaaccesu=30 d'agostu de 2006 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060620142756/http://www.miamidade.gov/mdfr/stations_units.asp |fechaarchivu=20 de xunu de 2006|urlmuerta=sí|editorial=Miami-Dade County |sitiuweb=Miami-Dade Fire Rescue Department}}</ref> del [[Departamentu de Bomberos y Rescate de Miami-Dade]].<ref>{{cita web |títulu=Airport Fire Rescue Division|url=http://www.miamidade.gov/mdfr/airport.asp |fechaaccesu=30 d'agostu de 2006 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20050308024835/http://www.miamidade.gov/mdfr/airport.asp |fechaarchivu=8 de marzu de 2005|urlmuerta=sí|editorial=Miami-Dade County |sitiuweb=[[Departamento de Bomberos y Rescate de Miami-Dade]]}}</ref> == Terminales y sales == [[Ficheru:miami airport historical.jpg|right|thumb|Una imaxe de satélite del Aeropuertu Internacional de Miami superpuesta sobre l'antiguu aeródromu de la cai 36.]] La terminal principal en MIA remontar a 1959, con delles amiestes nueves. De forma semicircular, la terminal tien un antepar llinial (Sala D) y cinco sales en forma de muelle, retulaos en sentíu contrariu a les aguyes del reló de Y a J (la Sala A ye agora parte de la Sala D, les Sales B y C fueron baltaos por que les puertes de la Sala D pudieren ser amestaes nel so llugar, y nomar una Sala I saltar pa evitar el tracamundiu col númberu 1). Dende l'apertura de la terminal hasta mediaos de la década de 1970, les sales fueron numberaos en sentíu horariu de 1 a 6. El nivel 1 de la terminal contién les bandes de reclamu d'equipaxe y accesu al tresporte terrestre. El nivel 2 contién los mostradores de documentación, tiendes y restoranes y accesu a les sales. L'aeropuertu cunta anguaño con dos instalaciones d'inmigración y aduanes (FIS), allugaes na Sala D, nivel 3 y na Sala J, nivel 3. El FIS de la Sala J pue ser utilizáu polos vuelos que lleguen a toles puertes del Concourse Y yá toles puertes de los Concours D Y delles puertes nel Concourse F. El Concourse J FIS puede ser utilizáu polos vuelos que lleguen a toles puertes na Sala J y la mayoría de les puertes na Sala H. Sicasí, toles puertes na Sala G y delles puertes nes Sales F y H, nun tienen les instalaciones por que los pasaxeros lleguen a dalgún FIS, y polo tanto pueden utilizase solamente pa les llegaes doméstiques. MIA ye únicu ente los aeropuertos americanos en que toles sos instalaciones son d'usu común, lo que significa que son asignaos pol aeropuertu y nenguna compañía aérea tien la propiedá o arrendamientos en cualquier espaciu terminal o puertes, dando asina al aeropuertu muncha más flexibilidá en terminal y que-y dexe aprovechar al máximu les instalaciones esistentes. Tol aeropuertu convertir n'usu común nos años noventa. El ''MIA Mover'' gratuitu coneuta l'aeropuertu col Centru Intermodal de Miami, onde se treslladó la instalación d'arriendu de coches y la terminal d'autobuses. El MIC tamién alluga la estación de [[Metro de Miami]] y la terminal del [[Tri-Rail]]. L'aeropuertu cunta con trés estacionamientos: un estacionamientos de dos niveles de curtia duración direutamente enfrente de la Sala Y y dos estacionamientos de siete piso (norte y sur) dientro de la combadura de la terminal y coneutaos a la terminal al traviés de pasareles sobre'l Nivel 3.<ref>{{cita web |títulu=Where to Park|url=http://www.miami-airport.com/where_to_park.asp|work=Miami-Dade Aviation Department |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012}}</ref> A finales de los 90, el ''Dolphin Garage'' foi ampliáu pa sirvir meyor la entós nueva Sala A; Espérase que'l ''Flamingo Garage'' espandir de manera similar nel futuru cercanu pa sirvir a la nueva Sala J. Los dos garaxes de estacionamiento tán coneutaos nos sos estremos del oeste; na parte cimera d'esta conexón tán les oficines de SIDA y l'oficina del aeropuertu de ID. La instalación de terminal únicu estremar en tres seiciones conocíes como la Terminal Norte, la Terminal Central y la Terminal Sur. === Terminal Norte (Azul) === La Terminal Norte foi enantes el sitiu de les Sales A, B, C y D, caúna d'ellos separaes. La Sala D foi unu de les sales orixinales del aeropuertu de 1959, abrir como Sala 5. Dempués de cambeos similares a la de l'antigua Sala C a mediaos de los años sesenta, estender en 1984 y la parte orixinal foi reconstruyida dafechu ente 1986 y 1989<ref>{{cita llibru |apellíu1=Long|nome1=Kim |añu=1989 |títulu=The American Forecaster Almanac|edición=Sexta|editorial=Running Press|isbn=0-89471-627-1 |páxina=170 |allugamientu=Philadelphia|títulotrad=El Aeropuertu De Cambios}}</ref> y coneutada a la sala de migración y aduanes de la Sala Y, lo que-y dexa remanar llegaes internacionales. El FIS de la Sala D anguaño apurre servicios de migración y aduanes en llugar del agora zarráu FIS de la Sala Y.<ref name="North Terminal International Arrivals Facility">{{cita web |títulu=North Terminal International Arrivals Facility|url=http://www.miami-airport.com/fis_north.asp |fechaaccesu=11 de xunetu de 2013}}</ref> Xuntu coles ex sales B y C, la sala una vegada allugó la base d'operaciones Eastern [[Air Lines]]. Otra afiliada de la corporación aérea de Texas xunióse al llau oriental mientres la década de 1980; [[Continental Airlines]] usó puertes nel llau oeste de la escampada mientres la década de 1980. La construcción de la Terminal Norte combinó los cuatro muelles nuna única escampada llinial designada Sala D. Esta configuración foi adoptada p'aumentar el númberu d'aeronaves que pueden llegar y salir simultáneamente dende la terminal, dexando que cada puerta remane aproximao'l doble d'operaciones per día.<ref>{{cita publicación |fecha=January–February 2011 |títulu=The New MIA: Countdown to Completion|url=http://www.iflymia.com/pdfdoc/clips_Airports-Int%27l-New-MIA-section-12-10.pdf |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012|volumen=44 |númberu=1|publicación=Airports International |apellíu=McCormick |nome=Carroll |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120513033200/http://www.iflymia.com/pdfdoc/clips_Airports-Int'l-New-MIA-section-12-10.pdf |fechaarchivu=13 de mayu de 2012}}</ref> El procesu de construcción empecipiar cola ampliación de les sales A y D orixinales a finales de los años noventa. A mediaos del deceniu de 2000, cerráronse les compuertes del llau este de la Sala D pa dar pasu a la construcción de nueves compuertes como parte del proyeutu de desarrollu de la Terminal Norte. En 2004, abrióse una nueva estensión escontra l'oeste, compuesta peles puertes D39 a D51. La Sala B foi baltada en 2005; nel branu de 2009, les puertes D21 a D25 entraron en serviciu onde s'atopaba la Sala B. La Sala C foi baltada en 2009.<ref>{{cita web |títulu=North Terminal Development Miami International Airport|url=http://acb-architects.com/airtrans-miami.htm|work=Anthony C. Baker, Architects & Planners, P.C |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120825101028/http://acb-architects.com/airtrans-miami.htm |fechaarchivu=25 d'agostu de 2012}}</ref> La Sala A foi cerrada en payares de 2007 y reabierta en xunetu de 2010 como una estensión oriental de 14 puertes de la Sala D. N'agostu de 2010, una nueva estensión pa los vuelos d'American Eagle abrióse, designáu como Puerta D60.<ref name="nterm">{{cita web |títulu=Miami International Airport North Terminal|url=http://www.iflymia.com/cip_north_terminal.asp |publicación=Miami-Dade Aviation Department |fechaaccesu=29 de xunetu de 2011}}</ref> El [[Tresporte hectométrico]] automatizado ''Skytrain'', construyíu por ''Parsons Corporation'' y [[Organización Odebrecht|Odebrecht]] con trenes de ''Sumitomo Corporation'' y ''Mitsubishi Heavy Industries'', foi abiertu al públicu'l 15 de setiembre de 2010.<ref name="nterm" /> El Skytrain tresporta pasaxeros domésticos ente cuatro aparques dientro de la Sala D, allugáu nes puertes D17, D24, D29 y D46; tamién coneuta a los pasaxeros internacionales que lleguen qu'entá nun pasaron les aduanes fronterices de la Sala D.<ref>{{cita web |títulu=Miami International Airport Skytrain|url=http://www.miami-airport.com/map_skytrain.asp|work=Miami-Dade Aviation Department |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012}}</ref> La construcción de la Terminal Norte empezó en 1998 y taba programada pa concluyir en 2005, pero retrasóse delles vegaes por cuenta de los escesos de costos. El proyeutu foi alministráu por American Airlines hasta que'l departamentu d'aviación del condáu de Miami-Dade asumió'l control en 2005.<ref>{{cita web |títulu=MIA: An Entirely New Facility |nome=Militza |apellíu=Richard|url=http://www.iflymia.com/PDFDOC/MIA_an_entire_new_facility.pdf|work=Miami-Dade Aviation Department |fecha=febreru de 2010 |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120319012813/http://www.iflymia.com/PDFDOC/MIA_an_entire_new_facility.pdf |fechaarchivu=19 de marzu de 2012}}</ref> Cola apertura de seiciones de la terminal en fases, una mayoría significativa de la estructura yá se completó y abiertu pal usu de la llinia aérea.<ref>{{cita web |títulu=North Terminal Development Program Gantt Chart|url=http://www.miami-airport.com/pdfdoc/Summary_Schedule_Gantt_Chart.pdf|work=Miami-Dade Aviation Department |fecha=31 de xineru de 2011 |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120224201707/http://www.miami-airport.com/pdfdoc/Summary_Schedule_Gantt_Chart.pdf |fechaarchivu=24 de febreru de 2012}}</ref> El proyeutu foi diseñáu por Corgan Associates, Anthony C Baker Architects and Planners, Perez & Perez y Leo A Daly.<ref>{{cita web |títulu=Miami International Airport North Terminal Renovation, United States of America|url=http://www.airport-technology.com/projects/miami-international-airport-north-terminal-renovation/|work=Airport Technology |fechaaccesu=6 de xunu de 2012}}</ref> El proyeutu ta avanzando rápido con una nueva instalación internacional de llegaes que s'inauguró n'agostu de 2012. Completóse sustancialmente el 31 de xineru de 2013. Les puertes D-26, D-27 y D-28, inauguraes n'agostu de 2013. El sistema de tresferencia d'equipaxe internacional a local, que foi'l postreru componente del proyeutu, completar en febreru de 2014.<ref>{{cita web |títulu=North Terminal Development (NTD) Program Fact Sheet|url=http://www.miami-airport.com/pdfdoc/NTD_Fact_Sheet.pdf |publicación=Miami-Dade Aviation Department |fechaaccesu=5 de xineru de 2014 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140106040754/http://www.miami-airport.com/pdfdoc/NTD_Fact_Sheet.pdf |fechaarchivu=6 de xineru de 2014}}</ref> ==== Sala D ==== [[Ficheru:AA terminal at MIA 10 2004.jpg|thumb|right|Aviones d'American Airlines na Sala D.]] [[Ficheru:MIA concourse D view.jpg|thumb|Vista interior de la Sala D.]] La Sala D ye la única sala alcontrada dientro de la Terminal Norte. La terminal norte ye una sala linear de 330,000&nbsp;m² (3,600,000 pies cuadraos) de 1.9 km (1.2 milles) de llongura con una capacidá de 30 millones de pasaxeros añalmente. La Sala D tien una estación d'autobuses y 45 puertes: D1-D12, D14-D17, D19-D25, D29-D33 D37-D40, D42-D51, D53, D55, D60.<ref name="miami-airport.com">{{cita web |títulu=Airport Terminal Gates|url=http://www.miami-airport.com/terminal_gates.asp|work=Miami-Dade Aviation Department |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012}}</ref> American opera dos Admirals Clubes dientro de la sala ; unu asitiáu cerca de la puerta D30, y otru cerca de la puerta D15. American Eagle usa les puertes D53, D55 y D60.<ref>{{cita press release |títulu=American Eagle Celebrates New Location in Miami Hub, Offering Increased Service and Convenience|url=http://www.miami-airport.com/pdfdoc/clip_prnews-AmericanEagle-New-Location.pdf |publicación=Miami-Dade Aviation Department |fecha=agostu de 2010 |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120309135130/http://www.miami-airport.com/pdfdoc/clip_prnews-AmericanEagle-New-Location.pdf |fechaarchivu=9 de marzu de 2012}}</ref> === Terminal Central (Mariella) === El Terminal Central consta de trés sales, etiquetaes Y, F y G, con un total combináu de 52 puertes.<ref name="miami-airport.com"/> El Departamentu d'Aviación de Miami-Dade espera reconstruyir la terminal central dempués de la terminación de la terminal norte, y tien la intención de buscar ufiertes pal primer trimestre de 2011. <ref>{{cita publicación |fecha=agostu de 2009 |títulu=Developers Get Wide Range to Roam for Air Terminal Revamp|url=http://www.miamitodaynews.com/news/090806/story6.shtml |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |periódicu=Miami Today |apellíu=Polansky |nome=Risa}}</ref> Al rematar el proyeutu de la Terminal Norte y la reapertura, la Terminal Central va ser utilizada p'allugar llinies aérees non afiliaes a nenguna de les "trés grandes" aliances d'aereollinies, según a les aereollinies de baxu costo que l'aeropuertu espera atraer. ==== Sala Y ==== La Sala Y cuenta con dos aparques d'autobuses y 18 puertes: Y2, Y4-Y11, Y20-Y25, Y30, Y31, Y33.<ref name="miami-airport.com"/> La Sala Y tamién se remonta a l'apertura de 1959 de la terminal, y orixinalmente foi conocida como Sala 4. Dende'l principiu, foi la única sala internacional del aeropuertu, que contién les sos propies instalaciones d'inmigración y aduanes. A mediaos de los años sesenta, foi oxetu de renovaciones similares a les otres sales orixinales del aeropuertu, pero nun recibió'l so primera adición importante hasta l'apertura de la Terminal Internacional Satélite en 1976. Coles puertes Y20-Y35 (comúnmente conocíu como "High Y"), el satélite amestó 12 puertes internacionales capaces de remanar l'avión jet más grande, según un salón internacional en tránsitu pa los pasaxeros internacionales llegando a conectase a otros vuelos internacionales. La Sala y el so satélite fueron amestaos de volao polos autobuses hasta que'l primer Tresporte hectométrico automatizado del aeropuertu (Adtranz C-100) abrir en 1980. Coles mesmes les instalaciones de migración y aduanes de la Sala Y fueron radicalmente remocicaes y ampliaes. Mientres la década de 1980 la parte orixinal del la Sala Y ("Low Y") foi reconstruyida por que coincida col satélite. De magar, dambes partes de la sala vieron pocos cambeos. La puerta E3 foi cerrada nos años 90 p'afaer un conector ente la Sales D y E. A mediaos de los 2000s (década), los puestos de control Low Y y High Y espandiéronse y fundieron n'unu, coneutando dambes partes ensin riquir a los pasaxeros pasar de nuevu por seguridá. Coles mesmes, les puertes Y32, Y34 y Y35 cerrar pa dar pasu a una segunda cai de rodaxe paralela ente la estensión de les Sales D y E. La Sala Y tamién contién les instalaciones de migración y aduanes de la Terminal Central (anguaño zarraes). La Sala Y sirve a les aereollinies d'[[Oneworld]] Air Berlin, British Airways, Finnair, Iberia y Qatar, xuntu con dellos vuelos d'American Airlines. La sala contién un salón premium pa pasaxeros internacionales que vuelen en primer clase y de negocios, según miembros d'élite OneWorld Emerald y Sapphire. El 25 d'ochobre de 2015, British Airways convertir nel tercer operador en MIA pa operar el [[Airbus A380]], dempués de Lufthansa y Air France. El vuelu a [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow]] enceta nes puertes Y6/Y8. L'hotel de siete piso del Aeropuertu Internacional de Miami y munches oficines executives del Departamentu d'Aviación de Miami-Dade atopar na Sala Y de la terminal. El nivel 1 alluga dos bandes nacionales d'equipaxe. El nivel 2 utilizar pa la documentación de dellos tresportistes norteamericanos. La Sala Y, xuntu cola Sala F, foi una vegada la base d'operaciones pa [[Pan Am]] y munchos de los tresportistes internacionales de MIA. ==== Sala F ==== La Sala F tien una estación d'autobuses y 19 puertes: F3-F12, F14-F23.<ref name="miami-airport.com"/> La Sala F remontar a 1959 y foi conocíu orixinalmente como Sala 3. Como Sales D y E, recibió renovaciones a mediaos de los años 1960 y foi reconstruyida en gran parte de 1986 a 1988.<ref>{{cita web |títulu=Project List Page|url=http://www.mfarchitects.com/portfolio%20list.htm |fechaaccesu=9 de xunetu de 2012 |sitiuweb=MFA Architects}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=The Kingdom and the Power|url=http://infoweb.newsbank.com/iw-search/we/InfoWeb?p_product=AWNB&p_8 de xunetu de 2012 |apellíu=Achenbach |nome=Joel}}</ref> Les puertes nel estremu llonxanu del muelle fueron baltaes y reemplazaes per nuevu puertes de fuselaxe anchu F10 a F23, toes elles capaces de recibir llegaes internacionales. Los salones de salida de les puertes F3, F5, F7 y F9 tamién fueron reconstruyíos, y estos tamién se convirtieron en puertes internacionales. Na actualidá, la sala caltién una sensación de 1980, y ye parte de la zona de la Terminal Central. El llau sur de la escampada foi utilizáu por ''Northeast Airlines'' hasta la so fusión de 1972 con [[Delta Air Lines]]. De la mesma, National Airlines voló dende'l llau norte de la Sala F hasta la so fusión de 1980 con Pan Am, que siguió utilizando la sala hasta'l so zarru en 1991. Cuando [[United Airlines]] adquirió les operaciones llatinoamericanes de Pan Am, la llinia aérea siguió funcionando como ciudad foco fora de la Sala F hasta l'esmantelamientu en 2004. De 1993 a 2004, la Sala F tamién foi utilizada por [[Iberia (aereollinia)|Iberia]] pa la so operación de la ciudá focu de Miami, que xunió les capitales centroamericanes a Madrid usando MIA como'l puntu de conexón. El nivel 1 de la porción de la Sala F de la terminal utilizar pa les bandes de reclamu d'equipaxe y mostradores de cruceros. El nivel 2 contién les instalaciones de documentación pa les llinies aérees europees. La Sala F ye inusual, una y bones el puestu de control de seguridá de la [[Alministración de Seguridá nel Tresporte|TSA]] atopar nel Nivel 3. Los pasaxeros tienen de xubir al puestu de control, pasar al traviés de la seguridá y baxar al Nivel 2 pa encetar los sos vuelos. ==== Sala G ==== [[Ficheru:MiamiInternationalAirport.jpg|panorama|thumb|Una vista panorámica de les Sales G y H, lo mesmo que de la nueva Sala J, del sur.]] La Sala G tien una estación d'autobuses y 15 puertes: G2-G12, G14-G16, G19.<ref name="miami-airport.com"/> La Sala G ye la única de les sales orixinales de 1959 que permaneció nel so estáu orixinal, salvo los cambeos que'l restu del aeropuertu recibió a mediaos de la década de 1960 y una estensión a principios de los años setenta. Ye la única sala nel aeropuertu que nun ye capaz de remanar llegaes internacionales, anque s'utiliza con frecuencia pa salíes de chárteres internacionales. === Terminal Sur (Colorada) === La terminal sur consiste en dos sales, H y J, con un total combináu de 28 puertes.<ref name="miami-airport.com"/> L'edificiu de la Terminal Sur y la Sala J inauguráronse'l 29 d'agostu de 2007. La nueva adición tien siete piso y cuenta con 15 puertes con capacidá internacional y una superficie total de 120,000&nbsp;m² (1.3 millones de pies cuadraos), incluyendo dos salonos VIP y delles oficines. La Sala H ye utilizada por Delta Air Lines y los sos socios na alianza [[SkyTeam]], ente que la Sala J sirve a United Airlines y los sos socios de [[Star Alliance]]. ==== Sala H ==== La Sala H tien una estación d'autobuses y 13 puertes: H3-H12, H14, H15, H17.<ref name="miami-airport.com"/> La Sala H foi la primer estensión de la Terminal de la Cai 20, orixinalmente construyida en 1961 como la Sala 1 de Delta Air Lines, que permanez nel antepar hasta'l día de güei. Esta sala tenía un tercer pisu, que'l so únicu propósitu yera acelerar l'accesu a les puertes de la "casa de güéspedes" nel estremu opuestu. A finales de la década de 1970, construyóse una terminal satélite pa viaxeros al este de la escampada. Conocida como "Puerta H2", que cunta con siete places de estacionamiento (numberáu H2a a H2g) diseñada pa remanar los aviones más pequeños. La sala foi anovada dramáticamente de 1994 a 1998, pa empareyar l'estilu de la entós nueva Sala A. Les calzaes móviles fueron amestaes al tercer pisu, la estación d'autobuses H1 y les puertes H3-H11 fueron reconstruyíes por completu, y al satélite H2 fuéron-y instalaos pasareles d'accesu a aeronaves. Por cuenta de les dificultaes financieres, les puertes H12-H20 de la zona principal fueron dexaes nel so estáu orixinal. Cola construcción de la estensión de la Sala J na década de 2000, el satélite H2 foi destruyíu. En 2007, cola apertura de les instalaciones de migración y aduanes de la Terminal Sur, cerróse'l tercer pisu de la Sala H y convirtióse nuna zona de "circulación manera" pa los pasaxeros internacionales que llegaben. Les puertes H4, H6, H8 y H10 fixéronse capaces de remanar llegaes internacionales, y anguaño sirven a Aeroméxico, Air France, Alitalia, KLM y Swiss. Simultáneamente, cerráronse les puertes H16, H17, H18 y H20 pa dexar la construcción d'una segunda cai de rodaxe paralela que conduz a la nueva Sala J. Esisten planes pa convertir les puertes H11 y H15 n'otres puertes con capacidá internacional, pero la Sala entá nun riquir el so usu. Sicasí, l'aeropuertu ta concentrándose en terminar los componentes finales del proyeutu de la Terminal Norte. La Sala H sirvió históricamente como base d'operaciones pa la ciudá focu de [[Piedmont Airlines (1948-1989)|Piedmont]] y les operaciones de cercaníes d'[[US Airways Express]]. La Sala H sigui sirviendo al inquilín orixinal Delta Air Lines, qu'usa toles puertes nel llau oeste del muelle y xeneralmente 2 nel llau este más 1 pa la llegada del vuelu de L'Habana. ==== Sala J ==== [[Ficheru:1 - Aéroport de Miami - Août 2008.jpg|thumb|Sala J nel Aeropuertu Internacional de Miami.]] La Sala J tien una estación d'autobuses y 15 puertes: J2-J5, J7-J12, J14-J18.<ref name="miami-airport.com"/> [[Ficheru:American Airlines Boeing 757-200 N185AN (15638249227).jpg|thumb|Un [[Boeing 757-200]] d'[[American Airlines]] aterrizando en MIA, no fondero la Sala Internacional J.]] La Sala J ye la sala más nueva, qu'abrió les sos puertes el 29 d'agostu de 2007. Parte del proyeutu del aeropuertu de la terminal sur,<ref>{{cita publicación |apellíu1=Greene|apellíu2=Barry|nome1=Ronnie|nome2=Rob|fecha=setiembre de 2007 |títulu=Costs, Changes Stalled Terminal at MIA|url=http://www.aviationpros.com/news/10385953/costs-changes-stalled-terminal-at-mia |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |páxina=A1 |periódicu=[[The Miami Herald]]}}</ref> La Sala foi diseñada por Carlos Zapata y MGE, una de les mayores empreses d'arquiteutura de propiedá hispana na Florida. La Sala cunta con 15 puertes con capacidá internacional, según la única puerta del aeropuertu capaz de remanar el Airbus A380 que tien 3 [[Pasarela d'accesu a aeronaves|pasareles d'accesu a aeronaves]]. La Sala añedió un tercer pasiellu de llegaes internacional al aeropuertu, suplementando los esistentes na Sala B (agora zarrada) y la Y mientres sollivia perceptiblemente la superpoblación nestos dos instalaciones. Nes etapes iniciales del so desarrollu, la Terminal Sur (Salas H y J) foi entamada pa sirvir a United Airlines y los sos socios de [[Star Alliance]]. La Sala H sirviría a les aereollinies acomuñaes d'United, ente que La Sala J sería la nueva sede del centru d'operaciones d'United en Llatinoamérica. Cuando United desmanteló'l so centru de MIA en 2004, La Sala H foi diseñada pa sirvir a Delta Air Lines y los sos socios na alianza SkyTeam, ente que La Sala J sirviría a les operaciones restantes d'United, según a les sos compañíes acomuñaes. Una vegada completada la Terminal Norte, les aereollinies miembru d'[[Oneworld]] van agospiar na Sala D (Terminal Norte), con miembros de SkyTeam y Star Alliance nes Sales H y J (Terminal Sur). === Antigües sales === ==== Sala A ==== Nel momentu del so zarru, la Sala A tenía una estación d'autobuses y 16 puertes: A3, A5, A7, A10, A12, A14, A16-A26. La Sala A ye una recién adición al aeropuertu, que s'abrir en dos fases ente 1995 y 1998. La sala ye agora parte de la Terminal Norte. Ente 1995 y 2007, la sala tomó munchos de los vuelos nacionales ya internacionales d'American Airlines, según los de munches aereollinies européu y llatinoamericanu. El 9 de payares de 2007, la Sala A foi cerrada como parte del Proyeutu de Desarrollu de la Terminal Norte. Cerrárase col fin d'acelerar la finalización del proyeutu de Terminal Norte, según facilitar la adición del [[Tresporte hectométrico]] qu'agora toma toa'l llargor de la Terminal Norte. La infraestructura de la Sala A reabrióse'l 20 de xunetu de 2010 como una estensión de la Sala D. ==== Sala B ==== [[Ficheru:MiamiInternationalAirportFront.jpg|thumb|Vista del aeropuertu.]] Nel so apoxéu, la Sala B tenía una estación d'autobuses y 12 puertes: B1, B2-B12, B15. La Sala B foi construyida en 1975 pa Eastern Air Lines como parte de l'ambiciosa iniciativa del aeropuertu "Program 70's", y abrió per primer vegada en 1983. Mientres la década de 1980, l'actual sala foi reconstruyida y ampliada, y una nueva sala de migración y aduanes foi construyida na seición de la Sala B de la terminal, dexando que l'antepar procese llegaes internacionales. Xuntu cola Sala C y la mayor parte de la Sala D, sirvió como base histórica d'operaciones de Eastern Air Lines. Dempués del zarru de Eastern en 1991, foi utilizada por una variedá d'aereollinies europees y llatinoamericanes; na década del 2000, American Airlines yera'l so únicu inquilín. La Sala cerrar en 2004 y baltóse al añu siguiente como parte del proyeutu de desarrollu de la Terminal Norte. La sala de migración y aduanes permaneció abierta hasta 2007, fecha en que se cerró xuntu cola Sala A. ==== Sala C ==== Nel momentu del so zarru, la Sala C tenía 3 puertes: C5, C7, C9. La Sala C abrió como Sala 6 en 1959, sirviendo a Eastern Air Lines. A mediaos de la década de 1960, la Sala C recibió una estensión del so segundu pisu y foi fornida con aire acondicionáu. De magar, nun recibió nengún cambéu o renovación importante del interior. Tres la renumeración de puertes y antepares na década de 1970, la Sala C tenía les puertes C1 a C10. L'apertura d'una sala internacional de llegaes na Sala B mientres la década de 1980 vio la puerta C1 recibir la capacidá de procesar llegaes internacionales. Tres la desapaición de Eastern Air Lines en 1991, la sala foi utilizada por una variedá de tresportistes africanos y llatinoamericanos. Munchos de los vuelos d'estes aereollinies llegaríen a la Sala B y depués seríen arremolcaos a la Sala C pa la salida. A finales de la década, la construcción de la instalación de clasificación d'equipaxe de los Estaos Xuníos ente les Sales C y D vio'l zarru de toles puertes nel llau oeste de la escampada, cola Puerta C1 siguiendo pocu dempués. A partir de la década del 2000, la sala cuntó n'apenes cuatro puertes doméstiques, caúna de los cualos yeren capaces d'afaer los aviones de reacción pequeños a medianos dende'l [[Boeing 737]] hasta l'[[Airbus A300]], y American yera'l so únicu inquilín. Como parte del Proyeutu de Desarrollu de la Terminal Norte, la Sala C cerró'l 1 de setiembre de 2009 y foi baltada. La baltadera de la Sala C dexó la construcción de nueves puertes onde taba la Sala === Desarrollu futuru === "L'aeropuertu embarcóse nuna renovación de trés años, 651 millones de dólares, que dicen que ye necesariu pa caltenese al ritmu d'una crecedera inesperadamente altu. Sicasí, esi trabayu podría desfacer rápido, una y bones l'aeropuertu tien planes al llargu plazu pa baltar y reemplazar a la Terminal Central , a partir de 2025."<ref>{{cita web |url=http://www.thenextmiami.com/mia-spending-651-million-to-refurbish-central-terminal-which-will-be-demolished-a-few-years-later/ |títulu=MIA Spending $651 Million To Refurbish Central Terminal, Which Will Be Demolished A Few Years Later|work=The Next Miami}}</ref> == Aereollinies y destinos == [[Ficheru:Miami International Airport FL 28 Feb 1999.jpg|thumb|MIA en 1999.]] [[Ficheru:Miamiairportmap.png|right|thumb|Destinos direutos dende Miami.]] [[Ficheru:AA terminal at MIA 10 2004.jpg|thumb|Aeronaves d'American Airlines na sala D.]] [[Ficheru:KMIA 2.JPG|thumb|Sala D del Aeropuertu de Miami.]] [[Ficheru:Miami 3.JPG|thumb|Sala D del Aeropuertu de Miami.]] [[Ficheru:Miami 4.JPG|thumb|Pasiellu del aeropuertu de Miami.]] [[Ficheru:Miami 5.JPG|thumb|Pisu de la Sala D del aeropuertu de Miami.]] [[Ficheru:MiamiInternationalAirport.jpg|panorama|thumb|Vista panorámica de les sales G y H, lo mesmo que de la sala J, dende'l sur.]] [[Ficheru:MiamiInternationalAirportFront.jpg|thumb|Vista del aeropuertu.]] [[Ficheru:MIA Mover en route to the MIA Station.jpg|right|thumb|El MIA Mover apurre tresporte gratuitu ente les terminales de MIA y el centru d'arriendu d'autos y Miami Central Station.]] [[Ficheru:Miami International Airport Transportation.JPG|thumb|Taxis y autobuses de conexón del aeropuertu de Miami.]] === Pasaxeros === {{Airport-dest-list | 3rdcoltitle = Terminal/Sala <!-- --> | [[Aer Lingus]] | [[Aeropuertu de Dublín|Dublín]] | Central-Y <!-- --> | [[Aeroflot]] | [[Aeropuertu Internacional de Moscú-Sheremétievo|Moscú-Sheremétievo]] | Central-F <!-- --> | [[Aerolíneas Argentinas]] | [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires–Ezeiza]] | Sur-J <!-- --> | [[Aeroméxico]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] | Sur-H <!-- --> | [[Air Canada Rouge]] | [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] | Sur-J <!-- --> | [[Air Europa]] | [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]] | Sur-F <!-- --> | [[Air France]] | [[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire|Fort-de-France]], [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle]], [[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre|Pointe-à-Pitre]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]] | Sur-H/J <!-- --> | [[Air Italy]] | [[Aeropuertu de Milán-Malpensa|Milán–Malpensa]] | Central-Y/F <!-- --> | [[Alitalia]] | [[Aeropuertu de Roma-Fiumicino|Roma–Fiumicino]] | Sur-H <!-- --> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional V. C. Bird|Antigua]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Grantley Adams|Barbados]], [[Aeropuertu de Barcelona-El Prat|Barcelona]], [[Aeropuertu Internacional Ernesto Cortissoz|Barranquilla]], [[Aeropuertu Internacional L.F. Wade|Bermudes]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Flamingo|Bonaire]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional Presidente Juscelino Kubitschek|Brasilia]], [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires-Ezeiza]], [[Aeropuertu Internacional de Cabu Haitianu|Cabu Haitianu]], [[Aeropuertu Internacional Alfonso Bonilla Aragón|Cali]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]], [[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez|Cartagena de Indias]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson|Ciudá de Belize]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional Inxenieru Ambrosio Taravella|Córdoba]] (empecipia'l 2 d'abril de 2019),<ref name=AANEW>{{cita web |url=http://enelaire.mx/american-anuncia-nuevos-vuelos-a-mexico-y-sudamerica/|títulu=American anuncia nuevos vuelos a Méxicu y Sudamérica|editorial=EnElAire|fecha=marzu de 2018|fechaaccesu=27 de marzu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Cozumel|Cozumel]], [[Aeropuertu Internacional Hato|Curaçao]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire|Fort-de-France]], [[Aeropuertu Internacional Cheddi Jagan|Georgetown–Cheddi Jagan]] (empecipia'l 15 de payares de 2018),<ref name=AANEW /> [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán]], [[Aeropuertu Internacional Maurice Bishop|Granada]], [[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo|Guayaquil]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional Frank País|Holguín]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston–Norman Manley]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber|Liberia (CR)]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]], [[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino|Managua]], [[Aeropuertu Internacional Eduardo Gomes|Manaus]], [[Aeropuertu Internacional de La Chinita|Maracaibo]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–JMC]], [[Aeropuertu de Milán-Malpensa|Milán–Malpensa]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Carrasco|Montevideo]], [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)|Orlando—Melbourne]], [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle]], [[Aeropuertu Internacional Matecaña|Pereira]] (empecipia'l 20 d'avientu de 2018),<ref name=AANEW /> [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre|Pointe-à-Pitre]], [[Aeropuertu Internacional de Providenciales|Providenciales]], [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional Gregorio Luperón|Puerto Plata]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Galeão|Rio de Janeiro–Galeão]], [[Aeropuertu Internacional Juan Manuel Gálvez|Roatán]], [[Aeropuertu Internacional Abel Santamaría|Santa Clara]], [[Aeropuertu Internacional Henry Y. Rohlsen|Saint Croix]], [[Aeropuertu Internacional Cyril E. King|Saint Thomas]], [[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw|Saint Kitts y Nevis]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional Hewanorra|Santa Lucía]], [[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana|Sint Maarten]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]], [[Aeropuertu Internacional d'El Salvador|San Salvador]], [[Aeropuertu Internacional de Argyle|San Vicente—Argyle]] (empecipia'l 12 d'avientu de 2018),<ref name=vicente>https://www.facebook.com/DiscoverSVG/photos/a.135101983079.108838.108711263079/10156179689353080/?type=3&theater</ref> [[Aeropuertu Internacional Viru Viru|Santa Cruz de la Sierra–Viru Viru]], [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]], [[Aeropuertu Internacional del Cibao|Santiago de los Caballeros]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]], [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional Toncontín|Tegucigalpa]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]], [[Aeropuertu Juan Gualberto Gómez|Varaderu]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] (remata'l 19 d'avientu de 2018),<ref>{{cita web |títulu=United adding Miami-Washington Dulles flights as American drops route|url=https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/07/30/united-airlines-washington-dulles-hub-gets-non-stop-miami/863749002/ |fechaaccesu=31 de xunetu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref>{{cita publicación |url=https://www.wivb.com/news/local-news/american-airlines-to-begin-offering-direct-flights-from-buffalo-to-miami/1301571329 |títulu=American Airlines to begin offering direct flights from Buffalo to Miami |apellíu=Lynch |nome=Kaley |fecha=xunetu de 2018|work=WIVB|fechaaccesu=14 de juli ode 2018 |idioma=en-US}}</ref> [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|Eagle/Vail]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018)<ref name=AANEW1>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279580/american-schedules-additional-domestic-routes-from-dec-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180715 |títulu=American schedules additional domestic routes from Dec 2018 |publicación=Routes Online |fecha=xunetu de 2018 |fechaaccesu=27 de xunetu de 2018}}</ref> <br>'''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de Santiago de Cuba|Santiago de Cuba]] | Norte-D, Central-Y <!-- --> | [[Envoy|American Eagle]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu Internacional Ignacio Agramonte|Camagüey]], [[Aeropuertu Internacional de Cayo Hueso|Cayo Güesu]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson|Ciudá de Belize]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Cozumel|Cozumel]], [[Aeropuertu de Eleuthera Norte|Eleuthera Norte]], [[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire|Fort-de-France]], [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]], [[Aeropuertu Rexonal de Gainesville|Gainesville]], [[Aeropuertu Internacional de Exuma|George Town]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref name=AANEW2>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279583/american-extends-miami-buffalo-ft-myers-operation-in-w18-grand-rapids-launch-from-dec-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180716 |títulu=American extends Miami – Buffalo / Ft. Myers operation in W18; Grand Rapids launch from Dec 2018 |publicación=Routes Online |fecha=xunetu de 2018 |fechaaccesu=27 de xunetu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|Greensboro]], [[Greenville-Spartanburg International Airport|Greenville/Spartanburg]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref name="AA4Q18">{{cita web |títulu=American Airlines 4Q18 Domestic network additions| url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/278929/american-airlines-4q18-domestic-network-additions/ |fechaaccesu=3 de xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref name="AA4Q18"/> [[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber|Liberia (CR)]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu de Marsh Harbour|Marsh Harbour]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Mérida|Mérida]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Pensacola|Pensacola]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre|Pointe-à-Pitre]], [[Aeropuertu Internacional de Providenciales|Providenciales]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional Juan Manuel Gálvez|Roatán]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|Savannah]], [[Aeropuertu Internacional de Tallahassee|Tallahassee]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref name=AANEW2 /> [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston–Hobby]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018),<ref name=AANEW1 /> [[Aeropuertu Eppley|Omaha]] (reinicia'l 19 d'avientu de 2018)| Norte-D <!-- --> | [[Aruba Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]]<br />'''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional Ignacio Agramonte|Camagüey]], [[Aeropuertu Internacional Frank País|Holguín]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional Abel Santamaría|Santa Clara]] | Central-G <!-- --> | [[Austrian Airlines]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de Viena-Schwechat|Viena]] | Sur-J <!-- --> | [[Avianca]] | [[Aeropuertu Internacional Ernesto Cortissoz|Barranquilla]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Alfonso Bonilla Aragón|Cali]], [[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez|Cartagena de Indias]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–JMC]] | Sur-J <!-- --> | [[Avianca Brasil]] | [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo-Guarulhos]] | Sur-J <!-- --> | [[Avianca El Salvador]] | [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino|Managua]], [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]], [[Aeropuertu Internacional d'El Salvador|San Salvador]] | Sur-J <!-- --> | [[Avianca Perú]] | [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]] | Sur-J <!-- --> | [[Avior Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional General José Antonio Anzoátegui|Barcelona (Venezuela)]], [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]]| Central-F <!-- --> | [[Bahamasair]] | [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu de San Salvador|San Salvador (Bahamas)]] (empecipia'l 13 d'ochobre de 2018)<ref name=Bahamas>https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/276857/bahamasair-files-san-salvador-miami-schedule-in-w18/</ref> <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu de South Bimini|Bimini]] | Central-G <!-- --> | [[Boliviana d'Aviación]] | [[Aeropuertu Internacional Viru Viru|Santa Cruz de la Sierra–Viru Viru]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Jorge Wilstermann|Cochabamba]] | Central-F <!-- --> | [[British Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]] | Central-Y <!-- --> | [[Canadian North]] | '''Chárter Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Halifax]], [[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro|Hamilton (ON)]], [[Aeropuertu Internacional de London|London (ON)]], [[Aeropuertu Internacional del Gran Moncton|Moncton]], [[Aeropuertu Internacional de Ottawa|Ottawa]], [[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec|Quebec]] | Central-F <!-- --> | [[Caribbean Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]] | Sur-J <!-- --> | [[Cayman Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Charles Kirkconnell|Caimán Brac]], [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán]] | Central-F <!-- --> | [[Choice Airways]] | '''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|Atlantic City]]<br>'''Chárter Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional Abel Santamaría|Santa Clara]] | Central-G <!-- --> | [[Copa Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]] | Sur-J <!-- --> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis–St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]] (remata'l 28 d'ochobre de 2018)<ref>https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/278702/delta-ends-orlando-miami-service-in-oct-2018/</ref> <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]] | Sur-H <!-- --> | [[Delta Connection]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]] | Sur-H <!-- --> | [[Dynamic Airways|Eastern Airlines]] | '''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional Cheddi Jagan|Georgetown–Cheddi Jagan]], [[Aeropuertu Internacional Frank País|Holguín]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional Abel Santamaría|Santa Clara]] | Central-G <!-- --> | [[El Al]] | [[Aeropuertu Internacional Ben Gurión|Tel Aviv–Ben Gurión]] | Sur-J <!-- --> | [[Estelar Latinoamerica]] | [[Aeropuertu Internacional de La Chinita|Maracaibo]]| Central-F <!-- --> | [[Eurowings]] | [[Aeropuertu Internacional de Düsseldorf|Düsseldorf]] | Central-F <!-- --> | [[Finnair]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de Ḥélsinki-Vantaa|Ḥélsinki]] | Central-Y <!-- --> | [[Flair Airlines]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]] (empecipia'l 14 d'avientu de 2018),<ref name=flair>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280185/flair-airlines-outlines-us-network-in-4q18/ |títulu=Flair Airlines outlines US network in 4Q18 |publicación=routesonline.com |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=22 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] (empecipia'l 15 d'avientu de 2018),<ref name=flair /> [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref name=flair /> | ASA <!-- --> | [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]] | Central-G <!-- --> | [[Gol Tresportes Aéreos|Gol Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Presidente Juscelino Kubitschek|Brasilia]], [[Aeropuertu Internacional Pinto Martins|Fortaleza]] (dambes reinicien el 4 de payares 2018)<ref name=gol>{{cita web |fecha=xineru de 2018 |títulu=GOL resumes US service from Nov 2018 with 737 MAX 8|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/276889/gol-resumes-us-service-from-nov-2018-with-737-max-8/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180129 |fechaaccesu=29 de xineru de 2018|editorial=Routes Online}}</ref> | ASA <!-- --> | [[Iberia (aereollinia)|Iberia]] | [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]] | Central-Y <!-- --> | [[Interjet]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] | Central-F <!-- --> | [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] |'''Estacional:''' [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]] | Sur-H <!-- --> | [[LASER Airlines]] |[[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]] | Central-F <!-- --> | [[LATAM (Arxentina)|LATAM Arxentina]] | [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires–Ezeiza]] | Sur-J <!-- --> | [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] | [[Aeropuertu Internacional de Belém|Belém]], [[Aeropuertu Internacional Pinto Martins|Fortaleza]], [[Aeropuertu Internacional Eduardo Gomes|Manaus]], [[Aeropuertu Internacional de Recife|Recife]], [[Aeropuertu Internacional de Galeão|Rio de Janeiro–Galeão]], [[Aeropuertu Internacional de Salvador|Salvador de Bahia]], [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos]] | Sur-J <!-- --> | [[LATAM|LATAM Chile]] | [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]] | Sur-J <!-- --> | [[LATAM (Colombia)|LATAM Colombia]] | [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]] | Sur-J <!-- --> | [[LATAM (Perú)|LATAM Perú]] | [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]] | Sur-J <!-- --> | [[LOT Polish Airlines]] | [[Aeropuertu de Varsovia-Chopin|Varsovia–Chopin]] (empecipia'l 1 de xunu de 2019)<ref name=LOT>https://worldairlinenews.com/2018/08/29/lot-polish-airlines-is-coming-to-miami/</ref> | ASA <!-- --> | [[Lufthansa]] | [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich]] | Sur-J <!-- --> | [[Miami Air International]] | '''Chárter:''' [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|Fayetteville/Bentonville]], [[Aeropuertu Internacional de Gander|Gander]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York—JFK]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno]] | Central-G <!-- --> | [[Qatar Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Hamad|Doha]] | Central-Y <!-- --> | [[Royal Air Maroc]] | [[Aeropuertu Internacional Mohammed V|Casablanca]] (empecipia'l 3 d'abril de 2019)<ref name=RAM>https://worldairlinenews.com/2018/08/20/royal-air-maroc-is-coming-to-miami-a-new-link-to-africa/</ref> | ASA <!-- --> | [[Scandinavian Airlines System|Scandinavian Airlines]] | [[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup|Copenḥague]], [[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen|Oslo–Gardermoen]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda|Estocolmu-Arlanda]] | Sur-J <!-- --> | [[Sun Country Airlines]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis–St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]] (empecipia'l 1 de payares de 2018)<ref>{{cita web |títulu=Sun Country expands to Nashville, adds six nonstop routes |url=https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/08/14/sun-country-airlines-nashville-flights/988848002/ |fechaaccesu=14 d'agostu de 2018}}</ref><br>'''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]] | Central-F <!-- --> | [[Sunrise Airways]] | [[Aeropuertu Internacional de Cabu Haitianu|Cabu Haitianu]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]] | Central-F <!-- --> | [[Sunwing Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal—Trudeau]] (empecipia'l 17 de payares de 2018),<ref name="Sunwing Miami" /> [[Aeropuertu Internacional de Ottawa|Ottawa]] (empecipia'l 15 d'avientu de 2018),<ref name="Sunwing Miami">{{cita web |url=https://www.sunwing.ca/pages/en/miami-airlines-optional-services |títulu=Miami Airlines Optional Services |website=[[Sunwing Airlines]]}}</ref> [[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec|Quebec]] (empecipia'l 8 d'avientu de 2018),<ref name="Sunwing Miami" /> [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto—Pearson]] (empecipia'l 17 de payares de 2018)<ref name="Sunwing Miami" /> | ASA <!-- --> | [[Surinam Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional Cheddi Jagan|Georgetown–Cheddi Jagan]], [[Aeropuertu Internacional Johan Adolf Pengel|Paramaribu]] | Central-F <!-- --> | [[Swift Air]] | [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de La Chinita|Maracaibo]]<br />'''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de Alexandria|Alexandria]], [[Aeropuertu Internacional Ignacio Agramonte|Camagüey]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional Frank País|Holguín]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional Abel Santamaría|Santa Clara]], [[Aeropuertu Internacional de Santiago de Cuba|Santiago de Cuba]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | Central-G <!-- --> | {{nowrap|[[Swiss International Air Lines]]}} | [[Aeropuertu Internacional de Zúrich|Zúrich]] | Sur-J <!-- --> | [[TAP Air Portugal]] | [[Aeropuertu de Lisboa|Lisboa]] | Central-F <!-- --> | {{nowrap|[[TUI Airlines Nederland]]}} | [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]] | Central-F <!-- --> | [[Jetairfly|TUIfly Belgium]] | [[Aeropuertu de Bruxeles|Bruxeles]] | Central-F <!-- --> | [[Turkish Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Atatürk|Istambul–Atatürk]] | Sur-H/J <!-- --> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] (empecipia'l 19 d'avientu de 2018)<ref>{{cita web |títulu=United to add IAD to MIA service|url=https://hub.united.com/united-domestic-route-dulles-miami-2591224990.html|website=United - Newsroom|fechaaccesu=30 de xunetu de 2018}}</ref><br>'''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]] | Central-G <!-- --> | [[United Airlines|United Express]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]] | Central-G <!-- --> | [[Virgin Atlantic Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]] | Central-F <!-- --> | [[Viva Colombia]] | [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–Córdova]], [[Aeropuertu Internacional Simón Bolívar|Santa Marta]] (empecipia'l 18 d'avientu de 2018)<ref name=VIVA>{{cita web |títulu=Desde avientu, Santa Marta tendría vuelos direutos a Miami|url=https://seguimiento.co/la-samaria/desde-avientu-santa-marta-tendria-vuelos-direutos-miami-16697|website=Seguimiento|fecha=agostu de 2018|fechaaccesu=13 d'agostu de 2018}}</ref> | Sur-J <!-- --> | [[Volaris]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]] | Central-F <!-- --> | [[Wamos Air]] | '''Chárter Estacional:''' [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]] |Central-F <!-- --> | [[WestJet]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] | Central-F <!-- --> | [[World Atlantic Airlines]] | '''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de Alexandria|Alexandria]], [[Aeropuertu Internacional General José Antonio Anzoátegui|Barcelona (Venezuela)]], [[Aeropuertu Internacional de Brownsville/South Padre Island|Brownsville]], [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional Frank País|Holguín]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional Gregorio Luperón|Puerto Plata]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]], [[Aeropuertu Internacional de Santiago de Cuba|Santiago de Cuba]] | Central-G <!-- --> | [[XL Airways France]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle]] | Central-F <!-- --> | [[Xtra Airways]] | '''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|Atlantic City]], [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|Greensboro]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu MacArthur de Long Island| Long Island/Islip]] | Central-G <!-- --> }} === Carga === L'aeropuertu ye unu de los más grandes en términos de carga nos Estaos Xuníos, y ye el principal puntu de conexón de carga ente América Llatina y el mundu.<ref>{{cita web |títulu=Cargo Traffic 2010 Final|url=http://www.aci.aero/cda/aci_common/display/main/aci_content07_c.jsp?zn=aci&cp=1-5-54-4819_666_2__|work=Airports Council International |fecha=agostu de 2011 |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012}}</ref> Noventa y seis compañíes distintos tán arreyaes nel movimientu de más de dos millones de tonelaes de carga añalmente y de garantizar el viaxe seguro de más de 40 millones de pasaxeros, acordies col folletu corporativu del Aeropuertu Internacional de Miami.<ref>{{cita web |fecha=xunu de 2012 |títulu=Gateway to the Americas|url=http://www.miami-airport.com/pdfdoc/clips_bus-excellence.pdf |fechaaccesu=7 de xunetu de 2012 |sitiuweb=Miami–Dade Aviation Department |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120605141007/http://www.miami-airport.com/pdfdoc/clips_bus-excellence.pdf |fechaarchivu=5 de xunu de 2012}}</ref> Foi'l primeru en carga internacional y terceru en carga total pa 2008. En 2000, LAN Cargo abrió una importante base d'operaciones nel aeropuertu y anguaño opera una gran instalación de carga nel aeropuertu. La mayoría de les aereollinies de pasaxeros más importantes, como [[American Airlines]], utilicen l'aeropuertu pa tresportar carga en vuelos de pasaxeros, anque la mayoría de les mercancíes son tresportaes por aereollinies de carga. [[United Parcel Service|UPS Airlines]] y [[FedEx|FedEx Express]] basen les sos principales operaciones en Llatinoamérica en MIA. {{Airport-dest-list <!-- --> | 21 Air | [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]] <!-- --> | [[ABX Air]] | [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Grantley Adams|Bridgetown]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional Cheddi Jagan|Georgetown–Cheddi Jagan]], [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston–Norman Manley]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]] <!-- --> | [[Aerounion - Aerotresporte de Carga Unión|AeroUnion]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Mérida|Mérida]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]] <!-- --> |[[Amerijet International]] | [[Aeropuertu Internacional V. C. Bird|Antigua]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional Grantley Adams|Barbados]], [[Aeropuertu Internacional General José Antonio Anzoátegui|Barcelona (Venezuela)]], [[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw|Basseterre]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson|Ciudá de Belize]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional Hato|Curaçao]], [[Aeropuertu Douglas–Charles|Dominica–Douglas/Charles]], [[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire|Fort-de-France]], [[Aeropuertu Internacional Cheddi Jagan|Georgetown–Cheddi Jagan]], [[Aeropuertu Internacional Maurice Bishop|Granada]], [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston–Norman Manley]], [[Aeropuertu Internacional Josefa Camejo|Les Piedres]], [[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino|Managua]], [[Aeropuertu Internacional de La Chinita|Maracaibo]], [[Aeropuertu Internacional de Mérida|Mérida]], [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey]], [[Aeropuertu Internacional Johan Adolf Pengel|Paramaribu]], [[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre|Pointe-à-Pitre]], [[Aeropuertu Internacional del Caribe Santiago Mariño|Porlamar]], [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw|San Cristóbal]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]], [[Aeropuertu Internacional d'El Salvador|San Salvador]], [[Aeropuertu Internacional de Argyle|San Vicente—Argyle]], [[Aeropuertu Internacional Hewanorra|Santa Lucía–Hewanorra]], [[Aeropuertu Internacional del Cibao|Santiago de los Caballeros]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]], [[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana|Sint Maarten]], [[Aeropuertu Express de Toledo|Toledo]] <!-- --> |[[Asiana Airlines|Asiana Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional d'Incheon|Seúl–Incheon]] <!-- --> |[[Avianca Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional Silvio Pettirossi|Asunción]], [[Aeropuertu Internacional Ernesto Cortissoz|Barranquilla]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Alfonso Bonilla Aragón|Cali]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional Afonso Pena|Curitiba–Afonso Pena]], [[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo|Guayaquil]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional Eduardo Gomes|Manaus]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–Córdova]], [[Aeropuertu Internacional de Carrasco|Montevideo]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]] <!-- --> |[[Cargolux]] | [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu de Luxemburgu Findel|Luxemburgu]] <!-- --> |[[Cathay Pacific|Cathay Pacific Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional de Hong Kong|Hong Kong]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]] <!-- --> |[[Centurion Air Cargo]] | [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires–Ezeiza]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional Guaraní|Ciudad del Este]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Cotopaxi|Latacunga]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Eduardo Gomes|Manaus]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–Córdova]], [[Aeropuertu Internacional de Carrasco|Montevideo]], [[Aeropuertu Internacional de Galeão|Rio de Janeiro–Galeão]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional Viru Viru|Santa Cruz de la Sierra–Viru Viru]], [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]] <!-- --> |[[China Airlines|China Airlines Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Taiwán Taoyuan|Taipéi–Taoyuan]] <!-- --> |[[DHL Aviation]]| [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional Grantley Adams|Barbados]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional Johan Adolf Pengel|Paramaribu]], [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]] <!-- --> |[[Etihad Airways|Etihad Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional d'Abu Dhabi|Abu Dhabi]], [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]] <!-- --> |[[FedEx|FedEx Express]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]] <!-- --> | [[FedEx|FedEx Feeder]] | [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston–Norman Manley]] <!-- --> |[[IBC Airways]] | [[Aeropuertu Internacional de Cabu Haitianu|Cabu Haitianu]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]], [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán]], [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston–Norman Manley]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu de Marsh Harbour|Marsh Harbour]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional de Providenciales|Providenciales]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional del Cibao|Santiago de los Caballeros]] <!-- --> | [[Kalitta Air]] | [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]] <!-- --> |[[KF Cargo]]<ref>{{cita web |url= http://www.aircargonews.net/news/single-view/news/kf-cargo-launches-miami-freighter-services-to-south-america.html |títulu=KF Cargo launches Miami freighter services to South America 19 / 04 / 2016 }}</ref> | [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional Arturo Michelena|Valencia]] <!-- --> |[[Korean Air|Korean Air Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional d'Incheon|Seúl–Incheon]] <!-- --> |[[LATAM Cargo (Brasil)|LATAM Cargo Brasil]] | [[Aeropuertu Internacional Silvio Pettirossi|Asunción]], [[Aeropuertu Internacional Tancredo Nieves|Belo Horizonte–Confins]], [[Aeropuertu Internacional de Cabu Frio|Cabu Fríu]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional Afonso Pena|Curitiba–Afonso Pena]], [[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo|Guayaquil]], [[Aeropuertu Internacional Eduardo Gomes|Manaus]], [[Aeropuertu Internacional Salgado Filho|Porto Alegre]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional de Galeão|Rio de Janeiro–Galeão]], [[Aeropuertu Internacional de Salvador|Salvador de Bahia]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos]], [[Aeropuertu de Eurico de Aguiar Sal-yos|Vitória]] <!-- --> |[[LATAM Cargo|LATAM Cargo Chile]] | [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]], [[Aeropuertu Internacional Silvio Pettirossi|Asunción]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires–Ezeiza]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–Córdova]], [[Aeropuertu Internacional de Carrasco|Montevideo]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]], [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos]] <!-- --> |[[LATAM Cargo (Colombia)|LATAM Cargo Colombia]] | [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]], [[Aeropuertu Andrés Sabella|Antofagasta]], [[Aeropuertu Internacional Silvio Pettirossi|Asunción]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu de Bruxeles|Bruxeles]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–Córdova]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional de Galeão|Rio de Janeiro–Galeão]] <!-- --> |[[LATAM Cargo (Méxicu)|LATAM Cargo Méxicu]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]] <!-- --> |[[Martinair]] | [[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández|Aguadilla]], [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires–Ezeiza]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu de Londres-Stansted|Londres-Stansted]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]] <!-- --> | [[Northern Air Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana|Sint Maarten]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]] <!-- --> |[[Qatar Airways Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires-Ezeiza]], [[Aeropuertu Internacional Hamad|Doha]], [[Aeropuertu de Liexa|Liexa]], [[Aeropuertu de Luxemburgu Findel|Luxemburgu]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo-Guarulhos]] <!-- --> | [[Skybus SAC]] | [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]] <!-- --> | [[Southern Air]] | [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Hong Kong|Hong Kong]] <!-- --> |[[Tresportes Aéreos Bolivianos]] | [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional Viru Viru|Santa Cruz de la Sierra–Viru Viru]] <!-- --> | [[Turkish Airlines|Turkish Airlines Cargo]] | [[Aeropuertu Internacional Atatürk|Istambul–Atatürk]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]] <!-- --> |[[United Parcel Service|UPS Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas–Viracopos]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]], [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|Greenville/Spartanburg]], [[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo|Guayaquil]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino|Managua]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]], [[Aeropuertu Internacional d'El Salvador|San Salvador]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]] <!-- --> | [[Western Global Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Silvio Pettirossi|Asunción]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional de Carrasco|Montevideo]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]] <!-- --> }} '''Aereollinies de carga adicionales qu'operen en Miami<ref>{{cita web |títulu=Miami International Airport :: Cargo Airlines :: Miami-Dade County|url=http://www.miami-airport.com/cargo_airlines.asp|editorial=Miami International Airport|autor=Miami-Dade County Online Services}}</ref>''' <!-- Remove airlines from the list below if cargo destinations can be located and inserted into the table above --> * [[Ameristar Jet Charter]] * [[Air Transport International]] * [[Atles Air]] * [[Contract Air Cargo]] * [[Estafeta Carga Aérea]] * [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM Cargo]] * [[Martinaire]] * [[National Airlines (N8)|National Airlines]] * [[LATAM Cargo (Méxicu)|Mas Air]] * [[Polar Air]] * [[Sky Lease Cargo]] * [[Skyway Enterprises]] * [[Avianca Cargo|Tampa Cargo]] * [[Transcarga]] === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 66 ciudaes dientro del país al cargu de 12 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=9|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos Nacionales del Aeropuertu de Miami}} {{Image label small|x=0.800|y=0.580|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] MIA}} {{Image label small|x=0.550|y=0.475|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Alexandria|AEX]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.885|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|ACY]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.665|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth|BHM]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.460|y=0.597|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Brownsville/South Padre Island|BRO]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.785|y=0.599|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cayo Güesu|EYW]]}} {{Image label small|x=0.780|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charleston|CHS]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|CLT]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.725|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|DAN]]}} {{Image label small|x=0.693|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.308|y=0.282|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|EGE]]}} {{Image label small|x=0.525|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|XNA]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.558|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|RSW]]}} {{Image label small|x=0.752|y=0.495|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Gainesville|GNV]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|GSO]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|GSP]]}} {{Image label small|x=0.868|y=0.194|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bradley|BDL]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.505|y=0.525|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu William P. Hobby|HOU]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.480|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|JAX]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.698|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu McGhee Tyson|TYS]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|LES]]}} {{Image label small|x=0.895|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|ISP]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|MSP]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu LaGuardia|LGA]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.482|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Eppley|OMA]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|MCO]]}} {{Image label small|x=0.792|y=0.537|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)|MLB]]}} {{Image label small|x=0.650|y=0.487|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Pensacola|PNS]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor |PHX]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.877|y=0.204|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu T. F. Green|PVD]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Tahoe|RNO]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.300|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Richmond|RIC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.440|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|SAV]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.710|y=0.485|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|TLH]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.530|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|TPA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.852|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Westchester County|HPN]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[American Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[United Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Frontier Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=10 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Alexandria (AEX) | || || || ||[[Swift Air]] /<br> [[World Atlantic Airlines]] || 2 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• ||[[Dynamic Airways|Eastern Airlines]] || 4 |- | Atlantic City (ACY) | || || || ||[[Choice Airways]] / <br> [[Xtra Airways]] || 2 |- | Austin (AUS) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Birmingham (BHM) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Boston (BOS) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Brownsville (BRO) | || || || ||[[World Atlantic Airlines]] || 1 |- | Buffalo (BUF) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Cayo Güesu (EYW) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Charleston (CHS) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Charlotte (CLT) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Swift Air]] || 2 |- | Chicago (ORD) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || 3 |- | Cincinnati (CVG) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Cleveland (CLE) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Swift Air]] || 2 |- | Columbus (CMH) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || ||[[World Atlantic Airlines]] || 3 |- | Dallas (DFW) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Swift Air]] || 2 |- | Denver (DAN) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || 3 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Eagle (EGE) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Fayetteville (XNA) | || || || ||[[Miami Air International]] || 1 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="American">'''• || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || 2 |- | Fort Myers (RSW) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Gainesville (GNV) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Grand Rapids (GRR) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Greensboro (GSO) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Xtra Airways]] || 2 |- | Greenville (GSP) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Hartforf (BDL) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Houston (IAH) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="United">'''• || || || 2 |- | Houston (HOU) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Indianapolis (IND) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Jacksonville (JAX) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Miami Air International]] || 2 |- | Knoxville (TYS) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Las Vegas (LES) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Long Island (ISP) | || || || || [[Xtra Airways]] || 1 |- | Los Angeles (LAX) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Louisville (SDF) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Memphis (MEM) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Minneapolis (MSP) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || ||[[Sun Country Airlines]] || 3 |- | Nashville (BNA) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Sun Country Airlines]] || 2 |- | Newark (EWR) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="United">'''• || ||[[Miami Air International]] || 3 |- | Norfolk (ORF) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Nueva Orleans (MSY) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Swift Air]] || 2 |- | Nueva York (JFK) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || ||[[Miami Air International]] || 3 |- | Nueva York (LGA) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || 3 |- | Omaha (OMA) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Orlando (MCO) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || ||[[Miami Air International]] || 3 |- | Orlando-Melbourne (MLB) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Pensacola (PNS) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Phoenix (PHX) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[World Atlantic Airlines]] || 2 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Providence (PVD) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Raleigh (RDU) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Reno (RNO) | || || || ||[[Miami Air International]] || 1 |- | Richmond (RIC) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | San Antonio (SAT) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[World Atlantic Airlines]] || 2 |- | San Diego (SAN) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | San Francisco (SFO) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="United">'''• || || || 2 |- | San Luis (STL) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Savannah (SAV) |<abbr title="American">'''.|| || || || || 1 |- | Seattle (SÍA) |<abbr title="American">'''• || || || ||[[Swift Air]] || 2 |- | Tallahassee (TLH) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Tampa (TPA) |<abbr title="American">'''• || || || || || 1 |- | Washington (DCA) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Washington (IAD) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="United">'''• || || || 2 |- ! Total || 60 || 12 || 6 || 5 || 24 || 66 |} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 124 destinos internacionales (13 estacionales), al cargu de 69 aereollinies. {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="900" align=center !rowspan="1"|Ciudaes ||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- !colspan="5"|[[América del Norte]] |- |colspan="5"|{{CAN}} (11 destinos [7 estacionales], 6 aereollinies) |- |[[Edmonton]]||[[Aeropuertu Internacional d'Edmonton]]||{{Bandera|CAN}} [[Flair Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 14 d'avientu de 2018)<ref name=flair /> |- |[[Gander]]||[[Aeropuertu Internacional de Gander]]||{{Bandera|USA}} [[Miami Air International]] '''(Chárter)''' |- |[[Halifax]]||[[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield]]||{{Bandera|CAN}} [[Canadian North]] '''(Chárter Estacional)''' |- |[[Hamilton (Ontario)|Hamilton]]||[[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro]]||{{Bandera|CAN}} [[Canadian North]] '''(Chárter Estacional)''' |- |[[London (Ontario)|London]]||[[Aeropuertu Internacional de London]]||{{Bandera|CAN}} [[Canadian North]] '''(Chárter Estacional)''' |- |[[Moncton]]||[[Aeropuertu Internacional del Gran Moncton]]||{{Bandera|CAN}} [[Canadian North]] '''(Chárter Estacional)''' |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref name="Sunwing Miami" /> |- |[[Ottawa]]||[[Aeropuertu Internacional de Ottawa]]||{{Bandera|CAN}} [[Canadian North]] '''(Chárter Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] (empecipia'l 17 de payares de 2018)<ref name="Sunwing Miami" /> |- |[[Quebec (ciudá)|Quebec]]||[[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec]]||{{Bandera|CAN}} [[Canadian North]] '''(Chárter Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] (empecipia'l 8 d'avientu de 2018)<ref name="Sunwing Miami" /> |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|CAN}} [[Flair Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref name=flair /> / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] (empecipia'l 17 de payares de 2018)<ref name="Sunwing Miami" /> / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[Winnipeg]]||[[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson]]||{{Bandera|CAN}} [[Flair Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref name=flair /> |- |colspan="5"|{{MEX}} (6 destinos, 5 aereollinies) |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|MEX}} [[Interjet]] / {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Cozumel]]||[[Aeropuertu Internacional de Cozumel]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]]||[[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]]|| {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Mérida (Yucatán)|Mérida]]||[[Aeropuertu Internacional de Mérida]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Monterrey]]||[[Aeropuertu Internacional de Monterrey]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- !colspan="5"|[[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- |colspan="5"|{{ATG}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Islla Antigua|Antigua]]||[[Aeropuertu Internacional V. C. Bird]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{ARU}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Aruba]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|ARU}} [[Aruba Airlines]] / {{Bandera|SUR}} [[Surinam Airways]] |- |colspan="5"|{{BAH}} (7 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Bimini]]||[[Aeropuertu de South Bimini]]|| {{Bandera|BAH}} [[Bahamasair]] |- |[[Eleuthera Norte]]||[[Aeropuertu de Eleuthera Norte]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Freeport (Bahamas)|Freeport]]||[[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Exuma|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional de Exuma]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Marsh Harbour]]||[[Aeropuertu de Marsh Harbour]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] / {{Bandera|BAH}} [[Bahamasair]] |- |[[San Salvador (Bahamas)|San Salvador]]||[[Aeropuertu de San Salvador]]||{{Bandera|BAH}} [[Bahamasair]] (empecipia'l 13 d'ochobre de 2018)<ref name=Bahamas /> |- |colspan="5"|{{BRB}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Barbados]]||[[Aeropuertu Internacional Grantley Adams]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{BMU}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Bermudes]]||[[Aeropuertu Internacional L.F. Wade]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|[[Ficheru:Flag of Bonaire.svg|20px]] [[Bonaire]] (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Bonaire]]||[[Aeropuertu Internacional Flamingo]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{CUB}} (6 destinos [1 chárter], 11 aereollinies) |- |[[Camagüey]]||[[Aeropuertu Internacional Ignacio Agramonte]]||{{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] / {{Bandera|ARU}} [[Aruba Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Swift Air]] '''(Chárter)''' |- |[[Holguín]]||[[Aeropuertu Internacional Frank País]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|ARU}} [[Aruba Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Dynamic Airways|Eastern Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Swift Air]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |[[L'Habana]]||[[Aeropuertu Internacional de L'Habana]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|ARU}} [[Aruba Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Choice Airways]] '''(Chárter Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Dynamic Airways|Eastern Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Swift Air]] '''(Chárter)'''/ {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Xtra Airways]] '''(Chárter)''' |- |[[Santa Clara (Cuba)|Santa Clara]]||[[Aeropuertu Internacional Abel Santamaría]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|ARU}} [[Aruba Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Choice Airways]] '''(Chárter Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Dynamic Airways|Eastern Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Swift Air]] '''(Chárter)''' |- |[[Santiago de Cuba]]||[[Aeropuertu Internacional de Santiago de Cuba]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Swift Air]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |[[Varaderu]]||[[Aeropuertu Juan Gualberto Gómez]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{CUR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Curaçao]]||[[Aeropuertu Internacional Hato]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{GRN}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Granada (país)|Granada]]||[[Aeropuertu Internacional Maurice Bishop]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Guadalupe}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Pointe-à-Pitre]]||[[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre]]||{{Bandera|Francia}} [[Air France]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |colspan="5"|{{HTI}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Cabu Haitianu]]||[[Aeropuertu Internacional de Cabu Haitianu]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|HTI}} [[Sunrise Airways]] |- |[[Puertu Príncipe]]||[[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture]]||{{Bandera|Francia}} [[Air France]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|HTI}} [[Sunrise Airways]] |- |colspan="5"|[[Ficheru:Flag of Cayman Islands (2004 World Factbook).gif|20x20px]] [[Islles Caimán]] (2 destinos, 2 aereollinies) |- |[[Caimán Brac]]||[[Aeropuertu Internacional Charles Kirkconnell]]|| [[Ficheru:Flag of Cayman Islands (2004 World Factbook).gif|20x20px]] [[Cayman Airways]] |- |[[Gran Caimán]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / [[Ficheru:Flag of Cayman Islands (2004 World Factbook).gif|20x20px]] [[Cayman Airways]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Turques y Caicos}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Providenciales]]||[[Aeropuertu Internacional de Providenciales]]|||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Vírxenes Americanes}} (2 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Saint Croix (Islles Virxes)|Saint Croix]] ||[[Aeropuertu Internacional Henry Y. Rohlsen]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]] ||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Vírxenes Britániques}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Tórtola (isla)|Tórtola]] ||[[Aeropuertu Internacional Terrance B. Lettsome]]||{{Bandera|Islles Vírxenes Britániques}} [[BVI Airways]] |- |colspan="5"|{{JAM}} (2 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Kingston]]||[[Aeropuertu Internacional Norman Manley]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="6"|{{Bandera2|Martinica}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Fort-de-France]]||[[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire]]|| {{Bandera|FRA}} [[Air France]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Puertu Ricu}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]||[[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |colspan="5"|{{DOM}} (4 destinos, 6 aereollinies) |- |[[San Felipe de Puerto Plata|Puerto Plata]]||[[Aeropuertu Internacional Gregorio Luperón]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |[[Punta Cana]]||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Dynamic Airways|Eastern Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[Choice Airways]] '''(Chárter Estacional)''' / {{Bandera|CHL}} [[LATAM|LATAM Chile]] / {{Bandera|USA}} [[Miami Air International]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |[[Santiago de los Caballeros]]||[[Aeropuertu Internacional del Cibao]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Santu Domingu]]||[[Aeropuertu Internacional Les Américas]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{Bandera2|Saint Kitts y Nevis}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Saint Kitts y Nevis]]||[[Aeropuertu Internacional Robert L. Bradshaw]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{VIN}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Islla de San Vicente (San Vicente y Les Granadines)|San Vicente]]||[[Aeropuertu Internacional de Argyle]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (empecipia'l 22 d'avientu de 2018)<ref name=vicente /> |- |colspan="5"|{{Bandera2|Santa Llucía}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Santa Llucía]]||[[Aeropuertu Internacional Hewanorra]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{SXM}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Sint Maarten]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{TTO}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Puertu España]]||[[Aeropuertu Internacional de Piarco]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] |- !colspan="5"|[[América Central|Centroamérica]] |- |colspan="5"|{{BLZ}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Ciudá de Belize]]||[[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{CRI}} (2 destinos, 2 aereollinies) |- |[[Liberia]]||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[San José (Costa Rica)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{SLV}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[San Salvador]]||[[Aeropuertu Internacional d'El Salvador]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|SLV}} [[Avianca El Salvador]] |- |colspan="5"|{{GTM}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Ciudá de Guatemala]]||[[Aeropuertu Internacional La Aurora]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|SLV}} [[Avianca El Salvador]] |- |colspan="5"|{{HND}} (3 destinos, 4 aereollinies) |- |[[Roatán]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Manuel Gálvez]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |- |[[San Pedro Sula]]||[[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|SLV}} [[Avianca El Salvador]] / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |[[Tegucigalpa]]||[[Aeropuertu Internacional Toncontín]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{NIC}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Managua]]||[[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|SLV}} [[Avianca El Salvador]] |- |colspan="5"|{{PAN}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Panamá (ciudá)|Ciudá de Panamá]]||[[Aeropuertu Internacional de Tocumen]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] / {{Bandera|PAN}} [[Copa Airlines]] |- !colspan="5"|[[América del Sur|Sudamérica]] |- |colspan="5"|{{ARG}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Buenos Aires]]||[[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini]]||{{Bandera|ARG}} [[Aerolíneas Argentinas]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|ARG}} [[LATAM (Arxentina)|LATAM Arxentina]] |- |[[Córdoba (Arxentina)|Córdoba]]||[[Aeropuertu Internacional Inxenieru Ambrosio Taravella]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (empecipia'l 2 d'abril de 2019)<ref name=AANEW /> |- |colspan="5"|{{BOL}} (3 destinos [1 estacional], 2 aereollinies) |- |[[Cochabamba]]||[[Aeropuertu Internacional Jorge Wilstermann]]||{{Bandera|BOL}} [[Boliviana d'Aviación]] '''(Estacional)''' |- |[[Santa Cruz de la Sierra]]||[[Aeropuertu Internacional Viru Viru]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|BOL}} [[Boliviana d'Aviación]] |- |colspan="5"|{{BRA}} (8 destinos, 4 aereollinies) |- |[[Belém (Brasil)|Belém]] ||[[Aeropuertu Internacional de Belém]]||{{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[Brasilia]]||[[Aeropuertu Internacional Presidente Juscelino Kubitschek]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|BRA}} [[Gol Tresportes Aéreos|Gol Airlines]] (reinicia'l 4 de payares de 2018)<ref name=gol /> |- |[[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]] || [[Aeropuertu Internacional Pinto Martins]]|| {{Bandera|BRA}} [[Gol Tresportes Aéreos|Gol Airlines]] (reinicia'l 4 de payares de 2018)<ref name=gol /> / {{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[Manaus]]||[[Aeropuertu Internacional Eduardo Gomes]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[Recife]]||[[Aeropuertu Internacional de Recife]]||{{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[Rio de Janeiro]]||[[Aeropuertu Internacional de Galeão]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[Salvador de Bahia]]||[[Aeropuertu Internacional de Salvador]]||{{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[São Paulo]]||[[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|BRA}} [[Avianca Brasil]] / {{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |colspan="5"|{{CHL}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Santiago de Chile]]||[[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|CHL}} [[LATAM|LATAM Chile]] |- |colspan="5"|{{COL}} (7 destinos, 4 aereollinies) |- |[[Barranquilla]]||[[Aeropuertu Internacional Ernesto Cortissoz]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |[[Bogotá]]||[[Aeropuertu Internacional El Dorado]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|COL}} [[Avianca]] / {{Bandera|COL}} [[LATAM (Colombia)|LATAM Colombia]] |- |[[Cali]]||[[Aeropuertu Internacional Alfonso Bonilla Aragón]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |[[Cartagena de Indias]]||[[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|COL}} [[Avianca]] |- |[[Medellín]]||[[Aeropuertu Internacional José María Córdova]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|COL}} [[Avianca]] / {{Bandera|COL}} [[Viva Colombia]] |- |[[Pereira]]||[[Aeropuertu Internacional Matecaña]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (empecipia'l 20 d'avientu de 2018)<ref name=AANEW /> |- |[[Santa Marta (Colombia)|Santa Marta]]||[[Aeropuertu Internacional Simón Bolívar]]||{{Bandera|COL}} [[Viva Colombia]] (empecipia'l 18 d'avientu de 2018)<ref name=VIVA /> |- |colspan="5"|{{ECU}} (2 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Guayaquil]]||[[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Quitu]]||[[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{GUY}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Georgetown]]||[[Aeropuertu Internacional Cheddi Jagan]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (empecipia'l 15 de payares de 2018)<ref name=AANEW /> / {{Bandera|USA}} [[Dynamic Airways|Eastern Airlines]] '''(Chárter)''' / {{Bandera|SUR}} [[Surinam Airways]] |- |colspan="5"|{{PER}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Lima]]||[[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|PER}} [[Avianca Perú]] / {{Bandera|PER}} [[LATAM (Perú)|LATAM Perú]] |- |colspan="5"|{{SUR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Paramaribu]]||[[Aeropuertu Internacional Johan Adolf Pengel]]||{{Bandera|SUR}} [[Surinam Airways]] |- |colspan="5"|{{URU}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Montevidéu]]||[[Aeropuertu Internacional de Carrasco]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |colspan="5"|{{VEN}} (3 destinos, 6 aereollinies) |- |[[Barcelona (Venezuela)|Barcelona]]||[[Aeropuertu Internacional General José Antonio Anzoátegui]]||{{Bandera|VEN}} [[Avior Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |[[Caraques]]||[[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|VEN}} [[Avior Airlines]] / {{Bandera|VEN}} [[Laser Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Swift Air]] / {{Bandera|USA}} [[World Atlantic Airlines]] '''(Chárter)''' |- |[[Maracaibo]]||[[Aeropuertu Internacional de La Chinita]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|VEN}} [[Estelar Latinoamerica]] / {{Bandera|USA}} [[Swift Air]] |- !colspan="5"|[[África]] |- |colspan="5"|{{MAR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Casablanca]]||[[Aeropuertu Internacional Mohammed V]]||{{Bandera|MAR}} [[Royal Air Maroc]] (empecipia'l 3 d'abril de 2019)<ref name=RAM /> |- !colspan="5"|[[Asia]] |- |colspan="5"|{{QAT}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Doḥa]]||[[Aeropuertu Internacional Hamad]]||{{Bandera|QAT}} [[Qatar Airways]] |- |colspan="5"|{{ISR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Tel Aviv]]||[[Aeropuertu Internacional Ben Gurión]]||{{Bandera|ISR}} [[El Al]] |- !colspan="5"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{GER}} (3 destinos [1 estacional], 2 aereollinies) |- |[[Düsseldorf]]||[[Aeropuertu Internacional de Düsseldorf]]|| {{Bandera|GER}} [[Eurowings]] |- |[[Frankfurt del Main|Frankfurt]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |- |[[Múnich]]||[[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{bandera2|Austria}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Viena]]||[[Aeropuertu de Viena-Schwechat]]||{{Bandera|Austria}} [[Austrian Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{BEL}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Bruxeles]]||[[Aeropuertu de Bruxeles]]||{{Bandera|BEL}} [[Jetairfly|TUI Airlines Belgium]] |- |colspan="5"|{{DAN}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Copenḥague]]||[[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup]]||{{Bandera|Suecia}} [[Scandinavian Airlines System|Scandinavian Airlines]] |- |colspan="5"|{{ESP}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Barcelona]]||[[Aeropuertu de Barcelona-El Prat]]||{{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Madrid]]||[[Aeropuertu de Madrid-Barajas]]||{{Bandera|ESP}} [[Air Europa]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|ESP}} [[Iberia (aereollinia)|Iberia]] / {{Bandera|ESP}} [[Wamos Air]] '''(Chárter estacional)''' |- |colspan="5"|{{FIN}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Ḥélsinki]]||[[Aeropuertu de Ḥélsinki-Vantaa]]||{{Bandera|FIN}} [[Finnair]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{FRA}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]||{{Bandera|FRA}} [[Air France]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|FRA}} [[XL Airways France]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{ITA}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Milán]]||[[Aeropuertu de Milán-Malpensa]]|| {{Bandera|ITA}} [[Air Italy]] / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]||{{Bandera|ITA}} [[Alitalia]] |- |colspan="5"|{{IRL}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Dublín]]||[[Aeropuertu de Dublín]]||{{Bandera|IRL}} [[Aer Lingus]] |- |colspan="5"|{{NOR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Oslu]]||[[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen]]||{{Bandera|Suecia}} [[Scandinavian Airlines System|Scandinavian Airlines]] |- |colspan="5"|{{NED}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Ámsterdam]]||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|NED}} [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|NED}} [[TUI Airlines Nederland]] |- |colspan="5"|{{POL}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Varsovia]]||[[Aeropuertu de Varsovia-Chopin]]||{{Bandera|POL}} [[LOT Polish Airlines]] (empecipia'l 1 de xunu de 2019)<ref name=LOT /> |- |colspan="5"|{{POR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Lisboa]]||[[Aeropuertu de Lisboa]]|| {{Bandera|POR}} [[TAP Air Portugal]] |- |colspan="5"|{{UK}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] |- |colspan="5"|{{RUS}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Moscú]]||[[Aeropuertu Internacional de Moscú-Sheremétievo]]||{{Bandera|RUS}} [[Aeroflot]] |- |colspan="5"|{{Suecia}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Estocolmu]]||[[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda]]||{{Bandera|Suecia}} [[Scandinavian Airlines System|Scandinavian Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="5"|{{CHE}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Zúrich]]||[[Aeropuertu Internacional de Zúrich]]||{{Bandera|CHE}} [[Swiss International Air Lines]] |- |colspan="5"|{{TUR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Istambul]]||[[Aeropuertu Internacional Atatürk]]||{{Bandera|TUR}} [[Turkish Airlines]] |- !colspan="4"|Total: 124 destinos (13 estacionales), 65 países, 69 aereollinies |} == Estadístiques == === Rutes más transitaes === [[Ficheru:American Airlines Airbus A321-231 (N147AA) Miami International Airport.jpg|thumb|Un [[Airbus A321]] d'[[American Airlines]] aterrizando en MIA.]] [[Ficheru:D-ABXB (6965193713) (3).jpg|thumb|Un [[Airbus A330|Airbus A330-200]] d'[[Air Berlin]] aterrizando en MIA.]] [[Ficheru:Boliviana de Aviación Boeing 767-300ER (CP-2881) at Miami International Airport.jpg|thumb|Un [[Boeing 767|Boeing 767-300ER]] de [[Boliviana d'Aviación]] aterrizando en MIA.]] [[Ficheru:Sun Country Boeing 737-800 N809SY (15203325214).jpg|thumb|Boeing 737-800 de Sun Country N809SY]] {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" |+ '''Rutes Nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Miami (xunu 2017 – mayu 2018)'''<ref>{{cita web |títulu=Miami, FL: Miami International (MIA)|url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=MIA|work=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=26 d'ochobre de 2018}}</ref> |- ! Númberu ! Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|Nueva York}} [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York, Nueva York (La Guardia)]] | align="right"|830,000 | [[American Airlines]], [[Delta Air Lines]], [[Delta Connection]], [[Frontier Airlines]] |- | 2 | {{Bandera|Georgia}} [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | align="right"|778,000 | American Airlines, [[Envoy|American Eagle]], Delta Air Lines, Frontier Airlines |- | 3 | {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois]] | align="right"|667,000 | American Airlines, Frontier Airlines, [[United Airlines]], [[United Express]] |- | 4 | {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] | align="right"|591,000 | American Airlines |- | 5 | {{Bandera|Nueva York}} [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York, Nueva York (JFK)]] | align="right"|531,000 | American Airlines, Delta Air Lines, Delta Connection |- | 6 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles, California]] | align="right"|494,000 | American Airlines, Delta Air Lines |- | 7 | {{Bandera|Washington D.C.}} [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington, D.C.]] | align="right"|425,000 | American Airlines |- | 8 | {{Bandera|Nueva Jersey}} [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark, Nueva Jersey]] | align="right"|414,000 | American Airlines, United Airlines, United Express |- | 9 | {{Bandera|Florida}} [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando, Florida]] | align="right"|391,000 | American Airlines, Delta Air Lines, |- | 10 | {{Bandera|Carolina del Norte}} [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte, Carolina del Norte]] | align="right"|376,000 | American Airlines |} {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" width=align= |+ '''Rutes Internacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Miami (2016)'''<ref>{{cita web |títulu=U.S. International Air Passenger and Freight Statistics Report|añu=2017|url=https://www.transtats.bts.gov/DL_SelectFields.asp?Table_ID=260 |publicación=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=22 d'agostu de 2017}}</ref> |- ! Númberu ! Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|UK}} [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres, Reinu Xuníu]] | align="right"|992,530 | [[American Airlines]], [[British Airways]], [[Virgin Atlantic Airways]] |- | 2 | {{Bandera|Arxentina}} [[Aeropuertu Internacional Ministru Pistarini|Buenos Aires, Arxentina]] | align="right"|861,429 | [[Aerolíneas Argentinas]], American Airlines, [[LATAM Arxentina]] |- | 3 | {{Bandera|Brasil}} [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo, Brasil]] | align="right"|848,356 | American Airlines, [[Avianca Brasil]], [[LATAM|LATAM Brasil]] |- | 4 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu, Méxicu]] | align="right"|762,079 | [[Aeroméxico]], American Airlines, [[Interjet]] |- | 5 | {{Bandera|Perú}} [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima, Perú]] | align="right"|719,240 | American Airlines, [[Avianca Perú]], [[LATAM Perú]] |- | 6 | {{Bandera|Panamá}} [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá, Panamá]] | align="right"|689,504 | American Airlines, [[Copa Airlines]] |- | 7 | {{Bandera|Colombia}} [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá, Colombia]] | align="right"|679,376 | American Airlines, [[Avianca]], [[LATAM Chile]], [[LATAM Colombia]] |- | 8 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | align="right"|601,357 | American Airlines, Interjet, [[Vacation Express]] |- | 9 | {{Bandera|España}} [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid, España]] | align="right"|599,028 | [[Air Europa]], American Airlines, [[Iberia (aereollinia)|Iberia]], [[Wamos Air]] |- | 10 | {{Bandera|Venezuela}} [[Aeropuertu Internacional de Maiquetía Simón Bolívar|Caraques, Venezuela]] | align="right"|529,896 | American Airlines, [[Eastern Air Lines (2015)|Eastern Air Lines]], [[LASER Airlines]], [[SBA Airlines]] |- | 11 | {{Bandera|Chile}} [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago, Chile]] | align="right"|513,906 | American Airlines, LATAM Chile |- | 12 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto, Canadá]] | align="right"|494,441 | [[Air Canada Rouge]], American Airlines, [[WestJet]] |- | 13 | {{Bandera|Francia}} [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París, Francia]] | align="right"|414,406 | [[Air France]], American Airlines, [[XL Airways France]] |- | 14 | {{Bandera|Bahamas}} [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu, Bahamas]] | align="right"|380,500 | [[Envoy|American Eagle]], [[Bahamasair]] |- | 15 | {{Bandera|República Dominicana}} [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu, República Dominicana]] | align="right"|375,106 | American Airlines, [[Dominican Wings]], [[PAWA Dominicana]] |- |} === Tráficu Añal === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" |+ '''Tráficu añal de pasaxeros nel Aeropuertu de Miami de 2000 a 2017<ref>{{cita web |url=http://www.miami-airport.com/airport_stats.asp |títulu=Miami International Airport :: Airport Statistics :: Miami-Dade County|author=Miami-Dade County Online Services |publicación=|fechaaccesu=28 de mayu de 2018}}</ref> ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros |- | 2016||44,350,247||2017||44,071,313 |- | 2015||44,350,247||2007||33,740,416 |- | 2014||40,941,879||2006||32,533,974 |- | 2013||40,562,948||2005||31,008,453 |- | 2012||39,467,444||2004||30,165,197 |- | 2011||38,314,389||2003||29,595,618 |- | 2010||35,698,025||2002||30,060,241 |- | 2009||33,886,025||2001||31,668,450 |- | 2008||34,063,531||2000||33,621,273 |} == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-miami/ |títulu=Aeropuertu Internacional de Miami (MIA) |mes=avientu |añu=2016 |fechaaccesu=15 d'avientu de 2016 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood]] (34km) * [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach]] (100km) * Aeropuertu de South Bimini (101km) * [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida]] (168km) * [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama]] (179 km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref|refs= <ref name=FAA>{{FAA-airport|ID=MIA|use=PU|own=PU|site=03333.*A}}, effective October 25, 2007</ref> }} == Enllaces esternos == {{Commons category|Miami International Airport}} {{Wikivoyage|Miami International Airport}} * [http://www.miami-airport.com/ Páxina oficial del aeropuertu MIA] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresportes de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación de los EE.XX.] (n'inglés) * [https://miamiaeropuertu.com/arriendu-de-autos/ Alquiler d'autos del Aeropuertu de Miami] * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/00257AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{WAD|KMIA}} * {{NWS-actual|KMIA}} * {{FR|KMIA}} * {{AirNav|KMIA}} * {{GCM|KMIA}} * {{ASN|MIA}} * {{US-airport|MIA}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Miami}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos de Florida|Miami]] [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] {{referencies correxíes|percent=75}} 7zu548nu90srt355f6z5brlq19o23z6 0 153361 3699498 3578113 2022-07-25T08:11:30Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'aeropuertu |nome = Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor |nome_nativu = Phoenix Sky Harbor International Airport |imaxe = Sky Harbor - 2008-08-29 - Control Tower.jpg |IATA = PHX |ICAO = KPHX |FAA = PHX |mapa_loc = Arizona |etiqueta_mapa_loc = PHX |pie_mapa_loc = Situación del aeropuertu en [[Arizona]]<br><br>[[Ficheru:PHXAirportDiagram.jpg|250px]]Diagrama de la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]] del aeropuertu. |tam_mapa_loc = |tipu = Públicu |propietariu = Ciudá de Phoenix |operador = Phoenix Airport System |ciudá_sirve = [[Phoenix]], [[Arizona]] |elevation_ft = 1,135 |elevation_m = 346 |sitio_web = [http://phoenix.gov/skyharborairport/index.html phoenix.gov/skyharborairport] |p1-númberu = 7L/25R |p1-llargor-p = 10,300 |p1-llargor-m = 3,139 |p1-superficie = [[Formigón|Concretu]] |p2-númberu = 7R/25L |p2-llargor-p = 7,800 |p2-llargor-m = 2,377 |p2-superficie = Concretu |p3-númberu = 8/26 |p3-llargor-p = 11,489 |p3-llargor-m = 3,502 |p3-superficie = Concretu |h1-númberu = H1<!-- this helipad is for inter-terminal emergencies. there is actually another one for daily use by the AirEvac area of the airport (same size) --> |h1-llargor-p = 60 |h1-llargor-m = 18 |h1-superficie = Concretu |h2-númberu = H2 |h2-llargor-p = 60 |h2-llargor-m = 18 |h2-superficie = Concretu |estadística_añu = 2017 |estadística1 = Operaciones aérees |datos_estadística1 = 430,968 |estadística2 = Volume de pasaxeros |datos_estadística2 = 43,921,670 |notes = Fonte: [[Alministración Federal d'Aviación]]<ref name=FAA>{{FAA-airport|ID=PHX|use=PU|own=PU|site=00754.*A}}, effective 2007-07-05</ref><ref>{{cita web |títulu=Airport Statistics|url=https://skyharbor.com/About/Information/AirportStatistics|editorial=City of Phoenix - Aviation Department |year=2017 |fechaaccesu=24 de febreru de 2017}}</ref> }} L''''Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor''' {{Etimoloxía|inglés|Phoenix Sky Harbor International Airport}} {{códigos aeroportuarios}} ye un [[aeropuertu]] públicu conxuntu civil-militar asitiáu a 4.8 quilómetros (3 milles) al sureste del [[distritu financieru]] de la ciudá de [[Phoenix]], nel [[Condáu de Maricopa]], [[Arizona]], [[Estaos Xuníos]]. Ye l'aeropuertu más grande y allegáu d'Arizona, y atópase ente los aeropuertos comerciales más grandes d'[[Estaos Xuníos]]. En 2015, l'aeropuertu atendió a 44,006,205 de pasaxeros, una medría del 4.5% respectu al añu pasáu faciéndolo'l 11 más ocupáu n'[[Estaos Xuníos]] y el númberu 29 a nivel mundial.<ref>{{cita web |url=http://www.aci.aero/Data-Centre/Monthly-Traffic-Data/Passenger-Summary/Year-to-date |títulu=Year to date Passenger Traffic |publicación=ACI |fecha=22 de xunu de 2015 |fechaaccesu=23 de xunu de 2015}}</ref> L'aeropuertu remana alredor de 1,200 operaciones al día, xuntu con 100,000 pasaxeros y más de 800 tonelaes de carga. Los rexistros de l'[[Alministración Federal d'Aviación]] (FAA), amuesen que nel aeropuertu hubo 20,169,926 embarques comerciales de pasaxeros nel [[añu natural]] de [[2012]] y 20,211,799 embarques en [[2011]]. L'aeropuertu sirve como un centru de conexones d'[[American Airlines]] y ye el quintu más grande y principal centru de conexones occidental de la llinia aérea con más de 77 destinos a cuatro países.<ref name="hub.aa.com">{{cita web |títulu=:: American Airlines Newsroom|url=http://hub.aa.com/en/nr/factsheet/phx}}</ref> American opera'l 54% de tolos pasaxeros dende PHX, siendo l'aereollinia más grande nel aeropuertu.<ref name="hub.aa.com"/><ref>{{cita publicación |fecha=15 de febreru de 2013|títulu=Loss of a corporate headquarters may cost Phoenix jobs, prestige|url=http://www.dallasnews.com/business/airline-industry/20130215-loss-of-a-corporate-headquarters-may-cost-phoenix-jobs-prestige.ece|fechaaccesu=3 de setiembre de 2015|periódicu=[[The Dallas Morning News]]|axencia=The Arizona Republic|apellíu=Brodesky|nome=Josh}}</ref> El Sky Harbor tamién sirve como una de les ciudaes focu más grandes de [[Southwest Airlines]] con 180 salíes diaries a 50 ciudaes.<ref>http://swamedia.com/media_storage/city_fact_sheets/PHX.pdf</ref> == Información == El Sky Harbor lleva operando col so actual nome dende [[1935]], cuando foi mercáu pela ciudá de Phoenix. Nos años 50 yera utilizáu por cuatro compañíes aérees. L'aeropuertu foi'l principal centru de conexones d'[[US Airways]], y agora ye un importante centru de conexones d'[[American Airlines]], ye'l tercer mayor centru de conexones de [[Great Lakes Airlines]] y ye amás el tercer mayor puntu de salíes de [[Southwest Airlines]], el segundu operador más grande del aeropuertu. Desque empezó a operar en 1982, Southwest creció hasta prindar más del 34 per cientu del mercáu. Dende 1990, el tráficu de Southwest dende PHX amontóse en más del 352%. American Airlines y Southwest Airlines anguaño comparten la Terminal 4 del Sky Harbor, que remana aproximao'l 75% del tráficu del aeropuertu.<ref>[https://web.archive.org/web/20080925212633/http://destinations.usatoday.com/phoenix/2007/09/phoenix-sky-har.html USA Today]</ref> L'aeropuertu creció tan rápido que Phoenix ta en procesu d'utilizar l'[[Aeropuertu Williams Gateway]] en [[Mesa (Arizona)|Mesa]] como aeropuertu secundariu. Por cuenta de los consistentes patrones de vientu de Phoenix, el Sky Harbor ye unu de los aeropuertos más grandes con toles pistes d'aterrizaxe operando paralelamente. L'área d'aviones privaos del Sky Harbor sirve como unu de los ocho centros de l'aereollinia d'[[evacuación médica]] [[Air Evac]]. == Torre de Control == L'actual [[torre de control]] de 99 metros (236 pies) d'altor empezó les sos operaciones el [[14 de xineru]] del [[2007]]. La torre allugar al este del estacionamiento de la Terminal 3 y tamién alluga'l Centru de Control Terminal (TRACON) de Phoenix. Esta ye la cuarta torre de control del Sky Harbor y atópase ente les torres de control más altes n'[[América del Norte]]. == Terminales == [[Ficheru:Phoenix-sky-harbor-control-tower.jpg|thumb|Vista aérea de la nueva torre de control nel primer planu, y l'antigua torre de control no fondero, cola Terminal 3 nel mediu, viendo al suroeste.]] [[Ficheru:US Airways planes at T4 at PHX.JPG|thumb|Dellos aviones [[Airbus A320]] d'[[US Airways]] na Sala A – Terminal 4.]] [[Ficheru:BA 744 at PHX, 07-2013.JPG|thumb|Un [[Boeing 747-400]] de [[British Airways]] con destín a [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow]] dende la Terminal 4 del Sky Harbor.]] [[Ficheru:PHX tower with downtown.JPG|thumb|right|Torre de control del Sky Harbor col centru de Phoenix no fondero con un aterrizaxe na pista 8.]] [[Ficheru:Frontier Airlines at Phoenix.JPG|thumb|Un avión de [[Frontier Airlines]] aterrizando nel Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor.]] [[Ficheru:KPHX (10).jpg|thumb|Vista aérea del aeropuertu.]] [[Ficheru:KPHX (12).jpg|thumb|Vista aérea del aeropuertu.]] [[Ficheru:KPHX (11).jpg|thumb|Vista aérea del aeropuertu.]] [[Ficheru:KPHX (9).jpg|thumb|Aviones d'[[American Airlines]] nel aeropuertu.]] [[Ficheru:KPHX (7).jpg|thumb|Sala d'última espera de la Terminal 4 del aeropuertu.]] L'aeropuertu cunta con 126 puertes p'aviones en trés terminales (2, 3, 4). L'alministración del aeropuertu estableció que la designación de la Terminal 1 haise "retiráu", y que nun deseyaba volver numberar les otres terminales una y bones los pasaxeros yá taben familiarizaos colos númberos nel so llugar. Cuenta con conexón inalámbrica a internet gratuita en toles terminales. === Terminal 2 === La Terminal 2 cuenta con 17 puertes (numberaes consecutivamente 1-15 y dos puertes con lletres adicionales C y D) y tres places de estacionamiento. Foi diseñáu polos estudios d'arquiteutura de Phoenix de Weaver & Drover y Lescher y Mahoney y abrió les sos puertes en 1962.<ref name="DWL">{{cita web |url=http://www.dwlarchitects.com/projects/phoenix-sky-harbor-intl-airport/ |títulu=Phoenix Sky Harbor International Airport - Phoenix, Arizona |website=DWL Architects + Planners, Inc |fecha=|fechaaccesu=3 de setiembre de 2015}}</ref> Esta terminal inclúi un mural del artista francu-estauxunidense Paul Coze. En payares de 2006, una sala d'Hospitalidá Militares y Veteranos, patrocináu pola Military and Veterans Commission de Phoenix, foi inaugurada na Terminal 2. Dende entós volvióse a poner a la terminal 4 como'l nuevu USU. Esti terminal foi oxetu de dos proyeutos de renovación. La primera completar en 1988.<ref>{{cita web |chapter=Passenger Terminal Facility Requirements |títulu=Phoenix Sky Harbor International Airport Master Plan Update |author=Howard Needles Tammen & Bergendoff |url=http://azdot.gov/legacyapplications/airports/mp.asp?FAA=PHX |chapter-url=https://apps.azdot.gov/files/Airports/MP_PDF/PHX_MP_06.pdf |format=PDF |publicación=City of Phoenix Aviation Department |fecha=September 1989 |fechaaccesu=3 de setiembre de 2015}}</ref> El segundu proyeutu, que costó $24 millones de dólares y foi diseñáu por DWL Architects + Planners, Inc., foi termináu en 2007.<ref name="DWL"/><ref>{{cita publicación |fecha=12 de marzu de 2007|títulu=Terminal 2 Redo Winding Down|url=http://archives.californiaaviation.org/airport/msg40250.html|fechaaccesu=12 de xunetu de 2012|periódicu=The Arizona Republic|apellíu=Richardson|nome=Ginger D.}}</ref> Espérase que la Terminal 2 se zarru dempués de la finalización de la espansión de Salar Sur de la Terminal 3.<ref>{{cita web |url=https://skyharbor.com/TerminalModernization/Component3.html |títulu=Terminal Modernization – Component 3 |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |fechaaccesu=8 de mayu de 2014}}</ref> La espansión de Salar Sur de la Terminal 3 va sumar nueve puertes adicionales a la escampada, sustituyendo totalmente a la Terminal 2. === Terminal 3 === La Terminal 3 de 82,000 m² (880,000 pies cuadraos), de $35 millones de dólares diseñada por DWL Architects + Planners, Inc., empezó a construyise en xineru de 1977 y abrió les sos puertes n'ochobre de 1979 y cuenta con 23 puertes, dixebraos en dos explanada por un edificiu central fora de la seguridá.<ref name="modern yera">{{cita web |títulu=Sky Harbor and the Beginning of the Modern Yera |url=http://skyharbor.com/about/modernera.html |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |fecha=7 de setiembre de 2010 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2012}}</ref><ref name="DWL" /> Salar sur alluga les puertes 1-14 (puerta 3 faltante) y salar norte alluga les puertes 15-26 (les puertes 21 y 22 nun esisten). La terminal foi remocicada en 1997.<ref>{{cita web |títulu=Terminal 3 |url=http://skyharbor.com/about/terminal3.html |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |fechaaccesu=12 de xunetu de 2012}}</ref> El so únicu salón - Delta Crown Room Club - foi cerráu'l 30 d'abril de 2008. Un futuru proyeutu de construcción y renovación de trés partes va combinar la Terminal 2 y la Terminal 3, y va actualizar les instalaciones. La primer parte va ampliar los controles de seguridá en dambos llaos de la Terminal 3. La segunda parte va apurrir espaciu adicional pa la Terminal 3 Norte, ampliando l'área de la cera, y dixebrando l'área de documentación y recoyida d'equipaxes, pasando la documentación pal segundu nivel de la terminal mientres s'amplía l'área de reclamu d'equipaxe nel primer nivel. La tercer parte va ser una nueva Terminal 3 Sur con una terminal llinial de 15 puertes. Esto va suspender toles operaciones de la Terminal 2, yá que sería esaniciada. Espérase que'l proyeutu empiece en 2014 y va completase en 2020. === Terminal 4 (Terminal Barry M. Goldwater) === La Terminal 4, tamién diseñada por DWL Architects + Planners, Inc., foi inaugurada en 1990 y cuenta con 86 puertes, estremaos en siete sales d'espera satélites coneutaes dempués de seguridá.<ref name="DWL"/> Los trés sales norte (puertes A1-A14, A17-A30, B1-B14 ) sirven los vuelos operaos por American Airlines y American Eagle. Salar nordés "B" inclúi les puertes internacionales coles instalaciones d'Aduanes y Control de Fronteres pa vuelos entrantes internacionales (B23-B28) que sirven a Air Canada Rouge, British Airways, Volaris, Westjet, American Airlines y American Eagle, les puertes B15-B22 sirven puramente a American Airlines y American Eagle. Los trés sales sur (puertes C1-C10, C11-C20, D1-D8) sirven a Southwest Airlines puramente. La Terminal 4 remana cerca del 80% del tráficu nel aeropuertu. La Terminal 4 caltién la tema de l'[[arquiteutura brutalista]] del aeropuertu con un esterior de concretu y vigues de soporte inclinaes vistes nos niveles de tresporte terrestre. La terminal cuenta con un mestu, pero bien eficiente diseñu. Empezando na parte inferior, el nivel 1 contién el reclamu d'equipaxe y tresporte terrestre pa los pasaxeros que lleguen según autobuses. El nivel 2 contién l'área de dexada de pasaxeros y mostradores de venta. El nivel 3 contién el Control de Seguridá, opciones de restoranes/tiendas de regalos y les terminales de pasaxeros dempués de seguridá. El nivel 3 tamién contién los accesos al PHX Sky Train ([[Tresporte hectométrico]]) que van direutamente a la estación de Sky Train. Los niveles 4 al 9 contienen estacionamiento accesible por ascensor. Pa faer esti diseñu eficiente, los vehículos pasen por una serie de ramples, curves y ramples n'espiral nel estacionamiento. Por casu, los pasaxeros salen al traviés de seguridá, por una escalera mecánica del nivel 3 al nivel 1, recueyen el so equipaxe, y salen al tresporte terrestre. == Aereollinies y destinos == [[British Airways]] cuenta col únicu [[vuelo tresatlánticu]] del aeropuertu, con serviciu direutu a [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow]], según l'únicu vuelu de pasaxeros nun [[Boeing 747]] nel aeropuertu. America West, dalguna vegada operó los sos aviones Boeing 747 a Ḥawai y Xapón dende'l Sky Harbor, pero desque esto terminó'l serviciu a Heathrow ye l'únicu fora d'[[América del Norte]], a pesar de qu'American y [[Hawaiian Airlines]] ufierten serviciu ensin escales fora de los [[Estaos Xuníos continentales]] a Ḥawai. [[American Airlines]] y [[Volaris]] ufierten serviciu ensin escales a ciudaes en [[Méxicu]] y [[American Airlines]], [[Air Canada]] y [[WestJet]] ufierten serviciu direutu a partes de Canadá, ente qu'American y d'Alaska Airlines, ufierten serviciu direutu a partes d'[[Alaska]]. American Airlines tamién ufierta serviciu a Centroamérica. Ente que Phoenix ye unu de los aeropuertos más activos del mundu, la falta de destinos internacionales dende Phoenix empecipió'l Programa de Marketing Desenvuelvo del serviciu aereu. El Departamentu d'Aviación ta ufiertando un programa de desarrollu de serviciu aereu internacional pa fomentar un nuevu serviciu aereu ente l'Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor(PHX) y destinos internacionales calificaos, non atendíos. Les aereollinies que llancen nuevu serviciu a la calificación, de mercaos internacionales non atendíes mientres el periodu del programa van ser elegibles pa reembolsos de marketing y les exenciones de cuotes d'aterrizaxe. El programa propuestu ta abiertu a toles compañíes aérees. Pa tener derechu a los fondos la llinia aérea tien de caltener siquier trés nuevos viaxes redondos selmanales mientres un añu consecutivu. va otorgar hasta $1 millón de dólares, en función de la frecuencia y del destín. Amás de les rutes intercontinentales, tamién van financiar aereollinies qu'aumenten o crean nuevos vuelos a destinos n'América del Norte como la [[Ciudá de Méxicu]], [[Toronto]] y [[Boston]], ente otros.<ref>{{cita web |títulu=Air Service Development Marketing Program |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=http://skyharbor.com/airlinesflights/marketingSupport.html |fechaaccesu=3 de setiembre de 2015}}</ref> La estratexa empezó a dar los sos frutos cuando, el 22 de xunu de 2017, [[Condor Flugdienst|Condor]] anunció qu'empezaría a volar a Phoenix mientres 2018, marcando'l regresu d'una aereollinia alemana al Sky Harbor.<ref>{{cita web |títulu=New Condor gateway Phoenix now on Sale|url=http://condor-newsroom.condor.com/en/us/news-article/new-condor-gateway-phoenix-now-on-sale/}}</ref> === Pasaxeros === '''Nota:''' Toes la llegaes internacionales son atendíes na Terminal 4, Sala B. {{Airport-dest-list |3rdcoltitle = {{nowrap|Terminal-Sala}} <!-- --> | [[Air Canada]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]] (dambos empecipien el 28 d'ochobre de 2018)<ref name="WesternCanada">{{cita web |fecha=marzu de 2018|títulu=Air Canada expands Western Canada service in W18|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/277502/air-canada-expands-western-canada-service-in-w18/|fechaaccesu=8 de marzu de 2018|editorial=RoutesOnline}}</ref> | 4 - B <!-- --> | [[Air Canada Express]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]] | 4 - B <!-- --> | [[Air Canada Rouge]] | [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]] | 4 - B <!-- --> | [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]] | 2 <!-- --> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus-Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fresno-Yosemite|Fresno]], [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu de Kahului|Kahului]], [[Aeropuertu Internacional de Kona|Kailua-Kona]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu de Lihue|Lihue]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna|Mazatlán]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York-JFK]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional Llicenciáu Gustavo Díaz Ordaz|Puerto Vallarta]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional de Ixtapa-Zihuatanejo|Ixtapa/Zihuatanejo]], [[Aeropuertu de Jackson Hole|Jackson Hole]], [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]] (empecipia'l 31 de marzu de 2019),<ref name="aa">{{cita web |títulu=American Airlines Expands European Footprint and Modifies Asia Service |url=http://news.aa.com/news/news-details/2018/American-Airlines-Expands-European-Footprint-and-Modifies-Asia-Service/default.aspx |website=AA.com |publicación=American Airlines |fechaaccesu=21 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]] | 4 - A, B <!-- --> | [[Envoy|American Eagle]] | [[Aeropuertu Internacional Rick Husband de Mariellu Mariello]], [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Meadows Field|Bakersfield]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu del Condáu de Durango-La Plata|Durango (CO)]], [[Eugene Aeropuertu de Eugene|Eugene]], [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|El Paso]], [[Aeropuertu Flagstaff Pulliam|Flagstaff]], [[Aeropuertu Internacional de Fresno-Yosemite|Fresno]], [[Aeropuertu Rexonal de Grand Junction|Grand Junction]], [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]], [[Aeropuertu Internacional General Ignacio Pesqueira García|Hermosillo]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston-Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu de Long Beach|Long Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|Lubbock]], [[Aeropuertu Internacional de Rogue Valley-Medford|Medford]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Midland|Midland-Odessa]], [[Aeropuertu Rexonal de Monterrey|Monterey]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]], [[Aeropuertu Roberts|Redmond/Bend]], [[Centru Aereu Internacional de Roswell|Roswell]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de San Luis Obispo|San Luis Obispo]], [[Aeropuertu Municipal de Santa Bárbara|Santa Bárbara]], [[Aeropuertu Municipal de Santa Fe|Santa Fe]], [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|Santa Rosa]], [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]], [[Aeropuertu Municipal de St. George|St. George (UT)]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Yuma|Yuma]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu del Condáu de Aspen-Pitkin|Aspen]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|Eagle/Vail]], [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional de Ixtapa-Zihuatanejo|Ixtapa/Zihuatanejo]], [[Aeropuertu Internacional de Manzanillo|Manzanillo]], [[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna|Mazatlán]], [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|Montrose]] | 4 - A, B <!-- --> | [[Boutique Air]] | [[Aeropuertu Municipal de Cortez|Cortez]], [[Aeropuertu Rexonal de Show Low|Show Low]], [[Aeropuertu de Grant County|Silver City]] | 2 <!-- --> | [[British Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow]] | 4 - B <!-- --> | [[Condor Flugdienst|Condor]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]] | 4 - B <!-- --> | [[Contour Airlines]] | [[Aeropuertu Municipal de Page|Page]] | 2 <!-- --> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]] (reinicia'l 4 de payares de 2018),<ref>{{cita web |fecha=febreru de 2018|títulu=Delta adds Cincinnati – Phoenix service from Nov 2018|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/277035/delta-adds-cincinnati-phoenix-service-from-nov-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180206|fechaaccesu=6 de febreru de 2018|editorial=Routes Online}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York-JFK]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | 3 - Norte <!-- --> | [[Delta Connection]] | [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | 3 - Norte <!-- --> | [[Elite Airways]] | [[Aeropuertu Internacional de Bullhead City|Laughlin/Bullhead City]] | 2 <!-- --> | [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu de Colorado Springs|Colorado Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]] (empecipia'l 15 de payares de 2018),<ref name=PHXNEW /> [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]] (empecipia'l 16 de payares de 2018),<ref name=PHXNEW /> [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]] (empecipia'l 17 de payares de 2018),<ref name=PHXNEW /> [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]] (empecipia'l 17 de payares de 2018),<ref name=PHXNEW>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280074/frontier-airlines-schedules-new-routes-in-w18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180815 |títulu=Frontier Airlines schedules new routes in W18 |publicación=Routes Online |fecha=agostu de2018 |fechaaccesu=15 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh-Durham]] (empecipia'l 15 de payares de 2018)<ref name=PHXNEW /> | 3 - Norte <!-- --> | [[Hawaiian Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]] | 3 - Norte <!-- --> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York-JFK]] | 3 - Norte <!-- --> | [[Southwest Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago-Midway]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus-Glenn]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas-Love]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|El Paso]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston-Hobby]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh-Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|Wichita]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|Little Rock]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]] | 4 - C, D <!-- --> | [[Spirit Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]] | 2 <!-- --> | [[Sun Country Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]] (empecipia'l 14 de payares de 2018)<ref>{{cita web |url=http://www.startribune.com/sun-country-to-start-multiple-routes-to-and-from-portland-ore/486701861/ |títulu=Sun Country to start multiple routes to and from Portland, Ore. |publicación=}}</ref> | 2 <!-- --> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston-Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington-Dulles]] | 2 <!-- --> | [[United Express]] | [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]] | 2 <!-- --> | [[Volaris]] | [[Aeropuertu Internacional Federal de Culiacán|Culiacán]], [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]] | 4 - B <!-- --> | [[WestJet]] | [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional de Kelowna|Kelowna]], [[Aeropuertu Internacional de Regina|Regina]], [[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker|Saskatoon]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto-Pearson]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] | 4 - B }} === Carga === {{Airport-dest-list | 3rdcoltitle = Refs | 3rdcolunsortable=yes <!-- --> |[[Amazon|Amazon Air]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]] | <ref>{{cita web |títulu=Air Transport International Llc 3371|url=https://flightaware.com/live/flight/ATN3371|fechaaccesu=20 d'avientu de 2017}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Air Transport International Llc 3369|url=https://flightaware.com/live/flight/ATN3369|fechaaccesu=20 d'avientu de 2017}}</ref> <!-- --> |[[DHL Aviation]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]] | <ref name="DHLCVGtoPHXtoSAN">{{cita web |títulu=Atles Air 505|url=https://flightaware.com/live/flight/GTI505|fechaaccesu=20 d'avientu de 2017}}</ref><ref name="DHLRNOtoPHXtoLAX">{{cita web |títulu=Kalitta Charters 1814 KFS1814 / K91814|url=https://flightaware.com/live/flight/KFS1814|fechaaccesu=20 d'avientu de 2017}}</ref> <!-- --> |[[FedEx|FedEx Express]] | [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|Lubbock]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]] | <!-- --> |[[FedEx|FedEx Feeder]] | [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu Flagstaff Pulliam|Flagstaff]], [[Aeropuertu de Lake Havasu City|Lake Havasu City]], [[Aeropuertu Internacional de Yuma|Yuma]] | <!-- --> |[[United Parcel Service|UPS Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]] | <!-- --> }} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 22 destinos internacionales (10 estacionales), al cargu de 8 aereollinies. [[Ficheru:North American International Destinations from Phoenix Sky Harbor International Airport.gif|450px|thumbnail|center|Destinos Internacionales d'América.]] {|class="wikitable col4cen" style="font-size: 85%" align=center ! Ciudaes || Nome del aeropuertu || Aereollinies || Terminal-Sala |- !colspan="6"|[[América del Norte]] |- |colspan="4"|{{Canadá}} (9 destinos [6 estacionales], 4 aereollinies) |- |[[Calgary]] || [[Aeropuertu Internacional de Calgary]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] (empecipia'l 28 d'ochobre de 2018)<ref name="WesternCanada" /> '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Express]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] || 4 - B |- |[[Edmonton]] || [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton]] || {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Kelowna]] || [[Aeropuertu Internacional de Kelowna]] || {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Montreal]] || [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Regina (Saskatchewan)|Regina]] || [[Aeropuertu Internacional de Regina]] || {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Saskatoon]] || [[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker]] || {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Toronto]] || [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Vancouver]] || [[Aeropuertu Internacional de Vancouver]] || {{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] (empecipia'l 28 d'ochobre de 2018)<ref name="WesternCanada" /> '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Express]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] || 4 - B |- |[[Winnipeg]] || [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson]] || {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |colspan="4"|{{Méxicu}} (10 destinos [2 estacionales], 3 aereollinies) |- |[[Cancún]] || [[Aeropuertu Internacional de Cancún]] || {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || 4 - B |- |[[Culiacán]] ||[[Aeropuertu Internacional Federal de Culiacán]]|| {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] || 4 - B |- |[[Ciudá de Méxicu]] ||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || 4 - B |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]] ||[[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] / {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] || 4 - B |- |[[Hermosillo]] ||[[Aeropuertu Internacional General Ignacio Pesqueira García]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] || 4 - B |- |[[Ixtapa Zihuatanejo]] ||[[Aeropuertu Internacional de Ixtapa-Zihuatanejo]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Manzanillo]] ||[[Aeropuertu Internacional de Manzanillo]]|| {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Mazatlán]] ||[[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |[[Puerto Vallarta]] || [[Aeropuertu Internacional Llicenciáu Gustavo Díaz Ordaz]] || {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || 4 - B |- |[[San José del Cabo]] || [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos]] || {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] || 4 - B |- !colspan="6"|[[América Central|Centroamérica]] |- |colspan="4"|{{Costa Rica}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[San José (Costa Rica)|San José]] ||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- !colspan="6"|[[Europa]] |- |colspan="4"|{{Alemaña}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Frankfurt del Main|Frankfurt]] || [[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]|| {{Bandera|GER}} [[Condor Flugdienst|Condor]] '''(Estacional)''' || 4 - B |- |colspan="4"|{{Reinu Xuníu}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Londres]] || [[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 31 de marzu de 2019)<ref name="aa" />/ {{Bandera|UK}} [[British Airways]] || 4 - B |- !colspan="4"|Total: 22 destinos (10 estacionales), 5 países, 8 aereollinies |} === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 104 ciudaes dientro del país al cargu de 15 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=10|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos nacionales del Aeropuertu de Phoenix}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] PHX}} {{Image label small|x=0.295|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sunport|ABQ]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Rick Husband de Mariellu|AMA]]}} {{Image label small|x=0.115|y=0.552|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|ANC]]}} {{Image label small|x=0.288|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu del Condáu de Aspen-Pitkin|GARRA]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.085|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Meadows Field|BFL]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.172|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Boise|BOI]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.085|y=0.360|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|BUR]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|CLT]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.623|y=0.242|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Midway|MDW]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.720|y=0.235|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.335|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Colorado Springs|COS]]}} {{Image label small|x=0.270|y=0.325|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Cortez|CEZ]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.470|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Dallas Love|DAL]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|DSM]]}} {{Image label small|x=0.690|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|DEAN]]}} {{Image label small|x=0.280|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu del Condáu de Durango-La Plata|DRO]]}} {{Image label small|x=0.308|y=0.282|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Eagle|EGE]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.458|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|ELP]]}} {{Image label small|x=0.060|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Eugene|EUG]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.360|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Flagstaff Pulliam|FLG]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|FLL]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.558|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|RSW]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Fresno Yosemite|FAT]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.275|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Grand Junction|GJT]]}} {{Image label small|x=0.280|y=0.555|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|HNL]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.505|y=0.525|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu William P. Hobby|HOU]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.320|y=0.570|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Kahului|OGG]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.328|y=0.595|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kona|KOA]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|LES]]}} {{Image label small|x=0.160|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Bullhead City|IFP]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.360|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Executivu Henderson|HSH]]}} {{Image label small|x=0.285|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Lihue|LIH]]}} {{Image label small|x=0.545|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|LIT]]}} {{Image label small|x=0.087|y=0.378|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Long Beach|LGB]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|LBB]]}} {{Image label small|x=0.060|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Rogue Valley-Medford|MFR]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|MSN]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.580|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|MIA]]}} {{Image label small|x=0.370|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Midland|MAF]]}} {{Image label small|x=0.614|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|MKE]]}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|MSP]]}} {{Image label small|x=0.037|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Monterrey|MRY]]}} {{Image label small|x=0.285|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|MTJ]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu LaGuardia|LGA]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|OAK]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Will Rogers World|OKC]]}} {{Image label small|x=0.482|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Eppley|OMA]]}} {{Image label small|x=0.130|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|ONT]]}} {{Image label small|x=0.095|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu John Wayne|SNA]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|MCO]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Page|PGA]]}} {{Image label small|x=0.115|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|PSP]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.077|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Portland|PDX]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.102|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Roberts|RDM]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Tahoe|RNO]]}} {{Image label small|x=0.330|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Centru Aereu Internacional de Roswell|ROW]]}} {{Image label small|x=0.066|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|SMF]]}} {{Image label small|x=0.220|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|SLC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San José|SJC]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.045|y=0.340|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de San Luis Obispo|SBP]]}} {{Image label small|x=0.065|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Santa Bárbara|SBA]]}} {{Image label small|x=0.300|y=0.380|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Santa Fe|SAF]]}} {{Image label small|x=0.027|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|STS]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.225|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Show Low|SOW]]}} {{Image label small|x=0.265|y=0.440|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Grant County|SVC]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.205|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|FSD]]}} {{Image label small|x=0.153|y=0.075|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Spokane|GEG]]}} {{Image label small|x=0.175|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de St. George|SGU]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.530|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|TPA]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.435|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tucson|LOS TOS]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|TUL]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|ICT]]}} {{Image label small|x=0.145|y=0.415|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Yuma|YUM]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[American Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Southwest Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Frontier Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[United Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Spirit Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=10 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Albuquerque (ABQ) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Mariellu (AMA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Anchorage (ANC) |<abbr title="American">'''• || || || || || ||[[Alaska Airlines]] || 2 |- | Aspen (GARRA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || <abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Austin (AUS) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 3 |- | Bakersfield (BFL) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Boise (BOI) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Boston (BOS) |<abbr title="American">'''• || || || || || ||[[JetBlue Airways]] || 2 |- | Buffalo (BUF) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Burbank (BUR) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Charlotte (CLT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Chicago (ORD) |<abbr title="American">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="United">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || 4 |- | Chicago (MDW) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Cincinnati (CVG) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Cleveland (CLE) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Colorado Springs (COS) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Columbus (CMH) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Cortez (CEZ) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Dallas (DFW) |<abbr title="American">'''• || || || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || 2 |- | Dallas (DAL) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Denver (DEAN) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="United">'''• || || || 4 |- | Des Moines (DSM) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 3 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Durango (DRO) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Eagle (EGE) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | El Paso (ELP) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Eugene (EUG) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Flagstaf (FLG) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Fort Lauderdale (FLL) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Fort Myers (RSW) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Fresno (FAT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Grand Junction (GJT) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Grand Rapids (GRR) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Honolulu (HNL) |<abbr title="American">'''• || || || || || ||[[Hawaiian Airlines]] || 2 |- | Houston (IAH) |<abbr title="American">'''• || || || ||<abbr title="United">'''• || || || 2 |- | Houston (HOU) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Indianapolis (IND) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Kahului (OGG) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Kailua (KOA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Las Vegas (LES) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Laughlin (IFP) | || || || || || ||[[Elite Airways]] || 1 |- | Lihue (LIH) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Little Rock (LIT) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Long Beach (LGB) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Los Angeles (LAX) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || <abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="United">'''• || || || 4 |- | Louisville (SDF) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Lubbock (LBB) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Madison (MSN) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Medford (MFR) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Memphis (MEM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Miami (MIA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Midland (MAF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Milwaukee (MKE) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 3 |- | Minneapolis (MSP) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || <abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• ||[[Sun Country Airlines]] || 5 |- | Monterrey (MRY) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Montrose (MTJ) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Nashville (BNA) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Newark (EWR) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || <abbr title="United">'''• || || || 3 |- | Norfolk (ORF) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Nueva Orleans (MSY) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Nueva York (JFK) |<abbr title="American">'''• || || || <abbr title="Delta">'''• || || ||[[JetBlue Airways]] || 3 |- | Nueva York (LGA) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Oakland (OAK) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Oklahoma City (OKC) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Omaha (OMA) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Ontario (ONT) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Orange County (SNA) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Orlando (MCO) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 3 |- | Page (PGA) | || || || || || ||[[Contour Airlines]] || 1 |- | Palm Springs (PSP) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Portland (PDX) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || ||[[Alaska Airlines]] /<br> [[Sun Country Airlines]] || 4 |- | Raleigh (RDU) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Redmon (RDM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Reno (RNO) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Roswell (ROW) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Sacramentu (SMF) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Salt Lake City (SLC) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || || || 3 |- | San Antonio (SAT) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 3 |- | San Diego (SAN) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | San Francisco (SFO) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || || 3 |- | San José (SJC) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | San Luis (STL) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | San Luis Obispo (SBP) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Santa Bárbara (SBA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Santa Fe (SAF) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Santa Rosa (STS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Seattle (SÍA) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || <abbr title="Delta">'''• || || ||[[Alaska Airlines]] || 4 |- | Show Low (SOW) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Silver City (SVC) | || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Siux Falls (FSD) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Spokane (GEG) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | St. George (SGU) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Tampa (TPA) |<abbr title="American">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Tucson (LOS TOS) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Tulsa (TUL) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Washington (DCA) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- | Washington (IAD) | || || || || <abbr title="United">'''• || || || 1 |- | Wichita (ICT) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Yuma (YUM) |<abbr title="American">'''• || || || || || || || 1 |- ! Total || 78 || 53 || 15 || 8 || 7 || 3 || 13|| 104 |} == Estadístiques == [[Ficheru:G-BNLZ Boeing 747 British Airways (8911210253).jpg|thumb|El vuelu diariu de [[British Airways]] dende Heathrow.]] [[Ficheru:SWA at gate.JPG|thumb|A [[Southwest Airlines]] Un [[Boeing 737 Next Generation|Boeing 737-700]] preparar pa salir de la puerta D6 de la Terminal 4.]] [[Ficheru:N455AA (7896544356).jpg|thumb|Llegada d'una MD-80 d'[[American Airlines]].]] [[Ficheru:N37465 Boeing B739 United, Phoenix Sky Harbor.jpg|thumb|Despegue d'un [[Boeing 737#Serie 800|Boeing 737-800]] d'[[United Airlines]].]] [[Ficheru: Phoenix-Sky Harbor Air Traffic Control Tower -1952-2.jpg |thumb|Dempués de que la Terminal 1 foi baltada en 1991, la icónica torre de control de tráficu aereu "Sky Harbor" treslladar a 2768 East Old Tower Road en Phoenix, Az. Onde s'atopa anguaño.<ref>[http://www.azcentral.com/story/news/local/phoenix-contributor/2016/04/26/sky-harbors-old-terminal-1/83560128/ Arizona Republic]</ref>]] === Rutes más transitaes === {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" width=align= |+ '''Rutes Nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Phoenix (xunu 2017 - mayu 2018)'''<ref>{{cita web |títulu=Phoenix, AZ: Phoenix Sky Harbor International (PHX) |editorial=[[Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos]]|url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=PHX&Airport_Name=Phoenix |fechaaccesu=28 d'agostu de 2018}}</ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- |1 | {{Bandera|Colorado}} [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver, Colorado]] | align="right"|1,029,000 | [[American Airlines]], [[Frontier Airlines]], [[Southwest Airlines]], [[Spirit Airlines]], [[United Airlines]], [[United Express]] |- |2 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles, California]] | align="right"|847,000 | American Airlines, [[Envoy|American Eagle]], [[Delta Air Lines]], [[Delta Connection]], Southwest Airlines, Spirit Airlines, United Airlines, United Express |- |3 | {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois]] | align="right"|817,000 | American Airlines, Frontier Airlines, Spirit Airlines, United Airlines |- |4 | {{Bandera|Washington}} [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle, Washington]] | align="right"|789,000 | [[Alaska Airlines]], American Airlines, Delta Air Lines, Delta Connection, Southwest Airlines |- |5 | {{Bandera|Minnesota}} [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis, Minnesota]] | align="right"|661,000 | American Airlines, Delta Air Lines, Southwest Airlines, Spirit Airlines, [[Sun Country Airlines]] |- |6 | {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] | align="right"|649,000 | American Airlines, Spirit Airlines |- |7 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego, California]] | align="right"|627,000 | American Airlines, Southwest Airlines |- |8 | {{Bandera|Nevada}} [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas, Nevada]] | align="right"|624,000 | American Airlines, Southwest Airlines |- |9 | {{Bandera|Utah}} [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City, Utah]] | align="right"|552,000 | American Airlines, Delta Air Lines, Delta Connection, Southwest Airlines |- |10 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco, California]] | align="right"|549,000 | American Airlines, Southwest Airlines, United Airlines, United Express |} {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" width=align= |+ '''Rutes Internacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Phoenix (2017)<ref name="USIntlStats">{{cita web |títulu=U.S. International Air Passenger and Freight Statistics Report|year=2017|url=https://www.transtats.bts.gov/DL_SelectFields.asp?Table_ID=260 |publicación=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=27 de xunetu de 2018}}</ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia !Cambéu (%) |- | 1 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo, Méxicu]] | align="right"|286,513 | [[American Airlines]] | {{creciente}} 0.71% |- | 2 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary, Canadá]] | align="right"|254,473 | [[Air Canada]], [[Air Canada Express]], [[WestJet]] | {{decreciente}} 2.02% |- | 3 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver, Canadá]] | align="right"|253,170 | Air Canada, Air Canada Express, American Airlines, WestJet | {{creciente}} 4.35% |- | 4 | {{Bandera|UK}} [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres, Reinu Xuníu]] | align="right"|214,159 | [[British Airways]] | {{creciente}} 1.13% |- | 5 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto, Canadá]] | align="right"|196,605 | Air Canada Rouge, WestJet | {{creciente}} 0.46% |- | 6 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta, Méxicu]] | align="right"|161,839 | American Airlines | {{creciente}} 17.76% |- | 7 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | align="right"|150,222 | American Airlines | {{creciente}} 1.39% |- | 8 | {{Bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton, Canadá]] | align="right"|110,710 | [[Envoy|American Eagle]], WestJet | {{decreciente}} 0.43% |- | 9 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara, Méxicu]] | align="right"|109,901 | American Eagle, [[Volaris]] | {{decreciente}} 16.32% |- | 10 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu, Méxicu]] | align="right"|86,694 | American Airlines, Volaris | {{decreciente}} 18.15% |} === Tráficu Añal === {| {{tablaguapa}} |+ '''Tráficu añal de pasaxeros nel Aeropuertu de Phoenix de 1951 a 2017<ref>{{cita web |títulu=Airport Statistics |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=https://skyharbor.com/about/AirportStats.html |fechaaccesu=24 de febreru de 2017}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Airport Statistics 2006 - 1950 |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=https://skyharbor.com/about/AirportStatsHistoric.html |fechaaccesu=23 de mayu de 2018}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Historical Traffic Statistics |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=https://skyharbor.com/pdf/historic_statistics.pdf |format=PDF |fechaaccesu=23 de mayu de 2018}}</ref> ! Añu !Pasaxeros ! ! Añu !Pasaxeros ! ! Añu !Pasaxeros ! ! Añu !Pasaxeros |- | 1951||240,786||||1971||3,000,707||||1991||22,140,437||||2011||40,592,295 |- | 1952||296,066||||1972||3,365,122||||1992||22,118,399||||2012||40,448,932 |- | 1953||325,311||||1973||3,776,725||||1993||23,621,781||||2013||40,341,614 |- | 1954||365,545||||1974||3,962,988||||1994||25,626,132||||2014||42,134,662 |- | 1955||442,587||||1975||3,964,942||||1995||27,856,195||||2015||44,006,206 |- | 1956||495,268||||1976||4,414,625||||1996||30,411,852||||2016||43,383,528 |- | 1957||581,087||||1977||4,984,653||||1997||30,677,210||||2017||43,921,670 |- | 1958||658,889||||1978||5,931,860||||1998||31,769,113|||||| |- | 1959||783,115||||1979||7,021,985||||1999||33,554,407|||||| |- | 1960||857,318||||1980||6,585,854||||2000||36,044,281|||||| |- | 1961||920,096||||1981||6,641,750||||2001||35,437,051|||||| |- | 1962||1,090,953||||1982||7,491,516||||2002||35,547,432|||||| |- | 1963||1,247,684||||1983||8,605,408||||2003||37,423,502|||||| |- | 1964||1,411,912||||1984||10,801,658||||2004||39,504,323|||||| |- | 1965||1,594,895||||1985||13,422,764||||2005||41,204,071|||||| |- | 1966||1,943,336||||1986||15,556,994||||2006||41,436,498|||||| |- | 1967||2,236,637||||1987||17,723,046||||2007||42,184,515|||||| |- | 1968||2,515,326||||1988||19,178,100||||2008||39,891,193|||||| |- | 1969||2,795,212||||1989||20,714,059||||2009||37,824,982|||||| |- | 1970||2,871,958||||1990||21,718,068||||2010||38,554,530|||||| |} El Sky Harbor tien un promediu de 1,183 operaciones aérees el día.<ref name="flightaware.com">{{cita web |títulu=Phoenix Sky Harbor Intl Airport (Phoenix, AZ) KPHX Overview |url=http://flightaware.com/resources/airport/KPHX/summary |work=Flight Aware |fechaaccesu=3 de setiembre de 2015}}</ref> {| {{tablaguapa}} |- ! Comercial ! Taxi Aereu !Aviación xeneral ! Militar |- | <center>972</center> | <center>147</center> | <center>57</center> | <center>7</center> |} Hai 69 aviones basaos nel Sky Harbor.<ref name="flightaware.com" /> {| {{tablaguapa}} |- ! Monu motores ! Multi motores ! Jet ! Helicópteros ! Militares |- | <center>17</center> | <center>12</center> | <center>23</center> | <center>9</center> | <center>8</center> |} == Desarrollu del aeropuertu == === PHX Sky Train === [[Ficheru:Phoenix-Sky Train 1.JPG|thumb|PHX Sky Train.]] * El nuevu Phoenix Sky Train ye un monovolume automatizado, al igual qu'otros aeropuertos, qu'en 2020, va tresportar los pasaxeros de Sky Harbor dende la estación de la cai 44 y l'estación de Tren Llixeru Washington a la estación del Estacionamiento Económicu Este del Sky Harbor, al traviés de los trés terminales, y escontra el Centru d'Arriendu d'autos xustu al oeste del aeropuertu. ** La Fase 1 abrióse'l 8 d'abril de 2013 y estiéndese dende la estación de la cai 44 y l'estación de Tren Llixeru Washington , a la estación del Estacionamiento Económicu Este y la Terminal 4.<ref>{{cita publicación |fecha=9 d'abril de 2013|títulu=New PHX Sky Train debúes at Sky Harbor airport|url=http://azstarnet.com/business/local/new-phx-sky-train-debúes-at-sky-harbor-airport/article_472y4592-68db-5128-82d1-fce242cc06ca.html|fechaaccesu=9 d'abril de 2013|periódicu=Airzona Daily Star}}</ref> ** La Fase 1A coneuta a los pasaxeros a la Terminal 3 con una pasarela a la Terminal 2. Fase 1A inauguróse'l 8 d'avientu de 2014.<ref name="skyharbor.com">{{cita press release |títulu=PHX Sky Train® Now Serves All Terminals at Phoenix Sky Harbor |url=https://skyharbor.com/pressreleases/SkyTrainServesAllTerminals.html |publicación=Phoenix Sky Harbor International Airport |fecha=8 d'avientu de 2014 |fechaaccesu=14 d'avientu de 2014}}</ref> ** La Fase 2 va tresportar pasaxeros al Centru d'Arriendu d'autos. Nun s'espera que la segunda fase seya terminada antes de 2020.<ref name="skyharbor.com" /> * El Sky Harbor ye'l primer aeropuertu del mundu que tien un tren lo suficientemente alto como pa los aviones pasen per debaxo, sobre la cai de rodaxe R a 30 metros (100 pies) d'altor.<ref>{{cita web |títulu=First Planes Taxi under PHX Sky Train Bridge |url=http://www.skyharbor.com/PhxPerspective/PlanesTaxiUnderSkyTrain.html |work=Phoenix Sky Harbor International Airport |fecha=10 d'ochobre de 2010 |fechaaccesu=12 de xunetu de 2012}}</ref> === Otros proyeutos === * El Sky Harbor empecipió "Plan de la Modernización de la Terminal 3" de 3 pasos preve dar cabida a les aereollinies de la Terminal 3, según a les de la Terminal 2, que va ser baltada.<ref>{{cita web |author=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=http://skyharbor.com/terminalmodernization/Default.html |títulu=Terminal Modernization Program |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |fecha=|fechaaccesu=6 de setiembre de 2013}}</ref> ** El Paso 1 empezó n'abril de 2015, y va consolidar los dos controles de seguridá pequeños nun únicu y gran control de seguridá. Tamién s'inclúin nesti pasu amosadores adicionales, cintes d'equipaxe, meyores nel sistema de climatización y nuevos acabaos interiores y esteriores. Esta fase ta programada pa ser completada nel branu de 2016. ** El Paso 2 va baltar salar sur esistente y va ser reemplazada por una nuevu sala llinial de 15 puertes, y va dexar el zarru de la Terminal 2. ** El Paso 3 va anovar salar norte, con nueves concesiones y nuevos acabaos interiores y esteriores. * La pista d'aterrizaxe más meridional del Sky Harbor (7R/25L) foi fornida con trés nuevos dispositivos de seguridá n'ochobre de 2010: ** La instalación de lluces d'estáu de la pista alvierte a los pilotos de cruces peligrosu. ** Dos nueves salíes de pista. ** Una estensión del área de seguridá de la pista d'aterrizaxe nel casu de qu'un avión devase la pista. * Espansión de la Terminal 4 ** La Terminal 4 anguaño cunta con 7 sales d'espera, 4 nel llau norte, pero namái 3 nel llau sur. La terminal foi diseñada pa tener un total de 8 sales. La octava sala, que se va construyir xusto al oeste de la Sala D, ta previstu que se va construyir nun futuru próximu como se proyeuta cuando'l tráficu de pasaxeros creza nel Sky Harbor. La fecha de construcción nun foi anunciáu inda.<ref>{{cita web |títulu=Terminals |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=http://skyharbor.com/about/terminals.html |fechaaccesu=9 de xineru de 2015}}</ref> == Salones d'Aereollinies == * '''Terminal 2''': ** United Club d'[[United Airlines]] * '''Terminal 4''': ** Admirals Club d'[[American Airlines]] <small>'''(3 allugamientos - Sales A1, A2 y B1)'''</small><ref>{{cita web |títulu=Admirals Club, |website=American Airlines |url=https://www.aa.com/i18n/travelInformation/airportAmenities/phx-club.jsp |fechaaccesu=3 de setiembre de 2015 |quote=Recently renamed from US Airways Club to Admirals Club.}}</ref> ** [[British Airways#Salas VIP d'aeropuertos|Terraces Lounge]] de [[British Airways]] == Transportación Terrestre == Un autobús gratuitu con serviciu les 24 hores coneuta toles terminales y el estacionamiento Económicu Este. Los viaxeros pueden aportar al estacionamiento Económicu Este dende'l Sky Train PHX na Terminal 4.<ref>{{cita web |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=http://skyharbor.com/transportationparking/airportshuttle.html |títulu=Airport Shuttle |fecha=|fechaaccesu=6 de setiembre de 2013}}</ref> La Ruta d'autobús 13 de Valley Metro llega a toles terminales del aeropuertu como enllaz col restu del sistema d'autobuses de Valley Metro. El [[Tren Llixeru de Phoenix]] tien una parada na estación cercana de Washington y la Cai 44. Una pasarela en movimientu sobre la cai Washington dexa a los pasaxeros del tren llixeru llegar a la cercana estación del PHX Sky Train y depués llegar a les estaciones nel estacionamiento Económicu Este y la Terminal 4. Les llinies d'autobuses 1 y 44 de Valley Metro sirven a la estación del PHX Sky Train en Washington y la Cai 44 con una parada de la ruta 3 na esquina de la cai, cerca del tren llixeru.<ref>{{cita web |títulu=PHX Sky Train® |website=Valley Metro |url=http://www.valleymetro.org/getting_on_board/transit_center/phx_sky_train |fechaaccesu=3 de setiembre de 2015 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150911174524/http://www.valleymetro.org/getting_on_board/transit_center/phx_sky_train |fechaarchivu=11 de setiembre de 2015 }}</ref> Un númberu de taxis, limusinas y les empreses de tresporte ufierten serviciu ente cada terminal del aeropuertu, l'área metropolitana de Phoenix, y otres comunidaes en tol estáu.<ref>{{cita web |títulu=Statewide Shuttles |website=Phoenix Sky Harbor International Airport |url=http://skyharbor.com/transportationparking/regionalVansShuttlesBuses.html |fechaaccesu=6 de setiembre de 2013}}</ref> == Accidentes ya Incidentes == * El [[27 de xunu]] de [[1969]], N3150Y, un [[Cessna 182|Cessna 182 Skylane]], que volaba del Aeropuertu de Hawthorne d'[[Hawthorne (California)|Hawthorne, CA]] escontra'l Sky Harbor, cutió les llinies llétriques d'alta tensión al este del aeropuertu y estrellóse a les 10:48 hores, nel llechu del Ríu Saláu al intentar aterrizar na pista 26R, dexando ensin lletricidá al aeropuertu y matando a los trés persones a bordu. * El [[28 d'agostu]] de [[2002]], el vuelu 794 de America West Airlines, una [[Airbus A320]] salióse d'un llau de la pista d'aterrizaxe escontra la tierra y perdió el so tren de ñariz por cuenta de que'l pilotu nun caltuvo'l control direccional. Dellos pasaxeros sufrieron mancaes leves. == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-phoenix-sky-harbor/ |títulu=Aeropuertu Internacional de Phoenix (PHX) |mes=ochobre |añu=2015 |fechaaccesu=24 d'ochobre de 2015 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu Ernest A. Love]] (125km) * [[Aeropuertu Internacional de Tucson]] (175km) * [[Aeropuertu Rexonal de Show Low]] (197km) * [[Aeropuertu del Parque nacional del Gran Cañón]] (253km) * [[Aeropuertu de Kingman]] (258km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commons category|Phoenix Sky Harbor International Airport.}} * [https://skyharbor.com/es/Home/ Aeropuertu Internacional de Phoenix Sky Harbor] * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Transportación de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/00322AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|PHX}} * {{WAD|KPHX}} * {{NWS-actual|KPHX}} * {{FR|KPHX}} * {{AirNav|KPHX}} * {{GCM|KPHX}} * {{ASN|PHX}} * {{US-airport|PHX}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Phoenix-Sky Harbor}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Aeropuertos d'Arizona|Sky Harbor, Aeropuertu Internacional]] [[Categoría:Aeropuertos inauguraos en 1935]] [[Categoría:Edificios de Phoenix]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 9kabt33u0pogcwb59rf62nmd6hhsb4e 0 153383 3699478 3675459 2022-07-25T08:07:42Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Organización}} '''Southwest Airlines Co.''' ({{nyse|LUV}}) ye una [[aereollinia de baxu costo]] [[Estaos Xuníos|estauxunidense]] con sede en [[Dallas]], [[Texas]].<ref>"[https://web.archive.org/web/20100724030356/http://www.southwest.com/about_swa/press/factsheet_espanol.html#Headquarters Fueya de datos de Southwest Airlines]." Southwest Airlines. Actualizáu 16 de xunetu de 2009. Consultáu'l 19 de xunetu de 2010.</ref> Ye la mayor aereollinia de los Estaos Xuníos por númberu de pasaxeros nacionales tresportaos al añu (a 31 d'avientu de 2007)<ref>{{cita web |url=http://www.iata.org/ps/publications/Pages/wats-passenger-carried.aspx|títulu=WATS 56th edition, IATA |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110612080336/http://www.iata.org/ps/publications/Pages/wats-passenger-carried.aspx |fechaarchivu=12 de xunu de 2011}}</ref> y la sesta mayor aereollinia por ingresos,<ref>{{cita web |url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,297347,00.html|títulu=FOXNews.com - Southwest va imponer l'embarque llibre - Business And Money | Business News | Financial News }}</ref> Caltién la segunda mayor flota d'aviones de pasaxeros de toles aereollinies comerciales del mundu. A abril de 2017, operaba aprosimao 3900 vuelos diarios. Southwest Airlines tresportó a más pasaxeros que nenguna otra aereollinia d'Estaos Xuníos dende agostu de 2006 en pasaxeros nacionales ya internacionales según les estadístiques de tresporte del Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos.<ref>Southwest caltuvo esta posición nes socesives estadístiques mensuales que se publicaron.[https://web.archive.org/web/20090510112004/http://www.bts.gov/press_releases/2006/bts013_06/html/bts013_06.html#table_03 Posición na industria de Southwest Airlines]</ref> Ye una de les aereollinies más rentables del mundu, cumpliendo 36 meses consecutivos de ganancies en xineru de 2009.<ref>{{cita web |url=http://www.etravelblackboard.com/showarticle.asp?id=87650&nav=14 |títulu=Pérdida nel 4ᵘ trimestre, pero tol añu en negru: Southwest|publicación=[[etravelblackboard.com]] |fecha=[[03-02-2009]] |fechaaccesu=3 de febreru de 2009}}</ref> Southwest practica un modelu de negociu bien rentable y inusual nes aereollinies tradicionales: vuela munchos trayectos curtios, con rápides rotaciones nos aeropuertos secundarios (más eficientes y menos costosos) de les grandes ciudaes y usando principalmente un únicu tipu d'avión, el [[Boeing 737]]. == Historia == Southwest Airlines foi creada p'atender nos sos entamos a tres ciudaes en Texas como '''Air Southwest''' el 15 de marzu de 1967, por [[Rollin King]] y [[Herb Kelleher]]. Acordies con una hestoria comúnmente mentada, King esplicó-y el proyeutu a Kelleher mientres una cena dibuxando nuna servilleta un triángulu que simbolizaba les rutes.(Dallas, Houston, San Antonio)<ref> {{cita web | autor = Gayle Sato Stodder | títulu = Faciendo cuentes de gent4: Southwest Airlines - Perfil de la Compañía | fecha = 1997 | url = http://findarticles.com/p/articles/la mio_m0DTI/is_n9_v25/ai_19892335 |fechaaccesu=10 de xunu de 2007 }}</ref> Dalgunes de les aereollinies d'esi momentu ([[Braniff]], [[Trans-Texas Airways|Trans-Texas]], y [[Continental Airlines]]) empecipiaron aiciones llegales, y embarcáronse nuna batalla llegal de trés años pa dexar en tierra a Air Southwest. Air Southwest finalmente ganó na [[Corte Suprema de Texas]], que finalmente concedió a Air Southwest derechos de vuelu en [[Texas]].<ref>Refugaes los pidimientos, ''[[Texas Aeronautical Commission]] et al. v. Braniff Airways et al.'', 454 S.W. 2d 199 (Corte Suprema de Texas, 13 de mayu de 1970)</ref> La decisión final llegó'l 13 de mayu de 1970, cuando la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema estauxunidense]] decidió refugar la so revisión ensin comentarios.<ref>Denegación de comprobación, 400 U.S. 943 (1970)</ref> Esta fecha ta considerada por munchos como'l momentu en qu'empezó ''de facto'' la [[desregularización]] de la industria aéreo. La hestoria de lluches xudiciales de Southwest foi representada nel llibru pa neños, ''Gumwrappers y Goggles'' de [[Winifred Barnum]] en 1983. Nel cuentu, TJ Love, un pequeñu avión de reacción, ye lleváu a xuiciu por dos grandes aviones de reacción pa echa-y del so hangar, ya intenten torgar que siga volando. Lleváu al xulgáu, TJ Love consigue caltener los sos derechos de vuelu gracies a la defensa de "L'Abogáu". Anque nun se menta'l nome de nenguna compañía nel llibru, los colores de TJ Love son los de Southwest Airlines, y los otros dos aviones porten l'esquema de color de Braniff y Continental. "L'Abogáu", pela so parte, guarda una gran semeyanza con Herb Kelleher. El llibru foi afechu nel musical ''Amuesa'l to espíritu'', patrocináu por Southwest Airlines, y representada namái nes poblaciones onde operara la compañía.<ref>{{cita web |url= http://www.poohbooli.com/bio.html |títulu= Winifred Barnum |fechaaccesu=9 de xunu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070928220458/http://www.poohbooli.com/bio.html |fechaarchivu=28 de setiembre de 2007 }}</ref> El fundador de Southwest Airlines, Herb Kelleher, estudió fondamente a la compañía aérea californiana [[Pacific Southwest Airlines]] y utilizó munches de les idees d'esta aereollinia pa crear la cultura corporativa de Southwest, ya inclusive nos sos primeros vuelos utilizó la temática "Llargues piernes y nueches curties" pa los tripulantes de cabina a bordu de los vuelos de Southwest Airlines. Los primeres tripulantes de cabina que trabayaron en Southwest Airlines fueron escoyíos por un comité de persones, ente les cualos taba la qu'escoyó los camareros pal avión de [[Hugh Hefner]] de Playboy. La resultancia foi un grupu de tripulantes de cabina, toes muyeres, que fueron descrites como baillarines de llargues piernes y animadores con "personalidá única". Southwest Airlines y Herb Kelleher vistir con panties calientes y botes de go-go.<ref>Freiberg, Kevin, y Jackie Freiberg. Nueces!. Austin, Texas: Bard Press, 1996.</ref> L'aereollinia adoptó'l primer plan de repartu de beneficios na industria aéreo de los Estaos Xuníos en 1973. Por aciu esti plan y otros, los emplegaos tienen cerca del 10 per cientu de les aiciones de la compañía. L'aereollinia tien sindicáu'l 87 per cientu. Los pilotos tán representaos pola Asociación de Pilotos de Southwest Airlines, un sindicatu independiente del mayor [[Asociación de Pilotos d'Aereollinia]]. === Primeros vuelos === A empiezos de 1971, Air Southwest camudó'l so nome pol de Southwest Airlines, y el primer vuelu efeutuóse'l 18 de xunu de 1971. Los sos primeros vuelos fueron dende [[Dallas Love Field|Love Field]] en [[Dallas (Texas)|Dallas]] a [[Houston (Texas)|Houston]] y [[San Antonio (Texas)|San Antonio]],<ref>{{cita web |url=http://www.southwest.com/about_swa/airborne.html |títulu=Nós nun empecemos a volar ayeri |fecha= 2 de mayu de 2007|publicación=Southwest Airlines |fechaaccesu=9 de xunu de 2007}}</ref> en vuelos curtios, ensin decoración y una estructura tarifaria única, cuestiones qu'afitaron les bases de la popularidá de Southwest y favorecieron la rápida crecedera de los años siguientes. L'empiezu de vuelos en xunu de 1971 foi realizáu con tres aviones [[Boeing 737|737-200]]; un cuartu foi añedíu en setiembre d'esi mesmu añu. Col tiempu, Southwest añedió variantes ameyoraes del 737 pero calteniéndose cola familia del [[Boeing 737]] pa caltener so control los costos d'operación. Tamién esto ayuda a simplificar l'entrenamientu de tripulaciones, el caltenimientu, y les operaciones en tierra, revolucionando les configuraciones de flotes de la industria aéreo. En xineru de 2005, Southwest retiró'l postreru 737-200, la variante más antigua de la so flota. Pa celebrar la retirada del 737-200, escoyer a dellos emplegaos de Southwest por qu'afatiaos con pijamas efectuaren un vuelu bien ceo pa celebrar l'últimu aterrizaxe en Dallas Love. === Primeres perdes y esmoliciones financieres === La resultancia de 1971 y 1972 refundió perdes operatives. Unu de los cuatro aviones foi vendíu a [[Frontier Airlines (1950-1986)|Frontier Airlines]] y los ingresos utilizar pa pagar salarios y cubrir otros gastos. Southwest siguió operando un horariu pa cuatro aviones pero utilizando namái trés, provocando la nacencia del "en diez minutos de regresu", y foi'l tiempu normal de rotación mientres munchos años.<ref>{{cita web |títulu=Por qué y como Southwest Airlines utiliza analistes |url=http://www.utsc.utoronto.ca/~bovaird/c19/SW%20Airlines.htm |autor=Libby Sartain |publicación=Journal of Management Consulting |fecha=1998 |fechaaccesu=9 de xunu de 2007}}</ref> Southwest llogró los sos primeros beneficios en 1973, y siguió en beneficios dende esi momentu; un llogru que nun consiguió igualar nenguna otra aereollinia.<ref name = "SLF">{{cita web |títulu=The Case for Repeal |url=http://www.setlovefree.com/caseforrepeal.html |autor=Southwest Airlines |fechaaccesu=9 de xunu de 2007}}</ref> Southwest utilizó téuniques financieres como la [[cobertoria de combustible]] pa reforzar el so beneficiu y compensar munches de les desventaxes fiscales d'operar una aereollinia. En 1979, Southwest volaba a toles ciudaes qu'anguaño siguen siendo operaes en Texas, incluyendo El Paso, Amarillo, Beaumont, Lubbock, y Midland/Odessa. Los vuelos interestatales empezaron con operaciones a Nueva Orleans en 1979, y Albuquerque en 1980. Oklahoma City y Tulsa fueron añedíos pocu dempués. En 1981 Southwest co-inauguró'l [[Boeing 737|737-300]] xuntu con [[USAir]]. En 1982, la primer ampliación en terrén de Texas llevó a Southwest a la Mariña Oeste, añediendo vuelos a Phoenix, Las Vegas y San Diego. A finales de 1984, el 737-300 foi puestu en serviciu. Los vuelos ente Chicago Midway y St. Louis empezaron en marzu de 1985, espandiendo los vuelos de baxu costu a los mercaos de Midwest. Southwest contrató al so primer pilotu afroamericanu, Louis Freeman, en 1980. En 1992, convertir nel primera afroamericanu en convertise en [[Comandante (militar)|comandante]] de cualesquier de les grandes aereollinies d'Estaos Xuníos.<ref>{{cita publicación |títulu=Aeropuertu BWI y Southwest Airlines saluden a los pioneros d'aviación afroamericanos - 1ᵘ comandante afroamericanu |publicación = Aeropuertu Internacional Baltimore/Washington |fecha = [[05-02-2005]] |url = http://www.bwiairport.com/press_room/press_releases/106/ |fechaaccesu=9 de xunu de 2006 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060619082653/http://bwiairport.com/press_room/press_releases/106/ |fechaarchivu=19 de xunu de 2006 }}</ref> [[Ficheru:Southwest Triple Crown.jpg|thumb|left|Un 737-300 de Southwest nel [[Aeropuertu Internacional de Portland]].]] === Contención de los costos de combustible === Southwest Airlines collechóse una reputación de ser bien agresiva y proactiva na contención de los costos de combustible como clave pa caltener los sos marxes de beneficiu.<ref>{{cita web |url=http://www.nytimes.com/2008/06/11/business/11air.html?_r=1&scp=1&sq=airlines+fuel+saving&st=nyt&oref=slogin|títulu=Anuncio de NY Times }}</ref> ==== Cobertoria de combustible ==== Southwest tien un programa de llargu tiempu p'asegurase una cobertoria de [[combustible]] a bonos precios. Dispón d'[[Opción (finances)|opciones]] mientres años sobre'l combustible pa contener les sos fluctuaciones de preciu. En 2000, Southwest dixo tener "afecha la so estratexa de cobertoria" pa "utilizar preseos derivativos financieros... Cuando aparenta que la compañía puede llograr una ventaya nes condiciones de mercáu." Amás, la compañía esperaba "tomar ventaya de los precios baxos históricos del combustible."<ref>{{cita web |url=http://sec.edgar-online.com/2000/03/28/13/0000950134-00-002530/Section10.asp|títulu=Balance SEC |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090111105138/http://sec.edgar-online.com/2000/03/28/13/0000950134-00-002530/Section10.asp |fechaarchivu=11 de xineru de 2009}}</ref> La decisión de Southwest demostróse un esfuerciu bien beneficiosu. Pa enllancar los baxos precios históricos, Southwest utilizó los [[mercado|intercambio]] y opciones de llamada p'asegurase'l combustible n'años futuros mientres ellos pagaron precios que creíen más baxos. La compañía tamién sostuvo que con esta nueva estratexa, nun sufriríen riesgos sustanciales si'l preciu del combustible sigue baxando. Primeramente, Southwest taba más comenenciuda n'amenorgar la "volatilidá" del preciu del combustible. Agora, ellos esperen amontar les sos ganancies cola apreciación del preciu del combustible. En 2001, Southwest volvió amontar sustancialmente les cobertories de combustible en respuesta a les proyeiciones de medría del preciu del crudu. Esti usu de cobertories de Southwest caltuvo los sos beneficios mientres les variaciones del petroleu mientres la [[Guerra d'Iraq]] y más tarde pol [[Furacán Katrina]]. Acordies con un informe añal, estes son les cobertories de combustible y el so preciu ("aprosimao" por barril, a mediaos de xineru): 2007 con 95% de cobertoria a 50$/barril; 2008 col 65% de cobertoria a 49$/barril; 2009 col 50% de cobertoria a 51$/barril; 2010 col 25% de cobertoria a 63$/barril; 2011 col 15% de cobertoria a 64$/barril; 2012 col 15% de cobertoria a 63$/barril. Acordies con el so Informe añal de 2006,<ref>{{cita web |url=http://www.southwest.com/investor_relations/swaar06.pdf|títulu=Informe añal 2006 |fechaaccesu=15 d'abril de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090325094321/http://www.southwest.com/investor_relations/swaar06.pdf |fechaarchivu=25 de marzu de 2009}}</ref> Southwest paga baxos precios pol so combustible gracies a los beneficios de la cobertories de combustible: * 2004 - 82.8 céntimos/galón * 2005 - 103.3 céntimos/galón * 2006 - 153.0 céntimos/galón Esto amuesa un preciu bastante más baxu que'l preciu de mercáu, que ye un factor que dexa a Southwest tener un [[costu d'operación]] baxu. Sicasí, estos precios del petroleu per debaxo del preciu de mercáu nun va siguir asina pa siempres. Los executivos dixeron que Southwest enfrentar a les variaciones del preciu del petroleu tolos años. Esto nun ye un bon signu pa l'aereollinia, que tamién se ve espuesta a la competencia con otres compañíes d'Estaos Xuníos que tienen entá menores costos operativos. El conseyeru delegáu de Southwest, Gary Kelly, decidió amenorgar la crecedera de l'aereollinia como respuesta a esti sobrecostu. Dellos analistes tienen argumentos contra l'estilu de motivación del beneficiu que tuvo Southwest ente 1999 y los primeros años del sieglu XXI. Ellos suxurieron que la tasa de riesgu de la cobertoria de combustible (como la cobertoria climatolóxica pa una granxa), yera para Southwest una simple especulación nos precios que podría tener la fonte d'enerxía, ensin una idea lóxica de como lo fadría realmente.<ref>{{cita web |autor = Carlos Blancu |coautor = J. Lehman y N. Shimoda |títulu=Estrategia de cobertoria de les aereollinies: La perspeutiva de valor |fecha = 2005 |url = http://www.commodities-now.com/content/market-areas/xeneral/ma-article-8.pdf |fechaaccesu=10 de xunu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070621080620/http://www.commodities-now.com/content/market-areas/xeneral/ma-article-8.pdf |fechaarchivu=21 de xunu de 2007 }}</ref> Anguaño, Southwest esfrutó d'un meyor acoyimientu de prensa (y de un fuerte impulsu financieru) nes sos formes con al respective de la cobertoria de combustible.<ref>{{cita web |url=http://www.usatoday.com/travel/flights/2007-04-19-southwest-posts-first-quarter-profit_N.htm|títulu=Les cobertories de combustible de Southwest Airlines refundien beneficios - USATODAY.com }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/10/20/AR2005102001967.html|títulu=Airlines que faen cobertories contra la baxada de preciu del combustible }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.iht.com/articles/2007/11/28/business/hedge.php|títulu=Southwest Airlines consigue ventaya cola cobertoria al llargu plazu de combustible - International Herald Tribune |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080308221002/http://www.iht.com/articles/2007/11/28/business/hedge.php |fechaarchivu=8 de marzu de 2008}}</ref> Sicasí, mientres munchos analistes tán d'alcuerdu que la volatilidá nes cobertories puede ser beneficiosa,<ref>{{cita web |autor = Carlos Blancu |coautor = J. Lehman y N. Shimoda |títulu = Les estratexes de cobertoria de les aereollinies: La perspeutiva de valor |fecha = 2005 |url = http://www.commodities-now.com/content/market-areas/xeneral/ma-article-8.pdf |fechaaccesu=10 de xunu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070621080620/http://www.commodities-now.com/content/market-areas/xeneral/ma-article-8.pdf |fechaarchivu=21 de xunu de 2007 }}</ref> estes cobertories nun pueden suponer una estratexa de beneficios continua.<ref>{{cita web |url=http://www.247wallst.com/2007/04/southwest_airli.html|títulu=24/7 Wall St.: Southwest Airlines: Pierde les sos ventayes competitives de la cobertoria de combustible }}</ref> Nel tercer trimestre de 2008, Southwest llogró les sos primeres perdes en 17 años por cuenta de que los sos contratos de cobertoria de combustible habíen perdíu valor col descensu del preciu del combustible.<ref>[https://web.archive.org/web/20081029021149/https://ap.google.com/article/ALeqM5ibJv1rJOP9AP7iNt5T12fJ8bxe1QD93RJTU80 Southwest Airlines rexistra primeres perdes en 17 años] Associated Press</ref> ==== Winglets combinaos ==== Tolos 737-700 de Southwest tienen [[Winglets|winglets combinaos]]. Amás, Southwest empezó a instalar winglets combinaos en más de noventa de los sos 737-300 dende mediaos de xineru de 2007, con AAR d'Indianapolis, Indiana, como encargada d'efectuar los trabayos. El primer avión modificáu, el N368SW, volvió operar el 22 de febreru de 2007. ==== Agua a presión pa los motores ==== En 2008, Southwest contautó con [[Pratt & Whitney]] pa camudar de propietariu nel sistema d'agua a presión, que dexa a Southwest llimpiar la suciedá y los contaminantes de los álabes de les turbinas mientres l'avión tea aparcáu en puerta d'embarque. L'usu frecuente d'esti sistema, según Southwest, meyora d'eficiencia de combustible con al respective de los sos competidores, del 1.9%.<ref>Nota de prensa de Southwest del 11 de xunu de 2008</ref><ref> La llimpieza de motores retaya los costos de combustible, Wall Street Journal, 11 de xunu de 2008, p.B1</ref> === Presencia n'Internet === El 16 de marzu de 1995, Southwest convertir nuna de les primeres aereollinies en tener una páxina web. Primeramente llamada "La puerta d'embarque a la casa de Southwest Airlines", los veceros podíen ver los horarios, un mapa de rutes, ya información de la compañía n'http://www.iflyswa.com.<ref>{{cita web |url=http://www.blogsouthwest.com/2006/04/21/luv-and-the-blogoshpere/ |títulu=LUV y la Blogosfera |autor=Brian Lusk |fechaaccesu=24 de xunu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070607164649/http://www.blogsouthwest.com/2006/04/21/luv-and-the-blogoshpere/ |fechaarchivu=7 de xunu de 2007 }}</ref> La compañía más tarde llogró los derechos de la so páxina oficial actual, http://www.southwest.com, d'un negociu independiente. Southwest ye totalmente contraria a que les sos tarifes sían vendíes n'axencies de viaxe on-line como [[expedia.com]] o [[orbitz.com]].<ref>{{cita web |url=http://honeymoons.about.com/od/airlinessites/qt/Southwest_Air.htm |títulu=Southwest Airlines - Vuela elegante en Southwest - Air Southwest |autor=Susan Breslow Sardone |fechaaccesu=10 de xunu de 2007}}</ref> Southwest.com ye la páxina númberu unu n'ingresos, según PhoCusWright. [[Nielsen Ratings|Nielsen]]/Netratings tamién dixo que Southwest.com ye la mayor páxina web en conceutu de visitantes.<ref name = "FS">{{cita web |url=http://www.southwest.com/about_swa/press/factsheet.html |títulu=Dato de Southwest Airlines |autor=Southwest Airlines |fechaaccesu=30 d'avientu de 2007}}</ref> En 2006, el 70 per cientu de les reserves de vuelu y el 73 per cientu de los ingresos fueron xeneraos en southwest.com. En xunu de 2007, el 69 per cientu de los pasaxeros de Southwest facturaben los sos vuelos na páxina o nun kiosko.<ref name = "FS" /> === Violaciones de los requisitos de seguridá === El 6 de marzu de 2008, los inspeutores de l'[[Alministración Federal d'Aviación|Alministración d'Aviación Federal]] (FAA) unviaron documentos al [[Congresu de los Estaos Xuníos]], alegando que Southwest dexaba a 117 de los sos aviones tresportar pasaxeros anque estos nun cumplíen los mínimos de seguridá aérea según los investigadores.<ref>{{cita web | autor = Drew Griffin y Scott Bronstein | títulu = Históricu: Southwest Airlines volaba con aviones inseguros | fecha = 2008 | url = https//www.cnn.com/2008/US/03/06/southwest.planes/index.html |fechaaccesu=6 de marzu de 2008}}</ref> En dellos casos los aviones taben autorizaos a volar trenta meses dempués de pasada la inspeición, quedando entós inhabilitaos pa volar. L'historial indicó que miles de pasaxeros volaron n'aviones inseguros según la normativa federal. Southwest tornó faer comentarios, y un representante de los [[Estaos Xuníos]], [[James Oberstar]], anunció l'entamu d'una investigación.<ref>{{cita web | autor = Drew Griffin y Scott Bronstein | títulu = Historial: Southwest Airlines voló aviones inseguros | fecha = 2008 | url = https//www.cnn.com/2008/US/03/06/southwest.planes/index.html |fechaaccesu=6 de marzu de 2008}}</ref><ref> {{cita web |url=http://www.chron.com/disp/story.mpl/headline/biz/5672128.html |títulu=Inspeutores: La FAA sostién que Southwest vuela con aviones obsoletos | Chron.com - Houston Chronicle |publicación=chron.com |fechaaccesu=3 d'abril de 2008 |apellíu=Ivanovich |nome=David }} </ref> El 12 de marzu de 2008, Southwest Airlines dexó d'operar voluntariamente 44 pa comprobar si precisaben una mayor inspeición. L'[[Alministración Federal d'Aviación|Alministración d'Aviación Federal]] sostuvo que Southwest Airlines voló siquier 60.000 vuelos ensin efectuar una inspeición de fuselaje. Southwest Airlines enfrentaríase a una multa de 10.2 millones de dólares si violaren la normativa de la FAA. Tamién hubo rumores de que la FAA tenía conocencia de les violaciones de reglamentu de Southwest Airlines pero que decidieron nun impone-yos una multa porque significara la quiebra de Southwest.<ref>{{cita web |títulu=Southwest dexa en tierra aviones, abandona tres aviones|url=http://edition.cnn.com/2008/US/03/12/southwest.airlines/index.html|autor=[[CNN]] |fechaaccesu=12 de marzu de 2008}}</ref> === Presiones === Southwest lluchó contra'l desenvolvimientu d'un trazáu de [[tren d'alta velocidá]] en Texas.<ref>{{cita web |títulu=Texas TGV Corp. Llogra contratu d'alta velocidá|url=http://findarticles.com/p/articles/la mio_m1215/is_/ai_13261300|autor=[[Railway Age]] |fechaaccesu=24 d'ochobre de 2008 |urlarchivu=https://archive.is/20120629142249/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1215/is_n12_v193/ai_13261300/ |fechaarchivu=29 de xunu de 2012}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=| autor = Railway Age | publicación = Simmons-Boardman Publishing Corporation | fecha = Avientu de 1992 | url = |fechaaccesu=24 d'ochobre de 2008 }}</ref> === Lideralgu === Southwest Airlines ta dirixida por [[Gary C. Kelly]]. Kelly permaneció como [[conseyeru delegáu]] de l'aereollinia dende 2004, reemplazando a James F. Parker, quien fuera conseyeru delegáu los trés años anteriores. Gary C. Kelly foi nomáu [[Direutor executivu|direutor]] el 21 de mayu de 2008, reemplazando al conseyeru delegáu y cofundador de Southwest Airlines, [[Herb Kelleher]]. Kelly tamién se convirtió en [[presidente]] de Southwest Airlines esi mesmu añu, reemplazando a [[Colleen Barrett]] cuando'l so contratu expiró el 15 de xunetu de 2008. === Rotaciones rápides === Southwest Airlines tamién ye pionera nos servicios de rotación en tierra rápidos calteniendo los sos aviones en tierra non más de venti minutos pa maximizar los beneficios. === Fusión con AirTran Airways === Southwest Airlines anunció que va mercar Airtran Airways. La fusión va tar concluyida en xunetu de 2014, y la compañía resultante va caltener el nome 'Southwest Airlines'. == Enmienda Wright == {{VT|Enmienda Wright}} [[Ficheru:Approaching Lindbergh Field.jpg|thumb|Un 737-700 de Southwest preparar p'aterrizar en [[Aeropuertu Internacional de San Diego|Lindbergh Field]] en [[San Diego (California)|San Diego]]. Completa eliminación de la [[enmienda Wright]] que dexó vuelos direutos dende [[Dallas Love Field]] a aeropuertu del oeste de [[California]] Dempués de l'apertura del aeropuertu rexonal de Dallas-Fort Worth, nome inicial del [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth]] en 1974, Southwest foi la única aereollinia que permaneció en [[Dallas Love Field|Love Field]]. Cuando la [[desregularización]] llegó en 1978, Southwest empezó a entamar l'ufiertar vuelos interestatales dende Love Field. Esto causó qu'un bon númberu de compañíes con intereses nel aeropuertu de Dallas-Ft. Worth, incluyendo la ciudá de [[Fort Worth, Texas|Fort Worth]], punxeren la [[enmienda Wright]] por que'l congresu torgara estos vuelos.<ref name= "WAH">{{cita web |títulu=Historia de la enmienda Wright |url=http://www.setlovefree.com/historyofwright.html |autor=Southwest Airlines |fechaaccesu=10 de xunu de 2007}}</ref> Coles restricciones de la enmienda, Southwest, y el restu d'aereollinies, viéronse imposibilitaes operar, o vender billetes dende Love Field a destinos nos estaos darréu circundantes a Texas. N'efeutu, pa viaxar a Love Field, un pasaxeru y el so equipaxe tendría que garrar un vuelu distintu con un avión distintu pa llegar a este. Les restricciones de la enmienda Wright nun s'aplicaben a aviones configuraos con 56 o menos asientos. En 2000, [[Legend Airlines]] intentó operar vuelos de llarga distancia en clase business utilizando un vieyu [[DC-9]] con 56 asientos, pero nun tuvo los recursos pa sobrevivir a los ataques llegales y de mercáu d'[[American Airlines|American]] y atayó les sos operaciones rápido. Southwest nun recurrió a los aviones de 56 asientos, inclusive cuando la so fuercia de mercáu en Love Field y esistía disponibilidad de los aviones rexonales más modernos como'l [[Canadair Rexonal Jet|CRJ-700/900]] y los [[Embraer]] de la familia [[ERJ 145]]. Southwest esforciar en retirar o siquier alteriar la [[Enmienda Wright]] atopándose cola oposición d'[[American Airlines]] y del aeropuertu internacional Dallas Ft. Worth. Tantu American Airlines como DFW intentaron evitar el retiru de les restricciones de la enmienda Wright que perxudicaríen a DFW,<ref>{{cita web |títulu=Nuevos estudios amuesen que l'apertura de Dallas Love Field al llargu radiu tendría severes consecuencies |url=http://www.aa.com/content/amrcorp/pressReleases/2005_10/07_wright_impact.jhtml |autor=American Airlines |fechaaccesu=10 de xunu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070927224835/http://www.aa.com/content/amrcorp/pressReleases/2005_10/07_wright_impact.jhtml |fechaarchivu=27 de setiembre de 2007 }}</ref> mientres Southwest sostenía que la retirada de la enmienda Wright sería beneficiosa tantu pa Love Field como para DFW.<ref name = "SLF" /> [[Continental Airlines]] tien una esitosa [[base d'operaciones]] nel [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|aeropuertu intercontinental Houston Bush]] ensin sufrir problemes de competencia de Southwest qu'opera nel [[Aeropuertu William P. Hobby|aeropuertu Houston Hobby]]. En 1997, los esfuercios de Southwest empezaron a dar una bon resultancia cola [[Richard Shelby|enmienda Shelby]], que faía posible l'usu de los estaos d'[[Alabama]], [[Mississippi]], y [[Kansas]] al incluyilos na llista d'estaos posibles. Southwest empezó a ufiertar vuelos direutos ente Dallas Love Field y [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]], que nun supunxo, sicasí, la supresión de la enmienda Shelby. A finales de 2004, Southwest convertir en lluchadora activa de la total supresión de les restricciones de la enmienda Wright. A finales de 2005, [[Missouri]] foi añedíu a la llista d'estaos-destino posibles. Nuevos vuelos dende Love Field a St. Louis y Kansas City empezaron n'avientu de 2005. El 15 de xunu de 2006 nuna rueda de prensa cola participación de la ciudá deDallas, la ciudá de Ft. Worth, l'aeropuertu Dallas-Ft. Worth, American Airlines, y Southwest Airlines, anuncióse que les partes llegaren a un alcuerdu sobre la supresión de la enmienda Wright. Tanto'l senáu de los Estaos Xuníos como la casa de representantes suprimieron les restricciones de la enmienda Wright el 29 de setiembre de 2006, y foi robláu como llei pol presidente [[George W. Bush]] el 13 d'ochobre de 2006. La nueva llei entró a valir el 16 d'ochobre de 2006, cuando'l direutor de la FAA echó voz de al congresu que l'apaición de nuevos vuelos nun tendría nengún efeutu adversu nel espaciu aereu. [[Ficheru:Arizona One at PDX.jpg|left|thumb|Tributo de Southwest a [[Arizona]] xuntu al caltenimientu nel [[Aeropuertu Internacional de Portland]].]] Southwest empezó a vender billetes, cola nueva llei, el 19 d'ochobre de 2006. Los puntos más importantes del alcuerdu son la inmediat supresión de les prohibiciones de venta de billetes, y vuelos a destinos nacionales ensin restricciones, ocho años dempués. Gracies al alcuerdu, la rede de vuelos nacionales de Southwest fíxose posible; la llei tamién definió'l númberu máximu de puertes d'embarque en Love Field. Southwest controla toles puertes de Love Field sacante dos, caúna d'estes, de American y Continental. El futuru de la terminal Legend Airlines par l'usu d'aereollinies comerciales ta en suspensu, por cuenta de la llimitación del númberu de puertes. Southwest permanez como la principal aereollinia de pasaxeros en Love Field, onde tien la so base, los hangares, el centru d'entrenamientu, y un simulador de vuelu, y reflexen la so vinculación con Love Field nel símbolu de los sos billetes (LUV). == Destinos == {{VT|Destinos de Southwest Airlines}} '''Southwest Airlines''' anguaño vuela a 65 destinos a lo llargo de too Estaos Xuníos. L'aereollinia va introducir los destinos 66 y 67 en 2009, cuando va empezar a volar dende [[Nueva York]] nel [[Aeropuertu LaGuardia]], y [[Boston (Massachusetts)|Boston]] nel [[Aeropuertu Internacional Logan]].<ref name="Southwest">{{cita web |url=http://www.southwest.com/about_swa/logan_announce.html|títulu=Southwest Airlines <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009|autor=|enllaceautor=|idioma= |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090916043755/http://www.southwest.com/about_swa/logan_announce.html |fechaarchivu=16 de setiembre de 2009}}</ref> En setiembre de 2008, Southwest Airlines operaba vuelos regulares a los siguientes destinos: {| class="collapsible wikitable collapsed" style="width: 80%; border: #999 solid 1px; text-align: lcenter; margin-bottom: 0; margin: 1em auto 1em auto" ! colspan="5" style="background: #ee4000;"| '''Destinos de Southwest Airlines''' |- style="font-weight:bold; background-color:lightgrey" align=center | '''Estáu''' | '''Ciudá''' | '''Aeropuertu''' | '''Notes''' |- style="font-weight:bold; background-color:#DDDDDD" | colspan="4" style="text-align: center;"| Estaos Xuníos |- |[[Alabama]] |[[Birmingham (Alabama)|Birmingham]] |[[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth]] | |- |rowspan=2| [[Arizona]] |[[Phoenix (Arizona)|Phoenix]] |[[Aeropuertu Internacional Sky Harbor]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Tucson]] |[[Aeropuertu Internacional de Tucson]] | |- |[[Arkansas]] |[[Little Rock (Arkansas)|Little Rock]] |[[Aeropuertu Nacional de Little Rock]] | |- | rowspan=9| [[California]] |[[Burbank (California)|Burbank]] |[[Aeropuertu Bob Hope]] | |- |[[Los Angeles (California)|Los Angeles]] |[[Aeropuertu Internacional de Los Angeles]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Oakland (California)|Oakland]] |[[Aeropuertu Internacional d'Oakland]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Ontario (California)|Ontario]] |[[Aeropuertu Internacional d'Ontario]] | |- |[[Sacramento (California)|Sacramento]] |[[Aeropuertu Internacional de Sacramento]] | |- |[[San Diego (California)|San Diego]] |[[Aeropuertu Internacional de San Diego]] |'''Ciudá focal''' |- |[[San Francisco (California)|San Francisco]] |[[Aeropuertu Internacional de San Francisco]] | |- |[[San José (California)|San José]] |[[Aeropuertu Internacional de San José]] | |- |[[Santa Ana (California)|Santa Ana]]/[[Orange County (California)|Orange County]] |[[Aeropuertu John Wayne]] | |- |[[Colorado]] |[[Denver (Colorado)|Denver]] |[[Aeropuertu Internacional de Denver]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Connecticut]] |[[Hartford (Connecticut)|Hartford]]/[[Springfield (Massachusetts)|Springfield]] |[[Aeropuertu Internacional Bradley]] | |- |rowspan=6| [[Florida]] |[[Fort Lauderdale (Florida)|Fort Lauderdale]] |[[Aeropuertu Internacional Fort Lauderdale-Hollywood]] | |- |[[Fort Myers (Florida)|Fort Myers]] |[[Aeropuertu Internacional Southwest Florida]] | |- |[[Jacksonville (Florida)|Jacksonville]] |[[Aeropuertu Internacional de Jacksonville]] | |- |[[Orlando (Florida)|Orlando]] |[[Aeropuertu Internacional d'Orlando]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Palm Beach (Florida)|Palm Beach]] |[[Aeropuertu Internacional de Palm Beach]] | |- |[[Tampa (Florida)|Tampa]] |[[Aeropuertu Internacional de Tampa]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Idaho]] |[[Boise (Idaho)|Boise]] |[[Aeropuertu de Boise]] | |- |[[Illinois]] |[[Chicago]] |[[Aeropuertu Internacional Chicago Midway]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Indiana]] |[[Indianapolis]] |[[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis]] | |- |[[Kentucky]] |[[Louisville]] |[[Aeropuertu Internacional de Louisville]] | |- |[[Luisiana]] |[[Nueva Orleans]] |[[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong New Orleans]] | |- |[[Maryland]] |[[Baltimore (Maryland)|Baltimore]] |[[Aeropuertu Internacional Baltimore-Washington Thurgood Marshall]] |'''ciudá focal''' |- |[[Massachusetts]] |[[Boston (Massachusetts)|Boston]] |[[Aeropuertu Internacional Logan]] |''Empieza na seronda de 2009'' |- |[[Michigan]] |[[Detroit (Michigan)|Detroit]] |[[Aeropuertu Detroit Metropolitan Wayne County]] | |- |[[Minnesota]] |[[Minneapolis-St. Paul, Minnesota]] |[[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul]] | |- |[[Mississippi]] |[[Jackson (Mississippi)|Jackson]] |[[Aeropuertu Internacional Jackson-Evers]] | |- |rowspan=2|[[Missouri]] |[[Kansas City (Missouri)|Kansas City]] |[[Aeropuertu Internacional de Kansas City]] | |- |[[St. Louis]] |[[Aeropuertu Internacional Lambert-Saint Louis]] | |- |[[Nebraska]] |[[Omaha (Nebraska)|Omaha]] |[[Eppley Airfield]] | |- |rowspan=2| [[Nevada]] |[[Las Vegas (Nevada)|Las Vegas]] |[[Aeropuertu Internacional McCarran]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Reno (Nevada)|Reno]] |[[Aeropuertu Internacional Reno-Tahoe]] | |- |[[New Hampshire]] |[[Manchester (New Hampshire)|Manchester]] |[[Aeropuertu Rexonal Manchester-Boston]] | |- |[[Nuevu Méxicu]] |[[Albuquerque (Nuevu Méxicu)|Albuquerque]] |[[Aeropuertu Internacional de Albuquerque]] | |- |rowspan=4| [[Nueva York]] |[[Albany (Nueva York)|Albany]] |[[Aeropuertu Internacional d'Albany]] | |- |[[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] |[[Aeropuertu Internacional Buffalo Niagara]] | |- |[[Long Island]]/[[Islip (Nueva York)|Islip]] |[[Aeropuertu Long Island MacArthur]] | |- |[[Nueva York]] |[[Aeropuertu LaGuardia]] | |- |[[Carolina del Norte]] |[[Raleigh]]-[[Durham]] |[[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham]] | |- |rowspan=2| [[Ohio]] |[[Cleveland (Ohio)|Cleveland]] |[[Aeropuertu Internacional Cleveland Hopkins]] | |- |[[Columbus (Ohio)|Columbus]] |[[Aeropuertu Internacional Port Columbus]] | |- |rowspan=2| [[Oklahoma]] |[[Oklahoma City]] |[[Aeropuertu Mundial Will Rogers]] | |- |[[Tulsa (Oklahoma)|Tulsa]] |[[Aeropuertu Internacional de Tulsa]] | |- |[[Oregón]] |[[Portland (Oregón)|Portland]] |[[Aeropuertu Internacional de Portland]] | |- |rowspan=2| [[Pennsylvania]] |[[Filadelfia]] |[[Aeropuertu Internacional de Filadelfia]] | |- |[[Pittsburgh (Pennsylvania)|Pittsburgh]] |[[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh]] | |- |[[Rhode Island]] |[[Providence (Rhode Island)|Providence]] |[[Aeropuertu T. F. Green]] | |- |[[Tennessee]] |[[Nashville (Tennessee)|Nashville]] |[[Aeropuertu Internacional de Nashville]] |'''Ciudá Focal''' |- |rowspan=10| [[Texas]] |[[Amarillo (Texas)|Amarillo]] |[[Aeropuertu Internacional Rick Husband Amarillo]] | |- |[[Austin (Texas)|Austin]] |[[Aeropuertu Internacional Austin Bergstrom]] | |- |[[Corpus Christi (Texas)|Corpus Christi]] |[[Aeropuertu Internacional Corpus Christi]] | |- |[[Dallas (Texas)|Dallas]] |[[Dallas Love Field]] |'''Ciudá focal''' |- |[[El Paso (Texas)|El Paso]] |[[Aeropuertu Internacional d'El Paso]] | |- |[[Harlingen (Texas)|Harlingen]]/[[South Padre Island]] |[[Aeropuertu Internacional Valley]] | |- |[[Houston (Texas)|Houston]] |[[Aeropuertu William P. Hobby]] |'''Ciudá focal''' |- |[[Lubbock (Texas)|Lubbock]] |[[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith]] | |- |[[Midland (Texas)|Midland]]/[[Odessa (Texas)|Odessa]] |[[Aeropuertu Internacional de Midland]] | |- |[[San Antonio (Texas)|San Antonio]] |[[Aeropuertu Internacional de San Antonio]] | |- |[[Utah]] |[[Salt Lake City (Utah)|Salt Lake City]] |[[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City]] | |- |rowspan=2| [[Virxinia]] |[[Norfolk (Virxinia)|Norfolk]] |[[Aeropuertu Internacional de Norfolk]] | |- |[[Washington D. C.]] |[[Aeropuertu Internacional Washington Dulles]] | |- |rowspan=2| [[Washington (estáu)|Washington]] |[[Seattle]] |[[Aeropuertu Internacional Seattle-Tacoma]] | |- |[[Spokane (Washington)|Spokane]] |[[Aeropuertu Internacional de Spokane]] | |} === Vuelos actuales === [[Ficheru:SWAirlinesramp.jpg|thumb|Operaciones en rampla nel [[Aeropuertu William P. Hobby]], con un [[Boeing 737|Boeing 737-300]] aparcáu en puerta.]] Southwest nun utiliza'l sistema tradicional de vuelos dende una base d'operaciones como si tienen munches de les aereollinies grandes, utiliza'l sistema paralelepípedu de repartición poligonal del beneficiu contractual sincronizáu colos pasaxeros en tránsitu a Pensylvania. prefiriendo nel so llugar el sistema de vuelos '''"puntu a puntu"'''. Anguaño, Southwest opera en 65 ciudaes en 32 estaos, con más de 3.300 vuelos al día. Por ello ye'l principal operador en ciertos aeropuertos. Nel [[Aeropuertu Internacional McCarran]] de Las Vegas, Southwest efectúa vuelos a tolos destinos, sacante a ocho.<ref>{{cita web |url=http://www.southwest.com/travel_center/routemap_dyn.html |títulu= Ónde volamos}}</ref> Otros aeropuertos con un bon númberu d'operaciones de Southwest son l'[[Aeropuertu Internacional Midway|Aeropuertu Internacional Chicago Midway]], l'[[Aeropuertu Internacional Sky Harbor]], l'[[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|aeropuertu internacional Baltimore-Washington]], l'[[Aeropuertu Internacional d'Orlando]], l'[[Aeropuertu Internacional de Tampa]] y el [[Aeropuertu William P. Hobby]] de Houston, onde nestos aeropuertos operar a más de la metá de destinos de la rede de vuelos de Southwest. En redol al 80 per cientu de los pasaxeros de Southwest son pasaxeros locales, polo que namá'l 20 per cientu de los pasaxeros son aquellos que tán en conexón. Esto ye significativamente superior que munches de les aereollinies, onde los pasaxeros de cutiu conecten con otros vuelos nes ciudaes que tienen como base d'operaciones.<ref>{{cita web |url=http://www.erau.edu/research/BA590/chapters/ch7.htm |títulu=Capítulu 7: Fluxu de vuelos de llegada: Southwest vs. Aereollinies tradicionales |autor=Jeremy Sickler |fechaaccesu=10 de xunu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070612225318/http://www.erau.edu/research/BA590/chapters/ch7.htm |fechaarchivu=12 de xunu de 2007 }}</ref> Como parte de los sos esfuercios pa contener los costos, Southwest intenta utilizar aeropuertos secundarios que, xeneralmente tienen unos costos menores; y pueden ser o non más convenientes pal pasaxeru que los grandes aeropuertos colos mesmos destinos. Por casu, Southwest vuela al [[Aeropuertu Internacional Midway|Aeropuertu Midway]] en [[Chicago]], al [[Aeropuertu Internacional Fort Lauderdale-Hollywood]] y [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]] nel Sur de la Florida, al Aeropuertu Love Field en [[Dallas]], al Aeropuertu Long Island MacArthur en Ronkonkoma, Nueva York, al [[Aeropuertu William P. Hobby|aeropuertu Hobby]] en [[Houston]], al Aeropuertu Rexonal Manchester-Boston en [[Manchester (New Hampshire)|Manchester]] y al Aeropuertu T. F. Green en [[Providence (Rhode Island)|Providence]], en llugar d'a'l [[Aeropuertu Internacional O'Hare]], al [[Aeropuertu Internacional de Miami]], al [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Aeropuertu Internacional DFW]], al aeropuertu de [[Aeropuertu LaGuardia|LaGuardia]] o [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]] en [[Nueva York]], al [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|aeropuertu intercontinental Bush]] en Houston, y al [[Aeropuertu Internacional Logan]] en [[Boston (Massachusetts)|Boston]], respeutivamente. En 2009, Southwest va ampliar los sos vuelos cola unión del Logan y la LaGuardia como destinos. [[Ficheru:Southwest 737 At Burbank.jpg|thumb|left|Un avión de Southwest preparáu pal so siguiente vuelu nel [[Aeropuertu Bob Hope]] en [[Burbank (California)|Burbank]].]] Southwest fai delles esceiciones na so filosofía d'operar a aeropuertos secundarios volando a los aeropuertos grandes de les grandes ciudaes, como'l [[Aeropuertu Internacional McCarran|Aeropuertu Internacional de Las Vegas]], l'[[Aeropuertu Internacional Sky Harbor]], l'[[Aeropuertu Internacional de Saint Louis-Lambert]], l'[[Aeropuertu Internacional d'Orlando]], l'[[Aeropuertu Internacional de Detroit|Aeropuertu Detroit Metropolitan Wayne County]], l'[[Aeropuertu Internacional de Filadelfia]], l'[[Aeropuertu Internacional de Denver]], l'[[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins]], l'[[Aeropuertu Internacional de Kansas City]], l'[[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma]] y l'Aeropuertu Internacional de Pittsburgh. Nel mercáu de Baltimore-Washington, Southwest llindó los sos vuelos a un gran aeropuertu ([[Aeropuertu Internacional Washington Dulles]]) mientres caltién la so base d'operaciones de la mariña este nel otru gran aeropuertu, l'[[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington]]. Nel mercáu de [[Los Angeles]] Southwest vuela a unu de los dos aeropuertos grandes de la ciudá, l'[[Aeropuertu Internacional de Los Angeles]] (LAX), y a trés de los cuatro aeropuertos, l'[[Aeropuertu Bob Hope|Aeropuertu Burbank-Bob Hope]], l'[[Aeropuertu John Wayne|Aeropuertu Santa Ana-John Wayne]], y l'[[Aeropuertu Internacional d'Ontario]] (nun opera al [[Aeropuertu Long Beach]]). Cola restauración de vuelos dende l'[[Aeropuertu Internacional de San Francisco]] el 26 d'agostu de 2007, Southwest agora opera nos trés aeropuertos de la [[badea de San Francisco]]; los otros dos son l'[[Aeropuertu Internacional d'Oakland]] y l'[[Aeropuertu Internacional de San José]]. Southwest nun opera nel [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Aeropuertu Intercontinental de Houston]] en favor de los aeropuertos secundarios cercanos con menos operaciones. Al pie de Houston (Intercontinental) y Denver ([[Aeropuertu Internacional Stapleton|Internacional de Stapleton]]), l'aereollinia fuxó dafechu d'aeropuertos en [[Beaumont (Texas)|Beaumont]] y [[Detroit (Michigan)|Detroit]] (Aeropuertu Detroit City). L'aereollinia operó nun tiempu nel Aeropuertu Internacional Stapleton en [[Denver (Colorado)|Denver]] pero abandonar en 1986 por cuenta de los elevaos retrasos provocaos polos ATC mientres males climatoloxíes acomuñaes a la separación mínima ente pistes. Southwest tornó a Denver en 2006 con vuelos al nuevu [[Aeropuertu Internacional de Denver]]. Southwest ta ampliando los sos vuelos en Denver más rápidu qu'en nenguna otra ciudá na qu'antes lo fixera Southwest<ref>{{cita web |url=http://www.dallasnews.com/sharedcontent/dws/bus/stories/011008dnbussouthwest.2822y1d.html|títulu=Southwest Airlines crez rápido en Denver|3=Dallas Morning News|4=News for Dallas, Texas|5=Dallas Business News |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090218064213/http://www.dallasnews.com/sharedcontent/dws/bus/stories/011008dnbussouthwest.2822y1d.html |fechaarchivu=18 de febreru de 2009}}</ref> debíu al costu de vuelu n'Orlando, Kansas City y Baltimore.<ref>[http://www.bizjournals.com/orlando/stories/2008/01/14/daily7.html Southwest Airlines retaya vuelos n'Orlando - Orlando Business Journal:<!-- Bot generated title -->]</ref> El 8 de marzu de 2009, Southwest Airlines empezó a volar a [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul]] con ocho vuelo diarios dende la terminal Hubert H. Humphrey al [[Aeropuertu Internacional Midway|Aeropuertu Internacional Chicago Midway]]. Southwest ye la mayor aereollinia intraestatal en California, con 694 vuelos en total, 370 de los cualos son vuelos n'el mesmu estáu. ==== Mercaos onde Southwest nun opera ==== Por cuenta de la conxestión en dellos aeropuertos y a la intensa competencia d'otres aereollinies como [[Delta Air Lines|Delta]], [[Northwest Airlines|Northwest]], [[United Airlines|United]] y otres, dellos mercaos nun son beneficiosos pa Southwest. Los vuelos a la parte de Nueva York son operaos dende l'Aeropuertu Long Island MacArthur en llugar de faelo direutamente a unu de los trés aeropuertos principales d'esta área ([[Aeropuertu LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy]], o [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark]]). Southwest anunció apocayá que pretenden operar en La Guardia con planes pa evitar los retrasos y primeramente va operar siete vuelo al día. La sobresaturación d'horarios de vuelu fai que nestos aeropuertos provóquense importantes retrasos que podríen acabar col sistema de negocios de Southwest que consiste en caltener los sos aviones nel aire la mayor cantidá de tiempu posible. Otres grandes ciudaes ensin vuelos de Southwest inclúi a [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], a [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], a [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Kentucky Norte|Cincinnati]], a [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]] y a [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]]. Southwest alcuerdu de [[Alcuerdu de códigu compartíu|códigu compartíu]] a Washington-Reagan el 28 de payares de 2007 y tamién a Nueva York-LaGuardia el 7 de xineru de 2008, tres la cancelación de vuelos d'ATA Airlines a estes ciudaes. Sicasí, los planes pa restaurar los vuelos a La Guardia pel branu de 2009 yá fueron anunciaos. Los planes pa volar a Boston-Logan na seronda de 2009 tamién fueron anunciaos. Antes del empiezu de los vuelos con [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], esistía un gran vacíu de vuelos na zona centro-norte d'Estaos Xuníos que s'estendía dende Wisconsin a Montana/Wyoming y tamién a Alaska. Según el mapa de rutes de l'aereollinia, 16 estaos nun tienen anguaño vuelos de Southwest nes sos ciudaes.<ref>{{cita web |url=http://southwest.com/travel_center/routemap.html |títulu=Ciudad con Southwest Airlines }}</ref> En 2005, Southwest propunxo volar a Seattle utilizando l'aeropuertu de Boeing Field, que ye más pequeñu pero más cercanu al centru de la ciudá que l'[[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma]]. Sicasí, los líderes del condáu King negar a la construcción o operación d'una nueva terminal.<ref> {{cita web |títulu=Southwest Airlines recibe negatives a la so entrada en Boeing Field nel condáu Kingç | autor = Airline Industry Information | fecha = [[2005-10-12]] | url = http://findarticles.com/p/articles/mi_m0CWU/is_2005_Oct_12/ai_n15691518 |fechaaccesu=10 de xunu de 2007}}</ref> Mientres otres compañíes so costu como [[AirTran Airways|AirTran]], [[Frontier Airlines|Frontier]], y [[JetBlue Airways|JetBlue]] vuelen a destinos internacionales, Southwest nun volar a nengún destín fora d'Estaos Xuníos. Sicasí, Southwest nunca refugó la posibilidá de l'apertura d'un mercáu internacional nel futuru. Méxicu, Centro-América, Canadá, y el Caribe tán dientro de les 3.365&nbsp;nm d'algame de los sos aviones 737-700 aircraft, según a Inglaterra y Irland (un vuelu dende BWI a Londres-Heathrow ta a 3.158n nm), anque, nel so vuelu de regresu escontra l'oeste, ta obligáu a efectuar una parada téunica pa recargar. En xunetu de 2007, el conseyeru delegáu Gary Kelly sostuvo que por cuenta del amenorgamientu de beneficios, l'aereollinia diba amenorgar la so tasa d'espansión.<ref>{{cita web |títulu=Southwest Airlines frena la so espansión | fecha = 10 de xunu de 2007 | url = http://news.airwise.com/story/view/1181087199.html |fechaaccesu=10 de xunu de 2007}}</ref> ==== Los diez aeropuertos principales ==== Los siguientes aeropuertos, n'avientu de 2008, yeren los diez con más vuelos de Southwest Airlines:<ref name = "FS" /> <center> {| class="toccolours sortable" border="1" cellpadding="3" style="border-collapse:collapse" |+ '''Los diez aeropuertos con más tráficu de Southwest Airlines''' |- bgcolor=#ee4000 !Ciudá !Salíes diaries !Númberu de puertes !Rutes direutes a ciudaes !Entamu de vuelos |- |[[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]] |244 |21 |55 |1982 |- |[[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago-Midway]] |224 |29 |47 |1985 |- |[[Aeropuertu Internacional Sky Harbor|Phoenix]] |184 |24 |42 |1982 |- |[[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore/Washington]] |162 |26 |38 |1993 |- |[[Aeropuertu William P. Hobby|Houston-Hobby]] |144 |17 |29 |1972 |- |[[Dallas Love Field|Dallas-Love Field]] |140 |14 |15 |1971 |- |[[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]] |129 |13 |20 |1989 |- |[[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles (LAX)]] |127 |11 |18 |1982 |- |[[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]] |115 |10 |33 |2006 |- |[[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]] |112 |14 |33 |1996 |} </center> === Nuevos vuelos === Southwest anunció que participaría nel programa [[Disney's Magical Express]] n'Orlando, Florida. El programa dexa a los pasaxeros facturar les sos maletes dende'l so aeropuertu más cercanu hasta les sos habitaciones en [[Walt Disney World]] resort.<ref>{{cita web | nome=Jason | apellíu=Garcia | coautor= |títulu=Disney preparar pa llanzar el so popular programa de vuelos | fecha=1 de setiembre de 2007 | publicación= | url=http://www.orlandosentinel.com/business/custom/tourism/orl-disney0107sep01,0,5259279.story?track=rss | obra= | páxines= |fechaaccesu=1 de setiembre de 2007 | idioma= |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071015051122/http://www.orlandosentinel.com/business/custom/tourism/orl-disney0107sep01,0,5259279.story?track=rss |fechaarchivu=15 d'ochobre de 2007 }}</ref> '''Dende'l 9 de mayu de 2009''' * Vuelu diariu direutu ente San Francisco, California (SFO) y Orange County, California (SNA) * Vuelu diariu direutu ente Denver, Colorado (DEAN) y Tucson, Arizona (LOS TOS) * Vuelu diariu direutu ente Nashville, Tennessee (BNA) y Oakland, California (OAK) (+) * Vuelu diariu direutu ente Nashville, Tennessee (BNA) y Seattle, WA (SÍA) (+) (+) vuelos restauraos, en siendo (temporalmente) atayaos el 11 de xineru '''Ampliación en LaGuardia (LGA) y Boston-Logan (BOS)''' Mientres payares de 2008, Southwest adquirió 14 slots (pa siete 7 ides y vueltes diaries) enantes utilizaos por [[ATA Airlines]] nel [[Aeropuertu LaGuardia]].<ref>{{cita web |url=http://www.blogsouthwest.com/blogue/southwest-and-laguardia-start-spreadin%E2%80%99-the%E2%80%A6possibility|títulu=Southwest Airlines va volar a LaGuardia |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110708022250/http://www.blogsouthwest.com/blogue/southwest-and-laguardia-start-spreadin%E2%80%99-the%E2%80%A6possibility |fechaarchivu=8 de xunetu de 2011}}</ref> Cola autorización pa volar, malapenes un mes dempués, Southwest va empezar a volar dende diversos puntos anguaño, y, la so futura crecedera, permanez de callao.<ref>{{cita web |url=http://www.usatoday.com/travel/flights/item.aspx?type=blogue&ak=59440642.blogue|títulu=Crecedera futura de Southwest Airlines en LaGuardia }}</ref> Los vuelos a la ciudá de Nueva York son anguaño operaos por Southwest al Aeropuertu Long Island MacArthur, a unos {{convert|50|mi|km}} dende Manhattan.<ref>{{cita web |url=http://phx.corporate-ir.net/phoenix.zhtml?c=92562&p=irol-newsArticle&ID=1228269&highlight= |títulu=News Releases <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 |autor= |enllaceautor= |idioma= }}</ref> LGA ta muncho más cerca qu'esti, y tamién el más centráu de los trés grandes aeropuertos de la zona metropolitana de Nueva York. L'ampliación más recién de l'aereollinia anunció'l 19 de febreru: al aeropuertu de Boston-Logan, na seronda de 2009.<ref name="Southwest" /> Anque nun se dixo nada, tou apunta a que va haber unes ocho a dolce salíes diaries. Southwest tan solo dixo que va complementar los sos vuelos a Manchester, NH y Providence, RI. El Boston Herald anunció que l'aereollinia va disponer d'operaciones en dos puertes con opción a dos puertes adicionales en Logan.<ref>{{cita web |url = http://www.bostonherald.com/business/xeneral/view/2009_02_19_Southwest_to_begin_flights_to_Boston_in_fall/srvc=home&position=3 |títulu = Southwest to begin flights to Boston in fall - BostonHerald.com <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 |autor = |enllaceautor = |idioma = |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121006044606/http://www.bostonherald.com/business/xeneral/view/2009_02_19_Southwest_to_begin_flights_to_Boston_in_fall/srvc%3Dhome%26position%3D3 |fechaarchivu=6 d'ochobre de 2012 }}</ref> Southwest ta decidida a consiguir los viaxeros de negociu que vaigan al centru de Boston y faer posible billetes y tases más barates a estos pasaxeros.<ref>{{cita web |url=http://www.boston.com/business/articles/2009/02/19/southwest_to_serve_logan_by_fall/ |títulu=Southwest Airlines to begin service in Boston by fall - The Boston Globe <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 |autor= |enllaceautor= |idioma= }}</ref> === Vuelos direutos cancelaos ente los siguientes aeropuertos === '''Dende'l 8 de mayu de 2009''' * Vuelu direutu diariu ente Detroit, MI (DTW) y Orlando, FL (MCO) * Vuelu diariu direutu ente Ft. Lauderdale, FL (FLL) y Manchester, NH (MHT) * Vuelu diariu direutu ente Long Island-Islip,NY (ISP) y Ft. Myers, FL (RSW) '''Notes:''' • El 11 de xineru de 2009, Southwest añedió seis vuelo diarios, y retayó 196 vuelos. Estos cambeos débense principalmente a los elevaos costos de combustible, la incertidume económica, y el fechu de que los primeros meses del añu tienen menos viaxeros qu'aquellos que-yos precieden. Al empar qu'amenorgaron vuelos ampliaron los aviones, p'amenorgar los problemes que pudiera provocar la meteoroloxía nos meses d'iviernu. • Nun esfuerciu continuu p'ameyorar los horarios de vuelos regulares, dende'l 9 de mayu de 2009, Southwest va esaniciar 32 vuelos d'ida y vuelta del so actual horariu de vuelos regulares y va añedir 19 vuelos d'ida y vuelta favoreciendo un amenorgamientu de 13 vuelos d'ida y vuelta na so rede de vuelos; les ampliaciones de vuelu inclúin delles restauraciones, nomaes na seición "nuevos vuelos".<ref>{{cita web |url=http://www.usatoday.com/travel/flights/item.aspx?type=blogue&ak=59850430.blogue |títulu=Southwest to trim schedule, but Denver gets new route - Flights: Airfare, flight tracker, delays, miles tracker & airport news - Today in the Sky - USATODAY.com <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 |autor= |enllaceautor= |idioma= }}</ref> === Vuelos internacionales === Antes de la quiebra d'ATA, Southwest Airlines tenía un esitosu códigu compartíu con ATA y con [https://web.archive.org/web/20110203060905/http://www.vueloseconomicosinternacionales.com/ vuelos internacionales] en códigu compartíu o billetes pa vuelos internacionales en 2009. Los destinos operaos por ATA incluyíen vuelos a Canadá, el Caribe, Méxicu, y Europa. En 2010, Southwest entamaba aliase con otres compañíes pa efectuar vuelos tresatlánticos y transpacíficos. El 8 de xunetu de 2008, Southwest anunció que llegara a un principiu d'alcuerdu de códigu compartíu cola segunda aereollinia más grande de Canadá, [[WestJet]]. Los términos del códigu compartíu tendríen de terminar rematando'l 2009. Southwest dixo que tien interés en volar a destinos internacionales nel futuru, a zones del Caribe, Méxicu, ya Inglaterra que tean dientro del algame de los sos aviones.<ref>{{cita web |url=http://cbs11tv.com/business/Southwest.Airlines.Canada.2.766199.html Southwest ufierta vuelos a Canadá|títulu=http://cbs11tv.com/business/Southwest.Airlines.Canada.2.766199.html Southwest ufierta vuelos a Canadá |urlarchivu=http://web.archive.org/web/http://cbs11tv.com/business/Southwest.Airlines.Canada.2.766199.html Southwest ufierta vuelos a Canadá |fechaarchivu=9 d'abril de 2017 }}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20080121030216/http://www.iht.com/articles/ap/2007/06/19/business/NA-FIN-COM-US-Southwest-International-Flights.php/ "Southwest Airlines trabaya pa efectuar vuelos internacionales con ATA" [[International Herald Tribune]] Artículu del 12 de payares de 2007]</ref><ref>Evolución en Southwest, Aviation Week y Space Technology, 3 de setiembre de 2007, p. 46 (entrevista con Bob Jordan, Vicepresidente executivu d'estratexa y teunoloxía)</ref> Southwest tamién anunció los sos planes de volar a Méxicu en códigu compartíu con [[Volaris]] dende 2010. Los planes tán anguaño en puntu muertu a la espera de ver qué aereollinia va ser la qu'encruz la frontera. Los planes pasen por efectuar vuelos en códigu compartíu con compañíes de Ḥawai y del Caribe. Nun futuru alloñáu, ellos entamen efectuar códigos compartíos a Europa y Asia. == Southwest Airlines Vacations == En 1989, Southwest Airlines y [[The Mark Travel Corporation]] algamaron un alcuerdu col qu'apurrir a los veceros la posibilidá d'adquirir paquetes vacacionales completos llamaos [http://www.southwestvacations.com Southwest Airlines Vacations]. Estos paquetes vacacionales incluyiríen vuelos d'ida y vuelta con Southwest Airlines, habitaciones d'hotel, tases d'hotel, tresporte terrestre, puntos Rapid Reward y asistencia al pasaxeru les 24 hores. Los pases pa zones d'interés turísticu, seguros y pistes d'esquí, tamién tán disponibles. == L'efeutu Southwest y los alcuerdos de códigu compartíu == {{VT|L'efeutu Southwest}} [[Ficheru:N626SW B737-300 Southwest Airlines @LAS, January 2007.jpg|thumb|Un avión de Southwest aterrizando en [[Las Vegas (Nevada)|Las Vegas]]. Southwest y [[US Airways]] son les principales compañíes nel [[Aeropuertu Internacional McCarran]].]] L'ésitu y beneficiu del modelu de negocios de Southwest recibió'l nome de ''Efeutu Southwest''. Dende la intención inicial de Southwest en Texas consistente n'efectuar vuelos más baratos que'l costu de conducir ente dos puntos (a empiezos de los 70, mientres la primera gran crisis enerxética nos Estaos Xuníos), desenvolviendo una rede de vuelos con marxes de precios que dexaren a l'aereollinia ser rentable, anque a cuenta de vuelos ensin esplotar y un usu eleváu de los aviones. L'elementu clave del ''Efeutu Southwest'' ye que cuando una compañía de baxu costu (o cualquier compañía innovador y agresivo) entra nun mercáu, este camuda, y de normal crez fuertemente. Por casu, cuando les tarifes yera un 50% inferiores a les tarifes normales nesi mercáu, el númberu de veceros non yá doblábase, si non que se cuadruplicaba como pocu. Southwest foi una gran inspiradora d'otres aereollinies de baxu costu, y el so modelu de negocios copiáu munches vegaes en tol mundu. Les aereollinies europees [[EasyJet]] y [[Ryanair]] son dos de les aereollinies más conocíes que siguen la estratexa de negocios de Southwest nesti continente (anque EasyJet opera con dos modelos distintos d'aviones a día de güei). Otres aereollinies con un modelu de negocios basáu nel sistema de Southwest son la canadiense [[WestJet]], la [[Malasia]] [[AirAsia]] (la primera y mayor baxu costu n'Asia), la filial de [[Qantas]] [[Jetstar Airways|Jetstar]] (anque Jetstar vuela anguaño con tres tipos de modelos distintos), la [[Tailandia|tailandesa]] [[Nok Air]] y la mexicana [[Volaris]]. === Morris Air === Una aereollinia influyida por Southwest foi [[Morris Air]], fundada por June Morris y [[David Neeleman]], con base n'Utah y qu'operaba nel noroeste de los Estaos Xuníos. Southwest Airlines adquirió Morris Air y absorbió la so capital y rutes según el so inventariu y servicios. David Neeleman trabayó con Southwest mientres un curtiu periodu. Cuando l'alcuerdu de non competencia expiró, Neeleman fundó [[JetBlue Airways]], una aereollinia en competencia direuta que tamién incorporaba munchos principios y práutiques empecipiaos por Southwest, incluyendo'l constituyir una cultura d'empleos positiva y templada y l'operación con un namái tipu d'avión.<ref name="Peterson">{{cita publicación |apellíu=Peterson | nome = Barbara | títulu = Blue Streak: Nel interior de jetBlue, l'estrenu que cute a la industria | publicación = Portfolio Hardcover | fecha=2004 | isbn = 1-59184-058-9 }}</ref> === Muse Air === Southwest Airlines dedicóse a la crecedera interior, según a l'alquisición d'otres aereollinies como fixo comúnmente. Sicasí, amás de l'alquisición de Morris Air Transport (ver enriba), Southwest mercó al so competidor [[Muse Air]] en 1985, qu'operaba con aviones McDonnell Douglas MD-80. Muse Air foi renombrada como TranStar Airlines. TranStar Airlines foi cerrada n'agostu de 1987 === Icelandair === En 1997, Southwest y [[Icelandair]] algamaron alcuerdos de mercáu ya intercambiu de pasaxeros al dexar tarifes conxuntes, horarios coordinaos, y la tresferencia d'equipaxes de pasaxeros ente dambes aereollinies en Baltimore. Icelandair efectúa vuelos ente Baltimore y l'[[Aeropuertu de Keflavik]] n'[[Islandia]]. Los vuelos en conexón ente delles ciudaes d'Estaos Xuníos y delles ciudaes d'Europa apaecen nos horarios de Southwest<ref>. {{cita web | autor = Rob Kaiser | títulu = Southwest ufierta nuevos vuelos con tresferencia n'Islandia | publicación = Baltimore Business Journal | fecha = 21 de febreru de 1997 | url = http://baltimore.bizjournals.com/baltimore/stories/1997/02/24/story6.html?page=1 |fechaaccesu=10 de xunu de 2007}}</ref> Los programes de viaxeros frecuentes nun s'inclúin nel alcuerdu. === ATA Airlines === [[ATA Airlines]], unu de los principales competidores de Southwest Airlines nel mercáu de Chicago, onde operaba dende l'[[Aeropuertu Internacional Chicago Midway|aeropuertu Midway]] onde tamién lo faía Southwest. ATA declarar en bancarrota, y en 2004, Southwest inyectó capital n'ATA que (al pie de otres coses) favoreció que Southwest facer col 27.5% de les aiciones d'ATA hasta la so salida cuando empezaron los procedimientos del [[Capítulu 11 de la bancarrota]]. Pa despidise de la so estratexa "Nós vamos solos", Southwest empezó'l so primer alcuerdu de códigu compartíu domésticu con ATA, que fizo posible que Southwest Airlines tuviera vuelos al mercáu d'ATA en [[Ḥawai]], a [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan Washington|Washington, D.C.]], y a [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York]]. A finales de 2005, ATA aseguróse 100 millones de dólares en financiamientu adicional de la firma [[MatlinPatterson]], y l'inversión orixinal de Southwest con ATA modificar hasta'l puntu de que Southwest dexó de tener el 27.5% de les aiciones (o cualesquier otru interés financieru) n'ATA. L'alcuerdu de códigu compartíu ampliar pa incluyir los 17 destinos d'ATA y los 63 destinos de Southwest. En 2006, la unión de pilotos de Southwest aprovó un alcuerdu por contratu con llimitaciones na crecedera d'este y otros alcuerdos de códigu compartíu. Mientres estes restricciones son a día de güei mínimes, suponen un alcuerdu de crecedera nes negociaciones actuales colos sindicatos. Mientres 2006, Southwest Airlines empezó a comercializar namái vuelos d'ATA. La dependencia d'ATA de la rede de rutes de Southwest siguió creciendo en 2006, y nel momentu que ATA cesó n'abril de 2008, l'aereollinia ufiertaba más de setenta vuelos a la selmana a Ḥawai dende les bases d'operaciones de Southwest en Phoenix, Las Vegas, Los Angeles, y Oakland. Otros vuelos adicionales tuvieron disponibles en munches otres ciudaes a lo llargo de los Estaos Xuníos. Los planes que fueron anunciaos diben empuestos a qu'ATA ufiertara puramente vuelos internacionales pa Southwest en 2010, pero fueron atayaos cuando ATA atayó les sos operaciones sópito'l 3 d'abril de 2008. Nun hubo planes p'abrir un códigu compartíu ATA/Southwest coles compañíes filiales d'ATA, [[North American Airlines]] o [[World Airways]], inclusive cuando dambes son copropiedá de la empresa [[Global Aero Logistics|ATA Holdings]]. El códigu compartíu ATA/Southwest foi atayáu cuando ATA entró nel capítulu 11 de bancarrota'l 3 d'abril de 2008. A les 4:00 A.M. (hora de la mariña este) del 3 d'abril, ATA atayó toles sos operaciones.<ref>{{cita web |url=http://biz.yahoo.com/bw/080403/20080403005406.html?.v=1|títulu=ATA Airlines entra nel capítulu 11 y dexa d'operar atayando los vuelos charter del alcuerdu militar: Financial News - Yahoo! Finance |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080418213147/http://biz.yahoo.com/bw/080403/20080403005406.html?.v=1 |fechaarchivu=18 d'abril de 2008}}</ref> Escontra finales de payares de 2008, Southwest anunció que mercaría'l certificáu d'operación y los restos materiales d'ATA Airlines por que Southwest Airlines pudiera aportar a los slots del aeropuertu de Nueva York de LaGuardia enantes controlaos por ARREYAR. Según Southwest Airlines "... Esto nun inclúi nin aviones, nin instalaciones o emplegaos d'ATA."<ref>{{enllaz rotu|1={{cita web |url=http://phx.corporate-ir.net/phoenix.zhtml?c=92562&p=na048&ID=1228269&highlight= |títulu=Southwest Airlines busca los derechos pa volar al aeropuertu LaGuardia|publicación=[[swamedia.com]] |fecha=3 de febreru de 2009 |fechaaccesu=3 de febreru de 2009}} |2=http://phx.corporate-ir.net/phoenix.zhtml?c=92562&p=na048&ID=1228269&highlight= |bot=InternetArchiveBot }}</ref> === WestJet Airlines === El 8 de xunetu de 2008, Southwest Airlines anunció oficialmente la so intención d'algamar un alcuerdu de códigu compartíu con [[WestJet Airlines]] de Canadá. L'alcuerdu dexaría a los veceros adquirir billetes de caúna na páxina de la otra, según la sincronización de vuelos ente Canadá y los Estaos Xuníos. L'alcuerdu va terminar a finales de 2009.<ref>{{cita web |url=http://biz.yahoo.com/prnews/080708/latu024.html?.v=101|títulu=¿Quies viaxar fuera - Eh? Southwest Airlines va ufiertar vuelos internacionales gracies al pactu cola compañía canadiense WestJet, Vuelos regulares hasta finales de 2009: Financial News - Yahoo! Finen... }}</ref> === Volaris === Southwest anunció'l so segundu alcuerdu de códigu compartíu internacional el 10 de payares de 2008, cola compañía de baxu costu mexicana [[Volaris]]. L'alcuerdu dexaba a Southwest vender billetes en vuelos de Volaris, incluyendo vuelos internacionales dende los Estaos Xuníos que la compañía espera empezó en 2009. L'alcuerdu de códigu compartíu terminó'l 22 de febreru de 2013. == Cultura corporativa == === Esperiencia de Southwest === Los billetes nun pueden ser adquiríos dende axencies de viaxes virtuales como [[Orbitz]] o [[Travelocity]]; magar una minoría pueden adquirise al traviés d'axentes de viaxe. La mayoría de los vuelos de Southwest son vendíes direutamente pola aereollinia per teléfonu o internet na [http://www.southwest.com Páxina web de la compañía] que ye la única qu'ufierta descuentos per internet nos sos billetes. Al contrariu qu'otres grandes aereollinies, Southwest dexa a los sos pasaxeros efectuar cambeos de reserves ensin costos adicionales. Ente que esto apurre flexibilidá a los veceros, Southwest nun dexa conexones ente distintos vuelos de la compañía (de normal un serviciu gratuitu n'otres aereollinies). [[Ficheru:SWAgate.jpg|thumb|Zona d'embarque nuna puerta nel [[Aeropuertu Internacional d'Orlando]].]] Los veceros nun tienen asientos asignaos; anque, tán distribuyíos n'unu de los trés "grupos d'embarque" dependiendo del so tiempu de facturación (facturaciones tempranes suponen embarques tempranos), y son llibres d'escoyer l'asientu que más deseyen, qu'ayuda a l'aereollinia a embarcar más rápido. En mayu de 2006 mientres un alcuentru d'accionistes, la direición de Southwest anunció qu'executaría un estudiu pa evaluar les posibilidaes d'adoptar un sistema de asignación d'asientos en 2008, como parte del so nuevu camín de vuelos de llargu radiu, implementándolo na so teunoloxía de reserves de vuelu. El 8 de payares de 2007, Southwest creó una meyora del procedimientu d'embarque al asignáse-yos a los pasaxeros una lletra d'embarque (A, B o C) xuntu con númberu qu'apurre un llugar exactu nel avión (Por casu: A32). La idea ye dexar a los pasaxeros nun tener qu'esperar en ringlera, evitando asina la perda de tiempu dexándo-y l'usu d'un tiempu de relaxación o siguir trabayando. Tamién introducieron tarifes Business por selección, que garantiza un pase d'embarque "A", con una mayor cantidá de puntos nel programa Rapid Rewards, y una bébora. Como resultáu de la política d'embarque, delles compañíes independientes ufierten servicios de facturación automática pa Southwest. Estes compañíes autoricen a los pasaxeros a realizar la facturación automática 24 hores antes de la salida del vuelu (cuando l'aereollinia pon como disponible pa facturación en llinia un vuelu) y tresmitía la información necesaria pa facturar con Southwest asina l'aereollinia abría la facturación en llinia d'un vuelu en concretu. La resultancia d'esti serviciu foi que la xente que lo utilizaba de normal, depués pertenecíen al grupu de los primeres n'embarcar (conocíu como grupu d'embarque "A"). Southwest nun adoptó esta práutica y de fechu presentó una demanda contra una compañía (boardfirst.com) nel xulgáu federal de distritu en Dallas por un usu comercial impermisible de la so páxina web y que tuvo como resultáu'l zarru de boardfirst.com n'ochobre de 2007. Como resultancia del pleitu o les amenaces de faelo, l'últimu serviciu de facturación temprana ceró de manera indefinida'l 15 de setiembre de 2008. [[Ficheru:BWIA-BTerminal.JPG|left|thumb|Módulos A y B apocayá (2005) construyíos y anovaos en [[Aeropuertu Internacional Baltimore-Washington Thurgood Marshall|BWI]] onde Southwest tien 26 puertes d'embarque<ref>{{cita web |url=http://www.bwiairport.com/about_bwi/bwi_timeline/ |títulu=Línea temporal de BWI: BWI d'una güeyada|publicación=BWI Airport |fechaaccesu=29 de xunetu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080730215105/http://www.bwiairport.com/about_bwi/bwi_timeline/ |fechaarchivu=30 de xunetu de 2008}}</ref>]] Southwest dexara siempres tres pieces d'equipaxe de manera totalmente gratuita n'oposición a la llende de dos que tienen munches aereollinies en [[Cabotaxe|vuelu de cabotaxe]]. Sicasí dende'l 29 de xineru de 2008, pueden facturar hasta dos maletes de manera totalmente gratuita. Un tercer bultu puede ser facturáu abonando 25 dólares. Tamién puede facturase una cuarta maleta, y asina hasta la novena bolsa, abonando 50 dólares per bultu. Cualquier pieza adicional, puede facturase abonando 110 dólares per bultu. Hasta'l 2000, Southwest sirvía comíes más pequeñes que les de les aereollinies tradicionales, onde en vuelos curtios consistía nun pequeñu aperitivo y un refrescu, y en vuelos llargos (con una duración de 3 hores o más) un "pack de aperitivos" con cómida preparada. Nel 2000, estes comíes empaquetadas entepasaben la comida sirvida por aereollinies tradicionales como [[United Airlines]] o [[American Airlines]]. Southwest tamién ufierta bebíes en vuelu de manera gratuita (escluyendo les alcohóliques). Nun hai entretenimientu en vuelu. Southwest ye conocida polos sos coloríos anuncios a bordu del avión y tripulaciones que se ponen a cantar. El cantar nun ye normal, y ye abondo popular ente los veceros, pero munchos críticos de viaxes haber consideráu ofensivu y intrusivo.<ref> {{cita web | autor = David Grossman | títulu = Yo nun voi odiar a Southwest nunca más | publicación = USA Today | fecha = 17 d'ochobre de 2005 | url = http://www.usatoday.com/travel/columnist/grossman/2005-10-14-grossman_x.htm |fechaaccesu=10 de xunu de 2007}}</ref> Southwest caltuvo unes escelentes cifres de prestu col veceru; en 2006, según el [[Departamentu de tresporte de los Estaos Xuníos|departamentu de tresporte]] nes estadístiques d'avientu, Southwest algamó'l númberu unu (menor númberu de quexes) de toles aereollinies de los Estaos Xuníos, con 0.18 quexes pr cada 100.000 veceros. Southwest Airlines consiguió recibir el menor númberu de quexes por pasaxeros de toles grandes compañíes de los Estaos Xuníos que treslladaren les sos estadístiques al departamentu de tresporte (DOT) dende setiembre de 1987, que ye cuando'l DOT empezó a recoyer les estadístiques de Prestu del veceru y empezaren a publicar los Informes de Veceros en Viaxes Aéreos. ==== Rapid Rewards ==== El programa de viaxeros frecuentes de Southwest llámase [http://www.southwest.com/rapid_rewards/ Rapid Rewards]. Los veceros reciben un puntu per cada vuelu que realicen (inclusive anque'l vuelu realice paraes téuniques). Un billete gratuitu, con caducidá a los once meses, otorgar automáticamente cuando un miembru atropa 16 puntos nun periodu de 24 meses. Amás, otorgar mediu puntu por acutar coches d'arriendu y/ estancies d'hotel en compañíes que tengan rellaciones empresariales cola compañía, ensin que tenga que tar venceyáu a que s'efectuara antes un vuelu con Southwest. Los miembros de Rapid Reward tamién pueden llograr un puntu por cada 1.200 dólares gastaos cola tarxeta de creitu [[Visa Inc.|Visa]] cola marca de Rapid Reward (los pagos con Southwest y los sos asociaos suponen el doble de puntos). Si los miembros rexistren la so tarxeta de creitu con [http://www.rapidrewardsdining.com Rapid Rewards Dining], van recibir 0.25 puntos por cada 100 dólares gastaos nos restoranes asociaos. A empiezos de [[2009]], Southwest anunció'l so primer asociáu de venta d'alcordances, [https://web.archive.org/web/20090515212213/http://www.rapidrewards.flowerclub.com/ TeleFlora Flower Club], en que los sos miembros pueden llograr 0.5 o 1.0 puntos per cada pidíu de flores (dependiendo del costu total del pidíu). El programa Rapid Rewards ganó numberosos [[Freddie Awards]] mientres años. Nel pasáu, axudicábense'l doble de puntos Rapid Rewards si adquiríense los billetes de viaxe per internet, pero esta política foi modificada a finales de 2003, momentu nel cual l'extra de puntos llograos por acutar los vuelos per internet amenorgar a namái mediu puntu por segmentu de vuelu (de tal manera que la compra per internet d'un viaxe d'ida y vuelta apurría tres puntos Rapid Rewards). L'extra de puntos por adquirir los billetes per internet foi atayáu dafechu n'abril de 2005. Hasta febreru de 2006, los viaxes de pagu taben suxetos a les feches festives pero non a los controles de capacidá: unu podría utilizar un viaxe de premiu siempres y cuando hubiera asientos llibres y nun fora una de los cinco feches festives. En febreru de 2006, diéronse-y la vuelta a estes polítiques: les feches festives fueron esaniciaes, pero les capacidaes de control fueron instituyíes, llindando la cantidá d'asientos disponible pa los viaxes con puntos Rapid Rewards. A empiezos de 2006, Southwest amplió'l so alcuerdu de códigu compartíu con [[ATA Airlines]] y dexó l'usu de billetes gratuitos a Ḥawai al costu de dos vuelos de premiu per vuelu. El 3 d'abril de 2008, ATA Airlines atayó tolos sos vuelos al cayer na bancarrota, incluyendo los vuelos en códigu compartíu a Ḥawai. === Anuncios === La compañía emplega humor nos sos anuncios. Los esloganes inclúin "Namái aviones elegantes", "La xente que tenemos equí puede querete" y "L'aereollinia de baxu costu". L'actual eslogan de l'aereollinia ye "Un símbolu de llibertá". Una hestoria escoyida d'imáxenes y videos de publicidá ta disponible na páxina web de la compañía.<ref>"[https://web.archive.org/web/20010161126300/http://www.southwest.com/about_swa/netads.html Galería d'imáxenes históriques de Southwest Airlines]." ''Southwest Airlines''. Comprobáu'l 11 de febreru de 2009.</ref> Dende los 90, Southwest llanzó una campaña publicitaria porr televisión basada na frase "¿Quies escapate?" La presentación comercial risible, situaciones vergonzoses nes que les persones atopar a sigo mesmes esperando a "escapase". Munchos de los anuncios tán acompañaos del estractu sonoru "[ding] El to yes agora llibre pa movete pel país"; una parodia propia del anunciu en vuelu de "yes agora llibre de movete pola cabina". [[Ficheru:Southwest 737.jpg|left|thumb|Un avión de Southwest nel [[Aeropuertu Internacional Chicago Midway]].]] ==== "Namái aviones elegantes" ==== Poco dempués de que Southwest empezara a utilizar la motivación "Namái aviones elegantes", Stevens Aviation, quien utilizara "aviones elegantes" pal so motivación, pensó n'empezar una batalla xudicial pol derechu de marca. En llugar de recurrir a la xusticia, los conseyeros delegaos de dambes compañíes anunciaron la celebración d'una batalla de llucha llibre. Celebráu nel agora baltáu [[Dallas Sportatorium]] (la más famosa instalación de llucha llibre) y celebrada al meyor de dos de trés rondes, el perdedor de cada ronda tenía que pagar 5.000 dólares a l'asociación de caridá qu'él escoyera, y col ganador faciéndose col derechu d'usu de la frase. Un video promocional amosaba a los conseyeros delegaos "entrenando" pa la llucha (col conseyeru delegáu Herb Kelleher que ye ayudáu a llevantase xunto a un puru y un vasu de güisqui (Wild Turkey 101) que-y tán esperando) y distribuyíu ente los emplegaos y como una rueda de prensa xuntu col video de la llucha. Herb Kelleher perdió la engarradiella pa Southwest, con Stevens Aviation llogrando los derechos de la frase. Kurt Herwald, conseyeru delegáu de Stevens Aviation, concedió darréu l'usu de "namái aviones elegantes" a Southwest Airlines. La resultancia foi que dambes compañíes pudieron utilizar la frase, 15.000 dólares fueron a organizaciones de caridá y una magnífica campaña de [[publicidá]] pa dambes compañíes. === Emplego === El presidente y conseyeru delegáu de Southwest ye [[Gary C. Kelly]], quien reemplazó a [[Colleen Barrett]] como presidente'l 15 de xunetu de 2008. La direutora financiera de Southwest ye [[Laura Wright]]. En xunetu de 2007, [[Herb Kelleher]] dimitió como direutor. [[Colleen Barrett]] dexó'l so puestu de responsable de la secretaría direutivo y corporativo en mayu de 2008 y como presidente en xunetu de 2008. Dambos siguen siendo emplegaos activos de Southwest Airlines. === Trabayu entamáu === Anque Southwest ta considerada una aereollinia "so costo", ta fuertemente sindicada en comparanza con otres aereollinies.<ref>[http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4188/is_20040716/ai_n11465633 Southwest recibe nuevu CEO | Desert News (Salt Lake City) | Atopa artículu en BNET.com<!-- Bot generated title -->]</ref> L'asociación de pilotos de Southwest, un sindicatu ensin venceyar a l'Asociación de Pilotos de Llinia Aérea, representa a los pilotos de l'aereollinia.<ref>[http://www.swapa.org/ SWAPA<!-- Bot generated title -->]</ref> Los téunicos de caltenimientu d'aeronaves tán representaos pola Asociación Fraternal de Mecánicos d'Aeronaves ([[AMFA]]).<ref>[http://www.amfanatl.org/ AMFA Home<!-- Bot generated title -->]</ref> Los axentes de facturación y reserves tán representaos pola Asociación Internacional de Maquinistes y trabayadores aeroespaciales (IAM). Los axentes de vuelu, tripulantes de cabina, axentes de rampla y axentes d'operaciones tán representaos pol sindicatu de trabayadores del tresporte (TWU). === ''Airline'' === La versión estauxunidense del [[reality show]] ''[[Airline (serie de televisión)|Airline]]'' amosó a los pasaxeros y emplegaos de Southwest Airlines nun día de vida cualesquier en dalgún de los principales aeropuertos de Southwest (BWI, MDW, LAX, y HOU). El "reality" empezó'l 5 de xineru de 2004 na [[A&Y Network]], pero foi atayáu dempués de setenta episodios el 15 d'avientu de 2005. == Llexa == === Flota actual === A finales d'avientu de 2017, la flota de Southwest Airlines ta compuesta de 705 aeronaves, con una edá promediu de 10,6 años, toos del modelu [[Boeing 737]].<ref name="fleet"/> <center> {| class="toccolours sortable" border="1" cellpadding="3" style="border-collapse:collapse" |- style="background:orange;" |+ '''Flota de Southwest Airlines'''<ref name="fleet">{{cita web |url=http://www.planespotters.net/Airline/Southwest-Airlines |títulu=Southwest Airlines – Details and Fleet History – Planespotters.net Just Aviation |editorial=Planespotters.net |fechaaccesu=25 de xineru de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120125001617/http://www.planespotters.net/Airline/Southwest-Airlines |fechaarchivu=25 de xineru de 2012 }}</ref> |- style="background:#FE9A2e;" !Aeronave !En serviciu !Pidíos !Pasaxeros !class=unsortable|Notes |- |- |[[Boeing 737 Next Generation|Boeing 737–700]] |511 | - |143 |Primer veceru n'operar el modelu, espérase qu'en 2013 tola flota cunte con 143 sielles |- |[[Boeing 737 Next Generation|Boeing 737–800]] |181 |21 |175 |Entregues restantes previstes pa 2013<ref name="738march"/> <br />Configuráu con capacidá [[ETOPS]].<ref>{{cita publicación |url=http://www.blogsouthwest.com/blogue/southwest-airlines-gary-kelly-addresses-wings-club-new-york-city |títulu=Southwest Airlines' Gary Kelly Addresses the Wings Club in New York City |fecha=15 d'avientu de 2010 |fechaaccesu=8 de marzu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120319003843/http://www.blogsouthwest.com/blogue/southwest-airlines-gary-kelly-addresses-wings-club-new-york-city |fechaarchivu=19 de marzu de 2012 }}</ref> |- |[[Boeing 737 MAX|Boeing 737 MAX 7]] | - |30 |150 |Ta previstu que sía'l primer veceru en recibir l'aeronave. El pidíu puede intercambiase col modelu 737 MAX 8.<br /> Entrada en serviciu prevista pa 2017<ref name="boeing.mediaroom_1" /> |- |[[Boeing 737 MAX|Boeing 737 MAX 8]] |13 |197 |175 |Ta previstu que sía'l primer veceru en recibir l'aeronave. El pidíu puede intercambiase col modelu 737 MAX 7.<br /> Entrada en serviciu prevista pa 2017<ref name="boeing.mediaroom_1">{{cita publicación |url=http://boeing.mediaroom.com/index.php?s=43&item=2072|títulu=Boeing 737 MAX Logs First Firm Order from Launch Customer Southwest Airlines|fecha=13 d'avientu de 2011}}</ref> |- !Total !705 !248 ! ! |} </center> L'aereollinia cunta con más [[Boeing 737]] na so flota que nenguna otra aereollinia nel mundu; Southwest ye de cutiu mentada como aereollinia pionera n'utilizar un únicu tipu d'aeronave. Sicasí, Southwest operó dalgunos [[Boeing 727-200|727-200]] arrendaos a finales de los 70 y de nuevu a mediaos de los 80, y el so filial [[TranStar Airlines]] operó dalgunos [[DC-9]] y [[MD-80]] a mediaos de los 80. Southwest foi veceru de llanzamientu de los trés variantes de Boeing 737 qu'operen anguaño, y foi la primer aereollinia en poner xuntos en serviciu al modelu 500 y el modelu next-generation 700. Southwest tien un amiestu d'aviones nuevos y vieyos tantu de la versión "clásica" como "next generation" del 737.<ref> {{cita web | autor = [[Boeing Commercial Airplanes]] | títulu = The Boeing Next-Generation 737 Family | url = http://www.boeing.com/commercial/737family/background.html |fechaaccesu=10-06-2006-06-10 }}</ref> En febreru de 2010, Southwest tenía una flota con una media d'edá de 12,9 años,<ref>{{cita web |url=http://www.airfleets.net/ageflotte/Southwest%20Airlines.htm |títulu=Edad de la flota de Southwest Airlines |fechaaccesu=10 de xunu de 2007}}</ref> y efectúen una media d'unos siete vuelos al día. Los aviones percuerren una distancia media por vuelu de 633 milles (unos 1050 quilómetros) con una duración media d'una hora y 48 minutos. Esto significa que l'usu diariu de cada avión ye, de media, de doce hores y 36 minutos.<ref name = "FS" /> Los asientos de Southwest tienen el mesmu anchor que cualesquier otru operador de 737s nos Estaos Xuníos. Sicasí, los asientos tien aprosimao una pulgada más d'anchor que los aviones de la familia [[Airbus A320|A320]] operaos por compañíes de baxu costu como [[Frontier Airlines]], [[JetBlue]], [[Virgin America]], [[USA 3000]], y delles otres competidores. Los asientos de Southwest tienen una distancia ente ellos d'ente 32 y pulgaes (ente 77 y 80 centímetros), en comparanza cola media de 31 a 32 pulgaes (75-77&nbsp;cm) de les aereollinies doméstiques de los Estaos Xuníos. Sicasí, la compañía de baxu costu [[JetBlue Airways]] ufierta dende 32 a 36 pulgaes (75-87&nbsp;cm).<ref>[http://www.seatguru.com/airlines/JetBlue_Airways/information.php Información xeneral de JetBlue<!-- Bot generated title -->]</ref> Los 737-300 y 737-500 de Southwest nun tán forníos con cabina electrónica, como si tienen los 737-300, 737-400, y 737-500 d'otres compañíes. Nel so llugar, el cuadru de mandos ye totalmente analóxicu, más similar a les primeres variantes del 737. Les cabines de los nuevos 737-700 y otros "Next Generation" tienen yá elementos electrónicos, y Southwest preparó los sos 737-7H4 pa emular l'apariencia de los 737-300 y 737-500 con mires de estandarizarlos. Los trés versiones del Boeing 737 qu'opera Southwest utilicen HUD nel cuadru de mandos. Esta teunoloxía consiste nun panel de cristal que se baxa del llau del capitán, y amuesa información de vuelu primaria como un holograma. Desque se terminó la producción del 737-300 y el 737-500, los pidíos más recién de Southwest fueron puramente pol modelu 737-700. Southwest empezó a retirar los sos 737-300 más antiguu, dende avientu de 2007, amenorgando la so flota de -300 dende los 194 iniciales. Sicasí, dellos -300 tán siendo remocicaos pa dotalos de nuevos preseos electrónicos. Estes remodelaciones dexen que l'avión sía compatible n'operación col -700, y va dexar a l'aereollinia llevar a cabu la so iniciativa d'igualar la configuración de la so flota; según otres meyores, estes meyores van dotar al -300 de navegación por [[GPS]]. Southwest espera importantes amenorgamientos de costos con esta iniciativa.<ref>{{cita web |url=http://www.boeing.com/news/releases/2008/q4/081222a_nr.html|títulu=Nota de prensa de Boeing Press del 22 d'avientu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110426035315/http://www.boeing.com/news/releases/2008/q4/081222a_nr.html |fechaarchivu=26 d'abril de 2011}}</ref> Southwest ye'l mayor operador mundial del 737. La so flota activa actual supera los 500 aviones. En términos del total de producción del 737 (de tolos modelos de la hestoria), les entregues de nuevos aviones de Boeing a Southwest supón aprosimao un 9% del total de la producción. Southwest tien una de les mayores flotes de Norteamérica. === Flota retirada === <center> {| class="toccolours" border="1" cellpadding="3" style="border-collapse:collapse" |+ '''Flota retirada de Southwest Airlines''' |- bgcolor="#ffcc99" !Avión !Añu d'introducción !Añu de retiru !Reemplazu !Notes |- |[[Boeing 727|Boeing 727-200]] |1979 |1987 |[[Boeing 737|Boeing 737-200]] | |- |[[Boeing 737|Boeing 737-200]] |1971 |2005 |[[Boeing 737 Next Generation|Boeing 737-700]] |Primer avión de Southwest |- |[[Boeing 737 Classic|Boeing 737-500]] |1990 |2016 |[[Boeing 737 Next Generation|Boeing 737-700]] |Veceru de llanzamientu |- |[[Boeing 737 Classic|Boeing 737-300]] |1984 |2017 |[[Boeing 737 MAX|Boeing 737 MAX 8]] |Veceru de llanzamientu de Norte America |} </center> == Llibrea == [[Ficheru:Southwest Airlines B-737-300 N640SW.jpg|thumb|[[Boeing 737|Boeing 737-300]] (N340SW) de Southwest cola llibrea de 1971-2000.]] [[Ficheru:SouthwestNewLivery.jpg|thumb|[[Boeing 737|Boeing 737-300]] de Southwest cola llibrea de 2001-Actual.]] La [[llibrea]] orixinal de Southwest foi [[beige]] y colloráu, con naranxa nel final de la cola, y tires de color blancu pa dixebrar cada seición de color. La pallabra ''Southwest'' apaecía en blancu na porción beige de la cola. (Anque, nos trés primeros 737-200, dende xunu de 1971, nel llau esquierdu del avión, la pallabra ''Southwest'' foi asitiada tou a lo llargo de la parte cimera de la porción trasera del fuselaje, cola pallabra ''Airlines'' pintada na cola onde anguaño ta la pallabra ''Southwest''. Nel llau derechu, la pallabra ''Southwest'' taba nel mesmu llugar qu'anguaño, pero tamién tenía la pallabra ''Airlines'' pintada na parte cimera de la porción trasera del fuselaje. Southwest introdució la flota "cañón azul" en 2001, el so primer cambéu de llibrea nos sos trenta años de vida. El ''Spirit One'' foi'l primer avión pintáu colos nuevos colores. La nueva llibrea reemplazó'l color beige como principal pol azul cañón y camudó los colores de testos y tires, pol doráu. (El final de cola naranxa ta inda n'usu.) Les tires a lo llargo del avión recibieron un diseñu más curvado, totalmente horizontales na llibrea orixinal. La llibrea orixinal ta siendo retirada, magar tres aviones van siguir cola llibrea orixinal pa conmemorar los trés ciudaes orixinales de Southwest. En payares de 2007, Southwest taba realmente cerca de completar l'actualización de flota.<ref name = "FS" /> Los diseños de les llibrees de Southwest esploten perfectamente l'aspeutu antiestético de los winglets. Los primeros aviones dotaos de winglets permanecen con estos ensin pintar (siguiendo les tires del fuselaje), pero los siguientes aviones apurríos con winglets lleven el testu "SOUTHWEST.COM" escritu nellos. Tolos aviones van ser progresivamente repintados col ".com" nos winglets. Los aviones con llibrees especiales y winglets, como'l Shamu, tienen winglets totalmente blancos.<ref name = "FS" /> Dellos aviones de Southwest amuesen temátiques especiales, en llugar de la llibrea normal. Estos aviones temáticos tienen nomes especiales, de normal terminaos en "One". Dalgunos de los más conocíos exemplos son: * '''''[[Shamu]]''''': Los trés aviones fueron pintaos pa paecese a una [[Orca]], con anuncios pa [[SeaWorld]]. **El primer avión que foi pintáu colos esquemes "Shamu" foi'l N334SW (1988), un 737-300, y foi más tarde siguíu pol N507SW (Shamu II) y el N501SW (Shamu III), dambos 737-500. Cola progresiva retirada de los 737-200 de Southwest, el 737-500 empezó a operar nun amenorgáu área xeográfica antes operáu polos 737-200, y por tanto, Sía World nun podía consiguir la correuta esposición nel ámbitu nacional con estos dos únicos aviones. Dos 737-700, el N713SW y el N715SW, fueron repintados pa convertise nos nuevos aviones Shamu, y tantu el N501SW como'l N507SW foi on repintados con coloriar Cañón Azul. Los trés aviones Shamu actuales yá nun son conocíos como Shamu I, II, o III. El trabayu de pintura yá namái consta nos morros de cada avión cola pallabra "Shamu". Los portaequipajes cimeru de los -700 amuesen anuncios de Sía World, sacante nes partes frontera y trasera del avión, onde los portaequipajes nun son uniformes, nin abondo grandes. * Unu de los portadores de la llibrea "Shamu", ye'l primera 737-500 construyíu del mundu. * '''''The Spirit of Kitty Hawk''''': (1984) Llibrea y títulu con que cunten los trés primeros Boeing 737-300 introducíos na flota de Southwest Airlines. El N300SW ye'l 737-300 más antiguu de la flota de Southwest, siguíu polos sos hermanos, el N301SW y el N302SW. * '''''Lone Star One''''': (1990) La bandera del estáu de [[Texas]] apaez a lo llargo del avión. * '''''Arizona One''''': (1994) La bandera del estáu d'[[Arizona]] apaez a lo llargo del avión. * '''''The June M. Morris''''': (1994) N'honor de June Morris, firma y logo de Morris Air nel morru. El logo foi retiráu de la llibrea "Cañón Azul" * '''''California One''''': (1995) La bandera del estáu de [[California]] apaez a lo llargo del avión. * '''''Silver One''''': (1996) Avión del 25ᵘ aniversariu. Primeramente pintáu de color metálicu brillante, foi pintáu más tarde en color plata, pa faer más fácil el so caltenimientu. Esti avión tamién cuntaba con asientos plateados, que fueron reemplazaos p'asemeyalos a los del restu de la flota pa mayor simplicidá. Silver One tamién cuntaba con vasos plateados. * '''''Triple Crown One''''': (1997) Llibrea dedicada a los emplegaos de Southwest, como reconocencia de Southwest por recibir el premiu Triple Crown de la industria aéreo (récor de puntualidá, meyor manexu d'equipaxes, y menos reclamaciones de pasaxeros). Los portaequipajes cimeros del Triple Crown One lleven inscritos los nomes de tolos emplegaos que trabayaben pa Southwest nesi momentu, en virtú de la so contribución nel llogru del premiu. * '''''Nolan Ryan Express''''': (1998) Pegatina conmemorativa dedicada al famosu pitcher texano [[Nolan Ryan]] que ye'l [[MLB]] de tolos tiempos con 5.714 boles mandaes fuera del campu. * '''''Nevada One''''': (1999) La bandera del estáu de [[Nevada]] apaez a lo llargo del avión. * '''''New Mexico One''''': (2000) La bandera del estáu de [[Nuevu Méxicu]] apaez a lo llargo del avión. * '''''Spirit One''''': (2001) Avión pa conmemorar el 30ᵘ aniversariu. (Primer avión pintáu col nuevu esquema "Cañón Azul". * '''''The Spirit of Hope''''': (2004) Dedicáu a la Ronald McDonald House. Los portaequipajes del techu tán cubiertos con dibuxos de neños nun Ronald McDonald House nel estáu de Washington.*'''''Maryland One''''': (2005) La bandera del estáu de [[Maryland]] apaez a lo llargo del avión. * '''''Slam Dunk One''''': (2005) Tien un logo distintu d'equipos de [[baloncestu]] de la NBA en cada portaequipajes cimera; y un gran logo de baloncestu nel fuselaje, en reconocencia del sofitu de Southwest a la [[National Basketball Association]]. *'''''Illinois One''''': (2008) La bandera del estáu d'[[Illinois]] apaez a lo llargo del avión. * Southwest recibió tantu'l 737 númberu '''5.000''' construyíu (13 de febreru de 2006) como'l '''2.000''' "Next Generation" construyíu (27 de xunetu de 2006). El 2.000ᵘ "Next Generation" ta marcáu como tal na so llibrea, anque'l 5.000ᵘ nun contién nenguna referencia a ello. Tien una placa conmemorativa del 737 5.000ᵘ na parte cimera de la puerta d'embarque. * Southwest recibió'l so 737 '''500ᵘ''' el 28 de xunu de 2007. Esti avión ta pintáu n'honor a dichu afitáu. * '''''Tinker Bell One''''': (2008) Pintures de Tinker Bell. * '''''Sports Illustrated''''': (2009) Un llargu decálogu d'ediciones ilustraes de deportes acuáticos de [[Bar Refaeli]] afata'l fuselaje del N922WN<ref>{{cita web |títulu=Southwest pinta aviones con modelos acuáticos |publicación=[[PopSci.com.au]] |fecha=12 de febreru de 2009 |url=http://www.popsci.com.au/military-aviation-amp-space/article/2009-02/southwest-paints-swimsuit-model-plane |fechaaccesu=12 de febreru de 2009}}</ref> * Anque nun ye una llibrea especial, Southwest opera'l primera 737-700 salíu de fábrica. Tolos aviones con llibrees especiales hasta'l ''Spirit One'' lleven los colores orixinales de la llibrea beige, colorada y naranxa nel estabilizador vertical y timón. Les siguientes ediciones especiales amuesen coles col esquema de color "cañón azul". == Récor medioambiental == N'abril de 2007, el puertu de Portland apurrió a Southwest Airlines el premiu a la excelencia medioambiental en reconocencia del esfuerciu exemplar na categoría d'Innovación Medioambiental.<ref>{{cita web |url=http://www.southwest.com/swamedia/factsheet.html |títulu=Dato de southwest. Reconocencies de Southwest Airlines |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090220193749/http://www.southwest.com/swamedia/factsheet.html |fechaarchivu=20 de febreru de 2009}}</ref> == Incidentes y accidentes == [[Ficheru:SWA Boeing 737 departing SFO 3-23-09.JPG|thumb|200px|Southwest en despegue y ascensu dende San Francisco.]] Southwest tuvo trés grandes incidentes notables y nunca sufrió la muerte de nengún pasaxeru por cuenta de un accidente.(Al 18 d'Abril de 2018 ésti datu quedó caducu debíu al accidente producíu'l 17 d'Abril del mesmu añu) * El 5 de marzu de 2000, el [[Vuelu 1455 de Southwest Airlines|vuelo 1455]] salir de pista cuando intentaba aterrizar nel aeropuertu de Burbank-Glendale-Pasadena, agora llamáu [[Aeropuertu Bob Hope]], [[Burbank]], [[California]], mancando a 43 persones. L'incidente provocó'l despidu de los pilotos, y que l'avión quedara inservible. * El 11 d'agostu de 2000, el pasaxeru Jonathan Burton rompió la puerta de cabina del vuelu 1763 mientres s'atopaba en ruta de [[Las Vegas]] a [[Salt Lake City]]. En defensa propia, los otros pasaxeros amenorgaron a Burton quien más tarde morrió como resultáu de les sos feríes.<ref>{{cita web |títulu=informe policial |url= http://www.thesmokinggun.com/archive/southwest1.html|autor=Policía De [[Salt Lake City]] |fechaaccesu=22 de xunu de 2007}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Les aereollinies tienen de fortificar la cabina |url=http://www.planeinsanity.com/column2001_09a.html |autor=Elliott Hester |fechaaccesu=10 de xunu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070629012820/http://www.planeinsanity.com/column2001_09a.html |fechaarchivu=29 de xunu de 2007 }}</ref> * El 8 d'avientu de 2005, el [[Vuelu 1248 de Southwest Airlines|vuelo 1248]] salir de pista cuando aterrizaba nel [[Aeropuertu Internacional Chicago Midway]] mientres unes condiciones de nieve intenso. Un neñu de seis años morrió a consecuencia del accidente del coche en que diba, cuando l'avión internar nes cais de la ciudá. D'ente los pasaxeros y persones de tierra, tan solo echar# voz de mancaes leves. L'avión arreyáu, el N471WN, convertir nel N286WN en reparándose. * 1 d'abril de 2011: [[Vuelu 812 de Southwest Airlines]] * El Domingu 12 de xineru de 2014, el vuelu 4013 que yera efeutuáu con una aeronave Boeing 737-700, con 124 pasaxeros y 5 tripulantes a bordu, aterrizo nel aeropuertu equivocáu. El 737-700 desapiego del Aeropuertu Internacional Chicago-Midway con destín al Aeropuertu de Branson, en Missouri, aterrizo nel Aeropuertu M. Graham Clark, nel condáu de Taney, a solu 11 quilómetros del aeropuertu de Branson. Unes de les grandes problemátiques foi que l'Aeropuertu de Branson, onde tenía qu'aterrizar, tien una pista de 2180 metros, y l'Aeropuertu M. Graham Clark tan solo 1140 metros de llargu, y a la fin de la pista hai una cayida significativa y dempués la carretera federal 65. L'avión aterrizo'l Domingu a les 6:11 P.M. Tolos pasaxeros fueron unviaos al Aeropuertu de Branson, nel qu'un avión de la compañía llegó pa faese cargu de los pasaxeros y llevalos al Aeropuertu de Dallas-Love Field. Nun hubo nengún mancáu. * El 25 d'abril de 2016 el vuelu 225 de Chicago a Orlando tuvo que faer un aterrizaxe d'emerxencia por cuenta de una falla nun motor, nel aeropuertu internacional de Pensacola, Florida. * El 17 d'abril de 2018 el [[vuelu 1380 de Southwest Airlines|vuelo 1380]] de NYC a Dallas, un B737-700, sufre una avería y esplosión del motor 1, produciendo la rotura d'una ventana y la consiguiente parcial succión d'una pasaxera que taba sentada nesi asientu. Productu de les mancadures ésta muyer finó. L'avión aterrizó d'emerxencia nel aeropuertu de Filadelfia. == Premios y reconocencies == * Los American Brand Excellence Awards reconocen a les meyores compañíes nacionales que meyor atienden les necesidaes de los executivos d'empreses de pequeñu y medianu tamañu. En 2007, Southwest Airlines allugar ente los meyores nel segmentu de Viaxes, basándose nes resultancies d'una encuesta a nivel nacional de la Rede Nacional de los Periódicos de Negocios de les Ciudaes efectuada a 1.000 executivos qu'evaluaron unos 251 elementos de cada marca. * El programa de Southwest Airlines Rapid Rewards foi gallardoniáu na revista ''InsideFlyer'' nos Freddie Awards añales de 2006 como'l Meyor Programa del añu, el Más Premiáu, la Meyor Páxina web, y les Meyores Promociones. * En 2007, per octavu añu consecutivu, la revista ''Business Ethics'' nomó a Southwest Airlines nos sos "100 Meyores Compañíes pal Ciudadanu", una llista que califica a les compañíes públiques basándose nel so serviciu empresarial a dellos grupos de veceros.<ref name="Business Ethics">{{cita web |url=http://www.business-ethics.com/node/75|títulu=100 Meyores Compañíes al Ciudadanu 2007|publicación=Business Ethics Magacín |fechaaccesu=5 de payares de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081107060901/http://www.business-ethics.com/node/75 |fechaarchivu=7 de payares de 2008}}</ref> Southwest ye una de los once úniques que se repitieron na llista nos ocho años de vida d'esta. * En 2005 y de nuevu en 2008 L'[[American Customer Satisfaction Index]] (ACSI) reconoció a Southwest Airlines como líder de la industria en prestu del veceru. El ACSI, dirixíu pola Universidá de Michigan, trata de manera independiente los niveles de prestu del veceru basándose na esperiencia vivida polos veceros.<ref name="ACSI">{{cita web |url=http://www.theacsi.org/index.php?option=com_content&task=view&id=147&Itemid=155&i=Airlines |títulu=Puntuaciones de la Industria Aéreo|publicación=American Customer Satisfaction Index |fechaaccesu=15 de mayu de 2008}}</ref> * Dende 2000, la revista HISPANIC incluyó a Southwest Airlines na so llista Corporate 100 pol so lideralgu na proporción d'oportunidaes a los hispanos y el so programa d'empléu, formación, y sofitu a les minoríes. * La Express Delivery & Logistics Association nomó a Southwest Airlines como la "Aereollinia del Añu 2006." * En 2005, American Small Business Travelers Alliance calificó a Southwest Airlines como la "Meyor Aereollinia pa los Viaxeros de Pequeños Negocios." * La presidenta de Southwest, Colleen Barrett, foi escoyíu como ganador del premiu Tony Jannus de 2007,<ref name="Tony Jannus Award">{{cita web |url=http://www.tonyjannusaward.com/legacy.html|títulu=Antiguos Ganadores del Premiu Tony Jannus|publicación=Tony Jannus Award |fechaaccesu=5 de payares de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080720015115/http://www.tonyjannusaward.com/legacy.html |fechaarchivu=20 de xunetu de 2008}}</ref> convirtiéndose na primer muyer en ser gallardoniada nes sos 44 años d'historia d'esti premiu aeronáuticu. * La revista Professional Women incluyó a Southwest Airlines na so clasificación de 2006 de les "Compañíes Más Almiraes poles Muyeres." * Acordies cola revista ''Institutional Investor'', Southwest Airlines yera la primera na categoría de consumidores d'ente toles aereollinia como la "Compañía más prestosa pal accionista" basándose na efectividá del gobiernu de Southwest y de les rellaciones con el inversores como parte de los sos esfuercios por amontar el valor de les aiciones. * Southwest Airlines asitióse como la meyor na novena encuesta añal d'aereollinies ''Business Travel News''. * En 2006, Southwest apaeció na llista de GIjobs.nets de los cincuenta contratistes d'antiguos militares. Nel puestu 37, Southwest foi la única gran compañía qu'apaeció na llista. * Nel so artículu de xineru de 2006, Institutional Investor señaló al direutor de Southwest, Gary Kelly, como unu de los direutores más importantes d'América. Foi calificáu como'l meyor direutor aereu del sector de les aereollinies. == Referencies == {{llistaref|3}} {{Commons|Southwest Airlines}} == Enllaces esternos == * [http://espanol.southwest.com/ Southwest Airlines] * [http://www.southwest.com Southwest Airlines] (inglés) * [http://web.archive.org/*/http://www.southwest.com/vamonos/ Southwest Airlines] (español, archivu) * [https://web.archive.org/web/20170930084916/http://www.spiritmag.com/ Revista d'a bordu Spirit] (inglés) * [https://web.archive.org/web/20090501195127/http://www.helloflight.com/Airlines/SWA/Southwest_Airlines.Cfm Actuales vuelos de Southwest Airlines - HelloFlight.com] (inglés) * [http://www.blogsouthwest.com/ Nuts About Southwest - Blogue oficial de Southwest Airlines] (inglés) * [http://www.southwestvacations.com/custcare/spanish.asp Southwest Vacations] (español) * [http://www.southwestvacations.com Southwest Vacations] (inglés) * [https://web.archive.org/web/20081210130151/http://www.pw.utc.com/vgn-ext-templating/v/index.jsp?vgnextoid=2y35288d1c83c010VgnVCM1000000881000aRCRD&prid=0d7f7fac9b77a110VgnVCM100000c45a529f____ Nota de prensa de Southwest sobre operación ecolóxica del 11 de xunu de 2008] (inglés) * [http://www.seatguru.com/airlines/Southwest_Airlines/information.php Configuración d'asientos de Southwest Airlines en SeatGuru.com] (inglés) * [http://www.airfleets.net/ageflotte/?file=calcop&opp=Southwest%20Airlines Edá de la flota de Southwest Airlines] (inglés) * [http://finance.yahoo.com/q?s=LUV&d=t Perfil financieru de Southwest Airlines en Yahoo!] (inglés) * [https://web.archive.org/web/20070927004453/http://www.startupstudio.com/southwest-airlines-founder-herb-kelleher/podcasts/2007/01/19/ StartupStudio - Entrevista con Herb Kelleher na sede de Southwest Airlines] (inglés) {{Tradubot|Southwest Airlines}} {{control d'autoridaesç} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Southwest Airlines]] [[Categoría:Aereollinies d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Empreses de Texas]] [[Categoría:Aereollinies de baxu costu]] [[Categoría:Aereollinies fundaes en 1971]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 40vv2nc6i7buh4tigzaq7qisvmx7bld 0 153437 3699494 3566234 2022-07-25T08:10:22Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'aeropuertu |nome = Aeropuertu Internacional d'Orlando |nome_nativu = Orlando International Airport |imagen = Orlando_International_Airport_terminal_from_arriving_airplane.jpg |IATA = MCO |ICAO = KMCO |FAA = MCO |mapa_loc = Florida |etiqueta_mapa_loc = MCO |pie_mapa_loc = Situación del aeropuertu en [[Florida]]<br />[[Ficheru:MCO Airport Diagram.svg|250px]]Diagrama de la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]] del aeropuertu |tam_mapa_loc = |tipu = Públicu |operador = Greater Orlando Aviation Authority |ciudá_sirve = [[Orlando (Florida)|Orlando]] |elevación_p = 96 |elevación_m = 29 |sitio_web = [http://www.orlandoairports.net/ www.orlandoairports.net] |p1-númberu = 17L/35R |p1-llargor-p = 9,000 |p1-llargor-m = 2,743 |p1-superficie = [[Formigón|Concretu]] |p2-númberu = 17R/35L |p2-llargor-p = 10,000 |p2-llargor-m = 3,048 |p2-superficie = Concretu |p3-númberu = 18L/36R |p3-llargor-p = 12,005 |p3-llargor-m = 3,659 |p3-superficie = [[Asfaltu]]/Concretu |p4-númberu = 18R/36L |p4-llargor-p = 12,004 |p4-llargor-m = 3,659 |p4-superficie = Concretu |p5-númberu = H1 |p5-llargor-p = 44 |p5-llargor-m = 13 |p5-superficie = Concretu |estadística_añu = 2017 |estadística1 = Operaciones aérees |datos_estadística1 = 330,708 |estadística2 = Volume de Pasaxeros |datos_estadística2 = 44,611,265 |notes = Fonte: [[Alministración Federal d'Aviación]]<ref name=FAA>{{FAA-airport|ID=MCO|use=PU|own=PU|site=03407.*A}}, retrieved 03/15/2007</ref><ref>{{cita web |títulu=Traffic Statistics |url=https://www.orlandoairports.net/about-us/#traffic-statistics|formatu=|editorial= Greater Orlando Aviation Authority|fecha=xineru de 2017 |fechaaccesu=16 de febreru de 2017}}</ref> }} L''''Aeropuertu Internacional d'Orlando''' {{códigos aeroportuarios}} {{Etimoloxía|inglés|Orlando International Airport}}, ye un importante aeropuertu públicu allugáu a diez quilómetros al sureste d'[[Orlando (Florida)|Orlando]], [[Florida]], [[Estaos Xuníos]]. En 2017, MCO remanó 44,611,265 pasaxeros, lo que lo convirtió nel aeropuertu más activu del estáu de Florida y nel [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos|onceavu aeropuertu más activu de los Estaos Xuníos]]. L'aeropuertu sirve como un [[Centru de conexón|centru de conexones]] pa Silver Airways, según una ciudá focu pa [[Frontier Airlines|Frontier]], [[JetBlue]], [[Southwest Airlines|Southwest]] y [[Spirit|Spirit Airlines]]. Southwest ye'l tresportista más grande del aeropuertu por pasaxeros tresportaos. L'aeropuertu tamién ye una importante puerta d'entrada internacional pa la rexón central de la Florida, con vuelos de compañíes aérees estranxeres. Con 5,383 hai (13,302 acres), MCO ye unu de los aeropuertos comerciales más grandes d'Estaos Xuníos.<ref name="FAA" /> El códigu del aeropuertu MCO representa'l nome anterior del aeropuertu, la Base de la Fuercia Aérea McCoy, una instalación del [[Mandu Aereu Estratéxicu|Comandu Aereu Estratéxicu]] (CAI), que se cerró en 1975 como parte d'una retirada militar xeneral dempués del final de la Guerra de Vietnam. En términos de serviciu de llinia aérea comercial, l'[[Gran Orlando|área metropolitana d'Orlando]] tamién cunta col [[Aeropuertu Internacional Sanford]] (SFB) y, más indireutamente, col [[Aeropuertu Internacional de Daytona Beach]] (DAB), l'[[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)]] (MLB), l'[[Aeropuertu Internacional de Tampa]] (TPA) y l'[[Aeropuertu Internacional de San Petersburgu-Clearwater]] (PIE). == Terminales y sales == [[Ficheru:Orlando International Airport hotel rooms.jpg|thumb|Vista del atriu oriental, qu'amuesa les habitaciones del hotel nel hotel [[Hyatt|Hyatt Regency]].]] [[Ficheru:Orlando international airport atrium.jpg|thumb|Atriu.]] [[Ficheru:Orlando2005 010.jpg|thumb|Tranvía del Aeropuertu Internacional d'Orlando.]] [[Ficheru:Orlando2005 009.jpg|thumb|Estación del Tren.]] L'Aeropuertu Internacional d'Orlando tien un diseñu de centru de conexones con un gran edificiu de la terminal principal y cuatro sales nel llau enrite accesibles al traviés de [[tresporte hectométrico]], con un total de 129 puertes. L'edificiu principal de la terminal ta estremáu en dos terminales; Terminal A (nel llau norte del edificiu) y Terminal B (nel llau sur del edificiu). Hai instalaciones de documentación de pasaxeros y reclamu d'equipaxe en dambes terminales, que tamién comparten dos puestos de control de seguridá, unu en Salar Oeste que lleva a les sales 1 y 3, y otru nel Atriu Oriente, que lleva a les sales 2 y 4. A diferencia de la configuración similar utilizada en [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], los pasaxeros tienen de pasar por seguridá antes d'aportar al tresporte hectométrico. Les sales 1 y 3, y más tarde la sala 4, fueron diseñaos por KBJ Architects,<ref>{{cita web |títulu=Aviation List|url=http://www.kbj.com/Architecture/aviation/aviation_list.htm |publicación=KBJ Architects |fechaaccesu=25 de xunu de 2012|deadurl=yes |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120316212800/http://www.kbj.com/Architecture/aviation/aviation_list.htm |fechaarchivu=16 de marzu de 2012}}</ref> ente que la sala 2 foi diseñada por [[Hellmuth, Obata & Kassabaum]], Helman Hurley Charvat Peacock Architects y Rhodes + Brito Architects.<ref>{{cita publicación |títulu=Spanning the Sky|first1=Blair|last1=Hanuschak|first2=Don|last2=Moe|url=http://www.modernsteel.com/Uploads/Issues/February_2002/2002_02_02_orlando.pdf|work=Modern Steel Construction |fecha=febreru de 2002 |fechaaccesu=25 de xunu de 2012}}</ref> C.T. Hsu + Associates and Rhodes + Brito Architects diseñaron les renovaciones que se fixeron a les sales 1 y 3, que se completaron n'abril de 2010.<ref name="cthsu">{{cita web |títulu=Orlando International Airport Airsides 1 & 3 Expansion|url=http://www.cthsu.com/transportation-oia.php |publicación=C.T. Hsu + Associates |fechaaccesu=25 de xunu de 2012}}</ref> La sala 4 anguaño sirve como'l principal antepar de llegaes internacionales del aeropuertu; la sala 1 tamién remana delles llegaes internacionales. Los pasaxeros ''internacionales'' que lleguen que riquen inmigración y/o despachu d'aduanes procésense al traviés d'esos puntos de control na sala onde lleguen. Dempués de pasar [[Oficina d'Aduanes y Protección Fronteriza de los Estaos Xuníos|migración]], los pasaxeros recueyen el so equipaxe y pasen por [[Oficina d'Aduanes y Protección Fronteriza de los Estaos Xuníos|aduanes]]. Dempués de pasar aduana, los pasaxeros internacionales tienen d'encetar el [[tresporte hectométrico]], que los tresllada a la terminal principal. La sala 4 apurre accesu a la escalera mecánica direutamente dende la sala d'aduanes a la plataforma de tresporte hectométrico. Esto esanició'l requisitu de que los pasaxeros internacionales que lleguen pasen por una inspeición de seguridá ente l'área d'aduanes y tresporte hectométrico, y como resultáu agora tienen la opción de llevar el so equipaxe documentáu con ellos al tresporte hectométrico. Alternativamente, los pasaxeros tamién tienen la opción d'asitiar el so equipaxe nuna cinta de tresferencia na sala d'aduanes pal so tresporte a la parte de recoyida d'equipaxe de la terminal principal. Los pasaxeros que conecten a un vuelu na sala 4 o pasen l'aduana na sala 1, según a los emplegaos del aeropuertu, tendrán de pasar pola seguridá al salir de l'aduana. L'aeropuertu cunta con un hotel [[Hyatt|Hyatt Regency]] dientro de la estructura principal de la terminal. L'hotel ta allugáu nel llau este del atriu de la terminal con un lobby nel cuartu pisu y habitaciones qu'empiecen nel nivel cinco. L'aeropuertu cunta con un ampliu antepar pa los güéspedes qu'esperen vuelos, espaciu pa convenciones, dellos chigres y dos restoranes, incluyendo un restorán d'autor nel últimu nivel del edificiu de la terminal con vistes a les instalaciones del aeropuertu y les pistes. === Terminal A === La Terminal A consiste na metá norte de la terminal principal, con sistemes de tranvía a la sala 1 y sala 2. Les llinies aérees qu'operen la documentación y les instalaciones d'equipaxe dientro de la Terminal A xeneralmente operen la sala 1 y sala 2, pero esi nun ye siempres el casu. ==== Sala 1 ==== *Puertes 1-29 *Sala de llegaes internacionales secundaries *Parte de la terminal orixinal, inaugurada en 1981 *Llinies aérees qu'operen vuelos regulares dende la sala 1: [[Aeroméxico]], [[Avianca]], [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras|Azul]], [[Copa Airlines]], [[Frontier Airlines|Frontier]], [[JetBlue Airways|JetBlue]], [[Silver Airways]] *Llinies aérees chárter qu'operen dende la sala 1: [[Magnicharters]], [[Miami Air International]], [[XTRA Airways]], [[World Atlantic Airways]] *Les puertes 20, 22-28 son capaces de remanar llegaes internacionales. *The Club en MCO ==== Sala 2 ==== *Puertes 100-129 *Aereollinies qu'operen vuelos regulares dende la sala 2: [[Alaska Airlines]] y [[Southwest Airlines|Southwest]]<ref name=":0">{{cita publicación |url=https://www.orlandoairports.net/flights/ |títulu=Flights - Orlando International Airport (MCO) |apellíu=GOAA|work=Orlando International Airport (MCO)|fechaaccesu=13 de setiembre de 2017 |idioma=en-US}}</ref> === Terminal B === [[Ficheru:United Airlines at Gate In Orlando.JPG|thumb|United Airlines na Puerta 41 preparar pa partir al [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark]].]] La Terminal B consiste na metá sur de la terminal principal, con sistemes de tranvía a la sala 3 y sala 4. Les llinies aérees qu'operen les instalaciones de documentación y equipaxe dientro de la Terminal B xeneralmente operen na sala 3 y sala 4, pero esi nun ye siempres el casu. La sala 4 tamién alluga l'antepar principal de llegaes internacionales utilizáu por munches aereollinies europees. ==== Sala 3 ==== *Puertes 30-59 *Admirals Club d'[[American Airlines]] *United Club d'[[United Airlines]] *Parte de la terminal orixinal, abierta en 1981 *Llinies aérees qu'operen vuelos programaos dende la sala 3: [[American Airlines|American]], [[Spirit Airlines|Spirit]] y [[United Airlines|United]]<ref name=":0" /> ==== Sala 4 ==== *Puertes 70-99 *Sala principal internacional de llegaes *The Club en MCO *Sky Club de [[Delta Air Lines]] *Aereollinies qu'operen vuelos regulares dende la sala 4: [[Aer Lingus]], [[Air Canada]], [[Air Canada Rouge]], [[Air Transat]], [[Bahamasair]], [[British Airways]], [[Caribbean Airlines]], [[Delta Air Lines|Delta]], [[Edelweiss Air|Edelweiss]], [[Emirates]], [[Eurowings]], [[Icelandair]], [[LATAM Airlines Group|LATAM]], [[Lufthansa]], [[Norwegian Air Shuttle|Norwegian]], [[Sun Country Airlines|Sun Country]], [[Sunwing Airlines]], [[Thomas Cook Airlines]], [[Virgin Atlantic Airways|Virgin Atlantic]], [[Volaris]] y [[WestJet]] *Les puertes 80-87 son capaces de remanar llegaes internacionales, y les puertes 90,92,94 y 96 tán a puntu de completase pa usase como puertes "xiratories"<ref>{{cita publicación |url=https://www.orlandoairports.net/getting-around-mco/north-terminal-enhancements/ |títulu=North Terminal Enhancements - Orlando International Airport (MCO) |apellíu=GOAA|work=Orlando International Airport (MCO)|fechaaccesu=13 de setiembre de 2017 |idioma=en-US}}</ref> === Servicios notables === Delta Air Lines foi la primer aereollinia con vuelos en jet, con vuelos en DC-8 'fanjet' 'Royal Service'. Eastern Airlines 'les ales del home', convertir na primer aereollinia 'oficial' del Walt Disney World Resort, y patrocinó una atraición na so 'Tomorrowland' llamada: 'If You Had Wings'. Más tarde, cuando Eastern cerró Delta, tomó l'atraición, llamábase Dream Flight. A principios de la década de 1970 Delta, National y Eastern Airlines empezaron vuelos de "fuselaxe anchu" a MCO, National con DC-10-10 y -30 y Delta y Eastern Airlines con L-1011. Eastern tenía un serviciu intraestatal de fuselaxe anchu con vuelos L-1011 a Miami. Los [[Boeing 747-400]] de [[Lufthansa]] y [[Virgin Atlantic Airways|Virgin Atlantic]] son anguaño los aviones más grandes nel aeropuertu. Virgin Atlantic tien vuelos diarios múltiples dende'l [[Reinu Xuníu]], incluyíos [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres Gatwick]], [[Aeropuertu de Mánchester|Mánchester]], [[Aeropuertu Internacional de Glasgow|Glasgow]] y [[Aeropuertu Internacional de Belfast|Belfast]], xuntu con un vuelu diariu de Lufthansa a [[Frankfurt del Main]] n'[[Alemaña]]. Mientres la temporada alta, hasta cinco [[Boeing 747]] de Virgin pueden tar a les puertes d'Orlando al empar. [[British Airways]] compite con Virgin a London Gatwick con hasta diez Boeing 777 a la selmana.<ref>{{cita publicación |títulu=Slots fort Heathrow |nome=Terry |apellíu=Maxon|url=http://aviation.beloblog.com/archives/2007/09/slots_for_heathrow.html|newspaper=Airline Biz |fecha=setiembre de 2007 |fechaaccesu=21 de payares de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071111193550/http://aviation.beloblog.com/archives/2007/09/slots_for_heathrow.html |fechaarchivu=11 de payares de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071111193550/http://aviation.beloblog.com/archives/2007/09/slots_for_heathrow.html |fechaarchivu=11 de payares de 2007}}</ref> [[Ficheru:Emirates A380 A6-EOM at MCO-Orlando International Airport on 1-Sep-2015.jpg|thumb|El vuelu inaugural de Emirates na puerta 84, operáu con un avión [[Airbus A380]] (esto foi una sola vegada yá que'l vuelu ye operáu por un Boeing 777-300ER).]] En marzu de 2015, Emirates anunció que van empezar el serviciu diariu al aeropuertu dende l'[[Aeropuertu Internacional de Dubái]] a partir del 1 de setiembre de 2015.<ref>{{cita web |títulu=Emirates Announces a New Daily Service to Orlando|url=http://www.emirates.com/us/english/about/news/news_detail.aspx?article=2261556|website=Emirates |fechaaccesu=20 de xunu de 2015}}</ref> L'aeropuertu intentara atraer a Emirates mientres cinco años primero que s'anunciara'l serviciu.<ref>{{cita publicación |last1=Mouawad|first1=Jad |títulu=Expansion by Mideast Airlines Sets Off a Skirmish in the U.S.|url=https://www.nytimes.com/2015/03/17/business/gulf-airlines-expansion-sets-off-a-row-in-the-us.html?_r=0 |fechaaccesu=20 de xunu de 2015|work=The New York Times |fecha=marzu de 2015|quote=[Philip Brown, the director of OIA] has been trying to lure Emirates to Orlando for the last five years}}</ref><ref name="WESH: Emirates"/> Orlando International foi'l primer aeropuertu de Florida atendíu por Emirates. L'aereollinia espera tres mercado principales pa los vuelos: viaxeros d'ociu y corporativos xuntu con llocales d'heriedu asiáticu que viaxen a Asia, que son bien sirvíos pola aereollinia.<ref>{{cita publicación |last1=Werley|first1=Jensen |títulu=Private pods, five course meals: Why Emirates' Orlando service will bring high-end flying to Jacksonville travelers|url=http://www.bizjournals.com/jacksonville/news/2015/06/02/private-pods-five-course-meals-why-emirates.html |fechaaccesu=20 de xunu de 2015|work=Jacksonville Business Journal |fecha=xunu de 2015}}</ref> El presidente de l'Asociación d'Aviación de Greater Orlando, Frank Kruppenbacher, calificó'l nuevu serviciu como "ensin dulda la meyora más grande y significativu pal nuesu aeropuertu"<ref name="WESH: Emirates">{{cita publicación |last1=Ober|first1=Amanda |títulu=OIA announces nonstop service to Dubai on Emirates Airlines|url=http://www.wesh.com/news/oia-announces-nonstop-service-to-dubai-on-emirates-airlines/31987458 |fechaaccesu=20 de xunu de 2015|work=WESH 2 |fecha=marzu de 2015}}</ref> y estima que l'impautu económicu llocal del nuevu serviciu va ser d'hasta $100 millones de dólares añales.<ref>{{cita publicación |last1=Barnes|first1=Susan |títulu=Emirates touches down in Orlando, shows off its Airbus A380 superjumbo|url=https://www.usatoday.com/story/todayinthesky/2015/09/02/emirates-touches-down--orlando-shows-off-its-airbus-a380-superjumbo/71563674/ |fechaaccesu=2 de setiembre de 2015|work=USA Today |fecha=setiembre de 2015|quote=The estimated economic impact of the new daily flight from Dubai to Orlando is upwards of $100 million annually, according to Frank Kruppenbacher, chairman of the Greater Orlando Aviation Authority.}}</ref> El vuelu inaugural realizar con un Airbus A380. Los vuelos programaos regularmente funcionen con [[Boeing 777|Boeing 777-300ER]].<ref>{{Cita tweet |usuariu=EricaRakow |númberu=638741920915812354 |fecha=setiembre de 2015 |títulu=Inaugural @emirates flight from Dubai to Orlando just landed! This begins daily non-stop service to/from MCO -> DXB}}</ref><ref>{{cita web |títulu=EK219 Flight history|url=http://www.flightradar24.com/data/flights/ek219/#74a88ca|website=Flightradar24 |fechaaccesu=1 de setiembre de 2015}}</ref> [[LATAM Airlines Group]] tuvo creciendo costantemente n'Orlando, empezando primeru con vuelos al Aeropuertu Internacional d'[[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos]] con [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]]. De magar, los vuelos al [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]] en [[Lima]] empezaron en xunu de 2015 con [[LATAM Perú]] con un [[Airbus A319]].<ref>{{cita web |url=http://www.prnewswire.com/news-releases/latam-airlines-group-increases-connections-from-orlando-to-south-america-300098247.html |títulu=LATAM Airlines Group Increases Connections from Orlando to South America |apellíu=S.A. |nome=LATAM Airlines Group|website=www.prnewswire.com |idioma=en|fechaaccesu=13 de setiembre de 2017}}</ref> Los vuelos de temporada en [[LATAM|LATAM Chile]] al [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez]] en [[Santiago de Chile]] empezaron en xineru de 2017, operando nun [[Boeing 787]].<ref>{{cita publicación |url=http://www.anna.aero/2017/01/11/new-airline-routes-launched-3-january-2017-9-january-2017/ |títulu=New airline routes launched (3 January 2017 – 9 January 2017) {{!}} anna.aero |fecha=xineru de 2017|work=anna.aero|fechaaccesu=13 de setiembre de 2017 |idioma=en-US}}</ref> En xunetu de 2017, [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] llanzó vuelos al [[Aeropuertu Internacional de Galeão]] con un [[Boeing 767]].<ref>{{cita web |url=https://www.latam.com/en_us/press-room/releases/direct-flight-Orlando-Rio-de-Janeiro/ |títulu=LATAM launches new direct flight between Orlando and Rio de Janeiro|website=www.latam.com |idioma=en|fechaaccesu=13 de setiembre de 2017}}</ref> El grupu de llinies aérees agora sirve colectivamente a Orlando dende 4 destinos, trés de los cualos operen mientres tol añu. == Aereollinies y destinos == === Pasaxeros === {{Airport-dest-list <!-- --> | [[Aer Lingus]] | [[Aeropuertu de Dublín|Dublín]] <!-- --> | [[Aeroméxico]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] <!-- --> | [[Aeroméxico Connect]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey]] <!-- --> | [[Air Canada]] | [[Aeropuertu Internacional de Ottawa|Ottawa]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Halifax]] <!-- --> | [[Air Canada Rouge]] | [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] <!-- --> | [[Air Transat]] | [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Halifax]], [[Aeropuertu Internacional del Gran Moncton|Moncton]], [[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec|Quebec]] <!-- --> | [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] <!-- --> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]] <!-- --> | [[Avianca]] | [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]] <!-- --> | [[Avianca (Costa Rica)|Avianca Costa Rica]] | [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]] <!-- --> | [[Avianca (El Salvador)|Avianca El Salvador]] | [[Aeropuertu Internacional d'El Salvador|San Salvador]] <!-- --> | [[Avianca (Perú)|Avianca Perú]] | [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]] <!-- --> | [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras]] | [[Aeropuertu Internacional Tancredo Nieves|Belo Horizonte-Confins]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas]], [[Aeropuertu Internacional de Recife|Recife]] <!-- --> | [[Bahamasair]] | [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]] <!-- --> | [[British Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]] <!-- --> | [[Caribbean Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston–Norman Manley]] <!-- --> | [[Copa Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]] <!-- --> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]] (remata'l 28 d'ochobre de 2018),<ref>https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/278702/delta-ends-orlando-miami-service-in-oct-2018/</ref> [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]] <!-- --> | [[Delta Connection]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]] <!-- --> | [[Edelweiss Air]] | [[Aeropuertu Internacional de Zúrich|Zúrich]] <!-- --> | [[Emirates (airline)|Emirates]] | [[Aeropuertu Internacional de Dubái|Dubái–International]] <!-- --> | [[Flair Airlines]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]] (empecipia'l 14 d'avientu de 2018),<ref name=Flair /> [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref name=Flair>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280185/flair-airlines-outlines-us-network-in-4q18/ |títulu=Flair Airlines outlines US network in 4Q18 |publicación=routesonline.com |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=22 d'agostu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu Rexonal Central Illinois|Bloomington/Normal]] (reinicia'l 2 d'ochobre de 2018),<ref>http://wglt.org/post/frontier-airlines-returning-central-illinois-rexonal-airport#stream/0</ref> [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu de Colorado Springs|Colorado Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Greenville–Spartanburg International Airport|Greenville/Spartanburg]] (empecipia'l 8 de setiembre de 2018),<ref>http://www.wtoc.com/story/38450411/the-greenville-spartanburg-international-airport-is-adding-a-sixth-airline</ref> [[Aeropuertu Internacional de Harrisburg|Harrisburg]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|Long Island/Islip]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Jetport Internacional de Portland|Portland (ME)]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|Trenton]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]] (empecipia'l 2 d'ochobre de 2018),<ref>http://www.news10.com/news/local-news/frontier-airlines-coming-to-albany-international-airport/1248685206#</ref> [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Internacional de Huntsville|Huntsville]] (empecipia'l 21 d'ochobre de 2018),<ref>https://www.al.com/news/huntsville/index.ssf/2018/07/frontier_airlines_offering_39.html</ref> [[Aeropuertu Internacional de Jackson–Evers|Jackson]] (empecipia'l 22 d'ochobre 2018),<ref>http://m.msnewsnow.com/story/38651900/frontier-airlines-announces-flights-to-denverorlando-from-jackson-for-under-50</ref> [[Aeropuertu Rexonal de Lafayette|Lafayette (LA)]] (empecipia'l 24 d'ochobre 2018),<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279714/frontier-airlines-adds-new-service-to-huntsville-lafayette-from-oct-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180724 |títulu=Frontier Airlines adds new service to Huntsville / Lafayette from Oct 2018 |publicación=Routes Online |fecha=xunetu de 2018 |fechaaccesu=25 de xunetu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]] (empecipia'l 13 d'avientu de 2018),<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280177/frontier-airlines-w18-additional-new-us-domestic-routes-as-of-21aug18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180822 |títulu=Frontier Airlines W18 additional new US domestic routes as of 21AUG18 |publicación=Routes Online |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=25 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]] <!-- --> | [[Gol Tresportes Aéreos|Gol Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Presidente Juscelino Kubitschek|Brasilia]] (reinicia'l 4 de payares de 2018),<ref name=gol>{{cita web |títulu=GOL resumes US service from Nov 2018 with 737 MAX 8|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/276889/gol-resumes-us-service-from-nov-2018-with-737-max-8/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180129 |publicación=Routes Online |fecha=xineru de 2018 |fechaaccesu=29 de xineru de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Pinto Martins|Fortaleza]] (reinicia'l 4 de payares de 2018)<ref name=gol /> <!-- --> | [[Icelandair]] | [[Aeropuertu Internacional de Keflavík|Reikiavik–Keflavík]] <!-- --> | [[Interjet]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] <!-- --> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández|Aguadilla]], [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Stewart|Newburgh]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional Mercedita|Ponce]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]], [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu de Westchester County|White Plains]], [[Aeropuertu Rexonal de Worcester|Worcester]] <!-- --> | [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] | [[Aeropuertu Internacional Pinto Martins|Fortaleza]], [[Aeropuertu Internacional de Galeão|Rio de Janeiro–Galeão]], [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos]] <!-- --> | [[LATAM|LATAM Chile]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benítez|Santiago de Chile]] <!-- --> | [[LATAM (Perú)|LATAM Perú]] | [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]] <!-- --> | [[Lufthansa]] | [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]] <!-- --> | [[Norwegian Air Shuttle]] | [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]], [[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen|Oslo–Gardermoen]], [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup|Copenḥague]], [[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda|Estocolmu–Arlanda]] (empecipia'l 29 d'ochobre de 2018)<ref name=ARNMCO>{{cita publicación |títulu=Norwegian Announces Three New Routes From Florida to Europe, One Way Fares From $205 |url=https://thepointsguy.com/news/norwegian-announces-three-new-routes-from-florida-to-europe-one-way-flights-from-205/ |apellíu=Dorsey |nome=Brendan|website=The Points Guy |publicación=The Points Guy, LLC. |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=10 de xunu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Silver Airways]] | [[Aeropuertu Internacional de Cayo Hueso|Cayo Güesu]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional de Huntsville|Huntsville]] (empecipia'l 13 de setiembre de 2018),<ref>https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/278616/silver-airways-delays-orlando-huntsville-launch-to-sep-2018/</ref> [[Aeropuertu Internacional de Pensacola|Pensacola]], [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|Tallahassee]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu de Eleuthera Norte|Eleuthera Norte]], [[Aeropuertu de Marsh Harbour|Marsh Harbour]] <!-- --> | [[Southwest Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas–Love]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston–Hobby]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|Long Island/Islip]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston|Manchester (NH)]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]] (empecipia'l 10 de payares de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279026/southwest-schedules-new-routes-in-nov-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180608 |títulu=Southwest schedules new routes in Nov 2018 |publicación=Routes Online |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=8 de xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Greater Rochester|Rochester (NY)]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Jetport Internacional de Portland|Portland (ME)]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]] <!-- --> | [[Spirit Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández|Aguadilla]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Rexonal de Akron-Canton|Akron/Canton]], [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|Asheville]] (empecipia'l 7 de setiembre de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|Atlantic City]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]] (empecipia'l 8 de payares de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez|Cartagena de Indias]] (empecipia'l 10 de payares de 2018),<ref name=SPIRITMCO>{{cita web |url=http://ir.spirit.com/news-releases/news-release-details/going-global-orlando-spirit-airlines-announces-major/ |títulu=Going Global in Orlando! Spirit Airlines Announces Major International Expansion |publicación=Spirit Airlines |fechaaccesu=14 de xunu de 2018 |fecha=xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]] (reinicia'l 4 d'ochobre de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|Greensboro]] (empecipia'l 6 de setiembre de 2018),<ref name="PTI Airport">{{cita web |url=https://flyfrompti.com/ |títulu=Piedmont Triad International Airport |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=11 de xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Rexonal Arnold Palme|Latrobe/Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín-JMC]] (empecipia'l 9 de payares de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]] (empecipia'l 10 de payares de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional Cyril E. King|Saint Thomas]] (empecipia'l 8 de payares de 2018),<ref name=SPIRITMCO />[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]] (empecipia'l 5 d'ochobre de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]] (empecipia'l 5 d'ochobre de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional d'El Salvador|San Salvador]] (empecipia'l 6 d'ochobre de 2018),<ref name=SPIRITMCO /> [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu-Les Américas]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> <!-- --> | [[Sun Country Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]] (empecipia'l 1 de payares de 2018), [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]] <!-- --> | [[Sunrise Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]] <!-- --> | [[Sunwing Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Halifax]], [[Aeropuertu Internacional del Gran Moncton|Moncton]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] <!-- --> | {{nowrap|[[Swoop (aereollinia)|Swoop]]}} | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro|Hamilton (ON)]] (empecipia'l 17 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279902/swoop-schedules-us-launch-in-oct-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180803 |títulu=Swoop schedules US launch in Oct 2018 |publicación=Routes Online |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Thomas Cook Airlines]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-West Midlands|Birmingham (UK)]], [[Aeropuertu Internacional de Glasgow|Glasgow]], [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]], [[Aeropuertu de Mánchester|Mánchester (UK)]] <!-- --> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] <!-- --> | [[Virgin Atlantic Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]], [[Aeropuertu de Mánchester|Mánchester (UK)]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Belfast|Belfast–International]], [[Aeropuertu Internacional de Glasgow|Glasgow]] <!-- --> | [[Volaris]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]] <!-- --> | [[WestJet]] | [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Halifax]], [[Aeropuertu Internacional de San Xuan de Terranova|San Xuan de Terranova]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional de London|London (ON)]], [[Aeropuertu Internacional de Ottawa|Ottawa]], [[Aeropuertu Internacional de Regina|Regina]], [[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker|Saskatoon]] (empecipia'l 7 d'avientu de 2018),<ref name=WJMCO>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280071/westjet-w18-sun-destinations-service-expansion/ |títulu=WestJet W18 Sun destinations service expansion |publicación=RoutesOnline |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] <!-- --> }} === Carga === {{Airport destination list | [[DHL Aviation]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]] | {{nowrap|[[FedEx|FedEx Express]]}} | [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]] | [[FedEx|FedEx Feeder]] | [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|Tallahassee]] | [[United Parcel Service|UPS Airlines]] | [[Aeropuertu Metropolitanu de Columbia|Columbia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario (CA)]] }} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 66 destinos internacionales (21 estacionales), al cargu de 38 aereollinies. [[Ficheru:MCO International Destinations.png|750px|thumb|center|Países atendíos por vuelos escontra y dende Orlando (MCO) incluyendo destinos estacionales y futuros.]] {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="800" align=center !rowspan="1"|Ciudaes per país||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- ! colspan="4" |[[América del Norte]] |- | colspan="3" |{{CAN}} (15 destinos [9 estacionales], 6 aereollinies) |- |[[Calgary]]||[[Aeropuertu Internacional de Calgary]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Edmonton]]||[[Aeropuertu Internacional d'Edmonton]]||{{Bandera|CAN}} [[Flair Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 14 d'avientu de 2018)<ref name=Flair /> / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[Halifax]]||[[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Hamilton (Ontario)|Hamilton]]||[[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro]]||{{Bandera|CAN}} [[Swoop (aereollinia)|Swoop]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 17 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop /> |- |[[London (Ontario)|London]]||[[Aeropuertu Internacional de London]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[Moncton]]||[[Aeropuertu Internacional del Gran Moncton]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] |- |[[Ottawa]]||[[Aeropuertu Internacional de Ottawa]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[Quebec (ciudá)|Quebec]]||[[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec]]|| {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] '''(Estacional)''' |- |[[Regina (Saskatchewan)|Regina]]||[[Aeropuertu Internacional de Regina]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[San Xuan de Terranova]]||[[Aeropuertu Internacional de San Xuan de Terranova]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Saskatoon]]||[[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 7 d'avientu de 2018)<ref name=WJMCO /> |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[Winnipeg]]||[[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson]]|| {{Bandera|CAN}} [[Flair Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref name=Flair /> / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{MEX}} (4 destinos [1 estacional], 6 aereollinies) |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] / {{Bandera|MEX}} [[Interjet]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]]||[[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]]||{{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Monterrey]]||[[Aeropuertu Internacional de Monterrey]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] '''(Estacional)''' |- ! colspan="4" |[[América Central|Centroamérica]] y [[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- | colspan="3" |{{BAH}} (4 destinos [3 estacionales], 3 aereollinies) |- |[[Eleuthera Norte]]||[[Aeropuertu de Eleuthera Norte]]|| {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Freeport (Bahamas)|Freeport]]||[[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama]]||{{Bandera|BAH}} [[Bahamasair]] '''(Estacional)''' |- |[[Marsh Harbour]]||[[Aeropuertu de Marsh Harbour]]||{{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]||{{Bandera|BAH}} [[Bahamasair]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- | colspan="3" |{{CRC}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[San José (Costa Rica)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 5 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- | colspan="3" |{{CUB}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[L'Habana]]||[[Aeropuertu Internacional de L'Habana]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |colspan="5"|{{SLV}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[San Salvador]]||[[Aeropuertu Internacional d'El Salvador]]|| {{Bandera|SLV}} [[Avianca (El Salvador)|Avianca El Salvador]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 6 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- | colspan="3" |{{GUA}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Guatemala (ciudá)|Guatemala]]||[[Aeropuertu Internacional La Aurora]]||{{Bandera|CRC}} [[Avianca (Costa Rica)|Avianca Costa Rica]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- |colspan="5"|{{HTI}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Puertu Príncipe]]||[[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|HTI}} [[Sunrise Airways]] |- |colspan="5"|{{HND}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[San Pedro Sula]]||[[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 5 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- |colspan="5"|{{Bandera2|Islles Vírxenes Americanes}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]] ||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 8 de payares de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- | colspan="3" |{{bandera|Xamaica}} [[Xamaica]] (2 destinos [1 estacional], 3 aereollinies) |- |[[Kingston]]||[[Aeropuertu Internacional Norman Manley]]||{{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] |- | colspan="3" |{{PAN}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Ciudá de Panamá]]||[[Aeropuertu Internacional de Tocumen]]||{{Bandera|PAN}} [[Copa Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- | colspan="3" |{{bandera|Puertu Ricu}} [[Puertu Ricu]] (3 destinos, 4 aereollinia) |- |[[Aguadilla]]||[[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- |[[Ponce]]||[[Aeropuertu Internacional Mercedita]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] |- |[[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]||[[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín]]||{{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- | colspan="3" |{{bandera|República Dominicana}} [[República Dominicana]] (1 destín, 2 aereollinies ) |- |[[Santu Domingu]]||[[Aeropuertu Internacional Les Américas]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 4 d'ochobre de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- | colspan="3" |{{TTO}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Puertu España]]||[[Aeropuertu Internacional de Piarco]]||{{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] |- ! colspan="4" |[[América del Sur|Sudamérica]] |- | colspan="3" |{{BRA}} (7 destinos, 4 aereollinies) |- |[[Belo Horizonte]]||[[Aeropuertu Internacional Tancredo Nieves]]||{{Bandera|BRA}} [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras|Azul Linhas Aéreas]] |- |[[Brasilia]]||[[Aeropuertu Internacional Presidente Juscelino Kubitschek]]|| {{Bandera|BRA}} [[Gol Tresportes Aéreos|Gol Airlines]] (reinicia'l 4 de payares de 2018)<ref name=gol /> |- |[[Campinas]]||[[Aeropuertu Internacional de Campinas]]||{{Bandera|BRA}} [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras|Azul Linhas Aéreas]] |- |[[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]] || [[Aeropuertu Internacional Pinto Martins]]|| {{Bandera|BRA}} [[Gol Tresportes Aéreos|Gol Airlines]] (reinicia'l 4 de payares de 2018)<ref name=gol /> / {{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[Recife]]||[[Aeropuertu Internacional de Recife]]||{{Bandera|BRA}} [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras|Azul Linhas Aéreas]] |- |[[Rio de Janeiro]]||[[Aeropuertu Internacional de Galeão]]||{{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- |[[São Paulo]]||[[Aeropuertu Internacional de Guarulhos]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- | colspan="3" |{{CHL}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Santiago de Chile]]||[[Aeropuertu Internacional Comodoro Arturo Merino Benitez]]||{{Bandera|CHL}} [[LATAM|LATAM Chile]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{COL}} (3 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Bogotá]]||[[Aeropuertu Internacional El Dorado]]||{{Bandera|COL}} [[Avianca]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 8 de payares de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- |[[Cartagena de Indias]]||[[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez]]||{{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 10 de payares de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- |[[Medellín]]||[[Aeropuertu Internacional José María Córdova]]||{{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 9 de payares de 2018)<ref name=SPIRITMCO /> |- | colspan="3" |{{PER}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Lima]]||[[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]]||{{Bandera|PER}} [[Avianca (Perú)|Avianca Perú]] / {{Bandera|PER}} [[LATAM (Perú)|LATAM Perú]] |- ! colspan="4" |[[Europa]] |- | colspan="3" |{{GER}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Frankfurt del Main|Frankfurt]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |- | colspan="3" |{{DAN}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Copenḥague]]||[[Aeropuertu de Copenḥague Kastrup]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{FRA}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- | colspan="3" |{{IRL}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Dublín]]||[[Aeropuertu de Dublín]]||{{Bandera|IRL}} [[Aer Lingus]] |- | colspan="3" |{{ISL}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Reikiavik]]||[[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]||{{Bandera|ISL}} [[Icelandair]] |- | colspan="3" |{{NOR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Oslu]]||[[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] |- | colspan="3" |{{HOL}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Ámsterdam]]||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- | colspan="3" |{{UK}} (5 destinos [3 estacionales], 3 aereollinies) |- |[[Belfast]]||[[Aeropuertu Internacional de Belfast]]||{{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Birmingham]]||[[Aeropuertu Internacional de Birmingham-West Midlands]]||{{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Glasgow]]||[[Aeropuertu Internacional de Glasgow]]||{{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic Airways]] '''(Estacional)''' |- |[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Gatwick]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] / {{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic Airways]] |- |[[Mánchester]]||[[Aeropuertu de Mánchester]]||{{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic Airways]] |- |colspan="5"|{{SWE}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Estocolmu]] || [[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda]] || {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 29 d'ochobre de 2018)<ref name=ARNMCO /> |- |colspan="5"|{{CHE}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Zúrich]]||[[Aeropuertu Internacional de Zúrich]]||{{Bandera|CHE}} [[Edelweiss Air]] |- ! colspan="4" |[[Asia]] |- | colspan="3" |{{EAU}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Dubái]]||[[Aeropuertu Internacional de Dubái]]||{{Bandera|EAX}} [[Emirates]] |- !colspan="4"|Total: 65 destinos (20 estacionales), 30 países, 38 aereollinies |} === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 90 ciudaes dientro del país al cargu de 10 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=9|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos nacionales del Aeropuertu d'Orlando}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] MCO}} {{Image label small|x=0.710|y=0.250|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Akron-Canton|CAK]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Albany|ALB]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sunport|ABQ]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|AVL]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.885|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|ACY]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.665|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth|BHM]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Central Illinois|BMI]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.785|y=0.599|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cayo Güesu|EYW]]}} {{Image label small|x=0.555|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu The Eastern Iowa|CID]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|CLT]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.623|y=0.242|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Midway|MDW]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.725|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.335|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Colorado Springs|COS]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.470|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Dallas Love|DAL]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|DAN]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|DSM]]}} {{Image label small|x=0.693|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|FLL]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.558|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|RSW]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|GSO]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|GSP]]}} {{Image label small|x=0.868|y=0.194|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bradley|BDL]]}} {{Image label small|x=0.810|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Harrisburg|MDT]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.505|y=0.525|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu William P. Hobby|HOU]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.405|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Huntsville|HSV]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.605|y=0.455|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jackson–Evers|JAN]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.698|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu McGhee Tyson|TYS]]}} {{Image label small|x=0.565|y=0.500|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Lafayette|LFT]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|LES]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.258|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Arnold Palmer|LBE]]}} {{Image label small|x=0.895|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|ISP]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|MSN]]}} {{Image label small|x=0.875|y=0.160|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston|MHT]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.580|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|MIA]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.612|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|MKE]]}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|MSP]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.403|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|MYR]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.837|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Stewart|SWF]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu LaGuardia|LGA]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|OAK]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Will Rogers World|OKC]]}} {{Image label small|x=0.482|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Eppley|OMA]]}} {{Image label small|x=0.130|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|ONT]]}} {{Image label small|x=0.650|y=0.487|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Pensacola|PNS]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|PHX]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.877|y=0.204|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu T. F. Green|PVD]]}} {{Image label small|x=0.077|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Portland|PDX]]}} {{Image label small|x=0.888|y=0.150|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Jetport Internacional de Portland|PWM]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.300|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Richmond|RIC]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greater Rochester|ROC]]}} {{Image label small|x=0.066|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|SMF]]}} {{Image label small|x=0.220|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|SLC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San José|SJC]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.808|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Syracuse Hancock|SYR]]}} {{Image label small|x=0.710|y=0.485|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|TLH]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.247|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|TTN]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|TUL]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.852|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Westchester County|HPN]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Worcester|ORH]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Southwest Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Frontier Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Spirit Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[JetBlue Airways]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=10 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Akron (CAK) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 1 |- | Albany (ALB) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 3 |- | Albuquerque (ABQ) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Asheville (AVL) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 1 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 5 |- | Atlantic City (ACY) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 1 |- | Austin (AUS) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 3 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 3 |- | Birmingham (BHM) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Bloomington (BMI) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Boston (BOS) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 4 |- | Buffalo (BUF) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 3 |- | Cayo Güesu (EYW) | || || || || ||[[Silver Airways]] || 1 |- | Cedar Rapids (CID) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Charlotte (CLT) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||[[American Airlines]] || 2 |- | Chicago (ORD) | ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[American Airlines]] /<br> [[United Airlines]] || 4 |- | Chicago (MDW) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Cincinnati (CVG) | ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Cleveland (CLE) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[United Airlines]] || 5 |- | Colorado Springs (COS) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Columbus (CMH) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 4 |- | Dallas (DFW) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[American Airlines]] || 2 |- | Dallas (DAL) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Denver (DAN) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||[[United Airlines]] || 3 |- | Des Moines (DSM) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 4 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[American Airlines]] || 4 |- | Fort Lauderdale (FLL) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[Silver Airways]] || 3 |- | Fort Myers (RSW) | || || || || ||[[Silver Airways]] || 1 |- | Grand Rapids (GRR) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Greensboro (GSO) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 1 |- | Greenville (GSP) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Harrisburg (MDT) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Hartford (BDL) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 4 |- | Houston (IAH) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[United Airlines]] || 2 |- | Houston (HOU) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Huntsville (HSV) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||[[Silver Airways]] || 2 |- | Indianapolis (IND) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Jackson (JAN) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 3 |- | Knoxville (TYS) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Lafayette (LFT) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Las Vegas (LES) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 3 |- | Latrobe (LBE) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 1 |- | Long Island (ISP) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Los Angeles (LAX) | || ||<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="JetBlue">'''• || [[American Airlines]] /<br> [[United Airlines]] || 4 |- | Lousiville (MCI) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 2 |- | Madison (MSN) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Manchester (MHT) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Miami (MIA) ||| ||<abbr title="Delta">'''• || || ||[[American Airlines]] || 2 |- | Memphis (MEM) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Milwaukee (MKE) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Minneapolis (MSP) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[Sun Country Airlines]] || 5 |- | Myrtle Beach (MYR) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 1 |- | Nashville (BNA) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || ||[[Sun Country Airlines]] || 4 |- | Newark (EWR) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="JetBlue">'''• ||[[United Airlines]] || 4 |- | Newburgh (SWF) | || || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 1 |- | Norfolk (ORF) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Nueva Orleans (MSY) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 3 |- | Nueva York (JFK) | || ||<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="JetBlue">'''• ||[[American Airlines]] || 3 |- | Nueva York (LGA) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="JetBlue">'''• ||[[American Airlines]] || 5 |- | Oakland (OAK) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Oklahoma City (OKC) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Omaha (OMA) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Ontario (ONT) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Pensacola (PNS) | || || || || ||[[Silver Airways]] || 1 |- | Phoenix (PHX) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||[[American Airlines]]|| 3 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 4 |- | Providence (PVD) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 3 |- | Portland (PDX) | || || || || ||[[Alaska Airlines]] /<br> [[Sun Country Airlines]] || 2 |- | Portland (PWM) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Raleigh (RDU) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Richmond (RIC) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 2 |- | Rochester (ROC) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Sacramentu (SMF) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Salt Lake City (SLC) | || ||<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 2 |- | San Antonio (SAT) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | San Diego (SAN) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||[[Alaska Airlines]] || 3 |- | San Francisco (SFO) | |<abbr title="Frontier">'''• || || || || ||[[Alaska Airlines]] /<br> [[United Airlines]] || 3 |- | San José (SJC) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | San Luis (STL) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || || 3 |- | Seattle (MIA) | || ||<abbr title="Delta">'''• || || ||[[Alaska Airlines]] || 2 |- | Siracusa (SYR) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 2 |- | Tallahassee (TLH) | || || || || ||[[Silver Airways]] || 1 |- | Trenton (TTN) | ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 1 |- | Tulsa (TUL) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || || 2 |- | Washington (IAD) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || ||[[United Airlines]] || 3 |- | Washington (DCA) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="JetBlue">'''• ||[[American Airlines]] || 4 |- | White Plains (HPN) | || || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 1 |- | Worcester (ORH) | || || || ||<abbr title="JetBlue">'''• || || 1 |- ! Total || 51 || 50 || 26 || 25 || 19 || 31 || 90 |} == Estadístiques == ==== Rutes más transitaes ==== {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" width= align= |+ '''Rutes nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional d'Orlando (xunu 2017 – mayu 2018)'''<ref name="transtats.bts.gov">{{cita web |títulu=Orlando, FL: Orlando International (MCO)|url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=MCO&carrier=FACTS |publicación=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=28 d'agostu de 2018}}</ref> |- ! Númberu ! Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|Georgia}} [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | align="right"|1,404,000 | [[Delta Air Lines]], [[Frontier Airlines]], [[Southwest Airlines]], [[Spirit Airlines]] |- | 2 | {{Bandera|Nueva Jersey}} [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark, Nueva Jersey]] | align="right"|1,036,000 | [[JetBlue Airways]], Southwest Airlines, Spirit Airlines, [[United Airlines]] |- | 3 | {{Bandera|Pennsylvania}} [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia, Pennsylvania]] | align="right"|816,000 | [[American Airlines]], Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 4 | {{Bandera|Nueva York}} [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York, Nueva York]] | align="right"|763,000 | American Airlines, Delta Air Lines, JetBlue Airways |- | 5 | {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois]] | align="right"|729,000 | American Airlines, Frontier Airlines, Spirit Airlines, United Airlines |- | 6 | {{Bandera|Michigan}} [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit, Michigan]] | align="right"|610,000 | Delta Air Lines, Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 7 | {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] | align="right"|608,000 | American Airlines, Spirit Airlines |- | 8 | {{Bandera|Maryland}} [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore, Maryland]] | align="right"|601,000 | JetBlue Airways, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 9 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles, California]] | align="right"|572,000 | American Airlines, Delta Air Lines, Frontier Airlines, JetBlue Airways, United Airlines, [[Virgin America]] |- | 10 | {{Bandera|Puertu Ricu}} [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan, Puertu Ricu]] | align="right"|559,000 | Frontier Airlines, JetBlue Airways, Southwest Airlines, Spirit Airlines |} {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" width=align= |+ '''Rutes Internacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional d'Orlando (2016)'''<ref>{{cita web |títulu=U.S.-International Passenger Raw Data for Calendar Year 2016 |url=https://www.transportation.gov/office-policy/aviation-policy/us-international-passenger-raw-data-calendar-year-2014|work=[[United States Department of Transportation]] |fecha=xineru de 2017 |fechaaccesu=13 de febreru de 2017}}</ref> |- ! Númberu ! Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera| UK}} [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick, Reinu Xuníu]] | align="right"|767,105 | [[British Airways]], [[Norwegian Air Shuttle]], [[Thomas Cook Airlines]], [[Virgin Atlantic Airways]] |- | 2 | {{Bandera| Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson, Canadá]] | align="right"|685,697 | [[Air Canada]], [[Air Transat]], [[Sunwing Airlines]], [[WestJet]] |- | 3 | {{Bandera| UK}} [[Aeropuertu de Mánchester|Mánchester, Reinu Xuníu]] | align="right"|493,713 | Thomas Cook Airlines, Virgin Atlantic Airways |- | 4 | {{Bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu, Méxicu]] | align="right"|358,928 | [[Aeroméxico]], [[JetBlue Airways]], [[Volaris]] |- | 5 | {{Bandera| Panamá}} [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá, Panamá]] | align="right"|373,990 | [[Copa Airlines]] |- | 6 | {{Bandera| Brasil}} [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos, Brasil]] | align="right"|337,382 | [[Delta Air Lines]], [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] |- | 7 | {{Bandera| Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal, Canadá]] | align="right"|212,268 | Air Canada, Air Transat, WestJet |- | 8 | {{Bandera| Colombia}} [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá, Colombia]] | align="right"|180,854 | [[Avianca]], JetBlue |- | 9 | {{Bandera| Bahamas}} [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu, Bahamas]] | align="right"|131,726 | [[Bahamasair]], JetBlue |- | 10 | {{Bandera| Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | align="right"|103,458 | Delta Air Lines, [[Frontier Airlines]], JetBlue |- |} === Tráficu añal === {| {{tablaguapa}} style="width:450px;" |+ Tráficu añal<ref name="stats2016">{{cita web |url= https://www.orlandoairports.net/about-us/#traffic-statistics |títulu=Traffic Statistics |publicación=Orlando Airports |fechaaccesu=26 de mayu de 2018}}</ref> |- ! style="width:75px"| Añu !! style="width:100px"| Pasaxeros !! style="width:75px"| Cambéu respeuto añu anterior |- !2000 |30,823,509 || {{creciente}} 5.6% |- !2001 |28,253,248 || {{decreciente}} 8.3% |- !2002 |26,653,672 || {{decreciente}} 5.7% |- !2003 |27,319,223 || {{creciente}} 2.5% |- !2004 |31,143,388 || {{creciente}} 14.0% |- !2005 |34,128,048 || {{creciente}} 8.4% |- !2006 |34,640,451 || {{creciente}} 1.5% |- !2007 |36,480,416 || {{creciente}} 5.3% |- !2008 |35,660,742 || {{decreciente}} 2.3% |- !2009 |33,693,649 || {{decreciente}} 5.5% |- !2010 |34,877,899 || {{creciente}} 3.5% |- !2011 |35,356,991 || {{creciente}} 1.4% |- !2012 |35,214,430 || {{decreciente}} 0.4% |- !2013 |34,973,645 || {{decreciente}} 0.8% |- !2014 |35,714,091 || {{creciente}} 2.7% |- !2015 |38,727,749 || {{creciente}} 8.4% |- !2016 |41,923,399 || {{creciente}} 8.0% |- !2017 |44,611,265 || {{creciente}} 6.5% |- |} == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuertu-internacional-de-orlando//|títulu=Aeropuertu Internacional d'Orlando (MCO)|fecha = mayu de 2017 |fechaaccesu=17 de mayu de 2017 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu Internacional Sanford]] (41km) * [[Aeropuertu Internacional de Melbourne (Florida)]] (77km) * [[Aeropuertu Internacional de Daytona Beach]] (87km) * [[Aeropuertu Internacional de Tampa]] (129km) * [[Aeropuertu Internacional de San Petersburgu-Clearwater]] (145km) == Ver tamién == * [[Aeropuertu Internacional Sanford]] * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commons|Orlando International Airport}} {{Wikivoyage|Orlando International Airport}} * [http://www.orlandoairports.net/ Páxina oficial del aeropuertu MCO] (n'inglés) * [https://orlandoaeropuertu.com/ Guía del Aeropuertu d'Orlando] (n'español) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresportes de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación de los EE.XX.] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/00571AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|MCO}} * {{WAD|KMCO}} * {{NWS-actual|KMCO}} * {{FR|KMCO}} * {{AirNav|KMCO}} * {{GCM|KMCO}} * {{ASN|MCO}} * {{US-airport|MCO}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Orlando}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos de Florida|Orlando]] [[Categoría:Aeropuertos inauguraos en 1940|Orl]] [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] i1obwzukp8ordyrbrpazgo62pi450jn 0 153444 3699496 3485644 2022-07-25T08:11:00Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'aeropuertu |nome = Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul |nome_nativu = Minneapolis–Saint Paul International Airport |mapa_loc = Minnesota |etiqueta_mapa_loc = MSP |pie_mapa_loc = Situación del aeropuertu en [[Minnesota]]<br>[[Ficheru:MSP Airport Diagram.svg|250px]]Diagrama de la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]] del aeropuertu. }} L''''Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul''' (n'[[idioma inglés|inglés]], '''Minneapolis–Saint Paul International Airport''') {{códigos aeroportuarios}} ye un [[aeropuertu internacional]] d'usu públicu civil y militar conxuntu. Alcuéntrase una parte del [[Condáu de Hennepin]], Estaos Xuníos, nes contornes de cualquier ciudá o distritu escolar,<ref>{{cita web |títulu=2012 Minnesota Statutes|url=https://www.revisor.mn.gov/statutes/?id=473.625|editorial=State of Minnesota|añu=2012|fechaaccesu=24 de xunu de 2013}}</ref> a 16 quilómetros (10 milles) tantu del centru de [[Minneapolis]] como del centru de [[Saint Paul, Minnesota|Saint Paul]], ye l'aeropuertu más grande y de mayor actividá de los seis estaos de la rexón del mediu oeste de [[Minnesota]], [[Iowa]], [[Nebraska]], [[Dakota del Sur]], [[Dakota del Norte]] y [[Wisconsin]].<ref>http://www.world-airport-codes.com/us-top-40-airports.html</ref> == Información == En términu de pasaxeros ye'l docenu aeropuertu nos [[Estaos Xuníos]] (2006),<ref name="12th">[http://www.faa.gov/news/updates / Busiest_airports / index.cfm? AirportType = Toos & añu = 2006</ref> de los Estaos Xuníos más grande de los aeropuertos por númberu de pasaxeros con mayor númberu de pasaxeros, y el númberu 19 nel mundu. Tamién sirve como centru de [[Sun Country Airlines]], según [[Champion Air]]. [[Northwest Airlines]] apurre'l 80% de tráficu de pasaxeros del aeropuertu. L'aeropuertu, incluyendo tantu les terminales de descensu y ascensu de pasaxeros, tán allugaos principalmente na zona de [[Fort Snelling]] non incorporáu en [[Condáu de Hennepin]]. Ye dicir pequeñes seiciones del aeropuertu tán dientro de les llendes de la ciudá de [[Minneapolis]] y [[Richfield]]. Esti [[aeropuertu]] ye operáu pola Metropolitan Airports Commission, que tamién s'ocupa de la operación de seis aeropuertu más pequeños de la rexón. == Descripción == L''''Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul''' tien dos terminales, que lleven el nome de dos famosos personaxes orixinarios de [[Minneapolis]]: la Terminal Lindbergh (el nome del aviador [[Charles Lindbergh]]) y la muncho más pequeña Humphrey Terminal (nomáu pol ex vicepresidente d'EE.XX. [[Hubert Humphrey]]). La Terminal Lindbergh oficialmente tien siete seiciones, que van dende la lletra A hasta la G, amás na Terminal de Humphrey atópase la seición d'abordaxe H. Sicasí, esto puede camudar nel futuru, una y bones los planes d'espansión inclúin la adición d'una nueva Terminal d'ascensu y descensu de la Terminal Lindbergh. Al igual que munchos otros aeropuertos, L''''Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul''' interconectar con otres formes de tresporte. La mayoría de les conexones facer pol serviciu regular d'[[autobuses]], [[taxi]]s y el [[tren llixeru]]. Dos tranvíes tán nel aeropuertu. Unu lleva a los pasaxeros de la seición principal del aeropuertu a la Terminal Lindbergh y l'otru cuerre a lo llargo de la Terminal C. [[Ficheru:MSPAirportTramAug2005.JPG|thumb|250px|Tranvía Saliendo del Accesu C.]] == MSP 2020 Vision == En 2004, Northwest Airlines propunxo l'ampliación de la Terminal Lindbergh pa dar cabida a les operaciones de vuelu, nun plan qu'agora se conoz como '''MSP 2020 Vision'''. El proyeutu d'espansión inclúi'l movimientu de toles compañíes aérees distintes de '''Northwest''' o ensin alianza a '''SkyTeam''' a la Terminal Humphrey. En mayu de 2005, el '''Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul''' aprobó'l proyeutu coles siguientes condiciones: * La terminal Humphrey va ampliar a 22 puertes, más del doble del so tamañu actual. * va construyise otra rampla de estacionamiento na Terminal Humphrey. * Les aereollinies non socies de SkyTeam van utilizar la Terminal Humphrey. Estos cambeos taben previstos pa celebrase en 2007, pero cola quiebra de Northwest y Mesaba, el plan d'espansión retrasóse a lo menos un añu, y posiblemente más tiempu. Sicasí, dellos aspeutos del plan executáronse o tán en marcha, como'l movimientu de Midwest Airlines, AirTran Airways, y Icelandair Humphrey a la Terminal, y la construcción d'un estacionamiento adicional en pista na Terminal Humphrey. == Aereollinies y destinos == === Pasaxeros === [[Ficheru:Delta Air Lines Boeing 757-212; N750AT@MSP;12.10.2011 624al (6301316649).jpg|thumb|[[Boeing 757|Boeing 757-200]] de Delta Air Lines.]] [[Ficheru:Southwest Airlines in MSP (3361137053).jpg|thumb|[[Boeing 737|Boeing 737-700]] de [[Southwest Airlines]].]] [[Ficheru:Minneapolis–Saint Paul International Airport February 2015 44.jpg|thumb|[[Airbus A319]] de [[Spirit Airlines]].]] [[Ficheru:N414UA (8188584854).jpg|thumb|[[Airbus A320]] d'[[United Airlines]].]] [[Ficheru:N828AW (16036117040).jpg|thumb|[[Airbus A319]] d'[[US Airways]] nel so diseñu retro de America West.]] [[Ficheru:N299UX (7640895094).jpg|thumb|[[Embraer EMB 120 Brasilia|Embraer EMB120 Brasília]] de [[Great Lakes Airlines]].]] [[Ficheru:N9615W (8129671470).jpg|thumb|[[McDonnell Douglas MD-80|McDonnell Douglas MD-83]] d'American Airlines.]] [[Ficheru:C-GKEW.jpg|thumb|[[Bombardier CRJ100/200|Bombardier CRJ200]] d'[[Air Canada Jazz]].]] [[Ficheru:Boeing 717 - Delta Gate at MSP Airport, N925AT (23228534763).jpg|thumb|[[Boeing 717]] de [[Delta Air Lines]] vistu dende la Sala F.]] [[Ficheru:N804DH (6882881841).jpg|thumb|[[Douglas DC-8]] de [[DHL]].]] {{Airport-dest-list | 3rdcoltitle = Terminal-Sala | {{nowrap|[[Air Canada Express]]}} | [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] | 1-E <!--+--> | {{nowrap|[[Air Choice One]]}} | [[Aeropuertu Rexonal de Fort Dodge|Fort Dodge]], [[Aeropuertu del Condáu de Gogebic–Iron|Ironwood]], [[Aeropuertu Municipal de Mason City|Mason City]] | 1-B <!--+--> | [[Air France]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle]] | 1-G <!--+--> | [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | 1-E <!--+--> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]] | 1-E <!--+--> | [[Envoy|American Eagle]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]] | 1-E <!--+--> | [[Boutique Air]] | [[Aeropuertu Rexonal de Thief River Falls|Thief River Falls]] | 1-B <!--+--> | [[Condor Flugdienst|Condor]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]] | 2-H <!--+--> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]], [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|Bismarck]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Gallatin Field|Bozeman]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus-Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional Hector|Fargo]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston-Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Missoula|Missoula]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París-Charles de Gaulle]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional d'Incheon|Seúl–Incheon]] (empecipia'l 1 d'abril de 2019),<ref name=MSPICN>https://www.delta.com/content/www/en_US/#/flightstatus/1/0171/2019-04-01</ref> [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Haneda|Tokiu–Haneda]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional de Appleton|Appleton]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Cozumel|Cozumel]], [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional de Fairbanks|Fairbanks]], [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Grand Cayman]], [[Aeropuertu Internacional Austin Straubel|Green Bay]], [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley|Hayden/Steamboat Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Ixtapa-Zihuatanejo|Ixtapa/Zihuatanejo]], [[Aeropuertu de Jackson Hole|Jackson Hole]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|Kalispell]], [[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber|Liberia (CR)]], [[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna|Mazatlán]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|Rapid City]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Keflavík|Reykjavík-Keflavík]], [[Aeropuertu Internacional Greater Rochester|Rochester (NY)]], [[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker|Saskatoon]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]] (reinicia'l 22 d'avientu de 2018), [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]], [[Aeropuertu Cherry Capital|Traverse City]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]] | 1-C, 1-D, 1-F, 1-G <!--+--> | [[Delta Connection]] | [[Aeropuertu Rexonal de Aberdeen|Aberdeen (SD)]], [[Aeropuertu Internacional de Appleton|Appleton]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Rexonal de Bemidji|Bemidji]], [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|Bismarck]], [[Aeropuertu Rexonal Central Illinois|Bloomington/Normal]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Gallatin Field|Bozeman]], [[Aeropuertu Rexonal Brainerd Lakes|Brainerd]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus-Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Dayton|Dayton]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional de Duluth|Duluth]], [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional Hector|Fargo]], [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|Fayetteville/Bentonville]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Bishop|Flint]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Wayne|Fort Wayne]], [[Aeropuertu Internacional de Grand Forks|Grand Forks]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional de Great Falls|Great Falls]], [[Aeropuertu Internacional Austin Straubel|Green Bay]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Rexonal d'Helena|Helena]], [[Aeropuertu Rexonal Range|Hibbing/Chisholm]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu de International Falls|International Falls]], [[Aeropuertu Ford (Iron Mountain)|Iron Mountain]], [[Aeropuertu Internacional de Kalamazoo-Battle Creek|Kalamazoo]], [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|Kalispell]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]], [[Aeropuertu Municipal de La Crosse|La Crosse]], [[Aeropuertu Internacional de Capital Region|Lansing]], [[Aeropuertu Blue Grass|Lexington]], [[Aeropuertu de Lincoln|Lincoln]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Internacional de Sawyer Airport|Marquette]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minot|Minot]], [[Aeropuertu Internacional de Missoula|Missoula]], [[Aeropuertu Internacional Quad City|Moline/Quad Cities]], [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Wayne A. Downing Peoria|Peoria]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|Rapid City]], [[Aeropuertu de Rhinelander-Condáu de Oneida|Rhinelander]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional de Rochester|Rochester (MN)]], [[Aeropuertu Internacional Greater Rochester|Rochester (NY)]], [[Aeropuertu Internacional MBS|Saginaw]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker|Saskatoon]], [[Aeropuertu Internacional de Chippewa County|Sault Ste. Marie (MI)]], [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]], [[Aeropuertu Rexonal de South Bend|South Bend]], [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]], [[Aeropuertu de Tri-Cities|Tri-Cities (WA)]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]], [[Aeropuertu de Wisconsin Central|Wausau]], [[Aeropuertu Nacional Wichita Dwight D. Eisenhower|Wichita]], [[Aeropuertu Internacional Sloulin Field|Williston]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu del Condáu de Aspen-Pitkin|Aspen]], [[Aeropuertu Internacional Valley|Harlingen]], [[Aeropuertu Rexonal de Idaho|Idaho Falls]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|Savannah]], [[Aeropuertu Cherry Capital|Traverse City]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]] | 1-A, 1-B, 1-C, 1-D, 1-F, 1-G <!--+--> | [[Frontier Airlines]]| [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu de Colorado Springs|Colorado Springs]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|Trenton]] | 1-E <!--+--> | [[Icelandair]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Keflavík|Reykjavík-Keflavík]] | 2-H <!--+--> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]] | 1-G <!--+--> | [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] | [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam]] | 1-G <!--+--> | [[Southwest Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas–Love]] (reinicia'l 7 de xineru de 2019),<ref name=SWNEW>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279847/southwest-airlines-schedules-new-routes-in-jan-2019/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180801 |títulu=Southwest Airlines schedules new routes in Jan 2019 |publicación=Routes Online |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=5 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]] | 2-H <!--+--> | [[Spirit Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]] | 1-E <!--+--> | [[Sun Country Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Cozumel|Cozumel]], [[Aeropuertu Internacional de Gulfport-Biloxi|Gulfport/Biloxi]], [[Aeropuertu Internacional Valley|Harlingen]], [[Aeropuertu Internacional de Badees de Huatulco|Huatulco]], [[Aeropuertu Internacional de Ixtapa-Zihuatanejo|Ixtapa/Zihuatanejo]], [[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber|Liberia (CR)]], [[Aeropuertu Internacional de Manzanillo|Manzanillo]], [[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna|Mazatlán]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]] (empecipia'l 1 de payares de 2018),<ref>{{cita web |títulu=Sun Country expands to Nashville, adds six nonstop routes |url=https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/08/14/sun-country-airlines-nashville-flights/988848002/ |fechaaccesu=14 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]] (empecipia'l 6 de setiembre de 2018),<ref name=SCMSP>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/278460/sun-country-adds-new-domestic-routes-in-3q18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180504 |títulu=Sun Country adds new domestic routes in 3Q18 |publicación=Routes Online |fecha=mayu de 2018 |fechaaccesu=14 de mayu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|Palm Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Municipal de Santa Bárbara|Santa Bárbara]], [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|Santa Rosa]], [[Aeropuertu Internacional Cyril E. King|Santu Tomás]], [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|Savannah]], [[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana|Sint Maarten]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]]<br>'''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de Daytona Beach|Daytona Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Bullhead City|Laughlin/Bullhead City]] | 2-H <!--+--> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]] | 1-E <!--+--> | [[United Express]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] | 1-E <!--+--> }} === Carga === {{Airport-dest-list <!-- --> | [[Amazon|Amazon Air]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]] <!-- --> | [[DHL Aviation]] | [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Rexonal de Thief River Falls|Thief River Falls]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] <!-- --> | [[FedEx|FedEx Express]] | [[Aeropuertu Internacional de Appleton|Appleton]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Rickenbacker|Columbus-Rickenbacker (OH)]], [[Aeropuertu Fort Worth Alliance|Fort Worth-Alliance]], [[Aeropuertu Internacional de Grand Forks|Grand Forks]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Rochester|Rochester (MN)]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]] <!-- --> | [[FedEx|FedEx Feeder]] | [[Aeropuertu Rexonal de Bemidji|Bemidji]], [[Aeropuertu Internacional de Duluth|Duluth]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Rexonal de Thief River Falls|Thief River Falls]] <!-- --> | [[United Parcel Service|UPS Airlines]] | [[Aeropuertu Municipal de Alexandria|Alexandria]], [[Aeropuertu Rexonal de Bemidji|Bemidji]], [[Aeropuertu Rexonal Brainerd Lakes|Brainerd]], [[Aeropuertu Internacional Chicago Rockford|Chicago-Rockford]], [[Aeropuertu de Detroit Lakes|Detroit Lakes]], [[Aeropuertu Internacional de Duluth|Duluth]], [[Aeropuertu Municipal de Fergus Falls|Fergus Falls]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu de International Falls|International Falls]], [[Aeropuertu Municipal de La Crosse|La Crosse]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Rexonal Southwest Minnesota|Marshall]], [[Aeropuertu Rexonal de Rice Lake|Rice Lake]], [[Aeropuertu Rexonal de Thief River Falls|Thief River Falls]], [[Aeropuertu Municipal de Wadena|Wadena]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]], [[Aeropuertu Municipal de Winona|Winona]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix-Sky Harbor]], [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]] <!-- --> }} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 31 destinos internacionales (18 estacionales), al cargu de 8 aereollinies. {|class="wikitable col4cen" style="font-size: 85%" align=center ! Ciudaes || Nome del aeropuertu || Aereollinies |- !colspan="3"|[[América del Norte]] |- |colspan="3"|{{CAN}} (7 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Calgary]]||[[Aeropuertu Internacional de Calgary]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Edmonton]]||[[Aeropuertu Internacional d'Edmonton]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Saskatoon]]||[[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Express]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] '''(Estacional)''' |- |[[Winnipeg]]||[[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |colspan="3"|{{MEX}} (8 destinos [7 estacionales], 2 aereollinies) |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] |- |[[Cozumel]]||[[Aeropuertu Internacional de Cozumel]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Santa María Huatulco|Huatulco]]||[[Aeropuertu Internacional de Badees de Huatulco]]|| {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Ixtapa Zihuatanejo]]||[[Aeropuertu Internacional de Ixtapa-Zihuatanejo]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Manzanillo]]||[[Aeropuertu Internacional de Manzanillo]]|| {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Mazatlán]]||[[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[Puerto Vallarta]]||[[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |[[San José del Cabo]]||[[Aeropuertu Internacional de Los Cabos]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- !colspan="3"|[[América Central|Centroamérica]] y [[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- |colspan="3"|{{bandera2|Aruba}} (1 destín [estacional], 2 aereollinies) |- |[[Aruba]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{bandera2|Bahamas}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{bandera2|Costa Rica}} (1 destín [estacional], 2 aereollinies) |- |[[Liberia]]||[[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{bandera2|Islles Caimán}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Gran Caimán]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{bandera2|VIR}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Santu Tomás]]||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]||{{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{bandera2|Xamaica}} (1 destín [estacional], 2 aereollinies) |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{bandera2|Puertu Ricu}} (1 destín [estacional], 2 aereollinies) |- |[[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]||[[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' (reinicia'l 22 d'avientu de 2018) / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)'' |- |colspan="3"|{{bandera2|República Dominicana}} (1 destín [estacional], 2 aereollinies) |- |[[Punta Cana]]||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]|| {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{bandera2|Sint Maarten}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[San Martín (Francia)|Sint Maarten]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]|| {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] '''(Estacional)''' |- !colspan="3"|[[Europa]] |- |colspan="3"|{{GER}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Frankfurt del Main|Frankfurt]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|GER}} [[Condor Flugdienst]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{FRA}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|FRA}} [[Air France]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{ISL}} (1 destín [estacional], 2 aereollinies) |- |[[Reikiavik]]||[[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|ISL}} [[Icelandair]] '''(Estacional)''' |- |colspan="3"|{{NED}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Ámsterdam]]||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|NED}} [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] |- |colspan="3"|{{UK}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="3"|[[Asia]] |- |colspan="3"|{{KOR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Seúl]]||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] (empecipia'l 1 d'abril de 2019) <ref name=MSPICN /> |- |colspan="3"|{{JPN}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Tokiu]]||[[Aeropuertu Internacional de Haneda]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="3"|Total: 31 destinos (18 estacionales), 18 países, 8 aereollinies |} === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 138 ciudaes dientro del país al cargu de 15 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=10|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos nacionales del Aeropuertu de Minneapolis}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] MSP}} {{Image label small|x=0.448|y=0.165|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Aberdeen|ABR]]}} {{Image label small|x=0.115|y=0.552|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|ANC]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Albany|ALB]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sunport|ABQ]]}} {{Image label small|x=0.288|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu del Condáu de Aspen-Pitkin|GARRA]]}} {{Image label small|x=0.600|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Appleton|ATW]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.120|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Bemidji|BJI]]}} {{Image label small|x=0.290|y=0.135|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|BIL]]}} {{Image label small|x=0.410|y=0.120|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|BIS]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Central Illinois|BMI]]}} {{Image label small|x=0.172|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Boise|BOI]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.250|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Gallatin Field|BZN]]}} {{Image label small|x=0.513|y=0.145|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Brainerd Lakes|BRD]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.555|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu The Eastern Iowa|CID]]}} {{Image label small|x=0.780|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charleston|CHS]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|CLT]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.720|y=0.235|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.623|y=0.242|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Midway|MDW]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.335|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Colorado Springs|COS]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.470|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Dallas Love|DAL]]}} {{Image label small|x=0.685|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dayton|DAY]]}} {{Image label small|x=0.775|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Daytona Beach|DAB]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|DEAN]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|DSM]]}} {{Image label small|x=0.693|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.130|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hector|FAR]]}} {{Image label small|x=0.135|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fairbanks|FAI]]}} {{Image label small|x=0.525|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|XNA]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.135|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Duluth|DLH]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.685|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bishop|FNT]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Fort Dodge|FOD]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|FLL]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.558|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|RSW]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.250|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Wayne|FWA]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.467|y=0.110|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Grand Forks|GFK]]}} {{Image label small|x=0.868|y=0.194|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bradley|BDL]]}} {{Image label small|x=0.255|y=0.095|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Great Falls|GTF]]}} {{Image label small|x=0.605|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Austin Straubel|GRB]]}} {{Image label small|x=0.620|y=0.493|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Gulfport–Biloxi|GPT]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley|HDN]]}} {{Image label small|x=0.245|y=0.115|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal d'Helena|HLN]]}} {{Image label small|x=0.450|y=0.590|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Valley|HRL]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.125|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Range|HIB]]}} {{Image label small|x=0.280|y=0.555|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|HNL]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.230|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Idaho|DÍA]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.520|y=0.095|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de International Falls|INL]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.150|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Ford (Iron Mountain)|IMT]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.137|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu del Condáu de Gogebic–Iron|IWD]]}} {{Image label small|x=0.258|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Jackson Hole|JAC]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.480|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|JAX]]}} {{Image label small|x=0.208|y=0.075|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|FCA]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kalamazoo-Battle Creek|AZO]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.698|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu McGhee Tyson|TYS]]}} {{Image label small|x=0.650|y=0.222|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Capital Region|LAN]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|LES]]}} {{Image label small|x=0.157|y=0.363|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Bullhead City|IFP]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Blue Grass|LEX]]}} {{Image label small|x=0.560|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de La Crosse|LSE]]}} {{Image label small|x=0.442|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Lincoln|LNK]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|MSN]]}} {{Image label small|x=0.620|y=0.138|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sawyer Airport|SAW]]}} {{Image label small|x=0.665|y=0.138|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Chippewa County|CIU]]}} {{Image label small|x=0.550|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Mason City|MCW]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.580|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|MIA]]}} {{Image label small|x=0.614|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|MKE]]}} {{Image label small|x=0.415|y=0.100|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minot|MOT]]}} {{Image label small|x=0.212|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Missoula|MSO]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.250|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Quad City|MLI]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.403|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|MYR]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu LaGuardia|LGA]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Will Rogers World|OKC]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|OAK]]}} {{Image label small|x=0.482|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Eppley|OMA]]}} {{Image label small|x=0.095|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu John Wayne|SNA]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|MCO]]}} {{Image label small|x=0.115|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Palm Springs|PSP]]}} {{Image label small|x=0.600|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Wayne A. Downing Peoria|PIA]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor |PHX]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.077|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Portland|PDX]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.373|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|RAP]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Tahoe|RNO]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.300|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Richmond|RIC]]}} {{Image label small|x=0.585|y=0.160|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Rhinelander-Condáu de Oneida|RHI]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greater Rochester|ROC]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Rochester|RST]]}} {{Image label small|x=0.066|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|SMF]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional MBS|MBS]]}} {{Image label small|x=0.220|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|SLC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San José|SJC]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.027|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|STS]]}} {{Image label small|x=0.065|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Santa Bárbara|SBA]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.440|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Savannah/Hilton Head|SAV]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.205|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|FSD]]}} {{Image label small|x=0.808|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Syracuse Hancock|SYR]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.240|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de South Bend|SBN]]}} {{Image label small|x=0.153|y=0.075|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Spokane|GEG]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.530|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|TPA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.237|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|TTN]]}} {{Image label small|x=0.650|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Cherry Capital|TVC]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.110|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Thief River Falls|TVF]]}} {{Image label small|x=0.120|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Trés Ciudaes (Washington)|PSC]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.435|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tucson|LOS TOS]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|TUL]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.548|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|PBI]]}} {{Image label small|x=0.575|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Wisconsin Central|CWA]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|ICT]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sloulin|ISN]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Sun Country Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Spirit Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Southwest Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Frontier Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[American Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[United Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=11 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Aberdeen (ABR) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Albany (ALB) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Albuquerque (ABQ) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Anchorage (ANC) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 2 |- | Appleton (ATW) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Aspen (GARRA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Austin (AUS) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 3 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Bemidji (BJI) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Billings (BIL) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Bismarck (BIS) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Bloomington (BMI) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Boise (BOI) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Boston (BOS) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || ||[[JetBlue Airways]] || 4 |- | Bozeman (BZN) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Brainerd (BRD) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Buffalo (BUF) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Bullhead (IFP) | ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 1 |- | Cedar Rapids (CID) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Charleston (CHS) | || || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | Charlotte (CLT) |<abbr title="Delta">'''• || || || || ||<abbr title="American">'''• || || || 2 |- | Cincinnati (CVG) |<abbr title="Delta">'''• || || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Cleveland (CLE) |<abbr title="Delta">'''• || || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Chicago (ORD) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || <abbr title="American">'''• ||<abbr title="United">'''• || || 3 |- | Chicago (MDW) |<abbr title="Delta">'''• || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Columbus (CMH) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Colorado Springs (COS) |<abbr title="Delta">'''• || || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Dallas (DFW) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || <abbr title="American">'''• || || || 4 |- | Dallas (DAL) | || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Dayton (DAY) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Daytona Beach (DAB) | ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 1 |- | Des Moines (DSM) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Denver (DEAN) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || <abbr title="United">'''• || || 6 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || || 2 |- | Duluth (DLH) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Fargo (FAR) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Faribanks (FAI) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Fayetteville (XNA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || <abbr title="American">'''• || || || 2 |- | Flint (FNT) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Fort Dodge (FOD) | || || || || || || ||[[Air Choice One]] || 1 |- | Fort Lauderdale (FLL) |<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Fort Myers (RSW) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 5 |- | Fort Wayne (FWA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Grand Forks (GFK) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Grand Rapids (GRR) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Great Falls (GTF) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Green Bay (GRB) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Gulfport (GPT) | ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 1 |- | Harlingen (HRL) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 2 |- | Hartford (BDL) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Hayden (HDN) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Helena (HLN) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Hibbing (HIB) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Honolulu (HNL) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Houston (IAH) |<abbr title="Delta">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || ||<abbr title="United">'''• || || 3 |- | Idaho Falls (IDA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Indianapolis (IND) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | International Falls (INL) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Iron Mountain (IMT) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Ironwood (IWD) | || || || || || || ||[[Air Choice One]] || 1 |- | Jackson Hole (JAC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Jacksonville (JAX) |<abbr title="Delta">'''• || || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Kalamazoo (AZO) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Kalispell (FCA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) |<abbr title="Delta">'''• || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Knoxville (TYS) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | La Crosse (LSE) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Lansing (LAN) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Las Vegas (LES) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 4 |- | Lexington (LEX) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Lincoln (LNK) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Los Angeles (LAX) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || || 3 |- | Louisville (SDF) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Madison (MSN) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Marquette (SAW) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Mason City (MCW) | || || || || || || ||[[Air Choice One]] || 1 |- | Memphis (MEM) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Miami (MIA) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || <abbr title="American">'''• || || || 3 |- | Milwaukee (MKE) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Minot (MOT) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Missoula (MSO) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Moline (MLI) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Myrtle Beach (MYR) | ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || || 2 |- | Nashville (BNA) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 3 |- | Newark (EWR) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || ||<abbr title="United">'''• || || 2 |- | Norfolk (ORF) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Nueva Orleans (MSY) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || || 3 |- | Nueva York (LGA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || <abbr title="American">'''• || || || 2 |- | Nueva York (JFK) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 2 |- | Oakland (OAK) | || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 1 |- | Oklahoma City (OKC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Omaha (OMA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Orange County (SNA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Orlando (MCO) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 5 |- | Palm Springs (PSP) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 2 |- | Peoria (PIA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Phoenix (PHX) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || <abbr title="American">'''• || || || 5 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Portland (PDX) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || ||[[Alaska Airlines]] || 3 |- | Raleigh (RDU) |<abbr title="Delta">'''• || || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Rapid City (RAP) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Reno (RNO) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Richmond (RIC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Rhinelander (RHI) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Rochester (ROC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Rochester (RST) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Sacramentu (SMF) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Saginaw (MBS) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Salt Lake City (SLC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | San Antonio (SAT) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | San Diego (SAN) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || ||[[Alaska Airlines]] || 3 |- | San Francisco (SFO) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || ||<abbr title="United">'''• || || 3 |- | San José (SJC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | San Luis (STL) |<abbr title="Delta">'''• || || ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || 2 |- | Santa Bárbara (SBA) | ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 1 |- | Santa Rosa (STS) | ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 1 |- | Sault Ste. Marie (CIU) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Savannah (SAV) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 2 |- | Seattle (SÍA) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || ||[[Alaska Airlines]] || 4 |- | Siux Falls (FSD) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Great Falls (GTF) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Siracusa (SYR) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Spokane (GEG) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Tampa (TPA) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 5 |- | Thief River Falls (TVF) | || || || || || || ||[[Boutique Air]] || 1 |- | Traverse City (TVC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Trenton (TTN) | || || || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | Tri-Cities (PSC) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Tucson (LOS TOS) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 2 |- | Tulsa (TUL) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Washington (DCA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || ||<abbr title="American">'''• || || || 2 |- | Washington (IAD) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || ||<abbr title="United">'''• || || 2 |- | West Palm Beach (PBI) |<abbr title="Delta">'''• ||<abbr title="Sun Country">'''• || || || || || || || 2 |- | Wausau (CWA) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Wichita (ICT) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- | Williston (ISN) |<abbr title="Delta">'''• || || || || || || || || 1 |- ! Total || 124 || 29 || 17 || 15 || 12 || 8 || 6 || 8 || 138 |} == Rutes más transitaes == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" |+ '''Rutes Nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul (xunu 2017 - mayu 2018)'''<ref>{{cita web |títulu=Minneapolis, MN: Minneapolis-St Paul International (MSP)|url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=MSP&Airport_Name=Minneapolis,%20MN:%20Minneapolis-St%20Paul%20International&carrier=FACTS|editorial=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=30 d'agostu de 2018}} </ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois (ORD)]] | align="right" |866,000 | [[American Airlines]], [[Envoy|American Eagle]], [[Delta Air Lines]], [[Delta Connection]], [[Frontier Airlines]], [[Spirit Airlines]], [[United Airlines]], [[United Express]] |- | 2 | {{Bandera|Colorado}} [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver, Colorado]] | align="right" |835,000 | Delta Air Lines, Frontier Airlines, [[Southwest Airlines]], Spirit Airlines, [[Sun Country Airlines]], United Airlines, United Express |- | 3 | {{Bandera|Georgia}} [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | align="right" |753,000 | Delta Air Lines, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 4 | {{Bandera|Arizona}} [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix, Arizona]] | align="right" |678,000 | American Airlines, Delta Air Lines, Southwest Airlines, Spirit Airlines, Sun Country Airlines |- | 5 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles, California]] | align="right" |617,000 | American Airlines, Delta Air Lines, Spirit Airlines, Sun Country Airlines, United Express |- | 6 | {{Bandera|Washington}} [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle, Washington]] | align="right" |550,000 | [[Alaska Airlines]], Delta Air Lines, Sun Country Airlines |- | 7 | {{Bandera|Nevada}} [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas, Nevada]] | align="right" |530,000 | Delta Air Lines, Spirit Airlines, Sun Country Airlines |- | 8 | {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] | align="right" |499,000 | American Airlines, Delta Air Lines, Delta Connection, Spirit Airlines, Sun Country Airlines |- | 9 | {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco, California]] | align="right" |474,000 | Delta Air Lines, Sun Country Airlines, United Airlines, United Express |- | 9 | {{Bandera|Florida}} [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando, Florida]] | align="right" |442,000 | Delta Air Lines, Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines, Sun Country Airlines |} {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" |+ '''Rutes internacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Minneapolis–Saint Paul (2017)'''<ref>{{cita web |url=https://www.transportation.gov/office-policy/aviation-policy/us-international-passenger-freight-statistics-cy-2016-passengers|títulu=Estadístiques Internacionales de Pasaxeros y de Carga nos Estaos Xuníos - CY 2017 Passengers|idioma=inglés|editorial=[[Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos]]|fechaaccesu=28 de xunu de 2018}}</ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{bandera|Países Baxos}} [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam, Países Baxos]] | align="right" |523,699 | [[Delta Air Lines]], [[KLM Royal Dutch Airlines|KLM]] |- | 2 | {{bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | align="right" |300,344 | Delta Air Lines, [[Sun Country Airlines]] |- | 3 | {{bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto, Canadá]] | align="right" |271,176 | [[Air Canada Express]], Delta Air Lines, [[Delta Connection]] |- | 4 | {{bandera|Francia}} [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París, Francia]] | align="right" |238,039 | [[Air France]], Delta Air Lines |- | 5 | {{bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg, Canadá]] | align="right" |196,162 | Delta Air Lines |- | 6 | {{bandera|Xapón}} [[Aeropuertu Internacional de Narita|Tokiu, Xapón]] | align="right" |169,173 | Delta Air Lines |- | 7 | {{bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver, Canadá]] | align="right" |152,831 | Delta Air Lines, Delta Connection |- | 8 | {{bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary, Canadá]] | align="right" |143,412 | Delta Air Lines, Delta Connection |- | 9 | {{bandera|Islandia}} [[Aeropuertu Internacional de Keflavík|Reykjavík, Islandia]] | align="right" |134,453 | Delta Air Lines, [[Icelandair]] |- | 10 | {{bandera|UK}} [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres, Reinu Xuníu]] | align="right" |124,284 | Delta Air Lines |- | 11 | {{bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton, Canadá]] | align="right" |108,137 | Delta Air Lines, Delta Connection |- | 12 | {{bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta|Puerto Vallarta, Méxicu]] | align="right" |88,800 | Delta Air Lines, Sun Country Airlines |- | 13 | {{bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker|Saskatoon, Canadá]] | align="right" |87,769 | Delta Air Lines, Delta Connection |- | 14 | {{bandera|DOM}} [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana, República Dominicana]] | align="right" |73,911 | Delta Air Lines, Sun Country Airlines |- | 15 | {{bandera|Canadá}} [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal, Canadá]] | align="right" |65,628 | Delta Connection |- | 16 | {{bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo, Méxicu]] | align="right" |43,517 | Delta Air Lines, Sun Country Airlines |- | 17 | {{bandera|JAM}} [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay, Xamaica]] | align="right" |40,242 | Delta Air Lines, Sun Country Airlines |- | 18 | {{bandera|Alemaña}} [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt, Alemaña]] | align="right" |28,438 | [[Condor Flugdienst|Condor]] |- | 19 | {{bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna|Mazatlán, Méxicu]] | align="right" |27,607 | Delta Air Lines, Sun Country Airlines |- | 20 | {{bandera|CRC}} [[Aeropuertu Internacional Daniel Oduber|Liberia, Costa Rica]] | align="right" |24,954 | Delta Air Lines, Sun Country Airlines |} == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-minneapolis-saint-paul/ |títulu=Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul (MSP) |editorial=Aeropuertos.net |mes=xunu |añu=2016 |fechaaccesu=14 de xunu de 2016 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu Internacional de Rochester]] (122km) * Aeropuertu de Eau Claire (136km) * [[Aeropuertu Rexonal Brainerd Lakes]] (182km) * [[Aeropuertu Municipal de La Crosse]] (192km) * Aeropuertu de Mason City (192km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.mspairport.com Páxina oficial de MSP] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresporte de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/00264AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|MSP}} * {{WAD|KMSP}} * {{NWS-actual|KMSP}} * {{FR|KMSP}} * {{AirNav|KMSP}} * {{GCM|KMSP}} * {{ASN|MSP}} * {{US-airport|MSP}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Minneapolis-Saint Paul}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos d'Estaos Xuníos|Minneapolis-Saint Paul]] [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 62vq6uvk79x14jnx5zkil6d08mrvg5q 0 153445 3699497 3697795 2022-07-25T08:11:26Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'aeropuertu |nome = Aeropuertu Internacional McCarran |nome_nativu = McCarran International Airport |imaxe = Las Vegas McCarran.jpg |pie = |IATA = LES |ICAO = KLAS |FAA = LOS mapa_loc = Nevada |etiqueta_mapa_loc = LOS pie_mapa_loc = Situación del aeropuertu en [[Nevada]]<br><br>[[Ficheru:McCarran Airport Diagram.svg|250px]]Diagrama de la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]] del aeropuertu |tam_mapa_loc = |tipu = Públicu |propietariu = |operador = [[Condáu de Clark (Nevada)|Condáu de Clark]] |ciudá_sirve = [[Las Vegas]] |distance = |allugamientu = [[Paradise (Nevada)]] |elevación_p = 2,181 |elevación_m = 665 |sitio_web = [http://www.mccarran.com/ www.mccarran.com] |p1-númberu = 1L/19R |p1-llargor-p = 8,985 |p1-llargor-m = 2,739 |p1-superficie = [[Formigón|Concretu]] |p2-númberu = 1R/19L |p2-llargor-p = 9,775 |p2-llargor-m = 2,979 |p2-superficie = Concretu |p3-númberu = 7L/25R |p3-llargor-p = 14,510 |p3-llargor-m = 4,423 |p3-superficie = Concretu |p4-númberu = 7R/25L |p4-llargor-p = 10,526 |p4-llargor-m = 3,208 |p4-superficie = Concretu |estadística_añu = 2017 |estadística1 = Pasaxeros |datos_estadística1 = 48,500,194 |estadística2 = Operaciones aérees |datos_estadística2 = 542,994 |notes = Fonte: Aeropuertu Internacional McCarran<ref>[https://www.mccarran.com/Business/Statistics Statistics]. McCarran Doing Business. Consultáu'l 16 de febreru de 2017.</ref> }} L''''Aeropuertu Internacional McCarran''' {{códigos aeroportuarios}} ye'l principal aeropuertu comercial de [[Las Vegas]] y tola área del [[Condáu de Clark (Nevada)|Condáu de Clark]], [[Nevada]]. L'aeropuertu ta allugáu a 8 [[km]] al sur del distritu financieru de Las Vegas nel pueblu de Paradise. Cubre una área de 1,113 [[hectárea|ha]]. y tien 4 [[pista d'aterrizaxe|pistes d'aterrizaxe]]. L'aeropuertu ye propiedá del Condáu de Clark y ye operáu pol Departamentu d'Aviación del condáu. Ye'l mayor centru d'operaciones de [[Southwest Airlines]] y [[Allegiant Air]]. Dende febreru de 2012 l'aeropuertu tamién foi una base de tripulación y caltenimientu de [[Spirit Airlines]]. Nel añu [[2006]], McCarran foi unu de los aeropuertos más activos del mundu, algamando'l decimoprimeru llugar a nivel mundial y sestu n'[[Estaos Xuníos]] con 46,194,882 pasaxeros y quintu del mundu y d'[[Estaos Xuníos]] en movimientu d'aeronaves con 605,046 despegues y aterrizaxes.<ref>{{cita web|url=http://www.airports.org/aci/aci/file/Press%20Releases/2007_PRs/PR060307_PrelimResults2006.pdf|títulu=Preliminary Air Traffic Results for 2006 from Airports Council International|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070809021601/http://www.airports.org/aci/aci/file/Press%20Releases/2007_PRs/PR060307_PrelimResults2006.pdf|fechaarchivu=9 d'agostu de 2007}}</ref> McCarran y el departamentu d'aviación del condáu son empreses solventes, que nun riquir del financiamiento del condáu<ref>{{cita web |url=http://cms.mccarran.com/dsweb/Get/Document-101847/Comprehensicve+Annual+Financial+Report+June+30%2C+2005.pdf |títulu=MANAGEMENT'S DISCUSSION AND ANALYSIS |formatu=pdf |páxina=15 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070704011035/http://cms.mccarran.com/dsweb/Get/Document-101847/Comprehensicve+Annual+Financial+Report+June+30%2C+2005.pdf |fechaarchivu=4 de xunetu de 2007 }}</ref> Hasta xunetu de 2007, [[Southwest Airlines]] operó más vuelos en McCarran qu'en cualesquier otru aeropuertu. Amás, Southwest ye l'aereollinia que tresporta la mayor cantidá de pasaxeros en McCarran, tantu en vuelos de salida como de llegada. Southwest anguaño opera en 21 puertes, principalmente nel Salón C. McCarran Airport ye inusual yá que tien más de 1,300 [[tragamonedas]] a lo llargo de los sos terminales, particularidá que comparte col [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe]]. La capacidá máxima del aeropuertu envalorar en 53 millones de pasaxeros y 625,000 movimientos d'aviones. Especúlase que l'aeropuertu va algamar esta capacidá en 2017, polo cual tase entamando utilizar l'[[Aeropuertu de Ivanpah]] pa solliviar l'eventual congestionamiento de McCarran. == Historia == [[Ficheru:CCF12262007 00000.jpg|thumb|La principal cai de rodaxe.]] [[Ficheru:Las Vegas Airport slot machines.jpg|thumb|Máquines tragamonedas na Terminal 1.]] [[Ficheru:McDonnell Douglas MD-83 (DC-9-83), Allegiant Air AN1531779.jpg|thumb|La Sala D terminada en 2009, cola Terminal 3 so construcción no fondero.]] ===1942–1989=== L'aviador americanu George Crockett, un descendiente del guarda de frontera Davy Crockett, creó l'Aeropuertu d'El Álamu en [[1942]] nel llugar qu'ocupa anguaño l'Aeropuertu Internacional McCarran. En [[1948]], el Condáu de Clark mercó l'aeródromu de Crockett pa establecer l'Aeropuertu Públicu del Condáu de Clark y toles operaciones comerciales treslladóse a esti aeropuertu. El [[20 d'avientu]] de [[1948]] l'aeropuertu foi renombráu '''McCarran Field''' pol Senador [[Pat McCarran]], un políticu de [[Nevada]] que mientres enforma tiempu autorizó los actos aeronáuticos civiles y desempeñó un papel importante nel desarrollu nacional de l'aviación. El llugar de les terminales actuales foi treslladáu de Las Vegas Boulevard South a Paradise Road en 1963. Nesi momentu, l'aeropuertu sirvía a 1.5 millones de pasaxeros al añu. En 1978, el senador [[Howard Cannon]], fixo aprobar la ''Llei de Regulación de les Llinies Aérees'' nel Congresu d'EEXX, pola que les aereollinies nun tendríen que llograr nunca más el permisu del gobiernu federal pa volar a los sos destinos, sinón tratar colos aeropuertos pa establecer rutes adicionales. Xusto dempués de la regulación, el númberu de llinies aérees qu'operaben en McCarran doblar de 7 a 14. Un plan d'espansión llamáu McCarran 2000 adoptar en [[1978]] y pagóse por un contratu de 300 millones de dólares en [[1982]]. El plan en tres fases incluyía una nueva terminal central, un [[parking]] de nueve plantes, pistes d'aterrizaxe espandíes y adicionales, puertes adicionales, instalaciones d'asistencia de pasaxeros anovaes y un nuevu túnel y carreteres de serviciu modernizaes nel aeropuertu. La primer fase de McCarran 2000 empezó en [[1985]] y completóse en [[1987]]. Ente [[1986]] y [[1997]], construyóse la Terminal 2 onde había dos terminales dixebraes nos [[años 1970]] y nos [[años 1980]], una p'[[American Airlines]] y otra pa [[Pacific Southwest Airlines]]. ===1990–presente=== Nos [[años 1990]] toles puertes y puestos de control actualizar pa utilizar un conxuntu común de hardware, el CUTE (''Common Use Terminal Equipment'', Equipamientu de Terminal pa Usu Común), esaniciando la necesidá de que cada aereollinia tenga los sos propios equipos y dexando al aeropuertu reasignar puertes y mostradores ensin tener que tratar colos sistemes informáticos individuales de cada aereollinia. McCarran foi'l primer aeropuertu n'[[Estaos Xuníos]] n'implementar esti tipu de sistemes. En [[1998]] les Puertes llaterales D SE y SO abriéronse añediendo 28 nueves puertes. El proyeutu de la Puerta D ye un cambéu del plan McCarran 2000 orixinal. El [[16 d'ochobre]] de [[2003]], l'aeropuertu instaló [[kioscos]] de chequeo rápidu que dexaben a los usuarios llograr la [[tarxeta d'embarque]] ensin tener que dir al kiosco o al mostrador específicu d'una aereollinia. McCarran foi'l primer aeropuertu n'apurrir esti serviciu pa múltiples aereollinies dende un únicu kiosco. Coles mesmes, 6 kioscos fueron activaos nel ''Las Vegas Convention Center'' dexando a los invitaos a les convenciones llograr les tarxetes d'enmarque nel so camín al aeropuertu. Esti sistema foi aumentáu p'añedir la impresión de les etiquetes de facturación d'equipaxes en [[2005]]. En [[2003]] l'aeropuertu anunció que va implementar un sistema de enrutamiento d'equipaxe que va utilizar etiquetes de maletes [[RFID]] de ''Matrics Inc.'' p'ameyorar la seguridá aérea. La decisión d'implementar el sistema de enrutamiento fai que McCarran seya unu de los primeros aeropuertos n'utilizar la teunoloxía RFID. El [[4 de xineru]] de [[2005]], l'aeropuertu empezó a ufiertar de baldre el serviciu de [[Wi-Fi]]. Esta señal ta disponible nes árees d'embarque y otres munches árees públiques. L'aeropuertu foi'l primeru n'apurrir esti serviciu gratuitamente pa toles instalaciones. Nesi momentu, foi la mayor instalación inalámbrica (18 [[hectárea|ha]]) d'internet wireless gratuitu del mundu.<ref>{{cita web | nome = Gary | apellíu = Thayer | url = http://www.mobilevillage.com/news/2005.01.14/lasvegas_wifi.htm | títulu = L'aeropuertu de Las Vegas llanza la mayor rede Wi-Fi gratuita d'EEUU | año = 2005 | fechaaccesu = 16 de xunetu de 2007 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070928020450/http://www.mobilevillage.com/news/2005.01.14/lasvegas_wifi.htm | fechaarchivu = 28 de setiembre de 2007 }}</ref> En [[2005]], les Puertes D de la nala NE abriéronse añediendo 10 nueves puertes. El [[4 d'abril]] de [[2007]], la instalación d'arriendu de coches, alcontrada a 5 km de les terminales abrió con 5000 places de estacionamiento en 68 acres de terrén. Una flota de 40 autobuses apurre tresporte dende les terminales a les instalaciones de les 11 compañíes d'arriendu de coches.<ref>{{cita web | url = http://www.ratevegas.com/blog/2007/04/mccarran_consol.html | títulu = McCarran Consolidated Car Rental Facility}}</ref> El [[30 de setiembre]] de [[2008]], la nala noroeste de la Sala D abrióse. Costó 179 millones de dólares pa construyir. La nala añedió 9 puertes; la Sala D agora tien 44 puertes en total. Por cuenta de la [[Preciu del petroleu#Burbuya de precios 2004-2008|burbuya del preciu del petroleu ente 2004-2008]], [[US Airways]] cerró'l so [[centru de conexón]] nel aeropuertu en setiembre de [[2008]]. L'aereollinia diariamente fuera operando 131 vuelos d'ida y vuelta nel aeropuertu.<ref>Velotta, Richard N. (30 d'abril de 2008). [http://lasvegassun.com/news/2008/apr/30/us-airways-aims-cut-more-vegas-flights/ US Airways to cut more Las Vegas flights]. Las Vegas Sun. Consultáu'l 3 de payares de 2015.</ref> Amás, l'aereollinia cerró la so base de tripulaciones en xineru de [[2010]], y en setiembre de [[2011]] anunció que diba amenorgar los sos vuelos a Las Vegas por 40%. ====Desenvolvimientos recién==== Mientres los [[años 2000]], el tráficu internacional al Aeropuertu McCarran aumentó significativamente. Ente 2004 y 2011 el tráficu xubió por 92%. Una razón por esto ye'l principiu de munches nueves rutes internacionales a McCarran. Los vuelos de [[British Airways]] de [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres-Heathrow]] fixeron más fáciles les conexones d'[[África]] y l'[[Oriente Mediu]]. Otres aereollinies qu'empezaron tales vuelos inclúin [[Edelweiss Air]] de [[Zúrich]] y [[Copa Airlines]] de la [[Ciudá de Panamá]]. De resultes, otra terminal más grande, la Terminal 3, foi construyida. La terminal foi abierta'l [[27 de xunu]] de [[2012]], reemplazando la Terminal 2. Anguaño sirve toles aereollinies estranxeres amás de delles aereollinies nacionales. == Pistes d'aterrizaxe== [[Ficheru:LAS airport diagram.svg|thumb|right|Pistes y terminales nel aeropuertu internacional McCarran.]] L'Aeropuertu McCarran tien 4 pistes d'aterrizaxe:<ref>{{cita web |date=mayu de 2016 |títulu=KLAS – McCarran International Airport |url=https://www.airnav.com/airport/KLAS |work=Airnav.com |fechaaccesu=6 de xunu de 2016}}</ref> {|class="wikitable sortable painrowheaders" style="text-align:center;" ! scope="col" data-sort-type="text" | Pista !scope="col" data-sort-type="number" | Llargor ! scope="col" data-sort-type="number" | Anchu !scope="col" data-sort-type="text" | [[Sistema d'aterrizaxe instrumental|ILS]] ! scope="col" class="unsortable" | Notes |- ! scope="row" | 1L/19R | 8,988 pies <br> 2,740 m || 150 pies <br> 46 m || 1L | style="text-align:left;" | ILS Categoría I, con [[Equipu mididor de distancia|DME]] |- ! scope="row" | 1R/19L | 9,771 pies <br> 2,978 m || 150 pies <br> 46 m || — | style="text-align:left;" | |- ! scope="row" | 8L/26R | 14,512 pies <br> 4,423 m || 150 pies <br> 46 m || 26R | style="text-align:left;" | ILS Categoría I, con [[Equipu mididor de distancia|DME]] <br> La segunda pista comercial más llarga d'América del Norte |- ! scope="row" | 8R/26L | 10,525 pies <br> 3,208 m || 150 pies <br> 46 m || 26L | style="text-align:left;" | ILS Categoría I |} Toles pistes fueron repavimentadas con [[formigón|concretu]], un material más duradero que'l [[asfaltu]] anterior. N'abril de 2016, la pista 8L/26R convertir na última pista en ser repavimentada. Esta pista tamién ye la más llarga en McCarran y de normal sirve un terciu del tráficu añal del aeropuertu.<ref>{{cita press release |last=Crews |first=Christine |date=abril de 2016 |títulu=McCarran Reopens Runway 8L/26R |url=http://www.clarkcountynv.gov/public-communications/news/Pages/McCarran-Reopens-Runway-8L26R.aspx |location=Las Vegas, NV |publisher=Clark County, Nevada |fechaaccesu=6 de xunu de 2016 }}{{dead link|date=abril de 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Paralelamente, atópase la pista 8R/26L, que s'inauguró en 1991.<ref>{{cita noticia |last=Spillman |first=Benjamin |date=payares de 2008 |títulu=Runway work could snarl flights |url=http://www.reviewjournal.com/business/runway-work-could-snarl-flights |work=Las Vegas Review-Journal |fechaaccesu=6 de xunu de 2016 |archive-date=6 de xunu de 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160606220352/http://www.reviewjournal.com/business/runway-work-could-snarl-flights}}</ref> Nel llau oeste del aeropuertu atopen les pistes 1L/19R y 1R/19L. Orixinalmente, la 1L/19R yera una pista curtia fayadiza p'[[avión llixeru|aeronaves llixeres]] primero que s'ampliara significativamente en 1997.<ref>{{cita noticia |date=ochobre de 1997 |títulu=McCarran International Airport opens a new runway for air carrier use |url=http://aviationweek.com/awin/mccarran-international-airport-opens-new-runway-air-carrier-use |work=The Weekly of Business Aviation |fechaaccesu=6 de xunu de 2016 |subscription=yes}}</ref> Ente los dos conxuntos de pistes paraleles taba la pista 14/32, que se desmanteló. Les pistes 8L/26R y 8R/26L enantes yeren 7L/25R y 7R/25L respeutivamente. Les pistes volvieron numberase 8L/26R y 8R/26L n'agostu de 2017, dempués d'un cambéu xeográficu nos polos magnéticos del planeta en más de 3 graos, l'estragal pa la renumeración establecida pola FAA.<ref>{{cita noticia|last1=Marroquin|first1=Art|títulu=Magnetic shifts prompt a renumbering for runways at McCarran|url=https://www.reviewjournal.com/news/news-columns/road-warrior/magnetic-shifts-prompt-a-renumbering-for-runways-at-mccarran/|fechaaccesu=20 d'agostu de 2017|work=Las Vegas Review-Journal|date=agostu de 2017}}</ref><ref>{{cita noticia|títulu=Magnetic shifts prompt renumbering for runways at McCarran|url=http://www.miamiherald.com/news/business/article168286917.html|fechaaccesu=20 d'agostu de 2017|work=Miami Herald|agency=The Associated Press|date=agostu de 2017|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20170821045744/http://www.miamiherald.com/news/business/article168286917.html|archive-date=21 d'agostu de 2017|dead-url=yes|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170821045744/http://www.miamiherald.com/news/business/article168286917.html|fechaarchivu=21 d'agostu de 2017}}</ref> El clima secu típicu en McCarran dexa operaciones so regles de vuelu visual el 99% del tiempu; la visibilidá amenorgar a condiciones marxinales y preseos solamente en menos del 1% del tiempu. Mientres la mayor parte del añu (aprosimao'l 56% de les vegaes), por cuenta de los vientos predominantes, l'aeropuertu opera na Configuración Visual 1, que favorez les 19R y 26L pa llegaes y les 19L y 26R pa salíes. La capacidá del aeródromu na Configuración 1 ta acutada pel espaciu aereu fronterizu militar, terrén altu al oeste de McCarran, y una salida cuesta arriba de la 26R. Debíu al calor, la 26R ye favorecida sobre la 19L pa les salíes. Cuando los vientos camuden nel iviernu (aproximao 13% del añu), l'aeródromu adopta la configuración visual 3, que favorez la 01L y 26L pa les llegaes y la 01L y 01R pa les salíes. Les condiciones de vuelu marxinales adopten la mesma división Configuración 1/Configuración 3 en función de los vientos predominantes. En condiciones de vuelu por preseos, les llegaes son preferíes na 26L y les salíes desapieguen de la 19L y 26R.<ref>{{cita web |url=https://www.faa.gov/airports/planning_capacity/profiles/media/LES-Airport-Capacity-Profile-2015.pdf |títulu=McCarran International (Las Vegas) Airport Capacity Profile, 2015 |author= |date=2015 |publisher=Federal Aviation Administration |fechaaccesu=5 d'ochobre de 2017}}</ref> == Terminales == [[Ficheru:McCarran Terminal 1(A,B).jpg|thumb|Terminal 1, amosando les Sales A y B. La Sala C estender escontra la derecha, fora de la vista.]] [[Ficheru:McCarran airport las vegas.jpg|thumb|Reclamo d'equipaxes na Terminal 1]] [[Ficheru:LAS Terminal 3, March 2015.JPG|thumb|Na Terminal 3.]] Hai dos terminales en McCarran, Terminal 1 y Terminal 3 y 5 sales con un total de 92 puertes. La Terminal 1 completar en 1963, la Terminal 2 completar en 1986 y la Terminal 3 completar en 2012. Antes de la finalización de la Terminal 3, la Terminal 2 remanaba vuelos internacionales. Dempués de que se completó la Terminal 3, la Terminal 2 volvióse redundante y baltóse en 2016. === Terminal 1 === La Terminal 1 abrióse'l 15 de marzu de 1963 y espandióse ente 1970 y 1974 colos edificios actuales coles puertes A y B.<ref name="one1">{{cita web |last=Hall-Patton |first=Mark |date=setiembre de 2010 |títulu=McCarran International Airport |url=http://www.onlinenevada.org/articles/mccarran-international-airport |work=Online Nevada Encyclopedia |fechaaccesu=30 d'abril de 2016}}</ref> Anguaño, la Terminal 1 tien cuatro sales, caúna de les cualos ta coneutada a una área central de pre-seguridá. La venta de boletos y el reclamu d'equipaxe atopar nel Nivel 1 d'esta área. El nivel 2 alluga los trés puestos de control de seguridá, una escampada con dellos puntos de venta minorista y un salón del USU pa los miembros del serviciu militar.<ref name="map">{{cita web |títulu=My Journey |url=https://www.mccarran.com/Fly/MyJourneyMap.aspx |work=McCarran International Airport |fechaaccesu=20 de xunu de 2016}}</ref> Al oeste del área de pre-seguridá tán les puertes A y B, dos explanada en forma de Y con estremos circulares. Escontra'l sur atopen les puertes C, a les que puede aportase pela Llinia Verde del sistema de tranvía. Salar satélite coles puertes D, que s'inauguró en 1998, atopar al este y contién trés salonos VIP: el salón Centurion pa titulares de tarxetes [[American Express]]; the Club nES, que ta disponible pa tolos pasaxeros en cuenta de una tarifa; y el United Club. La llinia azul del sistema de tranvía coneuta les puertes D cola área de pre-seguridá.<ref name="facilities">{{cita web |títulu=Facilities & Services |url=https://www.mccarran.com/Find/FacilitiesServices.aspx |work=McCarran International Airport |fechaaccesu=20 de xunu de 2016}}</ref> === Terminal 3 === La Terminal 3 remana tolos vuelos internacionales y dellos vuelos nacionales escontra l'aeropuertu McCarran. El nivel 0 de la terminal contién aduanes, reclamu d'equipaxe y otra sala d'USU. Los mostradores de documentación, seguridá, un segundu Club nES y toles puertes atopar nel Nivel 2.<ref name="facilities" />{{sfn|Jones|2012|page=23}} La terminal tien un total de catorce puertes, siete de les cualos son nacionales (Y8-Y12, Y14-Y15) y les otres siete internacionales (Y1-Y7).{{sfn|Jones|2012|page=23}} Cuatro de les puertes internacionales tienen dos pasareles pa dexar un manexu más rápidu de los aviones de fuselaxe anchu. === Antigua Terminal 2 === La Terminal 2 inaugurar n'avientu de 1991 como la terminal charter/internacional, sirviendo a tolos vuelos internacionales y dellos vuelos nacionales al aeropuertu.{{sfn|Jones|2012|page=15}} Taba allugáu nel sitiu de dos terminales anteriores, una pa PSA Airlines y l'otra p'[[American Airlines]]. La terminal PSA convertir nuna terminal internacional primero que dambes terminales fueren baltaes pa dar cabida a una sola Terminal 2.<ref>{{cita AV media |date=marzu de 2016 |títulu=Terminal 2 History |medium=[[YouTube]] |url=https://www.youtube.com/watch?v=uv5F8d0iH2Q |fechaaccesu=19 de mayu de 2016 |publisher=McCarran International Airport}}</ref> Tenía dos pisos y ocho puertes (T2-1 a T2-8), cuatro de les cualos podíen recibir vuelos internacionales.<ref>{{cita noticia |títulu=Las Vegas McCarran International Airport International Terminal 2 Departures and Ticketing – 2011 |url=http://airwaysnews.com/html/airplanes-and-airports/las-vegas-mccarran-international-airport-terminal-photos-planespotting-and-history-las-vegas-ne/las-vegas-mccarran-airport-international-terminal-2-departures-and-ticketing-2011/18145 |work=Airways News |fechaaccesu=14 de mayu de 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160402151824/http://airwaysnews.com/html/airplanes-and-airports/las-vegas-mccarran-international-airport-terminal-photos-planespotting-and-history-las-vegas-ne/las-vegas-mccarran-airport-international-terminal-2-departures-and-ticketing-2011/18145 |archive-date=2 d'abril de 2016 |dead-url=yes |fechaaccesu=14 de mayu de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160402151824/http://airwaysnews.com/html/airplanes-and-airports/las-vegas-mccarran-international-airport-terminal-photos-planespotting-and-history-las-vegas-ne/las-vegas-mccarran-airport-international-terminal-2-departures-and-ticketing-2011/18145 |fechaarchivu=2 d'abril de 2016 }}</ref> La Terminal 2 cerrar al abrir la Terminal 3 y foi baltada a principios de 2016.<ref>{{cita noticia |url=http://www.fox5vegas.com/story/31141642/mccarran-airport-terminal-being-demolished |títulu=McCarran Airport terminal being demolished |last=Yahm |first=Brenda |date=4 de febreru de 2016 |website=KVVU-TV |fechaaccesu=17 de marzu de 2016}}</ref> === Tresporte hectométrico === {{Ficha de tresporte públicu |nome = Tranvía del Aeropuertu Internacional McCarran |color_fondu = gold |color_títulu = gold |color_testu = black |logo = |tamañu_logo = 150px |imaxe = McCarran International Airport (8078645881).jpg |tamañu_imaxe = 300px |pie_imagen = |mapa = |tamañu_mapa = 300px |pie_mapa = |allugamientu = {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Las Vegas]], [[Nevada]] |tipu = [[Tresporte hectométrico]] |inauguración = 1985 |llargor =1,85 km |llinies = 3 |vagones = 16 |estaciones = 4 |pasaxeros = |anchu_vía = |reporte_marca = |propietariu = |operador = Departamentu de l'Aviación de Clark County |velocidad_promedio = |velocidá_máxima = 65 km/h |sitio_web = }} La '''Tranvía del Aeropuertu Internacional McCarran''' ye un sistema de [[tresporte hectométrico]] que sirve los partes segures del aeropuertu. Esti sistema consistir de tres llinies: * {{colorbox|green}} '''Llinia Verde''' (llargor de 0,43 km) – esta llinia elevada foi inaugurada nel añu 1985, y coneuta la Terminal 1 a les Puertes C (que sirve Southwest Airlines). L'edificiu que tien les Puertes C ye conectáu a la Terminal 1, pero la distancia ente eses árees ta más de la distancia caminando. * {{colorbox|blue}} '''Llinia Azul''' (llargor de 1,05 km) – esta llinia foi inaugurada nel añu 1998, y coneuta la Terminal 1 a les Puertes D (que ye una terminal satelital). La estación del oeste na terminal 1 ye alzada; una estación soterraña ye presente nes Puertes D. La terminal satelital abrió nel mesmu añu, y foi conectáu solamente a la Terminal 1 hasta 2012. * {{colorbox|rede}} '''Llinia Colorada''' (llargor de 0,37 km) – esta llinia foi inaugurada nel añu 2012, y coneuta la Terminal 3 (qu'abrió'l mesmu añu) a les Puertes D. Dambes de les estaciones d'esta llinia son soterrañes. Nel añu 2015, siete de les puertes de la terminal satelital fueron convertíos a puertes internacionales; una pasarela soterraña que coneuta la Terminal 3 a les Puertes D abrió nel añu 2017, pero esta pasarela ye usada solamente pa llegaes internacionales.<ref>{{cita web |url=http://www.reviewjournal.com/business/aviation/las-vegas-denver-considered-nonstop-china-flights |títulu=Las Vegas, Denver considered for nonstop China flights |last1=Velotta |first1=Richard N. |date=29 d'agostu de 2015|language=inglés |website=[[Las Vegas Review-Journal]] |fechaaccesu=17 de setiembre de 2015}}</ref><ref>[http://www.anna.aero/2016/02/24/cologne-bonns-pobeda-cake-creation-is-celebrated-at-routes-americas-friedrichshafen-delighted-with-route-of-the-week-win/ "Cologne Bonn's Pobeda cake creation is celebrated at Routes Americas; Friedrichshafen delighted with Route of the Week win"] (n'inglés). ''Anna.aero''. 24 de febreru de 2016.</ref> Cuando'l sistema de tresporte hectométrico abrió, tuvo 4 vehículos del Bombardier C-100 (que tuvieron el color marrón). Pa la inauguración de la Llinia Azul nel añu 1998, 6 vehículos más del mesmu modelu fueron ordenaes (estos vehículos tuvieron los colores gris y azul). Tolos vehículos de C-100 fueron reemplazaos con 16 vehículos del Bombardier Innovia APM 100 nel añu 2009; 10 de les unidaes fueron vehículos de reemplazu pa les llinies Verde y Azul, y les 6 unidaes extras fueron ordenaos pela Llinia Colorada.<ref name="Bombardier"> {{webarchive|1=[http://www.bombardier.com/en/transportation/products-services/transportation-systems/driverless-systems/automated-people-movers/las-vegas--usa?docID=0901260d800140ad Automated people mover system - Las Vegas, USA (Bombardier Transportation)]. Consultáu'l 22 de payares de 2008.|2=https://web.archive.org/web/20081122201908/http://www.bombardier.com/en/transportation/products-services/transportation-systems/driverless-systems/automated-people-movers/las-vegas--usa?docID=0901260d800140ad |date=22 de payares de 2008}}</ref> == Aereollinies y destinos == [[Ficheru:SOUTHWEST (2666227125).jpg|thumb|Un [[Boeing 737#737-800|Boeing 737-800]] de [[Southwest Airlines]] aterrizando.]] [[Ficheru:KLAS12.JPG|thumb|Aviones de [[Volaris]] y [[Aeroméxico]] na Terminal 3.]] [[Ficheru:N143UP Airbus A300F UPS Worldwide Services (8980542227).jpg|thumb|Un [[Airbus A300]] d'[[United Parcel Service|UPS]] Airlines nel Centru de Carga Aérea Marnell.]] === Pasaxeros === {{Airport destination list | 3rdcoltitle = Refs | 3rdcolunsortable=yes <!-- --> | [[Aeroméxico]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] | <ref name="AeroméxicoRoutes">{{cita web|títulu=Flight Schedule|url=https://booking.aeromexico.com/SSW2010/D5DE/flightSchedulePage.html?_ga=1.18768702.686413547.1491325115|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Aeroméxico Connect]] | [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey]] | <ref name="AeroméxicoRoutes"/> <!-- --> | [[Air Canada Rouge]] | [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]] (empecipia'l 28 d'ochobre de 2018)<ref>{{cita web|url=http://www.travelweek.ca/uncategorized/air-canada-adds-new-las-vegas-palm-springs-and-hawaii-flights/|títulu=Air Canada adds new Las Vegas, Palm Springs and Hawaii flights – Travelweek|first=Travelweek|last=Group|date=7 de marzu de 2018|publisher=}}</ref> | <ref name="Air Canada Flight Schedules">{{cita web|url=https://www.aircanada.com/ca/en/aco/home/book/routes-and-partners/flight-schedules.html|títulu=Flight Schedules|publisher=Air Canada}}</ref> <!-- --> | [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|Anchorage]] | <ref name="AlaskaRoutes">{{cita web|títulu=Flight Timetable|url=https://www.alaskaair.com/content/travel-info/timetables.aspx|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Allegiant Air]] | [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional de Appleton|Appleton]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu MidAmerica|Belleville/St. Louis]], [[Aeropuertu Internacional de Bellingham|Bellingham]], [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|Billings]], [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|Bismarck]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Gallatin Field|Bozeman]], [[Aeropuertu The Eastern Iowa|Cedar Rapids/Iowa City]], [[Aeropuertu Internacional Chicago Rockford|Chicago/Rockford]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|El Paso]], [[Aeropuertu de Eugene|Eugene]], [[Aeropuertu Internacional Hector|Fargo]], [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|Fayetteville/Bentonville]], [[Aeropuertu Internacional de Fresno-Yosemite|Fresno]], [[Aeropuertu Internacional de Grand Forks|Grand Forks]], [[Aeropuertu Rexonal de Central Nebraska|Grand Island]], [[Aeropuertu Rexonal de Grand Junction|Grand Junction]], [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]], [[Aeropuertu Internacional de Great Falls|Great Falls]], [[Aeropuertu Rexonal de Idaho|Idaho Falls]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|Kalispell]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]], [[Aeropuertu Internacional de Laredo|Laredo]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional de McAllen-Miller|McAllen (TX)]], [[Aeropuertu Internacional de Rogue Valley-Medford|Medford]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Minot|Minot]], [[Aeropuertu Internacional de Missoula|Missoula]], [[Aeropuertu Rexonal de Monterrey|Monterey]], [[Aeropuertu Internacional Quad City|Moline/Quad Cities]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Wayne A. Downing Peoria|Peoria]], [[Aeropuertu Williams Gateway|Phoenix/Mesa]], [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|Rapid City]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Públicu de Santa María|Santa María (CA)]], [[Aeropuertu Rexonal de Shreveport|Shreveport]], [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|Siux Falls]], [[Aeropuertu Internacional de South Bend|South Bend]], [[Aeropuertu Rexonal de Springfield-Branso|Springfield/Branson]], [[Aeropuertu Metropolitanu de Stockton|Stockton]], [[Aeropuertu Trés Ciudaes (Washington)|Tri-Cities (WA)]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|Wichita]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|Montrose]] | <ref name="AllegiantRoutes">{{cita web|títulu=Flight schedules and notifications|url=https://www.allegiantair.com|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]] | <ref name="AmericanRoutes">{{cita web|títulu=Flight schedules and notifications|url=https://www.aa.com/travelInformation/flights/schedule|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[British Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]] | <ref>{{cita web|url=https://www.britishairways.com/travel/schedules/public/en_gb |títulu=Timetables|publisher=British Airways}}</ref> <!-- --> | [[Condor Flugdienst|Condor]] | [[Aeropuertu de Frankfurt del Main|Frankfurt]], [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich]] | <ref name="CondorRoutes">{{cita web|títulu=Timetable|url=https://www.condor.com/eu/book-plan/flight/timetable.jsp|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Copa Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Tocumen|Ciudá de Panamá]] | <ref name="CopaRoutes">{{cita web|títulu=Flight Schedule|url=https://www.copaair.com/en/web/us/timetables|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> <!--DO NOT LIST AD-HOC/IRREGULAR FLIGHTS FOR THE LAS VEGAS TECH CONFERENCE SHOULD NOT BE LISTED PER WP:AIRPORTS #9--> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]] (reinicia'l 1 d'ochobre de 2018),<ref>{{cita web|url=https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/03/19/delta-air-lines-adds-cross-country-boston-las-vegas-route/438894002/|títulu=Delta Air Lines adds cross-country Boston-Las Vegas route|publisher=}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]]<!--DO NOT LIST AD-HOC FLIGHTS TO RALEIGH/DURHAM: [[WP:Airports]] #9: https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Airports/page_content--> | <ref name="DeltaRoutes">{{cita web|títulu=FLIGHT SCHEDULES|url=https://www.delta.com/flightinfo/viewFlightSchedulesSetup.action|fechaaccesu=17 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Delta Connection]] | [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]] | <ref name="DeltaRoutes"/> <!-- --> | [[Edelweiss Air]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Zúrich|Zúrich]] | <ref>{{cita web|títulu=Timetable|url=https://www.flyedelweiss.com/EN/inform/travel-information/timetable/Pages/timetable.aspx|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Eurowings]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de Colonia/Bonn|Colonia/Bonn]] (remata'l 27 d'ochobre de 2018),<ref>{{cita web|url=http://www.rp-online.de/wirtschaft/unternehmen/eurowings-verlegt-langstrecken-fluege-von-koeln-bonn-nach-duesseldorf-aid-1.7361103|títulu=Eurowings verlegt Langstrecke von Köln nach Düsseldorf |last=2018|website=rp-online.de|fechaaccesu=1 de febreru de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss|Múnich]] | <ref>{{cita web|títulu=Our flight schedule – Eurowings|url=https://www.eurowings.com/us/information/flight-schedule.html|fechaaccesu=2 de mayu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Flair Airlines]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]] (empecipia'l 8 de payares de 2018),<ref name=flair /> [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]] (empecipia'l 15 de payares de 2018)<ref name=flair>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280185/flair-airlines-outlines-us-network-in-4q18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180822|títulu=Flair Airlines outlines US network in 4Q18|publisher=Routes Online|date=agostu de 2018|fechaaccesu=24 d'agostu de 2018}}</ref> | {{cn|date=August 2018}} <!-- --> | [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu de Colorado Springs|Colorado Springs]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|Greenville/Spartanburg]] (empecipia'l 8 de setiembre de 2018),<ref>{{cita web|url=http://www.wtoc.com/story/38450411/the-greenville-spartanburg-international-airport-is-adding-a-sixth-airline|títulu=Frontier becomes sixth airline to offer flights from Greenville-Spartanburg International Airport|first=Amanda|last=Shaw|publisher=}}</ref> [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville (FL)]], [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|Madison]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] <br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]] (empecipia'l 21 d'avientu de 2018),<ref name=FRONLAS>{{cita web|url=http://enelaire.mx/frontier-anuncia-vuelos-dende-las-vegas-a-mexico/|títulu=Frontier anuncia vuelos dende Las Vegas a Méxicu|editorial=EnElAire|fecha=agostu de 2018|fechaaccesu=30 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]] (empecipia'l 17 de payares de 2018),<ref>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280074/frontier-airlines-schedules-new-routes-in-w18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180815|títulu=Frontier Airlines schedules new routes in W18|publisher=Routes Online|date=agostu de 2018|fechaaccesu=15 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Los Cabos|San José del Cabo]] (empecipia'l 15 d'avientu de 2018),<ref name=FRONLAS /> [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]] | <ref name="FrontierRoutes">{{cita web|títulu=Frontier|url=https://www.flyfrontier.com|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Hainan Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital|Beixín–Capital]] | <ref>{{cita web|url= https://www.hainanairlines.com/HUPortal/dyn/portal/DisplayPage?COUNTRY_SITE=INT&SITE=CBHZCBHZ&LANGUAGE=GB&PAGE=TITA |títulu=Flight Schedule|publisher=Hainan Airlines}}</ref> <!-- --> | [[Hawaiian Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]] | <ref name="HawaiianRoutes">{{cita web|títulu=Destinations|url=https://www.hawaiianairlines.com/destinations|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Interjet]] | [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey]] | <ref>{{cita web|url=https://www.interjet.com/flight-schedule.aspx?culture=en-us|títulu=Flight Schedule |publisher=Interjet}}</ref> <!-- --> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu de Long Beach|Long Beach]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]] | <ref name="JetBlueRoutes">{{cita web|títulu=JetBlue Airlines Timetable|url=https://b6.innosked.com/(S(ke2am3wxgiegj0zs1pxotirq))/default.aspx|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[JetSuiteX]] | '''Chárter:''' [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu Buchanan Field|Concord (CA)]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County]] | <ref>{{cita web|títulu=Where we fly – JetSuiteX|url=https://www.jetsuitex.com/destinations|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Korean Air]] | [[Aeropuertu Internacional d'Incheon|Seúl–Incheon]] | <ref>{{cita web|url=https://www.koreanair.com/global/en/booking/schedule-flight.html#schedule|títulu=Flight Status and Schedules|publisher=Korean Air}}</ref> <!-- --> | [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos|São Paulo–Guarulhos]] | <ref>{{cita web|títulu=Flight Status – LATAM Airlines|url=https://www.latam.com/en_nz/apps/persones/flightstatus/|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Norwegian Air Shuttle]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup|Copenḥague]] (remata'l 28 d'ochobre de 2018),<ref name="check-in.dk">[https://www.check-in.dk/norwegian-lukker-usa-ruter-skandinavien/ Norwegian lukker USA-ruter fra Skandinavien] ''check-in.dk'' mayu de 2018. Consultáu'l 6 de xunu de 2018.</ref> [[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda|Estocolmu–Arlanda]] (remata'l 28 d'ochobre de 2018)<ref name=ARL>[https://nordic.businessinsider.com/norwegian-axes-two-direct-flights-between-stockholm-and-the-us--in-response-to-swedish-governments-new-policy-- Norwegian Air axes two Stockholm–US direct routes, blaming Sweden's aviation tax] ''nordic.businessinsider.com'' mayu de 2018. Consultáu'l 6 de xunu de 2018.</ref> [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]], [[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen|Oslo–Gardermoen]] (remata'l 28 d'ochobre de 2018)<ref name="check-in.dk"/> | <ref>{{cita web|títulu=Norwegian Air Shuttle Destinations|url=https://www.norwegian.com/us/destinations/|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | {{nowrap|[[Omni Air International]]}} | '''Chárter:''' [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]] | <ref>{{cita web |títulu= Flight Schedule |url= http://www.boydvacationshawaii.com/flight-schedule|fechaaccesu=20 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Southwest Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]] (reinicia'l 3 d'ochobre de 2018),<ref>{{cita web|url=https://www.timesunion.com/business/article/Southwest-to-resume-direct-flights-to-Vegas-from-12740855.php|títulu=Southwest resumes Albany to Las Vegas flights|publisher=}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Sunport|Albuquerque]], [[Aeropuertu Internacional Rick Husband d'Amarillo]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional de Birmingham-Shuttlesworth|Birmingham (AL)]], [[Aeropuertu de Boise|Boise]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu de Hollywood Burbank|Burbank]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus-Glenn]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas–Love]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|Des Moines]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|El Paso]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston–Hobby]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|Little Rock]], [[Aeropuertu de Long Beach|Long Beach]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|Lubbock]], [[Aeropuertu Internacional de Midland|Midland/Odessa]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Will Rogers World|Oklahoma City]], [[Aeropuertu Eppley|Omaha]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]], [[Aeropuertu John Wayne|Orange County]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]], [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|Sacramentu]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Spokane|Spokane]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Tucson|Tucson]], [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|Tulsa]], [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|Wichita]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]] | <ref name="SouthwestRoutes">{{cita web|títulu=Check Flight Schedules|url=https://www.southwest.com/air/flight-schedules/index.html|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Spirit Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]] | <ref name="SpiritRoutes">{{cita web| títulu=Where We Fly| url=https://www.spirit.com/RouteMaps.aspx| publisher=Spirit Airlines| fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Sun Country Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]] (empecipia'l 1 de payares de 2018),<ref>{{cita web|url=http://www.startribune.com/sun-country-to-start-multiple-routes-to-and-from-portland-ore/486701861/|títulu=Sun Country to start multiple routes to and from Portland, Ore.|publisher=}}</ref> [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|Santa Rosa]] | <ref name="SunCountryRoutes">{{cita web|títulu=Sun Country Airlines|url=http://sy.fltmaps.com/en|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Swoop (aereollinia)|Swoop]] | [[Aeropuertu Internacional de Abbotsford|Abbotsford]] (empecipia'l 11 d'ochobre de 2018),<ref name=Swoop /> [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]] (empecipia'l 11 d'ochobre de 2018),<ref name=Swoop /> [[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro|Hamilton (ON)]] (empecipia'l 26 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop>{{cita web|url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279902/swoop-schedules-us-launch-in-oct-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180803|títulu=Swoop schedules US launch in Oct 2018|publisher=Routes Online|date=agostu de 2018|fechaaccesu=14 d'agostu de 2018}}</ref> | <ref>{{cita web|títulu=Where we fly|url=https://www.flyswoop.com/where-we-fly.html}}</ref> <!-- --> | {{nowrap|[[Thomas Cook Airlines]]}} | [[Aeropuertu de Mánchester|Mánchester (UK)]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Glasgow|Glasgow]] (remata'l 29 d'ochobre de 2018) | <ref>{{cita web|títulu=Timetable – Thomas Cook Airlines|url=https://www.thomascookairlines.com/en/book-plan/flight/timetable.jsp|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] | <ref name="UnitedRoutes">{{cita web|títulu=Timetable|url=https://www.united.com/web/en-US/apps/travel/timetable/default.aspx|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[United Express]] | [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]] | <ref name="UnitedRoutes"/> <!-- --> | [[Virgin Atlantic]] | [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]] (remata'l 30 de marzu de 2019),<ref name="VS"/> [[Aeropuertu de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow]] (empecipia'l 31 de marzu de 2019)<ref name="VS">{{cita noticia|url=https://www.ttgmedia.com/news/virgin-switches-vegas-flights-from-gatwick-to-heathrow-14199|editorial=TTG Media|fecha=mayu de 2018|fechaaccesu=16 de mayu de 2018|idioma=inglés|títulu=Virgin Atlantic va volar a Las Vegas dende Heathrow en cuenta de Gatwick}}</ref> <br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu de Mánchester|Mánchester (UK)]] | <ref name="VirginAtlanticRoutes">{{cita web|títulu=Interactive flight map|url=http://vs.fltmaps.com/en/gb|fechaaccesu=29 de marzu de 2017}}</ref><ref>{{cita noticia|url=https://www.ttgmedia.com/news/virgin-switches-vegas-flights-from-gatwick-to-heathrow-14199|títulu=Virgin switches Vegas flights from Gatwick to Heathrow|website=TTG Media|date=mayu de 2018|fechaaccesu=16 de mayu de 2018|author=Robertson, Edward}}</ref> <!-- --> | [[Viva Aerobus]] | [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] <br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey]] | <ref>{{cita web|títulu=Our Destination|url=https://www.vivaaerobus.com/en/destinations/all-destinations|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[Volaris]] | [[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara|Guadalaxara]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]] | <ref name="VolarisRoutes">{{cita web|títulu=Volaris Flight Schedule|url=http://cms.volaris.com/en/travel-with-volaris/flight-information/complete-timetable-of-our-flights/|fechaaccesu=23 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> | [[WestJet]] | [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]], [[Aeropuertu Internacional d'Edmonton|Edmonton]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]], [[Aeropuertu Internacional de Vancouver|Vancouver]], [[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson|Winnipeg]]<br />'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Regina|Regina]], [[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker|Saskatoon]] | <ref name="WestJetRoutes">{{cita web|títulu=Flight schedules|url=https://www.westjet.com/en-ca/travel-info/flight-info/flight-schedules|fechaaccesu=17 de marzu de 2018}}</ref> <!-- --> }} === Carga === En McCarran, hai una terminal dedicada a operaciones d'aereollinies de carga para: {{Airport-dest-list| 3rdcoltitle = Refs | 3rdcolunsortable=yes <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Aloha Air Cargu]] | [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|Honolulu]] |<ref>{{cita web |títulu=Aloha Las Vegas |url=http://www.alohaaircargo.com/las-vegas/ |work=[[Aloha Air Cargu]] |fechaaccesu=19 de mayu de 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160520022817/http://www.alohaaircargo.com/las-vegas/ |archive-date=mayu de 2016}}</ref> <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[FedEx|FedEx Express]] | [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Reno-Tahoe|Reno/Tahoe]] |<ref name="7dgates">{{cita noticia |url=http://www.reviewjournal.com/business/aviation/mccarran-plans-double-gates-international-carriers |títulu=McCarran plans to double gates for international carriers |last=Velotta |first=Richard |date=agostu de 2015 |work=[[Las Vegas Review-Journal]] |fechaaccesu=19 de mayu de 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160811193128/http://www.reviewjournal.com/business/aviation/mccarran-plans-double-gates-international-carriers |archivedate=11 d'agostu de 2016 |df= |fechaaccesu=19 de mayu de 2016 |fechaarchivu=11 d'agostu de 2016 }}</ref> <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[United Parcel Service|UPS Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|Ontario]] |<ref name="7dgates" /> <!-- --> }} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 31 destinos internacionales (12 estacionales), al cargu de 21 aereollinies. {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="900" align=center !rowspan="1"|Ciudaes por países||rowspan="1"|Nome del aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- ! colspan="3" |[[América del Norte]] |- | colspan="3" |{{CAN}} (11 destinos [2 estacionales], 5 aereollinies) |- |[[Abbotsford]]||[[Aeropuertu Internacional de Abbotsford]]||{{Bandera|CAN}} [[Swoop (aereollinia)|Swoop]] (empecipia'l 11 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop /> |- |[[Calgary]]||[[Aeropuertu Internacional de Calgary]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Edmonton]]||[[Aeropuertu Internacional d'Edmonton]]|| {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 28 d'ochobre de 2018)<ref>{{cita web|url=http://www.travelweek.ca/uncategorized/air-canada-adds-new-las-vegas-palm-springs-and-hawaii-flights/|títulu=Air Canada adds new Las Vegas, Palm Springs and Hawaii flights - Travelweek|first=Travelweek|last=Group|date=marzu de 2018|publisher=}}</ref> / {{Bandera|CAN}} [[Flair Airlines]] (empecipia'l 8 de payares de 2018)<ref name=flair /> /{{Bandera|CAN}} [[Swoop (aereollinia)|Swoop]] (empecipia'l 11 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop /> / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Hamilton (Ontario)|Hamilton]] || [[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro]] || {{Bandera|CAN}} [[Swoop (aereollinia)|Swoop]] (empecipia'l 26 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop /> |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] |- |[[Regina]]||[[Aeropuertu Internacional de Regina]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[Saskatoon]]||[[Aeropuertu Internacional de Saskatoon-John G. Diefenbaker]]||{{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- |[[Winnipeg]]||[[Aeropuertu Internacional James Armstrong Richardson]]|| {{Bandera|CAN}} [[Flair Airlines]] (empecipia'l 15 de payares de 2018)<ref name=flair /> / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] |- | colspan="3" |{{MEX}} (5 destinos [2 estacionales], 6 aereollinies) |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]||{{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 15 d'avientu de 2018)<ref name=FRONLAS /> |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] / {{Bandera|MEX}} [[Interjet]] / {{Bandera|MEX}} [[Viva Aerobus]] / {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]]||[[Aeropuertu Internacional de Guadalaxara]]||{{Bandera|MEX}} [[Interjet]] / {{Bandera|MEX}} [[Volaris]] |- |[[Monterrey]]||[[Aeropuertu Internacional de Monterrey]]||{{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] / {{Bandera|MEX}} [[Interjet]] / {{Bandera|MEX}} [[Viva Aerobus]] '''(Estacional)''' |- |[[San José del Cabo]]||[[Aeropuertu Internacional de Los Cabos]]||{{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 21 d'avientu de 2018)<ref name=FRONLAS /> |- ! colspan="3" |[[América Central|Centroamérica]] |- | colspan="3" |{{PAN}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Ciudá de Panamá]]||[[Aeropuertu Internacional Tocumen]]||{{Bandera|PAN}} [[Copa Airlines]] |- ! colspan="3" |[[América del Sur|Sudamérica]] |- | colspan="3" |{{BRA}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[São Paulo]] ||[[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos]] ||{{bandera|BRA}} [[LATAM (Brasil)|LATAM Brasil]] '''(Estacional)''' |- ! colspan="3" |[[Europa]] |- | colspan="3" |{{GER}} (3 destinos [1 estacional], 2 aereollinies) |- |[[Colonia (Alemaña)|Colonia]]/[[Bonn]]||[[Aeropuertu de Colonia/Bonn]]||{{Bandera|GER}} [[Eurowings]] '''(Estacional)''' (fnaliza el 27 d'ochobre de 2018)<ref>https://www.reviewjournal.com/business/new-low-cost-carrier-to-offer-flights-between-las-vegas-germany/</ref><ref>{{cita noticia | url=http://news3lv.com/news/local/mccarran-welcomes-las-vegas-latest-international-arrival | títulu=McCarran welcomes Las Vegas' latest international arrival | work=KSNV | date=xunu de 2017 | fechaaccesu=3 de xunu de 2017 | author=Gillan, Jeff}}</ref> |- |[[Frankfurt del Main]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|GER}} [[Condor Flugdienst]] |- |[[Múnich]]||[[Aeropuertu Internacional de Múnich-Franz Josef Strauss]]||{{Bandera|GER}} [[Condor Flugdienst]] / {{Bandera|GER}} [[Eurowings]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{DNK}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Copenḥague]]||[[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' (remata'l 28 d'ochobre de 2018)<ref name="check-in.dk"/> |- | colspan="3" |{{NOR}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Oslu]]||[[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' (remata'l 28 d'ochobre de 2018)<ref name="check-in.dk"/> |- | colspan="3" |{{UK}} (4 destinos [2 estacionales], 4 aereollinies) |- |[[Glasgow]]||[[Aeropuertu Internacional de Glasgow]]||{{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] '''(Estacional)''' (remata'l 29 d'ochobre de 2018) |- |rowspan="2"| [[Londres]] |[[Aeropuertu de Londres-Gatwick]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)'''/ {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] (remata'l 30 de marzu de 2019)<ref name="VS"/> |- |[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]||{{Bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] (empecipia'l 31 de marzu de 2019)<ref name="VS" /> |- |[[Mánchester]]||[[Aeropuertu de Mánchester]]||{{Bandera|UK}} [[Thomas Cook Airlines]] / {{Bandera|UK}} [[Virgin Atlantic]] '''(Estacional)''' |- | colspan="3" |{{SWE}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Estocolmu]]||[[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda]]||{{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' (remata'l 28 d'ochobre de 2018)<ref name=ARL /> |- | colspan="3" |{{CHE}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Zúrich]]||[[Aeropuertu Internacional de Zúrich]]||{{Bandera|CHE}} [[Edelweiss Air]] '''(Estacional)''' |- ! colspan="3" |[[Asia]] |- | colspan="3" |{{CHN}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Beixín]]||[[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital]]||{{Bandera|CHN}} [[Hainan Airlines]] |- | colspan="3" |{{KOR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Seúl]]||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|KOR}} [[Korean Air]] |- !colspan="4"|Total: 31 destinos (12 estacionales), 12 países, 21 aereollinies |- |} === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 118 ciudaes dientro del país al cargu de 14 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=9|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos nacionales del Aeropuertu de Las Vegas}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] LES}} {{Image label small|x=0.845|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Albany|ALB]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Sunport|ABQ]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Rick Husband d'Amarillo|AMA]]}} {{Image label small|x=0.115|y=0.552|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Ted Stevens Anchorage|ANC]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.600|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Appleton|ATW]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.315|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu MidAmerica|BLV]]}} {{Image label small|x=0.098|y=0.040|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Bellingham|BLI]]}} {{Image label small|x=0.290|y=0.135|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Billings Logan|BIL]]}} {{Image label small|x=0.665|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Birmingham-Shuttlesworth|BHM]]}} {{Image label small|x=0.410|y=0.120|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Municipal de Bismarck|BIS]]}} {{Image label small|x=0.172|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Boise|BOI]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.250|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Gallatin Field|BZN]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.085|y=0.360|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Bob Hope|BUR]]}} {{Image label small|x=0.552|y=0.243|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu The Eastern Iowa|CID]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.373|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|CLT]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.623|y=0.242|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Midway|MDW]]}} {{Image label small|x=0.590|y=0.240|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Chicago Rockford|RFD]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.720|y=0.235|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.335|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Colorado Springs|COS]]}} {{Image label small|x=0.784|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Concord|JQF]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.470|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Dallas Love|DAL]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|DEAN]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Des Moines|DSM]]}} {{Image label small|x=0.690|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.458|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'El Paso|ELP]]}} {{Image label small|x=0.060|y=0.140|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Eugene|EUG]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.130|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hector|FAR]]}} {{Image label small|x=0.525|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Northwest Arkansas|XNA]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|FLL]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.558|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|RSW]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Fresno Yosemite|FAT]]}} {{Image label small|x=0.467|y=0.110|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Grand Forks|GFK]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Central Nebraska|GRI]]}} {{Image label small|x=0.275|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Grand Junction|GJT]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.255|y=0.095|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Great Falls|GTF]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|GSP]]}} {{Image label small|x=0.868|y=0.194|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bradley|BDL]]}} {{Image label small|x=0.280|y=0.555|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Honolulu|HNL]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.505|y=0.525|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu William P. Hobby|HOU]]}} {{Image label small|x=0.230|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Idaho|DÍA]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.208|y=0.075|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Glacier Park|FCA]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.475|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|JAX]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.698|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu McGhee Tyson|TYS]]}} {{Image label small|x=0.415|y=0.555|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Laredo|LRD]]}} {{Image label small|x=0.545|y=0.395|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional de Little Rock|LIT]]}} {{Image label small|x=0.087|y=0.378|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Long Beach|LGB]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.380|y=0.430|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|LBB]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal del Condáu de Dane|MSN]]}} {{Image label small|x=0.440|y=0.590|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de McAllen-Miller|MFE]]}} {{Image label small|x=0.060|y=0.170|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Rogue Valley-Medford|MFR]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.800|y=0.580|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Miami|MIA]]}} {{Image label small|x=0.370|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Midland|MAF]]}} {{Image label small|x=0.614|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|MKE]]}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|MSP]]}} {{Image label small|x=0.415|y=0.100|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minot|MOT]]}} {{Image label small|x=0.212|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Missoula|MSO]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.250|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Quad City|MLI]]}} {{Image label small|x=0.037|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Monterrey|MRY]]}} {{Image label small|x=0.285|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Montrose|MTJ]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.038|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|OAK]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Will Rogers World|OKC]]}} {{Image label small|x=0.482|y=0.253|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Eppley|OMA]]}} {{Image label small|x=0.130|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional LA/Ontario|ONT]]}} {{Image label small|x=0.095|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu John Wayne|SNA]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|MCO]]}} {{Image label small|x=0.600|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Wayne A. Downing Peoria|PIA]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|PHX]]}} {{Image label small|x=0.197|y=0.418|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Williams Gateway|AZA]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.077|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Portland|PDX]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.373|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Rapid City|RAP]]}} {{Image label small|x=0.090|y=0.245|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Tahoe|RNO]]}} {{Image label small|x=0.066|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Sacramentu|SMF]]}} {{Image label small|x=0.220|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|SLC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.040|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San José|SJC]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.027|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Charles M. Schulz–Condáu de Sonoma|STS]]}} {{Image label small|x=0.050|y=0.340|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Públicu de Santa María|SMX]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.535|y=0.455|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Shreveport|SHV]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.205|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Siux Falls|FSD]]}} {{Image label small|x=0.663|y=0.243|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de South Bend|SBN]]}} {{Image label small|x=0.153|y=0.075|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Spokane|GEG]]}} {{Image label small|x=0.540|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Springfield-Branson|SGF]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Metropolitanu de Stockton|SCK]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.530|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|TPA]]}} {{Image label small|x=0.210|y=0.435|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tucson|LOS TOS]]}} {{Image label small|x=0.475|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tulsa|TUL]]}} {{Image label small|x=0.120|y=0.105|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Trés Ciudaes (Washington)|PSC]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.335|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Wichita Mid-Continent|ICT]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Southwest Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Allegiant Air]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Frontier Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Spirit Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=10 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Albany (ALB) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Albuquerque (ABQ) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Amarillo (AMA) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Anchorage (ANC) | || || || || ||[[Alaska Airlines]] || 1 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || 4 |- | Appleton (ATW) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Austin (AUS) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 3 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 2 |- | Belleville (BLV) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Bellingham (BLI) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Billings (BIL) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Birmingham (BHM) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Bismarck (BIS) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Boise (BOI) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Boston (BOS) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||[[JetBlue Airways]] || 3 |- | Bozeman (BZN) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Buffalo (BUF) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Burbank (BUR) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || ||[[JetSuiteX]] || 2 |- | Cedar Rapids (CID) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Charlotte (CLT) | || || || || ||[[American Airlines]] || 1 |- | Chicago (ORD) | || ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[American Airlines]] /<br> [[United Airlines]] || 4 |- | Chicago (MDW) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Chicago (RFD) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Cincinnati (CVG) | ||<abbr title="Allegiant">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || 3 |- | Cleveland (CLE) |<abbr title="Southwest">'''•|| ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 3 |- | Columbus (CMH) |<abbr title="Southwest">'''•|| || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 2 |- | Colorado Springs (COS) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | Concord (JQF) | || || || || ||[[JetSuiteX]] || 1 |- | Dallas (DFW) ||| || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[American Airlines]] /<br> [[Sun Country Airlines]] || 3 |- | Dallas (DAL) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Denver (DEAN) |<abbr title="Southwest">'''•|| ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[United Airlines]] || 4 |- | Des Moines (DSM) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || 3 |- | El Paso (ELP) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Eugene (EUG) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Fargo (FAR) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Fayetteville (XNA) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="Southwest">'''•|| || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[American Airlines]] || 3 |- | Fort Lauderdale (FLL) |<abbr title="Southwest">'''•|| || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[JetBlue Airways]] || 3 |- | Fort Myers (RSW) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | Fresno (FAT) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Grand Forks (GFK) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Grand Island (GRI) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Grand Junction (GJT) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Grand Rapids (GRR) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Great Falls (GTF) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Greenville (GSP) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | Hartford (BDL) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Honolulu (HNL) | || || || ||<abbr title="Delta">'''• ||[[Hawaiian Airlines]] <br> [[Omni Air International]] || 3 |- | Houston (IAH) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[United Airlines]] || 2 |- | Houston (HOU) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Idaho Falls (IDA) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Indianapolis (IND) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 3 |- | Jacksonville (JAX) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | Kalispell (FCA) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) |<abbr title="Southwest">'''•|| || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 2 |- | Knoxville (TYS) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Laredo (LRD) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Little Rock (LIT) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Long Beach (LGB) |<abbr title="Southwest">'''•|| || || || ||[[JetBlue Airways]] || 2 |- | Los Angeles (LAX) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||[[American Airlines]] /<br> [[Alaska Airlines]] /<br> [[United Airlines]] || 6 |- | Louisville (SDF) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Lubbock (LBB) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Madison (MSN) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | McAllen (MFE) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Medford (MFR) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Memphis (MEM) | ||<abbr title="Allegiant">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Miami (MIA) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||[[American Airlines]] || 2 |- | Midland (MAF) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Milwakee (MKE) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Minneapolis (MSP) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||[[Sun Country Airlines]] || 4 |- | Minot (MOT) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Missoula (MSO) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Moline (MLI) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Monterey (MRY) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Montrose (MTJ) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Nashville (BNA) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Newark (EWR) | || || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[United Airlines]] || 2 |- | Norfolk (ORF) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 1 |- | Nueva Orleans (MSY) |<abbr title="Southwest">'''•|| || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 2 |- | Nueva York (JFK) | || || || ||<abbr title="Delta">'''• ||[[Alaska Airlines]] /<br> [[American Airlines]] /<br> [[JetBlue Airways]] || 4 |- | Oakland (OAK ) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[JetSuiteX]] || 4 |- | Oklahoma City (OKC) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Omaha (OMA) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 3 |- | Ontario (ONT) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Orange County (SNA) |<abbr title="Southwest">'''• || || || ||<abbr title="Delta">'''• ||[[JetSuiteX]] || 3 |- | Orlando (MCO) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 3 |- | Peoria (PIA) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Phoenix (PHX) |<abbr title="Southwest">'''•|| || || || ||[[American Airlines]] || 2 |- | Phoenix (AZA) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 2 |- | Portland (PDX) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||[[Alaska Airlines]] /<br> [[Sun Country Airlines]] || 4 |- | Raleigh (RDU) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Rapid City (RAP) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Reno (RNO) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Sacramentu (SMF) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Salt Lake City (SLC) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || 3 |- | San Antonio (SAT) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 3 |- | San Diego (MSP) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || 3 |- | San Francisco (SFO) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||[[Alaska Airlines]] /<br> [[United Airlines]] || 4 |- | San José (SJC) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• ||[[JetSuiteX]] || 4 |- | San Luis (STL) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Santa María (SMX) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Santa Rosa (STS) | || || || || ||[[Sun Country Airlines]] || 1 |- | Seattle (SÍA) |<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Delta">'''• ||[[Alaska Airlines]] || 4 |- | Shreveport (SHV) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Siux Falls (FSD) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | South Bend (SBN) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Spokane (GEG) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• || || || || 2 |- | Springfield (SGF) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Stockton (SCK) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Tampa (TPA) |<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Frontier">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || 3 |- | Tri-Cities (PSC) | ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 1 |- | Tucson (LOS TOS) |<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Tulsa (TUL) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- | Washington (DCA) | || || || || ||[[American Airlines]] || 1 |- | Washington (IAD) | || ||<abbr title="Frontier">'''• || || ||[[United Airlines]] || 2 |- | Wichita (ICT) |<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || || 2 |- ! Total || 58 || 54 || 29 || 24 || 13 || 37 || 118 |} === Otres operaciones nes terminales === [[Ficheru:The Club at LAS3.jpg|thumb|Salón VIP The Club at LES na Terminal 3 del aeropuertu.]] * Base d'operaciones fixa ** [https://web.archive.org/web/20070717065345/http://www.bba-aviation.com/flightsupport/ Soporte de Vuelu], propiedá de [https://web.archive.org/web/20070706124410/http://www.bba-aviation.com/ BBA Aviation Services Group], apurre servicios p'aeronaves privaes qu'utilicen McCarran. Tamién apurre equipu y soporte a otres aereollinies pa tipos d'aeronaves que de normal nun volar en McCarran. ** El ''Las Vegas Executive Air Terminal'', propiedá de ''Eagle Aviation Resources'', ta siendo comptrada por ''Macquarie Infrastructure Company''. Apurre servicios p'aeronaves privaes qu'utilicen McCarran. * Compañíes d'[[helicópteru|helicópteros]]: ** ''Papillon Grand Canyon Helicopters'' turísticu ** ''Heli USA'' turísticu * La Terminal de Ponte Aérea ''[[EG&G]]'', operada pol contratista de defensa ''EG&G Technical Services''. [[EG&G]] vuela con delles aeronaves (como'l [[Boeing 737]]) de McCarran a delles instalaciones militares nel Sur de Nevada y l'este de California. Los contratistes civiles qu'utilicen esti serviciu ([[Janet (llinia aérea)|JANET]]) trabayen nel [[Tonopah Test Range]], [[Nevada Test Site]] y otres instalaciones. * Hughes Aviation * Quail Aviation * Scenic Aviation turísticu == Estadístiques == === Rutes más transitaes === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" |+ '''Rutes Nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Las Vegas<br />(xunu 2017 – mayu 2018)'''<ref>{{cita web |títulu=Las Vegas, NV: McCarran International (LES) |url=https://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=LES&carrier=FACTS |work=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=24 d'agostu de 2018}}</ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 || {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles, California]] || 1,420,000 || [[Alaska Airlines]], [[American Airlines]], [[Delta Air Lines]], [[Delta Connection]], [[Southwest Airlines]], [[Spirit Airlines]], [[United Airlines]], [[United Express]] |- | 2 || {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco, California]] || 1,050,000 || Alaska Airlines, [[Frontier Airlines]], Southwest Airlines, United Airlines, United Express |- | 3 || {{Bandera|Colorado}} [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver, Colorado]] || 985,000 || Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines, United Airlines |- | 4 || {{Bandera|Washington}} [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle, Washington]] || 841,000 || Alaska Airlines, Delta Air Lines, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 5 || {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois]] || 778,000 || American Airlines, Frontier Airlines, Spirit Airlines, United Airlines |- | 6 || {{Bandera|Georgia}} [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] || 772,000 || Delta Air Lines, Frontier Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 7 || {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] || 706,000 || American Airlines, Spirit Airlines |- | 8 || {{Bandera|Nueva York}} [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York, Nueva York]] || 617,000 || Alaska Airlines, American Airlines, Delta Air Lines, [[JetBlue Airways]] |- | 9 || {{Bandera|Arizona}} [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor, Arizona]] || 616,000 || American Airlines, Southwest Airlines |- | 10 || {{Bandera|California}} [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego, California]] || 559,000 || Delta Connection, Southwest Airlines, Spirit Airlines |} === Tráficu Añal === [[Ficheru:N863GA (6338327819).jpg|thumb|Un [[McDonnell Douglas MD-80|McDonnell Douglas MD-83]] d'[[Allegiant Air]] llegando.]] [[Ficheru:Korean Air HL7783 at Las Vegas.jpg|thumb|Un [[Boeing 777|Boeing 777-300ER]] de [[Korean Air]] aterrizando.]] {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" width="400" |+ Tráficu añal de pasaxeros nel Aeropuertu de Las Vegas de 1996 a 2017<ref>[https://www.mccarran.com/DoingBusiness/Statistics.aspx Las Vegas Statistics. Consultáu'l 16 de febreru de 2018.]</ref> ! Añu !Pasaxeros ! Cambéu |- | 1996 || 30,459,965 || - |- | 1997|| 30,315,094 || {{decreciente}} 0.5% |- | 1998 || 30,227,287 || {{decreciente}} 0.3% |- | 1999 || 33,715,129 || {{creciente}} 11.5% |- | 2000 || 36,865,893 || {{creciente}} 9.3% |- | 2001 || 35,180,960 || {{decreciente}} 4.6% |- | 2002 || 35,009,011 || {{decreciente}} 0.5% |- | 2003 || 36,265,932 || {{creciente}} 3.6% |- | 2004 || 41,441,531 || {{creciente}} 14.3% |- | 2005 || 44,267,362 || {{creciente}} 6.8% |- | 2006 || 46,193,329 || {{creciente}} 4.4% |- | 2007 || 47,728,414 || {{creciente}} 3.3% |- | 2008 || 44,074,707 || {{decreciente}} 7.7% |- | 2009 || 40,469,012 || {{decreciente}} 8.2% |- | 2010 || 39,757,359 || {{decreciente}} 1.8% |- | 2011 || 41,479,814 || {{creciente}} 4.3% |- | 2012 || 41,667,596 || {{creciente}} 0.5% |- | 2013 || 41,857,059 || {{creciente}} 0.5% |- | 2014 || 42,885,350 || {{creciente}} 2.5% |- | 2015 || 45,389,074 || {{creciente}} 5.8% |- |2016 || 47,435,640 || {{creciente}} 4.5% |- |2017 || 48,500,194 || {{creciente}} 2.2% |} == Futuru == === Conexón monorriel con Las Vegas === Un plan pa estender el monorriel de Las Vegas a McCarran ta so considerancia. La estensión propuesta añede paraes na Terminal 1 y na Terminal 3. == Muséu de l'Aviación Howard W. Cannon == El ''Muséu de l'Aviación Howard W. Cannon'' ta allugáu na Esplanada, Nivel 2, enriba del área de reclamaciones d'equipaxes. Esti pequeñu muséu ta abiertu les 24 hores del día, siete díes a la selmana y concéntrase na historia aérea de Las Vegas. Los elementos amosaos inclúin una copia del primer vehículu d'emerxencia que s'utilizó nel aeródromu. La entrada ye llibre. Una pequeña sucursal del muséu atopar nes puertes D y dellos otros salones y árees de chequeo tamién tienen pequeños amueses. == Arte al públicu del aeropuertu == [[Ficheru:LAS Airport artwork.JPG|thumb|right|Murales na Sala D.]] Dalgunes de les amueses d'arte públicu nel Aeropuertu McCarran Airport son: * Murales nes Puertes D del Aeropuertu Internacional McCarran (artistes como [[Tom Holder]], [[Mary Warner]], [[Robert Beckmann]], [[Harold Bradford]]) * "Caminos aéreos" de [[Greg LeFevre]] — na rotonda del suelu de terrazo * Escultura d'aceru y cristal de [[Tony Milici]] nes Puertes D de McCarran * Escultures de la vida selvaxe del Condáu de Clark County nes Puertes D, por [[David Phelps]] == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-mccarran/|títulu=Aeropuertu Internacional McCarran (LES) |fecha = agostu de 2016 |fechaaccesu=30 d'agostu de 2016 |formatu= }}</ref> == * [[Aeropuertu Municipal de Boulder City]] (30km) * [[Aeropuertu Internacional de Bullhead City]] (116km) * [[Aeropuertu de Kingman]] (142km) * [[Aeropuertu Municipal de St. George]] (179km) * [[Aeropuertu de Inyokern]] (246km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Commons category|McCarran International Airport}} * [http://www.mccarran.com/ Páxina oficial de LES] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Transportación de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/00662AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|LES}} * {{WAD|KLAS}} * {{NWS-actual|KLAS}} * {{FR|KLAS}} * {{AirNav|KLAS}} * {{GCM|KLAS}} * {{ASN|LES}} * {{US-airport|LES}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional McCarran}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos de Nevada|McCarran]] [[Categoría:Edificios de Las Vegas]] [[Categoría:Tresporte de Las Vegas]] [[Categoría:Tresporte del área metropolitana de Las Vegas]] [[Categoría:Aeropuertos inauguraos en 1942|McCa]] [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] s07iu19zivrd0zi1136vmnzw9eweb8g 0 153447 3699376 3697735 2022-07-25T07:47:10Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{edificiu}} L''''Aeropuertu Internacional de Detroit''' {{códigos aeroportuarios}}, tamién conocíu como '''Aeropuertu Metropolitanu del Condáu Wayne de Detroit''', '''Aeropuertu Metropolitanu de Detroit''', '''Aeropuertu Metro Wayne de Detroit''', '''Aeropuertu Metro''' o a cencielles como '''DTW''', ye un gran [[aeropuertu]] internacional allugáu en [[Romulus (Michigan)|Romulus, Michigan]], un barriu periféricu de [[Detroit]]; tratar del aeródromu más activu del [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|estáu estauxunidense]] de [[Michigan]]. Detroit ye'l segundu centru d'operaciones más grande de [[Northwest Airlines]] (anguaño una compañía subsidiaria de [[Delta Air Lines]]) principal usuaria del aeropuertu. Tamién ye la segunda base más grande pa [[Spirit Airlines]],<ref>{{cita web |url=http://www.spiritair.com/FactSheet.aspx |urltrad= |títulu=Spirit Airlines|idioma=inglés|fechaaccesu=14 de febreru de 2009}}</ref> que ye tamién la segunda compañía tresportista más grande del aeropuertu. Siendo operáu pola Autoridá Aeroportuaria del Condáu Wayne, l'aeropuertu foi apocayá espandíu y modernizáu, con seis pistes de despegue y aterrizaxe principal, dos terminales, 145 entraes en serviciu,<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url=http://www.metroairport.com/about/facts.aspf|idioma=inglés|títulu=Autoridad Aeroportuaria del Condáu de Wayne|fechaaccesu=14 de febreru de 2009}} |2=http://www.metroairport.com/about/facts.aspf |bot=InternetArchiveBot }}</ref> un Westin Hotel axuntu y un centru de conferencies. L'Anexu A de la Terminal McNamara ye'l segundu edificiu de mayor tamañu d'un aeropuertu, con un llargor d'una 1.6 [[km]] (1 [[milla]])<ref>{{cita web |url=http://www.airport-technology.com/projects/wayne/|idioma=inglés|títulu=L'Anexu A de la terminal McNamara ye la segunda más llarga d'un aeropuertu nel mundu|fechaaccesu=14 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081222102638/http://www.airport-technology.com/projects/wayne/|fechaarchivu=22 d'avientu de 2008}}</ref> (solo por detrás de la terminal del [[Aeropuertu Internacional de Kansai]], que mide 1.7 km [1.06 milles ]). Les sos instalaciones de caltenimientu tienen la capacidá de dar serviciu y arreglu a aeronaves tan grandes como un [[Boeing 747]]. En [[2007]], l'Aeropuertu Internacional de Detroit foi'l novenu más activu de los Estaos Xuníos y el decimonovenu del mundu.<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url=http://www.bts.gov/press_releases/2008/bts013_08/html/bts013_08|idioma=inglés|títulu rexístrose un récord de tresporte: U.S. Airlines tresportó a 769 millones de pasaxeros en 2007|fechaaccesu=14 de febreru de 2009}} |2=http://www.bts.gov/press_releases/2008/bts013_08/html/bts013_08 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Hasta agostu de 2008, esti aeropuertu permaneció como unu de los diez más activos tocantes a salíes y llegaes internacionales n'Estaos Xuníos.<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url=http://www.bts.gov/press_releases/2008/bts054_08/html/bts054_08.|títulu=Comunicaos de prensa|idioma=inglés|fechaaccesu=14 de febreru de 2009}} |2=http://www.bts.gov/press_releases/2008/bts054_08/html/bts054_08. |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Tamién sirve al área de [[Toledo (Ohio)|Toledo]], [[Ohio]], allugada a 76 km (47 milles) al sur del aeropuertu, según a la ciudá de [[Windsor, Ontario]] en Canadá.<ref>{{cita web |url=http://metroairport.com/information/faq.asp#direutions|idioma=inglés|títulu=Instrucciones pa llegar del aeropuertu a Windsor, Ontario, Canadá|fechaaccesu=14 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090224061017/http://www.metroairport.com/information/faq.asp#direutions|fechaarchivu=24 de febreru de 2009}}</ref> Tien accesu a más de 160 destinos en [[Canadá]], [[Estaos Xuníos]], [[Méxicu]], el [[Caribe (rexón)|Caribe]], [[Europa]], [[Oriente Mediu]] y [[Asia]].<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url=http://www.metroairport.com/about/facts|idioma=inglés|títulu=Avera del aeropuertu|fechaaccesu=14 de febreru de 2009}} |2=http://www.metroairport.com/about/facts |bot=InternetArchiveBot }}</ref> == Historia == [[Ficheru:DTW aerial.jpg|thumb|250px|left|Vista aérea de DTW.]] Les autoridaes del Condáu Wayne empezaron a entamar la construcción d'un nuevu aeropuertu al oeste del condáu en [[1927]], y el condáu adquirió un terrén d'alredor de 800m² pa una instalación pa l'aviación, pa llamala Aeropuertu del Condáu Wayne, na esquina nordeste de lo qu'anguaño ye l'aeropuertu. La construcción foi terminada en [[1929]], y el primer aterrizaxe oficial foi'l 22 de febreru de [[1930]]. Esi mesmu añu, la Thompson Aeronautical Corporation, una predecesora d'[[American Airlines]], inauguró'l so serviciu dende'l Condáu Wayne. Dende [[1931]] hasta [[1945]], l'aeropuertu allugó les operaciones de la [[Michigan National Guard|Guardia Nacional de Michigan]] adquiríes poles [[Fuercies Aérees del Exércitu de los Estaos Xuníos]]. La pista d'aterrizaxe orixinal (14/32) más tarde foi sacada del serviciu activu. Sicasí, partes d'ella entá siguen en serviciu como les Pistes de Rodaxe M-4 y P-4, cruciando del sudeste de la Pista 3R/21L hasta la Pista 9L/27R, terminando nel nordeste de la Pista 3L/21R.<ref name="historiametro">{{cita web |url=http://www.metroairport.com/about/history.asp#1920|títulu=Historia del Aeropuertu Metro: Dende 1927 a 2005|idioma=inglés|fechaaccesu=16 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090204183543/http://metroairport.com/about/history.asp#1920|fechaarchivu=4 de febreru de 2009}}</ref> Ente [[1947]] y [[1950]], oficiales del condáu espandieron el pequeñu aeropuertu pa convertilo nel aeropuertu principal de Detroit. L'aeropuertu foi renombráu como Gran Aeropuertu Detroit-Wayne en 1947 y nel intre de trés años triplicó'l so tamañu tres la construcción de trés nueves pistes. En [[1949]], les pistes 3L/21R y 9L/27R fueron construyíes y en 1950 terminóse la pista 4R/22L. Mientres esti periodu, la mayor parte del tráficu comercial mover del pequeñu [[Aeropuertu Internacional Coleman A. Young|Aeropuertu de la Ciudá de Detroit]] (agora Aeropuertu Internacional Coleman Young) allugáu al nordeste del centru de Detroit al [[Aeropuertu Willow Run]] (el cual yera más grande) allugáu a 32 km (venti milles) al oeste de la ciudá, y a 16 km (diez milles) al oeste del Aeropuertu del Condáu Wayne.<ref name="historiametro"/> Mientres el principiu de la década de [[Años 1950|1950]], [[Pan Am]] y [[BOAC]] empezaron les sos operaciones el Gran Aeropuertu Detroit-Wayne. [[1956]] foi un añu fundamental na historia de la crecedera del aeropuertu. L'aereollinia [[American Airlines]] aportó a camudar les sos operaciones a Detroit-Wayne, realizando esi camudo dos años más tarde, acompañada por otres compañíes tresportistes. Amás, l'Alministración pa l'Aviación Civil (anguaño conocida como la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]]) anunció esi añu la inclusión d'aeropuertu Detroit-Wayne nel primer grupu d'aeropuertos estauxunidenses que recibiríen nuevos equipos de radares de llargu algame, dexando al aeropuertu en convertise nel primeru del interior de los Estaos Xuníos en ser certificáu pa les operaciones d'[[Aeronave jet|aeronaves a reacción]]. Tamién en 1958, la Terminal L.C. Smith (Terminal Sur) foi terminada p'afaer nuevos tresportistes, y l'aeropuertu foi renombráu, adquiriendo'l so actual nome.<ref name="historiametro"/> Na siguiente década, el tráficu de pasaxeros remanente foise moviendo en Willow Run de forma gradual, con destín al Aeropuertu Metro, y la Terminal Norte (depués renombrada como Terminal Davey) abrió en 1966 p'afaer toles llegaes nueves. El creciente tráficu internacional fixo necesaria la construcción d'una tercera terminal, la Terminal Internacional Michael Berry, en 1974. La postrera de los trés pistes orixinales (3R/21L) foi terminada en 1976. Una pista que crucia paralela a los vientos cruzaos (9R/27L) foi abierta en 1993.<ref name="historiametro"/> Republic Airlines empezó'l so centru d'operaciones en 1984, y la so fusión con [[Northwest Airlines]] en 1986, espandiendo entá más esti centru. Les operaciones transpacífico empezaron en 1987 con vuelos direutos a [[Tokiu]]. La postrera de los seis pistes (4L/22R) foi completada n'avientu de 2001. La adición recién de más importancia al Aeropuertu Metro foi l'apertura de la xigantesca Terminal McNamara (1.6Km de llargu, 122 accesos, costos de $1.2 millones de dólares) en 2002.<ref>{{cita web |url=http://www.waynecounty.com/about/history_metro.htm|títulu=Historia del Aeropuertu Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> L'actual Pista 3L/21R tuvo cuatro identificaciones distintes. Cuando foi abierta en 1949, foi solamente la Pista 3/21. Cola apertura de la nueva pista nel llau occidente, la Pista 3L/21R en 1950, la orixinal 3/21 foi renombrada como la 3R/21L, depués cola apertura de la pista del llau este la Pista 3R/21L en 1976 foi renombrada como la Pista 3C/21C, cola apertura de la Pista 4L/22R n'avientu de 2001 y cola consecuente división del campu en dos vectores (3/21 al este y 4/22 al oeste) la Pista 3C/21C foi renombrada como la Pista 3L/21R. Apocayá mentóse un proyeutu d'espansión pal Aeropuertu Metro, nel cual incluyiríase un sistema de ferrocarril, una pista nueva, y espansiones nes terminales. La [[Federal Aviation Administration|FAA]] proyeuta que'l tráficu aereu va crecer nun 67% en Detroit Metro nos siguientes 20 años, lo cual significaría una medría de 60 millones de pasaxeros. El sistema ferroviariu conectaría a la Terminal McNamara y a la nueva Terminal Norte. Tamién se conectaría con una instalación entamada de renta d'automóviles, y con un sistema ferroviariu rexonal en planes (llamáu SEMCOG Commuter Rail). Amás, l'aeropuertu ta considerando l'allargamientu de los Anexos B y C na Terminal McNamara. Pal financiamientu de los gastos pa estos proyeutos, l'Autoridá Aeroportuaria pidió-y al Congresu aumentar l'actual cuota de $4.50 dólares pa los pasaxeros, a una nueva cuota de $7.00 dólares. [[Northwest Airlines]], el principal tresportista usuariu de les instalaciones, oponer a utilizar esi aumentu nes cuotes por motivu d'usu pa financiar el sistema ferroviariu del aeropuertu.<ref>{{cita publicación |títulu=Plan d'ampliación y creación d'un sistema de tresporte con tren n'Aeropuertu Metro|url=http://www.usatoday.com/travel/flights/2007-11-11-checkin_N.htm| editorial=USA Today|fecha=12 de payares de 2007|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> L'Autoridá del Aeropuertu del Condáu Wayne propunxo una pista paralela que podría ser construyida nel añu 2027.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/programs/DTWMasterPlan/DTWOpenHouseBoardsApril2008.pdf|títulu=Programes del Aeropuertu Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090227160326/http://www.metroairport.com/programs/DTWMasterPlan/DTWOpenHouseBoardsApril2008.pdf|fechaarchivu=27 de febreru de 2009}}</ref> Esta pista sumar a los cuatro pistes paraleles actuales y solliviaría conxestiones de tráficu aereu nel futuru.<ref>{{cita publicación |títulu= Plan d'ampliación y creación d'un sistema de tresporte con tren n'Aeropuertu Metro|url=http://www.usatoday.com/travel/flights/2008-02-22-dtw-runway_N.htm| editorial=USA Today|fecha=22 de febreru de 2008|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> == Terminales, aereollinies y destinos == === Terminal Edward H. McNamara === {{Empecipio BS|Diagrama del sistema de tresporte<br />de la Terminal McNamara}} {{BS|KBHFa||Estación Norte}} {{BS|STR}} {{BS|BHF||Estación Terminal}} {{BS|STR}} {{BS|KBHFe||Estación Sur}} |}</center> |} [[Ficheru:Dtw1.jpg|thumb|250px|right|La Terminal Edward H. McNamara.]] [[Ficheru:LightTunnelDetroit.jpg|thumb|250px|right|Fotografía del coloríu túnel que coneuta l'Anexu A colos Antepares B/C de la Terminal McNamara. Los patrones llumínicos tán coreografiados con música.]] [[Ficheru:DTW Edward H. McNamara Terminal.jpg|thumb|250px|Vista de la Terminal Edward H. McNamara.]] [[Ficheru:CNBC News Store - Detroit.jpg|250px|thumb|Tienda de la CNBC dientro del aeropuertu.]] [[Ficheru:Detroit Metro Airport Monorail.jpg|thumb|250px|El métodu de tresporte de pasaxeros de la Terminal McNamara ye un tren, que ye usáu pa tresportar a los pasaxeros d'una vera de la terminal a la otra.]] [[Ficheru:Dtw2.jpg|thumb|250px|Otra fotografía de la Terminal Edward H. McNamara.]] La Terminal McNamara foi abierta'l 25 de febreru de 2002, diseñada pola compañía SmithGroup. Ye'l reemplazu pa la vieya Terminal Davey, que foi'l centru principal d'operaciones pa [[Northwest Airlines]] hasta'l zarru de la terminal en 2002. Mientres el so desarrollu, la terminal foi conocida como la Terminal Midfield. La terminal ye usada puramente por [[Delta Air Lines]] y el so asociáu, [[SkyTeam]]. Hai tres anexo principales ("A", "B" y "C"), que tienen 122 entraes con restoranes y tiendes na zona centro del Anexu "A" (conocíu como "l'eslabón"). L'Anexu "A" tien un sistema de tresporte conocíu como [[ExpressTram]], que tresporta a los pasaxeros d'un estremu al otru del aeropuertu, a lo llargo d'un tendíu de tipu ferroviariu modificáu de 1.6 km de llargu, llegando a trés distintos estaciones d'abordaxe, la "Estación Terminal" (nel centru), la "Estación Norte" y la "Estación Sur", nun tiempu d'un pocu más de tres minutos.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/pdf/maps/mcnamara_gates_map.pdf|idioma=inglés|títulu=Mapa de les puertes na Terminal McNamara|editorial=Wayne County Airport Authority|autor=Detroit Metropolitan Wayne County Airport|formatu=[[PDF]]|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090227160326/http://metroairport.com/pdf/maps/mcnamara_gates_map.pdf|fechaarchivu=27 de febreru de 2009}}</ref> La Terminal McNamara abrió un edificiu nuevu pa la separación del equipaxe n'ochobre de 2008, col cual espérase qu'ameyore la revisión del equipaxe al traviés de catorce máquines distintos de [[Radiografía|rayo x]] con dispositivos pa detección d'artefautos esplosivos, que tán instalaes a tou lo llargo del sistema de les cintes tresportadores. Northwest Airlines espera tamién qu'esto amenorgue la cantidá d'equipaxe perdíu, y qu'ameyore la exactitú por que'l equipaxe llegue al vuelu correutu.<ref>Versión online disponible (Detroit Free Press)</ref> L'anexu "A" tien sesenta y cuatro entraes en total, dolce d'elles son usaes pa les salíes internacionales y el procesamientu de los vuelos de llegada.<ref>{{cita web |url=http://metroairport.com/pdf/maps/mcnamara_gates_map.pdf|títulu=Mapa de la Terminal McNamara|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090227160326/http://metroairport.com/pdf/maps/mcnamara_gates_map.pdf|fechaarchivu=27 de febreru de 2009}}</ref> La intención de la construcción del anexu "A" foi'l manexu de tolos vuelos d'aeronaves de pequeñes compañíes rexonales y de toles llegaes de vuelos internacionales. Esti anexu tien más de 2.4km (1.5 milles) d'escaleres llétriques. Pueden atopase señalizaciones n'inglés y en xaponés en tola terminal (por cuenta de los vuelos que van y vienen de distintos puntos de Xapón), según n'otros idiomes alcontraos n'árees centrales. Hai delles opciones pal consumu d'alimentos de los pasaxeros dientro de la terminal, ente ellos sucursales de [[Starbucks]], [[Chili's]], [[McDonalds]], [[Little Caesars]], [[Burger King]], [[TCBY]] y [[Max & Erma's]] cerca de les entraes A31 - A47; [[Quiznos Sub|Quiznos]], [[Hungry Howie's Pizza|Hungry Howie's]], y [[Mrs. Fields]] cerca de les entraes A1 - A30; y [[Edy's]], [[Tequila José Cuervu|Tequilería José Cuervu]], Mediterranean Grill, [[Tacu Bell]], Rio Wraps, [[Caribou Coffee]] y [[Charley's]] cerca de les entraes A49 - A78.<ref name="serviciosmetro">{{cita web |url=http://www.metroairport.com/services/|títulu=Servicio nel Aeropuertu Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=16 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090216180148/http://metroairport.com/services/|fechaarchivu=16 de febreru de 2009}}</ref> Los dolce entraes internacionales tienen [[Pasarela d'accesu a aeronaves|pasareles d'accesu]] dobles pa entainar el descensu de los pasaxeros. Tamién contienen dos configuraciones pa salíes, dependiendo del vuelu de llegada. Los pasaxeros de [[Cabotaxe|vuelu de cabotaxe]] dirixir al nivel cimeru de la terminal, ente que los pasaxeros de vuelos internacionales dirixir al nivel inferior, escontra les oficines d'aduanes ya inmigración, que tán alcontraes nel nivel inferior p'acelerar el procesamientu de los pasaxeros (pueden remanar hasta 3.200 pasaxeros per hora). La oficina d'inmigración lleva tantu dientro como fuera del ''lobby'' allugáu nel centru del Anexu "A", onde los pasaxeros pueden esfrutar de diversos [[restorán|restoranes]] y tiendes [[minorista|minoristes]] dientro del anexu, o siguir escontra los sos destinos finales. Los anexos "B" y "C" tienen cincuenta y ocho entraes. Son usaos por aeronaves pequeñes de la compañía Delta. Cuasi tolos vuelos rexonales disponen de pasareles d'accesu, esaniciando la necesidá de faer los abordaxes de manera remota. Les tiendes y restoranes nos anexos B y C inclúin sucursales d'[[Einstein Bros. Bagels]], [[A&W Restaurants|A&W]] y [[Fuddruckers]].<ref name="serviciosmetro"/> === Terminal Norte === [[Ficheru:DTWNorth.jpg|thumb|250px|La Terminal Norte.]] La Terminal Norte foi abierta'l 17 de setiembre de 2008. Reemplazó a les antigües Terminales Berry y Smith, y alluga a toles aereollinies non pertenecientes a [[SkyTeam]]. Entá nun tien un nome oficial.<ref>{{cita publicación |editorial=Crain's Detroit Business |url=http://www.crainsdetroit.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20080324/SUB/100547109 |nome=Bill |apellíu=Shea |títulu=El nome de la Terminal Norte del Aeropuertu Metro a la venta |idioma=inglés |fecha=24 de marzu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081224184142/http://www.crainsdetroit.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20080324%2FSUB%2F100547109 |fechaarchivu=24 d'avientu de 2008 }}</ref> Nesta terminal remanar los vuelos de toles aereollinies que nun son remanaes por [[SkyTeam]]. Ye considerada como l'Anexu "D" del aeropuertu, una y bones la Terminal McNamara tien a los anexos A, B y C. Esti anexu tien 24 entraes (espérase que dos más sían abiertes en 2009), siendo usaes dos d'elles pal procesamientu de vuelos internacionales (esos dos entraes próximes a ser construyíes en 2009 tamién afixeren a vuelos internacionales). Tien cuatro escaleres llétriques allargaes nel nivel de vuelos de salida y otra más pa los pasaxeros que lleguen en vuelos internacionales pa tener accesu al área de Servicios Federales d'Inspección. Les opciones de tiendes y restoranes inclúin sucursales de Champps Restaurant and Bar, [[Cheeburger Cheeburger]], Hockeytown Cafe, [[National Coney Island]], [[Max & Erma's]], Le Petite Bistro, la primer sucursal nun aeropuertu de [[Ruby Tuesday (restaurant)|Ruby Tuesday]], [[TGI Friday's]], [[Sports Illustrated]], [[Borders]], [[Brookstone]], Duty Free Americas, Everything ASAP y USA Today Travel Zone. <ref name=autogenerated1>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/services/|títulu=Servicio nel Aeropuertu Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=16 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090216180148/http://metroairport.com/services/|fechaarchivu=16 de febreru de 2009}}</ref> La Terminal Norte tien incorporaos dos puntos d'inspección, de forma de que dexa que la operación del aeropuertu, xuntu cola revisión de los pasaxeros sían más fluyíes. La terminal tamién tien instalaciones d'Aduanes ya Inmigración allugaes nel nivel inferior. La Terminal Norte llueu va tener un Centru de Tresporte Terrestre, que va dexar l'accesu direutu de la terminal a l'actual estructura de estacionamiento llamada "Big Blue Deck", que ta entamáu pa una espansión futura, que dexaría tener cerca de 604 espacios de estacionamiento. === Aereollinies de carga === * [[ABX Air]] (Wilmington) * [[FedEx Express]] (Memphis, Indianápolis, Newark) ** [[FedEx Feeder]] operada por [[CSA Air]] (Findlay [Ohio]) * [[UPS Airlines]] (Louisville, Filadelfia, Rockford) * [[Volga-Dnepr]] (Dellos destinos a Asia y Europa) * [[DHL]] (Nueva York) == Terminales históriques == === La Terminal Michael Berry === La Terminal Michael Berry, dacuando llamada a cencielles Terminal Berry, foi nomada en memoria d'un antiguu inspeutor del aeropuertu y diseñar l'arquiteutu de Detroit Louis G. Redstone. Foi inaugurada en [[1974]]. Esta ye considerada la primera terminal internacional nel Aeropuertu de Detroit. El 17 de setiembre de 2008, la Terminal Berry foi dada de baxa y la Terminal Norte (n'[[Idioma inglés|inglés]], ''North Terminal''), pasó a reemplazala. Tolos pasaxeros provenientes del estranxeru apuerten a esta terminal y pa siguir cola so travesía, van n'autobús hasta les terminales axacentes. Orixinalmente, contenía seis puertes d'embarque, magar que dos d'elles tuvieron que ser removíes en 2003 por cuenta de la construcción d'un hangar de caltenimientu perteneciente a [[Northwest Airlines]]. Esta terminal foi usada siempres pa los vuelos programaos, xeneralmente con destín al Caribe o a llugares cercanos al [[Trópicu de Cáncer]]. La mayoría d'estos vuelos son de [[Champion Air]], [[Ryan International Airlines]] y d'[[USA3000 Airlines]]. La compañía [[Alemaña|alemana]] [[Lufthansa]] y la [[Reinu Xuníu|británica]] [[British Airways]] tamién trabayaron nesta terminal antes de ser treslladaos a la Terminal McNamara y a la Terminal Norte en 2008. [[Pan Am]] y el socesor d'ésti, [[Delta Air Lines|Delta]], tamién fixeron lo mesmo, pero dedicáronse a los vuelos con destín y provenientes de [[Londres]] dende 1990.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/pdf/maps/berry_terminal_map.pdf|títulu=Mapa de la Terminal Berry|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090227160343/http://www.metroairport.com/pdf/maps/berry_terminal_map.pdf|fechaarchivu=27 de febreru de 2009}}</ref> === Terminal L.C. Smith === La terminal L. C. Smith, llamada asina pol so creador Leroy C. Smith, foi construyida nel añu 1957. Magar que siempres se creyó lo contrario, ésta nun ye la terminal más antigua del aeropuertu. Esta denominación correspuende, sicasí, a la ''Terminal Executiva'' (n'[[Idioma inglés|inglés]], ''Executive Terminal''), un edificiu cercanu a Middlebet Road y Lucas Drive, construyíu na década de [[Años 1920|1920]]. Hasta'l día de güei, sigui funcionando pa la empresa ''Signature''. Les 32 puertes d'embarque de la Terminal Smith agospien vuelos de les compañíes [[Northwest Orient Airlines]], [[Allegheny Airlines]], [[Eastern Airlines]], y [[Pan Am]], ente otres. Una torre de control foi incluyida na construcción, que funcionó correutamente hasta'l fin de la década de 1980, cuando la torre de control qu'agora s'alza na área de la Terminal McNamara reemplazar. La Terminal Smith agospió tamién vuelos procedentes de la empresa North America, como asina de Northwest, Continental y más tarde, [[Delta Air Lines|Delta]], que fueron treslladaos a la Terminal McNamara dempués de qu'en 2002 cerrárase esta antigua terminal. Con un diseñu bien artísticu de primeres, la Terminal Smith finalmente foi víctima de la espansión de llinies aérees. El diseñu del edificiu nun dexaba la espansión física de la zona de venta d'entraes, polo que pa dar cabida, amás de billetes contadores que se crearon a un llau, foi pidíu faer espaciu a más compañíes aérees de la construcción orixinal de la terminal.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/services/smith.asp|títulu=Restaurantes, comercios y servicios na Terminal Smith del Aeropuertu Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070927190412/http://www.metroairport.com/services/smith.asp|fechaarchivu=27 de setiembre de 2007}}</ref> En contraste, la Terminal Norte foi construyida pensando nesi problema. El 10 de setiembre de 2008, el periódicu Detroit News comunicó que la Terminal Smith nun se baltaría por cuenta de que les oficines de les autoridaes del aeropuertu nun taben totalmente acordies con l'asuntu.<ref>{{cita publicación |títulu=Archivos, 9 y 10 de setiembre|url=http://search.detnews.com/sp?&skin=100&keywords=Metro+Airport&aff=1117&start=182|editorial=Detroit News|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref>Entós, la Detroit Free Press publicó'l día 9 d'ochobre del 2008 que caltener les terminales costaría aproximao 4 millones de dólares añales en utilería, un dolor de cabeza pa les aereollinies del Aeropuertu Internacional de Detroit, que pagó la suma en parte. Magar tou, les aereollinies esperaben un gran aforru de costos una vegada que fueren cerraes les terminales de Berry y Smith. Los discutinios amontáronse cuando foi tenida en cuenta la propuesta de construyir un nuevu edificiu p'agospiar les oficines de l'autoridá del aeropuertu y el so policía, que costaba aproximao 31.5 millones de dólares. Sicasí, los productores de Hollywood amosáronse interesaos n'usar les terminales vacíes pa rodar un [[llargumetraxe]].<ref>{{cita publicación |títulu= Hollywood podría rodar un filme na Terminal Smith de DTW|url=http://www.detnews.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20080909/BIZ/809090382|editorial=Detroit News|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> === Terminal James M. Davey === La Terminal Davey foi construyida nel añu 1966 y nun principiu foi conocida como "Terminal 2" o bien, "La Terminal Norte". Foi renombrada "J. M. Davey Terminal" en 1975 n'honor del primer manager del aeropuertu, [[James M. Davey]]. Orixinalmente, esta terminal contenía tres pasillo.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/about/history.asp|títulu=Historia del Aeropuertu Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090204183543/http://metroairport.com/about/history.asp|fechaarchivu=4 de febreru de 2009}}</ref> Na década de 1980 construyóse un stand de venta d'entraes que'l so fin yera dixebrar los pasiellos y, amás sirvió p'afaer los vuelos de la empresa Northwest Airlines. Col tiempu, la terminal empezó a amosar signos de deterioru, debíu al descuidu de les autoridaes y del personal de caltenimientu. Na década de 1990, añedir más puertes d'embarque. En total, había 26 puertes d'embarque totalmente atropaes, esto llevó a que la mayoría de los pasaxeros considerara una verdadera molestia tener que travesar esta terminal pel pocu espaciu qu'había ente una puerta y otra. La Terminal Davey yera orixinalmente la base principal d'operaciones de [[Republic Airlines]], quien se fundió con [[Norwest Orient Airlines]] tresformándose en [[Northwest Airlines]] en 1986. Depués de qu'esta empresa se recolocara na Terminal McNamara, la Terminal Davey taba llista pa ser baltada. Ente 2005 y 2006 esta terminal foi cuasi dafechu baltada. Nel so llugar, construyóse la famosa Terminal Norte.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/about/history.asp#2000|títulu=Historia del Aeropuertu Metro: Los 2000's|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090204183543/http://metroairport.com/about/history.asp#2000|fechaarchivu=4 de febreru de 2009}} </ref> == Aereollinies y Destinos == === Destinos nacionales === {{Airport-dest-list <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]] (reinicia'l 28 d'ochobre de 2018), [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], Filadelfia, Miami, Phoeni <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Envoy|American Eagle]] |[[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], Filadelfia, Nueva York-LaGuardia, Washington–National <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |Amsterdam, Atlanta, Austin, Baltimore, Beijing–Capital, Boston, Buffalo, Cancún, [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], Cincinnati, Ciudá ed Méxicu, [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], Filadelfia, Fort Lauderdale, Fort Myers, Frankfurt, Grand Rapids, Green Bay, Hartford, Indianápolis, Kansas City, Las Vegas, Londres–Heathrow, Los Angeles, Madison, Memphis, Miami, Milwaukee, Minneapolis/St. Paul, Montego Bay, Monterrey, Nagoya–Centrair, Nashville, Newark, Nueva Orleans, Nueva York–JFK, Nueva York–LaGuardia, Orange County (CA), [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], París–Charles de Gaulle, Pittsburgh, Phoenix–Sky Harbor, Providence, Punta Cana, Raleigh/Durham, Salt Lake City, San Diego, San Francisco, [[Aeropuertu Internacional de San José|San José (CA)]] (empecipia'l 15 de payares de 2018),<ref>https://news.delta.com/delta-fly-nonstop-between-its-detroit-hub-and-san-jose-calif-effective-nov-15</ref> San Luis, São Paulo–Guarulhos, [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], Seúl–Incheon, Shanghai–Pudong, Tampa, Tokiu–Narita, Washington–National, West Palm Beach <br> '''Estacional:''' Albany, Appleton, Charleston (SC), Chicago–Midway, Cleveland, Columbus (OH), Cozumel, [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], Dayton, Gran Caimán, Greensboro, Greenville/Spartanburg, Harrisburg, Houston–Intercontinental, Jacksonville (FL), Mánchester (NH), Montreal–Trudeau, Múnich, Myrtle Beach, Nasáu, Norfolk, Oklahoma City, Omaha, Portland (ME), [[Aeropuertu Internacional de Portland|Portland (OR)]], Puerto Vallarta, Rochester (NY), Roma–Fiumicino, San Antonio, San José del Cabo, San Juan, Sarasota, South Bend, Syracuse, Toronto–Pearson, Traverse City, Vancouver, [[Aeropuertu Internacional Washington-Dulles|Washington-Dulles]] <!-- --> |{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] | Akron/Canton, Albany, Allentown, Alpena, Appleton, Austin, Binghamton, Birmingham (AL), Buffalo, Burlington (VT), Cedar Rapids/Iowa City, Charleston (SC), Chattanooga, Chicago–Midway, [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], Cincinnati, Cleveland, Columbus (OH), [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], Dayton, Des Moines, Elmira/Corning, Erie, Escanaba (MI), Evansville, Fort Wayne, Grand Rapids, Green Bay, Greensboro, Greenville/Spartanburg, Harrisburg, Houston–Intercontinental, Huntsville, Indianápolis, Iron Mountain, Ithaca, Jacksonville (FL), Kalamazoo, Knoxville, Lansing, Lexington, Little Rock, Louisville, Madison, Mánchester (NH), Marquette, Memphis, Milwaukee, Moline/Quad Cities, Montreal–Trudeau, Mosinee, Newark, Newburgh, Nueva Orleans, Nueva York–JFK, Norfolk, Oklahoma City, Omaha, Ottawa, Pellston, Peoria, Pittsburgh, Portland (ME), Raleigh/Durham, Richmond, Rochester (NY), Saginaw, Savannah, San Antonio, San Luis, Sault Ste. Marie (MI), South Bend, State College, Syracuse, Toronto–Pearson, Traverse City, Tulsa, [[Aeropuertu Internacional Washington-Dulles|Washington-Dulles]], White Plains, Wilkes Barre/Scranton <br> '''Estacional:''' Baltimore, Boston, [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], Filadelfia, Hartford, Kansas City, Myrtle Beach, Nashville, Providence, Washington–National <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], Phoenix–Sky Harbor <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], Fort Myers, Trenton <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] | Boston, Fort Lauderdale <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] | Atlanta, Baltimore, Chicago–Midway, Dallas–Love, [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], Las Vegas, Nashville, Phoenix–Sky Harbor, San Luis <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]] <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] | Atlanta, Baltimore, Cancún, [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], Filadelfia, Fort Lauderdale, Fort Myers, Houston–Intercontinental, Kansas City, Las Vegas, [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], Nueva Orleans, Nueva York–LaGuardia, [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], Tampa <br> '''Estacional:''' Boston, Minneapolis/St. Paul, Myrtle Beach, [[Aeropuertu Internacional d'Oakland|Oakland]], [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]], [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach|West Palm Beach]] (empecipia'l 21 d'avientu de 2018)<ref>https://globenewswire.com/news-release/2018/06/07/1518522/0/en/More-Go-Coming-Right-Up-Spirit-Airlines-Extends-Schedule-through-February-2019-with-Seven-New-Routes.html</ref> <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[Sun Country Airlines]] | '''Chárter:''' Atlantic City, Gulfport (MS), Laughlin/Bullhead City <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], Houston–Intercontinental, Newark, San Francisco <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Washington-Dulles|Washington-Dulles]] <!-- --> | {{Bandera|USA}} [[United Express]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago-O'Hare]], Houston–Intercontinental, Newark, [[Aeropuertu Internacional Washington-Dulles|Washington-Dulles]] }} === Destinos internacionales === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="850" align=center !rowspan="1"|Ciudaes por países||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- !colspan="6"|[[América del Norte]] |- |colspan="5"|{{CAN}} |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Ottawa]]||[[Aeropuertu Internacional de Ottawa]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]||{{Bandera|CAN}} [[Air Canada Express]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |colspan="5"|{{MEX}} |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]|| {{Bandera|USA}} Apple Vacations '''(Chárter Estacional)''' / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Zona metropolitana de Lleón|Lleón/Bajío]]||[[Aeropuertu Internacional del Bajío]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] |- |[[Monterrey]]||[[Aeropuertu Internacional de Monterrey]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Santiago de Querétaro|Querétaro]]||[[Aeropuertu Intercontinental de Querétaro]]|| {{Bandera|MEX}} [[Aeroméxico Connect]] (empecipia'l 17 de setiembre de 2018)<ref name=QRODTW>{{cita web |url=http://enelaire.mx/aeromexico-y-delta-anuncia-ruta-queretaro-detroit/|títulu=Aeroméxico y Delta anuncia ruta Querétaro-Detroit|editorial=EnElAire|fecha=xunetu de 2018|fechaaccesu=25 de xunetu de 2018}}</ref> |- !colspan="5"|[[Caribe]] |- |colspan="5"|{{JAM}} |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (empecipia'l 20 d'avientu de 2018)<ref>http://ir.spirit.com/news-releases/news-release-details/growing-and-growing-more-caribbean-routes-added-spirits-growing</ref> / {{Bandera|USA}} [[Vacation Express]] (empecipia'l 21 de xineru de 2019) |- !colspan="5"|[[América del Sur|Sudamérica]] |- |colspan="5"|{{BRA}} |- |[[São Paulo]]||[[Aeropuertu Internacional de São Paulo-Guarulhos]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="6"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{GER}} |- |[[Frankfurt del Main]]||[[Aeropuertu de Frankfurt del Main]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|GER}} [[Lufthansa]] |- |colspan="5"|{{FRA}} |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] / {{Bandera|FRA}} [[Air France]] |- |colspan="5"|{{ISL}} |- |[[Reykiavik]]||[[Aeropuertu Internacional de Keflavík]]||{{Bandera|ISL}} [[WOW air]] |- |colspan="5"|{{NED}} |- |[[Ámsterdam]]||[[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{UK}} |- |[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Heathrow]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- !colspan="6"|[[Asia]] |- |colspan="5"|{{CHN}} |- |[[Beixín]]||[[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Shanghai]]||[[Aeropuertu Internacional de Shanghai-Pudong]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{KOR}} |- |[[Seúl]]||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{JPN}} |- |[[Nagoya]]||[[Aeropuertu Internacional Chūbu Centrair]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Tokiu]]||[[Aeropuertu Internacional de Narita]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{JOR}} |- |[[Amán]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Alía]]||{{Bandera|JOR}} [[Royal Jordanian]] |- |} === Destinos Estacionales === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="850" align=center !rowspan="1"|Ciudaes por países||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- |colspan="5"|{{GER}} |- |[[Munich]]||[[Aeropuertu Internacional de Munich]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{BAH}} |- |[[Freeport]]||[[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{CAN}} |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional de Toronto-Pearson]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Vancouver]]||[[Aeropuertu Internacional de Vancouver]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{USA}} |- |[[Fort Myers (Florida)|Fort Myers]]||[[Aeropuertu de Fort Myers]]||{{Bandera|USA}} [[AirTran Airways]] |- |[[Jackson Hole]]||[[Aeropuertu de Jackson Hole]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Nueva Orleans]]||[[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Oakland]]||[[Aeropuertu Internacional d'Oakland]]||{{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |[[Portland]]||[[Aeropuertu Internacional de Portland]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Sarasota]]||[[Aeropuertu de Sarasota]]||{{Bandera|USA}} [[AirTran Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Springfield (Misuri)|Springfield]]||[[Aeropuertu de Springfield-Branson National]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Connection]] |- |[[West Palm Beach]]||[[Aeropuertu Internacional de Palm Beach]]||{{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] |- |colspan="5"|{{CYM}} |- |[[George Town (Islles Caimán)|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{ITA}} |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{MEX}} |- |[[Cozumel]]||[[Aeropuertu Internacional de Cozumel]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Ixtapa Zihuatanejo]]||[[Aeropuertu Internacional de Ixtapa-Zihuatanejo]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Mazatlán]]||[[Aeropuertu Internacional General Rafael Buelna]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |[[Puerto Vallarta]]||[[Aeropuertu Internacional de Puerto Vallarta]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |colspan="5"|{{DOM}} |- |[[Punta Cana]]||[[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]||{{Bandera|USA}} [[Delta Air Lines]] |- |} == Estacionamiento y tresporte terrestre == La Estructura de Estacionamiento de la Terminal McNamara ye una instalación de 10 niveles construyida nun área de trenta y seis [[hectárea|hectárees]] (ochenta y nueve [[Acre (unidá de superficie)|acres]]), que foi inaugurada en febreru de 2002. Ye una de les estructures de estacionamiento más grandes del mundu. Inclúi un centru de tresporte terrestre, una ponte pa peatones, dos centros de rexistru d'equipaxe, cintes tresportadores, y pontes pa la transportación del equipaxe, seis baño, tres oficines pa oficiales del estacionamiento, y dos subestaciones llétriques. La estructura en sí puede aparcar 11.489 automóviles en siete grupos d'usuarios. El estacionamiento pa la Terminal Norte ye ufiertáu nun estacionamiento conocíu como ''The Big Blue Deck''.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/parking/rates.asp|títulu=Metro Airport Parking Information|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090212230124/http://metroairport.com/parking/rates.asp|fechaarchivu=12 de febreru de 2009}}</ref> Esisten dos llotes pa estacionamiento al campu adicionales, llamaos "mariellu" y "coloráu", los que sirven en casos de llena de estacionamientos. El diariu "Detroit Free Press" fixo notar el día 9 d'ochobre de 2008 qu'unu d'estos dos llotes (ensin especificar cuál) sería cerráu nun futuru cercanu por cuenta de cortes nel presupuestu del aeropuertu. Cuatro lote de estacionamiento adicionales privaos, tán allugaos fora de los terrenes del aeropuertu (Airlines Parking, Park 'N' Go, Qwik Park, U.S. Park). L'aeropuertu ye accesible dende la Interestatal 94, y ye la entrada más cercana a les Terminales Berry y Smith, y dende la Interestatal 275 vía Eureka Road, que ye la más cercana a la Terminal McNamara. La entrada por John D. Dingell Drive ye una [[Vía espresa|vía rápida]] que cuerre dende la Interestatal 94 hasta Eureka Road. Esta vía rápida foi construyida en 1999 pa tener un accesu a la Terminal McNamara. Munchos otros caminos y carreteres llocales (Goddard Road, Northline Road, Ecorse Road, Middlebelt Road, Merriman Road y Wick Road) tamién tienen accesu al aeropuertu y les sos propiedaes circundantes.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/maps/drivingmap.asp|títulu=Metro Airport Driving Accessibility|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090217213117/http://metroairport.com/maps/drivingmap.asp|fechaarchivu=17 de febreru de 2009}}</ref> Cinco compañíes distintos de renta d'automóviles dan-y serviciu al aeropuertu (Alamo Rent A Car, Avis Rent a Car System, Dollar-Thrifty Automotive Group, Enterprise Rent-A-Car y The Hertz Corporation). El serviciu de [[taxi]]s ye aprovíu por ''Metro Airport Taxi'', ente que'l serviciu de limosinas y vehículos de luxu ye provistu por ''Checker Sedan''.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/transportation/|títulu=Información sobre'l tresporte nel Aeropuertu Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090218122719/http://www.metroairport.com/transportation/|fechaarchivu=18 de febreru de 2009}}</ref> L'Autoridá Periurbana pal Tresporte Rexonal<ref>{{cita web |url=http://www.smartbus.org/|títulu=Smart Bus Routes en Detroit Metro|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> aprove les rutes d'autobuses 125 (Fort Street - Detroit) y 280 (Middlebelt Road), un autobús per hora, que coneuta l'aeropuertu col restu del área metropolitana de Detroit. Trayectos curtios de ''Terminal a Terminal'' aproven de tresporte gratuitu ente la Terminales McNamara y Norte. La compañía ''Robert Q. Airbus'' tamién tien serviciu a puntos relativamente curtios de manera independiente, y la mayoría de los hoteles alcontraos dientro del perímetru del aeropuertu aproven d'estos servicios tamién. La compañía Michigan Flyer aprove de servicios d'autobuses ente l'aeropuertu y [[Ann Arbor]], [[East Lansing]] y [[Jackson, Michigan|Jackson]] ocho veces al día.<ref>{{cita web |url=http://www.michiganflyer.com/schedules.htm#newsched|títulu=Michigan Flyer Bus Schedule|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071016035659/http://www.michiganflyer.com/schedules.htm#newsched|fechaarchivu=16 d'ochobre de 2007}}</ref> == Rutes internacionales con más tráficu de pasaxeros == {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%; width:align=;" |+ '''Rutes internacionales con más tráficu de y escontra Detroit (2015) |- ! Ranking ! Aeropuertu !Pasaxeros ! Variación Añal ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|NED}} [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|Ámsterdam, Países Baxos]] | 581,720 | {{decrease}} 3.8% | Delta |- | 2 | {{Bandera|FRA}} [[Aeropuertu Internacional de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle, Francia]] | 342,283 | {{increase}} 10.3% | Air France, Delta |- | 3 | {{Bandera|GER}} [[Aeropuertu Internacional de Frankfurt|Frankfurt, Alemaña]] | 280,153 | {{decrease}} 4.3% | Delta, Lufthansa |- | 4 | {{Bandera|CAN}} [[Aeropuertu Internacional de Toronto-Pearson|Toronto–Pearson, Canada]] | 246,953 | {{increase}} 4.7% | Air Canada, Delta |- | 5 | {{Bandera|KOR}} [[Aeropuertu Internacional d'Incheon|Seúl–Incheon, Corea del Sur]] | 224,781 | {{decrease}} 2.1% | Delta |- | 6 | {{Bandera|CHN}} [[Aeropuertu Internacional de Shanghai Pudong|Shanghai–Pudong, China]] | 205,103 | {{increase}} 23.9% | Delta |- | 7 | {{Bandera|CAN}} [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montréal–Trudeau, Canada]] | 200,400 | {{increase}} 22.7% | Delta |- | 8 | {{Bandera|JPN}} [[Aeropuertu Internacional de Narita|Tokiu–Narita, Xapón]] | 197,070 | {{increase}} 22.7% | Delta |- | 9 | {{Bandera|UK}} [[Aeropuertu Internacional de Londres-Heathrow|Londres–Heathrow, Reinu Xuníu]] | 185,147 | {{increase}} 2.5% | Delta, Virgin Atlantic<!-- DO NOT REMOVE VIRGIN ATLANTIC UNTIL STATISTICS NON LONGER COVER MARCH 2017. --> |- | 10 | {{Bandera|MEX}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Mexico]] | 181,338 | {{decrease}} 0.3% | Delta, Icelandair, Spirit |- | 11 | {{Bandera|CHN}} [[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital|Beixín–Capital, China]] | 132,795 | {{decrease}} 11.2% | Delta |- | 12 | {{Bandera|BRA}} [[Aeropuertu Internacional Guarulhos|São Paulo–Guarulhos, Brasil]] | 92,635 | {{decrease}} 20.8% | Delta |- | 13 | {{Bandera|MEX}} [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Mexico|Ciudá de Mexico, Mexico]] | 80,207 | {{increase}} 0.4% | Delta |- | 14 | {{Bandera|ITA}} [[Aeropuertu de Roma-Fiumicino|Rome–Fiumicino, Italia]] | 79,032 | {{increase}} 32.8% | Delta |- | 15 | {{Bandera|JPN}} [[Aeropuertu Internacional Chūbu Centrair|Nagoya, Xapón]] | 75,969 | {{decrease}} 62.1% | Delta |- | 16 | {{Bandera|JOR}} [[Aeropuertu Internacional de la Reina Alía|Amman–Reina Alía, Xordania]] | 28,157 | {{increase}} 4.2% | Royal Jordanian |- | 17 | {{Bandera|MEX}} [[Aeropuertu Internacional de Monterrey|Monterrey, Mexico]] | 26,145 | {{increase}} 5.6% | Delta |- | 18 | {{Bandera|CAN}} [[Aeropuertu Internacional de Ottawa|Ottawa, Canada]] | 23,252 | {{increase}} 0.6% | Delta |} == Premios == L'Aeropuertu Internacional de Detroit recibió, nos últimos años distintos reconocencies, gracies al so usu y serviciu. En 2007, [[J.D. Power and Associates]] clasificó al Aeropuertu Metro nel númberu 2 polo xeneral por prestu del veceru ente los aeropuertos más grandes d'Estaos Xuníos en 2007, l'añu anterior foi'l númberu 4.<ref>{{cita publicación |url=http://www.freep.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20070522%2FBUSINESS05%2F70522023|títulu=Aeropuertu Metro de Detroit # 2 nel ranting de prestu del veceru de JD Power|editorial=Detroit Free Press|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070929102046/http://www.freep.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20070522%2FBUSINESS05%2F70522023|fechaarchivu=29 de setiembre de 2007}}</ref> [[Airports Council International]] (ACI) allugó al Aeropuertu Metro como'l séptimu meyor aeropuertu en Norteamérica en 2007. ACI tamién lo nomó como'l tercer meyor aeropuertu con arribaciones d'ente 25 y 40 millones de pasaxeros en 2007.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/uploads/docs/NR_2007_ASQ_Awards.pdf|títulu=Aeropuertu Metro #5 na clasificación d'aeropuertos destacaos de ACI|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090227160346/http://www.metroairport.com/uploads/docs/NR_2007_ASQ_Awards.pdf|fechaarchivu=27 de febreru de 2009}}</ref> En 2007, [[Airports Council International]] (ACI) allugó al Aeropuertu Metro como'l tercer meyor aeropuertu en Norteamérica, xuntu col aeropuertu d'[[Ottawa]], Canadá en 2006. ACI tamién lo nomó como'l tercer meyor aeropuertu con arribaciones d'ente 25 y 40 millones de pasaxeros en 2006.<ref>{{cita web |url=http://www.metroairport.com/uploads/docs/ASQ_awards_2007.pdf|títulu=Aeropuertu Metro de Detroit #3 na clasificación d'aeropuertos destacaos de ACI|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090227160348/http://www.metroairport.com/uploads/docs/ASQ_awards_2007.pdf|fechaarchivu=27 de febreru de 2009}}</ref> == Accidentes ya incidentes == * El 16 d'agostu de 1987, un [[McDonnell Douglas MD-82]] operáu como'l [[Vuelu 255 de Northwest Airlines]],<ref>{{cita web |títulu=Descripción del accidente del vuelu 255 de Northwest Airlines |url=http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19870816-2|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> en ruta escontra [[Phoenix (Arizona)|Phoenix]], [[Arizona]] y [[Santa Ana (California)|Santa Ana]], [[California]], estrellar al desapegar de la Pista 3 Centru del aeropuertu, que mide 2.590m (8.500 pies) (agora Pista 3L). Namái sobrevivió una neña de nome Cecelia Cichan, quien perdió a dambos padres y a un hermanu nel accidente. La [[National Transportation Safety Board|NTSB]] determinó que l'accidente foi'l resultáu d'una falla per parte de la tripulación al nun esplegar los [[Dispositivu hipersustentador#flaps|flaps]] antes de desapegar, resultando na falta de la fuercia ascensional necesaria. L'aeronave estrellar nuna ponte elevada sobre la [[Interestatal 94]], al nordeste del final de la pista de despegue, * El 3 d'avientu de 1990, un avión de tipu [[McDonnell Douglas DC-9|McDonnell Douglas DC-9-14]] operáu como'l Vuelu 1482 de Northwest Airlines, en ruta escontra [[Pittsburgh]],<ref>{{cita web |títulu=Descripción del accidente del vuelu 1482 de Northwest Airlines|url=http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19901203-1|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> topetó con un [[Boeing 727|Boeing 727-200 Adv.]] operáu como'l Vuelu 299 de Northwest Airlines<ref>{{cita web |títulu=Descripción del accidente vuelo 299 de Northwest Airlines|url=http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19901203-2|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> (este en ruta escontra [[Memphis, Tennessee]]), na Pista 03C. Morrieron siete pasaxeros y un asistente de vuelu del Vuelu 1482. La causa del accidente foi clasificada como "error del pilotu". * El 9 de xineru de 1997, una aeronave d'[[Embraer EMB 120 Brasilia]] operada como'l [[Vuelu 3272 de Comair]] estrellar de ñariz a 18 milles (28,9 km) del aeropuertu al averase a Detroit. Los 26 pasaxeros y los 3 miembros de la tripulación morrieron. La causa oficial probable del accidente foi la "falla de la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]] n'establecer un estándar fayadizu de certificación d'aeronaves pa vuelos en condiciones de nevada, la falla de la FAA na implementación per parte de los tresportistes aéreos con base n'Estaos Xuníos en garantizar un procedimientu aprobáu pola FAA/CTA pa la operación del sistema de descongelamiento del avión accidentáu, y la falla de la FAA en riquir l'establecimientu de velocidaes de vuelu mínimes fayadices pa condiciones de nevada."<ref>{{cita web |títulu=Descripción del accidente del vuelu 3272 de Comair|url=http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19970109-0|idioma=inglés|fechaaccesu=15 de febreru de 2009}}</ref> * El 25 d'avientu de 2009, un home de nacionalidá [[nixeria]]na encendió un artefautu esplosivu (antes d'aterrizar en Detroit) nel [[Vuelu 253 de Northwest Airlines]], un [[Airbus A330]] en ruta del [[Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol|aeropuertu d'Ámsterdam]] escontra l'aeropuertu de Detroit. L'artefautu nun españó y el sospechosu sufrió quemadures na parte baxa del cuerpu, según otros trés pasaxeros sufrieron mancaes menores. La Casa Blanca consideró a esti incidente como un ataque terrorista.<ref>[http://www.msnbc.msn.com/id/34592031/ns/us_news-crime_and_courts Officials: Possible terror attack on Northwest jet]</ref> == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-detroit/|títulu=Aeropuertu Internacional de Detroit (DTW)|mes=mayu |añu=2017 |fechaaccesu=18 de mayu de 2017 |formatu= }}</ref> == * Aeropuertu de Windsor (33km) * [[Aeropuertu Express de Toledo]] (79km) * [[Aeropuertu Internacional Bishop]] (89km) * [[Aeropuertu Internacional Lansing Capital City]] (119km) * Aeropuertu de Sarnia (121km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Wikivoyage|Detroit Metropolitan Wayne County Airport}} {{Commonscat}} * [http://www.metroairport.com/ Páxina oficial del aeropuertu DTW] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresportes de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación de los EE.XX.] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1810/00119AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[13 de setiembre]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|DTW}} * {{WAD|KDTW}} * {{NWS-actual|KDTW}} * {{FR|KDTW}} * {{AirNav|KDTW}} * {{GCM|KDTW}} * {{ASN|DTW}} * {{US-airport|DTW}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Detroit}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos|Detroit]] [[Categoría:Edificios de Michigan]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 1vy4otfjzzuzj7oj0k3n6djhpnab2fw 0 153453 3699492 3485641 2022-07-25T08:09:36Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'aeropuertu |nome = Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood |nome_nativu = Fort Lauderdale-Hollywood International Airport |imaxe = Fort Lauderdale, Florida - FLL from airplane.jpg |IATA = FLL |ICAO = KFLL |FAA = FLL |mapa_loc = Florida |etiqueta_mapa_loc = FLL |pie_mapa_loc = Situación del aeropuertu en [[Florida]]<br>[[Ficheru:FLL diagram.png|250px]]Diagrama de la [[Alministración Federal d'Aviación|FAA]] del aeropuertu |tam_mapa_loc = |tipu = Públicu |propietariu = |operador = |ciudá_sirve = [[Fort Lauderdale]], [[Florida]] |allugamientu = [[Dania Beach]], [[Florida]] |elevación_p = 9 |elevación_m = 3 |sitio_web = [http://www.broward.org/airport/Pages/Default.aspx www.broward.org/airport] |p1-númberu = 10L/28R |p1-llargor-p = 9000 |p1-llargor-m = 2743 |p1-superficie = [[Asfaltu]] |p2-númberu = 10R/28L |p2-llargor-p = 8,000 |p2-llargor-m = 2,438 |p2-superficie = [[Formigón|Concretu]] |estadística_añu = 2017 |estadística1 = Movimientu de pasaxeros |datos_estadística1 = 32,511,053 |estadística2 = Operaciones aérees |datos_estadística2 = 312,763 |notes = Fonte: [[Alministración Federal d'Aviación]]<ref name=FAA>{{FAA-airport|ID=FLL|use=PU|own=PU|site=03192.*A}}, effective September 23, 2010</ref><ref name="broward.org">{{cita web |url=http://www.broward.org/Airport/About/Pages/Statistics.aspx |títulu=Statistics |publicación= |fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Statistics|url=http://www.broward.org/Airport/About/Pages/Statistics.aspx|format= |publicación=Fort Lauderdale-Hollywood International Airport |fecha=xineru de 2017 |fechaaccesu=27 de febreru de 2017}}</ref> }} L''''Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood''' {{códigos aeroportuarios}} {{Etimoloxía|inglés|Fort Lauderdale-Hollywood International Airport}} ta nel [[área ensin incorporar]] del [[Condáu de Broward]], [[Florida]], Estaos Xuníos, asitiáu en [[Fort Lauderdale]], [[Hollywood (Florida)|Hollywood]] y [[Dania Beach]],<ref>"[http://www.ci.dania-beach.fl.us/DocumentView.aspx?DID=977 Zoning Map] {{Wayback|url=http://www.ci.dania-beach.fl.us/DocumentView.aspx?DID=977 |fecha=20110608232214 }}." Ciudá de Dania Beach. Cons. 12 de mayu, 2010.</ref><-L'aeropuertu atopar ente les partes de Dania Beach, pero l'aeropuertu nun ta nes llendes de la ciudá!-> 5 km al suroeste del centru de Fort Lauderdale<ref name=FAA>{{FAA-airport|ID=FLL|use=PU|own=PU|site=03192.*A}}, effective September 23, 2010</ref>y a 34 km al norte de Miami. L'aeropuertu ta cerca de les terminales de cruceros de Port Everglades y ye bien popular ente los turistes con destín al [[Caribe (rexón)|Caribe]]. Dende finales de 1990, FLL convirtióse nuna puerta d'enllaz intercontinental, anque'l [[Aeropuertu Internacional de Miami]] inda remana la mayoría de los vuelos de llargu percorríu. Ye la base más grande de [[Spirit Airlines]], qu'atiende principalmente a la rede internacional y doméstica de l'aereollinia, y ye una ciudá focu d'[[Allegiant Air]], [[JetBlue Airways]], [[Norwegian Long Haul]] y [[Southwest Airlines]]. A partir d'avientu de 2011 hasta payares de 2012, los cinco principales compañíes aérees por cuota de mercáu nacional fueron: [[JetBlue Airways]] con 18,21%; [[Southwest Airlines]] con nel 17,50%; [[Spirit Airlines]] col 16,24%; [[Delta Air Lines]] con en 15,60% y [[American Airlines]] con 8,16%.<ref>{{cita web | url = http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=FLL |títulu=Fort Lauderdale, FL: Fort Lauderdale–Hollywood International (FLL) |publicación=Bureau of Transportation Statistics |fecha=May 2011}}</ref> FLL ta clasificáu como l'aeropuertu 21 de mayor actividá (en términos de tráficu de pasaxeros) nos Estaos Xuníos, según la puerta d'enllaz aereu internacional 14 de mayor tráficu del país y unu de los 50 aeropuertos más activos del mundu. FLL ta clasificáu pola Alministración Federal d'Aviación de los Estaos Xuníos como una un "centru de conexones importante" de tráficu aereu comercial. En 2011, l'aeropuertu recibió 23.349.835 pasaxeros<ref name="ACI">[http://www.broward.org/Airport/About/Documents/Monthlystatsdecember2011.pdf Monthly Stats December 2011]. Fort Lauderdale–Hollywood International Airport. 24 xineru, 2012.</ref> (4.2% más que 2010) incluyendo 3.608.922 pasaxeros internacionales (un 4.7% más qu'en 2010) L'aeropuertu superó los niveles de 2007/2008 por 728.147 pasaxeros. == Instalaciones == L'Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood cubre una área de 558 hai (1,380 acres) y tien dos [[Pista d'aterrizaxe|pistes d'aterrizaxe]]: * 10L/28R: 9,000 x 150 pies (2.743 x 46 m) Asfaltu * 10R/28L: 8,000 x 150 pies (2.438 x 46 m) Concretu (formigón) (abierta'l 18 de setiembre d 2014)<ref name="runway">{{cita web |url=http://www.parsons.com/projects/Pages/fll-runway-expansion.aspx |títulu=Fort Lauderdale–Hollywood International Airport Runway Expansion Project |publicación= |fechaaccesu=4 de xunu de 2015}}</ref> * 13R/31L: Foi dada de baxa en 2014.<ref name="Adrain">{{Enllaz rotu|1={{cita web |apellíu=Adrain |nome=Lindsay |títulu=Decommissioning of Runway 13–31 at FLL|url=http://faba.aero/news/industry-news/item/751-decommissioning-of-runway-13-31-at-fll|work=FABA |fechaaccesu=6 d'abril de 2014}} |2=http://faba.aero/news/industry-news/item/751-decommissioning-of-runway-13-31-at-fll |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[Silver Airways]] tien la so sede na Suite 201 del edificiu 1100 de Llei Wagener Blvd.<ref>"[http://www.silverairways.com/about-silver/contact-us Contact Us]." Silver Airways. Cons. 8 de mayu, 2014. "1100 Lee Wagener Blvd, Suite 201 Ft. Lauderdale, FL 33315."</ref><ref>"[http://www.broward.org/Airport/Business/Pages/TenantDireutory.aspx Fort Lauderdale–Hollywood International Airport > Business > Tenant Directory] {{Wayback|url=http://www.broward.org/Airport/Business/Pages/TenantDireutory.aspx |fecha=20111227070033 }}." Broward County. Cons. 17 dic., 2011. "1100 Lee Wagener Blvd. Fort Lauderdale, FL33315"</ref> Cuando Chalk's International Airlines esistía, la so sede taba nos terrenes del aeropuertu nun área ensin incorporar.<ref>"[https://web.archive.org/web/20040331100714/http://www.flychalks.com/ Administration]." Chalk's International Airlines. 31 Marzu, 2004. Cons. 17 dic., 2011. "Chalk's International Airlines 704 SW 34th Street Ft Lauderdale, Fl. 33315"</ref> == Terminales == L'Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood tien cuatro terminales. La Terminal 1, comúnmente conocida como la "Terminal Nueva", inaugurada n'etapes ente 2001 y 2003 foi diseñada por [[Hellmuth, Obata & Kassabaum]]<ref>{{cita web |url=http://www.broward.org/Commission/Documents/ActionAgendas/ca010599.pdf |títulu=Meeting of January 5, 1999 Consent Axenda Board Appointments |format=PDF |fecha=}}</ref> y Cartaya Associates.<ref>{{cita web |url=http://www.cartayaandassociates.com/project_detail.php?project=38 |títulu=Cartaya Associates – Fort Lauderdale / Hollywood International Airport Terminal Non.1 (Concourses B & C) |publicación=Cartayaandassociates.com |fecha= |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130315125552/http://www.cartayaandassociates.com/project_detail.php?project=38 |fechaarchivu=15 de marzu de 2013 }}</ref> Les otres trés terminales fueron construyíos en 1986 y diseñáu por Reynolds, Smith & Hills como parte d'un proyeutu de construcción de $263 millones de dólares.<ref>{{cita publicación |títulu=Firm Asks For Extra Payment Architect's Work at Airport in Apueste |nome=Michael |apellíu=Lasalandra|url=http://articles.sun-sentinel.com/1987-03-04/news/8701140106_1_reynolds-richard-mooney-coopers-and-lybrand|newspaper=South Florida Sun-Sentinel |fecha=4 de marzu de 1987 |fechaaccesu=16 de xunu de 2012}}</ref> La Terminal 4, comúnmente conocida como la Terminal Internacional, foi inaugurada pola visita del [[Concorde]] en 1983. Dende 2005, la T4 foi oxetu de reformes y una importante ampliación diseñada por PGAL/Zyscovich. L'aeropuertu anunció que la terminal 1, comúnmente conocida como la "Terminal Nueva", va someter a un cambéu d'imaxe de 300 millones de dólares, que s'espera que la construcción empiece a finales de 2014 y tenga de completase en 2017.<ref>{{cita web |url=http://www.sun-sentinel.com/news/broward/fl-southwest-terminal-makeover-20131210,0,5567298.story |títulu=Fort Lauderdale–Hollywood International Airport overhauls terminal to add more international travel |publicación=Sun Sentinel |fecha=10 d'avientu de 2013 |fechaaccesu=10 d'avientu de 2013}}</ref> [[Ficheru:Fort Lauderdale–Hollywood International Airport via OpenStreetMap.png|thumb|Mapa de les terminales del Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood.]] [[Ficheru:FLL RAMP.JPG|thumb|757-300 de Delta Air Lines na T2.]] [[Ficheru:Fort Lauderdale – Hollywood International Airport terminal 1 check-in.jpg|thumb|Na área de documentación cuelguen sobre los viaxeros distintos escultures, una d'elles ye la diagrama d'un barcu n'aluminiu, obra de l'artista [[Alice Adams (artista)|Alice Adams]].]] === Terminal 1 - Terminal Nueva (mariella) === * La Terminal 1 tien dos sales (B y C) y 18 puertes. Diose lluz verde a Southwest Airlines pa la construcción de la Sala A. La puerta B1 foi cerrada pola espansión de la Sala A. Les puertes B2 y C1 tamién se cerraron pa la nueva área de comida rápida que se ta construyendo. : * United Airlines opera un United Club na Sala C, que s'abrir cola nueva terminal en mayu de 2001 como un Presidents Club de Continental Airlines. : * Esta terminal ye utilizada solamente por Southwest, Alaska, Allegiant, Frontier, Silver, Sun Country (chárter), United, Virgin America y WestJet. === Terminal 2 - Terminal "Delta" (colorada) === : * La Terminal 2 tien una sala (D) y 9 puertes. : * Delta Air Lines opera un Sky Club equí - una de les seis sales VIP nel estáu de Florida. : * Esta terminal utilizar namái Delta, Delta Connection, Condor (estacional/salíes), Air Canada y Air Canada Rouge. === Terminal 3 - Terminal Principal (púrpura o violeta) === : * La Terminal 3 tien dos sales (Y y F) y 20 puertes. : * En mayu de 2013 l'área de comida rápida foi abierta na Sala F con Pei Wei, [[Jamba Juice]] y Steak 'n Shake.<ref>[http://articles.sun-sentinel.com/2013-04-18/news/fl-airport-renovations-overview-20130417_1_terminal-3-fort-lauderdale-hollywood-international-airport-terminal-1 Inside Fort Lauderdale–Hollywood International Airport's major makeover – Sun Sentinel]. Sun-Sentinel (April 18, 2013).</ref> : * Esta terminal namái ye utilizáu por Azul (salíes), Bahamasair, American, American Eagle, Norwegian, JetBlue, Spirit (salíes), Air Transat y Sunwing* (llegaes). === Terminal 4 - Terminal Internacional (verde) === * La Terminal 4 cuenta con dos sales (G/H) y 11 puertes. Les puertes H1, H3 y H5 tán cerraes por cuenta de la espansión de la Terminal 4. : * '''Nota:''' La Terminal 4 encargar de toles llegaes internacionales ensin predespacho d'aduana, amás de les salíes indicaes na tabla. : * La Sala H ta siendo reconfigurada y diseñáu polos estudios d'arquiteutura de PGAL/Zyscovich. La nueva instalación de tres piso renombrada Sala G va tener 14 nueves puertes, 11 de les cualos van ser capaces de recibir vuelos nacionales y estranxeros y una área de llegaes pa operaciones grandes. Nueves concesiones y aproximao 4,645 m² (50,000 pies cuadraos) d'oficines alministratives pal Departamentu d'Aviación tán diseñándose nos niveles cimeros de la instalación. La espansión occidental empezó a construyise en 2013. Na actualidá, les puertes G10-G14 nel estremu oeste tán en funcionamientu y n'usu. Esta espansión empezó na primavera de 2016. Una instalación espandida de Servicios d'Inspección Federal tamién ta incluyida na nueva construcción de la espansión oriental. : * Esta terminal ye utilizada namái por Air Transat, Avianca, British Airways, Cape Air, Caribbean, Copa, Spirit, Sunwing*, TAME, American (llegaes internacionales), American Eagle (llegaes internacionales chárter), Azul (llegaes), Condor (estacional/llegaes), Norwegian (llegaes), JetBlue (llegaes internacionales), Silver (llegaes internacionales), WestJet (llegaes), IBC Airways y SkyBahamas. == Aereollinies y destinos == Los vuelos internacionales que salen de la Terminal 1, Terminal 2 o Terminal 3 indicar con un asteriscu. Cuando los vuelos internacionales ensin predespacho d'aduana lleguen a una Terminal distinta a la 4, tolos pasaxeros son tresportaos n'autobús al Centru d'Aduanes na Terminal 4. Esti procesu puede tomar hasta 45 minutos. === Pasaxeros === {{Airport-dest-list |3rdcoltitle = Terminal(ye)/Sala(s) | [[Air Canada]] | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Halifax]], [[Aeropuertu Internacional de Ottawa|Ottawa]] | 2* <!-- --> | [[Air Canada Rouge]] | [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]] | 2* <!-- --> | [[Air Transat]] | [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield|Halifax]], [[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec|Quebec]] | 4/3-Y* <!-- --> | [[Alaska Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]] (remata'l 7 de xineru de 2019),<ref>https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280198/alaska-airlines-ends-san-francisco-ft-lauderdale-service-in-jan-2019/</ref> [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | 1-C <!-- --> | [[Allegiant Air]] | [[Aeropuertu Internacional del Valle Lehigh|Allentown]], [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|Asheville]], [[Aeropuertu MidAmerica|Belleville/St. Louis]], [[Aeropuertu Internacional Rickenbacker|Columbus–Rickenbacker]], [[Aeropuertu Rexonal de Concord|Charlotte−Concord]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional Bishop|Flint]], [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|Greenville/Spartanburg]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu McGhee Tyson|Knoxville]], [[Aeropuertu Blue Grass|Lexington]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|Norfolk]], [[Aeropuertu Internacional de Plattsburgh|Plattsburgh (NY)]], [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|Grand Rapids]] | 1-C <!-- --> | [[American Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]] (remata'l 3 de payares de 2018)<ref name=AA>{{cita web |url=http://a21.com.mx/Aereollinies/2018/08/21/american-airlines-modifica-servicios-internacionales-incluyíu-mexico|títulu=American Airlines modifica servicios internacionales, incluyíu Méxicu |editorial= A21|fecha=agostu de 2018|fechaaccesu=21 d'agostu de 2018}}</ref>| 3-Y*/4 <!-- --> | [[Avianca]] | [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]] | 4 <!-- --> | [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras]] | [[Aeropuertu Internacional de Belém|Belém]], [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas]], [[Aeropuertu Internacional de Recife|Recife]] | 3-Y*/4 <!-- --> | [[Bahamasair]] | [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]] | 3-Y* <!-- --> | [[British Airways]] | [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres-Gatwick]] | 4 <!-- --> | [[Caribbean Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]] | 4 <!-- --> | [[Copa Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá–Tocumen]] | 4 <!-- --> | [[Delta Air Lines]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|Cincinnati]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | 2 <!-- --> | [[Delta Connection]] | [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]] | 2 <!-- --> | [[Emirates]] | [[Aeropuertu Internacional de Dubái|Dubái–International]]| 4 <!-- --> | [[Frontier Airlines]] | [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|Long Island/Islip]] (empecipia'l 14 d'avientu de 2018),<ref name=frontier>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/280177/frontier-airlines-w18-additional-new-us-domestic-routes-as-of-21aug18/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180822 |títulu=Frontier Airlines W18 additional new US domestic routes as of 21AUG18 |publicación=Routes Online |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=25 d'agostu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|Trenton]] (reinicia'l 14 d'avientu de 2018)<ref name=frontier />| 1 <!-- --> | [[IBC Airways]] | [[Aeropuertu Leeward Point Field|Guantánamo]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]] | 4 <!-- --> | [[JetBlue Airways]] | [[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández|Aguadilla]], [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Grantley Adams|Barbados]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional Ignacio Agramonte|Camagüey]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez|Cartagena]], [[Aeropuertu Internacional de Charleston|Charleston (SC)]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán]] (empecipia'l 25 d'ochobre de 2018),<ref name=Caiman>{{cita web |títulu=JetBlue Grows Again in Fort Lauderdale-Hollywood with Start Date Set for New Grand Cayman Service|url=http://mediaroom.jetblue.com/investor-relations/press-releases/2018/04-17-2018-150054148 |publicación=JetBlue |fechaaccesu=23 d'abril de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional Frank País|Holguín]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville]], [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu de Long Beach|Long Beach (CA)]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín–JMC]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Stewart|Newburgh]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York–JFK]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de Providenciales|Providenciales]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre|Quito]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh/Durham]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|Salt Lake City]], [[Aeropuertu Internacional de San Diego|San Diego]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Abel Santamaría|Santa Clara]], [[Aeropuertu Internacional del Cibao|Santiago de los Caballeros]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]], [[Aeropuertu de Westchester County|White Plains]], [[Aeropuertu Rexonal de Worcester|Worcester]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley|Hayden/Steamboat Springs]] (empecipia'l 15 d'avientu de 2018),<ref>{{cita web |url=https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/04/25/jetblue-adds-ontario-steamboat-springs-bozeman-long-beach/550031002/ |títulu=JetBlue adds western flights, but cuts flights at Long Beach |publicación=Usatoday.com |fecha=mayu de 2018 |fechaaccesu=5 de mayu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Syracuse Hancock|Siracusa]] | 3*/4 <!-- --> | [[Norwegian Air Shuttle]] | [[Aeropuertu de Barcelona-El Prat|Barcelona]], [[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup|Copenḥague]], [[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda|Estocolmu–Arlanda]], [[Aeropuertu de Londres-Gatwick|Londres–Gatwick]], [[Aeropuertu de Madrid-Barajas|Madrid]] (empecipia'l 31 d'ochobre de 2018),<ref name=FLLMAD>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279045/norwegian-adds-madrid-ft-lauderdale-route-in-w18/ |títulu=Norwegian adds Madrid – Ft. Lauderdale route in W18 |publicación=Routes Online |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=14 de xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen|Oslo–Gardermoen]], [[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle|París–Charles de Gaulle]]<br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire|Fort-de-France]], [[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre|Pointe-à-Pitre]], [[Aeropuertu de Roma-Fiumicino|Roma–Fiumicino]] (empecipia'l 30 d'ochobre de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279163/norwegian-confirms-w18-europe-long-haul-increases/ |títulu=Norwegian confirms W18 Europe long-haul increases |apellíu=Liu |nome=Jim |website=Routesonline |publicación=UBM (UK) Ltd. |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=18 de xunu de 2018}}</ref>| 3-Y*/4 <!-- --> | [[Silver Airways]] | [[Aeropuertu Internacional de Cayo Hueso|Cayo Güesu]], [[Aeropuertu de Eleuthera Norte|Eleuthera Norte]], [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]], [[Aeropuertu de Marsh Harbour|Marsh Harbour]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu de South Bimini|South Bimini]], [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|Tallahassee]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu de Treasure Cay|Treasure Cay]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Exuma|George Town]], [[Aeropuertu de Governor's Harbour|Governor's Harbour]] | 1-C*/4 <!-- --> | [[SkyBahamas Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]], [[Aeropuertu de Marsh Harbour|Marsh Harbour]], [[Aeropuertu de New Bight|New Bight]], [[Aeropuertu de South Bimini|South Bimini]] | 4 <!-- --> | [[Southwest Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional d'Albany|Albany]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|Austin]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional Niagara|Buffalo]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago–Midway]], [[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson|Ciudá de Belize]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Dallas Love|Dallas–Love]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Owen Roberts|Gran Caimán]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu William P. Hobby|Houston–Hobby]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville]], [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]], [[Aeropuertu Internacional de L'Habana|L'Habana]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|Long Island/Islip]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|Phoenix–Sky Harbor]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu T. F. Green|Providence]], [[Aeropuertu Internacional de Providenciales|Providenciales]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|Raleigh–Durham]], [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|San Antonio]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Lambert|San Luis]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington-Dulles]], [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington–National]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston|Manchester (NH)]], [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|Milwaukee]], [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|Minneapolis/St. Paul]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]] | 1-A/B* <!-- --> | [[Spirit Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández|Aguadilla]], [[Aeropuertu Internacional El Edén|Armenia (Colombia)]], [[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix|Aruba]], [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|Asheville]] (empecipia'l 7 de setiembre de 2018),<ref name=Spirit>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279150/spirit-airlines-adds-asheville-greensboro-service-from-sep-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180618 |títulu=Spirit Airlines adds Asheville / Greensboro service from Sep 2018 |publicación=Routes Online |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=29 de xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|Atlantic City]], [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]], [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá]], [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston]], [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún]], [[Aeropuertu Internacional de Cabu Haitianu|Cabu Haitianu]], [[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez|Cartagena]], [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional La Aurora|Ciudá de Guatemala]], [[Aeropuertu Internacional de Tocumen|Ciudá de Panamá–Tocumen]], [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]], [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|Columbus–Glenn]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]], [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]], [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|Greensboro]] (empecipia'l 6 de setiembre de 2018),<ref name=Spirit /> [[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo|Guayaquil]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston]], [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]], [[Aeropuertu Rexonal Arnold Palmer|Latrobe/Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima]], [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|Los Angeles]], [[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino|Managua]], [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín-JMC]], [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay]], [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|Myrtle Beach]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York–LaGuardia]], [[Aeropuertu Internacional de Niagara Falls|Niagara Falls]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|Pittsburgh]], [[Aeropuertu Internacional de Plattsburgh|Plattsburgh (NY)]], [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe]], [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana|Punta Cana]], [[Aeropuertu Internacional de Richmond|Richmond]], [[Aeropuertu Internacional Henry Y. Rohlsen|Saint Croix]], [[Aeropuertu Internacional Cyril E. King|Saint Thomas]], [[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana|Sint Maarten]], [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José de Costa Rica]], [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín|San Xuan]], [[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales|San Pedro Sula]], [[Aeropuertu Internacional d'El Salvador|San Salvador]], [[Aeropuertu Internacional del Cibao|Santiago de los Caballeros]], [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu–Les Américas]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]] <br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|Kansas City]] (empecipia'l 9 de payares de 2018),<ref name=SpiritFortLauderdale>{{cita web |url=http://ir.spirit.com/news-releases/news-release-details/more-go-coming-right-spirit-airlines-extends-schedule-through |títulu=More Go, Coming Right Up! Spirit Airlines Extends Schedule through February 2019 with Seven New Routes |fechaaccesu=7 de xunu de 2018}}</ref> [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|Seattle/Tacoma]] | 4/3* <!-- --> | [[Sunwing Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]]<br> '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal–Trudeau]], [[Aeropuertu Internacional de Ottawa|Ottawa]], [[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec|Quebec]] | 4/3-Y* <!-- --> | {{nowrap|[[Swoop (aereollinia)|Swoop]]}} | '''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro|Hamilton (ON)]] (empecipia'l 26 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279902/swoop-schedules-us-launch-in-oct-2018/?utm_medium=email&utm_source=airlineroute&utm_campaign=airlineroute&utm_content=airlineroute-20180803 |títulu=Swoop schedules US launch in Oct 2018 |publicación=Routes Online |fecha=agostu de 2018 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2018}}</ref> |ASA <!-- --> | [[TAME]] | [[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo|Guayaquil]] | 4 <!-- --> | [[Tropic Ocean Airways]] | [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama|Freeport]], [[Aeropuertu de Cayo Great Harbour|Cayo Great Harbour]], [[Aeropuertu de Marsh Harbour|Marsh Harbour]], North Bimini Island, [[Aeropuertu Albert Whitted|San Petersburgu–Downtown]], [[Aeropuertu de Treasure Cay|Treasure Cay]] | Sheltair (FBO) <!-- --> | [[United Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago–O'Hare]], [[Aeropuertu Internacional de Denver|Denver]], [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|Houston–Intercontinental]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|San Francisco]], [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|Washington–Dulles]] <br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|Cleveland]]| 1-C <!-- --> | [[WestJet]] | [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto–Pearson]]<br>'''Estacional:''' [[Aeropuertu Internacional de Calgary|Calgary]] |1-C*/4 }} === Carga === {{Airport-dest-list <!-- --> | [[FedEx|FedEx Express]] | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]], [[Aeropuertu Internacional de Cayo Hueso|Cayo Güesu]], [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas/Fort Worth]], [[Aeropuertu de Fort Worth Alliance|Fort Worth/Alliance]], [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|Indianapolis]], [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|Jacksonville]], [[Aeropuertu Internacional de Lubbock Preston Smith|Lubbock]], [[Aeropuertu Florida Keys Marathon|Marathon]], [[Aeropuertu Internacional de Memphis|Memphis]], [[Aeropuertu Internacional de Nashville|Nashville]], [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]], [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|Nueva Orleans]], [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]], [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]] <!-- --> | [[IBC Airways]] | [[Aeropuertu Internacional de Cabu Haitianu|Cabu Haitianu]], [[Aeropuertu Mariana Grajales|Guantánamo]], [[Aeropuertu Internacional de Miami|Miami]], [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu]], [[Aeropuertu Internacional Juan Manuel Gálvez|Roatán]] <!-- --> | [[United Parcel Service|UPS Airlines]] | [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida|Fort Myers]], [[Aeropuertu Internacional Bradley|Hartford]], [[Aeropuertu Internacional de Louisville|Louisville]] <!-- --> }} === Destinos nacionales === Bríndase serviciu a 79 ciudaes dientro del país al cargu de 11 aereollinies. {| class="wikitable sortable col1izq" style="margin:0 auto; text-align:center" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" | !colspan=10|<center> {{Image label begin|image=Map of USA without state names.svg|width=750|float=none}} {{Image label|x=0.490|y=0.600|scale=750|text=Destinos nacionales del Aeropuertu de Fort Lauderdale}} {{Image label small|x=0.800|y=0.565|scale=750|text=[[Ficheru:Map pointer.svg|10px]] FLL}} {{Image label small|x=0.845|y=0.180|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Albany|ALB]]}} {{Image label small|x=0.825|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional del Valle Lehigh|ABE]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Asheville|AVL]]}} {{Image label small|x=0.705|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|ATL]]}} {{Image label small|x=0.885|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Atlantic City|ACY]]}} {{Image label small|x=0.445|y=0.490|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Austin-Bergstrom|AUS]]}} {{Image label small|x=0.815|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|BWI]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.315|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu MidAmerica|BLV]]}} {{Image label small|x=0.890|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Logan|BOS]]}} {{Image label small|x=0.765|y=0.195|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Niagara|BUF]]}} {{Image label small|x=0.785|y=0.599|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cayo Güesu|EYW]]}} {{Image label small|x=0.780|y=0.420|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charleston|CHS]]}} {{Image label small|x=0.725|y=0.230|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cleveland-Hopkins|CLE]]}} {{Image label small|x=0.710|y=0.270|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Rickenbacker|LCK]]}} {{Image label small|x=0.700|y=0.260|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Puertu Columbus|CMH]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.375|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|CLT]]}} {{Image label small|x=0.618|y=0.233|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional O'Hare|ORD]]}} {{Image label small|x=0.623|y=0.242|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Midway|MDW]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.295|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Cincinnati/Norte de Kentucky|CVG]]}} {{Image label small|x=0.780|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Concord|JQF]]}} {{Image label small|x=0.465|y=0.460|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|DFW]]}} {{Image label small|x=0.470|y=0.470|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Dallas Love|DAL]]}} {{Image label small|x=0.340|y=0.290|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Denver|DAN]]}} {{Image label small|x=0.693|y=0.220|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Detroit|DTW]]}} {{Image label small|x=0.835|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|PHL]]}} {{Image label small|x=0.685|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bishop|FNT]]}} {{Image label small|x=0.740|y=0.385|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Greenville-Spartanburg|GSP]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Piedmont Triad|GSO]]}} {{Image label small|x=0.660|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Gerald R. Ford|GRR]]}} {{Image label small|x=0.868|y=0.194|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Bradley|BDL]]}} {{Image label small|x=0.295|y=0.265|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Yampa Valley|HDN]]}} {{Image label small|x=0.510|y=0.515|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Intercontinental George Bush|IAH]]}} {{Image label small|x=0.505|y=0.525|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu William P. Hobby|HOU]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Indianapolis|IND]]}} {{Image label small|x=0.670|y=0.310|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Louisville|SDF]]}} {{Image label small|x=0.698|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu McGhee Tyson|TYS]]}} {{Image label small|x=0.760|y=0.480|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Jacksonville|JAX]]}} {{Image label small|x=0.508|y=0.298|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Kansas City|MCI]]}} {{Image label small|x=0.148|y=0.350|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional McCarran|LES]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.258|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal Arnold Palmer|LBE]]}} {{Image label small|x=0.087|y=0.378|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Long Beach|LGB]]}} {{Image label small|x=0.895|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu MacArthur de Long Island|ISP]]}} {{Image label small|x=0.080|y=0.370|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Los Angeles|LAX]]}} {{Image label small|x=0.680|y=0.320|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Blue Grass|LEX]]}} {{Image label small|x=0.875|y=0.155|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston|MHT]]}} {{Image label small|x=0.595|y=0.390|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Memphis|MEM]]}} {{Image label small|x=0.614|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Xeneral Mitchell|MKE]]}} {{Image label small|x=0.530|y=0.175|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Minneapolis-Saint Paul|MSP]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.400|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Myrtle Beach|MYR]]}} {{Image label small|x=0.655|y=0.365|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Nashville|BNA]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.238|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|EWR]]}} {{Image label small|x=0.837|y=0.200|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Stewart|SWF]]}} {{Image label small|x=0.763|y=0.185|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Niagara Falls|IAG]]}} {{Image label small|x=0.832|y=0.322|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Norfolk|ORF]]}} {{Image label small|x=0.610|y=0.510|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Louis Armstrong|MSY]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.218|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu LaGuardia|LGA]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.228|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|JFK]]}} {{Image label small|x=0.770|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|MCO]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|PHX]]}} {{Image label small|x=0.190|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Phoenix-Sky Harbor|PHX]]}} {{Image label small|x=0.750|y=0.248|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Pittsburgh|PIT]]}} {{Image label small|x=0.837|y=0.135|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Plattsburgh|PBG]]}} {{Image label small|x=0.877|y=0.204|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu T. F. Green|PVD]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.353|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Raleigh-Durham|RDU]]}} {{Image label small|x=0.795|y=0.300|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Richmond|RIC]]}} {{Image label small|x=0.220|y=0.255|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Salt Lake City|SLC]]}} {{Image label small|x=0.455|y=0.520|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Antonio|SAT]]}} {{Image label small|x=0.097|y=0.410|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Diego|SAN]]}} {{Image label small|x=0.035|y=0.280|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de San Francisco|SFO]]}} {{Image label small|x=0.580|y=0.305|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional Lambert|STL]]}} {{Image label small|x=0.752|y=0.540|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Albert Whitted|SPG]]}} {{Image label small|x=0.100|y=0.050|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Seattle-Tacoma|SÍA]]}} {{Image label small|x=0.808|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Syracuse Hancock|SYR]]}} {{Image label small|x=0.710|y=0.485|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Tallahassee|TLH]]}} {{Image label small|x=0.755|y=0.530|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Tampa|TPA]]}} {{Image label small|x=0.855|y=0.247|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Trenton-Mercer|TTN]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.275|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|DCA]]}} {{Image label small|x=0.805|y=0.285|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|IAD]]}} {{Image label small|x=0.852|y=0.210|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu de Westchester County|HPN]]}} {{Image label small|x=0.845|y=0.190|scale=750|text=[[Ficheru:Aiga departingflights.svg|10px]] [[Aeropuertu Rexonal de Worcester|ORH]]}} |- ! style="background:Lavender; color:Black"|Destinos ! style="background:Lavender; color:Black"|[[JetBlue Airways]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Southwest Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Spirit Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Allegiant Air]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[Delta Air Lines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|[[United Airlines]] ! style="background:Lavender; color:Black"|Otra !width=10 px style="background:Lavender; color:Black"|# |- | Albany (ALB) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Allentown (ABE) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Asheville (AVL) | || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 2 |- | Atlanta (ATL) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 4 |- | Atlantic City (ACY) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 1 |- | Austin (AUS) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Baltimore (BWI) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 3 |- | Belleville (BLV) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Boston (BOS) |<abbr title="JetBlue">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 3 |- | Buffalo (BUF) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Cayo Güesu (EYW) | || || || || || ||[[Silver Airways]] || 1 |- | Charleston (CHS) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- | Charlotte (CLT) | || || || || || ||[[American Airlines]] || 1 |- | Chicago (ORD) |<abbr title="JetBlue">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || ||<abbr title="United">'''• ||[[American Airlines]] || 4 |- | Chicago (MDW) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Cincinnati (CVG) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• ||<abbr title="Delta">'''• || || || 2 |- | Cleveleand (CLE) |<abbr title="JetBlue">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || 3 |- | Columbus (LCK) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Columbus (CMH) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 2 |- | Concord (JQF) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Dallas (DFW) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || ||[[American Airlines]] || 2 |- | Dallas (DAL) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Denver (DAN) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || 3 |- | Detroit (DTW) |<abbr title="JetBlue">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 3 |- | Filadelfia (PHL) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || ||[[American Airlines]] || 4 |- | Flint (FNT) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Grand Rapids (GRR) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Greensboro (GSO) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 1 |- | Greenville (GSP) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Hartford (BDL) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 3 |- | Hayden (HDN) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- | Houston (IAH) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || 2 |- | Houston (HOU) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Indianapolis (IND) | ||<abbr title="Southwest">'''• || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 2 |- | Knoxville (TYS) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Jacksonville (JAX) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- | Kansas City (MCI) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 2 |- | Las Vegas (LES) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 3 |- | Latrobe (LBE) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 1 |- | Long Beach (LGB) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- | Long Island (ISP) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || ||[[Frontier Airlines]] || 2 |- | Los Angeles (LAX) |<abbr title="JetBlue">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || [[Alaska Airlines]] || 3 |- | Louisville (SDF) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Lexington (LEX) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Manchester (MHT) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Memphis (MEM) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Milwaukee (MKE) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Minneapolis (MSP) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 2 |- | Myrtle Beach (MYR) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 1 |- | Nashville (BNA) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Newark (EWR) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || ||<abbr title="United">'''• || || 4 |- | Newburgh (SWF) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- | Niagara Falls (IAG) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 1 |- | Norfolk (ORF) | || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 1 |- | Nueva Orleans (MSY) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 3 |- | Nueva York (LGA) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 4 |- | Nueva York (JFK) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 3 |- | Orlando (MCO) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || ||[[Silver Airways]] || 3 |- | Phoenix (PHX) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | Pittsburgh (PIT) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 3 |- | Plattsburgh (PBG) | || ||<abbr title="Spirit">'''• ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 2 |- | Providence (PVD) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Raleigh (RDU) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 3 |- | Richmond (RIC) |<abbr title="JetBlue">'''• || ||<abbr title="Spirit">'''• || || || || || 2 |- | Salt Lake City (SLC) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || ||<abbr title="Delta">'''• || || || 2 |- | San Antonio (SAT) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | San Diego (SAN) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- | San Francisco (SFO) |<abbr title="JetBlue">'''• || |||| || ||<abbr title="United">'''• ||[[Alaska Airlines]] || 3 |- | San Luis (STL) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 1 |- | San Petersburgu (SPG) | || || || || || ||[[Tropic Ocean Airways]] || 1 |- | Seattle (SÍA) | || ||<abbr title="Spirit">'''• || ||<abbr title="Delta">'''• || ||[[Alaska Airlines]] || 3 |- | Siracusa (SYR) |<abbr title="JetBlue">'''• || || ||<abbr title="Allegiant">'''• || || || || 2 |- | Tallahassee (TLH) | || || || || || ||[[Silver Airways]] || 1 |- | Tampa (TPA) | ||<abbr title="Southwest">'''• ||<abbr title="Spirit">'''• || || || ||[[Silver Airways]] || 3 |- | Trenton (TTN) | || || || || || ||[[Frontier Airlines]] || 1 |- | Washington (DCA) |<abbr title="JetBlue">'''• ||<abbr title="Southwest">'''• || || || || || || 2 |- | Washington (IAD) | ||<abbr title="Southwest">'''• || || || ||<abbr title="United">'''• || || 2 |- | White Plains (HPN) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- | Worcester (ORH) |<abbr title="JetBlue">'''• || || || || || || || 1 |- ! Total || 34 || 33 || 30 || 17 || 10 || 7 || 14 || 79 |} === Destinos internacionales === Ufiértase serviciu a 69 destinos internacionales (10 estacionales), al cargu de 24 aereollinies. {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="780" align=center ! Ciudaes || Nome del aeropuertu || Aereollinies || Terminal |- !colspan="6"|[[América del Norte]] |- |colspan="5"|{{CAN}} (6 destinos [4 estacionales], 5 aereollinies) |- |[[Calgary]]||[[Aeropuertu Internacional de Calgary]]|| {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] '''(Estacional)''' || 4 |- |[[Halifax]]||[[Aeropuertu Internacional de Halifax-Stanfield]]|| {{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] '''(Estacional)''' || 1/2/4 |- |[[Hamilton (Ontario)|Hamilton]]||[[Aeropuertu Internacional de Hamilton-Munro]]|| {{Bandera|CAN}} [[Swoop (aereollinia)|Swoop]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 26 d'ochobre de 2018)<ref name=Swoop /> || ASA |- |[[Montreal]]||[[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau]]|| {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] '''(Estacional)''' || 2/4 |- |[[Ottawa]]||[[Aeropuertu Internacional de Ottawa]]|| {{Bandera|CAN}} [[Air Canada]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] '''(Estacional)''' || 2/4 |- |[[Quebec (ciudá)|Quebec]]||[[Aeropuertu internacional Jean-Lesage de Quebec]]|| {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] '''(Estacional)''' / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] '''(Estacional)''' || 4 |- |[[Toronto]]||[[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson]]|| {{Bandera|CAN}} [[Air Canada Rouge]] / {{Bandera|CAN}} [[Air Transat]] / {{Bandera|CAN}} [[Sunwing Airlines]] / {{Bandera|CAN}} [[WestJet]] || 2/4 |- |colspan="5"|{{MEX}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Cancún]]||[[Aeropuertu Internacional de Cancún]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Ciudá de Méxicu]]||[[Aeropuertu Internacional de la Ciudá de Méxicu]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] || 4 |- !colspan="6"|[[América Central|Centroamérica]] y [[Caribe (rexón)|El Caribe]] |- |colspan="5"|{{Aruba}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[Aruba]]||[[Aeropuertu Internacional Reina Beatrix]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{BAH}} (10 destinos [2 estacionales], 7 aereollinies) |- |[[Cayo Great Harbour]]||[[Aeropuertu de Cayo Great Harbour]]|| {{Bandera|USA}} [[Tropic Ocean Airways]] || Sheltair |- |[[Eleuthera Norte]]||[[Aeropuertu de Eleuthera Norte]]|| {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] || 4 |- |[[Freeport (Bahamas)|Freeport]]||[[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama]]|| {{Bandera|BAH}} [[Bahamasair]] / {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] / {{Bandera|BAH}} [[SkyBahamas Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Tropic Ocean Airways]] || 3/4/Sheltair |- |[[Exuma|George Town]]||[[Aeropuertu Internacional de Exuma]]|| {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] '''(Estacional)''' || 4 |- |[[Governor's Harbour]]||[[Aeropuertu de Governor's Harbour]]|| {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] '''(Estacional)''' || 4 |- |[[Marsh Harbour]]||[[Aeropuertu de Marsh Harbour]]|| {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] / {{Bandera|BAH}} [[SkyBahamas Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Tropic Ocean Airways]] || 4/Sheltair |- |[[Nasáu]]||[[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling]]|| {{Bandera|BAH}} [[Bahamasair]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] ||1/3/4 |- |[[Islla Cat|New Bight]]||[[Aeropuertu de New Bight]]|| {{Bandera|BAH}} [[SkyBahamas Airlines]] || 4 |- |[[Bimini|South Bimini]]||[[Aeropuertu de South Bimini]]|| {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] / {{Bandera|BAH}} [[SkyBahamas Airlines]] || 4 |- |[[Treasure Cay]]||[[Aeropuertu de Treasure Cay]]|| {{Bandera|USA}} [[Silver Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Tropic Ocean Airways]] || 4/Sheltair |- |colspan="5"|{{Barbados}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Barbados]]||[[Aeropuertu Internacional Grantley Adams]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] || 4 |- |colspan="5"|{{Belice}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Ciudá de Belize]]||[[Aeropuertu Internacional Philip S. W. Goldson]]|| {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{CRC}} (1 destín, 3 aereollinies) |- |[[San José (Costa Rica)|San José]]||[[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{CUB}} (5 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Camagüey]]||[[Aeropuertu Internacional Ignacio Agramonte]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] || 4 |- |[[Guantánamo]]||[[Aeropuertu Leeward Point Field]]|| {{Bandera|USA}} [[IBC Airways]] || 4 |- |[[Holguín]]||[[Aeropuertu Internacional Frank País]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] || 4 |- |[[L'Habana]]||[[Aeropuertu Internacional de L'Habana]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]]|| 4 |- |[[Santa Clara (Cuba)|Santa Clara]]||[[Aeropuertu Internacional Sierra Maestra]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]]|| 4 |- |colspan="5"|{{SLV}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[San Salvador]]||[[Aeropuertu Internacional d'El Salvador]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|[[Ficheru:Flag of Guadeloupe (local).svg|20px]] [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]] (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Pointe-à-Pitre]]||[[Aeropuertu Internacional de Pointe-à-Pitre]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' || 4 |- |colspan="5"|{{GUA}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Ciudá de Guatemala]]||[[Aeropuertu Internacional La Aurora]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{HTI}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Cabu Haitianu]]||[[Aeropuertu Internacional de Cabu Haitianu]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Puertu Príncipe]]||[[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture]]|| {{Bandera|USA}} [[American Airlines]] (remata'l 3 de payares de 2018)<ref name=AA />/ {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{HON}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[San Pedro Sula]]||[[Aeropuertu Internacional Ramón Villeda Morales]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{bandera|Islles Caimán}} [[Islles Caimán]] (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Gran Caimán]]||[[Aeropuertu Internacional Owen Roberts]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] (empecipia'l 25 d'ochobre de 2018)<ref name=Caiman /> / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] || 4 |- |colspan="5"| {{TCA}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Providenciales]]||[[Aeropuertu Internacional de Providenciales]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{VIR}} (2 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Saint Croix (Islles Virxes)|Saint Croix]] ||[[Aeropuertu Internacional Henry Y. Rohlsen]]||{{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Saint Thomas (Islles Virxes)|Saint Thomas]]||[[Aeropuertu Internacional Cyril E. King]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{JAM}} (2 destinos, 4 aereollinies) |- |[[Kingston]]||[[Aeropuertu Internacional Norman Manley]]|| {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Montego Bay]]||[[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster]]|| {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="6"|{{Bandera2|Martinica}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Fort-de-France]]||[[Aeropuertu Internacional de Martinica Aimé Césaire]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' || 4 |- |colspan="5"|{{NIC}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Managua]]||[[Aeropuertu Internacional Augusto C. Sandino]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{PAN}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Panamá (ciudá)|Panamá]]||[[Aeropuertu Internacional de Tocumen]]|| {{Bandera|PAN}} [[Copa Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{PRI}} (2 destinos, 4 aereollinies) |- |[[Aguadilla]]|| [[Aeropuertu Internacional Rafael Hernández]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]|| [[Aeropuertu Internacional Luis Muñoz Marín]]||{{Bandera|USA}} [[IBC Airways]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 1/4 |- |colspan="5"|{{DOM}} (3 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Punta Cana]]|| [[Aeropuertu Internacional de Punta Cana]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Southwest Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Santiago de los Caballeros]]||[[Aeropuertu Internacional del Cibao]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Santu Domingu]]||[[Aeropuertu Internacional Les Américas]]|| {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{SXM}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Sint Maarten]]||[[Aeropuertu Internacional Princesa Xuliana]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{TTO}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Puertu España]]||[[Aeropuertu Internacional de Piarco]]|| {{Bandera|TTO}} [[Caribbean Airlines]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] ||4 |- !colspan="6"|[[América del Sur|Sudamérica]] |- |colspan="5"|{{BRA}} (3 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Belém (Brasil)|Belém]]||[[Aeropuertu Internacional de Belém]]|| {{Bandera|BRA}} [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras]] || 4 |- |[[Campinas]]||[[Aeropuertu Internacional de Campinas]]|| {{Bandera|BRA}} [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras]] || 4 |- |[[Recife]]||[[Aeropuertu Internacional de Recife]]|| {{Bandera|BRA}} [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras]] || 4 |- |colspan="5"|{{COL}} (5 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Armenia (Quindío)|Armenia]]||[[Aeropuertu Internacional El Edén]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Bogotá]]||[[Aeropuertu Internacional El Dorado]]|| {{Bandera|COL}} [[Avianca]] / {{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Cali]]||[[Aeropuertu Internacional Alfonso Bonilla Aragón]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] (a partir del 20 d'avientu de 2018)<ref>https://www.usatoday.com/story/travel/flights/todayinthesky/2018/09/12/spirit-airlines-cali-flights-added-carriers-colombia-lineup/1276952002/</ref> || 4 |- |[[Cartagena de Indias|Cartagena]]||[[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |[[Medellín]]||[[Aeropuertu Internacional José María Córdova]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- |colspan="5"|{{ECU}} (2 destinos, 3 aereollinies) |- |[[Guayaquil]]||[[Aeropuertu Internacional José Joaquín de Olmedo]]|| {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] / {{Bandera|ECU}} [[TAME]] || 4 |- |[[Quitu]]||[[Aeropuertu Internacional Mariscal Sucre]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] || 4 |- |colspan="5"|{{PER}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Lima]]||[[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]]||{{Bandera|USA}} [[JetBlue Airways]] / {{Bandera|USA}} [[Spirit Airlines]] || 4 |- !colspan="6"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{DAN}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Copenḥague]]||[[Aeropuertu de Copenḥague-Kastrup]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] || 4 |- |colspan="5"|{{ESP}} (2 destinos, 1 aereollinia) |- |[[Barcelona]]||[[Aeropuertu de Barcelona-El Prat]]|| {{bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] || 4 |- |[[Madrid]]||[[Aeropuertu de Madrid-Barajas]]||{{bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] (empecipia'l 31 d'ochobre de 2018)<ref name=FLLMAD /> || 4 |- |colspan="5"|{{FRA}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[París]]||[[Aeropuertu de París-Charles de Gaulle]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] || 4 |- |colspan="5"|{{ITA}} (1 destín [estacional], 1 aereollinia) |- |[[Roma]]||[[Aeropuertu de Roma-Fiumicino]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] '''(Estacional)''' (empecipia'l 30 d'ochobre de 2018)<ref>{{cita web |url=https://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/279163/norwegian-confirms-w18-europe-long-haul-increases/ |títulu=Norwegian confirms W18 Europe long-haul increases |apellíu=Liu |nome=Jim |website=Routesonline |publicación=UBM (UK) Ltd. |fecha=xunu de 2018 |fechaaccesu=18 de xunu de 2018}}</ref>|| 4 |- |colspan="5"|{{NOR}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Oslu]]||[[Aeropuertu d'Oslu-Gardermoen]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] || 4 |- |colspan="5"|{{UK}} (1 destín, 2 aereollinies) |- |[[Londres]]||[[Aeropuertu de Londres-Gatwick]]|| {{bandera|UK}} [[British Airways]] / {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] || 4 |- |colspan="5"|{{SWE}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Estocolmu]]||[[Aeropuertu d'Estocolmu-Arlanda]]|| {{Bandera|NOR}} [[Norwegian Air Shuttle]] || 4 |- !colspan="6"|[[Asia]] |- |colspan="5"|{{EAU}} (1 destín, 1 aereollinia) |- |[[Dubái]]||[[Aeropuertu Internacional de Dubái]]|| {{bandera|EAX}} [[Emirates]]|| 4 |- !colspan="4"|Total: 69 destinos (10 estacionales), 37 países, 24 aereollinies |} == Estadístiques == === Rutes más transitaes === {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" |+ '''Rutes Nacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood (xunu 2017 – mayu 2018)'''<ref> {{cita web | url = http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=FLL |títulu=Fort Lauderdale, FL: Fort Lauderdale–Hollywood International (FLL) |publicación=Bureau of Transportation Statistics | fechaaccesu= 31 d'agostu de 2018 }}</ref> |- ! Númberu !Ciudá !Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{Bandera|Georgia}} [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | align="right" |1,226,000 | [[Delta Air Lines]], [[Southwest Airlines]], [[Spirit Airlines]] |- | 2 | {{Bandera|Nueva Jersey}} [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark, Nueva Jersey]] | align="right" |864,000 | [[JetBlue Airways]], [[United Airlines]] |- | 3 | {{Bandera|Nueva York}} [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York, Nueva York (LGA)]] | align="right" |712,000 | Delta Air Lines, JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 4 | {{Bandera|Maryland}} [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore, Maryland]] | align="right" |663,000 | JetBlue Airways, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 5 | {{Bandera|Nueva York}} [[Aeropuertu Internacional John F. Kennedy|Nueva York, Nueva York (JFK)]] | align="right" |584,000 | Delta Air Lines, JetBlue Airways, [[Virgin America]] |- | 6 | {{Bandera|Illinois}} [[Aeropuertu Internacional O'Hare|Chicago, Illinois]] | align="right" |489,000 | [[American Airlines]], Spirit Airlines, United Airlines |- | 7 | {{Bandera|Michigan}} [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit, Michigan]] | align="right" |432,000 | Delta Air Lines, JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 8 | {{Bandera|Pennsylvania}} [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia, Pennsylvania]] | align="right" |412,000 | American Airlines, [[Envoy|American Eagle]], JetBlue Airways, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 9 | {{Bandera|Massachusetts}} [[Aeropuertu Internacional Logan|Boston, Massachusetts]] | align="right" |404,000 | Delta Air Lines, JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 10 | {{Bandera|Texas}} [[Aeropuertu Internacional de Dallas-Fort Worth|Dallas, Texas]] | align="right" |383,000 | American Airlines, Southwest Airlines, Spirit Airlines |} {| class="wikitable sortable" style="font-size: 95%" width=align= |+ '''Rutes internacionales más transitaes del Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood (2016)<ref name="internationalreport">{{cita web |títulu=U.S. International Air Passenger and Freight Statistics Report|añu=2017|url=https://www.transtats.bts.gov/DL_SelectFields.asp?Table_ID=260 |publicación=Bureau of Transportation Statistics |fechaaccesu=29 d'agostu de 2017}}</ref>''' |- ! Númberu !Ciudá ! Pasaxeros ! Aereollinia |- | 1 | {{bandera|CAN}} [[Aeropuertu Internacional Toronto Pearson|Toronto, Canadá]] | align="right" | 509,755 | [[Air Canada Rouge]], [[Air Transat]], [[Sunwing Airlines]], [[WestJet]] |- | 2 | {{bandera|CAN}} [[Aeropuertu Internacional Pierre Elliott Trudeau|Montreal, Canadá]] | align="right" | 483,970 | Air Canada Rouge, Air Transat, Sunwing, WestJet |- | 3 | {{bandera|Haití}} [[Aeropuertu Internacional Toussaint Louverture|Puertu Príncipe, Haití]] | align="right" | 451,145 | [[American Airlines]], [[JetBlue Airways]], [[Spirit Airlines]] |- | 4 | {{bandera|Bahamas}} [[Aeropuertu Internacional Lynden Pindling|Nasáu, Bahamas]] | align="right" | 420,814 | [[Bahamasair]], JetBlue Airways, [[Southwest Airlines]] |- | 5 | {{bandera|Costa Rica}} [[Aeropuertu Internacional Juan Santamaría|San José, Costa Rica]] | align="right" | 303,695 | JetBlue Airways, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 6 | {{bandera|Colombia}} [[Aeropuertu Internacional El Dorado|Bogotá, Colombia]] | align="right" | 293,407 | [[Avianca]], JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 7 | {{bandera|Xamaica}} [[Aeropuertu Internacional Sir Donald Sangster|Montego Bay, Xamaica]] | align="right" | 261,501 | Caribbean Airlines, JetBlue Airways, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 8 | {{bandera|Méxicu}} [[Aeropuertu Internacional de Cancún|Cancún, Méxicu]] | align="right" | 247,575 | JetBlue Airways, Southwest Airlines, Spirit Airlines |- | 9 | {{bandera|Xamaica}} [[Aeropuertu Internacional Norman Manley|Kingston, Xamaica]] | align="right" | 246,886 | Caribbean Airlines, JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 10 | {{bandera|República Dominicana}} [[Aeropuertu Internacional Les Américas|Santu Domingu, República Dominicana]] | align="right" | 229,616 | JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 11 | {{bandera|BRA}} [[Aeropuertu Internacional de Campinas|Campinas, Brasil]] | align="right" | 185,105 | [[Azul Linhas Aéreas Brasileiras]] |- | 12 | {{bandera|COL}} [[Aeropuertu Internacional José María Córdova|Medellín, Colombia]] | align="right" | 167,932 | JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 13 | {{bandera|Trinidá y Tobagu}} [[Aeropuertu Internacional de Piarco|Puertu España, Trinidá y Tobagu]] | align="right" | 163,920 | Caribbean Airlines, JetBlue Airways |- | 14 | {{bandera|COL}} [[Aeropuertu Internacional Rafael Núñez|Cartagena, Colombia]] | align="right" | 140,266 | JetBlue Airways, Spirit Airlines |- | 15 | {{bandera|Perú}} [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez|Lima, Perú]] | align="right" | 132,018 | JetBlue Airways, Spirit Airlines |} === Tráficu añal === {| {{tablaguapa}} style="font-size: 95%" |+ '''Tráficu añal de pasaxeros nel Aeropuertu de Fort Lauderdale-Hollywood de 1957 a 2017<ref name="broward.org">{{cita web |url=http://www.broward.org/Airport/About/Pages/Statistics.aspx |títulu=Statistics |publicación= |fechaaccesu=30 de mayu de 2018}}</ref> ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros ! Añu !Pasaxeros |- | 1957||41,335||1967||495,279||1977||4,397,858||1987||8,616,609||1997||12,277,411||2007||22,681,903||2017||32,511,053 |- | 1958||48,568||1968||806,679||1978||5,735,800||1988||8,576,814||1998||12,453,874||2008||22,621,698 |- | 1959||134,773||1969||1,301,668||1979||6,221,150||1989||8,506,353||1999||13,990,692||2009||21,061,131 |- | 1960||195,907||1970||1,623,473||1980||6,024,879||1990||9,098,124||2000||15,860,004||2010||22,412,627 |- | 1961||213,289||1971||1,867,877||1981||5,742,071||1991||8,045,712||2001||16,407,927||2011||23,349,835 |- | 1962||209,629||1972||2,785,744||1982||5,845,575||1992||8,344,866||2002||17,037,261||2012||23,569,103 |- | 1963||205,592||1973||3,181,186||1983||5,700,612||1993||9,172,308||2003||17,938,046||2013||23,559,779 |- | 1964||185,058||1974||3,438,430||1984||6,433,464||1994||10,571,364||2004||20,819,292||2014||24,648,306 |- | 1965||252,040||1975||3,698,896||1985||6,752,967||1995||9,850,713||2005||22,390,285||2015||26,941,511 |- | 1966||317,721||1976||4,101,438||1986||7,933,054||1996||11,163,852||2006||21,369,787||2016||29,205,002 |- |} == Tresporte terrestre == FLL ye sirvíu pela Ruta d'autobús 1 del Condáu Broward, qu'ufierta servicios de conexón al traviés de la terminal central nel centru de [[Fort Lauderdale]] y tamién serviciu a [[Aventura (Florida)|Aventura]] nel [[Condáu de Miami-Dade]]. El serviciu ferroviariu ente Miami y [[West Palm Beach]] ye apurríu pol [[tren de cercaníes]] [[Tri-Rail]], con serviciu a la estación Fort Lauderdale Airport, accesible al traviés d'un serviciu de treslláu gratuitu del Tri-Rail a les terminales. El serviciu de tresporte detener en 3 llugares nel aeropuertu, toos na planta baxa: estremu oeste de la terminal 1, ente les terminales 2 y 3, y ente les terminales 3 y 4. El serviciu de tresporte opera los 7 díes de la selmana. L'aeropuertu tamién dispón de estacionamiento y cuenta con instalaciones d'arriendu d'autos consolidada a la cual apuértase dende la Terminal 1 nun curtiu paséu y dende les demás terminales por un serviciu d'autobús gratuitu. == Aeropuertos cercanos<ref>{{cita web |url = https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-portland/ |títulu = Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood (FLL) |editorial = Aeropuertos.net |mes = ochobre |añu = 2016 |fechaaccesu = 12 d'ochobre de 2016 |formatu = |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140715070027/https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-portland/ |fechaarchivu=15 de xunetu de 2014 }}</ref> == * [[Aeropuertu Internacional de Miami]] (34km) * [[Aeropuertu Internacional de Palm Beach]] (67km) * Aeropuertu de South Bimini (96km) * [[Aeropuertu Internacional de Grand Bahama]] (154km) * [[Aeropuertu Internacional Southwest Florida]] (168km) == Ver tamién == * [[Aeropuertos del mundu]] * [[Aeropuertos de los Estaos Xuníos|Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertos más importantes d'Estaos Xuníos]] * [[Aeropuertu Internacional de Miami]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Commons category|Fort Lauderdale – Hollywood International Airport}} * [http://www.broward.org/airport/Pages/Default.aspx Páxina oficial del aeropuertu FLL] (n'inglés) * [http://www.dot.gov/ Sitiu oficial del Departamentu de Tresportes de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [http://www.faa.gov/ Alministración Federal d'Aviación de los Estaos Xuníos] (n'inglés) * [https://aeronav.faa.gov/d-tpp/1809/00744AD.PDF Diagrama del aeropuertu de la FAA] ([[PDF]]), n'efeutu el [[16 d'agostu]] de [[2018]] * {{FAA-procedures|FLL}} * {{WAD|KFLL}} * {{NWS-actual|KFLL}} * {{FR|KFLL}} * {{AirNav|FLL}} * {{GCM|KFLL}} * {{ASN|FLL}} * {{US-airport|FLL}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos de Florida|Fort Lauderdale-Hollywood]] [[Categoría:Aeropuertos internacionales d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] pt8dyjqh1b9b1xqaq55dltghay0t1qi 0 153590 3699507 3681461 2022-07-25T08:18:39Z XabatuBot 43102 iguo tesut: casa d'enfotos => casa d'empeños wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Andrew Cunanan}} {{persona}} '''Andrew Phillip Cunanan''' {{nym}}, conocíu como '''Andrew Cunanan''', foi un [[asesín itinerante]]<ref>{{Cita web|url=https://www.fbi.gov/news/stories/2014/march/serial-killers-part-6-andrew-cunanan-murders-a-fashion-icon|títulu=Serial Killers, Part 6: Andrew Cunanan Murders a Fashion Icon|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|autor=|enllaceautor=|fecha=2014|sitiuweb=FBI|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160702022814/https://www.fbi.gov/news/stories/2014/march/serial-killers-part-6-andrew-cunanan-murders-a-fashion-icon|fechaarchivu=2 de xunetu de 2016}}</ref> estauxunidense qu'asesinó siquier a cinco persones, ente elles al diseñador de moda [[Gianni Versace]] na ciudá de [[Miami]] y al empresariu inmobiliariu Lee Miglin en [[Chicago]]. El [[12 de xunu]] de 1997, Cunanan pasara del 449º fuxitivu na llista del FBI, a entrar ente los diez fuxitivos más buscaos, convirtiéndose na primer persona de [[San Diego (California)|San Diego]] incluyíu en felicidá llista. La serie d'asesinatos de Cunanan terminó'l 23 de xunetu col suicidiu de Cunanan por arma de fueu a los 27 años. Nos sos últimos años, Cunanan viviera ensin un trabayu específicu, faciendo amistá con homes mayores adineraos<ref name=":0">Dirk Cameron Gibson, ''Serial Murder and Media Circuses'', Greenwood Publishing Group, 2006. p. 138.</ref> y gastando el so dineru pa impresionar a conocíos de la comunidá gai local, presumiendo d'eventos sociales en clubes o de cutiu pagando la cuenta en restoranes.<ref name=":1">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|autor=Dion Haynes; Bob Secter; Dion Haynes; Bob Secter; Andrew Martin; Flynn McRoberts; Eric Ferkenhoff|títulu=The Many Faces Of Andrew Cunanan.|url=http://articles.chicagotribune.com/1997-05-16/news/9705160213_1_andrew-cunanan-jeffrey-trail-artsy-crowd/2|fecha=16 de mayu de 1997|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|periódicu=tribunedigital-chicagotribune|páxina=|idioma=en}}</ref> Un millonariu amigu dexara a Cunanan en 1996, l'añu anterior.<ref name=":1" /> == Primeres etapes de la vida == Cunanan nació en [[National City]], [[California]], como'l más nuevu de los cuatro fíos de Modestu Cunanan, estauxunidense d'orixe filipín, y la so esposa Maryanne Shilacci, [[Inmigración italiana n'Estaos Xuníos|estauxunidense d'ascendencia italiana]]. Modestu Cunanan nun asistió a la nacencia del so fíu Andrew, yá que s'atopaba sirviendo nos [[Cuerpu de Marines de los Estaos Xuníos|Marines]] na [[guerra de Vietnam]]. En 1981, el padre de Cunanan inscribir na escuela de día independiente, The Bishop's School nel [[La Jolla|barriu La Jolla]] de [[San Diego (California)|San Diego]]. Na escuela, Cunanan foi recordáu como brillosa y bien falador, aprobando con un [[cociente intelectual]] de 147.<ref>{{cita llibru |apellíos=Orth|nome=Galardonen|enllaceautor=|títulu=Vulgar Favors|url=http://www.penguinrandomhouse.com/books/124947/vulgar-favors-by-maureen-orth/9780440225850/|fechaaccesu=25 de xineru de 2018|añu=|fecha=14 de xunu de 2000|editorial=Dell Publishing|isbn=978-0-440-22585-0|editor=|ubicación=|páxina=|idioma=en|capítulu=|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170627003454/http://www.penguinrandomhouse.com/books/124947/vulgar-favors-by-maureen-orth/9780440225850/|fechaarchivu=27 de xunu de 2017}}</ref> D'adolescente, sicasí, desenvolvió una reputación como un mentirosu prolíficu dadu a cuntar hestories fantástiques sobre la so familia y la so vida personal sobre una vida llena de luxos y privilexos. Tamién yera arteru en camudar la so apariencia d'alcuerdu a lo que sentía que yera más curiosu nun momentu dau, convenientes pa la so sobrevivencia. A diferencia d'otros infantes, Andrew pasaba más el tiempu lleendo y memorizando pasaxes de la Biblia, lo cual yera afaláu pola so madre quien -y inculca qu'él ta predestinado a ser una persona cimera al restu de la sociedá. La familia llogró grandes beneficios económicos tres la guerra, cuando'l so padre xubilar del exércitu y fíxose [[corredor de bolsa]], pero estos beneficios yeren parte d'un delitu que'l so padre cometía, [[malversación de fondos]], y acabó fuxendo a [[Filipines]] pa escapar de la xusticia. Esi mesmu añu, cuando Cunanan tenía 19 años, la so madre afayó que yera [[homosexual]]. Mientres un discutiniu que siguió, llanzó a la so madre contra la paré, escordándo-y un costazu. L'exame posterior del so comportamientu a partir de los informes indica que puede sufrir un trestornu de [[comportamientu antisocial]], un [[trestornu de personalidá]] carauterizáu por una falta anormal d'[[empatía]] (antes conocíu como [[sicopatía]]).<ref name=":2">{{cita llibru |apellíos=Douglas|nome=John|títulu=Crime Classification Manual: A Standard System for Investigating and Classifying Violent Crimes|url=https://books.google.com/books?id=DIc9F5ZzO7YC&dq=andrew+cunanan+spree+killer+FBI|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|fecha=6 de xineru de 2011|editorial=John Wiley & Sons|isbn=9781118047187|idioma=en|apellíos2=Burgess|nome2=Ann W.|apellíos3=Burgess|nome3=Allen G.|apellíos4=Ressler|nome4=Robert K.}}</ref> En 1987 inscribir na [[Universidá de California en San Diego|Universidá de California de San Diego]] y especializóse na [[Historia de los Estaos Xuníos d'América|Historia d'EEXX.]],<ref>{{Cita web|url=http://www.crimeandinvestigation.co.uk/famous_criminal/6/biography/1/Andrew_Cunanan.htm|títulu=Andrew Cunanan - Famous Criminal - Biography - Page 1 of 2 - Crime And Investigation Network|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|autor=|enllaceautor=|fecha=9 de xunetu de 2009|sitiuweb=crimeandinvestigation.co.uk|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090709185826/http://www.crimeandinvestigation.co.uk/famous_criminal/6/biography/1/Andrew_Cunanan.htm|fechaarchivu=9 de xunetu de 2009}}</ref> pero abandonó los estudios ya instalóse nel [[Castro (San Francisco)|Distritu Castro]] en [[San Francisco (California)|San Francisco]] onde frecuentaba chigres y discoteques gay, exerciendo de prostitutu pa homes mayores y ricos lo que-y dexaba un eleváu estilu de vida. Pa 1996 el so escesos haber lleváu a perder a los sos amantes, dedicándose al robu y tráficu de drogues col fin d'intentar recuperar los luxos materiales.<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web|url=http://www.crimenandinvestigation.co.uk/famous_criminal/6/biography/1/Andrew_Cunanan.htm|títulu=Famous Criminals: Andrew Cunanan|idioma=inglés}} |2=http://www.crimenandinvestigation.co.uk/famous_criminal/6/biography/1/Andrew_Cunanan.htm |bot=InternetArchiveBot }}</ref> == Asesinatos == [[Ficheru:Andrew Phillip Cunanan FBI pictures.jpg|miniaturadeimagen|Distintes apariencies de Cunanan según el FBI|izquierda]] La so primer víctima mortal foi'l so amigu y antiguu veceru Jeffrey Trail, un exoficial [[Armada de los Estaos Xuníos|naval d'EE.XX.]] y vendedor de [[gas propanu]], el 27 d'abril de 1997 en [[Minneapolis]]. Tres un discutiniu, Cunanan cutió a Trail hasta la muerte, asesinándolo a martellaes y que'l so cadabre depués envolubró nuna alfombra persa y metió nun armariu d'un apartamentu del [[loft]] que pertenecía a David Madson, la so próxima víctima.<ref name=":1" /> La siguiente victima foi la so examante, l'arquiteutu David J. Madson, quien foi atopáu na vera este del llagu Rush cerca de [[Rush City (Minnesota)|Rush City]], [[Minnesota]], el 3 de mayu de 1997, con feríes de bala na cabeza y llombu.<ref>{{Cita web|url=http://www.amw.com/fugitives/case.cfm?id=55650|títulu=Andrew Cunanan {{!}} Case|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|autor=|enllaceautor=|fecha=25 d'ochobre de 2012|sitiuweb=amw.com|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121025161155/http://www.amw.com/fugitives/case.cfm?id=55650|fechaarchivu=25 d'ochobre de 2012}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|autor=William Recktenwald; Andrew Martin; Dion Haynes; Eric Ferkenhoff; John O'Brien|títulu=New Twist In Miglin Case|url=http://articles.chicagotribune.com/1997-05-08/news/9705080105_1_andrew-phillip-cunanan-david-madson-minneapolis-architect|fecha=8 de mayu de 1997|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|periódicu=tribunedigital-chicagotribune|páxina=|idioma=en}}</ref> La policía reconoció la conexón cuando'l cuerpu de Trail foi topáu nel desván del apartamentu de Madson en [[Minneapolis]]. Darréu Cunanan condució a Chicago y mató a Llei Miglin, de 72 años d'edá, un prominente [[promotor inmobiliariu]], el 4 de mayu de 1997. Miglin fuera torturáu y atáu con [[cinta de pegar]] nes sos manes, pies y envueltu alredor de la so cabeza. Depués foi apuñaláu 20 vegaes con un destornillador y cortóse-y el gargüelu con una sierra, pa depués roba-y los sos oxetos de valor. La esposa, Marilyn Miglin, llegó'l mesmu domingu de mayu al so llar, perplexa de que'l so home nun lu hubiera vistu nel aeropuertu dempués del so viaxe de negocios a [[Toronto]]; atopó la so casa sacupada, la puerta abierta, platos puercos y un sándwich a mediu comer na cocina. Llamó a la policía, quien depués atoparon al so home muertu nel garaxe. La so familia dixo que Miglin y Cunanan nun se conocíen.<ref name=":3">{{Cita web|url=https://www.washingtonpost.com/wp-srv/national/longterm/cunanan/stories/victims.htm|títulu=Five Lives Cut Short|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|autor=Elizabeth Kastor; Linton Weeks|enllaceautor=|fecha=17 de xunetu de 1997|sitiuweb=washingtonpost.com|editorial=|idioma=en}}</ref> Arriendes de esti asesinatu, el [[FBI]] añedir a la so llista de los diez persones más buscaes. Cinco díes dempués, Cunanan, que se llevó'l coche de Miglin, un [[Lexus]] de color verde modelu 1994, atopó a la so cuarta víctima en [[Pennsville]], [[Nueva Jersey]], nel campusantu nacional de Finn's Point, onde asesina al vixilante William Reese, de 45 años, el 9 de mayu de 1997, aparentemente pa robar el so [[carroceta]] colorada, y dexar abandonáu'l coche de Miglin. La esposa de Reese, Rebecca, foi buscalo y vio que la so carroceta colorada sumiera, nel so llugar había un Lexus verde con plaques d'Illinois. Cuando llegó la policía, atoparon a Reese na cabaña. Tenía un disparu na cabeza.<ref name=":3" /> Magar la busca centrar nel vehículu de Reese, Cunanan "esconder a plena vista" en [[Miami Beach]], [[Florida]] mientres dos meses ente'l so cuartu y quintu asesinatu. A partir d'entós, Cunanan intentó amarutar la so apariencia, anque nun casu usó'l so propiu nome pa [[Enfotu|empeñar]] un artículu robáu de la so tercer victima, sabiendo que la policía revisaba rutinariamente los rexistros de la [[Casa d'empeños|casa d'enfotu]] en busca de mercancía robada.<ref>{{Cita web|url=http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=M1ARTM0011375|títulu=Versace's Killer Kills Self|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|autor=Andrew Phillips|enllaceautor=|fecha=4 d'agostu de 1997|sitiuweb=thecanadianencyclopedia.com|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090630201120/http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=M1ARTM0011375|fechaarchivu=30 de xunu de 2009}}</ref> La mañana del martes 15 de xunetu de 1997, Cunanan asesinó al diseñador de moda italianu [[Gianni Versace]], de 50 años, dempués de qu'esti diera un paséu sol sol de Florida, abriendo la puerta de la so casona de Miami, disparó-y dos vegaes na parte posterior de la cabeza.<ref name=":3" /><ref>{{Cita noticia|apellíu=LACAYO|nome=RICHARD|títulu=TAGGED FOR MURDER|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,138062,00.html|fecha=24 de xunu de 2001|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|periódicu=Time|issn=0040-781X|idioma=en-US}}</ref> Un testigu intentó escorrelo pero nun pudo algamar. La carroceta robada de Reese, según la ropa de Cunanan, un pasaporte alternativu y retayos periodísticos de los asesinatos de Cunanan, fueron atopaos nun estacionamiento cercanu por axentes de policía.<ref name=":2" /> === Motivos === La motivación precisa de Cunanan sigue siendo desconocida. Nel momentu de los asesinatos, hubo una amplia especulación pública y de prensa que rellacionó los crímenes col descubrimientu de Cunanan de que yera [[VIH positivu]]; sicasí, l'autopsia atopó que yera VIH negativu.<ref>{{Cita web|url=http://www.cnn.com/WORLD/9707/17/cunanan/|títulu=Who is Andrew Cunanan? - July 17, 1997|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|autor=|enllaceautor=|fecha=17 de xunetu de 1997|sitiuweb=CNN|editorial=CNN; Associated Press|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060112181305/http://www.cnn.com/WORLD/9707/17/cunanan/|fechaarchivu=12 de xineru de 2006}}</ref><ref>{{cita llibru |autor=Miami Medical Examiner|títulu=Autopsy report # 1997-01742}}</ref> Al sufrir delirios de grandor, politoxicomanía y caltener un escuru historial sexual, cuntábase que Cunanan namái conociera en persona a unu de los famosos qu'afirmaba conocer nos sos incontables monólogos llenos de mentires: a Versace, según un reportaxe en [[Vanity Fair (revista)|Vanity Fair]], de la periodista Maureen Orth.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Orth|nome=Maureen|títulu=Andrew Cunanan and the Assassination of Gianni Versace, Revisited|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/01/gianni-versace-murder-andrew-cunanan-maureen-orth-vulgar-favors|fechaaccesu=6 de febreru de 2018|periódicu=HWD|idioma=en}}</ref> En 1997, la periodista publicó que Cunanan y Versace conociérense siete años antes del crime, en San Francisco en 1990, d'alcuerdu a les entrevistes con múltiples testigos d'aquella interacción. Orth reconstruyo cómo Cunanan y el so amigu Eli Gould conocieron al diseñador de moda na sala VIP de la discoteca Colossus, fechu que la familia Versace negó hasta anguaño.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Robinson|nome=Joanna|títulu=American Crime Story: Author Maureen Orth On the “Fact-Based Reporting” of Her Book Vulgar Favors|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/01/still-watching-versace-episode-2-maureen-orth|fechaaccesu=6 de febreru de 2018|periódicu=HWD|idioma=en}}</ref> La única posible razón, y solo pal asesinatu de Versace, dar Bill Hagmaier, antiguu xefe de la unidá d'abusos infantiles y asesinos en serie del [[FBI]], que comentó que “anque Versace nun fuera ‘personalmente simbólicu’, yera ‘l'homosexual ricu, con una vida d'ésitu y una aceptación pública que Andrew Cunanan nunca podría ser’”, comparó l'actuación de Cunanan cola del home qu'intentó acabar con [[Ronald Reagan]]: “La única posibilidá que tenía de faese famosu yera por aciu la mesma vía que lo intentó [[John Hinckley Jr.|John Hinckley]]”.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Miller|nome=Julier|títulu=La verdá sobre la rellación ente Gianni Versace y Andrew Cunanan|url=http://www.revistavanityfair.es/actualidad/articulos/gianni-versace-andrew-cunanan-relacion-familia-versace-american-crime-story/28454|fecha=18 de xineru de 2018|fechaaccesu=6 de febreru de 2018|periódicu=Vanity Fair|editorial=Condé Nast Dixital España|páxina=|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=Orth|nome=Maureen|títulu=The Killer’s Trail|url=https://www.vanityfair.com/magazine/1997/09/cunanan199709|fecha=Setiembre de 1997|fechaaccesu=6 de febreru de 2018|periódicu=Vanities|páxina=|idioma=en}}</ref> Anque la policía revisó la casa flotante onde morrió Cunanan, nun dexó nota de suicidiu y tenía pertenencies personales, un fechu que resultaba sorprendente na investigación, dada la so reputación d'adquirir dineru y posesiones costoses d'homes mayores ricos.<ref name=":0" /> La policía consideró pocos de los afayos como notables, sacante múltiples tubos de crema de [[hidrocortisona]] y una coleición bastante estensa de la ficción de [[C. S. Lewis]].<ref name=":0" /><ref>{{Cita web|url=http://www.maxim.co.uk/features/articles/17299/this_day_in_history.html|títulu=July 15: Gianni Versace Killed|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|autor=Ben Raworth|enllaceautor=|fecha=Julio de 2009|sitiuweb=maxim.co.uk|editorial=|idioma=en-GB|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120318060459/http://www.maxim.co.uk/features/articles/17299/this_day_in_history.html|fechaarchivu=18 de marzu de 2012}}</ref> == Suicidiu == El 23 de xunetu de 1997, ocho díes dempués d'asesinar a Versace, Cunanan suicidóse al traviés d'un disparu na cabeza nel cuartu cimeru d'una [[casa flotante]] de Miami Beach,<ref>{{Cita noticia|apellíos=Gonzalez|nome=Paloma|títulu=¿Quién mató a Gianni Versace? La historia de Andrew Cunanan. Parte II|url=http://www.gq.com.mx/actualidad/cine-tv/articulos/quien-foi-andrew-cunanan-asesín-versace/10116|fecha=16 de xineru de 2018|fechaaccesu=6 de febreru de 2018|periódicu=GQ Mexico|páxina=|idioma=es}}</ref> al paecer pa evitar la captura pola policía. Usó la mesma arma qu'usara pa matar a Madson, Reese y Versace:<ref name=":2" /><ref>{{Cita noticia|apellíos=Janofsky|nome=Michael|títulu=Suspect's Suicide Brings Relief and Normality|url=https://www.nytimes.com/1997/07/25/us/suspect-s-suicide-brings-relief-and-normality.html|fecha=25 de xunetu de 1997|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331|idioma=en-US}}</ref> una pistola semiautomática [[Taurus PT 100|Taurus PT100]] de [[Calibre (preséu)|calibre]] 40 S&W, que fuera robada a la primer víctima, Jeff Trail. Los sos restos cremados tán soterraos nel Mausoléu del campusantu católicu de Holy Cross en [[San Diego (California)|San Diego]], [[California]].<ref>{{Cita web|url=http://findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=5121440|títulu=Andrew Phillip Cunanan (1969-1997) - Find A Grave...|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|sitiuweb=findagrave.com}}</ref> == Posteridá == La serie de televisión ''Mugshots'' de American Court TV (agora [[TruTV]]) publicó un episodiu que cubre Cunanan, tituláu ''Andrew Cunanan: L'asesín de Versace''. L'álbum de la banda de rock estauxunidense [[Modest Mouse]] de 2015, ''Strangers to Ours themselves'' tien un cantar que lleva'l nome del casu:"Pistol (A. Cunanan, Miami, FL. 1996)". En 2017 Cunanan ye personificáu pol actor y cantautor [[Darren Criss]] na segunda temporada de la serie antolóxica [[American Crime Story]], tituláu ''L'asesinatu de Gianni Versace'', que s'estrenó en xineru del 2018.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Lyons|nome=Margaret|títulu=Reseña: En ‘L'asesinatu de Gianni Versace’, la moda dexa qué deseyar|url=https://www.nytimes.com/es/2018/01/18/resena-gianni-versace-american-crime-story/|fecha=2018|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331|idioma=es-MX}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=Nemetz|nome=Dave|títulu=American Crime Story: Versace Gets January Premiere Date on FX|url=http://tvline.com/2017/11/01/american-crime-story-season-2-gianni-versace-premiere-date-fx/|fecha=1 de payares de 2017|fechaaccesu=26 de xineru de 2018|periódicu=TVLine|idioma=en-US}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{NF|1969|1997|Cunanan, Andrew}} [[Categoría:Asesinos y asesines d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Asesinos y asesines en serie]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] j7b70rw0it7up5ywqj0i60uzbddeq9y 0 155397 3699441 3685850 2022-07-25T08:03:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jomo Kenyatta''', que'l so nome orixinal yera '''Kamau wa Ngengiro''' {{nym}}, foi un políticu [[Kenia|kenianu]], el primer ciudadanu de Kenia en ser nomáu [[Primer ministru de Kenia|primer ministru]] (ente 1963 y 1964) y [[Presidente de la República de Kenia|presidente]] (ente 1964 y 1978) tres la independencia d'esi país. Ye consideráu'l padre fundador de Kenia. == Mocedá == Nun se conoz con seguridá'l so añu de nacencia: pudo ser dende [[1888]] hasta [[1895]]. Tres la muerte de los sos padres cuando yera neñu, ayudó al so güelu, que practicaba la medicina tradicional. Asistió al colexu nel Scottish Mission Centre (Centru de la Misión Escocesa) en [[Thogoto]] y convirtióse al [[cristianismu]] en [[1914]] col nome de John Peter, que más tarde camudaría por Johnstone Kamau. Mientres la [[Primer Guerra Mundial]] vivió con parientes [[Maasai]] en [[Narok]] y trabayó como oficinista. En [[1920]], casóse con Grace Wahu y trabayó nel departamentu d'agües del conceyu de [[Nairobi]]. El so fíu Peter Muigai nació'l [[20 de payares]]. Empezó la so carrera política nel añu [[1924]] cuando s'incorporó a la Kikuyu Central Association (KCA, Asociación Central Kikuyu). En [[1928]], empezó a editar el periódicu ''Muigwithania'' (‘reconciliador'). == Estancia nel estranxeru == En [[1929]], la KCA unvió a Kenyatta a [[Londres]] pa sofitar los sos puntos de vista sobre los asuntos de les tierres ancestrales kĩkũyũ. Kenyatta ye recibíu pola ''Unión de los estudiantes d'África del oeste'', asociación inspirada pol pensamientu de [[Marcus Garvey]], que-y ufierta la hospitalidá. Ye acompañáu por Isher Dass, militante anticolonialista d'orixe indiu, que lo pon en contautu cola [[Lliga Contra l'Imperialismu|Lliga contra l'imperialismu]] y el [[Partíu Comunista de Gran Bretaña|Partíu comunista de Gran Bretaña]]. Los sos artículos sobre les rebeliones negres son publicaos pola revista comunista ''Sunday Worker.'' En [[1931]], volvió al Reinu Uníu y matriculóse nel centru d'estudios Woodbrooke Quaker College, de [[Birmingham]]. Ente [[1932]] y [[1933]], estudió de volao [[Economía]] en [[Moscúkk]] hasta que'l so patrocinador, el radical de [[Trinidá y Tobagu|Trinidá]] [[George Padmore]], ye escluyíu de la [[Internacional Comunista|Internacional comunista]] por enclín a la unidá de raza contra la unidá de clase» y dexa la Xunión Soviética, lo qu'obligó a Kenyatta a volver a Londres. Kenyatta alloñar del movimientu comunista, del que yera cercanu namái por cuenta de una oposición común al colonialismu, por cuenta de la actitú contraria de Padmore y de los sos collacios comunistes escontra ciertes práutiques tribales (una campaña contra la [[circuncisión femenina]] nes colonies llanzárase nos años 1930).<ref name=":0">{{cita llibru |apellíos=Saïd|nome=Bouamama|enllaceautor=|títulu=Figure de la révolution africaine. De Kenyatta à Sankara|url=|fechaaccesu=|añu=2014|editorial=|isbn=|editor=La Découverte|allugamientu=|páxina=|idioma=|capítulu=}}</ref> En [[1934]], matricular nel University College de Londres, y en [[1937]] cursó [[Antropoloxía]] na [[London School of Economics]]. Mientres esta dómina, siguió'l so activismu a favor de los derechos sobre les tierres de los kĩkũyũ. Escribió ''Facing Mount Kenia'' ("Frente al monte Kenia") en [[1938]] sol so nuevu nome Jomo Kenyatta. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], trabayó nuna granxa británica y como actor de cine, protagonizando la película ''Sanders of the river'' xunto a [[Paul Robeson]]. Casóse cola [[Inglaterra|inglesa]] Edna Clarke, que dio a lluz al so fíu Peter Magana en [[1943]]. Más palantre, Kenyatta abandonar. == Regresu a Kenia == En [[1946]], Kenyatta fundó'l Pan-African Federation (Federación Panafricana) con [[Kwame Nkrumah]]. Esi mesmu añu, tornó a Kenia y casóse per segunda vegada, con Grace Wanjiku. Convertir en direutor del centru de formación de profesor Kenia Teachers College. En 1947 convertir en presidente de la Kenia African Union (KAU, Unión Africana de Kenia). Empezó a recibir amenaces de muerte de colonos blancos. [[Ficheru:Jomo Kenyatta Apa Pant and Acheing Oneko.jpg|thumb|350px|El líder kenianu '''Jomo Kenyatta''' (1892-1978), que sostién un chámara p'abanicase y axorizar inseutos, l'embaxador indiu [[Apa Sahib]] (1912-1992) y el líder kenianu [[Achieng Oneko]] (1920-2007). Fotografía de 1948-1952.<ref name=Benegal_Pereira>Pereira, Benegal (2007): [http://benegal.com/pant/apa.htm «Apa Pant in East Africa -- Nehru's Protégé»], artículu n'inglés, publicáu nel sitiu web Benegal (New Hampshire).</ref>]] Grace Wanjiku morrió mientres un partu en 1950 cuando dio a lluz a la so fía Jane Wambui. En 1951, Kenyatta casóse con Ngina Muhoho. La so reputación ante'l Gobiernu británicu deteriorar cola rebelión de los [[Mau Mau]]. Foi arrestáu n'ochobre de [[1952]], acusáu falsamente d'entamar a los Mau Mau, y el [[8 d'abril]] de [[1953]] foi condergáu a prisión y [[trabayos forzaos]]. La opinión xeneralizada naquella dómina venceyar a los Mau Mau{{ensin referencies}}, pero investigaciones posteriores paecen desmentir esa vinculación. Kenyatta permaneció na cárcel hasta 1961. Foi entós unviáu al exiliu en [[Lodwar]], una zona remota de Kenia. Les autoridaes britániques esperaben sofitase personalidaes moderaes, como Kenyatta, pa caltener la so influencia sobre les sos antigües colonies. == Presidencia == N'avientu de [[1960]] llevantóse l'estáu d'emerxencia. En [[1961]], los dos partíos socesores del antiguu KAU, la [[Unión Nacional Africana de Kenia|Kenia African National Union]] (KANU, Unión Nacional Africana de Kenia) y la Kenia African Democratic Union (KADU, Unión Democrática Africana de Kenia) esixeron la lliberación de Kenyatta. El [[14 de mayu]] de 1960, Kenyatta foi escoyíu presidente de la KANU ''in absentia''. Foi lliberáu definitivamente'l [[21 d'agostu]] de 1961. Al añu siguiente incorporar al Conseyu Llexislativu cuando un miembru apurrió-y el so escañu, y contribuyó a la redaición de la nueva Constitución. El so intentu de reunificar la KAU fracasó. Nes eleiciones de mayu de [[1963]] la KANU de Kenyatta llogró 83 escaños d'un total de 124. El [[1 de xunu]], Kenyatta convertir en primer ministru del gobiernu autónomu kenianu, y foi conocíu como ''mzee'' (una pallabra [[suaḥili]] que significa ‘home mayor'). Nesti momentu, pidió a los colonos blancos que nun abandonaren Kenia y sofitó la reconciliación nacional. Caltuvo'l cargu de Primer Ministru cuando se declaró la independencia'l [[12 d'avientu]] de [[1963]]. En [[1964]], Kenia convertir nuna [[república]], y Kenyatta pasó a ser xefe d'Estáu. Kenyatta Introduz un réxime de partíu únicu. El presidente practica una política autoritaria y clientelista p'asegurar la unidá nacional. Sicasí, según l'historiador británicu John Lonsdale, Kenyatta perpetúa l'heriedu colonial que «instituye un Estáu y non una nación». El so poder reposa sobre «un feudalismu étnicu [...] col so contratu desigual de vasallaxe».<ref name=":0" /> La política de Kenyatta tuvo un calter conciliador y caltuvo a munchos de los antiguos funcionarios coloniales nos sos puestos. Hubo de pidir ayuda a les tropes britániques pa encalorar les revueltes somalines nel nordeste y una rebelión militar en Nairobi en xineru de 1964. Delles tropes britániques permanecieron nel país tres la independencia. El [[10 de payares]] de 1964, los representantes de la KADU incorporar a les files de la KANU, formando un únicu partíu. Kenyatta llevó a cabu una reforma agraria relativamente pacífica, y supervisó la incorporación de Kenia a les [[Naciones Xuníes]], y cerró alcuerdos comerciales cola [[Uganda]] de [[Milton Obote]] y cola [[Tanzania]] de [[Julius Nyerere]]. Siguió una política internacional [[non alliniada]]. La estabilidá atraxo la inversión estranxera y foi una figura influyente en toa África. A pesar de los sos munchos ésitos, la so política autoritaria llevantó crítiques y refugu. Kenyatta foi reelixíu en [[1966]] y al añu siguiente adquirió nuevos poderes. Mientres esti nuevu mandatu, agraváronse los conflictos fronterizos con [[Somalia]] y aumentó la oposición política. Kenyatta fixo del KANU, lideráu polos kĩkũyũ, práutiques l'únicu partíu políticu de Kenia. Les sos fuercies de seguridá escorrieron a los disidentes y fueron acusaes de dellos asesinatos de miembros de la oposición. Kenyatta foi reelixíu una vegada más en [[1974]]. Finó'l [[22 d'agostu]] de [[1978]] en [[Mombasa]] y foi soterráu'l [[31 d'agostu]] en Nairobi. Kenyatta foi un personaxe influyente y revesoso. La so muerte dexó a Kenia, una vegada más, sumida en rivalidaes étniques. Foi asocedíu como presidente por [[Daniel Arap Moi]]. == Llibros == * ''Facing Mount Kenia '' (1938). * ''My people of Kikuyu and the life of Chief Wangombe'' (1944). * ''Suffering without bitterness'' (1968), biografía. * ''Kenia: the land of conflict'' (1971). * ''The challenge of Uhuru: the progress of Kenia, 1968 to 1970'' (1971). == Ver tamién == * [[Padre de la nación]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiquote|Jomo Kenyatta}} {{commonscat|Jomo Kenyatta}} {{Socesión | títulu=[[Xefes d'Estáu de Kenia|Presidente de Kenia]] | predecesor=''Primeru nel cargu'' | socesor=[[Daniel arap Moi]] | periodu=1964–1978 }} {{NF|1892|1978|Kenyatta, Jomo}} {{Tradubot|Jomo Kenyatta}} [[Categoría:Periodistes de Kenia]] [[Categoría:Escritores de Kenia]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Kenia]] [[Categoría:Presidentes de Kenia]] [[Categoría:Escritores n'inglés]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] pvd0z5btu48ttffdtd6k4m1pdq3zbmf 0 155419 3699464 3679546 2022-07-25T08:06:07Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Nelson Rockefeller}} {{persona}} '''Nelson Aldrich Rockefeller''' {{nym}} foi un [[políticu]] d'[[Estaos Xuníos]] , [[vicepresidente d'Estaos Xuníos|vicepresidente del so país]] ente'l [[19 d'avientu]] de [[1974]] y el [[20 de xineru]] de [[1977]]. == Miembru del clan Rockefeller == Nacíu en [[Chigre Harbor (Maine)|Chigre Harbor]], [[Maine]], nel senu d'una de les families más riques y conocíes del país, dedicada a los negocios y la política. Nieto per llinia paterna de [[John D. Rockefeller|John Davison Rockefeller]], fundador de [[Standard Oil]] y consideráu l'home más ricu del mundu na so dómina, y nietu per llinia materna del senador [[Nelson Wilmarth Aldrich]]. De la compañía Standard Oil baxaríen más tarde compañíes como [[ExxonMobil]] o [[Chevron Corporation]]. Tanto él como los sos hermanos fueron criaos pa siguir la tradición familiar y faer carrera nel mundu de los negocios o la política. El so hermanu mayor, [[John Aldrich Rockefeller|John]], dedicaría la so vida a la filantropía. El so hermanu [[Winthrop Aldrich|Winthrop]] treslladar a vivir a [[Arkansas]], onde se convertiría nel primer gobernador republicanu dende la Reconstrucción. [[David Rockefeller]], sería presidente del [[Chase Manhattan Bank]] y unu de los referentes de la vida social y económico estauxunidense del últimu sieglu. Laurence, otru de los hermanos, casóse cola heredera del antiguu presidente de [[Northern Pacific Railway]]. Nelson decidir pola política. El so sobrín [[Jay Rockefeller]], fíu de John, ye anguaño senador del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] por [[Virxinia Occidental]], ampliando asina la influencia del clan más allá d'un únicu partíu. Tamién otru de los sos sobrinos, Winthrop Rockefeller Jr., foi candidatu republicanu fallíu a la gobernación d'Arkansas nes eleiciones de 2006. El so fíu, [[Michael Clark Rockefeller]], sumió mientres una espedición na rexón Asmat al sudoeste de [[Nueva Guinea]]. == La familia como plataforma == Nelson Rockefeller graduar en 1930 nel [[Dartmouth College]] y empezó a trabayar en distintes empreses y organizaciones filantrópiques de la familia. A la edá de 29 años foi presidente del [[Rockefeller Center]]. Utilizó esi cargu como plataforma de llanzamientu pa una futura carrera política. Falaba [[Idioma español|español]] fluidamente, pos la so familia yera propietaria de más del 90&nbsp;% del [[petroleu]] de países llatinoamericanos como [[Venezuela]], onde aportó a miembru de la xunta directiva de [[Creole Petroleum Corporation]], filial venezolana de [[Standard Oil]] que mientres la segunda metá de la década de 1940 aportó a la mayor empresa productora de petroleu nel mundu.<ref>{{Cita publicación | títulu = NEW YORK: The Rocky Roll | fecha = 6 d'ochobre de 1958 | revista = [[TIME]] | volume = LXXII | númberu = 14 | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,825482-4,00.html | idioma = inglés | fechaaccesu = 27 de setiembre de 2009 }}</ref> <ref>{{Cita publicación | títulu = VENEZUELA: Rocky's Second Home | fecha = 17 de payares de 1958 | revista = [[TIME]] | volume = LXXII | númberu = 20 | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,810656,00.html | idioma = inglés | fechaaccesu = 27 de setiembre de 2009 }}</ref> Viaxó per distintos países del continente realizando investigaciones culturales sobre arte [[precolombín]] y promoviendo los valores de la democracia al traviés de la so organización. Carauterizar por ser un mecenes de les artes na América Llatina.{{ensin referencies}} Por casu foi él quien pol so pasu por [[Colombia]] comisionó al Maestru muralista [[Santiago Martínez Delgado]] pa faer el mayor llenzu al oliu de Llatinoamérica, pal entós Bancu de Nueva York de [[Bogotá]] (güei [[Citibank]]).{{ensin referencies}} Foi tamién presidente del [[Muséu d'Arte Moderno de Nueva York]] a empiezos de la década de 1940. La facienda Monte Sacru<ref>http://textosyfotos.blogspot.com/2013/08/facienda-monte-sacru.html</ref> (Venezuela), que frecuentaba con regularidá cola so familia, considerábase como la so segunda residencia fora de los Estaos Xuníos.{{ensin referencies}} == Primeros pasos en política == La so carrera política empecípiase cuando'l presidente [[Franklin Delano Roosevelt]] nomar direutor de la Oficina d'Asuntos Interamericanos, cargu qu'ocupó ente 1940 y 1944 y que la so principal función yera promover les polítiques de Roosevelt nos países llatinoamericanos pa compensar asina la influencia de l'[[Alemaña]] [[nazi]] na rexón. Ente 1944 y 1945 foi asistente del secretariu d'Estáu [[Edward Stettinius]] p'Asuntos d'[[América Llatina]] y el [[hemisferiu occidental]]. En rematando la [[Segunda Guerra Mundial]] encabezó la [[International Development Advisory Board]], como parte del [[Programa de Cuatro puntos]] del presidente [[Harry Truman]] pa dar asistencia económica a países estranxeros. Mientres l'Alministración [[Dwight Eisenhower|Eisenhower]] foi xefe del Comité sobre Reorganización Gubernamental del presidente (1953-1958), subsecretariu de Sanidá, Educación y Bienestar (1953-1954), y asistente especial del presidente p'Asuntos Esteriores (1954-1955). Rockefeller participó na creación de l'[[American International Association]] y nel grupu de financieros qu'escurrió la construcción del [[World Trade Center]] de [[Nueva York]]. == Gobernador de Nueva York (1959-1973) == [[Ficheru:Nelson Rockefeller talking to LBJ, color-cropped.jpg|thumb|200px|Nelson Rockefeller.]] En 1956 abandonó los sos puestos na alministración federal de mano a preparar la so candidatura pol [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]] a la gobernación de Nueva York, y dar asina'l saltu a un cargu electu per primer vegada. En payares de 1958 ganó al gobernador demócrata [[Averell Harriman]] y convirtióse nel 53º gobernador del estáu de Nueva York. Foi reelixíu tres veces más en 1962, 1966 y 1970). Nos sos años como gobernador, Nelson Rockefeller convertir nun referente pa los [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos#Ideoloxía y Enclinos Internos del Partíu Republicanu|republicanos lliberales]] (lliberales interprétase como izquierdistes n'Estaos Xuníos) y nel gran barón del Partíu Republicanu na [[Mariña Este de los Estaos Xuníos|Mariña Este]]. Desempeñó una esitosa xestión que combinó midíes sociales como l'aumentu d'impuestos pa la construcción de cases d'interés social y la reorganización del tresporte públicu o del sistema d'enseñanza estatal, convirtiendo la [[Universidá de Nueva York]] nel más grande centru públicu d'enseñanza cimera del país, con midíes de llei y orde como les estrictes y revolucionaries lleis de penalización de venta y posesión de drogues. Les más dures del país. El 9 de setiembre de 1971 tuvo qu'enfrentase al [[Rebelión de los prisioneros de la cárcel de Attica|amotinamientu de los presos]] de la prisión estatal d'[[Attica (villa)|Attica]]. Los remontaos tomaren como rehenes a 38 funcionarios de la prisión. Rockefeller ordenó que les tropes de la Guardia Nacional y la policía de Nueva York asaltaren la prisión pa lliberar a los rehenes y terminar col motín. La resultancia fueron 40 persones muertes, ente ellos 11 de los rehenes. Los fechos minaron la popularidá del gobernador que foi fuertemente criticáu polos demócrates y la prensa. == Campaña presidencial de 1964 == Home tremendamente carismáticu y popular, a diferencia d'otros políticos republicanos Rockefeller siempres caltuvo unes escelentes rellaciones cola prensa. Dende l'empiezu de la so carrera política amosó ambición por llegar dalgún día a la [[Casa Blanca]] y cuntaba con toles influencies y contactos que cualquier candidatu rique. Fixo un primer intentu, daqué discretu, nes presidenciales de 1960, pero entá apenes llevaba un añu como gobernador y llueu rescampló que nun tenía nenguna posibilidá d'arrampuña-y la candidatura republicana al entós vicepresidente [[Richard Nixon]]. L'intentu de 1960 sirviólu a Rockefeller pa evidenciar qu'él taba ende y que volvería intentalo. Yera'l claru ''front-runner'' pa la nominación republicana de 1964. Representaba al [[establishment]] del partíu y tenía tol aparatu a la so disposición. Yera un republicanu lliberal qu'en Nueva York collaborara colos [[sindicatos]] o se manifestara en favor de l'[[Acta de Derechos Civiles]] (Civil Rights Act). Esto ganó-y la rocea de los sectores más conservadores del partíu que s'alliniaron en redol a la candidatura del senador por [[Arizona]], [[Barry Goldwater]]. El [[New York Times]] dicía en 1964 que Rockefeller tenía tantes posibilidaes de perder la nominación como d'arruinase. Pero lo que paecía un camín abiertu y ensin problemes convirtióse llueu nun calvariu. El gobernador de [[Pennsylvania]] [[William Scranton]] xunir a la terna de candidatos estremando'l votu lliberal y moderao ente él y Rockefeller. Rockefeller sufrió'l primer trespiés na primaria de [[New Hampshire]], un estáu nel que tenía de ganar. Pa sorpresa de toos, el ganador resultó ser l'ex senador [[Henry Cabot Lodge]] que nin siquier presentara formalmente la so candidatura. Rockefeller ganó en llugares como Virxinia Occidental y [[Oregón]] pero llueu'l senador Goldwater empezó a acumualr victories n'[[Illinois]], [[Texas]], [[Indiana]] y [[Nebraska]]. William Scranton quedó primero na interna de Pennsylvania. Tou quedó por cuenta de les primaries del gran estáu de [[California]], qu'apurría un númberu importante de delegaos pa la convención. Poco primero de la importante cita salió a los medios la hestoria del adulteriu y posterior divorciu del gobernador Rockefeller y esto destruyó la so imaxe a los güeyos de munchos de los pesos pesaos del partíu qu'hasta esi momentu sofitáren-y. Barry Goldwater ganó la primaria de California y Nelson Rockefeller decidió abandonar la carrera. == Campaña presidencial de 1968 == A pesar del intentu fallíu de 1964, nun perdió la esperanza por algamar la presidencia y volvió llanzase como candidatu en 1968. Cola nominación de Goldwater cuatro años antes, el Partíu Republicanu habíase escorado a la derecha y Rockefeller escarecía yá de gran parte de la influencia que tuviera enantes nel aparatu. Yá nun yera'l favoritu. El favoritu yera un Richard Nixon que resurdiera con fuercia y que cuntaba con una vasta organización eleutoral nos estaos cruciales. Otros candidatos yeren el gobernador de [[Michigan]], [[George Romney]], y l'acabante escoyer gobernador de California, [[Ronald Reagan]]. Nixon ganó fácilmente na primaria de New Hampshire, quedando Rockefeller en segundu llugar. Esto convertir na más clara alternativa a Nixon, al que ganó na primaria de [[Massachusetts]] nel mes d'[[abril]]. Pero en nengún momentu pudo poner en verdaderos apuros a la gran maquinaria de Nixon, heredada de la so anterior campaña de 1960 y de la de Goldwater en 1964. Nixon facer con 692 delegaos y Rockefeller con 277. Una vegada más, los sos intentos de llegar a la Casa Blanca fracasaren por non ser capaz de faese cola nominación del so partíu. Nunca más volvería ser candidatu a la presidencia. == Vicepresidente de EE.&nbsp;UU. (1974-1977) == Tres la cayida en desgracia del presidente Nixon, los republicanos de Rockefeller vieron la so ocasión pa reivindicase y ganar pesu nel partíu y na alministración. Llograron que'l nuevu presidente [[Gerald Ford]], nomara a Nelson Rockefeller pa la vicepresidencia. Los demócrates controlaben con una amplia mayoría'l Congresu y había pocos republicanos que podíen pasar l'aprobación d'un Congresu tan contrariu al presidente. Ford utilizó a Rockefeller p'apangar a los demócrates y buscar la so cooperación. Pero la designación enfureció a los republicanos conservadores. [[Ficheru:Ford Kissinger Rockefeller.jpg|thumbnail|Henry Kissinger, Nelson Rockefeller (centru) y Gerald Ford alderiquen sobre la evacuación de Saigón, 28 d'abril de 1975. ''Ford Presidential Library''.]] Xuró'l so cargu como vicepresidente'l 19 d'avientu de 1974. Mientres el so periodu la residencia oficial del vicepresidente treslladar al [[Observatoriu Naval de los Estaos Xuníos]]. Quexar en numberoses ocasiones de que'l presidente Ford nun lu daba abondu poder en tomar de decisiones y teníase que conformar con liderar iniciatives como la [[Whip Inflation Now]]. Dirixó la ''' Comisión presidencial alrodiu de les actividaes de la CIA dientro d'Estaos Xuníos''' creada en [[1975]] pa investigar les actividaes de l'[[Axencia Central d'Intelixencia]] y otres axencies d'intelixencia dientro de los [[Estaos Xuníos]]. Na historiografía refierse dacuando como la '''[[Comisión Rockefeller]]''' Nes eleiciones presidenciales de 1976, Nelson Rockefeller sería saboteado pol nala derecha del Partíu Republicanu. Dempués d'un duru bracéu nes primaries, nes que'l presidente Ford nun llogró asegurar la nominación hasta l'últimu sollutu, los elementos más derechiegos axuntaos en redol a la candidatura de Ronald Reagan sintiéronse fuertes pa imponer les sos propies condiciones na plataforma eleutoral. Ford llegó a la convención de [[Kansas City]] con 1187 delegaos. Reagan llegó con 1070. Rockefeller, medrosu de que lo dexaren fuera del ticket eleutoral, unvió al so amigu [[Henry Kissinger]] como negociador al centru de convenciones nun intentu desesperáu por caltener la so posición. Pero los delegaos de Reagan dexaron claro dende'l primer momentu qu'enxamás aceptaríen a Rockefeller como candidatu vicepresidencial, nin tampoco a la segunda alternativa de los lliberales, l'ex fiscal xeneral [[Elliot Richardson]]. La xente de Ford, pela so parte, negar a aceptar al senador [[Jesse Helms]]. A la fin la cuestión resolver cola eleición del senador [[Bob Dole]] como número dos de la candidatura. Dole yera un veteranu de guerra y espertu en temes d'[[agricultura]] que podía resultar aceptable pa dambes partes. A Nelson Rockefeller, vicepresidente n'exerciciu, negábase-y asina la oportunidá d'aspirar a la reelección y, pasara lo que pasara nes eleiciones, quedaría fora de xuegu'l 20 de xineru de 1977. Poco primero de dexar el cargu foi-y dada la [[Medaya Presidencial de la Llibertá]]. == Muerte con discutiniu == Retiráu yá de la política, morrió'l [[26 de xineru]] de [[1979]] d'un [[ataque al corazón]]. Oficialmente informóse que finara mientres trabayaba na so oficina de [[Manhattan]]. Pero llueu se pescudó que la so muerte produxérase na so casa de Maine, mientres practicaba'l [[coitu|actu sexual]] cola so secretaria Megan Marshak, de 27 años. La secretaria tardó en llamar a los servicios médicos y depués foi tarde pa poder alicalo. Les sos cenices tán soterraes en [[Pontico Hills]], [[Nueva York]]. Calcúlase que nel momentu de la so muerte Nelson Rockefeller tenía una fortuna personal de 1000 millones de [[Dólar d'Estaos Xuníos|dólares]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20061014085200/http://archive.rockefeller.edu/collections/family/nar/narpersonal.php Rockefeller Archive Center: Nelson Rockefeller] * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,825482,00.html The Rocky Roll] * [http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=R000363 Biographical Directory of the U.S. Congress biography] * [http://www.pbs.org/wgbh/amex/rockefellers/index.html PBS: The Rockefellers] {{NF|1908|1979|Rockefeller, Nelson A.}} [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Magnates]] [[Categoría:Gobernadores del estáu de Nueva York]] [[Categoría:Republicanos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Filántropos y filántropes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Anticomunistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Maine]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] otiwvgkbcr0chfdz2xg2st1n2f3xd5k 0 155824 3699508 3694395 2022-07-25T08:18:47Z XabatuBot 43102 iguo tesut: casa d'enfotos => casa d'empeños wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Camilo Ponce Enríquez}} {{persona}} '''Camilo Ponce Enríquez''' {{nym}} xurista y destacada figura política del [[Ecuador]]. Foi Presidente Constitucional de la República dende [[1956]] a [[1960]]. == Biografía == Camilo Ponce Enríquez nació en Quito'l 31 de xineru de 1912, siendo los sos padres don José Ricardo Ponce Ponce y doña Ana Luisa Enríquez Vélez.<ref> Pa la xenealoxía de Ponce Enríquez vease http://www.clave.com.ec/index.php?idSeccion=238</ref> Los sos estudios primarios facer nel prestixosu Pensionado Borja de la so ciudá natal y los secundarios nel Colexu San Gabriel de los padres jesuítas. Empecipió la carrera de xurisprudencia na Universidá Central del Ecuador y rematar na Universidá de Chile, onde se recibió d'abogáu con grandes honores. Fixo tamién estudios de posgráu na Universidá de Southern en California. === Matrimoniu y descendencia === Alredor del añu 1940 casóse cola [[Restauración (arte)|restauradora]] y [[coleicionista d'arte]] [[Dolores Gangotena|Dolores Gangotena y Jijón]], quien-y daría cinco fíos:<ref>{{cita web|apellido1=Alvarado Dávila|nome1=Mauricio|títulu=Dolores Gangotena Jijón|obra=Los oríxenes de los ecuatorianos|idioma=español|fechaaccesu=2 de mayu de 2016|allugamientu=Quito}}</ref> *[[Camilo Ponce Gangotena]]. divorciáu de Adela de Jesús María de la Paz Tobar, con descendencia. *Enrique Ponce Gangotena. *Margarita Ponce Gangotena. *Inés Clara Ponce Gangotena. *Dolores Ponce Gangotena. == Actividá política == Dende bien nueva abrazó la carrera política y consagróse a la vida pública. La vocación política nun yera ayena a la so familia, pos el so güelu paternu, Camilo Ponce Ortiz, foi una figura descollante del partíu conservador ecuatorianu nel sieglu XIX, nel que foi delles vegaes ministru, llexislador y dos veces candidatu a la presidencia.<ref>Sobre la vida de Camilo Ponce Ortiz vease http://www.diccionariobiograficoecuador.com/tomos/tomo17/p5.htm</ref> En 1939 Ponce Enríquez foi fundador y secretariu xeneral del Frente Nacional que lluchó pola implantación del sufraxu llibre nel Ecuador y darréu tamién de l'Alianza Democrática Ecuatoriana (ADE), de la cual foi unu de los sos principales líderes, qu'encabezó la [[Revolución del 28 de mayu]] de 1944 conocida como "La Gloriosa", que punxo fin al gobiernu del doctor [[Carlos Alberto Arroyo del Río]], que taba totalmente desprestixáu pola debacle territorial de 1941, y punxo al doctor José María Velasco Ibarra per segunda vegada na Presidencia. Esti postreru designó al mozu Ponce Enríquez (32 años) como'l so Canciller y como tal correspondió-y l'honor de roblar, a nome del Ecuador, la Carta de San Francisco que creó la [[Organización de les Naciones Xuníes]]. Con una imaxe política creciente, antes fuera yá electu Vicepresidente del Conseyu Municipal de Quito, en 1946 foi electu diputáu pola [[Provincia de Pichincha]] a l'Asamblea Constituyente, que lo designó Vicepresidente de la mesma. Foi fugazmente ministru d'obres públiques nel gobiernu de [[Mariano Suárez Veintimilla]] y en [[1951]], xuntu con [[Sixto Durán Ballén]] y otros mozos políticos y profesionales d'orientación cristiana fundaron el Movimientu Social Cristianu (MSC), que convertiríase darréu nel [[Partíu Social Cristianu (Ecuador)|Partíu Social Cristianu]] (PSC). Foi electu Senador funcional pola agricultura, pero dada'l so figuración y prestancia política, Velasco Ibarra nomar ministru de gobiernu mientres el so tercer mandatu (1952-1956), que gracies a Ponce Enríquez ye l'únicu de los cinco que Velasco Ibarra rematar ensin ser derrocáu. Como ministru de gobiernu, que nos fechos equivalía a un primer ministru, Ponce Enríquez acusa una oposición zarrada de lliberales y socialistes que lu apellen políticamente nel Congresu Nacional por dos causes. Resultó candidatu pa les siguientes eleiciones presidenciales, nes cualos impúnxose per estrechu marxe al mozu lliberal [[Raúl Clemente Huerta]], nes [[Eleiciones presidenciales d'Ecuador de 1956]]. == Presidencia == El so mandatu (1956-1960), a pesar del escepticismu de munchos, intentaría ser un exemplu de tolerancia y llibertaes ciudadanes hasta poco antes del final, en que se vería avafáu polos murnios acontecimientos de xunu de 1959, en que la represión dexaría un saldu tráxicu de dellos centenares de muertos en Guayaquil. Foi tamién una alministración que dexó al país considerable obra pública. Ponce alministró'l país con austeridá y fomentó el so desenvolvimientu en tolos órdenes. El so legáu n'infraestructura y obra pública ye visible hasta los nuesos díes: los edificios del Congresu (actual Asamblea Nacional del Ecuador), de la Cancillería, del Institutu de Seguridá Social, del Hotel Quito, de les residencies universitaries, los aeropuertos de Quito y [[Guayaquil]], la restauración del Palaciu del Gobiernu y de la sala capitular de San Agustín, el Puertu Nuevu (edificios, dársenes, muelles, bodegues), consideráu al terminase como'l meyor de la mariña pacífica de Suramérica, l'Estadiu Modelo, l'entamu de la ponte sobre'l ríu Guayas, la ponte de Les Xuntes, el túnel Agoyán, la [[Escuela Cimera Politéunica de la Mariña]] (ESPOL),<ref>Sobre Camilo Ponce Enríquez y la ESPOL vease {{cita web |url=http://www.icm.espol.edu.ec/profesores/gzurita/ARQUIVOS/SEMBLANZA%20D'EL%20DOCTOR%20CAMILO%20PONCE%20ENRIQUEZ.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=13 de xineru de 2015 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090206180343/http://www.icm.espol.edu.ec/profesores/gzurita/ARQUIVOS/SEMBLANZA%20D'EL%20DOCTOR%20CAMILO%20PONCE%20ENRIQUEZ.pdf |fechaarchivu=6 de febreru de 2009 }}</ref> etc. Dotó a les Fuercies Armaes d'edificios, bases y equipos. Amosóse incansable na obra vial de carreteres, pontes, túneles y en telecomunicaciones y puertos. Y en lo social promulgó'l seguru de cesantía pa emplegaos privaos y obreros. Non podía esperase d'él un tresformamientu social; pero tapó la boca a los sos adversarios cola eficacia operativa, la separación de la Ilesia y del Estáu y un gobiernu qu'intentó permediar les influencies de les oligarquíes rexonales de la Sierra y de la Mariña. Consolidó les instituciones de la democracia formal, dio aire a los partíos políticos y supo amosase más grande que la oposición de propios y estraños. Al terminar el so mandatu, apurrió constitucionalmente el poder, pa cerrar un periodu d'estabilidá democrática que nun tuvo'l país en munchos años y caltúvose estremáu de la política mientres unos años, hasta que volvió pa oponese a la dictadura militar que s'instauró a partir de 1963. Participó viviegamente na torna a la democracia ya intervién nuevamente como candidatu presidencial en 1968, na que depués d'una zarrada campaña, foi ganáu por pocos votos por Velasco Ibarra. A partir d'ende torna la so actividá política personal, pero quedaría'l so legáu doctrinal ya ideolóxicu al traviés del Partíu Social Cristianu, que sería una fuercia eleutoral determinante nos años que siguieron a la torna democrática de 1979. Camilo Ponce Enríquez fina en Quito'l 13 de setiembre de 1976.<ref>Simón Espinoza (2000) Presidentes d'Ecuador. Editorial Güeyada</ref> === Matanza estudiantil de 1959 === El setiembre negru de Ponce asocedió en xunu del so tercer añu de Gobiernu. Depués del suicidiu del conscripto Pablo García Macías por cuenta de los maltratos solmenaos pol capitán Galu Quevedo, el pueblu de Portoviejo sublevóse y acoradó al capitán.<ref name=":0">{{Cita web|url=http://www.ppelverdadero.com.ec/pp-al-dia/item/la matanza-del-2-y-3-de-xunu-de-1959-en-guayaquil-quedu-en-la impunidá.html|títulu=La matanza del 2 y 3 de xunu de 1959 en Guayaquil quedó na impunidá|fechaaccesu=17 de marzu de 2016|sitiuweb=PP EL VERDADERU}}</ref> La xente foi reprimida. Yera'l 28 de mayu de 1959. Baxaren les esportaciones bananeras y había desemplegu. Los estudiantes guayaquileños decretaron un paru de solidaridá con Portoviejo el dos de xunu, nel que pidieron l'arrenunciu de dellos funcionarios del gobiernu. Les manifestaciones tornáronse violentes y fueron reprimíes con muncha vehemencia. Nel actu morrieron dellos estudiantes, que los sos cadabres na so mayoría fueron escondíos pola fuercia policial. Esto xeneró más indignación popular. Sumar a la causa universitariu y desemplegáu qu'ente'l dos y trés de xunu atacaron y dieron muerte a dellos policías.<ref name=":1">{{Cita web|url=http://www.eluniverso.com/2008/06/05/0001/21/56F00CFB16AB4B70B81DC75271502A6D.html|títulu=L'UNIVERSU - ¿Ónde tán? - Jun. 05, 2008 - COLUMNISTES|fechaaccesu=17 de marzu de 2016|sitiuweb=www.eluniverso.com}}</ref> Tamién empezaron los saqueos, empezando pola casa del intendente. El trés de xunu depués de que se llograra rescatar y soterrar los cuerpos de seis de los estudiantes asesinaos, los manifestantes intentaron amburar el Cuartel Modelu de la policía y depués la xefatura de seguridá, nucleu de la pesquisa poncista. Mentanto, delincuentes infiltrados qu'aprovecharon la situación escalaron la casa d'empeños y agravaron el caos na ciudá. El presidente Camilo Ponce decretó entós la Llei Marcial,<ref name=":0" /> dempués de lo que los tanques del Exércitu que se rexuntaren en Guayaquil el día anterior, sofitaos pola Marina, recibieron la orde del Coronel Luis Ricardo Piñeiros, tresmitida por el mesmu presidente, d'abrir fueu contra l'ensame.<ref name=":0" /> L'artillería militar cuntaba con ametralladores antiaéreas que dispararon a quema ropa a tol que s'atopaba nes cais.<ref name=":1" /> La balacera duró delles hores. Los datos oficiales falaben de 16 muertos y 89 mancaos, sicasí fontes de testigos presenciales afirmen que los muertos fueron dellos centenares, ente 500 y 800, dependiendo de les fontes.<ref>{{cita llibru |apellíos=Saláu|nome=Mireya|enllaceautor=|títulu=Galu Plaza y la so dómina|url=https://books.google.com.ec/books?id=Wzupo86-TZoC&pg=PA117&lpg=PA117&dq=Mireya+Salgado+G%C3%B3mez:+Galo+Plaza+y+el so+%C3%A9poca&source=bl&ots=FC024kwkMS&sig=ZYmPs7imbyqhD-jCO7Jbo58D3uk&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Mireya%20Saláu%20G%C3%B3mez%3A%20Galu%20Plaza%20y%20la so%20%C3%A9poca&f=false|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=|idioma=|capítulu=}}</ref> Otru testimoniu afiguráu nuna carta escrita a Alejandro Carrión, direutor de la revista La Cai, pol hermanu d'un fináu, Julio Enrique Plúas Pumar, ratifícase que l'acción del exércitu foi brutal. :''Sr. Carrión, una cosa ye rellatar los fechos y otra, velos personalmente. Centenares de cadabres, recoyíos en camiones del exércitu como simples coses, la mio ser respigar al recordar el cantar mortal de les ametralladores principalmente'l centru comercial “El Sol”. Un tanque aparcar na esquina de 10 d'agostu y Morru (Almacén Internacional) y semó la muerte; setenta o ochenta cadabres, los proyeutiles furaron y travesaron les parés del almacén. Los cadabres fueron unos soterraos en fueses comunes en diversos llugares, otros refundiaos a l'agua cortándo-yos la barriga. Toos estos datos son verídicos y nun son obra de la fantasía o pasión. La nueche del 3 a partir de les 9 de la nueche transité por tol llugar de los tráxicos acontecimientos, con un pase militar robláu pol Capitán Colón Alvarado y otres vegaes uniformado de bomberu y vi ente 500 a 800 cadabres''<ref>{{cita publicación|last1=Lleón|first1=Natalia C.|títulu=Solo'l sangre salvo: represión cruenta y memoria política en Guayaquil sol mandatu de Camilo Ponce (1959)|publicación=Anuario Colombianu d'Historia Social y de la Cultura|fecha=2018|volume=Vol. 45|númberu=N.° 1, ene.–jun. 2018|doi=10.15446/achsc.v45n1.67563|fechaaccesu=20 de marzu de 2018}}</ref> Ponce declaró más tarde: "... ''Guayaquil tuvo en cantu de la destrucción.... yo... tuvi que face-yos frente, mereciendo l'aplausu de lo más representativu de Guayaquil y la xustificación del Congresu... yo ordené que la fuercia público salvara a Guayaquil... y volver a faer en circunstancies análogues''". Tamién manifestó que los cayíos mientres l'acción policial, fueron "''hampones y prostitutes''".<ref name=":0" /><ref>{{Cita web|url=http://www.ecuadorinmediato.com/Noticias/news_user_view/con_muerte_de_eloy_alfaro_inaugurar en_ecuador_la impunidá eterna_afirma_jaime_galarza_audiu--165018|títulu=Con muerte d'Eloy Alfaro inaugurar n'Ecuador la impunidá eterna afirma Jaime Galarza (AUDIU)|fechaaccesu=17 de marzu de 2016|sitiuweb=www.ecuadorinmediato.com}}</ref> Sobre estos acontecimientos, poco se pudo revelar de fontes fidedignes. El mesmu Ponce Enríquez asitió los fechos d'esa manera ante la opinión pública, cerrando asina toa posibilidá a cualquier tipu d'investigación. Nunca se supo la cifra real de muertos, como tampoco los sos nomes nin tanto la de los responsables. Si toma la versión qu'afirma que los muertos superaron los 500, la matanza de 1959 convertir na peor masacre perpetada pol Estáu en tola hestoria republicana. Superaría en víctimes a la [[Fuelga xeneral de payares de 1922|matanza d'obreros de 1922]] y la de Aztra en 1977, siendo namái superada pola [[Revolución lliberal d'Ecuador|Revolución Lliberal]]. Dellos académicos ya historiadores maraviar de como estos fechos fueron callaos pelos medios de comunicación.<ref>{{cita publicación|last1=Lleón|first1=Natalia C.|títulu=Solo'l sangre salvo: represión cruenta y memoria política en Guayaquil sol mandatu de Camilo Ponce (1959)|publicación=Anuario Colombianu d'Historia Social y de la Cultura|fecha=2018|volume=Vol. 45|númberu=N.° 1, ene.–jun. 2018|doi=10.15446/achsc.v45n1.67563|fechaaccesu=20 de marzu de 2018}}</ref> === Ministros d'Estáu === {| align=center width=40% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#0000CC style="color:white;" !width=50%|Ministeriu !width=50%|Ministru |- | Ministeriu de Defensa || Milton Sánchez |- | Ministeriu de Previsión Social || Gonzalo Cordero Crespo |- | Ministeriu d'Obres Públiques || [[Sixto Durán-Ballén|Sixto Duren Ballén]] |- |Ministeriu de Fomentu |Enrique Arízaga Toral |- | Ministeriu de Educación || Enrique Arroyo |- | Ministeriu de Gobierno || Enrique Santiesteban Elizalde |- | Ministeriu de Economía || Federico Intriago |- | rowspan="2" |Ministeriu de l'Ayalga |Fausto Cordovés |- |Julio César Vela Suárez |- | Ministeriu de Rellaciones Esteriores || Carlos Tobar Zaldumbide |- | rowspan="3" | Secretaría de l'Alministración Pública || Leonardo Moscoso Loza |- |Julio César Vela Suárez |- |Renato Pérez Drouet |- |} '''Fonte:'''<ref>{{cita llibru |apellíu=Paz y Miño|nome=Juan|enllaceautor=|títulu=Economia de Camilo Ponce|url=http://the.pazymino.com/boletinAbril06.pdf|fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación=|páxina=|idioma=|capítulu=}}</ref> == Otres actividaes == Ponce Enríquez destacó como importante llabrador y promotor d'iniciatives como la Editorial La Unión, que publicaría'l diariu "El Tiempu", d'importante circulación por delles décades n'Ecuador. Foi tamién profesor de Derechu Constitucional na [[Pontificia Universidá Católica del Ecuador]]. == Condecoraciones y méritos == * ''[[Orde Nacional de San Llorienzo|Gran Collar de la Orde Nacional de San Llorienzo]]'', designada al ''Gran Maestre'' de la Orde de mayor rangu nel Ecuador, presidida pol Presidente de la República de vez y que él mesmu reactivó. N'efeutu, mientres la so presidencia foi restaurada la ''Orde de la Gran Cruz de San Llorienzo'', sol nome de ''[[Orde Nacional de San Llorienzo]]'' como parte de los festexos conmemorativos a los 150 años de la xesta del 10 d'agostu de 1809. Esta condecoración restablecer por aciu decretu executivu ''N°1329'' del 10 d'agostu de 1959, y foi publicáu nel Rexistru Oficial ''N°923'' del 19 de setiembre d'esi mesmu añu, reconociendo amás a los primeres condecoraos pola Xunta de Gobiernu presidida por Montúfar.<ref name="Rexistru Oficial 4 de sept de 2001">{{Enllaz rotu|1={{cita web|autor=Derechu Ecuador|títulu=Rexistro Oficial N°1566-A (4 de setiembre, 2001)|url=http://www.derechoecuador.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1351&Itemid=280#anchor1220237|fechaaccesu=13 de febreru de 2013|fecha=4 de setiembre de 2001|idioma=español}} |2=http://www.derechoecuador.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1351&Itemid=280 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.biografiasyvidas.com/biografia/p/ponce_enriquez.htm Biografía y vida de Camilo Ponce Enríquez] * [http://www.explored.com.ec/ecuador/ponce.htm Ecuador On line: Presidentes del Ecuador, Dr. Camilo Ponce Enríquez] ;Artículos de prensa * {{Enllace rotu|1=[http://www.hoy.com.ec/noticias-ecuador/biografia-de-camilo-ponce-enriquez-58505.html Biografía de Camilo Ponce Enríquez, Diariu GÜEI, Quito 26 de payares de 1991] |2=http://www.hoy.com.ec/noticias-ecuador/biografia-de-camilo-ponce-enriquez-58505.html |bot=InternetArchiveBot }} {{socesión|| títulu= [[Ficheru:Coat of arms of Ecuador.svg|40px|center]][[Presidente d'Ecuador|Miembru de la Xunta Provisional de Gobiernu del Ecuador]] <br><small>([[De facto|Gobierno de facto]])</small> | periodu= [[28 de mayu]] de [[1944]] - [[1 de xunu]] de [[1944]] | predecesor= [[Carlos Arroyo del Río]] | socesor= [[Velasco Ibarra]] | títulu2 = [[Ficheru:Coat of arms of Ecuador.svg|40px|center]][[Canciller d'Ecuador|Ministru d'Asuntos Esteriores de la República d'Ecuador]] | periodu2 = {{Fecha d'entamu|31|mayu|1944}} - {{Fecha d'entamu|30|xunetu|1945}} | predecesor2 = [[Francisco Guarderas]] | socesor2 = [[José Vicente Trujillo]] | títulu3=[[Ficheru:Coat of arms of Ecuador.svg|40px|center]] [[Presidente del Ecuador|Presidente Constitucional de la República del Ecuador]] | periodu3={{Fecha d'entamu|1|9|1956}} - {{Fecha d'entamu|1|9|1960}} | predecesor3=[[José María Velasco Ibarra]] | socesor3= [[José María Velasco Ibarra]] }} {{NF|1912|1976|Ponce Enriquez, Camilo}} [[Categoría:Presidentes d'Ecuador]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Ecuador]] [[Categoría:Ministros y ministres d'Ecuador]] [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Ecuador]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Social Cristianu]] [[Categoría:Diputaos y diputaes d'Ecuador]] [[Categoría:Persones de Quitu]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] cd52ks4j97h3x1jjcuzt4a9mihsh6mo 0 155918 3699536 3463883 2022-07-25T11:09:26Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20150904202507|políticos}} {{persona}} '''Clément Armand Fallières''' {{nym}} foi un [[políticu]] francés, [[presidente de Francia]] de [[1906]] a [[1913]]. Perteneció al partíu [[Alianza Democrática (Francia)|Alianza Democrática]]. Nació en [[Mézin]] (departamentu de [[Lot-et-Garonne]]). El so padre yera xuez de paz. Estudiu [[Derechu]] y exerció como abogáu en [[Nérac]], empezando la so carrera política como asesor municipal (1868), más tarde alcalde (1871) y en conseyeru xeneral esi mesmu añu. Siendo un encesu republicanu, perdió'l so puestu tres la cayida de [[Adolphe Thiers|Thiers]] en mayu de 1873, pero en 1876 foi escoyíu diputáu por Nérac, sentándose colos republicanos d'izquierda. Robló la protesta de 18 de mayu de 1877, siendo escoyíu cinco meses más tarde. En 1880 convertir en subsecretariu d'Estáu nel Ministeriu del Interior mientres el gobiernu de [[Jules Ferry]] (mayu de 1880 a payares de 1881). Dende'l 7 d'agostu de 1882 al 20 de febreru de 1883 foi Ministru del Interior, y per un mes (del 29 de xineru al 21 de febreru) foi [[Primer Ministru]]. El so gabinete tuvo que faer frente a la cuestión de la espulsión del país de los pretendientes al tronu de [[Francia]], por cuenta de la proclamación realizada pol Príncipe Napoleón. Fallières nun foi capaz d'enfrentase al enoxu de la oposición y dimitió cuando'l Senáu refugó'l so proyeutu. El payares siguiente, sicasí, foi nomáu Ministru d'Instrucción Pública por [[Jules Ferry]], realizando diverses reformes nel ámbitu educativu. Arrenunció en marzu de 1885, convirtiéndose en Ministru del Interior mientres dos años nel gobiernu de [[Maurice Rouvier]]. Camudó de cartera ministerial, pasando al de Xusticia n'avientu. Tornó al Ministeriu del Interior en 1889 y, finalmente, retomó la cartera de Xusticia de marzu de 1890 a febreru de 1892. En xunu de 1890 el so departanmento, [[Lot-et-Garonne]], escoyer senador por 417 votos frente a 23. Permaneció al marxe de les lluches partidistes, anque caltuvo la so influyencia ente los republicanos. En marzu de 1899 foi nomáu presidente del Senáu, permaneciendo nel cargu hasta xineru 1906, cuando foi escoyíu pola unión de los partíos d'izquierda como candidatu a la presidencia de la [[República]]. Foi escoyíu na primer vuelta, llogrando 449 votos contra 371 del so rival, [[Paul Doumer]]. Siendo un abiertu opositor a la pena de muerte, mientres el so mandatu indultó a munchos condergaos. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{socesión | predecesor = [[Émile Loubet]] | títulu =<br/>[[Presidente de Francia]] | periodu = 1906 – 1913 | socesor = [[Raymond Poincaré]]}} {{NF|1841|1931|Fallieres, Armand}} {{Tradubot|Armand Fallières}} [[Categoría:Presidentes de Francia]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Francia]] [[Categoría:Primeros ministros de Francia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] e7htm2xfcbnd6vanhvgtetbu8vt1siw 0 156142 3699427 3529610 2022-07-25T08:01:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona | nome = Henry Wilson | imaxe = Henry Wilson, US Vice President, photo portrait seated.jpg | cargo = 18º [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]] | escudu = Seal of the Vice President of the United States.svg | entamu = [[4 de marzu]] de [[1873]] | final = [[22 de payares]] de [[1875]] | presidente = [[Ulysses S. Grant]] | predecesor = [[Schuyler Colfax]] | socesor = [[William Wheeler]] }} {{referencies|t=20140724140437|políticos}} '''Henry Wilson''' (nacíu col nome de '''Jeremiah Jones Colbath'''), nacíu'l [[16 de febreru]] de [[1812]] en [[Farmington (New Hampshire)|Farmington]] ([[New Hampshire]]), foi un políticu d'Estaos Xuníos y miembru del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]], que llegó a la vicepresidencia de los [[Estaos Xuníos d'América]] dende [[1873]] a [[1875]] sol mandatu del Presidente [[Ulysses Grant]]. Morrió'l [[22 de payares]] de [[1875]] en [[Washington D. C.|Washington]] cuando entá desempeñaba'l so cargu. Foi precedíu como vicepresidente por [[Schuyler Colfax]] y foi asocedíu tres la so muerte por [[William Wheeler]]. {{socesión | predecesor = [[Schuyler Colfax]] | títulu = [[Ficheru:Seal of the Vice President of the United States.svg|40px|center]] [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]] | periodu = [[1873]] - [[1875]] | socesor = [[William Wheeler]] }} {{NF|1812|1875|Wilson, Henry}} {{Tradubot|Henry Wilson}} [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] ei448h7vp4j1p0zih0pi4kqo34x7rip 0 156146 3699487 3679741 2022-07-25T08:08:40Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Walter Mondale}} {{persona}} '''Walter Frederick Mondale''' {{nym}}, conocíu como '''Fritz Mondale''', foi un [[políticu]] [[Estaos Xuníos|estauxunidense]]. Foi'l 42º [[vicepresidente de los Estaos Xuníos]] mientres el mandatu de [[Jimmy Carter]] (1977-1981). Segundu fíu d'una familia de granxeros d'orixe [[Noruega|noruegu]]. El so padre tamién foi pregueru metodista na ilesia del pequeñu pueblu d'[[Elmore]], onde Walter ganóse dellos dólares cantando en ceremonies relixoses gracies a la so bona voz. Él siempres diría que'l so padre tresmitió-y la pasión pol serviciu públicu al enseña-y la so visión social del [[cristianismu]], entendíu como un serviciu a la comunidá. Quedó vilbu'l 3 de febreru de 2014 cuando la so esposa Joan Adams Mondale morrió. == Abogáu y fiscal == Graduóse en Ciencies Polítiques pola [[Macalester College]] de Saint Paul en 1951. Tuvo que costearse los sos estudios trabayando los branos pa los granxeros de la rexón. Dempués quixo estudiar Ley pero, al nun tener dineru abondo, decidió apuntase nes Fuercies Armaes mientres la [[Guerra de Corea]]. Eso dexó-y poder estudiar a la vuelta y graduase [[Magna Cum Laude]] en Derechu pola [[Universidá de Minnesota]] en 1956. El so primer contautu cola política remontar a 1948, cuando con 20 años collabora na campaña senatorial del entós alcalde de Minneapolis, [[Hubert H. Humphrey|Hubert Humphrey]], l'home que sería'l so mentor. Años más tarde, al filu de los 30 años, convertíu yá n'abogáu, abriría un bufete xurídicu que-y dexaría superar definitivamente les privaciones económiques. Adquier ciertu prestíu na práutica privada de l'abogacía y decide dar el saltu a un cargu públicu. En 1960 ye designáu fiscal xeneral del estáu de Minnesota y reelixíu en 1963. Como fiscal destaca poles sos investigaciones antitrust y los derechos de [[proteición del consumidor]]. == Senador por Minnesota (1964-1977) == [[Ficheru:Mondale as Senator.jpg|thumb|left|Senador Walter F. Mondale.]] En 1964 el senador demócrata Hubert Humphrey ye escoyíu vicepresidente de EE.&nbsp;UU. na candidatura de [[Lyndon Johnson]], y dexa asina vacante'l so escañu nel Senáu por Minnesota. El gobernador [[Karl Rolvaag]] escueye a Walter Mondale pa cubrir esa vacante. Asina empieza la so esitosa carrera nel Senáu federal. En 1966 Mondale ye escoyíu senador por derechu propiu ganando al candidatu republicanu [[Robert Forsythe]] y reelixíu en 1972 por amplia mayoría. Como senador integrar nel nala más lliberal del [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]]. Sostuvo con entusiasmu los programes sociales de la [[Gran Sociedá]] llanzada pol presidente Johnson y amosó el so sofitu al proyeutu d'[[Acta de Derechos Civiles]] (Civil Rights Act). Foi designáu presidente del especial Comité d'Igualdá d'Oportunidaes Educatives, que s'encargó de promover la iniciativa pola cual los neños negros teníen d'asistir a les mesmes clases que los neños blancos, compartiendo de forma obligada'l tresporte escolar. N'asuntos de política esterior, Mondale oponer nel Senáu a la medría d'armes nucleares y a la carrera espacial. Oponer a les partíes presupuestaries pal desenvolvimientu de nuevos misiles antibalísticos, proyeutiles intercontinentales o aviones supersónicos, según al programa '[[Skylab]]' y al tresbordador 'Challenger', proyeutu estrella de la [[NASA]], por consideralos demasiáu costosos. Nun principiu, Mondale foi partidariu de la [[Guerra de Vietnam|intervención norteamericana en Vietnam]], pero yá en 1968 penárase de lo qu'él mesmu calificó como "el mayor error de la mio vida pública". De magar, foi un conocíu defensor del control d'armamentos y el desarme. Tamién llogró, xuntu colos sos colegues lliberales del Senáu, l'aprobación de dellos proyeutos de llei sobre reformes impositives, bienestar social o proteición del mediu ambiente. == Eleiciones presidenciales de 1976 == Ante l'arrenunciu del presidente [[Richard Nixon]] en 1974 y la debilidá del so socesor, [[Gerald Ford]], los demócrates disponer a recuperar la [[Casa Blanca]] en 1976. Mondale llueu apaeció como unu de los favoritos ente los demócrates pa la nominación presidencial d'aquel añu. Pero se autodescartó nuna rueda de prensa'l 21 de payares de 1974. "Almiro a los homes que tán dispuestos a faer lo que sía necesariu faer p'algamar la presidencia; pero entendí que yo nun soi unu d'ellos" dixo. Cuando l'ex gobernador de [[Xeorxa]], [[Jimmy Carter]], facer cola nominación demócrata a mediaos de 1976, embaraxó básicamente dos nomes como posibles candidatos vicepresidenciales. Unu d'ellos, el senador por [[Idaho]] [[Frank Church]], perteneciente a la nala lliberal del partíu, fuera rival nes primaries. L'otru yera Walter Mondale. Perteneciente al mesma nala progresista que Church, un sector del que'l moderáu Carter precisaba pa ganar les eleiciones. Finalmente decidióse por Mondale, quien taba meyor rellacionáu con dellos pesos pesaos del partíu como [[Hubert Humphrey]] o [[George McGovern]], que'l so favor Carter precisaba. Los analistes nun duldar que Walter Mondale foi un elementu capital nel trunfu demócrata d'esi añu, especialmente nos decisivos Estaos del Norte y el Mediu Oeste. El so papel foi'l de permediar la inesperiencia de Carter nos asuntos de [[Washington D. C.|Washington]] y atraer el votu de los sectores más progresistes. Envaloróse que la presencia de Mondale podía apurrir de dos a tres puntos a la candidatura demócrata, y lo cierto ye que Carter imponer al republicanu Ford por una afecha diferencia de dos puntos nes eleiciones del 2 de payares de 1976. == Vicepresidente d'EEXX (1977-1981) == [[Ficheru:Mondale and Carter.JPG|thumb|Mondale y Jimmy Carter en 1979]] Namás asumir la vicepresidencia'l 20 de xineru de 1977, Mondale encargar d'otorga-y un mayor pesu al cargu, camudando les sos oficines al [[Ala Oeste]] de la Casa Blanca y trabayando viviegamente xuntu al presidente Carter. La so esperiencia foi de pervalible ayuda pa un Jimmy Carter faltu de rodaxe en temes federales ya internacionales. El vicepresidente entamó dellos viaxes al esterior, ente ellos unu a [[España]] en plena transición democrática, y tuvo una participación activa en dellos llogros de la política esterior de l'alministración Carter, como'l tratáu de llimitación d'armes estratéxiques en 1978, l'alcuerdu pa la cesión del [[Canal de Panamá]] o l'alcuerdu de [[Camp David]] ente [[Israel]] y [[Exiptu]]. Cuando la estrella de Carter empieza a languidecer por cuenta de la [[recesión|recesión económica]] del final del so mandatu, y el dramáticu asuntu de los rehenes norteamericanos secuestraos en [[Teḥrán]] y el so desastrosu intentu de rescate, Mondale siguiría sofitando públicamente al presidente. Dambos fueron designaos candidatos a la reelección nes eleiciones de 1980, nes que seríen ganaos pol republicanu [[Ronald Reagan]]. == Candidatu demócrata a la presidencia en 1984 == [[Ficheru:Mondale speech.jpg|thumb|left|Walter Mondale dando una conferencia en setiembre de 2002.]] Con Reagan na presidencia, Walter Mondale dedicar dende'l primer día de 1981 a reorganizar a los sos aliaos y contactos dientro del Partíu Demócrata pa preparar el terrén pa una futura candidatura presidencial. Esi momentu llega nes presidenciales de 1984. Mondale postula la so candidatura en 1983 presentándose como representante del sector progresista de los demócrates. Al llegar les primaries tuvo qu'enfrentase a dos rivales sosprendentemente crecíos, el senador por Coloráu [[Gary Hart]] y el reverendu [[afroamericanu]] [[Jesse Jackson]]. La batalla foi más dura y enllargada de lo que s'esperaba. Nel caucus d'[[Iowa]], Mondale confirmóse como'l favoritu del aparatu del partíu, pero nes primaries de [[New Hampshire]] sufrió una doliosa derrota a manes de Hart. El centrista Hart ganó primaries n'importantes Estaos como [[Ohio]], [[California]] o [[Florida]], y Jesse Jackson foi'l ganador n'estaos como [[Virxinia]], [[Carolina del Sur]] o [[Luisiana]], dexando entever la importancia del votu negru dientro del partíu. Pero la mayor recaldación de fondos, xuníu al sofitu de los pesos pesaos del partíu, y a una agresiva campaña per televisión, Mondale llogró finalmente la nominación con un total de 2.191 delegaos contra los 1.200 de Hart. Tres la dura batalla interna, Mondale buscó un golpe d'efeutu escoyendo a la congresista por Nueva York, [[Geraldine Ferraro]], como la so candidata a la vicepresidencia. La primer muyer en recibir la nominación vicepresidencial d'unu de los dos grandes partíos. [[Ficheru:WalterMondale.jpg|thumb|Mondale en 2010]] Aquel añu tolos demócrates coincidíen que yera'l momentu de nomar pa la vicepresidencia al representante d'una minoría. Yá fuera muyer, afroamericanu o [[hispanu]]. Coles mesmes, paecía que toos coincidíen en que tenía que ser un alcalde, pa faer la candidatura más cercana a los ciudadanos. Dalgunos abogaben pol alcalde de [[Los Angeles]], Tom Bradley, afroamericanu, otros abogaben pol alcalde de [[San Antonio (Texas)|San Antonio]], Henry Cisneros, hispanu. Pero la meyor asitiada paecía ser l'alcaldesa de [[San Francisco (California)|San Francisco]], la moderada [[Dianne Feinstein]]. La eleición de Ferraro xeneró menor entusiasmu del esperáu al tratase d'una desconocida con poco contautu colos votantes más allá del so distritu de [[Nueva York]]. Mondale apostó por ella pero en payares esperába-yos nes eleiciones el presidente Reagan, quien -yos infligiría el más duru castigu eleutoral sufiertu polos demócrates nos últimos cincuenta años. == Intentu fallíu de volver a la política == Tres la derrota Mondale volvió a la práutica privada de l'abogacía en Minnesota y Washington. Ente 1986 y 1993 foi presidente del [[National Democratic Institute for International Affairs]]. En 1993 el presidente [[Bill Clinton]] nomar embaxador de EE.&nbsp;UU. en [[Xapón]] y unviáu especial a [[Indonesia]] en 1998. El so últimu intentu por volver a la política activa producir en 2002. Tres la muerte del senador [[Paul Wellstone]], de Minnesota, nun accidente aereu mientres faía campaña pa la so reelección, los demócrates del estáu recurrieron a Walter Mondale por que sustituyera a Wellstone como candidatu al Senáu. Pero foi ganáu per un escasu marxe pol republicanu [[Norm Coleman]]. Al conceder la derrota, Mondale dixo: "Al concluyir la que va ser la mio última campaña, quixera dicir a Minnesota, que siempres me tratastis bien y siempres m'escuchastis". == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=M000851 Congressional biography] * [https://web.archive.org/web/20060521041840/http://www.kepplerspeakers.com/speakers/mondalewalter.asp Bio from Keppler Speakers] * [http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/people/m/walter_f_mondale/index.html?offset=20& List of New York Times articles on Mondale] * [http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/people/m/walter_f_mondale/index.html?offset=20& PBS People & Events: Walter Mondale] * [http://www.washingtonpost.com/opinions/walter-mondale-as-in-1984-we-again-need-the-courage-to-raise-taxes/2011/04/14/AFxVSSkD_story.html?nl_headlines Artículu escritu por Mondale sobre una propuesta de medría impositiva] {{NF|1928|2021|Mondale, Walter}} [[Categoría:Persones candidates a la presidencia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Militares d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Embaxadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores de Minnesota]] [[Categoría:Persones de Minnesota]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] pzj8q8jmcot0ww00bh37u50kok2np3d 0 156219 3699438 3679413 2022-07-25T08:02:57Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Joseph Robinette "Joe" Biden, Jr.''' {{nym}} ye un [[abogáu]] y [[políticu]] [[Estaos Xuníos d'América|estauxunidense]]. Foi'l 47ᵘ [[vicepresidente de los Estaos Xuníos d'América]] dende'l 20 de xineru de 2009 hasta'l 20 de xineru de 2017, sirviendo mientres la presidencia de [[Barack Obama]]. Foi'l primera [[Ilesia católica|católicu]] n'exercer la Vicepresidencia de los Estaos Xuníos.<ref name=":0">{{cita web |url=http://lta.reuters.com/article/topNews/idLTASIE4A40KQ20081105?pageNumber=2&virtualBrandChannel=0&sp=true |títulu=DATO-Joe Biden, vicepresidente electu d'Estaos Xuníos | Titulares | Reuters |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |sitiuweb=lta.reuters.com}}</ref> Miembru del [[Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)|Partíu Demócrata]], ente 1973 y 2009 Biden desempeñó les funciones de senador pol Estáu de [[Delaware]]. Como senador, exerció la presidencia del Comité Xudicial del [[Senáu de los Estaos Xuníos]] ente 1987 y 1985 y del Comité de Rellaciones Esteriores del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] mientres dos causes (2001 - 2003, 2007 - 2009).<ref>{{cita web |url=http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=B000444 |títulu=BIDEN, Joseph Robinette, Jr. - Biographical Information |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |sitiuweb=bioguide.congress.gov}}</ref> Consideráu como un senador lliberal, Biden oponer a les nominaciones a la Corte Suprema de los xueces conservadores [[Clarence Thomas]] y [[Samuel Alito]] y del presidente de la Corte Suprema, [[John Roberts]]. Amás tuvo un papel principal na promulgación de la ''Violent Crime Control and Law Enforcement Act'', tamién conocida como ''Biden Crime Law (Llei Biden contra'l Crime)'', aprobada en 1994, que estableció 60 nuevos crímenes que podríen ser castigaos cola [[pena de muerte]], ente ellos el [[Narcotráficu|tráficu de drogues]], el [[terrorismu]] y l'usu d'[[armes de destrucción masiva]].<ref name=":1">{{cita web |url=https://elpais.com/diario/2008/08/24/internacional/1219528802_850215.html |títulu=Reportaxe {{!}} Un lluchador contra l'adversidá |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=País |nome=Ediciones La fecha=24 d'agostu de 2008}}</ref> Biden buscó infructuosamente la nominación presidencial demócrata en 1988 y en 2008, en dambes ocasiones abandonó la carrera por falta d'oportunidaes. En 2008, en rematando'l procesu de primaria, Barack Obama escoyer<ref>{{cita publicación |apellíos=Nagourney |nome=Adam |títulu=Obama Chooses Biden as Running Mate |url=http://www.nytimes.com/2008/08/24/us/politics/24biden.html |fecha=23 d'agostu de 2008 |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331}}</ref><ref name=":2">{{cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundo/2008/08/23/internacional/1219463229.html |títulu=Obama escueye como'l so 'número dos' a Joseph Biden, senador por Delaware {{!}} elmundo.es |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=Mundinteractivos |sitiuweb=www.elmundo.es}}</ref> como compañeru de fórmula con vista a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2008|eleiciones presidenciales]], resultando escoyíu vicepresidente de los Estaos Xuníos. Nes [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2012|eleiciones presidenciales de 2012]], la fórmula Obama-Biden resultó reelixida.<ref>{{cita web |url=http://cnnespanol.cnn.com/2012/11/06/minutu-a-minutu-asi-trescurren-les eleiciones-en-ee-uu/ |títulu=Obama gana un segundu mandatu na Casa Blanca |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=Español |nome=Por CNN en |fecha=7 de payares de 2012 |sitiuweb=CNNEspañol.com}}</ref> Como vicepresidente, Biden caracterizóse pol sofitu nes polítiques d'Obama en materia de rellaciones internacionales y asuntos sociales, sobremanera nel diseñu de la estratexa de retirada de les tropes d'Iraq<ref>{{cita web |url=http://www.elperiodicodearagon.com/noticias/internacional/biden-anuncia-irak-empiezu-oficial-operacion-nuevu-amanecer_606785.html |títulu=Biden anuncia n'Iraq l'empiezu oficial de la operación 'Nuevu Amanecer' |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=Aragón |nome=El Periódicu de}}</ref> y la [[Guerra d'Afganistán (2001-presente)|Guerra n'Afganistán]]. La so esperiencia negociadora foi útil mientres les negociaciones col [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]] en [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] en materia de política tributaria, economía y presupuestos, siendo vital na aprobación de la llei de control del Presupuestu del añu 2011 y na d'Aliviu Tributariu de 2012. Amás exerció un papel de lideralgu nos esfuercios de l'[[Administración Obama]] de llindar la venta d'armes,<ref name=":3">{{cita web |url=http://www.larazon.es/internacional/joe-biden-llanza-en-virginia-campana-pa-expli-CK840602#.Ttt1MMITt5D7VuH |títulu=Joe Biden llanza en Virginia campaña pa esplicar midíes de control armes |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=Raz&#243;n |nome=La |sitiuweb=www.larazon.es}}</ref> lluchar contra los [[Abusu sexual|abusos sexuales]] nos campus universitarios<ref name=":4">{{cita web |url=https://elpais.com/elpais/2016/02/25/estilu/1456420666_029963.html |títulu=Joe Biden se alía con Lady Gaga contra los abusos sexuales |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=País |nome=Ediciones La fecha=25 de febreru de 2016}}</ref> según na busca d'un tratamientu efectivu contra'l [[cáncer]].<ref name=":5">{{cita web |url=https://www.elmundo.es/salud/2016/01/13/56966f07ca4741233c8b45a5.html |títulu=Obama anuncia un nuevu plan nacional p'acabar col cáncer |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016}}</ref> El 21 d'ochobre de 2015, meses dempués de la muerte del so fíu Beau Biden,<ref name=":6" /> anunció la decisión de nun presentase a les primaries demócrates con vista a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2016|eleiciones presidenciales de 2016]].<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/internacional/2015/10/21/5627bf7f268y3y66708b4572.html |títulu=Biden nun se presenta a les eleiciones d'EEXX y dexa el camín llibre a Clinton |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016}}</ref> == Infancia, mocedá y estudios == Joe Biden nació en [[Scranton]], [[Pennsylvania]], el 20 de payares de 1942. Fíu de Joseph R. Biden, un vendedor d'autos, y de Catherine Eugenia Finnegan, foi criáu na relixón católica, que profesaba la so madre quien yera d'orixe irlandés. A los diez años, camudar xunto a la so familia a la llocalidá de [[Claymont]], nel [[condáu de New Castle]].<ref name=":1" /> Graduáu de l'Academia Archmere en [[Claymont]], [[Delaware]], en [[1961]], y n'Historia y Ciencies Polítiques pola [[Universidá de Delaware]] en 1965. Darréu ingresó na Facultá de Derechu de la [[Universidá de Siracusa]], graduándose en 1968 y siendo almitíu nel Colexu d'Abogaos de Delaware en 1969.<ref name=":0" /> == Carrera política == === Senador por Delaware === [[Ficheru:Joe Biden and Jimmy Carter.jpg|left|272x272px|Biden xuntu al entós presidente [[Jimmy Carter]]|miniaturadeimagen]] En 1969 empezó a trabayar como abogáu en [[Wilmington]], [[Delaware]]. Foi escoyíu miembru del conseyu del [[condáu de New Castle]], onde sirvió ente 1970 y 1972.<ref name=":0" /> En 1972 decidió presentase al [[Senáu]] pol [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Partíu Demócrata]] compitiendo contra l'entós senador [[J. Caleb Boggs]], un veteranu políticu con 12 años nel puestu, quien se presentaba a reelección magar pensar en nun presentase. Contra tou pronósticu, Biden venció a un Boggs<ref name=":1" /> qu'había subestimado al so adversariu, llogrando una de les sorpreses más grandes pal bandu demócrata nun ciclu eleutoral nel que'l Presidente [[Richard Nixon]] afaró nes presidenciales en 49 de los 50 estaos, incluyíu [[Delaware]]. Esta resultancia dio valor a la so figura, convirtiéndose n'unu de los senadores más nuevos de la [[Historia de los Estaos Xuníos d'América|historia d'Estaos Xuníos]]. Reelecto Senador mientres cinco causes consecutives (1978, 1984, 1990, 1996 y 2002), ye hasta agora la persona que más tiempu sirvió como Senador pol [[Delaware|Estáu de Delaware]]. Como senador, destacóse como un defensor ferrial del [[Amtrak]] (la rede estatal interurbana de trenes de pasaxeros) lo mesmo que de los intereses de la base aérea del [[Exércitu de los Estaos Xuníos|Exércitu estauxunidense]] na llocalidá de [[Dover (Delaware)|Dover]] y de la industria de tratamientu d'animales de granxa qu'esiste nel so Estáu. [[Ficheru:Biden Crime Bill.jpg|250px|El senador Biden, falando ante la firma de la Violent Crime Control and Law Enforcement Act (Llei de represión de los delitos violentos y orde públicu) de 1994.|miniaturadeimagen]] Ente 1987 y 1995 presidió'l Comité d'Asuntos Xudiciales del Senáu, forxándose una sólida fama como espertu en temes como'l crime entamáu, el tráficu de drogues y la defensa de los [[Derechos civiles y políticos|derechos civiles]]. Amás tuvo un papel principal na promulgación de la Violent Crime Control and Law Enforcement Act, tamién conocida como Biden Crime Law (Llei Biden contra'l Crime), aprobada en 1994, por aciu la cual añediéronse 60 nuevos crímenes que podríen ser castigaos cola pena de muerte, ente ellos el tráficu de drogues, el terrorismu y l'usu d'armes de destrucción masiva.<ref name=":1" /> Como presidente del Comité d'Asuntos Xudiciales, correspondió-y presidir dos de los más polémicos procesos de confirmación de candidatos al [[Tribunal Supremu]] de EE. XX., el de [[Robert Bork]] en 1987 y el de [[Clarence Thomas]] en 1991.<ref name=":1" /> <ref name=":0" /> ==== Política internacional ==== [[Ficheru:Bill Clinton and officials on Air Force One.jpg|250px|Biden, mientres la so etapa como senador, nun viaxe escontra [[Bosnia y Herzegovina|Bosnia]] en 1997 xuntu al entós presidente [[Bill Clinton]], la secretaria d'Estáu [[Madeleine Albright]] y los senadores [[Bob Dole]] y [[Ted Stevens]].|miniaturadeimagen]] Activu en temes de política internacional,<ref>{{cita web |url=http://www.cfr.org/staff/b1451 |títulu=Joseph R. Biden Jr. |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016}}</ref> tuvo un papel activu como senador mientres el [[Guerres Yugoslaves|conflictu de los Balcanes]], siendo unu de los más fuertes partidarios del usu de la fuercia como forma de protexer a los musulmanes bosnios.<ref name=":0" /> Tres dellos viaxes a la rexón, el so conseyu foi decisivu a la de convencer al presidente [[Bill Clinton]] d'utilizar la fuercia militar contra [[Slobodan Milošević]].<ref name=":1" /> Presidente del Comité de Rellaciones Esteriores del Senáu, tres los [[atentaos del 11 de setiembre de 2001]], sofitó les polítiques del presidente [[George W. Bush]],<ref name=":1" /> reclamando tropes terrestres adicionales para [[Afganistán]]. Anque s'opunxo primeramente a una aición unillateral, non ensin antes escosar toles víes diplomátiques, n'ochobre de 2002 votó a favor del resolución qu'autorizaba al Gobiernu a utilizar la fuercia contra [[Iraq]].<ref name=":0" /> El so sofitu foi crucial dende la so condición de presidente del Comité de Rellaciones Esteriores. En payares de 2006, Biden, de conxuntu con [[Leslie H. Gelb]], presidente eméritu del [[Council on Foreign Relations]], propunxo un plan pa poner fin a la violencia sectaria n'Iraq basáu nes esperiencia de Bosnia.<ref>{{cita publicación |apellíos=Jr |nome=Joseph R. Biden |títulu=Unity Through Autonomy in Iraq |url=http://www.nytimes.com/2006/05/01/opinion/01biden.html |fecha=1 de mayu de 2006 |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331}}</ref> Nel so plan, Biden proponía estremar Iraq n'árees federales a lo llargo de llinies étniques.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/internacional/2015/08/12/55ca4b26y2704y1d5f8b459f.html |títulu=Los trés 'estaos' d'Iraq |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016}}</ref> Según el plan, a los [[suníes]], [[chiitas]] y [[curdos]] d'[[Iraq]], tendría de dexáse-yos remanar los sos propios asuntos en cuantes que la defensa de les fronteres, los asuntos esteriores y les ganancies del [[petroleu]], tendríen de tar a cargu del gobiernu central en [[Bagdag]]. === Candidatura presidencial en 1988 === El 9 de xunu de 1987, Joe Biden anunció la so candidatura a la Presidencia d'[[EE. XX.]] en [[Wilmington (Delaware)|Wilmington]], [[Delaware]]. Postulóse dempués d'atropar muncha fama ente los grupos progresistes tres la so etapa como presidente del Comité Xudicial del Senáu y el so refugu a la candidatura del ultraconservador [[Robert Bork]] pa la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]]. Pero la so campaña fixo agües rápido en siendo acusáu de plaxu nun discursu eleutoral. N'agostu de 1987, mientres un alderique eleutoral realizáu en Iowa, utilizó parte d'un discursu del entós líder llaborista del Reinu Uníu, [[Neil Kinnock]].<ref name=":1" /> En febreru de 1988, antes de les primaries de [[New Hampshire]], foi hospitalizáu por dos [[Aneurisma cerebral|aneurismas cerebrales]],<ref name=":1" /> lo que provocó'l so inasistencia al [[Senáu]] por siete meses y tamién lu sirvió como escusa pa nun participar na carrera presidencial. === Candidatura presidencial en 2008 === [[Ficheru:Joe Biden Presidential Campaign Logo 08.svg|derecha|miniaturadeimagen|Logo de la campaña presidencial de Biden en 2008]] Tres el so intentu fallíu en 1988, Biden siempres tuvo incluyíu nes llistes de potenciales candidatos demócrates a les eleiciones presidenciales. En xunu de 2005, mientres una entrevista, anunció qu'intentaría buscar la nominación demócrata con vista a les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2008|eleiciones presidenciales de 2008]].<ref>{{cita web |url=http://www.nbcnews.com/id/8278461/#.V3-tIPmLSUk |títulu=Biden says he'll run for president in 2008 |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |fecha=20 de xunu de 2005}}</ref> El 3 de xineru de 2008, tres el [[Caucus de Iowa]], la primer cita eleutoral de les primaries demócrates, Biden quedó quintu, col 4 % de los votos y ensin nengún delegáu, retirándose de delidiar ante les sos escases posibilidaes d'algamar la candidatura.<ref name=":1" /> Una vegada fora de la guerra, el 22 de xunu de 2008 sofitó públicamente la candidatura de [[Barack Obama]] como candidatu demócrata.<ref name=":1" /> === Candidatu a vicepresidente en 2008 === {{AP|Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2008}} [[Ficheru:Biden Obama 3b.jpg|miniaturadeimagen|220px|Biden nun mitin de campaña xunto a Obama, mientres les [[Eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos de 2008|eleiciones presidenciales de 2008]]]] El 23 d'agostu de 2008 foi presentáu<ref name=":2" /> como candidatu a la Vicepresidencia de conxuntu con [[Barack Obama]], teniendo como contrincante a vicepresidente a la gobernadora d'[[Alaska]], [[Sarah Palin]]. El 2 d'ochobre de 2008, tuvo llugar el bancia ente candidatos a vicepresidente, nel cual Biden llogró vencer a la gobernadora Palin, según dellos sondeos.<ref>{{cita web |url=https://elpais.com/diario/2008/10/04/internacional/1223071201_850215.html |títulu=Palin sobrevive al alderique con Biden |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=País |nome=Ediciones La fecha=4 d'ochobre de 2008}}</ref> Nes eleiciones presidenciales del 4 de payares de 2008, la fórmula demócrata Obama - Biden ganó per ampliu marxe a la republicana de [[John McCain|McCain]]-Palin, llogrando un 52,8 % contra un 45,8 %.<ref>{{cita web |url=http://www.lanacion.com.ar/1066432-obama-gano-les eleiciones-y-se-convirtio-en-el-primer-presidente-negru-de-eeuu |títulu=Obama ganó les eleiciones y convirtióse nel primer presidente negru d'EE.XX. |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016}}</ref> El 20 de xineru de 2009, Joe Biden xuró como [[vicepresidente de los Estaos Xuníos]], nel [[Capitoliu]] de [[Washington D. C.|Washington DC]], reemplazando a [[Dick Cheney]] nel cargu.<ref>{{cita web |url=http://internacional.elpais.com/internacional/2009/01/20/actualidad/1232406011_850215.html |títulu=Millones de persones siguen ilusionaes tomar de posesión d'Obama en Washington |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=País |nome=Ediciones La fecha=20 de xineru de 2009}}</ref> == Vicepresidente de los Estaos Xuníos == [[Ficheru:President Barack Obama and Vice President Joe Biden shake hands in the Oval Office following a phone call with House Speaker John Boehner securing a bipartisan deal to reduce the nation's deficit and avoid default.jpg|miniaturadeimagen|220px|El presidente [[Barack Obama]] y Biden en xunetu de 2011]] Mientres los primeros meses de l'[[Administración Obama|administración Obama]], Biden asumió les funciones de coordinación de les rellaciones ente l'executivu y el Congresu. El mesmu Obama comparó los esfuercios de Biden colos d'un xugador de baloncestu «que fai un montón de coses que nun apaecen na fueya d'estadístiques».<ref>{{cita publicación |apellíos=Leibovich |nome=Mark |títulu=Speaking Freely, Biden Finds Influential Role |url=http://www.nytimes.com/2009/03/29/us/politics/29biden.html |fecha=28 de marzu de 2009 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331}}</ref> Mientres tol añu 2009 realizó delles visites a Iraq, sosteniendo conversaciones col entós primer ministru iraquín, [[Nuri al-Maliki|Nouri al-Maliki]], alrodiu de la nueva estratexa d'Obama pa esti país.<ref>{{cita publicación |apellíos=Wilson |nome=Scott |títulu=Biden Presses Iraq on Election Law, Oil-Bid Incentives |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/09/16/AR2009091602998.html |fecha=17 de setiembre de 2009 |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016|periódicu=The Washington Post|issn=0190-8286 |idioma=en-US}}</ref> Biden convertir nel principal voceru de l'Alministración Obama na cuestión d'[[Iraq]], realizando alredor de 8 viaxes ente 2009 y 2012, periodu en que les tropes estauxunidenses abandonaron Iraq gradualmente.<ref>{{cita web |url=http://www.politico.com/story/2014/11/president-obama-war-iraq-112730 |títulu=At war over Obama's new war in Iraq |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016}}</ref> Biden xugó un papel esencial en llograr el sofitu del Senáu a importantes lleis de l'alministración. La so esperiencia negociadora foi útil mientres les negociaciones col [[Partíu Republicanu (Estaos Xuníos)|Partíu Republicanu]] en [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]] en materia de política tributaria, economía y presupuestos, siendo vital na aprobación de la llei de control del Presupuestu del añu 2011 y na d'Aliviu Tributariu de 2012. [[Ficheru:Joe Biden Receives Presidential Medal of Freedom.jpg|miniaturadeimagen|220px|El presidente Obama condecora a Biden cola [[Medaya Presidencial de la Llibertá]] en xineru de 2017]] La so esperiencia como senador en materia de política internacional foi útil sobremanera pal rediseño de la política de l'Alministración en temes como la salida de les tropes d'Iraq y el conflictu n'Afganistán. Anque la so visión topetó cola de la entós [[Secretariu d'Estáu de los Estaos Xuníos|secretaria d'Estáu]], [[Hillary Clinton]], sobremanera na decisión d'unviar 21 mil nuevos soldaos a [[Afganistán]], col pasu de los meses la so voz llograría influyir muncho más nes decisiones d'Obama.<ref>{{cita web |url=http://usatoday30.usatoday.com/printedition/news/20090611/1aclinton11_cv.art.htm |títulu=USATODAY.com |fechaaccesu=11 de xunetu de 2016 |sitiuweb=usatoday30.usatoday.com}}</ref> Como vicepresidente, exerció un papel de lideralgu nos esfuercios de l'[[Administración Obama|administración Obama]] de llindar la venta d'armes,<ref name=":3" /> lluchar contra los [[Abusu sexual|abusos sexuales]] nos campus universitarios<ref name=":4" /> según na busca d'un tratamientu efectivu contra'l [[cáncer]].<ref name=":5" /> == Vida privada y familia == En 1966, tando na Facultá de Derechu, Biden casóse con [[Neilia Hunter]], con quien tuvo trés fíos, Joseph R. III (Beau), Robert Hunter, y Amy. La so esposa y fía menor morrieron nun accidente automovilísticu pocu dempués de que Biden fuera escoyíu Senador en 1972 a la edá de 29 años. Los sos dos fíos, Beau y Hunter, resultaron con mancadures de gravedá pol accidente, pero ambos recuperáronse dafechu.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> El so fíu, Beau, quien exerció como Fiscal Xeneral de [[Delaware]], finó en mayu de 2015, por causa de un [[cáncer de celebru]]. Persuadíu de nun arrenunciar y d'ocupase y curiar de los sos fíos, Biden empezó a dir en tren a [[Washington, DC]] dende la so casa nos suburbios de Wilimngton, retrasándose una hora y media tolos díes.<ref name=":1" /> En 1977, casóse con [[Jill Biden|Jill Tracy Jacobs]].<ref>{{cita web |url=https://www.whitehouse.gov/administration/vice-president-biden |títulu=Vice President Joe Biden |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |fecha=24 d'avientu de 2014}}</ref> Tienen una fía, Ashley, y dambos son miembros de la [[Ilesia católica]]. El fíu mayor de Biden, Joseph R. "Beau" Biden, III, foi sociu de la firma d'abogaos ''Bifferato, Gentilotti, Biden & Balick, LLC'' y foi electu Fiscal Xeneral del Estáu de [[Delaware]] en 2006. Capitán de l'Armada de la [[Guardia Nacional de los Estaos Xuníos|Guardia Nacional]] de Delaware, finó en mayu de 2015, por causa de un [[cáncer de celebru]].<ref name=":6">{{cita web |url=http://internacional.elpais.com/internacional/2015/05/31/actualidad/1433042488_948255.html |títulu=Muerre Beau Biden, fíu del vicepresidente d'Estaos Xuníos |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |apellíu=País |nome=Ediciones La fecha=31 de mayu de 2015}}</ref> El so fíu menor, R. Hunter Biden, trabaya como abogáu en [[Washington D.C.]], y primeramente trabayó nel Departamentu de Comerciu de los [[Estaos Xuníos]]. Cuando Joe Biden intentó donar fondos pa l'Academia "[[Archmere Academy]]", en [[Delaware]], col fin de construyir un nuevu edificiu pa les ciencies, refugaron pone-y el so nome por cuenta de les creencies ''pro-choice'' de Biden (a favor del albuertu). Igualmente donó'l dineru a pesar d'ello. == Historial eleutoral == {|class=wikitable style="width: 94%" style="text-align: center;" align="center" |-bgcolor=#cccccc !'''Añu''' !'''Cargu''' ! !'''Candidatu''' !'''Partíu''' !'''Votos''' !'''%''' !'''Votos Eleutorales''' ! !'''Oponente''' !'''Partíu''' !'''Votos''' !'''%''' !'''Votos Eleutorales''' ! |- |1972 |[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |116.006 |50% | | |J. Caleb Boggs |[[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |112.844 |49% | |- |1978 |[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |93.930 |58% | | |James H. Baxter, Jr. |[[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |66.479 |41% | |- |1984 |[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |147.831 |60% | | |John M. Burris |[[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |98,101 |40% | |- |1990 |[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |112.918 |63% | | |M. Jane Brady |[[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |64,554 |36% | |- |1996 |[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |165.465 |60% | | ||Raymond J. Clatworthy |[[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |105.088 |38% | |- |2002 |[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |135.253 |58% | | |Raymond J. Clatworthy |[[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |94.793 |41% | |- |2008 |[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |257.484 |65% | | |[[Christine O'Donnell]] |[[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |140.584 |35% | |- |2008 | [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidencia]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |69.498,516 |52.93% |365 | |[[Sarah Palin]] | [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |59.948.323 |45.65% |173 |- |- |2012 | [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos|Vicepresidencia]] | |Joseph R. Biden, Jr. |[[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]] |65.915.796 |51.06% |332 | |[[Paul Ryan]] | [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Republicanu]] |60.933.500 |47.20% |206 |- |} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commons|Joe Biden}} {{wikisource|idioma=en|Author:Joe Biden|oxeto=obres orixinales|preposición=de|Joe Biden}} {{wikiquote|idioma=en|Joe Biden|preposición=de y sobre}} {{socesión | predecesor = [[J. Caleb Boggs]] | títulu = [[Ficheru:Senate Seal.svg|25px]]<br/>[[Senáu de los Estaos Xuníos|Senador]] [[Antigüedá de los senadores de los Estaos Xuníos|Senior]] d'[[Estaos Xuníos]] | periodu = [[1973]]–[[2009]] | socesor = [[Ted Kaufman]] | predecesor2 = [[Dick Cheney]] | títulu2 = [[Ficheru:Seal of the Vice President of the United States.svg|25px]]<br/>[[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]] | periodu2 = [[2009]]–[[2017]] | socesor2 = [[Mike Pence]] | predecesor3 = [[Donald Trump]] | títulu3 = [[Ficheru:Seal of the President of the United States.svg|25px]]<br/>[[Presidentes de los Estaos Xuníos d'América|Presidente de los Estaos Xuníos]] | periodu3 = [[2021]]–anguaño | socesor3 = - }} {{NF|1942||Biden, Joe}} {{Tradubot|Joe Biden}} [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Abogaos y abogaes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Demócrata (Estaos Xuníos)]] [[Categoría:Persones de Pennsylvania]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] dqc1nt0sflxt6p6nb9qce37me8svym9 0 156327 3699423 3586827 2022-07-25T08:01:13Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Hannibal Hamlin''' {{nym}} foi'l decimoquintu [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]], mientres el gobiernu del [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] [[Abraham Lincoln]] ente los años [[1861]] a [[1865]]. Tamién foi'l primer vicepresidente perteneciente al [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]]. Antes de la so eleición en [[1860]], sirvió nel [[Senáu de los Estaos Xuníos]], na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]], y de volao como gobernador del estáu de [[Maine]]. == Primeros años == Nació en Paris Hill (agora un distritu históricu del rexistru nacional), na ciudá de [[Paris (Maine)|Paris]], allugada nel condáu d'[[Oxford County (Maine)|Oxford County]] nel estáu de [[Maine]]. Los sos padres fueron Cyrus Hamlin y Anna Livermore, siendo descendiente de James Hamlin pola sesta xeneración, quien s'estableció en [[Massachusetts Bay Colony]] en [[1639]]. Hamlin foi sobrín nietu del Senador [[Samuel Livermore]] de [[New Hampshire]], y nietu de [[Stephen Emery]] [[ministru de xusticia]] mientres [[1839]] a [[1840]]. Hamlin asistió a escueles nel so distritu y a la secundaria [[Hebron Academy]]. Darréu dedicóse a l'alministración de la [[granxa]] del so padre. Nos siguientes años exerció distintos trabayos como: maestru, lleñador, cocineru, agrimensor, alministrador d'un periódicu selmanal en Paris, y [[cajista]] nuna imprenta. Estudió derechu y recibió la llicencia pa exercer el so oficiu en [[1833]]. Empezó la so práutica como abogáu n'[[Hampden (Maine)|Hampden]], na zona residencial de [[Bangor (Maine)|Bangor]], onde moró hasta [[1848]]. == Entamos políticos == La carrera política de Hamlin empecipió en [[1836]] cuando empezó un periodu de mandatu na Cámara de representantes de Maine, dempués de que fora electu l'anterior añu. Sirvió mientres la [[Guerra de Aroostook]] en [[1839]]. En [[1840]], ensin ésitu postular por un puestu na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] y en [[1841]] abandonó la Cámara de representantes estatal. Dempués sirvió mientres dos periodos na Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos, dende [[1843]] a [[1847]]. Depués foi electu por qu'ocupara un puestu nel [[Senáu de los Estaos Xuníos]] en [[1848]], y mientres un periodu completu en [[1851]]. A principios de la so carrera foi [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]], sofitando la candidatura de [[Franklin Pierce]] en [[1852]]. Dende'l principiu del so serviciu nel congresu destacóse como un opositor del allongamientu de la esclavitú, foi un destacáu partidariu de la clausa llexislativa [[Wilmot Proviso]], y faló en contra del [[compromisu de 1850]] sobre la esclavitú. En [[1854]], oponer a l'aprobación del [[Acta Kansas-Nebraska]], que revocaba'l [[Compromisu de Misuri]]. Dempués de que'l partíu demócrata sofitara la revocación de la [[Convención Nacional Demócrata de 1856]], decidió arrenunciar a la so afiliación al partíu demócrata'l [[12 de xunu]] de [[1856]] y xunióse al apocayá entamáu partíu republicanu, causando una conmoción nacional. Los republicanos nomar esi mesmu añu como [[Gobernador de Maine]], y exerció el so cargu'l [[8 de xineru]] de [[1857]] dempués de que venciera con una gran mayoría de votos. Sicasí, a finales de febreru arrenunció a la gobernación, y nuevamente ocupó un puestu nel Senáu de los Estaos Xuníos dende [[1857]] a [[1861]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{NF|1809|1891|Hamlin, Hannibal}} {{Tradubot|Hannibal Hamlin}} [[Categoría:Vicepresidentes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Maine‎]] [[Categoría:Embaxadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Senadores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 6n46zp6ll29pnb9u8tc6l8fyqm9q276 0 156807 3699469 3677074 2022-07-25T08:06:44Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki '''La presidencia de [[Nicolas Sarkozy]]''', candidatu del partíu derechiegu francés [[UMP]], empezó'l 16 de mayu de 2007, cuando asocedió la tresferencia oficial del poder nes sos manes. Nicolas Sarkozy asocedió a [[Jacques Chirac]] y foi'l sestu presidente de la [[Quinta República Francesa]]. Nomó a [[François Fillon]] como [[Primer Ministru de Francia|Primer Ministru]]. [[Ficheru:Lula-Sarkozy-cropped.jpg|thumb|[[Nicolas Sarkozy]]]] Los principales retos de la so presidencia fueron la competitividá económica de Francia y el so pesu económicu nel mundu, la tasa de desemplegu crónicu, y el [[poder adquisitivu]] de los matrimonios. Mientres la so campaña eleutoral, Sarkozy presentóse como'l candidatu del cambéu y de la rotura coles práutiques y les polítiques pasaes, ye dicir la inmovilidá.<ref>[[El País (España)]], 07/05/2007, [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Francia/escueye/conservador/cambéu/elpepiint/20070507elpepiint_2/Te Francia escueye a un conservador pal cambéu]</ref><ref>[[Joaquim Prieto]] [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Francia/vota/inmensu/deséu/camudo/elpepiint/20070506elpepiint_1/Te Francia vota con inmensu deséu de cambéu], [[El País (España)]], 06-05-2007</ref><ref>[[Josep Ramoneda]], 08/05/2007, [[El País (España)]], [https://www.elpais.com/articulo/internacional/presidente/autoestima/elpepiint/20070508elpepiint_9/Tes El presidente y l'autoestima]</ref><ref>[http://buscador.lavanguardia.es/buscador/resultados/20070508/51344011559/Francia-mira-al futuru.xhtml?q=sarkozy%20francia Francia mira al futuru] [[La Vanguardia (España)]], 08/05/2007</ref> Anque Francia ye [[economía de Francia|una de les principales economíes del mundu]], el [[crecedera económica|crecedera]] foi cobarde nos años precedentes y los resultaos en materia d'ingresos tamién fueron matizaos. Dende los empiezos de los años 2000, la crecedera francesa caltúvose per debaxo de la media europea, la competitividá deterioróse y el [[desemplegu]] aumentó. La problemática del desemplegu fuera una tema imprescindible de campaña eleutoral. Sarkozy presentó en 2007 un programa económicu ambiciosu, al anunciar que quería amenorgar los [[impuestos de Francia|impuestos]] y faer más flexible'l mercáu de trabayu (subsidios amenorgaos y más difíciles de llograr pa los paraos que se nieguen a aceptar más d'una ufierta d'emplegu, flexibilización de la selmana llaboral de 35 hores, eliminación de les contribuciones impuestes n'hores extras de trabayu).<ref>[https://web.archive.org/web/20080720024337/https://www.elpais.com/comunes/2007/eleiciones_franceses/programa-eleutoral-sarkozy.html Programa de Nicolas Sarkozy], [[El País (España)]]</ref> El proyeutu d'eses polítiques yera aumentar la productividá y los salarios.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/06/internacional/1178411479.html Principales propuestes eleutorales del conservador Nicolas Sarkozy] [[El Mundo (España)]], 06-05-2007</ref><ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/06/internacional/1178477600.html Sarkozy promete 'trabayu, autoridá, respetu ya identidá nacional'] [[El Mundo (España)]], 06-05-2007</ref> Sarkozy goció d'un poder presidencial bien fuerte, y utilizó la so mayoría llexislativa pa promover cambeos económicos y mayores reformes. Mientres la so campaña, trató d'encarnar la rotura comparativamente al gobiernu anterior y a la clase política francesa polo xeneral, y nun dexó d'afirmar que quería reformar en fondura'l país pa modernizalo, cola temática repetitiva de la "rotura".<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/poder/rei/republicanu/elpepiint/20070507elpepiint_6/Tes El poder del rei republicanu] El País, 07-05-2007</ref> Cola so mayoría absoluta d'escaños llexislativos, Sarkozy afirmóse como unu de los líderes europeos con más llexitimidá y pesu políticu.<ref>[[Ana Carbajosa]], [[El País (España)]], 5 de mayu de 2007, [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Europa/espera/Sarkozy/elpepiint/20070507elpepiint_10/Te Europa espera a Sarkozy]</ref> Sicasí, el so estilu bien dinámicu<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/politico/ambiciosu/fuelga/elpepiint/20070507elpepiint_5/Tes Un políticu ambiciosu que nunca fuelga], [[El País (España)]]</ref> y les sos reformes acarretaron dellos discutinios. Los partíos opositores y los sindicatos oponer a munches de les sos reformes con repetitives fuelgues y movilizaciones caleyeres, magar que eses reformes yeren sofitaes pola mayoría de los llexisladores. La estratexa de Sarkozy de promover los cambeos nun solu impulsu en llugar de faelo per etapes produció munchos adversarios y un descontentu popular. Impunxo un estilu peculiar d'exercer el poder,<ref>[[Guillermo Altares]] [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Sarkozy/sei/poder/elpepiint/20070506elpepiint_2/Tes Sarkozy o la sede de poder], [[El País (España)]], 06-05-2007</ref> más arreyáu en cuestiones de gobiernu que los sos antecesores, y amosó el so dinamismu, lo que llevó al diariu [[Monde]] a moteyalo "hiperpresidente",<ref>''L'hyper-président'', [[Monde]], 06 Juin 2007 «Le nouveau président de la République a marqué des points grâce à son style direct, son art de la communication, son omniprésence sur tous les fronts intérieurs et extérieurs, sa volonté affichée d'engager les réformes promises»</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/espana/bonapartismo/elpepiesp/20070531elpepinac_5/Tes El bonapartismo] [[Ernesto Ekaiser]], 31-05-2007</ref> una pallabra utilizada dempués pelos medios franceses pa criticar la so manera de gobernar y la so omnipresencia en tolos asuntos.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/opinion/regimen/mutacion/elpepusocdgm/20070527elpdmgpan_3/Tes Un réxime en mutación], [[Josep Ramoneda]], [[El País (España)]], 27/05/2007</ref> Adoptó un estilu bien similar nel escenariu internacional, con nueves propuestes y un dinamismu ilimitáu.<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/international/newsid_7786000/7786841.stm Sarkozy y el so balance européu], [[BBC Mundo]] "[El] estilu de Sarkozy provocó fregadures hasta cola canciller alemana Angela Merkel, (...) ta claro qu'a dalguna xente nun lu gusta'l so activismu [nin] el so ritmu frenético", [[Gerardo Lissardy]]</ref><ref>[[Agence France-Presse|AFP]] - [http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-5702487 Nicolas Sarkozy, un presidente hiperactivo pa Francia] - 26 de xunetu de 2009, [[El Tiempu (Colombia)]]</ref> == Eleiciones == [[Ficheru:Francois Fillon (3).jpg|thumb|150px|[[François Fillon]], el Primer Ministru.]] {{AP|Eleiciones presidenciales de Francia de 2007}} Nicolas Sarkozy venció a la socialista [[Ségolène Royal]] na segunda vuelta de les [[Eleiciones presidenciales de Francia de 2007|eleiciones presidenciales]], el 6 de mayu. Ganó les eleiciones col 53% de los votos<ref>Especial de [[El País (España)]] sobre la eleiciones franceses de 2007 [https://web.archive.org/web/20080720061056/https://www.elpais.com/comunes/2007/eleiciones_franceses/en_cifres.html Los comicios, en cifres]</ref> y con una participación masiva per parte del eleutoráu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/indice/participacion/raspia/83/97/alto/1988/elpepuint/20070506elpepuint_2/Tes L'índiz de participación raspia'l 83, 97%, el más altu dende 1988]</ref><ref>[[Lluís Uría]], [[La Vanguardia (España)]], 7 de mayu de 2007: [http://buscador.lavanguardia.es/buscador/resultados/20070507/51343594238/Los cuatro-factores-de-una-participacion-eleutoral.xhtml?q=sarkozy%20francia Los cuatro factores d'una participación eleutoral de niveles históricos]</ref> El saliente presidente [[Jacques Chirac]] apurrió'l poder al so socesor el 11 de mayu de 2007, mientres una ceremonia nel [[Palaciu del Elíseo]] en [[París]].<ref>[[Associated Press]] 16/05/2007 [https://www.elpais.com/fotografia/internacional/Vigesimo/tercer/presidente/Francia/elpfotint/20070516elpepuint_16/Ies/ Ventiavu tercer presidente de Francia]</ref><ref>[https://www.elpais.com/fotografia/internacional/anos/poder/elpfotint/20070516elpepuint_18/Ies/ 12 años nel poder] EFE, 16-05-2007</ref> Unos díes antes, Chirac despidir de la nación nuna alocución televisada dempués de doce años nel poder.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/15/internacional/1179254273.html Chirac pide a los franceses 'unidá' y 'solidaridá' nel so discursu de despidida], [[El Mundo (España)]], 15-05-2007</ref><ref>Axencies, [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Chirac/pide/despidida/franceses/permanezan/xuníos/solidarios/elpepuint/20070515elpepuint_12/Tes Chirac pide na so despidida que los franceses permanezan "xuníos y solidarios"], [[El País (España)]], 16-05-2007</ref> Tamién lo apurrió los códigos secretos de llanzamientu del arsenal nuclear, que solo'l Presidente de la República tien.<ref>EFE, 15 de mayu de 2007, [http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=51347454938&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATU=9&turbourl=false Jacques Chirac abandona'l Elíseo "col arguyu del deber cumplíu"]</ref> El 16 de mayu foi la ceremonia oficial de la tresferencia. Sarkozy asumió'l so cargu nel [[Palaciu del Elíseo]]. Poques hores dempués viaxo a [[Berlín]] a axuntase cola [[canciller d'Alemaña|canciller alemana]] [[Angela Merkel]], que'l so país ye un [[Rellaciones francu-alemanes|aliáu importante]] de Francia y que nesi momentu exercía la [[Presidencia alemana del Conseyu de la Unión Europea 2007|Presidencia alemana del Conseyu de la Unión Europea]]. El 17 de mayu [[François Fillon]], que dirixiera la campaña eleutoral del candidatu UMP, foi designáu primer ministru.<ref>EFE [http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=51349008028&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATU=9&turbourl=false L'arteru reformador Fillon asume les riendes del primer Executivu de Sarkozy], 17/05/2007</ref><ref>[[El Mundo (España)]], [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/17/internacional/1179392187.htmlFrançois Fillon: El 'home casi perfectu' de Nicolas Sarkozy]</ref><ref>[[El Mundo (España)]], [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/17/internacional/1179388809.html Sarkozy noma primer ministru francés al so conseyeru políticu François Fillon]</ref> El día dempués, nomó los miembros del so gobiernu, con solu 15 persones, la metá que'l del so predecesor, y compuestu por casi la mesma cantidá de muyeres que d'homes. [[Bernard Kouchner]], un socialista, y fundador de la organización humanitaria [[Médicos Ensin Fronteres]] foi nomáu ministru de les Rellaciones Esteriores.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/18/internacional/1179479113.html De fundador de Médicos ensin Fronteres a ministru d'Esteriores] [[El Mundo (España)]]), 18/05/2007</ref><ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/18/internacional/1179475645.html El socialista Kouchner, nuevu ministru d'Esteriores del Gobiernu francés] [[El Mundo (España)]], 18/05/2007</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/Sarkozy/ufierta/entrar/Gobiernu/destacaos/lideres/esquierda/elpepiint/20070515elpepiint_2/Tes Sarkozy ufierta entrar nel Gobiernu a destacaos líderes de la esquierda], [[El País (España)]], 15/05/2007</ref> L'equipu tamién incluyó [[Alain Juppé]], que foi primer ministru ente 1995 y 1997; foi nomáu nel Ministeriu del Mediu Ambiente, un ministeriu creáu pol presidente. [[Jean-Louis Borloo]] tien el ministeriu de la Economía y del Emplegu. [[Rachida Dati]], que ye d'orixe marroquinos, tuvo'l ministeriu de la Xusticia.<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=909525 Sarkozy formó'l so equipu de gobiernu] 18 de mayu de 2007</ref> [[Hervé Morin]] ta al mandu de la defensa,<ref>[http://www.lavanguardia.es/internacional/noticias/20070518/51349356636/sarkozy-pon-al-socialista-kouchner-al frente-de-esteriores-y-al-centrista-morin-en-defensa-estado-y.html Sarkozy pon al socialista Kouchner al mandu d'Esteriores y al centrista Morin en Defensa], EFE, 18/05/2007</ref> [[Xavier Bertrand]] y [[Jean-Louis Borloo]] encargar de la economía y del emplegu.<ref>Sara Acosta [http://www.cincodias.com/articulo/economia/Sarkozy-designa-Borloo-Bertrand-dirixir-reformes-economicas-Francia/20070519cdscdieco_2/cdseco/ Sarkozy designa a Borloo y Bertrand pa dirixir les reformes económiques en Francia] 19 de mayu de 2007, Cinco Díes</ref> Asina los principales miembros del gobiernos fueron: * Rellaciones Esteriores: [[Bernard Kouchner]] (socialista) * Mediu Ambiente (nuevu ministeriu): [[Alain Juppé]] * Economía y l'Emplegu: [[Jean-Louis Borloo]] * Xusticia: [[Rachida Dati]] * Inmigración ya Identidá Nacional (nuevu ministeriu): [[Brice Hortefeux]] === Eleiciones llexislatives === {{AP|Eleición llexislativa de Francia (2007)}} Les eleiciones llexislatives celebráronse dos selmanes dempués de les eleiciones presidenciales. Ello ye que cola reforma constitucional de 2001, el mandatu presidencial yá nun foi de siete años sinón de cinco años, lo igual del mandatu de los diputaos. Asina Les eleiciones presidencial y llexislativu coincidan dende esta reforma. Estes eleiciones teníen de dar al presidente un ampliu poder pa tresformar el país. Habíase previstu qu'habría una clara mayoría pal partíu de Sarkozy, la [[UMP]]. Na primer vuelta, celebrada'l domingu 10 de xunu, la UMP axuntó en total 39,54% de los votos y llogró direutamente 109 escaños con candidatos que superaron la mayoría absoluta de votos. El [[Partíu Socialista de Francia|Partíu Socialista]] pudo asegurar un solu escañu y quedó 15% debaxo de la UMP nesa primer votación (24,76% de los votos).<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/54488.html Llogra Sarkozy resultancia histórica], 12 de xunu de 2007</ref> Hubo una astención récor cercana a 40% de los votantes.<ref>[[Axencia EFE|EFE]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/54478.html Partíu de Sarkozy afara n'eleiciones] 11 de xunu de 2007, [[El Universal (Méxicu)]]</ref> Sicasí, los socialistes alvirtieron sobre'l riesgu de qu'una mesma fuercia político apodere los poderes y apelaron a que'l pueblu francés nun lu dea demasiáu poder al presidente. Al contrariu Sarkozy píde-yos a los votantes que-y dean al so partíu una mayoría sustancial que-y dexe llevar a cabu les reformes económiques que prometió mientres la so campaña presidencial. La segunda vuelta celebróse'l 17 de xunu: la UMP llogró 314 de los 577 asientos de l'[[Asamblea Nacional de Francia|Asamblea Nacional]], el Partíu Socialista llogró 185 escaños. Asina, la victoria apolmonante que previeren la derecha nun se cumplió, porque la oposición nun foi tan mal como s'esperaba. Sicasí, la mayoría gobernante caltenga'l poder, lo que nun asocedió dende hai 1978, y los resultaos dexen a Sarkozy gobernar llibremente ya imponer el so anunciáu programa de cambeos nel país, pero con posibles torgues pa gobernar virtualmente ensin oposición hasta l'añu 2012.<ref>[[J.M.Martí Font]] [https://www.elpais.com/articulo/internacional/meyora/socialista/empana/victoria/partíu/Sarkozy/llexislatives/elpepiint/20070618elpepiint_3/Tes La meyora socialista avafa la victoria del partíu de Sarkozy nes llexislatives] 18/06/2007</ref><ref>[[El Mundo (España)]] [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/06/17/internacional/1182109279.html Victoria ensin marea azul en Francia] 17/06/2007</ref><ref>[[El Mundo (España)]] [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/06/17/internacional/1182051067.html La conservadora UMP llogra la mayoría absoluta nes llexislatives franceses] 17/06/2007</ref><ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/06/18/internacional/1182128554.html La conservadora UMP revalida la so mayoría en Francia pero la esquierda ameyora posiciones] 18/06/2007</ref> Ello ye que esta victoria llindada paeció un mensaxe de parte de los eleutores, porque dexa a la oposición d'esquierda complicar les coses y xugar un papel significativu, y porque Sarkozy pidiera una amplia mayoría llexislativa pa reformar el país.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/Sarkozy/pide/gran/mayoria/campana/llexislatives/elpepiint/20070530elpepiint_13/Tes Sarkozy pide una gran mayoría na so campaña pa les llexislatives], J.M.Martí Font, [[El País (España)]], 30/05/2007</ref> Al conocese los resultaos de les eleiciones, los socialistes espresaron el so prestu. La primer víctima d'esta eleición foi'l númberu dos del gobiernu, l'ex primer ministru [[Alain Juppé]], qu'anunció'l so arrenunciu al cargu de ministru d'Ecoloxía en siendo ganáu como candidatu a diputáu por una socialista.<ref>[http://www.eluniversal.com.mx/internacional/54542.html Sarkozy llogra mayoría n'Asamblea Nacional], 18 de xunu de 2007, [[El Universal (Méxicu)]]</ref> Alain Juppé foi reemplazáu por [[Jean-Louis Borloo]] como ministru.<ref>Octaví Martí, [https://www.elpais.com/articulo/internacional/numbero/Gobiernu/pierde/feudu/Burdeos/elpepiint/20070618elpepiint_5/Tes El 'número dos' del Gobiernu pierde nel so feudu de Burdeos], [[El País (España)]], 18/06/2007</ref><ref>[[El Mundo (España)]], [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/06/18/internacional/1182158075.html Sarkozy encarga a Fillon formar un nuevu Gobiernu tres el revés de les Llexislatives] 18/06/2007</ref> [[Christine Lagarde]] ye ministra d'Economía y Emplegu.<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=918870 Sarkozy sospriende a Francia col so gabinete] 20 de xunu de 2007</ref> == Primeres aiciones internacionales == [[Ficheru:33rdG8Leaders.jpg|thumb|Nicolas Sarkozy mientres la [[33ª Cume del G8]] n'[[Alemaña]] con otros mandatarios, el so primer cume internacional.]] So la presidencia de Sarkozy, Francia siguió siendo un actor clave en La [[Xunión Europea]].<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/Llega/Sarkozy/Fuerte/elpepiint/20070513elpepiint_6/Tes Llega Sarkozy, El Fuerte] [[El País (España)]], 13/05/2007</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/opinion/Esperando/Sarkozy/elpepiopi/20070513elpepiopi_1/Tes Esperando a Sarkozy] 13 de mayu de 2007, [[El País (España)]]</ref> Pa destrabar la tema de la Constitución, Sarkozy presentó nel parllamentu un proyeutu de tratáu constitucional que-y dexo evitar [[Referéndum sobre la Constitución Europea en Francia|otru referéndum]] sobre la tema.<ref>[[Stephan Sberro]], [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/56344.html Unión Europea, destrabada] [[El Universal (Méxicu)]], 16 d'avientu de 2007 «La renacencia del proyeutu constitucional européu debe enforma a l'habilidá de la canciller Angela Merkel d'Alemaña y al dinamismu de Nicolás Sarkozy, presidente de Francia.»</ref> Tamién Sarkozy foi'l [[Presidente del Conseyu Européu]] ente xunetu y avientu de 2008. Sicasí, fixo desencuentros en temes como'l de [[Turquía]], porque Sarkozy oponer al [[accesu de Turquía a la Unión Europea]].<ref>EFE [http://buscador.lavanguardia.es/buscador/resultados/20070625/51366453216/Francia-y-Xipre-primen-para-que-la XE-non-abord.xhtml?q=sarkozy%20francia Francia y Xipre primen por que la XE nun encete'l capítulu económicu de negociación con Turquía] 25-06-2007</ref> En política esterior, les rellaciones de Sarkozy con [[Estaos Xuníos]] fueron más amistoses de lo que fueron con [[Jacques Chirac]], quien hubo problemes por cuenta de la [[guerra d'Iraq]].<ref>[[José Vidal-Beneyto]] [https://www.elpais.com/articulo/internacional/rotura/americana/Sarkozy/elpepiint/20070526elpepiint_13/Tes La rotura americana de Sarkozy] 26/05/2007</ref><ref>[[Staephan Sberro]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/55198.html Sarkozy, un xiru espectacular] [[El Universal (Méxicu)]], 22 d'agostu de 2007</ref> '''Negociaciones coles FARC '''<br /> Nel so primer discursu pronunciáu pocos momentos dempués del anunciu de la so victoria nes eleiciones se 5 de mayu de 2007, Nicolas Sarkozy fixo referencia a [[Íngrid Betancourt]], caltenida secuestrada pola guerrilla izquierdista [[Fuercies Armaes Revolucionaries de Colombia]] (FARC) dende 2002. Amás de ser colombiana, Betencourt tien la nacionalidá francesa. Sarkozy prometió faer tolos esfuercios pa consiguir la so lliberación.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/19/internacional/1179555154.html Sarkozy afirma a la familia de Betancourt que 'va llegar hasta'l final' pa lliberar] [[El Mundo (España)]], 19-05-2007</ref> Anunció pocos díes dempués que s'opondría a cualquier operación militar en Colombia que ponga en riesgu la vida de la rehén francesa.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/05/20/internacional/1179621818.html Colombia amuésase receptiva coles iniciatives de Sarkozy sobre les FARC] [[El Mundo (España)]], 20/05/2007</ref> Ello ye que el presidente colombianu [[Álvaro Uribe]] ordenara al exércitu qu'anueve los esfuercios pa lliberar a Betancourt, asina Sarkozy primo a Colombia por que lleve a cabu [[Íngrid Betancourt#Xestiones pa la so lliberación|negociaciones coles FARC]]. El ministru d'Esteriores francés Bernard Kouchner declaro "Oponémonos a cualquier aición militar que pueda poner en peligru la vida de los rehenes". Álvaro Uribe aceptó lliberar al líder de les FARC [[Rodrigo Granda]] a pidimientu de Sarkozy en cuenta de la lliberación de rehenes.<ref>[[El Mundo (España)]], [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/06/05/internacional/1181046736.html Álvaro Uribe diz que lliberó al líder de les FARC Rodrigo Granda a pidimientu de Sarkozy] 05/06/2007</ref> En setiembre de 2007, Nicolas Sarkozy axuntar con Álvaro Uribe na Asamblea Xeneral de la ONX p'aldericar los esfuercios por llegar a un alcuerdu humanitariu coles FARC. ''' El nuevu tratáu européu '''<br /> El 16 de mayu en [[Berlín]], mientres el so primer discursu oficial como presidente, Nicolas Sarkozy pidió midíes urxentes pa sacar a la [[Xunión Europea]] del so paralís constitucional. Dixo qu'Alemaña y Francia, xuníes con una [[Rellaciones francu-alemanes|rellación histórica]], teníen de trabayar pa resolver la crisis constitucional de la XE. Sarkozy dixo que quier un tratáu simplificáu que se ratifique nel parllamentu francés asina sía posible. Ello ye que los votantes franceses (y holandeses) refugaron el [[constitución europea|tratáu constitucional]] nun [[Referéndum sobre la Constitución Europea en Francia|referéndum en 2005]]. Pocos díes dempués en [[Bruxeles]], sofitó una [[Tratáu de Lisboa|Constitución de la Unión Europea simplificada]], y dixo que "el tratáu simplificáu ye la única solución posible. Rescampla qu'esti tratáu simplificáu nun puede ser una nueva Constitución, a la que los franceses dixeron non".<ref>[http://www.lavanguardia.es/internacional/noticias/20070523/51352139605/sarkozy-diz-que-el tratáu simplificáu-ye-la-unica-solucion-a-paralisis-ue-constitucion-francia-nin.html Sarkozy diz que'l tratáu simplificáu "ye la única solución" a paralís XE], [[La Vanguardia (España)]], 23 de mayu de 2007</ref><ref>[http://buscador.lavanguardia.es/buscador/resultados/20070621/51365640337/La cena-de-lideres-acaba-ensin-meyores-en-la reforma.xhtml?q=sarkozy%20francia La cena de líderes acaba ensin meyores na reforma constitucional], 21/06/2007, La Vanguardia (España)</ref> El 23 de xunu de 2007 los líderes del [[Conseyu Européu]] aconceyaos en [[Bruxeles]] algamaron un alcuerdu pa la reforma institucional.<ref>[http://buscador.lavanguardia.es/buscador/resultados/20070623/51365971110/La XE-raspia-el consensu-sobre-el tratáu-cont.xhtml?q=sarkozy%20francia La XE raspia'l consensu sobre'l tratáu], [[La Vanguardia (España)]], 23/06/2007</ref><ref>[[El Mundo (España)]] [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/06/23/internacional/1182566368.html Los 27 llogren un alcuerdu de mínimos pa impulsar el nuevu Tratáu de la XE] 23/06/2007</ref> {{VT|Hestoria del Tratáu de Lisboa}} === Rellaciones con EE.XX. === [[Ficheru:Sarkozy - Bush at Mount Vernon - November 2007.jpg|thumb|250px|Sarkozy averar a Estaos Xuníos. Equí en payares de 2007 con [[George W. Bush]].]] Mientres la so campana eleutoral, Sarkozy prometió ameyorar les rellaciones con [[Estaos Xuníos]]. Ello ye que la oposición de [[Jacques Chirac]] a la [[guerra d'Iraq]] en 2003 produxera un distanciamientu nes rellaciones francu-estauxunidenses. Tamién fuera desalcuerdos sobre'l [[comerciu internacional]] y el [[cambéu climáticu]]. Sarkozy dexó en claru qu'adoptaría una postura más favorable escontra Estaos Xuníos y que Georges Bush podía cuntar cola so amistá. N'agostu de 2007, el presidente d'Estaos Xuníos [[George Walker Bush|George Bush]] acoyó a Nicolas Sarkozy na so residencia en [[Maine]], con una xinta informal. Nicolas Sarkozy atopar de vacaciones na llocalidá cercana de [[New Hampshire]].<ref>[[El Mundo (España)]], 11/08/2007 [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/08/11/internacional/1186852583.html Xunta informal de los presidentes d'EEXX y Francia nuna residencia de la familia Bush]</ref> == Primeres reformes == Los principales retos que tuvo d'encarar Nicolas Sarkozy taben el desemplegu y la cohesión social. Nel so discursu de toma de posesión del cargu, Sarkozy señaló que Francia precisaba "asumir riesgos y siguir iniciatives". Tamién dixo que'l país precisaba "rehabilitar los valores del trabayu, l'esfuerciu, el méritu y el respetu", según ganar la intolerancia. Unu de los puntos principales de la so campaña foi la llucha contra la [[inmigración illegal]], amás de la cuestión de la identidá nacional. El gobiernu caltuvo una sesión especial del Parllamentu en xunetu de 2007 col fin d'empecipiar les sos primeres reformes polítiques, qu'inclúin lleis inmigratorias más estrictes, más llibertá pa les universidaes, normes llaborales más flexibles, exoneraciones fiscales, y penes más severes contra'l crime, llimitaciones de les polítiques asistenciales, la obligatoriedá d'un serviciu mínimu de tresportes en casu de fuelgues. Nel sector xudicial, Nicolas Sarkozy negar a perdonar colectivamente a prisioneros el [[Día de la Bastilla]], un xestu tradicional del [[Fiesta nacional de Francia|feriáu del 14 de xunetu]]. Dixo nun taba acordies con usar el perdón presidencial, porque lo prometiera mientres la so campaña presidencial.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/07/14/internacional/1184434176.html Nicolas Sarkozy ruempe cola tradición nos festexos de la fiesta nacional francesa], EFE, 14 de xunetu de 2007</ref> Les reformes económiques fueron votaes rápido, el gobiernu impunxo una flexibilización de les normes llaborales y exoneraciones impositives.<ref>[[Cinco Díes]] [http://www.cincodias.com/articulo/economia/nuevu-Gobiernu-frances-prepara-rebaxes-fiscales-impulsar-crecedera/20070524cdscdieco_3/cdseco/ El nuevu Gobiernu francés prepara rebaxes fiscales pa impulsar la crecedera] 24 de mayu de 2007</ref><ref>[[Cinco Díes]] [http://www.cincodias.com/articulo/economia/Francia-suprime-facto-selmana-35-hores/20071002cdscdieco_12/cdseco/ Francia suprime de facto la selmana de 35 hores] 2 d'ochobre de 2007</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/Sarkozy/pide/gran/mayoria/campana/llexislatives/elpepiint/20070530elpepiint_13/Te Francia prepara un plan de reformes de "electrochoque" p'alzar la crecedera] [[El País (España)]], 24/05/2007</ref><ref>[[Sara Sefchovich]] [http://www.eluniversal.com.mx/editoriales/39834.html El trabayu o la vida], [[El Universal (Méxicu)]], 25 de febreru de 2008</ref> Sicasí, el [[Conseyu Constitucional de Francia|Conseyu Constitucional]] impunxo'l so vetu a la desgravación retroactiva na renta de los intereses de creitos inmobiliarios, que taba una promesa bien popular. ''' Identidá nacional ''' El 16 de mayu, mientres la tresferencia oficial del poder, Sarkozy anuncio que la so primer decisión sería faer qu'en toles escueles llea una carta escrita por [[Guy Môquet]], un combatiente de la [[resistencia francesa]] mientres la [[Segunda Guerra Mundial]]. Tamién Sarkozy impunxo un mayor control de la inmigración, ye dicir más restricciones pa los inmigrantes. Pocos meses dempués de la so eleición, en setiembre de 2007, l'Asamblea votó una llei que fizo más difícil que los familiares d'inmigrantes axuntar con ellos en territoriu francés, la llamada [[Llei de control de la inmigración de Francia de 2007|Llei sobre control de la inmigración, integración y asilu]].<ref>[http://www.eluniversal.com.mx/internacional/54499.html Francia va contra los migrantes] 13 de xunu de 2007, [[El Universal (Méxicu)]]</ref> La reforma esixía a los familiares d'inmigrantes comprobar que tienen solvencia económica y pueden falar francés, amás de sometese a una prueba xenética pa determinar si realmente tienen derechu a entrar al país. Nicolás Sarkozy estableció cuotes de deportación, y comprometióse a repatriar a 25.000 inmigrantes illegales aquel añu.<ref>[http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=53393489249&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATU=9&turbourl=false Sarkozy dobla la presión sobre la policía pa llograr espulsar a 25.000 inmigrantes clandestinos] LLUÍS URÍA | 13/09/2007</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/Francia/espulsara/25000/inmigrantes/irregulares/anu/elpepiint/20070602elpepiint_12/Te Francia va espulsar a 25.000 inmigrantes irregulares anguaño] [[El País (España)]], 02/06/2007</ref> Sicasí esta llei provocó un enorme discutiniu nel país, con crítiques de parte de miembros del gobiernu, de la prensa, y d'organizaciones defensores de llibertaes civiles.<ref name=inmigracion>Lluís Uría 14/09/2007, La Vanguardia (España) [http://www.lavanguardia.es/ciudadanos/noticias/20070914/53393681031/francia-alderique-instaurar-pruebes-de-adn-pa-el reagrupamientu familiar-de-los inmigrantes-inmigraci.html Francia alderica instaurar [[Prueba d'ADN|pruebes d'ADN]] pal reagrupamientu familiar de los inmigrantes]</ref> ''' Reformes sociales ''' Nicolás Sarkozy anunció a empiezo del so mandatu los sos planes de reformar el sistema de [[seguridá social]] pa modernizar la economía del país: según él l'arrogante sistema social francés ye insostenible y ye necesariu poner en práutica un nuevu contratu social basáu nel trabayu duru y l'igualdá d'oportunidaes pa toos. Anunciu que taba dispuestu a axustar colos sindicatos pero amosóse decidíu a introducir los cambeos. Tamién criticó la selmana llaboral de 35 hores, señalando que la so introducción foi una fonte de desemplegu. Tamién quería amenorgar los planes especiales que se-y otorguen a ciertos emplegaos públicos, que-yos dexen una xubilación antemanada con beneficios completos: según el, esi tratu especial yera demasiáu costosu pal sistema de seguridá social y taba necesariu allinialo colos otros sectores.<ref>[http://www.cincodias.com/articulo/economia/Francia-quier-acutar-prexubilaciones-aumentar-anos-activos/20030311cdscdieco_6/cdseco/ Francia quier acutar les prexubilaciones y aumentar los años activos] [[Cinco Díes]]</ref> Los sindicatos anunciaron midíes similares a les de 1995 y de 2003, cuando l'anunciu de cambeos de los planes especiales llevó a una serie de fuelgues que paralizaron el país, provocando la cayida del gobiernu. Asina los sindicatos del tresporte calificaron los planes d'inaceptables y convocaron a la fuelga n'ochobre.<ref>[http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=53394693137&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATU=9&turbourl=false Sarkozy enceta la reforma del modelu social ante la rocea sindical], 19/09/2007, La Vanguardia (España)</ref> Coles mesmes, Nicolas Sarkozy anunció miles de retayos d'emplegos na alministración pública: en 2008 el gobiernu non remplazaría a cerca de 22.700 funcionarios que se xubilaríen. Esta midida taba pa recuperar marxes financieres y amenorgar el déficit públicu. == La popularidá declinante del gobiernu == Ente que tenía un sofitu total de la población francesa nos primeros meses del so mandatu, a pesar de ser bien criticáu polos sos oponentes políticos, la so popularidá a finales del añu 2007. La resistencia del sector públicu a los cambeos foi una torga a les reformes, pero Sarkozy llogró caltener la so popularidá, entá cuando decidió caltener los sos planes de reformes estructurales pa devolver dinamismu a la economía francesa, lo que provocó una serie de conflictos sociales. Sicasí, el so estilu personal taba llueñe de ser consensual na población francesa, y sobremanera, munchu franceses quexar de que les reformes prometíes p'ameyorar la so calidá de vida fracasaron. Ello ye que la mayor esmolición de la población, y el puntu central de les reformes del gobiernu taba'l poder adquisitivo, y éso nun aumentar.<ref> [[BBC Mundo]],[http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/news/newsid_7385000/7385893.stm Sarkozy, aniversariu ensin festexos] 6 de mayu de 2008: "Un añu dempués de faese col poder y gociar d'un índiz d'aprobación de 65%, la popularidá de Sarkozy cayó al 32%, según encuestes recién. El nivel de respaldu al presidente pasó por distintes etapes. Una etapa fueron los primeros seis meses, nos cualos foi bien popular. Nuna segunda etapa empezóse-y a criticar, pero básicamente por cuestiones d'estilu o pola mediatización de la so vida privada. La tercer etapa ta carauterizada por una popularidá tamién en baxa, pero yá referida a fuertes mires non satisfeches, básicamente na cuestión del poder adquisitivu. Ello ye que la promesa d'ameyorar el poder de compra de los franceses foi unu de los factores clave pal trunfu eleutoral de Sarkozy. Los sondeos amuesen un derrumbe nel enfotu de los consumidores."</ref> === Protestes de la seronda de 2007 === [[Ficheru:November 2007 Strikes France Crowded Platform.jpg|thumb|225px|El país foi paralizáu por una fuelga xeneral en payares de 2007.]] El 18 d'ochobre, los sindicatos de trabayadores empezaron un paru d'un día en protesta pola reforma de [[Pensiones especiales de Francia|pensiones especiales]], causando severes interrupciones nel sistema de tresporte, especialmente na rede de ferrocarriles. Tamién s'entamaron manifestaciones caleyeres. Coles mesmes los sindicatos de la compañía aérea privada [[Air France]] empecipiaron una fuelga en reclamu por meyora nos salarios y les condiciones llaborales. El 13 de payares, los sindicatos entamaron una nueva fuelga nos ferrocarriles por tiempu indefiníu. Un día dempués, los trabayadores de les empreses estatales de gas y eletricidá xunir a la protesta, y por fin los trabayadores de les empreses de tresporte públicu de París. Sicasí, Sarkozy negar a detener les reformes, diciendo que les midíes son necesaries pa restablecer l'orde nes finances estatales de Francia. Tamién los estudiantes entamaron manifestaciones y bloqueos pa refugar l'ampliación de l'autonomía de financiamiento pa les universidaes. Una selmana dempués de los empiezos de la fuelga, trabayadores del corréu, maestros y profesores, controladores aéreos, xueces y personal d'hospitales xunir pa protestar contra los planes del gobiernu d'amenorgar emplegos nos sos sectores.<ref>[[Enrique Molineru]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/56082.html Sarkozy desafía a güelguistes] [[El Universal (Méxicu)]], 21 de payares de 2007</ref> Ello ye que la fola de descontentu empezó en protesta poles reformes al sistema de pensiones anunciaes pol gobiernu, pero munchos de los que se xunieron tamién s'oponíen a los planes de nun reemplazar a la metá de los emplegaos públicos cuando éstos xubílense. Pela so parte, los estudiantes protestaron en contra d'una llei que garantizaba más autonomía a les universidaes na busca de financiamiento, porque consideraron qu'implicaría un menor compromisu financieru del gobiernu coles universidaes. Sicasí, abriéronse negociaciones formales pa poner fin a les fuelgues, dempués de dos selmanes de paralización, y a pesar de sabotaxes ferrocarriles.<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/56086.html Sabotaxes afecten a los ferrocarriles galos en fuelga] 22 de payares de 2007</ref> Les resultancies de les negociaciones fueron aumentos salariales y esquemes de suplementu a les pensiones, pero los planes del gobiernu fueron calteníos. ''' Imaxe del presidente ''' [[Ficheru:Nicolas Sarkozy and Carla Bruni at Pittsburgh G20 Summit.jpg|thumb|150px|left|Sarkozy foi criticáu por esibir la so pasión romántica]] La popularidá de Nicolas Sarkozy deteriorar en parte porque les sos amistaes colos ricos y les sos vacaciones luxoses provocaron discutinios.<ref name=popularidá>[[Blanca de Ugarte]] [https://web.archive.org/web/20091224073645/http://www.elimparcial.es:6680/node/34682 Una Francia pa Sarkozy en cuenta de un Sarkozy pa Francia] [[El Imparcial (España, 2008)|El Imparcial]], 5 de marzu de 2009</ref> En ganando les presidenciales franceses, Sarkozy decidió tomase unos díes pa folgar, y por eso aceptó la invitación d'un empresariu, el dirixente del grupu [[Bolloré]], pa viaxar a Malta nun yate, propiedá de dichu empresariu.<ref>EFE [http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=51344025209&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATU=9&turbourl=false Sarkozy fuelga nel luxosu yate d'un multimillonariu] 08/05/2007</ref><ref>Axencies [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Sarkozy/viaxe/costó//centimo/contribuyentes/elpepuint/20070509elpepuint_11/Tes Sarkozy: "El mio viaxe nun costó un céntimu a los contribuyentes"] 09/05/2007</ref> La decisión de Sarkozy de pasar les sos primeres vacaciones como presidente n'Estaos Xuníos, espertó dellos comentarios negativos nel so país.<ref>Axencies [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/08/03/internacional/1186165620.html Les luxoses y polémiques vacaciones de Sarkozy] 04/08/2007</ref><ref>EFE [https://www.elmundo.es/elmundo/2007/08/05/internacional/1186335900.html Sarkozy asegura que les sos polémiques vacaciones n'EEXX nun costar nada al erariu públicu] 06/08/2007</ref><ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2007/08/07/internacional/1186457298.html Sarkozy acomete contra dos fotógrafos que lu siguíen mientres les sos vacaciones] 07/08/2007</ref> Tamién rumores sobre'l presidente Sarkozy y la so novia [[Carla Bruni]]<ref>[[ABC (diariu)]], 23-12-2007, [https://www.abc.es/hemeroteca/historico-23-12-2007/abc/Domingos/carla-la favorita-de-sarkozy_1641512101479.html Carla La favorita de Sarkozy]</ref> perxudicaron la so imaxe. Sarkozy anunciara'l so divorciu'l 18 d'ochobre, y siempres se negara a falar en públicu sobre la so vida privada. Nes selmanes previes al anunciu hubo fuertes rumores sobre l'estáu de la rellación y la posibilidá d'un divorciu. A finales de 2007 y a empiezos del añu 2008, mientres delles selmanes, el romance ente'l dirixente y la modelu foi oxetu de titulares en Francia.<ref>[[ABC (diariu)]], 26/12/2007 [https://www.abc.es/hemeroteca/historico-26-12-2007/abc/Internacional/una encuesta-cifra-en-un-11-la gastadura-del presidente-frances_1641516881833.html Una encuesta cifra nun 11% la gastadura del presidente francés]</ref> La popularidá del presidente sufrió una cayida de dellos puntos según delles encuestes d'opinión,<ref>[https://www.abc.es/hemeroteca/historico-27-12-2007/abc/Internacional/el viaxe-mas-comprometíu_1641518888960.html El viaxe más comprometíu], [[ABC (diariu)]], 27/12/2007</ref> un cayente atribuyíu a la escesiva esposición nos medios de la so vida privada.<ref>[[Stephan Sberro]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/56453.html ¿Sarkozy, presidente modernu?] [[El Universal (Méxicu)]], 28 d'avientu de 2007</ref> N'efeutu, Sarkozy dixo na prensa qu'él y la so novia esperaben romper con una tradición d'hipocresía, faciendo pública la so rellación.<ref>ABC Noticies, 28/12/2007 [https://www.abc.es/hemeroteca/historico-28-12-2007/abc/Opinion/innecesaria-exhibicion-de-sarkozy_1641521332481.html Innecesaria exhibición de Sarkozy]</ref> Amás, munchu franceses vieron el so romance con Bruni como un elementu de distraición del so trabayu como presidente, anque Sarkozy negóse utilizar la so rellación con Bruni pa distrayer l'atención de los medios sobre asuntos más importantes pal país, como les dificultaes económiques.<ref>[https://www.abc.es/hemeroteca/historico-31-12-2007/sevilla/Xente/sarkozy-esibe-ensin-pudor-la so-pasion-exipcia_1641526440991.html Sarkozy esibe ensin pudor la so pasión exipcia] [[ABC (diariu)]], 31/12/2007 "la prensa francesa (...) cree que Nicolas Sarkozy pasió a la so nueva novia pa distrayer la so atención"</ref><ref>[[El Universal (Méxicu)]], [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/56524.html Ven próxima boda de Sarkozy-Bruni] 7 de xineru de 2008</ref> ''' Eleiciones municipales'''<br /> Celebráronse eleiciones rexonales los 9 y 16 de marzu de 2008.<ref>La Nación (Méxicu) [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=994160 Duru revés pa Nicolas Sarkozy] 9 de marzu de 2008</ref> El partíu del presidente, la [[UMP|Unión por un Movimientu Popular]], sufrió un fuerte revés na segunda vuelta de los comicios, ente que el [[Partíu Socialista de Francia|Partíu Socialista]] ganó alcaldíes d'importantes ciudaes como [[Toulouse]] y [[Estrasburgu]] onde gobernaba la derecha y caltúvose al poder en [[París]] y [[Lyon]]. Esa resultancia amosó'l descontentu de los votantes cola xestión de Sarkozy.<ref>[http://www.larepublica.com.uy/mundu/302164-oposicion-francesa-vence-n'eleiciones municipales Oposición francesa vence n'eleiciones municipales] 10 de marzu de 2008, [[La República (Uruguái)]]</ref> Na primer vuelta d'estos comicios, los socialistes ganaron col 47,5% de los votos frente al 44,4% del UMP.<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/57079.html Castiguen votantes galos a Sarkozy] 10 de marzu de 2010</ref> === Protestes de mayu de 2008 === Dempués de les eleiciones minicipales, el gobiernu rellanzó'l so programa de reformes. En mayu de 2008, trabayadores de la compañía nacional de ferrocarriles [[SNCF]] empezaron una fuelga contra'l gobiernu polos sos planes pa reformar el sistema de pensiones, y los sindicatos franceses entamaron manifestaciones pa protestar. Otru trabayadores del sector públicu tamién se sumaron al paru. Mientres el mesmu mes hubo trabayadores portuarios bloquiaron los puertos del país pa protestar contra un proyeutu de reformes y privatizaciones de los puertos. Tamién hubo una protesta violenta de pescadores pol aumentu de los preciu del diésel, y por fin otra d'estudiantes y profesores de liceos, contra los planes del gobiernu de suprimir emplegos na enseñanza al reemplazar namái la metá de los funcionarios que se xubilen.<ref>[[Raúl Cremoux]] [http://www.eluniversal.com.mx/editoriales/40566.html Remembranzas y decepciones] [[El Universal (Méxicu)]], 23 de mayu de 2008</ref> === Agostu de 2010: Esmantelamientu d'asentamientos chabolistas === {{AP|Espulsión de xitanos de Francia en 2010}} N'agostu de 2010, obliga a desmantelar tolos campamentos illegales de [[Francia]], la mayoría d'ellos, [[Pueblu xitanu|xitanos]] rumanos. A cambéu recibiríen una ayuda de 300€ por adultu y 100€ por neñu.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2010/08/19/internacional/1282198472.html Sarkozy deporta a 93 xitanos a Rumanía]</ref> Esto produció fuertes reaiciones en contra, ente otros, de la comisaría de justica europea [[Viviane Reding]]<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/Naide/toma/pelo/Viviane/Reding/elpepiint/20100918elpepiint_3/Tes Nadie toma'l pelo a Viviane Reding]</ref> y del presidente de la [[Comisión Europea]] [[Durao Barroso]].<ref>[http://www.periodistadigital.com/mundu/europa/2010/09/16/bronca-campamentu-sarkozy-barrosu-expulsion-xitanos.shtml Bronca ente Sarkozy y Barroso sobre les espulsiones de xitanos]</ref> Sarkozy inclusive llegó a asegurar que [[Angela Merkel]] fadría lo propio n'[[Alemaña]], lo cual foi negáu por ella tajantemente.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/Paris/Berlin/enfrenten/xitanos/elpepiint/20100918elpepiint_1/Tes París y Berlín enfrentar polos xitanos]</ref> Un mes dempués la comisaría de Xusticia arrenuncia expediantar al Gobiernu francés.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2010/10/19/union_europea/1287485428.html Reding arrenuncia a expedientar a Francia pola espulsión de xitanos]</ref> == La presidencia europea == A partir del primeru de xunetu, Francia heriedo la [[presidencia del Conseyu de la Unión Europea|presidencia semestral de la Unión Europea]]. Los principales retos de la XE taben les consecuencies del referéndum irlandés que refugó'l [[Tratáu de Lisboa]] y la [[crisis económica de 2008-2009|crisis económica]]. Francia tenía un programa ambiciosu, con alcuerdos sobre inmigración y [[cambéu climáticu]] (fomentar la eficiencia enerxética y l'usu de les enerxíes anovables), cooperación en temes de defensa y reforma agrícola. Sicasí la prioridá quedaba'l "Non" nel [[referéndum sobre'l Tratáu de Lisboa n'Irlanda]], porque la XE non podía espandise a menos de ser ratificáu por toos. Otru problema taba l'alza nel preciu del petroleu. Por fin Francia llogró un alcuerdu, el llamáu [[Paquete Energía Clima]], p'amenorgar 20% les emisiones de gases contaminantes escontra l'añu 2020. ''' Inmigración '''<br /> La primer propuesta de Francia foi imponer un [[Pactu européu d'inmigración]] qu'ella mesma había promovíu, con midíes como prohibir les regularizaciones masives o instaurar un contratu nel que los inmigrantes de comprometan a aprender la llingua del país de destín y a respetar los sos valores. El plan incluyía la prohibición de regularizaciones masives d'estranxeros ensin papeles y l'aumentu de los controles fronterizos pa evitar la llegada d'inmigrantes indocumentados. Otru oxetivu taba espandir al restu d'Europa la política francesa d'[[inmigración escoyida]], p'atraer a inmigrantes calificaos en función de les necesidaes de cada nación y evitar la llegada d'inmigrantes ensin calificar. Tamién el plan estableció una política común d'asilu nos 27 países p'acoyer refuxaos. Anque nun ye un documentu qu'obligue a los países, el pactu establez [[Inmigración na Unión Europea|principios comunes en materia migratorio]].<ref>[[Horacio Saavedra]], [http://www.eluniversal.com.mx/editoriales/40909.html Europa: fortaleza antimigratoria], [[El Universal (Méxicu)]], 5 de xunetu de 2008</ref> === La guerra Xeorxa-Rusia === [[Ficheru:Dmitry Medvedev 14 November 2008-6.jpg|thumb|Sarkozy con Medvédev el 14 de payares de 2008.]] Mientres el [[Guerra d'Osetia del Sur de 2008|conflictu ente Georgie y Rusia]] qu'españó n'agostu, Nicolas Sarkozy participó viviegamente de los esfuercios diplomáticos pa llograr un cese'l fueu. Llegó a Moscú pa presenta-y al presidente rusu [[Dmitri Medvédev]] un plan de paz que propunxo al [[Conseyu de Seguridá de la ONX]]. El testu incluyaba un llamáu al cese inmediatu de les hostilidaes, el repliegue de toles fuercies a les posiciones anteriores al entamu de la guerra, el respetu de la soberanía y l'integridá de Xeorxa, y una iniciativa internacional pa topar una solución pacífica al conflictu. Tamién viaxo a Xeorxa pa dialogar con [[Mijaíl Saakashvili]]. Rusia y Xeorxa aceptaron esta [[Alcuerdu d'alto'l fueu de la Guerra d'Osetia del Sur de 2008|propuesta europea pa solucionar el conflictu]].<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/58687.html Rusia y Xeorxa dan sí a plan de paz de la XE] 13 d'agostu de 2008</ref> === La cooperación europea contra la crisis === En setiembre de 2008, por causa de la [[Crisis financiera de 2008|crisis financiera global]], los bancos belgo-holandés [[Ageas|Fortis]] y el francu belga [[Dexia]], en cantu de la quiebra, tuvieron que ser nacionalizaos parcialmente polos gobiernos. A empiezos del mes d'ochobre, metanes la [[crisis de lliquidez de setiembre de 2008|crisis de lliquidez nos mercaos financieros]] y de la [[Crisis bursátil mundial d'ochobre de 2008|crisis bursátil mundial]], Sarkozy convocó a los líderes d'[[Alemaña]], [[Italia]] y el [[Reinu Xuníu]] nun mini-cume en [[París]] pa coordinar l'ayuda a los bancos y reformar la regulación contable, antes de la xunta de ministros de Finances del G8 en Washington. Francia propunxo crear un fondu européu de rescate bancariu, pero Alemaña y el Reinu Xuníu oponer a la propuesta.<ref>[[El Universal (México)]][http://www.eluniversal.com.mx/finances/66883.html La crisis sema división nel vieyu continente] [[Enrique Molineru]], 3 d'ochobre de 2008</ref> Sicasí, alcordaron trabayar en xunto pa faer frente a la crisis financiera anque ensin crear un fondu de rescate bancariu. Tamién se comprometieron a sancionar a los direutivos responsables de les empreses en quiebra. Díes dempués, los líderes de los 15 países de la [[zona euro]] se reúnieron en [[París]], y alcordaron un plan d'aición contra la crisis financiera.<ref>[[Enrique Molineru]], [http://www.eluniversal.com.mx/finances/67048.html Eurogrupu da ‘lluz verde' a plan], [[El Universal (Méxicu)]], 13 d'ochobre de 2008</ref> El plan previa que los estaos recapitalizaran instituciones en riesgu y garantizaren préstamos interbancarios. A lo último los líderes europeos axuntáronse trés díes depués en [[Bruxeles]]. Llamaron por qu'haya una supervisión más estricta del sistema financieru internacional y aprobaron un plan de [[rescate financieru]]. Sarkozy suxurió que s'acutaren severamente los [[hedge funds]] y los [[paraísu fiscal|paraísos fiscales]]. Rápido, la crisis financiera afectó la economía real, y la eurozona entró en recesión nel tercer trimestre de 2008. Asina, n'avientu, dempués del plan de rescate pa los mercaos financieros y el sector bancariu, la [[Comisión Europea]] fixo públicu un plan de rescate de la economía que representaba'l 1,5% del PIB de la XE. El plan foi aprobáu polos [[Estaos miembros de la Unión Europea]], a pesar de les reticiencias d'[[Angela Merkel]]. == Política esterior == === Rellaciones transatlánticas === [[Ficheru:President Barack Obama and President Nicolas Sarkozy of France.jpg|thumb|225px|Sarkozy y Obama mientres la [[Cume d'Estrasburgu-Kehl de 2009|cume d'Estrasburgu]] n'abril de 2009.]] En [[avientu de 2007]], Nicolas Sarkozy sofitó la proposición de [[George W. Bush|George Bush]] pa unviar más medios n'Afganistán.<ref>[https://www.abc.es/hemeroteca/historico-23-12-2007/abc/Opinion/sarkozy-y-el compromisu afganu_1641512114910.html Sarkozy y el compromisu afganu], [[ABC (diariu)]], 23-12-2007</ref><ref>[https://www.abc.es/hemeroteca/historico-23-12-2007/abc/Internacional/sarkozy-sofita-la-peticion-de-bush-pa-afganistan-y-nun refuga-unviar-mas-medios_1641512082301.html Sarkozy sofita'l pidimientu de Bush p'Afganistán y nun refuga unviar más medios], [[ABC (diariu)]], 23/12/2007</ref> Llegó al [[Reinu Xuníu]] en [[marzu de 2008]] pa reactivar les rellaciones col país, porque [[Tony Blair]] y [[Jacques Chirac]] fueren en conflictu pola [[guerra d'Iraq]]. Ufiertó poner de nuevu a Francia na estructura militar de la [[Organización del Tratáu del Atlánticu Norte]] (OTAN), de la cual el [[Xeneral de Gaulle]] retirárase en 1966 en protesta pola preponderancia de los comandantes estauxunidenses. Pero esixó a cambéu puestos de comandu pa los oficiales franceses y tamién aceptación estauxunidense d'una capacidá independiente de defensa europea.<ref>[[Dominique Moisi]] [https://web.archive.org/web/20071115172056/http://www.eluniversal.com.mx/editoriales/39003.html El regresu de Francia a la OTAN], [[El Universal (Méxicu)]], 13 de payares de 2007</ref> Tamién dixo que taba dispuestu a unviar más tropes a [[Afganistán]] pa sofitar la misión de la OTAN. Díes dempués, mientres la [[Cume de Bucuresti de 2008|cume de la OTAN en Bucuresti]], anunció que al términu de la presidencia de Francia de la XE concluyiría'l procesu de regresu, y prometió qu'unviaría tropes a Afganistán.<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/58505.html Sarkozy rindir al encantu d'Obama], 26 de xunetu de 2008</ref> El presidente confirmó oficialmente'l regresu del so país al OTAN en marzu de 2009.<ref>[[Axencia EFE|EFE]] y [[Agence France-Presse|AFP]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1109541 Francia aprueba'l so ingresu plenu a la OTAN] 17 de marzu de 2009</ref> L'argumentu de Sarkozy yera que cola torna al comandu militar de la OTAN, Francia seria más influyente nel escenariu internacional y coles mesmes quedaría-y el so independencia cola disuasión nuclear. Sicasí, la oposición socialista en Francia y otros críticos denunciaron el riesgu de depender más d'Estaos Xuníos, criticaron tamién la ideoloxía atlanticista del presidente. L'Asamblea Nacional francesa sofitó la decisión. Esa formalizóse cola [[Cume d'Estrasburgu-Kehl de 2009|cume de la OTAN d'abril de 2009]] pa celebrar los 60 años de la organización, cubre que se celebró na ciudá francesa d'[[Estrasburgu]] cola presencia de Sarkozy. === Rellaciones con China === En [[payares de 2007]], Sarkozy realizó una visita oficial a [[China]] y espresó el so deséu d'amontar la cooperación billateral ente los dos países cuando s'axuntó con [[Hu Jintao]]. Grandes compañíes franceses que lo acompañabensobremanera [[Areva]] y [[Airbus]], roblaron alcuerdos comerciales por unos trenta mil millones euros. Sicasí, a empiezos de 2008, hubo un creciente descontentu de los franceses cola situación de los derechos humanos en Chinasobremanera cola represión en [[Tíbet]].<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/editoriales/42425.html La rellación Francia-China] 20 d'avientu de 2008</ref> La organización francesa [[Reporteros Ensin Fronteres]], que defende la llibertá d'espresión, propunxo que xefes d'estáu y de gobiernu eviten asistir a l'apertura de los xuegos. Asina Nicolas Sarkozy anunció la posibilidá de que Francia participe d'un boicó a la ceremonia inaugural de los [[Xuegos Olímpicos de Beixín]], por cuenta de la reaición de China mientres les manifestaciones d'independentistes tibetanos.<ref>[[El Universal (Méxicu)]], [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/57260.html Sarkozy amenacia con boicó a China], 26 de marzode 2008</ref> Reclamó un diálogu ente China y el [[Dalái Lama]] y alvirtió de que la so decisión dependería de la reaición de les autoridaes chines. Tamién el ministru d'Esteriores [[Bernard Kouchner]] criticó la [[represión en Tíbet]]. Por fin manifestantes atayaron el pasu de la [[llapada olímpica]] en [[París]] en [[abril de 2008]]: a pesar de que policías protexíen el portadores de l'antorcha, tres dellos incidentes con grupos de manifestantes, inclusive con militantes del partíu ecoloxista [[Les Verts (Francia)|Les Verts]], el percorríu foi embrivíu. Nos díes siguientes, protestes anti-franceses fueron entamaes en China, con enguizamientos a boicotiar los productos franceses. Coles mesmes, el [[Dalái Lama]] foi nomáu ciudadanu honorariu de la ciudá de [[París]], metanes una violenta campaña anti-Dalai Lama en China. Sicasí, unes selmanes antes del empiezo de los [[Xuegos Olímpicos]], Sarkozy confirmó que va asistir a la ceremonia d'apertura'l 8 d'agostu. === Rellaciones cola Santa Sede === En setiembre de 2008, el papa [[Benitu XVI]] fixo una visita de cuatro díes a Francia, acordies con el so proyeutu d'alicar el catolicismu n'Europa. Axuntar col presidente nel [[Palaciu del Elíseo]]. Benitu XVI sofitó explícitamente el conceutu de [[llaicismu positivu]] de Sarkozy que supón replantegar la rellación ente l'Estáu francés y les relixones. N'efeutu, Sarkozy anunciara que quería promover el rol de la relixón na sociedá y flexibilizar el [[llaicismu]], una tradición fuerte nel país, concretizada por una [[Llei francesa de separación de la Ilesia y l'Estáu de 1905|Llei de separación estricta ente Ilesia y Estáu]] votada en 1905 ya inda a valir. Depués Benitu XVI visitó [[Nuesa Señora de Lourdes]], onde hai un [[santuariu]] con altu valor simbólicu. Celebró una misa al campu en París y otra nel [[Santuariu de Lourdes]], con cada vez decenes de miles de persones presentes.<ref>[[El Universal (Méxicu)]], [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/58964.html Dios volvióse un desconocíu, diz el Papa] 13 de setiembre de 2008</ref> === L'alianza estratéxica con Brasil === A partir del 2009, Francia averar a [[Brasil]]. Los países aprovecharon de que 2009 foi escoyíu en Brasi como l'añu de Francia pa realizar alcuerdos de cooperación billaterales. La estratexa francesa de priorizar el so venceyu con Brasil n'[[América Llatina]] data de dellos años, pero foi reforzada mientres la presidencia de Sarkozy. N'avientu de 2008, Sarkozy llegó a [[Rio de Janeiro]] pa la segunda [[Rellaciones ente Brasil y l'Unión Europea|cume Unión Europea-Brasil]] pero tamién aprovechó pa realizar una visita oficial billateral. Foi'l primer viaxe del presidente a un país d'América Llatina, y l'oxetivu fundamental de la visita yera tantu comercial como estratéxicu. De fechu Brasil y Francia roblaron un alcuerdu p'ayudar a Brasil na construcción d'un [[submarín nuclear]],<ref>[[El Espectador (periódicu)|El Espectador]] [http://www.elespectador.com/impreso/internacional/articuloimpreso-el-primer-submarín-nuclear-de-lula El primer submarín nuclear de Lula] 1 d'ochobre de 2008</ref> pero tamién Brasil ye un potencial aliáu pa Francia, cola fortaleza creciente de Brasil na escena global, tan económica como políticamente.<ref>[[El Universal (Méxicu)]], [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/56844.html Lula llogra pactu militar con Sarkozy] 3 de febreru de 2008</ref> Sarkozy tamién dixo que sofitaba'l pidíu de Brasil pa convertise en miembru permanente del [[Conseyu de Seguridá de la ONX]]. Tamién Lula y Sarkozy alcordaron na necesidá d'una amplia reforma del sistema financieru internacional, na llucha contra'l cambéu climáticu, y pa concluyir la [[Ronda de Doha]] de la [[OMC]]. [[Ficheru:Lula_and_Nicolas_Sarkozy_in_2008.jpg|thumb|Francia averar a Brasil mientres el mandatu de Sarkozy.]] En setiembre de 2009, el presidente llegó de nuevu a Brasil pa una visita oficial, en fin de concluyir la venta de 36 [[Rafale]]s (aviones de combate construyíos pola empresa francesa [[Dassault]]) pa un programa de modernización de les fuercies armaes.<ref>[[Agence France-Presse|AFP]] [http://www.larepublica.com.uy/mundu/379622-sarkozy-realcontrar con-lula-en-brasil Sarkozy realcontrar con Lula en Brasil] 7 de setiembre de 2009, [[La Republica (Uruguái)|La Republica]]</ref><ref>[[Agence France Presse]] - [http://www.larepublica.com.uy/mundu/379743-brasil-merca-aviones-de-combate-a-francia Brasil merca aviones de combate a Francia] 8 de setiembre de 2009, [[La República (Uruguái)]]</ref> Sarkozy yera convidáu d'honor a la fiesta nacional brasilana, y sofitó l'aspiración de Brasil de tener más pesu n'organismos como'l [[Fondu Monetariu Internacional]] y el [[Bancu Mundial]]. En payares del añu, [[Luiz Inácio Lula da Silva]] llegó a Francia pa preparar un alcuerdu común y presentalo na [[XV Conferencia sobre Cambéu Climáticu|cume de Copenhague]] sobre [[cambéu climáticu]]. Los dos presidentes onvinieron lluchar xuntos p'amenorgar les emisiones de gases contaminantes de los países industrializaos nun 50% pa 2050. L'oxetivu yera que los niveles de [[GEI]] de los dos países sían similares en 2050 a los de 1990.<ref>[[L'Informador (Venezuela)]] [http://www.elinformador.com.ve/noticias/mundo/diplomacia/brasil-francia-afinen-posiciones-sobre-cambéu-climatico/7160 Brasil y Francia afinen posiciones sobre cambéu climáticu] 14 de payares de 2009</ref> Pocos díes dempués, nun Cume pa defender l'Amazones, entamada per Brasil, Lula y Sarkozy coincidieron en que los países industrializaos tendríen d'asistir a los más probes a combatir el cambéu climáticu. Mientres la [[Conferencia sobre'l Cambéu Climáticu de la ONX 2009|cume de Copenhague sobre'l clima]], n'avientu, dambos líderes encamentaron a otros gobiernos arreyase na llucha contra'l calentamientu global adoptando midíes más severes. === La rebelión en Libia ya intervención militar de Francia (2011) === {{AP|Intervención militar en Libia de 2011}} Sorprendente foi'l papel del gobiernu de Sarkozy na [[rebelión libia de 2011]]: metanes confusos episodios, terminaron reconociendo al [[Conseyu Nacional de Transición]], opuestu al réxime de [[Muammar Gaddafi]]. El negociador principal per parte de los libios foi [[Mahmoud Jabril]].<ref name = "RFI">{{Obra citada |publicación=RFI | place = France | series = Africa |fecha=6 de marzu de 2011 | url = http://www.english.rfi.fr/africa/20110306-france-recognises-libyan-rebel-council-uk-diplomatic-bind |títulu=France recognises Libyan rebel council; UK diplomatic bind}}</ref> Considérase que foi fundamental la influencia del [[filósofu]] [[Bernard-Henri Lévy]], quien tuvo de visita en [[Bengasi]].<ref>[http://www.washingtonpost.com/opinions/frances-goals-in-libya-hit-a-little-closer-to-home/2011/03/28/AF4J7mqB_story.html? France's goals in Libya hit a little closer to home]</ref> Sarkozy foi unu de los aliaos de EE.UU na denominada [[Intervención militar en Libia de 2011]] pa derrocar el réxime de [[Muamar Gadafi]] la cual finalmente llograr.<ref>[https://www.publico.es/internacional/367051/eeuu-francia-y-reino-unido-empiecen-la guerra-contra-gada EEXX, Francia y Reinu Xuníu empiecen la guerra contra Gadafi] 20 de marzu de 2011 - Público.es</ref> == Visites y xuntes oficiales notables (2007 - 2009) == * mayu de 2007: alcuentru con Angela Merkel y con José Luis Zapatero * xunetu de 2007: visita oficial n'Arxelia, Tunisia, Libia, Marruecos * xunetu: alcuerdos armamentísticos con Libia y desenvolvimientu d'un reactor nuclear pa usu civil.<ref>[http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=53381659812&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATU=9&turbourl=false El gobiernu francés asegura que les enfermeres nun se trocaron por un contratu d'armes] 04/08/2007, [[Axencia EFE|EFE]]</ref> * ochobre de 2007: Rusia * payares de 2007: visita de Sarkozy a China * avientu de 2007: Sarkozy a Afganistán, * avientu de 2007: en Vaticanu * avientu de 2007: Sarkozy visita a Arxelia y Exipcia.<ref>[[ABC (diariu)]], [https://www.abc.es/hemeroteca/historico-27-12-2007/sevilla/Opinion/sarkozy-en-algeciras_1641518832165.html Sarkozy n'Alxecires], 27-12-2007</ref> * xineru de 2008: Saudín Arabia, Qatar, EAU, India. EAU y Francia roblaron un alcuerdu nuclear. * marzu de 2008: la pareya presidencial en Reinu Xuníu<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/estilos/57314.html Los Sarkozy visiten Inglaterra] 27 de marzu de 2008</ref> * xunu de 2008: visita a Israel de la pareya presidencial<ref>[[Jana Berisco]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/58173.html Sarkozy y Bruni empecipien visita d'Estáu a Israel] [[El Universal (Méxicu)]], 23 de xunu de 2008</ref> * xunu de 2008: conmemoración de los 65 años del [[Día D]] en [[Normandía]] con líderes de países aliaos y veteranos. * xunetu de 2008: cume en París pa impulsar la [[Xunión pol Mediterraneu]], a la qu'asistieron 43 líderes de países d'Europa, Mediu Oriente y norte d'África. Los presidentes de Siria y El Líbanu anunciaron que taben preparaos pa establecer rellaciones diplomátiques y abrir embaxaes nes sos respeutives capitales.<ref>[[Reuters]] [http://www.eluniversal.com.mx/internacional/58382.html Siria y El Líbanu abren embaxaes] [[El Universal (Méxicu)]], 13 de xunetu de 2008</ref> Tamién los líderes israelinos y palestinos espresaron el so optimismu sobre les posibilidaes de paz en Mediu Oriente. * setiembre de 2008: visita de [[Hugo Chávez]] a París * ochobre de 2008: visita del primer ministru indiu [[Manmohan Sing]] a París * marzu de 2009: Sarkozy viaxa a Méxicu.<ref>[[Notimex]] [http://www.cnnexpansion.com/actualidad/2009/03/09/calderon-recibe-al presidente-frances Calderón recibe a Nicolas Sarkozy] 9 de marzu de 2009, CNN Espansión</ref><ref>CNN Espansión: [http://www.cnnexpansion.com/actualidad/2009/03/09/francia-invertira-800-mdd-en-mexico Francia va invertir 800 mdd en Méxicu] 9 de marzu de 2009,</ref> * payares de 2009: visita del primer ministru rusu [[Vladímir Putin]] a [[François Fillon]]. === Propuestes franceses pola regulación del sistema financieru === Mientres el periodu de la crisis, Francia aportunó en que ye necesaria una refundación del capitalismu<ref>[[El Universal (Méxicu)]], [http://www.eluniversal.com.mx/finances/67130.html Prepárase XE para nuevu orde mundial], 17 d'ochobre de 2008</ref> ya imponer nueves regles de contabilidá p'amenorgar la especulación financiera, y fixo delles propuestes pa un nuevu marcu regulatorio pal sistema financieru internacional. En [[ochobre de 2008]], Francia convocó una xunta que tuvo llugar en [[París]].<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/finances/67125.html Europa convoca a un cume mundial] 16 d'ochobre de 2008</ref> Francia y los representantes de países de la [[OCDE]] roblaron un pidimientu pidiendo a la OCDE que tome midíes pa poner fin a los [[paraísu fiscal|paraísos fiscales]] que, según ellos, son en gran midida responsables pola crisis financiera. El ministru de Presupuestu de Francia [[Eric Woerth]] consideraba que los paraísos fiscales probablemente aceleraron la crisis. Tamién llamó a poner llendes al secretu bancariu, y encamentó a la OCDE que prepare una llista negra de los paraísos fiscales.<ref>[[Axencia EFE|EFE]], [http://www.cincodias.com/articulo/economia/Francia-Alemaña-quieren-terminar-paraisos-fiscales/20081015cdscdseco_29/cdseco/ Francia y Alemaña quieren terminar colos paraísos fiscales] 15 d'ochobre de 2008, [[Cinco Díes]]</ref> ''' Los cumes del G-20''' Nicolas Sarkozy asistió na [[Cume de Washington]] en [[payares de 2008]], y fixo delles propuestes. Comprometer nuna refundación del capitalismu y a pidir cuentes a los responsables de la crisis. Llamó a camudar les regles de xuegu nel mundu financieru. Na [[cume del G-20 de Londres]], Francia apostó por una regulación financiera más firme. L'alcuerdu del cume axusta controles más estrictos nel salariu y los bonos de los banqueros, mayor regulación de los [[fondu d'inversión|fondo d'inversión]] y les [[grau d'inversión|percancies calificadores]] y sanciones contra los [[paraísu fiscal|paraísos fiscales]]. Tamién Francia xugó un papel lideralgu na propuesta de la Unión Europea de crear un organismu de control de los fondos alternativos d'inversión, que busca una mayor regulación de los [[fondu d'inversión|fondo d'inversión]] y d'otros [[fondu d'inversión llibre|fondos d'inversión llibre]]. Francia llamó delles vegaes a implementar midíes más rigoroses al sistema financieru. Antes del cume de Londres, llanzó un ultimátum a los países, al alvertir que va boicotiar la declaración final si ignora los sos reclamos d'un mayor control sobre les finances mundiales. La ministra francesa d'Economía [[Christine Lagarde]], alvirtió que'l presidente nun roblaría nengún alcuerdu del G20 si nun hai compromisos concretos y si nun se llegue a alcuerdos sustanciales por que se endurecer la regulación del sistema financieru mundial. En particular pidió más control pa los hedge funds, la remuneración de los direutivos y les axencies. [[Ficheru:Barack Obama and Nicolas Sarkozy, President Barack Obama talks with French President Nicolas Sarkozy, G-20 Summit in Pittsburgh.jpg|thumb|Sarkozy falando con [[Barack Obama]] y [[Gordon Brown]] mientres la [[cume de Pittsburgh]].]] Antes del [[cume del G-20 de Pittsburgh]], Sarkozy dixo que primiría por que se establezan controles más ríxidos sobre les bonificaciones a los banqueros. Francia y Alemaña llanzaron una campaña por que les principales economíes del mundu impongan llendes a les [[bonificación|bonificaciones de los banqueros]].<ref>[http://www.cincodias.com/articulo/empresas/Sarkozy-pide-supervision-estricta-remuneraciones-banqueros/20090808cdscdiemp_14/cdsemp/ Sarkozy pide una supervisión más estricta nes remuneraciones de los banqueros] 8 d'agostu de 2009, [[Cinco Díes]]</ref> Francia tomó les sos propies midíes, un esquema por que los sos bancos difieran hasta trés años les primes a los sos xerentes y emplegaos y que eses pagues asignar en función del rendimientu.<ref>[http://www.cnnexpansion.com/economia/2009/08/25/francia-llinda-los bonos-de-los bancos Francia atopa bonos a emplegaos en bancos] 25 d'agostu de 2009, Reuters</ref> Tamién el gobiernu francés anunció un decretu qu'amenorga les primes de los executivos d'empreses que fueron rescataes y prohíbe-yos partir se [[stock options]] hasta fines de 2010. Francia y Alemaña reclamaron que los otros países adopten midíes similares.<ref>Reuters, [http://www.cnnexpansion.com/economia/2009/12/16/francia-llanza-impuestu-sobre-bono Francia gravará los bonos de banqueros] 16 d'avientu de 2009</ref> == Consecuencies internes de la crisis == Anque Francia foi unu de los últimos países desenvueltos n'entrar en [[recesión]], el desemplegu xubió rápido, y la [[industria automotriz]] foi severamente afeutada pola crisis. El presidente presentó n'avientu de 2008 un [[Plan de rellanzamientu de Francia de 2009|plan de reactivación]] pa lluchar contra la crisis, un paquete d'ayuda d'unos 26 mil millones d'euros, empobináu principalmente a la industria automotriz, el mercáu inmobiliariu y p'aguiyar el consumu.<ref>EF[[Y]] [http://www.cincodias.com/articulo/economia/Gobiernu-frances-espera-creen-100000-empleo-gracies-plan-rellanzamientu-economico/20081205cdscdseco_6/cdseco/ El Gobiernu francés espera que se creen 100.000 empleo gracies al plan de rellanzamientu económicu] [[Cinco Díes]], 5 d'avientu de 2008</ref> '''Les dificultaes nacionales''' Ente qu'[[economía d'Alemaña|Alemaña]], [[economía d'Italia|Italia]] y l'[[economía del Reinu Xuníu|Reinu Xuníu]] entraron bien ceo na recesión, la [[Economía de Francia|economía francesa]] aguantó unos meses,<ref>[[El Universal (Méxicu)]] [http://www.eluniversal.com.mx/finances/67981.html Eurozona declarar en periodu de recesión] 5 d'avientu de 2008</ref> gracies a les midíes d'estímulu económicu anunciaes pol gobiernu.<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1104986 Fillon: "Tou 2009 va ser un añu de crisis"] 3 de marzu de 2009</ref> Sicasí, el desemplegu y el númberu d'empreses en quiebra aumentaron bien rápido. Tamién la [[industria automotriz]] foi afeutada por fuerte cayida nes ventes, y los grupos franceses [[PSA Peugeot-Citroën]] y [[Renault]] anunciaron retayos masivos de puestos de trabayu. En xineru de 2008, una comisión económica liderada por [[Jacques Attali]], la llamada [[Comisión pola lliberación de la crecedera francesa]], presentara una serie de midíes<ref>[http://lesrapports.ladocumentationfrancaise.fr/cgi-bin/brp/telestats.cgi?brp_ref=084000041&brp_file=0000.pdf Rapport de la Commission pour la libération de la croissance française], informe completu, en francés</ref> p'ayudar el gobiernu coles mires d'aguiyar la economía. El presidente de la República anunciara que'l so gobiernu aceptaría ya implementaría na so totalidá los sos encamientos. L'oxetivu de les midíes taba aumentar la crecedera económica añal d'un puntu porcentual y amenorgar el desemplegu al 5% y por fin baxar el númberu de persones so la llinia de probeza.<ref>[[Rosario Green]] [http://www.eluniversal.com.mx/editoriales/39878.html Un lideralgu coleutivu] El Universal (Méxicu), 26 de febreru de 2008</ref> Sicasí, el gobiernu nun pudo aplicar les reformes darréu por causa de la crisis económica. Sicasí, caltuvo les reformes yá adoptaes. Francia convirtióse, xunto a Alemaña, nun de los primeros países europeos en salir de la recesión. En payares de 2009, los 16 países de la [[Eurozona]] salieron oficialmente la recesión, al crecer mientres el tercer trimestre del añu. '''Planes gubernamentales''' [[Ficheru:Christine Lagarde - Université d'été du MEDEF 2009.jpg|thumb|250px|La ministra d'Economía de Francia, [[Christine Lagarde]]]] El gobiernu punxo en marcha un plan de rescate del sector financieru, un paquete que garantizaba los préstamos interbancarios y faía posible la intervención estatal nes entidaes con problemes de lliquidez, con cuenta de sortear la crisis d'enfotu y un posible colapsu del sistema bancariu. El monto d'esti plan taba unos 320 mil millones d'euros en garantíes pa los préstamos interbancarios, y un fondu pa tomar participaciones nes compañíes.<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1059476 Alvertencies nel Vieyu Continente poles consecuencies del temblón mundial] 15 d'ochobre de 2008</ref> A principios d'avientu de 2008, el primer ministru anunció un [[Plan de rellanzamientu de Francia de 2009|plan de reactivación de la economía]].<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1077650 París espera crear 100.000 empleo gracies al megaplán] 05.12.2008</ref> El plan incluyó ayudes a la industria automotriz, inclusive un apurra de mil euro pa les persones que camuden los sos autos por modelos nuevos y menos contaminantes. Tamién incluyaba un paquete d'unos 22 mil millones d'euros pa sofitar a les pequeñes y medianes empreses. Por fin el gobiernu anunció delles midíes p'aguiyar el consumu ente les families de menores ingresos. A empiezos de 2009, el gobiernu anunció un préstamu de 6,5 mil millones d'euros<ref>[https://web.archive.org/web/20091015152945/http://www.gouvernement.fr/gouvernement/apautar-automobile Apautar automobile] presentación del plan d'ayuda nel portal del gobiernu, en francés</ref> pa les empreses automotrices franceses [[Renault]], [[Peugeot]], y [[Citroën]].<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1091649 Francia entama inyectar US$ 7800 millones na industria automotriz] 20 de xineru de 2009, [[La Nación (Arxentina)]]</ref> Tamién la filial [[Renault Trucks]], propiedá de la sueca AB Volvo, recibió ayudes. Son préstamos de cinco años que'l gobiernu concedió en cuenta de la promesa de les empreses de caltener abiertes les sos fábriques en Francia mientres esi periodu.<ref>[[Cinco Díes]] [http://www.cincodias.com/articulo/empresas/Paris-inyectara-6000-millones-camudo-cerrar-fabriques/20090121cdscdiemp_10/cdsemp/ París va inyectar 6.000 millones en cuenta de nun cerrar fábriques] 21 de xineru de 2009</ref> Sicasí, hubo duldar sobre'l respetu de Francia de les regles de llibre competencia n'Europa y los principios del llibre cambéu.<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1099124 Crez l'alderique n'Europa pol "proteicionismu" francés] 12 de febreru de 2009</ref><ref>CNN Espansión: [http://www.cnnexpansion.com/economia/2009/02/24/francia-suxure-protexer-a-industria Francia suxure protexer a industries] 24 de febreru de 2009 (Reuters)</ref> === Protestes contra la crisis === Los sindicatos franceses entamaron tres huelga xenerales nos primeros meses de 2009 por causa de la crisis económica. Millones de trabayadores, tantu del sector priváu como del públicu, protestaron contra lo que consideren una desaparente respuesta del gobiernu a la crisis. ; Les fuelgues xenerales [[Ficheru:Protests in Nantes 29 janvier 2009.jpg|thumb|225px|right|Manifestantes en [[Nantes]], el 29 de xineru de 2009, pa la primer fuelga xeneral.]] El 29 de xineru, foi la primera gran fuelga pola crisis, y per primer vegada dende años, la movilización foi convocada polos ocho sindicatos oficiales.<ref>[[Europa Press]] - [https://web.archive.org/web/20100105083212/http://www.elimparcial.es:6680/node/32098 Nicolas Sarkozy enfréntase esti xueves a la so primera gran fuelga] 29 de xineru de 2009, [[El Imparcial (España, 2008)|El Imparcial]]</ref> La fuelga paralizó los tresportes, inclusive nos aeropuertos. Tamién el paru afecto'l sistema escolar y los hospitales. Más d'un millón de persones<ref>AFP - [http://www.larepublica.com.uy/mundu/350892-mas-de-un-millon-de-franceses-en-fuelga-contra-sarkozy Más d'un millón de franceses en fuelga contra Sarkozy] 30 de xineru de 2009, La República (Uruguái)</ref> (2,5 millones según los sindicatos, un millón pa la policía) entornar a les cais de les grandes ciudaes del país. La xente quería protestar contra la supuesta falta d'aición del gobiernu pa protexer emplegos y salarios amenaciaos pola crisis económica, y tamién contra delles reformes, por casu los retayos n'educación, la nueva reforma xudicial que podría amenaciar la independencia de los tribunales franceses, la supuesta perda de llibertaes civiles y la privatización d'hospitales y servicios postales. Tamién había un descontentu contra los bancos que recibieron un paquete de rescate multimillonariu, ente que a les empreses y negocios amenaciaos ufiertóse-yos muncho menos. Ello ye que los sindicatos sosteníen que'l paquete d'estímulu del gobiernu tenía de concentrase menos nes empreses y más na proteición d'emplegos y poder adquisitivu de los trabayadores. El 19 de marzu, Francia conoció otra xornada de fuelga xeneral y manifestaciones masives contra la política económica del gobiernu, ye dicir pa reclamar a que detenga la supresión d'emplegos nel sector públicu, aumente'l salariu mínimu y anule los retayos d'impuestos a persones d'ingresos elevaos.<ref>[[La Nación (Arxentina)]] [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1110410 Marcha y fuelga na mayor protesta contra Sarkozy] 20 de marzu de 2009</ref> Tamién los ocho sindicatos fueron xuníos. Ello ye que la tensión social creciera con anuncios de despidos en grandes empreses a pesar de beneficios importantes. El 1 de mayu tuvo llugar la tercer gran fuelga xeneral del añu. ; Les protestes en ultramar [[Ficheru:Grève générale des Antilles françaises de 2009 - RN4 Gosier.jpg|thumb|175px|left|Bloqueos d'autopistes en [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]].]] En xineru y febreru de 2009, una revuelta social españó en [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]], un territoriu ultramar de Francia en Caribe. Les protestes contra la caridá de la vida fixéronse cada vez más esforcies, con saqueos de comercios, quemes d'automóviles y enfrentamientos de mozos cola policía. El conflictu estender a la vecina isla francesa de [[Martinica]], tamién en protesta pol costo de vida. Taba tamién una protesta de la población mayoritariamente negra contra la élite blanca de les islles. Ello ye que la economía d'eses islles ta controlada por una élite de blancos que caltuvieron privilexos coloniales sobre la población negra. Asina la mayor reivindicación yera los salarios. Tres un mes de fuelga xeneral y d'aumentu de violencia, el presidente arreyóse personalmente na crisis, y atopóse con representantes de los departamentos franceses d'ultramar. Prometió un plan d'asistencia económica pa los dos departamentos franceses de [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]] y [[Martinica]], ye dicir midíes p'ameyorar la calidá de vida. ''' Manifestaciones y secuestros'''<br /> Señales de la creciente tensión social manifestar con delles manifestaciones anti gubernamentales n'empreses y fábriques afeutaes por planes de despidos de personal. A partir de marzu de 2009, ciertos emplegaos retuvieron a xerentes de la so firma pa protestar pola supresión d'emplegos y reclamar nueves negociaciones. Tamién el 28 de marzu hubo protestes en París contra'l cume del G-20 de Londres. == La continuación de les reformes == Cola salida de la recesión económica, el ritmu de les reformes siguió, con midíes de menor amplitú qu'a empiezos del mandatu. Sicasí, fueron cambeos con altu valor simbólicu munchos d'ellos fueron polémicos. Nesta nueva etapa del mandatu presidencial, siguieron les crítiques sobre la xestión personal del poder, una y bones los medios siguieron criticando'l voluntarismu escesivu del presidente. Foi criticáu de nuevu por tratar de controlar el gobiernu y la política doméstica, amás de la política esterior, embriviendo'l rol del primer ministru.<ref name=popularidá/> Por eso enfrentó niveles d'impopularidá alto, con un enfotu en baxa regular a midida que aprobaríase lleis polémiques y que se presentaba proyeutu impopulares, como'l trabayu dominical, la reforma de la televisión pública, los alderiques sobre la identidá nacional, la [[Llei HADOPI|llei antipiratería]] o'l proyeutu abandonáu de [[tasa carbonu]]. === Midíes importantes === Equí son dalgunos de los eventos y reformes importantes de la vida política del país ente finales de 2008 (salida de la crisis económica) y principios de 2010 (eleiciones rexonales y reforma del sistema de xubilación). * '''Reforma de la constitución''' [[Ficheru:"De retour du Congrès" (La Garde Républicaine devant le Palais du Louvre).jpg|180px|thumb|right|Guardar personal del presidente de la República desfilando delantre del [[Palaciu de Versalles]] el 22 de xunu de 2009.]] El 22 de xunetu de 2008, fuera aprobada una llei de reforma de la [[Constitución francesa de 1958|constitución francesa]]. La llei 1) impon una llende de dos mandatos al presidente 2) da al parllamentu'l poder de vetu sobre delles designaciones presidenciales 3) llinda la posibilidá pal gobiernu d'imponer lleis per decretu 4) dexa al presidente dirixise al parllamentu (dos cámares aconceyaes) direutamente pa defender les sos polítiques. La midida representó una victoria pa Sarkozy que fizo d'esta reforma constitucional una de les sos promeses de campaña. L'oxetivu yera restablecer l'equilibriu de poderes, otorgando más pesu al parllamentu y faciendo al executivu más responsable frente a los llexisladores. El 22 de xunu de 2009, Nicolas Sarkozy espresar por primer vegada ante los dos cámares llexislatives dende 1873, axuntaes nel [[Palaciu de Versalles]].<ref>[[Revista Ventitrés]], [http://23adiario.elargentino.com/Content.aspx?Id=46334 Tres 161 años, Sarkozy axuntó al Congresu en Versalles], 22 de xunu de 2009.</ref><ref>[[Rubén Amón]], [https://www.elmundo.es/elmundo/2009/06/22/internacional/1245680553.html Nicolas Sarkozy se 'corona' en Versalles] [[El Mundo (España)]], 23 de xunu de 2009</ref> L'alocución foi boicotiada por dellos diputaos comunistes y ecolóxicos pa protestar contra les actitúes monárquiques del presidente. Amás, un mes más tarde, el 26 de xunu, Sarkozy foi hospitalizáu tres un malestar vagal, lo que fomentó nueves crítiques sobre'l so modelu de xestión.<ref>[http://www.eluniversal.com.mx/notas/614842.html Hospitalicen al presidente francés Nicolás Sarkozy], [[El Universal (Méxicu)]], 26 de xunetu de 2009.</ref><ref>[[María Laura Avignolo]] [http://edant.clarin.com/diario/2009/07/27/elmundo/i-01966255.htm Sarkozy descompúnxose y ta internáu nun hospital militar], [[Diariu Clarín]], 27 de xunetu de 2009.</ref> * '''Trabayo dominical''' N'avientu de 2008, el gobiernu presentó un proyeutu de llei autorizando l'apertura de dellos negocios los domingos. La proposición traxo llargu descontentu, non solo de parte de los sindicatos, pero tamién de diputaos y miembros del partíu mayoritariu. L'oxetivu de la llei yera aumentar el númberu d'hores de trabayu modificando una llei de 1906 qu'obligaba a cerrar la mayor parte de los comercios mientres los domingos. Por causa de la oposición bederre de diputaos, el proyeutu orixinal sufrió diversos cambeos. La llei foi aprobada pola Asamblea'l 15 de xunetu de 2009<ref>[[Escarlata Sánchez]], [http://www.rfi.fr/actues/articles/115/article_12288.asp Lluz verde al trabayo dominical], [[Radio France Internationale|RFI]], 16/07/2009</ref> y pol Senáu'l 23 de xunetu de 2009.<ref>[[Álvaro del Ríu]], [http://www.larazon.es/noticia/el senáu-frances-aprueba-de-madrugada-la llei-de-trabayu-dominical-de-sarkozy El Senáu francés aprueba de madrugada la llei de trabayu dominical de Sarkozy], [[La Razón (España)]], 24 de xunetu de 2009.</ref> Foi definitivamente aprobada'l 11 d'agostu de 2009. La llei soló dexa l'apertura dominical de tiendes y negocios en grandes ciudaes y zones turístiques. * '''Reforma de la televisión pública''' A mediaos del 2008, el gobiernu presentó una amplia reforma de la televisión pública,<ref>[[Axencia EFE|EFE]] [https://www.elmundo.es/elmundo/2008/06/25/comunicacion/1214419312.html Sarkozy esplica la polémica supresión de la publicidá na televisión pública], [[El Mundo (España)]], 25/06/2008</ref><ref>[http://www.expansion.com/2008/12/18/empresas/medios/1229593891.html Francia aprueba la reforma de la televisión pública de Sarkozy], [[Revista Espansión]], 18/12/2008</ref> qu'acarretó una oposición bederre de la oposición, de dellos sindicatos y periodistes<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2008/01/10/comunicacion/1199986220.html Los periodistes critiquen la idea de Sarkozy de prohibir la publicidá nes públiques] [[El Mundo (España)]], 10/01/2008</ref><ref>[http://www.abcdesevilla.es/hemeroteca/historico-26-11-2008/sevilla/Xente/fuelga-historica-en-la-rtv-publica-francesa-contra-la reforma-de-sarkozy_911515394648.html Fuelga histórica na RTV pública francesa contra la reforma de Sarkozy], [[ABC (diariu)]], 26/11/2008</ref><ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2008/02/13/comunicacion/1202897129.html Xornada de fuelga na radiotelevisión pública francesa contra'l fin de la publicidá], [[El Mundo (España)]], 13/12/2008</ref> y de una llarga parte de la población.<ref>[[Agence France-Presse|AFP]], [https://www.elmundo.es/elmundo/2008/12/14/comunicacion/1229270868.html Los franceses nun creen bonu que Sarkozy nome al presidente de la tele pública], [[El Mundo (España)]], 14/12/2008</ref> La llei prevía 1) la supresión progresiva de la publicidá nes cadenes públiques (con supresión total dientro de trés años) 2) la posibilidá pa les cadenes privaes de presentar más publicidá 3) una nueva tasa sobre los ingresos publicitarios y sobre los beneficios de les compañíes de telefonía 4) los presidentes de [[France Télévisions]] y [[Radio France]] van ser nomaos pol presidente de la república (en llugar del [[CSA]]).<ref>[[Lluís Uría]], [http://www.lavanguardia.es/premium/publica/publica?COMPID=53565507750&ID_PAGINA=22088&ID_FORMATU=9&turbourl=false Francia dexa a la TV pública ensin publicidá], [[La Vanguardia]], 23/10/2008</ref><ref>[[Agence France Presse|AFP]], [http://www.elnuevodiario.com.ni/internacionales/36672 TV pública francesa suprime publicidá n'hores de mayor audiencia], [[El Nuevu Diariu]], 05/01/2009</ref><ref>[[Juan Pedro Quiñonero]], [https://www.abc.es/20090107/xente-tv-radio-programacion/sarkozy-dexa-television-publica-200901070639.html La llei Sarkozy dexa a la televisión pública ensin anuncios mientres el «prime time»], [[ABC (diariu)]], 07/01/2009</ref> Dempués de meses de negociaciones y alderiques, la llei foi definitivamente aprobada en febreru de 2009. [[Ficheru:Paris city Landsat.png|thumb|left|Unu de los oxetivos del proyeutu presidencial "Gran París" yera axuntar los suburbios de la capital cola ciudá intramuros.]] * '''Gran París''' En 2008, el presidente mandó a diez de los arquiteutos mundialmente reconocíos que rediseñen el "Gran [[París]]", ente ellos [[Richard Rogers]], [[Jean Nouvel]] y [[Christian de Portzamparc]]. L'oxetivu yera faer de la ciudá un modelu urbanísticu y ecolóxicu del futuru.<ref>[https://web.archive.org/web/20090321013451/https://www.rtve.es/noticias/20090313/sarkozy-convida-diez-arquiteutos-imaxinar-gran-paris-del sieglu-xxi/248566.shtml Sarkozy convida a diez arquiteutos a imaxinar el 'Gran París' del sieglu XXI] [[RTVE]], 13/03/2008</ref> <ref>[http://www.eluniversal.com.mx/notas/583534.html Sarkozy recibe a los diez arquiteutos del futuru 'Gran París'], [[El Universal (Méxicu)]], 13/03/2008</ref><ref>[[Antonio Jiménez Barca]], [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Sarkozy/disena/nuevu/Gran/Paris/integrar/conflictiva/periferia/elpepuint/20090313elpepiint_4/Tes Sarkozy diseña un nuevu Gran París pa integrar la conflictiva periferia], [[El País (España)]], 13/03/2009</ref> A partir de les varies proposiciones, el presidente desveló n'abril de 2009 un plan definitivu. El proyeutu inclúi la modernización del sistema de tresportes del Gran París, con una nueva llinia automática de metro que circule alredor de París y conecte los principales polos de desenvolvimientu económicu y teunolóxicu.<ref>[http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1122890 Esposición: El Gran París del futuru] [[La Nación (Arxentina)]], 29 d'abril de 2009</ref><ref>[[Europa Press]], [https://www.europapress.es/internacional/noticia-sarkozy-desvela-proyeutu-gran-paris-20090429210822.html Sarkozy desvela'l so proyeutu pal 'Gran París'], 29/04/2009</ref> <ref>[[Rubén Amón]], [https://www.elmundo.es/elmundo/2009/04/29/cultura/1241020973.html Nicolas Sarkozy desvela'l titánicu 'gran París'], [[El Mundo (España)]], 29/04/2009</ref><ref>[[Juan Pedro Quiñonero]], [https://www.abc.es/20090429/internacional-europa/sarkozy-presenta-gran-paris-200904291935.html Sarkozy presenta'l Gran París, nel que va gastar 35.000 millones d'euros], [[ABC (diariu)]], 30-04-09</ref> La llei foi aprobada pola Asamblea Nacional n'avientu de 2010, y pol Senáu namái n'abril de 2010, por causa de les eleiciones rexonales. Foi adoptada'l 3 de xunu de 2010. [[Ficheru:Protests agaist Hadopi law in Paris.jpg|thumb|Protestes contra la [[llei HADOPI]] en mayu de 2009 en París.]] * '''Llei antipiratería''' N'abril de 2009, el Parllamentu empezó alderiques sobre un proyeutu de llei que pretende cortar la conexón internet a los usuarios que realicen descargues illegales de música y películes na rede. La llei, llamada [[Llei HADOPI|"Creación ya Internet"]] enllantaría un organismu alministrativu llamáu "Alta Autoridá pal Espardimientu d'Obres y la Proteición de los Derechos n'Internet" (HADOPI en francés), encargáu de prohibir el descargamientu illegal d'obres culturales na rede. Esti organismu puede 1) identificar la direición IP, porque'l provisores tienen de dar los datos personales del internauta 2) unvia-y un corréu electrónicu d'alvertencia 3) suspender la conexón en casu de reincidencia y dempués de dos advertencia. El proyeutu de llei foi criticáu en nome de la privacidá y de la llibertá de los internautes. Por causa de les polémiques sobre la privacidá de los internautes, la llei foi refugada na so primer llectura pol congresu, porque dellos diputaos de derecha nun taben presentes pa votar a favor de la llei.<ref>[http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1117207 Francia refuga llei de piratería n'Internet], [[La Nación (Arxentina)]], 10 d'abril de 2009</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/tecnologia/Refugada/sorpresa/llei/francesa/antipirateria/preveia/corte/Internet/elpeputec/20090409elpeputec_1/Tes Refugada por sorpresa la llei francesa antipiratería que prevía cortes n'Internet], [[El País (España)]], 09/04/2009</ref> Foi aprobada poles dos cámares el 12 de mayu,<ref>[http://www.elespectador.com/tecnologia/articulo140471-francia-aprueba-polemica-llei-anti-pirateria-internet Francia aprueba polémica llei anti piratería n'internet], [[El Espectador (periódicu)|El Espectador]], 12 de mayu de 2009</ref> <ref>[http://www.lavanguardia.es/internet-y-tecnologia/noticias/20090512/53701782923/francia-aprueba-la llei-pa-cortar-internet-a-quien-realicen-descargas-ilegales.html Francia aprueba la llei pa cortar internet a quien realicen descargues illegales], [[La Vanguardia]], 12/05/2009</ref><ref>Rubén Amón, [https://www.elmundo.es/elmundo/2009/05/12/navegante/1242142835.html Francia aprueba la llei contra la piratería], [[El Mundo (España)]], 12/05/2009</ref> pero'l Conseyu Constitucional suprimió dellos elementos del testu por ser anticonstitucionales.<ref>Conseyu Constitucional [http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/root/bank/download/2009-580DC-ye2009_580dc.pdf Sentencia n° 2009-580 DC de 10 de xunu de 2009]</ref> La llei foi promulgada'l 12 de xunu, y el 15 de setiembre aprobóse una llei adicional contra'l crime cibernéticu.<ref>[http://www.cnnexpansion.com/tecnologia/2009/09/15/francia-tendra-llei-vs-pirateria-dixital Francia va tener llei vs piratería dixital], [[CNN Espansión]], 15 de setiembre de 2009</ref><ref>[http://www.eluniverso.com/2009/09/15/1/1431/francia-aprueba-llei-contra-pirateria-cibernetica.html Francia aprueba llei contra la piratería cibernética], [[L'Universu]], 15 de setiembre de 2009</ref> <!-- * '''Identidá nacional''' y '''usu de la burka''' --> * '''Tasa carbonu''' En setiembre de 2009, el presidente Sarkozy presentó un nuevu [[impuestu sobre'l carbonu impuesto sobre les emisiones de dióxidu de carbonu]] pa lluchar contra'l cambéu climáticu.<ref>[[Reuters]], [http://www.20minutos.es/noticia/523385/0/FRANCIA/ECOTASA/ Sarkozy llanza una tasa p'amenorgar el consumu d'enerxía], [[20 minutos]], 28/08/2009</ref> El proyeutu inicial prevía una tasa sobre'l petroleu, el gas y el carbón, aplicándose a los particulares y empreses, pero nun s'aplicaba a les grandes industries que yá tán sometíes al sistema européu d'intercambios d'emisión, y a otres actividaes como l'agricultura. Bona parte de la opinión pública paecía oponese a esti nuevu impuestu, a pesar de promeses de rebaxes fiscales paraleles.<ref>[[Axencia EFE|EFE]], [http://www.lavanguardia.es/internacional/noticias/20090910/53782167792/sarkozy-crea-un-nuevu-impuestu-sobre-les emisiones-de-co2-que-compensara-con-rebaxes-fiscales-nicola.html Sarkozy crea un nuevu impuestu sobre les emisiones de CO2 que va compensar con rebaxes fiscales], [[La Vanguardia]], 10/09/2009</ref><ref>[[Reuters]], [http://elcomercio.pe/noticia/340220/franceses-pagaren-impuestu-emisiones-dioxido-carbonu Francés van pagar impuestu por emisiones de dióxidu de carbonu], [[El Comercio (Perú)|El Comercio]], 10 de setiembre del 2009</ref><ref>[[Radio France Internationale|RFI]], [http://www.rfi.fr/actues/articles/117/article_12839.asp Sarkozy anuncia impuestu contra les emisiones de CO2], 10/09/2009</ref><ref>[[Axencia EFE|EFE]], [https://www.publico.es/internacional/250640/sarkozy/tasa/co2/carbonu/francia/fiscalidá/impuestos/cambéu/climatico/comentarios-valoraos Sarkozy crea la tasa del CO2 pa lluchar contra'l calentamientu], [[Público (España)|Diariu Público]], 10/09/2009</ref> La llei foi aprobada, pero'l votu foi anuláu'l 29 d'avientu pol Conseyu Constitucional. El Conseyu afirmó que la tasa establecía demasiaes exenciones - namá'l 93% de les emisiones industriales y menos de la metá de les emisiones de gas d'efeutu ivernaderu siendo gravadas pola tasa, según l'organismu - violando asina'l principiu de equidad y escareciendo d'eficacia nel combate al cambéu climáticu.<ref>[[Ana Teruel]], [https://www.elpais.com/articulo/sociedad/justicia/francesa/tumba/tasa/carbonu/llanzada/Sarkozy/elpepusoc/20091231elpepisoc_4/Tes La xusticia francesa tumba la 'tasa del carbonu' llanzada por Sarkozy], [[El País (España)]], 31/12/2009</ref> L'anulación foi interpretada como un revés pal presidente, porque anunciara que yera una midida revolucionaria. El gobiernu anunció que presentaría un nuevu proyeutu, pero en marzu de 2010, tres la derrota nes eleiciones rexonales, el primer ministru anunció qu'arrenunciaba definitivamente al proyeutu. <ref>[[Ana Teruel]], [https://www.elpais.com/articulo/sociedad/Francia/sotierra/tasa/carbonu/elpepusoc/20100323elpepusoc_10/Te Francia sotierra la tasa sobre'l carbonu], [[El País (España)]], 23/03/2010</ref> * '''Comisión Stiglitz''' En payares de 2009 Nicolas Sarkozy formó una comisión especial pa midir el [[Rendimientu (economía)|rendimientu económicu]] y el [[progresu social]], dirixíu polos [[Premiu Nobel d'Economía|premiu Nobel]] [[Joseph Stiglitz]] y [[Amartya Sen]], y l'economista francés [[Jean-Paul Fitoussi]]. La meta d'esta comisión yera dar proposiciones pa midir la [[riqueza]] d'un país pol [[Bienestar social|bienestar de los ciudadanos]] en llugar y de la producción. La comisión publicó un informe denunciando les faltes del [[Productu Internu Brutu]] (PIB), l'indicador tradicional pa midir la riqueza. L'informe encamienta que los nuevos índices tomen en cuenta factores como la [[salú]], el [[mediu ambiente]], la [[seguridá]], la [[educación]], les [[desigualdá social|desigualdaes]], el [[patrimoniu]]. La meta, al llargu plazu, ye modificar los sistemes d'evaluación de la riqueza y lluchar por que les organizaciones internacionales y los otros países modifiquen tamién los sos métodos estadísticos.<ref>Embaxada de Francia n'Arxentina (embafrancia-arxentina.org) [http://www.embafrancia-argentina.org/spip.php?article1222 La comisión "Stiglitz-Sen" presenta'l so informe'l próximu 14 de setiembre]</ref><ref>Embaxada de Francia n'España (sitio web ambafrance-es.org) [http://www.ambafrance-es.org/france_espagne/spip.php?article3720 Informe de la Comisión Stiglitz]</ref><ref>[http://www.ambafrance-es.org/france_espagne/IMG/pdf/Commission_Stiglitz_YE.pdf Informe de la Comisión sobre la Midida del Desenvolvimientu Económicu y del Progresu Social], l'informe completu de la comisión en ambafrance-es.org</ref><ref>[[Mariano Gomez del Moral]], [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|Institutu Nacional d'Estadística]], [http://www.eustat.es/documentos/datos/CV10_03_1.pdf L'Informe Stiglitz-Sen-Fitoussi: Una iniciativa p'ameyorar la métrica de la crecedera económica y el progresu social] (analís del informe)</ref> * '''Gran Préstamu''' Nel so discursu del 22 de xunetu de 2009 ante'l Congresu aconceyáu en [[Versalles]], el presidente anunció'l llanzamientu d'un "Gran Préstamu" pa financiar actividaes estratéxiques.<ref>[[Reuters]] - [http://www.cnnexpansion.com/noticias/2009/06/22/francia-refuga-austeridá-sarkozy http://www.cnnexpansion.com/noticias/2009/06/22/francia-refuga-austeridá-sarkozy] - [[CNN Espansión]], 22 de xunu de 2009</ref><ref>CNN Espansión - [http://www.cnnexpansion.com/economia/2009/12/14/francia-pedira-prestamo-pa-educacion Francia va pidir préstamu pa educación] 14 d'avientu de 2009 (Reuters)</ref> Esa iniciativa yera l'aplicación (parcial) de les propuestes de la [[comisión Attali]], que publicara un informe en marzu de 2008. El préstamu ye un plan de 35 mil millones d'euros pa sectores claves como la educación cimera, la investigación y les enerxíes anovables.<ref>[[Antonio Jiménez Barca]], [https://www.elpais.com/articulo/economia/Sarkozy/llanza/gran/prestamo/sectores/piqueros/elpepieco/20091215elpepieco_3/Tes Sarkozy llanza un 'gran préstamu' pa sectores piqueros], [[El País (España)]], 15/12/2009</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/economia/gran/prestamo/Sarkozy/elpepieco/20091221elpepieco_7/Tes El gran préstamu de Sarkozy], [[El País (España)]], 21/12/2009</ref> === Popularidá en baxa del gobiernu === Amás de la impopularidá causada pol estilu sarkozista y les reformes polémiques, creció'l descontentu poles resultancies llograos pol gobiernu, que -según les encuestes- una mayoría de franceses xulgaba escasos,<ref>[[Daniel Flores]], [https://web.archive.org/web/20110130131718/https://www.rtve.es/noticias/20090505/les reformes-inacabadas-crisis-funden-popularidá-sarkozy-tres-dos-anos-eliseo/275151.shtml Les reformes inacabadas y la crisis funden la popularidá de Sarkozy tres dos años nel Elíseo], [[RTVE]], 05/05/2009</ref> a pesar de les promeses d'ameyorar el poder adquisitivo de la xente.<ref name=popu>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/popularidá/Sarkozy/cai/picáu/anos/poder/elpepuint/20090505elpepiint_4/Tes La popularidá de Sarkozy cai en picáu tres dos años nel poder], [[El País (España)]], 05/05/2009</ref> Les ayudes estatales mientres la crisis nun fueron abondes, cuidao que munchos sintieron que fueron los matrimonios los que pagaron pola crisis, en llugar de los financieros y los bancos, como lo amosaron los trés protestes masives nes cais, cuando cientos de miles de persones de manifestaron en tol país, nos primeros meses del 2009. Asina la impopularidá nun yera nueva, pero se refuerzó cola creciente tensión social.<ref name=popu/><ref name=popularidá/> El presidente tamién enfrentó una creciente molición dientro del so propiu partíu. Con too y con eso, el partíu presidencial ganó les eleiciones europees de mayu de 2009, ante una oposición bien estremada. Pero foi ganáu nes eleiciones rexonales de marzu de 2010. [[Ficheru:Partis arrivés en tête des élections européennes de 2009 dans chaque département de France métropolitaine.gif|thumb|200px|Resultaos de les eleiciones europees de marzu de 2009.]] ==== Eleiciones europees (mayu de 2009) ==== Nes [[eleiciones al Parllamentu Européu de 2009]], celebraes el 7 de xunu, la UMP, partíu del presidente, ganó a los socialistes, ente que los verdes del partíu [[Europa Ecolóxica]] tamién salieron victoriosos. L'astención casi algamó'l 60%.<ref>[[Ministeriu del Interior de Francia]], [http://www.interieur.gouv.fr/sections/a_votre_service/resultats-elections/ER2009/FE.html Résultats des élections Européennes 2009] tolos resultaos oficiales de les eleiciones europees de 2009 en Francia</ref> Les resultancies de los grandes partíos fueron: * [[UMP]]: 27,9 % (29 de 72 escaños) * [[Partíu Socialista de Francia|PS]]: 16,5 % (14) * [[Partíu Verde Européu|Verdes]]: 16,3 % (14) * [[Movimientu Demócrata]]: 8,5 % (6) * [[Front National]]: 6,3 % (3) [[Ficheru:France regions political map 03 2010-fr.png|thumb|200px|Resultaos de les eleiciones rexonales de marzu de 2010.]] ==== Eleiciones rexonales (marzu de 2010) ==== En marzu de 2010 tuvieron lugar eleiciones rexonales, los últimos comicios antes de les presidenciales de 2012. Na primer vuelta, la oposición socialista llogró'l 29,1% de los votos,<ref>Partíu Socialista (23,52%) y Unión de la esquierda (5,62%) conxuntos. La Unión de la esquierda ye una coalición ente socialistes, ecoloxistes y otros candidatos izquierdistes.</ref> contra'l 26,2% pal UMP La coalición Europa Ecoloxía caltúvose como tercer fuercia político francesa col 12,2% de los votos. Más de la metá de los eleutores abstuviéronse (53,7%), un récor. El partíu ultraderechista [[Front National]] llogró'l 11,4% ente que nes últimos comicios taba en baxa.<ref name=rexonales>[[Ministeriu del Interior de Francia]], [http://www.interieur.gouv.fr/sections/a_votre_service/resultats-elections/RG2010/FE.html Résultat des élections Régionales 2010 (France entière)] (resultancia de les eleiciones rexonales de 2010 en Francia pal territoriu enteru)</ref> La segunda vuelta de les eleiciones (na cual tolos candidatos con más de 10% de los votos na primer vuelta pueden caltenese) confirmó la derrota eleutoral del partíu derechiegu UMP. La UMP llogró un 35% a nivel nacional contra más d'un 50% pa la esquierda<ref>"Union de la gauche" 46,4%, "Parti Socialiste" 3,1%, "Verts" 1,0%, "divers gauche" 3,3%. "Union de la gauche" ye una coalición de candidatos d'esquierda. Ciertos candidatos negar a entrar nesta coalición na segunda vuelta, pero la mayoría de los candidatos socialista y ecoloxista integrar.</ref> y 10% pal Front National,<ref name=rexonales/> pero perdió en 21 de les 22 rexones de Francia, solo ganando nuna rexón. Comparativamente a la situación anterior, perdieron una rexón, una y bones los socialistes yá controlaben 20 rexones dende 2004 contra dos pa la derecha. ; Causes y consecuencies del fracasu eleutoral * A pesar de que les rexones ocupar de temes bien distintes de les del gobiernu, los comicios fueron vistos con un fracasu del presidente y del primer ministru, y como una reanimación de la oposición, qu'hasta les eleiciones víase estremada y débil. La bon resultancia del [[Front National]] y la tasa d'astención rexistrada nos dos vueltes, la metá de los votantes, fueron vistos como otres señales de descontentu.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2010/03/14/internacional/1268522578.html area colorada en Francia y gran astención], [[El Mundo (España)]], 14/03/2010</ref><ref>Antonio Jiménez Barca, [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Partíu/Socialista/resucita/eleiciones/rexonales/franceses/elpepuint/20100314elpepuint_6/Tes El Partíu Socialista resucita nes eleiciones rexonales franceses], [[El País (España)]], 15/03/2010 </ref><ref>[[La Nación (Arxentina)]], [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1243361 Revés pa Sarkozy nes eleiciones rexonales de Francia], 14 de marzu de 2010</ref> L'índiz de popularidá del presidente antes de les eleiciones cayera per debaxo del 35% (más del 60% de decepcionaos), el más baxu desque asumió'l cargu. El fracasu eleutoral de la UMP debíase tamién a un contestu económicu difícil, con una economía que sale amodo de la recesión y una tasa nacional de desemplegu que llega a 10%.<ref>[[Axencia EFE|EFE]], [http://www.20minutos.es/noticia/657392/0/eleiciones/francia/sarkozy/ La esquierda derrota a Nicolas Sarkozy nos comicios rexonales franceses], [[20 minutos]], 21.03.2010</ref><ref>[[Diariu Clarín]], [http://edant.clarin.com/diario/2010/03/14/um/m-02159247.htm Dura derrota pa Sarkozy nes eleiciones rexonales de Francia], 14 de marzu de 2010</ref> * Un día dempués de los comicios, Sarkozy remocicó'l so gabinete: el ministru de Trabayu [[Xavier Darcos]] (que sufrió una importante derrota eleutoral na so propia rexón) abandona'l gobiernu y dexa el so puestu al ministru del Presupuestu [[Eric Woerth]] qu'asina tien de llevar a cabu la reforma del sistema de pensiones. [[François Baroin]], ex ministru y home d'enfotu de [[Jacques Chirac]] vuelve titular del Presupuestu, Cuentes Públiques y Reforma del Estáu. [[Georges Tron]], un aliáu del ex primer ministru [[Dominique de Villepin]], ocupa la Secretaría d'Estáu encargada de la Función Pública nel Ministeriu del Trabayu.<ref>[[El Universal (Venezuela)]], [http://www.eluniversal.com/2010/03/22/int_ava_sarkozy-reforma-el so-g_22A3626731.shtml Sarkozy reforma'l so Gabinete tres derrota nes eleiciones rexonales], 22 de marzu de 2010</ref> * Los sindicatos convocaron a un paru nel tresporte públicu y nes escueles, según manifestaciones en toa Francia pa protestar contra los planes reformistes del gobiernu. == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == * [http://www.elysee.fr/ Sitiu oficial de la Presidencia francesa] {{Tradubot|Presidencia de Nicolas Sarkozy}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Gobiernu de Francia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] lnrbycxrbkdfd2lhmvrifb6y9ag7lhk 0 157284 3699539 3351400 2022-07-25T11:15:06Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''José Cristóbal Hurtado de Mendoza y Montilla''' {{nym}} foi un políticu y abogáu [[Venezuela|venezolanu]]. Foi'l primera [[Presidente de Venezuela]] tres la [[Acta de la Declaración d'Independencia de Venezuela|declaración d'independencia]] respectu del [[Imperiu español]]. Mendoza, con 39 años, foi'l primeru en presidir el triunviratu del poder executivu establecíu pol congresu de [[1811]] y desempeñó el cargu mientres pocu más d'un añu. Los miembros del triunviratu, siendo los otros dos [[Juan Gradia]] y [[Baltasar Padrón]]. Mientres esti periodu formó parte de l'asamblea constitucional que diseñó y promulgó la primera [[Constitución Federal de los Estaos de Venezuela de 1811|Constitución de Venezuela]] n'avientu de 1811.<ref name=Polar>{{cita llibru |apellíos1=Briceño Perozo|nome1=Mario|títulu=Mendoza, Cristóbal de" en ''Diccionariu d'Historia de Venezuela|fecha=1999|editorial=Fundación Polar|ubicación=Caraques|isbn=980-6397-37-1|capítulu=Vol. 3}}</ref> == Biografía == Foi'l Primer presidente de [[Venezuela]] en 1811. Los sos padres Luis Bernardo Hurtado de Mendoza y Gertrudis Eulalia Montilla. Mientres la so infancia recibió una escelente educación na so ciudá natal. A los 16 años cola a Caraques pa estudiar na Universidá, onde cursa'l bachilleratu n'artes (filosofía) hasta 1791, y depués algama los graos de llicenciáu y maestru (1793). Darréu, viaxa a la isla de Santu Domingu, onde en 1794 llogra'l títulu de doctor en derechu civil y canónicu. De regresu en Venezuela, vuelve a la so ciudá natal, onde trabaya nel bufete del abogáu [[Antonio Nicolás Briceño]]. Depués pasa a Mérida, onde practica l'abogacía colos lletraos [[Juan Marimón y Henríquez]] y [[Hipólito Elías González]] en 1795; esi mesmu añu, por curtiu tiempu, exerz la docencia como profesor de filosofía nel [[colexu seminariu de San Bonaventura de Mérida]]. A fines de 1796, topar en Barinas realizando otres práutiques del so oficiu llegal al llau de los abogaos Faustino de la Plaza y Manuel Antonio Valcarce Pimentel. El 10 de xunetu d'anguaño la [[Real Audiencia de Caraques]] confier-y el títulu d'abogáu, oficiu que va exercer en diverses poblaciones. El primer llugar onde s'instala ye Barinas, onde contrái matrimoniu con Juana Briceño Méndez Mendoza. A empiezos del sieglu XIX, n'habiendo enviudado contraxo segundes nupcias con María Regina Montilla del Pumar, quien taba emparentada con José Ignacio del Pumar, marqués de Boconó y de les Riberes del Masparro. En xineru de 1807 Cristóbal Mendoza foi escoyíu alcalde de primer votu del Cabildru de Barinas, pero'l coronel Húngaru y Dusmet oponer al nomamientu, alegando'l parentescu de Mendoza colos miembros del Cabildru; finalmente, en marzu de 1808, la Real Audiencia dio-y la razón a Mendoza. Por esti tiempu enviudó per segunda vegada. Al españar el movimientu del 19 d'abril de 1810, foi unu de los primeres en sumase a la causa de Caraques. El 5 de mayu d'esi mesmu añu, entámase una Xunta de Gobiernu en Barinas, de la cual Mendoza ye vocal secretariu. Darréu, pa representar la provincia de Barinas nel Congresu Constituyente de 1811, son escoyíos diputaos, ente otros, Cristóbal y el so hermanu Luis Ignacio Mendoza. El 5 de marzu de 1811 el Congresu designar a la cabeza del Triunviratu Executivu qu'exercería'l gobiernu del país. Formaben el Triunviratu, amás de Cristóbal Mendoza, Juan de Gradia y Baltasar Padrón, quien se turnaban selmanalmente nel exerciciu de la presidencia. Al instalase'l Poder Executivo na tarde del 6 de marzu de 1811, correspondió-y a Mendoza, como primer nomáu, exercer la presidencia, ente que Manuel Moreno de Mendoza, sustituyir interinamente. Coles mesmes, cuando'l Congresu Constituyente declaró la Independencia'l 5 de xunetu de 1811, Mendoza exercía tamién la presidencia. Correspondió-y igualmente, na so calidá de presidente del Triunviratu roblar l'Acta de la Independencia qu'una comisión del Congresu presentó al Executivu Plural el día 8. El 14 d'agostu de 1811 casar por tercer vegada con Gertrudis Buroz Tovar. A la cayida de la Primer República, a mediaos de 1812, Mendoza llogra abelugase na Nueva Granada (Colombia). En 1813 xunir al brigadier Simón Bolívar, quien se aprestaba a llibertar a Venezuela, convirtiéndose n'unu de los sos principales collaboradores. Bolívar designar gobernador políticu de Mérida, ciudá que s'incorporó en mayu d'esi añu a la causa republicana. Ellí atópase Mendoza, cuando llega Bolívar, que fai la so entrada triunfal el 23 de mayu. Col cargu de gobernador políticu de la provincia de Caraques entra xunto a Bolívar a la capital, el 6 d'agostu de 1813. Mientres el desenvolvimientu de la guerra a muerte, Mendoza desempeñar en diverses funciones: alministración política, impuestos, cebera, pertrechos y vestuarios pal exércitu, hospitales, patrullaje cívicu y vixilancia d'espíes. Nel Cabildru Abiertu celebráu en Caraques el 14 d'ochobre de 1813, ye él quien propón formalmente que se-y confiera a Simón Bolívar el títulu de Llibertador, lo cual ye aprobáu polos miembros del conceyu, los notables y el pueblu. Dos de los sos nietos emigraron a Cuba y llucharon en favor de la independencia de la isla mientres la [[Guerra de los Diez Años]] (1868-1878). Cristóbal Mendoza Durán, quien exerció'l periodismu en Camagüey, depués integróse y combatió nes files del Exércitu Llibertador y al que [[Carlos Manuel de Verdes]], n'apreciu a los sos valores intelectual y moral, nomó Secretariu del Esterior del primer gobiernu de la República de Cuba n'Armes. El so hermanu Tomás, que tamién foi periodista y quien nes files mambisas actuó como ayudante secretariu del xeneral Manuel de Quesada. Tantu Cristóbal como Tomás Mendoza apurrieron les sos vides nos campos de batalla de Cuba xunto a otros venezolanos como José María Aurrecoechea Irigoyen, a quien Verdes nomó Xeneral de Brigada, o'l so hermanu Enrique, quien algamó los graos de comandante del Exércitu Llibertador, dambos tamién cayíos en combate pola independencia de Cuba. Tamién integraron l'Exércitu Llibertador José Miguel Barreto, Amadeo Manuit, Manuel María Garrido Páez, sobrín del xeneral Páez, héroe de la independencia de Venezuela, Salomé Hernández Villegas, Cristóbal Acosta Páez, Fernando Pedro Álvarez Saavedra. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1772|1829|Mendoza, Cristobal}} {{Tradubot|Cristóbal Mendoza}} [[Categoría:Presidentes de Venezuela]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Venezuela]] [[Categoría:Abogaos y abogaes de Venezuela]] [[Categoría:Persones finaes en 1829]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] m5g9pr8qwbspmx9qisz5043d1wbpkue 3699540 3699539 2022-07-25T11:15:11Z YoaR 37624 removed [[Category:Persones finaes en 1829]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{persona}} '''José Cristóbal Hurtado de Mendoza y Montilla''' {{nym}} foi un políticu y abogáu [[Venezuela|venezolanu]]. Foi'l primera [[Presidente de Venezuela]] tres la [[Acta de la Declaración d'Independencia de Venezuela|declaración d'independencia]] respectu del [[Imperiu español]]. Mendoza, con 39 años, foi'l primeru en presidir el triunviratu del poder executivu establecíu pol congresu de [[1811]] y desempeñó el cargu mientres pocu más d'un añu. Los miembros del triunviratu, siendo los otros dos [[Juan Gradia]] y [[Baltasar Padrón]]. Mientres esti periodu formó parte de l'asamblea constitucional que diseñó y promulgó la primera [[Constitución Federal de los Estaos de Venezuela de 1811|Constitución de Venezuela]] n'avientu de 1811.<ref name=Polar>{{cita llibru |apellíos1=Briceño Perozo|nome1=Mario|títulu=Mendoza, Cristóbal de" en ''Diccionariu d'Historia de Venezuela|fecha=1999|editorial=Fundación Polar|ubicación=Caraques|isbn=980-6397-37-1|capítulu=Vol. 3}}</ref> == Biografía == Foi'l Primer presidente de [[Venezuela]] en 1811. Los sos padres Luis Bernardo Hurtado de Mendoza y Gertrudis Eulalia Montilla. Mientres la so infancia recibió una escelente educación na so ciudá natal. A los 16 años cola a Caraques pa estudiar na Universidá, onde cursa'l bachilleratu n'artes (filosofía) hasta 1791, y depués algama los graos de llicenciáu y maestru (1793). Darréu, viaxa a la isla de Santu Domingu, onde en 1794 llogra'l títulu de doctor en derechu civil y canónicu. De regresu en Venezuela, vuelve a la so ciudá natal, onde trabaya nel bufete del abogáu [[Antonio Nicolás Briceño]]. Depués pasa a Mérida, onde practica l'abogacía colos lletraos [[Juan Marimón y Henríquez]] y [[Hipólito Elías González]] en 1795; esi mesmu añu, por curtiu tiempu, exerz la docencia como profesor de filosofía nel [[colexu seminariu de San Bonaventura de Mérida]]. A fines de 1796, topar en Barinas realizando otres práutiques del so oficiu llegal al llau de los abogaos Faustino de la Plaza y Manuel Antonio Valcarce Pimentel. El 10 de xunetu d'anguaño la [[Real Audiencia de Caraques]] confier-y el títulu d'abogáu, oficiu que va exercer en diverses poblaciones. El primer llugar onde s'instala ye Barinas, onde contrái matrimoniu con Juana Briceño Méndez Mendoza. A empiezos del sieglu XIX, n'habiendo enviudado contraxo segundes nupcias con María Regina Montilla del Pumar, quien taba emparentada con José Ignacio del Pumar, marqués de Boconó y de les Riberes del Masparro. En xineru de 1807 Cristóbal Mendoza foi escoyíu alcalde de primer votu del Cabildru de Barinas, pero'l coronel Húngaru y Dusmet oponer al nomamientu, alegando'l parentescu de Mendoza colos miembros del Cabildru; finalmente, en marzu de 1808, la Real Audiencia dio-y la razón a Mendoza. Por esti tiempu enviudó per segunda vegada. Al españar el movimientu del 19 d'abril de 1810, foi unu de los primeres en sumase a la causa de Caraques. El 5 de mayu d'esi mesmu añu, entámase una Xunta de Gobiernu en Barinas, de la cual Mendoza ye vocal secretariu. Darréu, pa representar la provincia de Barinas nel Congresu Constituyente de 1811, son escoyíos diputaos, ente otros, Cristóbal y el so hermanu Luis Ignacio Mendoza. El 5 de marzu de 1811 el Congresu designar a la cabeza del Triunviratu Executivu qu'exercería'l gobiernu del país. Formaben el Triunviratu, amás de Cristóbal Mendoza, Juan de Gradia y Baltasar Padrón, quien se turnaban selmanalmente nel exerciciu de la presidencia. Al instalase'l Poder Executivo na tarde del 6 de marzu de 1811, correspondió-y a Mendoza, como primer nomáu, exercer la presidencia, ente que Manuel Moreno de Mendoza, sustituyir interinamente. Coles mesmes, cuando'l Congresu Constituyente declaró la Independencia'l 5 de xunetu de 1811, Mendoza exercía tamién la presidencia. Correspondió-y igualmente, na so calidá de presidente del Triunviratu roblar l'Acta de la Independencia qu'una comisión del Congresu presentó al Executivu Plural el día 8. El 14 d'agostu de 1811 casar por tercer vegada con Gertrudis Buroz Tovar. A la cayida de la Primer República, a mediaos de 1812, Mendoza llogra abelugase na Nueva Granada (Colombia). En 1813 xunir al brigadier Simón Bolívar, quien se aprestaba a llibertar a Venezuela, convirtiéndose n'unu de los sos principales collaboradores. Bolívar designar gobernador políticu de Mérida, ciudá que s'incorporó en mayu d'esi añu a la causa republicana. Ellí atópase Mendoza, cuando llega Bolívar, que fai la so entrada triunfal el 23 de mayu. Col cargu de gobernador políticu de la provincia de Caraques entra xunto a Bolívar a la capital, el 6 d'agostu de 1813. Mientres el desenvolvimientu de la guerra a muerte, Mendoza desempeñar en diverses funciones: alministración política, impuestos, cebera, pertrechos y vestuarios pal exércitu, hospitales, patrullaje cívicu y vixilancia d'espíes. Nel Cabildru Abiertu celebráu en Caraques el 14 d'ochobre de 1813, ye él quien propón formalmente que se-y confiera a Simón Bolívar el títulu de Llibertador, lo cual ye aprobáu polos miembros del conceyu, los notables y el pueblu. Dos de los sos nietos emigraron a Cuba y llucharon en favor de la independencia de la isla mientres la [[Guerra de los Diez Años]] (1868-1878). Cristóbal Mendoza Durán, quien exerció'l periodismu en Camagüey, depués integróse y combatió nes files del Exércitu Llibertador y al que [[Carlos Manuel de Verdes]], n'apreciu a los sos valores intelectual y moral, nomó Secretariu del Esterior del primer gobiernu de la República de Cuba n'Armes. El so hermanu Tomás, que tamién foi periodista y quien nes files mambisas actuó como ayudante secretariu del xeneral Manuel de Quesada. Tantu Cristóbal como Tomás Mendoza apurrieron les sos vides nos campos de batalla de Cuba xunto a otros venezolanos como José María Aurrecoechea Irigoyen, a quien Verdes nomó Xeneral de Brigada, o'l so hermanu Enrique, quien algamó los graos de comandante del Exércitu Llibertador, dambos tamién cayíos en combate pola independencia de Cuba. Tamién integraron l'Exércitu Llibertador José Miguel Barreto, Amadeo Manuit, Manuel María Garrido Páez, sobrín del xeneral Páez, héroe de la independencia de Venezuela, Salomé Hernández Villegas, Cristóbal Acosta Páez, Fernando Pedro Álvarez Saavedra. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1772|1829|Mendoza, Cristobal}} {{Tradubot|Cristóbal Mendoza}} [[Categoría:Presidentes de Venezuela]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Venezuela]] [[Categoría:Abogaos y abogaes de Venezuela]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] a41rsjgmquippsyguzx2vk8jevgj6ub 0 157503 3699354 3623388 2022-07-25T07:23:14Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Charles Dunbar Burgess King''' {{nym}} foi un [[diplomáticu]] y [[políticu]] [[Liberia|liberianu]] d'ascendencia [[Américo-liberianos|américo-liberiana]] y criolla de [[Sierra Lleona]] qu'exerció como'l [[Presidente de Liberia|decimoséptimu presidente de la República de Liberia]] ente [[1920]] y [[1930]]. Antes d'exercer la presidencia, King ocupó dellos cargos diplomáticos, que volvería ocupar depués de dexar el poder. En [[1912]] foi designáu Ministru de Rellaciones Esteriores nel gobiernu de [[Daniel Edward Howard]]. Como tal en [[1919]] participó na [[Conferencia de Paz de París (1919)|Conferencia de Paz de París]] como representante de Liberia y foi co-signatario del [[Tratáu de Versalles]].<ref name="Magazin_Spiegel">''Gestorben: Charles Dunbar Burgess King'' In: [[Der Spiegel]] 39/1961, S. 99 ([http://wissen.spiegel.de/wissen/image/show.html?did=43366581&aref=image035%2F0548%2Fcqsp196139099-P2P-099.pdf&thumb=false Volltext]</ref> La so presidencia dar mientres el réxime de la minoría américo-liberiana, polo que'l país yera un [[Unipartidismu|estáu de partíu únicu]] ''[[de facto]]'' sol lideralgu del [[Partíu Whig Auténticu]] (TWP) del que King yera miembru. Mientres la mesma, a pesar de cobardes movimientos de reformistes, el réxime caltúvose inamovible. La so victoria nes [[Eleiciones xenerales de Liberia de 1927|eleiciones xenerales de 1927]] ta catalogada nel ''[[Llibru Guinness de los récores]]'' como "la eleición más fraudulenta enxamás rexistrada na hestoria".<ref>{{cita llibru |títulu=Guinness Book of World Records 1982|añu=1981|isbn=0-8069-0225-6}}</ref> Ente [[1928]] y [[1930]], el gobiernu de King viose solmenáu por un escándalu políticu depués de que'l líder de la oposición [[Thomas J. Faulkner]] denunciara que dirixentes d'alta importancia dientro de la so alministración y el so partíu beneficiábense económicamente del [[trabayu forzáu]] en condiciones d'[[esclavitú]], vendiendo esclavos non américo descendientes a la colonia española de [[Fernando Po]]. Ante la posibilidá de que la [[Sociedá de Naciones]], qu'escuchó'l reclamu, interviniera militarmente en Liberia, la Cámara de Representantes empecipió un procesu de [[xuiciu políticu]] contra King, quien dimitió'l [[3 d'avientu]] de [[1930]] pa evitar represalies. El so vicepresidente [[Allen Yancy]], unu de los principales implicaos nel escándalu, tamién arrenunció, polo que King foi asocedíu por [[Edwin Barclay]].<ref>{{cita llibru |títulu=Report of the International Commission of Inquiry into The Existence of Slavery and Forced Labor in the Republic of Liberia |publicación=U.S. Government Printing Office |ubicación=Washington| añu=1931}}</ref> Finó a la edá de 86 años en [[1961]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{Tradubot|Charles D. B. King}} {{NF|1875|1961|King, Charles}} [[Categoría:Políticos y polítiques de Liberia]] [[Categoría:Presidentes de Liberia]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 9fj70ok4fqsp8ipi36xri3cj00l9ign 0 157874 3699218 3520633 2022-07-25T06:13:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Amalia Dutra''' {{nym}} ye una [[bióloga]] xenetista uruguaya conocida por ser integrante del equipu qu'ellaboró'l mapa del xenoma humanu.<ref name=cmu>{{cita publicación |apellíos1=Israel|nome1=Sergio|títulu=Entrevista cola investigadora Amalia Dutra|url=http://www.smu.org.uy/publicaciones/noticies/noticies106/art16.htm|fechaaccesu=5 de setiembre de 2015|obra=Sindicatu Médicu del Uruguái}}</ref><ref>{{cita web |títulu=33 GENETIC DISEASE RESEARCH BRANCH, páx. 33.|url=https://www.genome.gov/pages/research/dir/nhgriintramuralbrochure2011.pdf|editorial=NATIONAL HUMAN GENOME RESEARCH INSTITUTE|fechaaccesu=29 de xunetu de 2016}}</ref> == Trayeutoria == Dutra llicenciar n'Oceanografía Biolóxica na [[Facultá de Ciencies (Universidá de la República)|Facultá de Ciencies]] de la [[Universidá de la República]] en 1983. Depués dedicóse a la investigación nel [[Institutu d'Investigaciones Biolóxiques Clemente Estable]]. Dio clases de xenética na [[Facultá de Medicina (Universidá de la República)|Facultá de Medicina]], na [[Facultá de Psicoloxía (Universidá de la República)|Facultá de Psicoloxía]] y na [[Facultá d'Agronomía (Universidá de la República)|Facultá d'Agronomía]] de la [[Universidá de la República]]. En 1988 emigró a los [[Estaos Xuníos]]. Trabayó na [[Universidá de Pennsylvania]] en [[Filadelfia]] investigando la xenética de les [[Enfermedá inmunolóxica|enfermedaes inmunolóxiques]].<ref name=ciencia/><ref name=health/><ref name=lr21/> Investigó sobre [[citoxenética]] humana na [[Universidá de California]] en [[Los Angeles]].<ref name=ciencia/><ref name=health/><ref name=glosariu/><ref name=lr21/> Investigó nel Roswell Park Cancer Institute de [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]].<ref name=glosariu/> En 1993 empezó a investigar nel [[National Human Genome Institute]] de [[Washington D. C.|Washington]].<ref name=ciencia>{{cita web |títulu=La ciencia ye muyer|url=http://noticias.universia.edu.uy/ciencia-nn-tt/noticia/2011/03/31/806686/ciencia-ye-muyer.html|editorial=Universia|fecha=31 de marzu de 2011|fechaaccesu=29 de xunetu de 2016}}</ref><ref name=lr21/><ref name=health>{{cita web |títulu=Amalia Dutra National Institutes of Health, Bethesda Cancer Research, Cell Biology, Genetics PhD|url=https://www.researchgate.net/profile/Amalia_Dutra|fechaaccesu=29 de xunetu de 2016}}</ref> Ye Direutora del llaboratoriu Central de Citoxenética y Microscopia Confocal (Cytogenetic and Confocal Microscopy Core) del NHGRI ([[Institutu Nacional d'Investigaciones del Xenoma Humanu]]).<ref name=glosariu>{{cita web |títulu=Glosariu de términos xenéticos|url=http://webs.um.es/jalozate/recursos-docentes/Areas/Xeneral/Ayudes_docentes/Glosariu/Glosariu/People/2.htm|editorial=NHGRI|fechaaccesu=29 de xunetu de 2016}}</ref> En 2004 foi declarada Vecina Pernomada de [[Departamentu de Colonia|Colonia]].<ref name=lr21>{{cita web |títulu=Científica qu'integró l'equipu qu'afayó'l xenoma humanu, dispuesta a trabayar equí|url=http://www.lr21.com.uy/comunidad/164021-científica-que-integro-l'equipu-que-descubrio-el xenoma humanu-dispuesta-a-trabayar-aqui|editorial=lr21|fecha=31 d'avientu de 2004|fechaaccesu=29 de xunetu de 2016}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1958||Dutra, Amalia}} {{Tradubot|Amalia Dutra}} [[Categoría:Biólogos y biólogues d'Uruguái]] [[Categoría:Científicos y científiques d'Uruguái]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ic9n1ozy29tpqqbepc9ul8o7i7gz9re 0 158349 3699415 3699113 2022-07-25T08:00:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Fanny Y. Langdon''' {{nym}} foi una [[Zooloxía|zoóloga estauxunidense]] conocida pol so trabayu con [[Sistema nerviosu|sistemes nerviosos]] y [[Sistema sensorial|órganos sensoriales]] n'invertebraos. Langdon nació en [[Plymouth (New Hampshire)|Plymouth]], [[New Hampshire]], y asistió a una [[escuela normal]] antes d'empezar los sos estudios en zooloxía y botánica pola [[Universidá de Michigan]] en 1891. Llogró la so llicenciatura en 1896 y el so grau de maestra en 1897. Dempués de rematar los sos estudios, foi profesora de botánica y zooloxía na Universidá de Michigan ya investigadora nel Llaboratoriu Biolóxicu Marín en [[Woods Hole (Massachusetts)|Woods Hole]], [[Massachusetts]] en 1897. Langdon finó dempués d'una operación d'[[apendicitis]].<ref>{{Cita publicación|url=https://books.google.com/books?id=kLAVAAAAYAAJ&dq=fanny+langdon&source=gbs_navlinks_s|títulu=Fanny Langdon|apellíos=Metcalf|nome=Henry Harrison|apellíos2=McClintock|nome2=John Norris|publicación=The Granite Monthly: A New Hampshire Magacín Devoted to History, Biography, Literature, and State Progress|volume=27|añu=1899}}</ref><ref>{{cita llibru|títulu=The Biographical Dictionary of Women in Science: L-Z|url=https://books.google.com/books?id=LTSYePZvSXYC|fecha=1 de xineru de 2000|editorial=Taylor & Francis|isbn=9780415920407|idioma=en|apellíos2=Harvey|nome2=Joy Dorothy}}</ref><ref>{{Cita publicación|url=https://books.google.com/books?id=_L8UAAAAYAAJ&dq=fanny+langdon&source=gbs_navlinks_s|títulu=Fanny Y. Langdon|publicación=The Journal of Comparative Neurology|editorial=Denison University|volume=10|páxines=78|doi=10.1002/cne.910100103|añu=1900}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1864|1899|Langdon}} {{Tradubot|Fanny Langdon}} [[Categoría:Zoólogos y zoólogues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Biólogos y biólogues d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 15malg9rrahu61zejrsfewczcwqtpfe 0 161169 3699537 3346502 2022-07-25T11:10:50Z YoaR 37624 added [[Category:Tenis]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{equipu}} {{Coord|43.361705|-5.857499|type:landmark|display=title}} El '''Real Club de Tenis d'Uviéu''', ye un club deportivu priváu de la ciudá d'[[Uviéu]] nel [[Principáu d'Asturies]] fundáu en 1950. Les sos instalaciones consisten en cuatro pistes de tenis de [[tierra batida]], dos pistes de [[pádel]] acristalaes, una cancha de [[Frontón (deporte)|frontón]] y un ximnasiu. Nestes instalaciones celebrar en 1950 y en 1976 el [[Campeonatu d'España de Tenis]]. A día de güei, cuenta con 2.200 socios titulares más les sos families.<ref>{{cita publicación |url=https://www.elmundo.es/magazine/2003/172/1042214729.html |títulu=Estos clubes nun almiten a cualesquier |autor=Leonor Formosu |fecha=12 de xineru de 2003 |fechaaccesu=11 de setiembre de 2011}}</ref> Entama importantes torneos y campeonatos de tenis en diverses modalidaes, como la Copa Masaveu, o'l tornéu internacional Copa Real Club de Tenis d'Uviéu, qu'en 2011 partió 11.100 [[euru|euros]] en premios.<ref>{{cita publicación |url=https://www.lne.es/deportes/2011/09/03/oviedo-abre-puertes-atp/1124422.html |títulu=Uviéu abre les sos puertes a la ATP |autor=Y. Caseru |publicación=La Nueva España |fecha=3 de setiembre de 2011 |fechaaccesu=16 de setiembre de 2011}}</ref> En mayu de 1985 el rei [[Xuan Carlos I d'España|Xuan Carlos I]] concedió al club la denominación de Real. N'ochobre d'esi mesmu añu, la xunta directiva del club nomó al [[Príncipe d'Asturies]] [[Felipe de Borbón y Grecia|Felipe de Borbón]] presidente d'honor de la sociedá. Cuatro años dempués el Príncipe visitó'l club y les sos instalaciones.<ref>{{cita web |url=http://www.rcto.org/Historia.aspx |títulu=Historia |autor=Real Club de Tenis d'Uviéu |fechaaccesu=11 de setiembre de 2011}}</ref> Amás del tenis, el club realiza otres actividaes como [[ximnasia de caltenimientu]] o [[alpinismu]].<ref>{{cita web |url=http://www.puntodeset.com/procesos.exe/FichaClubDesdePagePrincipal?ClubTenis=509 |títulu=Real club de Tenis d'Uviéu |autor=Puntodeset.com |fechaaccesu=11 de setiembre de 2011}}</ref> == Enllaces esternos == * [http://www.rcto.org/ Páxina web del club] == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Real Club de Tenis de Oviedo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Deporte n'Uviéu]] [[Categoría:Instalaciones deportives d'Asturies]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Tenis]] t04h9rp61jb2g5yql1moaonznzpoq1v 3699538 3699537 2022-07-25T11:11:18Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{equipu}} {{Coord|43.361705|-5.857499|type:landmark|display=title}} El '''Real Club de Tenis d'Uviéu''' ye un club deportivu priváu de la ciudá d'[[Uviéu]] nel [[Principáu d'Asturies]] fundáu en 1950. Les sos instalaciones consisten en cuatro pistes de tenis de [[tierra batida]], dos pistes de [[pádel]] acristalaes, una cancha de [[Frontón (deporte)|frontón]] y un ximnasiu. Nestes instalaciones celebrar en 1950 y en 1976 el [[Campeonatu d'España de Tenis]]. A día de güei, cuenta con 2.200 socios titulares más les sos families.<ref>{{cita publicación |url=https://www.elmundo.es/magazine/2003/172/1042214729.html |títulu=Estos clubes nun almiten a cualesquier |autor=Leonor Formosu |fecha=12 de xineru de 2003 |fechaaccesu=11 de setiembre de 2011}}</ref> Entama importantes torneos y campeonatos de tenis en diverses modalidaes, como la Copa Masaveu, o'l tornéu internacional Copa Real Club de Tenis d'Uviéu, qu'en 2011 partió 11.100 [[euru|euros]] en premios.<ref>{{cita publicación |url=https://www.lne.es/deportes/2011/09/03/oviedo-abre-puertas-atp-21040618.html |títulu=Uviéu abre les sos puertes a la ATP |autor=E. Casero |publicación=La Nueva España |fecha=3 de setiembre de 2011 |fechaaccesu=16 de setiembre de 2011}}</ref> En mayu de 1985 el rei [[Xuan Carlos I d'España|Xuan Carlos I]] concedió al club la denominación de Real. N'ochobre d'esi mesmu añu, la xunta directiva del club nomó al [[Príncipe d'Asturies]] [[Felipe de Borbón y Grecia|Felipe de Borbón]] presidente d'honor de la sociedá. Cuatro años dempués el Príncipe visitó'l club y les sos instalaciones.<ref>{{cita web |url=http://www.rcto.org/Historia.aspx |títulu=Historia |autor=Real Club de Tenis d'Uviéu |fechaaccesu=11 de setiembre de 2011}}</ref> Amás del tenis, el club realiza otres actividaes como [[ximnasia de caltenimientu]] o [[alpinismu]].<ref>{{cita web |url=http://www.puntodeset.com/procesos.exe/FichaClubDesdePagePrincipal?ClubTenis=509 |títulu=Real club de Tenis d'Uviéu |autor=Puntodeset.com |fechaaccesu=11 de setiembre de 2011}}</ref> == Enllaces esternos == * [http://www.rcto.org/ Páxina web del club] == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Real Club de Tenis de Oviedo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Deporte n'Uviéu]] [[Categoría:Instalaciones deportives d'Asturies]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Tenis]] oszu4b01ssgbyj260w07ga8gzlhxyu6 0 161730 3699373 3635041 2022-07-25T07:45:13Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Juan Ochoa y Betancourt''' {{nym}} foi un [[escritor]] y críticu lliterariu español, dientro del [[Realismu lliterariu|Realismu]] del [[sieglu XIX]]. == Biografía == Fíu de Fernando de Ochoa, que foi alcalde d'Avilés, y la cubana María Cleofé de Betancourt, foi'l postreru de cuatro hermanos. N'Avilés vivió hasta los diez años, pos en 1874 treslladar a Uviéu cola so familia. Cuando tenía quince años'l so padre finó. Cursó la carrera de Derechu na Universidá d'Uviéu, pero nunca exerció. Nel so llugar dedicar a escribir nos periódicos. En 1884, con venti años, va empezar a collaborar en periódicos llocales: ''La Democracia Asturiana'', ''El Carbayón'', ''El Lliberal Asturianu'', ''La Sinceridá'', ''Revista de Asturias'' y ''Ecos del Nalón''. Un añu más tarde va ganase una seición propia nel periódicu ''La Llibertá'', titulada «Parola», onde escribe sol pseudónimu de Miquis. En ''L'Ecu d'Asturies'' tamién tien seición, «Bilordios». Llega a collaborar en ''L'Atlánticu'', periódicu santanderín. Al empar qu'escribe pa la prensa, dedicar a la creación lliteraria. Fai amistá con Clarín, que-y aconseya dir se a Madrid en busca del trunfu. En 1892, namás llegar, va collaborar en “La Xusticia” como críticu lliterariu. Aína escribe en ''El Progresu'', ''[[El Imparcial (España)|El Imparcial]]'' y en revistes como ''[[Madrid Risible]]'', ''[[La España Moderna]]'' y ''Revista Crítica d'Hestoria y Lliteratura Españoles, Portugueses ya Hispanoamericanes'' ya inclusive nuna revista de Barcelona: ''[[Barcelona Risible]]''. Sigue utilizando'l pseudónimu de Miquis, anque lo alterna col so propiu apellíu y un nomatu nuevu, Madrid, colos que llogra reconocencia. En 1894, contrái la tuberculosis visitando a un amigu de la capital, una enfermedá grave y de mal sanamientu daquella, y vuélvese a Asturies. Esi mesmu añu publica la so primer novela, ''El so amáu discípulu'', que tuvo bona acoyida per parte de la crítica. La so siguiente novela, ''Los señores de Hermida'', foi publicada en forma de folletón, formatu habitual na dómina, na revista ''[[La España Moderna]]'', nos meses d'agostu, setiembre y ochobre de 1896. Pero la enfermedá nun la soltaría yá. Dedicar a pasiar con Clarín pol Parque San Francisco. Nun-y quedaba enforma tiempu de vida cuando publica ''Una alma de Dios''. Preparando la siguiente novela, que va quedar inconclusa, lléga-y el final. Muerre en 1899, en plena primavera. Clarín va encargar d'escribir la so necrolóxica. == Obres == *'' El so amáu discípulu '' (1894). *'' Los señores de Hermida '' (1896) *'' Una alma de Dios '' (1898) Publicó tamién, en prensa, cuentos como ''Llibertá'', ''La última mosca'', ''Hestoria d'un coxu'', ''Nube de camín'', ''Los díes del padre Mirandón'', ''Una flauta'', ''Cómo foi mancáu un héroe'' o ''Un xeniu''. == Bibliografía == *''Vida y obra lliteraria de Juan Ochoa Betancourt'', de Manuel Fernández Avello, Institutu d'Estudios Asturianos. 1955. *''Noveles y cuentos, de Juan Ochoa'' (antoloxía, introducción y notes de Manuel Fernández Avelló), Institutu d'Estudios Asturianos, 1987 == Referencies == *'''[[Lliteratura española del Realismu]]:''' El Realismu nel marcu lliterariu español. *'''[[Realismu lliterariu|Realismu]]:''' Visión xeneral del movimientu. *'''[[Lliteratura d'España]]:''' Evolución de la lliteratura española. {{NF|1864|1899|Ochoa y Betancourt, Juan}} {{Tradubot|Juan Ochoa y Betancourt}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Escritores d'Asturies]] [[Categoría:Escritores d'España]] [[Categoría:Escritores en castellanu]] [[Categoría:Persones d'Avilés]] [[Categoría:Novelistes d'España]] [[Categoría:Escritores d'España del Realismu]] [[Categoría:Críticos y crítiques de lliteratura d'España]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] e93o7b4y3sch3whyr8po0zwajeigc1l 3699374 3699373 2022-07-25T07:45:31Z YoaR 37624 /* Referencies */ wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Juan Ochoa y Betancourt''' {{nym}} foi un [[escritor]] y críticu lliterariu español, dientro del [[Realismu lliterariu|Realismu]] del [[sieglu XIX]]. == Biografía == Fíu de Fernando de Ochoa, que foi alcalde d'Avilés, y la cubana María Cleofé de Betancourt, foi'l postreru de cuatro hermanos. N'Avilés vivió hasta los diez años, pos en 1874 treslladar a Uviéu cola so familia. Cuando tenía quince años'l so padre finó. Cursó la carrera de Derechu na Universidá d'Uviéu, pero nunca exerció. Nel so llugar dedicar a escribir nos periódicos. En 1884, con venti años, va empezar a collaborar en periódicos llocales: ''La Democracia Asturiana'', ''El Carbayón'', ''El Lliberal Asturianu'', ''La Sinceridá'', ''Revista de Asturias'' y ''Ecos del Nalón''. Un añu más tarde va ganase una seición propia nel periódicu ''La Llibertá'', titulada «Parola», onde escribe sol pseudónimu de Miquis. En ''L'Ecu d'Asturies'' tamién tien seición, «Bilordios». Llega a collaborar en ''L'Atlánticu'', periódicu santanderín. Al empar qu'escribe pa la prensa, dedicar a la creación lliteraria. Fai amistá con Clarín, que-y aconseya dir se a Madrid en busca del trunfu. En 1892, namás llegar, va collaborar en “La Xusticia” como críticu lliterariu. Aína escribe en ''El Progresu'', ''[[El Imparcial (España)|El Imparcial]]'' y en revistes como ''[[Madrid Risible]]'', ''[[La España Moderna]]'' y ''Revista Crítica d'Hestoria y Lliteratura Españoles, Portugueses ya Hispanoamericanes'' ya inclusive nuna revista de Barcelona: ''[[Barcelona Risible]]''. Sigue utilizando'l pseudónimu de Miquis, anque lo alterna col so propiu apellíu y un nomatu nuevu, Madrid, colos que llogra reconocencia. En 1894, contrái la tuberculosis visitando a un amigu de la capital, una enfermedá grave y de mal sanamientu daquella, y vuélvese a Asturies. Esi mesmu añu publica la so primer novela, ''El so amáu discípulu'', que tuvo bona acoyida per parte de la crítica. La so siguiente novela, ''Los señores de Hermida'', foi publicada en forma de folletón, formatu habitual na dómina, na revista ''[[La España Moderna]]'', nos meses d'agostu, setiembre y ochobre de 1896. Pero la enfermedá nun la soltaría yá. Dedicar a pasiar con Clarín pol Parque San Francisco. Nun-y quedaba enforma tiempu de vida cuando publica ''Una alma de Dios''. Preparando la siguiente novela, que va quedar inconclusa, lléga-y el final. Muerre en 1899, en plena primavera. Clarín va encargar d'escribir la so necrolóxica. == Obres == *'' El so amáu discípulu '' (1894). *'' Los señores de Hermida '' (1896) *'' Una alma de Dios '' (1898) Publicó tamién, en prensa, cuentos como ''Llibertá'', ''La última mosca'', ''Hestoria d'un coxu'', ''Nube de camín'', ''Los díes del padre Mirandón'', ''Una flauta'', ''Cómo foi mancáu un héroe'' o ''Un xeniu''. == Bibliografía == *''Vida y obra lliteraria de Juan Ochoa Betancourt'', de Manuel Fernández Avello, Institutu d'Estudios Asturianos. 1955. *''Noveles y cuentos, de Juan Ochoa'' (antoloxía, introducción y notes de Manuel Fernández Avelló), Institutu d'Estudios Asturianos, 1987 == Referencies == *'''[[Lliteratura española del Realismu]]:''' El Realismu nel marcu lliterariu español. *'''[[Realismu lliterariu|Realismu]]:''' Visión xeneral del movimientu. *'''[[Lliteratura d'España]]:''' Evolución de la lliteratura española. {{NF|1864|1899|Ochoa y Betancourt, Juan}} {{Tradubot|Juan Ochoa y Betancourt}} [[Categoría:Escritores d'Asturies]] [[Categoría:Escritores d'España]] [[Categoría:Escritores en castellanu]] [[Categoría:Persones d'Avilés]] [[Categoría:Novelistes d'España]] [[Categoría:Escritores d'España del Realismu]] [[Categoría:Críticos y crítiques de lliteratura d'España]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] 6v1pio1975vkh84m3qaq5ybu7cntax5 0 161820 3699357 3623178 2022-07-25T07:30:10Z XabatuBot 43102 iguo testu: Lauro Llamera => Lauro Olmo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Manuel Fernández-Miranda Fernández''' {{nym}}{{Harvnp|de Balbín Behrmann|1996|p=11}}<ref name=elpais>{{cita web |url=https://elpais.com/diario/1994/10/25/sociedad/783039612_850215.html|obra=[[El País]]|fecha=25 d'ochobre de 1994|títulu=Homenaxe póstumu de la Fundación Ortega a Manuel Fernández Miranda}}</ref> [[Arqueoloxía|arqueólogu]] y [[Prehistoria|prehistoriador]] [[España|español]] espertu na [[Protohistoria]] de la [[Península Ibérica]].<ref name=museogijon>{{cita web |url=https://museos.gijon.es/page/6377-quien-era-manuel-fernandez-miranda|títulu=¿Quién era Manuel Fernández-Miranda?|editor=[[Muséu de Xixón]]}}</ref> == Biografía == Nació en [[Xixón]] en 1946 nel senu d'una conocida familia.<ref name=museogijon /> Doctoráu n'Hestoria pola [[Universidá Complutense de Madrid]], foi caderalgu nel Departamentu de Prehistoria na mesma universidá.<ref name=museogijon /> Foi l'encargáu de dirixir escavaciones en [[Adra]], [[Almallutx]], [[Cabezo de San Pedro]], Chiclana, [[Recópolis]] o [[Vallecas]].<ref>{{cita web |obra=[[El País]]|url=https://elpais.com/diario/1994/07/18/agenda/774482401_850215.html|fecha=18 de xunetu de 1994|títulu=Manuel Fernández-Miranda, promotor de la entrada gratuita a los museos|autor=Javier Cuartes}}</ref> Ente otros cargos, foi subdireutor xeneral d'Arqueoloxía y direutor de la [[Direición Xeneral de Belles Artes y Patrimoniu Cultural]](1982-1984), ya inspirador de la entrada gratuita a los museos n'España. Amás yera académicu de la [[Escuela de Belles Artes de Barcelona]], miembru del Comité Científicu Internacional de l'[[Academia Nacional de los Llobos cervales]] (Accademia Nazionale dei Linzei, Roma, direutor del programa de Cooperación Cultural Hispanu-marroquín y miembru del Conseyu Científicu d'Investigación de la [[Comunidá de Madrid]]. == Obra == * Ignacio Montero Ruiz, Manuel Fernández-Miranda, Salvador Rovira Llorens (1995) Los primeros oxetos de bronce nel occidente d'Europa en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 52, Nᵘ1, 1995, páxs. 57-69. * Fernández-Miranda, Manuel (1994) Prehistoria como historia: V. Gordon Childe en Revista d'Occidente, ISSN 0034-8635, Nᵘ152, 1994, páxs. 9-24. * Fernández-Miranda, Manuel (1993) Rellaciones esteriores de les Islles Baleares en tiempos prehistóricos en Cuadiernos d'arqueoloxía marítima, ISSN 1133-5645, Nᵘ 2, 1993, páxs. 137-158. * Fernández-Miranda, Manuel; Antonio Gilman Guillén, Concepción Martín, María Dolores Fernández-Posse (1993) El sustratu neolíticu na cuenca de Vera (Almería) en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 50, Nᵘ1, 1993, páxs. 57-85. * Fernández-Miranda, Manuel; Concepción Martín, María Dolores Fernández-Posse (1990) Una área doméstica de la edá del bronce nel pobláu d'El Acequión (Albacete) n'Archivu de prehistoria levantina, ISSN 0210-3230, Vol. 20, 1990, páxs. 351-362. * Fernández-Miranda, Manuel (1989) Fernando Piñón Varela en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 46, Nᵘ1, 1989, páxs. 9-12. * Manuel Fernández-Miranda, Concepción Martín, María Dolores Fernández-Posse (1988) Carauterización de la Edá del Bronce en La Mancha: Delles proposiciones pal so estudiu n'Espaciu, tiempu y forma. Serie I, Prehistoria y arqueoloxía, ISSN 1131-7698, Nᵘ1, 1988, páxs. 293-310. * Fernández-Miranda, Manuel (1988) Ente l'antropoloxía y la hestoria en Revista d'Occidente, ISSN 0034-8635, Nᵘ81, 1988 (Exemplar dedicáu a: L'arqueoloxía güei), páxs. 5-14. * Manuel Fernández-Miranda, Ricardo Olmos Romera (1987) El timiaterio d'Albacete n'Archivu español d'arqueoloxía, ISSN 0066-6742, Vol. 60, Nᵘ155-156, 1987, páxs. 211-220. * Germán Delibes de Castro, Manuel Fernández-Miranda, Concepción Martín, María Dolores Fernández-Posse (1986) Die kupferzeitliche Siedllung von Almizaraque (Cueves del Alzamora, prov. Almería): "mit 6 Textabbiidungen und Tafel 1-2" en ''[[Madrider Mitteilungen]]'', ISSN 0418-9744, Nᵘ 27, 1986, páxs. 11-26. * Germán Delibes de Castro, Manuel Fernández-Miranda (1987) Aproximamientu a la cronoloxía del grupu Cogotas I en Zephyrus: Revista de prehistoria y arqueoloxía, ISSN 0514-7336, Nᵘ39-40, 1986-1987, páxs. 17-30. * Fernández-Miranda, Manuel; Rodrigo de Balbín Behrmann, Antonio Tejera Gaspar (1987) Los litófonos prehistóricos de Lanzarote y Tenerife. Estudiu arqueolóxicu en Tabona: Revista de prehistoria y d'arqueoloxía, ISSN 0213-2818, Nᵘ 6, 1985-1987, páxs. 279-284. * Fernández-Miranda, Manuel (1985) Elementos de filiación campaniforme nes Islles Baleares: Valoración y significáu cultural en Cuadiernos de prehistoria y arqueoloxía, ISSN 0211-1608, Nᵘ11-12, 1984-85, páxs. 25-36. * Fernández-Miranda, Manuel (1983) Los íberos en Revista d'Occidente, ISSN 0034-8635, Nᵘ23, 1983, páxs. 123-129. * Manuel Fernández-Miranda, Mariano del Amo y de la Hera, María Belén Demos (1982) Secuencia cultural del poblamientu na actual Ciudá d'Huelva mientres los sieglos IX-VI a. C n'Huelva arqueolóxica, ISSN 0211-1187, Nᵘ6, 1982 (Exemplar dedicáu a: Primeres Xornaes arqueolóxiques sobre colonizaciones orientales), páxs. 21-40. * Fernández-Miranda, Manuel (1982) Tres sieglos buscando a Adán en Revista d'Occidente, ISSN 0034-8635, Nᵘ18-19, 1982 (Exemplar dedicáu a: Charles R. Darwin. la evolución y l'orixe del home), páxs. 7-20. * Fernández-Miranda, Manuel (1981) Arqueoloxía y llexislación en Caesaraugusta, ISSN 0007-9502, Nᵘ53-54, 1981, páxs. 39-58. * Fernández-Miranda, Manuel; Germán Delibes de Castro (1981) La tumba de Celada de Roblecedo (Palencia) y los entamos del Bronce Antiguo nel valle mediu y alto del Pisuerga en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 38, Nᵘ1, 1981, páxs. 153-192. * Fernández-Miranda, Manuel; Primitiva Bonu Ramírez, Alicia Rodero Riaza, Francisco Piñón (1980) La Sala Hipostila. Torralba d'en Salord (Alayor, Menorca) en Noticiario arqueolóxicu hispánicu, ISSN 0211-1748, Nᵘ 10, 1980, páxs. 137-182. * Fernández-Miranda, Manuel (1979) Altamira, cien años dempués en Revista d'Occidente, ISSN 0034-8635, Nᵘ3, 1980, páxs. 115-122. * Fernández-Miranda, Manuel (1979) Horizonte cultural tartéssico y afayos griegos nel sur de la Península n'Archivu español d'arqueoloxía, ISSN 0066-6742, Vol. 52, Nᵘ139-140, 1979, páxs. 49-66. * Manuel Fernández-Miranda, William Waldren (1979) Periodificación cultural y cronoloxía absoluta na Prehistoria de Mallorca en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 36, Nᵘ1, 1979, páxs. 349-378. * Manuel Fernández-Miranda, María Belén Demos (1978) La Tiñosa (Lepe, Huelva) n'Huelva arqueolóxica, ISSN 0211-1187, Nᵘ4, 1978, páxs. 197-298. * María Belén Demos, Manuel Fernández-Miranda, Rodrigo de Balbín Behrmann (1978) Castilviejo de Guijosa (Sigüenza) en Wad-al-Hayara: Revista d'estudios de Guadalaxara, ISSN 0214-7092, Nᵘ 5, 1978, páx. 5. * María Belén Fernández-Miranda, Manuel Fernández-Miranda (1977) La hestoria que s'afogó nel mar. Arqueoloxía submarina: investigaciones na isla de Menorca n'Hestoria 16, ISSN 0210-6353, Nᵘ16, 1977, páxs. 41-54. * Manuel Fernández-Miranda, Juan Pedro Garrido Roiz, María Belén Demos (1977) Escavaciones en Los Cabezos de San Pedro y La Esperanza n'Huelva arqueolóxica, ISSN 0211-1187, Nᵘ3, 1977 (Exemplar dedicáu a: Los oríxenes d'Huelva), páxs. 13-401. * Manuel Fernández-Miranda, José Alfonso Moure Romanillo (1977) L'Abrigu de Verdelpino (Cuenca): noticia de los trabayos de 1976 en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 34, Nᵘ1, 1977, páxs. 31-84. * Manuel Fernández-Miranda, Juan Pedro Garrido Roiz, Jean Ferron (1975) Inscripción fenicia procedente del Cabezo de la Esperanza (Huelva) en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 32, Nᵘ1, 1975, páxs. 199-212. * Manuel Fernández-Miranda, William Waldren (1974) L'abrigu de Son Matge (Valldemossa) y la periodización de la prehistoria mallorquina por aciu los analises de carbonu-14 en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 31, Nᵘ1, 1974, páxs. 297-304. * Manuel Fernández-Miranda, José Alfonso Moure Romanillo (1974) Valdelpino (Cuenca): nueves feches de C-14 pal Neolíticu peninsular en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 31, Nᵘ1, 1974, páxs. 311-316. * Juan Zozaya Stabel-Hansen, Manuel Fernández-Miranda, A. Moure (1972) El xacimientu medieval de Almallutx (Escorca, Baleares) en Noticiario arqueolóxicu hispánicu, ISSN 0211-1748, Nᵘ 1, 1972, páxs. 197-220. * Fernández-Miranda, Manuel (1971) Trés interesantes trabayos sobre nuevos métodos auxiliares de l'Arqueoloxía prehistórica en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 28, Nᵘ1, 1971, páxs. 265-268. * Fernández-Miranda, Manuel (1971) La xunta d'arqueólogos nel palaciu de Fuensalida, de Toledo en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 28, Nᵘ1, 1971, páxs. 271-272. * Fernández-Miranda, Manuel (1971) Estáu actual de l'Arqueoloxía submarina n'España: el Pecio de la "Illa del Sec" na badea de Palma (Mallorca) en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 28, Nᵘ1, 1971, páxs. 273-276. * Fernández-Miranda, Manuel; Rodrigo de Balbín Behrmann (1971) Pieces de la Edá del Bronce nel Muséu Arqueolóxicu Provincial de Soria en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 28, Nᵘ1, 1971, páxs. 289-304. * Fernández-Miranda, Manuel (1970) Productos de cerámica sigillata hispánica n'Eivissa en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 27, Nᵘ1, 1970, páxs. 287-289. * Fernández-Miranda, Manuel (1970) Contribución al estudiu de la cerámica sigillata hispánica en Mérida en Trabayos de prehistoria, ISSN 0082-5638, Vol. 27, Nᵘ1, 1970, páxs. 290-299. * Antonio Gilman Guillén, Manuel Fernández-Miranda, María Dolores Fernández-Posse (1997) Preliminary Report on a Survey Program of the Bronze Age of Nothern Albacete Province, Spain en Encounters and Transformations the Archaeology of Iberia in Transition / coord. por M. S. Balmuth, Antonio Gilman Guillén, Lourdes Praos Torreira, 1997, ISBN 1850755930, páxs. 33-50. * Fernández-Miranda, Manuel (1997) Aspects of Talayotic Culture en Encounters and Transformations the Archaeology of Iberia in Transition / coord. por M. S. Balmuth, Antonio Gilman Guillén, Lourdes Praos Torreira, 1997, ISBN 1850755930, páxs. 59-68. * Manuel Fernández-Miranda, Rodrigo de Balbín Behrmann (1997) Prehistoria como historia en Máster de restauración y rehabilitación del patrimoniu / coord. por Carlos Clemente San Román, Carlos Aymat, José Javier Rivera Blanco, Rodrigo de Balbín Behrmann, Vol. 1, 1997 (Teoría y hestoria de la restauración), ISBN 84-89150-15-X, páxs. 234-243. * Paloma González Marcén, M. Ruiz, A. García, Montserrat Menasanch de Tobaruela, Trinidá Escoriza Mateu, Concepción Martín Morales, Lauro Olmo Enciso, Cristina Rihuete Ferrada, Pedro V. Capo, Sylvia Gili Suriñach, Rafael Micó Pérez, Eusebi Colomer i Pous, Manuel Fernández-Miranda, María Dolores Fernández-Posse, S. Montón, Roberto Risch, José Luis López Castro, María Encarna Sanahuja Yll, Montse Tenas i Busquets, Vicente Lull Santiago (1996) Territorios económicos y sociales na Cuenca de Vera (Almería) dende c. 4000 cal ANE hasta l'actualidá n'Hestoria y mediu ambiente nel territoriu almeriense / coord. por Andrés Sánchez Picón, 1996, ISBN 84-8240-035-5, páxs. 35-48. * Alicia Roedero, Manuel Fernández-Miranda (1995) El círculu del Estrechu venti años dempués n'Actes del II Congresu Internacional "L'Estrechu de Xibraltar", Ceuta, 1990. , 1995, ISBN 84-362-3275-5, páxs. 3-22. * Fernández-Miranda, Manuel (1994) Sobre Altamira n'Homenaxe al Dr. Joaquín González Echegaray / José Antonio Lasheras Corruchaga (ed. lit.), 1994, ISBN 84-7483-993-9, páxs. 205-210. * Fernández-Miranda, Manuel (1994) La Edá del Bronce en La Mancha Oriental en La Edá del Bronce en Castiella- La Mancha: actes del Simposio, 1990, 1994, ISBN 84-87100-31-7, páxs. 243-290. * Fernández-Miranda, Manuel (1994) El Patrimoniu Históricu: teoría y política cultural en Patrimoniu históricu / coord. por Rosa María Blasco Martínez, 1994, ISBN 84-8102-088-5, páxs. 75-82. * Fernández-Miranda, Manuel (1993) Rellaciones esteriores de les Islles Baleares en tiempos prehistóricos n'II Seminariu d'arqueoloxía subacuática: del 1 de xunetu al 4 de setiembre de 1988, Cartaxena (Murcia). Navegación, comerciu ya industria na antigüedá balear: del 2 al 6 d'ochobre de 1989, Eivissa (Baleares) / coord. por Belén Martínez Díaz, 1993, ISBN 84-8181-028-2, páxs. 137-158. * Fernández-Miranda, Manuel (1993) Delles incógnites y discutinios na investigación sobre Tarteso en Los enigmes de Tarteso / coord. por José María Blázquez Martínez, Jaime Alvar Ezquerra, 1993, ISBN 84-376-1138-5, páxs. 91-102. * Fernández-Miranda, Manuel (1992) Recursos naturales y desenvolvimientu cultural mientres el Calcolítico na Cuenca de Vera (Almería) n'Elefantes, venaos y ovicaprinos: economía y aprovechamientu del mediu na Prehistoria d'España y Portugal / coord. por José Alfonso Moure Romanillo, 1992, ISBN 84-8102-001-X, páxs. 243-252. * Manuel Fernández-Miranda, Julio Mangues Manjarrés, Domingo Plácido Suárez (1990) Indixenismu y romanización na cuenca media del Tayo. Planteamientu d'un programa de trabayu y primeres resultancies n'Actes del primer Congresu d'Arqueoloxía de la provincia de Toledo, 1990, ISBN 84-87100-04-X, páxs. 13-66. * Manuel Fernández-Miranda, Julio Mangues Manjarrés, Domingo Plácido Suárez, J. Pereira (1990) Alío itinere aba Emerita Caesaraugusta: la vía romana ente Talavera de la Reina y Toledo y l'implantación humana nel valle mediu del ríu Tayo en Simposio sobre la rede viaria na Hispania romana, 1990, ISBN 84-7820-051-7, páxs. 155-164. * Fernández-Miranda, Manuel (1989) Bisontes d'infortuniu en Cien años dempués de Sautuola: estudios n'homenaxe a [[Marcelino Sanz de Sautuola]] nel Centenariu de la so muerte / coord. por Manuel Ramón González Morales, 1989, ISBN 84-85349-86-5, páxs. 173-186 * Juan del Fuexu Bernat, Manuel Fernández-Miranda (1989) Baleares n'España, autonomíes / coord. por Juan Pablo Fusi Aizpurúa, 1989, ISBN 84-239-6274-1, páxs. 167-204. * Manuel Fernández-Miranda, Rodrigo de Balbín Behrmann, [[Antonio Tejera Gaspar]] (1987) Lanzarote Prehispánicu: Notes pal so estudiu en Crónica del XVIII Congresu Arqueolóxicu Nacional, 1987, páxs. 19-54. * Fernández-Miranda, Manuel (1986) El cercu de los Heriedos (Toledo) n'Estudios n'homenaxe al Dr. [[Antonio Beltrán Martínez]], 1986, ISBN 84-600-4366-5, páxs. 463-476 * Germán Delibes de Castro, Manuel Fernández-Miranda, María Dolores Fernández-Posse, Concepción Martín Morales (1986) El pobláu de Almizaraque n'Homenaxe a [[Luis Siret]] (1934-1984), 1986, ISBN 84-505-3511-5, páxs. 167-177. * Fernández-Miranda, Manuel; Alicia Rodero Riaza (1985) El xacimientu submarín de Favaritx (Menorca, España) en VI Congresu Internacional d'Arqueoloxía Submarina: Cartaxena 1982, 1985, ISBN 84-505-1119-X, páxs. 175-188. * Fernández-Miranda, Manuel; Germán Delibes de Castro, Concepción Martín, María Dolores Fernández-Posse (1985) Almizaraque (Cueves de Almanzora, Almería) en XVII Congresu Nacional d'Arqueoloxía, 1985, páxs. 221-232. * Fernández-Miranda, Manuel (1984) Arqueoloxía prehistórica y estructura científica en Primeres Xornaes de Metodoloxía d'Investigación Prehistórica, Soria 1981, 1984, ISBN 84-7483-378-7, páxs. 11-20. * Fernández-Miranda, Manuel; María Belén Demos, Manuel Fernández-Miranda, Mariano del Amo y de la Hera, Rodrigo de Balbín Behrmann, Antonio Tejera Gaspar (1983) Escavaciones en Borrina (Huelva) en Crónica del XVI Congresu Arqueolóxicu Nacional, 1983, ISBN 84-300-9943-3, páxs. 971-994. * Fernández-Miranda, Manuel (1983) Resef n'Eivissa n'Homenaxe al prof. Martín Almagro Basch, Vol. 2, 1983, ISBN 84-7483-348-5, páxs. 359-368. * Fernández-Miranda, Manuel; Alfonso Caballero Klink (1981) Pintures rupestres esquemátiques de la Chorrera (Los Yebenes. Toledo) en Altamira Symposium, 1981, ISBN 84-7483-182-2, páxs. 451-468. * Fernández-Miranda, Manuel (1977) Arqueoloxía submarina na isla d Menorca, campaña de 1975 en Crónica del XIV Congresu Arqueolóxicu Nacional, 1977, ISBN 84-400-2702-8, páxs. 811-826. * Fernández-Miranda, Manuel (1975) Avance sobre los trabayos realizaos nel Cabezo del Castillo o de San Pedro n'Huelva en Crónica del XIII Congresu Arqueolóxicu Nacional, 1975, ISBN 84-400-8890-6, páxs. 587-592. * Fernández-Miranda, Manuel (1973) Avance sobre los trabayos realizaos nel conxuntu de Almallutx (Escorca, baleares) en Crónica del XII Congresu Arqueolóxicu Nacional, 1973, páxs. 311-314. * Fernández-Miranda, Manuel; Mauro Severo Hernández Pérez, Salvador Rovira Llorens (1996). Homenaxe a Manuel Fernández-Miranda. Albacete: Diputación d'Albacete, 1996. ISBN 84-86919-98-3. * Fernández-Miranda, Manuel; Ricardo Olmos (1986) Les ruedes de Toya y l'orixe del carru na península ibérica. Ministeriu de Cultura, 1986. ISBN 84-505-3502-6. * Fernández-Miranda, Manuel (1978) Secuencia cultural de la prehistoria de Mallorca. Madrid: Diputación Provincial de Baleares, Institutu d'Estudios Baleáricos, 1978. ISBN 84-00-04343-X. == Tesis empobinaes == * Ruiz Taboada, Arturo (1994) La Edá del Bronce na llende noroccidental de La Mancha. Tesis doctoral coodirigida por Manuel Fernández-Miranda y Gonzalo Ruiz Zapatero. Universidá Complutense de Madrid (1994). * Montero Ruiz, Ignacio (1991) Estudiu arqueometalúrgico nel Sureste de la Península Ibérica. Tesis doctoral dirixida por Manuel Fernández-Miranda. Universidá Complutense de Madrid (1991). * Muzquiz Pérez-Seoane, Matilde (1988) Analís artísticu de les pintures rupestres del gran techu de la cueva d'Altamira: materiales y téuniques: comparanza con otres amueses d'arte rupestre: Santillana del Mar, Santander. Tesis doctoral dirixida por Manuel Fernández-Miranda. Universidá Complutense de Madrid (1988). * == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * {{cita publicación |títulu=Manuel Fernández-Miranda Fernández 1946-1994|nome=Rodrigo|apellíu={{Versalita|de Balbín Behrmann}}|enllaceautor=Rodrigo de Balbín Behrmann|publicación=Complutum|ISSN=1131-6993|númberu=Extra 6|añu=1996|otros=(Exemplar dedicáu a: Homenaxe al profesor Manuel Fernández-Miranda / coord. por María Teresa Chapa Brunet, María Ángeles Querol Fernández)|ISBN=84-7491-566-X|páxines=11-22|formatu=pdf|url=http://revistas.ucm.es/index.php/CMPL/article/viewFile/CMPL9696230011A/29887 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20141019082900/http://revistas.ucm.es/index.php/CMPL/article/viewFile/CMPL9696230011A/29887 |fechaarchivu=19 d'ochobre de 2014}} == Enllaces esternos == * https://elpais.com/diario/1981/01/14/cultura/348274801_850215.html * https://elpais.com/tag/manuel_fernandez_miranda/a/ * http://aabadom.files.wordpress.com/2009/09/49_0.pdf {{NF|1946|1994|Fernandez Miranda, Manuel}} {{Tradubot|Manuel Fernández-Miranda}} [[Categoría:Arqueólogos y arqueólogues d'España]] [[Categoría:Persones rellacionaes cola arqueoloxía feniciu-púnica]] [[Categoría:Persones de Xixón]] [[Categoría:Prehistoriadores d'España]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] k1fud2hh1ndphaoh9uv1ezbijju604q 0 161918 3699516 3499515 2022-07-25T08:22:29Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{revisáu|t=20200304074123}} {{persona}} '''Pedro Larrañaga Ruiz-Gómez''' {{nym}} foi un [[actor]] asturianu natural d'[[Avilés]], anque d'ascendencia [[País Vascu|vasca]]. == Biografía == El so padre Carlos Larrañaga Onzalo, un inxenieru natural de [[Mutriku]] ([[Guipúzcoa]]), treslladóse a Avilés en 1880 pa realizar les obres de reforma de la [[Ría d'Avilés|ría]], onde se casó y estableció la so casa.<ref>{{cita web |url=https://www.elcomercio.es/v/20120122/aviles/larranaga-carlos-carlos-20120122.html |títulu=Larrañaga, de Carlos a Carlos |fecha=22 de xineru de 2012 |fechaaccesu=4 de marzu de 2020 |idioma=castellán}}</ref> El 27 d'abril de 1887 nació Pedro Larrañaga qu'abandonó la so tierra natal d'[[Asturies]] pa dedicase al mundu de l'actuación. Debutó en 1926 con ''El pilluelo de Madrid''. Participó en delles películes con actrices de la talla d'[[Elisa Ruiz Romero]], Conchita Dorado o Carmen Toledo nos años siguientes. En 1929 llogra'l so mayor ésitu, con ''[[La aldea maldita]]'', la película muda española más representativa.<ref>http://www.biografiasyvidas.com/biografia/r/rei_florian.htm</ref> Nun llogró llograr el mesmu ésitu col cine sonoru, sicasí, participó en delles películes con [[María Fernanda Ladrón de Guevara]], madre del so fíu [[Carlos Larrañaga]] nacíu en 1937.<ref>http://www.euskomedia.org/aunamendi/86026</ref> == Filmografía == *''El conde Maravillas'' (1926) *''Rosa de Madrid'' (1927) *''[[La aldea maldita]]'' (1929) *''Odio'' (1933) *''No quiero, no quiero'' (1939) *''Rosas de Otoño'' (1943) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1877|1944|Larranaga, Pedro}} [[Categoría:Actores y actrices d'Asturies]] [[Categoría:Actores y actrices de cine mudu d'España]] [[Categoría:Persones d'Avilés]] i02tpav80rh2iaqw818p9zxm5uzh7c8 0 162083 3699232 3669500 2022-07-25T06:15:14Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Ellen Louise Shulman Baker''' ([[Carolina del Norte|Carolina]], [[Estaos Xuníos]], 27 d'abril de 1953)<ref>{{Cita web|url=http://www.spacefacts.de/bios/astronauts/english/baker_ellen.htm|títulu=Astronaut Biography: Ellen Baker|fechaaccesu=14 de febreru de 2018|apellíu=Becker|nome=Joachim|sitiuweb=www.spacefacts.de}}</ref> ye una [[Médicu|médica]] y [[astronauta]] estauxunidense de la NASA. Ye reconocida pol so desempeñó como xefa de la División d'Educación y Medicina de la Oficina d'Astronautes de la NASA. Participó en tres misiones espaciales y rexistró más de 600 hores nel espaciu. == Biografía == Graduóse na ''[[Bayside High School]]'', en [[Nueva York]], en 1970 y recibió una [[llicenciatura]] en [[xeoloxía]] pola [[Universidá Estatal de Nueva York]], en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], en 1974. Llogró un [[doctoráu]] en [[medicina]] pola [[Universidá Cornell|Universidá de Cornell]] en 1978 y una [[maestría]] en [[salú pública]] pola Escuela de Salú Pública de la [[Sistema Universitariu de Texas|Universidá de Texas]] en 1994. En 1981, dempués de trés años d'entrenamientu, y antes de terminar la so maestría na Universidá de Texas, foi certificada pola [[Xunta Estauxunidense de Medicina Interna]].<ref name=":0">{{Cita web|url=https://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/baker-y.html|títulu=Astronaut Bio: Ellen Baker (01/2012)|fechaaccesu=14 de febreru de 2018|sitiuweb=www.jsc.nasa.gov}}</ref> == Carrera na NASA == [[Ficheru:Sts-50-crew.jpg|Equipu de la misión STS-50 col Columbia a los sos llombos. Baker esta a la izquierda del grupu|thumb]] En 1981, siguiendo a los sos padres, xunir a la NASA como oficial médica nel [[Centru Espacial Lyndon B. Johnson]]. Esi mesmu añu, graduar del Cursu de [[Medicina aeroespacial|Medicina Aeroespacial]] de la [[Fuercia aérea|Fuercia Aérea]], na [[Base de la Fuercia Aérea de Brooks]], [[San Antonio (Texas)|San Antonio, Texas]]. Antes de la so selección como candidata a astronauta, desempeñóse como médica na Clínica de Medicina de Vuelu nel Centru Espacial Johnson. Escoyida pola NASA en mayu de 1984, convertir n'astronauta en xunu de 1985. De magar, tuvo dellos trabayos na NASA en sofitu del programa ''Space Shuttle'' y el desenvolvimientu de la [[Estación Espacial Internacional|Estación Espacial]]. Voló como especialista na misión STS-34 en 1989, la STS-50 en 1992 y la STS-71 en 1995 y rexistró más de 686 hores nel espaciu. Ye la xefa de la Oficina d'Educación y Médica de la Oficina d'Astronautes.<ref name=":0" /> === STS-34 === La [[STS-34]] ''[[Tresbordador espacial Atlantis|Atlantis]]'', del 18 al 23 d'ochobre de 1989. foi llanzáu dende'l [[Centru espacial John F. Kennedy|Centru Espacial Kennedy]], en Florida, y aterrizó na [[Base de la Fuercia Aérea Edwards]], en California. Mientres la misión, l'equipu esplegó la sonda [[Galileo (sonda espacial)|Galileo]] pa esplorar [[Xúpiter (planeta)|Xúpiter]], operó'l preséu ultravioleta de retrodispersión solar Shuttle (SSBUV) para cartografiar l'[[Ozonu|ozonu atmosféricu]], realizó dellos esperimentos médicu y numberosu esperimentos científicos. Los oxetivos de la misión llograr en 79 órbites alredor de la [[Tierra]] en 119 hores y 41 minutos.<ref name=":0" /><ref>{{Cita web|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/shuttle/shuttlemissions/archives/sts-34.html|títulu=NASA - STS-34|fechaaccesu=14 de febreru de 2018|apellíu=KSC|nome=Lynda Warnock:|sitiuweb=www.nasa.gov|idioma=en}}</ref> === STS-50 === La [[STS-50]] ''[[Tresbordador espacial Columbia|Columbia]]'', del 25 de xunu al 9 de xunetu de 1992 llanzóse y aterrizó nel Centru Espacial Kennedy en Florida. STS-50 foi'l primer vuelu del Llaboratoriu de Microgravedad de los Estaos Xuníos y el primer vuelu de llarga duración del Orbiter. Mientres un periodu de dos selmanes, l'equipu llevó a cabo experimento científicos rellacionaos cola crecedera de cristales, la física de fluyíos, la dinámica de fluyíos, la ciencia biolóxica y la ciencia de la combustión. Los oxetivos de la misión llograr en 221 órbites alredor de la Tierra, pasando 331 hores, 30 segundos y 4 minutos nel espaciu.<ref name=":0" /><ref>{{Cita web|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/shuttle/shuttlemissions/archives/sts-50.html|títulu=NASA - STS-50|fechaaccesu=14 de febreru de 2018|apellíu=KSC|nome=Lynda Warnock:|sitiuweb=www.nasa.gov|idioma=en}}</ref> === STS-71 === La [[STS-71]] ''Atlantis'', del 27 de xunu al 7 de xunetu de 1995, llanzar dende'l Centru Espacial Kennedy, con una tripulación de siete miembro y tornó con un equipu d'ocho miembro. Foi la primer misión del tresbordador espacial qu'atracó na [[Mir (estación espacial)|Estación Espacial Rusa Mir]] y arreyó un intercambiu de tripulantes. El tresbordador espacial ''Atlantis'' foi modificáu pa llevar un sistema d'acoplamientu compatible cola estación espacial rusa. Tamién llevaba un módulu [[Spacelab]] na badea de carga na que l'equipu realizó dellos esperimentos de [[ciencies de la vida]] y coleiciones de datos. La misión cumplir en 153 órbites alredor de la Tierra, en 235 hores y 23 minutos.<ref name=":0" /><ref>{{Cita web|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/shuttle/shuttlemissions/archives/sts-71.html|títulu=NASA - STS-71|fechaaccesu=14 de febreru de 2018|apellíu=KSC|nome=Lynda Warnock:|sitiuweb=www.nasa.gov|idioma=en}}</ref> <gallery caption="Emblemes de les misiones" mode="packed-hover" heights="150"> Ficheru: Sts-34-patch.png|Misión STS-34 Ficheru: Sts-50-patch.png|Misión STS-50 Ficheru: Sts-71-patch.png|Misión STS-71 </gallery> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{NF|1953||Bker, Ellen}} {{Tradubot|Ellen S. Baker}} [[Categoría:Astronautes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 3pwogub2td807aw88nnqfbc0i2ntmji 0 162568 3699228 3677621 2022-07-25T06:14:45Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki Los '''disturbios de Stonewall''' consistieron nuna serie de manifestaciones bonales y violentes en protesta contra una redada policial que tuvo llugar na madrugada del [[28 de xunu]] de [[1969]], nel pub conocíu como [[Stonewall Inn]], allugáu nel barriu [[Nueva York|neoyorquín]] de [[Greenwich Village]]. Frecuentemente cítense estos disturbios como la primer ocasión, na hestoria d'[[Estaos Xuníos]], en que la comunidá [[LGBT]] lluchó contra un sistema qu'escorría a los [[homosexualidá|homosexuales]] col beneplácito del gobiernu, y son xeneralmente reconocíos como'l catalizador del [[Movimientu de lliberación LGBT|movimientu modernu pro-derechos LGBT]] n'Estaos Xuníos y en tol mundu.<ref name="memory"/> Mientres les [[Años 1950|décades de 1950]] y [[Años 1960|1960]] los [[gai|gais]] y [[Lesbianismu|lesbianes]] estauxunidenses teníen d'enfrentase a un sistema llegal muncho más contrariu colos homosexuales qu'en munchos de los países al este del [[telón d'aceru]].<ref name="carter15">Carter, p. 15.</ref><ref group=nota>Tolos estaos del país, sacante [[Illinois]], penalizaben el sexu homosexual consentíu ente adultos nel ámbitu priváu. En 1961: «Un adultu acusáu del crime de tener sexu con otru adultu de manera consensuada na privacidá de la so casa podría tener una multa llixera o llegar a pasar cinco, diez o venti años -inclusive tola so vida- en prisión. En 1971 venti estaos calteníen lleis sobre 'sexu sicopático' que dexaben la detención d'homosexuales por esa sola razón. En Pennsylvania y California los ofensores sexuales podíen ser zarraos n'instituciones mentales pa tola vida y [en] siete estaos podíen ser capaos». (Carter, p. 15) La capadura, la terapia emética, la hipnosis, la terapia de electroshock y les lobotomías yeren usaes polos psiquiatra pa intentar "curar" a los homosexuales de los sos deseos mientres la década de 1950 y la de 1960.(Katz, p. 181–197.) (Adam, p. 60.); vease tamién [[Terapia de reorientación sexual]].</ref> Los primeres [[Movimientu homófilo|grupos homófilos]] de EE. XX. intentaron demostrar que les persones homosexuales yeren parte de la sociedá, y fomentaron una cultura de non confrontación ente homosexuales y heterosexuales. Sicasí, los últimos años de la década de 1960 fueron bien aturbolinaos, yá que había munchos movimientos sociales activos, tales como'l [[Movimientu polos derechos civiles n'Estaos Xuníos|movimientu afroamericanu polos derechos civiles]], la [[contracultura]] de los 60, el movimientu ''[[hippie]]'' y les [[Oposición a la guerra de Vietnam|manifestaciones contra la guerra de Vietnam]]. Esti clima batallosu, xuntu al ambiente lliberal de [[Greenwich Village]], influyó por que se produxeren los disturbios de Stonewall. Yeren pocos los establecimientos qu'acoyíen a persones abiertamente homosexuales mientres les décades de 1950 y 1960. Los que sí lo faíen yeren xeneralmente chigres, anque los sos propietarios y alministradores raramente yeren gais. El Stonewall Inn, naquella dómina, yera propiedá de la [[mafia]].<ref name="duberman183">Duberman, p. 183.</ref><ref>Carter, p. 79–83.</ref> Sirvía a gran variedá de veceros, pero yera conocíu por ser popular ente les persones más marxinaes de la comunidá gai: [[transexual]]es, ''[[drag queen]]s'', nuevos [[Afeición|amuyeraos]], [[Prostitución masculina|prostitutos masculinos]] y nuevos ensin techu. Les redaes policiales nos chigres gais yeren daqué rutinariu mientres la década de los 60, pero los axentes de policía perdieron de secute el control de la situación nel Stonewall Inn y atraxeron a un ensame, provocando que se [[Disturbiu|remontaren]]. La tensión ente la [[NYPD|policía de Nueva York]] y los residentes gais de Greenwich Village produció más protestes la siguiente tarde, y socesivamente delles nueches dempués. En cuestión de selmanes, los residentes del Village rápido entamáronse en grupos d'activistes pa concentrar esfuercios n'ares d'establecer llugares por que gais y lesbianes pudieren manifestar abiertamente la so [[orientación sexual]] ensin mieu a ser arrestaos. Tres los disturbios de Stonewall, los gais y lesbianes de Nueva York fixeron frente a torgues de índole xeneracional, de clase y de xéneru pa formar una comunidá cohesionada. A los seis meses creárense dos organizaciones d'activistes gais en Nueva York, con oxetu de realizar protestes de confrontación, y amás fundáronse trés periódicos pa promover los derechos pa gais y lesbianes. En pocos años fundáronse organizaciones de derechos homosexuales a lo llargo de too Estaos Xuníos y a nivel internacional. El [[28 de xunu]] de [[1970]] tuvieron llugar les primeres [[Arguyu Gai|coles del arguyu gai]] nes ciudaes de Nueva York y [[Los Ánxeles]], conmemorando l'aniversariu de los disturbios. Col tiempu, otres ciudaes fueron entamando marches similares. Anguaño celébrense manifestaciones del arguyu añalmente per tol mundu escontra finales de xunu, pa recordar los disturbios de Stonewall.<ref name="pride">"Pride Coles and Parades", in ''Encyclopedia of Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender History in America'', Marc Stein, ed. (2004), Charles Scribner's Sons.</ref> == Contestu == === La homosexualidá na primer metá de sieglu === Tres el baturiciu social producida pola [[Segunda Guerra Mundial]], muncha xente nos Estaos Xuníos sintió un fervosu deséu de "restaurar l'orde social anterior a la guerra y caltener a raya les fuercies del cambéu", según l'historiador Barry Adam.<ref>Adam, p. 56.</ref> Aguiyáu pol énfasis [[anticomunismu|anticomunista]] nacional, el senador [[Joseph McCarthy]] entamó interrogatorios na so comisión senatorial p'alcontrar a comunistes nel gobiernu estauxunidense, l'exércitu de EE. XX. y otres instituciones subvencionaes pol gobiernu, dando llugar a una paranoya nacional. Los [[comunismu|comunistes]], [[anarquismu|anarquista]] y otres persones catalogaes como ''anti-estauxunidenses'' y ''subversives'' yeren consideraes un riesgu pa la seguridá. Los homosexuales fueron incluyíos nesa llista en 1950 pol [[Departamentu d'Estáu de EE. XX.]], so la teoría de qu'estes persones yeren frecuentemente susceptivas de [[chantaxe]]. El secretariu d'Estáu [[James E. Webb]] señaló nun informe que, "créese xeneralmente qu'aquellos que realicen actos abiertamente maldadosos escarecen de la estabilidá emocional de les persones normales".<ref>Edsall, p. 277.</ref> Ente 1947 y 1950, 1.700&nbsp;solicitúes de trabayu federales fueron refugaes, 4.380&nbsp;persones fueron espulsaes del exércitu y 420 fueron despidíes de los sos trabayos nel gobiernu pol barruntu de que fueren homosexuales.<ref>Adam, p. 58.</ref><ref group="nota">Vease tamién la voz «[[Terror lila]]».</ref> Mientres los 50 y 60, el [[FBI]] y los departamentos de policía realizaron llistes d'homosexuales conocíos, rexistrando los sos establecimientos favoritos y les sos amistaes. Per otru llau, el [[Serviciu Postal de los Estaos Xuníos]] caltenía un rexistru de les cases a los que s'unviaba per corréu material rellacionáu cola homosexualidá.<ref>Edsall, p. 278.</ref> Los gobiernos local y estatal siguieron esi exemplu: los chigres que sirvíen a homosexuales fueron zarraos, y los sos veceros arrestaos y públicamente espuestos nos periódicos. Les ciudaes realizaben campañes pa llibrar a los vecinderos, parques, chigres y sableres de los gais. Prohibióse l'usu de la vistimienta del sexu contrario, y les universidaes espulsaben a los profesores sospechosos de ser homosexuales.<ref>Adam, p. 59.</ref> Miles de gais, lesbianes y persones tresxéneru fueron públicamente humildaos, acosaos físicamente, despidíos, encarcelaos o ingresaos n'hospitales psiquiátricos. Munchos vivíen una doble vida, calteniendo les sos vides privaes de callao y alloñaes de les sos vides profesionales. En 1952, l'[[American Psychiatric Association|Asociación Americana de Psiquiatría]] catalogó la homosexualidá nel ''[[Manual diagnósticu y estadísticu de los trestornos mentales]]'' (''Diagnostic and Statistical Manual, DSM'') como un trestornu sociopático de la personalidá. Un estudiu detalláu de la homosexualidá de 1962 xustificaba la inclusión del trestornu como un mieu oculto al sexu opuesto, causáu por rellación padre-fíu traumátiques. Esta opinión tuvo una amplia influencia nel oficiu médicu de la dómina. Sicasí, [[Evelyn Hooker]] realizó en 1956 un estudiu que comparaba la felicidá y adautación a la so redolada d'homes que s'identificaben a sigo mesmos como homosexuales, con homes heterosexuales, y nun atopó nenguna diferencia.<ref>Edsall, p. 310.</ref> El so estudiu conmocionó a la comunidá médica y convertir nuna heroína pa munchos gais y lesbianes,<ref>Marcus, p. 58–59.</ref> pero la homosexualidá permaneció nel ''DSM'' hasta 1973. === Activismu homófilo y disturbios anteriores === [[Ficheru:Stonewall Inn with Flowers-2005.jpg|thumb|El chigre [[Stonewall Inn]] en 2005.]] En respuesta al enclín antihomosexual xeneralizada, formárense dos organizaciones independientes pa defender la causa de los homosexuales y procurar oportunidaes sociales por que gais y lesbianes pudieren caltener contactos sociales ensin mieu a ser arrestaos. En 1950 un home gai llamáu [[Harry Hay]] y un grupu de siguidores, cansaos del tratu discriminatoriu pola so orientación sexual, fundaron la [[Mattachine Society|Sociedá Mattachine]].<ref>Marcus, p. 24–25.</ref> Esta organización xunió a gais qu'habíen estáu aisllaos nel exércitu y animar a lluchar polos sos derechos, apurriendo amás asistencia llegal, lideralgu ya información.<ref>Adam, p. 62–63.</ref> Al atopar una gran oposición a la so posición radical, en 1953 la sociedá decidió empobinase escontra la busca de la respetabilidad y l'aceptación. El razonamientu yera que podríen camudase más mentalidaes no relativo a la tema de la homosexualidá demostrando que gais y lesbianes yeren persones normales que nun s'estremaben de los heterosexuales.<ref>Adam, p. 63–64.</ref><ref>Marcus, p. 42–43.</ref> Poco tiempu dempués, delles muyeres de [[San Francisco (California)|San Francisco]] axuntar pa formar el grupu [[Daughters of Bilitis]] (DOB) pa lesbianes.<ref>Marcus, p. 21.</ref> Anque los ocho muyeres que crearon DOB xuntábense primeramente nos salones de les sos cases pa poder tener un llugar seguru onde poder baillar, al crecer DOB desenvolvieron oxetivos similares a los de la sociedá Mattachine, y animaron a los sos miembros a implicase na sociedá.<ref>Gallu, páxs. 1–5, 11.</ref> Unu de los primeros desafíos contra la represión gubernamental llegó en 1953. Una organización llamada ONE publicó la revista ''[[ONE, Inc.]]'' y el Serviciu Postal negar a unviala per corréu. El númberu de la revista, unviáu nun envoltoriu de papel ordinariu, trataba sobre los homosexuales en matrimonios heterosexuales. El Serviciu Postal alegó que contenía material obsceno. El casu llegó al [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Tribunal Supremu]], qu'en 1958 sentenció que'l vetu yera illegal y que ''One, Inc.'' podía distribuyir el so material al traviés del Serviciu Postal de los Estaos Xuníos.<ref>Marcus, p. 47–48.</ref> Les [[Movimientu homófilo|organizaciones homófilas]], como yeren conocíos los grupos gais, crecieron en númberu y espandiéronse hasta la Mariña Este. Gradualmente los miembros d'estes organizaciones fueron volviéndose más atrevíos. [[Frank Kameny]] fundó la Mattachine de [[Washington, D.C.]] Fuera despidíu del Serviciu de Mapes del exércitu d'Estaos Xuníos por ser homosexual, ya interpunxo demandes pa ser readmitido ensin ésitu. Kameny escribió que los homosexuales nun yeren distintos de los heterosexuales, frecuentemente dirixiendo los sos esfuercios a los profesionales de la salú mental (dalgunos de los cualos asistieron a xuntes de DOB y Mattachine, diciendo a los asistentes que yeren anormales).<ref>Marcus, p. 80–88.</ref> En 1965 Kameny, inspiráu pol [[Movimientu polos derechos civiles n'Estaos Xuníos|movimientu afroamericanu de derechos civiles]],<ref>Adam, p. 71.</ref> entamó un [[Recordatoriu añal|piquete]] na [[Casa Blanca]] y otros edificios gubernamentales pa quexase de la discriminación llaboral que sufríen. Los piquetes causaron una fuerte impresión ente munchos homosexuales, anque nun gustaron a dalgunos de los líderes de Mattachine y DOB.<ref>Marcus, p. 105–108.</ref><ref name="Blade">DiGuglielmo, Joey (5 de xunu de 2009). [https://web.archive.org/web/20090703081310/http://www.washblade.com/2009/6-5/outindc/cover/14651.cfm Steps to Stonewall], ''Washington Blade''. Consultáu'l 8 de xunu de 2009.</ref> Coles mesmes, les manifestaciones de los [[movimientu feminista|movimientos feministes]] y de derechos humanos y l'oposición a la [[guerra de Vietnam]] fueron aumentando en prominencia, frecuencia y seriedá a lo llargo de la década de 1960, al par que los enfrentamientos cola policía.<ref>Adam, p. 72–73.</ref> Nos marxes de les escases y pequeñes comunidaes gais esistíen persones que desafiaben los [[estereotipos de xéneru]]. Había homes amuyeraos y muyeres masculines, o varones que se vistíen y vivíen como muyeres y muyeres que se vistíen como homes, a tiempu completu o parcial. La nomenclatura actual definir como [[transexual]]es, travestis y tresxéneru, siendo los representantes más visibles de les [[minoríes sexuales]]. Echaben per tierra l'afirmación curioso diseñada por DOB y la Mattachine de que los homosexuales yeren persones normales y respetables.<ref name="stryker">Stryker, Susan (Iviernu, 2008). "Transgender History, Homonormativity, and Disciplinarity", ''Radical History Review'', p. 145–157.</ref> La Mattachine y DOB consideraben los xuicios de los arrestaos por llevar ropa del sexu opuesto como daqué esternu a les lluches de les organizaciones homófilas: similar, pero claramente separáu. Nesti clima, dellos gais y persones [[tresxéneru]] efectuaron una pequeña revuelta en Los Ánxeles en 1959 como respuesta al acoso policial.<ref>Faderman and Timmons, páxs. 1–2</ref> En 1966 dellos transexuales, ''[[drag queen]]s'', chaperos y travestis atopar na [[Disturbios de la cafetería Compton's|Cafetería Compton's]] de San Francisco, cuando llegó la policía p'arrestar a los "homes" vistíos de muyeres. Formóse un fregáu ente los veceros habituales, que llanzaron a la policía vasos, taces, platos, rompiendo l'escaparate y la cristalera de la puerta del restorán. Tornaron dellos díes más tarde pa romper de nuevu les ventanes que fueren reemplazaes.<ref name="boyd">Boyd, Nan Alamilla (2004). "San Francisco" in the ''Encyclopedia of Lesbian, Gay, Bisexual and Transgendered History in America'', Ed. Marc Stein. Vol. 3. Charles Scribner's Sons. p. 71–78.</ref> La catedrática Susan Stryker clasifica'l disturbiu de la Cafetería Compton's como un "actu de discriminación antitransgénero, más qu'un actu de discriminación por orientación sexual" y rellaciona el llevantamientu con otros asuntos de xéneru, raza y clase que taben siendo inoraos poles organizaciones homófilas.<ref name="stryker" /> Esti incidente supunxo l'entamu del activismu tresxéneru en San Francisco.<ref name="boyd" /> === Greenwich Village === [[Ficheru:Washington square park.jpg|200px|thumb|[[Washington Square Park]] en [[Greenwich Village]].]] Los barrios neoyorquinos de [[Greenwich Village]] y [[Harlem]] convirtiérense nel llugar de residencia d'una considerable parte de la población homosexual tres la [[Primer Guerra Mundial]], cuando munchos homes y muyeres que sirvieren nel exércitu aprovecharon la oportunidá d'establecese nes grandes ciudaes. Los enclaves de gais y lesbianes, descritos nun periódicu de la dómina como "muyeres de pelo curtiu y homes de pelo llargu", desenvolvieron una subcultura específica nos dos décades posteriores.<ref>Edsall, p. 253–254.</ref> La [[llei seca]] benefició ensin propone-y lo a los establecimientos gais, una y bones el beber alcohol convertir nuna conducta clandestina al igual qu'otres actividaes consideraes inmorales. La ciudá de Nueva York aprobara lleis contra la homosexualidá en negocios públicos y privaos, pero al haber una alta demanda d'alcohol, los [[Speakeasy|speakeasies]] y chigres improvisaos yeren tan numberosos y temporales que les autoridaes yeren incapaces de controlalos toos.<ref>Edsall, p. 255–256.</ref> La represión social de la década de 1950 provocó una revolución cultural en Greenwich Village. Surdió una cohorte de poetes, dempués denominada la [[xeneración beat]], qu'escribieron sobre l'anarquía, les drogues y los placeres [[hedonismu|hedonísticos]]. Ente ellos taben [[Allen Ginsberg]] y [[William S. Burroughs]], dambos residentes del Greenwich Village, que tamién escribieron sobre la homosexualidá. Los sos escritos atraxeron a persones de mentalidá abierta y a homosexuales que buscaben una comunidá propia.<ref>Adam, p. 68–69.</ref> A entamos de la década de 1960 atopar en plenu apoxéu una campaña pa llibrar a la ciudá de Nueva York de chigres gais, ordenada pol Alcalde [[Robert F. Wagner, Jr.]], que preparaba la [[Feria mundial Nueva York 1964|Feria mundial de Nueva York de 1964]] y que taba esmolecíu pola imaxe de la ciudá. La ciudá revocó les llicencies pa sirvir alcohol nos chigres y policías tapaos intentaben arrestar a la mayor cantidá posible d'homosexuales, lesbianes y persones transexuales, travestis y tresxéneru xustificando les detenciones con delitos a los qu'ellos mesmos afalaben.<ref>Carter, p. 29–37.</ref> Pa llogralo, davezu, un axente tapáu entablaba una conversación con un home qu'atopara nun chigre o un parque públicu. Si la conversación derivaba na posibilidá de caltener rellaciones sexuales o si aceptaba una bébora a la que-y convidaba l'axente, l'home yera arrestáu por enguizamientu a actividaes prohibíes. Un artículu nel ''[[New York Post]]'' describió un arrestu nel vestuariu d'un ximnasiu nel qu'un axente tocó la entepierna y empezó a glayar; cuando un home preguntó-y si taba bien, foi arrestáu.<ref>Carter, p. 46.</ref> Pocos abogaos defendíen casos como estos, que consideraben indeseables ya inclusive dalgunos apurríen descuentos nos sos honorarios a los axentes tapaos.<ref>Duberman, p. 116–117.</ref> La Sociedá Mattachine consiguió que'l recién electu alcalde [[John Lindsay]] punxera fin a la campaña d'acoso policial en Nueva York. Nun tuvieron tanto ésitu cola ''[[State Liquor Authority]]'' (''Autoridá Estatal de Bébores Alcohóliques''). Anque nenguna llei prohibía que se sirviera a homosexuales, les cortes dexaben a l'Autoridá qu'exerciera de forma discrecional l'aprobación y revocación de les llicencies pa establecimientos que fomentaren conductes "desordenaes".<ref>Carter, p. 48.</ref> A pesar de qu'había una gran población gai, lésbica, travesti, tresxéneru y transexual nel Greenwich Village, esistíen bien pocos llugares, sacante los chigres, onde pudieren axuntase abiertamente ensin ser acosaos o arrestaos. En 1966 la seición neoyorquina de la sociedá Mattachine entamó una xunta pa beber nun chigre de Greenwich Village frecuentáu por homes gais, pa ilustrar la discriminación a que s'enfrentaben los homosexuales.<ref>{{cita publicación |url=http://www.villagevoice.com/2008-06-17/news/before-stonewall/ |títulu="Before Stonewall: Remembering that, before the riots, there was a Sip-In |autor=Sharyn Jackson |editorial=The Village Voice |fecha=17 de xunu de 2008 |fechaaccesu=13 de mayu de 2010 |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110712032306/http://www.villagevoice.com/2008-06-17/news/before-stonewall/ |fechaarchivu=12 de xunetu de 2011 }}</ref> Nengún de los chigres frecuentaos por gais y lesbianes tenía propietarios gais. Cuasi toos yeren propiedá de la [[mafia]] [[italoestauxunidense|italiana]], que maltrataba a los sos veceros habituales, enaguaba l'alcohol y cobraba un preciu escesivu poles bébores. Estos establecimientos teníen de pagar lo que llamaben "la gayola" por que los locales pudieren siguir abiertos. Sicasí tamién sobornaba a la policía pa prevenir les redaes frecuentes.<ref name="duberman181">Duberman, p. 181.</ref> === Stonewall Inn === {{AP|Stonewall Inn}} [[Ficheru:Stonewall Inn in Greenwich Village map.png|thumb|300px|alt=Un mapa dixital de color de la posición del Stonewall Inn nel barriu Greenwich Village qu'amuesa les cais diagonales que formen pequeñes cortes triangulares y cortes d'otres formes irregulares|Posición de Stonewall Inn en Greenwich Village.]] El [[Stonewall Inn]], allugáu nos númberos 51 y 53 de la cai ''Christopher'', como otros establecimientos de la ciudá, yera propiedá de la [[familia criminal Genovese|familia Genovese]].<ref name="duberman183" /> En 1966 tres miembro de la mafia invirtieron 3.500 [[Dólar de los Estaos Xuníos|dólares]] pa convertir el Stonewall Inn nun chigre frecuentáu por tranvestis , transexuales y tresxéneru; el dueñu del Stonewall Inn yera amante d'una persona tresxéneru. Dempués de ser un restorán y un club nocherniegu pa heterosexuales. Una vegada a la selmana, un policía recoyía un sobre de dineru como [[sobornu]] que lo denominaben "la gayola" una y bones el Stonewall Inn nun cuntaba con una [[llicencia]] pa vender bébores alcohóliques.<ref>Duberman, p. 185.</ref><ref>Carter, p. 68.</ref> Tampoco cuntaba con [[agua corriente]], polo que los vasos puercos xuagar nuna palancana con agua pa ser utilizaos de nuevu.<ref name="duberman181" /> Nun había salíes d'emerxencia y costantemente había problemes col drenaxe de los baños.<ref>Carter, p. 80.</ref> Anque nel chigre nun había prostitución, vendíense drogues y realizábense otres práutiques ilícites. Yera l'únicu chigre pa persones transexuales, travestis y tresxéneru na ciudá de Nueva York onde se dexaba baillar,<ref>Duberman, p. 182.</ref> polo que, dende la so reapertura como un llugar TLGB (transexual, travesti, tresxéneru, lésbicu, gai y bisexual), el baille yera la so atraición principal.<ref>Carter, p. 71.</ref> En 1969 los veceros del Stonewall Inn yeren recibíos por un [[Gorila (guardia de seguridá)|porteru]] que los inspeccionaba al traviés d'una [[mirilla]]. La edá mínima llegal pal consumu de bébores alcohóliques yera de 18 años y, pa prevenir la entrada de policías tapaos, los visitantes teníen de ser reconocíos pol porteru o teníen de tener aspeutu de persones tresxéneru, travestis y/o amuyeraos o muyeres masculines pa poder entrar. La entrada costaba 3$ mientres les fines de selmana, lo qu'incluyía dos vales de bébora. Obligar a los veceros a roblar colos sos nomes auténticos nun llibru pa faer constar qu'entraben nun club priváu p'adultos, pero raramente facer colos sos nomes verdaderos. Había dos pistes de baille nel Stonewall. L'interior yera de color negru, pa crear un ambiente bien escuro que s'acentuaba con lluces de color y llámpares de [[lluz negro]]. Si detectábase la presencia policial encendíen les lluces normales pa indicar que toos teníen de dexar de baillar o de tocase.<ref>Duberman, p. 187</ref> Na parte de tras del chigre había una seición más pequeña que frecuentaben les travestis, transgéneros y transexuales y homes con [[Pluma (LGBT)|pluma]]. El Stonewall yera unu de los dos únicos chigres onde podíen allegar homes amuyeraos que se maquillaben y cardábense el pelo (anque usaben vistimienta d'home).<ref name="duberman189">Duberman, p. 189.</ref> Los mozos ensin techu que dormíen nel cercanu parque ''Christopher Park'' solíen intentar entrar por que los veceros convidárenlos a beber.<ref>Duberman, p. 188.</ref> La edá de los veceros bazcuyaba ente los mozos que nun llegaben a la ventena, hasta los que devasaben los trenta y había una proporción aproximao igual de blancos, negros ya hispanos.<ref name="duberman189" /><ref>Deitcher, p. 70.</ref> Por cuenta de la diversidá demográfica, el so allugamientu y l'atraición del baille, el Stonewall Inn yera'l chigre gai más popular de la ciudá.<ref>Carter p. 74.</ref> Les redaes de la policía yeren comunes. De promediu asocedíen una vegada al mes en cada chigre. Munchos chigres almacenaben más bebíes nun compartimientu secretu detrás del chigre, o nun vehículu aparcáu cerca, pa prosiguir col negociu lo antes posible si prindábase l'alcohol.<ref name="duberman183" /> La xerencia del chigre xeneralmente tenía conocencia de les redaes de mano gracies a avisos previos de la policía, y les redaes asocedíen lo suficientemente ceo como pa dexar que'l negociu siguiera dempués de que la policía terminara.<ref name="duberman192-193">Duberman, p. 192–193.</ref> Nuna redada típica encendíense les lluces, los veceros formaben en ringlera y revisábense los sos documentos d'identidá. Los que nun teníen documentos d'identificación o usaben ropa del sexu opuesto yeren arrestaos. A los demás dexar en llibertá. Dalgunos de los homes, inclusive travestis y muyeres transexuales vistíes con ropa femenino, usaben les sos cartiyes militares como identificación. Les muyeres tresxéneru teníen que llevar un mínimu de trés prindes de ropa masculín o de lo contrario yeren arrestaes. Tamién se solía arrestar a los emplegaos y xerentes de los chigres.<ref name="duberman192-193" /> Mientres el periodu darréu anterior al 28 de xunu de 1969 tuviérense realizando redaes de manera más frecuente nos chigres de la zona. El Stonewall Inn fuera oxetu d'una redada policial el martes antes de los disturbios de Stonewall<ref>Carter, p. 124–125.</ref> y fueren clausuraos otros dos clubes del Greenwich Village, el Checkerboard y la Tele-Star.<ref name="teal4" /><ref name="nyt62969">"4 Policemen Hurt in 'Village' Raid: Melee Near Sheridan Square Follows Action at Chigre", ''[[The New York Times]]'', 29 de xunu, 1969, p. 33.</ref> == Los disturbios == === La redada === [[Ficheru:Layout of the Stonewall Inn 1969-es.svg|thumb|350px|alt=Ilustración dixital en color del planu del Stonewall Inn en 1969: un edificiu rectangular cola fachada na Cai Christopher. La puerta lleva a la entrada, dende onde los veceros podíen dir a la parte principal del chigre, a la derecha onde taba la pista de baille principal. Dende ende había una entrada a la seición más pequeña, onde taben un chigre y pista de baille más pequeños. Los baños atopaben el parte de tras del edificiu.|Planu del interior en 1969.]] A la 1:20 de la madrugada del sábadu 28 de xunu de 1969, aprucieron cuatro policías vistíos de civil con dos oficiales de policía n'uniforme de patrulla, el detective Charles Smythe y el subinspector Seymour Pine, entraron pela puerta principal y anunciaron la so presencia a berros.<ref name="Carter, p. 137.">Carter, p. 137.</ref> Antes entraren nel chigre cuatro axentes de incógnito pa inspeicionar, mientres l'Escuadrón de Moral Pública esperaba fuera la señal. Una vegada dientro, usaron el teléfonu de pagu del chigre p'avisar a refuerzos del sestu distritu. Apagaron la música y encendieron les lluces principales. Había aproximao 200 persones nel chigre esa nueche. Los veceros que nunca esperimentaren una redada policial taben asoraos, pero dalgunos, reconociendo lo que taba asocediendo, corrieron escontra les puertes y les ventanes de los baños. La policía bloquió les puertes y el tracamundiu aumentó. Unu de los presentes, Michael Fader, recuerda'l momentu asina: "Les coses pasaron tan rápido que te quedabes ensin saber nada. De sópitu había policías perdayures y dixéronnos que formáramos fila y tuviéramos llista nuesa identificación por que nos llevaren fuera".<ref name="Carter, p. 137." /> La redada nun asocedió como s'esperaba. El procedimientu de costume yera poner en ringlera a los veceros, revisar la so identificación y que policías muyeres llevaren a los veceros vistíos de muyer al bañu pa comprobar el so sexu y arrestar a cualquier home que tuviera vistíu de muyer. Los que diben con ropa de muyer negar a dir coles oficiales esa nueche. Los demás homes empezaron a negase a amosar la so identificación. Los axentes decidieron llevar a tolos presentes a la comisaría y dixebraron a les transexuales y travestis nun cuartu na parte de tras del chigre. Maria Ritter, conocida pola so familia como Steve, recuerda: "el mio mayor mieu yera ser arrestada. El mio segundu mayor mieu yera que la mio fotografía tuviera nun periódicu o reportaxe de televisión, ¡col vistíu de la mio madre!".<ref name="carter142">Carter, p. 142.</ref> Tanto veceros como policías refirieron que la sensación de incomodidad creció rápido, agravada por unos policías qu'empezaron a amansuñar de forma desaveniente a delles de les lesbianes al cacheales.<ref>Carter, p. 141.</ref> {|style="border: 1px solid rgb(170, 170, 170); margin: 0.5em 0pt 0.8em 1.4em; padding: 2px; background: rgb(172, 225, 175) none repeat scroll 0% 0%; float: right; clear: right; width: 30em; font-size: 88%;" cellspacing="2" |{{cita|estilu=background-color:#ACE1AF|"¿Cuándo visti qu'un maruxu contraataque?... Agora los tiempos taben camudando. El martes foi la última nueche de babayeces... Predominantemente, la tema yera, '¡esta mierda tien que parar!'"|-Participante anónimu de los disturbios<ref name=autogenerated1 />}} |} La policía decidiera tresportar l'alcohol del chigre nos coches celulares. Prindáronse ventiocho caja de cerveza y diecinueve botelles de bébores destiladas, pero los coches celulares inda nun habíen llegáu, polo que los veceros tuvieron qu'esperar en ringlera mientres unos 15 minutos.<ref name="carter142" /> A los que nun s'arrestó, echóse-yos del chigre, dexándo-yos en llibertá, pero nun estenaron el llugar rápido como yera lo normal. La xente quedó frente al chigre y formóse un ensame de persones que reparaben l'acontecimientu. A los pocos minutos ente 100 y 150 persones rexuntárense cerca del llugar. Dalgunos salieren del chigre y otros averáronse en viendo los vehículos de policía y l'ensame. A pesar de que los policías echaron a dalgunos de los veceros a emburriones y golpes, dellos veceros lliberaos pola policía prestaron a los espectadores con poses y faciendo el saludu militar de manera esaxerada. Los aplausos de los observadores animáben-yos a siguir: "Les muñeques taben fluexes, los pelos atusados y les reaiciones a los aplausos yeren clásiques".<ref>Teal, p. 2.</ref> L'Inspector Pine recordó que cuando llegó'l primer coche celular, l'ensame, formada mayoritariamente por homosexuales, aumentara superando siquier diez veces el númberu de persones primeramente arrestaes, y toos calláronse de sópitu.<ref>Carter, p. 147.</ref> Por cuenta de el tracamundiu nes tresmisiones de radiu, el segundu coche celular retrasar en llegar. Los policías empezaron a xubir a los miembros de la mafia al primer coche y los espectadores vitorearon. Darréu, xubieron a los emplegaos corrientes del chigre al coche. Unu de los presentes glayó, "¡Poder gai!", daquién más empezó a cantar ''[[We shall overcome]]'' (vamos vencer), a lo que l'ensame reaccionó con gayola y bon humor, entemecíu con una "hostilidá creciente ya intensa".<ref>Carter, p. 147–148.</ref> Un axente emburrió a una transexual y ésta contestó dando un golpe al axente na cabeza col so bolsu mientres los observadores empezaron a ullar. L'escritor [[Edmund White]], que pasiaba pol barriu, declaró: "Toos tán inquietos, enoxaos y decidíos. Naide tien un [[eslogan]], naide tien siquier una intención, pero daqué tase xestando".<ref>Carter, p. 148.</ref> L'ensame empezó a refundiar monedes y dempués botelles de cerveza al coche celular, en respuesta al rumor de que los veceros qu'inda taben dientro del chigre taben siendo afrellaos. Empecipióse una reña cuando una muyer esposada foi escoltada dende la puerta del chigre hasta un coche celular. Safóse repetidamente y lluchó contra cuatro policías, faltando y glayando, mientres unos diez minutos. Descrita como una "típica machorra neoyorquina", fuera cutida na cabeza con una cachaporra, en quexándose de que les sos esposes taben demasiáu apertaes, según un testigu.<ref>Duberman, p. 196.</ref> Los presentes recordaron que la muyer, que la so identidá non conocer,<ref group=nota>Los rellatos de testigos, incluyendo cartes ya informes de les noticies de la muyer que lluchó cola policía, contradícense. Ente que dellos testigos afirmen qu'una muyer que lluchó contra'l so maltratu per parte de la policía causó l'enfadu del ensame, dalgunos informen que delles "lesbianes machonas" empezaren a contraatacar mientres inda taben nel chigre. Siquier una muyer yá taba sangrando cuando foi sacada del chigre (Carter, p. 152–153). Craig Rodwell (en Duberman, p. 197) afirma que l'arrestu de la muyer nun foi l'incidente principal que provocó la violencia, sinón que foi unu de dellos acontecimientos simultáneos.</ref> animó a los observadores a lluchar cuando miró a los presentes y dixo, "¿Por qué nun faen daqué?". Cuando un axente llevantar y xubir al coche,<ref>Carter, p. 152.</ref> l'ensame convertir nuna alteria y armóse el caos: "Foi nesi momentu cuando l'ambiente fíxose esplosivu".<ref>Carter, p. 151.</ref> === "El cuelmu" === La policía trató de contener al ensame y baltaron a dalgunos de los participantes, lo qu'encendió entá más a los presentes. Dalgunos de los arrestaos escapar del furgón cuando la policía dexar desoyíos (deliberadamente, según dellos testigos).<ref group=nota>El testigu Morty Manford declaró: "Nun me quepe nenguna dulda de qu'eses persones fueron desoyíes deliberadamente. Presumo qu'hai dalgún tipu de rellación ente los xerentes del chigre y la policía llocal, polo que realmente nun queríen arrestar a esa xente. Pero teníen a lo menos aparentar faer el so trabayu". (Marcus, p. 128.)</ref><ref>Carter, p. 154.</ref> Mientres l'ensame trataba d'entornar la furgoneta, dos vehículos de policía y la mesma furgoneta, que tenía los neumáticos pinchaos, fuéronse de momentu y l'Inspector Pine pidió a los axentes que volvieren lo antes posible. La conmoción atraxo a más persones que s'acababen d'enterar de lo que taba pasando. Dellos participantes declararon que'l chigre taba siendo acosáu porque nun pagaren a los policías, polo que daquién más glayó, "¡Paguémosles!".<ref name="carter156">Carter, p. 156.</ref> Les monedes volaron pel aire escontra los policías y los rebeldes glayaron "¡Gochos!" y "¡Polizontes maruxos!". Refundiaron llates de cerveza y los policías reaccionaron tratando d'esvalixar l'ensame. Los participantes atoparon un sitiu en construcción cercanu onde había piles de lladriyos. Los policías, que'l so númberu yera inferior al de los manifestantes, que rondaben ente 500 y 600, garraron a delles persones, como'l cantante de folk [[Dave Van Ronk]], quien llegara a la revuelta dende un chigre vecín al Stonewall. Anque Van Ronk nun yera gai, esperimentara la violencia policial cuando participó nes manifestaciones contra la guerra: "Según la mio forma de pensar, cualquier persona que s'opunxera a los policías taba bien y por eso que quedé... La policía cometía costantemente otomíes de too tipu".<ref name="carter156" /> Diez axentes de policía, ente ellos dos muyeres, atrincheráronse xunto a Van Ronk, Howard Smith (un periodista del ''The Village Voice'') y dellos deteníos esposados dientro del Stonewall Inn pola so propia seguridá. Dellos rellatos sobre los disturbios afirmen que nun había organización previa nin causa aparente pa la manifestación y que lo qu'asocediera yera totalmente bonal.<ref group=nota>Años dempués de los disturbios, consideróse la muerte del [[iconu gai]] [[Judy Garland]] esa mesma selmana, el 22 de xunu de 1969, como un factor importante de los disturbios, pero nengunu de los participantes de les manifestaciones de la madrugada del sábadu recuerden oyer mención dalguna del nome de Garland. Nengún informe impresu fiable de los disturbios cita a Garland como motivu de los fregaos, anque dalguna publicación heterosexual comentar de manera sarcástica. (Carter, p. 260.) Sylvia Rivera, quien recuerda que tuvo atristayada y ablucada pol númberu de presentes nel funeral de Garland el vienres 27 de xunu, dixo que nun tenía munches ganes de salir. Sicasí, camudó de paecer más tarde. (Duberman, p. 190–191.) Bob Kohler, falando de los mozos ensin techu de Sheridan Square, dixo «Sácame de los mios caxellos cuando dicen que la muerte de Judy Garland tuvo daqué que ver col disturbiu. Los mozos de la cai encaraben a la muerte diariamente. Nun teníen nada que perder. Ya importába-yos un comín Judy. Tamos falando de mozos de catorce, quince, y dieciséis años. Judy Garland yera querida polos gais de mediana edá de clase media. Enóxame porque lo trivializa tou». (Deitcher, p. 72.)</ref> Michael Fader esplicó: {{cita|Toos teníamos un sentimientu coleutivu de que soportáramos lo suficiente d'esta mierda. Nun yera nada tanxible que daquién -y dixo a otru, yera daqué según que tou lo qu'asocediera al traviés de los años atropárase nesa nueche específica y nesi llugar específicu, y nun foi una manifestación entamada... Toos nel ensame sentimos que nunca díbamos volver. Yera como'l cuelmu. Yera hora de reclamar daqué que siempres se nos había arrebatáu... Tou tipu de persones, tou tipu de motivos, pero más que nada yera total indignación, enfadu, pena, tou combináu y como que tou siguió'l so cursu. Yera la policía la que faía la mayor parte de la destrucción. Nós realmente tábamos tratando de volver entrar y escapanos. Y sentimos que por fin teníamos llibertá, o llibertá p'a lo menos demostrar qu'esixíamos llibertá. Yá nun díbamos caminar sumisamente peles nueches y dexar que se metieren con nós. Caltuvimos nos nuesos trelce per primer vegada y eso foi lo que sosprendió a la policía. Había daqué nel aire, llibertá que faía falta faía enforma tiempu, y díbamos lluchar por ella. Manifestar en dos formes distintos, pero la resultancia final yera que nun díbamos vencer. Y nun lo fiximos.<ref>Carter, p. 160.</ref>}} La única fotografía sacada la primer nueche de los disturbios amuesa a los mozos ensin techu que dormíen nel cercanu Christopher Park, lluchando cola policía.<ref>Carter, p. 162.</ref> El boletín noticieru de la Mattachine Society ufiertó la so esplicación de la causa de los disturbios un mes dempués: "Sirvía principalmente a un grupu de persones que nun yeren bienveníes, o nun podíen costear la entrada, n'otros llugares de xunta social homosexual... El Stonewall convirtióse en casa pa estos mozos. Cuando foi atacada, llucharon por ello. Eso, y el fechu de que nun teníen nada que perder salvu'l llugar más tolerante y de mente más abierta de la ciudá, espliquen el porqué".<ref>Teal, p. 13.</ref> Fueron refundiaos contra l'edificiu contenedores de basura, basura, botelles, piedres y lladriyos, polo que se rompieron les ventanes. Los testigos afirmen que les transexuales, los "mariques con pluma", chaperos y "mozos caleyeros" gais, esto ye, les persones más marxinaes de la comunidá gai, fueron los responsables de la primer descarga de proyeutiles y d'arrincar un [[parquímetro]] qu'utilizaron como un ariete contra les puertes del Stonewall Inn.<ref>Carter, p. 163–165.</ref> [[Sylvia Rivera]], muyer transexual y darréu activista LGBT que tuviera dientro del Stonewall mientres la redada, vistida de muyer, recordó: "Tratástisnos como mierda toos estos años, ¿non? ¡Agora tócanos a nós!... Foi unu de los momentos más grandes de la mio vida".<ref>Deitcher, p. 67.</ref> Los manifestantes prendieron fueu a la basura y tirar peles ventanes rotes mientres la policía usaba un mangón contra los incendiarios. Como'l mangón nun tenía presión nun sirvía pa esvalixar al ensame y paecía solamente animala. Cuando los manifestantes travesaron les ventanes (que fueren cubiertes con [[contrachapáu]] polos propietarios del chigre pa disuadir a la policía d'asaltar el llocal) los policías que taben nel interior sacaron les sos pistoles. Les puertes fueron abiertes de par en par y los axentes apuntaron coles sos armes a la masa furioso, amenaciando con disparar. L'escritor de ''The Village Voice'', Howard Smith, que s'atopaba nel interior del chigre cola policía, tomó una llave inglesa del chigre y meter nos pantalones, ensin saber si usar contra la policía o contra la masa. Vio cuando daquién echó un remexu de combustible dientro del chigre y prendió-y fueu mientres la policía apuntó, nesi momentu escucháronse serenes y llegaron los bomberos. El disturbiu durara 45&nbsp;minutos.<ref name="teal3">Teal, p. 3.</ref> === Esguilada === La [[fuercia antidisturbios]] (Tactical Police Force, TPF) del departamentu de policía de la ciudá de [[Nueva York (ciudá)|Nueva York]] llegó pa lliberar a los policías que s'atopaben dientro del Stonewall. Un oficial tenía una corte nun güeyu y otros cinco resultaron mancaos polos escombros que volaben. Bob Kohler, que s'atopaba pasiando al so perru cerca de Stonewall esa nueche, vio como llegaba la TPF:{{cita|"Tuviera n'abondos disturbios como pa saber que la diversión terminara... La policía taba totalmente humildada. Eso nunca asocediera. Taben más enoxaos que nunca, porque tol mundu remontárase... suponíase que les mariques non podíen remontase... nel pasáu, nengún grupu obligara a la policía a batese en retirada, polo que la so roxura yera enorme. Quiero dicir, queríen matar...".<ref>Carter, p. 175</ref>}} Con más efectivos, la policía detuvo a los que pudo y metió a los deteníos en coches patrulles camín de la prisión, anque l'inspector Pine apunta que "desamarráronse lluches colos travestis, que nun queríen dir dientro del coche patrulla". Un testigu que taba na cai confirmó esa versión, diciendo que "tou lo que pudi ver sobre quien taben lluchando ye que yeren travestis y taben lluchando furiosamente".<ref>Carter, p. 174</ref> Los antidisturbios formar en [[falanxe]] ya intentaron estenar les cais colando adulces y esvalixando al ensame. Alteriar burllóse abiertamente de la policía. L'ensame animóse, empezó a improvisar llinies de [[cancán]] y a cantar la melodía del ''[[The Howdy Doody Show]]'' cola siguiente lletra: "Nós somos les moces de Stonewall / El nuesu pelo ye rizáu / Nun llevamos ropa interior / Amosemos el nuesu vellu púbicu".<ref>Teal, p. 5</ref> [[Lucian K. Truscott IV|Lucian Truscott]] informó en ''The Village Voice'': "La situación enllancada provocó que dellos gais bromiaren, faciendo una formación en forma de coru frente a la llinia policial, que diba pertrechada de cascos y [[Porra (arma)|porres]]. Cuando la fila taba en plenu baille, la TPF avanzó de nuevu y esvalixó la masa de persones, enllena de poderosos gais que nun cesaben de glayar dende Christopher hasta la Séptima Avenida".<ref name="teal6">Teal, p. 6.</ref> Un participante que tuviera nel Stonewall mientres la redada recuerda que "la policía balanciar escontra nós y nesi momentu di cuenta de qu'eso nun yera bonu, porque me dieron nel llombu con una porra". Otru rellatu dicía: "Ye que nun puedo quitar esa visión de la cabeza. Los policías con porres y la fila del coru nel otru llau. Foi de lo más increíble... Y de secute esa fila del coru, que supongo yera una parodia del machismu... Creo que foi nesi momentu cuando sentí roxura. Porque la xente taba siendo cutida con porres. ¿Y por qué? Por una fila d'un coru".<ref>Carter, p. 178.</ref> [[Ficheru:ChristopherPark3358.jpg|thumb|250px|Christopher Park, llugar nel que los manifestantes axuntar tres la primer nueche de disturbios pa falar sobre asoceder. Tien agora una escultura con cuatro figures blanques creaes por [[George Segal (artista)|George Segal]], que conmemoren l'acontecimientu.<ref>{{cita publicación |url=http://www.nycgovparks.org/parks/M012/highlights/10767|títulu=Christopher Park: Gay Liberation Monument|autor=|editorial=New York City Department of Parks and Recreation|fecha=|fechaaccesu=13 de mayu de 2010|idioma=inglés }}</ref>]] [[Craig Rodwell]], propietariu de la [[Oscar Wilde Memorial Bookshop|llibrería Oscar Wilde Memorial]] (allugada na mesma mazana del Stonewall Inn, un pocu más embaxo de la cai) informó reparar a policías escorrer a manifestantes poles estreches cais, pa depués velos apaecer pela siguiente esquina detrás de la policía. Los miembros de la masa deteníen coches, entornando unu pa bloquiar la cai Christopher. [[Jack Nichols (activista)|Jack Nichols]] y [[Lige Clarke]], na so columna publicada en ''[[Screw (revista)|Screw]]'', declararon que "hordas de manifestantes furiosos escorrer [a la policía] por delles mazanes, glayando '¡Coyer!'".<ref name="teal6"/> Sobre les 4:00 de la madrugada, les cais balerárense cuasi por completu. Munches persones sentar n'escalinates o se concentraron cerca de Christopher Park a lo llargo de la mañana, un pocu amoriaos ante lo qu'asocediera. Munchos testigos presenciales recuerden el silenciu surrealista y esmolecedor que baxó sobre Christopher Street, anque "l'ambiente [siguía] electrizado".<ref>Carter, p. 180.</ref> Unu comentó: «Había cierta guapura nos momentos posteriores a los disturbios... Yera obviu, a lo menos pa mi, que muncha xente yera gai de verdá y, sabes, esta yera nuesa cai».<ref>Carter, p. 181.</ref> Fueren deteníes trelce persones. Dalgunos de los manifestantes fueron hospitalizaos,<ref group=nota>Un manifestante precisó puntos de sutura pa curar una rodía, rota por una de les porres policiales; otru perdió dos deos con una puerta de coche. Los testigos recuerden que dalgunos de los «mozos más femeninos» recibieron fuertes palices. (Duberman, p. 201–202.)</ref> y cuatro policías resultaron mancaos. Cuasi tou lo qu'había nel interior del Stonewall Inn foi destruyíu. L'inspector Pine tenía la intención de cerrar y desmantelar el Stonewall Inn esa mesma nueche. Cabines de teléfonu, aseos, espeyos, [[jukebox]]es y máquines espendedores de tabacu fueron estrozaes, posiblemente nos disturbios y posiblemente pola policía.<ref name="teal3"/><ref>Duberman, p. 202.</ref> === "Rebelión abierta" === Mientres el sitiu a Stonewall, Craig Rodwell llamó al ''[[The New York Times]]'', al ''[[The New York Post]]'' y al ''[[The New York Daily News]]'' pa informa-yos de lo qu'asocedía. Los trés periódicos cubrieron los disturbios; ''The New York Daily News'' inclusive punxo la noticia na so primer páxina. Les noticies sobre los disturbios estendiéronse rápido por tou Greenwich Village, alimentaes polos rumor de que fueren entamaos polos ''[[Students for a Democratic Society]]'', los ''[[Black Panthers]]'' o inclusive que fueron causaos por "un policía homosexual que'l so compañeru de pisu foi baillase al Stonewall contra los sos deseos".<ref name="teal4" /> Mientres tol sábadu [[28 de xunu]] la xente allegó a ver el Stonewall Inn, xamuscáu y pintarrajeado. Apaecieron [[grafiti]]s nes parés del chigre, tales como "''Drag power''" (poder ''drag''), "''They invaded our rights''" (invadieron los nuesos derechos), "''Support gai power''" (sofita'l poder gai) y "''Legalize gai bars''" (llegalicen los chigres gais), xuntu con acusaciones de saquéu a los policías ya informando sobre l'estáu del chigre: "Tamos abiertos".<ref name="teal4">Teal, p. 4.</ref><ref>"Police Again Rout Village Youths: Outbreak by 400 Follows a Near-Riot Over Raid", ''The New York Times'', 30 de xunu de 1969, p. 22.</ref> La nueche siguiente los disturbios volvieron a la cai Christopher. Los participantes recordaríen de distinta manera qué nueche foi la más violenta o frenética. Tornaron munchos que participaren la nueche anterior (transexuales, chaperos, nuevos de les cais, "reines"), pero xuniéronse-yos prevocadores policiales, curiosos ya inclusive turistes.<ref name="carter184">Carter, p. 184.</ref> Lo más destacable pa munchos foi la repentina exhibición de ciñu homosexual en públicu, tal como describe un testigu: "De dir a llugares nos qu'había que llamar a una puerta y falar con una persona al traviés d'una mirilla pa poder entrar. Cenciellamente tábamos fuera. Tábamos nes cais".<ref>Carter, p. 185.</ref> Miles de persones axuntáronse enfrente del Stonewall, qu'abriera de nuevu, apexando la cai Christopher, hasta que la marea de xente empezó a ocupar tamién les cais axacentes. La masa arrodió autobuses y coches, fadiando a los sos ocupantes hasta qu'almitieren que yeren gais o indicaren el so sofitu a los manifestantes.<ref>Carter, p. 186.</ref> Sylvia Rivera vio a una amiga so saltar enriba d'un coche cercanu qu'intentaba travesar la zona, la marea de xente movió'l coche d'un llau pa otru, apavorando a los sos ocupantes. Otra de les amigues de Rivera, [[Marsha P. Johnson]], engató a una farola y soltó una pesada bolsa nel capó d'un coche de policía, rompiendo'l parabrís.<ref name="duberman204-205">Duberman, p. 204–205.</ref> Como na tarde anterior, quemáronse contenedores de basura per tol barriu. Más de cien policías allegaron de les comisaríes 5, 6 y 9, y sobre los dos de la madrugada presentóse la policía antidisturbios. Asocediéronse les persecuciones policiales y, cuando los policías prindaben a los manifestantes, descritos pola mayoría de testigos como "[[Maruxu|mariques]]" o "falderos", la masa llanzar pa soltalos.<ref>Carter, p. 191.</ref> Hubo una batalla caleyera hasta les 4 de la madrugada.<ref name="duberman204-205" /> El poeta [[Xeneración Beat|beat]] y residente en Greenwich Village [[Allen Ginsberg]], que vivía na cai Christopher, atopar col jubiloso caos. En pescudando que los disturbios tuvieren llugar la tarde anterior, dixo, "¡Poder gai! ¡Nun ye fantásticu! Yá yera hora de que fixéramos daqué pa reafitanos a nós mesmos", y visitó el Stonewall Inn (yá abiertu) per primer vegada. Mientres tornaba a casa, dixo a Lucian Truscott, "Sabes, los mozos ellí taben tan guapos, perdieren esa mirada mancada que toles mariques teníen va diez años".<ref>Teal, p. 7.</ref> === "Situación intolerable" === Mientres el llunes y el martes siguientes l'actividá nel Greenwich Village foi esporádica, en parte por cuenta de l'agua. La policía y los residentes caltuvieron dellos fregaos, una y bones los dos grupos nun cesaben d'enfrentase. Craig Rodwell aprovechó la oportunidá pa imprimir y distribuyir cientos de panfletos que dicíen: "Sacái a la mafia y a los policías de los chigres gais". Los panfletos llamaben a los gais a rexentar los sos propios establecimientos, a boicotiar el Stonewall Inn y otros chigres propiedá de la mafia, y apelaben a la opinión pública por qu'exercieren presión sobre l'alcalde por que esti investigara la "situación intolerable".<ref>Duberman, p. 205.</ref><ref>Teal, p. 8–9.</ref> Non toos na comunidá gai consideraron la revuelta como daqué positivu. Munchos gais de mayor edá y munchos miembros de la [[Mattachine Society]], que trabayaren mientres la década de los 60 pa promover la idea de que los homosexuales nun yeren distintos de los heterosexuales, consideraron vergonzosa la violencia y l'exhibición de conductes amuyeraes. Randy Wicker, que participara nos [[Recordatoriu añal|piquetes delantre de la Casa Blanca]] en 1965, dixo que "les reines chillonas, creando estribillos y patiscando, diben en contra de too lo que yo quería que la xente pensara sobre los homosexuales... que somos un puñáu de ''drag queens'' nel Village, actuando de manera desordenada, chabacana y de mal gustu".<ref>Duberman, p. 207.</ref> Otros entendieron el zarru del Stonewall Inn, consideráu un "tugurio inmoral", como daqué positivu pa Greenwich Village.<ref>Duberman, p. 206.</ref> El miércoles, pa empiorar la situación, ''The Village Voice'' incluyó reportaxes sobre los disturbios, escritos por Howard Smith y Lucian Truscott, acompañaos de descripciones pocu agraciaes de los sucesos y los sos participantes: "amuyeraos" (''limp wrists'') y "lloques domingueres" (''Sunday fag follies'').<ref group=nota>Carter (p. 201) atribúi la roxura contra los reportaxes del ''The Village Voice'' al so enfoque sobre la conducta amuyerada de los participantes, escluyendo cualquier actu valerosu. L'autor Edmund White aportuna en que Smith y Truscott intentaben reafitar la so propia heterosexualidá al aludir a los fechos y les persones en términos peyorativos.</ref> Una masa de xente coló de nuevu por Christopher Street y amenació con quemar les oficines del ''The Village Voice''. Nesa mesma manifestación, d'ente 500 y 1.000 persones, atopábense otros grupos que tuvieren enantes enfrentamientos ensin ésitu cola policía y que teníen interés por ver cómo la policía yera ganada nesta ocasión. Tuvo llugar otra esplosiva batalla caleyera con igualdá de mancaos ente manifestantes y policías, saqueos nes tiendes locales y l'arrestu de cinco persones.<ref>Duberman, p. 208–209.</ref><ref>Carter, p. 203–205.</ref> Los incidentes del miércoles pela tarde duraron una hora aproximao y fueron resumíos d'esta forma por un testigu: "Corrióse la voz. Christopher Street va ser lliberada. Les mariques fartáronse de la opresión".<ref>Carter, p. 205.</ref> == Repercusiones == La sensación d'urxencia estender por Greenwich Village, inclusive ente aquellos que nun guardaren los disturbios. Munchos de los que se sintieren trescalaos pola rebelión asistieron a xuntes organizativas, al albidrar una oportunidá pa entrar n'aición. El [[4 de xunetu]] de [[1969]] la Mattachine Society realizó la so piquete añal delantre del [[Independence Hall]] de [[Filadelfia]], llamáu [[Recordatoriu añal]]. Los organizadores, Craig Rodwell, [[Frank Kameny]], [[Randy Wicker]], [[Barbara Gittings]] y [[Kay Lahusen]], que participaren mientres dellos años, tomaron un autobús xunto a otros manifestantes dende la ciudá de Nueva York hasta Filadelfia. Dende 1965 estes manifestaciones fueren bien controlaes: les muyeres llevaben falda y los homes traxi y corbata y toos caminaben tranquilamente en files entamaes.<ref>Marcus, p. 105–107.</ref> Esi añu Rodwell recordó que se sentía prisioneru de les normes qu'estableciera Kameny. Cuando dos muyeres coyer de la mano bonalmente y Kameny dixebrar, diciendo: "¡Nada d'eso! ¡Nada d'eso!". Rodwell convenció a diez pareyes por que se coyer de la mano. Estes pareyes fixeron que Kameny se enfureciera, pero xeneraron más atención que toles manifestaciones previes.<ref name="carter216-217">Carter, p. 216–217.</ref><ref name="duberman210">Duberman, p. 210.</ref> La participante Lilli Vincenz recordaba que, "Taba claro que les coses taben camudando. Les persones que se sintieren primíes agora sentíense revitalizaes".<ref name="carter216-217" /> Rodwell tornó a la ciudá de Nueva York resueltu a camudar les formes seles, callaes y cobardes de llamar l'atención. Una de les sos primeres prioridaes foi planiar el [[Día de la lliberación de Christopher Street]].<ref>Duberman, p. 211.</ref> === Gay Liberation Front === Anque la Mattachine Society esistiera dende la década de 1950, munchos de los sos procedimientos resultaben demasiao cobardes pa les persones que fueren testigos de los disturbios o que se sintieren inspiraes por ellos. La Mattachine reconoció'l cambéu d'actitúes nuna hestoria del so boletín titulada, ''The Hairpin Drop Heard Around the World'' (La forqueta que la so cayida escuchar en tol mundu).<ref name="lafrank17">LaFrank, p. 17.</ref><ref group=nota>El términu "''Hairpin drop''" (dexar cayer una forqueta) yera una espresión de la xíriga gai qu'implicaba suxurir o dar pistes sobre la orientación sexual d'unu mesmu (LaFrank, p. 17.)</ref> Cuando unu de los dirixentes de la Mattachine suxurió una «amistosa y duce» manifestación de vixilia a la lluz de les veles, un home ente'l públicu indignóse y dixo, "¡Dulce! ¡Una mierda! Esi ye'l papel que la sociedá ta obligando a desempeñar a estes reines".<ref name="teal19">Teal, p. 19.</ref> El ''[[Gay Liberation Front]]'' (Frente de lliberación gai, GLF) creóse pocu dempués, con un panfletu qu'anunciaba: "¿Cree que los homosexuales tán remontaos? ¡Puede apostar el so llindu culu a que lo tamos!",<ref name="teal19" /><ref group=nota>La frase orixinal ye "''Do you think homosexuals are revolting? you bet your sweet ass we are!''" que xuega col doble sentíu de ''revolting'' que tamién significa repugnante.</ref> siendo la primer organización gai qu'emplegaba la pallabra "gai" nel so nome. Organizaciones previes como la [[Mattachine Society]], les [[Daughters of Bilitis]] y diversos grupos homófilos escondieren los sos oxetivos, escoyendo intencionadamente nomes ambiguos.<ref>Clendinen, p. 31.</ref> La puxanza de la nueva militancia volvióse evidente pa Frank Kameny y Barbara Gittings (que trabayaren n'organizaciones homófilas mientres años y que la so actividá fuera bien pública), cuando asistieron a una xunta de la GLF pa ver al nuevu grupu. Un nuevu miembru de la GLF esixó saber quién yeren y cuálos yeren los sos credenciales. Gittings, sosprendida, tatexó, "Soi homosexual. Por eso toi equí".<ref>Marcus, p. 136.</ref> La GLF tomó emprestaes téuniques de los manifestantes negros y contra la guerra del Vietnam, alliniándose con ellos y col so ideal de que "podíen trabayar pa reestructurar la sociedá americana".<ref>Duberman, p. 216.</ref> Sumar a les aiciones de los [[Black Panthers]], fueron hasta la prisión de Nueva York en sofitu d'[[Afeni Shakur]] y d'otres causes de la [[Nueva Izquierda (Estaos Xuníos)|Nueva Izquierda]]. Sicasí a los cuatro meses de crease, el grupu eslleióse cuando los miembros fueron incapaces de llegar a un alcuerdu sobre los procedimientos operativos a siguir.<ref>Carter, p. 220–221.</ref> === Gay Activists Alliance === Seis meses dempués de los disturbios de Stonewall, los activistes fundaron un periódicu distribuyíu na ciudá llamáu ''[[Gay (periódicu)|Gay]]''. Consideraron que yera necesariu porque la publicación más lliberal de la ciudá, ''The Village Voice'', negar a imprimir la pallabra "gai" nos anuncios del GLF que buscaben nuevos miembros y voluntarios.<ref>Clendinen, p. 40.</ref> Fundáronse otros dos periódicos nun periodu de seis selmanes: ''Come Out!'' y ''Gay Power'', el númberu de llectores d'estos trés periódicos combinaos llegó hasta los 20.000 y 25.000.<ref name="carter242">Carter, p. 242.</ref><ref>Duberman, p. 235.</ref> Los miembros del GLF entamaron dellos bailles pa pareyes del mesmu sexu. Cuando Bob Kohler pidió ropa y dineru p'ayudar a los mozos ensin techu que participaren nos disturbios (munchos de los cualos durmieren en Christopher Park o Sheridon Square albentestate), la reaición foi un alderique sobre'l cayente del [[capitalismu]].<ref>Carter, p. 220.</ref> A finales d'avientu de 1969, delles persones que fueren a xuntes del GLF y que les abandonaren llenos de frustración, crearon la ''[[Gay Activists Alliance]]'' (Alianza d'activistes gais, GAA). La GAA diba concentrase por completu nos asuntos gais, de manera ordenada. La so carta constitucional empezaba diciendo: "Nós como activistes homosexuales lliberaos esiximos la llibertá pa espresar la nuesa dignidá y valor como seres humanos".<ref>Clendinen, p. 50–51.</ref> La GAA desenvolvió y perfeccionó una táctica de confrontación denominada [[Zap (LGBT)|Zap]], na que tomaben por sorpresa a un políticu mientres un actu de rellaciones públiques y obligáben-y a tratar la tema de los derechos de gais y lesbianes. Se ''zapeó'' a munchos conceyales de la ciudá, incluyendo al alcalde [[John Lindsey]] en delles ocasiones (una d'elles en televisión na que'l públicu taba compuestu na so mayoría por miembros de la GAA).<ref>Carter, p. 245–246.</ref> Les redaes en chigres gais nun se detuvieron tres los disturbios de Stonewall. En marzu de 1970, l'inspector Seymour Pine realizó una redada nel Zodiac y nel 17 Barrow Street. Un chigre ''after-hours'' gai ensin llicencia pa llicores o d'aforu, llamáu The Snake Pit, tamién sufrió una redada pocu dempués, siendo deteníes 167&nbsp;persones. Una d'elles, de nacionalidá arxentina, asustóse tanto ante la posibilidá de ser [[deportación|deportáu]] por homosexual, qu'intentó escapar del precintu policial saltando per una ventana dende un segundu pisu, quedando'l so cuerpu trevesáu por unes puntes de 36 cm qu'había nuna valla.<ref>Carter, p. 238–239.</ref> ''The New York Daily News'' publicó una semeya bien gráfica del cuerpu trevesáu del nuevu na so portada. Los miembros de la GAA entamaron una manifestación dende Christopher Park hasta la comisaría sesta na que cientos de gais, lesbianes y simpatizantes lliberales enfrentábense pacíficamente a la TPF.<ref name="carter242"/> Tamién patrocinaron una campaña de cartes unviaes al alcalde Lindsay nes que'l congresista [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]] del Greenwich Village, [[Ed Koch]], rogaba que se terminaren les redaes en chigres gais na ciudá.<ref>Teal, p. 106–108.</ref> El Stonewall Inn sobrevivió unes poques selmanes dempués de los disturbios. N'ochobre de 1969 ufiertar n'arriendu. Los residentes de Village supunxeron que se convirtiera nun llugar demasiáu notable, amás de que'l boicó propuestu por Rodwell fixera esmornia nel negociu.<ref>Carter, p. 252.</ref> === Arguyu gai === El primer aniversariu de los disturbios de Stonewall celebrar col día de la lliberación de Christopher Street el [[28 de xunu]] de [[1970]], faciendo una xunta en Christopher Street y la primera [[marcha del arguyu gai]] de la hestoria, que percorrió 51&nbsp;mazanes hasta [[Central Park]]. La marcha precisó menos de la metá del tiempu previstu por cuenta de les ganes de los participantes, pero tamién pol precuru a la d'andar pela ciudá con signos y pancartes gais. Anque'l permisu pa la marcha unvióse namái dos hores antes del entamu de la mesma, los manifestantes atoparon escasa resistencia per parte de los espectadores.<ref>Clendinen, p. 62–64.</ref> ''The New York Times'' informó (na so portada) que los manifestantes ocupaben tola cai a lo llargo de 15&nbsp;mazanes.<ref name="fosburgh">Fosburgh, Lacey (June 29, 1970). [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F60A15FD3Y5D137B93CBAB178DD85F448785F9 "Thousands of Homosexuals Hold A Protest Rally in Central Park"], ''The New York Times'', p. 1.</ref> ''The Village Voice'' informó positivamente de la marcha, describiendo «la resistencia frontera que nació de la redada policial nel Stonewall Inn un añu antes».<ref name="lafrank20">LaFrank, p. 20.</ref> {{cita|''Hubo poca animosidad esplícita, y dellos viandantes aplaudieron cuando una moza guapo y alto pasó llevando un cartelu que ponía "Soi Lesbiana".''|Cobertoria del ''The New York Times'' del día de lliberación gai, 1970.<ref name="fosburgh"/>}} Realizáronse marches simultánees en [[Los Ánxeles]] y [[Chicago]].<ref>Duberman, p. 278–279.</ref><ref>De la Croix, Sukie (2007). [http://www.chicagofreepress.com/node/1945 Gay power: A History of Chicago Pride] {{Wayback|url=http://www.chicagofreepress.com/node/1945 |fecha=20090729073555 }}, ''Chicago Free Press''. Consultáu'l 1 de xunu de 2009.</ref> L'añu siguiente realizáronse marches del arguyu gai en [[Boston]], [[Dallas]], [[Milwaukee]], [[Londres]], [[París]], [[Berlín Oeste]] y [[Estocolmu]].<ref name="lafrank20"/> En 1972 les ciudaes participantes yá incluyíen a [[Atlanta]], [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Detroit]], [[Washington D.C.]], [[Miami]] y [[Filadelfia]].<ref name="memory"/> Frank Kameny diose cuenta llueu del cambéu fundamental causáu polos disturbios de Stonewall. Al ser un organizador del activismu gai dende la década de 1950, taba acostumáu a la persuasión, a intentar convencer a los heterosexuales de que les persones homosexuales nun yeren distintes a ellos. Cuando colaba xunto a otres persones delantre de la Casa Blanca, el [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Departamentu d'Estáu]] o'l [[Independence Hall]], tan solo cinco años antes, el so oxetivu yera que paeciera que podíen trabayar pal gobiernu de los Estaos Xuníos.<ref>Cain, p. 91–92.</ref> Al pie de Kameny colaben diez persones entós y nun avisaron a la prensa de les sos intenciones. Anque s'ablucara pol baturiciu de los participantes nel Recordatoriu Añal de 1969, más tarde dixo que, "Pa cuando lo de Stonewall, teníamos de cincuenta a sesenta grupo gais nel país. Un añu más tarde había a lo menos mil quinientos. Dos años dempués, na midida na que podíen cuntase, yeren unos dos mil quinientos".<ref>Carter, p. 251.</ref> Randy Wicker describió la vergüenza pola so propia reaición al cambéu d'actitúes tres los disturbios, de manera asemeyada al arrepentimientu de Kameny, "como unu de los grandes errores de la so vida".<ref name="clendinen25">Clendinen, p. 25.</ref> La imaxe de gais tomándose la revancha contra la policía, tres tantos años de dexar tales comportamientos ensin lluchar, "desamarraron un espíritu inesperáu ente los homosexuales".<ref name="clendinen25"/> Kay Lahusen, que fotografiara les marches de 1965, dixo que "Hasta 1969, esti movimientu llamar de manera xeneral el [[movimientu homófilo|movimientu homosexual o homófilo]]... Munchos activistes nuevos consideren la revuelta de Stonewall como la nacencia del [[movimientu de lliberación gai]]. En concencia foi la nacencia del [[arguyu gai]] a escala masiva".<ref>LaFrank, p. 21.</ref> == Mandáu == === Comunidá inverosímil === A dos años de los disturbios de Stonewall había grupos en favor de los derechos LGBT en cada ciudá importante estauxunidense, en [[Canadá]], [[Australia]] y [[Europa Occidental]].<ref>Adam, p. 82.</ref> Les persones que se xuníen a les organizaciones activistes teníen pocu de mancomún ente ellos, cola esceición de sentise atraíos por persones del so mesmu sexu. Munchos de los que diben a les xuntes de la GLF o la GAA quedaben impresionaos al ver tantos homosexuales xuntos nun mesmu sitiu.<ref>Marcus, p. 152–155.</ref> Con frecuencia surdieron torgues tales como la raza, la clase, la ideoloxía y el xéneru nos años posteriores a los disturbios. Un exemplu foi la manifestación de Stonewall en 1973, cuando, momentos dempués de que [[Barbara Gittings]] allabó la diversidá de los asistentes, l'activista feminista [[Jean O'Leary]] refugó lo que percibió como burlles escontra les muyeres per parte de los travestis y ''[[drag queen]]s'' qu'había nel llugar. Mientres el discursu d'O'Leary nel que dicía que les ''drag queens'' rir de les muyeres por diversión y pa ganar dineru, [[Sylvia Rivera]] y Lee Brewster saltaron al estráu y glayaron «¡Van a chigres gracies a lo que les ''drag queens'' fixeron por ustedes y ''estes putes'' dícennos que dexemos de ser nós mesmes!».<ref>Clendinen, p. 171–172.</ref> Tanto les [[feminismu lésbicu|lesbianes feministes]] como les ''drag queens'' coláronse disgustaes.<ref name="duberman236">Duberman, p. 236.</ref> O'Leary tamién trabayó a principios de la década de 1970 pa escluyir a los travestis de les temes de derechos gais, al sentir que los derechos de los travestis seríen demasiáu difíciles de consiguir. Sylvia Rivera abandonó l'activismu gai nesa mesma década pa trabayar en favor de temes qu'afectaben a les persones tresxéneru y a los travestis. Sicasí, los desalcuerdos iniciales ente los participantes del movimientu con frecuencia llimar tres posteriores reflexones. O'Leary más tarde llamentó la so postura contra les ''drag queens'' asistentes en 1973: "Echando la vista tras, paezme tan vergonzosu porque les mios opiniones camudaron tantu dende entós. Nun me metería con un travesti agora".<ref name="duberman236"/> «Foi horrible. ¿Cómo pudi trabayar pa escluyir a los travestis y coles mesmes criticar a les feministes qu'entós daquella faíen tou lo posible pa escluyir a les lesbianes?».<ref>Marcus, p. 156.</ref> O'Leary referir a la [[Lavender Menace]] (amenaza lavanda), descripción realizada pola [[segunda fola del feminismu feminista de segunda fola]] [[Betty Friedan]], nel so intentu de que los miembros de la [[National Organization for Women]] (NOW) alloñar de les lesbianes del grupu. Como parte d'esti procesu, [[Rita Mae Brown]] y otres lesbianes que fueren miembros activos de NOW fueron obligaes a dise de la organización. Prepararon una protesta en 1970 nel Segundu Congresu pa Xunir a les Muyeres (''Second Congress to Unite Women'') y llograron el sofitu de munches asistentes de NOW, consiguiendo la so aceptación final en 1971.<ref>Adam, p. 90–91.</ref> La puxanza del [[feminismu lésbicu]] nos 70, n'ocasiones, entraba de tal forma en conflictu col movimientu de lliberación gai, que delles lesbianes negar a trabayar con homes gais. Munches lesbianes atopaben les actitúes de los homes patriarcales y [[Chovinismo|chovinistas]], creíen que los homes gais teníen los mesmos prexuicios escontra les muyeres que los homes heterosexuales.<ref name="faderman211-212">Faderman, p. 211–212.</ref> Les temes consideraes más importantes pa los homes gais, los procesos por enguizamientu al delitu per parte de la policía y por prostitución pública, nun yeren compartíos poles lesbianes. En 1977 entamóse una marcha del arguyu lésbico como alternativa pa nun compartir les temes de los homes gais, especialmente lo que [[Adrienne Rich]] denominó "el mundu violentu y autodestructivo de los chigres gais".<ref name="faderman211-212"/> La veterana activista homosexual Barbara Gittings escoyó trabayar nel movimientu pro derechos gais, razonando que "¿Ye cuestión d'ónde duel más? A mi duelme más non yá lo relativo a les muyeres, sinón tamién lo relativo a los gais".<ref name="faderman211-212"/> A lo llargo de la década de 1970 l'activismu gai llogró importantes victories. Una de les más importantes foi l'aición de mayu de 1970, que la GLF de Los Ánxeles realizó nel congresu de l'[[American Psychiatric Association]] (APA). Nuna conferencia sobre [[cambéu de conducta]], mientres se proyeutaba una película sobre l'usu de la [[terapia electroconvulsiva]] p'amenorgar l'atraición homosexual, [[Morris Kight]] y otros miembros de la GLF atayaron la película con berros de "¡Tortura!" y "¡Barbarie!".<ref name="williams">Williams & Retter, p. 121.</ref> Tomaron el micrófonu p'anunciar que los profesionales médicos que prescribíen dicha terapia pa los sos pacientes homosexuales yeren cómplices de la so tortura. Anque 20 de los psiquiatres qu'asistíen a la conferencia coláronse, la GLF axuntar mientres una hora colos que se quedaron, intentando convencelos de que los homosexuales nun yeren enfermos mentales.<ref name="williams"/> Cuando la APA convidó en 1972 a los activistes gais a falar pal grupu, los activistes llevaron a [[John E. Fryer]], un psiquiatra gai que se punxo una mázcara porque taba convencíu de que la so carrera apeligraba d'otra manera. N'avientu de 1973, gracies en parte a los esfuercios de los activistes gais, la APA votó unánimemente retirar la homosexualidá del [[Manual diagnósticu y estadísticu de los trestornos mentales]].<ref>Marcus, p. 146–147.</ref><ref>Cain, p. 65.</ref> Gais y lesbianes xunir pa trabayar conxuntamente n'organizaciones polítiques [[grassroots|de base]], en respuesta a la resistencia entamada en 1977 en EE. XX. Una coalición de conservadores denominada ''[[Save Our Children]]'' (Salvái a los nuesos fíos) preparó una campaña pa revocar una ordenanza de derechos civiles nel [[condáu de Miami-Dade]], [[Florida]]. Save Our Children consiguió amás revocaciones similares en delles ciudaes estauxunidenses en 1978. Sicasí, esi mesmu añu, fracasó la so campaña de California, denominada la [[Iniciativa Briggs]], que pretendía que se despidiera a tolos emplegaos homosexuales de los colexos públicos.<ref>Cain, p. 275.</ref> La reaición a la influencia de ''Save Our Children'' y l'Iniciativa Briggs na comunidá gai foi tan grande que munchos activistes haber calificáu como "el segundu Stonewall", marcando l'entamu de la participación política.<ref>Fejes, p. 214.</ref> === Refugu a la subcultura gai === Los disturbios de Stonewall marcaron un puntu d'inflexón de tal magnitú, que se renegó de munchos aspeutos de la [[cultura LGBT|subcultura gai y lésbica]] previa, tales como la cultura del chigre creada a partir de décades de vergüenza y secretismu, que quixo escaecese. L'historiador [[Martin Duberman]] apunta que: "Les décades que precedieron a Stonewall... siguen siendo percibíes pola mayoría de gais y lesbianes como dalgún tipu de vastu pandorial neolíticu".<ref>Duberman, p. xv.</ref> L'historiador Barry Adam señala que, "Tou movimientu social tien d'escoyer en dalgún momentu qué tien de caltener y qué tien de refugar del so pasáu. ¿Qué carauterístiques son resultáu de la opresión y cuálos son auténtiques y saludables?".<ref name="adam93">Adam, p. 93.</ref> D'acordies col creciente movimientu feminista de principios de los 70, los roles de ''[[butch y femme]]'', que se desenvolvíen en chigres de lesbianes nos 50 y 60, fueron refugaos, por considerar que: "tolos xuegos de rol son enfermizos".<ref>Barry, p. 94.</ref> Les feministes lésbiques consideraben el papel masculín (''butch'') nes lesbianes como una arcaica imitación de la conducta masculina.<ref>Faderman, p. 232.</ref> Según [[Lillian Faderman]], delles muyeres deseyaben desfacer de los papeles que s'habíen vistu forzaes a adoptar. Sicasí, delles muyeres volvieron adoptar estos papeles nos 80, anque dexaben mayor flexibilidá qu'antes de Stonewall.<ref>Faderman, páxs. 210, 266.</ref> L'autor Michael Bronski sorraya'l "ataque a la cultura pre-Stonewall", especialmente esistente nos [[lliteratura pulp gai|llibru ''pulp'' pa gais]], onde los argumentos frecuentemente reflexaben ambivalencia na so identidá gai o odiu escontra sigo mesmos nos protagonistes. Munches hestories terminaben de forma insatisfactoria y drástica, xeneralmente con suicidiu, y los escritores presentaben a los sos protagonistes gais como alcohólicos y fondamente infelices. Estos llibros, que Bronski describi como «un tipu de lliteratura ingente y cohesiva, de y p'homes gais»,<ref>Bronski, p. 16.</ref> nun fueron reeditaos y perdiéronse pa les xeneraciones siguientes. Bronski refuga que la razón fora mera correición política y afirma que "la lliberación gai foi un movimientu de mozos que'l so sentíu de la hestoria taba definíu en gran midida por un refugu del pasáu".<ref>Bronski, p. 12.</ref> === Impautu posterior === Los disturbios que s'asocedieron nel chigre fueron un exemplu esplícitu de la llucha de gais y lesbianes, amás d'una simbólica llamada a les armes pa muncha más xente. L'historiador [[David Carter]] sorraya nel so llibru sobre los disturbios de Stonewall que'l chigre en sí podía representar munches coses (un centru comuñal, una casa, una oportunidá pa la mafia pa chantajear a los sos propios veceros ya inclusive un llugar de "esplotación y degradación"),<ref>Carter, p. 264.</ref> pero que'l verdaderu legáu de los disturbios de Stonewall ye "la llucha pola igualdá de lesbianes, gais, bisexuales y transexuales".<ref>Carter, p. 266.</ref> L'historiador [[Nicholas Edsall]] escribió: {{cita|Stonewall comparóse con munchos actos de protesta y desafíu radical na historia d'América como'l [[motín del té]]. Pero la comparanza más acertada ye cuando [[Rosa Parks]] negar a sentase nun asientu pa negros del autobús de Montgomery, Alabama, n'avientu de 1955, lo qu'anició'l movimientu pro derechos civiles modernu. Meses dempués de Stonewall surdieron grupos radicales de lliberación gai y revistes en numberoses ciudaes y campos universitarios d'América y dempués nel norte d'Europa.<ref>Edsall, p. 333.</ref>}} Los historiadores [[Dudley Clendinen]] y [[Adam Nagourney]] describieron cómo yeren los homosexuales antes de la rebelión del Stonewall Inn: {{cita|Yeren una lexón secreta de persones, conocida, pero pasada por altu, inorada, de la que se ríen o yera despreciada. Y como posesores d'un secretu, teníen una ventaya, que yera una desventaxa tamién, a diferencia d'otros grupos minoritarios d'Estaos Xuníos. Yeren invisibles. A diferencia de afroamericanos, muyeres, nativos americanos, xudíos, irlandeses, italianos, asiáticos, hispanos o cualesquier otru grupu cultural que lluchaba pol respetu y l'igualdá de los sos derechos, los homosexuales nun teníen marques físiques o culturales, nin un idioma nin dialeutu común que pudiera identifica-yos ente sigo... o ante los demás. Pero esa nueche, per primer vegada, esa aquiescencia habitual convertir en resistencia violenta... Dende esa nueche, la vida de millones de gais y lesbianes, y l'actitú escontra ellos de la cultura mayoritaria na que vivíen, camudó rápido. La xente empezó a apaecer en públicu como homosexuales esixendo respetu.<ref>Clendinen, páx. 12.</ref>}} La historiadora [[Lillian Faderman]] llama a los disturbios "un disparu que s'escuchó en tol mundu", esplica, "la rebelión de Stonewall foi crucial porque supunxo la concentración del movimientu. Convertir nun emblema del poder de gais y lesbianes. Al llamar a drástiques táctiques de protesta violenta como faíen otros grupos primíos, los sucesos de Stonewall sirvieron pa indicar a los homosexuales que teníen tantes razones pa sentires insatisfechos como los demás". [[Joan Nestle]], que fundó los archivos [[Lesbian Herstory Archives]] en 1975, reconoz el méritu de la "creación a esa nueche y el valor qu'atopó la so voz nes cais".<ref name=LaFrank>LaFrank, p. 17.</ref> Sicasí amosóse cautelosa a la d'atribuyir l'empiezu del activismu gai a los disturbios de Stonewall: {{cita|Con certidume nun creo que la hestoria de gais y lesbianes empezara con Stonewalll... y nun creo que la resistencia empezara con Stonewall. Lo que sí veo ye una unión histórica de fuercies, y los sesenta camudaron la forma en que los seres humanos soportaben les coses nesta sociedá y lo que se negaben a soportar... Ensin dulda asocedió daqué especial esa nueche de 1969 y facer entá más especial na nuesa necesidá de tener lo que llamo un puntu d'orixe... Ye muncho más complexu que dicir que tou empezó con Stonewall.<ref>Deitcher, p. 74.</ref>}} Los sucesos de la madrugada del 28 de xunu de 1969 nun fueron el primer enfrentamientu de los homosexuales cola policía, nin en [[Nueva York]], nin n'otros llugares. Yá hubiera [[Disturbios de la cafetería Compton's|disturbios na cafetería Compton's]] en 1966 y na [[Black Cat Tavern]] de [[Los Ánxeles]] por una redada en 1967.<ref>Witt et al., p. 210</ref> Sicasí, diverses circunstancies convirtieron en memorables los disturbios de Stonewall. L'allugamientu del llugar favorecer, con cais estreches que daben ventaya a los manifestantes sobre la policía.<ref name=memory>Armstrong, Elizabeth, Crage, Suzanna (ochobre de 2006). "Movements and Memory: The Making of the Stonewall Myth", American Sociological Review, 71 (5) p. 724–752.</ref> Amás, munchos de los participantes y residentes de Greenwich Village pertenecíen a organizaciones polítiques y pudieron movilizar a una comunidá gai grande y cohesionada nes selmanes posteriores a les revueltes. Pero la faceta más destacable de los disturbios de Stonewall foi la so propia conmemoración, que se convirtió nos eventos añales del [[Día Internacional del Arguyu LGBT]].<ref name=memory /> A mediaos los noventa, la inclusión de los [[bisexualidá|bisexuales]] na plataforma de la [[Cola sobre Washington pa Igualdá de Derechos y Lliberación de Lesbianes, Gais y Bisexuales]] de 1993, marcó la incorporación de los [[bisexualidá|bisexuales]] nel movimientu. La comunidá tresxéneru siguía teniendo problemes cola comunidá gai, yá que, per un sitiu sentíense bienveníos, pero tamién siguíen en desalcuerdu sobre les prioridaes nes reivindicaciones y la desatención de les sos esmoliciones.<ref name="stryker" /><ref>Thompson, Kara (2004). "Transsexuals, Transvestites, Transgender People, and Cross-Dressers" en ''Encyclopedia of Lesbian, Gay, Bisexual and Transgendered History in America'', Ed. Marc Stein. Vol. 3. Charles Scribner's Sons, 2004. p. 203–208.</ref> En 1994, en [[Nueva York (ciudá)|Nueva York]], celebróse "Stonewall 25", una marcha que pasó pola sede de les [[Naciones Xuníes]] hasta entrar en [[Central Park]]. Envaloróse que participaron 1,1 millones de persones.<ref>LaFrank, p. 22.</ref> [[Sylvia Rivera]] lideró una marcha alternativa como protesta pola esclusión de les persones tresxéneru d'estos acontecimientos.<ref name=pride /> L'asistencia a los eventos del Día del Arguyu Gai foi creciendo sustancialmente nes últimes décades. La mayoría de les ciudaes estauxunidenses tienen dalgún tipu de manifestación d'Arguyu, al igual que les ciudaes más importantes del mundu. Ello ye que les manifestaciones del Día del Arguyu Gai son la mayor concentración añal global de cualquier tipu.<ref name=pride /> Anque la creciente comercialización de los [[desfile]]s (con [[xarré]]s patrocinaes por empreses) causó cierta esmolición por perder l'autonomía que teníen les manifestaciones orixinales, que namái dependíen de los activistes.<ref name=pride /> En xunu de 1999 el [[Departamentu del Interior de los Estaos Xuníos]] designó al 51 y 53 de Christopher Street, la cai mesma y les axacentes como [[Fitu Históricu Nacional]], la primera d'estes distinciones rellacionada con acontecimientos de la comunidá [[LGBT]]. Na ceremonia d'inauguración, [[John Berry]], ayudante del secretariu del departamentu d'interior, declaró: "Que recordemos pa siempres qu'equí, nesti llugar, homes y muyeres taben arguyosos de sigo mesmos y caltuviéronse firmes, por que podamos ser lo que somos, trabayar onde queramos, escoyer onde vivir y a quien amar".<ref>{{cita publicación |url=http://www.nytimes.com/1999/06/26/nyregion/stonewall-gai-chigre-that-made-history-is-made-a-landmark.html?sec=&spon=&pagewanted=1 |títulu=Stonewall, Gay Chigre That Made History, Is Made a Landmark |autor=David W. Dunlap |editorial=New York Times |fecha=26 de xunu de 1999 |fechaaccesu=3 de marzu de 2010 |idioma=inglés }}</ref> Un nuevu movimientu, denomináu [[Stonewall 2.0]] n'honor a los disturbios orixinales, surdió ente la nueva xeneración de gais y lesbianes estauxunidenses, que s'enfrenten a retos tales como la [[Proposición 8]] y [[Nun preguntar, nun dicir|la prohibición de sirvir abiertamente nel exércitu]].<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.thenation.com/doc/20091123/lisotta Stonewall 2.0] ''The Nation''. Christopher Lisotta. 4 de payares de 2009. Consultáu'l 13 d'abril de 2010.</ref> El [[1 de xunu]] de [[2009]] el [[Presidente de los Estaos Xuníos|Presidente]] [[Barack Obama]] declaró xunu como ''el mes del Arguyu Gai, Lésbicu, Bisexual y Tresxéneru'', citando los disturbios como razón pa "comprometese pola igualdá ante la llei pa los estauxunidenses LGBT".<ref>{{cita publicación |url=http://www.whitehouse.gov/the_press_office/Presidential-Proclamation-LGBT-Pride-Month/ |títulu=Presidential Proclamation - LESBIAN, GAI, BISEXUAL, AND TRANSGENDER PRIDE MONTH, 2009 |autor= |editorial=[[Casa Blanca]] |fecha=1 de xunu de 2009 |fechaaccesu=3 de marzu de 2010 |idioma=inglés }}</ref> Esi añu cumplía los 40º aniversariu de los disturbios, lo que motivó a la reflexón a periodistes y activistes sobre los progresos realizaos dende 1969. [[Frank Rich]], de ''[[The New York Times]]'', señaló que nun esistía nenguna llei federal que protexera los derechos de los gais estauxunidenses. Un editorial nel ''[[Washington Blade]]'' comparó'l violentu activismu mientres y dempués de los disturbios de Stonewall cola escasa respuesta actual ante les desigualdaes entá esistentes.<ref>{{cita publicación |url= |títulu=Ales, Poor Activism, We Knew Her Well |autor= |editorial=Washington Blade |fecha=26 de xunu de 2009 |fechaaccesu= |idioma=inglés }}</ref> Pa conmemorar esti aniversariu, realizáronse actos y celebraciones per tol mundu.<ref>[http://www.democracynow.org/2009/6/26/stonewall_riots_40th_anniversary_a_look Stonewall Riots 40th Anniversary: A Look Back at the Uprising that Launched the Modern Gay Rights Movement] ''Democracy Now!'' 26 de xunu de 2009. Consultáu'l 13 d'abril de 2010.</ref> == Ver tamién == * [[Stonewall (película)]] * [[Historia LGBT]] * [[Festividaes LGBT]] == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Bibliografía == {{refcomienza}} * Adam, Barry (1987). ''The Rise of a Gay and Lesbian Movement'', G. K. Hall & Co. ISBN 0-8057-9714-9 * Bronski, Michael (ed.) (2003). ''Pulp Friction: Uncovering the Golden Age of Gay Male Pulps'', St. Martin's Griffin. ISBN 0-312-25267-6 * Cain, Paul (2007). ''Leading the Parade: Conversations with America's Most Influential Lesbians and Gay Men,'' Scarecrow Press, Inc. ISBN 0-8108-5913-0 * Carter, David (2004). ''Stonewall: The Riots that Sparked the Gay Revolution'', St. Martin's Press. ISBN 0-312-34269-1 * Clendinen, Dudley, and Nagourney, Adam (1999). ''Out for Good'', Simon & Schuster. ISBN 0-684-81091-3 * D'Emilio, John (1983) ''Sexual Politics, Sexual Communities'', The [[University of Chicago Press]], Chicago * Deitcher, David (ed.) (1995). ''The Question of Equality: Lesbian and Gay Politics in America Since Stonewall'', Scribner. ISBN 0-684-80030-6 * Duberman, Martin (1993). ''Stonewall'', Penguin Books. ISBN 0-525-93602-5 * Edsall, Nicholas (2003). ''Toward Stonewall: Homosexuality and Society in the Modern Western World'', University of Virginia Press. ISBN 0-8139-2211-9 * [[Lillian Faderman|Faderman, Lillian]] (1991). ''Odd Girls and Twilight Lovers: A History of Lesbian Life in Twentieth Century America'', Penguin Books. ISBN 0-14-017122-3 * Gallu, Marcia (2006). ''Different Daughters: A History of the Daughters of Bilitis and the Rise of the Lesbian Rights Movement'', Seal Press. ISBN 1-58005-252-5 * Katz, Jonathan (1976). ''Gay American History: Lesbians and Gay Men in the U.S.A.'' Thomas E. Crowell Company. ISBN 0-690-01165-2 * LaFrank, Kathleen (ed.) (January 1999). [https://web.archive.org/web/20081218033024/http://www.nps.gov/nhl/designations/samples/ny/stone.pdf "National Historic Landmark Nomination: Stonewall"], U.S. Department of the Interior: National Park Service. * Marcus, Eric (2002). ''Making Gay History'', HarperCollins Publishers. ISBN 0-06-093391-7 * Teal, Donn (1971). ''The Gay Militants'', St. Martin's Press. ISBN 0-312-11279-3 * Williams, Walter and Retter, Yvonne (eds.) (2003). ''Gay and Lesbian Rights in the United States: A Documentary History'', Greenwood Press. ISBN 0-313-30696-6 {{reftermina}} == Enllaces esternos == * {{commonscat}} * [https://maps.google.com/maps?f=q&hl=es&geocode=&q=53+christopher+street,+new+york&sll=37.0625,-95.677068&sspn=36.589577,90.703125&ie=UTF8&ll=40.738007,-74.002125&spn=0.008552,0.022144&t=h&z=16&layer=c&cbll=40.733718,-74.002086&panoid=_TD0DJId0wftxbwiZwhRUA&cbp=1,350.78045088466785,,0,5 Allugamientu y fotografía de los locales actuales qu'ocupaba'l Stonewall Inn (Google Maps)] * [http://www.thestonewallinnnyc.com/ Web del negociu actual Stonewall Inn (en Christopher St. 53)] {{Tradubot|Disturbios de Stonewall}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia LGBT]] [[Categoría:Disturbios]] [[Categoría:Historia de la Ciudá de Nueva York]] [[Categoría:LGBT n'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Estaos Xuníos en 1969]] [[Categoría:Greenwich Village]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ru14lbkmzdafc7pq0q1qrcvaulaxv34 0 162613 3699419 3678411 2022-07-25T08:00:44Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Friedrich Wilhelm Ludolf Gerhard Augustin von Steuben''', tamién conocíu como '''Barón von Steuben''' ([[Magdeburgu]], [[17 de setiembre]] de [[1730]]- [[Nueva York]], [[28 de payares]] de [[1794]]), foi un oficial prusianu que pasó al serviciu del rei de Francia [[Lluis XVI de Francia|Lluis XVI]] y combatió mientres la [[guerra de la Independencia de los Estaos Xuníos]] al llau de [[George Washington]]. Encargar de inculcar a les tropes americanes los fundamentos de la disciplina militarsobremanera al traviés de los exercicios. == Biografía == Steuben nació en [[Magdeburgu]], [[Prusia]]. El so padre, Agustín Guillermo Steuben (1699-1783), foi [[teniente]] d'inxenieros. Friedrich acompañó al so padre al [[Imperiu rusu]], onde'l so padre asitiárase al serviciu de la zarina [[Ana de Rusia]] por [[Federicu II'l Grande]], rei de Prusia y [[príncipe eleutor]] de [[Brandeburgu]]. Dempués de la xubida al tronu de Federicu II, Steuben tornó a [[Alemaña]] col so padre en [[1740]]. Vivió en Rusia hasta los diez años d'edá. Al volver a Prusia, asistió a una escuela de [[xesuites]] en [[Wrocław]] y a la edá de 17 años yá yera oficial del exércitu de Prusia. Combatió nuna unidá d'infantería mientres la [[Guerra de los Siete Años]], depués xubió a [[Oficial (fuerces armaes)|oficial]] d'[[Estáu Mayor]] y sirvió dacuando en Rusia. La so esperiencia como oficial d'Estáu Mayor nel exércitu prusianu dio-y un conocencia que yera desconocíu pa los exércitos británicu y francés de la dómina. === En busca d'emplegu === [[Ficheru:Baron von Steuben.jpg|thumb|left|El Barón von Steuben, semeya por [[Ralph Earl]].]] A la edá de 33 años, Steuben foi releváu en 1763 de les sos funciones como [[capitán]] pola so orientación sexual (nel documental América de la Canal d'Historia afírmase que foi represaliáu pola so homosexualidá). Al añu siguiente recibió'l títulu de barón cuando se convirtió en [[chambelán]] de la corte de xusticia de [[Hechingen]], una caña de los [[Hohenzollern]]. Foi l'únicu cortesanu qu'acompañó al so príncipe nel so viaxe de incógnito per Francia en 1771. Tornó a Alemaña en 1775, desapaecíu en deldes. Mientres buscaba una posición nos exércitos estranxeros, como los de la casa d'Habsburgu, Baden o Francia, afaya que [[Benjamin Franklin]] atopar en [[París]] y que probablemente podría consiguir un emplegu nel [[Exércitu Continental]] n'América. Steuben viaxó a París nel branu de [[1777]] y tuvo la suerte de ser almitíu pol Ministru de Guerra francés Claude-Louis, conde de Saint-Germain, qu'entendió tolos beneficios que podría apurrir un oficial del Estáu Mayor prusianu. Foi presentáu al Xeneral [[George Washington]] per mediu d'una carta onde Franklin mentar como «Teniente Xeneral al serviciu del Rei de Prusia», una cierta desaxeración de los sos credenciales reales. El 1 d'avientu de 1777, llega a [[Portsmouth (New Hampshire)|Portsmouth]], [[New Hampshire]], acompañáu por un secretariu militar. En xineru de 1778, Steuben foi recibíu con grandes honores pol [[Congresu Continental]] en York, [[Pennsylvania]]. === Estaos Xuníos === La so ufierta de serviciu foi aceptáu, y presentóse al Xeneral Washington en Valley Forge, [[Pennsylvania]], el 23 de febreru. Washington primero asignó-y la xera d'entrenar a les tropes. Steuben empezó colo que llamaba «compañía modelo», un grupu de 120 homes especialmente escoyíos por él pa entrenalos. Pa poder dirixise meyor a ellos, Steuben tuvo l'ayuda del Capitán Benjamin Walker como traductor. Por cuenta de que los combates que se taben llevando a cabu yeren a curtia distancia, nun faía falta practicar puntería, sinón rapidez. Foi por esta razón qu'entrenó intensamente a los sos homes nel manexu de les armes de fueu hasta que la noción de disparar y recargar fuera mecánica. [[Ficheru:VonSteubenStatue at Montmouth.jpg|thumb|Estatua de Steuben n'honor de la [[Batalla de Monmouth]], nel Parque de [[Battlefield]].]] Friedrich von Steuben tamién redactó unes nueves Ordenances pal Exércitu. Una d'estes era que tou nuevu recluta tenía de ser introducíu primero a un sistema progresivu d'entrenamiento antes de ser unviáu a una unidá del exércitu. Otru programa establecíu por Steuben foi un nuevu sistema d'instalaciones sanitaries. Les cocines y letrinas fueron puestes nel llau opuestu del campamentu, coles letrinas nel llau que s'atopara cuesta abaxo. El próximu iviernu (1779-1780), Steuben preparó los sos «Reglamentu pal Orde y Disciplina de les Tropes de los Estaos Xuníos». Esti llibru tamién foi conocíu como'l Llibru Azul», y basábase nel plan qu'afitara en Valley Forge. En 1781 sirvió en Virginia sol mandu del [[Marqués de Lafayette]], cuando'l xeneral británicu [[Charles Cornwallis]] invadió l'estáu. Depués na [[batalla de Yorktown (1781)]], el so rol yera como comandante d'una de los trés divisiones del exércitu de Washington. Steuben retirar del exércitu con honores el 24 de marzu de 1784. Dempués de la guerra foi un organizador de la [[Sociedá de Cincinnati]], que los sos miembros yeren tou oficiales. Como xestu d'agradecimientu, l'estáu de [[Nueva York]] dio-y un terrén de 16.000 acres y el Congresu pasó-y una pensión añal de $2.500. Sicasí, esto nun significaba que tuviera munchos problemes económicos. Steuben morrió en [[Steubenville]], [[Condáu de Nueva York|Nueva York]], el [[28 de payares]] de [[1794]]. == Bibliografía == * Indro Montanelli; Mario Cervi (1980) ''Due secoli di guerre, il risveglio dell'America'', Milano, Editoriale nuova. Volume 5, p. 90 (n'italianu) * Franz Fabian: ''Die Schlacht von Monmouth. Friedrich Wilhelm von Steuben in Amerika''. 1. Auflage 1961; 5. Auflage. Militärverlag der DDR, Berlin, 1988, ISBN 3-327-00583-4 (n'alemán) * Franz Fabian: ''Steuben. Ein Preußy in Amerika''. Vision, Berlin 1996, ISBN 3-928787-14-4 (n'alemán) * Armin M. Brandt: ''Friedrich Wilhelm von Steuben. Preußischer Offizier und amerikanischer Freiheitsheld'', Mitteldeutscher Verlag, Halle, 2006, ISBN 3-89812-312-X (n'alemán) * Paul Douglas Lockhart: ''The drillmaster of Valley Forge: The Baron de Steuben and the making of the American Army''. HarperCollins, New York, 2008. ISBN 0-06-145163-0 (n'inglés)) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Wikisource}} * [https://web.archive.org/web/20060625090119/http://www.lebenusa.com/pdf/Leben-V1Issue4.pdf Baron Von Steuben: An account of a 19th century visit to America by his German relatives (n'inglés)] * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=4921 Baron Friedrich Wilhelm von Steuben at Find-a-grave. (n'inglés)] {{NF|1730|1794|Steuben, Friedrich Wilhelm von}} {{Tradubot|Friedrich Wilhelm von Steuben}} [[Categoría:Militares d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Militares de Prusia]] [[Categoría:Nobles d'Alemaña]] [[Categoría:Nobles de Prusia]] [[Categoría:Historia LGBT]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] mxhi50ny7n3hiabb3bo3mdf1xqhxm50 0 162648 3699428 3690322 2022-07-25T08:01:42Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{VT|Cronoloxía de la historia LGBT}} La '''historia LGBT''' ye la historia relativa a les [[Lesbianismu|lesbianes]], [[Gai|gais]], [[Bisexualidá|bisexuales]] y [[Transexualidá|transexuales]]. El so estudiu toma les situaciones sociu-polítiques que los afectaron en cada dómina, la so cultura, les sos costumes y formes de vida dende los primeros rexistros sobre homosexualidá na [[Historia Antigua|antigüedá]] hasta l'actualidá, según la so considerancia social a lo llargo del tiempu, amás de los movimientos sociales y acontecimientos históricos protagonizaos por ellos. Mientres enforma tiempu esta historia foi inorada, cuando non despintada deliberadamente,<ref>[http://rictornorton.co.uk/suppress.htm «The suppression of lesbian and gay history»], artículu n'inglés de Richard Norton.</ref><ref>[http://rictornorton.co.uk/censor.htm «Critical censorship of gay literature»], artículu n'inglés de Richard Norton.</ref> y solamente a partir de los [[años 1970|años setenta]] empezó a salir a la lluz y ser encetada en fondura polos historiadores. [[Archivu:Gay flag.svg|thumb|La bandera arcoíris, símbolu del [[movimientu gai]].]] [[Archivu:Kiss Briseis Painter Louvre G278 full.jpg|thumb|Beso ente [[erastés]] y [[erómeno]],<br />[[tondo]] nun [[kílix]] áticu, del [[sieglu V e.C.|sieglu&nbsp;V e.C. ]] Muséu del [[Louvre]].]] == Edá antigua == {{ensin referencies|Al encetar l'estudiu na [[Historia Antigua|antigüedá]] hai que tener en cuenta que nun se puede aplicar el conceutu modernu de [[homosexualidá]] y ye más acertáu falar de práutiques homosexuales», una y bones lo más corriente yera la [[bisexualidá]]. Na antigüedá el matrimoniu non yá yera una institución basada nel amor y el sofitu emocional, amás yera un mediu de llograr beneficios, teniendo descendencia p'asegurase'l futuru na vieyera, realizar aliances polítiques y tresferir patrimoniu, según un mediu d'amontar el poderíu militar de la comunidá per mediu de la prole. Polo que'l matrimoniu yera una obligación y l'homosexualidá esclusiva un luxu que bien pocos se podíen dexar.}} Tamién hai que tener en cuenta que'l xuiciu social escontra los actos sexuales nun se basaba na orientación sexual o'l xéneru de la pareya. Sicasí solía haber una diferencia na considerancia de los papeles, [[activu (sexualidá)|activu]] o [[pasivu (sexualidá)|pasivu]], nel [[sexu añal]]. Acomuñábase'l papel activu a la masculinidad, ente que'l papel pasivu acomuñar a la feminidad, o falta d'homía; polo qu'esti últimu papel solía tar mal vistu socialmente.<ref name="Oxford">«Homosexual», artículu nel ''Oxford classical dictionary''. ISBN 0-19-860641-9.</ref> === Mesopotamia === Descríbense práutiques homosexuales masculines yá dende'l periodu [[Sumeria|sumeriu]] tantu ente homes como con rapazos.<ref name="mes"> Karen Rhea Nemet-Nejat (1998): ''Daily life in ancient Mesopotamia''. Greenwood Press. ISBN 0-313-29497-6.</ref> Na [[civilización sumeria]] ([[sieglu XXXI e.C.|3000 e.C. ]]) rexístrase la esistencia d'unos sacerdotes cantores llamaos ''assinu'' que significaba lliteralmente 'home úteru', lo que s'interpreta como homosexual. En [[Babilonia]] ([[sieglu XXII e.C.|2100]]-[[sieglu VI e.C.|560 e.C. ]]) tamién se documenta la esistencia de la homosexualidá, que yera considerada daqué corriente y nun se condergaba.<ref name="mes"/> Por casu nel rellatu épicu de [[Gilgamesh]] amuésase una rellación erótica del héroe col so compañeru [[Enkidu]]. Había cierta conexón ente práutiques sexuales (tamién homosexuales) y relixón. Hai constancia de que dellos sacerdotes d'[[Ishtar]] yeren homosexuales y que participaben baillando travestidos en determinaos ritos. En dellos templos babilónicos esistía prostitución masculina sagrada, similar a la exercida na [[India]] hasta la dómina moderna, anque'l restu de la prostitución masculina nun taba bien vista.<ref name="mes"/> Sicasí los sos vecinos los [[Asiria|asirios]] ([[sieglu XIX e.C.|1800]]-[[sieglu XI e.C.|1077 e.C. ]]) yeren intolerantes cola homosexualidá masculina. Mientres el reináu de [[Tiglatpileser I]], nel periodu mediu del imperiu (sieglu&nbsp;XII e.C. ), condergar cola [[capadura]], según lo atopao nuna tablilla cola siguiente llei: «Si un home sodomiza al so compañeru y ellos [los xueces] prueben los cargos y atópenlu culpable, Le sodomizarán a él y van converti-y en [[eunucu]]».<ref name="mes"/> Sicasí nel ''[[Códigu d'Hammurabi]]'' (alredor del [[sieglu XVIII e.C.|1770 e.C. ]]), mentar a les ''salzikrum'' ('hijo-varón') que podíen tomar una o delles esposes y teníen derechos d'heriedu y de propiedá asemeyaes a los homes.<ref>[http://pt.lesbianas.tv/historia-do-lesbianismu.htm «Historia del lesbianismu»] {{Wayback|url=http://pt.lesbianas.tv/historia-do-lesbianismu.htm |date=20151208060003 }}, artículu en portugués nel sitiu web Pt.Lesbianes.tv.</ref><ref>Llei 178 y siguientes, y llei 184 y siguientes, nel ''[[Códigu d'Hammurabi]]''.</ref> === Exiptu === {{AP|Homosexualidá nel antiguu Exiptu}} Los rexistros históricos sobre homosexualidá nel [[antiguu Exiptu]] son bien escasos y la mayoría de les vegaes ambiguos. Nuna [[mastaba]] de [[Saqqara]] d'alredor del [[sieglu XXV e.C.|2400 e.C. ]] perteneciente a [[Nianjjnum y Jnumhotep]], dos altos funcionarios reales del faraón [[Nyuserra]] de la [[Dinastía V d'Exiptu|V dinastía]], apaecieron imáxenes de dambos abrazándose en situaciones bien similares a les habituales de los matrimonios heterosexuales atopaes n'otres tumbes del mesmu periodu.<ref>Ahmed M. Moussa: ''Das Grab des Nianchchnum und Chnumhotep''. Mainz am Rhein: Zabern, 1977.</ref> Lo que fai creer que yeren una pareya homosexual, pero otros historiadores piensen que pueden ser una pareya d'hermanos, quiciabes ximielgos. La referencia más esplícita a la homosexualidá na cultura exipcia ta nos mitos de [[Seth]] y [[Horus]]. La lleenda cunta como Seth apoderaba'l [[alto Exiptu]], ente que al so sobrín Horus apoderaba'l [[so Exiptu]], lo que personifica la separación real de dambos territorios mientres el [[periodu predinástico d'Exiptu]]. Seth trató de violar a Horus y llucharon nel [[Nilu]] tresformaos n'hipopótamos mientres díes. Na llucha, Seth sacó-y un güeyu a Horus ente que Horus arrincó'l pene de Seth. A la fin cola intervención de [[Tot]], el dios de la sabiduría, dambos dioses reconcíliense. Esta llexendaria llucha sexual y la so posterior reconciliación ye interpretada polos historiadores como una alegoría de les lluches ente dambos reinos, que s'unificaríen alredor del [[sieglu XXXI e.C.|3000 e.C. ]] Tres la unificación la pareya de dioses representábase frecuentemente como símbolu de la unidá con ciertes connotaciones ambigues. En delles versiones Seth inclusive da a lluz a un neñu de Horus. Otru rellatu cunta como Seth intentó «deshonrar» a Horus. Seth violó enfusando analmente a Horus y foi llamar a los xueces por que dieren constancia del fechu. Pero Horus recoyera'l semen de Seth por conseyu de la so madre, [[Isis]], que lo punxo nuna llechuga, la comida favorita de Seth, y ésti comer ensin dase cuenta. Cuando los xueces invocaron al semen pa comprobar la fecundación, toos sosprender al oyelo contestar dende l'estómagu de Seth, siendo ésti'l deshonrado y non Horus.<ref>Richard Parkinson: «Homosexual desire and middle kingdom literature», en: ''The Journal of Egyptian Archaeology'', 81 (páx.&nbsp;70-71), 1995.</ref> El rellatu nun revela la considerancia que la sociedá exipcia tenía de les rellaciones homosexuales, nun s'esclaria si la deshonra vien del fechu de dexar ser violáu, por exercer el papel pasivu o por practicar sexu homosexual en sí, pero siquier rexistra que conocíen el conceutu de sexu ente homes. === Grecia === {{AP|Homosexualidá na antigua Grecia|Pederastia na Antigua Grecia}} [[Archivu:Pederastic courtship Louvre CA3096 n2.jpg|thumb|Escena de cortexu pederasta.<br />Vasía de [[Cerámica de figures negres|figures negres]]. 530-520 e.C. ]] Los primeros documentos escritos qu'apaecieron detallando práutiques homosexuales na antigüedá provienen de [[antigua Grecia|Grecia]]. En Grecia la [[Pederastia na Antigua Grecia|pederastia]] homosexual masculina yera una costume bien enraigonada. Tal costume nun reemplazaba al matrimoniu heterosexual sinón que trescurría xeneralmente antes y tamién coles mesmes. Nun yera frecuente que los homes adultos tuvieren rellaciones ente sigo (anque había esceiciones, como por casu el casu d'[[Alexandru Magnu]]),<ref>[[Claudio Eliano]], ''Varia historia'', xii, 7.</ref> lo habitual yera qu'un home, [[erastés]], xunir a un mozu nuevu, [[erómeno]]. Xeneralmente la rellación empezaba cuando l'amante adultu taba na ventena y el mozu taba acabante entrar na pubertá, calteniéndose hasta que'l erastés algamaba la trentena y casábase, anque podía enllargase indefinidamente o terminase antes. Esta rellación non yá yera sexual sinón que'l erastés adquiría un estatus xurídicu similar al d'un pariente masculín o un [[Tutela|tutor]], y yera responsable de la educación y l'entrenamientu militar del rapazu.<ref>William A. Percy (1996): ''Pederasty and pedagogy in archaic Greece''. Urbana y Chicago: University of Illinois Press, 1996. ISBN 0-252-02209-2.</ref> La pederastia yera un costume principalmente de la clase aristocrática per mediu de la cual les clases altes tresmitíen los sos valores. Dellos estudios revelaron que los antiguos griegos creíen que'l semen yera una fonte de conocencia y que con esta clase de rellación pasaba la sabiduría d'una xeneración a otra.<ref>{{cita llibru|apellíos=Vanggaard |nome=Thorkil |títulu=Phallos. A Symbol and its History in the Male World |editorial=Nueva York: International Universities Press, Inc. |fecha=[[1972]] |idioma=inglés |isbn= 978-0-8236-8192-1}}</ref> Por ser tan común, la mayoría de los personaxes históricos griegos de la dómina caltuvieron rellaciones con rapazos o homes en dalgún momentu de les sos vides. [[Archivu:Herkulaneischer Meister 002b.jpg|thumb|Representación de Safu, frescu en [[Pompeya]].]] Los cánones, ritos y convenciones sexuales que rixeron la pederastia variaben sensiblemente d'una ciudá estáu a otra y tamién mientres el periodu de mil años en que se practicó en Grecia. La pederastia foi la forma socialmente aceptada d'homosexualidá, pero nesti periodu tamién esistieron otres, incluyida la prostitución y el sexu con esclavos, anque yeren socialmente refiertaes. Anque en menor cantidá tamién hai rexistros de [[lesbianismu]], por casu na lliteratura de [[Safu]] o nos ritos de les [[bacantes]]. La muyer que practicaba la homosexualidá femenina denominábase ''tríbada'', del [[Griegu antiguu|griegu]] «''tribo''» ('estregar').<ref>{{Cita web |autor= The Independent |añu= [[10 de payares]] de [[2001]] |url= http://www.independent.co.uk/opinion/commentators/howard-jacobson/howard-jacobson-im-tired-of-this-tragedy-and-want-to-return-to-the-comic-coinage-of-life-again-616434.html |títulu= Howard Jacobson: I'm tired of this tragedy and want to return to the comic coinage of life again |fechaaccesu= 18, 11 |añoacceso= 2008 |idioma= inglés |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20090117054929/http://www.independent.co.uk/opinion/commentators/howard-jacobson/howard-jacobson-im-tired-of-this-tragedy-and-want-to-return-to-the-comic-coinage-of-life-again-616434.html |fechaarchivu= 17 de xineru de 2009 }}</ref><ref>{{Cita web |autor= Wilson, Emily |añu= [[2 de febreru]] de [[2004]] |url= http://www.guardian.co.uk/books/2004/feb/02/classics |títulu= Lady of Lesbos. Poet, courtesan, bisexual, victim... Emily Wilson looks beyond the labels for the essence of Sappho |obra= guardian.co.uk Series: London Review of Books |fechaaccesu=18, 11|añoacceso = 2008 |idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web |autor= Bryn Mawr Classical |añu= [[18 d'abril]] de [[2007]] |url= http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/2007/2007-04-18.html |títulu= Naturalia non turpia. Sex and Gender in Ancient Greece and Rome. Schriften zur antiken Kultur- und Sexualwissenschaft. Herausgegeben von Wolfgang Bernard und Christiane Reitz. Spudasmata, 113. Hildesheim: Olms, 2006. Pp. 560; ills. 12. ISBN 978-3-487-13272-3. |obra= Reviewed by Michael Fontaine, párrafu 5 |fechaaccesu=20, 11|añoacceso = 2008 |idioma=inglés}}</ref> En [[Esparta]] esistía una forma de rellación pederasta, similar a la masculina, tamién pa les muyeres. Nes antigües Grecia y [[Frigia]] nel cultu de la diosa [[Cibeles]] había homes que se capaben y a partir d'esi momentu tomaben la vistimienta y el papel femenín.<ref name="Califia">[[Patrick Califia|Califia, Patrick]] (2003) ''Sex changes the politics of transgenderism''. California: Cleis Press, [[ISDN]] 1-57344-180-5.</ref><ref name="Banjamin">[[Harry Benjamin]] (1966): ''The transsexual phenomenon''. Nueva York: Julian Press, 1966.</ref><ref name="Evans">[[Arthur Evans]] (1978): ''Witchraft and gay counterculture''. Boston: Fag Rag Books, 1966.</ref> {{VT|Pederastia militar na antigua Grecia|Prostitución na Antigua Grecia}} === Roma === {{AP|Homosexualidá na antigua Roma}} [[Archivu:Warren Cup BM GR 1999.4-26.1 n3.jpg|thumb|[[Copa Warren|Escifo]] [[homoerotismu|homoeróticu]] de dómina romana.]] La considerancia social de la homosexualidá na [[antigua Roma]] varió enforma a lo llargo del tiempu. Ente que na [[República Romana|república]] taba acutada pola [[lex Scantinia]], y considerada una conducta griega esviada; na primer metá del [[imperiu romanu|imperiu]] convertir nuna conducta totalmente aceptada, practicada inclusive polos emperadores, once de los dolce primeros según [[Suetonio]] na so obra ''[[Les vides de los dolce césares]]'',<ref>Gibbon, The Torne and Fall of the Roman Empire, ch.27 2:56.</ref><ref name="doc">[[Cayo Suetonio Sele]]: ''Vides de los dolce Césares''. Bibliotheca Homo Legens. ISBN 978-84-935182-2-6.</ref> onde s'incluyía a [[Xuliu César]]; y otros emperadores posteriores como [[Traxano]], [[Adriano]] y [[Heliogábalo]], ente otros personaxes. La forma de rellación homosexual más habitual en Roma foi aquella na que l'amu tomaba'l papel activu y un esclavu'l pasivu. Tamién hai numberosos rexistros de prostitución masculina. Mientres l'imperiu romanu produciéronse los primeros matrimonios rexistraos ente homes. Por casu [[Nerón]] casar con tres homes socesivamente, amás de con dos muyeres.<ref name="doc"/> Realizar ensin que se produxera nenguna reforma llegal o institucional por cuenta de que ente los romanos el matrimoniu yera un contratu priváu ente particulares nel que nun intervenía l'estáu. L'aceptación social de la homosexualidá volvió tornar dende mediaos de la dómina imperial y la so práctica terminó siendo dafechu prohibida al empezar la era cristiana, al castigala cola pena de muerte [[Teodosio I]] nel 390:<ref>M. Hyamson, ed. and tr., Mosaicarum et romanarum legum collatio, London 1913 (reimpresión Buffalo, 1997), pp. 82-83 (Coll. leg. mos. et rom. 5.3.1-2) (Coll. leg mos. Et Roman 5.3.1-2).</ref> {{cita|Cuando un home cásase ufiertándose de manera femenina a otru home ''(quum vir nubit in feminam viris porrecturam)'', ¿qué desea, cuando'l sexu perdió tol so significáu; cuando nun ye beneficiosu saber el delitu; cuando Venus vien camudada n'otra forma; cuando se busca l'amor pero nun s'atopa? Ordenamos los estatutos pa presentar les lleis que tengan de ser armaes cola espada vengatible, poles cualos aquelles persones infames son agora, y van poder ser d'equí p'arriba, culpables y van ser sometíos a una pena singular.|''Códigu de Teodosio'' 9.7.3}} La mesma condena caltener na llexislación de [[Justiniano I]] de 538 hasta'l final del [[Imperiu bizantín]]. === Asia oriental === {{AP|Homosexualidá en China}} En [[China]] tiense conocencia de la homosexualidá dende l'antigüedá. [[Pan Guangdan]] ({{Zh|c=潘光旦}}) amuesa na so escoyeta de cites sobre homosexualidá nos testos antiguos que casi tolos emperadores de la [[dinastía Han]] tuvieron unu o dellos amantes masculinos, xeneralmente [[catamita|catamites]].<ref>Pan Guangdan: "Zhongguo wenxianzhong tongxinglian juli" ('exemplos d'homosexualidá nos documentos chinos'). En ''Xing xilu xue'' ('psicoloxía del sexu'). Beixín, 1946.</ref> Hai tamién menciones de lesbianes nos rexistros históricos. L'atraición sexual pol mesmu sexu en China consideróse normal y nun yera escorrida como lo sería n'Europa mientres la Edá Media. L'amor homosexual foi frecuentemente representáu nel [[arte chino]] y munchos exemplos sobrevivieron a la [[revolución cultural]]. Anque nun queden grandes estatues hai munchos dibuxos en manuscritos en rollu y pintures sobre seda que pueden trate en coleiciones privaes.<ref>{{Cita web |url=http://www.androphile.org/preview/Museum/China/NEWindex.htm |títulu=World history of male love}}</ref> Na [[India]] hai rexistros históricos nel ''[[Rig-veda]]'' (el testu más antiguu de la India, de mediaos del [[II&nbsp;mileniu e.C. ]]), en rellatos tradicionales, en testos médicos ―como'l ''[[Sushruta-samhitá]]'' (d'alredor del [[sieglu VII e.C.|600 e.C. ]])― y xurídicos que menten la esistencia de persones del «tercer xéneru» (''tritiya-prakriti,'' lliteralmente, 'tercer naturaleza'). Nesti grupu se englobaba tantu a transexuales y [[intersexual]]ye, como a homosexuales y bisexuales; ye dicir a tou aquel que se consideraba que nel so ser tenía entemecíes les naturaleces masculino y femenino.<ref>Amara Das Wilhelm (2003): ''Tritiya-prakriti: people of the third sex - Understanding homosexuality, transgender identity, and intersex conditions through hinduism''. Xlibris Corporation, 2003.</ref> El ''[[Kama-sutra]]'' —escritu nel [[sieglu III|sieglu&nbsp;III&nbsp;d.&nbsp;C.]]— describi práutiques homosexuales tantu masculines como femenines, cuantimás les téuniques de la felación ente homes.<ref>[[Vatsiaiana]]: ''[[Kama-sutra]]'', 2ª parte, capítulos 8 y 9.</ref> == Sieglos V a XV == === América === [[Archivu:Najtunich d80.png|thumb|Pintura homoerótica maya nes parés un covarón de [[Naj Tunich]] ([[El Petén]], [[Guatemala]]).]] Antes de 1492, esistíen persones que llamaben de "[[dos espíritos]]" en munches cultures indíxenes alcontraes no que depués se denominaría Norteamérica. Ye dicir persones que desempeñaben roles y costumes masculines y femenines, lo qu'incluyía vistir y desempeñar xeres que nun se correspondíen col [[sexu]] col que nacieren. Esisten rexistros de persones transexuales tantu masculines como femenines en más de 130&nbsp;tribus.<ref name="Katz">[[Jonathan Katz]] (1976): ''Gai american history: lesbians and gay men in the U.S.A.'' Nueva York: Thomas Y. Crowell, 1976.</ref><Ref name="Williams">Walter L. Williams (1986): ''The spirit and the flesh: sexual diversity in american indian culture''. Boston: Beacon Press, 1986.</ref> Tamién hai rexistros de rellaciones homosexuales ente homes, delles vegaes mientres tola vida, y rellaciones pederastes masculines. Los [[azteques]] yeren creíblemente intolerantes y crueles colos homosexuales. La llei méxica castigaba la sodomía cola muerte, el empalamiento pal homosexual activu, la estraición de les coraes pol furu añal pal pasivu y la muerte a garrotazos pa les lesbianes.<ref name="Reza">{{Cita web |autor= Bernarda Reza Ramírez |url= http://www.universidadabierta.edu.mx/Biblio/R/Reza+Bernarda-Llave+Veracruz.htm |títulu= Propuesta p'ablayar el delitu nel estáu de Veracruz - Llave |obra= Universidá Abierta |fechaaccesu= 7 de payares de 2007 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20070824004531/http://www.universidadabierta.edu.mx/Biblio/R/Reza+Bernarda-Llave+Veracruz.htm |fechaarchivu= 24 d'agostu de 2007 }}</ref> [[Archivu:Vasija Chimú sexual (M. América, Madrid) 01.jpg|thumb|Cerámica homoerótica [[Chimú]].]] Los [[cultura maya|mayes]] yeren relativamente más tolerantes cola homosexualidá, anque llegaben a condergala cola muerte nun fornu en determinaos casos. Saber de fiestes sexuales ente los mayes qu'incluyíen el sexu homosexual.<ref name="Evans"/><ref name="Reza"/> La sociedá maya consideraba la homosexualidá preferible al sexu prematrimonial, polo que los nobles consiguíen [[esclavu|esclavos]] sexuales pa los sos fíos.<ref name="Evans"/> Sicasí los [[cultura tolteca|tolteques]] yeren desaxeradamente tolerantes cola homosexualidá, ya inclusive sosprendíen a los mayes les sos exhibiciones d'erotismu.<ref name="Evans"/> [[Archivu:Balboamurder.jpg|thumb|Cruel representación de [[Vasco Núñez de Balboa]] executando a nativos americanos homosexuales. Grabáu de [[Johann Theodor de Bry]].]] Nel [[imperiu Inca]] había diferencies al respective de la considerancia y l'aceptación de la homosexualidá según les zones del imperiu.<ref name="Aldrich"/> Onde s'aceptaba solía tar acomuñada a conceutos de calter relixosu y sagráu,<ref>{{Cita web |url=http://www.islaternura.com/APLAYA/HOMOenHISTORIA/Pueblos%20precolombinos%20Ochobre%202004.htm |títulu=La cara oculta de los pueblos precolombinos |autor= López, Eduardo Ramón |fechaaccesu=6 de xineru de 2008}}</ref> cronistes españoles como [[Pedro Cieza de Lleón]], [[Fray Gregorio García]] o [[Bernabé Cobo]] describen ritos empobinaos por sacerdotes travestidos y qu'incluyíen práutiques homosexuales. Amás menten la práctica de la prostitución homosexual masculina en dellos templos incaicos.<ref>Eduardo Ramón López: ''La cara oculta de los pueblos precolombinos''. País Canela.</ref> Esisten numberoses cerámiques de la dómina que representen sexu homosexual esplícitu de la cultura [[chimú]]. === Asia Oriental === {{AP|Homosexualidá ya Hinduismu|Homosexualidad en Xapón}} En China la práctica de la homosexualidá siguió siendo corriente na dinastíes [[Dinastía Song|Song]] y [[Dinastía Ming|Ming]] y va siguir ensin cambeos hasta la dómina moderna, [[dinastía Qing]]. Pintures y dibuxos alusivos siguen faciéndose mientres estos periodos. Les fachaes de dalgún templu [[hinduismu|hindú]] na India (como por casu en [[Khajuraho]]) na Edá Media decorar con escenes de sexu de too tipu, ente elles l'homosexual, ensin nenguna clase d'escándalu. Dellos testos atestigüen la práctica de la homosexualidá, como'l códigu llegal ''[[Smriti-ratnavali]]'' (sieglu&nbsp;XIV) onde se menta ente otros homes que nun son válidos pal matrimoniu con muyeres, a los transexuales ''(sandha)'', los [[intersexual]]es ''(nisarga)'', y tres tipos distintos d'homosexuales: ''mukhe-bhaga'' ('boca-natura', los que realicen sexu oral a otru varón), ''asekia'' (que traguen semen d'otru varón) y ''kumbhika'' ('vasía', que reciben sexu añal). Nel ''[[Jayamangala|Yaia-mangala]]'' d'[[Yashodhara|Iasodhara]], un testu del sieglu&nbsp;XII que comenta'l ''[[Kama sutra]]'', afírmase: «Les persones con esta clase d'enclín [homosexual], qu'arrenuncien voluntariamente a les muyeres pueden tar ensin elles porque s'amar los unos a los otros, casar ente ellos, xuníos por una fonda y fiel amistá».<ref>[[Alain Danielou]]: ''The complete “Kama sutra”''. Rochester (Vermont): Park Street Press, 1994.</ref> En [[Xapón]] delles obres lliteraries del periodu [[Yera Heian|Heian]] contienen referencies a rellaciones homosexuales, y de la esistencia de transexuales, como por casu na {{nihongo|[[Genji Monogatari|Historia de Genji]]|源氏物語|Genji Monogatari}} onde dellos homes siéntense atraíos polos mozos. Méntense práutiques homosexuales de dellos emperadores nel ''[[Kojiki]]'';<ref>{{Cita web |títulu= Kojiki, Records of ancient matters: Yamato-Takeru slays the Kumaso brothers |editorial=En: ''Androphile'' |url=http://www.androphile.org/preview/Library/Mythology/Japanese/kojiki_yamato-takeru%20.html |fechaaccesu=21 d'ochobre de 2008}} (inglés).</ref> por casu aluden a dalgún formosu rapazu reteníu pol emperador con propósitos sexuales. Mientres la Edá Media ye común nos exércitos xaponeses la práctica de la pederastia masculina, ''[[shudō]]''. {{VT|Homosexualidá y budismu|Homosexualidad y taoísmu|Homosexualidad y sintoísmu|Hu Tianbao}} === Europa === [[Archivu:Dante sodom.jpg|thumb|Ilustración de [[la Divina Comedia]].<br />[[Dante]] y [[Virgilio]] colos sodomites nel infiernu.]] Cola cayida del [[Imperiu romanu d'Occidente]] la so llexislación dexó d'aplicase polo que la homosexualidá va practicase llibremente y con bastante tolerancia mientres l'[[alta Edá Media]] na mayor parte d'Europa,<ref name="Percy">Warren Johansson, William A. Percy. ''[https://web.archive.org/web/20081224071557/http://www2.hu-berlin.de/sexology/BIB/Homosexuality_in_the_Middle_Ages.htm Homosexuality in the Middle Ages]'' (n'inglés).</ref> anque fuera considerada un pecáu. Ye una esceición la [[Hispania visigoda]] onde rexía la ''[[Breviariu de Alarico|Lex Romana Visigothorum]]'' que penaba les práutiques homosexuales masculines cola capadura y el destierru. Nel [[Imperiu bizantín|imperiu romanu oriental]] [[Justiniano I]] sigue cola pena de muerte pa les práutiques homosexuales na so llexislación ''[[Corpus iuris civilis]]'' de [[538]]. La sociedá europea volvióse [[teocentrismu|teocéntrica]] y l'intolerancia cola homosexualidá foi creciendo. Les autoridaes relixoses, bien poderoses al ser consideraos los garantes del xuramentu de vasallaxe y cumal de la pirámide [[feudalismu|feudal]],<ref>Santiago Montero Díaz (1948) ''Introducción al estudiu de la edá media.'' Imprenta Socesores de Nogués.</ref> empiecen a escorrer a los homosexuales sistemáticamente a partir del sieglu XII. El cristianismu como les demás [[Relixón abrahámica|relixones abrahámiques]] conderga la homosexualidá, basándose principalmente na interpretación de la narración bíblica de [[Sodoma]],<ref>Paolo Pedote Giuseppe Lo Presti (2003): ''Omofobia. Il pregiudizio anti-omosessuale dalla «Bibbia» ai nostri giorni''. Roma: Stampa alternativa, 2003.</ref> amás de les condenes del [[Llevíticu]] y de [[Pablo de Tarsu]] nel ''[[Nuevu Testamentu]]''.<ref>[http://www.biblija.net/biblija.cgi?biblia=biblia&m=Lev%EDtico+18%3A22&id22=1&pos=0&set=13&l=es&idp0=23&idp1=24&idp2=21&idp3=22 Llevíticu 18:22] Biblia interconfesional (DHH).</ref><ref>[http://www.biblija.net/biblija.cgi?biblia=biblia&m=Lev%EDtico+20%3A13&id22=1&pos=0&set=13&l=es Llevíticu 20:13] Biblia interconfesional (DHH).</ref><ref>[http://www.biblija.net/biblija.cgi?biblia=biblia&m=Romanos+1%3A26-27+&id22=1&pos=0&set=13&l=es Romanos 1:26-27] Biblia interconfesional (DHH).</ref><ref>[http://www.biblija.net/biblija.cgi?biblia=biblia&m=1+Corintios+6%3A9-10++&id23=1&id20=1&id21=1&pos=0&set=13&l=es&idp0=24&idp1=21 1 Corintios 6:9-10] Biblia interconfesional (DHH).</ref> Empezar a considerar que como nel rellatu bíblicu la so práctica puede atraer la roxura divino sobre los territorios onde se dexara la sodomía, provocando plagues y desastres naturales, lo que convirtió a los homosexuales nos chivos espiatorios. Puede vese un exemplu d'esta opinión nel [[cuerpu llegal]] [[Reinu de Castiella|castellanu]] de les ''[[Siete Partíes]]'' qu'amás de condergar a muerte les práutiques homosexuales afirma lo siguiente: {{Cita|Et d'aquella villa Sodoma en que Dios amosó aquella maravía, tomó nome esti pecáu, á que dicen sodomítico: et débise guardar tou home deste erro, porque nascen dél munchos males, et denuesta y enfama á sí mesmu et al que lo face con él; ca por tales yerros como esti envia el nuesu señor Dios sobre la tierra do lo facen fambre, et pestilencia, et terremotos et otros males munchos que non los podrie home cuntar.|Partida 7. Títulu XXI «De los que facen pecáu de luxuria contra natura».<ref>[[Alfonsu X de Castiella y Lleón|Alfonsu X El Sabiu]]. ''[http://fama2.us.es/fde/lasSietePartidasEd1807T3.pdf Los Siete Partíes'' (tomu 3)]'' (edición de 1807), partida 7, títulu XXI, p. 664.</ref>}} [[Archivu:Burning of Sodomites.jpg|thumb|Representación de la muerte na foguera del caballeru von Hohenberg y el so escuderu, condergaos por sodomía, frente a les muralles de [[Zúrich]] (1482).]] Les práutiques homosexuales exercer na clandestinidá inclusive nel senu de les ilesies, como informa'l ''[[Liber Gomorrhianus]]'', y nun yeren infrecuentes nes comunidaes monástiques tantu masculines como femenines.<ref>J. Boswell (1980): ''Christianity, social tolerance and homosexuality''. Nueva Haven: [[Yale University Press]], 1980.</ref><ref>Froide Bennett (1999): ''Singlewomen in the European Past''. University Pennsylvania Press, 10-11, 128.</ref>L'historiador de la [[Universidá de Yale]], [[John Boswell]], señaló que'l ritu de ''[[adelfopoiesis|adelphopoiesis]]'' que realizaba la ilesia de los primeros sieglos nun yera sinón una forma de matrimoniu homosexual so l'apariencia de «hermanamiento» en Dios de dos homes.<ref>John Boswell: ''Same-sex unions in premodern Europe''. Nueva York: Villard Books, 1994. ISBN 0-679-43228-0.</ref> El papa [[Gregorio IX]] siguiendo los encamientos del [[Concilio de Letrán III|tercer concilio de Letrán]] de 1179, pon fin a cualquier tolerancia dientro y fora de les órdenes relixoses, emitiendo un decretu qu'establecía que los monxos sodomites seríen espulsaos y los seglares [[Escomunión|escomulgaos]].<ref>''Decretales Gregorii IX'', líber quintus, tit. XXXI, cap. iv; en ''Corpus Iuris Canónici'', 2, col. 836.</ref> En [[1184]] fundóse la [[Inquisición medieval]], principalmente pa escorrer a [[herexía|herexes]] como los [[catarismu|cátaros]]. Pero amás d'acusa-yos de cargos de herexía o satanismu yera corriente acusa-yos de práutiques sexuales esviaes. Y llueu se convirtió nun preséu pa escorrer la [[bruxería]] y la [[sodomía]]. Dende entós los homosexuales van ser escorríos, torturaos y condergaos a muerte mientres el restu de la Edá Media, y darréu, en tol occidente cristianu. Esti clima d'intransixencia fai que los homosexuales escuéndanse, y por ello ye bien difícil atopar personaxes históricos homosexuales, salvo los qu'apaecen nos rexistros de procesos y execuciones per sodomía, amás acusar d'homosexual yera una forma frecuente de echar llevantos. Magar tou atopen dellos exemplos como [[Ricardo I d'Inglaterra]] (1157-1199), del que delles fontes apunten el so homosexual, anque ello sigue siendo oxetu d'alderique pa dellos historiadores.<ref>{{Cita web |url=http://www.glbtq.com/social-sciences/united_kingdom_01.html |títulu=Entrada United Kingdom I en ''LGBTQ encyclopedia'' |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100124101653/http://www.glbtq.com/social-sciences/united_kingdom_01.html |fechaarchivu=24 de xineru de 2010 }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/502419/Richard-I |títulu=Entrada Richard I en ''Enciclopedia Británica'' |idioma=inglés}}</ref> {{VT|Homosexualidá y cristianismu|Homosexualidad na Biblia}} === Países musulmanes === {{AP|Homosexualidá ya Islam}} [[Archivu:Shah Abbas and Wine Boy.jpg|thumb|Sha Abbas y el so paxe.]] Anque'l [[islam]] tamién [[Homosexualidá ya islam|conderga la sodomía]], la moral sexual yera menos estricta con esta tema na dómina, siempres y cuando se realizara en priváu. La práctica de la pederastia yera corriente mientres el [[Califatu Abasí]]. Los historiadores apuntaron que l'interés pol contautu colos rapazos amóntase paralelamente a midida que vanse faciendo más estrictes les normes de proteición ya internamientu de les muyeres nel ámbitu domésticu.<ref>Walter Andrews y Mehmet Kalpakli: ''The age of beloveds: love and the beloved in early–modern ottoman and european culture and society'', Durham y Londres, 2005.</ref> Mientres esta dómina atopamos referencies a rellacionar pederastes masculines na poesía y la pintura dende les tierres d'[[al-Ándalus]] hasta la India. Ye frecuente na lliteratura eponderar l'amor, yá seya sexual o non, incluyendo l'amor polos rapazu. Anque tamién hai referencies na prosa, principalmente vemos exemplos na poesía, con versos allabando la guapura y l'amor de los mozos. Hai delles amueses d'ello en ''[[El collar del palombu]]'' del poeta andalusí [[Ibn Hazm]], en ''El prau de les gaceles'' de Shams al-Din Muhammad ibn Hasan al-Nawaji y nes obres del principal poeta clásicu en llingua árabe [[Abu Nuwas]]. == Edá Moderna y Contemporánea == === Europa === Mientres el sieglu XVII y XVIII detéctense los primeros focos de subcultura homosexual modernos nes grandes ciudaes, como Londres, París o Ámsterdam, onde les rellaciones homosexuales establecíense principalmente ente homes adultos, en llugar de con rapazos, que podíen atopase en locales específicos, de cutiu con espectáculos de travestidos.<ref name="Wikholm">{{Cita web |autor= Andrew Wikholm |añu= 1999 |url= http://www.gayhistory.com/rev2/events/subcultures.htm |títulu= 1700-1800: Sodomitical Subcultures Remanez |obra= gayhistory.com |fechaaccesu=28 de febreru de 2009 |idioma=inglés}}</ref> L'apaición d'estes subculturas provocó una reaición violenta de los estaos, qu'intentaron controlales al traviés del terror, executando a dellos homosexuales como «escarmientu».<ref name="Wikholm"/> L'exemplu más estremu ye la [[Persecución d'homosexuales nos Países Baxos (1730-1731)|masacre de 1730 n'Ámsterdam]], na que fueron executaes siquier venticuatro persones.<ref>{{Cita web |autor= Andrew Wikholm |añu= 1998 |url= http://www.gayhistory.com/rev2/events/1730.htm |títulu= Dutch Sodomite Massacre |obra= gayhistory.com |fechaaccesu=28 de febreru de 2009 |idioma=inglés}}</ref> Empezó l'abandonu de la idea de la sodomía como un viciu causáu pola lluxuria y surdió el convencimiento de que se trataba del gustu particular d'una minoría de persones.<ref name="Wikholm"/> ==== Renacimientu ==== Nel [[Renacimientu]] produciéronse munchos cambeos cultural y políticu pero la persecución a los homosexuales non yá siguió cola mesma intensidá, sinón que mientres la dómina producieron dalgunes de les mayores persecuciones tantu poles autoridaes eclesiástiques como poles civiles de toa Europa. La [[inquisición española]] tenía potestá sobre'l crime de «sodomía» na [[Corona d'Aragón]]. Nos tribunales de [[Barcelona]], [[Valencia]] y [[Zaragoza]] un 12% de los xulgaos pola inquisición yeren condergaos a muerte na foguera; xulgaos per sodomía ente 1570 y 1630 fueron unos 1000.<ref name="glbtq inquisición">{{Cita web |autor= [http://web.archive.org/web/http://www.glbtq.com/contributors/bio_299.html Cristian Berco] |añu= 2004 |url= http://www.glbtq.com/social-sciences/inquisition.html |títulu= Inquisition |obra= glbtq |fechaaccesu= 3 de marzu de 2007 |idioma= inglés |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20070314032454/http://www.glbtq.com/social-sciences/inquisition.html |fechaarchivu= 14 de marzu de 2007 }}</ref> Especialmente severu foi'l tribunal de Zaragoza, qu'ente 1571 y 1579 xulgó a 543 persones per sodomía, de les que 102 fueron executaes.<ref name="Kamen">{{cita llibru |autor= Kamen, Henry |títulu= The Spanish Inquisition |añu= 1998 |editorial= Yale University Press |isbn= 0-300-07880-3}}</ref> De 1536 a 1821 la inquisición portuguesa encargóse de más de 4000 persones denunciaes por sodomía, de les que cerca de 500 fueron preses y 30 morrieron na foguera, la mayoría mientres el sieglu XVII.<ref>{{Cita web |autor= Mott, Luiz |url= http://br.geocities.com/luizmottbr/artigos03.html |títulu= Filhos d'Abraão & de Sodoma: Cristãvos-novos Homossexuais nos Tempos da Inquisição |fechaaccesu= 1 de payares de 2008 |idioma= portugués |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20060502010817/http://br.geocities.com/luizmottbr/artigos03.html |fechaarchivu= 2 de mayu de 2006 }}</ref> Mientres el sieglu XV y principios del XVI hubo importantes persecuciones poles autoridaes civiles en [[Venecia]] y [[Florencia]]. Asina, de 1342 a 1402, hubo 13 execuciones en Venecia, y en Florencia, onde los castigos nun yeren tan severos, anque incluyíen la capadura y la muerte na foguera, cuntáronse 2500 condena per sodomía de 1432 a 1502 realizaes polos [[Ufficiali di Notte]] (de 1478 a 1502 hubo 4062 acusaciones, calcúlase qu'unos 12.500 homes en total).<ref name="Crompton">{{cita llibru|apellíos = Crompton |nome= Louis |títulu= Homosexuality & Civilization |añu= 2006 |editorial= Cambridge y Londres: Belknap |id= 0-674-02233-5}}</ref> Fora del ámbitu de la ilesia católica, nos países con [[reforma protestante|ilesies reformaes]] creáronse les sos propies instituciones inquisitoriales y llexislaciones represives. Por casu, n'Inglaterra adoptó la ''[[Buggery act (1533)]]'' mientres el reináu d'[[Enrique VIII d'Inglaterra|Enrique VIII]], la primer llei gubernamental nesti país contra la [[sodomía (Derechu)|sodomía]] yá que hasta entós la persecución d'homosexuales y l'execución de les sos penes fuera llevada a cabu polos tribunales eclesiásticos. Esta llei definía como delitu cualquier práctica sexual «antinatural contra la voluntá de Dios y l'home». Darréu foi reformada polos tribunales por que namái incluyera'l sexu añal y el [[bestialismu]].<ref>R. V. Jacobs (1817): Russ & Ry 331 confirma que'l delitu, ''buggery'', fai referencia solo al contautu sexual ''per anum'' d'un home con otru home o con una muyer, o'l contautu ''per anum'' o ''per vaginum'' d'un home o muyer con un animal. Otres formes de contautu sexual contranatura» pueden arrexuntase como «asaltu indecente» o «indecencia grave», pero nun constitúin ''«buggery»''. Smith & Hogan: ''Criminal law'', 10ª ed., 1817. ISBN 0-406-94801-1.</ref> Esta llei foi bien influyente darréu porque s'estendió por toles [[Imperiu Británicu|colonies britániques]], y foi la base de llexislaciones que permanecieron vixentes hasta'l sieglu XXI en países d'América, África y Asia. [[Archivu:Andr37.jpg|thumb|''El raptu de Ganímedes'' de Michelangelo, dedicáu al so amáu [[Tommaso Cavalieri]].]] En 1532, [[Carlos I d'España|Carlos V d'Alemaña]], ya I d'España, creó una base llegal que prohibía les mesmes práutiques na so ''[[Constitutio Criminalis Carolina]]'', que se caltuvo vixente nel [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]] hasta finales del sieglu&nbsp;XVIII. L'artículu 116 diz: {{Cita|Castigái asina al impúdico, cuando actúe contra natura. Nel casu de qu'una persona actúe de forma impúdica con un animal, un home con un home, una muyer con una muyer, entós perdieron el derechu a la vida. Y va debese, según el costume, llevalos a la muerte col fueu.<ref>Traducción propia del orixinal:<br />:''«Straff der Vnkeusch, so wider die Natur beschicht. Jtem so ein mensch mit einem Viehe, Man mit Man, Weib mit Weib Vnkeusch treibenn, die habenn auch das leben Verwurckt. Vnt man solle sy, der gemeynen gewohnheit nach, mit dem feure vom lebenn zum tode richtenn»''.</ref>}} Ente los pocos personaxes de la dómina que pueden citase como homosexuales atopen los artistes [[Michelangelo]] y [[Leonardo da Vinci]]. Esti postreru tuvo que sufrir un procesu xudicial y encarcelamientu acusáu de sodomía na so mocedá, del que resultó finalmente absueltu. ==== Códigu napoleónicu y activismu incipiente ==== La [[Revolución francesa]] abolió en [[1791]], basándose nos principios filosóficos de la [[Ilustración]] y el so espíritu de llibertá, toos aquellos delitos que se definieron como imaxinarios, como la [[bruxería]], la [[herexía]] y la [[sodomía (Derechu)|sodomía]].<ref name="nap">Zelmar Acevedo (1985). ''Homosexualidá: escontra la destrucción de los mitos''. Ediciones Del Ser.</ref> El [[códigu penal francés]] de Napoleón caltuvo tal despenalización, al considerar solamente delitos les conductes que perxudicaren a un terceru.<ref name="nap"/><ref name="cod">Xabier Lizarraga Cruchaga (2003) ''Una historia sociocultural de la homosexualidá: notes sobre un aportar calláu.'' Paidós, 2003. ISBN 968-853-528-1.</ref> Anque s'introdució dalguna midida de restricción relativa a la ofiensa a la decencia pública», que darréu s'usó p'acutar l'ámbitu de la homosexualidá y ser la base de la censura. Les conquistes de [[Napoleón]] y la influyencia cultural francesa estendieron esta forma de llexislación per Europa y América.<ref name="cod"/> Esti fechu tuvo consecuencies al llargu plazu, creando n'Europa una área compuesta per países, casi toos católicos, qu'inspiraron la so llexislación nel códigu napoleónicu nos cualos la homosexualidá ente adultos que consintieren yá nun yera un delitu, ente ellos amás de [[Francia]] taben [[Homosexualidá n'España|España]], [[Homosexualidá en Bélxica|Bélxica]], [[Luxemburgu]], [[Homosexualidá nos Países Baxos|Países Baxos]], [[Homosexualidá en Portugal|Portugal]], [[Baviera]] y dellos territorios de la futura [[Italia]]. N'España omitióse la condena de la sodomía nel códigu penal de 1822 y abolióse definitivamente la inquisición en [[1834]]. Al pie de esta zona había otra de países compuestos na so mayoría per países protestantes na cual la homosexualidá masculina siguía siendo un delitu. Esta situación creó la base por qu'hubiera ciertu turismu homosexual de persones adineraes que diben del norte d'Europa escontra los países del sur en busca d'amantes y llibertá. [[Archivu:Homosexual.jpg|thumb|Carta de [[Károly Mária Kertbeny]] cola pallabra homosexual» escrita per primer vegada na historia (1868). Biblioteca Nacional Húngara.]] Esta disparidad nel tratamientu llegal de la homosexualidá constituyó'l primer estímulu por que dellos homosexuales que vivíen entós en países que penalizaben la homosexualidá entamaren campañes por que se abolieren les [[sodomía (Derechu)|lleis de sodomía]], reivindicaren que la so manera de vida nun yera contra natura y tampoco una forma de moral corrupta, primiendo a los políticos por que camudaren la llexislación. Empezaron a apaecer delles obres que reflexen la homosexualidá na historia de l'antigua Grecia como ''Eros: l'amor ente homes de los griegos'' de [[Heinrich Hoessli]] (1784-1864), unu de los primeres activistes.<ref name="hossli">{{cita llibru |autor= Kennedy, Hubert |fecha=3 de marzu de 2004 |editor= Claude J. Summers |capítulu= enllace |urlcapítulo = http://www.glbtq.com/literature/hossli_h.html |títulu= Hössli, Heinrich |idioma=inglés |editorial= glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture |fechaaccesu=marzu de 2008}}</ref> Ente estos primeres activistes en favor de la homosexualidá destacaron [[Karl Heinrich Ulrichs]] (1825-1895),<ref name="Ulrichs">{{cita llibru |autor= Ulrichs, Karl Heinrich |fecha=1864 |capítulu= enllace |urlcapítulo = https://books.google.de/books?id=iQkQAAAAYAAJ&dq=%22Karl+Heinrich+Ulrichs%22&lr=&as_brr=3&hl=es&source=gbs_summary_s&cad=0 |títulu= Forschungen über das Räthsel der mannmännlichen Liebe |idioma=alemán |editorial= Karl Heinrich Ulrichs (digitalizado por Google Books). |fechaaccesu=abril de 2008 }}</ref> [[Károly Mária Kertbeny]] (1824-1882)<ref name="Kertbeny">{{cita llibru |autor= Endres, Nikolai |fecha=24 de payares de 2006 |editor= Claude J. Summers |capítulu= enllace |urlcapítulo = http://www.glbtq.com/social-sciences/kertbeny_km.html |títulu= Kertbeny, Károly Mária |idioma=inglés |editorial= glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture |fechaaccesu=marzu de 2008 }}</ref> y [[Edward Carpenter]] (1844-1929). Los médicos y los científicos empezaron a estudiar la homosexualidá, alloñando la tema de la esfera moral. A la fin esti activismu sería'l xerme de la creación del [[movimientu LGBT]], especialmente nos países onde la homosexualidá siguía siendo delitu. Un exemplu de la represión entá esistente na mayoría de países foi'l famosu procesu acusando d'indecencia grave con otros homes» al escritor, y miembru de la [[orde de Queronea]], [[Oscar Wilde]], que resultó condergáu en 1895 a dos años de trabayos forzaos, lo qu'arruinaría la so reputación y obligó-y a exiliase del [[Reinu Xuníu]] a Francia. ==== Movimientu de lliberación n'Alemaña, 1890-1934 ==== {{AP|Primer movimientu homosexual|Historia de la homosexualidá n'Alemaña}} A pesar de que n'Alemaña esistía llexislación que penaba la homosexualidá, el [[artículu 175]] del códigu penal, mientres la [[república de Weimar]] la presión policial yera baxa en delles grandes ciudaes. [[Berlín]] yera considerada una ciudá lliberal, con munchos [[chigre gai|locales]] y clubes nocherniegos gais. Había [[cabaré]]s onde los turistes y los locales tantu [[heterosexual]]es como [[homosexual]]es esfrutaben d'actuaciones de [[travestismu|tresformistes]].<ref name="Aldrich">{{cita llibru |añu= 2007 |editor= Robert Aldrich |títulu= Gleich und anders |idioma=alemán |editorial= Murmann |allugamientu= Hamburgo |isbn= 978-3-938017-81-4}}</ref> Mientres el [[II Imperiu Alemán]] empezó a formase'l movimientu de reivindicación de los derechos de los homosexuales, que se convertiría nel más activu del mundu, mientres la República de Weimar. En [[1897]] crear en Berlín el [[Comité científicu humanitariu]] (Wissenschaftlich-humanitäres Komitee, WhK) pa lluchar pola despenalización de la homosexualidá y la so reconocencia social, según el de los transexuales, convirtiéndose asina na primer organización pública de defensa de derechos gais del mundu.<ref name="Herrn"/> Unu de los cofundadores del comité, el doctor xudíu [[Magnus Hirschfeld]], tamién co-fundó y dirixó el [[Institut für Sexualwissenschaft]] (Institutu pa la investigación sexual). Una institución privada pa la investigación sexolóxica. Tenía una biblioteca d'investigación y un gran archivu, amás de publicar la revista científica ''[[Jahrbuch für sexuelle Zwischenstufen]]'' (Anuariu pa los estaos sexuales entemedios). Tenía amás una consulta d'asesoramientu sexual y matrimonial. Tamién destacar por ser pioneru en promover congresos internacionales d'estudiu la sexualidá, entamando la [[Lliga mundial pa la reforma sexual]] y espublizar lo que llamaron «reforma sexual», reclamando derechos civiles y l'aceptación social de los homosexuales y transexuales.<ref name="Herrn"/> En 1903 créase otra organización gai la ''[[Gemeinschaft der Eigenen]]'' (Comunidá de los mesmos), fundada por [[Adolf Brand]] xuntu con [[Benedict Friedlaender]] y [[Wilhelm Jansen]], que'l so ideal yera l'amor homosexual ente homes viriles y la [[Pederastia na Antigua Grecia|pederastia según el modelu griegu]].<ref name="Herrn"/> Los sos miembros atopábense intelectualmente cerca de les idees de [[Gustav Wyneken]] sobre'l [[Eros]] pedagóxicu y defendíen la masculinidad de los homes gais.<ref>[http://www.trend.infopartisan.net/trd0900/t220900.htm 1897-1933 • Die erste Homosexuellenbewegung in Deutschland<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> Refugaben de forma frontera les teoríes médiques de la dómina sobre la homosexualidá, como la teoría de los estadios sexuales entemedios de [[Magnus Hirschfeld]] y el [[Comité científicu-humanitariu]], al considerar qu'arrobinaben l'[[estereotipu]] d'homosexual [[pluma (LGBT)|amuyeráu]]; polo qu'entraron frecuentemente en discutiniu, anque tamién collaboraron de volao con ellos na década de los [[años 1920]] pa lluchar contra'l [[artículu 175]]. La ''Gemeinschaft der Eigenen'' amás de la llucha política entamaba tou tipu d'actividaes culturales y al campu pa gais, y publicaron ''[[Der Eigene]]'' (El mesmu) la primer revista homosexual regular del mundu (1896).<ref>{{Cita web |url=http://projekte.free.de/dada/dada-p/P0001241.HTM |títulu=Base de datos de publicaciones anarquistes |idioma=alemán}}</ref> [[Archivu:Der Eigene - 1896.jpg|thumb|Primer edición de ''[[Der Eigene]]'', 1896.]] Surdieron más organizaciones disidentes cola organización de Hirschfeld. [[Hans Kahnert]], fundó nos años 1920 l'Asociación de l'Amistá Alemana destinada a formar llazos de camaradería ente los homosexuales alemanes. Abrióse un centru en Berlín con xuntes selmanales y publicaben un boletín tamién selmanal llamáu ''Die Freundschaft'' (L'amistá).<ref name="Herrn"/> En 1921 l'asociación llanzó un llamamientu a l'aición por que los homosexuales alemanes participaren na reforma llegal: {{Cita|Homosexuales, conocéis les razones que motiven a los vuesos oponentes. Tamién sabéis que los vuesos líderes y los vuesos abogaos trabayaron duru y incansablemente mientres décades pa esaniciar los prexuicios, espublizar la verdá, reivindicar los vuesos derechos; y esos esfuercios nun fueron del tou en devanéu. Pero la conclusión final ye que vós mesmos tenéis de reivindicar los vuesos derechos. N'última instancia, la xusticia namái va ser el frutu del vuesu esfuerciu. La lliberación de los homosexuales namái puede llograse gracies al esfuerciu de los mesmos homosexuales.<ref>''Yearbook for sexual intermediates'', vol. 21.</ref>}} Nel ámbitu cultural tamién se reflexó esti clima reivindicativu. La llibertá de prensa qu'hubo mientres la [[República de Weimar]] facilitó que surdieren gran númberu de publicaciones sobre la homosexualidá. Mientres el [[Periodu d'enteguerres]] publicáronse trenta diarios, revistes y boletinos distintos dirixíos a homosexuales.<ref name="Herrn">{{cita llibru |autor= Herrn, Rainer |añu= 1999 |títulu= Anders bewegt. 100 Jahre Schwulenbewegung in Deutschland |edición= Waldschlösschen |idioma=alemán |editorial= MännerschwarmSkript Verlag |allugamientu= Hamburgo |páxina=80 |isbn= 3-828983-78-4}}</ref> Antes de ''Der Eigene'' (1896), [[Karl Heinrich Ulrichs]] publicara yá en 1870 la revista ''[[Urnings]]'', de la que namái s'editó un númberu.<ref>Kennedy, Hubert, y Karl Heinrich Ulrichs: «First theorist of homosexuality», en: ''Science and Homosexualities''. ed. Vernon Rosario (S. 26–45). Nueva York: Routledge, 1997.</ref> Apaecieron noveles y llibros de too tipu.<ref name="glbtq litXX">{{cita llibru |autor= Jones, James W. |añu-orixinal= 2002 |fecha=27 de xunetu de 2005 |editor= Claude J. Summers |capítulu= enllace |urlcapítulo = http://www.glbtq.com/literature/german_austrian_lit2_19c_20c.html |títulu= German and Austrian Literature: Nineteenth and Twentieth Centuries |idioma=inglés |editorial= glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture |fechaaccesu=mayu de 2008 }}</ref> En 1919 realizóse la primera de delles películes de temática homosexual, ''[[Anders als die Andern]]'' (Distintu a los demás), interpretada por [[Conrad Veidt]], que narra la historia d'un homosexual víctima de chantaxe, que desesperáu pide ayuda a un médicu famosu (interpretáu pol mesmu [[Magnus Hirschfeld]]) y termina suicidándose pola presión social.<ref>{{cita llibru |añu= 2003 |capítulu= enllace |urlcapítulo = http://www.kino.com/video/item.php?product_id=841 |títulu= Different from the Others (Anders als die Andern). |idioma=inglés |editorial= Kino on Videu |fechaaccesu=mayu de 2008 }}</ref> La tema inspirar nos frecuentes chantaxes que los homosexuales sufríen na vida real por cuenta de la llexislación que los penalizaba. Y en 1921 fundóse'l grupu de teatru homosexual ''Theater des Eros''. Inclusive en 1920 compúnxose'l primer himnu homosexual, ''[[Das lila Lied]]'' (el cantar violeta).<ref name="Lareau">{{cita llibru| |autor= Lareau, Alan |añu= 2005 |mes= febreru |capítulu= enllace |urlcapítulo = http://web.archive.org/web/20071024184850/http://findarticles.com/p/articles/la mio_m2822/is_1_28/ai_n13716972/print |títulu= Lavender songs: undermining gender in Weimar cabaré and beyond |idioma=inglés |editorial= BNET (copia d'Archive.org)}}</ref><ref>Wir sind, wie wir sind! - Homosexualität auf Schallplatte Teil I - Aufnahmen 1900 bis 1936, Bear-Family-Records, 2002, ISBN 3-89795-887-2.</ref> El Comité Científicu Humanitariu, lideráu por Hirschfeld, consiguió axuntar unes 5000 firmes de notables ciudadanos pidiendo la eliminación del [[artículu 175]] y llevó el pidimientu al [[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]] en 1898, pero nun foi almitida al ser namái sofitada pola minoría del [[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|Partíu Socialdemócrata]].<ref>{{cita llibru |autor= Lauritsen, John |coautor= David, Thorstad |capítulu= enllace |urlcapítulo = http://www.triangles-roses.org/the_petition.htm |títulu= The Petition Against Paragraph 175 |idioma=inglés |editorial= Triangles roses |fechaaccesu=abril de 2008 }}</ref> En [[1929]] Hirschfeld consiguió convencer a un comité parllamentariu por que sometiera de nuevu al Reichstag un proyeutu de llei pa esaniciar l'artículu 175. Tolos delegaos de los partíos políticos alemanes, incluyíu'l [[Partíu Comunista d'Alemaña]], con esceición del [[Partíu Nacionalsocialista Alemán d'el Trabayadores partíu nazi]], votaron a favor de la retirada del artículu 175 na votación del comité. Polo que'l parllamentu taba virtualmente a puntu de reformar el códigu, cuando'l [[crack de 1929|fundimientu de la bolsa]] de Nueva York, la crisis financiera qu'anició y les condiciones d'anexón d'[[Austria]] dieron al traste col nuevu proyeutu de llei.<ref name="Bastian">{{cita llibru |autor= Bastian, Till |añu= 2000 |títulu= Homosexuelle im Dritten Reich. Geschichte einer Verfolgung |idioma=alemán |editorial= Beck |allugamientu= Múnich |páxina=101 |isbn= 3-406-45917-X}}</ref> En 1930 producióse la primera [[Cambéu de sexo|reasignación de sexu]] de la historia. El pintor danés Einar Mogens Wegener (1882-1931) someter a cinco operaciones n'Alemaña, so la supervisión de Magnus Hirschfeld, tres les cualos tomó'l nome de [[Einar Mogens Wegener|Lili Elbe]]. {{VT|Institut für Sexualwissenschaft|Comité científicu humanitariu|Magnus Hirschfeld|Adolf Brand}} ==== Persecución nazi y fascista ==== {{AP|Persecución de los homosexuales na Alemaña nazi}} Toles meyores producíes mientres la república de Weimar viniéronse embaxo cola llegada del [[Adolf Hitler]] y el [[Partíu Nacionalsocialista Alemán d'el Trabayadores partíu nazi]] al poder. Mientres la dómina [[nazi]], considerar a la homosexualidá una traza d'inferioridá y un defectu xenéticu que torgaba la perpetuación de la raza aria, polo que s'endurecer l'aplicación del [[artículu 175]] del [[códigu penal]] alemán, que dicía: {{Cita|Un actu sexual antinatural cometíu ente persones de sexu masculino o d'humanos con animales ye punible con prisión. Tamién puede disponese la perda de los sos derechos civiles.}} Los alemanes consideraos homosexuales fueron arrestaos, encarcelaos o internaos en [[campos de concentración]], al igual que los homosexuales de los territorios ocupaos, onde munchos fueron asesinaos. D'alcuerdu al historiador alemán [[Klaus Müller]], calcúlase qu'aprosimao 100.000 homes fueron arrestaos ente 1933 y 1945.<ref name="Bastian"/> Aprosimao la metá fueron encarcelaos; d'ellos, ente 15.000 y 10.000 fueron unviaos a campos de concentración, de los cualos solo sobrevivieron unos 4.000 al rematar la guerra. Un porcentaxe bien alto en comparanza con otros coleutivos por cuenta de los maltratos que sufrieron.<ref name="Bastian"/> [[Archivu:Pink triangle.svg|thumb|El [[Triángulu rosa]], símbolu impuestu polos nazis a los homosexuales nos campos de concentración.]] Los homosexuales dientro de los campos de concentración yeren identificaos con un [[triángulu rosa|triángulu invertíu de color rosa]]. A aquellos homosexuales qu'amás yeren [[xudíos]] obligábase-yos a usar una [[estrella de David]] que'l so triángulu invertíu yera rosa. Esti símbolu, en memoria del esterminiu nos campos de concentración, ye usáu na actualidá por asociaciones que lluchen contra la [[discriminación]] por motivos d'orientación sexual.<ref name="Bastian"/> Polo xeneral, puede afirmase que'l lesbianismu como tal nun foi escorríu pol sistema, a pesar de que xuristes aisllaos ciscaben un castigu y el movimientu lésbico y feminista fuera prohibíu. Esisten informes de casos individuales de lesbianes que fueron secuestraes y llevaes a prostíbulos nos campos de concentración, pero los fechos son tan vagos —y en dellos casos contradictorios— que se duldó de la so autenticidá.<ref name="LesbIIIReich">{{cita llibru |autor= USHMM |fecha=19 de febreru de 2008 |capítulu= enllace | urlcapítulo = http://www.ushmm.org/wlc/article.php?lang=en&ModuleId=10005478 |títulu= Lesbians and the Third Reich |idioma=inglés |editorial= United States Holocaust Memorial Museum |ubicación= Washington, D.C. |fechaaccesu=mayu de 2008 }}</ref> Naturalmente hubo lesbianes nos campos de concentración, pero condergaes por otros delitos.<ref>Pa más información vease {{cita llibru |autor= Schoppmann, Claudia |añu= 1996 |títulu= Days of masquerade: the lives of lesbians during the Third Reich |idioma=inglés |editorial= [[Columbia University Press]] |isbn= 3922166946 |fechaaccesu=mayu de 2008}}; {{cita llibru |autor= Schikorra, Christa |añu= 2001 |títulu= Kontinuitäten der Ausgrenzung. „Asoziale“ Häftlinge im Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück |idioma=alemán |editorial= Metropol |otros = tesis doctoral de la LA TO Berlin |allugamientu= Berlin |isbn= 3-932482-60-3}}</ref> Les dificultaes específiques de les lesbianes mientres la Guerra fueron debíes a l'amenaza de persecución, que produció una gran inseguridá llegal y social, y sobremanera a la prohibición de realizar trabayos «de prestíu» a muyeres. Toles muyeres quedaron en consecuencia apostraes a mano d'obra barata, lo que nel casu de les lesbianes, ensin ayuda del sueldu d'un home, foi especialmente duru pa la so sobrevivencia.<ref name="LesbIIIReich"/> N'Austria, onde la homosexualidá femenina yera illegal, el númberu de xuicios y los castigos impartíos fueron pocu importantes, yá que na mayoría de los casos nun se llegó nin siquier a imponer la pena mínima prevista pola llei y de cutiu concedíase la [[llibertá condicional]].<ref>{{cita llibru |autor= Schoppmann, Claudia |añu= 1999 |títulu= Verbotene Verhältnisse. Frauenliebe 1938-1945 |idioma=alemán |editorial= Querverlag |allugamientu= Berlin |isbn= 3-89656-038-7}}</ref> Dempués de la guerra, el citáu artículu 175 siguió vixente en dambes Alemanias hasta finales de la década de 1960. De cuenta que los homosexuales que sobrevivieren a los campos de concentración nazis podíen ser arrestaos nuevamente so la mesma llei.<ref name="glbtq-175">{{cita llibru |autor= Kaczorowski, Craig |añu-orixinal= 2004 |fecha= 13 d'avientu de 2006 |editor= Claude J. Summers |capítulu= enllace |urlcapítulo = http://www.glbtq.com/social-sciences/paragraph_175.html |títulu= Paragraph 175 |idioma=inglés |editorial= glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture |ubicación= Chicago |fechaaccesu=mayu de 2008 }}</ref> Inclusive en 1998 cuando'l [[Bundestag|parllamentu alemán]] aprobó una llei p'anular les sentencies inxustes impuestes mientres l'alministración de la xusticia penal nazi, dos grupos fueron escluyíos de l'anulación integral: los [[deserción|desertor]] del exércitu y los homosexuales.<ref name="Bastian"/> D'esa manera torgábase-yos a los sobrevivientes homosexuales los procedimientos destinaos a llimpiar el so estigma llegal y a percibir les compensaciones poles inxusticies sufiertes, como sí asocedió col restu víctimes. Nun foi hasta l'añu 2002 cuando dicha llei modificóse, pa incluyir a los homosexuales. De la mesma los aliaos fascistes d'Alemaña llevaron a cabu la so propia persecución d'homosexuales. N'Italia la persecución de los gais empezó na década de 1940. So la dictadura fascista de [[Benito Mussolini]], dellos homosexuales fueron unviaos a un exiliu internu, a llugares como diminutes islles italianes.<ref>{{Cita web |url= http://www.williamapercy.com/wiki/images/Italy.pdf |títulu= Italy |fechaaccesu=31 d'ochobre de 2008 |autor= Wayne R. Dynes |obra= Encyclopedia of Homosexuality |idioma=inglés }}</ref> En [[Francia]], el [[réxime de Vichy]] tamién introdució lleis en contra de los homosexuales.<ref name="Sternweiler">{{cita llibru| |autor= AA.VV. |añu= 1997 |editor= Sternweiler, Andreas; Hannesen, Hans Gerhard |títulu= Goodbye to Berlin? 100 Jahre Schwulenbewegung |idioma=alemán |editorial= Verlag Rosa Winkel |ubicación= Berlín |isbn= 3-86149-062-5}}</ref> Mientres n'España'l réxime [[franquismu|franquista]] promulgó lleis pa escorrer y encarcelar a los homosexuales. En principiu modificó la llei de [[Llei de Folgazanes y Maleantes]] por qu'incluyera a los homosexuales y recluyilos en campos de trabayu y colonies agrícoles que yeren auténticos campos de concentración, como'l de [[Tefía]] na isla de [[Fuerteventura]].<ref>{{Cita web |año= 1954 |url= http://www.boe.es/datos/imagenes/BOE/1954/198/A04862.tif |títulu= BOE n° 198, 17 de xunetu de 1954 |obra= BOE |fechaaccesu=17 de xunetu de 2008}}</ref> Dempués en 1970, promulgaría la [[llei sobre peligrosidá y rehabilitación social]] qu'imponía penes de prisión o internamientu en correccionales psiquiátricos, que tuvo vixente hasta 1979 nel periodu de transición a la democracia. {{VT|Llista rosa}} ==== Persecución na URSS y otros países comunistes ==== {{AP|Persecución de la homosexualidá na URSS|Socialismu y derechos LGBT}} Contemporáneamente a la persecución nazi tuvo llugar una persecución menos conocida, pero non menos devastadora, na [[Xunión Soviética]]. Paradóxicamente la base que motivó la persecución yera bien similar a la de los nazis, esto ye, el conceutu pseudobiológico de «dexeneración». Consideraben que la homosexualidá yera un alifaz, amestada a la decadencia moral y física de la corrupta burguesía. La homosexualidá non yá yera una actividá contra la naturaleza sinón tamién contra la sociedá socialista y, como tal, tenía que ser erradicada de tol territoriu soviéticu. Polo que s'introdució en 1934 el ''artículu 121'' nel códigu penal de la URSS, que dicía:<ref>{{Cita web |url= http://www.williamapercy.com/wiki/images/Russia.pdf |títulu= Russia and USSR |fechaaccesu=31 d'ochobre de 2008 |autor= Wayne R. Dynes |obra= Encyclopedia of Homosexuality |idioma=inglés}}</ref> {{Cita|1.- La rellación sexual d'un home con otru home (sodomía) va penalizar cola privación de llibertá por un periodu d'hasta 5 años.<br />2.- Sodomía agravantes. Si aplicárase violencia física, amenaces, practicar con un menor o abusara de la superioridá con daquién dependiente va penar con privación de llibertá d'hasta 8&nbsp;años.}} Cientos de millares de persones fueron internaos en [[gulag]]s por homosexualidá, d'onde munchos nunca tornaron por cuenta de la brutalidá a la que fueron sometíos. Llexislaciones similares enllantar en tolos países de la [[Pactu de Varsovia|órbita soviética]] y [[China]]. Amás la homosexualidá foi usada frecuentemente como arma nes lluches polítiques de la URSS p'acusar a los adversarios políticos y urdir planes contra ellos. {{VT|Homosexualidá en Rusia}} === Asia === {{VT|Homosexualidá ya islam}} Na mayoría de los países musulmanes llueu s'abandonó la tolerancia medieval de la homosexualidá y fuéronse enllantando puntos de vista más estrictos ya intolerantes sobre la so práctica, pasando a ser escorrida como un delitu aplicando la [[xaria]]. Según les distintes escueles d'interpretación xurídica, los [[madhab]]s, estableciéronse condenes que diben dende la simple multa o latigazos, a penes de prisión o de muerte; según los llugares. La visión de la homosexualidá de casi toles sociedaes asiátiques recibió a partir del sieglu XVII una fuerte influencia de la opinión occidental, entós bastante negativa, principalmente per mediu de dos víes. En primer llugar la llexislación [[colonialismu|colonial]], inglesa y holandesa principalmente, qu'introdució les lleis contra la sodomía d'estes [[metrópolis]] nes sos colonies. Per otru llau, cuando los gobiernos de los países asiáticos decidieron modernizalos nel sieglu XIX adoptando les ciencies y la teunoloxía occidentales, importaron de la psicoloxía europea de la dómina la creencia de que la homosexualidá tratar d'un desorde mental. Amás tamién influyeron les creencies espublizaes polos misioneros cristianos na zona. Esto fizo que sociedaes tradicionalmente tolerantes cola homosexualidá como la india o la china camudaren negativamente la so actitú. En China amás sería decisiva la opinión del comunismu qu'instauró una [[Socialismu y derechos LGBT#China: 1949 - 2008|persecución nel país]] en cuanto producióse la so ascensión al poder y creóse la [[República Popular China]] en 1949, que nun agambaría hasta 1997 y 2001 cuando se retiró la homosexualidá del códigu penal y la llista china d'enfermedaes mentales respeutivamente. === África Subsaḥariana y los Mares del Sur === Hasta'l sieglu XX, los rellatos sobre'l [[África Subsaḥariana]] afirmaben que la homosexualidá nun esistía nel continente. Escontra 1920 empezaron a apaecer informes qu'afirmaben lo contrario y empezóse a falar de la homosexualidá institucionalizada» ente los pueblos africanos, que ponía l'acentu nes diferencies de poder, edá y función, más que nel placer sexual o eróticu. Antropólogos modernos afirmen que ye lo contrario, que ye la sexualidá heterosexual la que ta institucionalizada, esistiendo una obligación de casase y tener fíos. Nes sociedaes [[patriarcal]]es africanes los homosexuales pueden caltener rellaciones con otros homes, mientres éstes sían invisibles a la sociedá. Esisten tamién innumberables rellatos sobre costumes lésbiques, incluyendo'l casu de [[Lesothu]], onde dos muyeres pueden casase, pasando una d'elles a tomar el papel d'home.<ref name="Aldrich"/> La situación camudó hacia 1900 col [[colonialismu]]. Primeramente pola apaición de grandes concentraciones de trabayadores temporeros, que se rexuntaben sobremanera nes mines y que llevó a l'apaición de matrimonios ente homes y rapazos, que les sos ceremonies y regles yeren similares a les heterosexuales. El costume siguió hasta a lo menos la década de 1980.<ref name="Aldrich"/> Pero'l cambéu más fondu inducíu pol colonialismu foi la introducción de la [[moralidá victoriana]], les [[cristianismu|relixones cristianes]] y [[islam|islámica]], y les [[llei de sodomía|ley de sodomía]] que convirtieron nel sieglu XXI l'África Subsaḥariana nuna de les zones más homofóbicas del planeta. Esisten numberosos informes de viaxeros y antropólogos que falen sobre la homosexualidá n'[[Oceanía]]. La figura del ''[[mahu]]'' de [[Tahití]], que ta documentada dende 1789 nun informe de [[William Blight]], del ''[[fakaleiti]]'' de [[Tonga]] o los ''[[fa'afafine]]'' de [[Samoa]] ye similar al de los [[dos espíritos]] americanos: homes que tomen el papel de muyeres na sociedá. En [[Ḥawai]] esistía la institución del ''[[aikane]]'', mozos que sirvíen a xefes tribales tantu n'asuntos políticos como sexuales y que yeren respetaos como persones influyentes. N'Australia taba estendida'l costume de que l'hermanu de la novia sirviera de sustitutu sexual al futuru home, hasta que los novios tuvieren n'edá de casase.<ref name="Aldrich"/> En [[Papúa Nueva Guinea|Papúa]] ye conocíu'l casu de los [[etoro]], que creen que los mozos precisen beber el semen de los mayores pa llograr fuercia vital. L'estudiu de la homosexualidá n'Oceanía influyó de forma importante nel estudiu modernu del fenómenu n'[[Occidente]], amosando qu'una perceición distinta ye socialmente posible.<ref name="Aldrich"/> A pesar d'ello, la colonización tamién influyó na llexislación de la zona y, por casu, la homosexualidá ye castigada con penes d'hasta 14 años de cárcel en [[Papúa Nueva Guinea]].<ref>{{Cita web |año= 2008 |url= http://www.hrw.org/en/node/79347 |títulu= Papua New Guinea |obra= Human Rights Watch |fechaaccesu=28 de febreru de 2009 |idioma=inglés}}</ref> === América === ==== EE. XX. ==== {{AP|Homosexualidá nos Estaos Xuníos}} Los [[Estaos Xuníos]] heredaron la llexislación de sodomía del [[Reinu Xuníu]] y los colonos [[puritanos]] llevaron los sos prexuicios contra los homosexuales.<ref>Charles Kaiser, ''The gay metropolis'', páx. 19; Fone, páx. 327.</ref> De les trelce colonies iniciales namái [[Georgia (Estaos Xuníos d'América)|Georgia]] escarecía de llei contra la sodomía, y casi toles posteriores fueron adoptando la ''[[Buggery act (1533)|Buggery act]]'' del [[derechu anglosaxón]]. Tres la independencia los estaos caltuvieron les lleis de sodomía, que xeneralmente condergaben a pena de muerte les práutiques homosexuales ente homes. Tamién yeren punibles na mayoría de los estaos los actos homosexuales ente muyeres hasta finales del sieglu XX, pero les persecuciones yeren bien rares y les penes solíen ser más benignes que les correspondientes al mesmu delitu ente homes. La Ilustración y la Revolución francesa traxeron un clima de lliberalismu, que llevó a dellos estaos norteamericanos n'abolir la pena de muerte pa la sodomía. N'el so llugar impúnxose la pena de 10&nbsp;años de cárcel y la confiscación de bienes; sicasí, n'otros como Carolina del Sur, los sodomites podíen ser condergaos a pena de muerte hasta 1873.<ref>Molly McGarry, y Fred Wasserman: ''Becoming visible: an illustrated history of lesbian and gay life in twentieth-century America''. Nueva York (Penguin Studio), 1998. ISBN 0-670-86401-3. Páx.&nbsp;32.</ref><ref>Fone, páx. 332. <!-- Enllaz muertu: [http://www.gayhistory.com/rev2/factfiles/ff1786.htm 1786: Pennsylvania drops death penalty;] Enllaz muertu: [http://www.gayhistory.com/rev2/words/buggery.htm Buggery.]--> </ref> Tres l'apaición del [[psicoanálisis]] la homosexualidá empezó a tratase como un desorde psiquiátricu, los homosexuales yeren internaos voluntariamente o a encomalo en psiquiátricos y sometíos a [[terapia de reorientación sexual]], qu'incluyía la [[terapia d'iñerizu]] con [[Terapia de choques|electro-choques]] ya inclusive la [[lobotomía]]. Mientres los dos primeros tercios del sieglu XX l'aceptación de la homosexualidá sufrió vaivenes según la sociedá pasara por un periodu más o menos conservador. En 1924 apaeció fugazmente la primer organización pa reivindicar los derechos civiles de los homosexuales, la ''[[Society for Human Rights]]'', pero foi rápido desarticulada pola policía. El [[Informe Kinsey]] sobre la sexualidá del home (1948) y la muyer (1953), que foi unu de los primeres n'encetar científicamente les temes de la homosexualidá y bisexualidá ente otros de la sexualidá humana polo xeneral, tuvo un gran espardimientu dientro y fora de los círculos científicos. La publicación del primer tomu, ''Comportamientu sexual del home'', resultó una sorpresa pa la sociedá al afayar que les práutiques homosexuales nun yeren fenómenos marxinales y que yeren realizaes por un porcentaxe considerable de la población. ==== América Llatina ==== El tratamientu xurídicu de la homosexualidá y la reconocencia de derechos civiles a los homosexuales na rexón foi bien desemeyada nel tiempu. Ente que dellos países sumáronse tempranamente al cercu del códigu penal napoleónicu y despenalizaron les práutiques homosexuales nel [[sieglu&nbsp;XIX]]; como [[Brasil]] (1830), [[Méxicu]] (1871), [[Guatemala]] (1871) y [[Arxentina]] (1886); dalgunos fueron despenalizándola a lo llargo del [[sieglu XX]], como'l [[Perú]] (1924), y otros esperaron hasta'l [[sieglu XXI]] pa llevantar la prohibición, como [[Puertu Ricu]] (2005), [[Panamá]] (2008) y [[Nicaragua]] (2008), casi coles mesmes qu'otros estaos empezaben a reconocer el derechu a la unión civil de les pareyes del mesmu sexu; cabo destacar el casu de [[Venezuela]], nel que la homosexualidá nunca foi penalizada. La primer organización de reivindicación de derechos pa los homosexuales de Llatinoamérica, [[El nuesu Mundu]], fundar n'Arxentina en 1967, y llueu foi siguida por otres como los [[Frente de Lliberación Homosexual (Arxentina)|Frentes de Lliberación Homosexual d'Arxentina]] y de [[Frente de Lliberación Homosexual (Méxicu)|Méxicu]] (1971), el [[Coleutivu de Lliberación Homosexual]] (Méxicu, 1972), la [[Comunidá del Arguyu Gai]] (Puertu Ricu, 1974) y la [[Comunidá Homosexual Arxentina]] (1984). === Movimientu homófilo === {{AP|Movimientu homófilo}} El movimientu homófilo» foi'l [[movimientu homosexual]] que surdió tres la [[Segunda Guerra Mundial]], aprosimao ente 1945 y finales de la década de 1960.<ref name="Aldrich"/> El nome «homófilo», del griegu [[filia|φιλία]] (filia, amor), foi adoptáu por estos grupos como alternativa a la pallabra [[homosexual]], pa enfatizar l'amor en llugar del sexu, y alloñar de la imaxe negativo y estereotipao del homosexual sexualmente promiscuo. La pallabra foi creada por [[Karl-Günther Heimsoth]] na so tesis doctoral de 1924, ''Hétero y homófilia''. Pretendíen consiguir l'aceptación de los homosexuales y convertise en miembros respetables de la sociedá al traviés de dos medios: la conocencia científica de la homosexualidá y tratar de convencer a la sociedá de que, a pesar de les diferencies que s'amenorgaben al ámbitu priváu, los homosexuales yeren normales y de fiar.<ref name="Aldrich"/> Considerar a estos grupos políticamente moderaos y cautelosos en comparanza colos movimientos LGBT tantu precedentes como colos que-yos asocedieron. Hubo dalguna esceición más radical como'l comunista norteamericanu [[Harry Hay]]. Sicasí, pocos taben dispuestos a salir del armariu, yá que s'arriesgaben a ser encarcelaos na mayoría de los países occidentales y la homofobia imperaba na opinión pública de la dómina. Nesti periodu formaron delles organizaciones homófilas en diversos países d'Europa y América como la holandesa [[COC Nederland|COC]], los daneses [[Forbundet af 1948]] y [[International Homosexual World Organisation]]; les norteamericanes [[Mattachine Society]] y [[Daughters of Bilitis]]; y los ingleses [[Homosexual Law Reform Society]] y [[Campaign for Homosexual Equality]]. Una de les principales xeres que realizaron los grupos homófilos foi la de publicar revistes qu'espublizaren les conocencies científiques sobre homosexualidá y trataren la tema dende un puntu de vista positivu, ente estes publicaciones destacaron [[Der Kreis]], [[Arcadie (revista)|Arcadie]] y [[ONE, Inc.]] El términu homófilo cayó en desusu col cayente del movimientu y les sos organizaciones al surdir el [[movimientu de lliberación gai]] a partir de 1969. === Disturbios de Stonewall === {{AP|Disturbios de Stonewall|Movimientu de lliberación LGBT}} Les autoridaes de Nueva York mientres los años sesenta amosaben la so intolerancia negando la llicencia pa sirvir alcohol a los chigres que yeren frecuentaos por homosexuales como mediu de represión d'esta clase de locales. Como éstos sirvíen alcohol de toes formes, teníase una escusa pa realizar redaes policiales regularmente y acosar a los veceros. El [[28 de xunu]] de [[1969]] una d'estes irrupciones nel chigre [[Stonewall Inn]] en Christopher Street nel [[Greenwich Village]] desencadenó'l llevantamientu violentu de los homosexuales contra les fuercies policiales nunos disturbios que duraron tres díes nes cais. A pesar de la revuelta los asaltos policiales en Nueva York nun terminaron colos disturbios de Stonewall. El 8 de marzu de 1970 la policía detuvo nel Snake Pit, otru chigre gai del Greenwich Village, a 167 persones. L'incidente tuvo una tráxica consecuencia porque unu de los deteníos, un mozu arxentín, por mieu a perder el so visáu, saltó pela ventana y mancóse gravemente.<ref>{{Cita web |url=http://www.cs.cmu.edu/afs/cs/user/scotts/ftp/bulgarians/stonewall.txt |títulu=Back to Our Future?}}</ref> Los historiadores [[Dudley Clendinen]] y [[Adam Nagourney]] describieron la situación de los homosexuales n'EEXX ante de la rebelión del Stonewall Inn de la siguiente forma: {{cita|Yeren una lexón secreta, que se conocía pero refugábase, ignorábase, de la cual ríase y que se despreciaba. Y como conocedores d'un secretu, ellos teníen una ventaya que yera una desventaxa tamién, a diferencia d'otros grupos minoritarios d'Estaos Xuníos. Yeren invisibles. A diferencia de afroamericanos, muyeres, nativos americanos, xudíos, irlandeses, italianos, asiáticos, hispanos o cualesquier otru grupu cultural que lluchaba pol respetu y l'igualdá de derechos, los homosexuales nun teníen marques físiques o culturales, nin un idioma nin dialeutu común que pudiera identifica-yos ente sigo... o ante los demás. Pero esa nueche, per primer vegada, esa aquiescencia habitual convertir en resistencia violenta... Dende esa nueche la vida de millones de gais y lesbianes, y l'actitú escontra ellos de la cultura mayoritaria na que vivíen, camudó rápido. La xente empezó a apaecer en públicu como homosexuales esixendo respetu.<ref>Clendinen, páx. 12.</ref>}} L'historiador [[Nicholas Edsall]] establez la siguiente comparanza: {{cita|Stonewall comparóse con munchos actos de protesta y desafíu radical na historia d'América como'l [[motín del té]]. Pero quiciabes la comparanza más acertada seya la referida al comportamientu de [[Rosa Parks]] cuando se negó a sentase nun asientu pa negros del autobús de Montgomery, Alabama, n'avientu de 1955, lo qu'acabó provocando'l movimientu pro derechos civiles modernu. Meses dempués de Stonewall surdieron grupos radicales de lliberación gai y revistes en numberoses ciudaes y campos universitarios d'América y dempués nel norte d'Europa.<ref>Edsall, p. 333.</ref>}} [[Archivu:Flying rainbow flag at Taiwan Pride 20041106.jpg|thumb|Bandera del arguyu gai ondeando.]] Los sucesos de la madrugada del 28 de xunu de 1969 nun fueron el primer enfrentamientu de los homosexuales cola policía, nin en [[Nueva York]] nin n'otros llugares. Yá hubiera [[disturbios de la cafetería Compton's|disturbios na cafetería Compton's]] en 1966 y na [[Black Cat Tavern]] de [[Los Ánxeles]] por una redada en 1967.<ref>Witt et al., páx. 210.</ref> Sicasí diverses circunstancies convirtieron en memorables los disturbios de Stonewall. L'allugamientu del llugar favoreció'l so ésitu, con cais estreches que daben ventaya a los manifestantes sobre la policía.<ref name="memory">Elizabeth Armstrong, y Suzanna Crage: «Movements and memory: the making of the Stonewall myth», artículu en ''American Sociological Review'', 71 (5), páx.&nbsp;724-752.</ref> Amás munchos de los participantes y residentes de Greenwich Village pertenecíen a organizaciones polítiques y pudieron movilizar a una comunidá gai grande y cohesionada nes selmanes posteriores a les revueltes. Asina esta aición tuvo muncho más impautu na comunidá gai, más allá d'un sentimientu de solidaridá al curtiu plazu, convirtiéndose nel puntu de partida del [[movimientu de lliberación LGBT]], al provocar la unión de los homosexuales n'organizaciones como'l [[Frente de Lliberación Gai]] o la [[Gay Activists Alliance]]. Pero quiciabes la faceta más destacable de los disturbios de Stonewall seya la so propia conmemoración, qu'anició los eventos añales del [[Día Internacional del Arguyu LGBT]],<ref name="memory"/> que la so celebración anguaño rexunta a cientos de miles de persones en tol mundu defendiendo los sos derechos. Asina, los disturbios de Stonewall quedaron pa la historia como un finxu y un símbolu del empiezu na llucha polos derechos de los homosexuales.<ref>Molly McGarry, y Fred Wasserman: ''Becoming visible: an illustrated history of lesbian and gay life in twentieth-century America''. Nueva York (Penguin Studio), 1998. ISBN 0-670-86401-3. Páx.&nbsp;6, 17 y siguientes, y 33.</ref> L'ésitu y consecuencies de los disturbios de Stonewall deber en gran midida al cambéu de mentalidá xeneral de la sociedá nos años sesenta, promovida pola revolución sexual, el movimientu feminista y la llucha polos derechos civiles de les minoríes raciales. Stonewall representa un puntu d'inflexón na organización de los coleutivos y la interconexión de la subcultura gai, camudando radicalmente'l so programa políticu. Ente que los activistes de les xeneraciones anteriores llucharen sobremanera por una mayor aceptación, les xeneraciones siguientes a Stonewall van esixir la reconocencia social, la integración y equiparación de derechos completa. Tamién se producieron cambeos nel llinguaxe, el términu homosexual» que caltenía connotaciones negatives provenientes de la psiquiatría foi refugáu por munchos homosexuales americanos de los años setenta, al igual que l'[[eufemismu]] «[[homófilo]]»; nel so llugar retomar nel llinguaxe cultu, ensin les connotaciones negatives, la pallabra «[[gai]]» (n'[[Idioma inglés|inglés]]: allegre), que curiosamente hasta entós fuera usada polos detractores de la homosexualidá.<ref>Molly McGarry, y Fred Wasserman: ''Becoming visible: an illustrated history of lesbian and gay life in twentieth-century America''. Nueva York (Penguin Studio), 1998. ISBN 0-670-86401-3. Páx.&nbsp;160.</ref> Y que nun tardaría n'introducise n'otros idiomes. === Yera del sida === La era del [[sida]] empezó oficialmente'l 5 de xunu de 1981, cuando'l Centru pa la Prevención y Control d'Enfermedaes (d'Estaos Xuníos) convocó una conferencia de prensa onde describió cinco caso de [[neumonía]] en Los Ánxeles.<ref name="MMWR19810605">[http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/june_5.htm «Morbility and mortality weekly report»], artículu nel sitiu web CDC.gov del 5 de xunu de 1981.</ref> Al mes siguiente rexistráronse dellos casos de [[sarcoma de Kaposi]]. Magar que los médicos conocíen tanto la neumonía por ''[[Pneumocystis carinii]]'' como'l sarcoma de Kaposi, l'apaición conxunta de dambos en dellos pacientes llamó-yos l'atención. La mayoría d'estos pacientes yeren homes homosexuales sexualmente activos.<ref>«New homosexual disorder worries officials», artículu n'inglés de L. K. Altman nel diariu ''The New York Times'' del 11 de mayu de 1982.</ref> Y la mayoría morrió en pocos meses. Por cuenta de l'apaición d'unos llurdios de color arrosáu nel cuerpu de los infestaos, la prensa empezó a llamar al sida «peste rosa», apuntando amás a los homosexuales, anque llueu se fixo notar que tamién la carecíen otros coleutivos como los inmigrantes haitianos n'Estaos Xuníos, los usuarios de drogues inyectables, el receptores de tresfusiones sanguínees y les muyeres heterosexuales.<ref>Centers for Disease Control (CDC): [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6811853 PMID 6811853 «Opportunistic infections and Kaposi's sarcoma among haitians in the United States»], artículu na revista ''MMWR Morb Mortal Weekly Report'', 31 (26): páxs.&nbsp;353-354 y 360-361.</ref> [[Archivu:Red Ribbon.svg|thumb|El llazu coloráu, símbolu internacional de la llucha contra'l sida.]] Hasta 1984 desconocíase la causa y sostuviéronse diverses teoríes sobre la posible causa del sida. La teoría con más sofitu foi que'l sida yera causáu por un virus. La evidencia que sofitaba esta teoría yera, básicamente, [[epidemioloxía|epidemiolóxica]]. En 1983 un grupu de nueve homes gais con sida de Los Ánxeles, que tuvieren pareyes sexuales de mancomún, incluyendo a otru home en Nueva York que caltuvo rellaciones sexuales con trés d'ellos, sirvieron como base pa establecer un patrón d'andada típica de les enfermedaes infeicioses. Esta hipótesis finalmente llevó a afayar el [[VIH]] y pudo empezar a investigar el so tratamientu y orixe. La teoría más reconocida anguaño sobre l'orixe del sida, sostién que'l [[VIH]] provién d'un virus llamáu «virus d'inmunodeficiencia en simios» ([[VIS]]), equivalente al VIH y que causa síntomes similares al sida n'otros [[primates]]. Pasaría al ser humanu debíu al consumu de la carne d'estos animales y empezáu a estendese na población africana mientres el sieglu XIX. Nun principiu la comunidá gai foi culpada de l'apaición y posterior espansión del sida n'Occidente. Inclusive dellos grupos relixosos llegaron a afirmar que'l sida yera un castigu de Dios a los homosexuales (esta creencia entá ye popular ente ciertes minoríes de creyentes cristianos y musulmanes). Otros acusaron al estilu de vida malváu» de los homosexuales como responsable de la enfermedá. Tou ello anque darréu súpose que nel so orixe n'África l'espardimientu produxérase principalmente per vía heterosexual. Sía que non, la relativamente rápida espansión de la enfermedá nes comunidaes homosexuales, xuníu a que la mayoría de los primeros enfermos conocíos nes sociedaes occidentales yeren homosexuales, avivó diches creencies. En dicha espardimientu aceleráu tuvo un factor d'importancia'l fechu de que l'usu del [[preservativu|condón]] yera pocu habitual ente los homosexuales, por considerase namái un métodu anticonceutivu. Los prexuicios descritos supunxeron un pasu tras na aceptación del fechu homosexual. Toles víctimes de la enfermedá nos primeros momentos sufrieron una estigmatización,<ref>[http://data.unaids.org/pub/GlobalReport/2006/2006_GR_CH04_en.pdf «The impact of AIDS on people and societies»], artículu (en [[PDF]]) en ''2006 Report on the global AIDS epidemic'', UNAIDS.</ref> que foi doble nel casu de los homosexuales. Y los coleutivos de víctimes tuvieron que realizar esfuercios y collaborar cola comunidá médica en campañes pa dar a conocer les verdaderes causes y formes de tresmisión de la enfermedá, con oxetu de desterrar la llerza y acabar asina cola discriminación. Per otru llau, la [[epidemia]] causó un gran impautu na comunidá gai, yá que gran parte d'una xeneración viose afeutada y los sobrevivientes tuvieron que ver cómo compañeros y amigos finaben antes de l'apaición de los tratamientos [[antirretroviral]]ye. Supunxo coles mesmes un cambéu nes costumes sexuales de la mayoría; cuando se conocieron les víes d'andada tuviéronse qu'incorporar midíes de proteición, xeneralizándose l'usu del condón. === OMS: Nun ye una enfermedá === Cola apaición del [[psicoanálisis]] na [[años 1890|década de 1890]] producióse un cambéu na perceición de la homosexualidá d'una parte de les sociedaes occidentales, dexaron de ver a los homosexuales como viciosos, pecadores o delincuentes pa pasar a ser enfermos mentales. Lo que llueñe de ser una meyora supunxo un empeoramientu, yá que non yá había que trepar colos fanáticos relixosos y los políticos represores, sinón tamién colos psiquiatres y les más diverses teoríes sobre la materia. Los homosexuales, inclusive nos llugares onde nun yera delitu, corríen el riesgu de que se-yos intentara «curar». Munchos homosexuales de tol mundu fueron internaos voluntariamente o a encomalo en [[hospital psiquiátricu|psiquiátricos]] y sometíos a lesives [[terapia de reorientación sexual|terapies de reorientación sexual]], mientres la mayor parte del sieglu XX. El [[17 de mayu]] de [[1990]] producióse unu de los finxos de la historia LGBT, la [[Organización Mundial de la Salú|O.M.S]] retiró la homosexualidá de la ''[[CIE-9|clasificación estadística internacional d'enfermedaes y otros problemes de salú]]''.<ref name="OMS-APA">{{Cita web |autor= Isabel F. Lantigua |añu= 21 de xunu de 2005 |url= https://www.elmundo.es/elmundosalud/2005/06/21/neuropsiquiatria/1119356356.html |títulu= Los psicólogos nieguen que la homosexualidá seya una enfermedá |obra= elmundo.es |fechaaccesu=29 de xunetu de 2007}}</ref> Esta esclusión de la llista d'enfermedaes mentales foi siguida pol restu de les organizaciones médiques del mundu: el [[Reinu Xuníu]] fixo lo propio en 1994, siguíu pol Ministeriu de Salú de la [[Federación Rusa]] en 1999 y la Sociedá China de Psiquiatría en 2001.<ref>[http://www.cbsnews.com/stories/2001/03/07/world/main277027.shtml «China more tolerant toward gais»], artículu nel sitiu web ''CBS News'' (de Beixín) del 7 de marzu de 2001.</ref> Esta decisión tuvo un precedente en 1973 cuando l'[[American Psychological Association|Asociación Estauxunidense de Psiquiatría]] (APA) modificó'l estatus anterior de la homosexualidá, votando de manera unánime sacar la homosexualidá de la seición «esviaciones sexuales» de la segunda edición del ''[[Manual diagnósticu y estadísticu de los trestornos mentales]]'' (el [[Manual diagnósticu y estadísticu de los trestornos mentales|DSM]]-II).<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,904053,00.html «An instant cure»], artículu nel ''Time Magazine'' del 1 d'abril de 1974.</ref> Esta decisión confirmóse oficialmente por mayoría simple (58%) de los miembros xenerales de la APA en 1974, que decidieron sustituyir esi diagnósticu pola categoría más nidia de «perturbaciones na orientación sexual», que se sustituyiría na tercer edición (el DSM-III), pol términu ''[[Orientación sexual egodistónica|homosexualidá egodistónica]]'', que terminó esaniciándola de la llista na revisión de la mesma edición (DSM-III-R) en 1986. La APA agora namái considera los trestornos d'aceptación de la orientación sexual mesma como unu de los trestornos sexuales non especificaos».<ref>[http://psychology.ucdavis.edu/rainbow/html/facts_mental_health.html «Fechos alrodiu de la homosexualidá y la salú mental»], artículu n'inglés nel sitiu web Psychology.UCDavis.edu.</ref> Dende entós los homosexuales yá nun pueden ser discriminaos por considerar los enfermos o trastornados, nin tienen que sufrir les peligroses terapies de reorientación sexual, anque los detractores de la homosexualidá sigan considerando que se retiró de la llista non por criterios científicos sinón poles presiones polítiques de les organizaciones homosexuales.<ref>[http://www.conoze.com/doc.php?doc=1590 «La homosexualidá nun ye lo que yera», artículu de [[César Vidal]] nel sitiu web ConoZe.com.</ref> [[Archivu:World_laws_pertaining_to_homosexual_relationships_and_expression.svg|thumb|300px|'''Situación llegal de la homosexualidá nel mundu'''<br> '''Homosexualidá llegal''' {{Lleenda|#002255|Matrimoniu homosexual}} {{Lleenda|#0066FF|Uniones civiles}} {{Lleenda|#CCCCCC|Ensin uniones civiles}} {{Lleenda|#90c|Reconocencia de matrimonios homosexuales realizaos n'otros países}} '''Homosexualidá illegal/acutada''' {{Lleenda|#decd87|Restricciones a la llibertá d'espresión y asociación}} {{Lleenda|#f9dc36|Penalidá ''[[de iure]]'', mas non aplicada ''[[de facto]]''}} {{Lleenda|#ec8028|Pena de cárcel}} {{Lleenda|#e73e21|Cadena perpetua}} {{Lleenda|#800000|Pena de muerte}}]] === Derechos civiles y matrimoniu === {{AP|Llexislación sobre la homosexualidá nel mundu|Matrimoniu ente persones del mesmu sexu}} El [[movimientu LGBT]] lleva lluchando y trabayando pa consiguir la equiparación de derechos dende'l final del sieglu&nbsp;XIX. Y la [[Declaración Universal de los Derechos Humanos]] recoyó esta reivindicación: {{cita|''Tolos seres humanos nacen llibres ya iguales en dignidá y derechos'' y, dotaos como tán de razón y conciencia, tienen de portase fraternalmente los unos colos otros.}} {{cita|Toa persona tien los derechos y llibertaes proclamaos nesta Declaración, ''ensin distinción dalguna de raza, color, sexu, idioma, relixón, opinión política o de cualesquier otra índole, orixe nacional o social, posición económica, nacencia o cualesquier otra condición''.|Artículos 1 y 2 de la [[s:Declaración Universal de los Derechos Humanos|Declaración Universal de los Derechos Humanos]]}} Una vegada que n'Europa y casi toa América consiguióse la despenalización de la homosexualidá (non ensin dificultaes; en países como EE.UU tuvo que ser el [[Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos|Tribunal Supremu]] el que derogara les lleis de sodomía que persistíen en [[2003]]), la siguiente reivindicación a los finales del [[sieglu&nbsp;XX]] y l'empiezu del [[sieglu&nbsp;XXI]], amás de lluchar pola despenalización de la sodomía nel restu del mundu, foi consiguir la reconocencia de les [[unión civil|uniones civiles]] y el [[matrimoniu ente persones del mesmu sexu]]. Oldearíense asina los derechos de les pareyes homosexuales al los del les heterosexuales en materies como [[Heriedu (Derechu)|heriedu]], accesu a cobertories sociales de la pareya o beneficios fiscales. El primer estáu del mundu en llegalizar los matrimonios homosexuales fueron los [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu nos Países Baxos|Países Baxos]] en [[2001]], produciéndose'l primer matrimoniu nel conceyu d'Ámsterdam el [[1 d'abril]] d'esi mesmu añu. Siguieron a Holanda en reconocer los matrimonios homosexuales [[Matrimoniu del mesmu sexu en Bélxica|Bélxica]] (2003), [[Matrimoniu del mesmu sexu n'España|España]] y [[Matrimoniu del mesmu sexu en Canadá|Canadá]] (2005), [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu en Sudáfrica|Sudáfrica]] (2006), [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu en Noruega|Noruega]] y [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu en Suecia|Suecia]] (2009), [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu en Portugal|Portugal]], [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu n'Islandia|Islandia]], [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu n'Arxentina|Arxentina]] (2010), [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu en Dinamarca|Dinamarca]] (2012) y [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu n'Uruguái|Uruguái]] y [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu en Francia|Francia]] (2013); amás de 6 estaos de los [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu nos Estaos Xuníos|Estaos Xuníos]] y [[Méxicu, D. F.]] Nos [[Estaos Xuníos]] sigue la llucha xudicial y política. Los primeros matrimonios del país fueron de resoluciones xudiciales que, tres llargos procesos xudiciales, acabaron cola derogación de la discriminación en dichos estaos. Mientres n'estaos como [[Vermont]] y [[Nueva Jersey]] aprobóse una forma d'unión civil con derechos similares al matrimoniu (anque con restricciones). El matrimoniu ente persones del mesmu sexu ye reconocíu nel [[Distritu de Columbia]] y por 32 estaos: [[Alaska]], [[Arizona]], [[California]], [[Carolina del Norte]], [[Coloráu]], [[Connecticut]], [[Delaware]], [[Ḥawai]], [[Idaho]], [[Illinois]], [[Indiana]], [[Iowa]], [[Maine]], [[Maryland]], [[Massachusetts]], [[Minnesota]], [[Nevada]], [[New Hampshire]], [[Nueva Jersey]], [[Nueva York]], [[Nuevu Méxicu]], [[Oklahoma]], [[Oregón]], [[Pennsylvania]], [[Rhode Island]], [[Utah]], [[Virxinia]], [[Virxinia Occidental]], [[Vermont]], [[Washington (estáu)|Washington]], [[Wisconsin]] y [[Wyoming]]. A ellos hai que sumar el Distritu de Columbia.,<ref>{{Cita web |url=http://www.dosmanzanas.com/2014/10/el matrimoniu igualitariu-yá-ye-llegal-en-arizona-y-wyoming.html |títulu=http://www.dosmanzanas.com/2014/10/el matrimoniu igualitariu-yá-ye-llegal-en-arizona-y-wyoming.html}}</ref><ref>{{Cita web |autor= [[El País]] |url= https://www.elpais.com/articulo/sociedad/Iowa/respuende por/bodes/gay/elpepusoc/20090403elpepusoc_7/Tes |títulu= Iowa respuende por les bodes gais |fecha=[[3 d'abril]] de 2009 |fechaaccesu=18 d'abril de 2009}}</ref><ref>{{Cita web |autor= [[Público (España)|Público]] |url= https://www.publico.es/internacional/217232/vermont/cuartu/llegaliza/matrimoniu/gai/eeuu |títulu= El votu históricu de Vermont llegaliza'l matrimoniu gai |fecha= [[8 d'abril]] de 2009 |fechaaccesu= 18 d'abril de 2009 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20091016231819/https://www.publico.es/internacional/217232/vermont/cuartu/llegaliza/matrimoniu/gai/eeuu |fechaarchivu= 16 d'ochobre de 2009 }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dosmanzanas.com/2014/10/estaos-xuníos-idaho-nevada-y-coloráu-sumir al matrimoniu igualitariu.html |títulu=http://www.dosmanzanas.com/2014/10/estaos-xuníos-idaho-nevada-y-coloráu-sumir al matrimoniu igualitariu.html}}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.dosmanzanas.com/ |títulu=http://www.dosmanzanas.com/}}</ref> amás ta reconocíu en tres jurisdicción tribales: nes tribus [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu nes xurisdicciones tribales d'Estaos Xuníos|Coquille, Suquamish, y Odawa]]respeutivamente.<ref>{{Cita web |autor= [[Advocate]] |añu= 2011 |url= http://www.advocate.com/News/Daily_News/2011/08/04/SameSex_Marriage_Becomes_Llegal_in_Washington_at_Least_One_Part/ |títulu= Same-Sex Marriage Becomes Llegal in Washington (at Least One Part) |fecha= 4 d'agostu de 2011 |idioma= inglés |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20120410052953/http://www.advocate.com/News/Daily_News/2011/08/04/SameSex_Marriage_Becomes_Llegal_in_Washington_at_Least_One_Part/ |fechaarchivu= 10 d'abril de 2012 }}</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/us_elections_2008/7711127.stm «California bans same-sex marriage»], artículu n'inglés nel sitiu web ''BBC News'' (Londres) del añu 2008.</ref> L'alderique sigue abiertu en gran parte del mundu. Mientres dellos países tán llegalizando uniones civiles d'homosexuales con idéntiques carauterístiques a les heterosexuales (dalgunes d'elles estremándose namái nel nome dau a la unión, pa nun llamala matrimoniu), otros tán aprobando fórmules entemedies que reconocen dellos derechos pero acuten otros. Dellos activistes y abogaos de derechos civiles consideren qu'estes restricciones son un exemplu de la [[tiranía de la mayoría]].<ref>{{Cita web |títulu=Spring fever |obra=Bill and Kent's place on the Web |url=http://billandkent.com/blog/archives/000802.htm |fechaaccesu=8 de payares de 2006}}</ref><ref>{{Cita web |títulu=Matt Daniels, president of the traditionalist Alliance for Marriage, condemned the decision. |obra=NewsFeed Researcher |url=http://newsfeedresearcher.com/rss/idn2006.10.29.11.58.50.jsp#hdng1 |fechaaccesu=8 de payares de 2006}}</ref> == Ver tamién == * [[Cronoloxía de la historia LGBT]] * [[Movimientu gai]] * [[Historia del lesbianismu]] * [[Censura homofóbica]] == Notes == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * Bullough, Vern L., et al (ed.): [https://web.archive.org/web/20060221073022/http://williamapercy.com/pub-Stonewall.htm ''Before Stonewall: activists for gay and lesbian rights in historical context''.] Nueva York, Londres y Oxford: Harrington Park Press, 2002. ISBN 978-1-56023-192-9 * Cantarella, Eva: «Etica sessuale y diritto. L'omosessualità maschile a Roma», en revista ''Rechtshistorisches Journal'', 4, 1987, páxs. 263-292. * {{cita llibru|apellíos=Cante |nome=Richard C. |títulu=Gay men and the forms of contemporary US culture |editorial=Ashgate Publishing. ISBN 0-7546-7230-1 |añu=March 2008 |allugamientu=London}} * Chauncey, George: [http://www.amazon.com/dp/0465026214 ''Gai New York: gender, culture, and the making of the gay male world, 1890–1940.''] Nueva York: BasicBooks, 1994. * Dalla, Danilo: ''Ubi Venus mutatur. Omosessualità y diritto nel mondo romanu''. Milano: Giuffrè, 1987. * Dover, Keneth: ''Greek homosexuality''. Vintage Books, 1978. ISBN 0-394-74224-9. * Dynes, Wayne R. (ed.): [https://web.archive.org/web/20060222150409/http://williamapercy.com/pub-EncyHom.htm ''[[Encyclopedia of homosexuality]].'']''.[[Encyclopedia of homosexuality]].'' Nueva York y Londres: Garland Publishing, 1990. ISBN 978-0-8240-6544-7 * Frasca, Rosella: ''Educazione y formazione a Roma:storia, testi, immagini''. Italia: Dédalu. * Halperin, David: ''One hundred years of homosexuality: and other essays on greek love''. Routledge, 1989. ISBN 0-415-90097-2. * Hubbard, Thomas K.: ''Homosexuality in Greece and Rome''. [[University of California Press]], 2003. ISBN 0-520-23430-8. * Johansson, Warren, y William A. Percy: [https://web.archive.org/web/20060221073017/http://williamapercy.com/pub-Outing.htm ''Outing: shattering the conspiracy of silence.''] Nueva York and London: Haworth Press, 1994. ISBN 978-1-56024-419-6 * McNeill, John (sacerdote xesuita). ''La chiesa y l'omosessualità''. Milán: Mondadori, 1979. * Meeker, Martin: [https://web.archive.org/web/20061211073557/http://www.press.uchicago.edu/cgi-bin/hfs.cgi/00/167324.ctl ''Contacts desired: gay and lesbian communications and community, 1940s-1970s.''] Chicago: [[University of Chicago Press]], 2006. * Parkinson, Richard: «Homosexual desire and Middle Kingdom Literature», en: ''The Journal of Egyptian Archaeology'', 81, 1995. * Percy, William A.: [https://web.archive.org/web/20051231063015/http://www.williamapercy.com/pub-Ciscar.htm ''Pederasty and pedagogy in archaic Greece''], Urbana and Chicago: University of Illinois Press, 1996. ISBN 978-0-252-06740-2. * Stein, Marc (ed.): [http://www.amazon.com/dp/0684312611/ ''Encyclopedia of lesbian, gai, bisexual, and transgendered history in America.''] (3 volumes). Nueva York: Charles Scribners' Sons, 2003. * Wilhelm, Amara Das: ''Tritiya-prakriti: people of the third sex - understanding homosexuality, transgender identity, and intersex conditions through hinduism''. Xlibris Corporation, 2003. * ''Wir sind, wie wir sind! - Homosexualität auf Schallplatte Teil I - Aufnahmen 1900 bis 1936''. Bear-Family-Records, 2002, ISBN 3-89795-887-2 {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia LGBT|Historia LGBT]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 7ldxipi3a8xkar01zecpc3m4ukk9vex 0 162733 3699251 3663262 2022-07-25T06:17:28Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki El '''movimientu de lliberación LGBT''' o '''movimientu por una llibre orientación sexual''' referir a un movimientu social nel cual llúchase pola causa de persones con una [[orientación sexual]] distinta a la [[heterosexualidá|heterosexual]]. El movimientu [[LGBT]] empezó formalmente nel añu [[1969]] na ciudá de [[Nueva York]], cola marcha que se dio dempués de los llamaos [[disturbios de Stonewall]], anque delles organizaciones y activistes dieren los [[Primer movimientu homosexual|primeros pasos]] del [[movimientu LGBT]] yá dende finales del [[sieglu XIX]], reivindicando derechos pa los homosexuales. El movimientu de lliberación LGBT tien por oxetivos el [[matrimoniu ente persones del mesmu sexu|matrimoniu homosexual]], l'[[adopción homoparental|adopción]], la despenalización de la [[homosexualidá]] nos diversos países del mundu, etc. == Estaos Xuníos == === Stonewall === {{AP|Disturbios de Stonewall}} Los disturbios asocedíos nel barriu de [[Greenwich Village]] el [[28 de xunu]] de [[1969]], dieron orixe a que s'entamara la [[Día Internacional del Arguyu GLTB|marcha pol arguyu gai]] la fecha del so aniversariu, en principiu en Nueva York y darréu en munches ciudaes del mundu. Stonewall ye'l nome d'un [[chigre gai]] el cual producióse una [[redada]] policial que terminó n'enfrentamientos y marches. Tal eventu considérase trascendente na historia del movimientu gai, y anque nun yera la primer vegada que los homosexuales oponer de forma violenta a los abusos de les autoridaes, la respuesta de la comunidá gai foi distintu. Les resultancies más importante d'esti motín vinieron darréu y de forma pacífica porque foi'l catalizador que consiguió que les persones del coleutivu [[LGBT]] entamar de forma xeneralizada pa esixir los sos derechos y lluchar contra la discriminación y los abusos. === Nuevu activismu === Los disturbios de Stonewall inspiraron la formación de nueves organizaciones reivindicatives y un activismu más radical. N'Estaos Xuníos operaba la [[Mattachine Society]] dende la década de 1950, pero les sos actuaciones, al igual que les d'otres [[movimientu homófilo|organizaciones homófilas]] n'Europa, resultaron demasiáu cobardes p'aquellos que guardaren los disturbios o a aquellos a los que s'empecipiaren nel activismu por ellos. Esta insatisfaición quedó patente nes sos xuntes y provocó escenes como la que se produció cuando unu de los dirixentes de la Mattachine suxurió una manifestación de vixilia a la lluz de les veles amistosa y dulce», entós un home ente'l públicu indignóse y espetó: «¡Dulce! ¡Una mierda! Esi ye'l papel que la sociedá obliga a desempeñar a estes reines.»<ref name="teal19">Teal, p. 19.</ref> ==== Gay Liberation Front ==== El ''[[Gay Liberation Front]]'' (Frente de lliberación gai, GLF) creóse pocu dempués, con un panfletu qu'anunciaba: «¿Cree que los homosexuales tán remontaos? ¡Puede apostar el so llindu culu a que lo tamos! »,<ref name="teal19" /><ref group=nota>La frase orixinal ye "''Do you think homosexuals are revolting? you bet your sweet ass we are!''" que xuega col doble sentíu de ''revolting'' que tamién significa repugnante.</ref> siendo la primer organización gai qu'emplegaba la pallabra "gai" nel so nome. Les organizaciones qu'esistieren enantes como la [[Mattachine Society]], les [[Daughters of Bilitis]] y otros grupos homófilos camuflaren los sos oxetivos, escoyendo intencionadamente nomes ambiguos.<ref>Clendinen, p. 31.</ref> La puxanza de la militancia nueva rescampló para [[Frank Kameny]] y [[Barbara Gittings]] (que trabayaren n'organizaciones homófilas mientres años y que la so actividá fuera bien pública), cuando asistieron a una xunta de la GLF pa echar# una güeyada al nuevu grupu. Un nuevu miembru de la GLF esixó saber quién yeren y cuálos yeren los sos credenciales. Gittings, sosprendida, tatexó, «Soi homosexual. Por eso toi equí.»<ref>Marcus, p. 136.</ref> La GLF emuló les téuniques de los manifestantes negros y contra la [[guerra del Vietnam]], alliniándose con ellos y col so ideal de que podíen trabayar pa reestructurar la sociedá estauxunidense.<ref>Duberman, p. 216.</ref> Sumar a les aiciones de los [[Black Panthers]], fueron hasta la prisión de Nueva York en sofitu d'[[Afeni Shakur]] y d'otres causes de la [[Nueva Izquierda (Estaos Xuníos)|Nueva Izquierda]]. Seis meses dempués de los disturbios de Stonewall fundóse un periódicu llamáu ''[[Gay (periódicu)|Gay]]'', de distribución na ciudá de Nueva York. Los activistes gais considerar necesariu porque la publicación más lliberal de la ciudá nel momentu, ''The Village Voice'', negar a imprimir la pallabra «gai» nos anuncios del GLF que buscaben nuevos miembros y voluntarios.<ref>Clendinen, p. 40.</ref> Fundáronse otros dos periódicos nun periodu de seis selmanes: ''Come Out!'' y ''Gay Power'', el númberu de llectores d'estos trés periódicos combinaos llegó hasta los 20.000 y 25.000.<ref name="carter242">Carter, p. 242.</ref><ref>Duberman, p. 235.</ref> Los miembros del GLF entamaron dellos bailles pa pareyes del mesmu sexu. Cuando Bob Kohler pidió ropa y dineru p'ayudar a los mozos ensin techu que participaren nos disturbios (munchos de los cualos dormíen en Christopher Park o Sheridon Square albentestate), la respuesta foi un alderique sobre'l cayente del [[capitalismu]].<ref>Carter, p. 220.</ref> A los cuatro meses de crease'l grupu eslleióse cuando los sos miembros fueron incapaces de llegar a un alcuerdu sobre los procedimientos operativos a siguir.<ref>Carter, p. 220–221.</ref> ==== Gay Activists Alliance ==== A finales d'avientu de 1969 dellos de los asistentes a les xuntes del GLF y que les abandonaren llenos de frustración, crearon la ''[[Gay Activists Alliance]]'' (Alianza d'activistes gais, GAA). La GAA concentrar por completu nos asuntos gais y diba actuar de forma más metódica. La so carta constitucional empezaba diciendo: «Nós como activistes homosexuales lliberaos esiximos la llibertá pa espresar la nuesa dignidá y valor como seres humanos.»<ref>Clendinen, p. 50–51.</ref> La GAA desenvolvió y perfeccionó una táctica de confrontación que denominaron [[Zap (LGBT)|Zap]], que consistía en tomar por sorpresa a un políticu mientres un actu de rellaciones públiques y obligáben-y a tratar la tema de los derechos de gais y lesbianes. Se ''zapeó'' a munchos conceyales de la ciudá, incluyendo al alcalde [[John Lindsey]] en delles ocasiones (una d'elles en televisión, tando'l públicu compuestu na so mayoría por miembros de la GAA).<ref>Carter, p. 245–246.</ref> Les redaes en chigres gais nun se detuvieron dempués de los disturbios de Stonewall. En marzu de 1970, l'inspector Seymour Pine realizó una redada nel ''Zodiac'' y nel ''17 Barrow Street''. Un chigre ''after-hours'' gai ensin llicencia pa sirvir llicores y de pequeñu aforu, llamáu ''The Snake Pit'', tamién sufrió una redada pocu dempués, siendo deteníes 167&nbsp;persones. Una d'elles, de nacionalidá arxentina, asustóse tanto ante la posibilidá de ser [[deportación|deportáu]] por homosexual, qu'intentó escapar del precintu policial saltando per una ventana dende un segundu pisu, quedando'l so cuerpu trevesáu por unes puntes de 36 cm qu'había nuna valla.<ref>Carter, p. 238–239.</ref> El so cuerpu enartáu apaeció de forma bien gráfica na portada de ''The New York Daily News''. Los miembros de la GAA entamaron una manifestación dende Christopher Park hasta la comisaría sesta, na que cientos de gais, lesbianes y simpatizantes lliberales enfrentábense pacíficamente a la TPF.<ref name="carter242"/> Tamién patrocinaron una campaña d'unviada de cartes al alcalde Lindsay nes que'l congresista [[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]] del Greenwich Village, [[Ed Koch]], rogaba que se terminaren les redaes en chigres gais de la ciudá.<ref>Teal, p. 106–108.</ref> === Arguyu gai === El primer aniversariu de los disturbios de Stonewall celebróse como ''el día de la lliberación de Christopher Street'' el [[28 de xunu]] de [[1970]], faciendo una xunta en Christopher Street y la primera [[marcha del arguyu gai]] de la historia, que percorrió 51&nbsp;mazanes hasta [[Central Park]]. La marcha precisó menos de la metá del tiempu previstu debíu a la brenga de los participantes, pero tamién pol precuru qu'había a la d'andar pela ciudá con signos y pancartes gais. Anque'l permisu pa la marcha unvióse namái dos hores antes del entamu de la mesma, los manifestantes atoparon escasa contestación per parte de los espectadores.<ref>Clendinen, p. 62–64.</ref> ''The New York Times'' informó (na so portada) que los manifestantes ocupaben tola cai a lo llargo de 15&nbsp;mazanes.<ref name="fosburgh">Fosburgh, Lacey (June 29, 1970). [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F60A15FD3Y5D137B93CBAB178DD85F448785F9 "Thousands of Homosexuals Hold A Protest Rally in Central Park"], ''The New York Times'', p. 1.</ref> ''The Village Voice'' informó positivamente de la marcha, describiendo «la resistencia frontera que nació de la redada policial nel Stonewall Inn un añu antes».<ref name="lafrank20">LaFrank, p. 20.</ref> {{cita|''Hubo poca animosidad esplícita, y dellos viandantes aplaudieron cuando una moza guapo y alto pasó llevando un cartelu que ponía "Soi Lesbiana".''|Cobertoria del ''The New York Times'' del día de lliberación gai, 1970.<ref name="fosburgh"/>}} Realizáronse marches simultánees en [[Los Ánxeles]] y [[Chicago]].<ref>Duberman, p. 278–279.</ref><ref>De la Croix, Sukie (2007). [http://www.chicagofreepress.com/node/1945 Gay power: A History of Chicago Pride] {{Wayback|url=http://www.chicagofreepress.com/node/1945 |fecha=20090729073555 }}, ''Chicago Free Press''. Consultáu'l 1 de xunu de 2009.</ref> Al añu siguiente realizáronse marches del arguyu gai en [[Boston]], [[Dallas]], [[Milwaukee]], [[Londres]], [[París]], [[Berlín Oeste]] y [[Estocolmu]].<ref name="lafrank20"/> En 1972 les ciudaes participantes yá incluyíen a [[Atlanta]], [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]], [[Detroit]], [[Washington D.C.]], [[Miami]] y [[Filadelfia]].<ref name="memory">Armstrong, Elizabeth, Crage, Suzanna (ochobre de 2006). "Movements and Memory: The Making of the Stonewall Myth", American Sociological Review, 71 (5) p. 724–752.</ref> [[Frank Kameny]] diose cuenta llueu del cambéu fundamental causáu polos disturbios de Stonewall. Al ser un organizador del activismu gai dende la década de 1950, taba acostumáu a usar la persuasión, a intentar convencer a los heterosexuales de que les persones homosexuales nun yeren distintes a ellos. Cuando colaba xunto a otres persones delantre de la Casa Blanca, el [[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos|Departamentu d'Estáu]] o'l [[Independence Hall]], tan solo cinco años antes, el so oxetivu yera tener el mesmu aspeutu de los trabayadores del gobiernu de los Estaos Xuníos.<ref>Cain, p. 91–92.</ref> Al pie de Kameny colaben diez persones entós, y nun avisaron a la prensa de les sos intenciones. Anque se sosprendiera pola esaltación de los participantes del [[Recordatoriu Añal]] de 1969, más tarde dixo: «Pa cuando lo de Stonewall teníamos de cincuenta a sesenta grupo gais nel país. Un añu más tarde había a lo menos mil quinientos. Dos años dempués, na midida na que podíen cuntase, yeren unos dos mil quinientos.»<ref>Carter, p. 251.</ref> [[Randy Wicker]] describió con vergüenza la so oposición a esti cambéu d'actitúes tres los disturbios, de manera asemeyada al arrepentimientu de Kameny, «como unu de los grandes errores de la so vida.»<ref name="clendinen25">Clendinen, p. 25.</ref> La imaxe de gais tomándose la revancha contra la policía, tres tantos años de dexar tales comportamientos ensin lluchar, «desamarraron un espíritu inesperáu ente los homosexuales.»<ref name="clendinen25"/> Kay Lahusen, que fotografiara les marches de 1965, dixo que «Hasta 1969 esti movimientu llamar de manera xeneral el [[movimientu homófilo|movimientu homosexual o homófilo]]... Munchos activistes nuevos consideren la revuelta de Stonewall como la nacencia del ''movimientu de lliberación gai''. En concencia foi la nacencia del [[arguyu gai]] a escala masiva.»<ref>LaFrank, p. 21.</ref> == Alemaña == {{VT|Historia de la homosexualidá n'Alemaña}} === El movimientu de lliberación gai === N'Alemaña, les condenes por homosexualidá, el [[§175]], empezaron a menguar a partir de 1959 llixeramente. Una lliberalización de la sociedá, pero sobremanera informes científicos, como los de [[Informe Kinsey|Kinsey]] (1949), [[Informe Griffin|Griffin]] (1956) o [[Informe Wolfenden|Wolfenden]] (1957), influyeron el pensamientu xurídicu.<ref name="Hoffschildt">{{cita llibru | autor= Hoffschildt, Rainer | añu= 2002 | capítulu= 140.000 Verurteilungen nach "§175" | editor= Fachverband Homosexualität und Geschichte y.V. | títulu= Denunziert, verfolgt, ermordet: Homosexuelle Männer und Frauen in der NS-Zeit | serie= Invertitio. Jahrbuch für die Geschichte der Homosexualitäten | idioma= alemán | editorial = Männerschwarm Verlag | allugamientu= Hamburgu |páxines= 214 | isbn= 3-935596-14-6}}</ref> A partir de mediaos de la década de 1960 empezó a aldericase públicamente la reforma del §175, llegando a encamentar el daquella (1967) ministru de xusticia [[SPD|socialista]] [[Gustav Heinemann]] la eliminación. Finalmente esanicióse l'artículu 175 el 9 de mayu de 1969 so un gobiernu de coalición cristianu demócrata (CDU/CSU) y social demócrata ([[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|SPD]]). Les rellaciones sexuales voluntaries ente homes adultos dexaron de ser delitu; per primer vegada en casi 100 años la homosexualidá yera llegal, anque namái fora a partir de los 21 años.<ref name="Herrn">{{cita llibru | autor= Herrn, Rainer | añu= 1999 | títulu= Anders bewegt. 100 Jahre Schwulenbewegung in Deutschland | edición= Waldschlösschen | idioma= alemán | editorial = MännerschwarmSkript Verlag | allugamientu= Hamburgu | páxines= 80 | isbn= 3-828983-78-4}}</ref><ref name="Sternweiler">{{cita llibru | autor = AA.VV. | añu= 1997 | editor= Sternweiler, Andreas; Hannesen, Hans Gerhard | títulu= Goodbye to Berlin? 100 Jahre Schwulenbewegung | idioma= alemán | editorial = Verlag Rosa Winkel | ubicación= Berlín | isbn= 3-86149-062-5}}</ref> Con fondu nos [[Movimientu estudiantil|movimientos estudiantiles]], que veníen actuando n'Alemaña dende principios de la década de 1960, y l'apaición de la [[píldora anticonceutiva]], empezaron a apaecer grupos estudiantiles [[feminismu|feministes]] que lluchaben contra les estructures [[patriarcáu|patriarcales]] de la sociedá. Tamién en 1969, empecípiase'l [[movimientu de lliberación homosexual]] mundial colos [[Disturbios de Stonewall]]. Nesi ambiente crear n'avientu de 1970 el primer grupu de autoayuda en [[Bochum]], qu'en febreru de 1971 convertir na primer asociación gai estudiantil col nome de ''Homosexuelle Aktionsgruppe Bochum'' (HAB). N'abril d'esi añu creóse la ''Homosexuelle Studentengruppe [[Münster]]''.<ref name="Sternweiler" /> ==== ''Nicht der Homosexuelle ist pervers, sondern die Situation, in der er lebt'': el movimientu d'izquierdes ==== [[Ficheru:Rosa von Praunheim.0416.jpg|thumb|[[Rosa von Praunheim]] en 2008.]] En 1971 estrenóse ''[[Nicht der Homosexuelle ist pervers, sondern die Situation, in der er lebt]]'' («Nun ye perversu l'homosexual, sinón la situación na que vive»), una película esperimental de [[Rosa von Praunheim]]. La peĺicula foi un escándalu y convirtió a Rosa von Praunheim nel homosexual más famosu d'Alemaña. Pero la so importancia mora en que foi la chispa inicial del [[Historia de la homosexualidá n'Alemaña#El movimientu de lliberación gai|movimientu de lliberación gai alemán]]. Según díbase estrenando la película nes distintes ciudaes alemanes, nes mesmes sales de cine, formábense discutinios y coloquios, que finalmente desaguaron n'organizaciones como ''[[Homosexuelle Aktion Westberlin]]'' (HAW; Aición de los homosexuales, Berlín Occidental; 1971), ''[[Rote Zelle Schwul]]'' (ROTZSCHWUL; Célula colorada marica) en Frácfort, ''Homosexuelle Aktionsgruppe'' (HAS; Grupu d'aición homosexual) en [[Saarbrücken]], ''[[gay liberation front]]'' (glf-Köln; Frente de lliberación gai) en Colonia, que se basaba en modelos americanos, y ''Homosexuelle Aktions Gruppe'' (HAG; Grupu d'aición homosexual) en Múnich, que más ''Homosexuelle Aktion München'' (HAM). En 1972 yá había grupos gais amás en [[Wurzburgu]], [[Gotinga]], [[Braunschweig]], [[Stuttgart]] y [[Düsseldorf]] y creárase la federación ''[[Deutsche Aktionsgemeinschaft Homosexualität]]'' (DAH; Comunidá d'aición homosexualidá alemana). A partir de 1972 creáronse alcuentros nacionales añales, los ''Pfingsttreffen''. Mientres el primeru, realizáu en Münster, llevar a cabu la primera [[manifestación del arguyu gai]].<ref name="Sternweiler" /> Los participantes proveníen na so mayoría del ambiente estudiantil y tomaron como exemplu l'incipiente [[Homosexualidá nos Estaos Xuníos#El movimientu homosexual tres Stonewall|movimientu de lliberación gai norteamericanu]], al traviés de la influencia de Rosa von Praunheim, [[Volker Eschke]], que se convertiría nuna de les figures principales del movimientu, y l'estudiante norteamericanu Jim Steakley. El primeru oxetivu foi naturalmente la eliminación del [[artículu 175]], pero tamién se trataron otres temes concretes como la discriminación nel trabayu.<ref name="Sternweiler" /> Ye importante notar que l'empléu de la pallabra «[[homosexual]]», y de cutiu de la pallabra ''schwul'', «[[maruxu]]», pa autodefinirse, yera consciente pa estremase del [[movimientu homófilo]], que consideraben pretendía despintar y avergoñase de la so sexualidá. Onde'l movimientu homófilo yera más bien conservador ya intentaba consiguir l'aceptación social, el movimientu de lliberación gai yera d'izquierdes, revolucionariu, [[Anticapitalismu|anticapitalista]] y emplegaba de cutiu la provocación y l'enfrentamientu pa consiguir los sos oxetivos. Dambos movimientos lluchaben contra la subcultura homosexual na que s'abelugaren munchos homosexuales víctimes de la discriminación, nel casu del movimientu de lliberación por considerala una forma de opresión. Estes diferencies desaguaron nun enfrentamientu mientres la manifestación de 1973 de Berlín, realizada tres el ''Pfingsttreffen'' d'esi añu, foi l'empiezu del llamáu ''[[Tuntenstreit]]'' (discutiniu de les [[Pluma (LGBT)|maruxos]]), una disputa sobre si l'home amuyeráu, llamáu ''Tunte'', «el maruxu», yera la vanguardia del movimientu revolucionariu homosexual na sociedá, cuidao que nun podía despintar la so condición.<ref name="Sternweiler" /> El movimientu eslleióse, al igual que fixera'l movimientu estudiantil anterior, en disputes teóriques internes qu'estremaben a los movimientos d'izquierdes de la dómina y l'última xunta del DAH foi n'Añu Nuevu de 1973. El HAW eslleir en 1974 (oficialmente en 1977), anque'l so centru d'información, el SchwulenZentrum o [[SchwuZ]], siguió la so actividá. A pesar del fracasu de los movimientos de lliberación gais d'esquierda, el movimientu LGBT siguió la so actividá.<ref name="Sternweiler" /> En 1976 había unos 60 grupos, qu'empezaron a diversificase y a estendese per ciudaes menores, como [[Emden]], [[Lüneburg]] o [[Salzgitter]]. En 1979 realizáronse les primeres marches del arguyu gai en [[Bremen]], [[Berlín Occidental]] y [[Stuttgart]], que dende'l principiu lleven una polémica sobre'l calter comercial de munches de los xarrés.<ref name="Herrn" /> ==== Homolulu ==== Sicasí, el puntu culminante del movimientu d'emancipación gay alemán representar ''[[Homolulu]]'', una especie de «[[Festival de Woodstock|Woodstock]] gai» que se realizó en xunetu de 1979 en Frankfurt. L'acontecimientu, qu'axuntó gais de toa Alemaña, consistía nuna selmana d'espectáculos, grupos de trabayu, cursos, un periódicu diariu, ruidoses fiestes y una gran manifestación multicolor peles cais de Frankfurt, que salió inclusive nes noticies de televisión nacionales.<ref name="Sternweiler" /> === Movimientu posterior === Escontra 1981 empezó un cambéu de xeneración nel movimientu. Mientres esta década los grupos LGBT llucharon sobremanera contra la discriminación, siguiendo los exemplos del [[Homosexualidá nos Estaos Xuníos|movimientu d'EE.XX.]] y de los [[Homosexualidá nos Países Baxos|Países Baxos]]. De Norteamérica tomaron les formes de llucha política y manifestación: les marches del arguyu, que se llamaron ''Christopher Street Day'', pela cai na que s'atopaba'l chigre Stonewall, el [[outing]], [[Act Up]], etc. El movimientu LGBT tamién empezó a integrase nes estructures políticu y social esistentes; sindicatos, partíos políticos, grupos profesionales, etc. crearon grupos LGBT. La consecuencia ye que, si n'avientu de 1980 había unos 148 grupos LGBT, en mayu de 1986 yá yeren 416.<ref name="Sternweiler" /><ref name="Herrn" /> En 1983 el [[sida]] empezó a captar l'atención pública, ente otres razones, gracies al artículu ''Tödliche Seuche AIDS - die rätselhaft Krankheit'' («Epidemia mortal sida - la enfermedá misteriosa») publicada esi añu pola revista ''[[Der Spiegel]]''.<ref name="Sternweiler" /> Los primeros años, hasta 1987, tuvieron marcaos pol discutiniu ente [[Peter Gauweiler]], na dómina funcionariu del conceyu de Múnich, del partíu [[Unión Social Cristiana de Baviera|CSU]], qu'abogaba pola creación de centros zarraos pa enfermos de sida y la llucha contra la subcultura gai, y [[Rita Süssmuth]], na dómina ministra de salú, del [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|CDU]], que defendía una estratexa más lliberal. Finalmente foi Süssmuth quien salió vencedora del discutiniu y siguióse una estratexa d'información y sofitu a los enfermos. Les asociaciones LGBT o d'otru tipu que lluchaben contra la enfermedá, llograron de cutiu subvenciones arrogantes del estáu, dineru que dexó la profesionalización de los trabayadores de les asociaciones, un fenómenu nuevu dientro del movimientu LGBT.<ref name="Herrn" /><ref name="Sternweiler" /> La estensión de la enfermedá llevó a la creación d'asociaciones locales y rexonales d'ayuda y sofitu, ''AIDS-Hilfe'', qu'en 1985 yeren unes 20. En 1989 estes asociaciones arrexuntar na federación ''[[Deutsche Aids-Hilfe]]'', que se convertiría nuna de les asociaciones más actives ya influyentes dientro del movimientu LGBT, realizáu cabildeo nes instituciones polítiques y creando campañes publicitaries d'información sobre'l sida y los homosexuales. Mientres estos años tamién apaez ''[[Act up]]'' n'Alemaña, que coles sos aiciones espectaculares llamaba l'atención sobre'l problema del sida. Per otra parte, los medios de comunicación, por causa de la apaición del sida, informaben ya interesábense pola homosexualidá como nunca fixeren antes.<ref name="Herrn" /><ref name="Sternweiler" /> === Tres la Reunificación === Tres la [[Reunificación d'Alemaña|Reunificación]] en 1990, el §175 volvió ser aplicable —teóricamente— nos estaos federaos de l'antigua [[República Democrática Alemana]]. En 1993, los trés grandes federaciones, ''[[Bundesverband Homosexualität]]'', ''[[Schwulenverband Deutschland]]'' y ''Deutsche Aids-Hilfe'', empecipiaron de nuevu una campaña en contra del §175. El 31 de mayu de 1994, tres 123 años de validez, derógase'l §175, oldeando les edaes de consentimientu sexual ente homosexuales y heterosexuales en 16 años.<ref name="Herrn" /> Los movimientos homosexuales de dambes alemanias acabaron unificándose y el ''[[Lesben- und Schwulenverband in Deutschland y.V.]]'' (LSVD; Federación alemana de lesbianes y gais), surdida del [[Federación alemana de lesbianes y gais|SVD]], acabaría convirtiéndose na mayor organización LGBT d'Alemaña. Les principales temes de los que s'ocuparon les asociaciones LGBT a finales del sieglu XX fueron el discutiniu sobre'l ''[[outing]]'' de famosos, la violencia contra los homosexuales y el [[matrimoniu homosexual]], siendo esti postreru práuticamente l'únicu que quedaba abiertu escontra 1999.<ref name="Herrn" /> Les asociaciones y grupos del movimientu fuéronse profesionalizando y especializando.<ref name="Sternweiler" /> Nel sieglu XXI'l movimientu LGBT alemán incluyó la llucha polos derechos del coleutivu n'otros países, como amuesen la creación de la [[Fundación Hirschfeld Eddy]] y la collaboración col movimientu LGBT polacu o rusu. == Francia == {{VT|Homosexualidá en Francia}} === ''Front homosexuel d'action révolutionnaire'' === En Francia la primera gran aición del activismu homosexual realizar a principios de 1971. L'apocayá creáu ''[[Front homosexuel d'action révolutionnaire]]'' (Frente homosexual d'aición revolucionaria, FHAR), encabezáu por [[Guy Hocquenghem]] unu de los sos principales líderes, atayaron un programa de radio, conducíu [[Ménie Grégoire]], tituláu: «La homosexualidá, esti doliosu problema» el 10 de marzu de 1971.<ref>La trescripción integra d'esta emisión tán disponible n'http://www.france.qrd.org/media/revue-h/001/probleme.html (en francés)</ref> Nun principiu el FHAR taba encabezáu principalmente por lesbianes que veníen del movimientu feminista, como la escritora [[Monique Wittig]], pero en pocos meses se desequilibró la composición del grupu pol aumentu del númberu de componentes masculinos. Ente les nueves incorporaciones al grupu ta l'autor de ''Antoloxía del anarquismu'', [[Daniel Guérin]], ente otros miembros influyíos poles idees de mayu del 68 que defendíen la democracia direuta y pretendíen camudar la realidá p'afaela a los sos ideales. Sicasí la presencia cada vez mayor d'homes nel FHAR causó tensiones y diferencies d'opinión al respective de los oxetivos defendíos poles muyeres. Polo que les lesbianes terminen dixebrándose del grupu cuando [[Monique Wittig]] creó'l grupu [[Gouines rouges]] que depués gradualmente'l so diría integrando nel [[Mouvement de libération des femmes]] (MLF). A pesar de la so curtia esistencia, namái trés años, el FHAR marcó'l camín a siguir nel movimientu homosexual francés posterior. === ''Groupes de libération homosexuelle'' === Poco dempués del final del FHAR en 1974, los activistes reagrupar nel senu d'un grupu llamáu [[Groupes de libération homosexuelle|Grupu de Lliberación Homosexual]] (GLH). Rápido créanse grupos del GLH en toles principales ciudaes franceses. Cada grupu yera autónomu y desenvuelve la so propia exa ideolóxica. Esto va aniciar numberoses disensiones ente los distintos grupos. En París, estes disensiones provocaron en 1975 la rotura del GLH-París en tres organizaciones distintes: el ''GLH-Politique et Quotidien'', d'orientación radical; el ''GLH-Groupes de Base'', más reformista y el ''GLH-14XII'' (biforcáu'l 14 d'avientu de 1975) que se definió como «llibertariu y antifeminista». === ''Comité d'Urgence Anti-Répression Homosexuelle'' === Col fin de trespasar quebrar ideolóxiques esistentes ente los grupos y tener una aición común contra les discriminaciones, maureció la idea de crear una estructura federativa. Esti alderique efectuóse mientres de la primer Universidá de branu homosexual entamada pol GLH-Marseilla pel branu de 1979, alcordándose la creación del ''[[Comité d'Urgence Anti-Répression Homosexuelle|Comité d'Urxencia Antirrepresión Homosexual]] '' (CUARH). Nel CUARH axuntó al GLH, y grupos del movimientu lésbicu como'l MIEL, el Centru del Cristu Llibertador del Pastor Joseph Doucé, el Grupu pa la busca d'una infancia distinta, etc. El grupu ''[[Arcadie (grupu)|Arcadie]]'' unvió a un observador pero nun llegó a acomuñar. El CUARH principalmente movilizóse pa consiguir la reforma del Códigu Penal y la derogación de les sos disposiciones discriminatories de los artículos 330 y 331. Nesti marcu, el CUARH entamó una "marcha nacional" en París el 4 d'abril de 1981, en víspores de les eleiciones presidenciales. Con 10.000 participantes, esta marcha considérase la primer verdadera marcha del arguyu gai francés. Les disposiciones discriminatories fueron revocaes el 4 d'agostu de 1982. Tres la derogación de los artículos discriminatorios el CUARH eslleióse, en 1987, y el movimientu homosexual francés diversificóse. Dellos grupos concentrar na igualdá de derechos civiles, como consiguir la unión civil, otros grupos dedicar a actividaes de socialización de los homosexuales y otros empezaron a trabayar na llucha contra la pandemia del Sida apocayá descubierta. == Oxetivos == Esti movimientu tien como principales oxetivos: * L'abolición de la llexislación que penaliza la homosexualidá en tol mundu. * Intentar llograr la concienciación alrodiu de los derechos que se-yos deben otorgar a les persones [[LGTB]] (iniciales de [[lesbiana|lésbicu]], [[gai]], [[transexual|transgenérico]] y [[bisexual]]), y consiguir la equiparación de derechos colos [[heterosexual]]es. * Tratar que se tenga una actitú más oxetiva alrodiu de estes persones, esto ye, erradicar de la sociedá prexuicios y actitúes tales como la [[homofobia]]. == Matrimonios y adopción gay == {{AP|Matrimoniu ente persones del mesmu sexu}} Nel añu [[2001]] el gobiernu de los [[Países Baxos]] llegalizó la unión conxugal de persones del mesmu sexu, magar con llimitaciones. A esti país siguieron [[Bélxica]] (2003), [[Massachusetts]] ([[Estaos Xuníos]], 2004), [[España]] (2005) y [[Canadá]] (2005). Nel añu 2006 aprobóse tamién en [[Sudáfrica]] según dictame xudicial d'avientu de 2005. La llei española foi la primera del mundu en reconocer plenos derechos a los cónyuges del mesmu sexu, lo que facilitó la supresión de les llimitaciones escepcionales que figuraben nes lleis d'otros países. Amás, l'Estáu d'[[Israel]] reconoz dende 2006 los matrimonios homosexuales contraíos nel estranxeru. La reconocencia llegal a les pareyes del mesmu sexu esistía yá en delles comunidaes autonómiques españoles, según les cualos reconocíase que felicidaes pareyes contraíen "uniones civiles" y nun constituyíen matrimoniu en sentíu estrictu. De corte similar son les lleis de países como [[Noruega]], [[Suecia]], [[Finlandia]], [[Islandia]], [[Israel]], [[Dinamarca]], [[Reinu Xuníu]], dellos estaos estauxunidenses ([[Vermont]], por casu), n'[[Arxentina]] les ciudaes de [[Buenos Aires]] y [[Villa Carlos Paz]] y la provincia de [[provincia de Río Negro|Río Negro]] y en [[Méxicu]] nel estáu de [[Coahuila]] y na [[Ciudá de Méxicu]] cola llamada [[llei de sociedaes de convivencia]]. Tales lleis regulen les uniones ente dos muyeres o ente dos homes otorgándo-yos reconocencia llegal pero ensin considerales matrimoniu. L'adopción per parte de pareyes homosexuales ye un derechu reconocíu en [[Bélxica]], los [[Países Baxos]], [[Suecia]], [[Sudáfrica]], [[España]], [[Islandia]], [[Reinu Xuníu]], [[Israel]], [[Canadá]], [[Arxentina]] y ciertos territorios d'[[Estaos Xuníos]]. [[Dinamarca]], [[Francia]], [[Alemaña]] y [[Noruega]] dexen l'adopción del fíu del otru miembru d'una [[pareya de fechu]] o [[unión civil]]. == El presente y el futuru == La causa del movimientu gai sigue, una y bones los [[derechos humanos]] de persones con una orientación sexual distinta a la heterosexualidá siguen siendo violaos en dellos países. N'otros entá esiste inorancia sobre'l movimientu y per ende la homofobia sigue latente. En dellos países el movimientu gai en dafechu inesistente, daes les circunstancies social y relixosu, principalmente en dellos países d'[[Oriente Mediu]] y [[África]]. Como reaición a esti movimientu tamién s'amenó discutiniu per parte de dellos grupos relixosos que consideren la homosexualidá como daqué «contra-natura» y en contra de los valores cristianos. Como foi'l casu de grupos cristianos n'Estaos Xuníos quien llanzaron un [[boicó]] en contra de la empresa [[Ford Motor Company]], por sofitar el [[movimientu gai]].<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/international/newsid_4806000/4806984.stm BBC.co.uk].</ref> Esto causa desque les persones nun se sientan llibres d'espresar la so sexualidá, ya inclusive en dellos países tiense la [[Pena capital|pena de muerte]] como castigu xudicial a persones homosexuales. === Penes per homosexualidá === En delles partes del mundu la homosexualidá nun ye llegal y pollo tiénense distintes penes. [[Ficheru:World_laws_pertaining_to_homosexual_relationships_and_expression.svg|thumb|600px|'''Situación llegal de la homosexualidá nel mundu'''<br> '''Práctica homosexual llegal''' {{Lleenda|#002255|Matrimoniu homosexual}} {{Lleenda|#0066FF|Uniones civiles}} {{Lleenda|#CCCCCC|Ensin uniones civiles}} {{Lleenda|#90c|Reconocencia de matrimonios homosexuales realizaos n'otros países}} '''Práctica homosexual illegal/acutada''' {{Lleenda|#decd87|Restricciones a la llibertá d'espresión y asociación}} {{Lleenda|#f9dc36|Penalidá ''[[de iure]]'', mas non aplicada ''[[de facto]]''}} {{Lleenda|#ec8028|Pena de cárcel}} {{Lleenda|#e73e21|Cadena perpetua}} {{Lleenda|#800000|Pena de muerte}} ]] ==== Pena de muerte ==== * [[Afganistán]], [[Arabia Saudita]], [[Yeme]], [[Irán]], [[Sudán]], [[Emiratos Árabes Xuníos]], [[Mauritania]], [[Nixeria]] ==== Prisión o pena de muerte ==== * [[Mauritania]], [[Paquistán]]. ==== Más de diez años de cárcel ==== * [[Baḥréin]], [[Bangladex]], [[Barbados]], [[Brunéi]], [[Bután]], [[Cabu Verde]], [[Emiratos Árabes Xuníos]], [[Fixi]], [[Gambia]], [[Granada (país)|Granada]], [[Guyana]], [[India]], [[Xamaica]], [[Kiribati]], [[Malasia]], [[Maldives]], [[Islles Márxal]], [[Mauriciu]], [[Nepal]], [[Nixeria]], [[Niue]], [[Papúa Nueva Guinea]], [[Kenia]], [[Isla Salomón]], [[Santa Llucía]], [[Seixeles]], [[Singapur]], [[Sri Lanka]], [[Tanzania]], [[Tokeláu]], [[Tonga]], [[Tuvalu]], [[Uganda]], [[Zambia]], [[Zanzíbar]]. ==== Menos de diez años de cárcel ==== * [[Angola]], [[Arxelia]], [[Benín]], [[Botsuana]], [[Birmania]], [[Camerún]], [[Islles Cook]], [[Etiopía]], [[Ghana]], [[Guinea]], [[Kuwait]], [[Liberia]], [[Libia]], [[Líbanu]], [[Malaui]], [[Marruecos]], [[Mozambique]], [[Namibia]], [[Nauru]], [[Omán]], [[Qatar]], [[Samoa]], [[Senegal]], [[Sierra Lleona]], [[Siria]], [[Somalia]], [[Suazilandia]], [[Togu]], [[Tunicia]], [[Uzbequistán]], [[Xibuti]], [[Zimbabue]]. ==== Pena física ==== * [[Arabia Saudita]], [[Baḥréin]], [[Brunéi]], [[Irán]], [[Fixi]], [[Malasia]], [[Paquistán]], [[Sudán]]. {{clear}} == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Ver tamién == * [[Movimientu LGBT]] * [[Primer movimientu homosexual]] * [[Movimientu homófilo]] * [[Homosexualidá]] * [[ILGA]], [[FELGT]], [[COGAM]] * [[Equidad de matrimoniu]] * [[Día Internacional contra la Homofobia, la Transfobia y la Bifobia]] * [[Arguyu gai]] * [[Principios de Yogyakarta]] {{Tradubot|Movimiento de liberación LGBT}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Movimientos sociales]] [[Categoría:Historia LGBT]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] on5iwwkwh16pjk3qpr9t3al47au3egq 0 163155 3699349 3669327 2022-07-25T06:45:03Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Os d'Ishango IRSNB.JPG|miniatura|250px|Imaxe del güesu de Ishango espuestu nel [[Real Institutu Belga de Ciencies Naturales]].]] El '''güesu de Ishango''' ye un instrumentu de [[güesu]] que data del [[Paleolíticu cimeru]], aprosimao del añu 20&nbsp;000&nbsp;[[Antes de Cristu|e.&nbsp;C.]] Esti oxetu consiste nun llargu güesu marrón (más específicamente, el [[peroné]] d'un [[Papio|babuino]])<ref>{{cita web |url=http://www.maths.uwa.edu.au/~schultz/3M3/history.html |títulu=A very brief history of pure mathematics: The Ishango Bone |editorial=Universidá d'Australia Occidental |fechaaccesu=12 d'abril de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080721075947/http://www.maths.uwa.edu.au/~schultz/3M3/history.html |fechaarchivu=21 de xunetu de 2008 }}</ref> con un cachu punchante de [[cuarzu]] enllastráu n'unu de los sos estremos, quiciabes utilizáu pa grabar o escribir. Nun principiu pensábase que s'emplegaba como [[Palu talláu|palu de conteo]], una y bones el güesu tien una serie de mozquetes tallaes estremaes en tres columnes que tomen toa'l llargor de la ferramienta, pero dalgunos científicos suxurieron que les agrupaciones de mozquetes indiquen una conocencia [[matemátiques|matemáticu]] que va más allá del conteo. El güesu de Ishango esibir de forma permanente nel [[Real Institutu Belga de Ciencies Naturales]] de [[Bruxeles]], [[Bélxica]].<ref>{{cita web |url=http://www.naturalsciences.be/museum/halls/prehist/ishango/noflash/ |títulu=Exhibición del Real Institutu Belga de Ciencies Naturales |fechaaccesu=12 d'abril de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070304230155/http://www.naturalsciences.be/museum/halls/prehist/ishango/noflash |fechaarchivu=4 de marzu de 2007 }}</ref> == Descubrimientu y datación == El belxicanu [[Jean de Heinzelin de Braucourt]] atopó en [[1960]] el güesu de Ishango mientres esploraba lo qu'entós yera'l [[Congo Belga]].<ref>{{cita llibru |apellíos=Heinzelin |nome= Jean |títulu=Ishango |editor=[[Scientific American]] | editorial = 206 |fecha=Xunu de 1962 |páxines=105-116}}</ref> Afayar na área [[áfrica|africana]] d'[[Ishango]], cerca de la zona onde naz el ríu [[Nilu]], nel [[lago Eduardo]] (que s'atopa ente la frontera d'[[Uganda]] y la [[República Democrática d'El Congu]]). Esto significa que la población establecida hai unos 20 000 años a veres del llagu en Ishango pudo ser una de les primeres sociedaes en realizar conteos, pero esta sociedá tan solo sobrevivió unos pocos cientos d'años antes de quedar soterrada por una erupción volcánica.<ref name=Scott>{{cita web |autor=Williams, Scott W. |url=http://www.math.buffalo.edu/mad/Ancient-Africa/ishango.html |títulu=Mathematicians of the African Diaspora |editorial=Departamentu de Matemátiques del Estáu de Nueva York en Búfalu |fechaaccesu=12 d'abril de 2008 }}</ref> Nun principiu envaloróse que'l güesu databa d'ente los años 9000 e.C. y 6500 e.C. <ref>{{cita web |autor=Verdes Paulus |fecha=1991 |url=http://www.math.buffalo.edu/mad/AMU/amu_chma_09.html#beginnings |títulu=On The History of Mathematics in Africa South of the Sahara |editorial= Unión Matemática Africana, Comisión de la Historia de les Matemátiques n'África}}</ref> Sicasí, la datación del sitiu onde foi descubiertu foi revaluada y agora créese que tien más de 20 000 años.<ref name=Marshack> {{cita llibru |apellíos=Marshack |nome=Alexander |fecha=1991 |títulu=The Roots of Civilization |editor=Colonial Hill, Mount Kisco, Nueva York}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíos=Brooks |nome=A.S. |autor2= Smith, CC. |fecha=1987 |títulu=Ishango revisited: new age determinations and cultural interpretations |editor=The African Archaeological Review |capítulu=5 |páxines=65-78}}</ref> == Posibles significaos == === Cálculos matemáticos === [[Ficheru:IshangoColumnA.png|derecha|Columna esquierda.]] [[Ficheru:IshangoColumnB.png|derecha|Columna central.]] [[Ficheru:IshangoColumnC.png|derecha|Columna derecha.]] Los trés columnes de mozquetes arrexuntaes [[asimétrica]]mente impliquen que la ferramienta yera más bien funcional que decorativa. El güesu de Ishango pudo ser talláu pa establecer un [[sistema de numberación]]. La columna central empieza con tres muesca y depués dobla'l so númberu. El mesmu procesu repitir col númberu 4, que se dobla a ocho muesca, y depués inviértese'l procesu col númberu 10, que ye estremáu pola metá resultando en cinco muesca. Por esto llega a la conclusión de qu'estos númberos nun pueden ser puramente arbitrarios, sinón que suxuren dalgún adico de cálculos de [[multiplicación]] y [[División (matemática)|división]] por dos. El güesu puede usase, poro, como una ferramienta pa llevar a cabo procedimiento matemáticos simples. Amás, el númberu de mozquetes de dambos llaos de la columna central podría indicar una mayor capacidá de conteo. Tanto los númberos de la columna izquierda como los de la derecha son toos [[Númberu impar|númberos impares]] (9, 11, 13, 17, 19 y 21). Los númberos de la columna izquierda son tolos [[númberu primu|númberos primos]] entendíos ente 10 y 20, ente que los de la columna derecha consisten en 10 + 1, 10 - 1, 20 + 1 y 20 - 1. Los númberos de caúna d'estes columnes suman 60, y la sumatoria de los númberos de la columna central ye 48. Dambes resultaos son múltiplos de 12, lo que vuelve suxurir la esistencia d'un entendimientu de la multiplicación y la división.<ref name=Scott /> === Calendariu llunar === [[Alexander Marshack]] esaminó'l güesu de Ishango con un microscopiu y concluyó qu'esta antigua ferramienta puede representar un [[calendariu llunar]] de seis meses.<ref name=Marshack /> [[Claudia Zaslavsky]] suxurió qu'esto puede indicar que'l creador del preséu yera una muyer, investigando la rellación ente les [[fase llunar|fases llunares]] col [[ciclu menstrual]].<ref>{{cita llibru |apellíos=Zaslavsky |nome= Claudia |títulu=Africa Counts: Number and Pattern in African Culture |editor=L. Hill |fecha=1979 }}</ref><ref>{{cita llibru |apellíos=Zaslavsky |nome=Claudia |url=http://web.nmsu.edu/~pscott/isgem71.htm |títulu=Women as the First Mathematicians |editor=International Study Group on Ethnomathematics Newsletter |publicación=7 |capítulu=1 |fecha=Xineru de 1992}}</ref> == Afayos similares == Rexistráronse otros descubrimientos de ferramientes de conteo (palos o güesos con delles cortes), atopaos a lo llargo de tol mundu. El [[güesu de Lebombo]], un [[peroné]] de babuino de 35&nbsp;000 años, foi atopáu en [[Suazilandia]].<ref>{{cita web |url= http://mathworld.wolfram.com/LebomboBone.html |títulu=Güesu de Lebombo |editorial=[[MathWorld]] |fechaaccesu=12 d'abril de 2008 }}</ref> Una [[tibia]] de [[llobu]] de 32&nbsp;000 años que cunta con cincuenta y siete muesca, arrexuntaes d'a 5 grupos, foi atopada en [[Checoslovaquia]] en [[1937]].<ref name=llobu> {{cita web |url=http://www.math.tamu.edu/~dallen/masters/origins/origins.pdf |títulu= The Origins of Mathematics |fechaaccesu=24 d'abril de 2008 }}</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía adicional == *{{cita llibru |apellíos=Shurkin |nome=J. |títulu=Engines of the mind: a history of the computer |editor= W. W. Norton & Co.|fecha= 1984 |páxines=21}} *{{cita llibru |apellíos=Bogoshi |nome=J. |coautores=Naidoo, K. y Webb, J. |títulu=The oldest mathematical artifact |editor=Math. Gazette |fecha=1987}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Ishango bone}} *[http://www.uam.es/personal_pdi/ciencias/barcelo/fcmatematicas/1.html Los oríxenes de la Matemática] *{{cita web |url=https://www.elmundo.es/papel/hemeroteca/1996/11/10/cronica/178351.html |títulu=Les matemátiques nacieron del peroné d'un babuino |fecha=[[10 de payares]] de [[1996]]|editorial=[[El Mundo (España)|El Mundo]]}} *[http://whc.unesco.org/es/list/63 Parque Nacional de Virunga]: llugar que toma la área de Ishango. *[http://www.naturalsciences.be/museum/evolution/ishango/website/noflash/bone/discoverer Jean de Heinzelin de Braucourt] *'' [http://etopia.sintlucas.be/3.14/Ishango_meeting/Ishango_meeting.htm Ishango, 22000 and 50 years later: the cradle of mathematics?] '' *[http://www.yurileveratto.com/articolo.php?Id=94 Artículu de Yuri Leveratto sobre'l Güesu de Ishango] {{Tradubot|Hueso de Ishango}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Prehistoria d'África]] [[Categoría:Matemátiques de la prehistoria]] [[Categoría:Wikipedia:Correxir/Revisar títulu]] k3wfucwwzlx7j32vq8biuxw0prdyvfj 0 163201 3699542 3677355 2022-07-25T11:17:21Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Julio Cola Alberich''' {{nym}} foi antropólogu, etnólogu africanista, profesor de Rellaciones Internacionales y collaborador del [[Institutu Bernardino de Sahagún]] del [[Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques]] (CSIC). Considérase-y “unu de los más renombraos etnógrafos de la dómina franquista”.<ref>José Antonio González Alcantud, «Imáxenes del pasáu protectoral frente al presente postcolonial. Elementos pa una llectura marroquina y andaluza de la fotografía colonial de los años 30-50», en ''Frontera líquida. Memoria Visual Andalucía-Marruecos''. Sevilla: Xunta d'Andalucía, 2014, p. 20</ref> y unu de los impulsores de los estudios internacionales y africanos. == Biografía == '''Julio Cola Alberich''', llicencióse en Ciencies Naturales pola [[Universidá de Madrid]]. Dende bien nuevu foi collaborador del [[Institutu Bernardino de Sahagún]] d'Antropoloxía y Etnologia del (CSIC), al que perteneció dende la so creación en 1941 y en que'l so redolada coincidió con [[Julio Caro Baroja]], siendo dambos becarios de la seición d'etnoloxía del [[Muséu Nacional d'Antropoloxía (España)|Muséu Etnolóxicu Nacional]] en 1940-1941.<ref>Luis Ángel Sánchez-Gómez, «L'antropoloxía al serviciu del Estáu», en ''Revista de Dialeutoloxía y Tradiciones Populares'', 1992, XLVII, páxs. 29-44; 32-33.</ref> Foi profesor de Bioloxía pa Medicina na Facultá de Ciencies de la [[Universidá de Madrid]], hasta qu'en 1942 llogró plaza de profesor Axuntu d'Antropoloxía de la Facultá de Ciencies nesta mesma universidá. Tuvo casáu con María Dolores Serrano. En 1948 ocupó la cátedra de Ciencies Naturales nel Institutu Politéunicu de Tetuán. Nesta mesma ciudá foi conservador del Muséu de Ciencies Naturales y Vocal del [[Patronatu d'Investigación y Alta Cultura de Marruecos]].<ref>“Notes biográfiques”, en Julio Cola Alberich, L'islam marroquín, Bilbao, 1949.</ref> La so tesis doctoral, publicada pol Institutu d'Estudios Africanos (IDEA) del CSIC en 1953, trató de manera novedosa l'antropoloxía físico y cultural de la rexón del Lucus marroquín. Estudió, con especial intensidá na década de los cincuenta, distintos aspeutos de la cultura y la relixosidá marroquina dende una perspeutiva antropolóxica, dende l'arquiteutura hasta los cultos ofiolátricos nel norte d'África, sobre los que publicó diversos llibros nos qu'afirmó'l contautu hispanu peninsular col mundu marroquín norteño a partir de les cultures preislámiques, especialmente al traviés de lo bereber. En 1954 foi comisionado pol CSIC pa efectuar estudios antropolóxicos na Universidá de Porto. A la so vuelta a España y mientres los años sesenta, el so interés ampliar a les ciencies polítiques y les rellaciones internacionales, como se comprueba na so siguida collaboración na [[Revista de Política Internacional]], pa la qu'igua diversos «diarios» (escoyetes) d'acontecimientos mundiales. Foi Secretariu de la Seición de Rellaciones Internacionales del [[Institutu d'Estudios Políticos (España)|Institutu d'Estudios Políticos]], posterior Centru d'Estudios Constitucionales, onde desenvolvió un intensu llabor nel campu de los Estudios Internacionales. Impartió clases el Cursu d'Altos Estudios Internacionales entamáu pola Sociedá d'Estudios Internacionales, de que'l so conseyu rector formó parte. Preparó amás dellos Cursos de conferencies pa preuniversitarios sobre les places y provincies españoles n'África. Col fin d'impulsar los [[Estudios Africanos]] en xineru de 1984, axuntar con otros académicos españoles —[[Íñigo de Aranzadi y Cuervas-Mons]], [[Luis Beltrán y Repetto]], [[Carlos González Echegaray]], [[Tomás Mestre Vives]], y Gerardo González Calvo y [[Antonio Villariño]] constitúi l'[[Asociación Española d'Africanistes]] (AEA), domiciliada nel [[Colexu Mayor Nuesa Señora d'África]]. Ente otres, foi miembru de la Real Sociedá Española d'Historia Natural, de la Real Academia de Ciencies, Belles Artes y Nobles Artes de Córdoba, del conseyu rector de la [[Sociedá d'Estudios Internacionales]], de l'Asociación Española pal Progresu de les Ciencies y sociu-fundador de la AEA. Foi secretariu xeneral de la [[Revista de Política Internacional]] (Madrid), de la [[Revista d'Estudios Internacionales]], empobinada de forma moderna escontra les rellaciones internacionales,<ref>«Güei y mañana», ABC, 13-3-1980, p. 23.</ref> vocal de los conseyos de redaición de la [[Revista d'Estudios Africanos]] y de los [[Cuadernos de Estudios Africanos y Orientales]] del Institutu d'Estudios Políticos. Foi collaborador de les revistes ''Mauritania'' (Tánger, 1944-1953), ''España'' (Tánger), ''Diariu d'África'' (Tetuán, 1948-1953), ''África'' (Madrid), ''Boletín de la Real Sociedá Española d'Historia Natural'' (Madrid), ''Boletín de l'Academia de Ciencies de Córdoba'' (Madrid), etc.<ref>Puede atopase un perbreve currículu como periodista de Julio Cola en Mustapha Adila, «Periodistes y collaboradores de la prensa española en marruecos», en ''Intus-Legere Historia'', Vol. 7, Nᵘ2, 2013 p. 116. Equivoca l'añu de fallecimientu y nun apurre'l de nacencia.</ref> == Llinies d'investigación == Les sos llinies d'investigación fueron l'antropoloxía y l'etnoloxía norteafricana, según les rellaciones internacionales, especialmente les del área africana. Ente les sos reconocíes obres africanistes, destaquen los ensayos dedicaos a les cultures marroquines, a les rellaciones hispanu-africanes y dalgunes del so últimu periodu, destinaes al África subsaḥariana, como ''El Congu (1885-1963)'' (1964), ''La república de Sudáfrica'' (1975) o ''Anatomía del Tercer Mundu (problemes y perspectives)'' (1973). Publicó decenes d'artículos en revistes especializaes y volúmenes coleutivos.<ref>Ficha de publicaciones en Dialnet: http://dialnet.unirioja.es/servlet/autor?codigo=185075</ref> y tradució amás la obra de Otto d'Habsburgu, ''Europa y África. Venceyos Permanentes'', Madrid: España, 1963. == Bibliografía destacada == * Cola Alberich, Julio (s.d.). ''Ensayo sobre los naturalistes hispanu arábigos''. [S.l.]: Conseyu Cimeru d'Investigaciones d'Hestoria de la Medicina y de les Ciencies Naturales. * Cola Alberich, Julio ''Estudiu etnolóxicu de la vivienda marroquina''. Madrid: CSIC. Trabayos del Institutu Bernardino de Sahagun d'Antropoloxía y Etnoloxía, Gráfiques Valera, 1946. * Pérez de Barradas; Julio Caro Baroja; Julio Cola Alberic (1946). ''Antropoloxía y Etnografía. Etnoloxía IV. (Ritos clásicos na península ibérica; Esploradores de Guinea; La vivienda marroquina; Home primitivu y relixón; etc.''. Madrid. * Cola Alberich, Julio (1947). ''Los naturalistes hispanu-musulmanes d'Al-Andalus''. Tetuán. * Cola Alberich, Julio (1948). ''Amam al-dikra al-el mio awiyya al-sabica li-wafat ibn al-Baytar / Ante'l séptimu centenariu de la muerte de Ibn al-Baytar'' [Testu n'árabe]. Tetuán: Institutu Muley El-Hasan, Imp. Cremades (Matba a Krimadis). * Cola Alberich, Julio y Najīb Abū Mulham (1948). ''Dirāsat sulālāt shamāl Ifrīqiyā'' [Testu n'árabe]. Tetuán: Maʻhad Mawlāy al-Ḥgarren. * Cola Alberich, Julio y Najīb Abū Mulham (1948). ''Etnoloxía del norte africanu''. [S.l. : s.n.,] Tetuán: Alta Comisaría d'España en Marruecos, Delegación d'Educación y Cultura, Imp. del Majzen. [Testu traducíu al árabe. Tetuán: Institutu Muley El-Hasan, 1948.] * Cola Alberich, Julio (1949?). ''L'islam marroquín'', Bilbao: Ediciones de Conferencies y Ensayos. * Cola Alberich, Julio (1949). ''Supersticiones y lleendes marroquines: Conferencia pronunciada nel Institutu d'Estudios Africanos el 9 de febreru de 1949''. N'Arquivos del Institutu d'Estudios Africanos. Separata p. [51]-63. * Cola Alberich, Julio (1949). [https://books.google.es/books?id=zIAQAQAAIAAJ&source=gbs_similarbooks ''Amuletos y tatuaxes marroquinos'']. Madrid: CSIC. Institutu d'Estudios Africanos. * Cola Alberich, Julio (1950). ''Escenes y costumes marroquines''. Madrid: CSIC. Institutu d'Estudios Africanos. * Cola Alberich, Julio (1950). ''La estatura ente los rifeños del protectoráu español''. Madrid: CSIC. Trabayos del Institutu Bernardino de Sahagún. Gráfiques Valera. * Cola Alberich, Julio (1950). [https://books.google.es/books?id=qWtgAAAAIAAJ&source=gbs_similarbooks ''Estudiu antropolóxicu de la rexón del Lucus (Marruecos español)''] (Testu impresu: tesis doctoral de ciencies naturales). Madrid: CSIC. Institutu d'Estudios Africanos. 99 pp. con dellos gráficos + 4 lámina * Cola Alberich, Julio (1954). [https://books.google.es/books?id=y6hAAAAAIAAJ&source=gbs_navlinks_s ''Cultos primitivos de Marruecos'']. Madrid: CSIC. Institutu d'Estudios Africanos. * Cola Alberich, Julio (1958). ''El Rei y la Política. (Alfonso XIII y les rellaciones ente España y América)''. Madrid: Editorial Maxisteriu Español. * Cola Alberich, Julio (1962). ''Etnografía de les provincies españoles ecu[a]toriales''. Madrid: Organización pal Fomentu de la Enseñanza. * Cola Alberich, Julio (1962). ''La obra d'España en Ríu Muni y Fernando Po''. Madrid: Organización pal Fomentu de la Enseñanza. * Cola Alberich, Julio (1962). ''La obra d'España en Ifni y Sáḥara''. Madrid: Organización pal Fomentu de la Enseñanza, 1962, p. 703-722 ; 17 cm * Cola Alberich, Julio (1962). ''La etnografía de Ifni y d'El Sáḥara español''. Madrid: Organización pal Fomentu de la Enseñanza, p. 639-662. * Cola Alberich, Julio (1962). ''Xeneralidaes sobre xeografía etnolóxica, traces d'antropoloxía física y cultural de les provincies españoles n'África, diversidá étnica de les places españoles del norte d'África''. Madrid: Organización pal Fomentu de la Enseñanza, p. 279-313. * Escandell Bonet, Bartolomé y Julio Cola (1964). ''Historia d'España moderna y contemporánea. Tomu IV: el sieglu XX. España n'América'', Madrid. * Cola Alberich, Julio (1964). ''El Congu (1885-1963), Madrid: Centru d'Estudios Políticos y Constitucionales. Coleición Tarrezas africanos (Akademos). ISBN 978-84-2590303-8 * Cola Alberich, Julio (1973). ''Anatomía del Tercer Mundu (problemes y perspectives)''. Madrid: Organización Sala editorial. ISBN 978-84-3580054-9 * Cola Alberich, Julio (1975). ''La República de Sudáfrica. Impresiones d'un viaxe''. Juan Aznar Sánchez (pról.). Madrid: Gráfiques Nebrija. ISBN 978-84-4009062-1 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://dialnet.unirioja.es/buscar/documentos?querysDismax.DOCUMENTAL_TOU Julio+Cola+Alberich Julio Cola Alberich en Dialnet] {{NF|1918|1992|Cola Alberich, Julio}} {{Tradubot|Julio Cola Alberich}} [[Categoría:Africanistes]] [[Categoría:Estudios Africanos|Estudios africanos]] [[Categoría:Etnólogos d'España]] [[Categoría:Etnoloxía]] [[Categoría:Etnografía de Marruecos]] [[Categoría:Persones de la Comunidá Valenciana]] [[Categoría:Antropólogos y antropólogues d'España]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 12e9qizu7fcrt45tkbjr4hjhmt576u2 0 163740 3699203 3699169 2022-07-24T18:26:13Z Omarete 35 Revertíes les ediciones de [[Special:Contributions/207.188.143.3|207.188.143.3]] ([[User talk:207.188.143.3|alderique]]) hasta la cabera versión de [[User:RsgBot|RsgBot]] wikitext text/x-wiki {{edificiu}} '''L'Aeropuertu Internacional Amata Kabua''', ye l'únicu aeropuertu de les [[Islles Márxal]], asitiáu na capital, [[Delap-Uliga-Djarrit]]. == Aereollinies y destinos == {{Airport-dest-list |[[Air Marshall Islands]]|Airok, Aur, Ebon, Enejit, Jaluit, Jeh, Kaben, Kili, Kwajalein, Majkin, Maloelap, Mejit, Mili, Namdrik, Utirik, Wotje |[[Continental Airlines]]|Chuuk, Guam, Honolulu, Kosrae, Kwajalein, Pohnpei |[[Our Airline]]|Nauru, Nadi, Tarawa, Brisbane}} [[Japan Airlines]] tamién opera vuelos chárter estacionales a Mayuru. == Referencies == {{traducíu ref|en|Marshall Islands International Airport}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos de les Islles Márxal|Amata Kabua]] [[Categoría:Aeropuertos inauguraos en 1943|Amata]] 9w8y9shee4sl63ds2qdkxj14zx4lnw5 0 163885 3699202 3699167 2022-07-24T18:26:04Z Omarete 35 Revertíes les ediciones de [[Special:Contributions/207.188.143.3|207.188.143.3]] ([[User talk:207.188.143.3|alderique]]) hasta la cabera versión de [[User:Omarete|Omarete]] wikitext text/x-wiki {{edificiu}} L''''Aeropuertu internacional de Nadi''' {{códigos aeroportuarios}} {{Etimoloxía|inglés|Nadi International Airport}} ye la entrada internacional principal pa les [[Islles Fixi]]. Sirve a cerca de 1,2 millones de persones de per añu. Ye tamién l'hub de les operaciones d'[[Air Pacific]]. == Historia == La pista orixinal foi construyida por [[Nueva Zelanda]] en 1939. Pagues pola autoridá colonial [[Reinu Xuníu|británica]] y usaes poles fuercies armaes d'[[Estaos Xuníos d'América|EE.&nbsp;UU.]] cuando empezó la [[guerra del Pacíficu]] en 1941, pol USAAF Nandi. De primeres de la guerra, los estauxunidenses volaben B-17 dende la Fortaleza d'Aviación de Nandi contra los oxetivos [[Xapón|xaponeses]] en [[Filipines]] y [[Islla Salomón]]. Dempués, en 1943, el Reximientu nᵘ 42 de bombarderos empezó a utilizar los B-25. El 20 d'avientu de 1946, una vegada rematada la guerra, l'Aeropuertu de Nadi quedó en control de Nueva Zelanda, y l'Autoridá d'Aviación Civil de Nueva Zelanda empecipió les sos operaciones dende este en 1947. Llograda la independencia en 1970, el gobiernu d'Islles Fixi empezó a tener control na organización del aeropuertu, hasta que finalmente en 1979 el so manexu foi total. La primer pista d'aterrizaxe construyir en 1946 a un costo de 46&nbsp;500&nbsp;£. Tenía 2133 m de llongura por 45,72 d'anchu. Antes, como agora, Islles Fixi foi l'encruz del [[Pacíficu]], y nesos díes yera muncho más importante como puntu de reabastecimiento de combustible. De magar, al puntu de descensu amestáronse-y palmeres y otros árboles pa da-y aveséu al camín que lu coneuta col terminal. Anguaño, ta construyéndose una nueva estructura de concretu una y bones el puntu de descensu amontóse colos años, hai aviones más grandes y en mayor númberu qu'aterricen en Nadi. Ente los años 1940 y 1950, el nome oficial del aeropuertu yera Colonia d'Islles Fixi: Aeropuertu de Nadi, sicasí, los rexistros internacionales siguen llamándolo incorreutamente como Nandi. Nadi foi escoyíu como'l principal aeropuertu d'Islles Fixi, principalmente pol so llocalización, na seca mariña oeste de Viti Levu. Na primer metá de los 1960, este foi un puntu clave pal tránsitu de pasaxeros dende l'Aeropuertu Whenuapai d'[[Auckland]] (Nueva Zelanda), del cual solo salíen aeronaves de turbinas de pistones, hasta la llegada de los nuevos DC-8 y del Boeing 707 dende EE.&nbsp;UU. y [[Europa]]. Coles mesmes, Nueva Zelanda controlaba'l mayor Serviciu d'Información de Vuelos (FIS pola so sigla n'inglés), que cubre 10&nbsp;360&nbsp;000 km², toos remanaos dende Nadi. == Operaciones == Tanto los despegues como los aterrizaxes facer en sentíu Norte-Sur, yá qu'al norte de la pista háyase Sabeto Range. Magar, si les condiciones meteorolóxiques obligar, hai una gran área de xiru, apropiada pa [[Boeing 747]] a la izquierda de la pista 02, que dexen el funcionamientu en sentíu Sur-Norte. En 2008, un [[Airbus A380]] de Quantas, tuvo d'aterrizar d'emerxencia y desembarcar a un pasaxeru enfermu, nun momentu nel cual l'aeropuertu entá nun taba certificáu, amosando que Nadi tenía la capacidá necesaria pa recibir grandes aviones de pasaxeros. Anguaño, la mayor concentración d'hoteles n'Islles Fixi desenvolvióse cerca del aeropuertu y, cola puxanza del turismu en 1960, los resorts nes cercanes Islles Mamanuca, concentraron en Nadi la industria turístico. Tamién ye una base operacional p'[[Air Pacific]], que llega a 6 aeropuertos en tol suroeste del Pacíficu y más pa la periferia. Entá hai remanentes del gran FIS, como'l que la Torre de Nadi ayude al Aeropuertu Fua'amotu de Tonga cuando la so torre nun puede funcionar. == Aereollinies y destinos == [[Ficheru:Nadi Airport - International Departures.jpg|300px|thumb|Salíes Internacionales]] [[Ficheru:E9218-Nadi-Airport.jpg|300px|thumb|Vista llateral del aeropuertu.]] === Destinos nacionales === {{Airport-dest-list |{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] operáu por {{bandera|FJI}} [[Pacific Sun|Fiji Link]] | [[Kadavu]], [[Labasa (Islles Fixi)|Labasa]], [[Esquita]], [[Aeropuertu de Rotuma|Rotuma]], [[Savusavu]], [[Suva]], [[Taveuni]] }} === Destinos internacionales === {|{{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width="790" align=center !rowspan="1"|Ciudaes por países||rowspan="1"|Nome del Aeropuertu||rowspan="1"|Aereollinies |- !colspan="6"|[[América del Norte]] |- |colspan="5"|{{USA}} |- |[[Los Angeles]]||[[Aeropuertu Internacional de Los Angeles]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |[[San Francisco (California)|San Francisco]]||[[Aeropuertu Internacional de San Francisco]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- !colspan="6"|[[Asia]] |- |colspan="5"|{{CHN}} |- |[[Beixín]]||[[Aeropuertu Internacional de Beixín-Capital]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] (Chárter estacional) |- |colspan="5"|{{KOR}} |- |[[Seúl]]||[[Aeropuertu Internacional d'Incheon]]||{{Bandera|KOR}} [[Korean Air]] |- |colspan="5"|{{HKG}} |- |[[Ḥong Kong]]||[[Aeropuertu Internacional de Hong Kong]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |colspan="5"|{{JPN}} |- |[[Tokiu]]||[[Aeropuertu Internacional de Narita]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |colspan="5"|{{Bandera|TAI}} [[Taiwán]] |- |[[Taipéi]]||[[Aeropuertu Internacional de Taiwán Taoyuan]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] (Chárter estacional) |- |colspan="5"|{{SIN}} |- |[[Singapur]]||[[Aeropuertu Internacional de Singapur]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- !colspan="6"|[[Oceanía]] |- |colspan="5"|{{AUS}} |- |[[Adelaide (Australia)|Adelaide]]||[[Aeropuertu Internacional d'Adelaide]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |[[Brisbane]]||[[Aeropuertu Internacional de Brisbane]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|AUS}} [[Virgin Australia]] |- |[[Melbourne]]||[[Aeropuertu Internacional Tullamarine]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|AUS}} [[Virgin Australia]] |- |[[Sydney]]||[[Aeropuertu Internacional Kingsford Smith]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|AUS}} [[Jetstar Airways]] / {{Bandera|AUS}} [[Virgin Australia]] |- |colspan="5"|{{USA}} [[Ḥawai]] |- |[[Honolulu]]||[[Aeropuertu Internacional de Honolulu]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |colspan="5"|{{SLB}} |- |[[Honiara]]||[[Aeropuertu Internacional de Honiara]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|SLB}} [[Solomon Airlines]] / {{Bandera|PNG}} [[Air Niugini]] |- |colspan="5"|{{KIR}} |- |[[Kiritimati]]||[[Aeropuertu de Kiritimati]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |[[Tarawa]]||[[Aeropuertu Internacional Bonriki]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|KIR}} [[Air Kiribati]] operáu por {{bandera|NRU}} [[Nauru Airlines]] |- |colspan="5"|{{NRU}} |- |[[Nauru]]||[[Aeropuertu Internacional de Nauru]]||{{Bandera|NRU}} [[Nauru Airlines]] |- |colspan="5"|{{NCL}} |- |[[Nouméa]]||[[Aeropuertu Internacional La Tontouta]]||{{Bandera|NCL}} [[Aircalin]] |- |colspan="5"|{{NZ}} |- |[[Auckland]]||[[Aeropuertu Internacional d'Auckland]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|NZ}} [[Air New Zealand]] |- |[[Christchurch]]||[[Aeropuertu Internacional de Christchurch]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|NZ}} [[Air New Zealand]] (Estacional) |- |[[Wellington]]||[[Aeropuertu Internacional de Wellington]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|NZ}} [[Air New Zealand]] (Estacional) |- |colspan="5"|{{PNG}} |- |[[Port Moresby]]||[[Aeropuertu Internacional de Jacksons]]||{{Bandera|PNG}} [[Air Niugini]] |- |colspan="5"|{{WSM}} |- |[[Apia]]||[[Aeropuertu Internacional Faleolo]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |colspan="5"|{{TON}} |- |[[Nukualofa]]||[[Aeropuertu Internacional Fua'amotu]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |[[Vava'o]]||[[Aeropuertu Internacional de Vava'o]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] operáu por {{bandera|FJI}} [[Pacific Sun|Fiji Link]] (Estacional) |- |colspan="5"|{{TUV}} |- |[[Funafuti]]||[[Aeropuertu Internacional de Funafuti]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] |- |colspan="5"|{{VUT}} |- |[[Port Vila]]||[[Aeropuertu Internacional Bauerfield]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] / {{Bandera|VUT}} [[Air Vanuatu]] / {{Bandera|SLB}} [[Solomon Airlines]] |- |colspan="5"|{{WLF}} |- |[[Islla Wallis]]||[[Aeropuertu de Hihifo]]||{{Bandera|NCL}} [[Aircalin]] |- !colspan="6"|[[Europa]] |- |colspan="5"|{{FRA}} |- |[[París]]||[[Aeropuertu Internacional Charles de Gaulle]]||{{Bandera|FJI}} [[Fiji Airways]] (Empecipia llueu) |- | colspan="3" |{{TUR}} |- |[[Estambul|ESTAMBUL]] |[[AEROPUERTO ESTAMBUL]] |[[Turkish Airlines|TURKISH]] |- | colspan="3" |{{Reinu Xuníu}} |- |[[Londres|LODRES]] |[[AEROPUERTO LONDRES]] |[[FIJI AIRWAY]] [[British Airways|BRITISH AIRWAY]] |- |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Aeropuerto Internacional de Nadi}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos d'Islles Fixi|Nadi]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 5ezy2owkuzlfx615x445t5bb209wuj2 0 163991 3699381 3393815 2022-07-25T07:55:42Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha d'aeropuertu | nome = Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston | nome_nativu = Manchester-Boston Rexonal Airport | imaxe = Grenier AFB NH - 11 Apr 1998.jpg | pie = Foto aérea del aeropuertu del 11 d'abril de 1998 | IATA = MHT | ICAO = KMHT | tipu = Publico | construyíu = 1927 | clausuráu = | propietariu = Ciudá de Mánchester | operador = | ciudad_sirve = [[Manchester (New Hampshire)]] | allugamientu = [[Manchester (New Hampshire)|Manchester]] y [[Londonderry (New Hampshire)|Londonderry]], [[New Hampshire]] | elevación_p = 266 | elevación_m = 81 | coordenaes = | sitio_web = {{url|www.flymanchester.com}} | p1-númberu = 17/35 | p1-llargor-p = 9250 | p1-llargor-m = 2819 | p1-superficie = [[Asfaltu]] | p2-númberu = 6/24 | p2-llargor-p = 7650 | p2-llargor-m = 2332 | p2-superficie = Asfalto | estadística_añu = 2007, 2010 | estadística1 = Operaciones aeronauticas(2007) | datos_estadística1 = 93,138 | estadística2 = Pasaxeros (2010) | datos_estadística2 = 2,814,125 | notes = Fonte: [[Alministración Federal d'Aviación]]<ref name=FAA>{{FAA-airport|ID=MHT|use=PU|own=PU|site=13332.*A}}, effective 2007-07-05</ref> }} L''''Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston''' {{códigos aeroportuarios}}, o referíu como '''Aeropuertu de Mánchester''', ye un aeropuertu publico alcontráu a 5 [[quilómetros]] (3 [[milles]]) al sur del [[distritu financieru]] de [[Manchester (New Hampshire)|Manchester, New Hampshire]], na llende de los condaos d'[[Condáu de Hillsborough (New Hampshire)|Hillsborough]] y [[Condáu de Rockingham (New Hampshire)|Rockingham]]. L'aeropuertu ta ente les ciudaes de [[Manchester (New Hampshire)|Manchester]] y [[Londonderry (New Hampshire)|Londonderry]]. L'aeropuertu yera conocíu como "Aeropuertu de Mánchester" hasta'l 18 d'abril de 2006, cuando se camudó a "Aeropuertu Rexonal de Manchester-Boston" pa promocional la cercanía cola ciudá de [[Boston]], [[Massachusetts]], aproximadsmente a 80 quilómetros (50 milles) al sur. == Facilidaes == L'aeropuertu cubre una área de 610 [[hectárees]], (1 500 [[acres]]) de les cualos contién dos [[pista d'aterrizaxe|pistes d'aterrizaxe]]: la pista 17/35 que mide 2 816 x 46 [[metru|metros]] (9 250 x 150 [[pies]]) y la pista 6/24 que mide 2 332 x 46 metros (7 650 x 150 pies). Por un periodu de 12 meses que terminó'l 31 de xineru de 2007, l'aeropuertu tuvo 93,138 operaciones aeronauticas, un promediu de 225 per día: 41% vuelos programaos comerciales, 27% aviación xeneral, y 1% militar. == Aereollinies y destinos == {| class="wikitable sortable col3cen col4cen" style="font-size: 85%" width="70%" !width="19%"|Aereollinies !class="unsortable"|Ciudad |- | {{bandera|USA}} '''[[Delta Air Lines]]'''<br />2 destinos | '''Nacionales: (2)''' [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta]] / [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]] (estacional)<div> |- | {{bandera|USA}} '''[[Delta Connection]]'''<br />2 destinos | '''Nacionales: (2)''' [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit]] / [[Aeropuertu LaGuardia|Nueva York-La Guardia]]<div> |- | {{Bandera|USA}} '''[[Southwest Airlines]]'''<br />6 destinos | '''Nacionales: (6)''' [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore]] / [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago-Midway]] / [[Aeropuertu Internacional de Fort Lauderdale-Hollywood|Fort Lauderdale]] (estacional) / [[Aeropuertu Internacional McCarran|Las Vegas]] (estacional) / [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando]] / [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa]]<div> |- | {{Bandera|USA}} '''[[United Express]]'''<br />2 destinos | '''Nacionales: (2)''' [[Aeropuertu Internacional Chicago-O'Hare|Chicago-O'Hare]] / [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark]]<div> |- | {{Bandera|USA}} '''[[US Airways Express]]'''<br />3 destinos | '''Nacionales: (3)''' [[Aeropuertu Internacional de Charlotte-Douglas|Charlotte]] / [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia]] / [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington-National]]<ref>http://www.usairways.com/en-US/routemap.html</ref><div> |} == Estadístiques == [[Ficheru:Departure terminal of manchester-boston regional airport.jpg|right|thumb|Terminal del aeropuertu]] {| {{tablaguapa}} style="font-size: 85%" width=align=left |+ '''Rutes nacionales más transitaes dende Manchester (NH)<br />(Julio 2013 - Xunu 2014)<ref name="transtats.bts.gov">{{cita web|url=http://www.transtats.bts.gov/airports.asp?pn=1&Airport=MHT&Airport_Name=Manchester,%20NH:%20Manchester-Boston%20Rexonal&carrier=FACTS | títulu=Manchester, NH: Manchester-Boston Rexonal (MHT) | fecha=xunetu de 2013 | editorial=Bureau of Transportation Statistics | fechaaccesu=26 d'abril de 2015}}</ref>''' |- ! Rank ! Aeropuertu !Pasaxeros ! Aereollinies |- | 1 | [[Aeropuertu Internacional de Baltimore-Washington|Baltimore, Maryland]] | 282,000 | Southwest |- | 2 | [[Aeropuertu Internacional Midway|Chicago (Midway), Illinois]] | 125,000 | Southwest |- | 3 | [[Aeropuertu Internacional de Filadelfia|Filadelfia, Pennsilvania]] | 120,000 | US Airways |- | 4 | [[Aeropuertu Internacional d'Orlando|Orlando, Florida]] | 111,000 | Southwest |- | 5 | [[Aeropuertu Nacional Ronald Reagan de Washington|Washington (Nacional), D.C.]] | 68,000 | US Airways |- | 6 | [[Aeropuertu Internacional de Tampa|Tampa, Florida]] | 63,000 | Southwest |- | 7 | [[Aeropuertu Internacional de Detroit|Detroit, Michigan]] | 62,000 | Delta |- | 8 | [[Aeropuertu Internacional Hartsfield-Jackson|Atlanta, Georgia]] | 61,000 | Delta |- | 9 | [[Aeropuertu LaGuardia|New York (LaGuardia), NY]] | 45,000 | Delta |- | 10 | [[Aeropuertu Internacional Llibertá de Newark|Newark, New Jersey]] | 36,000 | United |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Aeropuerto Regional de Manchester-Boston}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aeropuertos d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Edificios de New Hampshire]] [[Categoría:Infraestructures d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Aeropuertos inauguraos en 1927]] [[Categoría:Arquiteutura d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] bhuazn2x8mdukkehz96d768eplmajhi 0 165081 3699293 3619022 2022-07-25T06:31:49Z XabatuBot 43102 iguo testu: O-18 => U-18 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20201025180022}} [[Ficheru:Scapa Flow.svg|miniaturadeimagen|Mapa de Scapa Flow, nes [[islles Orcadas]].]] [[Ficheru:ScotlandOrkneyIslands.svg|thumb|right|Llocalización de les [[islles Orcadas]] n'[[Escocia]].]] [[Ficheru:SMS Hindenburg scuttled.jpg|miniaturadeimagen|El fundimientu del SMS ''Hindenburg'', en Scapa Flow.]] '''Scapa Flow''' ye un [[fondeadero]] asitiáu nes [[islles Orcadas]], [[Escocia]], [[Reinu Xuníu]]. Arrodiáu poles isla [[Mainland (Orcadas)|Mainland]], [[Graemsay]], [[Burray]], [[South Ronaldsay]] y [[Güei (Escocia)|Güei]], ye conocíu sobremanera por ser l'allugamientu de la principal base naval del Reinu Uníu mientres la [[Primer Guerra Mundial|Primer]] y [[Segunda Guerra Mundial|Segunda]] Guerres Mundiales. Utilizada yá polos navíos de guerra [[viquingos]], la base permaneció n'usu pola [[Royal Navy]] hasta [[1956]]. ==Primer Guerra Mundial== El 9 d'ochobre de 1917, el {{HMS|Vanguard|1909|6}}, sufrió una esplosión interna, pola que se fundió naquelles agües, onde permanecen los sos restos protexíos so los términos de l'acta de proteición de tumbes militares. Nel intre de la primer guerra mundial [[O-boot]]s [[Alemaña|alemanes]] intentaron atacar a naves britániques en Scapa Flow. estos intentos fracasaron, y fueron fundíos los submarinos ''SM U-18'' y ''SM O-116''. == La flota alemana en Scapa Flow == {{AP|Fundimientu de la flota alemana en Scapa Flow}} Tres la derrota alemana na [[Primer Guerra Mundial]], 74 [[navíos]] de la [[Kaiserliche Marine]] internar en [[Gutter Sound]], Scapa Flow, pendientes d'una decisión sobre'l so futuru nel [[Tratáu de Versalles (1919)|Tratáu de Versalles]]. Llegaron en payares de [[1918]] tres el [[Armisticiu]], convirtiéndose llueu nuna especie d'atraición [[turismu|turística]]. El [[21 de xunu]] de [[1919]], el [[almirante]] [[Ludwig von Reuter]], oficial alemán al mandu en Scapa Flow, n'esperando la salida en maniobres del gruesu de la flota británica, dio la orde d'echar a pique los sos barcos pa torgar que cayeren en manes britániques. Fundiéronse 51 naves, y los nueve marineros que perecieron nelles fueron les postreres baxes de la Primer Guerra Mundial. Diez acorazaos fueron fundíos, los {{SMS|Bayern}}, {{SMS|Kronprinz Wilhelm}}, {{SMS|Markgraf}}, {{SMS|Großer Kurfürst|1913|6}}, {{SMS|Prinzregent Luitpold}}, {{SMS|Kaiser|1911|6}}, {{SMS|Kaiserin}}, {{SMS|Friedrich der Großy|1911|6}}, {{SMS|König Albert}} y el {{SMS|König}}. El {{SMS|Baden}} salvar del fundimientu en siendo varáu. Cinco crucero de batalla fueron fundíos, los {{SMS|Hindenburg}}, {{SMS|Derfflinger}}, {{SMS|Seydlitz}}, {{SMS|Moltke}} y {{SMS|Von der Tann}}. Cinco crucero fueron fundíos, los {{SMS|Köln|1916|6}}, {{SMS|Karlsruhe|1915|6}}, {{SMS|Dresden|1916|6}}, {{SMS|Brummer}} y {{SMS|Bremse}}. Ente que los {{SMS|Nürnberg|1915|6}}, {{SMS|Frankfurt}} y {{SMS|Emden|1916|6}} quedaron varaos. Cuarenta y cuatro [[destructor]]es fueron fundíos y otros cuatro quedaron varaos: * Primer Flotilla (SMS ''G 40'', SMS ''G 38'', SMS ''G 39'', SMS ''V 129'', SMS ''S 32'') * Segunda Flotilla (SMS ''G 101'', SMS ''G 103'', SMS ''V 100'', SMS ''B 109'', SMS ''B 110'', SMS ''B 111'', SMS ''B 112'') * Tercer Flotilla (SMS ''S 53'', SMS ''S 54'', SMS ''S 55'', SMS ''S 91'', SMS ''V 70'', SMS ''V 73'', SMS ''V 81'', SMS ''V 82'') * Sesta Flotilla (SMS ''V 43'', SMS ''V 44'', SMS ''V 45'', SMS ''V 46'', SMS ''S 49'', SMS ''S 50'', SMS ''V 125'', SMS ''V 126'', SMS ''V 127'', SMS ''V 128'', SMS ''S 131'') * Séptima Flotilla (SMS ''S 56'', SMS ''S 65'', SMS ''V 78'', SMS ''V 83'', SMS ''G 92'', SMS ''S 136'', SMS ''S 137'', SMS ''S 138'', SMS ''H 145'', SMS ''G 89'') * Decimoséptima media Flotilla (SMS ''S 36'', SMS ''S 51'', SMS ''S 52''). [[Ernest Cox]] mercó y rescató 43 de les naves na década de [[1920]], un llogru que la mayoría de la xente de la dómina consideró imposible, utilizando distintes téuniques. Xubió los barcos más pequeños con muelles flotantes y [[guindaleza|guindaleces]]. Nos mayores, rematando col SMS ''Hindenburg'' de 28&nbsp;000&nbsp;[[tonelada|t]], parcheó tolos sos furacos, bombiando darréu aire comprimío nel cascu pa sacar l'agua y faelo llexar pámpana abaxo. Ocho de los pecios siguen en Scapa Flow, y son llugares populares de [[bucéu]]. ==Segunda Guerra Mundial== {{AP|Ataque a Scapa Flow (1939)}} A principios de la Segunda Guerra Mundial, el ''[[O-47]]'' comandado por [[Günther Prien]] enfusó en Scapa Flow el [[14 d'ochobre]] de [[1939]] algamando al {{HMS|Royal Oak|08|6}} na badea de Scapa. Los torpedos del ''[[O-47]]'' abrieron una buraca de 9&nbsp;m nel ''Royal Oak'', que nun tardó en fundise. De la tripulación de 1400 homes, 833 perecieron, siendo anguaño'l llugar del fundimientu una tumba de guerra protexida. Tres l'ataque, [[Winston Churchill]] ordenó la construcción d'una serie de calzaes pa bloquiar les entraes orientales a Scapa Flow. Estes "Barreres de Churchill" apurren na actualidá accesu per carretera dende Mainland a Burray y South Ronaldsay. Trés díes depués del ataque submarín, cuatro bombarderos [[Junkers Ju 88]] de la [[Luftwaffe (Wehrmacht)|Luftwaffe]] sobrevolaron Scapa Flow n'unu de los primeros bombardeos de la guerra sobre Gran Bretaña, estropiando gravemente al veteranu acorazáu {{HMS|Iron Duke|1912|6}}. Nel intre de l'acción foi baltáu unu de los bombarderos por una batería antiaérea en [[Güei (Escocia)|Güei]]. == Panorama == {{Panorama|OrkneyPanorama 1.JPG|1000px|Scapa Flow}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.scapaflow.co.uk/ Sitio web de Scapa Flow de la North Walls Community School] * [http://www.worldwar1.co.uk/scuttle.html Fundimientu de la flota en Scapa Flow] * [https://web.archive.org/web/20050414082131/http://atschool.eduweb.co.uk/jralston/rk/scapa/bunday.htm Sobre los naufraxos de Scapa Flow] {{Coord|58|54|N|3|03|W|type:isle|display=title}} {{Tradubot|Scapa Flow}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Bases navales]] [[Categoría:Llocalidaes d'Escocia]] [[Categoría:Marina Real Británica]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] d8nbvad6pyne4oh50wundhc15tf3iwc 0 165376 3699407 3454657 2022-07-25T07:59:14Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki Los '''criollos de base francesa''' son un conxuntu de [[Llingua criolla|llingües criollas]], con un orixe deriváu del léxicu [[Idioma francés|francés]]. Formar a partir del [[sieglu XVII]], en tiempos del [[Imperiu colonial francés]]. Unu de los grupos de llingües criollas de base francesa más falaos son los [[criollos franceses d'América]]. Estos nun tienen de confundir se coles variantes rexonales del idioma francés, falaes nel estranxeru, por casu en: Canadá (nes provincies de [[Quebec]], [[Terranova y Llabrador]], [[Nueva Brunswick]] y [[Manitoba]]), Bélxica (na rexón capital [[Bruxeles]] y Valonia), Suiza (rexón de [[Romandía]]), Estaos Xuníos ([[Luisiana]], [[Maine]], [[New Hampshire]] y [[Vermont]]) y n'África ([[África Occidental|Occidental]], [[África Central|Central]], [[África Oriental|Oriental]] y [[Magreb]]). == Clasificación de Criollos de base francesa == La Clasificación de los criollos franceses siguen criterios principalmente xeográficos. * '''[[Criollos franceses d'América]]''' **Con '' Ape '' como una marca d'aspeutu progresivu *** [[Francés cajún (idioma)|criollu francés de Luisiana]] *** [[Criollu haitianu]] (Tamién llamáu Kreyól Ayisyen) ** Con ''ka'' como una marca d'aspeutu progresivu *** [[Criollu antillanu]] **** [[Criollu de Guadalupe]] **** [[Criollu de Dominica]] **** [[Criollu francés de Grenada]] **** [[Criollu de les Islles de los Santos]] **** [[Criollu de Martinica]] **** [[Idioma kweyol|criollu francés de Santa Lucía]] (Tamién llamáu Kwéyòl) **** [[Criollu francés de Trinidá y Tobagu]] **** [[Criollu francés de Venezuela]] *** [[Criollu de Guayana Francesa]] *** [[Lanc-patuá]] (faláu nel [[Unidaes federatives de Brasil|estáu brasilanu]] d'[[Amapá]]) * '''Criollos franceses del Océanu Índicu''' ** [[Criollu bourbonnais]] *** [[Criollu de Agalega]] *** [[Criollu chagosiano]] *** [[Criollu mauriciano]] *** [[Criollu de Xunta]] *** [[Criollu de Rodrigues]] *** [[Criollu seychelense]] * '''Criollu franceses del Océanu Pacíficu''' ** [[Tayo]] (faláu en [[Nueva Caledonia]]) *'''Crillos d'Asia''' ** [[Tây Bồi]] *'''Crillos d'África''' ** [[Camfranglais]] == Ver tamién == * [[Llingua criolla]] * [[Criollos Franceses d'América|Criollu francés americanu]] == Referencies == * [http://www.nou-la.org/ling/1995a-fda.pdf Français en Amérique] (PDF). Consultáu'l 16 de febreru del 2015 * Marie-Christine Hazaël-Massieux, « Los creoles de base frances », del Diccionariu de la Llingua, París, BUO, 2011, p. 873–883. {{Tradubot|Criollos de base francesa}} [[Categoría:Llingües criolles de base francesa| ]] [[Categoría:Llingües de Guadalupe]] [[Categoría:Llingües de Martinica]] [[Categoría:Llingües de Dominica]] [[Categoría:Llingües de Santa Lucía]] [[Categoría:Llingües de Granada]] [[Categoría:Llingües de San Vicente y Les Granadines]] [[Categoría:Llingües de San Bartolomé]] [[Categoría:Llingües de Trinidá y Tobagu]] [[Categoría:Llingües de Venezuela]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] gnrm7gz0udy1yhjxshi79idt6a5hmp0 0 165855 3699429 3682645 2022-07-25T08:01:50Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma |nome=Español d'Estaos Xuníos |familia madre = Llingües indoeuropees |países= {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Estaos Xuníos]] |falantes= {{creciente}} 58,2 millones.<ref name=informeespañolcervantes>{{cita web|url=https://cvc.cervantes.es/lengua/espanol_llingua_viva/pdf/espanol_llingua_viva_2018.pdf|títulu=Informe Español 2018 Institutu Cervantes}}</ref><ref name="LengMercEmpr">[http://www.fundaciontelefonica.com/arte_cultura/publicaciones-llistáu/pagina-item-publicaciones/itempubli/471/ Llingua, empresa y mercáu ¿Ayudó l'español a la internacionalización? (páx. 20)]</ref><ref name="HispanEEUU">[http://marcaespana.es/actualidad/sociedad/tres-la buelga-de-espa%C3%B1a-n'estaos xuníos marcaespana.es] {{Wayback|url=http://marcaespana.es/actualidad/sociedad/tres-la buelga-de-espa%C3%B1a-n'estaos xuníos |date=20160223212620 }}, [http://www.eldiariony.com/2015/09/23/el papa-francisco-y-el momentu hispanu-en-eeuu-pol senador-tim-kaine/ www.eldiariony.com], [http://www.excelsior.com.mx/espresiones/2016/01/12/1068257 www.excelsior.com.mx].</ref> |h1=42,1 mill. de persones<ref name=informeespañolcervantes/> |h2=16,1 mill. de persones<ref name=informeespañolcervantes/><ref>11&nbsp;644&nbsp;834 de falantes como segunda llingua ([http://www.cedro.org/docs/default-source/otros informe_cervantes.pdf?sfvrsn=2 Informe del Institutu Cervantes, 2015] (páx. 7), dientro de los cualos incluyimos los 7,8 millones d'estudiantes d'español qu'hai n'EE.XX. (páxina 10), munchos d'ellos non hispanos, ya incluyimos parte de los 9 millones d'hispanos illegales que nun tán rexistraos inda nel censu.</ref><ref>[https://www.ethnologue.com/country/US/languages ethnologue.com]</ref> |familia=[[Llingües indoeuropees|Indoeuropéu]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Familia Indoeuropea - Grupu Itálicu|Itálicu]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Familia Indoeuropea - Grupu Romance|Romance]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Grupu Ibero-Romance|Iberorromance]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Idioma español]] |escritura= [[Alfabetu llatín]] |oficial= en delles xurisdicciones del suroeste y en Puertu Ricu |axencia= [[Academia Norteamericana de la Llingua Española]],<br> [[Academia Portorricana de la Llingua Española]],<br> [[Asociación d'academies de la llingua española]] |iso1=es |iso2=spa |iso3=spa |sil=SPN |mapa= Spanish spoken at home in the United States - 2015 - es.svg |mapa_leyenda = Mapa de los Estaos Xuníos amosando'l porcentaxe de falantes d'español per Estáu en 2013. }} <!-- NOTA: antes d'incluyir por "les pastillas del güelu, que pretendo nun saber" el datu falsu de que l'español ye oficial en Nuevu Méxicu, lléite l'artículu de Nuevu Méxicu na wikipedia n'inglés o la mesma constitución del estáu. Munches, munches, munches Gracies --> El '''[[idioma español|español]]''' ye'l segundu idioma con mayor númberu de falantes en [[Estaos Xuníos]], dempués del [[Idioma inglés|inglés]]. Esti país, onde l'español ta oficialmente reconocíu en numberoses xurisdicciones del Suroeste, {{ensin referencies|<!-- ochobre 2018 -->}} ye'l segundu país del mundu en númberu d'hispanofalantes (cuntando les persones con competencia llindada), con 58,2 millones, solo detrás de [[Méxicu]]; y el quintu país con mayor númberu de falantes nativos del español, con 42,1 millones, detrás de [[Méxicu]], [[Colombia]], [[Arxentina]] y [[España]].<ref name=informeespañolcervantes/> Según el censu de 2017, el 13,4&nbsp;% de la población estauxunidense mayor de 5 años fala español nos sos llares<ref>http://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_14_1YR_S1601&prodType=table</ref> (41 millones de persones).<ref>[https://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_17_1YR_S1601&prodType=table Censo 2017]</ref> Amás, hai más de 8 millones d'estudiantes d'español.<ref name=informeespañolcervantes/> L'español de EE.&nbsp;UU. ye la segunda llingua más falada en 43 estaos y nel [[distritu de Columbia]]. [[Nuevu Méxicu]] ye unu de los pocos estaos onde la población hispanofalante formó comunidaes ininterrumpíes dende l'anexón a los Estaos Xuníos. L'español constitúi una de les señes carauterístiques más importantes de la personalidá cultural del estáu.<ref>[https://web.archive.org/web/20071203085301/http://src.unm.edu/infogral.htm Universidá de Nuevu Méxicu - Información Xeneral sobre Nuevu Méxicu]</ref> Amás, gran parte de les instituciones tienen el [[billingüismu]] (inglés-español) como norma nes sos [[sitiu web]] oficiales, como'l [https://gobiernu.usa.gov/ Gobiernu], el [http://www.fbi.gov/espanol FBI], [http://www.medicare.gov/spanish/spanish-overview.aspx?Language=Spanish Melecinara] y la [http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/ Biblioteca Nacional de Medicina]. L'[[Academia Norteamericana de la Llingua Española]] ta considerada como una de les instituciones con mayor influencia na actual normativa del idioma español;<ref>{{cita web|títulu=academia norteamericana de la llingua española|url=http://www.anle.us/503/ANLE-anueva-colaboracion-con-el gobiernu-de-EEXX.html}}</ref><ref>{{cita web|títulu=asociación d'academies de la llingua española|url=http://asale.org/ASALE/ConAALEBD?IDDOC=349&menu=1|fechaaccesu=12 de mayu de 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120203063912/http://asale.org/ASALE/ConAALEBD?IDDOC=349&menu=1|fechaarchivu=3 de febreru de 2012}}</ref> foi fundada en 1973 y tien la so sede en Nueva York. Na isla de Puertu Ricu (una [[territorios de los Estaos Xuníos|dependencia estauxunidense]]) l'idioma español ye reguláu pola [[Academia Portorricana de la Llingua Española]]. == Historia == [[Ficheru:RUIDIAZ(1893) 1.083 JUAN PONCE DE LEÓN.jpg|thumb|180px|right|[[Juan Ponce de León]] ([[Santervás de Campos]], [[Provincia de Valladolid|Valladolid]], [[España]]) foi unu de los primeros europeos en llegar al actual [[EEXX]] y el descubridor de Florida,<ref name=leon /> a la que dio'l so actual nome.]] [[Ficheru:USCISLogoSpanish.jpg|thumb|right|El logotipu del [[Serviciu de Ciudadanía ya Inmigración de los Estaos Xuníos]]]] La llingua española tuvo ininterrumpidamente presente nel territoriu de los actuales Estaos Xuníos dende'l [[sieglu XVI]]. En [[1513]], [[Juan Ponce de León]] formó parte de la primera gran espedición castellana que visitó diversos llugares de los actuales Estaos Xuníos, a él debe la primer esploración estensa de La [[Florida]]).<ref name=leon>{{cita web|títulu=Ponce de León: l'español que conquistó Florida y punxo a Norteamérica nel mapa.|url=https://www.abc.es/espana/20121214/abci-ponce-leon-florida-conquistador-201212121704.html|editorial=ABC|fecha=25 de xunetu de 2014}}</ref> La ciudá más antigua en tol territoriu de los Estaos Xuníos a partir de 1898 ([[Guerra d'España y Estaos Xuníos]]) ye [[San Juan (Puertu Ricu)|San Juan]], capital de [[Puertu Ricu]], onde [[Juan Ponce de León]] foi'l primer gobernador.<ref name=leon /> En [[1565]], [[Pedro Menéndez d'Avilés]] funda [[San Agustín (Florida)|San Agustín]], en La Florida, la ciudá europea de cutio ocupada más vieya d'Estaos Xuníos Continental. El testu de la primer gramática n'español n'Estaos Xuníos apaeció en [[Georgia]] en [[1658]]. Dempués de la [[guerra mexicanu-estauxunidense]] ([[1846]]-[[1848]]), [[Méxicu]] perdió más de la metá del so territoriu, que s'amestó Estaos Xuníos, incluyendo partes de los modernos estaos de [[Texas]], [[Colorado]], [[Arizona]], [[Nuevu Méxicu]], y [[Wyoming]], y el conxuntu de [[California]], [[Nevada]], y [[Utah]]. Darréu, los millares de mexicanos residentes nesos territorios adquirieron nacionalidá estauxunidense. El [[Tratáu de Guadalupe Hidalgo]] (1848) nun fixo nenguna referencia esplícita a los derechos de la llingua española. La [[primer constitución de California]] aprobó una reconocencia importante de los derechos de los hispanofalantes: «''toles lleis, decretos, regulaciones, y provisiones que emanan de cualesquier de los trés poderes supremos d'esti estáu, que pola so naturaleza riquen la publicación, van ser publicaos n'inglés y español''».<ref>{{cita web|títulu=Language Rights and the Law in the United States: Finding Our Voices|url=https://books.google.es/books?id=9-8nUaEdpFMC&pg=PA13&lpg=PA13&dq=All+laws,+decrees,+regulations,+and+provisions+emanating+from+any+of+the+three+supreme+powers+of+this+State,+which+from+their+nature+require+publication,+shall+be+published+in+English+and+Spanish.&source=bl&ots=MZMHOCvyEo&sig=QUGcZQCiZRmE8O9tau5EJjz_nKA&hl=es&sa=X&ei=pUxEVJPXCMTWara4gYAB&ved=0CCMQ6AEwAA#v=onepage&q=All%20laws%2C%20decrees%2C%20regulations%2C%20and%20provisions%20emanating%20from%20any%20of%20the%20three%20supreme%20powers%20of%20this%20State%2C%20which%20from%20their%20nature%20require%20publication%2C%20shall%20be%20published%20in%20English%20and%20Spanish.&f=false|idioma=inglés}}</ref> [[Ficheru:Spanishuspsposter.jpg|thumb|right|Un póster del [[Serviciu Postal de los Estaos Xuníos]] en castellanu]] Antes de [[1870]], los angloamericanos yeren mayoría en California. En [[1879]], California promulgó una nueva constitución so la cual tolos procedimientos oficiales teníen de ser conducíos n'inglés; siguía calteniéndose esta clausa a valir hasta [[1966]]. En [[1986]], los votantes de California, por aciu referéndum, amestaron una nueva clausa constitucional qu'indicaben que l'inglés ye la llingua oficial del estáu de California». Sicasí, güei, el castellán fálase estensamente a lo llargo del estáu, y en munches actividaes del gobiernu, documentos, y los servicios tán disponibles n'español ya inglés. L'español falóse alredor del Nuevu Méxicu norteño, Coloriáu meridional y na frontera con Méxicu dende'l [[sieglu XVII]]. En [[Texas]], l'inglés utilízase convencionalmente, pero l'estáu nun tien nenguna llingua oficial. Texas heredó una población hispana dende la guerra mexicanu-estauxunidense, amás de tener una arribación constante de mexicanos y otros inmigrantes de fala hispana. El gobiernu al traviés de la seición 2054.116 del Códigu Gubernamental, ordena que les axencies estatales apurran la información nes sos páxines web n'español. Esisten árees xeográfiques estauxunidenses onde l'español falóse de forma ininterrumpida dende'l sieglu XVIII. Nel Delta del Mississippi hai una comunidá conocida como los [[isleños]] de Luisiana que ta asitiada principalmente na parroquia de [[Saint Bernard (Luisiana)|Saint Bernard]]. Los isleños de más edá caltienen vivu la fala española que los sos antepasaos llevaron dende les Canaries, ente los años 1778 y 1783. Hasta va pocos años había munchos isleños que nun sabíen falar inglés. Los actuales falantes siguen pronunciando les h como j nidia y utilizando vocablos antiguos como "cabucar" (fundise), asina (asina), etc. Nos últimos años, detéctense anglicismos, anque varien d'una familia a otra. Por casu, puede escuchase «espicar» por falar o «dir tras» por volver, deriváu del «comi back» inglés. El so acentu ye similar al de los llabradores canarios. Esti dialeutu español sumió va delles décades de les zones asitiaes pela redolada del Bayou Lafourche, nes contornes d'Ascensión y Asunción. El documental «Los canarios del Mississippi» (2006) de [[Manuel Mora Morales]] afonda nos raigaños canarios de l'actual fala de los isleños de Luisiana, según na so evolución y nel precariu estáu actual, próximu a la so desapaición. Un grupu de canarios realicen xestiones por que la comunidá isleña de Luisiana seya declarada Patrimoniu Intanxible de la Humanidá pola UNESCO, lo cual podría frenar la desapaición inmediata de l'ayalga llingüística que tien, similar al de los xudíos sefardites. == Estadístiques sobre la población hispana ya hispanofalante== Según los datos del Censu d'Estaos Xuníos de [[2017]], había 58.846.134 hispanos,<ref>[http://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_17_1YR_B03003&prodType=table factfinder.census.gov]</ref> el 18,1&nbsp;% de la población de EE. XX., ensin incluyir la población de [[Puertu Ricu]] nin los inmigrantes indocumentados hispanos, colo que la cifra superaría los 60 millones d'hispanos.<ref>http://www.hacr.org/coalition_members/</ref> Según el censu, en 2017 envalórase que falaben español nes sos cases 41 millones d'estauxunidenses mayores de 5 años d'edá,<ref>[https://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_17_1YR_S1601&prodType=table Census Bureau 2017]</ref> escluyendo Puertu Ricu, lo que supón un 13,4% del censu.<ref>`[https://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_17_1YR_GCT1602.US01PR&prodType=table Census Bureau 2017]</ref> De los estudios del U.S. Census Bureau, tamién puede concluyise, que n'Estaos Xuníos cada vez se fala más español, pos en [[1990]] falar 17,3 millones nes sos cases (7,5%), nel [[2000]] 28,1 millones (10,7%),<ref>[https://www.census.gov/prod/2003pubs/c2kbr-29.pdf U.S. Census Bureau 2000]</ref> nel [[2010]] 37 millones (12,8%), y nel [[2017]] falar 41 millones (13,4%). De los 37,6 millones que falen español nes sos cases nel 2011, 2,8 millones nun son hispanos.<ref>http://www.pewresearch.org/fact-tank/2013/08/13/spanish-is-the-most-spoken-non-english-language-in-o-s-homes-even-among-non-hispanics/</ref> Depués hai 34,8 millones d'hispanos que falen español nes sos cases. Si había 52 millones d'hispanos en 2011, los 17,2 millones d'hispanos restantes, o son menores de 5 años, o falen l'español como segunda llingua, o namái falen inglés o otra llingua. Según un estudiu del Centru Hispanu Pew en 2011, el 82&nbsp;% de los hispanos d'Estaos Xuníos sabe falar perbién n'español.<ref>http://www.pewhispanic.org/2012/04/04/iv-language-use-among-llatinos/</ref> Amás, el 76&nbsp;% tienen l'español como primer llingua, d'ellos, la metá son billingües español ya inglés, y pa la otra metá l'español ye dominante. El 24&nbsp;% restante tien l'inglés como llingua dominante sobre l'español. Los Estaos onde más se fala español en casa, amás de [[Puertu Ricu]] con más del 94&nbsp;%, son [[Texas]] y [[California]], con un porcentaxe próximu al 30&nbsp;%, siguíos de [[Nuevu Méxicu]] con casi'l 26%, y [[Nevada]], [[Florida]] y [[Arizona]] con porcentaxes cimeros al 20&nbsp;%. [[Nueva Jersey]] y [[Nueva York]] superen el 15&nbsp;% y [[Illinois]] supera'l 13&nbsp;%.<ref>[https://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_16_1YR_GCT1602.US01PR&prodType=table Census Bureau 2016]</ref> [[Ficheru:graficaespeeuu.jpg|thumb|Gráfica del porcentaxe de la población a partir de 5 años d'edá que fala español en casa n'Estaos Xuníos (escluyendo Puertu Ricu) ente 2007 y 2017.<ref name=%hispanofalantes>[https://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_16_1YR_GCT1602.US01PR&prodType=table Censo 2016] Porcentaxe de falantes d'español nes sos cases, sobre la población mayor de 5 años pa cada estáu</ref>|derecha|700px]] [[Ficheru:Mapa2017porc.jpg|thumb|Mapa del porcentaxe de la población d'Estaos Xuníos de 5 o más años que fala español en casa en 2017, per Estaos.<ref name=%hispanofalantes>[https://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_16_1YR_GCT1602.US01PR&prodType=table Censo 2016] Porcentaxe de falantes d'español nes sos cases, sobre la población mayor de 5 años pa cada estáu</ref>|derecha|700px]] [[Ficheru:Extension spanish arizona.png|thumb|400px|Estensión del [[idioma español|castellán]] en Arizona [[Ficheru:Nuevo México español por condados.png|thumb|400px|Porcentaxe d'hispanofalantes en Nuevu Méxicu por condáu.]]([https://web.archive.org/web/20070311224522/http://www.language-policy.org/content/census/lang5plus/index.html fonte]).]] {| class="wikitable sortable" ! colspan=3 | Población de 5 o más años d'edá que fala epañol en casa en 2017 |- ! Estáu !! Porcentaxe<ref name=%hispanofalantes/>!! Total<ref>[https://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=PEP_2016_PEPAGESEX&prodType=table Censo 2017] Cálculu: (Total habitantes - Menores de 5 años)*(Porcentaxe de falantes d'español/100)</ref> |- |'''[[Estaos Xuníos|EE. XX.]]''' (ensin [[Puertu Ricu]]) ||align=right| '''13,4&nbsp;%''' ||align=right| '''{{formatnum:40974563}}''' |- |[[Texas]] ||align=right| 29,4&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:7724253}} |- |[[California]] ||align=right| 28,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:10711825}} |- |[[Nuevu Méxicu]] ||align=right| 25,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:507621}} |- |[[Florida]] ||align=right| 21,8&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:4326494}} |- |[[Nevada]] ||align=right| 21,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:607436}} |- |[[Arizona]] ||align=right| 20,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:1375013}} |- |[[Nueva Jersey]] ||align=right| 16,8&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:1425300}} |- |[[Nueva York (estáu)|Nueva York]] ||align=right| 15,2&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:2840119}} |- |[[Illinois]] ||align=right| 13,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:1635940}} |- |[[Rhode Island]] ||align=right| 12,3&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:123600}} |- |[[Connecticut]] ||align=right| 12,2&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:415393}} |- |[[Colorado]] ||align=right| 11,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:611430}} |- |[[Utah]] ||align=right| 10,5&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:298896}} |- |[[Distritu de Columbia]] ||align=right| 9,4&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:61000}} |- |[[Massachusetts]] ||align=right| 9,1&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:591430}} |- |[[Oregón]] ||align=right| 9,0&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:351613}} |- |[[Maryland]] ||align=right| 8,5&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:483292}} |- |[[Washington (estáu)|Washington]] ||align=right| 8,4&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:583593}} |- |[[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] ||align=right| 8,1&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:791294}} |- |[[Idaho]] ||align=right| 7,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:126393}} |- |[[Kansas]] ||align=right| 7,8&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:212159}} |- |[[Nebraska]] ||align=right| 7,8&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:139387}} |- |[[Carolina del Norte]] ||align=right| 7,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:73444}} |- |[[Delaware]] ||align=right| 7,3&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:66207}} |- |[[Virxinia]] ||align=right| 7,2&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:573001}} |- |[[Oklahoma]] ||align=right| 7,1&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:260366}} |- |[[Wyoming]] ||align=right| 5,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:30368}} |- |[[Arkansas]] ||align=right| 5,4&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:151894}} |- |[[Pennsylvania]] ||align=right| 5,1&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:616932}} |- |[[Indiana]] ||align=right| 4,8&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:299791}} |- |[[Carolina del Sur]] ||align=right| 4,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:217613}} |- |[[Wisconsin]] ||align=right| 4,5&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:245682}} |- |[[Tennessee]] ||align=right| 4,0&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:252294}} |- |[[Luisiana]] ||align=right| 3,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:170520}} |- |[[Iowa]] ||align=right| 3,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:114922}} |- |[[Minnesota]] ||align=right| 3,8&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:198412}} |- |[[Alabama]] ||align=right| 3,1&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:142017}} |- |[[Michigan]] ||align=right| 3,0&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:281671}} |- |[[Alaska]] ||align=right| 2,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:19886}} |- |[[Misuri]] ||align=right| 2,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:149215}} |- |[[Kentucky]] ||align=right| 2,6&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:108610}} |- |[[Ohio]] ||align=right| 2,4&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:263036}} |- |[[Ḥawai]] ||align=right| 2,3&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:30760}} |- |[[New Hampshire]] ||align=right| 2,3&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:29401}} |- |[[Mississippi]] ||align=right| 2,2&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:61532}} |- |[[Dakota del Sur]] ||align=right| 2,2&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:17774}} |- |[[Dakota del Norte]] ||align=right| 2,2&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:15430}} |- |[[Montana]] ||align=right| 1,8&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:17770}} |- |[[Vermont]] ||align=right| 1,1&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:6530}} |- |[[Virxinia Occidental]] ||align=right| 0,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:15456}} |- |[[Maine]] ||align=right| 0,9&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:11443}} |- | || || |- |[[Puertu Ricu]] ||align=right| 94,2&nbsp;% ||align=right| {{formatnum:3004233}} |- |} Nes 10 ciudaes con más población de EE.&nbsp;UU. los porcentaxes de población de más de 5 años que fala español en casa en 2017 son, en [[Nueva York]] el 24,3&nbsp;%, en [[Los Ánxeles]] el 42,5&nbsp;%, en [[Chicago]] el 24&nbsp;%, en [[Houston]] el 39,1&nbsp;%, en [[Filadelfia]] el 10,7&nbsp;%, en [[Phoenix]] el 31,1&nbsp;%, en [[San Antonio (Texas)|San Antonio]] el 38,1&nbsp;%, en [[San Diego (California)|San Diego]] el 22,9&nbsp;%, en [[Dallas]] el 38&nbsp;% y en [[San José (California)|San José]] el 23,2&nbsp;%. Ente les ciudaes onde se fala más español n'Estaos Xuníos tán [[Santa Ana (California)|Santa Ana]] (68,5&nbsp;%), [[Miami]] (67,7&nbsp;%) y [[El Paso (Texas)|El Paso]] (66,5&nbsp;%). Hai ciudaes onde holgadamente más de la metá son nativos d'español, en California nes ciudaes de [[Baldwin Park (California)|Baldwin Park]], [[Downey (California)|Downey]], [[El Monte (California)|El Monte]], [[Fontana (California)|Fontana]], [[Indio (California)|Indio]], [[Norwalk (California)|Norwalk]], [[Ontario (California)|Ontario]], [[Oxnard (California)|Oxnard]], [[Pomona (California)|Pomona]], [[Salinas (California)|Salinas]], [[Santa María (California)|Santa María]], [[Chula Vista (California)|Chula Vista]] y [[Jurupa Valley (California)| Jurupa Valley]], en Nueva Jersey nes ciudaes d'[[Elizabeth (Nueva Jersey)|Elizabeth]] y [[Paterson]], y en Florida nes ciudaes de [[Kendall (Florida)|Kendall]] y [[Miami Beach]].<ref>[http://factfinder.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_17_1YR_GCT1602.ST10&prodType=table Census Bureau 2017]</ref> En númberos absolutos, les ciudaes onde se fala más español ye en Nueva York con unos 2 millones de falantes, Los Ánxeles con unos 1,5 millones, y Houston con alredor de 1 millón. Dempués sígenlu San Antonio, y Chicago. Les mayores concentraciones de falantes d'español, son nel Este de Los Ánxeles (el 97&nbsp;%). Per otru llau, según Centru Hispanu Pew,<ref>[http://www.impre.com/laraza/opinion/editorial/2009/4/19/palidos-de-fame-120230-1.html impre.com]</ref> el 76&nbsp;% de los 11,9 millones de indocumentados en EE.&nbsp;UU. son hispanos (9 millones), de los cualos dalgunos non se inscribieron nel censu inda. Tamién hai que señalar, qu'hai 7,8 millones d'estudiantes d'español en EE.&nbsp;UU.,<ref>[https://web.archive.org/web/20140918150825/http://eldiae.es/wp-content/uploads/2013/06/2013_espanol_llingua_viva Según l'Institutu Cervantes (páxina 12)]</ref> d'ente los cualos, munchos nun son d'orixe hispanu. En total, la cifra de falantes d'español como primer o segunda llingua, o como llingua estranxera, podría algamar los 50 millones de persones,<ref name="Info2015"/><ref name="LengMercEmpr"/><ref name="HispanEEUU"/> que ye más del 15&nbsp;% de la población de EE.&nbsp;UU. === Población hispana por estaos === [[Ficheru:LA Skyline Mountains2.jpg|thumb|right|220px|[[Los Ánxeles]] ([[California]]), la segunda ciudá más estensa d'Estaos Xuníos dempués de Nueva York, ye la que concentra más hispanos nun país que la so primer llingua común nun ye l'español.]] [[Ficheru:2000 US Census Hispanic map.svg|thumb|220px|Distribución de los hispanos nos [[Estaos Xuníos|EE. XX.]] nel [[Censu de los Estaos Xuníos de 2000|Censu de 2000]].]] [[Ficheru:2010 US Census Hispanic map.svg|thumb|220px|Distribución de los hispanos nos [[Estaos Xuníos|EE. XX.]] nel [[Censu de los Estaos Xuníos de 2010|Censu de 2010]].]] [[Ficheru:2010 US Census Percent Change in Hispanic Population by County.svg|thumb|Camudo porcentual na población hispana o llatina per condáu: 2000 a 2010.]] [[Ficheru:2010 US Census Largest Hispanic Origin Group by State.svg|thumb|Orixe de los grupos hispanos más grandes refechamente por estáu: 2010.]] [[Ficheru:2010 US Census Hispanic Population by County.svg|thumb|Población hispana o llatina como porcentaxe total de la población por condáu: 2010.]] ''Nota: La siguiente tabla contién los datos oficiales del [[Censu de los Estaos Xuníos de 2010]] polo que nun tien de ser modificada<ref>[https://web.archive.org/web/20100208151453/http://factfinder.census.gov/servlet/DatasetMainPageServlet?_program=ACS&_submenuId=&_lang=en&_ts= United States - Data Sets - American FactFinder<!-- Bot generated title -->]</ref> Cabo notar que non tola población hispana n'Estaos Xuníos fala español. Esta tabla contién el númberu d'hispanos, non d'hispanofalantes. {| class="wikitable sortable" |- ! Estáu/territoriu !Población ! % ! Crecedera <br />2000-2010 |- | ''[[Puertu Ricu]]'' || {{formatnum:3688455}}|| 99&nbsp;%|| -2&nbsp;%{{decreciente}} |- | [[Nuevu Méxicu]] || {{formatnum:953403}}|| 48,3&nbsp;% || 24,6&nbsp;%{{creciente}} |- | [[California]] || {{formatnum:14013719}}|| 39&nbsp;% || 27,8&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Texas]] || {{formatnum:9460921}}|| 37,6&nbsp;% || 41,8&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Arizona]] || {{formatnum:1895149}}|| 30,6&nbsp;% || 46,3&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Nevada]] || {{formatnum:716501}}|| 26,5&nbsp;% || 81,9&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Florida]] || {{formatnum:4223806}}|| 22,5&nbsp;% || 57,4&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Colorado]] || {{formatnum:1038687}}|| 20,7&nbsp;% || 41,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Nueva Jersey]] || {{formatnum:1555144}} || 17,7&nbsp;% || 39,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] || {{formatnum:3416922}} || 17,6&nbsp;%|| 19,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Illinois]] || {{formatnum:2027578}} || 15,8&nbsp;% || 32,5&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Connecticut]] || {{formatnum:479087}}|| 13,4&nbsp;% || 49,6&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Utah]] || {{formatnum:358340}}|| 13&nbsp;% || 77,8&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Rhode Island]] || {{formatnum:130655}}|| 12,4&nbsp;%|| 43,9&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Oregón]] || {{formatnum:450062}}|| 11,7&nbsp;% || 63,5&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Idaho]] || {{formatnum:175901}}|| 11,2&nbsp;% || 73&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Washington (estáu)|Washington]] || {{formatnum:755790}}|| 11,2&nbsp;% || 71,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Kansas]] || {{formatnum:300042}}|| 10,9&nbsp;% || 59,4&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Massachusetts]] || {{formatnum:627654}}|| 9,6&nbsp;%|| 46,4&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Nebraska]] || {{formatnum:167405}}|| 9,2&nbsp;% || 77,3&nbsp;%{{creciente}} |- | ''[[Distritu de Columbia]]'' || {{formatnum:54749}}|| 9,1&nbsp;%|| 21,8&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Oklahoma]] || {{formatnum:332007}}|| 8,9&nbsp;% || 85,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Wyoming]] || {{formatnum:50231}}|| 8,9&nbsp;% || 58,6&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Ḥawai]] || {{formatnum:120842}}|| 8,9&nbsp;% || 37,8&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] || {{formatnum:853689}}|| 8,8&nbsp;% || 96,1&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Carolina del Norte]] || {{formatnum:800120}}|| 8,4&nbsp;% || 111,1&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Delaware]] || {{formatnum:73221}}|| 8,2&nbsp;% || 96,4&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Maryland]] || {{formatnum:470632}}|| 8,2&nbsp;% || 106,5&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Arkansas]] || {{formatnum:186050}} || 6,4&nbsp;% || 114,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Indiana]] || {{formatnum:389707}} || 6&nbsp;% || 81,7&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Wisconsin]] || {{formatnum:336056}}|| 5,9&nbsp;% || 74,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Pennsylvania]] || {{formatnum:719660}}|| 5,7&nbsp;% || 82,6&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Alaska]] || {{formatnum:39249}}|| 5,5&nbsp;% || 51,8&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Carolina del Sur]] || {{formatnum:235682}}|| 5,1&nbsp;%|| 147,9&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Iowa]] || {{formatnum:151544}} || 5&nbsp;% || 83,7&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Virxinia]] || {{formatnum:631825}}|| 4,7&nbsp;% || 91,7&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Minnesota]] || {{formatnum:250258}}|| 4,7&nbsp;% || 75,5&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Tennessee]] || {{formatnum:290059}}|| 4,6&nbsp;% || 134,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Michigan]] || {{formatnum:436358}}|| 4,4&nbsp;%|| 34,7&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Luisiana]] || {{formatnum:192560}}|| 4,2&nbsp;% || 78,7&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Alabama]] || {{formatnum:185602}}|| 3,9&nbsp;% || 144,8&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Misuri]] || {{formatnum:212470}}|| 3,5&nbsp;% || 79,2&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Ohio]] || {{formatnum:354674}}|| 3,1&nbsp;% || 63,4&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Kentucky]] || {{formatnum:132836}} || 3,1&nbsp;% || 121,6&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Montana]] || {{formatnum:28565}}|| 2,9&nbsp;% || 58&nbsp;%{{creciente}} |- | [[New Hampshire]] || {{formatnum:36704}}|| 2,8&nbsp;%|| 79,1&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Dakota del Sur]] || {{formatnum:22119}}|| 2,7&nbsp;% || 102,9&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Mississippi]] || {{formatnum:81481}} || 2,7&nbsp;% || 105,9&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Dakota del Norte]] || {{formatnum:13467}}|| 2&nbsp;% || 73&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Vermont]] || {{formatnum:9208}} || 1,5&nbsp;% || 67,&nbsp;3%{{creciente}} |- | [[Maine]] || {{formatnum:16935}}|| 1,3&nbsp;%|| 80,9&nbsp;%{{creciente}} |- | [[Virxinia Occidental]] || {{formatnum:22268}}|| 1,2&nbsp;%|| 81,4&nbsp;%{{creciente}} |- | Total || {{formatnum:50477594}} <br />{{formatnum:54166049}} (+PR)|| 16,3&nbsp;% || 43&nbsp;%{{creciente}} |} ==== La nueva mayoría hispana ==== ===== [[Nuevu Méxicu]] ===== Nel [[Estáu de Nuevu Méxicu]], el [[1 de xunetu]] de [[2004]] la población d'orixe [[hispanu]] pasó a ser mayoritaria. Ésta ye una mayoría consolidada al formar los hispanos la comunidá de mayor medría poblacional. Una situación asemeyada nun se diera dende [[1850]], dos años dempués de que Nuevu Méxicu fuera anexonáu per Estaos Xuníos. La Comisión de Derechos Civiles de los EE.&nbsp;UU. reconoz qu'en 1912 "los neomexicanos tuvieron ésitu a la de protexer el so heriedu, ensertando provisiones na so Constitución que faen del español una llingua oficial igual que l'inglés". {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999; background: #f3fff3" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Población [[Hispanu|hispana]] y composición étnica de los non hispanos en [[Nuevu Méxicu]] ([[2003]]-[[2007|07]]). |-style="background: #ddffdd" ! '''[[Añu]]''' ! '''[[Hispanu|Hispanos]]''' !! '''[[Blancu (persona)|Blancos]]''' !! '''[[Negru (persona)|Negros]]''' !! '''[[Amerindiu|Amerindios]]''' !! '''[[Asiáticos]]''' !! '''[[Territoriu en Fideicomiso de les Islles del Pacíficu|De les islles del Pacíficu]]''' !! '''Dos o más races''' |- | align=center| ''[[2007]]''|| align=center| '''874&nbsp;688'''|| align=center| ''833&nbsp;933''|| align=center| ''41&nbsp;794''|| align=center| ''169&nbsp;616''|| align=center| ''24&nbsp;555''|| align=center| ''1358''|| align=center| ''23&nbsp;971'' |- | align=center| ''[[2006]]''|| align=center| '''860&nbsp;688'''|| align=center| ''836&nbsp;006''|| align=center| ''36&nbsp;416''|| align=center| ''173&nbsp;860''|| align=center| ''23&nbsp;143''|| align=center| ''1315''|| align=center| ''23&nbsp;171'' |- | align=center| ''[[2005]]''|| align=center| '''843&nbsp;223'''|| align=center| ''828&nbsp;273''|| align=center| ''35&nbsp;270''|| align=center| ''173&nbsp;258''|| align=center| ''22&nbsp;438''|| align=center| ''1283''|| align=center| ''22&nbsp;240'' |- | align=center| ''[[2004]]''|| align=center| '''827.088'''|| align=center| ''822.851''|| align=center| ''34&nbsp;472''|| align=center| ''171&nbsp;970''|| align=center| ''21&nbsp;621''|| align=center| ''1249''|| align=center| ''21&nbsp;69'' |- | align=center| ''[[2003]]''|| align=center| ''812.756''|| align=center| '''818&nbsp;417'''|| align=center| ''33&nbsp;364''|| align=center| ''170&nbsp;350''|| align=center| ''20&nbsp;872''|| align=center| ''1197''|| align=center| ''20&nbsp;642'' |- | colspan=8 align=center| <small>Fonte: [[Oficina del Censu de los Estaos Xuníos]], [[17 de mayu]] de [[2007]]. |} ===== [[California]] ===== Según estimaciones realizaes con base nel Censu de 2010, en marzu de 2014, los hispanos representen el 39&nbsp;% de los habitantes de California, ente que los blancos non hispanos el 38.8%.<ref>http://noticias.univision.com/article/1896018/2014-03-25/estaos-xuníos/noticies/los-hispanos-son-mayoria-en-california</ref> Según les proyeiciones del propiu estáu, en 2020, los hispanos van representar el 40,7&nbsp;% de la población y los blancos non hispanos van formar el 36,6&nbsp;% y En 2030, la población va ser 43,9&nbsp;% hispana y 34,1&nbsp;% blanca non hispana. En 2060, los hispanos van constituyir el 48&nbsp;% de la población contra'l 30&nbsp;% que van representar los blancos non hispanos. California ye'l segundu tao d'Estaos Xuníos d'América onde los hispanos son el grupu racial o étnicu más grande, dempués de Nuevu Méxicu. Los blancos non hispanos yeren hasta agora minoría en namái dos estaos: Ḥawai y Nuevu Méxicu, pero la gran importancia de California como nuevu estáu de mayoría hispana, ye que se trata del estáu más pobláu y que'l so [[PIB]] ye'l mayor d'Estaos Xuníos. La seición 1632 del Códigu Civil de California reconoz l'idioma español, d'ende que la llei Dymally-Alatorre sobre servicios billingües, instituya un billingüismu inglés-español, ensin escluyir necesariamente otres llingües. == Enseñanza del español == Tres l'[[idioma inglés|inglés]], l'[[idioma español|español]] ye l'idioma más estudiáu en EE. XX.<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/congresos/valladolid/ponencies/activu_d'el_espanol/1_la industria_d'el_espanol/davis_c.htm II CILE. L'activu del español. Carlos Alejandro Davis<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> El 60% de los alumnos escoyer como [[llingua estranxera]].<ref>{{cita web |url=http://www.cervantes.es/docs/Enciclopedia_d'el_espa%C3%B1ol_en_el mundu.pdf |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=21 d'abril de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150923202102/http://www.cervantes.es/docs/Enciclopedia_d'el_espa%C3%B1ol_en_el mundu.pdf |fechaarchivu=23 de setiembre de 2015 }}</ref> Según el censu de EE. XX., la cifra d'estudiantes de castellán xube a 7.820.000.<ref>https://web.archive.org/web/20120527180733/http://www.fundacionsiglo.com/espanol/cap1.pdf</ref> 3.600.000 en primaria, 3.220.000 en secundaria, y 1.000.000 na universidá. Esisten anguaño cuatro [[Institutu Cervantes|Institutos Cervantes]] en EE.&nbsp;UU. (Nueva York, Chicago, Albuquerque y Seattle), amás del [http://cervantesobservatorio.fas.harvard.edu/ Observatoriu del Institutu Cervantes] en [[Boston]], pero nos próximos años, va amontase la presencia nesi país con centros en Los Ánxeles, San Francisco, y Houston,<ref>[https://web.archive.org/web/20120119034625/http://www2.fe.ccoo.es/andalucia/docu/p5sd7577.pdf] (páx.4)</ref> colo que llueu va haber hasta ocho Institutu Cervantes nos EE.&nbsp;UU. Amás, la Universidá Autónoma de Méxicu dispón de cuatro sedes n'Estaos Xuníos, nes ciudaes de San Antonio, Los Ánxeles, Chicago y Seattle.<ref>http://www.elcastellano.org/noticia.php?id=2173</ref> == Variaciones== La influencia del inglés nel español de los Estaos Xuníos ye bien importante. En munches subculturas xuveniles llatines del país <ref>{{cita noticia| url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702303816504577322723349114252 | work=The Wall Street Journal | first=Miriam | last=Jordan | títulu='Hispanics' Like Clout, Not the Label | date=4 d'abril de 2012}}</ref> (tamién llamaes hispanes), ta de moda entemecer de diverses maneres l'español y l'inglés, produciendo'l [[espanglish]]. Espanglish ye'l nome del amiestu de pallabres y frases n'inglés al español pa una comunicación efectiva. L'Academia Norteamericana de la Llingua Española rastrexa los desarrollos del español faláu nos Estaos Xuníos, y les influencies del inglés sobre él. === Dialeutos del español === Los espertos n'idiomes estremen les siguientes variedaes del español faláu nos Estaos Xuníos: *[[Español mexicanu]]: faláu na frontera ente los Estaos Xuníos y [[Méxicu]], nel sudoeste de los Estaos Xuníos dende [[California]] hasta [[Texas]], según na ciudá de [[Chicago]] (faláu por comunidaes d'inmigrantes), pero ta estendiéndose por tolos Estaos Xuníos continentales una y bones l'español mexicanu úsase como'l [[Llingua estándar|dialeutu estandarizado]] del español nos Estaos Xuníos continentales . *[[Español caribeñu]]: español faláu por [[Puertu Ricu|puertorriqueños]], [[Cuba|cubanos]] y [[República Dominicana|dominicanos]] y en [[Venezuela]], [[Panamá]] y la mariña caribeña de [[Colombia]]. Oyíu en gran parte en comunidaes d'inmigrantes en Florida, principalmente na ciudá de [[Miami]], como tamién nel nordeste de los Estaos Xuníos, especialmente na ciudá de [[Nueva York]], ente otres ciudaes del este de los Estaos Xuníos. *[[Español centroamericanu]]: español faláu por hispanos con oríxenes en países d'América Central como [[El Salvador]], [[Guatemala]], [[Hondures]], [[Nicaragua]], [[Costa Rica]]. Oyíu principalmente en comunidaes d'inmigrantes nes principales ciudaes de California y Texas, según en Washington DC, Nueva York y Miami. *Dialeutos del español d'América del Sur: dialeutos del español faláu por hispanos con oríxenes en países suramericanos como [[Bolivia]], [[Colombia]], [[Ecuador]], [[Perú]], [[Chile]], [[Arxentina]] y [[Uruguái]]. Escuchar en gran midida en comunidaes d'inmigrantes nes principales ciudaes de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], California, Texas y Florida. *Español colonial: español faláu polos descendientes de los colonos españoles y los primeres mexicanos antes de la espansión de los Estaos Xuníos y l'anexón del suroeste de los Estaos Xuníos y otres árees. **Californianu (1769-presente): California, especialmente la mariña central **[[Isleños]] (sieglu XVIII-presente): [[Parroquia de St. Bernard]], [[Luisiana]] **[[Español neomexicano]]: centru y norte-centro de [[Nuevu Méxicu]] y el centru-sur de [[Colorado]] y les rexones fronterices d'[[Arizona]], Texas y Nuevu Méxicu, y sudeste de Coloráu La mayoría de les xeneraciones posteriores a la primer xeneración d'hispanofalantes tienden a falar l'idioma con acentos d'inglés estauxunidense de la rexón na que crecieron == Los medios de comunicación n'español == === Redes de televisión === Los 14 canales de TV n'español que más se ven en EE.&nbsp;UU. son los que figuren na tabla:<ref>[[:en:List of United States over-the-air television networks]]</ref> {|{{tablaguapa}} |- ! Puestu !! Canal de TV !! % d'algame de llares de EE.&nbsp;UU.!! Nᵘde llares que pueden vela !! Añu de fundación |- | 1 || [[Univision]]|| 55&nbsp;%||63&nbsp;580&nbsp;000||1961 * |- | 2 || [[Telemundo]]|| 54&nbsp;%||62&nbsp;424&nbsp;000||1954 |- | 3 || [[V-me]]|| 47&nbsp;%||54&nbsp;332&nbsp;000||2007 |- | 4 || [[UniMÁS]]|| 46&nbsp;%||53&nbsp;544&nbsp;000||2002 ** |- | 5 ||[[Estrella TV]]|| 38&nbsp;%||44&nbsp;232&nbsp;000||2009 |- | 6 || [[MundoMax]]|| 38&nbsp;%||44&nbsp;232&nbsp;000||2012 |- | 7 || [[Azteca América]]|| 32&nbsp;%||37&nbsp;248&nbsp;000||2001 |- | 8 || [[LATV]]|| 32&nbsp;%||37&nbsp;248&nbsp;000||2007 |- | 9 ||[[Éxito Televisión|TeleXitos]]|| 27&nbsp;% || 31&nbsp;428&nbsp;000||2012 |- | 10 || [[Tele-Romántica]]|| 18&nbsp;%||20&nbsp;808&nbsp;000||2012 |- | 11 || [[Mega TV]]|| 6&nbsp;%||6&nbsp;984&nbsp;000||1993 *** |- | 12 || [[Inmigrante TV]]|| 2&nbsp;%||2&nbsp;328&nbsp;000||2010 |- | 13 || [[Multimedios Television]]|| 2&nbsp;%||2&nbsp;312&nbsp;000||1968 |- | 14 ||[[CNN en castellanu]]|| 1,7&nbsp;% || 1&nbsp;978&nbsp;800|| 1997 |- | 15 ||[[ZUUS Llatín]]|| 1&nbsp;% || 1&nbsp;164&nbsp;000|| 2009 |} -* En 1961 llamábase "Spanish International Network", a partir de 1986 Univision. -** De 2002 a 2013, llamábase TeleFutura. -*** A partir de 2006 ye cuando se llama Mega TV. ==== Televisión abierta ==== Esisten cuatro cadenes de televisión abierta clasificaes por orde de cantidá de telespectadores, según el ''National Hispanic Television Index'' de Nielsen, que mide'l consumu televisivu nos llares hispanos, nel periodu entendíu ente'l 19 de setiembre de 2005 y el 20 de mayu de 2006: * [[Univision]] con un 29&nbsp;% de cuota de pantalla, ye la cadena preferida polos hispanos. * [[Telemundo]] con un 10&nbsp;% ye la segunda. * [[TeleFutura]] ye la cuarta preferida polos hispanos con casi un 7&nbsp;%, tres la cadena Fox n'inglés que ye la tercera. * [[Azteca América]] ye la décima preferida polos hispanos. Amás, podemos contabilizar más de 70 canales que se distribúin por sistemes multicanal como'l cable, el satélite o sistemes inalámbricos de distintos países hispanu falantes. ==== Televisión per suscripción ==== Según datos del [[National Hispanic Television Index]] (NHTI) correspondientes a [[mayu de 2006]], la proporción de llares hispanos cableaxes que disponen de televisión ye d'un 70&nbsp;%. Ente los diez primeres ufiertes de mayor penetración nos llares hispanos que tienen accesu al cable, cuatro son les versiones n'español de canales de TV n'inglés, que son la CNN, Fox Sports, MTV y Discovery Channel. Sicasí una cadena mexicana, [[Galavisión (Estaos Xuníos)|Galavisión]], ye la que mayor penetración tien con un 79,8&nbsp;% de los llares hispanos que dispón de cable, siguíu de la [[Fox Sports n'Español]] con un 48,5%. La tercera y cuarta son billingües (español ya inglés): [[Mun2]] con un 43,6&nbsp;%, y [[MTV Tr3́s]] con alredor del 40&nbsp;%. La quinta ye [[Discovery Channel|Canal Discovery]] (''Discovery Channel'') con un 36,1&nbsp;% que pertenez a [[Discovery Networks]] que engloba a otros dos canales n'español que son el Discovery Neños y el Discovery Viaxar y Vivir. La sesta ye la [[CNN n'Español]] con un 35,5&nbsp;% de los llares hispanos con cable. [[Cine Llatín]] ye la séptima con un 34&nbsp;%, [[Gol TV]] la octava con un 33&nbsp;%, [[Canal Sur (TV d'EE.XX.)|Canal Sur]] la novena con un 30,9&nbsp;%. La décima ye una conxunción de la [[Televisión Nacional de Chile|TV Chile]] y l'educativa [[Hispanic Information and Telecommunications Network]]. * '''Últimes canales de TV n'español que se crearon:''' [[V-me]], [[TuVisión]] y [[Nuesa Tele Noticies 24 Hores]] son les canales de TV por cable y satélite de más recién creación, nel 2008. [[LAT TV]] crear nel [[2006]] y [[TuVisión]] nel 2007, ente que [[Nuesa Tele Noticies 24 Hores]] empezó a emitir la so señal n'Estaos Xuníos namái hasta'l 2009 y depués de casi un añu d'emisiones n'[[Hispanoamérica]]. Dende'l 2007 emiti [[CaribeVisión]] en [[Miami]], [[Nueva York]] y [[Puertu Ricu]]. * '''Canales de TV españoles:''' Ente les canales españoles que pueden recibise per satélite, atópense [[TVE]] (Televisión española), [[Antena 3]], [[24 hores (TVE)|Canal 24 Hores]] o [[Barça TV]]. === Radio === La emisora de [[Radio (mediu de comunicación)|radio]] con más oyentes ye [[Univision Radio]], siguíes de [[Hispanic Radio Network]] y [[Entravision Radio]], pero amás hai otres munchu emisores n'español: Americans for Radio Diversity, Amor 107.5, El Cucuy, eRitmo.com, Estéreo Llatín, Estéreo Sol, Frecuencia Llatina, La Campeona, La Cubanísima, La Fantástica, La Favorita, La Llei 1079, La Llei 941, La Mega, La Mexicana, La Nueva, La Nueva Tropical, La Nueva 105.9, La Primerísima, La Terrible, La Zeta, Llatín Mix FM, Llatín USA, Duldar.com, Radio Alerta, Radio América, Radio Meyora, Radio Billingüe, Radio Esperanza, Radio Fiesta, Radio Interativa FM, Radio Mambi La Grande, Radio Omega, Radio Única, Radio y Música, Ritmu Guanacu, Romance FM, Solo Pa Muyeres, Stereo Fiesta, Super Estrella, Rhythm Radio, W Radio 690 AM. === Prensa === [[La Opinión (periódicu de California)|La Opinión]] de California ye'l periódicu n'español más lleíu en EE.&nbsp;UU., siguíu del diariu [[El Nuevu Herald]] de Florida, y del Diariu [[La Prensa (Nueva York)|La Prensa]] de Nueva York, pero, amás, hai ensame de periódicos n'español en EE.&nbsp;UU. Na siguiente llista, numbérense dalgunos de los periódicos por estaos: {| {{tablaguapa}} |- ! Estáu !! Títulos |- | [[Arizona]] || [[Monitor Hispanu]], [[Prensa Hispana]], [[La Voz (Arizona)]], [[La Estrella de Tucsón]] |- | [[California]] || [[La Opinión (periódicu de California)|La Opinión]], [[Bohemiu News]], [[El Mensaxeru (San Francisco)]], [[Impautu USA]], [[El Llatín]], [[La Prensa de San Diego]], [[Hispanos Xuníos]], [[L'Observador (San José)]] |- | [[Carolina del Norte]] || [[La Voz Independiente]], [[El Progresu Hispanu]] |- | [[Carolina del Sur]] || [[Llatín (Carolina del Sur)|Llatín]] |- | [[Colorado]] || [[L'Hispanu (Coloráu)]] |- | [[Distritu de Columbia]] || [[Washington Hispanic]] |- | [[Florida]] || [[El Nuevu Herald]], [[La Prensa (Florida)]], [[Diariu Les Américas]], [[El Sol de la Florida]], [[El Nuevu Día Orlando]] |- | [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] || [[El Nuevu Georgia]] |- | [[Illinois]] || [[La Raza (Chicago)]], [[La Ponte (periódicu)|La Ponte]], [[L'Imparcial (Chicago)|L'Imparcial]], [[Periódicu Güei]] |- | [[Kansas]] || [[Dos Mundos]] (billingüe) |- | [[Massachusetts]] || [[El Voceru Hispanu, Inc. (de Massachusetts)|El Voceru Hispanu, Inc.]], [[El Mundo Boston]], La Selmana, Aldu, Sieglu 21 |- | [[Michigan]] || [[El Voceru Hispanu (de Michigan)|El Voceru Hispanu]] |- | [[Nevada]] || [[El Mundo (Las Vegas)]], [[Agora (Renu)]] |- | [[Nuevu Méxicu]] || El Paso Times {{enllaz rotu|1=[http://www.elpasotimes.com/spanish] |2=http://www.elpasotimes.com/spanish |bot=InternetArchiveBot }} |- | [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] || [[El Diariu La Prensa]], [[Noticia Hispanoamericana]], [[Güei Nueva York]], [[El Sol News]], [[Wall Street Journal Americas]] [http://online.wsj.com/public/page/2_0137.html], Hispayork [http://www.hispayork.com/], amás de revistes como la de "Temes" (sobre l'abogacía)[https://web.archive.org/web/20070929190054/http://www.nuevamerica.com/temas/], "El Compás" (sobre ciruxía estética y tratamientu capilar) [https://web.archive.org/web/20070628091043/http://elcompas.info/] o "Fútbol Mundial" (sobre fútbol) |- | [[Texas]] || [[El Sol de Texas]], [[L'Hispanu News]], [[El Continental (periódicu)|El Continental]], [[Diariu La Estrella]], [[Aldu (periódicu de Texas)|Aldu]], [[La Voz de Houston]], [[El Clamor]], [[Al Día]] (Dallas), [[El Nuevu Heraldu]], [[La Puya]], [[El Día (Houston)]], [[La Frontera (periódicu)|La Frontera]] |- |} == Poder de compra de la población hispana en EE.&nbsp;UU. == Según Hispantelligence, el poder de compra de los hispanos de EE.&nbsp;UU. en 2012, ye de 1.200 mil millones de dólares.<ref>https://web.archive.org/web/20130923063808/http://ahaa.org/default.asp?contentID=161</ref> Namá'l PIB d'[[España]] supera esta cifra ente los países col español como llingua oficial, según datos del FMI del PIB del 2012.<ref>http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/02/weodata/index.aspx</ref> == Ver tamién == * [[Lliteratura d'Estaos Xuníos en castellanu]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * ''El Mundo estudia Español 2009-2010'', editáu pola Universidá de Valencia y el Ministeriu d'Educación d'España, xunu de 2011, ISBN 978-84-370-8176-2 * ''L'español n'Estaos Xuníos: puntos fuertes y débiles'', de Juan José Prieto Gutiérrez. En: Nueva Revista de Política, Cultura y Arte, setiembre 2014, nᵘ148. * {{cita web|author=Romero, Simon|url=https://www.nytimes.com/es/2017/08/23/el-espanol-floria-n'estaos xuníos-a-pesar-de-tou/|títulu=L'español floria n'Estaos Xuníos con too y con eso|publisher=''[[The New York Times]]''|date=23 d'agostu de 2017}} - [https://www.nytimes.com/2017/08/23/us/spanish-language-united-states.html Versión n'inglés] == Enllaces esternos == * [http://www.anle.us/ Academia Norteamericana de la Llingua Española] * [http://rosemarysalum.blogspot.com/2010/02/el-espanol-n'estaos xuníos.html L'español n'Estaos Xuníos] * [https://web.archive.org/web/20070520140205/http://www.hispanosnet.com/periodicos_hispanos_en_eeuu/index.html Hispanosnet] * [https://web.archive.org/web/20070523002544/http://www.hispanicachievers.com/news_us_spanish.html Hispanic achievers] * {{enllaz rotu|1=[http://hispanicprwire.com/news.php?cha=12&id=7270&l=inid%3D5928cha%3D3 Periódicos hispanos] |2=http://hispanicprwire.com/news.php?cha=12&id=7270&l=inid%3D5928cha%3D3 |bot=InternetArchiveBot }} {{Tradubot|Idioma español en Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Idioma castellanu|Estaos Xuníos]] [[Categoría:Llingües d'Estaos Xuníos|Idioma espanzzol]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] p75yvpoghawepl6t6bakfles9rzojg8 0 165870 3699430 3507996 2022-07-25T08:01:57Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki [[Ficheru:French in the United States.png|thumb|L'idioma francés n'Estaos Xuníos. Condaos y parroquies amosaes en color mariellu tienen ente'l 6-12% de la población que fala francés nos sos llares; en color marrón, 12-18%; colloráu, más del 18%. Nun s'amuesen les respuestes al censu nes categoríes "[[francés cajun|Cajun]]" y [[Idiomes criollos de raigaños franceses]].]] L'[[idioma francés]] ye una [[llingua minoritaria]] en [[Estaos Xuníos]]. D'alcuerdu a los datos del censu del añu 2000, 1.6 millones d'estauxunidenses con más de cinco años d'edá falen esti idioma nos sos llares;<ref>[https://www.census.gov/prod/2003pubs/c2kbr-29.pdf Language Use and English-Speaking Ability: 2000<!-- Bot generated title -->]</ref> colo cual el francés ye'l tercer idioma más faláu nel país dempués del [[inglés d'Estaos Xuníos|inglés]] y l'[[idioma español n'Estaos Xuníos|español]].<ref>{{cita web|url=http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-geo_id=D&-qr_name=DEC_2000_SF3_O_QTP16&-ds_name=D&-_lang=en|títulu=United States - QT-P16. Language Spoken at Home: 2000 <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya-->|fechaaccesu=2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120106035153/http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-geo_id=D&-qr_name=DEC_2000_SF3_O_QTP16&-ds_name=D&-_lang=en|fechaarchivu=6 de xineru de 2012}}</ref> Les comunidaes de fala francesa históricamente concentráronse nel sur de [[Luisiana]] y el norte de [[Nueva Inglaterra]]. El francés ye'l segundu idioma más faláu en cuatro estaos: [[Luisiana]], [[Maine]], [[New Hampshire]] y [[Vermont]]. == Comunidaes francófonas == ;Más de 1000 habitantes (toes en [[Maine]]) * [[Madawaska (Maine)|Madawaska]] (pob. 4534) - 84% francoparlantes * [[Fort Kent (Maine)|Fort Kent]] (pob. 4233) - 61% francoparlantes * [[Van Buren (Maine)|Van Buren]] (pob. 2631) - 79% francoparlantes * [[Frenchville (Maine)|Frenchville]] (pob. 1225) - 80% francoparlantes ;Menos de 1000 habitantes (toes en Maine) * [[Eagle Lake (Maine)|Eagle Lake]] (pob. 815) - 50% francoparlantes * [[St. Agatha (Maine)|St. Agatha]] (pob. 802) - 80% francoparlantes * [[St. Francis (Maine)|St. Francis]] (pob. 577) - 61% francoparlantes * [[Grand Isle (Maine)|Grand Isle]] (pob. 518) - 76% francoparlantes * [[Saint John Plantation]] (pob. 282) - 60% francoparlantes * [[Hamlin (Maine)|Hamlin]] (pob. 257) - 57% francoparlantes == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20080517024825/http://www.vivreenoc.com/ Vivre n'Orange County] - Comunidá francesa n'Orange County, California * [http://www.codofil.org Conceyu pal desenvolvimientu del francés en Luisiana] - axencia estatal. * [https://web.archive.org/web/20081017203420/http://www.aefe.diplomatie.fr/guide.php?country=USA Llista d'escueles franceses n'EEXX]. {{Tradubot|Idioma francés en Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Idioma francés]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] aunox1poyk4uh6z0umu2iib3080vy6r 0 166522 3699450 3664716 2022-07-25T08:04:21Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{desactualizáu}} [[Ficheru:Tree map of languages in the United States.png|350px|miniaturadeimagen|[[Idioma inglés|inglés]] 80%<br>[[Idioma español|español]] 12.4%<br>[[Llingües indoeuropees|otres llingües indoeuropees]] 3.7%<br>[[Llingües d'Asia|asiátiques]] y [[Llingües indo-pacífiques|indo-pacífiques]] 3%]] [[Ficheru:Seattle trash lese rac basura 200511.jpg|225px|miniaturadeimagen|Un bote de basura en [[Seattle]] marcáu en cuatro idiomes: [[Idioma inglés|inglés]], [[Idioma chinu|chinu]], [[Idioma vietnamita|vietnamita]] y [[Idioma español|español]].]] Diverses '''llingües falar nos [[Estaos Xuníos]]'''; sicasí, l'[[Idioma inglés|inglés]] predomina nel usu públicu según la llingua materna mayoritaria del país. Nenguna norma a nivel federal declaró como [[idioma oficial]] al inglés; sicasí, ye la llingua na cual tán escrites la Constitución y les lleis y na cual realícense los queferes de gobiernu. Tamién delles lleis federales implícitamente estandarizan l'idioma inglés.<ref>Por casu, la seición 1432 (2) de la Llei estauxunidense 107-110 "Nengún neñu abandonáu" del 2001, que define'l términu "EN RIESGU":<br /> "EN RIESGU.—El términu ‘en riesgu', cuando s'utiliza con al respective de un neñu, nuevu, o estudiante, significa un individuu n'edá escolar que cuerre peligru de fracasu académicu, tien un problema de drogues o alcohol, ta embarazáu o ye padre, entró en contautu nel pasáu col sistema xudicial xuvenil, ta siquier 1 añu per debaxo del nivel d'estudios correspondiente a la edá del individuu, ''tien llindada la so competencia col inglés'', ye miembru d'una banda, abandonó la escuela nel pasáu, o tien una alta tasa de absentismo na escuela." (añedióse'l ''énfasis'') (ver [http://www.ed.gov/policy/elsec/leg/esea02/107-110.pdf el testu de la llei])</ref> Fálense, sicasí, cientos d'otros idiomes y dialeutos, siendo'l [[Idioma español n'Estaos Xuníos|español]] el más común ente ellos, idioma qu'amás tien reconocencia en delles xurisdicciones del Suroeste. Tradicionalmente, nes ciudaes grandes esistieron barrios nos que la primer xeneración d'inmigrantes d'un país determináu arrexuntar y depués socesives xeneraciones van dexando'l llugar. Una notable esceición son los [[Barriu chinu|barrios chinos]], ''chinatowns'', siendo'l más importante d'estos el que s'atopa na ciudá de [[San Francisco (California)|San Francisco]] ([[California]]). Dempués de décades de represión, les llingües de los [[Amerindiu|americanos nativos]], o [[Llingües indíxenes d'América|llingües amerindies]] autóctones, tán siendo calteníes y enseñaes dientro de les reserves. Un casu singular dientro de los Estaos Xuníos ye'l [[Puertu Ricu|Estáu Llibre Acomuñáu de Puertu Ricu]], que tien como primer idioma oficial l'[[Idioma español|español]] (inglés ye idioma oficial secundariu). == Llingua oficial y estadístiques == === Estatus d'idioma oficial === Ante l'ausencia d'un [[idioma oficial]] a nivel federal nos Estaos Xuníos, munchos estaos y territorios individualmente adoptaron l'inglés como idioma oficial del [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|estáu]]:<ref>{{Cita web|url=https://www.proenglish.org/official-english/state-profiles.html |títulu=Official English Map |editorial=proenglish.org |fechaaccesu=27 de xineru de 2015}}</ref> [[Ficheru:USA states english official language.svg|thumb|250px|right|N'azul escuro los Estaos onde'l [[idioma inglés|inglés]] ye idioma oficial; n'azul claro aquellos onde l'inglés ye una de los dos idiomes oficiales; los otros estaos que nun tienen idiomes oficiales.]] [[Ficheru:USA State Languages-2.svg|thumb|250px|Idioma oficial d'estaos y territorios.<br /> {{Columnes}} {{Leyenda|#000080|L'inglés ye l'idioma oficial.}} {{Nueva columna}} {{Lleenda|#FF00FF|Ensin idioma oficial; múltiples idiomes '' de facto''.}} {{Nueva columna}} {{Lleenda|#0000FF|Ensin idioma oficial; l'inglés ''[[de facto]]''.}} {{Nueva columna}} {{Lleenda|#800080|Dos o más idiomes oficiales.}} {{Final columnes}}]] {{llista de columnes|3| * [[Alabama]] (1990) * [[Arizona]] (2006) * [[Arkansas]] (1987) * [[California]] (1986)<ref>California dexa la publicación de documentos estatales n'otres llingües que representen grupos minoritarios y comunidaes inmigrantes. Estos idiomes, como'l [[Idioma español|español]], [[Idioma chinu|chinu]], [[Idioma coreanu|coreanu]], [[Idioma tagalu|tagalu]], [[Idioma persa|persa]], [[Idioma rusu|rusu]], [[Idioma vietnamita|vietnamita]] o [[Idioma tailandés|tailandés]] apaecen en documentos estatales oficiales, y el Departamentu de Vehículos de Motor publica en 47 idiomes.</ref> * [[Carolina del Norte]] (1987) * [[Carolina del Sur]] (1987) * [[Colorado]] (1988) * [[Dakota del Norte]] (1987) * [[Dakota del Sur]] (1987) * [[Florida]] (1988) * [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] (1986, 1996) * [[Idaho]] (2007)<ref>{{Cita web |url=http://www.proenglish.org/states/idaho.htm |títulu=Idaho Code 73-121. "Certain Documents to be in English the Official State Language." |fecha=2007 |editorial=proenglish.org |fechaaccesu=21 d'agostu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080513151721/http://www.proenglish.org/states/idaho.htm |fechaarchivu=13 de mayu de 2008 }}</ref> * [[Illinois]] (1969)<ref>{{Cita web |url=http://www.ilga.gov/legislation/ilcs/ilcs4.asp?DocName=010500050HArt.+14C&ActID=1005&ChapAct=105%26nbsp%3BILCS%26nbsp%3B5%2F&ChapterID=17&ChapterName=SCHOOLS&SectionID=49138&SeqStart=108300000&SeqEnd=109800000&ActName=School%2BCode. 105 ILCS |títulu=5/14C‑1 (implícitu) |editorial=Illinois Xeneral Assembly |fechaaccesu=21 d'agostu de 2008}}</ref> * [[Indiana]] (1984) * [[Iowa]] (2002)<ref>{{Cita web|url=http://www.legis.state.ia.us/IACODE/2003SUPPLEMENT/1/18.html|títulu=Iowa Code Sec. 1.18, "Iowa English language reaffirmation."|fecha=2002|editorial=Iowa Xeneral Assembly Web Site|fechaaccesu=21 d'agostu de 2008|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080420070348/http://www.legis.state.ia.us/IACODE/2003SUPPLEMENT/1/18.html|fechaarchivu=20 d'abril de 2008}}</ref> * [[Kansas]] (2007)<ref>{{Cita web |url=http://findarticles.com/p/articles/la mio_m0EIN/is_2007_May_11/ai_n19095444 |títulu=Governor's Signature Makes English the Official Language of Kansas |editorial=Business Wire |fecha=11 de mayu de 2007 |fechaaccesu=22 d'agostu de 2008 |urlarchivu=https://archive.is/20120628215137/http://findarticles.com/p/articles/mi_m0EIN/is_2007_May_11/ai_n19095444/ |fechaarchivu=28 de xunu de 2012 }}</ref> * [[Kentucky]] (1984) * [[Luisiana]] (1807) * [[Massachusetts]] (1975)<ref>{{Cita web|url=http://www.proenglish.org/states/massachusetts.htm|títulu=Official Language Law of Massachusetts|editorial=proenglish.org|fechaaccesu=21 d'agostu de 2008|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080723185732/http://proenglish.org/states/massachusetts.htm|fechaarchivu=23 de xunetu de 2008}}</ref> * [[Mississippi]] (1987) * [[Misuri]] (1998) * [[Montana]] (1995) * [[Nebraska]] (1920) * [[New Hampshire]] (1995) * [[Tennessee]] (1984) * [[Utah]] (2000) * [[Virxinia]] (1981, 1996) * [[Virxinia Occidental]] (2016)<ref>{{cita web |url=https://www.usenglish.org/o-s-english-efforts-lead-west-virginia-to-become-32nd-state-to-recognize-english-as-official-language/ |títulu=U.S. English efforts lead West Virginia to become 32nd state to recognize English as official language |autor=U.S. English |idioma=inglés |fecha=5 de marzu de 2016 |fechaaccesu=20 d'abril de 2017}}</ref> * [[Wyoming]] (1996) }} Dellos estaos y territorios son oficialmente o ''de facto'' bi- o trillingües: {{llista de columnes|3| * [[Ḥawai]] ([[Idioma inglés|inglés]] y [[Idioma ḥawaianu|ḥawaianu]]) (1978)<ref>{{Cita web |url=http://www.proenglish.org/states/hawaii.htm |títulu=Llegal Status of official English in Hawaii |editorial=proenglish.org |fechaaccesu=22 d'agostu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080723184459/http://proenglish.org/states/hawaii.htm |fechaarchivu=23 de xunetu de 2008 }}</ref> * [[Alaska]] ([[Idioma inglés|inglés]] y dende 2014 los 20 idiomes nativos del estáu tán llegalmente reconocíos). * [[Luisiana]], [[Maine]], [[New Hampshire]] y [[Vermont]] (Inglés y [[Idioma francés|francés]] na so variante [[cajún]] o [[acadiano]] tán llegalmente reconocíos, anque nun tien idioma oficial)<ref>Calteníu por Cita web|url=http://www.proenglish.org/states/louisiana.htm|títulu=Llegal Status of official English in Luisiana|editorial=proenglish.org|fechaaccesu=22 d'agostu de 2008|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080723184557/http://proenglish.org/states/louisiana.htm|fechaarchivu=23 de xunetu de 2008}}<br /> &nbsp;&nbsp;Refutado por Cita web|url=http://ourworld.compuserve.com/homepages/JWCRAWFORD/can-la.htm|títulu=Language Legislation in Luisiana|fechaaccesu=22 d'agostu de 2008|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081018203541/http://ourworld.compuserve.com/homepages/JWcrawford/can-la.htm|fechaarchivu=18 d'ochobre de 2008}}, citando estipulaciones de la constitución estatal de Luisiana de 1974.</ref> * [[California]], [[Arizona]], [[Nuevu Méxicu]] y [[Texas]] (Inglés y ''de facto'' español)<ref>Nuevu Méxicu tien un resolución ''non obligatoria'' llamada "English Plus", oficialmente sofita'l multillingüismu.{{Cita web |url=http://www.proenglish.org/states/newmexico.htm |títulu=Language Laws of New Mexico |editorial=proenglish.org |fechaaccesu=22/8/08 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080513030355/http://www.proenglish.org/states/newmexico.htm |fechaarchivu=13 de mayu de 2008 }}</ref> * [[Samoa Americana]] ([[Idioma samoanu|Samoanu]] ya inglés) * [[Guam]] ([[Idioma chamorru|Chamorru]] ya inglés), ye la isla más grande del archipiélagu Islles Marianes del Norte. * [[Islles Marianes del Norte]] (Inglés, chamorru y [[Idioma carolinio|carolinio]]) * [[Puertu Ricu]] (Español ya inglés ; español proclamáu'l primeru idioma oficial en 1978) }} El [[estáu de Nueva York]] tenía documentos del gobiernu estatal (por casu, rexistros demográficos) coescritos en [[idioma neerlandés]] hasta los años 1920, con cuenta de caltener l'heriedu de los [[Nuevos Países Baxos]], anque Inglaterra anexonara la colonia en 1664.<ref>{{Cita web |url=http://www.cr.nps.gov/nr/travel/kingston/colonization.htm |títulu=Dutch Colonies |editorial=National Park Service |fechaaccesu=21 d'agostu de 2008}}</ref> Les [[Llingües indíxenes d'América|llingües indíxenes]] son oficiales o cooficiales en munches de les [[Reserva india|reserves indies]] estauxunidenses y [[Indios pueblo|pueblos]]. En [[Oklahoma]] antes de convertise n'[[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|estáu]] en 1907, los dirixentes del territoriu aldericaron si tener el [[idioma cheroqui|cheroqui]], [[Idioma choctaw|choctaw]] y [[Idioma creek|muscogee]] como cooficial, pero la idea nunca tomó forma. {| class="wikitable sortable" style="float:right; margin-left:1em; font-size:87%" |+ Los hispanofalantes nos Estaos Xuníos |- !Añu !Númberu de falantes n'español !Porcentaxe de<br />Población de los EE.XX. |- | 1980 | style="text-align:right;" | 11 Millones | style="text-align:right;" | 5% |- | 1990 | style="text-align:right;" | 17.3 Millones | style="text-align:right;" | 7% |- | 2000 | style="text-align:right;" | 28.1 Millones | style="text-align:right;" | 10% |- | 2010 | style="text-align:right;" | 37 Millones | style="text-align:right;" | 13% |- | 2012 | style="text-align:right;" | 38.3 Millones | style="text-align:right;" | 13% |- | 2020 (Posiblemente) | style="text-align:right;" | 40 Millones | style="text-align:right;" | 14% |- | colspan=3 | Fontes:<ref>http://www.pewresearch.org/fact-tank/2013/09/05/what-is-the-future-of-spanish-in-the-united-states/</ref><ref>https://www.census.gov/prod/2003pubs/c2kbr-29.pdf</ref><ref>http://www.languagepolicy.net/archives/Capo1.htm</ref><ref>http://factfinder2.census.gov/cares/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_S1601&prodType=table</ref> |} En [[Nuevu Méxicu]], anque la constitución estatal nun especifique un idioma oficial, les lleis publicar n'inglés y español, y el material del gobiernu y los servicios ríquese llegalmente (por Llei) que sían accesibles a falantes de dambes llingües. Afirmóse que la situación de Nuevu Méxicu ye parte de les estipulaciones del [[Tratáu de Guadalupe Hidalgo]] de 1848; sicasí, nenguna mención de "derechos llingüísticos" apaez nel Tratáu o nel Protocolu de Querétaro, más allá de que los "habitantes mexicanos" nun tengan (1) nengún amenorgamientu de derechos per debaxo de los de los ciudadanos de los Estaos Xuníos y (2) esautamente los mesmos derechos que se menten nel artículu III del Tratáu de la [[Compra de Luisiana]] y nel Tratáu de la [[Tratáu de Adams-Onís|Merca de Florida]]. Esto implicaría que l'estáu llegal de la llingua española en Nuevu Méxicu y n'árees ensin incluyir, na [[Tratáu de Guadalupe Hidalgo#La Venta de la Mesilla|Venta de la Mesilla]] d'Arizona, ye'l mesmu que'l del francés en Luisiana, y de xuru non menor que'l del alemán en Pennsylvania. {| tabla class=wikitable align="right" style="margin-left: 1em" ! style="background:LightBlue" | '''Idioma faláu<br />nel llar'''<ref>{{Cita web |url=http://www.mla.org/map_data |títulu=MLA Language Map Data Center |editorial=Modern Language Association |fechaaccesu=21 d'agostu de 2008}}</ref> ! style="font-size: smaller;" style="font: bold;"| Añu 2000 ! style="font-size: smaller;" style="font: bold;"| Añu 2005 |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma inglés|Namái inglés]] ! style="font-size: smaller;" | 82,10% ! style="font-size: smaller;" | 80,60% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma español|Español]] ! style="font-size: smaller;" | 10,71% ! style="font-size: smaller;" | 12,03% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma chinu|Chinu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,61% ! style="font-size: smaller;" | 0,57% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma francés|Francés]] ! style="font-size: smaller;" | 0,61% ! style="font-size: smaller;" | 0,49% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma alemán|Alemán]] ! style="font-size: smaller;" | 0,52% ! style="font-size: smaller;" | 0,41% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma tagalu|Tagalu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,46% ! style="font-size: smaller;" | 0,51% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma vietnamita|Vietnamita]] ! style="font-size: smaller;" | 0,38% ! style="font-size: smaller;" | 0,42% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma italianu|Italianu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,38% ! style="font-size: smaller;" | 0,29% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma coreanu|Coreanu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,34% ! style="font-size: smaller;" | 0,37% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma rusu|Rusu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,26% ! style="font-size: smaller;" | 0,31% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma polacu|Polacu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,25% ! style="font-size: smaller;" | 0,22% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma árabe|Árabe]] ! style="font-size: smaller;" | 0,23% ! style="font-size: smaller;" | 0,25% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma portugués|Portugués]] ! style="font-size: smaller;" | 0,21% ! style="font-size: smaller;" | 0,24% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma xaponés|Xaponés]] ! style="font-size: smaller;" | 0,18% ! style="font-size: smaller;" | 0,17% |- ! style="font-size: smaller;" |[[Idioma francés|Francés]] [[Idioma criollu|criollu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,17% ! style="font-size: smaller;" | 0,20% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma griegu|Griegu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,13% ! style="font-size: smaller;" | 0,12% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Hindi]] ! style="font-size: smaller;" | 0,12% ! style="font-size: smaller;" | 0,17% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma persa|Persa]] ! style="font-size: smaller;" | 0,11% ! style="font-size: smaller;" | 0,12% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Urdu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,10% ! style="font-size: smaller;" | 0,11% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma cantonés|Cantonés]] ! style="font-size: smaller;" | 0,09% ! style="font-size: smaller;" | 0,13% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma guyaratí|Guyaratí]] ! style="font-size: smaller;" | 0,08% ! style="font-size: smaller;" | 0,09% |- ! style="font-size: smaller;" | [[Idioma armeniu|Armeniu]] ! style="font-size: smaller;" | 0,07% ! style="font-size: smaller;" | 0,07% |} La cuestión de billingüismu tamién s'aplica nos estaos d'[[Arizona]] y [[Texas]]. La constitución de Texas nun tien nenguna política d'idioma oficial. Arizona aprobó una proposición nes [[Eleiciones lexislatives d'Estaos Xuníos (2006)|eleiciones xenerales del 7 de payares de 2006]] declarando l'inglés como idioma oficial.<ref>{{Cita web|url=http://www.cnn.com/ELECTION/2006/pages/results/ballot.measures/ |títulu=America Votes 2006: Key Ballot Issues |editorial=CNN |fechaaccesu=22 d'agostu de 2008}}</ref> Pero la representación histórica billingüe persiste nos estaos del [[Suroeste d'Estaos Xuníos|Suroeste]]. El 19 de mayu de 2006, el [[Senáu de los Estaos Xuníos]] votó pa faer del inglés la llingua nacional de los Estaos Xuníos. Según el proyeutu de llei, redactáu pol senador James M. Inhofe ([[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|republicanu]], Oklahoma), el gobiernu federal yá nun apurriría servicios y comunicaciones multillingües, sacante aquellos yá garantizaos por Llei. Poco dempués de l'aprobación de la enmienda Inhofe, el Senáu votó por otru proyeutu de llei del senador Ken Salazar ([[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|demócrata]], Colorado), nel que l'inglés yera "la llingua d'unificación común de los Estaos Xuníos", pero especificaba que nada naquella declaración "tien de menguar o ampliar cualquier derechu esistente" tocantes a servicios multillingües. Nengún de los proyeutos acabó convirtiéndose en Llei. === Estadístiques y censos === Acordies con los datos del Censu de los Estaos Xuníos del 2015,<ref>{{Cita web |url=https://www.census.gov/prod/2003pubs/c2kbr-29.pdf|títulu=Language Use and English-Speaking Ability: 2000 |fecha=ochobre de 2003 | editorial=U.S. Census Brueau| formatu=[[PDF]]|fechaaccesu=22 d'agostu de 2008}}</ref> los principales idiomes por númberu de falantes mayores de 5 años d'edá son: {{llista de columnes|2| # [[Idioma inglés|Inglés]] - 215 millones # [[Idioma español|Español]] - 45 millones # [[Idioma chinu|Chinu]] - 2 millones<ref>Principalmente [[Idioma cantonés|cantonés]], con un creciente grupu de falantes de [[chinu mandarín]]</ref> # [[Idioma francés|Francés]] - 1,6 millones # [[Idioma alemán|Alemán]] - 1,4 millones # [[Idioma tagalu|Tagalu]] - 1,2 millones # [[Idioma vietnamita|Vietnamita]] - 1,01 millones # [[Idioma italianu|Italianu]] - 1,01 millones # [[Idioma coreanu|Coreanu]] - 890.000 # [[Idioma rusu|Rusu]] - 710.000 # [[Idioma polacu|Polacu]] - 670.000 # [[Idioma árabe|Árabe]] - 610.000 # [[Idioma portugués|Portugués]] - 560.000 # [[Idioma xaponés|Xaponés]] - 480.000 # [[Idioma francés|Francés]] [[Idioma criollu|criollu]] - 450.000<ref>Principalmente francés criollu luisiano - 334.500</ref> # [[Idioma griegu|Griegu]] - 370.000 # [[Hindi]] - 320.000 # [[Idioma persa|Persa]] - 310.000 # [[Urdu]] - 260.000 # [[Idioma guyaratí|Guyaratí]] - 240.000 # [[Idioma armeniu|Armeniu]] - 200.000 }} [[Censu de los Estaos Xuníos del 2000|Nel añu 2000]], la [[Oficina del Censu de los Estaos Xuníos]] imprimió los sos cuestionarios censales estándar en seis idiomes: inglés, castellán, chinu (en calteres [[chinu tradicional|tradicionales]]), tagalu, vietnamita y coreanu. == Llingües indíxenes norteamericanes == [[Ficheru:Americanindiansmapcensusbureau.gif|thumb|250px|Reserves indies n'Estaos Xuníos, onde se falen inda más d'un centenar de [[llingües indíxenes d'América|llingües indíxenes]].]] Antes del asentamientu de los europeos en Norteamérica falábense gran cantidá de llingües nos territorios que más tarde formaríen parte de los Estaos Xuníos. Estes llingües siguieron falándose profusamente mientres siquier dos sieglos más, la mayoría de llingües fueron perdiendo falantes y munches hanse escastáu (namái unes poques tienen más falantes na actualidá qu'a principios del sieglu XIX). En delles partes d'Estaos Xuníos, principalmente en ciertes [[reserva india|reserves indies]], siguen falándose y tienen un númberu abondu de falantes fluentes. La mayor parte de les [[llingües de Norteamérica|llingües indíxenes]] que se siguen falando tán severamente [[llingua amenazada|amenaciaes]], yá qu'en munchos casos tienen pocos falantes, les mayor parte d'ellos vieyos o de mediana edá, ente que les nueves xeneraciones d'indíxenas usen mayoritariamente l'inglés y tienen un manexu deficiente de la so llingua ancestral. Escontra 2008, el númberu de falantes de llingües indíxenes autóctones d'Estaos Xuníos yera de 373.949, pertenecientes a 135 llingües natives qu'inda se falen nel territoriu.<ref>[https://www.census.gov/hhes/socdemo/language/data/other/detailed-lang-tables.xls "Table 1. Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over for the United States: 2006-2008 : Release Date: April, 2010" (XLS)]. Census.gov. Retrieved 18 January 2015.</ref> === Principales llingües indíxenes === Acordies con el [https://www.census.gov/mp/www/spectab/languagespokenSTP224.xls censu de 2000] y otres encuestes llingüístiques, la llingua indíxena con mayor númberu de falantes anguaño n'Estaos Xuníos ye'l [[idioma navajo|navajo (navaho)]]. Les otres llingües n'orde d'importancia numbérica son el [[idioma cheroqui|cheroqui]] y el [[idioma choctaw|choctaw]]. <!-- [[Navajo language|Navajo]] is an [[Athabascan languages|Athabascan language]] with 178,000 speakers, primarily in the states of [[Arizona]], [[New Mexico]] and [[Utah]], in addition to smaller numbers of speakers across the country. [[Dakota language|Dakota]] is a [[Siouan languages|Siouan language]] with 18,000 speakers in the US alone (22,000 including speakers in Canada), not counting 6,000 speakers of the closely related [[Lakota language|Lakota]]. Most speakers live in the states of [[North Dakota]] and [[South Dakota]]. [[Yupik language|Central Alaskan Yup'ik]] is an [[Eskimo-Aleut languages|Eskimo-Aleut language]] with 16,000 speakers, most of whom live in Alaska. [[Cherokee language|Cherokee]] belongs to the [[Iroquoian languages|Iroquoian language family]], and had about 22,000 speakers as of 2005.<ref>Ben Frey, [http://web.archive.org/web/http://www.ncmuseumofhistory.org/collateral/articles/f05.cherokee.language.pdf A Look at the Cherokee Language], North Carolina Museum of History, from Tar Heel Junior Historien 45:1 (fall 2005).</ref> The Cherokee have the largest tribal affiliation in the U.S., but most are of mixed ancestry and do not speak the language. Recent efforts to conserve and increase the Cherokee language in [[Oklahoma]] and the Cherokee [[Indian reservation]] in [[North Carolina]] have been productive. [[Western Apache]], with 12,500 speakers, is a [[Southern Athabaskan language]] closely related to Navajo, but not mutually intelligible with it. Most speakers live in [[Arizona]]. The [[O'odham language]], spoken by the [[Pima people|Pima]] and the [[Tohono O'odham]], is a [[Uto-Aztecan languages|Uto-Aztecan language]] with more than 12,000 speakers, most of whom live in central and southern [[Arizona]] and northern [[Sonora]]. [[Choctaw language|Choctaw]] has 11,000 speakers. One of the [[Muskogean languages|Muskogean language family]], like [[Creek language|Seminole]] and [[Alabama language|Alabama]]. [[Keresan languages|Keres]] has 11,000 speakers. A [[language isolate]], the Keres are the largest of the Pueblo nations. The Keres pueblo of [[Acoma Pueblu|Acoma]] is the oldest continually inhabited community in the United States. [[Zuni language|Zuni]] has 10,000 speakers. Zuni is a language isolate mostly spoken in a single pueblu, [[Zuni Pueblu, New Mexico|Zuni]], the largest in the U.S. [[Ojibwe language|Ojibwe]] has 7,000 speakers (about 55,000 including speakers in Canada). The [[Algic languages|Algonquian language family]] includes populous languages like [[Cree language|Cree]] in Canada. --> === Llingües indíxenes falaes por estaos === Sacante Alaska que tien oficialmente delles llingües indíxenes, nel restu d'estaos punxo la llingua indíxena mayoritaria del estáu como llingua oficial a nivel de too l'estáu y les demás ensin oficialidá nun intentu de que siquier una llingua indíxena sobreviviera por estáu. * Llista d'estaos {| class="wikitable sortable" |+ '''Los 50 estaos de los Estaos Xuníos''' | [[Alabama]] | ''State of Alabama'' | [[Idioma alabama]] |- | [[Alaska]] | ''State of Alaska'' | [[Llingües esquimo-aleutianes]] |- | [[Arizona]] | ''State of Arizona'' | [[Llingües apacheanas]], [[Idioma hopi]], [[Idioma navajo]], [[Idioma ute]], [[Idioma zuñi]] |- | [[Arkansas]] | ''State of Arkansas'' | |- | [[California]] | ''State of California'' | [[Llingües hokanas]], [[Llingües penutíes]] |- | [[Carolina del Norte]] | ''State of North Carolina'' | [[Idioma cheroqui]] |- | [[Carolina del Sur]] | ''State of South Carolina'' | [[Llingües siux]] (o siux-catawba), [[Idioma cheroqui]] |- | [[Colorado]] | ''State of Colorado'' | [[Idioma navajo]], [[Idioma ute]] |- | [[Connecticut]] | ''State of Connecticut'' | [[Llingües algonquinas]] |- | [[Dakota del Norte]] | ''State of North Dakota'' | [[Idioma siux]] (tamién llamáu dacuando lakhota o dakhota), [[Idioma ojibwa]] |- | [[Dakota del Sur]] | ''State of South Dakota'' | [[Idioma siux]] (tamién llamáu dacuando lakhota o dakhota) |- | [[Delaware]] | ''State of Delaware'' | [[Llingües algonquinas]] |- | [[Florida]] | ''State of Florida'' | |- | [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] | ''State of Georgia'' | |- | [[Ḥawai]] | ''State of Hawaii,<br />Moku'āina o Hawai'i'' | [[Idioma ḥawaianu]] |- | [[Idaho]] | ''State of Idaho'' | [[Idioma shoshoni]] |- | [[Illinois]] | ''State of Illinois'' | [[Llingües iroqueses]] |- | [[Indiana]] | ''State of Indiana'' | [[Llingües iroqueses]] |- | [[Iowa]] | ''State of Iowa'' | [[Idioma siux]] (tamién llamáu dacuando lakhota o dakhota) |- | [[Kansas]] | ''State of Kansas'' | [[Idioma siux]] (tamién llamáu dacuando lakhota o dakhota) |- | [[Kentucky]] | ''Commonwealth of Kentucky'' | [[Llingües algonquinas]], [[Idioma cheroqui]], [[Llingües algonquinas]] |- | [[Luisiana]] | ''State of Luisiana,<br />État de Louisiane'' | [[Idioma choctaw]], [[Idioma chitimacha]], [[Llingües muskogueanas]] |- | [[Maine]] | ''State of Maine'' | [[Llingües algonquinas]] |- | [[Maryland]] | ''State of Maryland'' | |- | [[Massachusetts]] | ''Commonwealth of Massachusetts'' | [[Llingües algonquinas]] |- | [[Michigan]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Michigan |títulu=Michigan |editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of Michigan'' | [[Idioma ojibwa]], [[Llingües iroqueses]] |- | [[Minnesota]] | ''State of Minnesota'' | [[Llingües iroqueses]] |- | [[Mississippi]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Mississippi|títulu=Mississippi |editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of Mississippi'' | [[Idioma choctaw]] |- | [[Misuri]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Misuri|títulu=Misuri |editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of Missouri'' | [[Idioma siux]] (tamién llamáu dacuando lakhota o dakhota)) |- | [[Montana]] | ''State of Montana'' |[[Idioma cheyenne]], [[Idioma crow]], [[Idioma shoshoni]] |- | [[Nebraska]] | ''State of Nebraska'' | [[Idioma omaha]] ([[Idioma siux]] (tamién llamáu dacuando lakhota o dakhota)) |- | [[Nevada]] | ''State of Nevada'' | [[Llingües uto-azteques]], [[Idioma shoshoni]] |- | [[Nueva Jersey]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Nueva%20Xerséi |títulu=Nueva Jersey|editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of New Jersey'' | [[Llingües algonquinas]] |- | [[Estáu de Nueva York|Nueva York]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Nueva%20York |títulu=Nueva York|editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of New York'' | [[Idioma mohawk]], [[Llingües iroqueses]], [[Llingües algonquinas]] |- | [[New Hampshire]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Nuevu%20Hampshire |títulu=New Hampshire|editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of New Hampshire'' | |- | [[Nuevu Méxicu]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Nuevu%20México |títulu=Nuevu Méxicu |editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of New Mexico'',<br />Estáu de Nuevu Méxicu | [[Idioma lipán]], [[Llingües apacheanas]], [[Idioma navajo]], [[Idioma zuñi]] |- | [[Ohio]] | ''State of Ohio'' |[[Llingües iroqueses]] |- | [[Oklahoma]] | ''State of Oklahoma'' |[[Idioma choctaw]], [[Llingües apacheanas]], [[Idioma cheyenne]], [[Idioma comanche]], [[Idioma apache kiowa]], [[Idioma alabama]] |- | [[Oregón]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Oregón |títulu=Oregón |editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of Oregon'' | |- | [[Pennsylvania]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Pennsylvania |títulu=Pennsylvania |editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''Commonwealth of Pennsylvania'' | [[Llingües iroqueses]], [[Llingües algonquinas]] |- | [[Rhode Island]] | ''State of Rhode Island and Providence Plantations'' | [[Llingües algonquinas]] |- | [[Tennessee]] | ''State of Tennessee'' | [[Idioma choctaw]] |- | [[Texas]]<ref>{{Cita web |url=http://lema.rae.es/dpd/?key=Texas |títulu=Texas |editorial=[[Real Academia Española]] |obra=[[Diccionario panhispánico de dudas]] |fecha = ochobre de 2005 |fechaaccesu=21 d'agostu de 2009}}</ref> | ''State of Texas'' | [[Idioma alabama]] |- | [[Utah]] | ''State of Utah'' |[[Idioma shoshoni]], [[Idioma navajo]] |- | [[Vermont]] | ''State of Vermont'' | [[Idioma navajo]], [[Llingües algonquinas]] |- | [[Virxinia]] | ''Commonwealth of Virxinia'' | |- | [[Virxinia Occidental]] | ''State of West Virginia'' | |- | [[Washington (estáu)|Washington]] | ''State of Washington'' | |- | [[Wisconsin]] | ''State of Wisconsin'' | [[Llingües iroqueses]] |- | [[Wyoming]] | ''State of Wyoming'' | [[Idioma shoshoni]] |- |} === Diversidá llingüística === {{ap|Diversidá llingüística}} Amás de les llingües mentaes munches otres llingües indíxenes fálense inda dientro del territoriu estauxunidense. Amás la so diversidá interna ye enorme una y bones les llingües qu'inda se falen pertenecen a 28 [[familia llingüística|families llingüístiques]] distintes: {| border="3" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 2em 2em 2em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" | * [[llingües álgicas|F. álgica]] * [[llingües alseas|F. alseana]] * [[llingües atabascanes|F. atabascana]] * [[llingües caddoanas|F. cadoana]] * [[llingües chimaku|F. chimaku]] * [[llingües chinook|F. chinook]] * [[llingües chumash|F. chumash]] * [[llingües comecrudas|F. comecrudana]] * [[llingües kusanas|F. cusana]] * [[llingües esquimo-aleutianes|F. esquimo–aleutiana]] * [[llingües iroqueses|F. iroquesa]] * [[llingües kalapuya|F. kalapuya]] * [[llingües maidu|F. maidu]] * [[llingües muskogueanas|F. muskogui]] | * [[llingües palaihnihanas|F. palaihnihana]] * [[llingües penutíes del Pandu|F. penutia mesetaria]] * [[llingües pomo|F. pomo]] * [[llingües salish|F. salish]] * [[llingües shasta|F. shasta]] * [[llingües siux|F. siux]] * [[llingües tanoanas|F. tano]] * [[llingües tsimshiánicas|F. tsimshiánica]] * [[llingües uti|F. uti]]<ref name="yok-uti">Apocayá comprobóse'l parentescu ente les families uti y yokuts: Catherine A. Callaghan (1997): "Evidence for Yok-Utian", International Journal of American Linguistics, Vol. 63, Non. 1 (Jan., 1997), páxs. 18-64.</ref> * [[llingües utoazteques|F. utoazateca]] * [[llingües wakash|F. wakash]] * [[llingües wintu|F. wintu]] * [[llingües yokuts|F. yokuts]]<ref name="yok-uti" /> * [[llingües yumanas|F. yumana]] |} <!-- In addition to the above list of families, there are many languages in the United States that are sufficiently well-known to attempt to classify but which have not been shown to be related to any other language in the world. These 25 language isolates are listed below. With further study, some of these will likely prove to be related to each other or to one of the established families. There are also larger and more contentious proposals such as [[Penutian]] and [[Hokan languages|Hokan]]. {| border="3" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 2em 2em 2em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" | * [[Adai language|Adai]] * [[Atakapa language|Atakapa]] * [[Cayuse language|Cayuse]] * [[Chimariko language|Chimariko]] * [[Chitimacha language|Chitimacha]] * [[Coahuilteco language|Coahuilteco]] * [[Esselen language|Esselen]] * [[Haida language|Haida]] * [[Karankawa language|Karankawa]] * [[Karok language|Karok]] * [[Keres language|Keres]] * [[Kootenai language|Kootenai]] * [[Natchez language|Natchez]] | * [[Salinan language|Salinan]] * [[Siuslaw language|Siuslaw]] * [[Takelma language|Takelma]] * [[Timucua language|Timucua]] * [[Tonkawa language|Tonkawa]] * [[Tunica language|Tunica]] * [[Washo language|Washo]] * [[Yana language|Yana]] * [[Yuchi language|Yuchi]] * [[Yuki language|Yuki]] * [[Wappo language|Wappo]] * [[Zuni language|Zuni]] |} Since the languages in the Americas have a history stretching for about 17,000 to 12,000 years, current knowledge of American languages is limited. There are doubtless a number of languages that were spoken in the United States that are missing from historical record. ====Native American sign languages==== A sign-language [[trade]] [[pidgin]], known as '''[[Plains Indian Sign Language]]''' or '''Plains Standard''', arose among the [[Plains Indians]]. Each signing nation had a separate signed version of their oral language, that was used by the hearing, and these were not mutually intelligible. Plains Standard was used to communicate between these nations. It seems to have started in Texas and then spread north, through the [[Great Plains]], as far as [[British Columbia]]. There are still a few users today, especially among the [[Crow Indians|Crow]], [[Cheyenne Indians|Cheyenne]], and [[Arapaho]]. Unlike other sign languages developed by hearing people, it shares the spatial grammar of deaf sign languages. --> == Llingües d'orixe européu == === L'inglés d'Estaos Xuníos === {{AP|Inglés d'Estaos Xuníos}} [[Ficheru:English USC2000 PHS.svg|250px|thumb|left]]Según el censu del añu 1990, el 97% de la población estauxunidense falen bien l'inglés, y más del 99% conocen l'idioma en dalguna midida. Tolos asuntos federales son n'inglés, y ye necesariu saber inglés pa ser un inmigrante llegal. Ye l'idioma mayoritariu en tolos [[Estáu de los Estaos Xuníos d'América|estaos]]. Ye importante reseñar que l'inglés de los EE.&nbsp;UU. ye abondo distintu que'l de los otros países nos que se fala. La diferencia más conocida ye la ortografía, que ye más simple. Amás, esiste lo que munchos académicos dieron en llamar el ''Inglés Vernacular Negru'' (IVN), que recueye los aspeutos propios d'esta disglosía anglosaxona dientro de les comunidaes afroamericanes, ente que les sos carauterístiques destaquen el refugu de conxugación verbal, ej: (I is, you is, he is...) y l'ausencia fonética de la "r" final de pallabra ("mo'" en llugar de "more") === L'español === {{AP|Idioma español n'Estaos Xuníos}} [[Ficheru:2010 US Census Hispanic map.svg|thumb|left|250px|Distribución de los hispanofalantes nos [[EE. XX.]] nel [[Censu de los Estaos Xuníos de 2010|Censu de 2010]].]] L'español ye l'idioma principal de [[Puertu Ricu]] y unu de los idiomes oficiales, ''de facto'', del estáu de [[Nuevu Méxicu]]. En tol país, más o menos, el 12% falar, sobremanera nos estaos del [[sur]] y suroeste. Por eso, ye la llingua más popular p'aprender como segundu idioma. Munchos asuntos oficiales de los estaos federaos espónense tamién n'español. L'español que se fala y el que s'enseña nos EE.&nbsp;UU. ye más paecíu al mexicanu que al d'otros países, anque'l puertorriqueñu, poques gracies, ye importante. La mayoría de los mensaxes públicos que tienen subtítulos tener n'español. Polo tanto l'español ye usáu en California, Arizona, Nuevu Méxicu, Texas, Florida, Nevada, Colorado y nos barrios hispanos de la ciudá de Nueva York, Washington D. C. y conceyos cercanos a estos dos ciudaes. Siendo en delles rexones d'estos estaos inclusive más importante que l'inglés. En California, la seición 1632 del Códigu Civil reconoz l'idioma español, d'ende que la llei Dymally-Alatorre sobre servicios billingües, instituya un billingüismu inglés-español, ensin escluyir necesariamente otres llingües. En Texas, el gobiernu al traviés de la seición 2054.116 del Códigu Gubernamental, ordena que les axencies estatales apurran la información nes sos páxines web n'español. ==== Alemán de Pennsylvania o Neerlandés de Pennsylvania ==== {{AP|Alemán de Pennsylvania}} El '''alemán de Pennsylvania''' (''Pennsilfaanisch-Deitsch, Pennsilfaani-Deitsch'') ye una [[variedá llingüística]] perteneciente a les [[llingües alto xermanes]] (''Westmitteldeutsch'', n'[[Idioma alemán|alemán]]) y que ye faláu por ente 150 mil y 250 mil persones en [[Norteamérica]]. Anguaño la mayoría de los falantes pertenecen a les sectes [[amish]] y [[menonita|menonites]] de l'antigua orde; establecíos en [[Pennsylvania]], [[Ohio]] ya [[Indiana]], nos [[Estaos Xuníos]] y en [[Ontario]], [[Canadá]]. Esti idioma falar principalmente la comunidá [[Amish]] que nun adoptaron l'estilu de vida modernu. ==== El casu de Nuevu Méxicu ==== La xente suel tener la creencia de que l'español ye unu de los idiomes oficiales de [[Nuevu Méxicu]] xuntu col inglés, debíu al estensivu usu del primeru en tol estáu. La constitución estatal previo la esistencia d'un gobiernu temporalmente billingüe. La Comisión de Derechos Civiles de los EE.XX. reconoz qu'en 1912 "los neomexicanos tuvieron ésitu a la de protexer el so heriedu, ensertando provisiones na so Constitución que faen del español una llingua oficial igual que l'inglés". El gobiernu del estáu publica papeletes de votu y un manual pa conductores de vehículos en dambos idiomes y, a partir de 1995, Nuevu Méxicu adoptó una "Cantar Billingüe del Estáu" llamada "New Mexico - El mio Llindu Nuevu Méxicu." De toes formes, la Conseyería d'Educación de la Embaxada d'España nos Estaos Xuníos da como datu ciertu la considerancia de Nuevu Méxicu como Estáu que les sos llingües oficiales son l'inglés y l'español. == Referencies == {{llistaref|2}} {{Tradubot|Lenguas de los Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües d'Estaos Xuníos| ]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a la RAE]] hd0q0m0u1ny0dvk5u226ch30855x1gc 0 167050 3699488 3682213 2022-07-25T08:08:48Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20151112232244|llingüística}} {{persona}} '''William C. Stokoe''' {{nym}} foi un [[Llingüística|llingüista]] y profesor [[Estaos Xuníos|estauxunidense]], profundizador de les investigaciones modernes sobre la llingüística de les [[llingua de señes|llingües de señes]] de los [[sordera|sordu]]s. == Datos biográficos == William C. Stokoe nació en [[Lancaster (New Hampshire)|Lancaster]], [[New Hampshire]], en [[1919]], y morrió en [[Chevy Chase (Maryland)|Chevy Chase]], [[Maryland]], el [[4 d'abril]] de [[2000]]. La so vida profesional trescurrió, casi totalmente, na [[Universidá de Gallaudet]], de la cual aportó a [[profesor eméritu]]. En 1955 ingresó a la Universidá de Gallaudet como profesor d'[[Idioma inglés|inglés]] pa los estudiantes sordos. Impresionáu pola riqueza de la llingua de señes de los sos alumnos, que s'escluyía entós de los preseos d'enseñanza, Stokoe empezó a desenvolver un métodu descriptivu que-y dexara afayar nesi códigu xestual estructures llingüístiques. En 1960 publicó la [[monografía]] ''Sign Language Structure'' (''Estructura de la llingua de señes''), na que propón que les señes pueden ser analizaes como compuestos simultáneos de tres elemento ensin significáu ([[morfema|morfemes xestuales]]): una forma de la mano (''queirema''), una actividá de la mano (''quinema'') y un llugar ocupáu pola mano (''toponema''). Ello dexó-y argumentar que la llingua de señes usada polos sos estudiantes yera un códigu doblemente articuláu, esto ye, una [[llingua natural]]. Con esto afondó nun campu d'investigaciones que güei se conoz como la llingüística de les llingües de señes, empecipiada nel sieglu XVIII por [[Lorenzo Hervás y Panduro]] y siguida nel XIX, ente otros, por [[Auguste Bèbian|Augusto Bebián]]. Amás del so trabayu científicu, qu'algama dellos cientos de títulos, Stokoe foi un entusiasta editor, que sofitó les investigaciones sobre les llingües de señes en tol mundu al traviés de la revista ''Sign Language Studies'' y de la editorial ''Linstok Press'', qu'él fundó y les cualos dirixó hasta la so muerte. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *[http://gupress.gallaudet.edu/stokoe.html Biografía de William C. Stokoe] (n'inglés) *[https://web.archive.org/web/20051207131635/http://www.sign-lang.uni-hamburg.de/BibWeb/LiDat.acgi?AUTHORID=5 Llista d'obres] {{NF|1991|2000|Stokoe, William}} {{Tradubot|William C. Stokoe}} [[Categoría:Profesores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Llingüistes d'Estaos Xuníos|Stokoe, William C.]] [[Categoría:Llingua de señes|Stokoe]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 9tqimf7rkqyzdkllr4l2dac0dw3b9z8 0 167165 3699466 3617543 2022-07-25T08:06:24Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{película}} '''''On Golden Pond''''' ye una película estauxunidense adautada de la [[On Golden Pond (obra de teatru)|obra de teatru homónima]] representada en [[Broadway]], del autor [[Ernest Thompson]]. == Argumentu == La película cunta la hestoria d'una vieya pareya na so casa de veranéu en "Golden Pond", l'intentu de recuperar una rellación perdida ente la fía de la pareya y el so padre, y el fiyascu d'esta última quien va tar un mes de vacaciones colos sos padres. == Repartu == * [[Katharine Hepburn]] – Ethel Thayer * [[Henry Fonda]] – Norman Thayer Jr. * [[Jane Fonda]] – Chelsea Thayer Wayne * [[Doug McKeon]] – Billy Ray * [[Dabney Coleman]] – Bill Ray * [[William Lanteau]] – Charlie Martin * [[Christopher Rydell]] – Sumner Todd == Comentarios == La película foi adautada por Thompson a partir de la so propia obra de teatru y foi dirixida por [[Mark Rydell]], quien tamién dirixía la obra de teatru "''The West Side Waltz''", na cual participaba Katharine Hepburn. [[Ernest Thompson]] recibió una candidatura a los [[Premio Óscar|Premios de l'Academia]] en 1981 por esti trabayu. La película ganó los [[Premio Óscar|Premios de l'Academia]] nes categoríes de [[Óscar al meyor actor|Meyor actor]] (Henry Fonda), [[Óscar a la meyor actriz|Meyor Actriz]] (Katharine Hepburn) y [[Óscar al meyor guión adautáu|Meyor guión adautáu]]. Tamién foi candidata nes categoríes de [[Óscar a la meyor actriz de repartu|Meyor actriz de repartu]] (Jane Fonda), [[Óscar a la meyor fotografía|Meyor fotografía]], [[Óscar a la meyor direición|Meyor direutor]], [[Óscar al meyor montaxe|Meyor montaxe]], [[Óscar a la meyor banda sonora|Meyor banda sonora]], [[Óscar a la meyor película|Meyor película]] y [[Óscar al meyor soníu|Meyor soníu]]. El filme llogró tamién un terrible ésitu de taquilla: más de 119 millones de dólares en 1981, solo superáu por ''[[Raiders of the Lost Ark]]'' de la saga d'[[Indiana Jones]]. Ésta ye la única película na que Henry Fonda y Katharine Hepburn trabayaron xuntos. Fonda morrería pocos meses dempués de rematar el rodaxe de la película. La película foi rodada nel [[llagu Squam]], en [[New Hampshire]]. == Premios == === [[Premios Óscar de 1981|Óscar]] === {|{{tablaguapa}} border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" |- bgcolor="#CCCCCC" ! '''Añu'''||'''Categoría'''||'''Película'''||'''Resultáu''' |- |1981||colspan=2|[[Óscar a la meyor película|Meyor película]]||{{celda|Candidata}} |- |1981||[[Óscar a la meyor direición|Meyor direutor]]||[[Mark Rydell]]||{{celda|Candidatu}} |- |'''1981'''||'''[[Óscar al meyor actor|Meyor actor]]'''||'''''[[Henry Fonda]]'''''||{{celda|Ganador}} |- |'''1981'''||'''[[Óscar a la meyor actriz|Meyor actriz]]'''||'''''[[Katharine Hepburn]]'''''||{{celda|Ganadora}} |- |1981||[[Óscar a la meyor actriz de repartu|Meyor actriz de repartu]]|| [[Jane Fonda]] ||{{celda|Candidatu}} |- |'''1981'''||'''[[Óscar al meyor guión adautáu|Meyor guión adautáu]]'''||'''''[[Ernest Thompson]]'''''||{{celda|Ganador}} |- |1981||[[Óscar a la meyor banda sonora|Meyor banda sonora]]|| [[Dave Grusin]] ||{{celda|Candidatu}} |- |1981||[[Óscar a la meyor fotografía|Meyor fotografía]]|| Billy Williams ||{{celda|Candidatu}} |- |1981||[[Óscar al meyor montaxe|Meyor montaxe]]|| [[Robert L. Wolfe]] ||{{celda|Candidatu}} |- |1981||[[Óscar al meyor soníu|Meyor soníu]]|| [[Richard Portman]] <br /> [[David M. Ronne]] ||{{celda|Candidatos}} |- |} === [[Premios BAFTA|BAFTA]] === {|{{tablaguapa}} border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" |- bgcolor="#CCCCCC" ! '''Añu'''||'''Categoría'''||'''Película'''||'''Resultáu''' |- |1981||colspan=2|[[BAFTA a la meyor película|Meyor película]]||{{celda|Candidata}} |- |1981||[[BAFTA al meyor direutor|Meyor direutor]]||[[Mark Rydell]]||{{celda|Candidatu}} |- |1981||[[BAFTA al meyor actor|Meyor actor]]||[[Henry Fonda]]||{{celda|Candidatu}} |- |'''1981'''||'''[[BAFTA a la meyor actriz|Meyor actriz]]'''||'''''[[Katharine Hepburn]]'''''||{{celda|Ganadora}} |- |1981||[[BAFTA a la meyor actriz de repartu|Meyor actriz de repartu]]|| [[Jane Fonda]] ||{{celda|Candidatu}} |- |1981||[[BAFTA al meyor guión adautáu|Meyor guión adautáu]]||[[Ernest Thompson]]||{{celda|Candidatu}} |- |} === [[Premios Globu d'Oru|Globu d'Oru]] === {|{{tablaguapa}} border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" |- bgcolor="#CCCCCC" ! '''Añu'''||'''Categoría'''||'''Película'''||'''Resultáu''' |- |'''1981'''||colspan=2|'''[[Globu d'Oru a la meyor película - Drama|Meyor película - drama]]'''||{{celda|Ganadora}} |- |1981||[[Globu d'Oru al meyor direutor|Meyor direutor]]||[[Mark Rydell]]||{{celda|Candidatu}} |- |'''1981'''||'''[[Globu d'Oru al meyor actor - Drama|Meyor actor - drama]]'''||'''''[[Henry Fonda]]'''''||{{celda|Ganador}} |- |1981||[[Globu d'Oru a la meyor actriz - Drama|Meyor actriz - drama]]||[[Katharine Hepburn]]||{{celda|Candidata}} |- |1981||[[Globu d'Oru a la meyor actriz de repartu|Meyor actriz de repartu]]|| [[Jane Fonda]] ||{{celda|Candidatu}} |- |'''1981'''||'''[[Globu d'Oru al meyor guión|Meyor guión]]'''||'''''[[Ernest Thompson]]'''''||{{celda|Ganador}} |- |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb títulu|0082846}} {{Tradubot|On Golden Pond}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Películes dramátiques d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Películes basaes n'obres de teatru]] [[Categoría:Ganadores del Globu d'Oru a la meyor película dramática]] [[Categoría:Películes candidates al premiu Óscar a la meyor película]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] ei2hx3yqv5w08xyhj5msu5mbn9a6rqz 0 167294 3699388 3676864 2022-07-25T07:56:31Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Documentu}} El '''Artículu I''' de la [[Constitución de los Estaos Xuníos]], que la so fecha d'aprobación data de [[1788]], declara l'establecimientu del [[poder llexislativu]] del [[Gobiernu Federal de los Estaos Xuníos]], representáu pol [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]], qu'inclúi una [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de los Representantes]] y un [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]]. El mesmu artículu establez el métodu d'eleición y los requisitos de los miembros de cada cámara. Amás, espón el procedimientu llexislativu y numbera les atribuciones concedíes al poder llexislativu. A lo último, establez llendes a los poderes federales y a cada [[Estáu de los Estaos Xuníos|Estáu miembru]]. Los trés primeros artículos de la Constitución traten, respeutivamente, cada unu de los trés poderes del Gobiernu federal. El llexislativu vien establecíu nel primer artículu, [[poder executivu|l'executivu]] nel segundu y [[poder xudicial|el xudicial]] nel terceru. L'Artículu&nbsp;I ye'l más estensu de los siete artículos que conformen el testu constitucional orixinal. A diferencia del restu del articuláu, les '''[[:Categoría:Enmiendes a la Constitución d'Estaos Xuníos|enmiendes]]''' al Artículu&nbsp;I tán acutaes de forma esplícita pola Constitución. Por casu, nenguna enmienda anterior a [[1808]] podía afectar a la primera o a la cuarta clausa de la seición novena. La primer clausa torgaba que'l Congresu prohibiera'l [[comerciu d'esclavos]] hasta 1808; la cuarta torgaba cualquier tipu d'[[impuestu direutu]] que nun fuera partíu ente los distintos Estaos, d'alcuerdu a la so población. Amás, la Constitución esclúi la posibilidá que'l Congresu quite a un Estáu de cuntar con una representación equitativa nel Senáu, ensin el consentimientu de dichu Estáu. <div style="font-size:90%">__TOC__</div> == Primer Seición: El Congresu == {{cita|'''''Primer Seición''': Tolos poderes llexislativos daos na presente Constitución se investirán nun Congresu de los Estaos Xuníos, que se va componer d'un Senáu y de una Cámara de Representantes.''<ref name="Const EUA">Traducción propia del orixinal de la Constitución de los EUA. Puede consultase el testu constitucional orixinal n'[[:m:s:en:Constitution_of_the_United_States_of_America#Article_I|en.wikisource.org]] (n'inglés)</ref>}} Esta clausa, conocida como la "clausa de invistidura", garantiza tola autoridá del llexislativu al '''[[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]]'''. Munchos otros países funcionen por aciu [[Referéndum|referenda]] popular, pero esta seición autoriza tan solo al Congresu y non al pueblu pa ellaborar los distintos estatutos. Nos Artículos 2 y 3 atópense tamién clauses de invistidura, pero con respectu al poder executivu y xudicial. La Constitución establez d'esta miente el principiu de [[separación de poderes]], pol que nengún d'ellos puede exercer competencies pertenecientes a otru (por casu, l'executivu nun ta autorizáu a dictar lleis). El principiu de que'l Congresu nun puede delegar l'autoridá del llexislativu nos otros poderes del Gobiernu (específicamente, l'Executivu) conozse como la doctrina de la non delegación. La [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]] (conocida tamién como Tribunal Supremu) estableció que'l Congresu nun tien llibertá pa delegar poderes reguladores a los distintos organismos gubernamentales, yá que tien por condición un "principiu intelixible".<ref>Nel artículu [[:en:Nondelegation_doctrine|''Nondelegation doctrine'' (Doctrina de la "non delegación") n'en.wikipedia.org]] analízase esta doctrina, según l'aplicación práctica del "principiu intelixible" (n'inglés)</ref> == Segunda Seición: La Cámara de Representantes == La '''''Seición Segunda''''' establez la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]]. Esta Cámara ye de cutiu denominada como la "cámara baxa" del Congresu, a semeyanza de la terminoloxía emplegada al referise a los dos Cámares del Parllamentu británicu, la [[Cámara de los Lores]] (la "alta") y la [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu|Cámara de los Comunes]] (la "baxa"). Sicasí, los poderes de la Cámara de Representantes son equivalentes a lo que se denomina Senáu na mayoría d'otros países, como por casu asocede nel [[Senáu d'España]]. La Cámara de Representantes namái tien el poder d'aniciar [[proyeutu de ley|proyeuto de llei]], ente que'l Senáu tien competencies sobre l'aprobación de [[trataos internacionales]] y nomamientos fechos per parte del [[presidente de los Estaos Xuníos]]. === Segunda Seición, Clausa Primer: Periodu y eleutores === {{cita|''La Cámara de Representantes va tar formada por miembros escoyíos cada dos años polos ciudadanos de los diversos Estaos, y el eleutores tendrán de tener en cada Estáu les condiciones riquíes pa los eleutores d'alcuerdu al sector más numberosu de l'[[Asamblees llexislatives estatales de los Estaos Xuníos|Asamblea llexislativa]] local.''<ref name="Const EUA" />}} La Segunda Seición contempla les eleiciones a la Cámara de los Representantes per parte del pueblu cada dos años. Cada vez que se produza una vacante, el Gobernador del estáu correspondiente tien d'empecipiar el procedimientu pa realizar una nueva eleición especial. La Constitución nun inclúi requisitos pa los votantes; indícase qu'aquellos con capacidá pa votar nes eleiciones a la mayor cámara de cada Estáu pueden tamién votar nes eleiciones al Congresu. Les enmiendes a la Constitución, sicasí, llindaron la capacidá de los estaos d'afitar restricciones. La Decimoquinta, la Decimonovena y la Vigésimocuarta Enmienda torguen que la raza, el sexu o'l pagu d'un [[impuestu]] constituyan requisitos pa votar, tantu nes eleiciones de cada estáu como nes federales. Amás, la Vigésimosexta Enmienda establez que los estaos nun pueden afitar requisitos d'edá percima de los dieciocho años. === Segunda Seición, Clausa Segunda: Requisitos === {{cita|''Nun va ser representante nenguna persona que nun cumpliera 25 años d'edá y que nun fuera ciudadanu de los Estaos Xuníos mientres siete años, y que nun seya habitante del Estáu nel cual desígnese-y, nel momentu de la eleición.''<ref name="Const EUA" />}} El testu constitucional afita que pa poder ser representante tienen de tenese siquier venticinco años y ser residente del estáu nel cual preséntese pa ser escoyíu, amás de ser [[ciudadanu]] de los Estaos Xuníos mientres los siete años previos. Nun s'esixe nenguna condición de que'l representante more nel distritu del que dependa; na práctica, esto sueli ser asina, anque hubo delles esceiciones. === Segunda Seición, Clausa Tercer: Prorrateo === [[Ficheru:House of Representatives.gif|thumb|175px|right|Sellu de la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]].]] {{cita|''Los representantes y los impuestos direutos se prorratearán ente los distintos [[Estaos d'Estaos Xuníos|Estaos]] que formen parte d'esta Unión, acordies cola so población respeutiva, que va determinase sumando al númberu total de persones llibres, inclusive les obligaes a emprestar servicios mientres ciertu términu d'años y escluyendo a los indios non suxetos al pagu de contribuciones, los trés quintes partes de toles persones restantes. El recuentu tendrá de faese dientro de los trés años siguientes a la primer sesión del Congresu de los Estaos Xuníos, y en delantre cada 10 años, na forma que dichu cuerpu disponga per mediu d'una llei. El númberu de representantes nun va entepasar d'unu per cada trenta mil habitantes namás que cada Estáu cunte siquier con un representante; y hasta que s'efectúe dichu recuentu, l'Estáu de [[New Hampshire]] va tener derechu a escoyer trés; [[Massachusetts]], ocho; [[Rhode Island|Rhode Island y los Plantíos de Providence]], unu; [[Connecticut]], cinco; [[Estáu de Nueva York|Nueva York]], seis; [[Nueva Jersey]], cuatro; [[Pennsylvania]], ocho; [[Delaware]], unu; [[Maryland]], seis; [[Virxinia]], diez; [[Carolina del Norte]], cinco; [[Carolina del Sur]], cinco y [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], trés.''<ref name="Const EUA" />}} El númberu de representantes pa cada [[Estaos d'Estaos Xuníos|Estáu]] depende del númberu de la so población, pero cada Estáu tien derechu a tener a lo menos un Representante. El cómputu de la población de cada Estáu orixinalmente incluyía a toles "persones llibres", a trés quintes partes de "otres persones" (esclavos) y escluyíase a los [[Americanos nativos|nativos americanos]] que nun pagaren impuestos. Ante esti tratamientu que se daba a los esclavos, intentáronse llindar les normes de los Estaos no relativo a la propiedá que s'exercía sobre ellos, amenorgando la so participación na Cámara de Representantes. Esto conozse como "El Compromisu de los Trés Quintos". La [[Decimocuarta Enmienda a la Constitución de los Estaos Xuníos|Decimocuarta Enmienda]] camudó esta midida esaniciando la clausa de los trés quintos, siendo abolida la esclavitú tres la [[Guerra de Secesión]]. Na actualidá nun hai pueblos de nativos americanos que nun paguen impuestos, asina que toes aquelles persones que moren nun Estáu, sían votantes o non, entren dientro del cómputu de la población. La Constitución establez que se realice un [[Censu de población]] cada diez años pa determinar la población de los Estaos. El testu constitucional dicta que s'acutar un númberu d'[[escañu (eleiciones)|escaños]] de forma temporal hasta que'l censu pueda ser lleváu a cabu. Según la Segunda Seición, la cantidá d'impuestos direutos que pueden ser recoyíos en cada Estáu taba amestada direutamente a la so proporción de representantes. Basándose nesti requisitu, el [[Impuestu sobre la Renta]] consideróse inconstitucional en 1895, yá que nun yera partíu ente los Estaos. Dende la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]], refugóse proceder al contrariu. Pa dexar la recaldación del Impuestu sobre la Renta, el Congresu propunxo, siendo ratificada polos estaos, la Decimosesta Enmienda, que esaniciaba la necesidá de qu'esti impuestu fuera partíu ente los Estaos. === Segunda Seición, Clausa Cuarta: Vacantes === {{cita|''Cuando se produzan vacantes na representación de cualquier Estáu, l'autoridá executiva del mesmu va expedir un decretu pol cual van convocase eleiciones al envís de cubrir.''<ref name="Const EUA" />}} Esta clausa establez que cuando se dexaren puestos vacantes na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos|Cámara de Representantes]], nun ye esta cámara la que tien qu'ocupase d'ello, sinón que tien de ser el Senáu'l que s'encargue de que se vuelvan a ocupar estos escaños. Los requisitos y procedimientos orixinales de cada Estáu pa participar en dicha eleición son válidos, lo que significa que cada Estáu va tener un métodu particular pa escoyer a los sustitutos de los representantes que dexen puestos vacantes. === Segunda Seición, Clausa Quinta: Presidente, otros funcionarios y acusación formulada contra un [[altu cargu]] (''impeachment'') === {{cita|''La Cámara de Representantes va escoyer al so presidente y demás funcionarios y va ser la única facultada pa declarar qu'hai llugar pa proceder nos casos de responsabilidaes oficiales'' ([[impeachment]]).<ref name="Const EUA" />}} La Seición Segunda establez que la Cámara de Representantes escueye al so presidente y al restu del funcionariado. Anque la Constitución nun la esixe, tolos presidentes fueron antes miembros de la Cámara de Representantes. Finalmente, esta seición concede a la Cámara de Representantes el poder realizar el procesu de ''[[impeachment]]'', o tamién denomináu ''acusación formulada contra un [[altu cargu]]'' (anque s'utiliza'l términu anglosaxón na [[doctrina xurídica]]). Esti procedimientu, por tanto, llévase a cabu nesta cámara. El procedimientu de ''impeachment'' foi modeláu d'alcuerdu al métodu de la [[Cámara de los Comunes del Reinu Xuníu]]. Tan solo en dos causes a lo llargo de la historia d'esti país llevóse a cabu esti procedimientu contra un [[presidente de los Estaos Xuníos]]; ésti foi'l casu de [[Bill Clinton]] (1998-1999) y [[Andrew Johnson]] (1868), siendo los dos absueltos. [[Richard Nixon]] atayó'l procesu al dimitir del so cargu en 1974 tres l'aprobación de la so ''impeachment''.<ref>Pa más información sobre estos casos, vease'l [https://www.elmundo.es/1998/12/19/internacional/19N0029.html especial sobre ''impeachment'' del diariu El Mundo], a raigañu del procesu contra Bill Clinton.</ref> == Tercer Seición: El Senáu == [[Ficheru:US Senate in Session big 38 00004.jpg|thumb|420px|La Sala del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]], na nala Norte del [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]], en sesión en xineru de 1874 (composición).]] La '''''Seición Tercer''''' establez el [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]]. Como s'indicó antes, al Senáu denominar de cutiu "cámara alta" del Congresu, anque dambes cámares, el Senáu y la [[#Segunda Seición: La Cámara de Representantes|Cámara de Representantes]], son práuticamente iguales tocantes a les competencies que-yos da la Constitución. Sicasí, al haber menos senadores que representantes, y al ser más llonxevu'l cargu de senador, de normal éstos suelen tener más influyencia. Magar que prodúzase'l fechu de que los miembros del Senáu impónganse —sobremanera na historia más primixenia de la cámara– y supóngase que'l so cámara ye cimeru, la verdá ye que nun tien nengún fundamentu esplícitu basáu na Constitución. Por casu, dempués d'axuntase en 1789, el Senáu intentó, anque de forma insatisfactoria, establecer un mecanismu pa la comunicación ente los dos cámares llexislatives, lo qu'indicaría una supuesta superioridá del Senáu. Ésti aspiraba a unviar los sos mensaxes a la otra cámara al traviés d'un pixín secretariu, pretendiendo que la otra cámara comunicara los sos mensaxes por aciu dos representantes, que tendríen que "rindir homenaxe" (faciendo una reverencia) al entrar y al salir de la Sala del Senáu. Naturalmente, la Cámara de Representantes nun aceptó esta propuesta. === Tercer Seición, Clausa Primer: Composición y eleición === {{cita|''El Senáu de los EE.XX. va componer de dos senadores por cada [[Estáu de los Estaos Xuníos|Estáu]], escoyíos por seis años pola [[Asamblees llexislatives estatales de los Estaos Xuníos|Asamblea llexislativa]] del mesmu, y cada senador va representar un votu.''<ref name="Const EUA" />}} Esta seición axusta que cada [[Estáu de los Estaos Xuníos|Estáu]] tien derechu a dos senadores escoyíos por un periodu de seis años. Les [[Asamblees llexislatives estatales de los Estaos Xuníos|Asamblees llexislatives]] de cada Estáu nun principiu escoyíen a los miembros del Senáu; éstes podíen autorizar al [[Gobernador]] pa llevar a cabo nombramiento temporales con tal de cubrir los puestos vacantes si presentárase'l casu, mientres se tuviera en periodu de vacaciones. La Decimoséptima Enmienda, sicasí, contempla la eleición direuta de senadores polos votantes de cada Estáu. Esto foi consideráu un pasu escontra una sociedá más democrática, pero quebró l'equilibriu políticu de poder, al quitar a los Estaos d'una representación direuta frente al [[Gobiernu Federal de los Estaos Xuníos|Gobierno Federal]]. Gracies a esta enmienda, los Estaos pueden autorizar a los sos Gobernadores pa llevar a cabo nombramiento de senadores y asina cubrir puestos vacantes, pero namái hasta qu'unes eleiciones especiales escueyan a un sustitutu de forma permanente. === Tercer Seición, Clausa Segunda: Clases de senadores y vacantes === [[Ficheru:Seal_of_the_United_States_Senate.svg|thumb|175px|right|Sellu del [[Senáu de los Estaos Xuníos|Senáu]].]] {{cita|''Namás axúntense en virtú de la eleición inicial, van estremar en tres grupos de forma tan equitativa como seya posible. Les actes de los senadores del primer grupu van quedar vacantes al terminar el segundu añu; les del segundu grupu, al expirar el cuartu añu; y les del tercer grupu, al concluyir el sestu añu; de tal manera que seya facedera escoyer una tercera parte cada dos años, y si prodúcense vacantes, por arrenunciu o otra causa, mientres el receso de la llexislatura de dalgún Estáu, l'Executivu d'ésti va poder faer designaciones provisionales hasta'l siguiente periodu de sesiones de l'Asamblea llexislativa, que va dar# en cubrir felicidaes vacantes.''<ref name="Const EUA" />}} Con esta clausa asegúrase que nunca haya un periodu pol que'l Senáu non pueda axuntase, dexándose l'alteración gradual del Senáu, siguiendo les llinies polítiques que determine la Cámara de Representantes. Según lo establecío originariamente, los senadores son escoyíos pola [[Asamblees llexislatives estatales de los Estaos Xuníos|Asamblea llexislativa]] del Estáu que representen nel Senáu. Si un senador morriera, o fuera espulsáu, l'Asamblea llexislativa del Estáu nomaría a un sustitutu pa sirvir mientres el restu del periodu. Si l'Asamblea llexislativa nun tuviera aconceyada, el gobernador podría nomar a un sustitutu pa cubrir l'escañu vacante hasta que dicha Asamblea pudiera escoyer un sustitutu de forma permanente. Sicasí, tou esto foi modificáu poles clauses segunda y tercera de la Decimoséptima Enmienda: {{cita|'''''Decimoséptima Enmienda, Clausa Segunda''': Cuando se produzan vacantes na representación de cualquier Estáu nel Senáu, l'autoridá executiva d'aquel va expedir un decretu pol que va convocar a eleiciones al envís de cubrir felicidaes vacantes, nel supuestu de que l'Asamblea llexislativa de cualquier Estáu pueda autorizar al so Executivu a faer un nomamientu provisional hasta que les vacantes cubrir por aciu eleiciones populares na forma que disponga l'Asamblea llexislativa.''<ref name="XVII Enmienda">Testu traducíu del orixinal de la XVII Enmienda a la Constitución de los EUA. Puede consultase l'orixinal n'[[:m:s:en:Additional_amendments_to_the_United_States_Constitution#Amendment_XVII|en.wikisource.org]] (n'inglés)</ref>}} {{cita|'''''Decimoséptima Enmienda, Clausa Tercer''': Nun tendrá d'entender se qu'esta enmienda inflúi sobre la eleición o periodu de cualquier senador escoyíu primero qu'adquiera validez como parte integrante de la Constitución.''<ref name="XVII Enmienda" />}} Estos cambeos llevaron a camudar el procedimientu de la eleición popular de senadores, estendiéndo-ylo a les Asamblees llexislatives de los Estaos, tanto si les vacantes son ocupaes gracies a les eleiciones como si non. De cutiu, cuando un senador muerre exerciendo'l so cargu y ta casáu, el cónyuge del difuntu ye nomáu pa ocupar el so puestu mientres el restu del periodu. Esto asitia al cónyuge per delantre nel orde a ocupar el cargu pa consiguir l'escañu nes próximes eleiciones al Senáu, en cualesquier eleiciones primaries o xuntes del [[Partíu políticu|partíu]]. === Tercer Seición, Clausa Tercer: Requisitos === {{cita|''Nun va ser senador nenguna persona que nun cumpliera 30 años d'edá y que nun fuera ciudadanu de los Estaos Xuníos mientres nueve años y que, nel momentu de la eleición, nun seya habitante del Estáu per parte del cual foi designáu.''<ref name="Const EUA" />}} Lo espuesto nesta clausa significa que los [[senador]]es nun precisen ser d'[[Estaos Xuníos]] de nacimientu, anque na mayor parte de los casos sí lu son. El presidente y el vicepresidente del país necesariamente riquen selo. Sicasí, un senador tien de tener siquier trenta años d'edá, ser ciudadanu de los Estaos Xuníos mientres siquier los nueve años previos a les eleiciones, y tien amás que morar nel Estáu al cual preséntese como candidatu. === Tercer Seición, Clausa Cuarta: El vicepresidente === [[Ficheru:Seal of the Vice President of the United States.svg|thumb|175px|Sellu del [[vicepresidente de los Estaos Xuníos]].]] {{cita|''El vicepresidente de los EE.XX. va ser presidente del Senáu, pero nun va tener votu sacante en casu d'empate.''<ref name="Const EUA" />}} Equí establezse que'l '''[[vicepresidente de los Estaos Xuníos]]''' ye un funcionariu que sirve como presidente del Senáu. El vicepresidente nun tien votu sacante si'l Senáu atópase totalmente empatáu. === Tercer Seición, Clausa Quinta: Presidente ''pro tempore'' y otros funcionarios del Senáu === {{cita|''El Senáu va escoyer a los sos demás Funcionarios, según a un [[Presidente pro tempore del Senáu de los Estaos Xuníos|presidente pro tempore]], n'ausencia del vicepresidente o cuando ésti tópese desempeñando'l cargu de la Presidencia de los Estaos Xuníos.''<ref name="Const EUA" />}} El Senáu tien la posibilidá d'escoyer a un [[presidente pro tempore del Senáu de los Estaos Xuníos|presidente ''pro tempore'']] en casu d'ausencia del vicepresidente. Ye'l segundu cargu más importante del Senáu, dempués del vicepresidente, que ye presidente ''[[ex officio]]'', según el cargu más altu como senador. El presidente ''pro tempore'' ye, por convención, un senador, anque nel testu constitucional nun s'atopa esti requisitu. Dientro de la espresión de "funcionarios", incluyir a los presidentes, a miembros de menor grau de los [[comité]]s, al líder de la mayoría, al líder de la minoría (líder de la oposición), al líder del grupu minoritariu, al voceru de la mayoría y al voceru de la minoría. === Tercer Seición, Clausa Sesta: Procesos d'acusación formulada contra un altu cargu (''impeachment'') === {{cita|''El Senáu va tener el derechu esclusivu de xulgar sobre toles acusaciones formulaes contra un altu cargu'' (impeachment). ''Cuando s'axunte con esti oxetu, los sos miembros tendrán d'emprestar un xuramentu o protesta. Cuando se xulgue al presidente de los EE.XX. tendrá de presidir l'actu'l presidente de la Corte Suprema. Y a nenguna persona va condergáse-y si nun s'algamar un votu de dos tercios de los miembros presentes.''<ref name="Const EUA" />}} Nesta clausa concrétase lo que s'avanzara na [[#Segunda Seición, Clausa Quinta: Presidente, otros funcionarios y acusación formulada contra un altu cargo|Clausa Quinta de la Segunda Seición]], y ye que se-y garantiza al Senáu'l poder dar en realizar ''[[impeachment]]s'' (o acusaciones formulaes contra un altu cargu) al igual que la [[Cámara de los Lores]] en Reinu Xuníu. Los senadores tienen de faer xuramentu, a diferencia de los lores. El presidente<ref name="Supremu">El términu orixinal inglés ye ''Chief Justice'', daqué según "[[xuez presidente de los Estaos Xuníos|xuez presidente]]" o "xuez en xefe". Sía que non, ye la máxima autoridá de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos]] (organismu tamién traducíu como Corte Suprema, a partir del inglés ''Supreme Court'')</ref> de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]] va presidir l'actu cuando se xulgue al [[presidente de los Estaos Xuníos]], yá que el vicepresidente tendría un conflictu d'intereses. Ríquese una mayoría absoluta de dos tercios pa declaralo culpable. === Tercer Seición, Clausa Séptima: Sentencies tres les acusaciones formulaes contra altos cargos (''impeachment'') === {{cita|''Nos casos d'acusaciones formulaes contra un altu cargu'' (impeachment), ''l'algame de la sentencia nun va dir más allá de la destitución del mesmu del so cargu y la inhabilitación pa ocupar y esfrutar cualquier emplegu honoríficu, d'enfotu o remunerado, de los Estaos Xuníos; l'individuu condergáu va quedar suxetu, sicasí, a que se-y acuse, enxuicie, xulgue y castigue con arreglu a les lleis.''<ref name="Const EUA" />}} Si un funcionariu del executivu ye declaráu culpable tres el procedimientu de ''impeachment'', él o ella ye darréu destituyíu del so cargu, pero'l Senáu puede decidir nun destituyir a un funcionariu xudicial. El Senáu decidió, ante'l procesu de ''impeachment'' contra'l senador William Blount, que los miembros del Congresu pueden nun ser procesaos por ''impeachment''. Sicasí, el Senáu desautorizó al acusáu p'aportar a cualesquier otru puestu del funcionariado nel futuru. Nun s'aplica nengún otru castigu, pero'l partíu que fuera acusáu queda suxetu al procesu y castigu correspondiente per parte del [[Poder Xudicial]]. == Cuarta Seición: Eleiciones y xuntes == [[Ficheru:G.W. Bush delivers State of the Union Address.jpg|thumb|350px|El plenu del Congresu aconceyáu nel [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]] en xineru de 2003.]] La '''''Seición Cuarta''''' axusta'l nomamientu de los miembros del [[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]], según les sos xuntes: {{cita|''Los llugares, dómines y manera de celebrar les eleiciones pa senadores y representantes van prescribir en cada Estáu pola Asamblea llexislativa respeutiva, pero'l Congresu va poder formular o alteriar les regles de referencia en cualquier momentu per mediu d'una llei, sacante lo tocante a los llugares d'eleición de los senadores.''}} {{cita|''El Congresu va axuntase una vegada al añu, y esta xunta va ser el primer llunes d'avientu, sacantes que por llei afítese otru día.''<ref name="Const EUA" />}} Ente que los Estaos pueden regular los "los llugares, dómines y manera" de celebrar les eleiciones al Congresu, ésti puede ellaborar o modificar les normes que les regulen, sacante aquelles referentes a la eleición de senadores (yá que originariamente escoyer les Asamblees llexislatives de cada Estáu). El Congresu ta autorizáu a establecer una sola fecha, uniforme, pa les eleiciones al mesmu. El Congresu señaló'l primer martes de cada payares, aprofiándose'l fechu de que fuera posterior al día 1 de dichu mes. Esta fraseoloxía foi adoptada pa imposibilitar que'l 1 de payares, día de la fiesta católica de [[Día de ToLos Santos|Tolos Santos]], coincidiera cola fecha de les eleiciones. Amás, la Seición Cuarta establez que'l Congresu tien d'axuntase a lo menos una vegada al añu. La xunta sería los primer llunes d'avientu, nun siendo que se dixera lo contrario por llei. Les eleiciones seríen celebraes en payares, y los representantes y los senadores xuraríen el so cargu en marzu. El periodu ente estos meses, poro, nun s'ocuparía pol nuevu Congresu escoyíu; ello ye que denominóse-y el Congresu del "coríu coxu". Anque la Constitución concede al Congresu autoridá p'axuntase en díes distintos ensin la necesidá de pasar por una enmienda, sicasí fueron establecíos unos periodos por aciu la Ventiava Enmienda. Esta mesma enmienda tamién estableció que se riquir la presencia de los representantes y senadores apocayá escoyíos p'axuntase y tomar los sos cargos el 3 de xineru del añu que sigue a les eleiciones (de nuevu, el Congresu puede camudar la fecha d'axuntase por llei). == Quinta Seición: Procedimientu == Cada Cámara puede xulgar les eleiciones y requisitos de los sos propios miembros. Por quórum,<ref name="Quórum">El ''quórum'' ye'l númberu de miembros que se precisa por que una Cámara tome ciertos alcuerdos, como por casu, aprobar proyeutos. Esto ye, ye la proporción de votos favorables por qu'haya alcuerdu.</ref> abrir un rexistru de votaciones y llevar a cabu la suspensión; estos casos tamién tán contemplaos na '''''Seición Quinta''''': {{cita|''Cada Cámara va calificar les eleiciones, los informes sobre escrutinios y la capacidá llegal de los sos respeutivos miembros, y una mayoría de caúna va constituyir el [[quórum]] necesariu pa deliberar; pero un númberu menor puede suspender les sesiones d'un día pa otru y va tar autorizáu pa compeler a los miembros ausentes a qu'asistan, de la manera y so les penes que determine cada Cámara.''}} {{cita|''Cada Cámara puede ellaborar el so propiu reglamentu internu, castigar a los sos miembros ante conductes indebíes y espulsalos del so senu col asentimientu de les dos terceres partes.''}} {{cita|''Cada Cámara va llevar un [[Diariu de sesiones diariu]] de les sos sesiones y publicar de tiempu en tiempu sacante aquelles partes que al so xuiciu esixan reserva; y los votos afirmativos y negativos de los sos miembros con al respeutive de cualquier cuestión van faese constar nel diariu, a pidimientu de la quinta parte de los presentes.''}} {{cita|''Mientres el periodu de sesiones del Congresu nenguna de los dos cámares puede suspendeles por más de tres díes nin alcordar que se celebren nun llugar distintu d'aquel en que s'axunten dambes Cámares ensin el consentimientu de la otra.''<ref name="Const EUA" />}} '''Requisitos de los miembros''': N'ocasiones, almitióse a individuos ensin cualificar nel Congresu. Por casu, el Senáu almitió una vegada a un miembru de 28 años, John Henry Eaton,<ref>Vease na biografía de John Henry Eaton nel [http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=Y000024 Direutoriu Biográficu del Congresu de los EUA] (n'inglés)</ref> en 1818 (anque realmente l'almisión foi frutu d'un descuidu, pos la fecha de nacencia de Eaton resultaba confusa). En 1934, Rush Holt,<ref>Vease na biografía de Rush Holt na so [https://web.archive.org/web/20070228191341/http://holt.house.gov/about.shtml páxina oficial] (n'inglés)</ref> de 29 años, foi escoyíu pa formar parte del Senáu; ésti aceptó esperar mientres un tiempu de seis meses, hasta'l so trentenu cumpleaños, pa llevar a cabu'l xuramentu. El Senáu estableció nesi casu que'l requisitu de la edá aplicar nel momentu de producise'l xuramentu, non na fecha de la eleición. '''Quórum<ref name="Quórum" />''': La Seición Quinta espón qu'una mayoría de cada cámara constituya [[quórum]] pa tratar los asuntos que correspuenda; un númberu menor puede suspender la cámara o obligar a asistir a miembros ausentes. Na práctica, el requisitu del quórum dar por sentáu. Esto ye asina nun siendo que una llamada del quórum, pidida primeramente por unu de los miembros, probar d'otra manera. Sicasí, esto nun suel asoceder, anque s'utiliza la llamada del quórum como táctica pa producir retrasos. '''Regles''': Cada cámara determina les sos propies regles, y castiga a cualesquier de los sos miembros. Una mayoría de dos tercios ye necesaria pa espulsar a un miembru. Cada cámara tien de curiar y publicar un [[Diariu de sesiones Diariu]], anque a cualesquier parte del Diariu puede aplicáse-y la condición de reservada. Les decisiones de la Cámara —non lo que s'alderique nes sesiones– rexistrar nel Diariu; si un quintu de los presentes (si asumir qu'hai [[quórum]]) solicitar, los votos de los miembros nuna entruga particular deben tamién ser incorporaos a dichu Diariu. '''Suspensión''': Nenguna de los dos cámares puede ser suspendida, ensin el consentimientu de la otra, mientres un tiempu de más de tres díes. De cutiu, una cámara lleva a cabo sesiones ''pro forma'' cada trés díes; tales sesiones llevar a cabu a cencielles pa satisfaer el requisitu constitucional, y non pa xestionar los asuntos correspondientes. Amás, nenguna de los dos cámares puede axuntase n'otru llugar que nun seya los designáu por dambes (el [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]], en [[Washington DC]]), ensin el consentimientu de la otra cámara. == Sesta Seición: Compensación, privilexos, restricción de la participación civil == {{cita|'''''Sesta Seición''': Los senadores y representantes van recibir una remuneración polos sos servicios que va ser afitada pola llei y paga pola Ayalga de los EE.XX. En tolos casos, quitando los de [[traición]], [[delitu]] grave y [[Delito#Delito contra l'orde públicu|perturbación del orde públicu]], van gociar del privilexu de nun ser arrestaos mientres el tiempu qu'asistan a les sesiones de les sos respeutives Cámares, según al dir a elles o tornar de les mesmes, y nun van poder ser oxetu en nengún otru sitiu d'inquisición dalguna por cuenta de cualquier discutiniu o alderique nuna de les Cámares.''}} {{cita|''A nengún senador nin representante va nomáse-y, mientres el tiempu pol cual fuera escoyíu, pa ocupar cualquier emplegu civil que dependa de los Estaos Xuníos, que fuera creáu o que los sos soldaes fueren aumentaos mientres dichu tiempu, y nenguna persona qu'ocupe un cargu de los Estaos Xuníos va poder formar parte de les Cámares mientres siga en funciones.''<ref name="Const EUA" />}} Los senadores y los representantes afiten la so propia remuneración. Cola Ventiavu Séptima Enmienda, afitóse que nengún cambéu nel so remuneración toma efeutu hasta dempués de les siguientes eleiciones al Congresu. Los miembros de dambes cámares tienen ciertos privilexos, basaos nos que gocien los miembros del [[Parllamentu Británicu]] (vease [[Fueru parllamentariu]]). Los miembros, tantu los que vaigan pertenecer como los que pertenecieren a cualesquier cámara, tán exentos de detención, a esceición del ''[[Traición|delito de traición]]'', del ''[[delitu|delitu de crime]]'' o del ''[[Delito#Delito contra l'orde públicu|delitu de perturbación del orde públicu]]''. Los sos discursos non pueden criticase, aldericar o cuestionar en cualquier llugar que nun seya los Congresu; tampoco puede demandase a un senador o a un representante por llevantos qu'asocedan mientres l'alderique nel Congresu. Los senadores y los representantes nun pueden dimitir del so cargu pa ocupar otros puestos políticos que porten mayores sueldos; tienen d'esperar hasta la conclusión del periodu pal cual fueron escoyíos. Si'l Congresu aumenta'l sueldu d'un funcionariu en particular, puede amenorgar más palantre dichu sueldu pa dexar qu'un individuu dimita del so puestu nel Congresu y tome esa posición, yá que como s'indicó, el sueldu nun puede ser seya que non mayor. [[Ficheru:Supreme Court of the United States.jpg|thumb|left|230px|Edificiu de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]], en [[Washington, DC]].]] Los efeutos d'esta clausa fueron aldericaos en [[1937]], cuando'l senador Hugo Black foi nomáu miembru de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]], lo que traxo qu'abandonara parte del so periodu como senador. Antes del so nuevu nomamientu, el Congresu aumentara la pensión disponible a los maxistraos que se retiraren a la edá de setenta años. Poro, comentóse'l fechu de que la soldada del funcionariado fuera aumentáu mientres el periodu senatorial de Black, y que polo tanto Black nun podría tomar el puestu de maxistráu de la Corte. La respuesta, sicasí, foi que Black, al tener 51 años, nun recibiría la pensión amontada hasta a lo menos diecinueve años más tarde, y poro, dempués de qu'hubiera expirado el so periodu nel Senáu. El 20 de mayu de 2006, como parte d'una investigación que se taba desenvolviendo en redol a un casu de sobornu, el despachu del congresista William J. Jefferson foi rexistráu pola Oficina Federal d'Investigación, el [[FBI]], principal brazu d'investigación del [[Departamentu de Xusticia de los Estaos Xuníos|Departamentu de Xusticia]], lo que foi consideráu como ''la primer incursión del FBI nun despachu del Congresu'',<ref>[http://www.rollcall.com/issues/1_1/breakingnews/13467-1.html ''El FBI rexistra'l despachu de William Jefferson'', artículu de la canal de noticies Rollcall]</ref> lo que causó gran esmolición yá que podría ''afitar un precedente peligrosu que podría utilizase poles alministraciones futures p'amedranar o p'acosar a unu de los supuestamente equilibraos poderes del gobiernu''.<ref> Información recoyida en [http://www.nytimes.com/2006/05/24/washington/24cong.html?_r=1&oref=slogin artículu del New York Times]</ref> == Séptima Seición: Proyeutos de llei == La '''''Seición Séptima''''' establez el métodu pa ellaborar los decretos del Congresu: {{cita|''Tou proyeutu de llei que tenga por oxetu'l llogru d'ingresos tendrá de proceder de primeres de la [[#Segunda Seición: La Cámara de Representantes|Cámara de Representantes]]; pero'l Senáu va poder proponer reformes o convenir nelles de la mesma manera que tratándose d'otros proyeutos.''}} {{cita|''Tou proyeutu aprobáu pola Cámara de Representantes y el Senáu va presentar al presidente de los Estaos Xuníos primero que se convierta en llei; si aprobar va roblar; en casu contrariu va devolver, xuntu coles sos oxeciones, a la Cámara del so orixe, la que va ensertar íntegres les oxeciones nel so diariu y va dar# en reconsideralo. Si dempués de dichu nuevu exame les dos terceres partes d'esa Cámara poner d'alcuerdu n'aprobar el proyeutu, va unviase, acompañáu de les oxeciones, a la otra Cámara, na cual tamién va ser estudiáu nuevamente y, si aprobar los dos tercios de dicha Cámara, va convertir en llei. Pero en toos estos casos de que se fala, la votación de dambes Cámares va ser nominal y los nomes de les persones que voten en pro o en contra del proyeutu van inscribir nel diariu de la Cámara que correspuenda. Si dalgún proyeutu nun fuera devueltu pol presidente dientro d'un plazu de 10 díes (descontando los domingos) dempués de se-y presentáu, va convertir en llei, de la mesma manera que si lo robló, a menos de que al suspender el Congresu les sos sesiones, torgara la so devolución, y nesi casu nun va ser llei.}} {{cita|''Toa orde, resolución o votación pa la cual seya necesaria la concurrencia del Senáu y la Cámara de Representantes (salvu en materia de suspensión de les sesiones), va presentar al presidente de los Estaos Xuníos y nun va tener efeuto antes de ser aprobada por él o de ser aprobada nuevamente por dos tercios del Senáu y de la Cámara de Representantes, nel casu de que la refugar, de conformidá coles regles y llimitaciones prescrites nel casu d'un proyeutu de llei.''<ref name="Const EUA" />}} Un [[proyeutu de llei]] puede aniciase en cualesquier de los dos cámares del Congresu, salvo los proyeutos de llei de llogru d'ingresos, que conforme a la Constitución pueden aniciase solamente na [[#Segunda Seición: La Cámara de Representantes|Cámara de Representantes]]. La Cámara reclamó que de la mesma forma ésta pueda por sigo sola aniciar proyeutos de llei de asignación, pero'l Senáu oponer a esta demanda. Siempres que'l Senáu unvie un proyeutu de llei de asignación a la Cámara, ésta a cencielles devolver al Senáu, resolviéndose asina la entruga na praxis. Cualesquier cámara puede enmendar cualquier proyeutu de llei, incluyendo aquellos d'ingresos y d'apropiación. Primero que un proyeutu de llei pase a tener rangu de llei, ten de ser presentáu al presidente de los Estaos Xuníos, que tien un plazu de diez díes arteros (escluyéndose del cómputu los domingos) p'actuar sobre ella. Si'l presidente robla'l proyeutu de llei, convertir en llei. Si lo desaprueba, ésti devuélvese a la cámara na cual anicióse, xuntu coles sos oxeciones. Esti procedimientu conozse como [[vetu]] (de tipu devolutivo), anque esti términu nun apaez nel testu del Artículu&nbsp;I. El proyeutu de llei entós nun se convierte en llei nun siendo que dambes cámares, por una mayoría de dos tercios, esanicien el vetu. Si'l presidente nin firma nin devuelve'l proyeutu de llei dientro de la llende de diez díes, el proyeutu convertir en llei automáticamente, nun siendo que'l Congresu haber aplazáu mientres esi tiempu, evitando asína que'l presidente devuelva'l proyeutu de llei a la Cámara na cual anicióse. Nel últimu casu, el presidente, nun tomando nenguna aición sobre'l proyeutu de llei escontra'l final d'una sesión, exercita un "vetu de bolsu", que'l Congresu puede nun esaniciar. El "vetu de bolsu" consiste en que si'l Congresu da per concluyíu'l periodu de sesiones primero que expiren los diez díes en que l'executivu recibió la iniciativa, ésta, por non ser sancionada, nun adquier calter de llei. Qué constitúi esautamente un aplazamientu o suspensión pa los propósitos del "vetu de bolsu" ye confusu. Nel "Caso del Vetu de Bolsu" (''The Pocket Vetu Case''<ref>''The Pocket Vetu Case'', 1929. Vease en [http://www.law.cornell.edu/supct/html/historics/USSC_CR_0279_0655_ZS.html www.law.cornell.edu] (n'inglés)</ref>) de 1929, la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]] sostuvo que ''la entruga determinativa en referencia a una "suspensión" nun ye si ye una suspensión final del Congresu o una suspensión provisional, tal como una suspensión de la primer sesión, pero sí ye una que "evita" que'l presidente devuelva'l proyeutu de llei a la cámara na cual anicióse dientro del tiempu dau de plazu''. Puesto que nenguna de los dos cámares del Congresu taba na sesión, el presidente nun podía devolver el proyeutu de llei a una d'elles, dexando asina l'usu del "vetu de bolsu". Nel casu ''Wright contra los Estaos Xuníos''<ref>''Wright v. the United States'', 1938. Vease en [http://caselaw.lp.findlaw.com/cgi-bin/getcase.pl?friend=nytimes&court=us&vol=302&invol=583 caselaw.lp.findlaw.com] (n'inglés)</ref> (1938), sicasí, el Tribunal estableció que les suspensiones d'una cámara nun constituyeron solamente una suspensión del Congresu riquíu pa un "vetu de bolsu". En tales casos, la secretaria o secretariu de la cámara en cuestión sería declaráu competente pa recibir el proyeutu de llei. En 1996, el Congresu aprobó un decretu (el ''Line Item Vetu Act''<ref>''Line Item Vetu Act'', 1996. Vease [http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=104_cong_public_laws&docid=f:publ130.104.pdf frwebgate.access.gpo.gov] (n'inglés)</ref>) que dexaba al presidente, a la de la firma del proyeutu de llei, a rescindir ciertos gastos. El Congresu podía desaprobar la cancelación y restituyir los fondos. El presidente podía vetar la desaprobación, pero'l Congresu, por una mayoría de dos tercios en cada cámara, podía esaniciar el [[vetu]]. La Corte Suprema declaró'l decretu inconstitucional porque violaba una clausa del casu ''Clinton contra la ciudá de Nueva York''.<ref>''Clinton v. City of New York'', 1998. Vease en [http://web.archive.org/web/http://www.oyez.org/cases/case/?case=1990-1999/1997/1997_97_1374 www.oyez.org] (n'inglés)</ref> Primero, el procedimientu delegó poderes llexislativos al presidente, violando de tal manera la doctrina de la non delegación (qu'apaecía na [[#Primer Seición: El Congresu Primera Seición]] d'este mesmu Artículu&nbsp;I). De segundes, el procedimientu violó los términos de la [[#Séptima Seición: Proyeutos de Llei Séptima Seición]], qu'indiquen que ''si aprobar'' [el proyeutu de llei] ''tien de roblalo, pero si non, tien de devolvelo''. Había solamente dos opciones posibles, d'alcuerdu a la clausa, pal presidente: ésti nun ta autorizáu a enmendar el proyeutu de llei y dempués roblalo. Cada proyeutu de llei, orde, resolución, o votu que tenga de pasar por dambes cámares, sacante por suspensión de les sesiones, tienen de presentase al presidente primero qu'algame rangu de llei. Sicasí, pa proponer una enmienda constitucional, dos tercios de dambes Cámares pueden sometela por que seya ratificada, ensin nenguna considerancia per parte del Presidente, según lo prescrito nel Artículu Quintu. El procedimientu pa la ellaboración de lleis basar nel establecíu nel [[Parllamentu Británicu]], onde'l consentimientu de la [[Cámara de los Comunes]], de la [[Cámara de los Lores]] y del Soberanu yera riquíu originariamente pa la promulgación de cualquier llexislación; nun había posibilidá pola cual la denegación per parte del Soberanu pa garantizar l'aprobación regia pudiera ser superada. El poder de retener l'aprobación nun s'utilizó nel Reinu Xuníu dende [[1707]], pero'l poder del vetu foi utilizáu con frecuencia polos presidentes d'Estaos Xuníos. El primer [[presidente de los Estaos Xuníos]], [[George Washington]], utilizó'l vetu regular; [[James Madison]] foi'l primeru qu'utilizó'l vetu de bolsu. Dellos presidentes fixeron un usu bien frecuente del vetu, ente qu'otros nun lo utilizaron. [[Grover Cleveland]], por casu, vetó unos cuatrocientos proyeutos de llei mientres el so primer periodu nel cargu;<ref name="Vetos">Vease en ''Points of Interest'' na biografía de Grover Cleveland en [http://www.potus.com/gcleveland.html www.potus.com] (n'inglés)</ref> el Congresu esanició solamente dos d'esos vetos. Anque [[Franklin D. Roosevelt]] ye'l presidente que más vetos realizó,<ref name="Vetos" /> tando nel cargu mientres tres legislatura. Per otra parte, siete presidentes nunca utilizaron el poder del vetu. En total, hubo 1.484 vetos regulares, de los cualos esaniciáronse 106 (cerca del siete per cientu). Tamién hubo 1.066 vetos de bolsu, habiendo un total de 2.550 vetos.<ref>Analís sobre los vetos de los presidentes de los EUA nel artículu [http://www.elindependent.org/articulos/article.asp?id=1324 ''L'ausencia de vetos per parte de Bush va faer historia''] d'El Independent (en castellán)</ref> == Octava Seición: Poderes del Congresu == [[Ficheru:Uscapitolindaylight.jpg|thumb|350px|El [[Capitoliu de los Estaos Xuníos|Capitoliu]], en [[Washington DC]], sede del Congresu.]] Los poderes del Congresu son numberaos na '''''Seición Octava''''': {{cita|''El Congresu va tener facultá:'' * ''Pa establecer y recaldar contribuciones, impuestos, derechos y consumos; pa pagar les deldes y aprovir a la defensa común y bienestar xeneral de los Estaos Xuníos; pero tolos derechos, impuestos y consumos van ser uniformes en tolos Estaos Xuníos.'' * ''Pa contraer emprestos al cargu de creitos de los Estaos Xuníos.'' * ''Pa reglamentar el comerciu coles naciones estranxeres, ente los distintos Estaos y coles tribus [[Indios americanos|indies]].'' * ''Pa establecer un réxime uniforme de naturalización y lleis uniformes en materia de quiebra en tolos Estaos Xuníos.'' * ''P'acuñar monedes y determinar el so valor, según el de la moneda estranxera. Afitar el patrones de les peses y midíes.'' * ''P'aprovir lo necesario al castigu de quien falsifiquen los títulos y la moneda corriente de los Estaos Xuníos.'' * ''Pa establecer oficines de [[corréu|corréos]] y víes de comunicación pa correos.'' * ''Pa fomentar el progresu de la ciencia y les artes útiles, asegurando a los autores ya inventores, por un tiempu llindáu, el derechu esclusivu sobre los sos respeutivos escritos y descubrimientos.'' * ''Pa crear tribunales inferiores a la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Corte Suprema]]. * ''Pa definir y castigar la [[piratería]] y otros delitos graves cometíos n'alta mar y violaciones al [[derechu internacional]].'' * ''Pa declarar la guerra, otorgar [[Patente de corsu patentes de corsu]] y represalies y pa dictar regles con rellación a les preses de mar y tierra.'' * ''Pa reclutar y sostener exércitos, pero nenguna autorización presupuestaria de fondos que tengan esi destín va ser por un plazu cimeru a dos años.'' * ''P'habilitar y caltener una [[Armada de los Estaos Xuníos|armada]].'' * ''Pa dictar regles pal gobiernu y ordenanza de les fuercies naval y terrestre.'' * ''Pa disponer cuando tien de convocase a la milicia nacional''<ref>Vease [[Milicia Nacional]] y [[Guardia Nacional de los Estaos Xuníos]]</ref> ''col fin de faer cumplir les lleis de la Unión, encalorar les insurrecciones y refugar les invasiones.'' * ''P'aprovir lo necesario pa entamar, armar y disciplinar a la milicia nacional y pa gobernar aquella parte d'esta que s'utilice en serviciu de los Estaos Xuníos; acutar a los Estaos correspondientes el nomamientu de los oficiales y la facultá d'instruyir conforme a la disciplina prescrita pol Congresu.'' * ''Pa llexislar en forma esclusiva en tou lo referente al [[Distritu]] (que nun va poder ser mayor qu'un cuadráu de 10 milles per llau) que se convierta en sede del gobiernu de los Estaos Xuníos, de resultes de la cesión de dellos Estaos en que s'atopen asitiaos, pa la construcción de fuertes, almacenes, arsenales, estelleros y otros edificios necesarios.'' * ''Pa expedir toles lleis que sían necesaries y convenientes pa llevar a efeutu los poderes anteriores y tolos demás qu'esta [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución]] confier al gobiernu de los Estaos Xuníos o cualesquier de los sos departamentos o funcionarios.''<ref name="Const EUA" />}} Munchos poderes del Congresu fueron llargamente interpretaos. Los más importantes, como la [[Seguridá Social]] (o [[Estáu de Bienestar]]), el Comerciu Interestatal, y la Clausa Necesario y Apropiao,<ref>''Necessary and Proper Clauses'', traducción al castellán más estendida [http://www.wadsworth.com/politicalscience_d/templates/stripped_features/eng_span_glossary.html#n]</ref> utilizáronse pa otorgar poderes espansivos al Congresu. El Congresu puede establecer y recaldar impuestos pa "pagar les deldes y aprovir a la defensa común y bienestar xeneral de los Estaos Xuníos" dientro de llindar de los sos poderes numberaos. La [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] nun definió'l "bienestar xeneral", dexando esta entruga de tipu políticu al Congresu. Nel casu ''Estaos Xuníos contra Butler''<ref>''United States v. Butler'', 1936 [http://www.law.cornell.edu/supct/html/historics/USSC_CR_0297_0001_ZS.html El casu en www.law.cornell.edu] (n'inglés)</ref> de 1936, el Tribunal interpretó per primer vegada la clausa. El conflictu centrar nun impuestu recaldáu de los procesadores de productos agrícoles tales como carne; los fondos recaldaos pol impuestu nun yeren apurríos a los fondos xenerales de Facienda, sinón que fueron destinaos de forma particular a granxeros. El Tribunal anuló l'impuestu, dictando que d'alcuerdu a la Clausa d'impuestos y gastos, ésta rellaciónase solamente coles "''cuestiones de bienestar nacional, a diferencia del bienestar local''". El Congresu sigue faciendo un usu espansivu de la Clausa d'impuestos y gastos; por casu, los programes de la Seguridá Social, según el Congresu, autorízase siguiendo esta clausa. El Congresu ta autorizáu pa solicitar fondos del creitu de los Estaos Xuníos. En 1871, nel casu ''Knox contra Lee'',<ref>''Knox v. Lee'', 1871 [https://web.archive.org/web/20131127113059/http://login.findlaw.com/scripts/case_login?dest=http%3A%2F%2Fcaselaw.lp.findlaw.com%2Fcgi-bin%2Fgetcase.pl El casu en login.findlaw.com] (n'inglés)</ref> el Tribunal dictó qu'esta clausa dexaba al Congresu emitir cuentes de gastos ya iguales emitiendo moneda de cursu llegal, con tal de satisfaer les deldes. Siempres que'l Congresu solicite fondos económicos, obligar a compensar la suma según axustar nel alcuerdu orixinal. Nel casu ''Perry contra los Estaos Xuníos''<ref>''Perry v. United States'', 1935 [http://caselaw.lp.findlaw.com/cgi-bin/getcase.pl?court=US&vol=294&invol=330 El casu en caselaw.lp.findlaw.com] (n'inglés)</ref> (1935), el Tribunal invalidó una llei qu'intentaba rescindir una clausa pola cual el acreedores pudieren esixir el pagu en moneda d'oru. La clausa ''necesaria y apropiada'', al igual que la de ''comerciu y la de bienestar xeneral'' interpretáronse de forma tan amplia que al día de güei, el Gobiernu Federal d'Estaos Xuníos exerz munchos poderes que nun tán espresamente delegaos polos estaos na Constitución al Gobiernu Federal, como los diversos programes sociales del estáu del bienestar d'Estaos Xuníos. Sicasí, [[James Madison]], quien escribió gran parte de la Constitución, taba en desalcuerdu con que'l Congresu exerza poderes que nun tean espresamente daos na Constitución. Madison, cuando ocupó'l cargu de presidente de los Estaos Xuníos, exerció'l so poder de vetu contra'l proyeutu de llei d'obres públiques federales, llamándolo «inconstitucional», una y bones el Gobiernu Federal nun tien el poder pa construyir infraestructura. {{cita| A la Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos: Dempués de considerar el proyeutu de llei presentáu esti día tituláu "Una Acta pa dixebrar y comprometer ciertos fondos pa meyores internes", y que dixebra y compromete fondos "pa construyir carreteres y canales, y ameyorar el navegación de los cursos d'agua, con cuenta de facilitar, promover y dar seguridá al comerciu internu ente los diversos Estaos, y faer más fáciles y menos costosos los medios y disposiciones pa la defensa común, "Toi llindáu pola dificultá insuperable que siento al conciliar el proyeutu de llei cola Constitución de los Estaos Xuníos pa devolvelo con esa oxeción a la Cámara de Representantes, nel que s'anició. Los poderes llexislativos conferíos al Congresu especifíquense y numberen na seición octava del primer artículu de la Constitución, y nun paez que'l poder propuesto pa ser exercíu pol proyeutu de llei atopar ente los poderes numberaos, o que caya so nenguna interpretación col poder de faer les lleis necesariu y apropiáu pa llevar a la execución esos o otros poderes conferíos pola Constitución nel Gobiernu de los Estaos Xuníos. El "poder de regular el comerciu ente los diversos Estaos" nun puede incluyir un poder pa construyir carreteres y canales, y p'ameyorar el navegación de los cursos d'agua col fin de facilitar, promover y asegurar esi comerciu ensin una llatitú de construcción que s'alloñar de lo común importación de los términos fortalecíos polos inconvenientes conocíos qu'ensin dulda conducieron a la concesión d'esti poder correutivo al Congresu. |[[James Madison]], [[Presidentes de los Estaos Xuníos|4.°]] [[presidente de los Estaos Xuníos]], vetu contra'l proyeutu de llei d'obres públiques federales, 3 de marzu de 1817<ref>{{Cita noticia|títulu=James Madison: Vetu of federal public works bill, March 3, 1817|url=http://www.constitution.org/jm/18170303_vetu.htm|fechaaccesu=26 de payares de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180105014440/http://www.constitution.org/jm/18170303_vetu.htm|fechaarchivu=5 de xineru de 2018}}</ref><ref>[http://edsitement.neh.gov/sites/edsitement.neh.gov/files/worksheets/VetoMsg.pdf Excerpt from James Madison's Vetu Message: March 3, 1817]</ref><ref>[https://www.senate.gov/reference/resources/pdf/presvetoes17891988.pdf Presidential Vetoes, 1789–1988, p. 34]</ref>}} === Clausa de Comerciu === La [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] raramente torgó l'usu de la Clausa de Comerciu pa variar determinaes intenciones. La primer decisión importante relativa a la clausa de comerciu foi nel casu ''Gibbons contra Ogden'',<ref>''Gibbons v. Ogden'', 1824 [http://www.landmarkcases.org/gibbons/pdf/gibbons_v_ogden.pdf El casu en www.landmarkcases.org] {{Wayback|url=http://www.landmarkcases.org/gibbons/pdf/gibbons_v_ogden.pdf |date=20070128183257 }} (n'inglés)</ref> que se decidió de forma unánime nel Tribunal en 1824. El casu implicaba tanto lleis federales como estatales; Thomas Gibbons tenía un permisu federal de circulación de vapor nel ríu Hudson, ente que l'otru, Aaron Ogden, tenía un monopoliu pa faer lo mesmo pero concedíu pol [[Nueva York (estáu)|Estáu de Nueva York]]. Ogden afirmaba que ''comerciu'' incluyía solamente la compra y la venta de mercancíes, pero non el so tresporte. El presidente<ref name="Supremu" /> de la Corte Suprema, [[John Marshall]] refugó esta idea. Marshall indicó que ''comerciu'' incluyía los tresporte de mercancíes, y que “tendría de ser contempláu” polos [[Padres Fundadores de los Estaos Xuníos]].<ref name="Padres">Los Padres Fundadores son aquellos que roblaron la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos]] o la [[Constitución de los Estaos Xuníos|Constitución]], o bien aquellos que participaron na [[Guerra de la Independencia de los Estaos Xuníos|Guerra de la Independencia]]. Pueden consultase los sos miembros, xuntu con más información, [[:en:Founding_Fathers_of_the_United_States|nesti artículu (n'inglés)]]</ref> Marshall añedió que les competencies del Congresu sobre'l comerciu ''son completes en sí mesmes, pueden exercitase nel grau de too lo posible, y nun se reconoz nenguna llimitación con esceición de lo que ta prescritu na Constitución''. [[Ficheru:JohnMarshall.jpg|thumb|left|El presidente<ref name="Supremu" /> de la Corte Suprema [[John Marshall]] fixo una amplia interpretación de la Clausa de Comerciu.]] Esta interpretación espansiva de la Clausa de Comerciu foi llindada a finales del sieglu XIX y principios del XX, cuando una actitú más lliberal imperaba nel Tribunal (conocida como ''[[laissez-faire]]''). Nel casu ''Estaos Xuníos contra la compañía Y.C. Knight''<ref>''United States v. Y. C. Knight Company'', 1895 [http://www.landmarkcases.org/gibbons/usec.html El casu en www.landmarkcases.org] {{Wayback|url=http://www.landmarkcases.org/gibbons/usec.html |date=20070422052058 }} (n'inglés)</ref> (1895), la Corte Suprema llindó'l conteníu d'una recién llei (la ''[[Sherman Antitrust Act]]''<ref>''The Sherman Antitrust Act'', 1890. Vease en [http://www.stolaf.edu/people/becker/antitrust/statutes/sherman.html www.stolaf.edu] {{Wayback|url=http://www.stolaf.edu/people/becker/antitrust/statutes/sherman.html |date=20070207151905 }} (n'inglés)</ref>) qu'intentara estremar el poder de los monopolios qu'apoderaben la economía de la nación. El Tribunal estableció que'l Congresu nun podía regular la manufacturación de mercancíes, inclusive anque concirniera a otros estaos. El Maxistráu Melville Fuller dictó: ''el comerciu espolleta pa la manufacturación, y nun ye una parte d'él''. La Corte Suprema de los Estaos Xuníos consideró inconstitucionales nuevos programes de repartu, considerando que deformaban el significáu de la clausa de comerciu. Nel casu de ''La Corporación Schechter Poultry contra los Estaos Xuníos'',<ref>''Schechter Poultry Corp. v. United States'', 1935 [[:en:Schechter_Poultry_Corp._v._United_States|El casu n'en.wikipedia.org]] (n'inglés)</ref> (1935) el Tribunal, de forma unánime, declaró illegales los códigos industriales que regulaben la matanza d'aves de corrolada, declarando que'l Congresu nun podía regular estes materies. Como'l Maxistráu Charles Evans Hughes estableció, ''tocantes a les aves de corrolada'' (…) ''el fluxu del comerciu d'un estáu a otru cesó''. El control xudicial sobre los poderes de la clausa de comerciu del Congresu siguió mientres los [[años 1930]]. En [[1937]] la Corte Suprema refugó la doctrina de ''[[laissez-faire]]'', decidiendo un casu históricu, el del ''Conseyu Nacional de Rellaciones Llaborales contra la Compañía del Aceru Jones y Laughlin''.<ref>''National Labor Relations Board v. Jones & Laughlin Steel Company'', 1937</ref> La llexislación en cuestión, el Decretu Nacional de Rellaciones Llaborales, evitaba que los emplegadores llevaren a cabu "práutiques de trabayu inxustu", como despidir a trabayadores por pertenecer a sindicatos. El Tribunal dictó por que se caltuviera'l conteníu del decretu. El Tribunal, volviendo a les teoríes propuestes por John Marshall, dictó que'l Congresu podría aprobar aquelles lleis que regularen aiciones que concirnieren direutamente al comerciu interestatal. Otres decisiones ampliaron los poderes del Congresu siguiendo la clausa de comerciu. Esti cambéu na forma d'actuar del Tribunal foi causáu por un proyeutu del presidente [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]], yá que se consideró qu'amenaciaba la independencia del Tribunal. Nos [[años 1990]], sicasí, el Tribunal actuó pa frenar l'exerciciu de poder del Congresu de regular el comerciu. El Congresu aprobó decretos que penaben delitos sobre aquellos suxetos que s'opunxeren a qu'otros participaren del comerciu ente estaos. Nel casu ''Estaos Xuníos contra López'' (1995),<ref>''United States v. López'' [http://www.law.cornell.edu/supct/html/93-1260.ZO.html El casu en www.law.cornell.edu] (n'inglés)</ref> el Tribunal sentenció que'l Congresu nun podía exercitar el "poder policial", que ta acutáu a los estaos. === Otros poderes del Congresu === El Congresu puede establecer lleis uniformes referentes a la naturalización y a la bancarrota. Puede tamién acuñar moneda, regular el valor de la moneda d'Estaos Xuníos o estranxera y castigar a falsificadores. Puede tamién afitar los estándares de pesos y midíes. Amás, el Congresu puede establecer oficines de correos y víes de comunicación de correos (estes víes de comunicación, sicasí, nun precisen tar puramente pal tresporte del corréu). El Congresu puede promover el progresu de la ciencia y de los artes útiles concediendo los [[copyright]] y [[Patente|patentes]]. Anque se prohibe'l ''[[copyright]]'' y les [[patente]]s a títulu perpetuu, la Corte Suprema resolvió, nel casu ''Eldred contra Ashcroft''<ref>''Eldred v. Ashcroft'', 2003 [[:en:Eldred_v._Ashcroft|El casu n'en.wikipedia.org]] (n'inglés)</ref> (2003), que repitíes allongamientos al plazu dau pol ''copyright'' nun constitúin un "''copyright'' perpetuu"; nótese tamién qu'ésti ye l'únicu poder concedíu onde los medios pa llograr el propósitu indicáu apúrrense específicamente. Los tribunales inferiores a la Corte Suprema establecer pol Congresu. La Octava Clausa de la Octava Seición del Artículu&nbsp;I ye l'únicu casu en tol conxuntu del testu constitucional nel que la pallabra "derechu", na so forma orixinal n'inglés (''right'') utilízase.<ref>Novak, M., ''The fire of invention, the fuel of interest: On intellectual property'', Washington D.C., ''The American Enterprise Institute Press'', 1996.</ref> El Congresu tien dellos poderes relativos a la guerra y les fuercies armaes. D'alcuerdu a la clausa de los Poderes de Guerra,<ref>Esta clausa conozse como la de los Poderes de Guerra, o ''War Powers Clause''</ref> namá'l Congresu puede declarar la guerra; sicasí en dellos casos, ensin declarase, concedióse-y al presidente l'autoridá pa xunise a conflictos militares. Declaráronse cinco guerres na historia de los Estaos Xuníos: la Guerra de 1812 (declarada per Estaos Xuníos contra [[Inglaterra]]), la Guerra ente [[Méxicu]] y los Estaos Xuníos, la [[Guerra de Cuba]] contra [[España]], la [[Primer Guerra Mundial|Primer]] y la [[Segunda Guerra Mundial]]. Dellos historiadores acoten que la doctrina y la llexislación aprobaes mientres les operaciones contra [[Pancho Villa]] constitúin una sesta declaración de guerra. El Congresu puede conceder patentes de corsu y represalies; anque tales elementos tán obsoletos anguaño. El Congresu puede establecer y sofitar les fuercies armaes, pero nun puede llevase a cabu nenguna asignación pal sofitu del exércitu que dure un términu de más de dos años. Esta disposición foi introducida porque los Padres Fundadores de los Estaos Xuníos<ref name="Padres" /> tarrecieron l'establecimientu d'un exércitu permanente mientres el tiempu de paz. La disposición ye discutible, sicasí, yá que anguaño les asignaciones pa cualquier fin fáense añalmente. El Congresu puede regular o llamar d'equí p'arriba a les milicies del estáu, pero los estaos caltienen l'autoridá pa designar oficiales y al personal pa la formación militar. El Congresu tamién tien poder esclusivu pa dictar normes que regulen l'exércitu de tierra y les fuercies navales. Anque'l poder executivo y el [[El Pentágonu|Pentágonu]] intervinieron d'una forma cada vez más importante nesti procesu, la Corte Suprema reafitó de cutiu que'l Congresu ye'l titular esclusivu tocantes a la regulación d'estes materies (esto refléxase por casu nel casu ''Burns contra Wilson''<ref>''Burns v. Wilson'', 346 U.S. 137, 1953 [http://caselaw.lp.findlaw.com/cgi-bin/getcase.pl?friend=nytimes&navby=case&court=us&vol=346&invol=137 El casu en caselaw.lp.findlaw.com] (n'inglés)</ref>del añu 1953). El Congresu utilizó esti poder en dos causes tres la Segunda Guerra Mundial promulgando dos estatutos: el Códigu Uniforme de la Xusticia Militar,<ref>''The Uniform Code of Military Justice''. Vease n'[[:en:Uniform_Code_of_Military_Justice|en.wikipedia.org]] (n'inglés)</ref> p'ameyorar la calidá y l'imparcialidá de les cortes marciales y de la xusticia militar, y el Decretu Federal de les Demandes d'Agraviu,<ref>''The Federal Tort Claims Act''. Vease en [http://www.lectlaw.com/def/f071.htm www.lectlaw.com] (n'inglés)</ref> qu'ente otros derechos dexó a miembros del serviciu militar a demandar por daños, hasta que la Corte Suprema derogó esa seición del estatutu nuna divisoria serie de casos, lo que se conoz como la Doctrina de Feres. El Congresu tien el derechu esclusivu de llexislar "en cualesquier de tolos casos" relativos a la capital de la nación, que ye'l Distritu de [[Washington D. C.|Columbia]]. El Congresu puede tamién exercitar tal xurisdicción sobre la tierra mercada de los estaos pa la construcción de "[[fuerte]]s" y otros edificios. === Clausa necesaria y apropiada === Finalmente, el Congresu tien el poder de faer lleis, si y solu si, son "''necesaries y apropiaes''" pa cumplir colos sos poderes numberaos, una y bones l'[[#Primer_Seición:_El Congresu|Artículu I, Seición I]] llenda al congresu namái a "''Tolos poderes llexislativos daos na presente Constitución''". Asina, puede establecer un sistema pol que se castigue a los que violen les lleis, anque la Constitución solamente prevea de forma esplícita'l castigu d'aquellos que cometan falsificación o infrinjan lleis marítimes. La ''clausa necesaria y apropiada'', sicasí, interpretóse de forma bien amplia, dando de tal manera al Congresu amplies potestaes en materia de llexislación. El primer finxu qu'implicaba a la clausa foi'l casu ''McCulloch contra Maryland''<ref>''McCulloch v. Maryland'', 1819 [https://web.archive.org/web/20070308150323/http://usinfo.state.gov/usa/infousa/facts/democrac/10.htm El casu en usinfo.state.gov] (n'inglés)</ref> (1819), qu'implicó l'establecimientu d'un bancu nacional. [[Alexander Hamilton]], n'abogar pola creación del bancu, aldericó qu'hubiera una rellación "más o menos direuta" ente'l bancu y "los poderes destinaos a la recaldación d'impuestos, de pidir subvenciones, de regular el comerciu ente los estaos, y de recaldar fondos pa les flotes y les marines de guerra". [[Thomas Jefferson]] contestó esponiendo que los poderes del Congresu "pueden executase toos ensin qu'esista un bancu nacional. Un bancu polo tanto nun ye necesariu, y polo tanto nun ta autorizáu nesti casu". El presidente<ref name="Supremu" /> de la Corte Suprema, [[John Marshall]] amosóse acordies coles interpretaciones de Jefferson. Marshall escribió qu'una constitución que numberara "toos" los poderes del Congresu "participaría d'un refechu testu, qu'incluyiría un códigu llegal y entós apenes podría abrazase pola mente humana". Puesto que la Constitución posiblemente nun podría numberar los "ingredientes de menor importancia" de los poderes del Congresu, Marshall "dedució" que'l Congresu tenía l'autoridá pa establecer un bancu en "grandes lineamientos" del Bienestar xeneral, del comerciu y d'otres clauses. D'alcuerdu a esta interpretación de la clausa, el Congresu tien amplios poderes, (poderes que se dan por entendíos) non numberaos explícitamente na Constitución. == Novena Seición: Llendes al Congresu == [[Ficheru:Seal_of_the_Unites_States_Congress.svg|thumb|175px|Sellu del [[Congresu de los Estaos Xuníos]].]] La siguiente seición del Artículu&nbsp;I axusta llendes nos poderes del '''[[Congresu de los Estaos Xuníos|Congresu]]''': {{cita|'''''Seición Novena''': El Congresu nun va poder prohibir antes del añu mil ochocientos ocho la inmigración o importación de les persones que cualesquier de los Estaos agora esistentes envalore oportunu almitir, pero puede imponer sobre dicha importación una contribución o derechu que nun entepase de 10 dólares per cada persona.'' <br /><br /> ''El privilexu de [[habeas corpus]] nun se va suspender, salvu cuando la seguridá pública esixir, nos casos de rebelión o invasión.'' <br /><br /> ''Nun se van aplicar decretos de proscripción nin lleis ex post facto.'' <br /><br /> ''Nun se va imponer nengún [[Impuestu#Impuestos direutos ya indireutos|impuestu direutu]] nin de [[Impuestu de capitación|capitación]], a senos que s'estableza de forma proporcional al censu o recuentu qu'antes s'ordenar practicar.'' <br /><br /> ''Nengún impuestu o derechu establecerá sobre los artículos que s'esporten dende cualquier Estáu.'' <br /><br /> ''Los puertos d'un Estáu nun van gociar de preferencia sobre los de nengún otru, en virtú de reglamentación mercantil o fiscal; tampoco les embarcaciones que se dirixan a un Estáu o vengan de él van tar obligaes a ingresar, compensar o pagar en cualesquier otru.'' <br /><br /> ''Nenguna cantidá va poder estrayese de l'ayalga si nun ye de resultes de asignaciones autorizaes pola llei, y de tiempu en tiempu tendrá de publicar una declaración del estáu de cuenta, ordenaos los ingresos y gastos de l'ayalga.'' <br /><br /> ''Los Estaos Xuníos nun van conceder nengún títulu de nobleza y nenguna persona qu'ocupe un emplegu remunerado o honoríficu que dependa d'ellos va aceptar nengún regalu, soldada, emplegu o títulu, seya de la clase que fora, de cualquier monarca, préncipe o Estáu estranxeru, ensin consentimientu del Congresu.''<ref name="Const EUA" />}} El comerciu internacional d'esclavos tuvo vixencia llegal hasta 1808. Hasta 1808, sicasí, la Constitución dexaba que'l Congresu impunxera un arancel máximu de diez dólares per cada esclavu importáu nos Estaos Xuníos. La Constitución determina que'l privilexu del mandamientu xudicial de [[habeas corpus]] nun puede suspendese, sacante mientres periodos de rebelión o invasión. Nel casu ''Ex parte Milligan''<ref>''Ex parte Milligan'', 1866. Vease'l casu en [https://web.archive.org/web/20070314011030/http://usinfo.state.gov/usa/infousa/facts/democrac/26.htm usinfo.state.gov] (n'inglés)</ref> (1866), la Corte Suprema sostuvo qu'esti derechu nun podría ser suspendíu mientres los xulgaos civiles tuvieren operativos. El Congresu puede nun aprobar nengún “bill of attainder” o llei “ex post facto”. Una “bill of attainder” ye una llei na cual condérgase a una persona darréu, ensin qu'haya procesu xudicial. Esto ye, ye un actu llexislativu que porta considerar a daquién culpable d'un delitu ensin qu'esista un procesu xudicial regular nel que se-y seya asegurada una defensa. Una llei “ex post facto” aplicar a daqué qu'asocedió primero que la llei fora aprobada, o que nun yera illegal cuando asocedió. La Seición Novena repite la disposición de la [[#Segunda Seición, Clausa Tercer: Prorrateo|Seición Segunda]] de que los [[Impuestu#Impuestos direutos ya indireutos|impuestos direutos]] tienen de partise sobre la base de la población de los estaos. Amás, nun puede imponese nengún impuestu por esportaciones en nengún estáu. El Congresu nun puede, yá seya por ingresos o por aciu la llexislación de comerciu, otorgar preferencia a los puertos d'un estáu sobre los d'otru, nin anque se riquir buques d'un estáu pa pagar les obligaciones n'otru. Tolos fondos pertenecientes a Facienda nun pueden ser retiraos sacantes que seya acordies cola llei. La práctica moderna ye que'l Congresu aprueba añalmente un númberu de cuentes d'apropiación qu'autoricen el gastu del dineru público. La Constitución establez el requisitu de qu'una declaración regular de tales gastos tea publicada. El Congresu puede nun conceder nengún títulu nobiliariu. Nengún funcionariu civil puede, ensin el consentimientu del Congresu, aceptar cualquier soldada, cargu o títulu de nengún gobernante o estáu estranxeru. == Décima Seición: Llendes a los Estaos == [[Ficheru:Map of USA with state names es.svg|thumb|300px|[[Estáu de los Estaos Xuníos|Estaos miembros]] de los Estaos Xuníos d'América.]] La última seición del primer artículu esboza les llendes de los poderes de los Estaos federaos: {{cita|'''''Seición Décima''': Nengún Estáu va celebrar tratáu, alianza o confederación dalgunos; va otorgar patentes de corsu y represalies; acuñara moneda, va emitir papel moneda, va llegalizar cualquier cosa que nun seya la moneda d'oru y plata como mediu de pagu de les deldes; va aprobar decretos polos que se castigue a determinaes persones ensin que precieda xuiciu ante los tribunales, lleis ex post facto o lleis que menosprecien les obligaciones que deriven de los contratos, nin va conceder títulu dalgunu de nobleza.''<br /><br />''Ensin el consentimientu del Congresu nengún Estáu va poder imponer derechos sobre los artículos importaos o esportaos, cumplir les sos lleis d'inspección, y el productu netu de tolos derechos ya impuestos qu'establezan los Estaos sobre les importaciones y esportaciones va aplicar en provechu de l'ayalga de los Estaos Xuníos; y toles lleis de que se trata van tar suxetes a la revisión y vixilancia del Congresu.''<br /><br />''Ensin dichu consentimientu del Congresu nengún Estáu va poder establecer derechos de tonelaxe, caltener tropes o navíos de guerra en tiempu de paz, celebrar conveniu o pactu dalgunu con otru Estáu o con una potencia estranxera, o faer la guerra, a menos de ser invadíu realmente o de topase en peligru tan inminente que nun almita demoranza.''<ref name="Const EUA" />}} Los Estaos nun pueden exercitar dellos poderes, que tán reservaos al [[Gobiernu Federal de los Estaos Xuníos|Gobierno Federal]]: los [[Tratáu internacional|trataos internacionales]], aliances o [[Confederación|confederaciones]], [[Patente de corsu patentes de corsu]] o represalies, acuñar [[moneda]] o expedir cuentes de creitu. Amás, según l'antiguu testu constitucional, los Estaos namái pueden expedir monedes d'oru y plata pa faer frente al pagu de deldes. Los Estaos tampoco pueden aprobar “bill of attainder”, lleis “ex post facto”, deteriorar la obligación de contratos o conceder títulos nobiliarios. La clausa sobre contratos foi, nel sieglu XIX, suxetu del conteníu de numberosos pleitos. Foi interpretada per primer vegada pola Corte Suprema en 1810, nel casu ''Fletcher contra Peck''.<ref>''Fletcher v. Peck'', 1810 [http://web.archive.org/web/http://www.oyez.org/cases/case/?case=1792-1850/1810/1810_ El casu en www.oyez.org] (n'inglés)</ref> El casu implicó'l conocíu como l'escándalu de la tierra de Yazoo, nel cual l'Asamblea llexislativa del Estáu de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] autorizó la venta de la tierra a unos especuladores, a baxu preciu. Qu'esti procesu implicaba un sobornu foi tan evidente qu'un ensame de ciudadanos intentó acoradar a los miembros corruptos de l'Asamblea. Dempués de celebrase les eleiciones, l'Asamblea llexislativa aprobó una llei que rescindió los contratos concedíos polos miembros corruptos. Sicasí, la validez de l'anulación de la venta foi cuestionada pola Corte Suprema. El presidente del Tribunal, John Marshall, formuló la siguiente entruga: "¿qué ye un contratu?". A lo qu'él mesmu respondió: "ye un alcuerdu ente dos o más partes". Marshall cuestionó que la venta de la tierra pola Asamblea llexislativa de Georgia, anque corrupta, yera un "contratu válidu". Añedió que l'Estáu nun tenía nengún derechu p'anular la compra de la tierra, yá que al faelo deterioraríense les obligaciones del contratu. Sicasí, la definición de contratu propuesta pol presidente de la Corte Suprema John Marshall nun ye tan simple como paez. En 1819, el Tribunal topábase considerando si un estatutu corporativu podría ser consideráu como un contratu. El casu ''Alministradores de la Universidá de Dartmouth contra Woodward''<ref>''Trustees of Dartmouth College v. Woodward'', 1819 [https://web.archive.org/web/20060901130749/http://www2.volstate.edu/geades/FinalDocs/newnation/dartmouth.htm El casu en www2.volstate.edu] (n'inglés)</ref> implicaba a la Universidá de Dartmouth (''[[Dartmouth College]]''), que fuera establecida so Estatutu Real pol rei Jorge III. Debíu al [[Estatutu]] establecióse una tabla de dolce alministradores pal gobiernu corporativu de la universidá. En 1815, sicasí, [[New Hampshire]] aprobó una llei qu'aumentaba'l númberu d'alministradores a ventiún, de cuenta que pudiera exercitase un control públicu sobre la universidá. Marshall, y polo tanto'l Tribunal, dictó que New Hampshire nun podía enmendar l'Estatutu, que foi establecíu como un contratu, yá que confería "derechos consolidaos"<ref>El términu orixinal ye ''vested rights'', que mayoritariamente traducir d'esta forma. [http://ec.europa.eu/translation/bulletins/puntoycoma/98/pyc98_ye.pdf Vease en ec.europa.eu]</ref> a los alministradores. Otru conflictu que surdió foi'l casu ''Sturges contra Crowninshield'',<ref>''Sturges v. Crowninshield'', 1811 [http://www.michaelariens.com/ConLaw/cases/sturges.htm El casu en www.michaelariens.com] {{Wayback|url=http://www.michaelariens.com/ConLaw/cases/sturges.htm |date=20070506185543 }} (n'inglés)</ref> tamién sol periodu de Marshall. El casu implicaba una delda que fuera contraida a principios de 1811. Más palantre nesi mesmu añu, el [[Estáu de Nueva York]] aprobó una llei sobre bancarrota, por aciu la cual la delda sería saldada más tarde. La Corte Suprema estableció qu'una llei retroactiva qu'afectara a la llei sobre bancarrota del Estáu deterioraba la obligación de pagar la delda, y polo tanto violaba la Constitución. Nel casu ''Ogden contra Saunders''<ref>''Ogden v. Saunders'', 1827 [[:en:Ogden_v._Saunders|El casu n'en.wikipedia.org]] (n'inglés)</ref> (1827) sicasí, el Tribunal decidió que les lleis sobre bancarrota del Estáu podríen aplicase a les deldes contraíes dempués de l'aprobación de la llei. La llexislación estatal sobre estos supuestos de bancarrota y deldores, nun foi relevante dende l'adopción d'una llei federal sobre bancarrota en 1898. Hai más competencies que se prohiben a los Estaos. Estos nun pueden, ensin el consentimientu del Congresu, establecer impuestos sobre les importaciones o esportaciones, a esceición del cumplimientu de les lleis d'inspección del Estáu (que pueden ser revisaes pol Congresu). El réditu netu del impuestu págase non al Estáu, sinón a la Facienda federal. Tocantes a materia militar, los Estaos nun pueden, ensin el consentimientu del Congresu, cuntar con tropes o exércitos en tiempu de paz. Nun pueden formar parte d'aliances nin d'alcuerdos con Estaos estranxeros, nin xunise a guerres nun siendo que sían invadíos. Los Estaos tán autorizaos, sicasí, a entamar y armar una milicia. Esta función cumplir anguaño la [[Guardia Nacional de los Estaos Xuníos]]. == Referencies == * Irons, P. (1999). ''A People's History of the Supreme Court.'' New York: Penguin. [https://books.google.com/books?id=de51nSQp-vMC&dq=A+People%27s+History+of+the+Supreme+Court&pg=PA21&ots=TDSAK5XrGE&sig=AxN-Ok88dIXjRIRnJpVy6aBdTvQ&prev=https://www.google.com/search%3Fq%3DA%2BPeople%27s%2BHistory%2Bof%2Bthe%2BSupreme%2BCourt%26sourceid%3Die7%26rls%3Dcom.microsoft:en-US%26ie%3Dutf8%26oe%3Dutf8&sa=X&oi=print&ct=result&cd=1 Testu disponible na rede.] (n'inglés) === Notes === {{llistaref|2}} == Ver tamién == * * [[Congresu de los Estaos Xuníos]] * [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]] * [[Senáu de los Estaos Xuníos]] * [[Gobiernu de los Estaos Xuníos]] * [[Presidente de los Estaos Xuníos]] * [[Vicepresidente de los Estaos Xuníos]] * [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]] (Tribunal Supremu) * [[Constitución de los Estaos Xuníos]] * [[:Categoría:Enmiendes a la Constitución d'Estaos Xuníos|Enmiendes a la Constitución d'Estaos Xuníos]] == Enllaces esternos == {{wikisource|Constitución de los Estaos Xuníos d'América}} * [https://web.archive.org/web/20070306004438/http://www.law.emory.edu/cms/site/index.php?id=3080 Constitución de los Estaos Xuníos d'América] (n'inglés) * [http://www.law.cornell.edu/anncon/html/art1toc_user.html CRS, Constitución de los EE.XX. comentada: Artículu 1] (n'inglés) * [https://web.archive.org/web/20081211012558/http://www.gpoaccess.gov/constitution/browse.html Kilman, J. & Costello, G. Analís ya interpretación de la Constitución de los EE.XX.] (n'inglés) * [[:m:b:en:United_States_Government/The_Annotated_Constitution_of_the_United_States/Article_One%2C_Section_1_Annotations|Seición Primer y Artículu&nbsp;I de la Constitución de los EE.XX. anotada en ''wikibooks'']] (n'inglés) * [http://www.constitution.org/ Constitution.org], con información sobre la Constitución y otres lleis (n'inglés) {{Tradubot|Artículo I de la Constitución de los Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Política d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Constitución d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Congresu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Poder Llexislativu d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 57siu2m4ta14m7y4nbx3savsy0ugf35 0 167320 3699392 3660343 2022-07-25T07:56:52Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome_batalla = Batalla d'Antietam |imaxe = Battle of Antietam by Thulstrup.jpg |descripción_imaxe = ''La batalla d'Antietam'', por Thure de Thulstrup, representando la carga de la brigada de fierro cerca de la ilesia de Dunker |conflictu = [[Guerra Civil estauxunidense]] |fecha = [[17 de setiembre]] de [[1862]] |llugar = Cerca de [[Sharpsburg (Maryland)|Sharpsburg]], [[Maryland]], [[Estaos Xuníos]] |resultáu = Tácticamente non concluyente<br />Victoria estratéxica de la [[Estaos Xuníos|Unión]] |descripción = |casus = |territoriu = |combatientes1 = [[Ficheru:U.S. flag, 34 stars.svg|25px]] [[Estaos Xuníos d'América]] |combatientes2 = [[Ficheru:Flag of the Confederate States of America (March 1861 – May 1861).svg|25px]] [[Estaos Confederaos d'América]] |comandante1 = [[George B. McClellan]] |comandante2 = [[Robert E. Lee]] |soldaos1 = 87&nbsp;000 |soldaos2 = 45&nbsp;000 |baxes1 = 12&nbsp;401 en total<br />2108 muertos<br />9540 mancaos<br />753 prisioneros o sumíos |baxes2 = 10&nbsp;316 en total<br />1546 muertos<br />7752 mancaos<br />1018 prisioneros o sumíos |campaña = |}} La '''batalla d'Antietam''' (tamién conocida na historiografía sudista como '''batalla de Sharpsburg''') foi'l primera gran enfrentamientu armáu de la [[guerra de Secesión|guerra civil estauxunidense]] que se produció en territoriu [[Estaos Xuníos d'América|norteño]]. La batalla tuvo llugar el [[17 de setiembre]] de [[1862]], cerca de [[Sharpsburg (Maryland)|Sharpsburg]], nel [[condáu de Washington (Maryland)|condáu de Washington]], [[Maryland]], [[Estaos Xuníos]], y pela redolada del [[Antietam Creek|regatu Antietam]]. La batalla formó parte de la [[Campaña de Maryland]] y trátase de la más sangrienta de la [[historia de los Estaos Xuníos]] que se llibrara nun solu día, con cuasi 23&nbsp;000 baxes.<ref>McPherson, páx. 3.</ref> N'escorriendo al [[xeneral]] [[Estaos Confederaos d'América|confederáu]] [[Robert E. Lee]] nel territoriu de Maryland, el [[mayor xeneral]] del [[Exércitu de la Xunión]] [[George B. McClellan]] atacó al exércitu de Lee qu'estableciera posiciones defensives tres el regatu Antietam. A l'amanecida del 17 de setiembre, el Cuerpu d'Exércitu del mayor xeneral [[Joseph Hooker (militar)|Joseph Hooker]] realizó un poderosu ataque sobre'l lladral esquierdu del exércitu sudista. Los ataques y contraataques estender a lo llargo del maizal de Miller y alredor de la ilesia de los Dunker (''Dunker Church'' n'[[idioma inglés|inglés]]). [[Unión (Guerra de Secesión)|La Unión]] llogró finalmente enfusar pel centru del Exércitu confederáu atacando na zona del Camín Fundíu (''Sunken Road''), pero la ventaya de los federales nun se consolidó. Pela tarde, el Cuerpu d'Exércitu del mayor xeneral [[Ambrose Burnside]] entró n'aición tomando una ponte de piedra sobre'l Antietam Creek y avanzando contra'l lladral derechu del Exércitu confederáu. Nun momentu crucial, la división del mayor xeneral [[A. P. Hill]] llegó procedente de [[Harpers Ferry]]. Magar cuntar con una desventaxa numbérica de dos contra unu, Lee unvió toles sos tropes, ente que McClellan unvió al combate menos de trés cuartes partes de les suyes, faciendo posible a Lee llantar cara a los federales. Mientres la nueche dambos exércitos consolidaron les sos llinies. A pesar de les severes baxes, Lee siguió realizando escaramuzas contra McClellan el [[18 de setiembre]], mientres retiraba'l so maltrecho exércitu al sur del [[ríu Potomac]].<ref>[https://web.archive.org/web/20070906025932/http://www.nps.gov/history/hps/ABPP/battles/md003.htm Battle Sumary: Antietam, MD]</ref> A pesar de la superioridá numbérica de la Xunión, los ataques de McClellan fracasaron nel oxetivu de concentrar les tropes, dexando a Llei turnar les sos tropes nel interior de les sos files pa faer frente a cada turniada. Sicasí les abondoses fuercies en reserva coles que cuntaba McClellan y que podríen ser esplegaes pa llograr ésitos alcontraos, McClellan fracasó nel intentu de destruyir l'exércitu de Lee. Sicasí, la invasión de Maryland por Lee quedó detenida, anque ésti pudo retirase a [[Virxinia]] ensin oposición per parte del cautelosu McClellan. Magar la batalla nun refundió un resultáu concluyente en términos tácticos, tuvo una importancia única, una y bones la victoria táctica de la Xunión foi abonda pa dar al [[Presidente de los Estaos Xuníos|presidente]] [[Abraham Lincoln]] la seguridá p'anunciar la so [[Abraham Lincoln#Proclamación d'Emancipación|Proclama d'Emancipación]]. == Contestu históricu y la Campaña de Maryland == El [[Exércitu de Virxinia del Norte]] de Robert E. Lee —45&nbsp;000 homes— enfusó nel estáu de Maryland el [[3 de setiembre]] de 1862, tres la so victoria na [[Segunda batalla de Bull Run]] el [[29 d'agostu]]. La estratexa de Lee yera faer atroxu de provisiones y reclutar más soldaos nel estáu fronterizu de Maryland,<ref>Maryland yera un estáu esclavista anque nun se xunió a la Confederación.</ref> nel qu'había un númberu considerable de simpatizantes de los confederaos, y llograr un impautu na opinión pública previu a les cercanes eleiciones a celebrar nel Norte. L'impautu social foi diversu; nun se llograron tantes adhesiones en Maryland pa la so causa por aciu el soníu del ''[[Maryland, My Maryland]]'' proveniente del Exércitu de Virxinia del Norte como Lee esperara, y la débil ventaya estratéxica llograda pol [[Exércitu del Potomac (Exércitu de la Xunión)|Exércitu unionista del Potomac]] en Antietam anuló cualquier ésitu que Lee tuviera n'atraer a los habitantes de Maryland pa la so causa. Dellos políticos confederaos, incluyendo al [[Presidente de los Estaos Confederaos d'América|presidente]] [[Jefferson Davis]], creyeron nun posible aumentu de la reconocencia estranxera si llograben una victoria militar en suelu del Norte; pensando qu'una victoria diéra-yos reconocencia y sofitu económicu per parte del [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Xuníu]] y [[Francia]]. Sicasí, nun hai pruebes de que Lee pensara que'l Sur tenía de basar los sos planes militares nesta posibilidá.<ref>Sears, páxs. 65-66; McPherson, páxs. 88-95.</ref> [[Ficheru:Harpers-Ferry-Bollman-Bridge.jpg|miniatura|250px|left|Ponte en Harpers Ferry, Viginia Occidental.]] Ente que los 90&nbsp;000 homes del Exércitu del Potomac de McClellan mover pa interceptar a Llei, dos soldaos de la Xunión (el [[Cabu (fuercies armaes)|cabu]] Barton W. Mitchell y el [[sarxentu|sarxentu primeru]] John M. Bloss<ref>Sears, páx. 112; McPherson, páx. 108.</ref> del 27º Reximientu d'Infantería de Voluntarios d'Indiana) afayaron una copia tresmanada de los mapes detallaos de la batalla del propiu Llei —[[Orde especial 191]]— qu'envolubraba tres cigarro. La orde indicaba que Lee estremara'l so exércitu y tremáu xeográficamente partes del mesmu (a [[Harpers Ferry]], en [[Virxinia Occidental]], y [[Hagerstown (Maryland)|Hagerstown]], en Maryland), de manera que cada grupu podía ser aislláu y vencíu si McClellan mover cola abonda rapidez. Sicasí, McClellan esperó unes 18 hores antes de decidir sacar ventaya d'esta información y reorganizar les sos tropes, polo que desperdició la oportunidá de infligir a Lee una derrota decisiva.<ref>McPherson, páx. 109.</ref> Na Campaña de Maryland hubo dos enfrentamientos d'importancia previos a la batalla d'Antietam: el Mayor Xeneral [[Thomas Jonathan Jackson|Thomas J. ''Stonewall'' Jackson]] (''Muriu de piedra'' Jackson) prindó Harpers Ferry y McClellan llogró pasar al traviés de les [[montes Blue Ridge]] gracies a la so victoria na [[batalla de South Mountain]]. El primeru d'ellos tuvo importancia por cuenta de que una gran parte del exércitu de Lee tuvo ausente del [[campu de batalla]] de primeres de la batalla d'Antietam, esperando la rindición de la guarnición de la Xunión; el segundu por cuenta de que les fuertes defenses confederaes en dos pasos de los montes retrasaron lo suficiente la meyora de McClellan pa dexar a Lee concentrar el restu de les sos tropes en Sharpsburg.<ref>McPherson, páxs. 110-12.</ref> == Orde de batalla == Les fuercies confederaes que conformaben l'Exércitu de Virxinia del Norte (''Army of Northern Virxinia'') empecipiaron la campaña de Maryland con alredor de 50&nbsp;000 homes n'armes. Sicasí, pa la batalla d'Antietam les baxes en combate, enfermedaes y deserciones amenorgaren esti númberu a aproximao 35&nbsp;000.<ref>Taylor, Walter H., ''Four Years with Xeneral Lee'', Indianápolis: Indiana University Press, 1996, páxs. 61, 73. Vease tamién ''Official Record'', Tomu 19, parte 2, páx. 602.</ref> El xeneral Lee cuntaba con 246 cañones, 92 d'ellos d'ánima estriada ("''rifled''"). Les fuercies de la Xunión (l'[[Exércitu del Potomac]], reforzáu con elementos del disueltu [[Exércitu de Virxinia]] de [[John Pope]]) disponía d'unos 90&nbsp;000 homes y 300 cañones, el sesenta per cientu d'ellos d'ánima estriada. === Tropes de los Estaos Confederaos d'América === {{AP|Orde de batalla confederáu en Antietam|l1=Orde de batalla confederáu}} El [[Exércitu de Virxinia del Norte]], al mandu del [[xeneral]] [[Robert E. Lee]], taba entamáu en dos grandes Cuerpos d'[[infantería]].<ref>Eicher, páx. 337. A pesar de que na mayor parte de la historiografía, incluyendo los documentos oficiales (''Official Records''), presentábase la organización d'estos Cuerpos d'exércitu, la designación de les tropes nun foi fecha de manera formal hasta'l [[6 de payares]] de [[1862]], dempués de la Campaña de Maryland. Mientres la mayor parte de 1862, la unidá de Longstreet incluyir na nala derecha, y la de Jackson na izquierda.</ref> El Primer Cuerpu, sol mandu del Mayor Xeneral [[James Longstreet]], taba constituyíu por: * La división del mayor xeneral [[Lafayette McLaws]] (brigaes de los [[brigadier xeneral|brigadieres xenerales]] [[Joseph B. Kershaw]], [[Howell Cobb]], [[Paul J. Semmes]] y [[William Barksdale]], y artillería del mayor Samuel P. Hamilton); * La división del mayor xeneral [[Richard H. Anderson]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Cadmus M. Wilcox]], [[Winfield F. Featherston]], [[Lewis A. Armistead]], [[Roger A. Prior]] y [[Ambrose R. Wright]] y del [[coronel]] [[William A. Parham]]; y artillería del mayor John S. Saunders); * La división del brigadier xeneral [[David R. Jones]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Robert A. Toombs]], [[Thomas F. Drayton]], [[Richard B. Garnett]] y [[James L. Kemper]] y los coroneles [[Joseph T. Walker]] y [[George T. Anderson]], y una batería d'artillería<ref>Los trés restantes bateríes de la división permanecieron en Leesburg, Virxinia</ref>); * La división del mayor xeneral [[John G. Walker]] (brigaes del brigadier xeneral [[Robert Ransom, Jr.]] y del coronel [[Van H. Manning]]); * La división del brigadier xeneral [[John Bell Hood]] (brigaes de los coroneles [[William T. Wofford]] y [[Evander M. Law]], y artillería del mayor Bushrod W. Frobel); * La brigada independiente del brigadier xeneral [[Nathan George Evans|Nathan G. "Shanks" Evans]]; * Artillería de reserva, sol mandu de los coroneles James B. Walton y Stephen D. Lee. El Segundu Cuerpu, sol mandu del xeneral de división [[Thomas Jonathan Jackson|Thomas J. "Stonewall" Jackson]] taba constituyíu por: * La división Ewell, al mandu del brigadier xeneral [[Alexander R. Lawton]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Jubal A. Early]] y [[Harry T. Hays]] y de los coroneles [[Marcellus Douglass]] y [[James A. Walker]]; y artillería del mayor Alfred R. Courtney); * La división del mayor xeneral [[Ambrose P. Hill]] (Conocida como ''Light Division'' o ''División llixera'', brigaes de los brigadieres xenerales [[Lawrence O'Bryan Branch]], [[Maxcy Gregg]], [[James J. Archer]] y [[William Dorsey Escolgar]] y los coroneles [[John M. Brockenbrough]] y [[Edward L. Thomas]]; y artillería del teniente coronel R. Lindsay Wagner); * La división Jackson, al mandu del brigadier xeneral [[John R. Jones]] (brigaes del brigadier xeneral [[William E. Starke]], de los coroneles [[Andrew J. Grigsby]], [[E.T.H. Warren]] y del capitán [[J. E. Penn]]; y artillería del mayor Lindsay M. Shumaker); * La división del mayor xeneral [[Daniel Harvey Hill]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Roswell S. Ripley]], [[Robert E. Rodes]], [[Samuel Garland, Jr.]] y [[George B. Anderson]] y del coronel [[Alfred H. Colquitt]], y artillería del mayor Scipio Pierson). Les unidaes restantes yeren la División de Caballería, sol mandu del mayor xeneral [[J.E.B. Stuart]], integrada poles brigaes de los brigadieres xenerales [[Wade Hampton]] y [[Fitzhugh Lee]] y del coronel [[Thomas T. Munford]], con artillería montada sol mandu del capitán [[John Pelham]]; y l'[[artillería]] de reserva, mandada pol brigadier xeneral [[William N. Pendleton]]. El Segundu Cuerpu taba entamáu con artillería axunto a cada división, en contraste col Primer Cuerpu, que la so artillería acutar al nivel del cuerpu. === Tropes de los Estaos Xuníos d'América === {{AP|Orde de batalla federal en Antietam|l1=Orde de batalla federal}} [[Ficheru:Lincoln and generals at Antietam.jpg|250px|miniatura|derecha|Lincoln con MacClellan y la so [[Estáu Mayor]] na granxa de Grove dempués de la batalla. Los personaxes notables (pola izquierda) son: 5. [[Alexander S. Webb]], xefe del Estáu Mayor, 5º Cuerpu; 6. McClellan; 8. Dr. [[Jonathan Letterman]]; 10. Lincoln; 11. [[Henry J. Hunt]]; 12. [[Fitz John Porter]]; 15. [[Andrew A. Humpheys]]; 16. Cap. [[George Armstrong Custer]].]] El [[Exércitu del Potomac]] del mayor xeneral George B. McClellan tuvo reforzáu por unidaes absorbíes del [[Exércitu de Virxinia]] de [[John Pope (militar)|John Pope]], incluyendo en total seis cuerpos d'infantería.<ref>Eicher, páx. 338.</ref> El Primer Cuerpu (Cuerpu I), sol mandu del mayor xeneral [[Joseph Hooker (militar)|Joseph Hooker]], taba constituyíu por: * La Primer División del brigadier xeneral [[Abner Doubleday]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Marsena R. Patrick]] y [[John Gibbon]], del coronel [[Walter Phelps]], y del teniente coronel J. William Hofmann; y artillería al mandu del capitán J. Albert Monroe); * La Segunda División del brigadier xeneral [[James B. Ricketts]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Abram Duryée]] y [[George L. Hartsuff]] y el coronel [[William A. Christian]], y dos bateríes d'artillería); * La Tercer División del brigadier xeneral [[George G. Meade]] (brigaes del xeneral de brigada [[Truman Seymour]] y de los coroneles [[Albert L. Magilton]] y [[Thomas F. Gallagher]]; y tres bateríes d'artillería). El Segundu Cuerpu (Cuerpu II), sol mandu del mayor xeneral [[Edwin V. Sumner]], taba constituyíu por: * La Primer División del mayor xeneral [[Israel B. Richardson]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[John C. Caldwell]] y [[Thomas F. Meagher]] y el coronel [[John R. Brooke]], y dos bateríes d'artillería); * La Segunda División del mayor xeneral [[John Sedgwick]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Willis A. Gorman]], [[Oliver O. Howard]] y [[Napoleon J.T. Dana]], y dos bateríes d'artillería); * La Tercer División del brigadier xeneral [[William H. French]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Nathan Kimball]] y [[Max Weber (xeneral)|Max Weber]] y el coronel [[Dwight Morris]], y tres bateríes d'artillería). El Quintu Cuerpu (Cuerpu V), sol mandu del mayor xeneral [[Fitz John Porter]], taba constituyíu por: * La Primer División del mayor xeneral [[George W. Morell]] (brigaes del brigadier xeneral [[Charles Griffin]] y de los coroneles [[James Barnes]] y [[T.B.W. Stockton]], y tres bateríes d'artillería); * La Segunda División del brigadier xeneral [[George Sykes]] (brigaes del [[teniente coronel]] [[Robert C. Buchanan]], el [[mayor]] [[Charles S. Lovell]] y el coronel [[Gouverneur K. Warren]], y cuatro bateríes d'artillería); * La Tercer División del brigadier xeneral [[Andrew A. Humphreys]] (brigaes del brigadier xeneral [[Erastus B. Tyler]] y del coronel [[Peter H. Allabach]], y dos bateríes d'artillería); * Una reserva d'artillería de siete bateríes, al mandu del teniente coronel [[William Hays]]. El Sestu Cuerpu (Cuerpu VI), sol mandu del mayor xeneral [[William B. Franklin]], taba constituyíu por: * La Primer División del brigadier xeneral [[Henry W. Slocum]] (brigaes de los coroneles [[Alfred T.A. Torbert]] y [[Joseph J. Bartlett]] y del brigadier xeneral [[John Newton]], y artillería al mandu del capitán [[Emory Upton]]). * La Segunda División del mayor xeneral [[William Farrar Smith|William F. "Baldy" Smith]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Winfield S. Hancock]] y [[William T.H. Brooks]] y del coronel [[William H. Irwin]], y artillería al mandu del capitán [[Romeyn B. Ayres]]). El Novenu Cuerpu (Cuerpu IX), sol mandu del mayor xeneral [[Ambrose E. Burnside]], taba constituyíu por: * La Primer División del brigadier xeneral [[Orlando B. Willcox]] (brigaes de los coroneles [[Benjamin C. Christ]] y [[Thomas Welsh]] y dos bateríes d'artillería); * La Segunda División del brigadier xeneral [[Samuel D. Sturgis]] (brigaes de los brigadieres generakes [[James Nagel]] y [[Edward Ferrero]] y dos bateríes d'artillería); * El brigadier xeneral [[Isaac P. Rodman]] (brigaes de los coroneles [[Harrison S. Fairchild]] y [[Edward Harland]] y una batería d'artillería). * La División Kanawha, sol mandu del brigadier xeneral [[Jacob D. Cox]] (brigaes de los coroneles [[Eliakim P. Scammon]] y [[Augustus Moor]]); * Unidaes ensin encuadrar: ocho compañíes del 6° Reximientu de caballería de Nueva York al mandu del coronel [[Thomas C. Devin]], una compañía de la caballería d'Ohio y dos bateríes d'artillería. El Docenu Cuerpu (Cuerpu XII), sol mandu del mayor xeneral [[Joseph K. Mansfield]], taba constituyíu por: * La Primer División del brigadier xeneral [[Alpheus S. Williams]] (brigaes de los brigadieres xenerales [[Samuel W. Crawford]] y [[George H. Gordon]]). * La Segunda División del brigadier xeneral [[George S. Greene]] (brigaes del teniente coronel [[Hector Tyndale]] y los coroneles [[Henry J. Stainrook]] y [[William B. Goodrich]]); * Una brigada d'artillería al mandu del capitán [[Clermont L. Best]]. McClellan disponía amás d'una división de caballería al mandu del brigadier xeneral [[Alfred Pleasonton]] (brigaes del mayor [[Charles J. Whiting]] y los coroneles [[John F. Farnsworth]], [[Richard H. Rush]], [[Andrew T. McReynolds]] y [[Benjamin F. Davis]], artillería montada con seis bateríes, y un destacamentu del 16º de Caballería de Pennsylvania), y una brigada d'inxenieros sol mandu del brigadier xeneral [[Daniel Phineas Woodbury]]. == La batalla == [[Ficheru:Antietam Overview a.svg|400px|miniatura|derecha|Esquema de la batalla d'Antietam.{{Lleenda|#ff0000|Confederaos}} {{Lleenda|#0000ff|Unión}}]] Lee tomó posiciones cerca de la población de Sharpsburg, esplegando les sos fuercies disponibles al otru llau del regatu de Antietam Creek el [[15 de setiembre]]. Yera una escelente posición defensiva, anque non inexpugnable. El terrén apurría una cobertoria escelente a la infantería, con barganales y valles de piedra, afloramientos de piedra caliar y pequeños fuexos y trincheres naturales al marxe del regueru. La sablera del regueru tenía una estensión d'ente 18 y 30 metros d'anchor que faía de barrera natural. El regatu yera [[Vau (llugar)|vadeable]] en dellos llugares y podía cruciase por aciu tres puente de piedra alloñaos unos d'otros un quilómetru y mediu aproximao. La posición de los confederaos faíase precaria por cuenta de que la so retaguardia taba bloquiada pol [[ríu Potomac]] y en casu de que la retirada fora necesaria namái había un puntu d'encruz disponible, el vau de Boteler (''Boteler's Ford'' n'inglés) en [[Shepherdstown (Virxinia Occidental)|Shepherdstown]]. El vau asitiáu en [[Williamsport (Maryland)|Williamsport]] taba unos 15 quilómetros al noroeste de Sharpsburg y fuera utilizáu por Jackson nel so camín a Harpers Ferry. La disposición de les fuercies de la Xunión mientres la batalla faía imposible la retirada nesa direición. El 15 de setiembre, les fuercies sol mandu direutu de Lee sumaben non más de 18.000 homes, tan solo un terciu de les disponibles por McClellan.<ref>Bailey, páx. 60.</ref> Les dos primeres divisiones de la Xunión llegaron el 15 de setiembre y el gruesu del exércitu facer aquella mesma tarde. Magar que un ataque inmediatu del exércitu federal efeutuáu la mañana del día [[16 de setiembre|16]] cuntara con una aplastante superioridá numbérica frente a los confederaos, el precuru característicu de McClellan y la so creencia de que Lee cuntaba con más de 100&nbsp;000 homes fixo qu'aplazara l'ataque p'a otru día. Esti fechu apurrió a los confederaos más tiempu pa preparar les sos posiciones defensives y dexó llegar dende [[Hagerstown (Maryland)|Hagerstown]] al exércitu de Longstreet y dende Harpers Ferry al de Jackson, quitando la división d'A.P. Hill. Jackson defendió'l lladral esquierdu —al norte sofitáu nel ríu Potomac, ente que Longstreet defendió'l derechu —al sur— sobre'l Antietam, una llinia d'unos 6 quilómetros (4 milles) de llargor, anque les llendes fuéronse desdibujando conforme la batalla foi trescurriendo y les unidaes de Lee fueron camudando de distribución. La tarde del 16 de setiembre, McClellan ordenó al Cuerpu I de Hooker que cruciara'l regueru de Antietam Creek y sondiara les posiciones enemigues. La división al cargu de Meade atacó cautelosamente a los confederaos mandaos por Hood na zona arbolada conocida como ''East Woods''. N'escureciendo, el fueu d'[[artillería]] siguió mientres McClellan prosiguía asitiando les sos tropes. El plan de McClellan yera entartallar el lladral esquierdu enemigu. McClellan tomó esta decisión por cuenta de la distribución de les pontes sobre'l Antietam. La ponte inferior (que foi llamáu ''Burnside Bridge'' tres la batalla) taba apoderáu polos confederaos. La ponte entemedia, nel camín de [[Boonsboro (Maryland)|Boonsboro]], yera blancu del fueu d'artillería dende unes elevaciones cercanes a Sharpsburg. Sicasí, la ponte cimera taba a unos 3 quilómetros (2 milles) al este de los cañones confederaos y podía ser cruciáu de forma segura. McClellan entamó asignar más de la metá del so exércitu al asaltu, empezando con dos cuerpos sofitaos por un terceru y si fora necesariu per un cuartu. Tenía cuenta de llanzar un ataque simultáneu pa estremar el lladral derechu confederáu por aciu el quintu cuerpu y escurriera atacar el centru si nengunu d'estos ataques tenía ésitu.<ref>Bailey, páx. 63.</ref> La escaramuza en East Woods sirvió por que Llei decatar de les intenciones de McClellan, quien se preparar en consecuencia. Tresfirió homes al lladral esquierdu y unvió mensaxes urxentes a los sos dos comandantes que nun llegaren entá al [[campu de batalla]], Lafayette McLaws con dos divisiones y A.P. Hill con una. Los planes de McClellan tuvieron mal coordinaos y fueron executaos de forma mediocre. McClellan dio órdenes a cada unu de los sos subordinaos por separáu, ensin apurrir órdenes xenerales que describieren el plan de batalla. El terrenal sobre'l que se desenvolvió la batalla enzancó a los sos comandantes controlar y siguir los acontecimientos que se producíen n'otros sectores del campu de batalla, y el cuartel xeneral de McClellan taba a más d'una milla de distancia na retaguardia (na casa de Philip Pry, al este del regatu de Antietam), enzancando'l control de les distintes divisiones del so exércitu. Coles mesmes, la batalla desenvolvióse a otru día en tres enfrentamiento separaos y na so mayoría ensin coordinación unu con otru: pela mañana nel estremu norte del [[campu de batalla]], al mediudía nel centru y pela tarde nel sur. Esta falta de coordinación y la concentración de les fuercies de McClellan anularon cuasi dafechu la superioridá numbérica, de cuasi dos a unu, de la que disponía la Xunión y dexó a Llei turnar les sos tropes pa defendese de cada ofensiva. === La mañana === [[Ficheru:Antietam National Battlefield Memorial - Dunker Church 02.JPG|miniatura|left|200px|Vista de la ''Dunker Church'' en Antietam.]] [[Ficheru:Antietam0600.png|miniatura|400px|derecha|Movimientos ente les 5:30 y les 7:30 de la mañana.]] La batalla dio empiezu a l'amanecida (sobre les 5:30 de la mañana) del 17 de setiembre con un ataque del Cuerpu I sol mandu de Joseph Hooker, baxando pel camín de Hagerstown (''Hagerstown Turnpike''). L'oxetivu de Hooker yera algamar el pandu sobre la que s'asitiaba la ilesia de los ''New Dunkers'' (''Dunker Church''), una modesta construcción encalada que pertenecía a una secta llocal de [[Ilesies bautistes|bautistes]] [[Alemaña|alemanes]]. Hooker disponía d'aprosimao 8600 homes, dalgunos más que los 7700 defensores so les órdenes de ''Stonewall'' Jackson, pero esta llixera diferencia yera menos decisiva gracies a les posiciones defensives de los confederaos.<ref>Sears, páx. 181.</ref> La División de Abner Doubleday movióse a la derecha de Hooker, ente que la de James Ricketts dirixióse a la izquierda, a East Woods, y la División de los [[reservistas de Pennsylvania]] de George Meade esplegar nel centru y llixeramente escontra la parte trasera. Jackson cuntaba pa la defensa coles divisiones sol mandu de Alexander Lawton y John R. Jones en llinia de batalla dende'l grupu d'árboles de ''West Woods'' y cruciando el camín de Hagerstown, hasta l'estremu sur del maizal de Miller (''Miller Cornfield''). Nel interior de West Woods quedáronse cuatro brigaes como acuta.<ref name="Wolff60">Wolff, páx. 60.</ref> Namás les tropes de la Xunión abandonaron les sos posiciones na arbolea conocida como ''North Woods'' y entraron nel maizal empezó'l fueu d'artillería. Los confederaos abrieron fueu dende l'oeste coles bateríes d'artillería de Jeb Stuart y cuatro bateríes sol mandu del coronel Stephen D. Lee, que taben emplazadas sobre una elevación que cruciaba un camín al sur de Dunker Church. La Unión devolvió'l fueu por aciu 9 bateríes asitiaes nuna cresta tres North Woods y cuatro [[Cañón Parrott|cañones Parrot]] de 20 llibres asitiaos a unos 3 quilómetros (2 milles) al este de Antietam Creek. La llucha causó importantes baxes en dambos bandos y foi descrita pol coronel Lee como "un infiernu d'artillería" (''artillery Hell'' n'inglés).<ref>Sears, páx. 190.</ref> Al ver el rellumu de les [[bayoneta|bayonetes]] confederaes ocultes nel maizal, Hooker ordenó detenese a la so infantería y montó cuatro bateríes d'artillería que dispararon sobre'l campu obuses y metralla percima de los soldaos federales. El fueu d'artillería y de los rifles de dambos bandos actuó como una gadaña, cortando los cuerpos de los soldaos como si fueren plantes. [[Ficheru:Bodies on the battlefield at antietam.jpg|miniatura|200px|left|Cuerpos de soldaos confederaos cayíos en combate pertenecientes a la Brigada de Luisiana, a les órdenes de Starke, nel camín de Hagerstown, al norte de Dunker Church.]] La [[1ª Brigada de Pennsylvania]] de Meade, sol mandu del brigadier xeneral Truman Seymour, empecipió la meyora al traviés de East Woods intercambiando fueu coles Brigaes d'Alabama, Georgia y Carolina del Norte del coronel James Walter. Como los homes de Walter forzaron la retirada de los de Seymour sofitaos pol fueu d'artillería de Llei, la división de Rickett enfusó nel maizal, siendo tamién atacada pola artillería. La brigada del brigadier xeneral Abram Duryée cargó direutamente contra la brigada de Georgia del coronel Marcellus Douglas. Tres un persistente y fuerte fueu enemigo dende una distancia d'unos 230 metros y tres nun llograr nenguna ventaya por cuenta de la falta de refuerzos, Duryée ordenó la retirada.<ref name="Wolff60"/> Los refuerzos que Duryée esperara, les brigaes del brigadier xeneral George L. Hartsuff y del coronel William A. Christian, tuvieron dificultaes pa llegar al llugar. Hartsuff foi mancáu por un obús y Christian foi baltáu del caballu y fuxó apavoráu a la retaguardia. Cuando los homes fueron aconceyaos y avanzaron pol maizal, atoparon el mesmu fueu d'artillería ya infantería que los sos predecesores. Como la superioridá numbérica de la Xunión empezaba a tener efeutu, la brigada "Tigre" de Luisiana (''Luisiana "Tiger" Brigade'') sol mandu de Hatty Hays entró en combate y obligó a los soldaos de la Xunión a retirase a East Woods. Les baxes sufiertes pol 12º Reximientu d'Infantería de Massachusetts, el 67&nbsp;% de los sos efeutivos, fueron les más altes que sufrió una unidá naquel día.<ref name="Wolff61">Wolff, páx. 61.</ref> La brigada "Tigre" foi finalmente refugada cuando los federales montaron una batería de rifles d'artillería de 3 pulgaes y usar direutamente contra'l maizal, disparando a espetaperru y causando una matanza ente la brigada "Tigre", que perdió 323 de los sos 500 homes.<ref>Bailey, páxs. 71, 73.</ref> {{caxa de cita|...el fueu más mortífero de la guerra. Los rifles desfacer en pieces nes manes de los soldaos, les cantimplores y les mochiles yeren acribillaes a balazos, los muertos y mancaos cayíen a ventenes.|El capitán Benjamin F. Cook del 12º Reximientu d'Infantería de Massachusetts, siendo atacáu pola brigada "Tigre" de Luisiana nel maizal.<ref>Bailey, páx. 71.{{cita|...the most deadly fire of the war. Rifles are shot to pieces in the hands of the soldiers, canteens and haversacks are riddled with bullets, the dead and wounded go down in scores.}}</ref>}} Mientres el maizal siguía nun puntu muertu con numberoses baxes, la meyora de los federales unos cuantos metros más al oeste foi más fructuoso. La 4ª Brigada de la división de Doubleday, mandada pol brigadier xeneral John Gibbon (llamada la "Brigada de fierro" o ''[[Iron Brigade]]'' n'inglés) avanzó pel camín moviendo a los homes de Jackson. Fueron deteníos por una carga de 1150 homes de la Brigada de Starke, siendo atacaos dende una distancia d'unos 27 metros. La Brigada confederada retirar tres tar espuesta al duru fueu devuelto pola ''Iron Brigade'' y Starke foi mancáu de muerte.<ref>Bailey, páx. 75.</ref> La Unión volvió a entamar la so meyora escontra Dunker Church y abrió una enorme fienda na llinia defensiva de Jackson, que s'atopaba cerca de quebrase. A pesar del eleváu costu, les tropes de Hooker llograben progresar. Los refuerzos confederaos llegaron xusto pasaes los siete de la mañana. Les divisiones sol mandu de McLaws y Richard H. Anderson llegaron tres una marcha nocherniega dende Harpers Ferry. A les 7:15 aproximao, el xeneral Lee unvió a la Brigada de Georgia de George T. Anderson dende'l lladral derechu del exércitu p'ayudar a Jackson. A les 7:00 de la mañana, los 2300 homes de la División so les órdenes de Hood avanzaron al traviés de West Woods y emburriaron a les tropes de la Xunión a retirase de nuevu del maizal. Los [[Texas|texanos]] atacaron con una ferocidá mayor por cuenta de que fueron llamaos dende la so posición na reserva y fueron obligaos a atayar la primer comida caliente que tuvieren en dellos díes. Fueron sofitaos por trés brigaes de la División de D.H. Hill llegaos de la granxa de Mumma, al sureste del maizal, y pola brigada de Jubal Early, veníos al traviés de West Woods dende la granxa de Nicodemus, onde tuvieren sofitando a l'artillería montada de Jeb Stuart. Los homes de Hood llegaron nel momentu más duru del combate, perdiendo un 60&nbsp;% de los sos homes, pero fueron capaces d'evitar la rotura de la llinia defensiva confederada y detener la meyora del Cuerpu I de la Xunión. Cuando un oficial compañeru so preguntó a Hood sobre ónde tuviera la so División, ésti retrucó-y que "Morriendo nel campu" ("''Dead on the field''" n'inglés).<ref>Bailey, páx. 79.</ref> Los homes de Hooke tamién sufrieron numberoses baxes y amás nun llograron los sos oxetivos. Tres dos hores y 2500 baxes, taben onde empezaren. El maizal, una área d'unos 225 metros de llargu y unos 360 d'anchu, foi la escena d'una indescribible destrucción. Envaloróse que'l maizal camudó de manes non menos de 15 vegaes nel intre de la mañana.<ref>Bailey, páx. 81.</ref> Hooker pidió l'ayuda de los 7200 homes del Cuerpu XII sol mandu de Mansfield. {{caxa de cita|...tolos tarmos de maíz en partir norte y la mayor parte del campu fueron cortaos tan bien como si fuera fechu con un cuchiellu y los cayíos [confederaos] xacíen en files precises, tal que habíen estáu formaos nes sos files faía pocos intres.|Xeneral mayor Joseph Hooker<ref>Bailey, páx. 70.{{cita|... every stalk of corn in the northern and greater part of the field was cut as closely as could have been done with a knife, and the [Confederates] slain lay in rows precisely as they had stood in their ranks a few moments before.}}</ref>}} La metá de los homes de Mansfield yeren reclutes ensin esperiencia, como'l mesmu Mansfield, que recibiera'l mandu tan solu dos díes antes. Magar ser un veteranu con 40 años de serviciu, nunca liderara una gran cantidá d'homes en combate. Esmolecíu polos sos homes, mandó qu'estos avanzaren nuna formación conocida como "columna de compañíes, xuntes en masa", una formación na qu'un reximientu formaba en diez files en llugar de los dos habituales. Cuando los sos homes entraron en East Woods, ufiertaron un escelente blancu pa l'artillería, "un blancu cuasi tan bonu como una tenada". El mesmu Mansfield foi baltáu pol disparu d'un [[francotirador]] y finó a otru día. Alpheus Williams asumió temporalmente'l mandu del Cuerpu XII.<ref>Bailey, páxs. 79-80.</ref> [[Ficheru:Antietam0730.png|miniatura|400px|derecha|Asaltu efeutuáu pol Cuerpu XII ente les 7:30 y les 9:00 de la mañana.]] Los nuevos reclutes de la primer división de Mansfield nun avanzaron de nuevu contra la llinia de Hood, que fuera reforzada cola división de D.H. Hill sol mandu de Colquitt y McRae. Sicasí, la segunda división del Cuerpu XII, sol mandu de George Sears Greene, llogró pasar al traviés de los homes de McRae, que se desorganizaron creyendo equivocadamente que taben siendo atrapaos por un [[ataque envolvente]]. Esti resquiebru na so llinia defensiva forzó a Hood y los sos homes, superaos en númberu, a reagrupase en West Woods, onde empezaren el día.<ref name="Wolff61"/> Green foi capaz d'algamar Dunker Church, l'oxetivu inicial de Hooker, y provocó la retirada de les bateríes de Lee. Les fuercies federales ocuparon la mayoría del terrén al este del camín de Hagerstown. Hooker intentó reagrupar los restos esvalixaos del Cuerpu I pa siguir l'asaltu, pero un soldáu confederáu disparó al caballu de Hooker, qu'ufiertaba un blancu perfectu, trespasando'l pie de Hooker cola bala. El mandu del Cuerpu I recayó sobre'l xeneral Meade por cuenta de que'l subordináu de más altu rangu de Hooker, James B. Ricketts, tamién fuera mancáu. Sicasí, ensin Hooker nel campu de batalla, nun había nengún xeneral cola abonda autoridá pa liderar a los Cuerpos I y XII. Los homes de Greene fueron tirotiaos duramente dende West Woods y retiráronse de Dunker Church. Nun esfuerciu pa ganar el lladral esquierdu confederáu y solliviar la presión sobre los homes de Mansfield, a les 7:20 de la mañana, el Cuerpu II de Sumner recibió la orde d'unviar dos divisiones a la batalla. Los 5400 homes de la División de Sedwick fueron los primeres en vadear el Antietam y llegaron a East Woods col enfotu de arrodiar a los confederaos pola izquierda y face-yos recular escontra'l sur, onde atacaba'l Cuerpu IX de Ambrose Burnside. Pero'l plan torcióse. Dixebrar de la División de William H. French y a les 9 de la mañana, Sumner, qu'acompañaba a la División, llanzó un ataque con una inusual formación de combate —los trés brigaes en trés llargues files— asitiando a los sos homes a comuña, con tan solo ente 45 y 63 metros de separación ente les distintes llinies. Fueron atacaos primero pola artillería confederada y darréu dende tres lado poles acabante llegar divisiones de Walter y McLaws. En menos d'hora y media, los homes de Sedgwick fueron forzaos a retirase en gran desorde escontra les sos posiciones iniciales, sufriendo más de 2200 baxes.<ref>Armstrong, páxs. 3-27; Sears, páxs. 221-30; Eicher, páxs. 353-55; Wolff, páxs. 61-62.</ref> Sumner foi condergáu pola mayoría de los historiadores pol so ataque temerariu, pola so falta de coordinación colos comandantes de los Cuerpos I y XII, por perder el control de la División de French cuando esti acompañaba a Sedgwick, por non llevar a cabu una fayadiza reconocencia antes de llanzar el so ataque y por escoyer una inusual formación de combate que foi arrodiada de forma efeutiva pol contraataque confederáu. Sicasí, un estudiu del historiador M. V. Arsmtrong determinó que Sumner sigo qu'efeutuó una reconocencia de forma apropiada y que la so decisión d'atacar onde lo fixo taba xustificada pola información de la que disponía.<ref>Armstrong, páxs. 39-55.</ref> Les últimes aiciones na fase matutina de la batalla efeutuáronse sobre les 10 de la mañana, cuando les divisiones de John G. Walker, acabante llegar del lladral derechu confederáu, fixeron frente a la meyora de dos reximientos del Cuerpu XII. Combatieron na área entendida ente'l maizal y West Woods, pero rápido los dos brigaes de la División de Green forzaron la retirada de los homes de Walter. Les tropes federales pudieron tomar una zona de West Woods. La fase matutina terminó con 13&nbsp;000 baxes per dambos llaos, incluyendo dos xefes de la Xunión.<ref>Kennedy, páx. 120.</ref> === El mediudía === [[Ficheru:Antietam0900.png|miniatura|derecha|400px|Esquema de los asaltos llevaos a cabu polos Cuerpos II y XII ente los nueve de la mañana y l'una de la tarde.]] Al mediudía, l'aición mover escontra'l centru de la llinia defensiva confederada. Sumner acompañara l'ataque de la división de Sedgwick pela mañana, sicasí, otres de les sos divisiones sol mandu de French, qu'había perdíu contautu con Sedgwick, dirixiéronse inexplicablemente al sur. Buscando una oportunidá d'entrar en combate, French atopar con delles escaramuzas nel so camín y ordenó avanzar a los sos homes. L'ayudante y fíu de Sumner alcontró a French, quien describió'l tarrecible combate que se taba llevando a cabu en West Woods y unvió-y una orde por qu'atraxera l'atención de los confederaos atacando nel centru.<ref>Bailey, páx. 93.</ref> Les tropes de Fench entraron en combate cola división mandada por D.H. Hill. Hill cuntaba con unos 2500 homes, menos de la metá que los que cuntaba French, y cinco de los trés brigaes combatieren mientres la mañana. En teoría esi sector de la llinia defensiva de Longstreet yera'l más débil. Sicasí, los homes de Hill cuntaben con una bona posición defensiva a lo cimero d'un caballón, nun camín fundíu formáu pol pasu siguíu de vagones mientres años que formaren una trinchera natural, conocíu como ''Sunken Road''.<ref>Bailey, páx. 94.</ref> French llanzó a les sos brigaes nuna serie d'ataques contra les improvisaes posiciones defensives de Hill alredor de les 9:30 de la mañana. La primer brigada qu'entró en combate foi la más inesperta, mandada pol brigadier xeneral Max Weber, que foi rápido ablayada por un intensu fueu de rifles; nengún bandu unviara artillería a esti puntu. El segundu ataque, efeutuáu polos reclutes tamién ensin esperiencia del coronel Dwight Morris, foi oxetu d'un intensu fueu, pero llogró refugar un contraataque lleváu a cabu pola Brigada d'Alabama de Robert Rodes. El tercer ataque, a les órdenes del brigadier xeneral Nathan Kimball, incluyó a tres regimiento de veteranos, sicasí, tamién cayeron sol fueu enemigo disparáu dende la trinchera. La división de French sufrió 1750 baxes (cuntaba con 5700 homes) en menos d'una hora.<ref>Wolff, páx. 63.</ref> Dambos bandos unviaron refuerzos. Robert E. Lee unvió les sos últimes divisiones en reserva —unos 3400 homes sol mandu del xeneral de división Richard H. Anderson— a reforzar la llinia defensiva de Hill y estendela escontra la derecha, preparando un ataque qu'envolubraría los lladral derechu de French. Coles mesmes, los 4000 homes de la división del mayor xeneral Israel B. Richardson llegaron a la izquierda de French. Esta yera la postrera de los trés divisiones de Sumner que McClellan dexara na retaguardia cuando entamó les sos fuercies de reserva.<ref>Bailey, páx. 99.</ref> Les primeres tropes n'atacar fueron les de Richardson que nun taben cansaes. La [[Brigada Irlandesa (Estaos Xuníos)|Brigada Irlandesa]] del brigadier xeneral Thomas F. Meagher, formada principalmente por emigrantes [[Irlanda|irlandeses]], llevó a cabu'l cuartu ataque del día sobre'l camín fundíu. Mientres la brigada avanzaba ondeando al vientu banderes verde esmeralda, el [[capellán]] del reximientu, el padre [[William Corby]], pasiar por tol frente dando l'absolución pa tolos que diben morrer pola [[Ilesia católica]].<ref>Corby llevó a cabu una aición similar na [[batalla de Gettysburg]] en [[1863]].</ref> La brigada perdió 540 homes primero que se-yos ordenar la retirada.<ref>Bailey, páx. 100.</ref> Sobre'l mediudía, la brigada del brigadier xeneral John C. Cadwell foi unviada personalmente a la batalla pol xeneral Richardson en enterándose de que Cadwell atopar na retaguardia. La división confederada de Richard H. Anderson sirvió de poca ayuda a los defensores dempués de que'l xeneral Anderson fuera mancáu de primeres del combate.<ref name=Six>[https://web.archive.org/web/20070924232808/http://www.nps.gov/archive/anti/6_gener.htm ''Six Generals Who Died''], National Park Service, 1 d'ochobre de 1999. Consultáu'l 8 de payares de 2007.</ref> Tamién causaron baxa otros líderes, incluyendo a George B. Anderson, que'l so socesor, el coronel [[Charles C. Tew]] del [[2º Reximientu de Carolina del Norte]], foi muertu minutos dempués d'asumir el mandu, y el coronel [[John B. Gordon]] del [[6º Reximientu d'Alabama]], quien recibió seis mancaes series nel combate.<ref>Bailey, páxs. 101, 103.</ref> Gordon cayó inconsciente pámpana abaxo cola cara tapada pol so propiu sombreru, más tarde los sos compañeros dixeron que morrería afogáu na so propia sangre si nun fuera pol disparu d'un soldáu de la Xunión qu'afuracó'l so sombreru y dexó que'l sangre se drenara.<ref>Sears, páx. 242.</ref> Rodes foi mancáu na zanca pero siguió nel [[campu de batalla]]. Estes baxes contribuyeron direutamente al tracamundiu que siguió a estos fechos. {{caxa de cita|Les estabamos disparando como a oveyes nuna corrolada. Si una bala fallaba'l blancu en primer instancia, yera fácil qu'algamara la siguiente filera, el soldáu posterior, y que los algamar en segunda instancia.|Sarxentu del 61º Reximientu de Nueva York.<ref>Bailey, páx. 102.{{cita|We were shooting them like sheep in a pen. If a bullet missed the mark at first it was liable to strike the further bank, angle back, and take them secondarily.}}</ref>}} Mientres la meyora de la Brigada de Caldwell alredor del lladral derechu confederáu, el coronel [[Francis C. Barlow]] y 350 homes de los [[61º Reximientu de Nueva York|61º]] y [[64º Reximientu de Nueva York]] vieron un puntu débil na llinia defensiva confederada y ganaron un montículo qu'apoderaba'l Sunken Road. Esti fechu dexó-yos apuntar direutamente a la llinia defensiva confederada, convirtiendo la trinchera nuna trampa mortal. Nel intentu de llantar cara a esta amenaza, una orde de Rodes foi malinterpretada pol teniente coronel James N. Lightfoot, qu'asocediera al inconsciente John Gordon. Lightfood ordenó a los sos homes dar media vuelta y recular, una orde que los cinco reximientos pensaron que taba dirixida tamién a ellos. Les tropes confederaes retirar escontra Sharpsburg perdiendo la so llinia defensiva. Los homes de Richardson atopábense escorriendo a los confederaos que fuxíen cuando l'artillería que montara apresuradamente el xeneral Longstreet fíxo-yos recular. D.H. Hill contraatacó con 200 homes envolubrando'l lladral derechu de los federales cerca del camín fundíu, anque fueron refugaos por una carga feroz del [[5º Reximientu de New Hampshire]], fechu qu'evitó la cayida del centru. Richardson ordenó a remolera que la so división reculara al norte del caballón del Sunken Road. La so división perdiera unos 1000 homes. El coronel Barlow foi gravemente mancáu, y el mesmu Richardson foi mancáu mortalmente.<ref>Sears, páx. 254.</ref><ref name=Six/> El mandu de la división foi asumíu por Winfield S. Hancock. Anque Hancock ganóse una reputación como un líder, el cambéu inesperáu de comandancia fixo menguar la velocidá de meyora de los federales.<ref>Bailey, páx. 108.</ref> [[Ficheru:Bloodylane.JPG|miniatura|left|250px|El camín conocíu como ''Bloody Lane'' en 2005.]] La matanza que se produció nel Sunken Road ente les 9:30 y les 10:00 de la mañana fixo qu'esa parte del camín fuera conocida como ''Bloody Lane'' (que significa lliteralmente ''senderu sangrientu''). Produciéronse unes 5600 baxes (3000 de la Xunión, y 2600 de la Confederación) a lo llargo de los aproximao 750 metros de camín. Estos fechos apurrieron una gran oportunidá pa la Xunión, yá que si esti sector quebráu de la llinia defensiva confederada fuera esplotáu, l'exércitu de Lee fuera estremáu en dos y probablemente derrotáu. La Unión disponía de numberoses fuercies pa poder faelo. Disponer d'una caballería de reserva de 3500 homes, y de 10&nbsp;300 homes d'infantería del Cuerpu V del xeneral Porter esperando cerca de la ponte entemedia, a un quilómetru y mediu de distancia. El Cuerpu VI acababa de llegar con 12&nbsp;000 homes. El brigadier xeneral del Cuerpu VI, William B. Franklin, taba preparáu p'aprovechase de la situación, pero Sumner, el comandante de más altu rangu del cuerpu, ordenólu que nun avanzara. Franklin apeló a McClellan, quien abandonó'l so cuartel de guerra na retaguardia pa escuchar los argumentos de dambos, pero dio respaldu a la decisión de Sumner, ordenando a Franklin y Hancock caltener les sos posiciones.<ref>Bailey, páxs. 108-9.</ref> Más tarde, el comandante de la otra unidá de reserva cercana al centru, el Cuerpu V, el mayor xeneral Fitz John Porter, escuchó los encamientos del mayor xeneral George Sykes, que mandaba la so segunda división, nes que suxuría que tenía de llanzase otru ataque nel centru, una idea que contempló McClellan. Sicasí, Porter dixo a McClellan, "Recuerde xeneral, yo mando la última reserva de tropes del últimu exércitu de la República." McClellan asintió y otra oportunidá foi perdida pa la Xunión.<ref>Bailey, páx. 141.</ref> === La tarde === [[Ficheru:Antietam1000.png|400px|miniatura|derecha|Asaltu efeutuáu pol Cuerpu IX ente les 10 de la mañana y les 4:30 de la tarde.]] L'aición treslladar al estremu sur del campu de batalla. El plan de McClellan consistía en que'l mayor xeneral Ambrose Burnside y el Cuerpu IX realizara un ataque diversificáu pa sofitar el Cuerpu I de Hooker, tratando d'atraer l'atención confederada fora del que tenía de ser el principal ataque nel norte. Sicasí, Burnside recibió órdenes d'esperar órdenes más esplícites antes de llanzar el so ataque, y estes órdenes nun-y llegaron hasta les 10 de la mañana.<ref>Jamieson, páx. 94. McClellan unvió la orde a les 9:10 de la mañana, dempués de que los asaltos de Hooker y Mansfield fueren refugaos, esperando que'l Cuerpu VI algamara'l [[campu de batalla]] y asitiárase na reserva.</ref> Burnside tuvo extrañamente pasivu mientres los preparativos de la batalla. Taba disgustáu con McClellan por cuenta de que ésti nun respetara los alcuerdos a los que llegara colos sos otros comandantes. Primeramente, Burnside mandara una nala del exércitu qu'incluyía los Cuerpos I y XII y agora namái yera responsable del Cuerpu IX. Implícitamente arrenunció a perder la so mayor autoridá, polo que Burnside propunxo primero al mayor xeneral [[Jesse L. Reno]] (muertu na batalla de South Mountain) y darréu al brigadier xeneral Jacob D. Cox de la [[División Kanawha]] como'l xefe del Cuerpu, tresmitiendo les órdenes al Cuerpu al traviés d'ésti. Burnside cuntaba con cuatro divisiones (12&nbsp;500 homes) y 50 cañones al este de Antietam Creek. Frente a él atopaba una fuercia que fuera amenorgada de forma considerable por cuenta de los movimientos de tropes ordenaos por Lee pa tratar de reforzar el lladral esquierdu confederáu. A l'amanecida, les divisiones de los mayores xenerales David R. Jones y John G. Walter permanecieron en posiciones defensives, pero a les 10 de la mañana, tolos homes de Walter y de la Brigada de Georgia del coronel George T. Anderson yá nun s'atopaben nel llugar. Jones cuntaba con tan solo 3000 homes y 12 cañones pa faer frente a Burnside. Cuatro débiles brigaes guardaben les partes elevaes de les llombes cerca de Sharpsburg, principalmente un baxu pandu conocíu como ''Cementery Hill''. Los restantes 400 homes —los reximientos [[2º Reximientu de Georgia|2º]] y [[20º Reximientu de Georgia|20º de Georgia]], sol mandu del brigadier xeneral Robert Toombs, con dos bateríes d'artillería— defendíen la ponte de Rohrbach, una ponte de tres arcaes de piedra de 38 metros que cruciaba'l Antietam nel so estremu sur.<ref>Wolff, páx. 64.</ref> Esta ponte acabaría siendo históricamente conocíu como'l [[ponte de Burnside]] (''Burnside's Bridge'' n'inglés) por cuenta de la importancia de la batalla que se produció. La ponte yera un oxetivu difícil. El camín que conducía a él corría paralelu al regueru y taba espuestu al fueu enemigo. La ponte taba apoderáu por un faru de madera de 30 metros d'altor asitiáu nel llau oeste y con abondosos cantares rodaos esparramados provenientes d'una vieya cantera, dexando a la infantería y a los francotiradores disparar dende posiciones cubiertes y torgando crucialo. {{caxa de cita|Díi y mirái [a la ponte de Burnside] y dicíime si non pensais que Burnside y el so cuerpu podríen dar un saltu, pasar y saltar y llegar al otru llau. Una cosa ye cierta, tendríen d'habelo vadeado aquel día ensin que les sos petrines moyárense nin un pocu.|Oficial del estáu mayor confederáu Henry Kyd Douglas<ref>Douglas, páx. 172.{{cita|Go and look at [Burnside's Bridge], and tell me if you don't think Burnside and his corps might have executed a hop, skip, and jump and landed on the other side. One thing is certain, they might have waded it that day without getting their waist belts wet in any place.}}</ref>}} Nesa zona, el Antietam raramente cuntaba con un anchor de más de 15 metros y en dellos tramos yera bien pocu fondu y fora del algame de los confederaos. Criticóse enforma a Burnside por ignorar esti fechu, empezando pol xefe del estáu mayor confederáu Henry Kyd Douglas.<ref>Douglas, páx. 172.</ref> Sicasí, por cuenta de la poca fondura que tenía los regueru en dellos puntos faía que vadearlo fuera comparativamente una parte senciella d'un difícil problema. Burnside entamó tomar la ponte coles mesmes que cruciar el regueru por un vau que los [[Inxeniería militar|inxenieros]] de McClellan atoparen un quilómetru ríu abajo, pero cuando los homes de Burnside llegaron al vau, atoparon que les veres yeren demasiáu alzaes pa ser superaes. Mientres la Brigada d'Ohio del coronel George Crook preparaba l'ataque a la ponte col sofitu de la división del brigadier xeneral Samuel Sturgis, el restu de la División Kanawha y la división del brigadier xeneral Isaac Rodman lluchaben contra trupos parrotales intentando atopar el vau de Snavely, tres quilómetros enagües embaxo, intentando atacar pol lladral a los confederaos.<ref>Eicher, páxs. 359-60; Sears, páx. 260; Wolff, páx. 64.</ref> [[Ficheru:Antietambridge01.jpg|left|250px|miniatura|Imaxe de la ponte de Burnside (''Burnside's Bridge'').]] L'asaltu de George Crook a la ponte foi empecipiáu con escaramuzas llevaes a cabu pol [[11º Reximientu de Connecticut]], quien recibieron la orde de llimpiar la ponte por que los soldaos d'[[Ohio]] pudieren crucialo y atacar la torre. En tando sol fueu enemigo mientres 15 minutos, los homes de [[Connecticut]] retirar con 139 baxes, un terciu de los sos efeutivos, incluyendo'l so comandante, el coronel Henry W. Kinsgbury, que foi mancáu fatalmente.<ref>Tucker, páx. 87.</ref> El principal asaltu de Crook fracasó cuando la falta de conocencia del terrén provocó que los sos homes algamaren el regueru unos 400 metros enagües enriba de la ponte, onde fueron atacaos polos francotiradores confederaos mientres les hores siguientes.<ref>Sears, páx. 263.</ref> Mientres la división de Rodman nun tenía contautu, dirixiéndose penosamente escontra'l vau de Snavely, Burnside y Cox dirixeron un segundu asaltu a la ponte por aciu una de les brigaes de Sturgis, encabezáu pol [[2º Reximientu de Maryland]] y el [[6º Reximientu de New Hampshire]]. Tamién cayeron presa del fueu de los francotiradores y artillería confederada, fracasando'l so ataque.<ref>Bailey, páx. 120.</ref> Asina s'algamar el mediudía y McClellan foi perdiendo la paciencia. Unvió una serie de mensaxeros pa motivar a Burnside por qu'avanzara. A unu de los mensaxeros ordenólu, "Díga-y que si cuesta 10&nbsp;000 homes tien de dir agora." Amontó la presión unviando al so inspeutor xeneral, el coronel [[Delos B. Sackett]], a faer frente a Burnside, quien reaccionó indignáu, "McClellan paez que piensa que nun toi faciendo lo meyor que puedo p'algamar la ponte; yes el tercer o cuartu qu'hai unviar esta mañana con órdenes similares."<ref>Sears, páxs. 264-65.</ref> El tercer intentu de tomar la ponte tuvo llugar a les 12:30 del mediudía por otra de les brigaes de Sturgis mandada pol brigadier xeneral Edgard Ferrero. L'ataque taba efeutuáu pol [[51º Reximientu de Nueva York]] y el [[51º Reximientu de Pennsylvania]], quien col sofitu fayadizu de l'artillería y l'ufierta d'una ración de [[güisqui]] que-yos fuera refugada apocayá, cargaron llomba embaxo y tomaron posiciones na vera este del regueru. Nesa posición usaron un cañón llixeru que prindaren y abrieron fueu escontra la ponte, a unos 22 metros de distancia del enemigu. A la una de la tarde, los confederaos empezaben a andar escasos de munición y Toombs tuvo noticia de que los homes de Rodman taben cruciando'l vau de Snavely nel so lladral. Toombs ordenó la retirada. Los soldaos de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] causaron más de 500 baxes ente los federales, ente que estos perdieron menos de 160 homes. Amás llograren detener l'asaltu de Burnside al lladral sur mientres más de tres hores.<ref>Sears, páxs. 266-67; Bailey, páxs. 125-26</ref> L'asaltu de Burnside enllancar de nuevu él solo. Los sos oficiales negárense a tresportar munición al traviés de la ponte, que se taba convirtiendo nun pescuezu de botella pal pasu de los soldaos, artillería y carretes. Esto representó otros dos hores de retrasu. El xeneral Lee usó esti tiempu pa reforzar el so lladral derechu. Dispunxo tola artillería disponible, anque nun reforzó les tropes en desventaxa numbérica de David R. Jones con unidaes d'infantería del lladral esquierdu. En llugar d'esto, Lee cuntaba cola llegada de la ''Light Division'' d'A.P. Hill, que s'atopaba embarcada nuna agotadora marcha de 27 quilómetros dende Harpers Ferry. A los dos de la tarde, los homes de Hill llegaron al vau de Boteler, llegando a la posición de Lee a les 2:30. Lee ordenó a los homes de Hill allegar a la derecha de les tropes de David R. Jones.<ref>Sears, páx. 276.</ref> Los federales yeren dafechu inconscientes de que 3000 nuevos homes llegaren pa face-yos frente. El plan de Burnside yera movese arrodiando'l debilitáu lladral derechu confederáu, algamar Sharpsburg y cortar el pasu al exércitu de Lee escontra'l vau de Boteler, la so única ruta de fuxida al traviés del Potomac. A los trés de la tarde, Burnside dexó a la división de Sturgis reservada nel llau oeste del regatu de Antietam y movióse al oeste con más de 8000 homes (la mayoría d'ellos frescos) y 22 cañones de sofitu.<ref>Bailey, páx. 131.</ref> [[Ficheru:Burnsidebridge.JPG|miniatura|derecha|250px|La ponte de Burnside recibió esti nome tres la batalla, n'honor de Ambrose E. Burnside.]] El [[79º Reximientu de Voluntarios d'Infantería de Nueva York|79º Reximientu de Nueva York "Cameron Highlanders"]] tuvo ésitu nun ataque inicial contra la división de Jones, que yera superada en númberu d'efeutivos y que foi obligada a recular más allá de ''Cementery Hill'', a menos d'unos 180 metros de Sharpsburg. Más a la izquierda, la división de Rodman avanzaba escontra'l camín de Harpers Ferry. La brigada qu'encabezaba la meyora, sol mandu del coronel Harrison Fairchild, cuntaba con dellos coloríos [[zuavos]] del [[9º Reximientu de Nueva York]], que cayeron so un intensu fueu d'obuses proveniente d'una docena de cañones enemigos montaos nuna llomba frente a ellos, pero aun así siguieron la so meyora. La llerza facer nes cais de Sharpsburg, llenu de confederaos fuxíos. De los cinco brigaes de la división de Jones, tan solo la brigada de Toombs permanecía intacta, pero cuntaba con tan solo 700 homes.<ref>Bailey, páxs. 133-36.</ref> La división d'A.P. Hill llegó a les 3:30 de la tarde. Hill estremó la so columna, dos brigaes mover escontra'l sureste pa guardar el so lladral y les otres trés, con unos 2000 homes, dirixiéronse onde s'atopaba la brigada de Toombs y preparáronse pa un contraataque. A les 3:40, la Brigada de Carolina del Sur del brigadier xeneral Maxcy Gregg atacó'l [[16º Reximientu de Connecticut]] nel lladral esquierdu de Rodman, nel maizal del granxeru John Otto. Los homes de Connecticut entraren en serviciu namái tres selmanes tres y la so llinia defensiva se desmoronó con 185 baxes. El [[4º Reximientu de Rhode Island]] allegó a la derecha pero teníen poca visibilidá por cuenta de los altos tarmos del maizal y se desorientaron por cuenta de que munchos confederaos llevaben uniformes de la Xunión que prindaren en Harpers Ferry. Esti fechu dexó a los confederaos atacar por sorpresa yá que los unionistes dexáron-yos averase creyendo que yeren compañeros sos, polo que tamién rompieron files y fuxeron, dexando al [[8º Reximientu de Connecticut]] en posición avanzada y aisllada del restu de compañeros. Los confederaos cayeron sobre ellos y fueron conducíos llomba embaxo escontra'l Antietam. Un contraataque de los reximientos de la división Kanawha nun tuvo ésitu.<ref>Bailey, páxs. 136-37.</ref> El Cuerpu IX sufriera un 20&nbsp;% de baxes, pero entá doblaba en númberu a los confederaos que-y faíen frente. Asoráu pola cayida del so lladral esquierdu, Burnside ordenó a los sos homes recular a orellar oeste del Antietam, onde solicitó urxentemente más homes y cañones. McClellan namái podía apurrir una batería. Dixo, "Nun puedo faer más. Nun tengo infantería." Sicasí, McClellan tenía dos cuerpos d'exércitu frescos en reserva, el V de Porter y el VI de Franklin, pero yera demasiáu cautelosu y taba esmolecíu por un intentu de contraataque ordenar por Lee. Los homes de Burnside pasaron el restu del día guardando la ponte que tanto sufrieren pa prindar.<ref>Sears, páxs. 291-92.</ref> == Consecuencies == La batalla terminó sobre les 5:30 de la tarde. Les perdes fueron importantes en dambos llaos. La unión tuvo 12&nbsp;401 baxes, con 2108 muertos. Les baxes confederaes sumaron 10&nbsp;318 homes, con 1546 muertos. Estes representaben el 25&nbsp;% del exércitu federal y el 31&nbsp;% de confederáu.<ref>Sears, páxs. 294-96. Les baxes confederaes son envaloraes; McPherson, páx. 129. McPherson ufierta un intervalu de valores pa les baxes confederaes: 1546-2700 muertos, 7752-9024 mancaos. Informa de que más de 2000 de los mancaos de dambos llaos morrieron por causa de les sos feríes.</ref> El [[17 de setiembre]] de [[1862]] morrieron más estauxunidenses en combate qu'en cualesquier otru día de la [[Historia de los Estaos Xuníos|historia militar de los Estaos Xuníos]], incluyendo'l [[Batalla de Normandía|Día D]] na [[Segunda Guerra Mundial]]. Tamién se producieron más muertes que nos [[atentaos del 11 de setiembre de 2001]] en [[Nueva York]].<ref>De normal Antietam ye citáu como'l día más sangrientu de la historia de los Estaos Xuníos, pero'l númberu de muertes pola mor del [[Furacán de Galveston (1900)]] son significativamente superiores. La batalla con mayor númberu de muertes na historia de los Estaos Xuníos foi [[batalla de Gettysburg|Gettysburg]], pero los sos más de 46&nbsp;000 baxes producir en tres díes. Antietam ye en términos globales, la quinta batalla con mayor númberu de baxes de la Guerra Civil Estauxunidense, siendo precedida pola yá citada de Gettysburg y les de [[batalla de Chickamauga|Chickamauga]], [[batalla de Chancellorsville|Chancellorsville]] y [[batalla de Spotsylvania|Spotsylvania]].</ref> La mañana del [[18 de setiembre]], l'exércitu de Llei preparar pa un ataque federal que nunca se produció. Tres una improvisada tregua per parte de dambos contendentes pa recuperar ya intercambiar los sos mancaos, les fuercies de Lee empezaron aquella tarde a retirase al traviés del Potomac pa volver a Virxinia. El presidente Lincoln decepcionar pola actuación de McClellan. Creyó que los precuros de McClellan y les mal coordinaes aiciones nel campu de batalla conduxeren a una victoria ensin vencedor claru en llugar d'a una victoria aplastante sobre los confederaos. Esta opinión ye compartida pol historiador Stephen Sears.<ref>Sears, páx. 296.</ref> {{cita|Na so llucha por salvar la República, na que tenía poques posibilidaes de victoria, McClellan apenes unvió 50&nbsp;000 unidaes d'infantería y d'artillería a la guerra. Una tercer parte del so exércitu nun llegó a efeutuar nin un disparu. A pesar d'ello, los sos homes conducieron repetidamente al Exércitu de Virxinia del Norte en cantu del desastre, proezas de valor perdíes dafechu nel pensamientu d'un comandante que nun pensaba en pocu más qu'evitar la so propia derrota.|Stephen W. Sears, ''Landscape Turned Rede''<ref>{{cita|In making his battle against great odds to save the Republic, Xeneral McClellan had committed barely 50,000 infantry and artillerymen to the contest. A third of his army did not fire a shot. Even at that, his men repeatedly drove the Army of Northern Virxinia to the brink of disaster, feats of valor entirely lost on a commander thinking of little beyond staving off his own defeat.}}</ref>}} [[Ficheru:Lincoln and McClellan 1862-10-03.jpg|miniatura|derecha|300px|El xeneral George B. McClellan y el presidente Abraham Lincoln aconceyaos na tienda del xeneral cerca del [[campu de batalla]] de Antietam el [[3 d'ochobre]] de [[1862]].]] Lincoln quedó entá más varáu ente'l [[17 de setiembre]] y el [[26 d'ochobre]] por cuenta de que tres repitíes pidimientos veníos del [[Departamentu de Guerra de los Estaos Xuníos|Departamentu de Guerra]] y del mesmu presidente, McClellan tornó escorrer a Lee al traviés del Potomac, escusándose en falta d'equipu y la medrana de qu'aumentara les sos tropes. El xeneral en xefe [[Henry W. Halleck]] escribió nel so informe oficial, "La llarga inactividá de tan gran exércitu en frente d'un enemigu derrotáu y mientres la más favorable estación del añu pa movese con rapidez y una brengosa campaña, yera un asuntu de la mayor decepción y pesar."<ref>Bailey, páx. 67.</ref> Lincoln apostró a McClellan del mandu del Exércitu del Potomac el [[7 de payares]], rematando de fechu la carrera militar de McClellan. Dellos historiadores cuestionen la designación de "victoria estratéxica de la Xunión". Dempués de too, McClellan actuó de forma deficiente na campaña y na mesma batalla y Lee llogró faer frente a un exércitu muncho más numberosu que'l suyu. Les baxes son comparables en dambos bandos, sicasí, Lee perdió un mayor porcentaxe d'homes. Lee retiróse primero del campu de batalla, la definición téunica d'una derrota táctica nuna batalla. Sicasí, en sentíu estratéxicu, a pesar d'un empate tácticu, Antietam ye consideráu un puntu d'inflexón na guerra y una victoria de la Xunión por cuenta de que ésta terminó cola campaña estratéxica de Llei (la so primer invasión del Norte) y dexó al presidente Lincoln expedir la [[Proclamación d'Emancipación]] el [[22 de setiembre]], teniendo efeutu'l [[1 de xineru]] de [[1863]]. A pesar de que Lincoln intentara faelo con anterioridá, foi aconseyáu pol so gabinete que fixera l'anunciu tres una victoria de la Xunión pa evitar la perceición de que yera frutu de la desesperación. La victoria de la Xunión y la proclamación de Lincoln xugaron un papel importante pa disuadir a los gobiernos de [[Francia]] y el [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|Reinu Xuníu]] de que reconocieren a los Estaos Confederaos; dalgunos pensaben que taben a puntu de faelo tres una nueva derrota de la Xunión. Cuando la cuestión de la emancipación foi amestada al progresu de la guerra, nengún gobiernu tuvo'l deséu d'oponese a la Xunión. L'historiador James M. McPherson describe la importancia de Antietam nel so llibru ''Crossroads of Freedom''.<ref>McPherson, páx. 155.</ref> {{cita|Nenguna otra campaña y batalla na guerra tuvo tantes múltiples consecuencies de gran trescendencia como Antietam. En xunetu de 1863 la doble victoria de la Xunión en Gettysburg y Vickburg solmenó otru golpe que debilitó una anovada ofensiva confederada nel este y aislló el terciu de la Confederación del restu. En setiembre de 1864 tomar de Atlanta per parte de Sherman anuló otru debilitamientu de la moral del Norte y punxo les bases pal camín final de la victoria de la Xunión. Hubo tamién momentos fundamentales. Pero nun asocedieren nunca si la triple ofensiva confederada en Mississippi, Kentucky y sobremanera Maryland nun fueren ganaes na seronda de 1862.|James M. McPherson, ''Crossroads of Freedom''<ref>{{cita|Non other campaign and battle in the war had such momentous, multiple consequences as Antietam. In July 1863 the dual Union triumphs at Gettysburg and Vicksburg struck another blow that blunted a renewed Confederate offensive in the East and cut off the western third of the Confederacy from the rest. In September 1864 Sherman's prinde of Atlanta reversed another torne in Northern morale and set the stage for the final drive to Union victory. These also were pivotal moments. But they would never have happened if the triple Confederate offensives in Mississippi, Kentucky, and most of all Maryland had not been defeated in the fall of 1862.}}</ref>}} Nel [[campu de batalla]] atópase'l [[Antietam National Battlefield]]. == Referencies == === Notes === {{llistaref|2}} === Bibliografía === * Armstrong, Marion V., ''Disaster in the West Woods: Xeneral Edwin V. Sumner and the II Corps at Antietam'', Western Maryland Interpretive Association, 2002. * Bailey, Ronald H., and the Editors of Time-Life Books, ''The Bloodiest Day: The Battle of Antietam'', Time-Life Books, 1984, ISBN 0-8094-4740-1. * Cole, J. R., [https://web.archive.org/web/20080209202157/http://www.rootsweb.com/~rigenweb/article42.html ''History of Washington and Kent Counties, Rhode Island''], W.W. Preston & Co., 1889. * Douglas, Henry Kyd, ''I Rode with Stonewall: The War Experiences of the Youngest Member of Jackson's Staff'', University of North Carolina Press, 1940, ISBN 0-8078-0337-5. * Eicher, David J., ''The Longest Night: A Military History of the Civil War'', Simon & Schuster, 2001, ISBN 0-684-84944-5. * Esposito, Vincent J., [https://web.archive.org/web/20090109092636/http://www.dean.usma.edu/history/web03/atlases/american_civil_war/index.htm ''West Point Atlas of American Wars''], Frederick A. Praeger, 1959. * Jamieson, Perry D., ''Death in September: The Antietam Campaign'', McWhiney Foundation Press, 1999, ISBN 1-893114-07-4. * Kennedy, Frances H., Ed., ''The Civil War Battlefield Guide'', 2nd ed., Houghton Mifflin Co., 1998, ISBN 0-395-74012-6. * [[James M. McPherson|McPherson, James M.]], ''Crossroads of Freedom: Antietam, The Battle That Changed the Course of the Civil War'', [[Oxford University Press]], 2002, ISBN 0-19-513521-0. * Sears, Stephen W., ''Landscape Turned Rede: The Battle of Antietam'', Houghton Mifflin, 1983, ISBN 0-89919-172-X. * Tucker, Phillip Thomas, ''Burnside's Bridge: The Climactic Struggle of the 2nd and 20th Georgia at Antietam Creek'', Stackpole Books, 2000, ISBN 0-8117-0199-9. * Wolff, Robert S., "The Antietam Campaign", ''Encyclopedia of the American Civil War: A Political, Social, and Military History'', Heidler, David S., and Heidler, Jeanne T., eds., W. W. Norton & Company, 2000, ISBN 0-393-04758-X. * {{cita web | títulu=''Battle Sumary: Antietam, MD'' | fechaaccesu=13 de setiembre de 2007 | url=http://www.nps.gov/history/hps/abpp/battles/md003.htm | editorial=ParkNet National Park Service | idioma=inglés | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070906025932/http://www.nps.gov/history/hps/ABPP/battles/md003.htm | fechaarchivu=6 de setiembre de 2007 }} === Bibliografía complementaria === * Frassanito, William A., ''Antietam: The Photographic Legacy of America's Bloodiest Day'', Thomas Publications, 1978, ISBN 1-57747-005-2. * Gallagher, Gary W., Ed., ''Antietam: Essays on the 1862 Maryland Campaign'', Kent State University Press, 1989, ISBN 0-87338-400-8. * Jermann, Donald R., ''Antietam: The Lost Order'', Pelican Publishing Company Inc., 2006, ISBN 1-58980-366-3. * Luvaas, Jay, and Harold W. Nelson, Eds., ''The U.S. Army War College Guide to the Battle of Antietam: The Maryland Campaign of 1862'', University Press of Kansas, 1987, ISBN 0-7006-0784-6. == Enllaces esternos == {{commonscat|Battle of Antietam|preposición=sobre la}} * [https://web.archive.org/web/20100921172408/http://www.history.army.mil/StaffRide/Antietam/Contents.htm "Battle of Antietam. Staff Ride Guide", por Ted Ballard] (n'inglés) * [http://www.historyanimated.com/Antietamh.html Animación de la batalla d'Antietam] (n'inglés) * [http://www.nps.gov/anti/ Antietam National Battlefield (U.S. National Park Service)] (n'inglés) * [http://aotw.org/ Enllaces a páxina web sobre la batalla d'Antietam] (n'inglés) * [https://web.archive.org/web/20070819171345/http://www.old-picture.com/antietam-index-001.htm Fotografíes de Alexander Gardner sobre Antietam] (n'inglés) * [http://www.whilbr.org/confederateSoldiers/index.aspx Información y documentos sobre la batalla] (n'inglés) * [http://www.whilbr.org/antietamNationalCemetery/index.aspx Historia del campusantu de Antietam] (n'inglés) * [http://www.whilbr.org/HeraldofFreedom/index.aspx Primer edición tres la batalla del ''Herald of Freedom and Torchlight''] (n'inglés) * [https://web.archive.org/web/20061114093133/http://www.brotherswar.com/Antietam-Sharpsburg.htm Información de la batalla] (n'inglés) * [https://web.archive.org/web/20080220090126/http://www.historynet.com/wars_conflicts/american_civil_war/3785852.html Artículu de Ted Alexander sobre la batalla en TheHistoryNet] (n'inglés) {{Tradubot|Batalla de Antietam}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Batalles de la Guerra Civil Estauxunidense|Antietam]] [[Categoría:Historia de Maryland]] [[Categoría:Estaos Xuníos en 1862]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] k8q8156g7vjtdgkhwmybgof2w0438ps 0 167430 3699413 3683315 2022-07-25T08:00:03Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{Ficha de derechos LGBT | país = Estaos Xuníos | bandera = Flag of the United States.svg | escudo = Great Seal of the United States (obverse).svg | mapa = United States (orthographic projection).svg | pie de mapa =. | llegal = [[Ficheru:Yes check.svg|15px|Sí]] | dende = [[2003]] ([[sodomía]]) (La homosexualidá ensin actos carnales enxamás tuvo prohibida n'EE.XX.) | conderga = | consentimientu igual = | consentimiento edad = |antidiscriminación llaboral = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]]/[[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]] Varia por estáu |antidiscriminación servicios = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]]/[[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]] Varia por estáu |antidiscriminación tou = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]]/[[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]] Varia por tao | unión civil = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]] | matrimoniu homosexual = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]] | adopción = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]] Sacante en [[Alabama]] | adopción conxunta = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]] Sacante en [[Mississippi]] | reproducción asistida = [[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]] | xestación subrogada = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]]/[[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]] Varia por estáu | camudo de sexu = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]] | camudo documentación = [[Image:Yes check.svg|15px|Sí]] | serviciu militar = [[Ficheru:Yes check.svg|15px|Sí]] Dende 2018 | donación de sangre = [[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]] Pendiente de cambéu }} [[Ficheru:Eakins, Thomas (1844-1916) - 1883 ca. - Autoritratto con John Laurie Wallace.jpg|thumb|200px|Autorretratu del pintor [[Thomas Eakins]], conocíu polos sos trabayos homoeróticos, con John Laurie Wallace. Fotografiáu escontra 1883.]] La hestoria de la '''homosexualidá nos Estaos Xuníos''' ye, hasta'l sieglu XX, la de persones que teníen que vivir la so [[homosexualidá]] a les escondidielles, por medrana a la persecución llegal y al despreciu social. Por cuenta de esi ocultamiento, pal que la [[llingua inglesa]] creó la espresión ''in the closet'' ('en [[l'armariu]]'), l'estudiu modernu d'esta hestoria tien de contentase con fontes insuficientes. El fechu afecta especialmente al estudiu del [[lesbianismu]] hasta la metá del sieglu XX. La situación de marxinación llevó a la creación de subculturas nes que los homosexuales podíen vivir les sos preferencies, tal como puede demostrase dende principiu del sieglu XX. Tal como asocedió n'otros países, la manera en que s'entiende la homosexualidá nos Estaos Xuníos evolucionó dende'l pecáu, el delitu y l'enfermedá, hasta llegar al fechu natural. Por cuenta de que los distintos estaos federales estauxunidenses tienen lleis distintes, la despenalización de los actos homosexuales realizóse en EE.&nbsp;UU. de manera bien gradiada. El primer estáu qu'esanició la so llei de sodomía foi [[Illinois]] (1962). En dellos otros estaos, los actos homosexuales podíen ser castigaos hasta 2003. L'adaptación de les lleis retrasóse considerablemente con respectu al desenvolvimientu sociocultural. La equiparación de los homosexuales foi parte y consecuencia d'una lliberalización de la sexualidá con al respective de les tradiciones culturales, que fueron perdiendo importancia mientres el sieglu XX y que dieron pasu al conceutu de llibertá sexual individual. La [[emancipación]] de los homosexuales empezó en EE.&nbsp;UU. mientres la [[Segunda Guerra Mundial]]. Finxos importantes nel camín fueron l'estudiu ''El comportamientu sexual masculín'' (1948) d'[[Alfred Kinsey]], la fundación de la [[Mattachine Society]] (1950), el [[Movimientu polos Derechos Civiles n'Estaos Xuníos|movimientu de derechos civiles]] (1955-1968), dalgunos de que los sos promotores más tarde convertiríense n'activistes homosexuales, los [[disturbios de Stonewall]] (1969), la creación d'organizaciones de llucha, como'l [[Gay Liberation Front]] (1969), la eliminación de la homosexualidá del catálogu d'enfermedaes de l'[[Asociación Psiquiátrica d'Estaos Xuníos]] (1973), la reorientación del movimientu gai mientres la crisis del [[sida]] (dende 1981), la inclusión de minoríes, como los [[transexual]]es (dende los años noventa), y la llucha pol [[matrimoniu homosexual]] nel sieglu XXI. == Homosexualidá nes cultures indíxenes estauxunidenses == [[Ficheru:Catlin - Dance to the berdache.jpg|thumb|''Dance to the Berdache'', dibuxu de [[George Catlin]] (1796-1872).]] Tiénense noticies de más de 130 pueblos distintos d'[[indíxenes]] [[Estaos Xuníos|estauxunidenses]] que teníen una categoría especial d'homes, que llevaben ropa de muyer, realizaben trabayos de muyer, como la [[cestería]] o l'[[alfarería]], teníen rellaciones sexuales con otros homes, y que teníen una función espiritual especial dientro de la comunidá. Denominaos ''[[berdache]]'' ('dos espíritos'), nun yeren clasificaos como homosexuales, sinón que yeren consideraos como un [[tercer sexu|tercer]] o cuartu sexu, que la so particularidá yera que nun mesmu cuerpu teníen dos almes. Ente los primeros europeos que describieron a los berdache nel territoriu qu'anguaño ye EE.XX. atópense misioneros cristianos y descubridores como [[Álvar Núñez Cabeza de Vaca]], [[Jacques Marquette]], [[Pierre Liette]] y [[Pierre François Xavier de Charlevoix]]. Inclusive los europeos comenenciudos na [[etnoloxía]] —como l'artista [[George Catlin]], que reparó, describió y pintó a berdaches inclusive na década de 1830—, preconizaben la so eliminación. A pesar de que, dientro del anováu interés qu'esiste pola cultura nativa, dellos pocos nativos identifíquense como berdache, la cultura multisexual indíxena sumió práuticamente na so totalidá so la dominación europea.<ref>[https://web.archive.org/web/20030417013813/http://members.aol.com/matrixwerx/glbthistory/berdache.htm Native America: Berdaches]; [https://web.archive.org/web/20071114052604/http://www.geocities.com/WestHollywood/Park/2609/timeline2.htm Timeline of Homosexual History]; Byrne Fone, ''Homophobia'', páx. 322-324.</ref> == Dómina colonial == Dende los empiezos de la colonización europea hasta bien entráu'l sieglu XX, la perceición de la homosexualidá tuvo determinada pola tradición [[Biblia|bíblica]], que rellacionaba'l fenómenu indefectiblemente col pecáu de [[Sodoma]] y [[Gomorra]]. Los [[puritanismu|puritanos]], qu'a partir de 1620 emigren de manera numberosa escontra [[Nueva Inglaterra]], tarrecíen especialmente la «[[sodomía]]» y considerar, xuntu al [[zoofilia|bestialismu]], el peor de los pecaos.<ref>Charles Kaiser, ''The Gay Metropolis'', páx. 19; Fone, páx. 327.</ref> Cola esceición de [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], tao nel que nun esistía una llexislación sobre actos homosexuales, la [[sodomía]] yera punible nes [[Trece Colonies]] britániques. Nos estaos de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]], [[Nueva Jersey]], [[Delaware]], [[Maryland]] y [[Carolina del Norte]] la homosexualidá foi tratada mientres enforma tiempu según la ''[[Common Law]]'' británica, que criminalizaba cualquier actu sexual que nun sirviera pa la reproducción, independientemente del sexu de los delincuentes». En [[New Hampshire]], [[Massachusetts]], [[Rhode Island]], [[Connecticut]], [[Virxinia]] y [[Carolina del Sur]] esistíen lleis propies que'l so conteníu la mayoría de les vegaes taba copiáu lliteralmente de la prohibición de la sodomía que s'atopa nel [[Llevíticu]], na [[Biblia]]. En [[Pennsylvania]] camudaron les lleis delles vegaes; mientres los cuáqueros apoderaron la colonia (1681-1693), Pennsilvania yera la única colonia que nun castigaba la homosexualidá masculina cola muerte. Sacante Massachusetts, les muyeres taben suxetes a les lleis que prohibíen la sodomía, al igual que los homes; sicasí, los procesos por actos lésbicos yeren desaxeradamente raros mientres la dómina colonial. El primer casu que se caltién del ajusticiamiento d'un européu por sodomía nel territoriu que darréu sería EE.&nbsp;UU. foi'l del traductor francés Guillermo, que perdió la vida en 1566 na colonia [[Nueva España|novohispana]] de [[Florida]]. La primer condena por sodomía conocida nuna colonia británica norteamericana foi la de Richard Cornish, que foi aforcáu en Virxinia en [[1625]], presuntamente en violando a otru home. En 1629 acusar a 5 homes nuevos, qu'emigraren a bordu del ''Talbot'' a la [[Colonia de la Badea de Massachusetts]], d'actos homosexuales; les autoridaes llocales nun se consideraron capaces de xulgar «tan horrible crime» y unviar de vuelta a [[Inglaterra]] por que fueren xulgaos. La primer muyer que tuvo qu'enfrentase a una acusación por actos lésbicos foi la residente de la Colonia de la Badea de Massachusetts Elizabeth Johnson en 1648. Hasta finales del sieglu XIX nun se conocen munchos casos de sodomía, de forma que se consideren casos escepcionales.<ref>[http://www.sodomylaws.org/sensibilities/virginia.htm The Sensibilities of Our Forefathers: Virxinia] {{Wayback|url=http://www.sodomylaws.org/sensibilities/virginia.htm |fecha=20071008043539 }}; [http://www.sodomylaws.org/sensibilities/massachusetts.htm The Sensibilities of Our Forefathers: Massachusetts] {{Wayback|url=http://www.sodomylaws.org/sensibilities/massachusetts.htm |fecha=20070811125301 }}; Fone, páx. 328; McGarry/Wasserman, páx. 39.</ref> <!-- {{VT|Cronoloxía de les lleis de sodomía nos Estaos Xuníos}} --> == Sieglos XVIII y XIX == === Lliberalización del derechu penal === {{AP|Lleis de sodomía n'Estaos Xuníos}} Tres la independencia de EE.&nbsp;UU. en 1776, los estaos caltuvieron les lleis de sodomía heredaes de la dómina colonial, que xeneralmente prevíen la pena de muerte pa los actos homosexuales ente homes. Tamién yeren punibles na mayoría de los estaos los actos homosexuales ente muyeres hasta finales del sieglu XX, pero les persecuciones yeren bien rares y les penes solíen ser más benignes que les correspondientes al mesmu delitu ente homes. Dientro d'una lliberalización xeneralizada que tuvo la so fonte na [[Ilustración]] y la [[Revolución francesa]], l'estáu de [[Pennsylvania]] foi'l primeru de los 13 estaos norteamericanos n'abolir la [[pena de muerte]] pa la sodomía en 1786. Nel so llugar impunxeron una pena de 10 años de cárcel y la confiscación de tolos bienes. Otros estaos norteamericanos siguiéronlu; sicasí, en [[Carolina del Sur]], sodomites convictos podíen ser condergaos a muerte hasta 1873.<ref>McGarry/Wasserman, ''Becoming Visible'', páx. 32; Fone, páx. 332; [http://www.gayhistory.com/rev2/factfiles/ff1786.htm 1786: Pennsylvania Drops Death Penalty]; [http://www.gayhistory.com/rev2/words/buggery.htm Buggery].</ref> === Empiezu de la conversión de la homosexualidá nun problema psicolóxicu === La perceición de que la homosexualidá yera un problema psicolóxicu algamó'l so cénit col surdimientu del [[psicoanálisis]] (1896). Sicasí, los sos raigaños yá s'atopen a principios del sieglu XIX. En publicaciones pedagóxiques sobre la sexualidá, como ''The Young Man's Guide'' ('la guía del nuevu', William Andrus Alcott, 1833) y ''Lecture to Young Men on Chastity'' ('Lleición sobre la castidá pa los mozos', Sylvester Graham, 1834), afirmábase que comportamientos sexuales non deseyaos, como la [[masturbación]] o la homosexualidá, teníen consecuencies graves sobre la salú: [[llocura]], [[Enfermedá de Huntington|baille de san Vito]], [[epilepsia]], [[retrasu mental]], [[paralís]], [[apoplexía]], [[ceguera]], [[hipocondría]] y [[tuberculosis]].<ref>[http://www.nimbus.org/ElectronicTexts/YgMnsGde.1836.html WM. A. Alcott, The Young Man's Guide].</ref> === Formes toleraes === Nel sieglu XVIII y empiezos del XIX la persecución de la homosexualidá viose enzancada pol [[cultu a l'amistá]], que s'estendió tamién en EE.&nbsp;UU. Ente les clases cultes, les amistaes ente persones del mesmu sexu adquirieron de cutiu un calter esclusivu y fuertemente emocional, n'ocasiones eróticu. Sicasí, estes amistaes cuntaben cola aprobación de la sociedá, cuidao que —según munchos filólogos modernos, de manera equivocada— suponíase que nun llegaben a tener un calter sexual. Documentos reveladores atopar nos trabayos y legaos de los autores [[Ralph Waldo Emerson]] (1803-1882), [[Henry David Thoreau]] (1817-1862), [[Bayard Taylor]] (1825-1878) y [[Walt Whitman]] (1819-1892).<ref>Fone, páx. 333-341; [https://web.archive.org/web/20070515093603/http://www.ph-freiburg.de/vib/tp8/web2002/home_pfeiffer/maenner.htm Männerfreundschaften in der Literatur des 18. Jahrhunderts].</ref> Una particularidá sociocultural del sieglu XIX yera'l llamáu ''Boston Marriage'' ([[matrimoniu de Boston]]), una amistá al llargu plazu, emocionalmente intensa y esclusiva, ente dos muyeres, de cutiu [[feminismu|feministes]], que vivíen xuntes nun mesmu llar. Esti tipu de solución dexába-yos mayores llibertaes pa los sos compromisos sociales o políticos de los que yeren posibles pa les muyeres casaes de la dómina. La espresión puede emplegase, por casu, pa los escritores [[Sarah Orne Jewett]] y [[Annie Adams Fields]], según pa les feministes [[Susan B. Anthony]] y [[Anna Howard Shaw]]. El qu'una muyer prefiriera la convivencia con otra muyer al matrimoniu yera aceptáu na [[dómina victoriana|sociedá victoriana]], porque se suponía que nun esistía un interés eróticu ente los dos. El que pueda considerase o non a estes muyeres como lesbianes inda ye aldericáu polos especialistes.<ref>[https://web.archive.org/web/20140226025633/http://members.aol.com/matrixwerx/glbthistory/boston.htm Boston Marriages]; Lillian Faderman, ''To Believe in Women'', páx. 2.</ref> == 1900-1940 == === Persecución xudicial === [[Ficheru:Homosexuals being punished.jpg|thumb|180px|Presos en Colorado, condergaos por homosexualidá a tresportar roques y vistir ropes femenines (semeya tomada ente 1900 y 1910).]] Tal como lo describió John Loughery, tres la entrada de EE.&nbsp;UU. na [[Primer Guerra Mundial]] (1917) y el reclutamiento masivu d'homes, aumentaron de manera importante los casos d'actos homosexuales. Un casu importante de persecución d'homes homosexuales asocedió nel llamáu Newport Sex Scandal (escándalu sexual de Newport), qu'asocedió en 1919 na base naval de [[Newport (Rhode Island)|Newport]], en [[Rhode Island]]. Mientres les investigaciones detener a delles docenes de civiles y militares, ente los que s'atopaba un relixosu castrense [[Ilesia Episcopal nos Estaos Xuníos d'América|episcopaliano]].<ref>John Loughery: ''The Other Side of Silence''.</ref> === La primer organización === A finales de 1924 [[Henry Gerber]] funda la [[Society for Human Rights]] en [[Chicago]]. A pesar de que la organización presentábase como defensora de les persones con anomalíes mentales», ello ye que foi la primer organización de defensa de los derechos de los homosexuales de EE.&nbsp;UU. Tamién publicaron la primer revista pa gais de EE.&nbsp;UU., la [[Friendship and Freedom]] ('amistá y llibertá'). Unos pocos meses dempués de la so fundación, la Society for Human Rights foi eslleida pola policía y los fundadores deteníos.<ref>[http://www.gayhistory.com/rev2/factfiles/ff1924.htm 1924: Gerber Starts Society for Human Rights]</ref> === Primeros nichos de la subcultura y puntos d'alcuentru === {{VT|Pansy craze}} La [[industrialización]] dexó una meyora continua de les condiciones de vida de la clase media nel sieglu XIX, lo que produció un fondu cambéu nes formes de vida. Los homes homosexuales beneficiáronse especialmente, cuidao que podíen abandonar les sos families con facilidá, pa formar comunidaes de trabayu y de vida con otros homes. Na década de 1890, [[Nueva York]] yá tenía un distritu gai: el [[Bowery]]. Llocales como'l ''[[Columbia Hall]]'', el ''Maniya Hall'', el ''Little Bucks'' y el ''Slide'' yeren puntos d'alcuentru preferíos pa homosexuales masculinos, que por cuenta del so aspeutu estravagante y a la moda yeren llamaos de cutiu ''fairies'' ('faes').<ref>McGarry/Wasserman, páx. 51, 60-63.</ref> Nel barriu negru de [[Harlem]], tamién en [[Nueva York]], que dende finales de la Primer Guerra Mundial puede reclamar el títulu de Capital de la Cultura negra de EE.&nbsp;UU., apaecieron nos [[años 1920]] llocales nos que los dos homes podíen baillar agarraos y nos que se faíen bailles de [[travestismu|travestidos]]. Mientres esa dómina, el llamáu [[Renacimientu de Harlem]] ufiertaba un ambiente lliberal y bien abiertu, condiciones que s'aprovecharon pa crear un ambiente gai. Artistes homosexuales y [[bisexual]]es como [[Langston Hughes]], [[Richard Bruce Nugent]], [[Countee Cullen]], [[Ma Rainey]], [[Bessie Smith]], [[Gladys Bentley]], [[Alberta Hunter]] y [[Ethel Waters]] desenvolvieron equí una subcultura floreciente, que nun yera necesariamente visible dende l'esterior.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 60, 66; [https://web.archive.org/web/20030426045623/http://members.aol.com/matrixwerx/glbthistory/harlem.htm The Harlem Renaissance]</ref> En [[Manhattan]], el barriu de [[Greenwich Village]] tenía tamién zona d'ambiente gai, na que [[travestismu|travestidos]] tantu masculinos como femeninos participaben en bailles de mázcares, nel [[Webster Hall]]. Los homosexuales tamién yeren recibíos en clubes privaos, como'l de [[Polly Holladay]]. A principios de los [[años 1930]], [[Times Square]] convertir nun distritu homosexual, nel qu'homes homosexuales vivíen xuntos, tranquilamente en ''boarding houses'' (similares a [[pensión|pensiones]]). Zona d'amieste yera, ente otres, la del puertu, con llocales onde buscar contactos con marineros. Los servicios públicos tamién s'emplegaben p'amestar dende finales del sieglu XIX y principios del XX. Tamién n'otres ciudaes estauxunidenses apaecieron los primeros puntos d'alcuentru, como en [[San Francisco (California)|San Francisco]], onde en 1933 abrió'l Black Cat Chigre. Pa la mayoría de los estauxunidenses tou estes subculturas yeren na so mayoría invisibles; como señaló l'historiador [[George Chauncey]], nes primeres décades del sieglu XX esistía un mundu homosexual muncho más pobláu y variáu qu'a metá de sieglu. Polo xeneral, sobre los homosexuales y bisexuales de principios del sieglu XX esistía menos presión pa definise tocantes a la so orientación sexual y definise como homosexual, teníen más llibertá pa movese ente los distintos ambientes.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 60-65, 102 y sig.; George Chauncey, ''Gay New York''.</ref> [[Ficheru:Gertrude Stein 1935-01-04.jpg|thumb|200px|La escritora [[Gertrude Stein]], fotografiada por [[Carl Van Vechten]] en 1935.]] Dende finales del sieglu XIX, les muyeres lesbianes pudieron decidir sobre la so propia vida per primer vegada. La creación en EE.&nbsp;UU. de les primeres [[college|universidaes]] pa muyeres abrió-yos la posibilidá d'estudiar. Por cuenta de que la decisión d'estudiar, cola independencia económica qu'implicaba, yera de cutiu una decisión en contra del matrimoniu, munches muyeres vivíen en grupos y pareyes que duraben más allá de la finalización de los estudios. En ''settlement houses'' (residencies) les lesbianes podíen vivir ensin ser fadiaes, de cutiu tola so vida adulta. Cuántes de les primeres académiques yeren lesbianes ye malo d'evaluar ya inda ye aldericáu ente los estudiosos. Un nichu cultural y social tamién lo atoparon n'organizaciones como la [[Young Women's Christian Association|YWCA]] (Young Women's Christian Association: asociación de moces cristianes) o nel club feminista radical [[Heterodoxy]], fundáu en 1912 nel Greenwich Village. Una primer personalidá cola que les lesbianes podíen identificase foi la escritora [[Willa Cather]] (1873-1947), que vivió 40 años nel Greenwich Village cola so compañera y en que les sos noveles munchos críticos ven subtexto homosexual.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 49-57; [http://womenshistory.about.com/library/ency/blwh_settlement_houses.htm Settlement Houses]; ''Heterodoxy'': [http://faculty.arts.ubc.ca/mchapman/by_students/corson/myonlineedition.doc Telling the Truth at the White House].</ref> Dellos homosexuales estauxunidense preferíen sicasí la vida nel estranxeru. Una de les más famoses foi la escritora [[Gertrude Stein]], que vivió cuasi cuarenta años en [[París]] cola so compañera [[Alice B. Toklas]]. Dende finales del sieglu XIX tamién vivíen ellí la baillarina [[Isadora Duncan]], abiertamente bisexual, y la poeta [[Natalie Clifford Barney]], que tenía una rellación con [[Renée Vivien]]. En [[Roma]], vivía dende mediaos del sieglu XIX la escultora homosexual [[Harriet Hosmer]] y l'actriz [[Charlotte Saunders Cushman]], esta postrera cola so compañera Matilda Hays.<ref>[https://web.archive.org/web/20070814083133/http://www.glbtq.com/arts/hosmer_h.html Harriet Hosmer]; [https://web.archive.org/web/20071008114526/http://quotes-of-wisdom.eu/en/authors/detail/author-938 Charlotte Saunders Cushman]</ref> [[Ficheru:Cesarromero.jpg|thumb|200px|L'actor [[César Romero]], fotografiáu por Carl Van Vechten en 1934.]] La mayoría de los estauxunidenses negros y les clases más baxes nun teníen nin la posibilidá d'emigrar nin la de siguir el so propiu camín yá que vivíen en condiciones de subsistencia nes que, per una parte, los mozos nun podíen prescindir del soporte de la familia y, por otra, les families nun podíen sobrevivir ensin el trabayu de los mozos. Sobremanera les muyeres, tamién les lesbianes, non podíen dexase quedase ensin fíos neses circunstancies, una y bones el trabayu de los neños yera necesariu pa la sobrevivencia. En tales circunstancies la creación de subculturas homosexuales yera práuticamente imposible y permanecieron como privilexo namái al algame de les clases pudientes.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 49-53.</ref> Tres el [[Crack del 29|Crack de 1929]], nos años trenta vio un renacer de la mojigatería en munchos aspeutos. Tamién la vida pública homosexual sintió les consecuencies. Nos escenarios de Nueva York taba prohibíu amosar la homosexualidá o otros conteníos clasificaos como «malvaos» dende 1927, de resultes de la Wales Theatrical Padlock Bill. Nun actu de autocensura preventiva, la industria del cine comprometer en 1934 a cumplir el [[Códigu Hays]], qu'afitaba los conteníos que yeren moralmente aceptables pal públicu. El puntu 2-4 del códigu —«perversión sexual o cualquier referencia tán prohibíes»— escluyía l'amuesa de conteníos homosexuales. Por cuenta de que la prensa y la radio tamién inoraben la tema y —cola esceición de la lliteratura médica especializada— los llibros tampoco s'ocupaben d'ello, mientres tola dómina anterior a la [[Segunda Guerra Mundial]] podía vivise ensin llegar a tener noticies de la esistencia de daqué como la homosexualidá.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 71 y sig.; Kaiser, páx. 19.</ref> Los homosexuales tamién podíen axuntase en ciudaes como Nueva York nos [[años 1930|años trenta]] y principios de los [[años 1940|cuarenta]], namás que pertenecieren a les clases altes. Puntos d'alcuentru famosos yeren la [[Ópera del Metropolitan]], el teatru Sutton y chigres elegantes como'l Oak Room del hotel [[The Plaza]] y el chigre del Hotel Astor. Esistíen puntos d'alcuentru similares n'otres grandes ciudaes. Al contrariu que los llugares d'alcuentru de los menos pudientes, estos discretos llocales nun sufríen práuticamente asaltos policiales. Nos años trenta y cuarenta, les lesbianes de Nueva York atopar nel Howdy Club.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 60, 72f; Kaiser, páx. 14.</ref> Nesos dos décades yá había estrelles del cine —como los actores [[William Haines]], el ''[[latin lover]]'' [[César Romero]], [[Clifton Webb]] y [[Monty Woolley]]— que nun faíen un secretu de la so homosexualidá. == Segunda Guerra Mundial == La entrada de EE.&nbsp;UU. na [[Segunda Guerra Mundial]] (1941) tuvo un pesu enorme na creación d'una identidá de grupu dientro de los homosexuales. El 13% de la población total estauxunidense entró a formar parte del [[Exércitu de los Estaos Xuníos|exércitu]] mientres la Guerra. Nenguna otra institución del país había consiguíu tal concentración d'homes homosexuales y la paradoxa foi que, mientres el xefes militares intentaben reprimir y estigmatizar la homosexualidá, los homosexuales taben impresionaos pol so propiu númberu. Por cuenta de que dientro de los espectáculos qu'ufiertaben a les tropes nun había abondes muyeres, la direición militar impulsó la realización d'espectáculos de [[Drag queen]], que fueron aprovechaos por munchos homosexuales pa establecer y curiar de forma azorronada una cultura gai.<ref>Kaiser, páx. 25-30, 37; McGarry/Wasserman, páx. 35.</ref> Nos cuerpos femeninos —como la [[Women's Army Corps|WAC]] (Women's Army Corps) y la [[Women Accepted for Volunteer Emergency Service|WAVES]] (Women Accepted for Volunteer Emergency Service)—, nos que sirvieron mientres la Segunda Guerra Mundial 275.000 muyeres, surdió una subcultura lésbica floreciente. Pero tamién les muyeres civiles aprovecharon la situación, yá que, nesta dómina ensin homes, dos muyeres que salíen xuntes nun llevantaben barruntos.<ref>Kaiser, páx. 25-30; McGarry/Wasserman, páx. 77.</ref> Hasta principios de los años cuarenta, l'exércitu estauxunidense ocupárase de los casos aisllaos d'homosexualidá con [[tribunal militar|tribunales militares]]. Cuando los casos atropar mientres la Segunda Guerra Mundial, l'exércitu intentó per primer vegada torgar la entrada de los homosexuales con tests psicolóxicos. Estes midíes amosáronse infructuoses, yá que nin los tests yeren fiables, nin los homosexuales teníen interés en ser alcontraos y de que se-yos cargara col estigma de la homosexualidá, del que nun se diben a llibrar na vida civil. De los 18 millones d'homes, menos de 5.000 fueron refugaos por homosexualidá. Munchos homosexuales buscaben demostrar nel exércitu que nun correspondíen al tópicu del ''maruxu'' amuyeráu y preferíen cuerpos especialmente «masculinos» como los ''[[Cuerpu de Marines de los Estaos Xuníos|marines]]''. El númberu d'homes y muyeres que fueron espulsaos por homosexualidá del exércitu («blue discharge») alzar a cuasi los 10.000. Pa los afeutaos, la vuelta a la vida civil yera de cutiu difícil, yá que non yá fuera [[outing|espuesta públicamente la so homosexualidá en contra de la so voluntá]], sinón que tampoco llograben les compensaciones a les que davezu teníen derechu los militares espachaos.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 33-35; Kaiser, páx. 28-32.</ref> == 1945-1968 == === La reclasificación psiquiátrica de la homosexualidá === Cola puxanza del [[psicoanálisis]] (a partir de 1896), tamién s'impunxo na psiquiatría estauxunidense la idea de que la homosexualidá yera un tipu de [[neurosis|desequilibriu neuróticu]]. Esta opinión tamién yera defendida por instituciones humanitaries, como los [[cuáqueru|cuáqueros]], que nos años cuarenta dirixíen el Quaker Emergency Service, que los sos Centros de Reaxuste yeren centros de rehabilitación destinaos especialmente a los homosexuales masculinos. Hasta finales de la Segunda Guerra Mundial, los psiquiatres creíen que l'orixe de la homosexualidá taba nun desequilibriu hormonal, lo que yera tratáu de cutiu con melecines. Otros métodos típicos de la dómina que s'emplegaron pa «curar» la homosexualidá fueron el psicoanálisis tradicional, la [[terapia d'iñerizu]], la [[terapia de shock]] y la [[lobotomía]] (esta postrera hasta 1951). Dende empiezos del sieglu XX, homes y muyeres homosexuales yeren zarraos pola fuercia n'hospitales, otros buscaba tratamientu psicolóxicu por iniciativa propia. Polo xeneral, hasta la Segunda Guerra Mundial, la homosexualidá yera considerada un fenómenu desaxeradamente raru.<ref>[http://www.lgbtran.org/Collection.aspx?ID=169 Quaker Emergency Services]; Kaiser, páx. 26, 56; McGarry/Wasserman, páx. 42.</ref> En 1941, el psiquiatra de Nueva York [[George Henry]] publicó'l so estudiu ''Sex Variants'' (variantes sexuales), basáu en cientos d'entrevistes. L'estudiu, revesosu pol so métodu, foi'l primeru qu'ufiertó en EE.&nbsp;UU. un perfil representativu de la homosexualidá masculino y femenino de la dómina.<ref>[http://www.gayhistory.com/rev2/factfiles/ff1941.htm 1941: Henry Publishes ''Sex Variants''].</ref> Polo xeneral, la moralidá sexual relaxar mientres esti tiempu. Un factor importante ser la disponibilidad d'[[antibióticos]]. [[Enfermedaes de tresmisión sexual]] como la [[sífilis]] y la [[gonorrea]] convertir n'enfermedaes curables y el mieu a l'andada yá nun yera torga pa la lliberalización del sexu. Ente que pa los estauxunidense heterosexuales la [[revolución sexual]] tuvo qu'esperar hasta la introducción de les [[Píldora anticonceutiva|píldores anticonceutives]] (1960), pa los homosexuales yá se daben les condiciones dende los años trenta.<ref>Kaiser, páx. 119.</ref> Los miembros del exércitu estauxunidense, mientres los primeros años de la Segunda Guerra Mundial, yeren encarcelaos si yeren sospechosos d'homosexualidá. En 1944 la xefatura militar ordenó nel so llugar qu'eses persones fueren hospitalizaes a encomalo. Los psiquiatres militares llograron d'esta manera la posibilidá d'estudiar a los homosexuales nun númberu y con una representatividá como nunca se fixera antes en EE.&nbsp;UU. Una serie de psiquiatres —ente ellos [[Clements Fry]] y [[Edna Rostow]]— llegaron, al traviés d'estos estudios, a conclusiones que nun coincidíen cola opinión mayoritaria de que la homosexualidá yera un desequilibriu, pero nun se-yos emprestó enforma oyíu.<ref>Kaiser, páx. 48-50.</ref> En 1948 siguió-yos l'estudiu d'[[Alfred Kinsey]] ''[[Informe Kinsey|El comportamientu sexual del home]]''. Esti estudiu, que tamién se basaba n'entrevistes, tuvo un impautu enorme na sociedá estauxunidense, yá que confrontaba al públicu per primer vegada col fechu de que la homosexualidá y la bisexualidá nun yeren fenómenos marxinales, sinón qu'afectaben en mayor o menor grau a la mayoría de la población. El trabayu de Kinsey contribuyó de manera decisiva a lliberar el discursu social sobre la sexualidá de la so parte relixosa y moral y averalo a un discursu científicu. El [[Institutu Kinsey]], fundáu por Kinsey en 1947, siguió publicando darréu importantes estudios sobre la homosexualidá.<ref>[http://www.gayhistory.com/rev2/factfiles/ff1948.htm 1948: Kinsey Publishes ''Sexual Behavior in the Human Male'']; Kaiser, páx. 53; [http://www.indiana.edu/~kinsey/ Páxina web del Institutu Kinsey]</ref> En 1951 apaeció'l llibru ''The Homosexual in America'' (l'homosexual en EE.&nbsp;UU.) d'[[Edward Sagarin]], que lo publicar sol seudónimu Donald Webster Cory. El llibru, escritu dende un puntu de vista favorable a la homosexualidá, tuvo dalgún ésitu, haciéndo una semeya completa de la subcultura homosexual masculina.<ref>[https://web.archive.org/web/20090606151656/http://www.glbtq.com/social-sciences/sagarin_y.html Edward Saragin]</ref> En 1957 [[Evelyn Hooker]] publicó'l so respetáu estudiu ''The Adjustment of the Male Overt Homosexual'' (l'adaptación del home abiertamente homosexual), nel que se demostraba per primer vegada que los homes homosexuales nun s'estremaben de los heterosexuales tocantes a salú mental. En 1965 siguió'l llibru ''Sexual Inversion: The Multiple Roots of Homosexuality'' (inversión sexual: los múltiples raigaños de la homosexualidá) de [[Judd Marmor]], nel que s'argumentaba que l'actitú escontra la homosexualidá yera determinada pola cultura. L'[[Asociación Psiquiátrica d'Estaos Xuníos]], basándose nestos estudios, decidió, el 15 d'avientu de 1973, borrar la homosexualidá de la so llista d'[[enfermedá mental|enfermedaes mentales]]. Sicasí, dalgunos pocos psiquiatres de sonadía como [[Charles Socarides]] y [[Irving Bieber]] prefirieron caltener la so opinión de que la homosexualidá yera un desequilibriu neuróticu hasta finales del sieglu XX.<ref>Kaiser, páx. 163, 237 y sig.; {{enllaz rotu|1=[http://pn.psychiatryonline.org/cgi/content/full/39/3/2 Judd Marmor] |2=http://pn.psychiatryonline.org/cgi/content/full/39/3/2 |bot=InternetArchiveBot }}; [http://findarticles.com/p/articles/mi_m1589/is_2002_Nov_12/ai_94598255 The APA decision December 1973]</ref> === Cultura homosexual na ciudá de Nueva York === [[Ficheru:GoreVidalVanVechten1.jpg|thumb|200px|L'escritor y ensayista [[Gore Vidal]] (1925-2012) foi unu de los pocos intelectuales neoyorquinos que vivía abiertamente la so homosexualidá nos años cincuenta.]] Mientres la Segunda Guerra Mundial, cientos de miles de militares pasaron por Nueva York de camín a Europa o de vuelta. Nos años cincuenta vivíen equí más artistes ya iconoclastes de cualquier enclín sexual qu'en cualesquier otra ciudá estauxunidense. Inclusive antes de la Guerra, la comunidá homosexual de Nueva York yera la mayor del país, pero a partir de 1940 esa importancia aumentó. Munchos de los que volvíen de la Guerra asítiase en Nueva York. Apaecieron nuevos llocales con aires homoeróticos, como'l chigre del [[hotel Savoy-Plaza]]. Yá dende principios de los años trenta realizábase añalmente un ''drag ball'' (un baille de [[drag queen]]s), en [[Harlem]], qu'algamó'l so máximu en 1944. En 1945 apaeció la [[Veterans Benevolent Association|Veterans Benevolent Association (VBA)]], una organización de beneficencia, que se dedicaba a ayudar sobremanera a ex&nbsp;soldaos que fueren llicenciaos de manera deshonrosa por homosexualidá. Tres la Guerra la cultura de la ciudá viose marcada polos escritores de la [[xeneración beat]], ente los qu'había un númberu especialmente alzáu d'homosexuales. En Harlem floriaben dende los años cuarenta los Mount Morris Baths, una de les primeres y inoficiales cases de baños homosexuales de Nueva York. Les cases de baños yeren afayaes como puntos d'alcuentru d'homosexuales na midida na que diben perdiendo la so función orixinal, cuidao que cada vez más viviendes teníen baños propios. Nos años sesenta, la ciudá tenía un ambiente homosexual floreciente, con más de cuarenta bares y clubes gais y trés o cuatro bares pa lesbianes. Los chigres cumplíen una función entá más importante pal desenvolvimientu de la cultura lésbica, de lo que lo yeren pa la cultura gai, yá que pa les lesbianes nun esistíen otros puntos d'alcuentru.<ref>Kaiser, páx. 38-51, 88; McGarry/Wasserman, páx. 60; [https://web.archive.org/web/20071214223744/http://www.encyclopedia.com/doc/1G1-53286453.html Biblical gender bending in Harlem]; VBA: [https://web.archive.org/web/20070607053926/http://www.peacecouncil.net/pnl/02/710/710GLBTPride.htm Don't Worry, Honey, Your Roots Aren't Showing]; [http://charlestaylor.wordpress.com/?s=The+Last+of+the+Great+Bath+Houses&submit=Search The Last of the Great Bath Houses]; McGarry/Wasserman, páx. 4, 77, 142; Elizabeth Lapovsky Kennedy, Madeline D. Davis: “I could hardly wait to get back to that chigre”. Lesbian chigre culture in Buffalo in the 1930s and 1940s, en Brett Beemyn (ed.): ''Creating a Place for Ourselves: Lesbian, Gay, and Bisexual Community Histories'', páx. 27-72.</ref> Igualmente mientres la Segunda Guerra Mundial, apaeció un ambiente intelectual homosexual, en que'l so centru atopar el mecenes [[Lincoln Kirstein]], a que'l so [[salón lliterariu]] allegaben, ente otros, los escritores [[W. H. Auden]], [[Glenway Wescott]] y [[Monroe Wheeler]] y el pintor [[Paul Cadmus]]. En Nueva York tamién vivíen homosexuales inconformistes, como los poetes [[Allen Ginsberg]], [[John Ashbery]], [[Frank O'Hara]] y [[Audre Lorde]], los escritores [[Gore Vidal]], [[Truman Capote]], [[Christopher Isherwood]], [[W. H. Auden]], [[William Inge]], [[Arthur Laurents]], [[Edward Albee]] y [[Tennessee Williams]], el pintores [[Jasper Johns]], [[Robert Rauschenberg]] y [[Ellsworth Kelly]], el fotógrafu [[George Platt Lynes]], l'arquiteutu [[Philip Johnson]], el baillarín [[Rudolf Nuréyev]] y el compositores [[Leonard Bernstein]], [[Ned Rorem]], [[John Cage]], [[Aaron Copland]] y [[Cole Porter]]. La mayoría d'estos artistes preferíen, naturalmente, que la so condición sexual nun se fixera pública.<ref>Kaiser, páx. 42 y sig., 89, 120.</ref> === Dómina del mccarthismu === [[Ficheru:Boys beware.ogv|thumb|Curtiu realizáu en 1961 pa prevenir a los nuevos sobre «el peligru homosexual».]] En EE.&nbsp;UU., mientres la dómina del [[mccarthismu]], empezó una caza contra elementos llamaos «subversivos», que según el convencimientu de [[Joseph McCarthy]] y munchos otros conservadores, habíen infiltrado el gobiernu estauxunidense a tolos niveles p'apurrir el país a los [[comunismu|comunistes]]. A los «subversivos», amás d'otros grupos marxinales, xuniéronse-yos llueu'l conxuntu de «los homosexuales». McCarthy y el Secretariu d'Estáu [[John Puerifory]] declararon qu'había una homosexualidá clandestina» que faía'l trabayu preparatorio pa la combalechadura comunista». Esta [[teoría de la combalechadura]] basar nun rumor que circulaba por [[Washington (Distritu de Columbia)|Washington]] que dicía qu'[[Adolf Hitler|Hitler]] tuviera en posesión d'una llista d'homosexuales estranxeros —tamién estauxunidenses— pa chantajearlos, llista que cayería en 1945 en manes de la [[estalinismu|estalinista]] [[Xunión Soviética]]. El planificador de la campaña antihomosexual foi'l conseyeru de McCarthy [[Roy Cohn]], anque tuvo'l sofitu del presidente del comité nacional del [[Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos|Partíu Republicanu]], [[Guy Gabrielson]]. La prensa acuñó les pallabres ''pervert peril'' ('peligru malváu') y ''[[lavender scare]]'' ('terror rosa') y, a partir de la primavera de 1950, actuar contra homosexuales, cola resultancia de que munchos funcionarios homosexuales perdieron el so trabayu. En 1954 el [[Federal Bureau of Investigation|FBI]] empezó a infiltrar y xixilar a organizaciones homosexuales.<ref>[https://web.archive.org/web/20030426051313/http://members.aol.com/matrixwerx/glbthistory/mccarthyism.htm Joseph McCarthy and McCarthyism]; [http://www.workers.org/2005/us/lgbtseries_0224/ 1950: 'Lavender scare'!]; [http://www.thetaskforce.org/about_us/history Task Force History]</ref> Ente los más conocíos críticos de la campaña de bilordiu atopaba'l periodista [[Max Lerner]], qu'escribió pal ''[[Washington Post]]'' en 1950 la serie de artículo «Washington Sex Story». En 1953 el presidente d'Estaos Xuníos [[Dwight D. Eisenhower]] robló la orde executiva nᵘ 10450 que, ente otres coses, dicía que'l gobiernu nun podía dar trabayu a nengún homosexual n'interés de la seguridá nacional. La prohibición d'entrar nel funcionariado pa los homosexuales caltener hasta 1975.<ref>Kaiser, páx. 69, 80; McGarry/Wasserman, páx. 37 y sig.; [http://www.archives.gov/federal-register/codification/executive-order/10450.html?template=print Executive Order 10450]</ref> La mayor [[histeria coleutiva]] en contra de los homosexuales na hestoria de EE.&nbsp;UU. producir n'ochobre de 1955 en [[Boise]], Idaho, tres [[escándalu de Boise|presuntos asaltos a, supuestamente, cientos de mozos]]. La policía entrugó a cuasi 15.000 residentes en busca d'un grupu d'autores homosexuales. Les investigaciones producieron cientos de nomes de sospechosos d'homosexualidá. Finalmente detúvose a 16 homes, de los que 9 fueron condergaos.<ref>[http://www.magicvalley.com/articles/2005/06/25/news_localstate/news_local_state.7.txt Documentary to probe 50-year-old Boise scandal]</ref> === Homosexuales nel movimientu de derechos civiles (1955-1968) === [[Ficheru:Jamesbaldwin.jpg|thumb|200px|L'escritor bisexual [[James Baldwin]] foi unu de los más conocíos precursores del movimientu de derechos civiles. Fotografiáu por Carl van Vechten, 1955.]] Yá en 1951 Edward Sagarin indicara que los homosexuales —al igual que los [[xudíu|xudíos]] y los [[afroamericano|afroamericanos]]— yeren una de les minoríes con problemes más importantes de EE.&nbsp;UU. Por cuenta de que, nos años cincuenta y principios de los sesenta, la homosexualidá taba muncho más envolubrada en tabús que la discriminación de afroamericanos y amás los homosexuales almitíen la so condición públicamente en rares ocasiones, los sos derechos nun apaecíen na axenda de los defensores de los derechos civiles. Activistes como [[Jack Nichols (activista)|Jack Nichols]] y [[Franklin Y. Kameny]], qu'en 1968 acuñó'l eslogan ''«Gay is good»'' ('lo homosexual ye bonu', xuegu de pallabres con ''God is good'', 'Dios ye bonu'), participaron en demostraciones a favor de los derechos civiles de les minoríes, como la [[cola sobre Washington pol emplegu y la llibertá]], pero nun lu fixeron como representantes del movimientu gai.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 140; Kaiser, páx. 140, 147.</ref> Unu de los activistes más importantes del movimientu de derechos civiles en EE.&nbsp;UU. foi l'escritor abiertamente bisexual [[James Baldwin]], que les sos noveles han denotado una y otra vez la enorme presión que sufren los que son bisexuales y negros al empar. Otru activista del movimientu de derechos civiles abiertamente homosexual foi [[Bayard Rustin]], que foi conseyeru de [[Martin Luther King]] nos años sesenta, pero que más tarde pondría más énfasis na defensa de los derechos de los homosexuales. El Civil Rights Movement sería más tarde el modelu del movimientu d'emancipación de los homosexuales.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 153.</ref> === Organización del movimientu de derechos civiles pa homosexuales === Yá en payares de 1950 [[Harry Hay]] funda en [[Los Ánxeles]] la primer organización homosexual de EE.&nbsp;UU. que tendría continuidá: la [[Mattachine Society]]. Oficialmente, nun sería hasta 1954, so otru equipu directivu, que se fundaría la organización. L'oxetivu principal de l'asociación, que llueu tendría sucursales n'otres ciudaes estauxunidenses y editaría una revista, la ''Mattachine Review'' (1955-1966), yera faer propaganda pa consiguir la reconocencia social de los homosexuales. Tamién en 1950, en Los Ánxeles, fundóse la [[Knights of the Clock]] que'l so oxetivu yera sofitar a pareyes homosexuales con color de piel distinto.<ref>[https://web.archive.org/web/20031017042241/http://members.aol.com/matrixwerx/glbthistory/mattachine.htm Mattachine Society]; Knights of the Clock: [http://www.workers.org/2005/us/lavender-rede-39/ Pre-Stonewall gai organizing]</ref> En 1952, un grupu d'ex&nbsp;miembros de la Mattachine Society fundaron [[ONE, Inc.]], una organización LGBT basada en Los Ánxeles. ONE, Inc. editó a partir de 1953 la esitosa revista ''ONE Magacín'' y fundó en 1956 el [[ONE Institute]], qu'a partir de 1957 ufiertaba cursos sobre la hestoria de la homosexualidá. El One Institute, de la mesma, editaba la primer revista científica a nivel nacional que'l so tema principal yera la homosexualidá, el ''One Institute Quarterly''. ONE, Inc. fundir en 1996 col [[Institute for the Study of Human Resources|ISHR]] (Institute for the Study of Human Resources).<ref>[https://web.archive.org/web/20061109170151/http://www.infopt.demon.co.uk/suppress.htm The Suppression of Lesbian and Gay History]; McGarry/Wasserman, páx. 146.</ref> En 1955 fundar en [[San Francisco (California)|San Francisco]] la primer asociación lésbica pa la defensa de los sos derechos civiles. Cola creación de [[Daughters of Bilitis|DOB]] (Daughters of Bilitis), que llueu tendría sucursales n'otres ciudaes estauxunidenses y que dende 1956 publicó la revista ''[[The Ladder (revista)|The Ladder]]''; pretendía entamase un foru social que, al contrariu que los chigres pa lesbianes, fora seguro frente a les razzias policiales.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 146f.</ref> Kameny y Nichols fundaron en 1961 la Mattachine Society of Washington, que, al contrariu que'l so equivalente de Nueva York, pretendía consiguir cambeos políticos y empezó a faer trabayu de [[lobby]], que se centraben sobremanera en consiguir el fin de la prohibición pa homosexuales de trabayar nel funcionariado públicu. En 1962 fundar en [[Filadelfia]] la [[Janus Society]] qu'editó la revista ''Drum Magacín'', de gran tirada y bien lleida. En 1963 dalgunes de les mayores organizaciones homosexuales xunir na [[East Coast Homophile Organizations|ECHO]] (East Coast Homophile Organizations).<ref>Kaiser, páx. 140-148; [http://www.workers.org/2006/us/lavender-rede-59/ Mid-1960s gay activists target U.S. gov't]; [http://findarticles.com/p/articles/mi_km4448/is_200510/ai_n16261035 Janus Society]</ref> El 19 de setiembre de 1964 producióse la primer manifestación a favor de los derechos de los homosexuales na hestoria de EE.&nbsp;UU.; un grupu d'unos 10 manifestantes protestó esi día en Whitehall Street (na ciudá de Nueva York) contra la discriminación de los homosexuales nel exércitu. Nel branu de 1965 produciéronse manifestaciones asemeyaes per primer vegada na capital, Washington. En 1966/67 creóse la [[North American Conference of Homophile Organizations|NACHO]] (North American Conference of Homophile Organizations), la primer federación d'organizaciones de EE.&nbsp;UU., que tenía más de 6000 miembros, pero que s'eslleió en 1970. La primer universidá estauxunidense que reconoció una asociación estudiantil homosexual foi la [[Universidá de Columbia]] (Nueva York) en 1967. En xineru de 1967 dellos cientos de persones protestaron nel [[Sunset Boulevard]] (en Los Ánxeles) contra les razzias policiales contra chigres gais; foi la mayor manifestación d'homosexuales hasta la fecha. Esi mesmu añu, nel Greenwich Village, en Nueva York, l'activista Craig Rodwell abrió la primer llibrería de temática LGBT del país, la [[Oscar Wilde Memorial Bookshop]].<ref>Kaiser, páx. 140-148; McGarry/Wasserman, páx. 156; [http://bayarea.indymedia.org/newsitems/2007/05/02/18408692.php 1964 – first queer picket in NYC, about military?]; Demonstrationen in Washington: [http://www.aaronsgayinfo.com/timeline/time60.html Queer Heritage. A Timeline]; {{enllaz rotu|1=[http://search.cityguide.aol.com/newyork/entertainment/oscar-wilde-memorial-bookshop/v-106920247 Oscar Wilde's Last Stand] |2=http://search.cityguide.aol.com/newyork/entertainment/oscar-wilde-memorial-bookshop/v-106920247 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> === Cultura homosexual fora de Nueva York === [[Ficheru:The Castro (6163133524).jpg|thumb|[[Bandera gay|Banderes gay]] asitiaes nel [[Castro (San Francisco)|distritu de Castro]] de [[San Francisco (California)|San Francisco]].]] Subculturas homosexuales yá esistíen dende finales del sieglu XIX en munches ciudaes estauxunidenses, como Chicago, Los Ánxeles y San Francisco. San Francisco recibió una inmigración d'homosexuales especialmente alta desque nos años cincuenta'l escritores de la [[Xeneración beat]] instalárense ellí. L'activista gai [[José Sarria]] yá se presentó en 1961 a conceyal del conceyu de la ciudá. La revista ''[[Life (revista)|Life]]'' declaró la ciudá en 1964 la «capital gai d'América». Esi mesmu añu fundar en San Francisco la [[Society of Individual Rights|SIR]] (Society of Individual Rights), que tenía una orientación más política que la Mattachine Society y que, poro, sirviría de modelu a organizaciones posteriores.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 83; [https://web.archive.org/web/20131203005833/http://www.glbtq.com/social-sciences/sarria_j.html José Sarria]; [https://web.archive.org/web/20080611150910/http://www.shapingsf.org/ezine/gai/files/sirights.html Society of Individual Rights]</ref> Tal como punxeron n'evidencia Brett Beemyn y un equipu d'autores, la subcultura homosexual non yá esistía nel ambiente supuestamente más lliberal y modernu de les grandes ciudaes, sinón que tamién innumberables pequeñes ciudaes teníen el so propiu ambiente.<ref>Brett Beemyn (ed.): ''Creating a Place for Ourselves: Lesbian, Gay, and Bisexual Community Histories''.</ref> === Relixón y homosexualidá === Cuando nos años cincuenta y sesenta la relixón foi perdiendo influencia y, sobremanera, los tabús impuestos pol [[puritanismu]] fueron esaniciándose unu tres otru, delles comunidaes relixoses empezaron a repensar el so puntu de vista frente a la homosexualidá. La diócesis [[episcopaliano|episcopaliana]] de Nueva York sofitó en 1964 la descriminalización de los actos homosexuales. Tamién en 1964 el reverendu [[Ted McIlvenna]] y otros relixosos fundaron el Council on Religion and the Homosexual, que promocionando viviegamente una actitú positiva escontra la homosexualidá, consiguió una gran influencia, sobremanera ente los heterosexuales lliberales. En 1967 un congresu de representantes de la Ilesia episcopaliana decidió que la homosexualidá yá nun tenía de ser condergada. En 1968 un grupu d'homosexuales crearon en Los Ánxeles la [[Metropolitan Community Church]], una ilesia llibre que creció rápido y na actualidá coordina una rede d'ilesies per tol país. Otres comunidaes relixoses, como la [[Ilesia católica]] y les ilesies protestantes conservadores, de cutiu so la denominación d'[[ilesies evanxéliques|evanxélica]]s, siguen calteniendo'l so refugu a la homosexualidá hasta'l presente.<ref>Kaiser, 28, 142y sig.; McGarry/Wasserman, páx. 153; [http://www.oasiscalifornia.org/sfcrh.html The San Francisco Council on Religion and the Homosexual]</ref> Dientro del xudaísmu estauxunidense, fueron los [[xudaísmu reconstruccionista|xudíos reconstruccionistas]] y los [[xudaísmu reformista|xudíos reformistes]] les corrientes que primero s'abrir a la homosexualidá. En 1972 crear en Los Ánxeles, la primer congregación xudía formada por homosexuales: Beit Chaim. Un añu más tarde apaeció en Nueva York la congregación Beit Simchat Thora. Yá en 1969 homosexuales católicos fundaren la organización [[DignityUSA]]; en 1974 siguió [[IntegrityUSA]] de los episcopalianos y en 1977 Affirmation: Gay & Lesbian Mormons de la [[La Ilesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes]].<ref>McGarry/Wasserman, páx. 218.</ref> === Homosexualidá nos medios de comunicación === Dempués de qu'en 1963 [[Abraham Michael Rosenthal|A. M. Rosenthal]] convertir n'editor del ''[[The New York Times]]'', el periódicu foi'l primeru de los grandes diarios estauxunidenses en publicar grandes artículos sobre la homosexualidá. Editoriales como ''«Growth of Overt Homosexuality in City Provokes Wide Concern»'' ('La crecedera de la homosexualidá pública na ciudá provoca esmolición n'amplios sectores', 17 d'avientu de 1963) nun yeren necesariamente a favor de los homosexuales, pero acabaron cola supresión de la tema del discursu públicu y consiguió l'atención del país. Ente los famosos que la so —involuntaria— salida del armariu llogró llegar a los titulares cunten el campeón de tenis [[Bill Llomen]] (1947) y el conseyeru eleutoral de [[Lyndon B. Johnson]], [[Walter Jenkins]] (1964).<ref>Kaiser, páx. 52, 140, 156 y sig., 270.</ref> La supresión de códigu de Hays nos años sesenta evidenció l'amenorgamientu de la influencia del puritanismu moral na industria del cine estauxunidense. Dende finales de los años cincuenta, habíense alloriáu realizáu en [[Hollywood]] películes como ''[[Suddenly, Last Summer]]'' (''De sópitu, l'últimu branu'', 1959), ''[[The Children's Hour]]'' (''El llevantu'', 1961), ''[[Advise & Consent]]'' (''Advise and Consent'', 1962), ''[[Reflections in a Golden Eye]]'' (''Reflexos d'un güeyu doráu'', 1967), ''[[The Fearless Vampire Killers]]'' (''El baille de los vampiros'', 1967), ''[[Flesh]]'' (1968), ''[[The Gay Deceivers]]'' (1969), ''[[Midnight Cowboy]]'' (''Midnight Cowboy'', 1969) y ''[[The Boys in the Band]]'' (''Los mozos de la banda'', 1970), nes que la homosexualidá apaecía de manera cada vez más esplícita.<ref>Kaiser, páx. 143, 187.</ref> == 1969-1980 == [[Ficheru:Stonewall Inn with Flowers-2005.jpg|thumb|200px|El chigre Stonewall Inn na cai [[Christopher Street]] nel barriu neoyorquín de Greenwich Village en 2005.]] === Disturbios de Stonewall (1969) === {{AP|Disturbios de Stonewall}} Por cuenta de que les autoridaes de Nueva York de cutiu negaben la llicencia pa sirvir alcohol a los chigres que yeren visitaos por homosexuales y nestos sirvía alcohol de toes formes, producíense asaltos policiales regularmente nos chigres d'ambiente mientres los años sesenta. El [[28 de xunu]] de [[1969]] unu d'estos asaltos nel chigre [[Stonewall Inn]] acabó col refugu violentu de les fuercies policiales y un asediu de dellos díes. Los homosexuales estauxunidenses hasta esi momentu nunca realizaren resistencia física y l'aición tuvo enforma impautu ente los gais, y non yá tuvo de resultes una solidarización al curtiu plazu, sinón que tamién foi'l puntu de partida de la campaña internacional del arguyu gai. Mirando escontra tras, munchos activistes gais diéron-y una grandor míticu a los disturbios de Stonewall, proveniente principalmente de la necesidá de dar a la llucha pola emancipación gai un entamu simbólicu, del estilu de la [[toma de la Bastilla]].<ref>McGarry/Wasserman, páx. 6, 17 y sig., 33.</ref> Los asaltos policiales nun terminaron colos disturbios de Stonewall. El 8 de marzu de 1970 la policía detuvo nel Snake Pit, otru chigre gai del Greenwich Village, a 167 persones. L'incidente tuvo una relevancia especial porque unu de los deteníos, un mozu [[arxentín]], por mieu a perder el so visáu, saltó pela ventana y mancóse gravemente.<ref>[http://www.cs.cmu.edu/afs/cs/user/scotts/ftp/bulgarians/stonewall.txt Back to Our Future?]</ref> === Enclinos xenerales na cultura homosexual tres Stonewall === Los disturbios Stonewall deben una parte de la so influencia a que fueron nuna dómina llena de cambeos sociales y culturales. Los disturbios taben entroncados nun tresformamientu de los valores y una lliberalización de la sexualidá, que tamién se podía ver na [[revolución sexual]] y nel movimientu [[hippie]].<ref>Kaiser, páx. 19, 137 y sig., 148-150, 209; McGarry/Wasserman, páx. 84 y sig.</ref> Lesbianes y gais de zones rurales y pequeñes ciudaes emigraron en grandes cantidaes a ciudaes como San Francisco, Nueva York, [[West Hollywood]], Chicago, [[Nueva Orleans]], [[Atlanta]] y [[Houston]], que vivieron una esplosión como centros d'una cultura abiertamente homosexual. Esta estremóse aína en munches subculturas menores, que teníen de la mesma puntos d'alcuentru distintos. Nuna dómina na que'l mundu heterosexual vistir cola moda [[unisex]] y almiraba a ídolos [[Andróxinu|andróxinos]], como por casu a [[David Bowie]], los gais, otra manera, siguíen un patrón de «masculinización» de la so imaxe. A principios de los años setenta estiéndese'l tipu social llamáu ''Castro Street clone'' (clon de la cai Castro), que se caracterizaba por llevar botes de cueru, [[Jeans|vaqueros Levi's]] bien afechos, [[Chaqueta]] de cueru y bigote, amás de dir regularmente al ximnasiu. Esti ambiente de cueru y vaqueros yera desaxeradamente [[promiscuidá|promiscuo]], un fechu que reconocieron a partir de los años setenta los dueños de chigres gais abriendo ''[[darkroom]]s'' (habitaciones o cuartos escuros). Polo xeneral, establecimientos comerciales como chigres, cines y saunes especializaes en públicu homosexual fueron sustituyendo la función d'amieste qu'hasta'l postreru cuartu del sieglu XX tuvieren los llamaos ''cruising spots'' (zones d'amieste), como parques y baños públicos. A lo llargo de los años setenta apaez tamién l'ambiente de fiestes gais, qu'acabaron siendo enormes bailles entamaos por profesionales. Mientres la so dómina de rellumanza, nos años noventa, estes ''[[Circuit Party]]'' (fiestes de circuitu) duraben dos díes y participaben de cutiu más de 10.000 homes.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 84 y sig., 95, 101, 108; [http://thecastro.net/scenes/scene05.html The Castro Clone]</ref> Por cuenta de que el términu homosexual» caltenía connotaciones negatives provenientes de la psiquiatría, foi refugáu por munchos homosexuales de los años setenta, al igual que l'[[eufemismu]] «[[homófilo]]»; nel so llugar reivindicóse y reintroducióse nel llinguaxe cultu, ensin les connotaciones negatives, la pallabra «[[gai]]» (marica), qu'hasta entós usaren el opositores a la homosexualidá.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 160.</ref> === El movimientu homosexual tres Stonewall === Los disturbios de Stonewall marquen una rotura na hestoria de los homosexuales nos Estaos Xuníos. Representen l'entamu d'una autoorganización y interconexión acelerada de la subcultura gai, un movimientu que tamién camuda radicalmente'l so programa políticu. Ente que los activistes de les xeneraciones anteriores, como los representantes de la Mattachine Society, llucharen sobremanera por una mayor aceptación, les xeneraciones siguientes a Stonewall esixíen la reconocencia social y una integración completa. A una fase radical, empobinada n'utopíes, que pierde impulsu a principios de los 70, sígue-y otra fase más realista y enfocada a consiguir reformes qu'aseguren los derechos civil y social de los homosexuales.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 162, 199 y sig.</ref> ==== Organización ==== Dende 1969 los homosexuales emplegaben de forma puntual la [[bandera del arcu iris]], que taba inspirada nel cantar ''[[Over the Rainbow]]'' que [[Judy Garland]] canta na película ''[[El magu de Oz (película)|El magu de Oz]]'' y que foi un símbolu tantu del arguyu gai y lésbicu, como de la diversidá de formes de vida. El so forma definitiva llograr en 1978, gracies al artista [[Gilbert Baker]] que vivía en San Francisco na dómina. [[Ficheru:Gay flag.svg|thumb|La bandera del arcu iris, un símbolu LGBT internacional.]] La politización que la comunidá homosexual sufrió mientres la dómina de los disturbios de Stonewall, espresar na creación d'organizaciones LGBT, como la radical [[Gay Liberation Front|GLF]] (Gay Liberation Front), que foi fundada en Nueva York darréu dempués de los disturbios. A diferencia de la Mattachine Society, el GLF lluchaba por un cambéu a xeitu de la sociedá. Pal primer aniversariu de los disturbios de Stonewall entamaron una manifestación d'homosexuales, la mayor vista hasta'l momentu: dende'l Greenwich Village hasta'l [[Central Park]], con dellos miles de participantes, que se convirtió na primera [[marcha del arguyu gai]]. Dende finales de los 60, los métodos de llucha yeren extraordinariamente variaos ya incluyíen, amás de les manifestaciones, piquetes (protestes puntuales), repartu d'octavielles y [[boicó]]s, tamién se realizaben ''gai-ins'' y ''kiss-ins'' ('besaes'). En 1969 l'activista de GLF Don Jackson consiguió una gran atención mediática cuando intentó fundar una colonia de vacaciones en [[Alpine County]] (California), que tenía de llevar el nome Stonewall Nation.<ref>Kaiser, páx. 216; McGarry/Wasserman, páx. 163, 175; Don Teal: ''The Gay Militants'', New York: Stein and Day, 1971; Don Jackson: [https://web.archive.org/web/20071207203206/http://205.188.238.109/time/magazine/article/0,9171,909680,00.html Gay Mecca Non. 1]</ref> N'avientu de 1969 apaez la [[Gay Activist's Alliance|GAA]] (Gay Activist's Alliance), qu'escoyó como símbolu la lletra griega [[lambda]] minúscula. La GAA, que al contrariu que la GLF tenía una estricta organización, alloñar de la violencia de los métodos y de l'axenda radical de la GLF, pero tamién buscó medios militantes na so llucha pola igualdá de los homosexuales. Pa llamar l'atención de los medios de comunicación, los miembros del GAA realizaben los llamaos ''zaps'', enfrentamientos públicos, pacíficos ya inesperaos con políticos y persones de la televisión, qu'aína llegaron a tarrecer estes aiciones.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 167f, 175.</ref> Por cuenta de que munchos travestidos y transexuales consideraben que los sos intereses nun taben bien representaos pol Gay Liberation Front, fundaron en 1970 una organización propia, la [[Street Transvestite Action Revolutionaries|STAR]] (Street Transvestite Action Revolutionaries). En 1971 fundóse la Lambda Llegal Defense and Education Fund (davezu llamada [[Lambda Llegal]]), una [[ONG]] qu'intentaba llevar a juicio caso escoyíos pa crear precedentes que beneficiaríen a tola comunidá homosexual. En 1973 ex&nbsp;miembros del Gay Activist's Alliance fundaron la NGTF (National Gay Task Force), que llueu sería renombrada como [[National Gay and Lesbian Task Force]] y que'l so oxetivu yera consiguir la igualdá pa los homosexuales al traviés del procesu parllamentariu. Al contrariu que munches otres organizaciones que sofitaben a les minoríes, estes organizaciones yeren sofitaes por miembros que de cutiu teníen bonos ingresos económicos, de forma que disponíen de cantidaes nada despreciables pa faer llabor de [[lobby]] y sofitar a los sos candidatos nes eleiciones, lo que lo convirtió nun axente importante na política.<ref>Kaiser, páx. 331; McGarry/Wasserman, páx. 201 y sig.</ref> Como alternativa a los chigres d'ambiente, nos que'l públicu tenía de pagar les bébores a precios escandalosos, a partir de los años setenta apaecen nes grandes ciudaes cafés que funcionaben como [[Organización ensin ánimu de lucro|organizaciones ensin ánimu d'arriquecimientu]]. De la mesma, d'ellos surdíen de cutiu centros comuñales de les organizaciones LGBT, nes que s'ufiertaben actos culturales y bailles.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 87 y sig.</ref> N'ochobre de 1979, activistes homosexuales realizaron per primer vegada una [[cola sobre Washington polos derechos de gais y lesbianes]], una manifestación na capital na que participaron más de 100.000 persones. En 1980 fundóse la [[Human Rights Campaign]], que na actualidá ye la organización homosexual que más miembros tien en EE.&nbsp;UU. y que, como tal, realiza un importante trabayu de lobby y sofita a candidatos que tán a favor de la causa LGBT.<ref>March on Washington: Mark Thompson: The Long Road to Freedom, páx. 181.</ref> ==== BDSM gai ==== [[Ficheru:Leather, Latex, and BDSM pride.svg|thumb|180px|La bandera del Arguyu del Cueru, símbolu del ambiente del cueru.]] Tres la II Guerra Mundial, desenvolvióse, a partir de la subcultura de los moteros, a la que pueden retrotrayese los entamos de la subcultura [[BDSM]] actual, en ciudaes como Nueva York, Los Ánxeles y Chicago l'ambiente del cueru ente los homosexuales masculinos.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 92; vease tamién el detalláu informe de Robert Bienvenu, ''The Development of Sadomasochism as a Cultural Style in the Twentieth-Century United States'', 2003, en llinia como PDF en [http://www.americanfetish.net/ Sadomasochism as a Cultural Style]</ref><ref>Información sobre'l desenvolvimientu históricu del movimientu homosexual sol puntu de vista del ambiente del cueru puede atopase en [https://web.archive.org/web/20100422203745/http://www.leatherarchives.org/exhibits/deblase/timeline.htm Timeline] del [[Leather Archives and Museum]].</ref> En 1972, [[Larry Townsend]] publicó ''Leatherman's Handbook'' (que puede traducise como 'manual d'amante del cueru'), nel que resumía les idees del movimientu del cueru, que más tarde seríen llamaos la ''Old Guard'' (vieya guardia). Nos años noventa, como reaición a la vieya guardia, que se caracterizaba por comportamientos y regles estrictes y por escluyir a lesbianes y heterosexuales, apaeció la llamada ''New Guard'' (nueva guardia), un movimientu del cueru qu'almitía un espectru más ampliu de comportamientos sexuales.<ref>[http://www.black-rose.com/cuiru/archive/4-2/oldguard.html Old Guard, New Guard]</ref> ==== Desarrollu de la cultura lésbica ==== {{AP|Historia del lesbianismu n'Estaos Xuníos}} La organización lésbica más influyente de los años cincuenta y sesenta foi [[Daughters of Bilitis|Daughters of Bilitis (DOB)]], que se desintegró escontra los años setenta cuando los sos miembros enfrentáronse sobre si teníen de sofitar al [[movimientu homosexual]] o al [[feminismu]]. ===== Feminismu lésbicu ===== [[Ficheru:Lesbian Couple togetherness on Sofa.jpg|thumb|Pareya lésbica.]] [[Ficheru:San Francisco Womens Building.jpg|thumb|El Women's Building (edificiu de les muyeres), un centru cultural pa muyeres inauguráu en 1979 nel barriu Mission en San Francisco.]] {{AP|Feminismu lésbicu}} Munches lesbianes albidraben que los sos intereses nun yeren defendíos abondo n'organizaciones mistes. N'abril de 1970 [[Rita Mae Brown]] y otres muyeres abandonen el Gay Liberation Front y fundan [[Radicalesbians]] (tamién llamáu Lavender Menace), de curtia vida, en que'l so ''Manifiestu de la muyer identificada cola muyer'' formular por primer vegada dientro del [[movimientu feminista]] l'influyente conceutu del [[feminismu lésbicu]] (tamién llamáu [[lesbianismu políticu]]). A finales del branu de 1970 tamién se dixebra'l Gay Liberation Front Women. Del Gay Activist's Alliance dixebrar en 1971 un grupu de muyeres a partir del que se forma'l Women's Subcommittee, qu'a partir de 1972 llámase LLC (Lesbian Liberation Committee).<ref>[https://web.archive.org/web/20050407181303/http://www.glbtq.com/social-sciences/radicalesbians.html Radicalesbians]; Gay Liberation Front Women: [http://www.aaronsgayinfo.com/timeline/time70.html Queer Heritage. A Timeline], [https://web.archive.org/web/20060905003255/http://www3.niu.edu/~td0raf1/history261/GAI%20LIBERATION%20FRONT%20WOMEN.htm Manifest]; McGarry/Wasserman, páx. 169.</ref> Les feministes lesbianes víense enfrentaes a una doble represión (pol [[sexismu]] y pola [[homofobia]]) y taben convencíes de que los sos intereses taben diametralmente opuestos a los de los homes —tamién de los homosexuales. Definíen el lesbianismu como una declaración política y pollo entraron en conflictos amargosos con munches feministes heterosexuales. Con too y con eso, a principios de los años setenta, apaez una cultura lésbico y femenino que s'alloña conscientemente de les estructures [[patriarcáu|patriarcales]] y [[capitalismu|capitalistes]] y que crea una infraestructura a base de cafés, llibreríes, restoranes, periódicos, bancos, viviendes coleutives y conciertos. Esta comunidá de muyeres taba concebida como daqué autónomu, de cutiu inclusive como daqué separatista. Munches muyeres lesbianes preferíen esti tipu de cultura anque namái fuera porque, en promediu, nun yeren económicamente tan pudientes como los homosexuales masculinos.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 89 y sig., 180-182; [http://www.takver.com/history/womyn.htm Women, wimmin, womyn, womin, whippets – On Lesbian Separatism]</ref> Ente que los gais centraben les sos vides nes zones lliberaes» de les grandes ciudaes, les lesbianes feministes de los años setenta emigraron en grandes cantidaes a pequeñes ciudaes universitaries como [[Ann Arbor]], [[Northampton (Massachusetts)|Northampton]], [[Ithaca (Nueva York)|Ithaca]] o [[Boulder (Colorado)|Boulder]], o a árees rurales, onde surdieron comuñes de vida y trabayu, de cutiu de calter fuertemente separatista. Bien conocíu foi por casu el The Furies Collective, en Washington, D. C., fundáu en 1971.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 187-190; [https://web.archive.org/web/20120208114038/http://www.rainbowhistory.org/furies.htm The Furies]</ref> Una particularidá de la cultura lésbicu feminista que nun tuvo apenes correspondencia na comunidá gai, fueron los innumberables actos musicales y [[conciertu al campu|conciertos al campu]] nos que s'axuntaben namái muyeres. Por casu, en 1976 surdió'l [[Michigan Womyn's Music Festival]], que dende entós se convirtió en conciertu añal. [[Cantautor]]as, que les sos cantares espresaben los sentimientos de les lesbianes mientres esta dómina, fueron, ente otres, [[Holly Near]], [[Chris Williamson]], [[Meg Christian]], [[Maxine Feldman]], [[Alix Dobkin]] y [[Cris Williamson]].<ref>McGarry/Wasserman, páx. 194; [http://www.michfest.com/ Michigan Womyn's Music Festival]; [https://web.archive.org/web/20090311131009/http://www.jtsears.com/rubymusmeg.htm Meg Christian]; [http://lesbianlife.about.com/od/lesbianmusicians/p/AlixDobkin.htm Alix Dobkin]; [http://lesbianlife.about.com/od/lesbianmusicians/a/CrisWilliamson.htm Cris Williamson] {{Wayback|url=http://lesbianlife.about.com/od/lesbianmusicians/a/CrisWilliamson.htm |fecha=20110111223608 }}</ref> ===== Lesbianes «de color Lesbianes con antepasaos non europeos consideraron que nenguna de les asociaciones formaes hasta entós representaben los sos intereses y fundaron una organización propia. Yá en 1976 formar en Nueva York los Mueyu Soul Sisters, una organización de lesbianes de color, que más tarde pasaría a llamase African Ancestral Lesbians United for Societal Change (lesbianes africanes ancestrales xuníes pal cambéu social). Siguiéronlu Lesbian and Gay Asian Alliance (1979), Lesbianes Xuníes (1983) y United Lesbians of American Heritage (ULOAH, 1989).<ref>''Mueyu Soul Sisters': [http://www.usc.edu/schools/annenberg/asc/projects/soin/enhancingCurricula/timeline.html Gay Events Timeline, 1970-1999] {{Wayback|url=http://www.usc.edu/schools/annenberg/asc/projects/soin/enhancingCurricula/timeline.html |fecha=20081129021831 }}; [http://www.pbs.org/outofthepast/past/p6/1981_1.html Women of Color Organize]; [https://web.archive.org/web/20070418051656/http://www.glbtq.com/social-sciences/llatina_llatinu_americans,3.html Llatina/Llatín Americans]; [https://web.archive.org/web/20070523112534/http://www.uloah.com/ Uloah]</ref> ===== BDSM lésbicu ===== En xunu de 1978 apaez el grupu [[Samois]], que sol eslogan The Leather Menace (l'amenaza de cueru), ye la primer organización de feministes lesbianes que defende los intereses políticos del [[BDSM]] lésbicu. En 1981 publiquen el manual ''Coming to Power'', que defende l'aceptación del BDSM dientro del movimientu lésbicu. Sicasí, dende l'empiezu, les lesbianes sadomasoquistes tuvieron un fuerte enfrentamientu coles muyeres del feminismu lésbicu, que consideraben el BDSM —al igual que la [[pornografía]] violenta y la distinción ente ''[[butch (LGBT)|butch]]'' y ''[[Butch y femme|femme]]'' (muyeres masculines y femenines)— un tumor malinu» surdíu de la dominación patriarcal, especialmente agresivu contra les muyeres. L'alderique sobre'l BDSM y la pornografía desaguó nes llamaes [[Feminist Sex Wars]] (guerres sexuales feministes), nes que Samois foi atacáu violentamente por grupos antipornografía como [[Women Against Violence in Pornography and Media|WAVPM]] (Women Against Violence in Pornography and Media) y [[Women Against Pornography]]. Como contrapropuesta del modelu sexual de les feministes lésbiques, [[Pat Califia]], [[Gayle Rubin]] y otres sadomasoquistes desenvolvieron el conceutu del ''[[sex-positive feminism]]'' (feminismu positivu al sexu), que partía de la premisa de que namái esiste llibertá sexual si esiste llibertá pa escoyer cualquier forma d'espresión sexual.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 195; [http://www.j-box.at/wiki/Sexpositiver_Feminismus Sexpositiver Feminismus]</ref> ==== Movimientu del outing ==== Dende los años setenta, munchos ''gai-libbers'' (de ''Gay Liberation'', lliberación gai) defendíen el eslogan «''Out of the closets, Into the streets!''» («¡Fuera del [[l'armariu|armariu]], a la cai!») y sofitábense, per una parte, na idea de que lo personal ye políticu y tien de ser fechu visible y, por otra, n'estudios, como'l publicáu por Martin S. Weinberg y Colin J. Williams (''Male Homosexuals'', 1974), qu'afirmaben qu'a los homosexuales que salieren del armariu díba-yos meyor qu'a aquellos que lo calteníen de callao. Na comunidá homosexual tamién aumentó la presión pa definise como «puramente» gai o lesbiana; persones que se consideraben [[bisexual]]es corríen el riesgu de ser acusaes de [[homofobia]]. Tamién fueron discriminaos travestidos, transexuales y otros que nun pasaben nel molde.<ref>Thompson, páx. 100.</ref> Munchos ''gai-libbers'' defendíen tamién el «[[outing]]» de persones públiques que nun queríen almitilo públicamente.<ref>''Outing'': 'esponer públicamente la homosexualidá de daquién, de cutiu en contra de la so voluntá'.</ref> Por cuenta de que otros consideraben esta práctica como una inxerencia inaceptable na vida privada, xeneróse una viva polémica dientro del movimientu homosexual. El primer ''outing'' políticu-tácticu realizar en 1989, cuando activistes gais acusaron nun actu públicu al senador republicanu d'[[Oregón]], [[Mark Hatfield]], de ser homosexual. Más tarde siguiríen personaxes como'l corresponsal de la [[National Broadcasting Company|NBC]] [[Pete Williams (periodista)|Pete Williams]], l'editor [[Malcolm Forbes]], l'actor [[Richard Chamberlain]], la cantante [[Chastity Bono]] y el congresista [[Edward Schrock]]. El movimientu del outing foi sofitáu pol periodismu investigador de les nueves revistes gais, como ''[[OutWeek]]''. En 2004, pa evitar un outing que taba en preparación, el gobernador de Nueva Jersey, [[James McGreevey]], confesó la so homosexualidá a los medios de comunicación.<ref>[https://web.archive.org/web/20070609220520/http://www.glbtq.com/social-sciences/outing.html Outing]; Kaiser, páx. 212f; McGarry/Wasserman, páx. 161, 249.</ref> Munchos otros personaxes famosos salieron del armariu pol so propiu pie. Ente ellos: * l'ex&nbsp;xefe del departamentu de salú de Nueva York, Howard Brown (1973), * el xugador de [[fútbol americanu]] [[David Kopay]] (1977), * la xugadora de [[tenis]] [[Martina Navrátilová]] (1980), * el xugador de [[béisbol]] [[Glenn Burke]] (1982) y * el recaldador de fondos [[Marvin Liebman]] (1990). Dende 1988 celébrase añalmente'l ''[[Coming Out Day]]'' (día de la salida del armariu).<ref>[https://web.archive.org/web/20070419081746/http://www.glbtq.com/social-sciences/brown_h.html Howard Brown]; {{Enllaz rotu|1=[http://larger-than-life-glbt-heroes.wikispaces.com/Marvin+Liebman Marvin Liebman] |2=http://larger-than-life-glbt-heroes.wikispaces.com/Marvin+Liebman |bot=InternetArchiveBot }}</ref> === Política y llexislación === ==== Sofito de políticos establecíos ==== A principios de los años setenta'l movimientu polos derechos civiles de los homosexuales viose sofitáu per primer vegada por políticos establecíos, ente los qu'hai que destacar sobremanera a [[Edward I. Koch]], [[Arthur Goldberg]], [[Charles Goodell]], [[Richard Ottinger]], [[Robert Abrams]] y [[Bella Abzug]]. Ye nesta dómina cuando los políticos dan cuenta de que los homosexuales formen un grupu que nun puede ser ignoráu nel futuru. Sicasí, estos votos nun fueron realmente decisivos hasta 1992 na eleición a presidente de [[Bill Clinton]]; tres la so eleición, Clinton nomó a cuasi 100 persones abiertamente homosexuales pa cargos na so alministración, ente ellos a [[Roberta Achtenberg]] y al enfermu de sida [[Bob Hattoy]].<ref>Kaiser, páx. 215-217, 220 y sig., 330.</ref> ==== Revocación de les lleis de sodomía ==== [[Imaxe:EEUU leyes sodomía.svg|thumb|300px|Fecha de revocación de les lleis de sodomía en cada estáu: {{Lleenda|#b66ab1|Posterior a 2000}} {{Lleenda|#d19cca|1996 - 2000}} {{Lleenda|#e8d0e8|1991 - 1995}} {{Lleenda|#d0dcea|1986 - 1990}} {{Lleenda|#a5c6hala|1981 - 1985}} {{Lleenda|#85a4da|1976 - 1980}} {{Lleenda|#5b6aac|1970 - 1975}} {{Lleenda|#494990|Anterior a 1970.}}]] Práutiques sexuales d'homosexuales, como'l [[sexu añal]] o [[sexu oral|oral]], que nel llinguaxe llegal tradicional anglosaxón llámense «[[sodomía]]», taben prohibíes y yeren castigaes en tolos estaos de EE.&nbsp;XX. con multes y, de cutiu, cola cárcel. Anque estes lleis taben afeches sobremanera pa los homosexuales, teóricamente tamién afectaben a los heterosexuales. [[Illinois]] foi'l primer estáu que, nel contestu d'una refundición del Códigu Criminal, revocó la llei de sodomía en 1962. Tres l'apaición del movimientu gai, siguieron nos años setenta dellos otros estaos: [[Connecticut]] (1971), [[Colorado]], [[Oregón]] (1972), [[Delaware]], [[Ḥawai]] (1973), [[Massachusetts]], [[Ohio]] (1974), [[New Hampshire]], [[Nuevu Méxicu]], [[Dakota del Norte]] (1975), [[California]], [[Maine]], [[Washington (estáu)|Washington]], [[Virxinia Occidental]] (1976), [[Indiana]], [[Dakota del Sur]], [[Vermont]], [[Wyoming]] (1977), [[Iowa]], [[Nebraska]] (1978) y [[Nueva Jersey]] (1979). Cuasi siempres foi'l [[Poder llexislativu|llexislativu]] el que revocó les lleis; namái en Massachusetts realizóse'l cambéu por una decisión de la [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos]]. ==== Persecución llegal ==== Hasta la desapaición de les lleis de sodomía, seducir a homosexuales en baños públicos y llugares similares con [[Axente prevocador|axentes prevocadores]] para depués detenelos so l'acusación de ''lewdness'' (obscenidad) yera parte de la rutina policial. Dacuando, cayíen na trampa d'esti costume humillante persones conocíes como'l matemáticu y más tarde [[premiu Nobel]] [[John Forbes Nash Jr.]], qu'en 1965 foi deteníu en [[Santa Monica]]. La policía de Nueva York acabó con esti costume, que tuvo la so mayor estensión nos años cincuenta, gracies a la presión exercida pola Mattachine Society en 1966. N'otros estaos el llamáu ''entrapment'' en baños públicos foi realizáu a gran escala hasta la eliminación de les lleis de sodomía. Sensación causó por casu la detención del políticu republicanu [[Gaylord Parkinson]] en [[San Diego (California)|San Diego]] (1974), el vicealcalde de Los Ánxeles, Maurice Weiner, en Los Angeles (1976), el [[xeneral de división]] Edwin A. Walker en [[Dallas]] (1976), el congresista [[Robert Bauman]] (que foi deteníu en 1980 cuando taba en contautu con un [[gigoló|prostituyíu]] menor d'edá), el congresista [[Jon Hinson]] en Washington, D. C (1981), del cantante británicu [[George Michael]] en Los Ánxeles (1998) y el representante republicanu en Florida [[Robert Allen]] (2007). L'últimu casu ye'l del senador por Idaho [[Larry Craig]], de posiciones contraries a la homosexualidá, que foi deteníu'l 11 de xunu de 2007 nel aeropuertu de Minneápolis por conducta lasciva».<ref>Sylvia Nasar, A Beautiful Mind, New York (Touchstone), 1998, páx. 184-189; Kaiser, páx. 145; McGarry/Wasserman, páx. 103; Gaylord Parkinson: [http://www.library.ubc.ca/archives/pdfs/ubyssey/UBYSSEY_1974_09_17.pdf Nixon Man Charged] (PDF), Thompson, S. 101; Edwin A. Walker: [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,919484-2,00.html Countless Blessings], Thompson, páx. 132; [https://web.archive.org/web/20080703170605/http://outcyclopedia.0catch.com/Maurice_Weiner.html Maurice Weiner], Thompson, páx. 131; [http://www.congressionalbadboys.com/Hinson.htm Jon Clifton Hinson]; [http://gaytoday.badpuppy.com/garchive/people/110998pe.htm George Michael's Tearoom Tale]; Robert Bauman: [http://www.glinn.com/news/h122989a.htm The Gay 80's in Review]; [https://www.elpais.com/articulo/internacional/Soi/persona/respetable/elpepuint/20070901elpepiint_8/Tes "Soi una persona respetable"]</ref> ==== Otres lleis y costumes discriminatories ==== La prohibición de la sodomía nun yera la única llei que discriminaba a los homosexuales en EE.&nbsp;UU. Innumberables lleis, ordenances y reglamentos federales, estatales y llocales aseguraben que los homosexuales caltuviérense fuera de determinaos oficios y del serviciu militar y de que nun llograren ''security clearance'' (acreditación de seguridá), que n'EE.&nbsp;UU. ye necesaria pa realizar munchos oficios. Los homosexuales víense desfavorecidos poles lleis d'arriendu, trabayu y nel llogru de seguros; la primer aseguradora estauxunidense que vendió [[seguro de vida seguros de vida]] a pareyes homosexuales so les mesmes condiciones qu'a pareyes casaes, foi en 1976 la [[Metropolitan Life Insurance Company|MetLife]]. Pareyes homosexuales teníen de cutiu problemes pa ser soterraos xuntos. Tamién besos, abrazos o bailles pegaos yeren impensables en públicu. En munches ciudaes estauxunidenses esistíen ordenances llocales que prohibíen el travestismu públicu. Hasta 1990 el ''[[Immigration and Naturalization Service]]'' (Serviciu d'inmigración y naturalización) podía prohibir la entrada nel país d'homosexuales estranxeros. Tamién tienen dificultaes los estranxeros que quier axuntase cola so pareya estauxunidense.<ref>[https://web.archive.org/web/20070928164736/http://www.mirrorofjustice.com/mirrorofjustice/scaperlanda/kulturkampfinthebackwaters.pdf Kulturkampf in the Backwaters: Homosexuality and Immigration Laws] (PDF); Thompson, páx. 131 y sig., 214, 344.</ref> ==== Tutela y adopción ==== Hasta los años setenta, los homosexuales que les sos pareyes precisaren de cuidos, nun consiguíen que-yos dexaren curiar les en casa. Igualmente nun podín'[[adopción|adoptar]] neños nin tenelos n'acoyida; de cutiu retirábase-yos inclusive la patria potestá y el derechu de visita de los sos propios fíos. En xunu de 1972, un xulgáu de [[San José (California)|San José]] almitió por primer ver la causa d'una muyer lesbiana pa recuperar a los sos trés fíos. En mayu de 1974, en Filadelfia, apurrióse tutelar d'un neñu per primer vegada a una pareya de lesbianes que nun taben biolóxicamente emparentaes con él.<ref>Thompson, páx. 278; McGarry/Wasserman, páx. 32.</ref> Nos años noventa dalgunos homes llucharon per primer vegada nos xulgaos (por casu en Nueva York en 1992) por llograr el derechu d'adopción de los fíos de la so pareya («''second parent adoption''»). Yá en 1990 el tribunal supremu d'Ohio dexara a un home homosexual adoptar a un neñu gravemente menguáu que tenía n'acoyida. N'ochobre de 1997 un xulgáu de Nueva Jersey dexó per primer vegada adoptar a un neñu que nun taba emparentáu biolóxicamente con nengún de los dos («''joint adoption''») a una pareya gai.<ref>Thompson, páx. 68, 100; [http://findarticles.com/p/articles/mi_m1589/is_n750-1/ai_20225503 Adopting a family]; [https://web.archive.org/web/20080606080659/http://www.hrc.org/Template.cfm?Section=Adoption&CONTENTID=18341&TEMPLATE=%2FContentManagement%2FContentDisplay.cfm Second Parent Adoption]; Ohio: [http://www.ejcl.org/31/art31-2.doc Llegal protection for all the children]: New Jersey: [http://www.galluccio.com/ Galluccio Family Homepage]; [https://web.archive.org/web/20061001095038/http://www.nclrights.org/publications/pubs/adptn0204.pdf Adoption by lesbian, gay and bisexual parents: An overview of current law] (PDF).</ref> ==== Enmiendes contra'l matrimoniu y les uniones civiles homosexuales ==== {| {{tablaguapa}} |- ! Estáu !Iniciativa !Prohibición ! Fecha ![[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;A favor ! [[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]]&nbsp;En contra ! Aprobada |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''1992:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Colorado.svg|20px]] [[Colorado]] | Enmienda 2 (1992) | Accesu a beneficiu de lleis contra la homofobia, bifobia o transfobia.(Darréu anulada por Suprema Corte Federal). | Payares de 1992 | 53% | 47% |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''1998:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Alaska.svg|20px]] [[Alaska]] | Referendu 2 (1998) | Matrimoniu | Payares de 1998 | 68% (152,965) | 32% (71,631) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Hawaii.svg|20px|Bandera de Ḥawai]] [[Ḥawai]] | Enmienda constitucional 2 (1998) | Matrimoniu | Payares de 1998 | 69% (285,384) | 31% (117,827) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''2000:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Nebraska.svg|20px]] [[Nebraska]] | Llei 416 (2000) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2000 | 70% (450,073) | 30% (189,555) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''2002:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Nevada.svg|20px]] [[Nevada]] | Referendu 2 (2002) | Matrimoniu | Payares de 2002 | 67% (337,183) | 33% (164,555) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''2004:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Arkansas.svg|20px]] [[Arkansas]] | Enmienda constitucional 3 (2004) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2004 | 75% (753,770) | 25% (251,914) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Georgia (U.S. state).svg|20px]] [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]] | Enmienda constitucional 1 (2004) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2004 | 76% (2,454,912) | 24% (768,703) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Kentucky.svg|20px]] [[Kentucky]] | Enmienda constitucional 1 (2004) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2004 | 75% (1,222,125) | 25% (417,097) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Luisiana.svg|20px]] [[Luisiana]] | Enmienda constitucional 1 (2004) | Matrimoniu y<br />unión civil | Setiembre de 2004 | 78% (618,928) | 22% (177,103) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Michigan.svg|20px]] [[Michigan]] | Proposición estatal - 04-2 (2004) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2004 | 59% (2,698,077) | 41% (1,904,319) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Mississippi (2001–2020).svg|20px]] [[Mississippi]] | Enmienda constitucional 1 (2004) | Matrimoniu | Payares de 2004 | 86% (957,104) | 14% (155,648) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Missouri.svg|20px]] [[Missouri]] | Missouri Enmienda constitucional 2 (2004) | Matrimoniu | Agostu de 2004 | 71% (1,055,771) | 29% (439,529) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Montana.svg|20px]] [[Montana]] | Iniciativa llexislativa 96 | Matrimoniu | Payares de 2004 | 67% (295,070) | 33% (148,263) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of North Dakota.svg|20px]] [[Dakota del Norte]] | Enmienda constitucional 1 (2004) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2004 | 73% (223,572) | 27% (81,716) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Ohio.svg|20px|Bandera d'Ohio]] [[Ohio]] | Llei estatal 1 (2004) | Matrimoniu<br />unión civil | Payares de 2004 | 62% (3,329,335) | 38% (2,065,462) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Oklahoma.svg|20px]] [[Oklahoma]] | Refrerendum 711 (2004) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2004 | 76% (1,075,216) | 24% (347,303) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Oregon.svg|20px]] [[Oregón]] | Referendu 36 (2004) | Matrimoniu | Payares de 2004 | 57% (1,028,546) | 43% (787,556) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Utah.svg|20px]] [[Utah]] | Enmienda constitucional 3 | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2004 | 66% (593,297) | 34% (307,488) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''2005:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Kansas.svg|20px]] [[Kansas]] | Proposición d'enmienda 1 (2005) | Matrimoniu y<br />unión civil | Abril de 2005 | 70% (414,106) | 30% (178,018) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Texas.svg|20px]] [[Texas]] | Proposición 2 (2005) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2005 | 76% (1,718,513) | 24% (536,052) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''2006:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Alabama.svg|20px]] [[Alabama]] | Enmienda de santidá de matrimoniu | Matrimoniu y<br />unión civil | Xunu de 2006 | 81% (734,746) | 19% (170,399) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Arizona.svg|20px]] [[Arizona]] | Proposición 107 (2006) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2006 | 48% (721,489) | 52% (775,498) | [[Ficheru:X mark.svg|15px|Non]]&nbsp;Non |- | [[Ficheru:Flag of Colorado.svg|20px]] [[Colorado]] | Colorado Enmienda constitucional 43 (2006) | Matrimoniu | Payares de 2006 | 56% (768,700) | 44% (612,155) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Idaho.svg|20px]] [[Idaho]] | Enmienda 2 | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2006 | 63% (281,823) | 37% (163,191) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of South Carolina.svg|20px]] [[Carolina del Sur]] | Enmienda constitucional (2006) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2006 | 78% (818,894) | 22% (230,674) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of South Dakota.svg|20px]] [[Dakota del Sur]] | Enmienda constitucional C (2006) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2006 | 52% (172,237) | 48% (160,756) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Tennessee.svg|20px]] [[Tennessee]] | Enmienda de proteición del matrimoniu | Matrimoniu | Payares de 2006 | 81% (1,417,315) | 19% (326,335) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Virxinia.svg|20px]] [[Virxinia]] | Enmienda constitucional 1 (2006) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2006 | 57% (1,325,668) | 43% (1,003,967) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Wisconsin.svg|20px]] [[Wisconsin]] | Referendu 1 (2006) | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2006 | 59% (1,260,554) | 41% (861,554) |[[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | colspan=7 bgcolor=#99ddff | ''' ''2008:'' ''' |- | [[Ficheru:Flag of Arizona.svg|20px]] [[Arizona]] | Proposición 102 | Matrimoniu | Payares de 2008 | 49% | 42% | [[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of California.svg|20px|Bandera de California]] [[California]] | [[Proposición 8]] (2008) | Matrimoniu | Payares de 2008 | 52,5% | 47,5% | [[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- | [[Ficheru:Flag of Florida.svg|20px|Bandera de Florida]] [[Florida]] | Enmienda constitucional 2 | Matrimoniu y<br />unión civil | Payares de 2008 | 62,5% | 37,5% | [[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí<ref>{{cita web |url=http://www.huffingtonpost.com/judge-david-young/florida-gay-marriage-ban_b_141087.html |títulu=Judge David Young: Florida Gay Marriage Ban too Close to Call <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |fechaaccesu=2009 |autor= |enllaceautor= |idioma= }}</ref> |- | [[Ficheru:Flag of Arkansas.svg|20px]] [[Arkansas]] | Enmienda constitucional 1 (2004) | Adopción | Noviembre de 2008 | 53% | 47% | [[Ficheru:Yes check.svg|15px|Yes]]&nbsp;Sí |- |} === Homosexuales en cargos políticos === [[Ficheru:S001040.jpg|thumb|Gerry Studds, miembru de la [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]], almitió la so homosexualidá en 1983 y darréu foi reelixíu 6 vegaes.]] La primer persona con un cargu políticu en EE.&nbsp;UU. qu'almitió públicamente la so homosexualidá, foi Nancy Wechsler, que de 1972 a 1974 foi miembru electu del conceyu d'[[Ann Arbor]] ([[Michigan]]). La so socesora, Kathy Kozachenko, foi la primer política que foi escoyida pal so cargu siendo lesbiana confesa. Kozachenko trabayó nel conceyu de Ann Arbor de 1974 hasta 1976. Dambes políticos yeren miembros del ''[[Human Rights Party]]''.<ref>[https://web.archive.org/web/20070125185651/http://resistinc.org/resist/board.html#nancywechsler Nancy Wechsler].</ref> [[Elaine Noble]] salió del armariu mientres el so primer mandatu na Cámara de Representantes de [[Massachusetts]], que consiguiera en 1974. El so reelección consiguir en 1976, pero tuvo problemes dempués de que la cantante [[Anita Bryant]] empezara la so campaña antihomosexual. Tamién en 1974 [[Allan Spear]], un miembru del senáu de [[Minnesota]], reconoció la so homosexualidá públicamente; en 1976 ganó ensin problemes la so reelección.<ref>[https://web.archive.org/web/20070604195604/http://andrejkoymasky.com/liv/fam/bios4/spea1.html Allan Spear]</ref> Unu de los políticos abiertamente homosexuales más conocíos yera [[Harvey Milk]], que yera conceyal del conceyu de San Francisco dende 1977. En payares de 1978, Harvey Milk y l'alcalde [[George Moscone]] fueron asesinaos a tiros por un antiguu conceyal, Dan White. Dempués de que White, nel xuiciu consiguiente, fora solamente topáu culpable de [[homicidiu]], producir en mayu de 1979 la revuelta conocida como ''[[White Night Riots]]'', un llevantamientu d'una parte de la población homosexual de San Francisco. En 1979, el presidente de los Estaos Xuníos [[Jimmy Carter]] llamó a la lesbiana [[Jill Schropp]] a formar parte del ''National Advisory Council on Women'' (Conseyu nacional asesor sobre muyeres). En 1980, [[Melvin Boozer]] (1945-1987), un activista gai de color de Washington D.C., foi nomáu candidatu a la vicepresidencia na convención democrática de Nueva York. Por cuenta de que nes eleiciones siguientes foi escoyíu [[Ronald Reagan]], foi [[George H. W. Bush]] quien ocuparía'l cargu.<ref>Jill Schropp: [https://web.archive.org/web/20070814140408/http://www.glbtq.com/social-sciences/democratic_party.html Democratic Party]; [http://www.mywire.com/pubs/EncyclopediaOfLGBTHistory/2005/10/25/1129486?&pbl=227 Melvin Boozer]</ref> Los cargos políticos más importantes que pudieron ser consiguíos o calteníos por políticos abiertamente homosexuales fueron asientos na [[Cámara de Representantes de los Estaos Xuníos]]. [[Gerry Studds]] ([[Partíu Demócrata de los Estaos Xuníos|Demócrata]]) perteneció a la Cámara de 1973 a 1997; [[Barney Frank]] (Demócrata) perteneció a la Cámara dende 1981. Inda en 1960 lo intentara infructuosamente l'escritor y activista homosexual [[Gore Vidal]]. El 12 d'agostu de [[2004]] el gobernador del estáu de [[Nueva Jersey]], [[James McGreevey]] fixo pública la so homosexualidá, colo que se convirtió nel primer gobernador abiertamente homosexual na historia del país. === Homosexualidá nos medios de comunicación === ==== Prensa ==== A pesar de que nos años setenta nun hubiera nengún periodista abiertamente homosexual nos periódicos de calter nacional, siguíen apaeciendo artículos sobre la tema que daben suficiente material pa discutiniu, como por casu el polémicu reportaxe de Joseph Epstein ''Homo/Hetero: The Struggle For Sexual Identity'' (''Homo/hetero: la llucha por una identidá sexual''; [[Harper's Magazine|Harper's]], setiembre de 1970) y l'ensayu de Merle Miller ''What it Means to Be a Homosexual'' (''Lo que significa ser homosexual''; [[The New York Times Magazine]], xineru de 1971). Miller convertir cola publicación del artículu na primer personalidá pública abiertamente homosexual de la prensa mayoritaria de EE.&nbsp;UU. A finales de los setenta siguiólu [[Joe Nicholson]] del [[New York Post]]. En 1981 [[Randy Shilts]] convertir en corresponsal del [[San Francisco Chronicle]]; Shilts ye consideráu'l primera periodista gai qu'escribía sobre tarrezas homosexuales nun periódicu estauxunidense de gran tirada.<ref>Kaiser, páx. 213, 222 y sig., 226, 286; [http://www.ehrensteinland.com/htmls/library/epstein.html Sexual Snobbery: The Texture of Joseph Epstein]; [http://www.ajr.org/Article.asp?id=2116 Welcome to the Gay 90s]</ref> Yá dende 1967 apaeció en Los Ánxeles revistir gai ''[[The Advocate]]'', la revista LGBT más antigua que se publicó en EE.&nbsp;UU. ensin interrupción. Darréu dempués de los disturbios de Stonewall, empezó la publicación de ''Gay Sunshine'' (San Francisco), ''[[Washington Blade]]'' (Washington, D.C.), ''Fag Rag'' (Boston), ''Gay Insurgent'' (Filadelfia), ''Gay Power'' (Nueva York) y ''Gay Liberator'' (Detroit). Nos años siguientes siguiríen-yos otres como ''Gay Community News (GCN)'' (Boston), ''[[Philadelphia Gay News]]'' (Filadelfia), ''Christopher Street'' y ''The Lesbian Feminist'' (dambes na ciudá de Nueva York), ''RFD'' (Liberty, Tennessee), ''The Amazon Quarterly'' (Oakland), ''The Furies'' (Washington, D.C.), ''Lesbian Tide'' (Los Ánxeles), ''Womanspirit'' (Wolf Creek) y ''Lavender Woman'' (Chicago). El ''Gay Liberation Front'' publicó hasta 1972 un boletín col títulu ''Come Out!''.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 171, 192 y sig.; [http://wms.ucdavis.edu/wgssite/sexualitystudies/UCDspeccollect.html Sexuality Studies at UC Davis] {{Wayback|url=http://wms.ucdavis.edu/wgssite/sexualitystudies/UCDspeccollect.html |fecha=20080629104532 }}</ref> ==== Televisión ==== [[Ficheru:Ellen DeGeneres (2004).jpg|thumb|200px|[[Ellen DeGeneres]] foi una de les primeres actrices abiertamente lesbianes de la televisión d'Estaos Xuníos.]] La homosexualidá fíxose visible na televisión a finales de los años sesenta, ente otros nel documental de la [[Columbia Broadcasting System|CBS]] ''The Homosexuals''. Esti documental, emitíu per primer vegada en 1967, consiguió una audiencia de 40 millones d'espectadores n'[[Prime time|horariu de máxima audiencia]] y polo tanto informó sobre la homosexualidá a más estauxunidenses que cualesquier otru esfuerciu anterior de tipu que fora. Cuasi coles mesmes (1967-1997) [[Phil Donahue]] daba presencia televisiva a los homosexuales, convidando a homosexuales al so [[Talk show|programa d'entrevistes]] de cobertoria nacional. En 1972 [[American Broadcasting Company|ABC]] emitió la película de televisión ''[[That Certain Summer]]'' ''(Esi branu)'' qu'amosaba per primer vegada nuna película del so xéneru a los homosexuales de manera positiva. En 1973 [[Public Broadcasting Service|PBS]] emite un documental de 12 hores, ''[[An American Family]]'' (una familia estauxunidense), acoyíu positivamente por públicu y crítica, qu'amosaba la vida diaria de la familia d'un mozu homosexual. N'ochobre de 1976 apaez el programa ''[[Blueboy Forum]]'', el primer programa regular dedicáu a los homosexuales na historia de la televisión d'Estaos Xuníos.<ref>Kaiser, páx. 160 y sig., 208; {{enllaz rotu|1=[http://www.glaad.org/publications/archive_detail.php?id=1665&PHPSESSID=f CBS's Cable People put their Eyes on 1967's The Homosexuals] |2=http://www.glaad.org/publications/archive_detail.php?id=1665&PHPSESSID=f |bot=InternetArchiveBot }}; [http://www.glaad.org/media/archive_detail.php?id=182 Phil Donahue honored by GLAAD]; [https://web.archive.org/web/20071214052051/http://www.outzonetv.com/video/that_certain_summer.php That Certain Summer]; Blueboy Forum: Thompson, páx. 132 y sig.</ref> En 1981 apaez cola comedia ''Love, Sidney'' (con [[Tony Randall]]) el primer protagonista homosexual d'una serie de ficción pa la televisión. Al empar apaecen homosexuales como personaxes secundarios en series d'ésitu de la televisión, como en ''[[Dynasty (serie de televisión)|Dynasty]]'' (1981-1989), ''Brothers & Sisters'' (1984-1989), ''[[Doctor, Doctor]]'' (1989-1991) y ''[[Melrose Place (serie de televisión de 1992)|Melrose Place]]'' (1992-1999). Pel branu y seronda de 1994, [[MTV]] emitió la so serie documental ''The Real World: San Francisco''. Nesta dómina empiecen a emitise per primer vegada series televisives con protagonistes abiertamente homosexuales, como ''[[Ellen (serie de televisión)|Ellen]]'' (1994-1998), ''[[Will & Grace]]'' (1998-2006), ''[[Normal, Ohio]]'' (2000-2001) y ''[[Queer as Folk (Estaos Xuníos)|Queer as Folk]]'' (2000-2005). Dende 2004 emítese la serie [[The L Word]], centrada nel mundu lésbicu y toles sos variantes, pero que tamién ye la primera en tener como unu de los sos personaxes principales a un [[transexual]]. Dende 2005 hai una canal, LOGO ([[:en:LOGO tv]]), disponible per satélite o televisión de "cable", dedicáu puramente al [[mercáu rosa|mercáu LGBT]]. === Movimientos contrarios === La entrada de lesbianes y gais nel discursu políticu nos años setenta, llevó a una polarización de la sociedá estauxunidense. La homosexualidá namái yera aceptada por una minoría; nes encuestes, un 70% de los encuestaos refugaben les rellaciones de gais y lesbianes.<ref>[http://links.jstor.org/sici?sici=0033-362X(197822)42%3A2%3C265%3ATPATH%3Y2.0.CO%3B2-L The Polls: Attitudes Towards Homosexuality]</ref> A partir de 1973 realizáronse una serie d'ataques violentos contra organizaciones ya instituciones homosexuales. El 27 de xunetu de 1973 amburó la ilesia de la Metropolitan Community Church en San Francisco, nuna quema provocada. El 24 de xunu de 1973 morrieron 32 persones na quema del chigre gai ''Upstairs Lounge'' en [[Nueva Orleans]]. N'ochobre de 1974 amburó la central de la ''Gay Activist's Alliance'' na ciudá de Nueva York. El 11 d'avientu de 1977 amburaron los ''Castro Steam Baths'' en San Francisco. Toos fueron quemes provocaes. Hubo innumberables ataques físicos y verbales contra homosexuales individuales, fechu pal que s'estendió la espresión ''gai bashing'' (maltratu al gai). Repitíes vegaes morrieron homosexuales nestos ataques; l'asesinatu de [[Matthew Shepard]] en 1998 llogró cobertoria internacional. El FBI informó nel añu 2005 que'l 14,2% de tolos crímenes d'odiu» fueron contra homosexuales.<ref>[http://www.mccsf.org/history.html Metropolitan Community Church]; New Orleans: [http://tchouptrack.blogspot.com/2004/09/30-year-anniversary-of-nola-sniper.html 30 year anniversary of NOLA sniper]; GAA-Headquarter: [http://dlib.nyu.edu/eadapp/transform?source=fales/repo.xml&style=fales/fales.xsl]; Castro Steam Baths: [http://www.robertslevinson.com/gaylesissues/cal/blhistdec11.htm Historical Calendar – December 11th]; [http://mindprod.com/ggloss/gaybashing.html gai bashing]; [https://web.archive.org/web/20061017220312/http://www.fbi.gov/ucr/hc2005/pressrelease.htm Hate Crime Statistics 2005]</ref> Dende principios de los años setenta, tamién s'estendieron les organizaciones que refugaben la homosexualidá por diversu razones. Nel [[Ex&nbsp;gai|movimientu ex&nbsp;gai]] axuntáronse munches persones —xeneralmente cercanes a les [[Ilesies Evanxéliques]]— que siguíen considerando la homosexualidá una enfermedá y qu'apostaben pola [[Terapia de reorientación sexual|terapia reparatible]]. Instituciones que salieron d'esti movimientu son, ente otres, la comunidá de creyentes ''[[Love In Action]]'' (dende 1973), la organización cristiana [[Ilesia luterana reformada|interdenominacional]] ''[[Exodus International]]'' (1976), ''[[Homosexuals Anonymous]]'' —entamada a imaxe d'[[Alcohólicos anónimos]]— y l'organización católica ''[[Courage International]]'' (dambes dende 1980), la ''[[International Healing Foundation]]'' de [[Richard Cohen]] (dende 1998), la organización de parientes [[Parents and Friends of Ex-Gays and Gais|PFOX]] (1998), la organización xudía [[Jews Offering New Alternatives to Homosexuality|JONAH]] (1999) y l'organización aconfesional [[PeopleCanChange]] (2000). En 1977, la popular cantante [[Anita Bryant]] empezó la so campaña pa la revocación d'una ordenanza contra la discriminación nel [[condáu de Miami-Dade]] en [[Florida]]. Bryant, que taba convencida de que la homosexualidá yera pecaminosa, entamó'l grupu políticu ''Save Our Children'' (salvái a los nuesos neños) que tuvo sofitu mediáticu en tol país y col que se propunxo lluchar contra'l «reclutamiento» de neños per parte de los homosexuales. Cola so campaña apelaba a mieos y estereotipos que taben fondamente enraigonaos ente los heterosexuales. Ente los sofitos de Bryant —amás del gobernador de Florida, l'arzobispu católicu de [[Miami]] y el presidente de [[B'nai B'rith]] en [[Miami Beach]]— taba'l [[telepredicador]] [[Fundamentalismu cristianu|fundamentalista]] [[Ilesies bautistes|baptista]] [[Jerry Falwell]], qu'en 1979 fundó ''[[Moral Majority]]'', una organización que «declaró la guerra» a la homosexualidá. El presidente de ''Moral Majority'' en [[Santa Clara (California)|Santa Clara]], California, [[Dean Wycoff]], declaró en 1982 que taba a favor de la reintroducción de la [[pena de muerte]] pa los homosexuales. Campañes contra los homosexuales similares fueron realizaes pol telepredicador [[Pat Robertson]] y el fundador de la ''[[American Family Association]]'', [[Donald Wildmon]]. Dambos atoparon munchu siguidores ente los cristianos fundamentalistes; unos 200.000 manifestar en Washington D.C. sol lema ''[[Washington for Jesus]]'' n'abril de 1980.<ref>[http://centerofgravitas.blogspot.com/ Immoral Minority]; [http://www.nndb.com/people/177/000024105/ Anita Bryant]; Jerry Falwell: [http://www.splcenter.org/intel/intelreport/article.jsp?aid=521 Vilification and Violence] {{Wayback|url=http://www.splcenter.org/intel/intelreport/article.jsp?aid=521 |fecha=20060523003153 }}: Dean Wycoff: [https://web.archive.org/web/20060523003153/http://www.geocities.com/CapeCanaveral/Hangar/2437/fundies.htm What Is the Political Program of the Creationist Movement?]; McGarry/Wasserman, páx. 214 y sig.</ref> Nos años noventa, políticos conservadores establecíos empezaron a sofitar les campañes antihomosexuales. Nel congresu republicanu de 1992 decidió llevase a cabu una axenda antihomosexual, que, xuntu con otros puntos programáticos, axuntar sol títulu de ''Family Values'' (valores familiares). [[Pat Buchanan]], qu'en 1992 y 1996 presentar pa candidatu republicanu a la presidencia, llamó a una guerra cultural» contra los defensores de los derechos gais y lésbicos. El presidente [[George H. W. Bush]], el so vicepresidente [[Dan Quayle]], el congresista [[Newt Gingrich]] y otros dirixentes del partíu republicanu teníen posiciones similares, anque menos estridentes. Tamién llegó a tener dalguna notoriedá poles sos iniciatives antihomosexuales el senador [[Jesse Helms]].<ref>McGarry/Wasserman, 246 y sig.; Buchanan: [http://www.buchanan.org/pa-92-0817-rnc.html 1992 Republican National Convention Speech] {{Wayback|url=http://www.buchanan.org/pa-92-0817-rnc.html |fecha=20080415061959 }}; [http://www.fedglobe.org/news/wb022699.htm Jesse Helms introduces anti-Gay bill] {{Wayback|url=http://www.fedglobe.org/news/wb022699.htm |fecha=20070803053659 }}</ref> Ente los opositores del movimientu d'emancipación homosexual cunten dende siempres organizaciones [[Supremacismu blancu|supremacistas blanques]] como'l [[Ku Klux Klan]].<ref>[http://www.adl.org/learn/ext_us/kkk/intro.asp?LEARN_Cat=Extremism&LEARN_SubCat=Extremism_in_America&xpicked=4&item=kkk The Ku Klux Klan Rebounds] {{Wayback|url=http://www.adl.org/learn/ext_us/kkk/intro.asp?LEARN_Cat=Extremism&LEARN_SubCat=Extremism_in_America&xpicked=4&item=kkk |fecha=20110325131827 }}</ref> == 1981-2000 == === Sida === [[Ficheru:aidsstatUSA.svg|lang=ast|thumb|Estadística: desenvolvimientu del [[sida]] en EE.&nbsp;UU. {{Lleenda|lime|Infeiciones}} {{Leyenda|BlueViolet|Fallecimientos}} Nos años ochenta hubo en EE.&nbsp;UU. más enfermos de sida qu'en cualesquier otru país del mundu. A pesar de que la comunidá gai yá empezara a practicar el sexu seguro» escontra 1982/83, la epidemia llegó al so puntu más altu en 1993.<ref>Thompson, páx. 343.</ref>]] En 1981 carecieron en EE.&nbsp;UU. munchos homosexuales d'una enfermedá que, primeramente, foi diagnosticada como'l [[Sarcoma de Kaposi]]. El [[Centers for Disease Control and Prevention|''U. S. Center for Disease Control'' (CDC)]] introdució primeramente'l nome ''gai cancer'' (cáncer homosexual) y más tarde GRID (''Gay-Related Immune Deficiency:'' defectu inmunolóxicu rellacionada colos homosexuales). Nun foi hasta 1982 qu'empezó a circular el términu ''[[AIDS]]''. Por cuenta de que la enfermedá foi detectada ente homosexuales, considerar hasta finales de los años ochenta como enfermedá de "maruxos" y foi estigmatizada como tal. Pa delles personalidaes famoses —como l'actor [[Rock Hudson]], l'artista [[Liberace]], l'ex-xugador de fútbol americanu profesional [[Jerry Smith]] y l'ex-conseyeru de McCarthy, Roy Cohn— la so enfermedá implicó una [[l'armariu salida del armariu]] involuntaria. Dellos fundamentalistes cristianos como Jerry Falwell calificaron el [[sida]] como ''God's punishment for homosexuals'' ('el castigu de Dios pa los homosexuales'). El presidente d'Estaos Xuníos [[Ronald Reagan]], que'l so mandatu coincidió con un bandazu xeneral escontra la derecha de la política en EE.&nbsp;UU. y col aumentu de la influencia del [[Evanxelicalismu|evangelicanismu]], namái empezó a falar en públicu sobre'l sida en 1987.<ref>[http://www.nytimes.com/1981/07/03/health/03AIDS.html Times-Artikel ''Rare Cancer Seen in 41 Homosexuals'']; Kaiser, páx. 273-310.</ref> La opinión pública gai de EE.&nbsp;UU. reaccionó a la enfermedá con un fondu shock, al que siguió aína un movimientu de solidaridá. Yá n'agostu de 1981 crear na ciudá de Nueva York la organización d'ayuda ''[[Gay Men's Health Crisis|Gay Men's Health Crisis (GMHC)]]''. Anque les autoridaes sanitaries nun realizaron un llabor informativu abondu sobre los medios de tresmisión de la enfermedá, los homosexuales empezaron en 1983 a camudar fondamente les sos costumes. El primer folletu sobre «sexu seguro» apaeció en San Francisco en 1982. Por cuenta de que el Gobiernu y el Congresu apenes dieron dineru pal estudiu de la enfermedá, la investigadora médica [[Mathilde Krim]] fundó en 1983 la ''AIDS Medical Foundation'', de la que surdió en 1985 la [[AmfAR|''Foundation for AIDS Research'' (amfAR)]] que más tarde sofitaríen públicamente famosos como [[Elizabeth Taylor]], [[Barbra Streisand]], [[Woody Allen]] y [[Warren Beatty]]<ref>Kaiser, páx. 273-310; McGarry/Wasserman, páx. 224-230; [https://web.archive.org/web/20030417073853/http://members.aol.com/matrixwerx/glbthistory/aids.htm The AIDS Epidemic]; [https://web.archive.org/web/19990503113102/http://members.aol.com/sigothinc/eking.htm The earliest safer sex advice]; [http://www.amfar.org/cgi-bin/iowa/index.html amfAR]</ref> En 1985 surde na ciudá de Nueva York el programa d'ayuda [[People With AIDS Coalition|''People with AIDS Coalition'' (PWAC)]]. En 1987 formóse'l grupu d'activistes [[Act Up|''AIDS Coalition to Unleash Power'' (''Act Up'')]], qu'ente otres coses, lluchaba por una representación correuta del sida nos medios de comunicación. Tamién en 1987 empezó en San Francisco'l ''[[NAMES Project Foundation]]'' qu'entamó'l ''[[AIDS Memorial Quilt]]'', nel que miles d'estauxunidenses recordaron a los sos familiares muertos de Sida y que foi nomáu en 1989 pal [[Premiu Nobel de la Paz]].<ref>McGarry/Wasserman, páx. 232; [http://www.thebody.com/content/art30871.html The PWAC legacy]</ref> Munchos puntos d'alcuentru gais —sobremanera los baños y saunes— cerraron mientres la crisis del sida; al empar apaeció'l discutiniu sobre si nun yera meyor caltener estos puntos d'alcuentru y emplegalos pa informar sobre los medios de tresmisión del [[VIH]] y del sexu seguro». Coles mesmes sufrieron una puxanza les empreses qu'ufiertaben [[sexu telefónico]]; cola popularización d'[[Internet]] los foros de [[cibersexo]] ganaron n'importancia.<ref>McGarry/Wasserman, páx. 109, 222.</ref> === Política y Derechu === La eliminación de les lleis de sodomía yá se ralentizara a finales de los años setenta. A pesar de que [[Alaska]], [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] y [[Pennsylvania]] revocaron les sos lleis de sodomía en 1980 y en 1983 siguiólos [[Wisconsin]], precisamente nos estaos bien poblaos de Nueva York y Pennsylvania, el fechu nun tuvo como base una decisión llexislativa sinón una decisión xudicial. [[Image:EEUU discriminación homosexual.svg|thumb|300px|Lleis de proteición contra la discriminación en EE.&nbsp;UU. nos distintos estaos: {{Lleenda|#d3d3d3|Ensin proteición}} Sector públicu y priváu: {{Lleenda|#32cd32|Orientación sexual ya identidá de xéneru}} {{Leyenda|#adff2f|Namái orientación sexual}} Sector públicu: {{Lleenda|#4682b5|Orientación sexual ya identidá de xéneru}} {{Leyenda|#afeeee|Namái orientación sexual}} Estáu en 29 de mayu de 2007. Esisten tamién lleis a nivel llocal y los funcionarios federales tamién tán protexíos contra la discriminación.]] A mediaos de los años ochenta, les actividaes gais yeren illegales inda na metá de los estaos y los esfuercios de los activistes taben tan concentraos na crisis del sida, que la descriminalización de la homosexualidá pasó temporalmente a segundu planu y namái se volvería a tratar la tema a finales de los años 1990. El primer estáu que revocó la so llei de sodomía tres l'entamu de la epidemia del sida foi [[Kentucky]] en 1992. Siguiólu [[Nevada]] en 1993, el [[Distritu de Columbia]] en 1995, [[Tennessee]] 1996, [[Montana]] 1997, [[Georgia]] y [[Rhode Island]] 1998, [[Maryland]] 1999, [[Arizona]] y [[Minnesota]] 2001 y [[Arkansas]] 2002. Por una decisión del [[Corte Suprema de los Estaos Xuníos|Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos]] nel casu de [[Lawrence contra Texas]], el 26 de xunu de 2003, los estaos d'[[Alabama]], [[Florida]], [[Idaho]], [[Kansas]], [[Luisiana]], [[Michigan]], [[Mississippi (estáu)|Mississippi]], [[Missouri]], [[Carolina del Norte]], [[Oklahoma]], [[Carolina del Sur]], [[Texas]], [[Utah]] y [[Virxinia]] perdieron la llei de sodomía. La sentencia tamién tuvo de resultes que los estaos nun pudieren imponer llendes d'edá específicos p'actos homosexuales que los estremaren de les edaes impuestes p'actos heterosexuales.<ref>[http://www.sodomylaws.org/usa/kansas/kansas.htm Sodomy Laws: Kansas] {{Wayback|url=http://www.sodomylaws.org/usa/kansas/kansas.htm |fecha=20090209042213 }}; [http://www.sodomylaws.org/lawrence/lwnews002.htm Imprisoned Teen Challenges Kansas 'Romeo and Juliet' Law] {{Wayback|url=http://www.sodomylaws.org/lawrence/lwnews002.htm |fecha=20090209045619 }}</ref> Amás de la llegalización de los actos homosexuales, les organizaciones polítiques tamién llucharon contra la discriminación en diverses otres árees. En 1984, la ciudá universitaria de [[Berkeley (California)|Berkeley]] convertir na primer ciudá de EE.&nbsp;UU. na que los emplegaos municipales que vivíen en situación de pareya estable, llograron los mesmos derechos que los casaos. En 1986 la ciudá de Nueva York consiguió pasar una ordenanza pola que se prohibía la discriminación d'homosexuales per parte d'empresarios y arrendadores. En 1992 siguieron lleis similares a nivel estatal en California, Connecticut, Ḥawai, Massachusetts, Nueva Jersey, Vermont y Wisconsin.<ref>[http://gender.eserver.org/queer-timeline.txt Events Measure Increased Visibility of Gais, Lesbians] {{Wayback|url=http://gender.eserver.org/queer-timeline.txt |fecha=20110616181039 }}; Kaiser, páx. 317; [http://www.uuworld.org/ideas/articles/2026.shtml Gay rights timeline]</ref> El casu del ''Amendment 2'' aprobáu en 1992 en Colorado, llogró muncha atención pública. La llei prohibía nel estáu de Colorado l'aprobación de lleis poles que persones, por cuenta de la so orientación sexual, llograren cualquier tipu de proteición a les minoríes, contra la discriminación o un sistema de cuotes. Ordenances antidiscriminación, como les que s'aprobaren n'[[Aspen]], [[Denver]] y [[Boulder (Colorado)|Boulder]], quedaron anulaes cola llei. La opinión pública gai y lésbica reaccionó al ''Amendment'' con un boicó a Colorado, que namái remató cuando'l Tribunal Supremu de EE.&nbsp;UU. anuló la llei en 1996.<ref>[http://www.religioustolerance.org/hom_laws7.htm Targeting gais and lesbians: Ruling by the U.S. Supreme Court in Romer v. Evans]</ref> === Organizaciones === A partir de los años ochenta fueron surdiendo munches otres organizaciones LGBT. Dende 1985 la [[Gay & Lesbian Alliance Against Defamation|''Gay & Lesbian Alliance Against Defamation'' (GLAAD)]] llucha contra la representación difamatoria de la homosexualidá nos medios de comunicación. En 1987 créase la [[International Foundation for Gender Education|''International Foundation for Gender Education'' (ifge)]] que defende los derechos de los [[transexual]]es. En 1990, dellos ex&nbsp;miembros de ''Act-up'' formen ''[[Queer Nation]]'', una organización relativamente desestructurada, col slogan «''We're here. We're queer. Get used to it''» («Tamos equí. Somos raros/gais. Acostúmate») y que buscaba aumentar la visibilidá de los gais con aiciones puntuales. Dende 1992 les ''[[Lesbian Avengers]]'' siguen un programa similar. Característicu de los años noventa ye la creación d'organizaciones sociales que defenden intereses de grupos de persones con identidaes cada vez más específiques. Nel sieglu XXI atópense, por casu, organizaciones transexuales como ''[[Sylvia Rivera Law Project]]'', ''[[Transgender Law Center]]'' (dambes de 2002) y el ''[[National Center for Transgender Equality]]'' (2003).<ref>McGarry/Wasserman, páx. 250 y sig. 252; [http://www.glaad.org/ GLAAD]; [http://www.ifge.org/ ifge]; [https://web.archive.org/web/20071112042318/http://geocities.com/gainesvilleavengers/aboutavengers.htm Lesbian Avengers]</ref> === Periodismu LGBT === Randy Shilts escribió nos años ochenta sobre'l sida (''And the Band Played On'', reportaxe, 1987). A partir d'esa década apaecen una serie de revistes empobinaes al públicu homosexual, como ''[[Frontiers (revista)|Frontiers]]'' (1981), la revista lésbica ''[[Curve (revista)|Curve]]'' (1991), ''[[Out (revista)|Out]]'' (1992) y ''[[Instinct (revista)|Instinct]]'' (1997). Dende los años noventa, en grandes partes del púbicu homosexual sustitúyense los vocablos «gai» y «lesbiana» pola pallabra «''[[queer]]''» («estrañu», dacuando traducíu como «torcíu»), que ye más amplia que la pallabra gai y tamién más amplia que les pallabres lesbiana, bisexual, [[tresxéneru]], transexual o [[intersexual]], ya inclúi a toles persones que se salen de la [[heteronormatividad]].<ref>McGarry/Wasserman, páx. 244.</ref> === Serviciu militar === Dende los años cuarenta a los homosexuales tába-yos prohibíu sirvir nel [[Fuercies Armaes de los Estaos Xuníos|exércitu de EE.&nbsp;UU.]] L'exércitu yera polo tanto'l postreru de los grandes emplegadores de EE.&nbsp;UU. que siguía discrimináu explícitamente a los homosexuales. Activistes como [[Leonard Matlovich]] yá engarraren nos años setenta pa entrar nel exércitu como homosexual declaráu. Pa esi fin, crear en 1988 el ''Military Freedom Project'' del ''National Gay and Lesbian Task Force''. Dempués de que Bill Clinton prometiera nes eleiciones presidenciales de 1992 que diba dexar el serviciu militar pa homosexuales, llegó a un alcuerdu colos mandos militares en 1993, tres llargues negociaciones, cola política «''[[Don't ask, don't tell]]''» («Nun preguntar, nun digas»). Dende entós los homosexuales pueden sirvir nel exércitu mientres despinten la so condición sexual. Per otra parte, tán protexíos d'entrugues sobre la so orientación sexual y de represalies. Munchos activistes homosexuales, que s'engarraren pola posibilidá de ser llibremente homosexuales dientro del exércitu, consideraron el compromisu como un retrocesu.<ref>[https://web.archive.org/web/20070416054420/http://www.glbtq.com/social-sciences/matlovich_lp.html Leonard Matlovich]; [http://www.thetaskforce.org/about_us/history Task Force History]; McGarry/Wasserman, páx. 33-36; Kaiser, páx. 335.</ref> === Uniones civiles y matrimoniu homosexual === {{AP|Reconocencia d'uniones del mesmu sexu n'Estaos Xuníos}} [[Ficheru:Married Gay Couple John and Jamie.jpg|thumb|Matrimoniu.]] So la impresión de que la cultura homosexual namái podría avanzar al llargu plazu siguiendo'l modelu de pareyes estables, escontra finales de los años ochenta, los activistes homosexuales empezaron a lluchar por consiguir la reconocencia de les [[pareya de fechu|pareyes de fechu]] (''domestic partnership''), les [[unión civil|uniones civiles]] (''civil union'', ''registered partnership'') y el [[matrimoniu homosexual]] (''same-sex marriage''). Berkeley foi la primer ciudá de EE.&nbsp;UU. qu'en 1984 dexó'l rexistru de pareyes homosexuales. Na capital, Washington, llegalizáronse les uniones en 1992, con una fórmula que daba derechos similares a los matrimonios. Más tarde siguieron California (1999), Maine (2004), l'estáu de Washington (2006) y Oregón (2008). El primer estáu na que les pareyes homosexuales podíen realizar una ''civil union'' foi Vermont. Siguieron los estaos de Connecticut (2005), Nueva Jersey (2006) y New Hampshire (2008).<ref>Kaiser, páx. 340; McGarry/Wasserman, páx. 247-249; [http://www.buddybuddy.com/d-p-reg.html Domestic Partnership]</ref> Los activistes del matrimoniu homosexual consiguieron el so primer ésitu en 1993, cuando'l Tribunal Supremu de Ḥawai decidió nel casu ''Baehr contra Lewin'' que negar a una pareya homosexual la [[llicencia de matrimoniu]] yera un casu de discriminación sexual so la Constitución de Ḥawai. En 1996 el presidente Bill Clinton robló'l ''[[Defense of Marriage Act]]'' qu'afitaba que nin el Gobiernu Federal, nin los estáu individuales taben obligaos a reconocer matrimonios homosexuales realizaos nun estáu federáu. Tamién Ḥawai aprobó en 1998 el ''Constitutional Amendmend 2'' que torgaba los matrimonios homosexuales nesi estáu.<ref>[http://www.danpinello.com/Baehr.htm Baehr v. Lewin]; [[:m:s:en:Defense_of_Marriage_Act|Defense of Marriage Act]]; [http://www.cnn.com/ALLPOLITICS/stories/1998/11/04/same.sex.ballot/ Hawaii gives legislature power to ban same-sex marriage]</ref> Ente'l [[12 de febreru]] y el [[11 de marzu]] de [[2004]] tuvieron lugar miles de matrimonios ente persones del mesmu sexu en [[San Francisco (California)|San Francisco]].<ref>Carolyn Lochhead, [https://web.archive.org/web/20110524214843/http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=%2Fchronicle%2Farchive%2F2004%2F02%2F19%2FSAMESEX.TMP S.F.'s gay marriages trouble president: 'I'm watching,' Bush says, as he weighs support of a U.S. ban], San Francisco Chronicle, [[19 de febreru]] de [[2004]].</ref> L'acabante escoyer alcalde [[Gavin Newson]] ordenó que s'otorgaren llicencies de matrimoniu a les pareyes del mesmu sexu, al declarar que la Constitución de California, na clausa sobre la proteición de la igualdá, dába-y l'autoridá abonda pa faelo. El [[20 de febreru]] de [[2004]], el Gobernador [[Arnold Schwarzenegger]] ordenó al fiscal del estáu en funciones Bill Lockyer detener los matrimonios. Lockyer negóse magar almitir que nun yeren llegales. Les bodes detuviéronse'l [[11 de marzu]] de [[2004]] pol Tribunal Supremu de California, cuando yá s'espacharen llicencies a unes 4.000 pareyes del mesmu sexu. Lockyer y la Alliance Defense Fund (una fundación d'Arizona que representaba a delles persones) realizaron diverses denuncies contra la ciudá y l'estáu. Finalmente, el [[12 d'agostu]] de [[2004]] el Tribunal Supremu de California declaró nules toles llicencies. El primer estáu federal que dexó'l matrimoniu llegal de pareyes homosexuales foi Massachusetts el [[17 de mayu]] de [[2004]], dempués de que'l ''Supreme Xudicial Court'' decidiera'l [[18 de payares]] de [[2003]] nel casu ''Goodridge contra Department of Public Health'' que les ventayes llegales qu'esfrutaben los matrimonios heterosexuales nun podíen ser negaes a pareyes homosexuales.<ref>[https://web.archive.org/web/20110524214843/http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?file=%2Fchronicle%2Farchive%2F2004%2F02%2F19%2FSAMESEX.TMP S. F.'s gay marriages trouble president]; [https://web.archive.org/web/20070817220555/http://www.hrc.org/Content/ContentGroups/Issues1/Marriage/FAQ_Goodridge.htm FAQ: Goodridge et al. v. The Department of Public Health]</ref> {{VT|Matrimoniu ente persones del mesmu sexu nos Estaos Xuníos}} == Presente == === Derechos === [[Imaxe:Same-sex marriage in the United States.svg|thumb|350px|Lleis con al respective de les pareyes homosexuales nos Estaos Xuníos. {{Lleenda|#002255|Matrimoniu homosexual}} {{Lleenda|#0066ff|Uniones civiles concediendo dereches paecencies al matrimoniu}} {{Lleenda|#00ccff|Uniones civiles concediendo derechos llindaos y numberaos}} {{Lleenda|#7f7f7f|Reconócense los matrimonios homosexuales del estranxeru}} {{Lleenda|#cccccc|Ensin prohibición específica o reconocencia d'uniones o matrimonios ente persones del mesmu sexu}} {{Lleenda|#ff9999|Matrimoniu prohibíu por llei}} {{Lleenda|#ff0000|Matrimoniu prohibíu constitucionalmente}} {{Lleenda|#990000|Matrimoniu y otros tipos de la unión civil prohibíos constitucionalmente}}]] A pesar de la sentencia del [[casu Lawrence contra Texas]], a 2011, dieciocho estaos siguen calteniendo lleis contra la homosexualidá nos sos llibros, son: [[Alabama]], [[Florida]], [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]], [[Idaho]], [[Kansas]], [[Luisiana]], [[Maryland]], [[Massachusetts]], [[Michigan]], [[Minnesota]], [[Mississippi]], [[Montana]], [[Carolina del Norte]], [[Oklahoma]], [[Carolina del Sur]], [[Texas]], [[Utah]] y [[Virxinia]]. Nel estáu de Michigan, por casu, proponer sexu homosexual a otru adultu puede ser condergáu a hasta 15 años de cárcel. Les lleis siguen siendo usaes y homosexuales siguen siendo arrestaos, a pesar de que darréu son refugaes polos xueces, anque non siempres.<ref>{{cita web | autor = Carlos Maza | añu = 8 d'agostu de 2011 | url = http://equalitymatters.org/blog/201108080012 | títulu = State Sodomy Laws Continue To Target LGBT Americans | obra = Equality Matters | fechaaccesu = 10 de setiembre de 2011 | idioma = inglés}}</ref> Pal añu 2011, el matrimoniu homosexual taba yá reconocíu nos estaos de [[Massachusetts]] (2004), [[Connecticut]] (2008), [[Iowa]] (2009), [[Vermont]] (2009), [[New Hampshire]] (2010), [[Washington (estáu)|Washington]] (2010), [[Nueva York (estáu)|Nueva York]] (2011). Les llexislaciones estatales en [[Connecticut]] (2005), [[California]] (1999), [[Ḥawai]] (1996), [[Maine]] (2004), [[Nueva Jersey]] (2006), [[Washington (estáu)|Washington]] (2007), [[New Hampshire]] (2007), [[Oregón]] (2007) [[Vermont]] (1999) y [[Matrimoniu ente persones del mesmu sexu nel Distritu de Columbia|Washington D.C.]] (2001) dieron la posibilidá d'uniones civiles o opciones doméstiques muncho más llindaes pa pareyes del mesmu sexu. Sicasí, mientres les eleiciones primaries de 2004 hubo catorce estaos que modificaron les sos constituciones pa prohibir la reconocencia llegal del matrimoniu ente persones del mesmu sexu, ya inclusive en munchos casos les uniones civiles tamién. Les lleis de [[Virxinia]], [[Michigan]] y [[Ohio]], les más estremes, prohiben la reconocencia a les pareyes homosexuales de beneficios similares a los d'un matrimoniu heterosexual. El [[7 de setiembre]] de [[2007]] el Senáu de California dio lluz verde a la estensión del matrimoniu a les pareyes del mesmu sexu, anque Schwarzenegger yá anunció que va aplicar el vetu pa respetar el referendu de 2004.<ref>{{cita web |url=http://www.dosmanzanas.com/index.php/archives/3499#comments|títulu=Schwarzenegger volverá aplicar el vetu editorial=Dos manzanes|fecha=10 de setiembre de 2007|fechaaccesu=12 de setiembre de 2007|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070929141317/http://www.dosmanzanas.com/index.php/archives/3499#comments|fechaarchivu=29 de setiembre de 2007}}</ref> Per otra parte, les posibilidaes d'adopción varien d'un estáu a otru. [[Bill Clinton]] intentó ampliar la proteición federal por «[[crímenes d'odiu]]» (n'inglés, ''hate crimes'') a homosexuales, muyeres y discapacitaos mientres la so llexislatura. El Departamentu de Xusticia y el FBI caltienen estadístiques de los crímenes d'odiu perpetaos dende 1992, d'alcuerdu a la [[llei d'estadístiques de crímenes d'odiu]]. Según estos informes, de los 113.000 crímenes d'odiu de los que se tien constancia dende 1991, el 14% fueron motivaos pola orientación sexual.<ref>Abrams, J. [http://www.guardian.co.uk/worldlatest/story/0,,-6605760,00.html House Passes Extended Hate Crimes Bill], Guardian Unlimited, 5 de marzu de 2007. Consultáu'l 3 de mayu de 2007.</ref> El proyeutu de Clinton nun salió alantre debíu al refugu de la [[Cámara de Representantes d'Estaos Xuníos]].<ref name="TIMAR.com">{{cita publicación |url=http://www.latimes.com/news/nationworld/nation/la-na-hate4may04,1,7194392,full.story?coll=la-headlines-nation|títulu=Hate crime bill vetu is vowed|editorial=TIMAR.com|fecha=4 de mayu de 2007|fechaaccesu=1 de xunu de 2007|idioma=inglés}}.</ref> Sicasí, en mayu de 2007 hubo otra votación, na cual sí consiguir la mayoría necesaria por que esta llexislación saliera alantre.<ref name="TIMAR.com" /> El presidente [[George W. Bush|Bush]] yá anunció que va vetar la llei de los crímenes d'odiu por considerala innecesaria.<ref name="TIMAR.com" /> Dende'l 26 de xunu del 2015, tolos estaos del país reconocen y celebren el matrimoniu ente pareyes del mesmu sexu gracies a un fallu pola Corte Suprema nel ''[[Casu Obergefell contra Hodges]]'' === Cultura === Los homosexuales fueron afayaos como grupu pol [[marketing]], el llamáu [[dólar rosa]], una y bones munchos homosexuales pertenecen a los llamaos [[DINKY|dinky]], ''double income, non kids'' (doble ingresu, ensin fíos), amás de tener unos ingresos medios superiores. Envalórase que'l valor del [[mercáu rosa|mercáu LGBT]] en EE.&nbsp;UU. ye d'unos 641.000 millones de dólares.<ref name=witeckcombs>{{enllaz rotu|1=[http://www.witeckcombs.com/pdf/pr/20060214_buyingpower.pdf Gay Buying Power Projected at $641 Billion in 2006] |2=http://www.witeckcombs.com/pdf/pr/20060214_buyingpower.pdf |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Esti movimientu xeneró campañes publicitaries dedicaes puramente a los homosexuales de les que se beneficiaron los medios de comunicación LGBT, pero que tamién saltaron a medios de comunicación xenerales, aumentando la visibilidá de la homosexualidá.<ref>[http://www.commercialcloset.org/ The Commercial Closet], organización dedicada a monitorizar la representación de la homosexualidá na publicidá.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20081228111130/http://www.glbtq.com/arts/ad_consume.html Advertising and Consumerism] en [[GLBTQ]].</ref> Unu de los grandes afitaos del cine LGBT foi ''[[Brokeback Mountain]]'' (2005) d'[[Ang Lee]]. La película foi un ésitu tantu de públicu como de crítica, ganando trés [[premiu Óscar]], cuatro [[Globu d'Oru]] ya innumberables otros. Otres películes de temática LGBT llegaren al públicu xeneral, como ''[[Philadelphia (película)|Philadelphia]]'' o ''[[In & Out]]'', pero nenguna produció tanto impautu nos medios de comunicación y na sociedá. Dientro del cine LGBT, el [[cine pornográficu gai]], empecipiáu nos años setenta cola película ''[[The Boys in the Sand]]'' (1971), integróse a lo llargo del sieglu XXI dientro de la cultura gai nuna forma na que nun lo fixo'l cine pornográficu heterosexual; los sos actores inclusive se convirtieron n'iconos y referentes culturales y son aceptaos socialmente. EE.&nbsp;UU. foi'l primera gran productor de cine pornográficu gai, sobremanera a partir de los años ochenta gracies al videu y caltuvo esa posición hasta'l sieglu XXI.<ref>[https://web.archive.org/web/20081007204340/http://glbtq.com/arts/porn_gai.html Pornographic Film and Video: Gay Male] en [[GLBTQ]].</ref> Nel ámbitu de les series de televisión, destaca polos sos conteníos y pol so impautu social y mediáticu la producción estauxunidense-canadiense ''[[Queer as Folk (Estaos Xuníos)|Queer as folk]]''. == Estudios LGBT == [[Ficheru:Tribeca cuny mcc.jpg|thumb|La ''City University of New York'' (CUNY) convertir en 1991 na primer universidá estauxunidense que creó un institutu propiu pa los ''LGBT Studies''.]] La mayor biblioteca d'investigación de la tema ye la Biblioteca Pública de Nueva York. Tamién disponen d'un gran fondu de documentación el ''Bisexual Resource Center'' en [[Boston]], los ''[[Lesbian Herstory Archives]]'' na ciudá de Nueva York, la biblioteca de la [[universidá Cornell]] n'[[Ithaca (Nueva York)|Ithaca]], Nueva York, la ''Gerber/Hart Library'' en Chicago, el ''James C. Hormel Gay & Lesbian Center'' de la Biblioteca Pública de San Francisco, el ''One National Gay & Lesbian Archives'' en Los Ánxeles y la ''June L. Mazer Lesbian Archives'' en West Hollywood. Dempués de qu'universidaes como la ''[[Sacramento State University]]'' introduxeren yá en 1972 los primeros estudios LGBT, crear en 1991 na ''[[City University of New York]]'' el primer institutu d'investigación del país que tenía como oxetu d'investigación la cultura, la hestoria y la política homosexual: el [[Center for Lesbian and Gay Studies|''Center for Lesbian and Gay Studies'' (CLAGS)]]. A principios del sieglu XXI, munches otres universidaes —ente les que se cunten la [[universidá de Yale]], los ''Hobart and William Smith Colleges'' en [[Geneva (Nueva York)|Geneva]], Nueva York, la [[universidá de Maryland]], la [[universidá Brown]], la [[universidá d'Illinois]], en Chicago, la [[Universidá de California, Berkeley|universidá de California, en Berkeley]], la ''[[San Francisco State University]]'' y el ''[[San Francisco City College]]''— introducieron los ''LGBT Studies'' nos sos currícula. Na [[Universidá de California, Santa Barbara|universidá de California, en Santa Barbara]], esiste dende 2006 el ''Michael D. Palm Center'', un centru d'estudios ya investigación que s'ocupa sobremanera de les [[minoríes sexuales]] nel exércitu estauxunidense.<ref>[http://web.gc.cuny.edu/clags/index.html CLAGS]; [http://www.palmcenter.org/]; [http://www.library.uiuc.edu/wst/lgbtresearchguide/lgbt/archives.htm LGBT Research Guide: Libraries, Archives, and Special Collections] {{Wayback|url=http://www.library.uiuc.edu/wst/lgbtresearchguide/lgbt/archives.htm |fecha=20080706072406 }}; Sacramento State University: [http://www.usc.edu/schools/annenberg/asc/projects/soin/enhancingCurricula/timeline.html#1972 Gay-Events Timeline] {{Wayback|url=http://www.usc.edu/schools/annenberg/asc/projects/soin/enhancingCurricula/timeline.html |fecha=20081129021831 }}; [http://people.ku.edu/~jyounger/lgbtqprogs.html University LGBT/Queer Programs]</ref> Los historiadores que se disponen a estudiar la hestoria de la homosexualidá en EE.&nbsp;UU. enfrentar al igual que n'otros países— col problema específicu de que munchos de los documentos y fontes que pudieren sirvir pa la reconstrucción d'esa hestoria fueron sistemáticamente destruyíos: en parte pola [[censura]] y otros vixilantes de la moral qu'intentaben lluchar contra la [[obscenidad]], en parte por parientes d'autores homosexuales que, tres la muerte de los xenios, intenten protexer la honra. La destrucción y tapecimientu de materiales d'investigación nun ye namái un fenómenu de la [[dómina Victoriana]], sinón que s'estiende hasta bien entráu'l sieglu XX. Por casu, nel casu de [[Horatio Alger]] (1832-1899), un prolíficu autor de noveles xuveniles, nun s'afayaron hasta 1971 documentos que demostraben los sos enclinos homoerótiques y pedófiles. Inda en 1978 la ''South Caroliniana Library'' en [[Columbia (Carolina del Sur)|Columbia]], Carolina del Sur, intentó evitar que l'historiador [[Martin Duberman]] diera a conocer cartes d'amor que'l políticu [[Thomas Jefferson Withers]] (1804-1866) escribiera en 1826 a otru home. A la profesora d'inglés [[Lillian Faderman]] negóse-y el permisu pa incluyir na so antoloxía de poesía lésbica ''Chloe Plus Olivia'' (1994) poemes d'[[Edna St. Vincent Millay]].<ref>[https://web.archive.org/web/20061109170151/http://www.infopt.demon.co.uk/suppress.htm The Suppression of Lesbian and Gay History]</ref> A esto xune la dificultá de que munchos autores homosexuales emplegaron na so escritura complicáu códigos cifraos ocultos. Asina, [[Countee Cullen]], el poeta principal de la Renacencia de Harlem, escribía les cartes sobre les sos rellaciones sexuales, que namái roblaba con un seudónimu, en forma codificada. == Referencies == {{llistaref|2}} == Ver tamién == * [[Historia de los Estaos Xuníos]] * [[Historia del lesbianismu n'Estaos Xuníos]], [[Historia LGBT]] * [[Homosexualidá n'Europa]] * [[Homosexualidá en Xapón]] == Bibliografía == === Xeneral === * Brett Beemyn (Ed.): ''Creating a Place for Ourselves: Lesbian, Gay, and Bisexual Community Histories'', New York (Routledge), 1997. ISBN 0-415-91389-6 * Allida M. Black (Ed.): ''Modern American Queer History'', Temple University Press, 2001. ISBN 1-56639-872-X * Jonathan Katz: ''Gay American History: Lesbians and Gay Men in the U. S. A. A Documentary'', Thomas Y. Crowell Company, 1976. ISBN 0-690-01164-4 * Molly McGarry, Fred Wasserman: ''Becoming Visible: An Illustrated History of Lesbian and Gay Life in Twentieth-Century America'', New York (Penguin Studio), 1998. ISBN 0-670-86401-3 * Neil Miller: ''Out of the Past: Gay and Lesbian History from 1869 to the Present'', Advocate Books, 2005. ISBN 1-55583-870-7 * Neil Miller: ''In Search of Gay America. Women and Men in a Time of Change'', New York, The Atlantic Monthly Press, 1989. ISBN 0-87113-304-0 * Henry L. Minton: ''Departing from Deviance: A History of Homosexual Rights and Emancipatory Science in America'', [[University of Chicago Press]], 2001. ISBN 0-226-53044-2 * Leila J. Rupp: ''A Desired Past: A Short History of Same-Sex Love in America'', University of Chicago Press, 2002. ISBN 0-226-73156-1 === Historia del lesbianismu === * Lillian Faderman: ''Odd Girls and Twilight Lovers: A History of Lesbian Life in the Twentieth-Century America'', New York ([[Columbia University Press]]), 1991. ISBN 0-14-017122-3 * Lillian Faderman: ''To Believe in Women. What Lesbians Have Done for America – History'', Boston, New York (Houghton Mifflin Company) 1999. ISBN 0-395-85010-X * Elizabeth Kennedy, Madeline Davis: ''Boots of Leather, Slippers of Gold: The History of a Lesbian Community'', Penguin, 1993. ISBN 0-14-023550-7 * Pat Califia: ''Sapphistry: The book of lesbian sexuality'', Naiad Press, 1988, ISBN 0-941483-24-X === Dómines concretes === * Allan Bérubé: ''Coming Out Under Fire: The History of Gay Men and Women in World War Two'', Free Press, 2000. ISBN 0-7432-1071-9 * Lester B. Brown (Ed.): ''Two Spirit People: American Indian Lesbian Women and Gay Men'', Haworth Press, 1997. ISBN 0-7890-0003-2 * David Carter: ''Stonewall: The Riots That Sparked the Gay Revolution'', St. Martin's Griffin, 2005. ISBN 0-312-34269-1 * George Chauncey: ''Gay New York: Gender, Urban Culture and the Making of the Gay Male World, 1890-1940'', New York (Basic Books), 1994. ISBN 0-465-02621-4 * Robert J. Corber: ''Homosexuality in Cold War America: Resistance and the Crisis of Masculinity'', [[Duke University Press]], 1997. ISBN 0-8223-1964-0 * Martin Bauml Duberman: ''Stonewall'', Plume, 1994. ISBN 0-452-27206-8 * John D'Emilio: ''Sexual Politics, Sexual Communities. The Making of a Homosexual Minority in the United States, 1940-1970'', University of Chicago Press, 1998. ISBN 0-226-14267-1 * John G. Gerassi, Peter Boag: ''The Boys of Boise. Raxón, Vice, and Folly in an American City'', University of Washington Press, Reprint 2001. ISBN 0-295-98167-9 * John Loughery: ''The Other Side of Silence: Men's Lives & Gay Identities - A Twentieth-Century History'', Henry Holt and Co., 1998. ISBN 0-8050-3896-5 * Randy Shilts: ''And the Band Played On: Politics, People, and the AIDS Epidemic'', Stonewall Inn Editions, 2000. ISBN 0-312-24135-6 * Mark Thompson: ''Long Road to Freedom: The Advocate. History of the Gay and Lesbian Movement'', New York (St. Martin's Press), 1995. ISBN 0-312-09536-8 (über dean Zeitraum 1967-1992) * Walter L. Williams: ''Spirit and the Flesh: Sexual Diversity in American Indian Culture'', Beacon Press, 1992. ISBN 0-8070-4615-9 === Ciudaes y rexones individuales === * Elizabeth A. Armstrong: ''Forging Gay Identities: Organizing Sexuality in San Francisco, 1950-1994'', University of Chicago Press, 2002. ISBN 0-226-02694-9 * John Howard: ''Men Like That: A Southern Queer History'', University of Chicago Press, 2001. ISBN 0-226-35470-9 * Charles Kaiser: ''The Gay Metropolis: 1940-1996'', Boston, New York (Houghton Mifflin) 1997. ISBN 0-395-65781-4. Conxuntu inconexo d'episodios individuales. === Historia del movimientu BDSM === * Gayle Rubin: ''The Valley of the Kings: Leathermen in San Francisco, 1960-1990.'', 1994, Dissertation Abstracts International, 56 (01A), 0249 (UMI Non. 9513472). * Gayle Rubin: ''The Miracle Mile: South of Market and Gay Male Leather in San Francisco 1962- 1996'', en James Brook, Chris Carlsson y Nancy Peters (Eds.): ''Reclaiming San Francisco: History, Politics, Culture'', San Francisco, City Lights Books, 1998, ISBN 0-87286-335-2 * Gayle Rubin: ''From the Past: The Outcasts'' del boletín del ''Leather Archives & Museum'' n° 4 d'abril de 1998 * Gayle Rubin: ''Sites, Settlements, and Urban Sex: Archaeology And The Study of Gay Leathermen in San Francisco 1955-1995'', en Robert Schmidt y Barbara Voss (Eds.): ''Archaeologies of Sexuality'', London, Routledge, 2000, ISBN 0-415-22365-2 * Larry Townsend: ''The Leatherman's Handbook: Silver Jubilee Edition'' (ed. nueva ampliada), L.T. Publications 2000, ISBN 1-881684-19-9 === Otres temes específiques === * Byrne Fone: ''Homophobia: A History'', New York (Picador), 2001. ISBN 0-312-42030-7 * Vito Russo: ''The Celluloid Closet: Homosexuality in the Movies'', New York (Harper & Row), 1987. ISBN 0-06-096132-5 * Rodger Streitmatter: ''Unspeakable: The Rise of the Gay and Lesbian Press in America'', Boston (Faber and Faber), 1995. ISBN 0-571-19873-2 * Pat Califia: ''Speaking Sex to Power: The Politics of Queer Sex'' (ensayos), Cleis Press, 2001, ISBN 1-57344-132-5 * [[Eric Marcus]]: ''Making History: The Struggle for Gay and Lesbian Equal Rights. 1945-1990. An Oral History'', New York, Harper Collins Publishers, 1992. ISBN 0-06-016708-4 (coleición de biografíes) * Gayle Rubin: ''Thinking Sex: Notes for a Radical Theory of the Politics of Sexuality''. En: Henry Abelove ente otros (Ed.): The Lesbian and Gay Studies Reader, New York (Routledge). 1993 (Primer edición de 1984) * Gayle Rubin: ''Studying Sexual Subcultures: the Ethnography of Gay Communities in Urban North America'', en Ellen Lewin y William Leap (Eds.): ''Out in Theory: The Emergence of Lesbian and Gay Anthropology'', Urbana (University of Illinois Press), 2002, ISBN 0-252-07076-3 * Stuart Timmons: ''The Trouble with Harry Hay: Founder of the Modern Gay Movement'', Boston (Alyson), 1990. ISBN 1-55583-175-3 == Documentales (selección) == Vease tamién: [[:Categoría:Películes con temática LGBT|películes con temática LGBT]] * 1984: ''Before Stonewall'' (John Scagliotti, Greta Schiller) * 1992: ''Changing Our Minds: The Story of Dr. Evelyn Hooker'' (Richard Schmiechen) * 1993: ''Last Call at Maud's'' (Paris Poirier), sobre un chigre lésbicu abiertu en 1966 en San Francisco * 1994: ''Coming Out Under Fire'' (Arthur Dong), película sobre soldaos estauxunidenses homosexuales na Segunda Guerra Mundial * 1999: ''After Stonewall'' (John Scagliotti) * 2005: ''Gay Sex in the 70s'' (Joseph F. Lovett), sobre la cultura gai de Nueva New York antes del sida * 2005: ''Orixinal Pride: The Satyrs Motorcycle Club'' (Scott Bloom), sobre un club de motos gay fundáu en 1954 == Enllaces esternos == === Xenerales === * [https://web.archive.org/web/20110408130104/http://edweb.sdsu.edu/people/cmathison/gai_-yos/home.html ''Gay & Lesbian History in the US''] ''A Snapshot of the 20th Century'' * [https://web.archive.org/web/20021205040639/http://members.aol.com/matrixwerx/glbthistory/hidden1.htm ''Hidden from History''] ''An Online Exhibit in honor of Gay and Lesbian History Month'' * [http://www.jtsears.com/ Páxina web del historiador LGBT James T. Sears] * [http://www.fordham.edu/halsall/pwh/index-am.html ''People with a History''] ''An Online Guide to Lesbian, Gay, Bisexual and Trans History'' * [https://web.archive.org/web/20081119030945/http://www.league-ncr.com/library/history/timeline.html ''LGBT History in the United States: A Timeline''] === Ciudaes === * [https://web.archive.org/web/20081223045527/http://www.glbtq.com/social-sciences/new_york_city.html Ciudá de Nueva York] * [https://web.archive.org/web/20081211004436/http://www.glbtq.com/social-sciences/san_francisco.html San Francisco] * [https://web.archive.org/web/20080928005723/http://www.glbtq.com/social-sciences/los_angeles.html Los Ánxeles] === Grupos === * [https://web.archive.org/web/20090217133627/http://www.ncf.ca/ip/sigs/life/gai/bi/bi ''A Brief History of the Bisexual Movement''] {{Tradubot|Diversidad sexual en los Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:LGBT n'Estaos Xuníos|LGBT n'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 3n7cgkgv9tz0cyqm666bnlwieaeogil 0 167745 3699227 3609968 2022-07-25T06:14:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{persona}} '''William Basie''' {{nym}}, conoíu como '''Count Basie''', foi un direutor de [[big band]] y [[piano|pianista]] [[Estaos Xuníos|estauxunidense]] de [[jazz]]. Trátase d'unu de los músicos de jazz más populares de la historia, vincuáu, práuticamente a lo llargo de cincuenta años, a la direición de una [[big band]] d'importante influencia en determinaos rexistros estilísticos del [[jazz]] asociaos, principalmente, al [[Swing (jazz)|swing]] y a la so corriente más tradicional. == Biografía == Fíu de padres músicos (sou padre, Harvie Basie, tocaba'l [[melófonu]] y so madre, Lillian (Childs) Basie, yera pianista), recibió d'ella les sos primeres lleiciones, ainaí como de los pianistas de ''[[stride]]'' de [[Harlem]], especialmente de [[Fats Waller]]. El so primer trabayu profesional consistió n'acompañar a intérpretes de [[vodevil]] y en formar parte d'un grupu musical que se formó en [[Kansas City (Missouri)|Kansas City]] en [[1927]]. Depués de trabayar tamién nuna productora de películes mudes, xuntóse a los [[Walter Page's Blue Devils]] en xunetu de [[1928]]. El vocalista del grupu yera [[Jimmy Rushing]]. Basie abandonó la banda a los entamos de 1929 pa tocar con otraes orquestes, ente les que taba la liderada por [[Bennie Moten]]. Depués de la muerte d'éste, en [[1935]], Basie trabayó demientres un tiempu como solista anantes de formar la so propia orquesta inicialmente llamada [[Barons of Rhythm]], a la que s'incorporaron munchos antiguos miembros de la banda de Moten como [[Walter Page]] ([[baxu eléctricu|baxo]]), [[Freddie Green]] (guitarra), [[Jo Jones]] ([[Batería (instrumentu musical)|batería]]) y [[Lester Young]] ([[saxofón]] tenor). [[Jimmy Rushing]] convirtióse nel cantante. L'ensamu consiguió establecerse nel ''Reno Club'' de Kansas City y entamó a dase a conocer a través de la radio. El periodista y productor [[John H. Hammond|John Hammond]], depués d'escuchalos, recomendólos a varios axentes y compañíes discográfiques. Como resultáu d'ello, la orquesta marchó de Kansas en [[1936]] y firmó un contratu col ''Grand Terrace'' de [[Chicago]], depués vendríen conciertos en [[Buffalo (Nueva York)|Buffalo]] y [[Roseland]] en Nueva York. La so primera grabación fuoi en [[Decca Records]] en xineru de [[1937]]. Regresó a Chicago y más sero al ''Ritz Carlton Hotel'' en [[Boston]]. La so grabación de "One O'Clock Jump" convirtióse nel so primer tema nes llistes d'éxitos en seiembre de 1937; más tarde, tras convertise nel so tema más popular, foi incorporáu al ''[[Grammy Hall of Fame]]''. El regresu de Basie a Nueva York tuvo llugar en 1938 nel club ''the Famous Door'', que constituyó tou un éxitu pa la orquesta. Nel iviernu d'esi añu, "Stop Beatin' Round the Mulberry Bush", cantáu por Rushing, entró nel ''Top Ten'' de los éxitos. Al entamu de 1939 tuvo en Chicago, depués de cambiar de compañía discográfica (de Decca a [[Columbia Records]]), y más sero marchó a la Costa Oeste. A principios de los cuarenta fizo llargues xires pel país, que duraron hasta la entrada d'Estaos Xuníos na [[Segunda guerra mundial]] n'avientu de [[1941]], a partir de la cual los movimientos amenorgaron. Demientres la so estancia na costa oeste participó cola so orquesta en cinco películes, toes elles realizaes en [[1943]]: ''Hit Parade of 1943'', ''Reveille with Beverly'', ''Stage Door Canteen'', ''Top Man'' y ''Crazy House''. Obtuvo tamién numberosos éxitos musicales tanto nel ámbitu del pop como del [[rhythm and blues]]: "I Didn't Know About You", "Red Bank Blues", "Rusty Dusty Blues", "Jimmy's Blues" y "Blue Skies". Hacia mediaos de los años setenta la so salú entamó a deteriorase, depués de sufrir un [[ataque al corazón]] en [[1976]]. Morrió de [[cáncer de páncrees]] n'[[Hollywood (Florida)|Hollywood]] en 1984, a la edá de 79 años. == Selección discográfica == [[Archivu:CountBasieStageDoorCanteen1.jpg|thumb|right|230px|Count Basie, escena de la película [[Tres días de amor y fe]] ([[1943]]).]] * ''[[Count Basie Sextet]]'' (1954, Clef) * ''[[Count Basie and the Kansas City 7]]'' (1962, Impulse!) * ''[[Basie Swingin' Voices Singin']]'' (1966, EMI) * ''[[Afrique]]'' (1971, BMG International) * ''[[Loose Walk]]'' (con [[Roy Eldridge]]) (1972, Pablo) * ''[[Basie Jam]]'' (1973, Pablo) * ''[[The Bosses]]'' (con [[Big Joe Turner]]) (1973) * ''[[For the First Time (álbum)|For the First Time]]'' (1974, Pablo) * ''[[Satch and Josh]]'' (con [[Oscar Peterson]]) * ''[[Basie & Zoot]]'' (con [[Zoot Sims]]) (1975, Pablo) * ''[[For the Second Time]]'' (1975, Pablo) * ''[[Basie Jam 2]]'' (1976, Pablo) * ''[[Basie Jam 3]]'' (1976, Pablo) * ''[[Kansas City 5]]'' (1977, Pablo) * ''[[The Gifted Ones]]'' (con [[Dizzy Gillespie]]) (1977, Pablo) * ''[[Basie Jam: Montreux '77]]'' (live) (1977, Pablo) * ''[[Satch and Josh...Again]]'' (con Oscar Peterson) (1977, Pablo) * ''[[Night Rider (álbum)|Night Rider]]'' (con Oscar Peterson) (1978, Pablo) * ''[[Count Basie Meets Oscar Peterson – The Timekeepers]]'' (con Oscar Peterson) (1978, Pablo) * ''[[Yessir, That's My Baby]]'' (con Oscar Peterson) (1978, Pablo) * ''[[Kansas City 8: Get Together]]'' (1979, Pablo) * ''[[Kansas City 7]]'' (1980, Pablo) * ''[[Kansas City 6]]'' (1981, Pablo) * ''[[Mostly Blues...and Some Others]]'' (1983, Pablo) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Count Basie}} {{NF|1904|1984|Basie, Count}} [[Categoría:Músicos y músiques de jazz]] [[Categoría:Compositores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Pianistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ganadores del Premiu Kennedy|Basie, Count]] mwhqglkegwun2idp0wzdje0go7zgdb6 0 169082 3699518 3657058 2022-07-25T08:36:51Z YoaR 37624 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Bodil Catharina Biørn''' {{nym}} foi una [[Misioneru|misionera]] [[Noruegu|noruega]], trabayadora humanitaria, enfermera y partera. Foi misionera ente la población armenia na parte oriental de [[Turquía]] (daquella parte del [[Imperiu Otomanu|imperiu otomanu]]) u foi testigu de les persecuciones que sufría esta población étnica ende. == Vida y obra == === Años cimeros === Bodil Biørn ñació nel senu d'una familia adinerada dueña d'un barcu. Nun empiezu deseyaba ser cantante, pero a los 25 años decide llevar una vida relixosa y entama a estudiar [[enfermería]] na Diakonissehuset de Kristiania (actual [[Oslu]]). Finalmente termina los sos estudios n'[[Alemaña]] en 1905 y foi unviada al fora'l país como parte de la Kvinnelige Misjonsarbeidere, la Lliga de Muyeres Misioneres. === Testigu de la persecución armenia nel imperiu otomanu === Trabayó primero como enfermera misionera en Mezereh, na provincia de Kharberd, nel este de [[Turquía]]. Entós parte del [[imperiu otomanu]]. Sábese que daquella viaxó a la ciudá turca de Mus, siguiendo'l trabayu de misioneros alemanes y amplió, ente otres coses, una clínica pa pacientes ambulatorios de diez cames. Asumió depués el cargu de direutora d'un [[orfanatu]] mistu. Amás, trabayó nuna escuela onde neñes y muyeres casaes aprendíen a lleer, escribir y matemátiques básiques. Xuntu con ella tamién taba la misionera sueca Alma Johansson. Dempués d'esperimentar los horrores de la guerra de primera mano, documentólos nel so diariu y nes sos fotografíes, como la destrucción de tou'l distritu armeniu, u gran parte la población, ente elles collaboradores cercanos a ella y dellos neños del orfanatu, morrieron o foron asesinaos. Tornó a Noruega en 1917. === Armenia y Siria === Depués de curiar güérfanos [[Armenia|armenios]] n'[[El Líbanu]] y Constantinopla, en 1921 viaxó a la recién creada República d'Armenia sobremanera a [[Guiumri|Alexandropol]] (agora Gjumri), y empecipió un orfanatu col nome de ''Lusaghbyur'', con dineru que recoyó en Noruega.Foi espulsada del llugar polos [[Bolxevique|bolxeviques]] en 1924, xusto dempués de qu'Armenia va ingresar a la [[Xunión Soviética]]. Los bolxeviques nun dexaben que les organizaciones cristianes operaren orfanatos y realizar trabayos misioneros. Dempués d'esto Biørn coló a [[Alepu]] en [[Siria]] y creó un nuevu orfanatu y una clínica que dirixó ella mesma hasta 1934, cuando tornó a Noruega. Hasta la so muerte, siguió, al traviés de coleiciones, artículos de prensa y conferencies, los sos esfuercios humanitarios para aidar a los armenios refuxaos y a los güérfanos que sobrevivieren a la [[Primer Guerra Mundial|primer guerra mundial]]. == Fotografía == Bodil Biørns tomó semeyes mientres delles décades que tuvo n'Armenia, y de les zones axacentes. El rexistru fotográficu háyase disponible nel Riksarkivet, l'archivu nacional de Noruega. == Monumentos == === Memorial en Kragerø === Un memorial a Bodil Biørn foi alzáu'l 29 de mayu de 2004 frente del nuevu conceyu de la ciudá de Kragerø. Bodil Biørn viviera nesti edificiu mientres la so niñez, cuando la casa perteneció a la familia Biørn. El memorial ye una gran piedra d'[[Alepu]] con relieve de bronce y una placa cola inscripción{{Cita|Her bodde en stor norsk filantrop<br /> [[Misjonær]] Bodil Catharina Biørn<br /> Født i [[Kragerø]]<br /> 27. januar 1871 – 22. juli 1960<br /> Hun viet sitt liv til hjelp for armenske flyktninger og foreldreløse barn som overlevde det ottomanske folkemordet i begynnelsen av det 20. århundre.<br /> Gitt av armenske overlevende i [[Aleppo]].|kilde|col2=Equí vivió una gran filántropa noruega<br /> La [[misioneru|misionera]] Bodil Catharina Biørn<br /> Nacida en [[Kragerø]]<br /> 27 de xineru de 1871 – 22 de xunetu de 1960<br /> Dedicó la so vida a aidar a los refuxaos armenios y a los niños güérfanos que sobrevivieron al xenocidiu otomanu a entamos del siglo XX.<br /> Donáu por sobrevivientes n'[[Alepu]].}}Foi dau a la municipalidá de Kragerø por un grupu d'armenios, en cooperación col nietu de Bodil Biørns, Jussi Flemming Biørn, en reconocencia al esfuerciu y trabayu de Bodil Biørns n'Armenia p'aidar a la población mientres el desplazamientu forzáu pol imperiu otomanu. === Placa conmemorativa en Yereván, Armenia === Nel branu de 2008, presentóse una placa conmemorativa a Bodil Biørn donada pol Muséu del Xenocidiu Armeniu de [[Yereván]]. == Espublizaciones sobro ella == * [http://www.arkivverket.no/webfelles/armenia/bodil.html ''La hestoria de Bodil''] Biørn[1], páxina web nel Archivu Nacional de Noruega * Med Guds blikk i Armenio (Cola mirada de Dios n'Armenia), artículu espublizáu el 2 d'agostu de 2009 en forskning.non de la periodista Mia Kolbjørnsen == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.arkivverket.no/webfelles/armenia/foto.html Fotosamling nos Archivos] * [http://www.arkivverket.no/webfelles/armenia/bodil.html Arkivverkets revisión] * [http://www.kragero.kommune.no/ Kragerø kommune] * [http://www.forskning.no/artikler/2009/juli/225857 Artículu sobro la] investigación.enUso incorreutu de la {{Enllaz rotu}} (enllaz rotu n'Internet Archive; vease l'historial y l'última versión). {{NF|1871|1960|Biørn, Bodil}} [[Categoría:Persones de Noruega]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con usu incorreutu de plantía Enllaz rotu]] [[Categoría:Pages with unreviewed translations]] am6x4bo1llc5373tejpo10u5641w7rc 0 174517 3699424 3596303 2022-07-25T08:01:20Z XabatuBot 43102 iguo testu: Nuevu/a Hampshire => New Hampshire wikitext text/x-wiki {{dixebra}} El términu '''Hannover''' pue referise a: * '''[[Hannover]]''', la ciudá d'Alemaña. * '''[[Área metropolitana de Hannover]]''', l'área metropolitana de la ciudá alemana. * '''[[Distritu de Hannover]]''', distritu de la ciudá alemana. * '''[[Rexón de Hannover]]''', comunidá arrexuntada con lleis especiales dientro de Niedersachsen, Alemaña. * '''[[Rexón alministrativa de Hannover]]''', la rexón alministrativa nel estáu federáu de Baxa Saxonia n'Alemaña que foi eslleida nel añu 2005. * '''[[Electoráu de Hannover]]''', territoriu históricu alemán que se convirtió nun electoráu a finales del sieglu XVII y nun reinu dende 1814. * '''[[Reinu de Hannover]]''', el reinu que foi anexonáu por Prusia en 1866. * '''[[Provincia de Hannover]]''', provincia de Prusia hasta 1946. * '''[[Estáu de Hannover]]''', estáu alemán que esistió tres el fin de la Segunda Guerra Mundial hasta la creación del actual estáu de Baxa Saxonia. * '''[[Casa de Hannover]]''', la dinastía que reinaba nel territoriu históricu alemán del qu'adoptó'l nome y qu'ocupó el tronu de Gran Bretaña / Reinu Xuníu ente 1714 y 1837. * '''[[Aeropuertu de Hannover]]''', l'aeropuertu na ciudá alemana. * '''[[Feria de Hannover]]''', una de les feries industriales más grandes. * '''[[Llinia d'alta velocidá Hannover-Wurzburgu]]''', tren d'alta velocidá que xune dambes ciudaes alemanes. * '''[[Hannover 96]]''', equipu de fútbol alemano. * '''[[Hanover (Pennsylvania)]]''', ciudá de los Estaos Xuníos, nel estáu de Pennsylvania. * '''[[Hanover (Michigan)]]''', ciudá de los Estaos Xuníos, nel estáu de Michigan. * '''[[Hanover (Nueva York)]]''', ciudá de los Estaos Xuníos, nel estáu de Nueva York. * '''[[Hanover (New Hampshire)]]''', ciudá de los Estaos Xuníos, nel estáu de New Hampshire. * '''[[Hanover (Wisconsin)]]''', ciudá de los Estaos Xuníos, nel estáu de Wisconsin. '''Persones''' * '''[[Alexandra de Hannover]]'''. * '''[[Ernesto Augusto I de Hannover]]'''. * '''[[Xurde V de Hannover]]'''. * '''[[Federica de Hannover]]''', reina consorte de Pablo I de Grecia. {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] kyshd4z9uo340gswfvgysc01yz4l0sz 0 252973 3699220 3696368 2022-07-25T06:13:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: Búfalo => Buffalo wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Buffalo''' ye una ciudá del estáu [[Estaos Xuníos d'América|norteamericanu]] de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]. Asitiada nel estremu oriental del [[llagu Erie]], na cabecera del [[ríu Niágara]], ta a la vera la frontera canadiense. La ciudá, sede alministrativa del condáu d'Erie, ye, colos sos 278.349 habitantes (U.S. Census Bureau, 2020), la segunda mayor del estáu, y la 76ª mayor del país<ref>{{cita web |url=https://worldpopulationreview.com/us-cities |títulu=The 200 Largest Cities in the United States by Population 2021|website=worldpopulationreview.com}}</ref>. La ciudá, xunto cola vecina [[Niagara Falls (Nueva York)|Niagara Falls]], forma l'[[área estadística metropolitana]] Buffalo-Niagara Falls, que tenía, en 2020, una población estimada de 1,1 millones d'habitantes (la 49ª mayor del país). Buffalo, allugada na fastera occidental del estáu, ye la mayor ciudá ya'l principal centru económicu ente [[Boston]], [[Cleveland]] y [[Pittsburgh]]. Primeru del [[sieglu XVII]] la rexón de la rodiada de Buffalo tuvo habitada por habitantes paleoamericanos, que foron socedíos dempués por miembros de les naciones indies [[Pueblu neutral|neutral]], [[Pueblu Erie|Erie]] ya [[Iroqués|iroquesa]]. A entamos d'esi sieglu los franceses, probablemente cazadores a la gueta de pieles y misioneros xesuites, entamaron la esploración de la rexón, y nel [[sieglu XVIII]] les tierres iroqueses qu'arrodiaben Buffalo Creek, ún de los trés ríos de la conca del [[ríu Buffalo]], foron cedíes a inversores holandeses a través de la compra de Holland Land, y de resultes fundose un asentamientu na cabecera del ríu. Los inversores queríen nomar al llugar New Amsterdam, pero los habitantes insistieron nel nome de Buffalo, que foi el que tomó l'asentamientu como se incorporó como villa (''town'') en [[1810]]<ref name=":0">[https://www.u-s-history.com/pages/h2142.html History of Buffalo, New York], entrada na web u-s-history.com.</ref>. En [[1825]], tres de l'ameyoramientu del so puertu, Buffalo foi escoyida como llugar de construcción del estremu de la [[canal d'Erie]], y la medría de población qu'eso provocó fizo que Buffalo s'incorporara como ciudá (''city'') esi mesmu añu. La canal convirtió a la ciudá nel principal puertu interior ente los [[Grandes Llagos]] y l'[[océanu Atlánticu]], y el so tráficu medró hasta facer d'elli el mayor puertu de carga de granu del mundu nesa dómina. La llegada del ferrocarril fizo menguar la importancia de la canal, pero la ciudá convirtióse nel segundu mayor nudu ferroviariu del noreste del país, tres de Chicago. A mediaos del [[sieglu XIX]] la ciudá entamó a industrializase, rescamplando ente les sos industries les de producción d'aceru. Más sero la desindustrialización y l'apertura de la [[vía marítima del San Llorienzo]] ficieron que la economía de la ciudá decayera y perdiera diversidá. L'alcalde de la ciudá [[Grover Cleveland]] foi elixíu gobernador del estáu en [[1882]], y habría ser dempués ([[1893]]-[[1897|97]]) presidente de los Estaos Xuníos. Otru presidente, [[William McKinley]], foi asesináu na ciudá en [[1901]], mientres que visitaba la Esposición Panamericana de 1901, y el so socesor, Theodore Roosevelt, xuró'l cargu aquí<ref name=":0" />. Nel [[sieglu XX]] la ciudá desarrolló'l so sector servicios, qu'anguaño inclúi empreses de lloxística, servicios sanitarios y educativos, y vio cómo aumentaba enforma la llegada de turistes. El so puertu, sicasí, sigue calteniendo un pesu importante na economía de la ciudá. Ye'l séptimu mayor de los qu'hai nos Grandes Llagos, y el 28u mayor d'Estaos Xuníos<ref>[https://www.worldshipping.com/portfolio/port-of-buffalo-buffalo-new-york/ Port of Buffalo, New York], entrada na web worldshipping.com.</ref>. Ente los iconos culturales de la ciudá rescamplen el sistema de parques urbanos más antiguu del país, la galería d'arte Albright-Knox, la Orquesta Filarmónica de Buffalo, el Muséu de la Ciencia de Buffalo o el teatru Shea, fundáu en [[1926]], que caltién ún de los pocos pianos de teatru (los usaos p'acompañar les proyecciones de películes de cine mudu) conservaos nel so emplazamientu orixinal del país y nel que se representen musicales de Broadway que tán de xira pol país. Hai delles universidaes (Universidá de Buffalo, Buffalo State College) y dos equipos de lligas profesionales de deporte: los [[Buffalo Bills]], de la [[National Football League]] ([[fútbol americanu]]), y los [[Buffalo Sabres]], de la [[National Hockey League]] ([[ḥoquei sobre xelu]]). [[Ficheru:Buffalo Skyline from Drone 1 (cropped).jpg|centro|miniaturadeimagen|900x900px|''[[Panorama urbanu|Skyline]]'' de la ciudá de Buffalo (2021).]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [https://www.buffalony.gov/ Páxina web oficial de la ciudá.] * [https://www.sheas.org/theatres/ Páxina web del Shea's Performing Arts Center.] * [https://www.buffalobills.com/ Páxina web de los Buffalo Bills.] * [https://www.nhl.com/sabres Páxina web de los Buffalo Sabres.] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de Nueva York (estáu)]] i7bpsage468cycaoqo4nongb8xtjadz 0 258111 3699208 3699178 2022-07-24T18:37:22Z Omarete 35 added [[Category:Wikipedia:Títulu incorreutu]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Ficheru:World_Trade_Center_South_Tower_lobby_interior,_1988.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Lobby del 2 World Trade Center, con vista al núcleu del ascensor y l'alfombra colorada dende'l balcón, n'ochobre de 1988.]] [[Ficheru:Palais_Garnier's_grand_salon,_12_February_2008.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ópera de París, el gran salón del [[Ópera Garnier|Palais Garnier]]]] '''Lobby''' ye una habitación nun [[edificiu]] utilizáu para la entrada dende l'esterior. Dacuando conocer como un '''antepar''', '''recepción''' o un '''hall d'entrada''', de cutiu ye una habitación grande y vasta o complexu d'habitaciones (nun [[teatru]], [[ópera]], sala de conciertos, sala d'esposición, [[Sala de cine|cine]], etc.) axacente al auditoriu. Ye una área de descansu para el espectadores y el llugar de los sitios, especialmente utilizáu antes de l'actuación y mientres los entreactos, sinón tamién como un llugar de celebraciones o fiestes dempués de l'actuación. Munchos edificios d'oficines, hoteles y rascacielos faen tolo posible para decorar los sos antepares para crear la impresión correcta y tresmitir una imaxe. Esto conozse como "lobby de poder".<ref>[https://www.usatoday.com/money/biztravel/2006-02-13-lobbies-usat_x.htm USATODAY.com - Hotels hope visitors check out livelier, upgraded lobby]</ref><ref>[http://findarticles.com/p/articles/mi_m5072/is_48_23/ai_88698813 Lobbying for space: renovated and revived office building lobbies seek to make the segue from garages and the street inviting to office workers and pedestrians alike - Style - Brief Article | Los Angeles Business Journal | Find Articles at BNET.com]</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.wayofdesign.com/ebook/prestige.htm|títulu=A Building Lobby, "Way of Design, Book One"|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070105091956/http://www.wayofdesign.com/ebook/prestige.htm|fechaarchivu=5 de enero de 2007|fechaaccesu=31 de diciembre de 2006}}</ref> Dende mediaos de la década de 1980, hubo unu enclín creciente a pensar nos lobbies como daqué más que formes de llegar dende la puerta al [[ascensor]], sinón como espacios sociales y llugares de comerciu.<ref>[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D05E1D81339F930A25756C0A962948260 Lobbies Coming Back Into Their Own - New York Times]</ref><ref>[http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qn4189/is_20051111/ai_n15842507 Office lobbies become new battleground in landlords' fight to boost | Long Island Business News | Find Articles at BNET.com]</ref> Inclusive se realizaron delles investigaciones para desenvolver escales para midir l'atmósfera del lobby para ameyorar el diseñu del lobby del hotel.<ref>[https://docs.lib.purdue.edu/dissertations/AAI3075649/ An atmospheric scale for the evaluation of hotel lobbies]</ref> Munchos llugares qu'ufierten servicios públicos, como un consultoriu médicu, usen los sos antepares como una sala d'espera para les persones qu'esperen un determináu serviciu. Nestos antepares ye común qu'haya muebles cómodos, como sofás y sillones, por que'l veceru pueda esperar cómodamente. Los [[Rascacielos|rascacielos superaltos]] de cutiu pueden tener unu o más de lo que se conoz como un ''Sky lobby'', un pisu entemediu onde la xente puede camudar d'un ascensor espreso que se detien solo nel antepar celeste a un elevador local que se detien en cada pisu dientro d'un segmentu del edificiu Polo xeneral, un antepar ye una sala grande, especialmente diseñada, pero dacuando, ye un corredor qu'arrodia la sala principal. Un antepar nuna casa suel ser un área pequena d'entrada o habitación al pie de la puerta principal. Otres sales públiques, como la [[Cuartu de tar|sala de tar]], el [[comedor]] y la sala familiar, de normal conéctense a ella, xuntu con cualquier escalera principal. Primeramente pensóse como una "esclusa d'aire", dixebrando les habitaciones con calefacción de la chimenea de la entrada frontera (más fría, pel hibiernu), onde la infiltración d'aire frío producía corrientes fríes y baxes temperatures. Utilízase comúnmente para la ropa esterior y l'almacenamientu de paragües para residentes y güéspedes. = Véase también = * [[Cuartu de tar]] = Referencies = {{llistaref}} = Enllaces esternos = [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Títulu incorreutu]] m1s87fjciz9hkk2chi64k1d7kggb2kf 3699214 3699208 2022-07-25T06:09:13Z YoaR 37624 +{{control d'autoridaes}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] wikitext text/x-wiki [[Ficheru:World_Trade_Center_South_Tower_lobby_interior,_1988.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Lobby del 2 World Trade Center, con vista al núcleu del ascensor y l'alfombra colorada dende'l balcón, n'ochobre de 1988.]] [[Ficheru:Palais_Garnier's_grand_salon,_12_February_2008.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ópera de París, el gran salón del [[Ópera Garnier|Palais Garnier]]]] '''Lobby''' ye una habitación nun [[edificiu]] utilizáu para la entrada dende l'esterior. Dacuando conocer como un '''antepar''', '''recepción''' o un '''hall d'entrada''', de cutiu ye una habitación grande y vasta o complexu d'habitaciones (nun [[teatru]], [[ópera]], sala de conciertos, sala d'esposición, [[Sala de cine|cine]], etc.) axacente al auditoriu. Ye una área de descansu para el espectadores y el llugar de los sitios, especialmente utilizáu antes de l'actuación y mientres los entreactos, sinón tamién como un llugar de celebraciones o fiestes dempués de l'actuación. Munchos edificios d'oficines, hoteles y rascacielos faen tolo posible para decorar los sos antepares para crear la impresión correcta y tresmitir una imaxe. Esto conozse como "lobby de poder".<ref>[https://www.usatoday.com/money/biztravel/2006-02-13-lobbies-usat_x.htm USATODAY.com - Hotels hope visitors check out livelier, upgraded lobby]</ref><ref>[http://findarticles.com/p/articles/mi_m5072/is_48_23/ai_88698813 Lobbying for space: renovated and revived office building lobbies seek to make the segue from garages and the street inviting to office workers and pedestrians alike - Style - Brief Article | Los Angeles Business Journal | Find Articles at BNET.com]</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.wayofdesign.com/ebook/prestige.htm|títulu=A Building Lobby, "Way of Design, Book One"|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070105091956/http://www.wayofdesign.com/ebook/prestige.htm|fechaarchivu=5 de enero de 2007|fechaaccesu=31 de diciembre de 2006}}</ref> Dende mediaos de la década de 1980, hubo unu enclín creciente a pensar nos lobbies como daqué más que formes de llegar dende la puerta al [[ascensor]], sinón como espacios sociales y llugares de comerciu.<ref>[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D05E1D81339F930A25756C0A962948260 Lobbies Coming Back Into Their Own - New York Times]</ref><ref>[http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qn4189/is_20051111/ai_n15842507 Office lobbies become new battleground in landlords' fight to boost | Long Island Business News | Find Articles at BNET.com]</ref> Inclusive se realizaron delles investigaciones para desenvolver escales para midir l'atmósfera del lobby para ameyorar el diseñu del lobby del hotel.<ref>[https://docs.lib.purdue.edu/dissertations/AAI3075649/ An atmospheric scale for the evaluation of hotel lobbies]</ref> Munchos llugares qu'ufierten servicios públicos, como un consultoriu médicu, usen los sos antepares como una sala d'espera para les persones qu'esperen un determináu serviciu. Nestos antepares ye común qu'haya muebles cómodos, como sofás y sillones, por que'l veceru pueda esperar cómodamente. Los [[Rascacielos|rascacielos superaltos]] de cutiu pueden tener unu o más de lo que se conoz como un ''Sky lobby'', un pisu entemediu onde la xente puede camudar d'un ascensor espreso que se detien solo nel antepar celeste a un elevador local que se detien en cada pisu dientro d'un segmentu del edificiu Polo xeneral, un antepar ye una sala grande, especialmente diseñada, pero dacuando, ye un corredor qu'arrodia la sala principal. Un antepar nuna casa suel ser un área pequena d'entrada o habitación al pie de la puerta principal. Otres sales públiques, como la [[Cuartu de tar|sala de tar]], el [[comedor]] y la sala familiar, de normal conéctense a ella, xuntu con cualquier escalera principal. Primeramente pensóse como una "esclusa d'aire", dixebrando les habitaciones con calefacción de la chimenea de la entrada frontera (más fría, pel hibiernu), onde la infiltración d'aire frío producía corrientes fríes y baxes temperatures. Utilízase comúnmente para la ropa esterior y l'almacenamientu de paragües para residentes y güéspedes. = Véase también = * [[Cuartu de tar]] = Referencies = {{llistaref}} = Enllaces esternos = {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Títulu incorreutu]] n5qmfopd0i2ee3t6zcg30foq8y9aa6z 2 258112 3699189 2022-07-24T14:45:58Z Céréales Killer 27289 Céréales Killer treslladó la páxina "[[Usuariu:TaylorSnail]]" a "[[Usuariu:Morc'hast]]": Páxina treslladada automáticamente al renomar l'usuariu "[[Special:CentralAuth/TaylorSnail|TaylorSnail]]" a "[[Special:CentralAuth/Morc'hast|Morc'hast]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Usuariu:Morc'hast]] r7v5qj8r93u3o10dt9067sajiv62ujs 3 258113 3699191 2022-07-24T14:45:58Z Céréales Killer 27289 Céréales Killer treslladó la páxina "[[Usuariu alderique:TaylorSnail]]" a "[[Usuariu alderique:Morc'hast]]": Páxina treslladada automáticamente al renomar l'usuariu "[[Special:CentralAuth/TaylorSnail|TaylorSnail]]" a "[[Special:CentralAuth/Morc'hast|Morc'hast]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Usuariu alderique:Morc'hast]] 85s1n3e5mcl132rvr302hxfmt0wdicw 0 258114 3699193 2022-07-24T17:39:46Z Limotecariu 735 Redirixendo a [[Mytilidae]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Mytilidae]] s4rd70y2meycoi5c7dylujtkjgk0y9f 0 258115 3699194 2022-07-24T17:39:49Z Limotecariu 735 Redirixendo a [[Mytilidae]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Mytilidae]] s4rd70y2meycoi5c7dylujtkjgk0y9f 0 258116 3699195 2022-07-24T17:39:51Z Limotecariu 735 Redirixendo a [[Mytilidae]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Mytilidae]] s4rd70y2meycoi5c7dylujtkjgk0y9f 0 258117 3699196 2022-07-24T17:39:53Z Limotecariu 735 Redirixendo a [[Mytilidae]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Mytilidae]] s4rd70y2meycoi5c7dylujtkjgk0y9f 0 258118 3699287 2022-07-25T06:25:35Z Limotecariu 735 Redirixendo a [[Perlla]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Perlla]] 95pzj021qa4jvb2ew1j4ut8vfnkiajy 0 258119 3699348 2022-07-25T06:43:19Z YoaR 37624 Páxina creada con «'''Rieux''' ye'l nome de delles comuñes franceses: * [[Rieux (Marne)]] * [[Rieux (Morbihan)]] * [[Rieux (Oise)]] * [[Rieux (Sena Marítimu)]] == Otres nomes asemeyaos == * [[Rieux-de-Pelleport]] * [[Rieux-en-Cambrésis]] * [[Rieux-en-Val]] * [[Rieux-Minervois]] * [[Rieux-Volvestre]] {{dixebra}} {{control d'autoridaes}}» wikitext text/x-wiki '''Rieux''' ye'l nome de delles comuñes franceses: * [[Rieux (Marne)]] * [[Rieux (Morbihan)]] * [[Rieux (Oise)]] * [[Rieux (Sena Marítimu)]] == Otres nomes asemeyaos == * [[Rieux-de-Pelleport]] * [[Rieux-en-Cambrésis]] * [[Rieux-en-Val]] * [[Rieux-Minervois]] * [[Rieux-Volvestre]] {{dixebra}} {{control d'autoridaes}} 01ag4wxt2uer02all3rnooc01se8xke 0 258120 3699502 2022-07-25T08:16:11Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Aviación]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[aviación]] c8k1rleznnu2q2m4ap0ge43dfzevwsn 0 258121 3699503 2022-07-25T08:16:39Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Tanzania]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tanzania]] s8fshn91s0uitor05uzmj2vqejiayh8 0 258122 3699504 2022-07-25T08:16:54Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Tanzania]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tanzania]] s8fshn91s0uitor05uzmj2vqejiayh8 0 258123 3699505 2022-07-25T08:17:06Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Tanzania]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tanzania]] s8fshn91s0uitor05uzmj2vqejiayh8 0 258124 3699506 2022-07-25T08:17:12Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Tanzania]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tanzania]] s8fshn91s0uitor05uzmj2vqejiayh8 2 258125 3699530 2022-07-25T10:09:14Z Vanjaclawthorne 104770 Páxina creada con «@import url('https://fonts.googleapis.com/css2family=Noto+Sans+Mono:wght@600&display=swap'); html, body { font-family: 'Noto Sans Mono', monospace; font-weight: 600; } .mw-body-content { font-size: 1.04em; line-height: 1.6em; letter-spacing: 0.025em; word-spacing: 0.04em; } h1, h2, h3, h4, h5, .mw-body h1, .mw-body h2, .mw-body h3, .mw-body h4 { font-family: 'Noto Sans Mono', monospace; font-weight: 800; border-bottom: none; }» css text/css @import url('https://fonts.googleapis.com/css2family=Noto+Sans+Mono:wght@600&display=swap'); html, body { font-family: 'Noto Sans Mono', monospace; font-weight: 600; } .mw-body-content { font-size: 1.04em; line-height: 1.6em; letter-spacing: 0.025em; word-spacing: 0.04em; } h1, h2, h3, h4, h5, .mw-body h1, .mw-body h2, .mw-body h3, .mw-body h4 { font-family: 'Noto Sans Mono', monospace; font-weight: 800; border-bottom: none; } n8ow4d4sghbrktn1netvha3tkf1qv22